EXTRACTS FROM 
 
 MARTIAL 
 
 Jfxjr the Wiu oi the ^umanitg (Ela0se0 
 
 IN THE 
 
 UNIVERSITIES OF EDINBURGH AND GLASGOW 
 
 n^ITH AN INTRODUCTION 
 By W. Y. SELLAR, M.A., LL.D. 
 
 PROFESSOR OF HUMANITY IN THE UNIVERSITY OF KDINBUROH 
 
 EDINBURGH: JAMES THIN 
 
 Publisher to the University 
 
 1884. 
 
PREFACE. 
 
 The following selection from the Epigrams of 
 Martial has been drawn up as a text-book for the 
 students in the Humanity Classes in the Universities 
 of Edinburgh and Glasgow. From some points of 
 view, Martial is the most instructive of all the poets 
 of the Silver Age. He has placed before us, in the 
 most vivid colours, the whole life of Rome as he 
 knew it, good and bad alike : no other author 
 presents us in the same compass with so detailed 
 a view of the daily life and manners of antiquity. 
 His merits as a writer are undisputed : in his own 
 department of Latin literature — and that a depart- 
 ment which brings out in a special way the genius 
 of the Latin language — he is without a rival. -Yet 
 great as are the interest and importance of his 
 writings, it is impossible to place his whole text in 
 the hands of students ; and unless this most valuable 
 page of Roman literature is to be entirely closed 
 to them, selection becomes indispensable. But 
 fortunately, while no writings more imperatively 
 demand censorship, none lend themselves to it more 
 readily, or suffer less from the process : no author 
 
 5433 L* 7 
 
IV ". *. t •? f : >V' 
 
 . .: .*•"•>:•.. ' .' 
 
 needs less to be studied as a whole, nor have 
 omissions any effect in impairing the value of what is 
 retained. 
 
 The selections published by Mr Paley and by Mr 
 Stephenson are excellent ; but setting aside the 
 question of price, neither edition covers exactly the 
 ground we have traced out for ourselves, whether as 
 regards the pieces omitted or those included. In 
 the present collection we have attempted to include 
 everything in the author's comments upon human 
 life, that seemed most worth preserving for its wit, 
 humour, sense, or pathos, as well as everything that 
 in a marked degree throws light upon the poet's own 
 life, character, and circumstances; upon the social 
 conditions, manners, and customs of the day, whether 
 in Rome or in the provinces ; upon the history, the 
 literature, and the current literary ideas of the time. 
 We have omitted all pieces that are unsuitable for 
 reading in a class : in addition, we have omitted 
 everything that appeared to us to be of inferior 
 merit, to be false in sentiment, or artificial in man- 
 ner, or merely to repeat in a less pointed way ideas 
 already expressed in other epigrams. In a few cases 
 the omission of one or two lines has enabled us 
 to admit pieces of great general merit, which are thus 
 rendered unobjectionable. 
 
 W. Y. SELLAR. 
 
 G. G. RAMSAY. 
 
INTRODUCTION. 
 
 There is no Roman poet among those later than 
 the Augustan age, whose writings, when at their best. 
 
 The Text from which these Selections are 
 taken is that of Schneidewin, 1881. 
 
 vividly and brilliantly. He brought one form of 
 literary art, peculiarly adapted to the critical temper 
 of Rome,* and to the vigorous condensation of phrase 
 to which the Latin language adapts itself, to the 
 highest perfection it has ever attained. He wrote, 
 for the most part, of things which passed before his 
 own eyes, and in which his contemporaries were inter- 
 
 * Crede mihi nimium Martia turba sapit. 
 
 —Ep. i. 3, 4. 
 
needs less to be studied as a whole, nor have 
 omissions any effect in impairing the value of what is 
 retained. 
 
 The selections published by Mr Paley and by Mr 
 Stephenson are excellent ; but setting aside the 
 question of price, neither edition covers exactly the 
 ground we have traced out for ourselves, whether as 
 regards the pieces omitted or those included. In 
 the present collection we have attempted to include 
 
 merit, lo oe laise m sentiment, or artificial in man- 
 ner, or merely to repeat in a less pointed way ideas 
 already expressed in other epigrams. In a few cases 
 the omission of one or two lines has enabled us 
 to admit pieces of great general merit, which are thus 
 rendered unobjectionable. 
 
 W. Y. SELLAR. 
 
 G. G. RAMSAY. 
 
INTRODUCTION. 
 
 There is no Roman poet among those later than 
 the Augustan age, whose writings, when at their best, 
 and when not disfigured by the grave faults by which 
 many of them are defaced, can still be read with so 
 fresh a sense of pleasure as Martial. The indignant 
 earnestness and the tragic passion with which 
 his scenes from life and his characters have been 
 described, has gained for Juvenal a higher place 
 in the esteem of the modern world. But as a 
 literary artist, and a life-like painter of the actual world 
 of his day. Martial has no equal among the poets 
 of " the silver age." None of them can write so 
 naturally and sensibly, and, at the same time, so 
 vividly and brilliantly. He brought one form of 
 literary art, peculiarly adapted to the critical temper 
 of Rome,* and to the vigorous condensation of phrase 
 to which the Latin language adapts itself, to the 
 highest perfection it has ever attained. He wrote, 
 for the most part, of things which passed before his 
 own eyes, and in which his contemporaries were inter- 
 
 * Crede mihi nimium Martia turba sapit. 
 
 —Ep. i. 3, 4. 
 
vi Introduction, 
 
 ested : and set himself steadily against the prevailing 
 taste, fostered by the public recitations, which en- 
 couraged the composition of epics like the " Theseid 
 of the hoarse Cordus," and tragedies like the " enor- 
 mous Telephus," satirised by Juvenal. Though 
 the spirit in which they treat their subject is very 
 different, yet he and Juvenal agree in seeking the 
 material of their literary art in the realities of the 
 age of Domitian, not in the unrealities of the age 
 of mythology. 
 
 Martial does not, like Juvenal, profess to write in 
 the interests of morality; nor has he anything of 
 the introspective wisdom which blends with the 
 experience of Horace. But he is, among all 
 Roman poets, with the exception, perhaps, of 
 Catullus, the keenest observer ; and his observation 
 is more disinterested, and its range more varied, than 
 that of the poet whose character might be described 
 in his own words, "odi et amo." In the last 
 twelve years of a fairly long life he summed up in 
 about 1 200 epigrams, written in twelve books, his 
 experience of life, gathered through five-and-thirty 
 years of residence in the capital. Coming to Rome 
 as a stranger from a remote and unsophisticated 
 Spanish colony, at an age when curiosity and the 
 powers of enjoyment are keenest, he must have 
 received many vivid impressions from scenes and 
 objects, which would awaken little emotion among 
 those brought up amongst them. He Hved for these 
 
Introduction, vli 
 
 five-and-thirty years the life of a struggling, but on 
 the whole a successful adventurer. He knew a great 
 variety of people of all ranks, and enjoyed much 
 social and literary popularity. Though he found 
 many butts for the exercise of his wit, he does not 
 seem to have laid himself open to serious enmities. 
 Even his negative attitude in regard to morals and 
 politics contributed to his success as an accurate 
 observer and painter of the life which passed before his 
 eyes. He could live pleasantly among his contempo- 
 raries and write his epigrams without the sense of fear or 
 of shame which reduced the more eminent or the more 
 high-minded men of his time to silence ; and he could 
 be the piquant critic without feeling himself called on 
 to be the indignant satirist of his age. And as truth is 
 the chief aim of a critical, and effect the chief aim 
 of a satirical representation, more reliance may be 
 placed on the sketches which Martial drew from life, 
 without any other motive than the pleasure of draw- 
 ing them, than on the pictures worked up with all 
 the resources of rhetorical art by Juvenal. It is 
 remarkable how often the original sketches and com- 
 ments of the epigrammatist have given the first 
 suggestion of the more elaborate representations and 
 more powerful invective of the satirist Few painters 
 of manners and characters, endowed with so keen a 
 sense of the ridiculous, have been so little of 
 caricaturists as Martial. 
 
 Our knowledge of the outward incidents and of the 
 
viii hitrodtidion. 
 
 general course of his life, and the estimate which we 
 form of his character, are derived almost entirely 
 from the twelve books of epigrams already men- 
 tioned, published between the years 86 a.d. and 
 I02 A.D. Between 86 a.d. and the end of 96 a.d. 
 eleven books appeared, for the most part at intervals 
 of a year. A revised and enlarged edition of Book 
 X., more adapted to the principles and tastes of the 
 new regime, appeared in 98 a.d., after the accession 
 of Trajan to the Empire. Three years later the last 
 book, the twelfth, was sent from Spain to Rome. But 
 besides these tvvelve books, which are his most im- 
 portant literary legacy, there is a short book prefixed 
 to them to which the title of ** Liber Spectaculorum " 
 has been given, the first edition of which must have 
 been published in the reign of Titus, i.e., before 81 
 A.D., at the opening of the Coliseum. Two other 
 books, numbered XIII. and XIV., and named Xenia 
 and Apophoreta contain about 350 inscriptions in 
 distyches, suitable for presents given and received at 
 the Saturnalia. The date of the publication of these 
 books is uncertain, but it was probably some time 
 before the publication of Book I. In the first poem 
 of that book he introduces himself as " Martial, 
 known all over the world for his brilliant epigrams." 
 
 " Toto notus in orbe Martialis 
 Argutis epigrammaton libellis.*' 
 
 And in a later epigram of the same book (i. 113) 
 
 he speaks with humorous candour of a bookseller who 
 
Introduction, ix 
 
 continued to sell his boyish and juvenile productions 
 which he himself had forgotten, and which he assures 
 his reader would be a bad investment for their 
 leisure. The poems by which his fame had been 
 established at the time of the publication of Book I. 
 must have been either the " Liber Spectaculorum " 
 and the " Xenia *' and " Apophoreta." or some other 
 books of epigrams which have been lost ; unless we 
 are to suppose that this epigram was prefixed to a 
 later edition of the poems, after several of the books 
 had been already published. 
 
 Although he is not absorbed in his own feelings 
 like Catullus, nor in his own inner life like Horace, 
 and although he is not always to be assumed as com- 
 menting on his personal experience when writing in 
 the first person, yet, like most of the Roman poets, 
 he tells us a great deal about himself in his writings, 
 and he has left the mark of his own character and 
 mode of life upon them. The first fact we learn 
 *bout him is that he was the youngest of a remark- 
 able set of writers, including the Senecas, Lucan, 
 and Quintilian, whom Spain contributed to Roman 
 literature in the first century a.d. A similar 
 effect was produced by the first introduction of 
 literary culture into Spain as had been produced 
 among the mixed Italian and Celtic people of the 
 North of Italy in the last age of the Republic and in 
 the Augustan age. Martial speaks of himself (x. 65) 
 as "sprung from the Iberians and the Celts, and a 
 
X Introduction. 
 
 countryman of the Tagus ; " and to this barbarous 
 origin he may owe the freshness and vivacity of his 
 genius, as well as his want of that Roman self-re- 
 spect and seriousness which are so conspicuous in 
 the greatest of his contemporaries, Tacitus and 
 Juvenal. He was a native of Bilbilis, or Augusta 
 Bilbilis, as he once calls it, a Roman colony in a 
 high and picturesque situation near the sources 
 of the Tagus, the impressive features of which, 
 with the " shallow, restless " Salo flowing round 
 the base of its hill, and the outlines of the neigh- 
 bouring mountains, recur to his memory during his 
 long absence in Rome (i. 49). He has a pleasure in 
 recalling the uncouth names of many spots familiar to 
 his earlier years. He returned to Bilbilis for the last 
 three years of his life, and in the poems written im- 
 mediately before that event (x. 96, 103, 104) he anti- 
 cipates the pleasure of seeing again the scenes and 
 the few remaining comrades familiar to him five-and- 
 thirty years before, and he anticipates that his native 
 town will be as proud of him as Verona is of Catullus. 
 In a poem which appears in the same book (x. 24), 
 written probably about the same time, />., 98 a.d., 
 he speaks of himself as celebrating his fifty-seventh 
 birthday on the Kalends of March. We may accord- 
 ingly place the date of his birth in 41 a.d. With 
 a touch of natural piety he names his parents, 
 Fronto and Flaccilla, as already dead, in one of 
 the rare epigrams (v. 34) in which he gives 
 
Introduction, - xi 
 
 expression to his purer and more tender feel- 
 ings. Their station in life is indicated by the words 
 he uses of the homely comforts of his early home, 
 " saturae sordida rura casae." In another epigram 
 (ix. 73) he speaks ironically of their folly in giving 
 him a literary education,* which had proved less 
 profitable than the trade of a shoemaker and the 
 arts of an adventurer had been to one of the objects 
 of his satire. 
 
 He came to Rome about the year 63 a.d., at a 
 time when his countrymen, Seneca and Lucan, 
 were in their highest repute. From two notices 
 of them (iv. 40, xii. 36), it may be inferred that 
 their houses were open to him on his first arrival 
 in Rome, and that through them he was intro- 
 duced to the influential family of the Pisos. In 
 three epigrams (vii. 21, 22, 23) addressed to the 
 widow of Lucan, and published about thirty years 
 after that poet's death, he speaks of him in terms of 
 respectful admiration. He may have learned from 
 the fall and death of his early patrons in 65 a.d. the 
 necessity of keeping clear of politics and of flattering 
 the ruling power of his day. He has recorded, how- 
 ever, in more than one place, when it was quite safe 
 to do so, his detestation of Nero. Besides those 
 already mentioned, he numbered among his friends 
 others of his countrymen, eminent in letters or law, 
 
 * At me litterulas stulti docuere parentes 
 
 Quid cum grammaticis rhetoribusque mihi 
 
xii Introduction. 
 
 such as Decianus of Emerita, Canius of Gades, and 
 his own townsman Licinianus (i. 6i). His intimacy 
 with Quintilian appears in an epigram (ii, 90), in 
 which he excuses his want of ambition on the ground 
 that he preferred to enjoy his life to any worldly 
 success. From the tone of that and other epigrams, 
 it may be conjectured that the great rhetorician and 
 others of his friends had advised him to practise at 
 the bar, and that he felt the repugnance to the settled 
 industry of that profession, which other poets and 
 men of letters have expressed in ancient as well as 
 modem times. 
 
 He continued for nearly five-and-thirty years to 
 lead a kind of Bohemian life, on the whole not 
 discontentedly, although he often makes the com- 
 plaint, reiterated by Juvenal, of the poor gains 
 of a poet compared with those of a musician or 
 an auctioneer, and of the difficulty of making an 
 honest livelihood by any means at Rome. He often 
 speaks complacently of the large circulation which 
 his books enjoyed at home and abroad, and he 
 particularly objected to people who wanted to borrow 
 them from him, instead of buying them from his 
 bookseller (i. 1 1 7). But the proceeds of a " libellus," 
 published annually, could not procure him the neces- 
 saries, still less the luxuries, of life, in a town " where 
 hunger was costly and the provision-market led to 
 bankruptcy" (x. 96), and we find that he has no 
 scruple in being dependent on the liberality of patrons 
 
Introdtiction, xiii 
 
 for gifts of money, for a dinner, and even for his dress. 
 We find him frequently asking for gifts and loans which 
 he does not mean to repay, or returning thanks for 
 the present of an unusually splendid toga, and hint- 
 ing that his cloak was too shabby to wear along with 
 it. The relation of dependents to patrons has not 
 generally been a dignified one even in modern times ; 
 but there is no time known to us in which it appears 
 so incompatible with self-respect as in the age of 
 Martial and Juvenal. An institution like the 
 " sportula," or money-dole to provide the daily 
 dinner, for which, if we may trust Juvenal, people 
 quite well-off, and even enjoying high office, were in 
 the habit of applying, would have been resented in 
 the most insolent days of English patronage ; nor is 
 there any record in the literature of the Georgian era 
 of such entertainments as those described, not by 
 Juvenal and Martial only, but by the younger Pliny, 
 in which, while the host eats mullets or Lucrine 
 oysters off plate, and drinks wine as old as the Social 
 War or the Consulship of Opimius, the humbler guests 
 partake of a crab, with a shrivelled ^gg^ and drink 
 sour Veientan wine from the commonest ware. The 
 return expected for these hospitalities was the attend- 
 ance, through all weathers, on the morning levde of 
 the patron. Many of the epigrams show what an 
 intolerable burden this was felt to be; and during 
 the later years of his residence at Rome, Martial often 
 excuses himself from attendance by sending a poem 
 
xiv Introduction. 
 
 or a newly published volume instead of appearing in 
 person. 
 
 He had a great variety of patrons to choose 
 from. He received certain privileges (the "jus 
 trium liberorum" and the "semestris tribunatus," 
 which conferred permanently the equestrian rank) 
 from the Emperors; and although, notwithstanding 
 his assiduous flatteries, he failed in his applications 
 for gifts of money from Domitian, he enjoyed his 
 favour so far as to be asked to dinner, and to obtain 
 the grant of Roman citizenship for many persons in 
 whom he was interested. His relations to the Court 
 brought him into connection with Parthenius, the 
 Chamberlain of Domitian, who continued to hold 
 that office under his successors, with the Egyptian 
 Crispinus, the object of Juvenal's detestation, and 
 with various other favourites of the Emperor. 
 Regulus, who appears in the Letters of Pliny as one 
 of the most cruel of the prosecutors {delatores), and 
 one of the most shameless among the fortune-hunters 
 {captatores) of the time, is the subject of more than 
 one of Martial's flattering epigrams. But he had also 
 good and distinguished men among his friends. 
 Among these were the younger Pliny, to whom he 
 addresses an epigram (x. 19), in which he shows his 
 tact by suggesting that future ages would rank his 
 labours as an advocate with those of Cicero. Pliny 
 repaid the compliment by giving him a sum of money 
 on his retirement from Rome, and by paying a con- 
 
Introduction. xv 
 
 descending but kindly and appreciative tribute to his 
 memory when he heard of his death three or four 
 years afterwards. 
 
 Among other rich men whose favour he enjoyed 
 and who are commemorated in the epigrams, there 
 were several who played a part in the history 
 of their time, or who were eminent at the bar 
 or in literature, such as Antonius Primus, who led 
 the advanced guard of the Vespasians into Italy 
 (Tac, Hist, iii.), Silius Italicus, Julius Martialis, 
 Bassus, Faustinus, Stella, &c. Martial not only 
 enjoyed the dinners and his occasional visits to 
 the villas of those men, but evidently entertained 
 a sincere regard for them. Literature if not a re- 
 munerative, was at least a fashionable pursuit in the 
 reign of Domitian, and we read of great numbers of 
 poets, good, bad, and indifferent, but especially the 
 last, whom Martial met in the poets' club (" poetarum 
 schola"), of whose airs he was a keen observer, and 
 of whose recitations, private and public, he was often 
 an unwilling listener. Of his older contemporary 
 Silius, whose social position was much higher than 
 his own, he writes in terms of respectful admiration ; 
 and to a still more illustrious contemporary, Juvenal, 
 he writes in three epigrams in the language of familiar 
 comradeship. But he is silent about Statius, who 
 wrote his "Silvae" about the same time as he himself 
 wrote his epigrams (some of them upon the same 
 subjects), and who lived partially, at least, in the same 
 
xvi Inh'oduction, 
 
 society. Statius also ignores him; and their tastes 
 are sufficiently dissimilar to account for mutual dis- 
 like. The scholarly and amiable imitator of Virgil 
 might naturally regard his vigorous and vivacious 
 contemporary as a mere writer of ephemeral and 
 often disreputable trifles; while the strong realistic 
 sense of Martial must have disposed him to ridicule 
 the pompous pretension of describing the incidents 
 and interests of a most unheroic time in the artificial 
 phrases and metrical variations of heroic poetry. It 
 does not need a minute study of the two poets to 
 decide which has succeeded best in keeping alive in 
 his verse the follies and vices, the humours and 
 pleasures, the pomp and luxury of their time, and 
 even whatever of serious worth, beauty, and pathos 
 could thrive in the age of Domitian. 
 
 From the time of his first coming to Rome till his 
 return to Spain, he led with rare exceptions the life 
 of the town. He speaks of himself (i. 1 1 7) as living 
 up three high flights of stairs, 
 
 (" Et scalis habito tribus, sed altis, '*) 
 
 and in another epigram (i. 108) he speaks of his 
 garret ("cenacula") as overlooking the laurels sur- 
 rounding the portico of Agrippa ; and he describes 
 himself as having grown an old man in that quarter 
 of the city. Later he seems to have moved to a 
 small house of his own on the Quirinal — 
 
 ("Parvi sunt et in urbe Lares," ix. 18.) 
 
Introduction, xvii 
 
 He possessed also "a very tiny country place" 
 ("rus minimum,") in the Sabine territory, near 
 Momentum, which if it did not afford him the pride 
 or pleasure which Horace derived from his Sabine 
 home, yet gave a welcome refuge from the bores 
 (ii. 38) and from the noises (xii. 57) of the town. 
 The third book of epigrams is written from Cisalpine 
 Gaul, to which he had retired in temporary disgust, 
 and perhaps with the view of retrenching his ex- 
 penses ; and he expresses a wish that he might find 
 the rest and home of his old age (as Horace hoped 
 to find his at Tibur or Tarentum) in the neighbour- 
 hood of Aquileia and the Timavus. But even 
 during this absence, as later during his retirement in 
 Spain, the subject of nearly all his poems is taken 
 from recollections of the town. In the earlier part 
 of his career he used to accompany his rich friends 
 to Baiae and elsewhere, and he thoroughly appre- 
 ciated and has perpetuated in very graceful verse the 
 charms of their country places. But the town was 
 essentially his home, the centre of his interests, cares, 
 and pleasures, the sphere of his observation, and the 
 inspirer of his verse. Yet though there is much less 
 of " sentiment than sense " in the epigrams, there is 
 one vein of idealising feeling, which breaks out from 
 time to time especially in the later books, a "nostalgia," 
 or longing for his old home in Spain (x. 96, 103, 104; 
 xii. 18), for its rude plenty, for the field sports he 
 had enjoyed in his youth, for emancipation from the 
 
xvlil Introduction, 
 
 bondage of the toga, the levde, and the ruinous price 
 of living, for what he somewhere calls " the comfort 
 of the tunic " ( " tunicata quies "), and for the long 
 morning sleep which was to make amends for all the 
 sleep he had lost in paying his early visits, or sitting 
 late at the entertainments of his friends. These 
 feelings, expressed with frank sincerity and quite in 
 keeping with his whole character, afford a more 
 natural explanation of his return to Spain than the 
 supposition that the new rule of Trajan was less 
 favourable to his career as a poet than that of 
 Domitian had been. The change seems at first to 
 have exercised a happy influence on his spirits ; 
 and he contrasts with genuine enthusiasm his own 
 enjoyment of his freedom with the restless discontent 
 with which he imagined his friend Juvenal treading 
 the streets of Rome.* But this life of ideal ease 
 did not long satisfy him, and his disappointment is 
 plainly expressed in the prose preface to Book xii., 
 which was written, as he says, after three years of 
 listless indolence. He missed the inspiring presence 
 of a critical and appreciative audience, and the 
 materials for his wit and sketches of character fur- 
 nished by the libraries, theatres, and social meetings 
 of the metropolis. He finds, too, the jealous de- 
 traction and gossip of a small provincial town more 
 intolerable than the old familiar worries, which were 
 really pleasures in disguise. 
 
 * xii. i8. 
 
Introdttdion, xix 
 
 One consolation he did find for a time at least, in 
 the society of a Spanish lady named Marcella, to 
 whom he was indebted for a delightful house and 
 garden, and whose manners and accomplishments 
 restored to him the old familiar charm of Rome 
 (xii. 31, 21 : "Romam tu mihi sola facis"). He uses 
 no expression to prove that she became his wife : yet 
 he writes of her with more respect and gratitude than 
 a man of his stamp would use in reference to a 
 mistress. As it had become a second nature to him 
 to depend upon a patron, it was probably in some- 
 thing like that relation that she stood to him. It 
 does not appear that he was married during his 
 residence at Rome; for although the word "uxor" 
 occurs in some of those epigrams which the world 
 would most willingly let die, it is not to be assumed 
 that he is there expressing his own feelings or record- 
 ing his own experience. In mentioning (ii. 92) the 
 fact of his having received from the Emperor as the 
 reward of his genius the privileges granted at an 
 earlier time to the father of three children, he writes as 
 if this exempted him from the burden of an actual 
 wife and family (" valebis uxor "). In one of his purer 
 epigrams in which he paints his ideal of a happy life 
 (x. 47) he includes "a modest wife who was yet no 
 prude," and in another (ii. 90) he expresses a wish 
 for a wife, provided she were not too learned a 
 woman — "sit non doctissima conjunx." But the 
 general tone of his epigrams is that of an easy-living 
 
XX Introduction. 
 
 bachelor, who knew nothing of the cares or consola- 
 tions of family life. He seems to have died shortly 
 after the publication of his twelfth book of epigrams, 
 when he must have been about sixty years of age. 
 In one epigram (vi. 70), the point of which is happily 
 expressed in the words — 
 
 " Non est vivere, sed valere vita," 
 he contrasts the exceptional health enjoyed for sixty 
 years by his friend Marcianus with his own losses out 
 of life through fevers, lassitude, and pain; in another 
 (v. 9) he speaks of a fever brought on by a visit from 
 one Symmachus and his pupils ; and again he speaks 
 of a dangerous illness from which he had recently 
 recovered, and wonders when his doctor will allow 
 him again to drink Setine wine (vi. 47, 58, 86).* 
 The variety and quality of the dishes which 
 he frequently specifies in his descriptions of 
 Roman dinners are sufficient to account for occa- 
 sional attacks of "gravis languor" and " mali 
 dolores ; " but the ordinary mood of Martial is as far 
 removed as possible from that of an invalid. He 
 gives us some idea of his personal appearance in an 
 epigram (x. 65) in which he contrasts himself with 
 an effeminate Greek. The stiff Spanish hair, the 
 shaggy cheeks and limbs, the rough voice there spoken 
 of, as also the vivacity and bo7ihom7nie with which he 
 looked on the world, are all indicative of a vigorous 
 
 * It is to be noted that all the epigrams referring to his 
 illness are written about the same time. 
 
Introduction, xxi 
 
 vitality, and of its natural accompaniment, a cheerful 
 temper. 
 
 The causes which have limited Martial's popularity 
 
 in modern times are not far to seek. His frequent 
 
 coarseness must always deny to his writings, as a 
 
 whole, that place in education to which the fulness 
 
 and variety of interest, the vivid revelation of life and 
 
 character, which they contain, would entitle the 
 
 greater part of them. Few writers of equal genius 
 
 have been so wanting in dignity of character, or so 
 
 indifferent to the moral influences by which human 
 
 life is elevated and purified ; scarcely any have 
 
 shown such cynical effrontery in the use of 
 
 language which not only no literature, but 
 
 no speech among civilised men, should tolerate. 
 
 His flatteries and his coarseness, though they cannot 
 
 be separated from his personal character, or from the 
 
 use to which he put his genius, may yet be partially 
 
 explained by his position and by the circumstances 
 
 of the time when he wrote — the last and worst 
 
 decennium of the century, which witnessed Tiberius, 
 
 Caligula, Claudius, Nero, and Domitian, rulers of the 
 
 Roman world. As a provincial of obscure origin, the 
 
 native of a conquered province, he knew nothing of 
 
 the pride of family or the pride of nationality, which 
 
 were great supports of Roman virtue in every age. 
 
 As one who had to live by his wits, he found it part 
 
 of his mitier as poet to flatter the Court and its 
 
 favourites at the time "when the last of the Flavian 
 
xxii Introduction. 
 
 line was tearing in pieces the almost lifeless world, 
 and to amuse a society, the vices of which have been 
 painted by Juvenal The tones in which Domitian 
 is addressed as a conqueror and ruler contrast not 
 favourably with the indignant silence maintained by 
 Tacitus and by Juvenal during the years of oppression. 
 If it is thought to derogate from the dignity of Virgil 
 and Horace that they attribute divine functions to 
 Augustus, it would be difficult to characterise the 
 irreverence — if such a word can be applied to one 
 who was too indifferent even to express any scepticism 
 as to the religious traditions of Paganism — which 
 habitually compares the recognised Ruler of the 
 Universe with the " Tonans " of the Palatine, and 
 always to the disadvantage of the celestial Potentate. 
 Statius is nearly as fulsome in his adulation ; a fact 
 which suggests the inference that the vices and cruelties 
 of Domitian were not so obnoxiously apparent to men 
 of moderate position as to those of hereditary or 
 official rank like Tacitus, or to such as by independ- 
 ence of speech or bearing gave offence to his 
 favourites — as was probably the case with Juvenal, 
 " irati histrionis exul." But Martial admits the insin- 
 cerity of his adulation by the changed tone which he 
 assumes after the accession of Nerva and Trajan. 
 He had the tact to understand that the old flatteries 
 were no longer in season, and to disguise his new 
 attempt at courtiership by the assumption of 
 Roman patriotism (xii. 6, 8; x. 72, 7). The 
 
Introduction, xxIII 
 
 flatteries of Regulus, Crispinus, Earinus, and the 
 epitaph on Paris, imply a similar moral indifference. 
 Martial was indeed as little of a moralist as of a 
 patriot. He had no active hatred of evil in any 
 shape. He was tolerant of everything except 
 hypocrisy and the faults which make a man a bore, a 
 pedant, a stingy host, or an illiberal patron. 
 
 It is more difficult to speak of the other fault, 
 which has made many lovers of classical literature 
 decline, if not to make acquaintance, at least to become 
 intimate with him. Although much the greater 
 number of his epigrams — probably four-fifths of the 
 whole — might, if translated into any language, 
 be read with pleasure by any kind of educated 
 reader, there is a considerable residuum which can 
 be read by scarcely any class with any feelings 
 except those of extreme repugnance. Others of 
 the greater Roman writers are tainted by similar 
 grossness ; and, as we learn from Pliny's letters, it 
 was the fashion, — probably a survival of the tendency 
 that produced the primitive Versus Fescennini, — of 
 the most respectable Roman writers to write occa- 
 sional verses which would be offensive to the purer 
 taste of modern times. But Martial's violations of 
 decency are worse even than those of Catullus and 
 Juvenal, and they cannot plead the palliation of being 
 dictated by outraged feeling or indignant disgust. 
 Martial's motive for his flagrant improprieties seems 
 simply to have been the wish to amuse his readers 
 
xxiv Introduction^ 
 
 and to sell his books. He claims for them the license 
 of the " Floralia" and the " Saturnalia." His life was 
 probably neither laxer nor stricter than that of many 
 of his contemporaries. He makes a similar plea to 
 that urged by Catullus, that " though his page was 
 licentious his life was virtuous." The cynicism of a 
 middle-aged man, who had little faith in the virtue of 
 men or women, is expressed or implied by him as 
 offensively as by Juvenal. He is indeed too candid 
 a man not to admit that there are good women in the 
 world ; and in the wives of some of his patrons, such 
 as Julius Martialis, he recognised worthy specimens 
 of Roman matronhood. But on the whole, while 
 there is scarcely any ancient writer who treats of the 
 relations of the sexes with so little passion, there is 
 none (unless we except Juvenal) who treats them 
 with such offensive indelicacy. 
 
 These glaring faults must be freely admitted. The 
 worst things in Martial are worse than perhaps any- 
 thing else in ancient literature. It remains to ask what 
 were the qualities which made him a popular man and 
 popular writer in his own day, and which enabled 
 him to paint the Hfe of his age so vividly and natur- 
 ally that the colours have kept fresh till the present 
 time. There is one extant testimony of the impres- 
 sion which he made on a man of irreproachable 
 character, and of literary taste and accomplishment 
 in his own day. " I have heard " (Pliny writes to his 
 friend, Cornelius Priscus, Ep. iii., 21)" of the death 
 
Introduction, xxv 
 
 of Valerius Martialis, and I am sorry for it. He was 
 a man of genius, of quick intelligence and vivacity, 
 with a great deal of wit and pungency in his writings, 
 and at the same time great candour." It is difficult 
 to find the exact equivalent of the Latin word 
 *' candoris " in this passage. As contrasted with 
 the "salis et fellis," the intellectual qualities of a 
 piquant social satirist, it implies fairness and good 
 nature. And Martial's writings produce, on the 
 whole, the impression that this character is deserved. 
 His tone is that of a man who was perfectly honest, 
 and while he enjoys the exposure of every form of 
 social pretence, he perpetually protests against the 
 imputation of writing from animosity, the love of 
 detraction, or the desire to give pain to individuals. 
 — " Ludimus innocui,"* is his justification of 
 his satire. He says of one Mamercus (v. 28) 
 who could never speak or think well of any- 
 body, " Perhaps," he says, " you may think he is a 
 malignant man : I think him a most unhappy man 
 who is pleased with nobody." He writes with the 
 consciousness of being true to his friends. He is 
 appreciative of their moral and intellectual excel- 
 lence, and shows a generous recognition of their 
 generosity (viii. 17); and while he exposes the arts 
 
 * Cf. also 
 
 " Hunc servare modum nostri novere libel 
 Parcere personis, dicere de vitiis." 
 
XX vi Inlroduction. 
 
 by which the baser sort of adventurers raised them- 
 selves to fortune and station, he appears to do so 
 without envy or maHgnity. Except where he is 
 professedly playing the part of a courtier or a pander 
 to vicious tastes, he is a man eminently frank and 
 sincere. 
 
 In an invitation to one Toranius, whom he ad- 
 dresses in a prose epistle (ix.) as " frater carissime," 
 there is this characteristic touch — 
 
 " Parva est cenula — quis potest negare ? 
 Sed finges nihil, audiesve fictum, 
 Et voltu placidus tuo recumbes," * 
 
 -(V. m 
 
 written in the spirit which dictated the lines of 
 another well-known invitation — 
 
 " You'll have no scandal while you dine, 
 But honest talk and wholesome wine." 
 
 In another invitation to six of his friends, poets and 
 wits, Stella, Canius, Flavius, &c., after telling them 
 their bill of fare, he adds — " With our wine we shall 
 have wit without gall, frank speech which you need 
 not fear to remember next morning, and nothing 
 which you would wish unsaid. I want my guests to 
 talk about the green and blue colours of the racers ; 
 no charge of treason arises over my cups." He 
 
 * ** It is a modest entertainment — who can deny it? But you 
 will say nothing you do not mean or listen to anything not 
 meant, and will recline with your natural quiet expression. " 
 
Introduction, xxvii 
 
 has the merit, which atones for many sins, of being 
 absolutely free from pretence, cant, pedantry, and 
 affectation of any kind. In an age abounding in 
 hypocrites, he wants to appear neither better nor 
 worse than he is. His principle in life is to know 
 what you really like, and to keep to that ; to be your- 
 self and not to strive to be somebody else — 
 
 " Quod sis esse velis, nihilque malis." 
 
 — (x. 47.) 
 
 Living in a very artificial age, he was perfectly 
 natural. He hated pomp and show, the taedium of 
 the toga, of the matutinal lev^e, of the public recita- 
 tions, of the long dinners at which the host and his 
 rich friends ate, drank, and were served differently 
 from the other guests. Like Juvenal (iii. 18), he 
 indicates his preference of natural things to the 
 monuments of art (i. ZZ), and even of the wilder to 
 the more cultivated beauties of Nature — of the " fons 
 vivus et herba rudis," or of the country-house which 
 *' rure vero barbaroque laetatur " (i. 88 ; iii. 58.) But 
 it is especially in literature that he shows his dislike 
 to what is unreal and artificial ; to affected obscurity 
 or archaism, to irrelevant learning, to the divorce of 
 poetry from the interests of human life. He prays 
 that his own writings " may satisfy grammarians, but 
 may need no grammarian to interpret them " (x. 21). 
 Of artificial contortions of form, metre, or expression, 
 which some writers aimed at, he uses words which 
 
XXVI ii Introduction. 
 
 might be applied to the literary or aesthetic affecta- 
 tions of our own day ; — 
 
 Turpe est difficiles habere nugas 
 Et stultus labor est ineptiarum." * 
 
 — (ii. 86.) 
 
 He ridicules an advocate who, having to plead on 
 the loss of three she-goats by theft, digresses to 
 Cannae and the Mithridatic war, to Marius, Sulla, 
 and the Mucii. He contrasts, not without a hit at 
 Statins, the false epics and tragedies of the day with 
 " his own page, which has the true flavour of human 
 life and character " (x. 4). 
 
 There are indications also in him of a vein of 
 higher and finer sensibility, which raises him in the 
 esteem of the reader, and gives to many of his 
 pieces a title to recognition among the serious poems 
 of the world " sanctiora carmina" — to use a phrase of 
 his own. As there is no character for which he ex- 
 presses such dislike as that of a hypocrite,! or 
 impostor of any sort, so there are no qualities of 
 which he so constantly expresses appreciation as 
 sincerity and loyalty ('* simplicitas " and " fides "), 
 
 * " One should be ashamed to produce difficult trifles, and 
 the toil spent on affectations is folly. " 
 t Cf. with Juvenal ii. 2 &c — 
 
 Quoties aliquid de moribus audent 
 Qui Curios simuIaDt et Bacchanalia vivunt. 
 Martial i. 24, 3 — 
 
 Qui loquitur Curios assertoresque Camillos, 
 and i. 96, 9 — 
 
 Fuscos colores, galbinos habet mores. 
 
Introduction. xxix 
 
 regarded by the Romans, as by ourselves, as those 
 essential to an honourable man. If he was not him- 
 self an example of domestic virtue and happiness, 
 he could recognise them in the lives of others. We 
 do not often find, even in more serious and pathetic 
 writers, true feeling more simply expressed than in 
 the two last lines of a short poem written in cele- 
 bration of the marriage of his friend Prudens with 
 Claudia Peregrina — 
 
 Diligat ilia senem quondam, sed et ipsa marito, 
 Tum quoque cum fuerit, non videatur anus. * 
 
 — (iv. 13.) 
 His respect for Marcella shows true appreciation of 
 one who in a remote province had learned from 
 nature the grace and urbanity of the finest ladies 
 of Rome ; and a similar feeling is shown in the 
 charming epigram on Claudia Rufina, born in 
 Britain (xi. 53). But the tenderest side of his 
 character appears in the sympathy which he shows 
 with dependents, in his love for children, and in the 
 natural sorrow with which he laments their death. 
 There is a vein also of idyllic poetry in some of his 
 pieces, especially in those in which he recalls the 
 memory of his home in Spain, describes the attrac- 
 tions of his friends' villas, or escapes in fancy from 
 the routine of the morning levee to some homely 
 
 * ** May she love him when an old man long after this, and 
 herself, even when she has become old, not be old in the eyes of 
 her husband. " May this Claudia Peregrina not be the same as 
 the Claudia Rufina of xi. 53 ? 
 
XXX Introduction. 
 
 farm, where he might enjoy his ease, and the plenty 
 supplied by his fields, woods, and streams (L 55). 
 These sensibilities indicate that in a happier time 
 he might have risen to a higher strain than that 
 which satisfies him, as the genial or cynical satirist 
 of the town. 
 
 As regards his art, he professes to be of the 
 school of Catullus, Pedo Albinovanus, and Domi- 
 tius Marsus ; but it is the poet of Verona whom 
 he especially regards as his master. He acknow- 
 ledges his superiority, and desires only to be ranked 
 as second to him — 
 
 " Sic inter veteres legar poetas, 
 Nee multos mihi praeferas priores ; 
 Uno sed tibi sim minor Catullo." * 
 
 -(X. -iZ^i 
 
 Ixv this criticism of himself he shows the admirable 
 common sense and just appreciation of the pro- 
 portions of things, and the freedom from either 
 undue egotism or undue diffidence, with which he 
 criticises other men. The substance of his writings 
 is drawn much more from knowledge of the world 
 than of books, but his mastery over form, metre, 
 and style implies a studious use of Greek, and still 
 more of Roman models. The form of his epigram 
 must have owed much to the works of the Greek 
 
 * '* So may I be read among the old poets ; and may you not 
 prefer many of them to me, but may I be second in your eyes to 
 Catullus only." 
 
Introduction. xxxi 
 
 epigrammatists ; but though he shows occasional 
 familiarity with the diction of Homer, and quotes 
 various Greek proverbs, there is nothing to show 
 that he drank deeply at the sources of Greek 
 poetry. He was sufficiently learned in the stories 
 of mythology to apply them happily in his epigrams ; 
 but the contempt which he entertained for the 
 readers of the " ^tia Callimachi," dictated a sparing 
 use of such illustration. It is noticeable that while 
 among the various presents for which he has written 
 inscriptions, there are copies of Virgil, Cicero, 
 Propertius, Livy, Sallust, Ovid, Tibullus, Lucan, 
 Catullus, and Calvus, there is mention only of two 
 Greek books — Homer and the Thais of Menander. 
 There is no Greek writer to whom we should have 
 expected Martial to be more attracted by similarity 
 of tastes and genius than to the great master of the 
 new comedy; and in one epigram (v. lo), in which 
 he gives instances of the greatest Greek and Roman 
 genius, the names which he specifies are Homer and 
 Menander, Virgil and Ovid. The Study of Martial 
 confirms what is suggested by the study of Juvenal, 
 that during the first century a.d. the native classics 
 were more cultivated than the master-pieces of 
 Greek genius, which inspired and educated the men 
 of the Ciceronian and Augustan age. 
 
 He concurs with the common verdict of antiquity 
 in assigning unquestioned pre-eminence to Virgil 
 ^mong Roman poets. He is intolerant of those 
 
xxxii Introduction, 
 
 who wished to revive a taste for the older poets 
 (xi. 90), Ennius, Attius, and Pacuvius ; and there 
 is no indication that he had any acquaintance with 
 Lucretius, with whose spirit and genius he could have 
 had no S5Tnpathy. His choice and management 
 of metres, especially the Phalaecian and Scazon, and 
 numerous allusions and references in the epigrams 
 attest his relation to Catullus. Frequent similarities 
 of phrase indicate his familiarity with Horace ; and 
 if his simple philosophy of life — " vive hodie " — 
 needs affiliation to any doctrine, it may claim 
 affinity with the maxims of the Venusian. To Ovid 
 his debt is greater than to any other writer except 
 Catullus ; and he, like Menander, was an author who 
 would attract him by the facility both of his morals 
 and his genius. The great admiration he expresses 
 for Lucan is probably in part prompted by a grateful 
 remembrance of kindness received from him in 
 youth, and that for Silius, a rich man of consular 
 rank, is perhaps less disinterested. He applies the 
 epithet " facundus " to his friend Juvenal ; but it 
 is not likely that the latter had given anything to 
 the world before the death of Martial ; and the debt 
 which the great satirist owed to the more original 
 observation, and the more immediate contact with 
 life, of his brilliant contemporary can scarcely be 
 overstated. 
 
 Martial, in his maturity at least (for there is nothing 
 to determine the form of his youthful writings), 
 
Intj'oduction. xxxiii 
 
 limited himself to one form of art, the epigram. He 
 constantly disclaims the ambition of writing works of 
 greater compass : he admits that his poems are 
 "nugae," but adds that the world, at home and 
 abroad, read them, while it only praised those of 
 greater pretension. But no writer ever found a form 
 of art more suited to his genius, his mode of life, and 
 the subjects treated by him. His genius was in the 
 highest degree observant and critical; it was unre- 
 flective and did not work continuously. Though 
 lively and active-minded, he was also, as he himself 
 says, or allows others to say of him, thoroughly lazy, 
 "desidiosus eques." He lived constantly in the 
 world, in the midst of innumerable distractions of 
 pleasure and social custom. The subjects which 
 interested and inspired him were the daily incidents 
 of life, the people whom he met in society, the 
 gossip of the clubs, the theatres, and baths. Such 
 subjects admit of being treated in a more living way, 
 in short epigrams dealing with each thing individu- 
 ally, than in connected representations; and this is 
 one reason why the pictures of Roman life given by 
 Martial seem more true to nature than those given 
 by Juvenal. No one ever made a form qf art more 
 truly his own than he made the epigram. When we 
 remember that he has left about 1500 (including 
 Books xiii. and xiv.), nearly all drawn from actual 
 life, it is wonderful that there is so great a 
 variety in their substance and expression. Their 
 
xxxiv Introduction. 
 
 interest is rarely merely verbal. The substance 
 of the epigram is not suggested by the play of 
 words, but some incident, situation, or character is 
 first presented for its own sake, and the comment is 
 added, explaining the meaning of the thing described, 
 or the tendency of human nature which it illustrates, 
 sometimes with serious or pathetic, more often with 
 witty and pointed emphasis. It is the amount of 
 human life which they reproduce, and the freshness 
 and directness with which this is done, that constitutes 
 their interest In contrast with the sulky solitude 
 which seems to have been congenial to Juvenal's 
 temper. Martial appears to have kno>vn everybody, and 
 to have been at home with all kinds of people, reput- 
 able and disreputable. He writes (ix. 97) of some 
 one " bursting with jealousy because he (Martial) was 
 popular with his friends, asked out everywhere, liked 
 and esteemed by everyone." The varied impressions 
 from such a life as he led during five-and-thirty years 
 in the great capital of pleasure and business, as they 
 were formed day by day, or recalled vividly to 
 memory, found, in that age, the epigram their fittest 
 vehicle of expression, as in the age of Menander they 
 had found the comedy of manners. 
 
 To students of antiquity one great value of Martial 
 is that, more than any classical writer, he restores the 
 outward spectacle of Rome and of Roman fashions 
 in his day. He is the best guide to the imperial 
 city which we now visit in its ruins. He had this 
 
Introduction. xxxv 
 
 spectacle constantly before his eyes during all the 
 best years of his life ; he heartily enjoyed it, and has 
 represented the animated movement in the midst of 
 which he lived in close connection with its splendid 
 environment of temples and palaces, theatres and 
 amphitheatres (it was the time when the Coliseum 
 was opened), baths and porticoes, then bright with 
 famous works of art ; of covered drives, streets and 
 shops ; the " triple forum," and the villas and spacious 
 pleasure grounds on the hills opposite, or in the 
 neighbouring Campagna, or at the more distant 
 Tibur or Baiae. The chief interest of the books 
 of "Xenia" and "Apophoreta" is that they serve 
 as a kind of museum of the furniture and ornaments 
 of Roman houses, and a kind of bill of fare of the 
 chief dishes and wines served at Roman banquets. 
 We are reminded of all the peculiar fashions of the 
 time, of the morning levee, the distribution of the 
 "sportula," the *'cena recta" which was substituted 
 for it, the public recitations, the chariot races, the 
 shows and contests of wild beasts and gladiators, the 
 acting of the mimus, &c. We are brought into con- 
 tact with the various ranks in Roman life \ with the 
 world of fashion, of letters, of the law courts, with 
 representatives of the oldest Roman families, and 
 with foreign adventurers — the " Graeculus esuriens " 
 or "the Cappadocian eques," who made their first 
 appearance in the Roman slave-market, and rose, 
 not by honest industry, from a servile station to 
 
xxxvT Introduction. 
 
 wealth and dignity ; with tramps and hawkers, 
 and many people still less estimable. But besides 
 these peculiarities of Roman life we have many 
 sketches of permanent and constantly recurring types 
 of manners and characters, e,g.^ of the would be " urba- 
 nus," who fancies himself a wit and man of the world, 
 and succeeds only in being coarse and rude ; of the 
 busy " charlatan " who professes every accomplishment 
 and fails in all ; of the " bellus homo," the perfumed 
 dandy, who sings and dances, lounges and chatters 
 all day in ladies' boudoirs, reads and writes billet- 
 doux, knows about every intrigue, and the ancestry 
 of every race-horse; of another and less harmless kind 
 of dandy, whom he represents under the name of 
 " the curled darling " (crispulus iste) ; of the gour- 
 mands and diners out of every kind, for whom a new 
 name — " laudiceni " — was then invented ; of the sel- 
 fish roue and the weak spendthrift ; of dilettantes and 
 pretentious connoisseurs of art and antiquities; of 
 candid Hterary friends (ii. 7 1) and minor poets, envious, 
 irritable, or merely tiresome ; of mean rich men and 
 mean poor men ; of puritanical hypocrites ; of faded 
 beauties ; of fortune hunters ; and of almost every 
 variety which a society satiated with wealth, luxur}', 
 and literature engenders. If we have no pictures 
 drawn with the concentrated energy and elaborate art 
 with which the master-pieces of our own great 
 epigrammatic satirist — his Bufo, Sporus, and Atticus 
 — have been drawn, we have an infinitely greater 
 
l7itrodtictio7i. xxxvii 
 
 variety of sketches, whose traits seem drawn more 
 tmly from life, and with a less unkindly, if less power- 
 ful pencil. 
 
 As regards his power over metre and style, he 
 cannot be said to attain the artless ease and grace 
 which Catullus exhibits, apparently without effort, in 
 his scazons and phalaecians. With all his merits 
 Martial is a poet of a much lower order and of less 
 genuine inspiration than Catullus. Still he has given 
 an epigrammatic terseness to his phalaecians for 
 which that metre is peculiarly adapted, and he finds 
 often in the almost prosaic plainness of the scazon 
 an admirable vehicle of his direct realism and com- 
 mon sense. In the ease and flow of his elegiac 
 metre, he is not only much superior to his master, 
 but he scarcely yields the palm to Ovid. It may 
 be doubted whether the Latin elegiac is not more 
 naturally the metre of short pointed or pathetic 
 epigrams than of continuous narrative or didactic 
 exposition. He has used happily one or two com- 
 binations of the Iambic metre {e.g., i. 49, 6 1), and 
 has made one or two experiments in the pure 
 Hexameter, with the result of reminding us that 
 Horace alone has been able to bend that stateliest 
 of metres to the treatment of familiar matters of the 
 day in the tone of serious or lively conversation. 
 
 If Martial was, as he himself says, too indolent or 
 too much distracted by the busy idleness of the social 
 life of his day, or too sensible of the limits of his 
 
xxxviii Introduction. 
 
 genius to attempt any long work, he spared no pains 
 in perfecting the language as well as the form of his 
 short pieces. He aims at writing clearly, tersely, and 
 pointedly, and he is successful in all these respects. 
 There is no affected obscurity or involution, no 
 studied prettiness in his manner of saying a thing. 
 Occasionally indeed he is betrayed into stilted ex- 
 aggeration, in which we may almost suspect a trace 
 of irony, in his flatteries of the Emperor ; but for the 
 most part he has a healthy abhorrence of all the 
 artifices of a degenerate literature, and can say with 
 truth 
 
 A nostris procul est omnis vesica libellis, 
 Musa nee insano syrmate nostra tumet.* 
 
 — (iv. 49, 7-) 
 
 He is acknowledged to be the wittiest of Roman 
 writers. Not unfrequently we come upon bright or 
 pathetic turns of expression, revealing the possibility 
 of his having become a poet of a higher and purer 
 order irua happier age. But the quality of his style 
 which we most often admire is its vigorous truth and 
 plain, often almost blunt, sincerity. Numbers of lines 
 and phrases, neither hackneyed and obvious on the 
 one hand, nor far-fetched or obscure on the other, 
 have the merit of exactly " hitting the nail on the 
 head," and expressing for the first and last time, as well 
 
 * " Bombastic nonsense of every kind is banished far from 
 my pages, and my Muse strut > not in the senseless robe of 
 tragedy." 
 
Introdtution, xxxix 
 
 as it can be expressed, the judgment and insight of a 
 thoroughly sensible man of the world. We find in 
 him not only the terse and polished diction of a poet 
 and a wit, but the frank, telling speech of a man 
 thoroughly free from illusions, from cant and affecta- 
 tion, from violent animosities or partialities, who 
 wrote vividly because he vividly enjoyed his life, and 
 wrote well because he thoroughly knew what he was 
 writing about. 
 
 W. Y. S. 
 
 [Note. — Several sentences and expressions in this Intro- 
 duction have already appeared in an article on Martial con- 
 tributed to the "Encyclopaedia Britannica" by the writer.] 
 
BARBARA pyramidum sileat miracula Mem- 
 phis, 
 Assyrius iactet nee Babylona labor ; 
 Nee Triviae templo molles laudentur lones, 
 Dissimulet Delon cornibus ara frequens ; 
 Aere nee vacuo pendentia Mausolea 
 
 Laudibus immodicis Cares in astra ferant. 
 Gmnis Caesareo cedit labor Amphitheatro, 
 Unum pro cunctis fama loquetur opus. 
 
 II. 
 
 Hie ubi sidereus propius videt astra colossus 
 
 Et crescunt media pegmata celsa via, 
 Invidiosa feri radiabant atria regis 
 
 Unaque iam tota stabat in urbe domus. 
 Hie ubi conspicui venerabilis Amphitheatri 
 
 Erigitur moles, stagna Neronis erant. 
 Hie ubi miramur velocia munera thermas, 
 
 Abstulerat miseris tecta superbus ager. 
 
 A 
 
2 M. Val, Martialis 
 
 Claudia diffusas ubi porticus explicat umbras, 
 lo Ultima pars aulae deficientis erat. 
 
 Reddita Roma sibi est et sunt te praeside, Caesar, 
 Deliciae populi, quae fuerant domini. 
 
 III. 
 
 Quae tam seposita est, quae gens tam barbara, 
 Caesar, 
 Ex qua spectator non sit in urbe tua ? 
 Venit ab Orpheo cultor Rhodopeius Haemo, 
 
 Venit et epoto Sarmata pastus equo, ^<- oo--.-g<*'^'^-*- 
 5 Et qui prima bibit deprensi flumina Nili, 
 Et quem supremae Tethyos unda ferit ; 
 P'estinavit Arabs, festinavere Sabaei, 
 
 Et Cilices nimbis hie maduere suis. 
 Crinibus in nodum torti venere Sicambri, 
 lo Atque aliter tortis crinibus Aethiopes. 
 
 Vox diversa sonat populorum, turn tamen una est, 
 Cum varus patriae diceris esse pater. 
 
 XXI. 
 
 Quidquid in Orpheo Rhodope spectasse theatro 
 
 Dicitur, exhibuit, Caesar, harena tibi. 
 Repserunt scopuli mirandaque silva cucurrit. 
 
 Quale fuisse nemus creditur Hesperidum. 
 5 Affuit immixtum pecori genus omne ferarum 
 
 Et supra vatem multa pependit avis. 
 Ipse sed ingrato iacuit laceratus ab urso. 
 
 Haec tamen, haec res est facta ita, ficta prior. 
 
Epigrammaton, Liber. 3 
 
 XXII. 
 
 Sollicitant pavidi dum rhinocerota maglstri 
 Seque diu magnae colligit ira ferae, 
 
 Desperabantur promissi praelia Martis ; 
 Sed tandem rediit cognitus ante furor. 
 5 Namque gravem cornu gemino sic extulit ursum, 
 lactat ut impositas taurus in astra pilas. 
 
 XXVIII. 
 
 Augusti labor hie fuerat committere classes 
 
 Et freta navali sollicitare tuba. 
 Caesaris haec nostri pars est quota ? vidit in undis 
 
 Et Thetis ignotas et Galatea feras ; 
 5 Vidit in aequoreo ferventes pulvere currus 
 
 Et domini Triton isse putavit equos : 
 Dumque parat saevis ratibus fera praelia Nereus, 
 
 Horruit in liquidis ire pedester aquis. 
 Quidquid et in Circo spectatur et Amphitheatre, 
 10 Dives Caesarea praestitit unda tibi. 
 
 XXIX. 
 
 Cum traheret Priscus, traheret certamina Verus 
 
 Esset et aequalis Mars utriusque diu, 
 Missio saepe viris magno clamore petita est ; 
 
 Sed Caesar legi paruit ipse suae : — 
 5 Lex erat, ad digitum posita concurrere parma : 
 
 Quod licuit, lances donaque saepe dedit. 
 Inventus tamen est finis discriminis aequi : 
 
 Pugnavere pares, succubuere pares. 
 
4 M. Val, Ma7^.tialis Epigrammaton. 
 
 Misit utrique rudes et palmas Caesar utrique : 
 lo Hoc pretium virtus ingeniosa tulit. 
 
 Contigit hoc nullo nisi te sub principe, Caesar : 
 Cum duo pugnarent, victor uterque fuit. 
 
 XXXIII. 
 
 Flavia gens, quantum tibi tertius abstulit heres ! 
 Paene fuit tanti, non habuisse duos. 
 
\ 
 
 M. VAL. MARTIALIS 
 
 EPIGRAMMATON. 
 
 LIBER I. 
 
 SPERO me secutum in libellis meis tale tem- 
 peramentum, ut de illis queri non possit 
 quisquis de se bene senserit, cum salva infimarum 
 quoque personarum reverentia ludant ; quae adeo 
 5 antiquis auctoribus defuit, ut nominibus non 
 tantum veris abusi sint, sed et magnis. Mihi 
 fama villus constet et probetur in me novissimum 
 ingenium. Absit a iocorum nostrorum simplici- 
 tate malignus interpres nee epigrammata mea 
 
 lo scribat. Improbe facit qui in alieno libro in- 
 geniosus est. Lascivam verborum veritatem, id 
 est epigrammaton linguam, excusarem, si meum 
 esset exemplum ; sic scribit Catullus, sic Marsus, 
 sic Pedo, sic Gaetulicus, sic quicunque perlegitur 
 
 15 Si quis tamen tam ambitiose tristis est, ut apud 
 ilium in nulla pagina latine loqui fas sit, potest 
 epistola vel potius titulo contentus esse. Epi- 
 
6 M, Val. Ma7'tialis 
 
 grammata illis scribuntur, qui solent spectare 
 Florales. Non intret Cato theatrum meum, aut 
 20 si intraverit, spectet. Videor mihi meo iure 
 facturus, si epistolam versibus clusero : 
 
 Nosses iocosae dulce cum sacrum Florae 
 Festosque lusus et licentiam volgi, 
 Cur in theatrum, Cato severe, venisti ? 
 An ideo tantum veneras, ut exires ? 
 
 Hie est quem legis ille, quem requiris, 
 Toto notus in orbe Martialis 
 Argutis epigrammaton libellis : 
 Cui, lector studiose, quod dedisti 
 5 Viventi decus atque sentienti, 
 Rari post cineres habent poetae. 
 
 II. 
 
 Qui tecum cupis esse meos ubicunque libellos 
 
 Et comites longae quaeris habere viae, 
 Hos eme, quos artat brevibus membrana tabellis 
 
 Scrinia da magnis, me manus una capit. 
 5 Ne tamen ignores ubi sim venalis, et erres 
 
 Urbe vagus tota, me duce certus eris : 
 Libertum docti Lucensis quaere Secundum 
 
 Limina post Pacis Palladiumque forum. 
 
Epigrammaton^ Lzbei" I. 
 
 III. 
 
 Argiletanas mavis habitare tabernas, 
 
 Cum tibi, parve liber, scrinia nostra vaceiit. 
 Nescis, heu, nescis dominae fastidia Romae : 
 
 Crede mihi, nimium Martia turba sapit. 
 5 Maiores nusquam rhonchi, iuvenesque senesque 
 
 Et pueri nasum rhinocerotis habent. 
 Audieris cum grande sophos, dum basia iactas 
 
 Ibis ab excusso missus in astra sago. 
 Sed tu ne totiens domini patiare lituras 
 :o Neve notet lusus tristis harundo tuos, 
 Aetherias, lascive, cupis volitare per auras : 
 
 I, fuge ; sed poteras tutior esse domi. 
 
 IV. 
 
 Contigeris nostros, Caesar, si forte libellos, 
 
 Terrarum dominum pone supercilium. 
 Consuevere iocos vestri quoque ferre triumphi 
 
 Materiam dictis nee pudet esse ducem. 
 5 Qua Thymelen spectas derisoremque Latinum, 
 
 Ilia fronte precor carmina nostra legas. 
 Innocuos censura potest permittere lusus : 
 
 Lasciva est nobis pagina, vita proba. 
 
 VII. 
 
 Stellae delicium mei columba, 
 Verona licet audiente dicam, 
 Vicit, Maxime, passerem CatuUi. 
 
p. M. VaL Ma7^tialis 
 
 Tanto Stella meus tuo Catullo, 
 5 Quanto passere maior est columba. 
 
 VIII. 
 
 Quod magni Thraseae consummatique Catonis 
 Dogmata sic sequeris, salvus ut esse velis, 
 
 Pectore nee nudo strictos incurris in enses, 
 Quod fecisse velim te, Deciane, facis. 
 5 Nolo virum facili redimit qui sanguine famam, 
 Hunc volo, laudari qui sine morte potest 
 
 Petit Gemellus nuptias Maronillae 
 Et cupit et instat et precatur et donat. 
 
 Adeone pulchra est ? immo foedius nil est. 
 Quid ergo in ilia petitur et placet ? Tussit. 
 
 XII. 
 
 Itur ad Herculeas gelidi qua Tiburis arces 
 
 Canaque sulphureis x\lbula fumat aquis, 
 Rura nemusque sacrum dilectaque iugera Musis 
 
 Signat vicina quartus ab urbe lapis. 
 5 Hie rudis aestivas praestabat porticus umbras, 
 
 Heu quam paene novum porticus ausa nefas ! 
 Nam subito collapsa ruit, cum mole sub ilia 
 
 Gestatus biiugis Regulus esset equis. 
 Nimirum timuit nostras Fortuna querellas, 
 lo Quae par tam magnae non erat invidiae. 
 
 Nunc et damna iuvant ; sunt ipsa pericula tanti : 
 
 Stantia non poterant tecta probare deos. 
 
Epigrammaton, Ltber I. 
 
 XIII. . 
 
 Casta suo gladium cum traderet Arria Paeto, 
 Quem de visceribus strinxerat ipsa suis, 
 
 " Si qua fides, vulnus quod feci non dolet," inquit ; 
 *'Sed quod tu facies, hoc mihi, Paete, dolet" 
 
 XV. 
 
 O mihi post nullos, luli, memorande sodales, 
 
 Si quid longa fides canaque iura valent, 
 Bis iam paene tibi consul tricesimus instat, 
 
 Et numerat paucos vix tua vita dies. 
 5 Non bene distuleris videas quod posse negari,- 
 
 Et solum hoc ducas, quod fuit, esse tuum. 
 Expectant curaeque catenatique labores, 
 
 Gaudia non remanent, sed fugitiva volant. 
 Haec utraque manu complexuque assere toto : 
 o Saepe fluent imo sic quoque lapsa sinu. 
 
 Non est, crede mihi, sapientis dicere " Vivam : " 
 
 Sera nimis vita est crastina : vive hodie. 
 
 XVI. 
 
 Sunt bona, sunt quaedem mediocria, sunt mala plura 
 Quae legis hie : aliter non fit, Avite, liber. 
 
 XVIII. 
 
 Quid te, Tucca, iuvat vetulo miscere Falerno 
 
 In Vaticanis condita musta cadis ? 
 Quid tantum fecere boni tibi pessima vina ? 
 
 Aut quid fecerunt optima vina mali ? 
 
lo M. VaL Martialis 
 
 5 De nobis facile est,.scelus est iugulare Falernum 
 Et dare Campano toxica saeva cado. 
 Convivae meruere tui fortasse perire : 
 Amphora non meruit tam pretiosa morl 
 
 XX. 
 
 Die mihi, quis furor est ? turba spectante vocata 
 
 Solus boletos, Caeciliane, voras. 
 Quid dignum tanto tibi ventre gulaque precabor? 
 
 Boletum qualem Claudius edit, edas. 
 
 XXVI. 
 
 Sextiliane, bibis quantum subsellia quinque 
 
 Solus : aqua totiens ebrius esse potes ; 
 Nee consessorum vicina nomismata tantum, 
 
 A era sed a cuneis ulteriora bibis. 
 5 Non haec Pelignis agitur vindemia praelis 
 
 Uva nee in Tuscis nascitur ista iugis, 
 Testa sed antiqui felix siccatur Opimi, 
 
 Egerit et nigros Massica cella cados. 
 A copone tibi faex Laletana petatur, 
 I o Si plus quam deciens, Sextiliane, bibis. 
 
 XXVII. 
 
 Hestema tibi nocte dixeramus, 
 Quincunces puto post decem peractos, 
 Cenares hodie, Procille, mecum. 
 Tu factam tibi rem statim putasti 
 5 Et non sobria verba subnotasti 
 
Epigrammaton, Liber I. 1 1 
 
 Exemplo nimium periculoso : 
 M/ffw (j^voLfMova cxjiJj'jrorav, Procille. 
 
 XXXII. 
 
 Non amo te, Sabidi, nee possum dicere quare : 
 Hoc tantum possum dicere, non amo te. 
 
 XXXIX. 
 
 Si quis erit raros inter numerandus amicos, 
 
 Quales prisca fides famaque novit anus, 
 Si quis Cecropiae madidus Latiaeque Minervae 
 
 Artibus et vera simplicitate bonus, 
 5 Si quis erit recti custos, mirator honesti 
 
 Et nihil arcano qui roget ore deos. 
 Si quis erit magnae subnixus robore mentis : 
 
 Dispeream, si non hie Decianus erit. 
 
 XL. 
 
 Qui dueis voltus et non legis ista libenter, 
 Omnibus invideas, livide, nemo tibi. 
 
 XLI. 
 
 Urbanus tibi, Caecili, videris. 
 Non es, erede mihi. Quid ergo ? verna, 
 Hoc quod transtiberinus ambulator, 
 Qui pallentia sulphurata fractis 
 5 Permutat vitreis, quod otiosae 
 Vendit qui madidum cicer coronae, 
 Quod custos dominusque viperarum, 
 
12 M. Val. Marhalis 
 
 Quod viles pueri salariorum, 
 Quod fumantia qui tomacla raucus 
 
 lo Circumfert tepidis cocus popinis, 
 Quod non optimus urbicus poeta. 
 Quare desine iam tibi videri 
 Quod soli tibi, Caecili, videris, 
 Qui Gabbam salibus tuis et ipsum 
 
 1 5 Posses vincere Tettium Caballum. 
 
 Non cuicunque datum est habere nasuni 
 Ludit qui stojida procacitate, 
 Non est Tettius ille, sed caballus. 
 
 XLIII. 
 
 Bis tibi triceni fuimus, Man cine, vocati 
 
 Et positum est nobis nil here praeter aprum, 
 Non quae de tardis serv^antur vitibus uvae 
 
 Dulcibus aut certant quae raelimela favis, 
 5 Non pira quae longa pendent religata genesta 
 
 Aut imitata breves Punica grana rosas, 
 Rustica lactantes nee misit Sassina metas 
 
 Nee de Picenis venit oliva cadis : 
 Nudus aper, sed et hie minimus qualisque necari 
 o A non armato pumilione potest, 
 
 Et nihil inde datum est; tantum speetavimus 
 omnes. 
 
 Ponere aprum nobis sic et harena solet. 
 Ponatur tibi nullus aper post talia facta, 
 
 Sed tu ponaris cui Charidemus apro. ^ 
 
Epigrammaton, Liber L 13 
 
 XLIX. 
 
 Vir Celtiberis non tacende gentibus 
 
 Nostraeque laus Hispaniae, 
 Videbis altam, Liciniane, Bilbilin, 
 Equis et armis nobilem, 
 5 Senemque Gaium nivibus, effractis sacrum 
 Vadaveronem montibus, 
 Et delicati dulce Boterdi nemus, 
 Pomona quod felix amat. 
 ■ Tepidi natabis lene Congedi vadum 
 10 Mollesque Nympharum lacus, 
 
 Quibus remissum corpus astringes brevi 
 
 Salone, qui ferrum gelat. 
 Praestabit illic ipsa figendas prope 
 Voberca prandenti feras. 
 15 Aestus serenos aureo franges Tago 
 Obscurus umbris arborum ; 
 Avidam recens Dercenna placabit sitim 
 
 Et Nutha, quae vincit nives. 
 At cum December canus et bruma impotens 
 20 Aquilone rauco mugiet, 
 
 Aprica repetes Tarraconis litora 
 
 Tuamque Laletaniam. 
 Ibi illigatas mollibus dammas plagis 
 Mactabis et vernas apros 
 25 Leporemque forti callidum rumpes equo, 
 Cervos relinques vilico. 
 Vicina in ipsum silva descendet focum 
 Infante cinctum sordido ; 
 
14 M. VaL Martialis 
 
 Vocabitur venator et veniet tibi 
 30 Con viva clamatus prope ; 
 
 Lunata nusquam pellis et nusquam toga 
 
 Olidaeque vestes murice ; 
 Procul horridus Libumus et querulus cliens, 
 Imperia viduarum procul ; 
 35 Non rumpet altum pallidas somnum reus, 
 Sed mane totum dormies. 
 Mereatur alius grande et insanum sophos : 
 
 Miserere tu felicium 
 Veroque fruere non superbus gaudio, 
 40 Dum Sura laudatur tuus. 
 
 Non impudenter vita quod relicum est petit, 
 Cum fama quod satis est habet. 
 
 LII. 
 
 Commendo tibi, Quintiane, nostros — 
 Nostros dicere si tamen libellos 
 Possum, quos recitat tuus poeta — : 
 Si de servitio gravi queruntur, 
 5 Assertor venias satisque praestes, 
 Et, cum se dominum vocabit ille, 
 Dicas esse meos manuque missos. 
 Hoc si terque quaterque clamitaris, 
 Impones plagiario pudorem. 
 
 LIII. 
 
 Una est in nostris tua, Fidentine, libellis 
 Pagina, sed certa domini signata figura, 
 
Epigrammaton, Liber /. 1 5 
 
 Quae tua traducit manifesto carmina furto. 
 Sic interpositus villo contaminat uncto 
 5 Urbica Lingonicus Tyrianthina bardocucullus, 
 Sic Arretinae violant crystallina testae, 
 Sic, niger in ripis errat cum forte Caystri, 
 Inter Ledaeos ridetur corvus olores, 
 Sic, ubi multisona fervet sacer Atthide lucus, 
 10 Improba Cecropias oifendit pica querellas. 
 Indice non opus est nostris nee iudice libris, 
 Stat contra dicitque tibi tua pagina " Fur es." 
 
 LIV. 
 
 Si quid, Fusee, vacas adhuc amari — 
 Nam sunt hinc tibi, sunt et hinc amici — , 
 Unum, si superest, locum rogamus. 
 Nee me, quod tibi sim novus, recuses : 
 5 Omnes hoc veteres tui fuerunt. 
 Tu tantum in spice qui novus paratur 
 An possit fieri vetus sodalis. 
 
 LV. 
 
 Vota tui breviter si vis cognoscere Marci, 
 
 Clarum militiae, Fronto, togaeque decus, 
 Hoc petit, esse sui nee magni ruris arator, 
 
 Sordidaque in parvis otia rebus amat. 
 5 Quisquam picta colit Spartani frigora saxi 
 
 Et matutinum portat ineptus Ave, 
 Cui licet exuviis nemoris rurisque beato 
 
 Ante focum plenas explicuisse plagas, 
 
J 6 M, Val. Marhalzs 
 
 Et piscem tremula salientem ducere seta Xuvjz. 
 lo Flavaque de rubro promere mella cado? - 
 Pinguis inaequales onerat cui vilica mensas 
 Et sua non emptus praeparat ova cinis ? 
 Non amet banc vitam quisquis me non amat, opto, 
 Vivat et urban is albus in officiis. 
 
 LXI. 
 
 Verona docti syllabas amat vatis, 
 
 Marone felix Mantua est, 
 Censetur Apona Livio suo tellus 
 
 Stellaque nee Flacco minus, 
 5 Apollodoro plaudit imbrifer Nilus, 
 
 Nasone Peligni sonant, 
 Duosque Senecas unicumque Lucanum 
 
 Facunda loquitur Corduba, 
 Gaudent iocosae Canio suo Gades, 
 lo Emerita Deciano meo : 
 
 Te, Liciniane, gloriabitur nostra, 
 
 Nee me tacebit Bilbilis. 
 
 LXVI. 
 
 Erras meorum fur avare librorum, 
 Fieri poetam posse qui putas tanto, 
 Scriptura quanti constat et tomus vilis. 
 Non sex paratur aut decern sophos nummis : 
 5 Secreta quaere carmina et nides curas 
 Quas novit unus scrinioque signatas 
 Custodit ipse virginis pater chartae, 
 
Epigrammaton, Liber /. 17 
 
 Quae trita duro non inhorruit mento. 
 Mutare dominum non potest liber notus. 
 10 Sed pumicata fronte si quis est nondum 
 Nee umbilicis cultus atque membrana, 
 Mercare : tales habeo ; nee sciet quisquara. 
 Aliena quisquis recitat et petit famam, 
 Non emere librum, sed silentium debet. 
 
 LXX. 
 
 Vade salutatum pro me, liber : ire iuberis 
 
 Ad ProcLili nitidos, officiose, lares. 
 Quaeris iter, dicam ; vicinum Castora canae 
 Transibis Vestae virgineamque domum ; 
 5 Inde sacro veneranda petes Palatia clivo, 
 Plurima qua summi fulget imago ducis. 
 Nee te detineat miri radiata colossi 
 - Quae Rhodium moles vincere gaudet opus. 
 Flecte vias hac qua madidi sunt tecta Lyaei 
 10 Et Cybeles picto stat Corybante torus. 
 Protinus a laeva clara tibi fronte Penates 
 Atriaque excelsae sunt adeunda domus. 
 Hanc pete/ ne^ metuas fastus limenque superbum : 
 Nulla magis toto ianua poste patet, 
 15 Nee propior quam Phoebus amet doctaeque 
 sorores. 
 Si dicet " Quare non tamen ipse venit?" 
 Sic licet excuses " Quia qualiacunque leguntur 
 Ista, salutator scribere non potuit." 
 B 
 
1 8 M. Val Martialis 
 
 LXXVI. 
 
 O mihi curarum pretium non vile mearum, 
 
 Flacce, Antenorei spes et alumne laris, 
 Pierios differ cantus citharamque sororum ; 
 
 Aes dabit ex istis nulla puella tibi. 
 5 Quid petis a Phoebo ? nummos habet area Min- 
 ervae; 
 
 Haec sapit, haec omnes fenerat una deos. 
 Quid possunt hederae Bacchi dare ? Palladis arbor 
 
 Inclinat varias pondere nigra comas. 
 Praeter aquas Helicon et serta lyrasque dearum 
 lo Nil habet et magnum, sed perinane sophos. 
 Quid tibi cum Cirrha? quid cum Permessidenuda? 
 
 Romanum propius divitiusque forum est 
 Illic aera sonant : at circum pulpita nostra 
 
 Et steriles cathedras basia sola crepant. 
 
 LXXIX. 
 
 Semper agis causas et res agis, Attale, semper : 
 Est, non est quod agas, Attale, semper agis. 
 
 Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas. 
 Attale, ne quod agas desit, agas animam. 
 
 LXXXV. 
 
 Venderet excultos colles cum praeco facetus 
 Atque suburbani iugera pulchra soli, 
 
 " Errat " ait " si quis Mario putat esse necesse 
 Vendere : nil debet, fenerat immo magis." 
 
Epigrammaton, Liber I. 19 
 
 5 " " Quae ratio est igitur ? " " " Servos ibi perdidit 
 omnes 
 Et pecus et fructus, non amat inde locum." 
 Quis faceret pretium nisi qui sua perdere vellet 
 Omnia ? Sic Mario noxius haeret ager. 
 
 LXXXVI. 
 
 Vicinus mens est manuque tangi 
 De nostris Novius potest fenestris. 
 Quis non invideat mihi putetque 
 Horis omnibus esse me beatum, 
 5 luncto cui liceat frui sodale ? 
 
 Tam longe est mihi quam Terentianus, 
 Qui nunc Niliacam regit Syenen. 
 Non convivere, nee videre saltim, 
 Non audire licet, nee urbe tota 
 10 Quisquam est tam prope tam proculque nobis. 
 Migrandum est mihi longius vel illi. 
 Vicinus Novio vel inquilinus 
 Sit, si quis Novium videre von volt, 'k 
 
 LXXXVI 1 1. 
 
 Alcime, quem raptum domino crescentibus annis 
 Lavicana levi cespite velat humus, 
 
 Accipe non Pario nutantia pondera saxo, 
 Quae cineri vanus dat ruitura labor, 
 5 Sed faciles buxos et opacas palmitis umbras 
 Quaeque virent lacrimis roscida prata meis.- 
 
 Accipe, care puer, nostri monimenta doloris : 
 
20 M, Val. Martialis 
 
 Hie tibi perpetuo tempore vivet honor. 
 Cum mihi supremos Lachesis pemeverit annos, 
 10 Non aliter cineres mando iacere meos. 
 
 xcix. 
 
 Non plenum modo viciens habebas, 
 
 Sed tam prodigus atque liberalis 
 
 Et tam lautus eras, Calene, ut omnes 
 
 Optarent tibi centiens amici. 
 5 Audit vota deus precesque nostras 
 
 Atque intra, puto, septimas Kalendas 
 
 Mortes hoc tibi quattuor dederunt. 
 
 At tu sic quasi non foret relictum, 
 
 Sed raptum tibi centiens, abisti 
 lo In tantam miser esuritionem, 
 
 Ut convivia sumptuosiora, 
 
 Toto quae semel apparas in anno, 
 
 Nigrae sordibus explices monetae, 
 
 Et septem veteres tui sodales 
 15 Constemus tibi plumbea selibra. 
 
 Quid dignum meritis precemur istis ^ 
 
 Optamus tibi miHens, Calene. 
 
 Hoc ^ contigerit, fame peribis. 
 
 cm. 
 
 " Si dederint superi deciens mihi milia centum " 
 Dicebas nondum, Scaevola, iustus eques, 
 
 *' Qualiter o vivam, quam large quamque beate ! 
 Riserunt faciles et tribuere dei. 
 
EpigrammatoHy Liber I, 21 
 
 5 Sordidior multo post hoc toga, paenula peior, 
 Calceus est sarta terque quaterque cute : 
 Deque decern plures semper servantur olivae, 
 
 Explicat et cenas unica mensa duas. 
 In ius, o fallax atque infitiator, earn us : 
 10 Aut vive aut deciens, Scaevola, redde deis. 
 
 CVII. 
 
 Saepe mihi dicis, Luci carissime luli, 
 
 ** Scribe aliquid magnum : desidiosus homo es.'' 
 Otia da nobis, sed qualia fecerat olim 
 
 Maecenas Flacco Vergilioque suo : 
 5 Condere victuras temptem per saecula curas 
 
 Et nomen flammis eripuisse meum. 
 In steriles nolunt campos iuga ferre iuvenci : 
 
 Pingue solum lassat, sed iuvat ipse labor. 
 
 CVIII. 
 
 Est tibi sitque precor multos crescatque per annos 
 
 Pulchra quidem, verum transtiberina domus : 
 At mea Vipsanas spectant cenacula laurus, 
 
 Factus in hac ego sum iam regione senex. 
 5 Migrandum est, ut mane domi te, Galle, salutem : .. 
 
 Es tanti, vel si longius ilia foret. 
 Sed tibi non multum est, unum si praesto togatum : 
 
 Multum est, hunc unum si mihi, Galle, nego. 
 Ipse salutabo decima te saepius hora : 
 10 Mane tibi pro me dicet aveto liber. 
 
22 M. Val. Mar Halts 
 
 CXIII. 
 
 Quaecunque lusi iuvenis et puer quondam 
 Apinasque nostras, quas nee ipse iam novi, 
 Male collocare si 'bonas voles horas 
 Et invidebis otio tuo, lector, 
 5 A Valeriano Polio petes Quinto, 
 Per quem perire non licet meis nugis. 
 
 cxvi. 
 
 Hoc nemus aeterno cinerum sacravit honori 
 Faenius et culti iugera pulchra soli. 
 
 Hoc tegitur cito rapta suis Antulla sepulcro, 
 Hoc erit Antullae mixtus uterque parens. 
 5 Si cupit hunc aliquis, moneo, ne speret agellum 
 Perpetuo dominis serviet iste suis. 
 
 CXVII. 
 
 Occurris quotiens, Luperce, nobis : 
 " Vis mittam puerum " subinde dicis, 
 " Cui tradas epigrammaton libellum, 
 Lectura quem tibi protinus remittam ? " 
 5 Non est quod puerum, Luperce, vexes. 
 Longum est, si velit ad Pirum venire, 
 Et scalis habito tribus, sed altis. /' 
 Quod quaeris propius petas licebit. 
 Argi nempe soles subire letum : 
 10 Contra Caesaris est forum taberna 
 Scriptis postibus hinc et inde totis, 
 
Epigrammaton, Liber I. 
 
 Omnes ut cito perlegas poetas. 
 mine me pete, nee roges Atreetum, — 
 Hoe nomen dominus gerit tabernae, — 
 15 De primo dabit alterove nido 
 . Rasum pumice purpuraque eultum 
 penaris tibi quinque Martialem. 
 *' Tanti non es " ais ? Sapis, Luperce. 
 
LIBER II. 
 
 TER centena quidem poteras epigrammata 
 ferre, 
 Sed quis te ferret perlegeretque, liber ? 
 At nunc succincti quae sint bona disce libelli. 
 Hoc primum est, brevior quod mihi charta peiit ; 
 5 Deinde, quod haec una peragit librarius hora, 
 Nee tantum nugis serviet ille meis ; 
 Tertia res haec est, quod si cui forte legeris, 
 
 Sis licet usque malus, non odiosus eris. 
 Te conviva leget mixto quincunce, sed ante 
 lo Incipiat positus quam tepuisse calix. 
 Esse tibi tanta cautus brevitate videris 1 
 
 Hei mihi, quam multis sic quoque longus eris ! 
 
 Ne valeam, si non totis, Deciane, diebus 
 
 Et tecum totis noctibus esse velim. 
 Sed duo sunt quae nos disiungunt milia passum : 
 Quattuor haec fiunt, cum rediturus eam. 
 5 Saepe domi non es, cum sis quoque, saepe negaris : 
 Vel tantum causis vel tibi saepe vacas. 
 
M. VaL Martialis Epigrammaton, 25 
 
 Te tamen ut videam duo milia non piget ire, 
 Ut te non videam quattuor ire piget. 
 
 VI. 
 
 I nunc, edere me iube libellos, 
 
 Lectis vix tibi paginis duabus 
 
 Spectas eschatocollion. Severe, 
 
 Et longas trahis oscitationes. 
 / 5 Haec sunt, quae relegente me solebas 
 
 Rapta excribere,, sed Vitellianis. 
 
 Haec sunt, singula quae sinu ferebas 
 
 Per convivia cuncta, per theatra, 
 
 Haec sunt aut meliora si qua nescis.^ 
 10 Quid prodest mihi tam macer libellus, 
 
 NuUo crassior ut sit umbilico, 
 t^^t^)" Si totuG tibi triduo legatur? 
 
 Nunquam deliciae supiniores. 
 
 Lassus tam cito deficis viator, 
 15 Et cum currere debeas Bovillas, 
 
 Interiungere quaeris ad Camenas ? 
 
 I nunc, edere me iube libellos. 
 
 VII. 
 
 Declamas belle, causas agis, Attice, belle, 
 Historias bellas, carmina bella facis, 
 
 Componis belle mimos, epigrammata belle, 
 Bellus grammaticus, bellus es astrologus, 
 5 Et belle cantas et saltas, Attice, belle, 
 
 Bellus es arte lyrae, bellus es arte pilae. 
 
26 M. Val. Martialis 
 
 Nil bene cum facias, facias tamen omnia belle, 
 Vis dicam quid sis ? magnus es ardalio. 
 
 VIII. 
 
 Si qua videbuntur chartis tibi, lector, in istis 
 
 Sive obscura nimis sive latina parum, 
 Non meus est error : nocuit librarius illis 
 Dura properat versus annumerare tibi. 
 5 Quod si non ilium, sed me peccasse putabis, 
 Tunc ego te credam cordis habere nihil. uaA: 
 "Ista tamen mala sunt." Quasi nos manifesta 
 negemus : 
 Haec mala sunt, sed tu non meliora facis. 
 
 XI. 
 
 Quod fronte Selium nubila vides, Rufe, 
 Quod ambulator porticum terit seram, 
 Lugubre quiddam quod tacet piger vultus, 
 Quod paene terram nasus indecens tangit, 
 5 Quod dextra pectus pulsat et comam velHt : 
 Non ille amici fata luget aut fratris, 
 Uterque natus vivit et precor vivat, 
 Salva est et uxor sarcinaeque servique. 
 Nihil colonus vilicusque decoxit. 
 lo Maeroris igitur causa quae ? Domi cenat. 
 
 XIII. 
 
 Et iudex petit et petit patronus. 
 Solvas censeo, Sexte, creditori. 
 
Epigrammaton^ Liber II. 27 
 
 XIV. 
 
 Nil intemptatum Selius, nil linquit inausum, 
 Cenandum quotiens iam videt esse domi. 
 Currit ad Europen et te, Pauline, tuosque 
 Laudat Achilleos, sed sine fine, pedes. 
 5 Si nihil Europe fecit, turn Septa petuntur, 
 Si quid Philyrides praestet et Aesonides. 
 Hinc quoque deceptus Memphitica templa fre- 
 quentat, 
 Assidet et cathedris, maesta iuvenca, tuis. 
 Inde petit centum pendentia tecta columnis, 
 10 mine Pompei dona nemusque duplex. 
 Nee Fortunati spernit nee balnea Fausti, 
 Nee Grylli tenebras Aeoliamque Lupi : 
 Nam ternis iterum thermis iterumque lavatur. 
 Omnia cum fecit, sed renuente deo, 
 15 Lotus ad Europes tepidae buxeta recurrit. 
 Si quis ibi serum carpat amicus iter. 
 Per te perque tuam, vector lascive, puellam, 
 Ad cenam Selium tu rogo, taure, voca. 
 
 XVIII. 
 
 Capto tuam, pudet heu, sed capto, Maxime, cenam, 
 Tu captas aliam : iam sumus ergo pares. 
 
 Mane salutatum venio, tu diceris isse 
 Ante salutatum : iam sumus ergo pares. 
 5 Sum comes ipse tuus tumidique anteambulo regis, 
 Tu comes alterius : iam sumus ergo pares. 
 
28 M. Val. Martialis 
 
 Esse sat est servum, iam nolo vicanus esse. 
 Qui rex est, regem, Maxime, non habeat 
 
 XIX. 
 
 Felicem fieri credis me, Zoile, cena : 
 Felicem cena, Zoile ? deinde tua ? 
 
 Debet Af^no conviva recumbere cliyo, 
 Quem tua felicem, Zoile, cena facit. 
 
 XXVII. 
 
 Laudantem Selium cenae cum retla tendit 
 Accipe, sive legas, sive patronus agas : 
 
 " Effecte ! graviter ! st ! nequiter ! euge ! beate ! 
 Hocvolui !" Facta est iam tibi cena, tace. 
 
 XXIX. 
 
 Rufe, vides ilium subsellia prima terentem, 
 
 Cuius et hinc lucet sardonychata manus 
 Quaeque Tyron totiens epotavere laceniae 
 
 Et toga npnjactas vincere iussa nives, 
 5 Cuius olet toto pinguis coma Marcelliano 
 
 Et splendent volso brachia trita pilo ; 
 Non hestema sedet lunata lingula planta, 
 
 Coccina non laesum pingit aluta pedem, 
 Et numerosa linunt stellantem splenia frontem. 
 I o Ignoras quid sit ? splenia tolle, leges. 
 
 xxxvn. 
 
 Quidquid ponitur hinc et inde verris, 
 Mammas suminis imbricemque porci 
 
Epigrammaton^ Liber II. 29 
 
 Communemque duobus attagenam, 
 Mullum dimidium lupumque totum 
 5 Muraenaeque lattis femurque pulli 
 Stillantemque alica sua palumbum. 
 Haec cum condita sunt madente mappa, 
 Traduntur puero domum ferenda. 
 Nos accumbimus otiosa turba. 
 10 UUus si pudor est, repone cenam : 
 Cras te, Caeciliane, non vocavi. 
 
 XXXVIII. 
 
 Quid mihi reddat ager quaeris, Line, Nomentanus ? 
 t Hoc mihi reddit ager : te. Line, non video. 
 
 XLI. 
 
 ** Ride si sapis, o puella, ride " 
 Pelignus, puto, dixerat poeta, 
 Sed non dixerat omnibus puellis. 
 Verum ut dixerit omnibus puellis, 
 5 Non dixit tibi : tu puella non es, 
 Et tres sunt tibi, Maximina, dentes, 
 Sed plane piceique buxeique. 
 Quare si speculo mihique credis, 
 Debes non aliter timere risum, 
 10 Quam ventum Spanius manumque Priscus, 
 Quam cretata timet Fabulla nimbum, 
 Cerussata timet Sabella solem. 
 Vultus indue tu magis severos, 
 Quam coniunx Priam i nurusque maior. 
 
30 M, Val. Martialis 
 
 15 Mimos ridiculi Philistionis 
 Et convivia nequiora vita 
 Et quidquid lepida procacitate 
 Laxat perspicuo labella risu. 
 Te maestae decet assidere matri 
 
 20 Lugentive virum piumve fratrem, 
 Et tantum tragicis vacare Musis. 
 At tu indicium secuta nostrum 
 Flora, si sapis, o puella, plora. 
 
 XLIII. 
 
 Ko/vd ^/Xwv haec sunt, haec sunt tua, Candide, xo/ni, 
 
 Quae tu magnilocus nocte dieque sonas : 
 Te Lacedaemonio velat toga lota Galaeso 
 
 Vel quam seposito de grege Parma dedit, 
 5 At me quae passa est furias et cornua tauri, 
 
 Noluerit did quam pila prima suam. 
 Misit Agenoreas Cadmi tibi terra lacemas : 
 
 Non vendes nummis coccina nostra tribus. 
 Tu Libycos Indis suspendis dentibus orbes : 
 TO Fulcitur testa fagina mensa mihi. 
 
 Immodici tibi flava tegunt chrysendeta mulli : 
 
 Concolor in nostra, cammare, lance rubes. 
 Grex tuus Iliaco poterat certare cinaedo, 
 
 At mihi succurrit pro Ganymede manus. 
 1 5 Ex opibus tantis veteri fidoque sodali 
 
 Das nihil et dicis, Candide, v-oi^cl f/>.wv? 
 
Epigrammaton, L iber II, 3 1 
 
 XLIV. 
 
 Emi sen puerum togamve pexam 
 Seu tris, ut puta, quattuorve libras, 
 Sextus protinus ille fenerator, 
 Quern nostis veterem meum sodalem, 
 5 Ne quid forte petam timet cavetque, 
 Et secum, sed ut audiam, susurrat : 
 "Septem milia debeo Secundo, 
 Phoebo quattuor, undecim Phileto, 
 Et quadrans mihi nullus est in area." 
 10 O grande ingenium mei sodalis ! 
 
 Durum est, Sexte, negare, cum rogaris, 
 Quanto durius, antequain rogeris ! 
 
 LV. 
 
 Vis te, Sexte, coli : volebam amare. 
 Parendum est tibi : quod iubes, coleri^ : 
 Sed si te colo, Sexte, non amabo. 
 
 LVII. 
 
 Hie quem videtis gressibus vagis lentum, 
 Amethystinatus media qui secat Septa, 
 Quem non lacernis Publius meus vincit, 
 Non ipse Cordus alpha paenulatorum, 
 5 Quem grex togatus sequitur et capillatus 
 Recensque sella linteisque lorisque : 
 Oppigneravit modo modo ad Cladi mensam 
 Vix octo nummis anulum, unde cenaret. 
 
32 M, Val, Martialis 
 
 LXIV. 
 
 Dum modo causidiciim, dum te modo rhetora fingis 
 
 Et non decernis, Laure, quid esse velis, 
 Peleos et Priami transit et Nestoris aetas 
 
 Et fuerat serum iam tibi desinere. 
 5 Incipe, tres uno perienint rhetores anno, 
 
 Si quid habes animi, si quid in arte vales. 
 Si schola damnatur, fora litibus omnia fervent, 
 
 Ipse potest fieri Marsua causidicus. 
 Eia age, rumpe moras : quo te sperabimus usque ? 
 10 Dum quid sis dubitas, iam potes esse nihil. 
 
 LXIX. 
 
 Invitum cenare foris te, Classice, dicis : 
 Si non mentiris, Classice, dispeream. 
 Ipse quoque ad cenam gaudebat Apicius ire : 
 Cum cenaret erat tristior ille domi. 
 5 Si tamen invitus vadis, cur, Classice, vadis ? 
 " Cogor " ais : verum est ; cogitur et Selius. 
 En rogat ad cenam Melior te, Classice, rectara. 
 Orandia verba ubi sunt ? si vir es, ecce, nega, 
 
 LXXI. 
 
 Candidius nihil est te, Caeciliane : notavi, 
 Si quando ex nostris disticha pauca lego, 
 
 Protinus aut Marsi recitas aut scripta Catulli. 
 Hoc mihi das, tanquam deteriora legasj^ 
 5 Ut collata magis placeant mea ? Credimus istud : 
 Malo tamen recites, Caeciliane, tua. 
 
Epigrammaton^ Liber II, 2>2> 
 
 LXXVII. 
 
 Cosconi, qui longa putas epigrammata nostra, 
 
 Utilis ungendis axibus esse potes. 
 Hac tu credideris longum ratione colosson 
 
 Et puerum Bruti dixeris esse brevem. 
 5 Disce quod ignoras : Marsi doctique Pedonis 
 
 Saepe duplex unum pagina tractat opus. 
 Non sunt longa quibus nihil est quoddemerepossis, 
 Sed tu, Cosconi, disticha longa facis. 
 
 LXXXVI. 
 
 Quod nee carmine glorior supino 
 
 Nee retro lego Sotaden cinaedum, 
 
 Nusquam Graecula quod recantat echo 
 ^ Nee dictat mihi luculentus Attis 
 5 Mollem debilitate galliambon : 
 
 Non sum, Classice, tarn malus poeta. 
 
 Quid, si per graciles vias petauri 
 
 Invitum iubeas subire Ladan ? 
 
 Turpe est difficiles habere nugas 
 1 o Et stultus labor est inejniarum. 
 
 Scribat carmina circulis Palaemon, 
 
 Me raris iuvat auribus placere. 
 
 LXXXVIII. 
 
 Nil recitas et vis, Mamerce, poeta videri. 
 Quidquid vis esto, dummodo nil recites. 
 c 
 
34 M^' ^^^- Martialis Epigrammato7i 
 
 xc. 
 
 Quintiliane, vagae moderator summe iuventae, 
 
 Gloria Romanae, Quintiliane, togae, 
 
 Vivere quod propero pauper nee inutilis annis. 
 
 Da veniam : properat vivere nemo satis. 
 
 5 Differat hoc patrios optat qui vincere census 
 
 Atriaque immodicis artat imaginibus. 
 
 Me focus et nigros non indignantia fumos 
 
 Tecta iuvant et fons vivus et herba rudis. 
 Sit mihi vema satur, sit non doctissima coniunx, 
 lo Sit nox cum somno, sit sine lite dies. 
 
 XCII. 
 
 Natorum mihi ius trium roganti 
 Musarum pretium dedit mearum 
 Solus qui poterat Valebis, uxor. 
 Non debet domini perire munus. 
 
LIBER III. 
 
 II. 
 
 CUIUS vis fieri, libelle, munus ? 
 Festina tibi vindicem parare, 
 Ne nigram cito raptus in culinam 
 Cordylas madida tegas papyro 
 5 Vel tuns piperisve sis cucullus. 
 Faustini fugis in sinum ? sapisti. 
 Cedro nunc licet ambules perunctus 
 Et frontis gemino decens honore 
 Pictis luxurieris umbilicis, 
 I o Et te purpura delicata velet 
 Et cocco rubeat superbus index. 
 lUo vindice nee Probum timeto. // 
 
 // 
 
 IV. 
 
 Romam vade, liber : si, veneris unde, requiret, 
 
 Aemiliae dices de regione viae. 
 Si, quibus in terris, qua simus in urbe rogabit, 
 Corneli referas me licet esse Foro. 
 5 Cur absim, quaeret : breviter tu multa fatere : 
 
 " Non poterat vanae taedia ferre togae." 
 " Quando venit ? " dicet: tu respondeto : " Poeta 
 Exierat : veniet, cum citharoedus erit." 
 
56 M. Val. Martialis 
 
 VII. 
 
 Centum miselli iam valete quadrantes, 
 Anteambulonis congiarium lassi, 
 Quos dividebat balneator elixus. 
 Quid cogitatis, o fames amicorum ? 
 5 Regis superbi sportulae recesserunt. 
 
 Nihil stropharum est : iam salarium dandum est. 
 
 XII. 
 
 Unguentum, fateor, bonum dedisti 
 Convivis here, sed nihil scidisti. 
 Res sajsa est bene olere et esurire. 
 Qui non cenat et ungitur, Fabulle, 
 5 Hie vere mihi mortuus videtur. 
 
 XIV. 
 
 Romam petebat esurttor Tuccius 
 
 Profectus ex Hispania. 
 Occurrit illi sportularum fabula : 
 
 A ponte rediit Mulvio. 
 
 XVI. 
 
 Das gladiatores, sutorum regule, cerdo, 
 ^ Quodque tibi tribuit subula, sica rapit 
 Ebrius es : neque enim faceres hoc sobrius unquam, 
 Ut velles corio ludere, cerdo, tuo. 
 5 Lusisti corio : sed te, mihi crede, memento 
 Nunc in pellicula, cerdo, tenere tua. 
 
Epigrammaton, Liber III. 2)7 
 
 XX. 
 
 Die, Musa, quid agat Canius meus Rufus : 
 
 Utrumne chartis tradit ille victuris 
 
 Legenda temporum acta Claudianorum ? 
 
 An quae Neroni falsus astruit scriptor? 
 5 An aemulatur improbi iocos Phaedri ? 
 
 Lascivus elegis an severus herois ? 
 
 An in cothurnis horridus Sophocleis ? 
 
 An otiosus in schola poetarum 
 
 Lepore tinctos Attico sales narrat ? 
 10 Hinc si recessit, porticum terit templi 
 
 An spatia carpit lentus Argonautarum ? 
 
 An delicatae sole rursus Europae 
 
 Inter tepentes post meridiem buxos 
 
 Sedet ambulatve liber acribus curis ? 
 15 Titine thermis an lavatur Agrippae 
 
 An impudici balneo Tigillini ? 
 
 An rure Tulli fruitur atque Lucani ? 
 
 An Polionis dulce currit ad quartum ? 
 
 An aestuantes iam profectus ad Baias 
 20 Piger Lucrino nauculatur in stagno? 
 " Vis scire quid agat Canius tuus ? Ridet." 
 
 XXII. 
 
 Dederas, Apici, bis trecentiens ventri, 
 Et adhuc supererat centiens tibi laxum. 
 Hoc tu gravatus ut famem et sitim ferre 
 Summa venenum potione perduxti. 
 5 Nil est, Apici, tibi gulosius factum. 
 
38 M, VaL Martialis 
 
 XXXVI. 
 
 Quod novus et nuper factus tibi praestat amicus, 
 
 Hoc praestare iubes me, Fabiane, tibi : 
 Horridus ut primo te semper mane salutem 
 Per mediumque trahat me tua sella lutum, 
 5 Lassus ut in thermas decima vel serius hora 
 Te sequar Agrippae, cum laver ipse Titi. 
 Hoc per triginta merui, Fabiane, Decembres, 
 
 Ut sim tiro tuae semper amicitiae ? 
 Hoc merui, Fabiane, toga tritaque meaque, 
 lo Ut nondum credas me meruisse rudem ? 
 
 XXXVIII. 
 
 Quae te causa trahit vel quae fiducia Romam, 
 Sexte ? quid aut speras aut petis inde ? refer. 
 " Causas " inquis " agam Cicerone disertior ipso 
 
 Atque erit in triplici par mihi nemo foro." 
 5 Egit Atestinus causas et Civis; (utrumque 
 
 Noras ;) sed neutri pensio tota fuit 
 " Si nihil hinc veniet, pangentur carmina nobis : 
 Audieris, dices esse Maronis opus." 
 Insanis : omnes gelidis quicunque lacemis 
 lo Sunt ibi, Nasones Vergiliosque vides. 
 " Atria magna colam." Vix tres aut quattuor ista 
 
 Res aluit, pallet cetera turba fame. 
 " Quid faciam ? suade : nam certum est vivere 
 Romae." 
 Si bonus es, casu vivere, Sexte, potes. 
 
EpigrammatoUy Liber III, , 39 
 
 XLIV. 
 
 Occurrit tibi nemo quod libenter, 
 
 Quod, quacunque venis, fuga est et ingens 
 
 Circa te, Ligurine, solitudo, 
 
 Quid sit, scire cupis ? Nimis poeta es. 
 5 Hoc valde vitium periculosum est. 
 
 Non tigris catulis citata raptis, 
 
 Non dipsas medio perusta sole, 
 
 Nee sic scorpios improbus timetur. 
 
 Nam tantos, rogo, quis ferat labores ? 
 10 Et stanti legis et legis sedenti. 
 
 In thermas fugio : sonas ad aurem. 
 
 Piscinam peto ; non licet natare. 
 
 Ad cenam prppero : tenes euntem. 
 
 Ad cenam venio : fugas |edentem. 
 1 5 Lassus dormio : suscitas iacentem. 
 
 Vis, quantum facias mali, videre? 
 
 Vir iustus, probus, innocens timeris. 
 
 XLVI. 
 
 Exigis a nobis operam sine fine togatam. 
 Non eo, libertum sed tibi mitto meum. 
 "Non est" inquis "idem." Multo plus esse 
 probabo : 
 Vix ego lecticam subsequar, ille feret. 
 5 In turbam incideris, cuneos umbone repellet ; 
 Invalidum est nobis ingenuumque latus. 
 
40 M. Val. Martialis 
 
 Quidlibet in causa narraveris, ipse tacebo : 
 
 At tibi tergeminum mugiet ille sophos. 
 Lis erit, ingenti faciet convitia voce :. 
 lo Esse pudor vetuit fortia verba mihi. 
 
 " Ergo nihil nobis " inquis " praestabis amicus ? " 
 Quidquid libertus, Candide, non potent. 
 
 XLVII. 
 
 Capena grandi porta qua pluit gutta 
 Phrygiumque Matris Almo qua lavat ferrum, 
 Horatiorum qua viret sacer campus 
 Et qua pusilli fervet Herculis fanum, 
 5 Faustine, plena Bassus ibat in reda, 
 Omnes beati copias trahens ruris. 
 Illic videres frutice nobili caules 
 Et utrumque porrum sessilesque lactucas 
 Pigroque ventri non inutiles betas. 
 
 10 Illic coronam pinguibus gravem turdis 
 Leporemque laesum Gallici canis dente 
 Nondumque victa lacteum faba porcum. 
 Nee feriatus ibat ante carrucam, 
 Sed tuta feno cursor ova portabat. 
 
 1 5 Urbem petebat Bassus ? immo rus ibat. 
 
 Haec tibi, non alia, est ad cenam causa vocandi, 
 Versiculos recites ut, Ligurine, tuos. 
 
 Deposui soleas, affertur protinus ingens 
 Inter lactucas oxygarumque liber. 
 
Epigrammaton, Liber III. 41 
 
 5 Alter porrigitur, dum fercula prima morantur : 
 Tertius est, neque adhuc mensa secunda venit. 
 E't quartum recitas et quintum denique broma. 
 
 Putidus est, totiens si mihi ponis aprum. 
 Quod si non scombris scelerata poemata donas, 
 10 Cenabis solus iam, Ligurine, domi. 
 
 . LII. 
 
 Empta domus fuerat tibi, Tongiliane, ducenis, 
 Abstulit hanc nimium casus in urbe frequens. 
 
 Collatum est deciens. Rogo, non potes ipse videri 
 Incendisse tuam, Tongiliane, domum ? 
 
 LVIII. 
 
 Baiana nostri villa, Basse, Faustini 
 
 Non otiosis ordinata myrtetis 
 
 Viduaque platano tonsilique buxeto 
 
 Ingrata lati spatia detinet campi, 
 5 Sed rure vero barbaroque laetatur. 
 
 Hie farta premitur angulo Ceres omni 
 
 Et multa fragrat testa senibus auctumnis. 
 
 Hie post Novembres imminente iam bruma 
 
 Seras putator horridus refert uvas : 
 10 Truces in alta valle mugiunt tauri 
 
 Vitulusque inermi fronte prurit in pugnam. 
 
 Vagatur omnis turba sordidae chortis, 
 
 Argutus anser gemmeique pavones 
 
 Nomenque debet quae rubentibus pinnis 
 1 5 Et picta perdix Numidicaeque guttatae 
 
 Et impiorum phasiana Colchorum \ 
 
42 M. VaL Martialis 
 
 Rhodias superbi feminas premunt galli 
 Sonantque turres plausibus columbarum ; 
 Gemit hinc palumbus, inde cereus turtur, 
 
 20 Avidi secuntur vilicae sinum porci 
 
 Matremque plenam mollis agnus expectat. 
 Cingunt serenum lactei focum vernae 
 Et larga festos lucet ad lares silva. 
 -V-Non segnis albo pallet otio copo, 
 
 25 Nee perdit oleum lubricus palaestrita, 
 Sed tendit avidis rete subdolum turdis 
 Tremulave captum linea trahit piscem, 
 Aut impeditam cassibus refert dammam. 
 Exercet hilares facilis hortus urbanos 
 
 30 Et paedagogo non iubente lascivi 
 Parere gaudent vilico capillati, ^ 
 Nee veiiit inanis rusticus salutator : 
 Fert ille ceris cana cum suis mella 
 Metamque lactis Sassinate de silva ; 
 
 35 Somniculosos ille porrigit glires, 
 
 Hie vagientem matris hispidae fetum, 
 Alius coactos non amare capones. 
 Et dona matrum vimine offerunt texto 
 Grandes proborum virgines colonorum. 
 
 40 Facto vocatur laetus opere vicinus ; 
 Nee avara servat crastinas dapes mensa, 
 Vescuntur omnes ebrioque non novit 
 Satur minister invidere convivae. 
 At tu sub urbe possides famem mundam 
 
 45 Et turre ab alta prospicis meras laurus, 
 
Epigrammaton, Liber IIL 43 
 
 Furem Priapo non timente securus ; 
 
 ^ Et vinitorem farre pascis urbano 
 Pictamque portas otiosus ad villain 
 Olus, ova, pullos, poma, caseum, mustum. 
 
 50 Rus hoc vocari debet, an domus longe? 
 
 LIX. 
 
 Sutor cerdo dedit tibi, culta Bononia, munus, 
 FuUo dedit Mutinae : nunc ubi copo dabit ? 
 
 LX. 
 
 Cum vocer ad cenam non iam venalis ut ante, 
 
 Cur mihi non eadem, quae tibi, cena datur ? 
 Ostrea tu sum is stagno saturata Lucrino, 
 
 Sugitur inciso mitulus ore mihi. 
 5 Sunt tibi boleti, fungos ego sumo suillos : 
 
 Res tibi cum rhombo est, at mihi cum sparulo. 
 Aureus immodicis turtur te clunibus implet, 
 
 Ponitur in cavea mortua pica mihi. 
 Cur sine te ceno, cum tecum, Pontice, cenem ? 
 I o Sportula quod non est, prosit : edamus idem. 
 
 LXIII. 
 
 Cotile, bellus homo es : dicunt hoc, Cotile, multi. 
 
 Audio : sed quid sit, die mihi, bellus homo ? 
 "Bellus homo est, flexos qui digerit ordine crines, 
 
 Balsama qui semper, cinnama semper olet ; 
 
44 ^. Veil. Martiahs 
 
 5 Cantica qui Nili, qui Gaditana susurrat, 
 
 Qui movet in varies brachia volsa modes ; 
 Inter femineas tola qui luce cathedras 
 
 Desidet atque aliqua semper in aure sonat, 
 Qui legit hinc illinc missas scribitque tabellas, 
 I o Pallia vicini qui refugit cubiti \AJJi-rj^ 
 
 Qui scit, quam quis amet, qui per convivia currit, 
 
 Hirpini veteres qui bene novit avos." 
 Quid narras? hoc est, hoc est homo, Cotile, 
 bellus? 
 Res pertricosa est, Cotile, bellus homo. 
 
 LXVII. 
 
 Cessatis, pueri, nihilque nostis, 
 Vaterno Rasinaque pigriores. 
 Quorum per vada tarda navigantes 
 Lentos tingitis ad celeuma remos. 
 5 lam prono Phaethonte sudat Aethon 
 Exarsitque dies, et hora lassos 
 Interiungit equos meridiana. 
 At vos tam placidas vagi per undas 
 Tuta luditis otium carina. 
 lo Non nautas puto vos, sed Argonautas. 
 
 xcv. 
 
 Nunquam dicis ave, sed reddis, Naevole, semper, 
 Quod prior et corvus dicere saepe solet. 
 
 Cur hoc expectas a me rogo, Naevole, dicas : 
 Nam puto me melior, Naevole, nee prior es. 
 
/ 
 
 EHgrammatoUy Liber III. 45 
 
 5 Praemia laudato tribuit mihi Caesar uterque 
 Natorumque dedit iura paterna trium; 
 Ore legor multo notumque per oppida nomen 
 
 Non expectato dat mihi fama rogo. 
 Est et in hoc aliquid : vidit me Roma tribunum 
 10 Et sedeo qua te suscitat Oceanus. 
 
 Quot mihi Caesareo facti sunt munere cives. 
 Nee famulos totidem suspicor esse tibi. 
 
LIBER IV. 
 
 SPECTABAT modo solus inter omnes 
 Nigris munus Horatius lacemis, 
 Cum plebs et minor ordo maximusque 
 Sancto cum duce candid us sederet. 
 Toto nix cecidit repente caelo : 
 Albis spectat Horatius lacemis. 
 
 VIII. 
 
 Prima salutantes atque altera content hora, 
 
 Exercet raucos tertia causidicos : 
 In quintam varios extendit Roma labores, 
 
 Sexta quies lassis, septima finis erit : 
 5 Sufficit in nonam nitidis octava palaestris, 
 
 Imperat extructos frangere nona toros ; 
 Hora libellorum decima est, Eupheme, meorum, 
 
 Temperat ambrosias cum tua cura dapes, 
 Et bonus aetherio laxatur nectare Caesar 
 I o Ingentique tenet pocula parca manu. 
 Tunc admitte iocos ; gressu timet ire licenti 
 
 Ad matutinum nostra Thalia lovem. 
 
 XIII. 
 
 Claudia, Rufe, meo nubit Peregrina Pudenti : 
 Macte esto taedis, o H)niienaee, tuis. 
 
M, Val, Martialis Epigrammaton. 47 
 
 Tam bene rara suo miscentur cinnama nardo, 
 Massica Theseis tam bene vina favis ; 
 5 Nee melius teneris iunguntur vitibus ulmi, 
 Nee plus lotos aquas, litora myrtus amat. 
 Candida perpetuo reside, Concordia, lecto, 
 
 Tamque pari semper sit Venus aequa iugo. 
 Diligat ilia senem quondam, sed et ipsa marito 
 10 Tum quoque cum fuerit, non videatur anus. 
 
 XIV. 
 
 Sili, Castalidum decus sororum. 
 Qui periuria barbari furoris 
 Ingenti premis ore perfidosque 
 Astus Hannibalis levesque Poenos 
 5 Magnis cedere cogis Africanis : 
 Paulum seposita severitate, 
 Dum blanda vagus alea December 
 Incertis sonat hinc et hinc fritillis 
 Et ludit tropa nequiore talo, 
 10 Nostris otia commoda Camenis, 
 Nee torva lege fronte, sed remissa 
 Lascivis madidos iocis libellos. 
 Sic forsan tener ausus est Catullus 
 Magno mittere passerem Maroni. 
 
 XIX. 
 
 Hanc tibi Sequanicae pinguem textricis alumnam. 
 Quae Lacedaemonium barbara nomen habet, 
 
48 M. Val Martialis 
 
 Sordida, sed gelido non aspemanda Decembri 
 
 Dona, peregrinara mittimus endromidam : — 
 5 Seu lentum ceroma teris tepidumve trigona, 
 
 Sive harpasta manu pulverulenta rapis ; 
 Plumea seu laxi partiris pondera follis, 
 
 Sive levem cursu vincere quaeris Athan : — 
 Ne madidos intret penetrabile frigus in artus, 
 lo Neve gravis subita te premat Iris aqua : 
 Ridebis ventos hoc munere tectus et imbres : 
 
 Nee sic in Tyria sindone cultus eris. 
 
 XXV. 
 
 Aemula Baianis Altini litora villis 
 
 Et Phaethontei conscia silva rogi, 
 Quaeque Antenoreo Dryadum pulcherrima Fauno 
 
 Nupsit ad Euganeos Sola puella lacus, 
 5 Et tu Ledaeo felix Aquileia Timavo, 
 
 Hie ubi septenas Cyllarus hau|it aquas : ^ 
 Vos eritis nostrae requies portusque senectae, 
 
 Si iuris fuerint otia nostra sui. 
 
 XXVI. 
 
 Quod te mane domi toto non vidimus anno, 
 Vis dicam, quantum, Postume, perdiderim ? 
 
 Tricenos, puto, bis, vicenos ter, puto, nummos. 
 Ignosces : togulam, Postume, pluris emo. 
 
 XXIX. 
 
 Obstat, care Pudens, nostris sua turba libellis 
 Lectoremque frequens lassat et implet opus. 
 
^ Epigrammaton, Liber IV, 49 
 
 Rara iuvant : primis sic maior gratia pomis, 
 Hibernae pretium sic meruere rosae j 
 5 Saepius in libro numeratur Persius uno, 
 Quam levis in tota Marsus Amazonide. 
 Tu quoque de nostris releges quemcunque libellis, 
 Esse puta solum : sic tibi pluris erit. 
 
 XXX. 
 
 Baiano procul a lacu recede, 
 
 Piscator'5^fuge, ne nocens recedas. 
 
 Sacris piscibus hae natantur undae, 
 
 Qui norunt dominum manumque lambunt 
 5 Illam, qua nihil est in orbe maius. 
 
 Quid, quod nomen habent et ad magistri 
 
 Vocem quisque sui venit citatus ? 
 
 Hoc quondam Libys impius profundo, 
 
 Dum praedam calamo tremente ducit, 
 TO Raptis luminibus repente caecus 
 
 Captum non potuit videre piscem, 
 
 Et nunc sacrilegos perosus hamos 
 
 Baianos sedet ad lacus rogator. 
 
 At tu, dum potes, innocens recede 
 15 lactis simplicibus cibis in undas, 
 
 Et pisces venerare delicatos. 
 
 XXXVII. 
 
 " Centum Coranus et ducenta Mancinus, 
 Trecenta debet Titius, hoc bis Albinus, 
 D 
 
50 M. Val Martialis 
 
 Deciens Sabinus altemmque Serranus ; 
 Ex insulis fundisque triciens soldum, 
 5 Ex pecore redeunt ter ducena Parmensi :* 
 Totis diebus, Afer, hoc mihi narras 
 Et teneo melius ista, quam meum nomen. 
 Numeres oportet aliquid, ut pati possim : 
 Cotidianam refice nauseam nummis. 
 10 Audire gratis, Afer, ista non possum. 
 
 XXXIX. 
 
 Argenti genus omne comparasti, 
 Et solus veteres Myroijos artes, 
 Solus Praxitelus manum Scopaeque, 
 Solus Phidiaci toreuma caeli, 
 5 Solus Mentoreos habes labores. 
 Nee desunt tibi vera Gratiana, 
 Nee quae Callaico linuntur auro, 
 Nee mensis anaglypta de paternis. 
 Argentum tamen inter omne miror, 
 lo Quare non habeas, Charine, purum. 
 
 XL. 
 
 Atria Pisonum stabant cum stemmate toto 
 
 Et docti Senecae ter numeranda domus ; 
 Praetulimus tantis solum te, Postume, regnis : 
 
 Pauper eras et eques, sed mihi consul eras. 
 5 Tecum ter denas numeravi, Postume, brumas : 
 
 Communis nobis lectus et unus erat 
 lam donare potes, iam perdere plenus honorum, 
 
 Largus opum : expecto, Postume, quid facias. 
 
' Epigrammaton^ Liber IV, 51 
 
 Nil facis, et serum est alium mihi quaerere regem 
 10 Hoc, Fortuna, placet? Postumus imposuit. 
 
 V 
 
 Hie est pampineis viridis modo Vesvius umbris, 
 
 Presserat hie madidos nobilis uva lacus. 
 Haec iuga, quam Nysae colles plus Bacchus 
 amavit, 
 Hoc nuper Satyri monte dedere choros. 
 5 Haec Veneris sedes, Lacedaemone gratior illi, 
 Hie locus Herculeo numine clams erat. 
 Cuncta iacent flammis et tristi mersa favilla ; 
 Nee superi vellent hoe lieuisse sibi. 
 
 XLVI. 
 
 Saturnalia divitem Sabellum 
 Feeerunt : merito tumet Sabellus, 
 Nee quenquam putat esse praedicatque 
 Inter causidieos beatiorem. 
 5 Hos fastus animosque dat Sabello 
 Farris semodius fabaeque fresae, 
 I Et turis piperisque tres selibrae, jf 
 Et Lueanica ventre cum Falisco, 
 Et nigri Syra defruti lagona, 
 10 Et ficus Libyea gelata testa 
 
 Cum bulbis eochleisque easeoque. 
 Pieeno quoque venit a eliente 
 Pareae eistula non capax olivae, 
 Et erasso figuli polita caelo 
 
52 M, Val. Martialis 
 
 15 Septenaria synthesis Sagunti, 
 Hispanae luteura rotae toreuma 
 Et lato variata mappa clavo. 
 Saturnalia fructuosiora 
 Annis non habuit decern Sabellus. 
 
 XLIX. 
 
 Nescit, crede mihi, quid sint epigrammata, Flacce, 
 
 Qui tantum lusus ista iocosque vocat 
 Ille magis ludit, qui scribit prandia saevi 
 
 Tereos, aut cenam, crude Thyesta, tuam, 
 5 Aut puero liquidas aptantem Daedalon alas, 
 
 Pascentem Siculas aut Polyphemon oves. 
 A nostris procul est omnis vesica libellis, 
 
 Musa nee insano syrmate nostra tumet. 
 
 " Ilia tamen laudant omnes, mirantur, adorant." 
 I o Confiteor : laudant ilia, sed ista legunt 
 
 4 LI. 
 
 Cum tibi non essent sex milia, Caeciliane, 
 Ingenti late vectus es hexaphoro ; 
 
 Postquam bis deciens tribuit dea caeca sinumque 
 Ruperunt nummi, factus es, ecce, pedes. 
 5 Quid tibi pro mentis et tantis laudibus optem ? 
 Di reddant sellam, Caeciliane, tibi. 
 
 LIII. 
 
 Hunc, quem saepe vides intra penetralia nostrae 
 Pallados et templi limina, Cosme, novi 
 
Epi^rammaton, Liber IV, 53 
 
 Cum baculo peraque senem, cui cana putrlsque 
 Stat coma et in pectus sordida barba cadit ; 
 5 Cerea quern nudi tegit uxor abolla grabati, 
 Cui dat latratos obvia turba cibos ; 
 Esse putas Cynicum deceptus imagine ficta : 
 Non est hie Cynicus, Cosme : quid ergo ? Canis. 
 
 LV. 
 
 Luci, gloria temporum tuorum, 
 
 Qui Gaium veterem Tagumque nostrum 
 
 Arpis cedere non sinis disertis, 
 
 Argivas generatus inter urbes 
 5 Thebas carmine cantet et Mycenas, 
 
 Aut claram Rhodon aut libidinosae 
 
 Ledaeas Lacedaemonos palaestras. 
 
 Nos Celtis genitos et ex Hiberis 
 
 Nostrae nomina duriora terrae 
 10 Grato non pudeat referre versu : 
 
 Saevo Bilbilin optimam metallo, 
 
 Quae vincit Chalybasque Noricosque, 
 
 Et ferro Plateam suo sonantem, 
 
 Quam fluctu tenui, sed inquieto 
 15 Armorum Salo temperator ambit : 
 
 Tutdamque chqrosque Rixamanim, 
 
 Et cony i via festa Carduarum, 
 
 Et textis Peterum rosis rubentem, 
 
 Atque antiqua patrum theatra Rigas, 
 20 Et certos iaculo levi Silaos, 
 
 Turgontique lacus Perusiaeque, 
 
54 -^ VaL Mar Halts 
 
 Et parvae vada pura Vetonissae, 
 Et sanctum Buradonis ilicetum, 
 Per quod vel piger ambulat viator ; 
 25 Et quae fortibus excolit iuvencis 
 Curvae Manlius arva Vativescae. 
 Haec tam rustica, delicate lector, 
 Rides nomina ? rideas licebit. 
 Haec tam rustica male, quam Butuntos. 
 
 LVII. 
 
 Dum nos blanda tenent lascivi stagna Lucrini 
 
 Et quae pumiceis fontibus antra calent, 
 Tu colis Argei regnum, Faustine, coloni, 
 
 Quo te bis decimus ducit ab urbe lapis. 
 5 Horrida sed fervent Nemeaei pectora monstri, 
 
 Nee satis est, Baias igne calere suo. 
 Ergo sacri fontes et litora grata valete, 
 
 Nympharura pariter Nereidumque domus. 
 Herculeos colles gelida vos vincite bruma, 
 10 Nunc Tiburtinis cedite frigoribus. 
 
 LXI. 
 
 Donasse amicum tibi ducenta, Mancine, 
 Nuper superbo laetus ore iactasti. 
 Quartus dies est, in schola poetarum 
 Dum fabulamur, milibus decern dixti 
 5 Emptas lacernas munus esse PompuUae, 
 Sardonycha verum lychnidemque ceriten 
 
Epigrammaton, Liber IV, 55 
 
 Duasque similes fluctibus maris gemmas 
 
 Dedisse Bassam Caeliamque iurasti. 
 
 Here de theatre, Polione cantante, 
 10 Cum subito abires, dum fugis, loquebaris, 
 
 Hereditatis tibi trecenta venisse, 
 
 Et mane centum, post meridiem centum. 
 
 Quid tibi sodales fecimus mali tantum ? 
 
 Miserere iam crudelis et sile tandem. 
 15 Aut, si tacere lingua non potest ista, 
 
 Aliquando narra, quod velimus audire. 
 
 LXIV. 
 
 luli iugera pauca Martialis 
 
 Hortis Hesperidum beatiora 
 
 Longo laniculi iugo recumbunt : 
 
 Lati collibus imminent recessus 
 5 Et planus modico tumore vertex 
 
 Caelo perfruitur sereniore, 
 
 Et curvas nebula tegente valles 
 
 Solus luce nitet peculiari : 
 
 Puris leniter admoventur astris 
 10 Celsae culmina delicata villae. 
 
 Hinc septem dominos videre montes 
 
 Et totam licet aestimare Romam, 
 
 Albanos quoque Tusculosque coUes 
 
 Et quodcunque iacet sub urbe frigus, 
 15 Fidenas veteres brevesque Rubras^^ 
 
 Et quod virgineo cruore gaudet 
 
 Annae pomiferum nemus Perennae. 
 
56 M. Val. Mar Halts 
 
 mine Flaminiae Salariaeque 
 
 Gestator patet essedo tacente, 
 20 Ne blando rota sit molesta somno, 
 
 Quem nee mmpere nauticum eeleuma, 
 
 Nee elamor valet helciariorum, 
 
 Cum sit tam prope Mulvius, saerumque 
 
 Lapsae per Tiberim volent earinae. 
 25 Hoe rus, seu potius domus voeanda est, 
 
 Commendat dominus : tuam putabis ; 
 
 Tam non invida tamque liberalis, 
 
 Tam eomi patet hospitalitate. 
 
 Credas Aleinoi pios Penates, 
 30 Aut faeti modo divitis Molorehi. 
 
 Vos nune omnia parva qui putatis 
 
 Centeno gelidum ligone Tibur 
 
 Vel Praeneste domate pendulamque 
 
 Uni dedite Setiam eolono : 
 35 Dum me iudice praeferantur istis 
 
 luli iugera pauea Martialis. 
 
 LXVI. 
 
 Egisti vitam semper. Line, munieipalem, 
 
 Qua nihil omnino villus esse potest. 
 Idibus et raris togula est exeussa Kalendis 
 
 Duxit et aestates synthesis una deeem. 
 5 Saltus aprum, eampus leporem tibi misit inemptum, 
 
 Silva graves turdos exagitata dedit. 
 Captus flumineo venit de gurgite piseis, 
 
 Vina ruber fudit non peregrina eadus. 
 
Epigrammatony Liber IV, 57 
 
 Nee tener Argolica missus de gente minister, 
 10 Sed stetit inculti rustica turba foci. 
 Nee noeuit tectis ignis, nee Sirius agris, 
 Nee mersa est pelago, nee fluit ulla ratis. 
 \ Supposita est blando nunquam tibi tessera talo, 
 Alea sed parcae sola fuere nuces. 
 15 Die, ubi sit deciens, mater quod avara reliquit? 
 Nusquam est : fecisti rem. Line, diffieilera. 
 
 LXVIII. 
 
 a. Invitus centum quadrantibus et bene cenas. 
 Ut cenem invitor, Sexte, an ut invideam ? 
 
 LXXVII. 
 
 Nunquam divitias deos rogavi 
 Contentus modicis meoque laetus. 
 Paupertas, veniam dabis, recede. 
 Causa est quae subiti novique voti ? 
 5 Pendentem volo Zoilum videre. 
 
 LXXVIII. 
 
 Condita cum tibi sit iam sexagesima messis 
 Et facies multo splendeat alba pilo, 
 
 Discurris toto vagus urbe, nee ulla cathedra est, 
 Cui non mane feras irrequietus Ave; 
 5 Et sine te nulli fas est prodire tribune. 
 Nee caret officio consul uterque tuo ; 
 
58 M. Val. Martialis 
 
 Et sacro deciens repetis Palatia clivo 
 
 Sigerosque meros Partheniosque sonas. 
 Haec faciant sane iuvenes : deformius, Afer, 
 10 Omnino nihil est ardalione sene. 
 
 LXXXIII. 
 
 Secure nihil est te, Naevole, peius ; eodem 
 Sollicito nihil est, Naevole, te melius. 
 
 Securus nullum resalutas, despicis omnes, 
 Nee quisquam liber, nee tibi natus homo est. 
 5 Sollicitus donas, dominum regemque salutas, 
 In vitas : esto, Naevole, sollicitus. 
 
 LXXXV. 
 
 Nos bibimus vitro, tu murra, Pontice. Quare ? 
 Prodat perspicuus ne duo vina calix. 
 
 LXXXVI. 
 
 Si vis auribus Atticis probari, 
 Exhortor moneoque te, libelle, 
 Ut docto placeas Apollinari. 
 Nil exactius eruditiusque est, 
 5 Sed nee candidius benigniusque : 
 Si te pectore, si tenebit ore, 
 Nee rhonchos metues maligniorum, 
 Nee scombris tunicas dabis molestas. 
 Si damnaverit, ad salariorum 
 lo Curras scrinia protinus licebit, 
 Inversa pueris arande charta. 
 
Epigrammatony Liber IV. 59 
 
 LXXXVIII. 
 
 Nulla remisisti parvo pro munere dona, 
 
 Et iam Saturni quinque fuere dies. 
 Ergo nee argenti sex scripula Septiciani 
 
 Missa nee a querulo mappa cliente fuit ; 
 5 Antipolitani nee quae de sanguine thynni 
 
 Testa rubet, nee quae cottana parva gerit ; 
 Nee rugosarum vimen breve Picenarum, 
 
 Dicere te posses ut meminisse mei ? 
 Decipies alios verbis vultuque benigno, 
 10 Nam mihi iam notus dissimulator eris. 
 
 LXXXIX. 
 
 Ohe iam satis est, ohe libelle, 
 Iam pervenimus usque ad umbilicos. 
 Tu procedere adhuc et ire quaeris, 
 Nee summa potes in scheda teneri, 
 5 Sic tanquam tibi res peracta non sit. 
 Quae prima quoque pagina peracta est. 
 Iam lector queriturque deficitque, 
 Iam librarius hoc et ipse dicit 
 " Ohe iam satis est, ohe libelle." 
 
LIBER V. 
 
 HAEC tibi, Palladiae seu collibus uteris Albae, 
 Caesar, et hinc Triviam prospicis, inde 
 Thetin, 
 Seu tua veridicae discunt responsa sorores, 
 Plana suburban! qua cubat unda freti ; 
 5 Seu placet Aeneae nutrix, seu filia Solis, 
 Sive salutiferis candidus Anxur aquis ; 
 Mittimus, o rerum felix tutela salusque, 
 
 Sospite quo gratum credimus esse lovem. 
 Tu tantum accipias : ego te legisse putabo 
 lo Et tumidus Galla credulitate fruar. 
 
 Sexte, Palatinae cultor facunde Minervae, 
 
 Ingenio frueris qui propiore dei ; 
 Nam tibi nascentes domini cognoscere curas 
 
 Et secreta ducis pectora nosse licet : 
 Sit locus et nostris aliqua tibi parte libellis, 
 
 Qua Pedo, qua Marsus quaque Catullus erit. 
 Ad Capitolini caelestia carmina belli 
 
 Grande cothumati pone Maronis opus. 
 
M, Val. Martialis Epigrammaton. 6i 
 
 VIII. 
 
 Edictum domini deique nostri, 
 Quo subsellia certiora fiunt 
 Et puros eques ordines recepit, 
 Dum laudat modo Phasis in theatre, 
 5 Phasis purpureis ruber lacernis, 
 Et iactat tumido superbus ore : 
 " Tandem commodius licet sidere, 
 Nunc est reddita dignitas equestris ; 
 Turba non premimur, nee inquinamur : " 
 10 Haec et talia dum refert supinus, 
 Illas purpureas et arrogantes 
 lussit surgere Leitus lacernas. 
 
 IX. 
 
 Languebam : sed tu comitatus protinus ad me 
 Venisti centum, Symmache, discipulis. 
 
 Centum me tetigere manus aquilone gelatae : 
 Non habui febrem, Symmache, nunc habeo. 
 
 X. 
 
 Esse quid hoc dicam, vivis quod fama negatur 
 Et sua quod rarus tempora lector amat ? 
 
 Hi sunt invidiae nimirum, Regule, mores, 
 Praeferat antiquos semper ut ilia novis. 
 5 Sic veterem ingrati Pompei quaerimus umbram. 
 Sic laudant Catuli vilia templa senes. 
 
62 M. Val. Martialis 
 
 Ennius est lectus salvo tibi, Roma, Marone 
 
 Et sua riserunt saecula Maeoniden : 
 Rara coronato plausere theatra Menandro, 
 lo Norat Nasonem sola Corinna suum. 
 Vos tamen, o nostri, ne festinate libelli : 
 Si post fata venit gloria, non propero. 
 
 XIII. 
 
 Sum, fateor, semperque fui, Callistrate, pauper, 
 
 Sed non obscurus, nee male notus eques, 
 Sed toto legor orbe frequens et dicitur " Hie est," 
 
 Quodque cinis paueis, hoe mihi vita dedit 
 5 At tua centenis incumbunt teeta eolumnis 
 
 Et libertinas area flagellat opes, 
 Magnaque Niliacae servit tibi gleba Syenes, 
 
 Tondet et innumeros Galliea Parma greges. 
 Hoe ego tuque sumus : sed quod sum, non potes 
 esse : 
 
 Tu quod es, e populo quilibet esse potest. 
 
 xiv. 
 
 Sedere primo solitus in gradu semper 
 Tune, eum liceret occupare, Nanneius, 
 Bis exeitatus terque transtulit eastra, 
 Et inter ipsas paene tertius sellas 
 5 Post Gaiumque Luciumque eonsedit. 
 mine cucullo prospieit eaput teetus 
 Oculoque ludos spectat indeeens uno. 
 
Epigrammaton, Liber V, 63 
 
 Et hinc miser deiectus in viam transit, 
 Subsellioque semifultus extremo 
 10 Et male receptus altero genu iactat, 
 Equiti sedere Leitoque se stare. 
 
 XVI. 
 
 Seria cum possim, quod delectantia malo 
 
 Scribere, tu causa es, lector amice, mihi, 
 Qui legis et tota cantas mea carmina Roma : 
 
 Sed nescis, quanti stet mihi talis amor. 
 5 Nam si falciferi defendere templa Tonantis 
 
 Sollicitisque velim vendere verba reis, 
 Plurimus Hispanas mittet mihi nauta metretas 
 
 Et fiet vario sordidus aere sinus. 
 At nunc conviva est comissatorque libellus, 
 10 Et tantum gratis pagina nostra placet. 
 Sed non et veteres contenti laude fuerunt. 
 
 Cum minimum vati munus Alexis erat. 
 " Belle " inquis " dixti : iuvat, et laudabimus 
 
 usque." 
 Dissimulas ? facies me, puto, causidicum. 
 
 XVII. 
 
 Quod tibi Decembri mense, quo volant mappae 
 Gracilesque ligulae cereique chartaeque 
 Et acuta senibus testa cum Damascenis, 
 Praeter libellos vernulas nihil misi, 
 5 Fortasse avarus videar aut inhumanus. 
 Odi dolosas munerum et malas artes. 
 
64 M, Val. Martialis 
 
 Imitantur hamos dona. Nam que quis nescit, 
 Avidum vorato decipi scarum musco ? 
 Quotiens amico diviti nihil donat, 
 lo O Quintiane, liberalis est pauper. 
 
 XX. 
 
 Si tecum mihi, care Martialis, 
 Securis liceat frui diebus, 
 Si disponere tempus otiosum 
 Et verae pariter vacare vitae : 
 5 Nee nos atria, nee domos potentum, 
 Nee lites tetricas forumque triste 
 Nossemus, nee imagines superbas ; 
 Sed gestatio, fabulae, libelli. 
 Campus, porticus, umbra, virgo, thermae, 
 lo Haec essent loca semper, hi labores. 
 Nunc vivit necuter sibi bonosque 
 Soles effugere atque abire sentit. 
 Qui nobis pereunt et imputantur. 
 Quisquam vivere cum sciat, moratur ? 
 
 XXII. 
 
 Mane domi nisi te volui meniique videre, 
 Sint mihi, Paule, tuae longius Esquiliae. 
 Sed Tiburtinae sum proximus accola pilae, 
 Qua videt antiquum rustica Flora lovem : 
 5 Alta Suburani vincenda est semita clivi 
 Et nunquam sicco sordida saxa gradu, 
 
Epigrammaton, Liber V, 65 
 
 Vixque datur longas mulonim rumpere mandras 
 Quaeque trahi multo marmora fune vides. 
 
 Illud adhuc gravius, quod te post mille labores, 
 10 Paule, negat lasso ianitor esse domi. 
 
 Exitus hie operis vani togulaeque madentis : 
 Vix tanti Paulum mane videre fuit. 
 
 Semper inhumanos habet officiosus amicos : 
 Rex, nisi dormieris, non potes esse meus. 
 
 XXIV. 
 
 Hermes Martia saeculi voluptas, 
 
 Hermes omnibus eruditus armis, 
 
 Hermes et gladiator et magister, 
 
 Hermes turba sui tremorque ludi, 
 5 Hermes quem timet Helius, sed unum, 
 
 Hermes, cui cadit Advolans, sed uni, 
 
 Hermes vincere nee ferire doctus, 
 
 Hermes suppositious sibi ipse, 
 
 Hermes divitiae locariorum, 
 10 Hermes cura laborque ludiarum, 
 
 Hermes belligera superbus hasta, 
 
 Hermes aequoreo minax tridente, 
 
 Hermes casside languida timendus, 
 
 Hermes gloria Martis universi, 
 15 Hermes omnia solus et ter unus. 
 
 XXV. 
 
 " Quadringenta tibi non sunt, Chaerestrate : surge, 
 Leitus, ecce venit : st ! fuge, curre, late." 
 E 
 
66 M, VaL Mariialis 
 
 Ecquis, io, revocat discedentemque reducit ? 
 Ecquis, io, largas pandit amicus opes ? 
 5 Quem chartis famaeque damus populisque 
 loquendum ? 
 Quis Stygios non volt totus adire lacus ? 
 Hoc, rogo, non melius, quam rubro pulpita nimbo 
 
 Spargere et eifuso permaduisse croco ? 
 Quam non sensuro dare quadringenta caballo, 
 IO Aureus ut Scorpi nasus ubique micet? 
 O fnistra locuples, o dissimulator amici, 
 
 Haec legis et laudas ? Quae tibi fama perit ! 
 
 XXVI. 
 
 Quod alpha dixi, Corde, paenulatorum 
 Te nuper, aliqua cum iocarer in charta, 
 Si forte bilem movit hie tibi versus, 
 Dicas licebit beta me togatorum. 
 
 XXVIII. 
 
 Ut bene loquatur sentiatque Mamercus, 
 Efficere nullis, Aule, moribus possis : 
 Pietate fratres Curtios licet vincas, 
 Quiete Nervas, comitate Rusones, 
 5 Probitate Macros, aequitate Mauricos, 
 Oratione Regulos, iccis Paulos : 
 Robiginosis cuncta dentibus rodit. 
 Hominem malignum forsan esse tu credas : 
 Ego esse miserum credo, cui placet nemo. 
 
Epigrammaton, Liber V, 6y 
 
 XXX. 
 
 Varro, Sophocleo non infitiande cothumo, 
 
 Nee minus in Calabra suspiciende lyra, 
 Differ opus, nee te faeundi seena CatuUi 
 
 Detineat, eultis aut elegia comis ; 
 5 Sed lege fumoso non aspemanda Deeembri 
 
 Carmina, mittuntur quae tibi mense suo. 
 Commodius nisi forte tibi potiusque videtur, 
 
 Satumalieias perdere, Varro, nuces. 
 
 XXXIV. 
 
 Hanc tibi, Fronto pater, genetrix Flaceilla, puellam 
 
 Oscula eommendo delieiasque meas, 
 Parvula ne nigras horreseat Erotion umbras 
 
 Oraque Tartarei prodigiosa eanis. 
 5 Impletura fuit sextae modo frigora brumae, 
 
 Vixisset totidem ni minus ilia dies. 
 Inter tarn veteres ludat lasciva patronos 
 
 Et nomen blaeso garriat ore meum. 
 MoUia non rigidus cespes tegat ossa, nee illi, 
 10 Terra, gravis fueris : non fuit ilia tibi. 
 
 XXXV. 
 
 Dum sibi redire de Patrensibus fundis 
 Dueena clamat eoeeinatus Euclides 
 Corinthioque plura de suburbano 
 Longumque pulehra stemma repetit a Leda 
 5 Et suseitanti Leito reluctatur : 
 Equiti superbo, nobili, locupleti 
 
68 M, VaL Martialis 
 
 Cecidit repente magna de sinu clavis. 
 Nunquam, Fabulle, nequior fuit clavis. 
 
 XXXVII. 
 
 Puelld senibus dulcior mihi cygnis, 
 Agna Galaesi mollior Phalantini, 
 Concha Lucrini delicatior stagni, 
 Cui nee lapillos praeferas Erythraeos, 
 5 Nee modo politum pecudis Indicae dentem 
 Nivesque primas liliumque non tactum \ 
 Quae crine vicit Baetici gregis vellus 
 Rhenique nodos aureamque nitellam ; 
 Fragravit ore, quod rosarium Paesti, 
 
 ro Quod Atticarum prima mella cerarum, 
 Quod sucinorum rapta de manu gleba ; 
 Cui comparatus indecens erat pavus, 
 Inamabilis sciurus et frequens phoenix : 
 Adhuc recenti tepet Erotion busto, 
 
 15 Quam pessimonim lex amara fatorum 
 Sexta peregit hieme, nee tamen tota, 
 Nostros amores gaudiumque lususque. 
 Et esse tristem me mens vetat Paetus, 
 Pectusque pulsans pariter et comam vellens : 
 
 20 " Deflere non te vernulae pudet mortem? 
 Ego coniugem * inquit ' extuli et tamen vivo, 
 Notam, superbam, nobilem, locupletem." 
 Quid esse nostro fortius potest Paeto ? 
 Ducentiens accepit, et tamen vivit 
 
Epigrammaton, Liber V. 69 
 
 XLII. 
 
 Callidus effracta nummos fur auferet area, 
 
 Prosternet patrios impia flamma lares : 
 Debitor usuram pariter sortemque negabit, 
 
 Non reddet sterilis semina iacta seges : 
 5 Dispensatorem fallax spoliabit arnica, 
 
 Mercibus extructas obruet unda rates. 
 Extra fortunam est, si quid donatur amicis : 
 
 Quas dederis, solas semper habebis opes. 
 
 L. 
 
 Ceno domi quotiens, nisi te, Charopine, vocavi, 
 
 Protinus ingentes sunt inimicitiae, 
 Meque velis stricto medium transfigere ferro, 
 
 Si nostrum sine te scis caluisse focum. 
 5 Nee semel ergo mihi furtum feeisse lieebit ? 
 
 Improbius nihil est hae, Charopine, gula. 
 Desine iam nostram, preeor, observare culinam, 
 
 Atque aliquando meus det tibi verba foeus. 
 
 LVI. 
 
 Cui tradas, Lupe, fiHum magistro, 
 Quaeris sollieitus diu rogasque. 
 Omnes grammatieosque rhetorasque 
 Devites, moneo : nihil sit illi 
 5 Cum libris Ciceronis aut Maronis. 
 Famae Tutilium suae relinquas. 
 Si versus facit, abdiees poetam : 
 
70 J/. Val. Martialis 
 
 Artes discere vult pecuniosas, 
 Fac discat citharoedus aut choraules. 
 lo Si duri puer ingeni videtur, 
 
 Praeconem facias vel architectum. 
 
 LVIII. 
 
 Cras te victunim, eras dicis, Postume, semper. 
 Die mihi eras istud, Postume, quando venit ? 
 Quam longe est eras istud? ubi est? aut unde 
 petendum ? 
 Numquid apud Parthos Armeniosque latet ? 
 5 lam eras istud habet Priami vel Nestoris annos. 
 Cras istud quanti, die mihi, possit emi ? 
 Cras vives : hodie iam vivere, Postume, tardum est : 
 lUe sapit, quisquis, Postume, vixit heri. 
 
 LXXIII. 
 
 Non donem tibi cur meos libellos 
 Oranti totiens et exigenti, 
 Miraris, Theodore ? Magna causa est : 
 Dones tu mihi ne tuos libellos. 
 
 LXXVIII. 
 
 \ Si tristi domieenio laboras,/ 
 Torani, potes esurire mecum. 
 Non deenint tibi, si soles crpo':rmiVj 
 Viles Cappadocae gravesque porri. 
 
Epigrammaton, Liber V. 71 
 
 5 Divisis cybium latebit ovis, 
 
 Ponetur digitis tenendus ustis 
 
 Nigra coliculus virens patella, 
 
 Algentem modo qui reliquit hortum : 
 
 Et pultem niveam premens botellus, 
 10 Et pallens faba cum rubente lardo 
 
 Mensae munera si voles secundae, 
 
 Marcentes tibi porrigentur uvae 
 
 Et nomen pira quae ferunt Syrorum, 
 
 Et quas docta Neapolis creavit, 
 15 Lento castaneae vapore tostae. 
 
 Vinum tu facies bonum bibendo 
 
 Post haec omnia forte si movebit 
 
 Bacchus quam solet esuritionem, 
 
 Succurrent tibi nobiles olivae, 
 20 Piceni modo quas tulere rami, 
 
 Et fervens cicer et tepens lupinus. 
 
 Parva est cenula, — quis potest negare ? — 
 
 Sed finges nihil audiesve fictum 
 
 Et voltu placidus tuo recumbes ; 
 25 Nee crassum dominus leget volumen, 
 
 Sed quod non grave sit nee infacetum, 
 
 Parvi tibia condyli sonabit. 
 
 Haec est cenula. Claudiam sequeris, 
 
 Quam nobis cupis esse tu priorem. 
 
 LXXX. 
 
 Non totam mihi, si vacabit, horam 
 Dones et licet imputes, Severe, 
 
72 M, Val. Mar Halts Epigrammaton, 
 
 Dum nostras legis exigisque nugas. 
 " Durum est perdere ferias]" : rogamus, 
 5 lacturam patiaris banc ferasque. 
 Quod si legeris ipse cum diserto 
 — Sed numquid sumus improbi ? — Secundo, 
 Plus multo tibi debiturus hie est, 
 Quam debet domino suo libellus. 
 10 Nam secunis erit, nee inquieta 
 Lassi marmora Sisyphi videbit, 
 Quem eensoria eum meo Severo 
 Docti lima momorderit Secundi. 
 
 LXXXIV. 
 
 lam tristis nueibus puer relietis 
 Clamoso revoeator a magistro, 
 Et blando male proditus fritillo, 
 Arcana modo raptus e popina, 
 5 Aedilem rogat udus aleator. 
 Saturnalia transiere tota, 
 Nee munuscula parva, nee minora 
 Misisti mihi, Galla, quam solebas. 
 Sane sic abeat meus December. 
 Scis certe, puto, vestra iam venire 
 10 Saturnalia, Martias Kalendas. 
 
 Tunc reddam tibi, Galla, quod dedisti: 
 
LIBER VI. 
 
 VIII. 
 
 PRAECONES duo, quattuor tribuni, 
 Septem causidici, decern poetae 
 Cuiusdam modo nuptias petebant 
 A quodam sene. Non moratus ille 
 5 Praeconi dedit Eulogo puellam. 
 Die, numquid fatue, Severe, fecit ? 
 
 XI. 
 
 Quod non sit Pylades hoc tempore, non sit Orestes, 
 
 Miraris ? Pylades, Marce, bibebat idem, 
 Nee melior panis turdusve dabatur Orestae, 
 
 Sed par atque eadem cena duobus erat. 
 5 Tu Lucrina voras, me paseit aquosa Peloris : 
 
 Non minus ingenua est et mihi, Marce, gula. 
 Te Cadmea Tyrus, me pinguis Gallia vestit : 
 
 Vis te purpureum, Marce, sagatus amem ? 
 Ut praestem Pyladen,aliquis mihi praestet Oresten. 
 lo Hoc non fit verbis, Marce : ut ameris, ama. 
 
 XIII. 
 
 Quis te Phidiaco formatam, Julia, caelo, 
 Vel quis Palladiae non putet artis opus ? 
 
74 ^' VaL Martialis 
 
 Candida non tacita respondet imagine lygdos 
 Et placido fulget vivus in ore liquor. 
 5 Ludit Acidalio, sed non nianus aspera, nodo, 
 Quem rapuit collo, parve Cupido, tuo. 
 
 Ut Martis revocetur amor summique Tonantis, 
 A te luno petat ceston et ipsa Venus. 
 
 XIX. 
 
 Non de vi neque caede, nee veneno, 
 Sed lis est mihi de tribus capellis. 
 Vicini queror has abesse furto. 
 Hoc index sibi postulat probari : 
 5 Tu Cannas Mithridaticumque bellum 
 Et periuria Punici furoris 
 Et Sullas Mariosque Muciosque 
 Magna voce sonas manuque tota. 
 lam die, Postume, de tribus capellis. 
 
 XXIV. 
 
 Nil lascivius est Charisiano : 
 Saturnalibus ambulat togatus. 
 
 xxvii. 
 
 Bis vicine Nepos — nam tu quoque proxima Florae 
 Incolis et veteres tu quoque Ficelias — 
 
 Est tibi, quae patria signatur imagine voltus, 
 Testis matemae nata pudicitiae. 
 
Epigrammaton, Liber VL 75 
 
 5 Tu tamen annoso nimium ne parce Falemo, 
 Et potius plenos aere relinque cados. 
 Sit pia, sit locuples, sed potet filia mustum : 
 
 Amphora cum domina nunc nova fiat anus. 
 Caecuba non solos vindemia nutriat orbos : 
 o Possunt et patres vivere, crede mihi. 
 
 XXVIII. 
 
 Libertus Melioris ille notus, 
 
 Tota qui cecidit dolente Roma, 
 
 Can deliciae breves patroni, 
 
 Hoc sub marmore Glaucias humatus 
 5 luncto Flaminiae iacet sepulcro : 
 
 Castus moribus, integer pudore, 
 
 Velox ingenio, decore felix. 
 
 Bis senis modo messibus peractis 
 
 Vix unum puer applicabat annum, 
 o Qui fles talia, nil fleas, viator. 
 
 XXIX. 
 
 Non de plebe domus, nee averae verna catastae, 
 
 Sed domini sancto dignus amore puer, 
 Munera cum posset nondum sentire patroni, 
 
 Glaucia libertus iam Melioris erat. 
 5 Moribus hoc formaeque datum: quis blandior illo ? 
 
 Aut quis Apollineo pulchrior ore fuit ? 
 Immodicis brevis est aetas et rara senectus. 
 
 Quidquid amas, cupias non placuisse nimis. 
 
76 M. Val. Mat Halts 
 
 XXXII. 
 
 Cum dubitaret adhuc belli civilis Enyo 
 Forsitan et posset vincere mollis Otho, 
 
 Damnavit multo staturum sanguine Martem 
 Et fodit certa pectora tota manu. 
 5 Sit Cato, dum vivit, sane vel Caesare maior : 
 Dum moritur, numquid maior Othone fuit ? 
 
 XLIII. 
 
 Dum tibi felices indulgent, Castrice, Baiae 
 
 Canaque sulphureis nympha natatur aquis, 
 Me Nomentani confirmant otia runs 
 
 Et casa iugeribus non onerosa suis. 
 5 Hoc mihi Baiani soles mollisque Lucrinus, 
 
 Hoc mihi sunt vestrae, Castrice, divitiae. 
 Quondam laudatas quocunque libebat ad undas 
 
 Currere, nee longas pertimuisse vias, 
 Nunc urbis vicina iuvant facilesque recessus, 
 lo Et satis est, pigro si licet esse mihi. 
 
 LX. 
 
 Rem factam Pompullus habet, Faustine : legetur 
 
 Et nomen toto sparget in orbe suum. 
 Sic leve flavorum valeat genus Usiporum, 
 
 Quisquis et Ausonium non amat imperium. 
 5 Ingeniosa tamen Pompulli scripta feruntur : 
 
 Sed famae non est hoc, mihi crede, satis. 
 Quam multi tineas pascunt blattasque diserti, 
 
 Et redimunt soli carmina docta coci ! 
 
Eipgrammaton^ Liber VI. 77 
 
 Nescio quid plus est, quod donat saecula chartis : 
 Victurus Genium debet habere liber. 
 
 LXI. 
 
 Laudat, amat, cantat nostros mea Roma libellos, 
 Meque sinus omnis, me manus omnis habet, 
 
 Ecce rubet quidam, pallet, stupet, oscitat, odit. 
 Hoc volo : nunc nobis carmina nostra placent. 
 
 LXIII. 
 
 Scis te captari, scis hunc qui captat, avarum, 
 Et scis qui captat, quid, Mariane, velit. 
 Tu tamen hunc tabulis heredem, stulte, supremis 
 Scribis et esse tuo vis, furiose, loco. 
 5 " Munera magna tamen misit." Sed misit in hamoj 
 Et piscatorem piscis amare potest ? 
 Hicine deflebit vero tua fata dolore ? 
 Si cupis, ut ploret, des, Mariane, nihil. 
 
 LXX. 
 
 Sexagesima, Marciane, messis 
 Acta est et, puto, iam secunda Cottae, 
 Nee se taedia lectuli calentis 
 Expertum meminit die vel uno. 
 5 Ostendit digitum, sed impudicum, 
 Alconti Dasioque Symmachoque. 
 At nostri bene computentur anni 
 Et quantum tetricae tulere febres, 
 Aut languor gravis, aut mali dolores 
 
78 M. Val. Martialis 
 
 10 A vita meliore separentur : 
 
 Infantes sumus, et senes videmur. 
 Aetatem Priamique Nestorisque 
 Longam qui putat esse, Marciane, 
 Multum decipiturque falliturque. 
 
 1 5 Non est vivere, sed valere vita est 
 
 LXXVII. 
 
 Cum sis tam pauper, quam nee miserabilis Iros, 
 
 Tam iuvenis, quam nee Parthenopaeus erat ; 
 Tarn fortis, quam nee, cum vinceret, Artemidorus, 
 
 Quid te Cappadocum sex onus esse iuvat ? 
 5 Rideris multoque magis traduceris, Afer, 
 
 Quam nudus medio si spatiere foro. 
 Non aliter monstratur Atlas cum compare ginno 
 
 Quaeque vehit similem belua nigra Libyn. 
 Invidiosa tibi quam sit lectica, requiris ? 
 lo Non debes ferri mortuus hexaphoro. 
 
 LXXVIII. 
 
 Potor nobilis, Aule, lumine uno 
 Luscus Phryx erat alteroque lippus. 
 Huic Heras medicus " Bibas caveto : 
 Vinum si biberis, nihil videbis." 
 5 Ridens Phryx oculo " Valebis " inquit. 
 Misceri sibi protinus deunces, 
 Sed crebros iubet. Exitum requiris? 
 Vinum Phryx, oculus bibit venenum. 
 
Epigrammatony Liber VI, 79 
 
 LXXX. 
 
 Ut nova dona tibi, Caesar, Nilotica tellus 
 
 Miserat hibernas ambitiosa rosas, 
 Navita derisit Pharios Memphiticus hortos, 
 
 Urbis ut intravit limina prima tuae. 
 5 Tantus veris honos et odorae gratia Florae, 
 
 Tantaque Paestani gloria ruris erat. 
 Sic quacunque vagus gressumqueoculosqueferebat, 
 
 Tonsilibus sertis omne rubebat iter. 
 At tu Romanae iussus iam cedere brumae, 
 10 Mitte tuas messes, accipe, Nile, rosas. 
 
 LXXXII. 
 
 Quidam me modo, Rufe, diligenter 
 Inspectum, velut emptor aut lanista. 
 Cum voltu digitoque subnotasset, 
 " Tune es, tune * ait ' ille Martialis, 
 5 Cuius nequitias iocosque novit, 
 
 Aurem qui modo non habet Boeotam ? " 
 Subrisi modice, levique nutu 
 Me quem dixerat esse non negavi. 
 " Cur ergo ' inquit ' habes malas lacernas ? " 
 10 Respondi, quia sum malus poeta. 
 Hoc ne saepius accidat poetae, 
 Mittas, Rufe, mihi bonas lacernas. 
 
 LXXXV. 
 
 Editur en sextus sine te mihi, Rufe Camoni, 
 Nee te lectorem sperat, amice, liber. 
 
8o M, Val. Martialis Eptgrammaton, 
 
 Impia Cappadocum tellus et nuraine laevo 
 
 Visa tibi cineres reddit et ossa patrL 
 5 Funde tuo lacrimas, orbata Bononia, Rufo, 
 
 Et resonet tota planctus in Aemilia. 
 Heu qualis pietas, heu quam brevis occidit aetas ! 
 
 Viderat Alphei praemia quinta modo. 
 Pectore tu raemori nostros evolvere lusus, 
 lo Tu solitus totos, Rufe, tenere iocos, 
 
 Accipe cum fletu maesti breve carmen amici 
 
 Atque haec absentis tura fuisse puta. 
 
 LXXXVI. 
 
 Setinum dominaeque nives densique trientes, 
 
 Quando ego vos medico non prohibente bibam ? 
 Stultus et ingratus nee tanto munere dignus, 
 Qui mavolt heres divitis esse Midae. 
 5 Possideat Libycas messes Hermumque Tagumque, 
 Et potet caldam, qui mihi livet, aquam. 
 
 XCII. 
 
 Caelatus tibi cum sit, Anniane, 
 Serpens in patera, Myronos artes, 
 Vaticana bibis : bibis venenum. i 
 
LIBER VII. 
 
 VI. 
 
 ECQUID Hyperboreis ad nos conversus ab oris 
 Ausonias Caesar iam parat ire vias ? 
 Certus abest auctor, sed vox hoc nunciat omnis : 
 Credo tibi : verum dicere, Fama, soles. 
 5 Publica victrices testantur gaudia chartae, 
 Martia laurigera cuspide pila virent. 
 Rursus, io, magnos clamat tibi Roma triumphos 
 
 Invictusque tua, Caesar, in urbe sonas. 
 Sed iam laetitiae quo sit fiducia maior, 
 IO Sarmaticae laurus nuncius ipse venl 
 
 VIII. 
 
 Nunc hilares, si quando mihi, nunc ludite, Musae 
 
 Victor ab Odrysio redditur orbe deus. 
 Certa facis populi tu primus vota, December : 
 Iam licet ingenti dicere voce " Venit ! " 
 5 Felix sorte tua ! Poteras non cedere lano, 
 Gaudia si nobis, quae dabit ille, dares. 
 Festa coronatus ludet convitia miles, 
 
 Inter laurigeros cum comes ibit equos. 
 Fas audire iocos levioraque carmina, Caesar^ 
 IO Et tibi, si lusus ipse triumphus amat. 
 F 
 
82 M, VaL Martialis 
 
 IX. 
 
 Cum sexaginta numeret Cascellius annos, 
 Ingeniosus homo est : quandp disertus erit 
 
 XII. 
 
 Sic me fronte legat dominus, Faustine, serena 
 
 Excipiatque meos, qua solet aure, iocos, 
 Ut mea nee iuste quos edit, pagina laesit, 
 
 Et mihi de nuUo fama rubore placet. 
 5 Quid prodest, cupiant cum quidam nostra videri, 
 
 Si qua Lycambeo sanguine tela madent ? 
 Vipereumque vomant nostro sub nomine virus, 
 
 Qui Phoebi radios ferre diemque negant ? 
 Ludimus innocui : scis hoc bene : iuro potentis 
 I o Per genium Famae Castaliumque gregem, 
 Perque tuas aures, magni mihi numinis instar, 
 
 Lector, inhumana liber ab invidia. 
 
 XVII. 
 
 Ruris bibliotheca delicati, 
 Vicinam videt unde lector urbem, 
 Inter carmina sanctiora si quis 
 Lascivae fuerit locus Thaliae, 
 5 Hos nido licet inseras vel imo, 
 Septem quos tibi misimus libellos 
 Auctoris calamo sui notatos : 
 Haec illis pretium facit litura. 
 At tu munere delicata parvo, 
 10 Quae cantaberis orbe nota toto, ^ 
 
Epigrammaton, Liber VI L 8 
 
 Pignus pectoris hoc mei tuere, 
 luli bibliotheca Martialis. 
 
 XX. 
 
 Nihil est miserius neque gulosius Santra. 
 
 Rectam vocatus cum cucurrit ad cenam, 
 
 Quam tot diebus noctibusque captavit, 
 
 Ter poscit apri glandulas, quater lumbum, 
 5 Et utramque coxam leporis et duos armos, 
 
 Nee erubescit peierare de turdo 
 
 Et ostreorum rapere lividos cirros. 
 
 Dulcis placenta sordidam linit mappam. 
 
 Illic et uvae collocantur oUares, 
 lo Et Punicorum pauca grana malorum, 
 
 Et excavatae pellis indecens volvae, 
 
 Et lippa ficus debilisque boletus. 
 
 Sed mappa cum iam mille rumpitur furtis, 
 
 Rosos tepenti spondylos sinu condit 
 15 Et devorato capite turturem truncum. 
 
 Colligere longa turpe nee putat dextra 
 
 Analecta quidquid et canes reliquerunt. 
 
 Nee esculenta sufficit gulae praeda, 
 
 Mixto lagonam replet ad pedes vino. 
 20 Haec per ducentas cum domum tulit scalas 
 
 Seque obserata clusit anxius cella 
 
 Gulosus ille postero die vendit. 
 
 XXI. 
 
 Haec est ilia dies, quae magni conscia partus 
 Lucanum populis et tibi, Polla, dedit. 
 
 o 
 
84 M. Val. Martialis 
 
 Heu ! Nero crudelis nullaque invisior umbra, 
 Debuit hoc saltim non licuisse tibi. 
 
 XXII. 
 
 Vatis Apollinei magno raemorabilis ortu 
 Lux redit : Aonidum turba, favete sacris. 
 
 Haec meruit, cum te terris, Lucane, dedisset, 
 Mixtus Castaliae Baetis ut esset aquae. 
 
 XXIII. 
 
 Phoebe, veni, sed quantus eras, cum bella tonanti 
 Ipse dares Latiae plectra secunda lyrae. 
 
 Quid tanta pro luce precer ? Tu, PoUa, maritum 
 Saepe colas et se sentiat ille coli. 
 
 XXV. 
 
 Dulcia cum tantum scribas epigrammata semper 
 
 Et cerussata candidiora cute, 
 Nullaque mica salis nee amari fellis in illis 
 
 Gutta sit, o demens, vis tamen ilia legi ! 
 5 Nee cibus ipse iuvat morsu fraudatus aceti, 
 
 Nee grata est facies, cui gelasinus abest. 
 Infanti melimela dato fatuasque mariscas : 
 
 Nam mihi, quae novit pungere, Chia sapit. 
 
 XXVII. 
 
 Tuscae glandis aper populator et ilice multa 
 lam piger, Aetolae fama secunda ferae, 
 
 Quem mens intravit splendenti cuspide Dexter, 
 Praeda iacet nostris invidiosa focis. 
 
Epigrdmmaton, Liber VII. 85 
 
 5 Pinguescant madidi laeto nidore penates 
 Flagret et excise festa culina iugo. 
 Sed cocus ingentem piperis consumet acervum 
 
 Addet et arcano mixta Falerna garo. 
 Ad dominum redeas, noster te non capit ignis, 
 10 Conturbator aper : vilius esurio. 
 
 XXVIII. 
 
 Sic Tiburtinae crescat tibi silva Dianae 
 
 Et properet caesum saepe redire nemus, 
 Nee Tartessiacis Pallas tua, Fusee, trapetis 
 
 Cedat et immodici dent bona musta lacus ; 
 5 Sic fora mirentur, sic te palatia laudent 
 
 Excolat et geminas plurima palma fores : 
 Otia dum medius praestat tibi parva December, 
 
 Exige, sed certa, quos legis, aure iocos. 
 " Scire libet verum ? res est haec ardua." Sed tu 
 10 Quod tibi vis dici, dicere. Fusee, potes. 
 
 XXXI. 
 
 Raucae chortis aves et ova matrum 
 Et flavas medio vapore Chias, 
 Et fetum querulae rudem capellae, 
 Nee iam frigoribus pares olivas, 
 5 Et canum gelidis olus pruinis 
 De nostro tibi missa rure credis ? 
 O quam, Regule, diligenter erras ! 
 Nil nostri, nisi me, ferunt agelli. 
 
86 M, VaL Martialis 
 
 Quidquid vilicus Umber aut Calenus, 
 lo Aut Tusci tibi Tusculive mittunt, 
 Aut rus^[iannore tertio notatum, 
 Id tota mihi nascitur Subura. 
 
 XXXII. 
 
 Attice, facundae renovas qui nomina gentis 
 
 Nee sinis ingentem conticuisse domum, 
 Te pia Cecropiae comitatur turba Minervae, 
 
 Te secreta quies, te sophos omnis amat. 
 5 At iuvenes alios fracta colit aure magister 
 
 Et rapit immeritas sordidus unctor opes. 
 Non pila, non follis, non te paganica thermis 
 
 Praeparat, aut nudi stipitis ictus hebes, 
 Vara nee in lento ceromate brachia tendis, 
 lo Non harpasta vagus pulverulenta rapis, 
 
 Sed curris niveas tantum prope Virginis undas, 
 
 Aut ubi Sidonio taurus amore calet. 
 Per varias artes, omnis quibus area fervet, 
 
 Ludere, cum liceat currere, pigritia est. 
 
 XXXVII. 
 
 Nosti mortiferum quaestoris, Castrice, signum ? 
 
 Est operae pretium discere theta novum. 
 Exprimeret quotiens rorantem frigore nasum, 
 
 Letalem iuguli iusserat esse notam. 
 5 Turpis ab inviso pendebat stiria naso, 
 
 Cum flaret media fauce December atrox. 
 
Epigrammaton, Liber VII, Sj 
 
 CoUegae tenuere manus. Quid plura requiris ? 
 Emungi misero, Castrice, non licuit. 
 
 XXXIX. 
 
 Discursus varios vagumque mane 
 Et fastus et ave potentiorum 
 Cum perferre patique iam negaret, 
 Coepit fingere Caelius podagram. 
 5 Quam dum volt nimis approbare veram 
 Et sanas linit obligatque plantas 
 Inceditque gradu laborioso, 
 — Quantum cura potest et ars doloris ! — 
 Desit fingere Caelius podagram. 
 
 XL. 
 
 Hie iacet ille senex, Augusta notus in aula, 
 
 Pectore non humili passus utrumque deum ; 
 Natorum pietas Sanctis quem coniugis umbris 
 
 Miscuit : Elysium possidet ambo nemus. 
 5 Occidit ilia prior viridi fraudata iuventa : 
 
 Hie prope ter senas vixit Olympiadas. 
 Sed festinatis raptum tibi credidit annis, 
 
 Aspexit lacrimas quisquis, Etrusce, tuas. 
 
 XLIV. 
 
 Maximus ille tuus, Ovidi, Caesonius hie est, 
 Cuius adhuc voltum vivida cera tenet. 
 
 Hunc Nero damnavit : sed tu damnare Neronem 
 Ausus es et profugi, non tua, fata scqui. 
 
88 M. Val, Martialis 
 
 5 Aequora per Scyllae magnus comes exulis isti, 
 Qui modo nolueras consulis ire comes. 
 Si victura meis mandantur nomina chartis 
 
 Et fas est cineri me superesse meo, 
 Audiet hoc praesens venturaque turba, fuisse 
 lo Illi te, Senecae quod fuit ille suo. 
 
 XLVII. 
 
 Doctorum Licini celeberrime Sura virorum, 
 
 Cuius prisca graves lingua reduxit avos, 
 Redderis, heu, quanto fatorum munere ! nobis, 
 
 Gustata Lethes paene remissus aqua. 
 5 Perdiderant iam vota metum securaque flebat 
 
 Tristitia et lacrimis iamque peractus eras. 
 Non tulit invidiam taciti regnator Averni 
 
 Et raptas fatis reddidit ipse colus. 
 Scis igitur, quantas hominum mors falsa querellas 
 lo Movent, et frueris posteritate tua. 
 
 Vive velut rapto fugitivaque gaudia carpe : 
 
 Perdiderit nullum vita reversa diem. 
 
 XLVIII. 
 
 Cum mensas habeat fere trecentas, 
 Pro mensis habet Annius ministros : 
 Transcurrunt gabatae volantque lances. 
 Has vobis epiilas habete, lauti : 
 5 Nos offendimur ambulante cena. 
 
Epig7'ammaton, Liber VI I. 8q 
 
 LI. 
 
 Mercari nostras si te piget, Urbice, nugas 
 
 Et lasciva tamen carmina nosse libet, 
 Pompeium quaeres — et nosti forsitan — Auctum ; 
 
 Ultoris prima Martis in aede sedet : 
 5 lure madens varioque togae limatus in usu, 
 
 Non lector meus hie, Urbice, sed liber est. 
 Sic tenet absentes nostros cantatque libellos, 
 
 Ut pereat chartis littera nulla meis. 
 Denique, si vellet, poterat scripsisse videri ; 
 lo Sed famae mavolt ille favere meae. 
 
 Hunc licet a decima — neque enim satis ante 
 vacabit — 
 
 Sollicites, capiet cenula parva duos. 
 Ille leget, bibe tu : noles licet, ille sonabit : 
 
 Et cum " lam satis est" dixeris, ille leget. 
 
 LIII. 
 
 Omnia misisti mihi Saturnalibus, Umber, 
 
 Munera, contulerant quae tibi quinque dies, 
 Bis senos triplices et dentiscalpia septem : 
 
 His comes accessit spongia, mappa, calix, 
 5 Semodiusque fabae cum vimine Picenarum, 
 
 Et Laletanae nigra lagona sapae ; 
 Parvaque cum canis venerunt cottana prunis 
 
 Et Libycae fici pondere testa gravis. 
 Vix puto triginta nummorum tota fuisse 
 lo Munera, quae grandes octo tulere Syri. 
 
90 M, VaL Martialis 
 
 Quanto commodius nullo mihi ferre labore 
 Argenti potuit pondera quinque puer ! 
 
 LXI. 
 
 Abstulerat totam temerarius institor urbem 
 
 Inque suo nullum limine limen erat. 
 lussisti tenues, Germanice, crescere vicos, 
 
 Et modo quae fuerat semita, facta via est. 
 5 Nulla catenatis pila est praecincta lagonis, 
 
 Nee praetor medio cogitur ire luto ; 
 Stringitur in densa nee caeca novacula turba, 
 
 Occupat aut totas nigra popina vias. 
 Tonsor, copo, cocus, lanius sua limina servant, 
 lo Nunc Roma est, nuper magna taberna fuit. 
 
 LXIII. 
 
 Perpetui nunquam moritura volumina Sili 
 
 Qui legis et Latia carmina digna toga, 
 Pierios tantum vati placuisse recessus 
 
 Credis et Aoniae Bacchica serta comae ? 
 5 Sacra cothurnati non attigit ante Maronis, 
 
 Implevit magni quam Ciceronis opus. 
 Hunc miratur adhuc centum gravis hasta virorum, 
 
 Hunc loquitur grato plurimus ore cliens. 
 Postquam bis senis ingentem fascibus annum 
 lo Rexerat, asserto qui sacer orbe fuit, 
 Emeritos Musis et Phoebo tradidit annos, 
 
 Proque suo celebrat nunc Helicona foro. 
 
EpigramfnatoHy Liber VI L 91 
 
 LXIV. 
 
 Qui tonsor tota fueras notissimus urbe, 
 
 Et post hoc dominae munere factus eques, 
 Sicanias urbes Aetnaeaque regna petisti, 
 
 Cinname, cum fugeres tristia iura fori. 
 5 Qua nunc arte graves tolerabis inutilis annos ? 
 
 Quid facet infelix et fugitiva quies ? 
 Non rhetor, non grammaticus ludive magister, 
 
 Non Cynicus, non tu Stoicus esse potes, 
 Vendere nee vocem Siculis plausumque theatris : 
 10 Quod superest, iterum, Cinname, tonsor eris. 
 
 LXXII. 
 
 Gratus sic tibi, Paule, sit December, 
 
 Nee vani triplices brevesque mappae, 
 
 Nee turis veniant leves selibrae, 
 
 Sed lances ferat et scyphos avorum 
 5 Aut grandis reus aut potens amicus, 
 
 Seu quod te potius iuvat capitque. 
 
 Sic vincas Noviumque Publiumque 
 
 Mandris et vitreo latrone clusos ; 
 
 Sic palmam tibi de trigone nudo 
 I o Unctae det favor arbiter coronae. 
 
 Nee laudet Polybi magis sinistras : 
 
 Si quisquam mea dixerit maHgnus 
 
 Atro carmina quae madent veneno, 
 
 Ut vocem mihi commodes patronam, 
 1 5 Et quantum poteris, sed usque, clames : 
 
 ** Non scripsit meus ista MartiaUs." 
 
12 M. Val. Martialis 
 
 LXXIII. 
 
 Esquiliis domus est, domus est tibi coUe Dianae 
 
 Et tua patricius culmina vicus habet : 
 Hinc viduae Cybeles, illinc sacraria Vestae, 
 Inde novum, veterem prospicis inde lovem. 
 5 Die, ubi conveniam, die, qua te parte requiram : 
 Quisquis ubique habitat, Maxime, nusquara 
 habitat. 
 
 LXXVI. 
 
 Quod te diripiunt potentiores 
 Per convivia, porticus, theatra, 
 Et tecum, quotiens ita incidisti, 
 Gestari iuvat et iuvat lavari : 
 5 Nolito nimium tibi placere. 
 Delectas, Philomuse, non amaris. 
 
 LXXXV. 
 
 Quod non insulse scribis tetrasticha quaedam, 
 Disticha quod belle pauca, Sabelle, facis, 
 
 Laudo, nee admiror. Facile est epigrammata belle 
 Scribere, sed librum scribere difficile est 
 
 LXXXVI. 
 
 Ad natalicias dapes vocabar, 
 
 Essem cum tibi, Sexte, non amicus. 
 
 Quid factum est, rogo, quid repente factum est, 
 
 Post tot pignora nostra, post tot annos 
 
Epigrammaton, Liber VII. 93 
 
 5 Quod sum praeteritus vetus sodalis ? 
 Sed causam scio. Nulla venit a me 
 Hispani tibi libra pustulati, 
 Nee levis toga, nee rudes lacernae. 
 Non est sportula, quae negotiatur. 
 10 Pascis munera, Sexte, non amicos. 
 lam dices mihi " Vapulet vocator," 
 
 LXXXVIII. 
 
 Fertur habere meos, si vera est fama libellos 
 
 Inter delicias pulchra Vienna suas. 
 Me legit omnis ibi senior iuvenisque puerque, 
 
 Et coram tetrico casta puella viro. 
 5 Hoc ego maluerim, quam si mea carmina cantent 
 
 Qui Nilum ex ipso protinus ore bibunt ; 
 Quam mens Hispano si me Tagus impleat auro, 
 
 Pascat et Hybla meas, pascat Hymettos apes. 
 Non nihil ergo sumus, nee blandae munere linguae 
 10 Decipimur: credam iam, puto, Lause, tibi. 
 
 xc. 
 
 lactat inaequalem Matho me fecisse libellum : 
 Si verum est, laudat carmina nostra Matho. 
 
 Aequales scribit libros Cluvienus et Umber. 
 Aequalis liber est, Cretice, qui malus est. 
 
 XCIII. 
 
 Narnia, sulphureo quam gurgite candidus amnis 
 Circuit, ancipiti vix adeunda iugo, 
 
94 M. Val. Martialis 
 
 Quid tam saepe meum nobis abducere Quintum 
 Te iuvat et lenta detinuisse mora ? 
 5 Quid Nomentani causam mihi perdis agelli, 
 Propter vicinum qui pretiosus erat ? 
 Sed iam parce mihi, nee abutere, Namia, Quinto : 
 Perpetuo liceat sic tibi ponte fnii. 
 
 XCVII. 
 
 Nosti si bene Caesium, libelle, 
 Montanae decus Umbriae Sabinum, 
 Auli municipem mei Pudentis, 
 Illi tu dabis haec vel occupato. 
 5 Instent mille licet premantque curae, 
 Nostris carminibus tamen vacabit. 
 Nam me diligit ille proximumque 
 Tumi nobilibus leget libellis. 
 O quantum mihi nominis paratur ! 
 I o O quae gloria ! quam frequens amator ! 
 Te convivia, te forum sonabit, 
 Aedes, compita, porticus, tabemae. 
 Uni mitteris, omnibus legeris. 
 
 XCVIII. 
 
 Omnia, Castor, emis : sic fiat, ut omnia vendas. 
 
 xcix. 
 
 Sic placidum videas semper, Crispine, Tonantem, 
 Nee te Roma minus, quam tua Memphis amet : 
 
Epigrammatony Liber VII . 95 
 
 Carmina Parrhasia si nostra legentur in aula, 
 — Nam que solent sacra Caesaris aure frui — 
 
 Dicere de nobis, ut lector candidus, aude : 
 *' Temporibus praestat non nihil iste tuis, 
 
 Nee Marso nimium minor est doctoque Catullo." 
 Hoc satis est : ipsi cetera mando deo. 
 
LIBER VI 11. 
 
 III. 
 
 "/^^UINQUE satis fuerant : nam sex septemve 
 V^ libelli 
 
 Est nimium : quid adhuc ludere, Musa iuvat ? 
 
 Sit pudor et finis : iam plus nihil addere nobis 
 
 Fama potest : teritur noster ubique liber ; 
 
 5 Et cum rupta situ Messalae saxa iacebunt 
 
 Altaque cum Licini marmora pulvis erunt, 
 
 Me tamen ora legent et secum plurimus hospes 
 
 Ad patrias sedes carmina nostra feret." 
 Finieram, cum sic respondit nona sororum, 
 lo Cui coma et unguento sordida vestis erat : 
 " Tune potes dulces, ingrate, relinquere nugas ? 
 
 Die mihi, quid melius desidiosus ages ? 
 An iuvat ad tragicos soccum transferre cothurnos, 
 Aspera vel paribus bella tonare modis, 
 1 5 Praelegat ut tumidus rauca te voce magister 
 Oderit et grandis virgo bonusque puer ? 
 Scribant ista graves nimium nimiumque severi, 
 
 Quos media miseros nocte lucerna videt. 
 At tu Romanos lepido sale tinge libellos : 
 2o Agnoscat mores vita legatque suos. 
 Angusta cantare licet videaris avena, 
 Dum tua multonim vincat avena tubas." 
 
M. Val. Ma7'tialis Epigrammaton. 97 
 
 VI. 
 
 Archetypis vetuli nihil est odiosius Eucti 
 
 — Ficta Saguntino cymbia malo luto — , 
 Argenti fumosa sui cum stemmata narrat 
 
 Garmlus et verbis mucida vina facit. 
 5 '' Laomedonteae fuerant haec pocula mensae : 
 
 Ferret ut haec, muros struxit Apollo lyra. 
 Hoc cratere ferox commisit praelia Rhoecus 
 
 Cum Lapithis : pugna debile cernis opus. 
 Hi duo longaevo censentur Nestore fundi : 
 10 Pollice de Pylio trita columba nitet. 
 
 Hie scyphus est, in quo misceri iussit amicis 
 
 Largius Aeacides vividiusque merum. 
 Hac propinavit Bitiae pulcherrima Dido 
 
 In patera, Phrygio cum data cena viro est." 
 1 5 Miratus fueris cum prisca toreumata multum, 
 
 In Priam i calathis Astyanacta bibes. 
 
 XVIII. 
 
 Si tua, Cyreni, promas epigrammata volgo, 
 
 Vel mecum possis, vel prior ipse legi. 
 Sed tibi tantus inest veteris respectus amici, 
 Carior ut mea sit, quam tua fama tibi. 
 5 Sic Maro nee Calabri temptavit carmina Flacci, 
 Pindaricos nosset cum superare modos, 
 Et Vario cessit Romani laude cothurni, 
 Cum posset tragico fortius ore loqui. 
 Aurum et opes et rura frequens donabit amicus : 
 10 Qui velit ingenio cedere, rams erit. 
 G 
 
98 M, Val. Martialis 
 
 XXVII. 
 
 Munera qui tibi dat locupleti, Gaure, senique, 
 Si sapis et sentis, hoc tibi ait " Morere." 
 
 XXVIII. 
 
 Die, toga, facundi gratum mihi munus amici, 
 
 Esse velis cuius fama decusque gregis ? 
 Appula Ledaei tibi floruit herba Phalanthi, 
 
 Qua saturat Calabris culta Galaesus aquis ? 
 5 An Tartessiacus stabuli nutritor Hiberi 
 
 Baetis in Hesperia te quoque lavit ove ? 
 An tua multifidum numeravit lana Timavum, 
 
 Quem pius astrifero Cyllarus ore bibit ? 
 Te nee Amyclaeo decuit livere veneno, 
 lo Nee Miletos erat vellere digna tuo. 
 Lilia tu vineis nee adhuc delapsa ligustra, 
 
 Et Tiburtino monte quod albet ebur. 
 Spartanus tibi eedet olor Paphiaeque columbae, 
 
 Cedet Erythraeis eruta gemma vadis. 
 1 5 Sed lieet haee primis nivibus sint aemula dona, 
 
 Non sunt Parthenio eandidiora suo. 
 Non ego praetulerim Babylonos pieta superbae 
 
 Texta, Semiramia quae variantur aeu ; 
 Non Athamanteo potius me mirer in auro, 
 20 Aeolium dones si mihi, Phrixe, pecus. 
 O quantos risus pariter speetata movebit 
 
 Cum Palatina nostra lacerna toga ! 
 
Epigrammaton, Liber VII L 99 
 
 XXX. 
 
 Qui nunc Caesareae lusus spectatur harenae, 
 
 Temporibus Bruti gloria summa fuit. 
 Aspicis, ut teneat flammas poenaque fruatur 
 
 Fortis et attonito regnet in igne manus ! 
 5 Ipse sui spectator adest et nobile dextrae 
 
 Funus amat : totis pascitur ilia sacris. 
 Quod nisi rapta foret nolenti poena, parabat 
 
 Saevior in lassos ire sinistra focos. 
 Scire piget post tale decus, quid fecerit ante : 
 10 Quam vidi, satis est hanc mihi nosse manum. 
 
 XXXII. 
 
 Aera per taciturn delapsa sedentis in ipsos 
 
 Fluxit Aratullae blanda columba sinus. 
 Luserat hoc casus, nisi inobservata maneret 
 
 Permissaque sibi nollet abire fuga. 
 5 Si meliora piae fas est sperare sorori 
 
 Et dominum mundi flectere vota valent, 
 Haec a Sardois tibi forsitan exulis oris, 
 
 Fratre reversuro, nuncia venit avis. 
 
 XXXIII. 
 
 De praetoricia folium mihi, Paule, corona 
 
 Mittis et hoc phialae nomen habere iubes. 
 Hac fuerat nuper nebula tibi pegma perunctum, 
 Pallida quam rubri diluit unda croci. 
 5 An magis astuti derasa est ungue ministri 
 Bractea, de fulcro quam reor esse tuo ? 
 
loo M, Val. MaHialis 
 
 Ilia potest culicem longe sentire volantem 
 
 Et minimi pinna papilionis agi. 
 Exiguae volitat suspensa vapore lucernae 
 10 Et leviter fuso rumpitur icta mero. 
 Hoc linitur sputo lani caryota Kalendis, 
 
 Quam fert cum parco sordidus asse cliens. 
 Lenta minus gracili crescunt colocasia filo, 
 Plena magis nimio lilia sole cadunt : 
 15 Nee vaga tam tenui discurrit aranea tela, 
 
 Tam leve nee bombyx pendulus urget opus. 
 Crassior in facie vetulae stat creta Fabullae, 
 
 Crassior offensae bulla tumescit aquae ; 
 Fortior et tortos servat vesica capillos 
 20 Et mutat Latias spuma Batava comas. 
 Hac cute Ledaeo vestitur pullus in ovo, 
 
 Talia lunata splenia fronte sedent. 
 Quid tibi cum phiala, ligulam cum mittere possis, 
 Mittere cum possis vel cochleare mihi ? 
 25 Magna nimis loquimur, cochleam cum mittere 
 possis ; 
 Denique cum possis mittere, Paule, nihil 
 
 XXXVIII. 
 
 Qui praestat pietate pertinaci 
 Sensuro bona liberalitatis, 
 Captet forsitan aut vicem reposcat. 
 At si quis dare nomini relicto 
 5 Post manes tumulumque perseverat 
 Quaerit quid, nisi parcius dolere ? 
 
Epigrammaton, toiler VIII\. rioi 
 
 Refert sis bonus, an velis videri. 
 
 Praestas hoc, Melior, sciente fama, 
 
 Qui sollemnibus anxius sepulti 
 lo Nomen non sinis interire Blaesi, 
 
 Et de munifica profusus area 
 
 Ad natalicium diem colendum 
 
 Scribarum memori piaeque turbae 
 
 Quod donas, facis ipse Blaesianum. 
 J 5 Hoc longum tibi, vita dum manebit, 
 
 Hoc et post cineres erit tributum. 
 
 XLIII. 
 
 Effert uxores Fabius, Chrestilla maritos, 
 Funereamque toris quassat uterque facem. 
 
 Victores committe, Venus : quos iste manebit 
 Exitus, una duos ut Libitina ferat. 
 
 XLIV. 
 
 TituUe, moneo, vive : semper hoc serum est. 
 Sub paedagogo coeperis licet, serum est. 
 At tu, miser Titulle, nee senex vivis, 
 Sed omne limen conteris salutator 
 5 Et mane sudas urbis osculis udus, 
 Foroque triplici sparsus ante equos omnes 
 Aedemque Martis et colosson Augusti, 
 Curris per omnes tertiasque quintasque. 
 Rape, congere, aufer, posside : relinquendum est. 
 lo Superba densis area palleat nummis, 
 
 Centum explicentur paginae Kalendarum, 
 
Mf^ M. Val. Martialis 
 
 lurabit heres, te nihil reliquisse, 
 Supraque pluteum te iacente vel saxum, 
 Partus papyro dum tibi torus crescit, 
 1 5 Flentes superbus basiabit eunuchos. 
 
 XLV. 
 
 Priscus ab Aetnaeis mihi, Flacce, Terentius oris 
 
 Redditur : banc lucem lactea gemma notet. 
 Defluat et lento splendescat turbida lino 
 
 Amphora centeno consule facta minor. 
 5 Continget nox quando meis tam Candida mensis ? 
 
 Tam iusto dabitur quando calere mero? 
 Cum te, Flacce, mihi reddet Cythereia Cypros, 
 
 Luxuriae fiet tam bona causa meae. 
 
 XLVIII. 
 
 Nescit, cui dederit Tyriam Crispinus aboUam, 
 
 Dum mutat cultus induiturque togam. 
 Quisquis habes, humeris sua munera redde, pre- 
 camur : 
 Non hoc Crispinus, te sed abolla rogat. 
 5 Non quicunque capit saturatas murice vestes. 
 Nee nisi deliciis convenit iste color. 
 Si te praeda iuvat foedique insania lucri, 
 Qua possis melius fallere, sume togam. 
 
 L. 
 
 Quanta Gigantei memoratur mensa triumphi 
 
 Quantaque nox superis omnibus ilia fuit, 
 Qua bonus accubuit genitor cum plebe deorum 
 
Epigrammatony Liber VIII. 103 
 
 Et licuit Faunis poscere vina lovem : 
 5 Tanta tuas celebrant, Caesar, convivia laurus ; 
 Exhilarant ipsos gaudia nostra deos. 
 Vescitur omnis eques tecum populusque patresque, 
 
 Et capit ambrosias cum duce Roma dapes. 
 Grandia pollicitus quanto maiora dedisti ! 
 I o Promissa est nobis sportula, recta data est. 
 
 LI. 
 
 Quis labor in phiala? docti Myos, anne Myronos? 
 
 Mentoris haec manus est, an, Polyclite, tua? 
 Livescit nulla caligine fusca, nee odit 
 
 Exploratores nubila massa focos. 
 5 Vera minus flavo radiant electra metallo, 
 
 Et niveum felix pustula vincit ebur. 
 Materiae non cedit opus : sic alligat orbem, 
 
 Plurima cum tota lampade luna nitet. 
 Stat caper Aeolio Thebani vellere Phrixi 
 10 Cultus : ab hoc mallet vecta fuisse soror. 
 Hunc nee Cinyphius tonsor violaverit, et tu 
 
 Ipse tua pasci vite, Lyaee, velis. 
 Terga premit pecudis geminis Amor aureus alis 
 
 Palladius tenero lotos ab ore sonat. 
 15 Sic Methymnaeo gavisus Arione delphin 
 
 Languida non tacitum per freta vexit onus. 
 Imbuat egregium digno mihi nectare munus 
 
 Non grege de domini, sed tua, Ceste, manus 
 Ceste, decus mensae, misce Setina : videtur 
 20 Ipse puer nobis, ipse sitire caper. 
 
I04 M. Val. Martialis 
 
 Det numerum cyathis Instanti littera Rufi : 
 
 Auctor enim tanti muneris ille mihi. 
 Si Telethusa venit promissaque gaudia portat, 
 Servabor dominae, Rufe, triente tuo ; 
 25 Si dubia est, septunce trahar; si fallit amantem 
 Ut iugulem curas, nomen utrumque bibam. 
 
 LV. 
 
 Auditur quantum Massyla per avia murmur, 
 
 Inmimero quotiens silva leone furit, 
 Pallidus attonitos ad Poena mapalia pastor 
 
 Cum revocat tauros et sine mente pecus : 
 5 Tantus in Ausonia fremuit modo terror harena. 
 
 Quis non esse gregem crederet ? unus erat, 
 Sed cuius tremerent ipsi quoque iura leones, 
 
 Cui diadema daret marmore picta Nomas. 
 O quantum per colla decus, quem sparsit honorem 
 10 Aurea lunatae, cum stetit, umbra iubae ! 
 Grandia quam decuit latum venabula pectus 
 
 Quantaque de magna gaudia morte tulit ! 
 Unde tuis, Libye, tam felix gloria silvis ? 
 
 A Cybeles numquid venerat ille iugo ? 
 15 An magis Herculeo, Germanice, misit ab astro 
 
 Hanc tibi vel frater, vel pater ipse feram ? 
 
 LVI. 
 
 Temporibus nostris aetas cum cedat avorum 
 Creverit et maior cum duce Roma suo, 
 
Epigrammaton, Liber VIII. 105 
 
 Ingenium sacri miraris deesse Maronis, 
 Nee quemquam tanta bella sonare tuba. 
 5 Sunt Maecenates, non deerunt, Flacce, Marones 
 Vergiliumque tibi vel tua rura dabunt. 
 lugera perdiderat miserae vicina Cremonae 
 
 Flebat et abductas Tityrus aeger oves. 
 Risit Tuscus eques, paupertatemque malignam 
 10 Reppulit et celeri iussit abire fuga. 
 " Accipe divitias et vatum maximus esto ; 
 Tu licet et nostrum " dixit " Alexin ames." 
 Astabat domini mensis pulcherrimus ille 
 Marmorea fundens nigra Falerna manu, 
 1 5 Et libata dabat roseis carchesia labris, 
 Quae poterant ipsum sollicitare iovem. 
 Excidit attonito pinguis Galatea poetae, 
 
 Thestylis et rubras messibus usta genas : 
 Protinus Italiam concepit et arma virumque, 
 20 Qui modo vix Culicem fleverat ore rudi. 
 Quid Varios Marsosque loquar ditataque vatum 
 
 Nomina, magnus erit quos numerare labor? 
 Ergo ego Vergilius, si munera Maecenatis 
 Des mihi ? Vergilius non ero, Marsus ero. 
 
 LIX. 
 
 Aspicis hunc uno contentum lumine, cuius 
 Lippa sub attrita fronte lacuna patet ? 
 
 Ne contemne caput, nihil est furacius illo ; 
 Non fuit Autolyci tam piperata manus. 
 
io6 M. Val. Martialis 
 
 5 Hunc tu convivam cautus servare memento : 
 
 Tunc furit atque oculo luscus utroque videt 
 Pocula solliciti perdunt ligulasque ministri 
 
 Et latet in tepido plurima mappa sinu. 
 Lapsa nee a cubito subducere pallia nescit 
 J o Et tectus laenis saepe duabus abit. 
 
 Nee dormitantem vernam fraudare lucerna 
 
 Erubuit fallax, ardeat ilia licet. 
 Si nihil invasit, puerum tunc arte dolosa 
 
 Circuit et soleas surripit ipse suas. 
 
 LXI. 
 
 Livet Charinus, rumpitur, furit, plorat 
 Et quaerit altos, unde pendeat, ramos : 
 Non iam quod orbe cantor et legor toto, 
 Nee umbilicis quod decorus et cedro 
 5 Spargor per omnes Roma quas tenet gentes : 
 Sed quod sub urbe rus habemus aestivum 
 Vehimurque mulis non, ut ante, conductis. 
 Quid imprecabor, o Severe, liventi ? 
 Hoc opto : mulas habeat et surburbanum. 
 
 LXVI. 
 
 Augusto pia tura victimasque 
 Pro vestro date Silio, Camenae. 
 Bis senos iubet en redire fasces, 
 Nate consule, nobilique virga 
 ^ Vatis Castaliam domum sonare. 
 
Epigrammaton, Liber VIII. 107 
 
 Remm prima salus et una Caesar, 
 Gaudenti superest adhuc quod optet, 
 Felix purpura tertiusque consul. 
 Pompeio dederit licet senatus 
 I o Et Caesar genero sacros honores, 
 Quorum pacificus ter ampliavit 
 lanus nomina : Silius frequentes 
 Mavolt sic numerare consulatus. 
 
 LXVII. 
 
 Horas quinque puer nondum tibi nunciat, et tu 
 
 lam conviva mihi, Caeciliane, venis, 
 Cum modo distulerint raucae vadimonia quartae 
 
 Et Floralicias lasset harena feras. 
 5 Curre, age, et illotos revoca, Calliste, ministros j 
 
 Stemantur lecti : Caeciliane, sede. 
 Caldam poscis aquam \ nondum mihi frigida venit; 
 
 Alget adhuc nudo clusa culina foco. 
 Mane veni potius ; nam cur te quinta moretur ? 
 o Ut iantesj sero, Caeciliane, venis. 
 
 LXVII I. 
 
 Qui Corcyraei vidit pomaria regis, 
 Rus, Entelle, tuae praeferet ille domus. 
 
 Invida purpureos urat ne bruma racemos 
 Et gelidum Bacchi munera frigus edat, 
 5 Condita perspicua vivit vindemia gemma 
 Et tegitur felix, nee tamen uva latet. 
 
1 08 M. Val. Martialis Epigrammaton. 
 
 Femineum lucet sic per bombycina corpus, 
 
 Calculus in nitida sic numeratur aqua. 
 Quid non ingenio voluit natura licere? 
 10 Auctumnum sterilis ferre iubetur hiems. 
 
 LXX. 
 
 Quanta quies placidi, tanta est facundia Nervae, 
 
 Sed cohibet vires ingeniumque pudor. 
 Cum siccare sacram largo Permessida posset 
 
 Ore, verecundam maluit esse sitim, 
 5 Pieriam tenui frontem redimire corona 
 
 Contentus, famae nee dare vela suae. 
 Sed tamen hunc nostri scit temporis esse TibuUum, 
 
 Carmina qui docti nota Neronis habet 
 
 LXXVI. 
 
 " Die verum mihi, Marce, die amabo ; 
 
 Nil est, quod magis audiam libenter." 
 
 Sic et cum recitas tuos libellos, 
 
 Et causam quotiens agis clientis, 
 5 Oras, Gallice, me rogasque semper. 
 
 Durum est me tibi, quod petis, negare. 
 
 Vero verius ergo quid sit, audi : 
 
 Verum, Gallice, non libenter audis. 
 
LIBER IX. 
 
 NOTE, licet nolis, sublimi pectore vates, 
 Cui referet serus praemia digna cinis, 
 Hoc tibi sub nostra breve carmen imagine vivat, 
 Quam non obscuris iungis, Avite, viris : 
 5 Ilk ego sum nulli nugarum laude secundus. 
 Quern non miraris, sed puto^ lector, amas. 
 Maiores maiora sonent : mihi parva locuto 
 Sufficit in vestras saepe redire manus. 
 
 Ave, mi Torani, frater carissime. Epigramma, 
 quod extra ordinem paginarum est, ad Stertinium 
 clarissimum virum scripsimus, qui imaginem meam 
 ponere in bibliotheca sua voluit. De quo scrib- 
 5 endum tibi putavi, ne ignorares, Avitus iste quis 
 vocaretur. Vale et para hospitium. 
 
 III. 
 
 Quantum iam superis, Caesar, caeloque dedisti 
 
 Si repetas et si creditor esse velis, 
 Grandis in aetherio licet auctio fiat Olympo 
 
 Coganturque dei vendere quid quid habent : 
 5 Conturbabit Atlas, et non erit uncia tota, 
 
 Decidat tecum qua pater ipse deum. 
 
no M. Val Martialis 
 
 Pro Capitolinis quid enim tibi solvere templis, 
 
 Quid pro Tarpeiae frondis honore potest? 
 Quid pro culminibus geminis matrona Tonantis ? 
 lo Pallada praetereo : res agit ilia tuas. 
 
 Quid loquar Alciden Phoebumque piosque La- 
 conas ? 
 Addita quid Latio Flavia templa polo ? 
 Expectes et sustineas, Auguste, necesse est : 
 Nam tibi quod solvat non habet area lovis. 
 
 XI. 
 
 Nomen cum violis rosisque natum, 
 
 Quo pais optima nominatur anni, 
 
 Hyblam quod sapit Atticosque flores, 
 
 Quod nidos olet alitis superbae ; 
 5 Nomen nectare dulcius beato, 
 
 Quo mallet Cybeles puer vocari 
 
 Et qui pocula temperat Tonanti : 
 
 Quod si Parrhasia sones in aula, 
 
 Respondent Veneres Cupidinesque ; 
 10 Nomen nobile, moUe, delicatum 
 
 Versu dicere non rudi volebam : 
 
 Sed tu syllaba contumax repugnas. 
 
 Dicunt Eiarinon tamen poetae, 
 
 Sed Graeci, quibus est nihil negatum 
 15 Et quos''A^£$ " Kpic, decet sonare. 
 
 Nobis non licet esse tam disertis, 
 
 Qui Musas colimus severiores. 
 
Epigrammaton, Liber IX. 1 1 1 
 
 XIII. 
 
 Nomen habes teneri quod tempora nuncupat anni, 
 
 Cum breve Cecropiae ver populantur apes ; 
 Nomen Acidalia meruit quod arundine pingi, 
 
 Quod Cytherea sua scribere gaudet acu ; 
 5 Nomen Erythraeis quod littera facta lapillis, 
 
 Gemma quod Heliadum pollice trita notet ; 
 Quod pinna scribente grues ad sidera toUant ; 
 
 Quod decet in sola Caesaris esse domo. 
 
 XVIII. 
 
 Est mihi sitque precor longum te praeside, Caesar, 
 
 Rus minimum, parvi sunt et in urbe lares. 
 Sed de valle brevi, quas det sitientibus hortis, 
 
 Curta laboratas antlia toUit aquas : 
 5 Sicca domus queritur nullo se rore foveri, 
 
 Cum mihi vicino Marcia fonte sonet. 
 Quam dederis nostris, Auguste, penatibus undam, 
 
 Castalis haec nobis aut lovis imber erit. 
 
 XXII. 
 
 Credis ob haec me, Pastor, opes fortasse rogare, 
 
 Propter quae vulgus crassaque turba rogat, 
 Ut Setina meos consumat gleba ligones 
 
 Et sonet innumera compede Tuscus ager ; 
 5 Ut Mauri Libycis centum stent dentibus orbes 
 
 Et crepet in nostris aurea lamna toris, 
 Nee labris nisi magna meis crystalla terantur 
 
 Et faciant nigras nostra Falerna nives ; 
 
112^ M. Val. Mar Halts 
 
 Ut canusinatus nostro S)n'us assere sudet 
 TO Et mea sit culto sella cliente frequens ; 
 Aestuet ut nostro madidus conviva ministro, 
 Quern permutatum nee Ganymede velis ; 
 Ut lutulenta linat Tyrias mihi mula lacernas 
 Et Massyla meum virga gubernet equum. 
 1 5 Est nihil ex istis : superos ac sidera testor. 
 
 Ergo quid ? Ut donem, Pastor, et aedificem. 
 
 XXVI. 
 
 Audet facundo qui carmina mittere Nervae, 
 
 Pallida donabit glaucina, Cosme, tibi ; 
 Paestano violas et cana ligustra colono, 
 
 Hyblaeis apibus Corsica mella dabit. — 
 5 Sed tamen et parvae nonnulla est gratia Musae ; 
 
 Appetitur posito vilis oliva lupo ; 
 Nee tibi sit mirum, modici quod conscia vatis 
 
 Judicium metuit nostra Thalia tuum, 
 Ipse tuas etiam veritus Nero dicitur aures, 
 19 Lascivum iuvenis cum tibi lusit opus. 
 
 XXVIII. 
 
 Dulce decus scenae, ludorum fama, Latinus 
 Ille ego sum, plausus deliciaeque tuae ; 
 
 Qui spectatorem potui fecisse Catonem, 
 Solvere qui Curios Fabriciosque graves. 
 5 Sed nihil a nostro sumpsit mea vita theatre 
 Et sola tantum scenicus arte feror. 
 
Epigrammaton, Liber IX. 113 
 
 Nee poteram gratus domino sine moribus esse : 
 
 Interius mentes inspicit ille deus. 
 Vos me laurigeri parasitum dicite Phoebi, 
 10 Roma sui famulum dum sciat esse lovis. 
 
 XXX. 
 
 Cappadocum saevis Antistius occidit oris 
 
 Rusticus. O tristi crimine terra nocens ! 
 Rettulit ossa sinu cari Nigrina mariti 
 Et questa est longas non satis esse vias ; 
 5 Cumque daret sanctam tumulis, quibus invidet, 
 urnam, 
 Visa sibi est rapto bis viduata viro. 
 
 XXXV. 
 
 Artibus his semper cenam, Philomuse, mereris, 
 
 Plurima dum fingis, sed quasi vera refers. 
 
 Scis, quid in Arsacia Pacorus deliberet aula, 
 
 Rhenigenam numeras Sarmaticamque manum ; 
 
 5 Verba ducis Daci chartis mandata resignas, 
 
 Victricem laurnm quam venit ante vides ; 
 
 Scis, quotiens Phario madeat love fusca Syene, 
 
 Scis, qiiota de Libyco litore puppis eat, 
 Cuius luleae capiti nascantur olivae, 
 10 Destinet aetherius cui sua serta pater. 
 Tolle tuas artes ; hodie cenabis apud me, 
 Hac lege, ut narres nil, Philomuse, novi. 
 H 
 
114 M, Val. Mar Halts 
 
 XLVI. 
 
 Gellius aedificat semper : modo limina ponit, 
 Nunc foribus claves aptat emitque seras ; 
 
 Nunc has, nunc illas reficit mutatque fenestras : 
 Dum tantum aedificet, quidlibet ille facet, 
 5 Oranti nummos ut dicere possit amico 
 Unum illud verbum Gellius "Aedifico." 
 
 L. 
 
 Ingenium mihi, Gaure, probas sic esse pusillum, 
 Carmina quod faciam, quae brevitate placent. 
 
 Confiteor ; sed tu bis senis grandia libris 
 Qui scribis Priami praelia, magnus homo es. 
 5 Nos facimus Bruti puerum, nos Langona vivum : 
 Tu magnus luteum, Gaure, Giganta facis. 
 
 LII. 
 
 Si credis mihi, Quinte, quod mereris, 
 Natales, Ovidi, tuas Apriles 
 Ut nostras amo Martias Kalendas. 
 Felix utraque lux diesque nobis 
 5 Signandi melioribus lapillis ! 
 
 Hie vitam tribuit, sed hie amicum. 
 Plus dant, Quinte, mihi tuae Kalendae. 
 
 LIV. 
 
 Si mihi Picena turdus palleret oliva, 
 Tenderet aut nostras silva Sabina plagas ; 
 
Epigrammaton, Liber IX, 1 1 5 
 
 Aut crescente levis traheretur arundine praeda 
 
 Pinguis et implicitas virga teneret aves : 
 5 Care, daret sollemne tibi cognatio munus, 
 
 Nee frater nobis, nee prior esset avus. 
 Nunc sturnos inopes fringillorumque querellas 
 
 Audit et arguto passere vernat ager. 
 Inde salutatus picae respondet arator, 
 10 Hinc prope summa rapax milvus ad astra volat. 
 Mittimus ergo tibi parvae munuscula chortis, 
 
 Qualia si recipis, saepe propinquus eris. 
 
 LIX. 
 
 In Septis Mamurra diu multumque vagatus, 
 
 Hie ubi Roma suas aurea vexat opes, 
 Inspexit molles pueros oculisque comedit ; 
 
 Non hos, quos primae prostituere casae, 
 5 Sed quos arcanae servant tabulata catastae 
 
 Et quos non populus, nee mea turba videt ; 
 Inde satur mensas et opertos exuit orbes 
 
 Expositumque alte pingue poposcit ebur, 
 Et testudineum mensus quater hexaclinon 
 10 Ingemuit citro non satis esse suo. 
 
 Consuluit nares, an olerent aera Corinthon 
 
 Culpavit statuas et, Polyclite, tuas ; 
 Et turbata brevi questus crystallina vitro 
 
 Murrina signavit seposuitque decem. 
 15 Expendit veteres calathos et si qua fuerunt 
 
 Pocula Mentorea nobilitata manu, 
 
1 1 6 M. Val, Martialis 
 
 Et virides picto gemmas numeravit in auro, 
 Quidquid et a nivea grandius aure sonat. 
 
 Sardonychas veros mensa quaesivit in omni 
 20 Et pretium magnis fecit iaspidibus. 
 
 Undecima lassus cum iam discederet hora 
 Asse duos calices emit et ipse tulit. 
 
 LX. 
 
 Seu tu Paestanis genita es seu Tiburis arvis, 
 Seu rubuit tellus Tuscula flore tuo ; 
 
 Seu Praenestino te vilica legit in horto, 
 Seu modo Campani gloria ruris eras : 
 5 Pulchrior ut nostro videare corona Sabino, 
 De Nomentano te putet esse meo. 
 
 LXI. 
 
 In Tartessiacis domus est notissima terns, 
 
 Qua dives placidum Corduba Baetin amat 
 Vellera nativo pallent ubi flava metallo 
 
 . Et linit Hesperium bractea viva pecus ; 
 5 Aedibus in mediis totos amplexa penates 
 
 Stat platanus densis Caesariana comis, 
 Hospitis invicti posuit quam dextera felix, 
 
 Coepit et ex ilia crescere virga manu. 
 Auctorem dominumque suum sentire videtur 
 10 Sic viret et ramis sidera celsa petit. 
 
 Saepe sub hac madidi luserunt arbore Fauni 
 
 Temiit et tacitam fistula sera domum ; 
 
Epigrammaton^ Liber IX, 1 1 7 
 
 Dumque fugit solos noct.umum Pana per agios, 
 Saepe sub hac latuit rustica fronde Dryas. 
 J 5 Atque oluere lares comissatore Lyaeo, 
 Crevit et effuso laetior umbra mero ; 
 Hesternisque rubens deiecta est herba coronis, 
 
 Atque suas potuit dicere nemo rosas. 
 O dilecta deis, o magni Caesaris arbor, 
 20 Ne metuas ferrum sacrilegosque focos. 
 Perpetuos sperare licet tibi frondis honores : 
 Non Pompeianae te posuere manus. 
 
 LXVIII. 
 
 Quid tibi nobiscum est, ludi scelerate magister, 
 
 Invisum pueris virginibusque caput ? 
 Nondum cristati rupere silentia galli : 
 
 Murmure iam saevo verberibusque tonas. 
 5 Tarn grave percussis incudibus aera resultant, 
 • Causidico medium cum faber aptat equum : 
 Mitior in magno clamor furit amphitheatro, 
 
 Vincenti parmae cum sua turba favet. 
 Vicini somnum non tota nocte rogamus : 
 10 Nam vigilare leve est, pervigilare grave est. 
 Discipulos dimitte tuos. Vis, garrule, quantum 
 
 Accipis ut clames, accipere ut taceas ? 
 
 LXX. 
 
 Dixerat " o mores ! o tempora ! " Tullius olim, 
 Sacrilegum strueret cum Catilina nefas, 
 
 Cum gener atque socer diris concurreret armis 
 Maestaque civili caede maderet humus. 
 
ii8 M, VaL Martialis 
 
 5 Cur nunc " o mores ! " cur nunc " o tempora ! " 
 dicis ? 
 Quod tibi non placeat, Caeciliane, quid est? 
 Nulla ducum feritas, nulla est insania ferri \ 
 
 Pace fhii certa laetitiaque licet. 
 Non nostri faciunt, tibi quod tua tempora sordent, 
 lo Sed faciunt mores, Caeciliane, tui. 
 
 LXXIII. 
 
 Dentibus antiquas solitus producere pelles 
 
 Et mordere luto putre vetusque solum, 
 Praenestina tenes decepti rura patroni. 
 
 In quibus indignor si tibi cella fuit : 
 5 At me litterulas stulti docuere parentes : 
 
 Quid cum grammaticis rhetoribusque mihi ? 
 Frange leves calamos et scinde, Thalia, libellos. 
 
 Si dare sutori calceus ista potest. 
 
 LXXIV. 
 
 Effigiem tantum pueri pictura Camoni 
 Servat, et infantis parva figura manet. 
 
 Florentes nulla signavit imagine voltus, 
 Dum timet ora pius muta videre pater. 
 
 LXXVI. 
 
 Haec sunt ilia mei quae cemitis ora Camoni, 
 Haec pueri facies primaque forma fuit. 
 
 Creverat hie voltus bis denis fortior annis 
 Gaudebatque suas pingere barba genas, 
 
Epigrammaton, Liber IX. 119 
 
 5 Et libata semel summos modo purpura cultros 
 Sparserat. Invidit de tribus una soror 
 Et festinatis incidit stamina pensis, 
 
 Absentemque patri rettulit uma rogum. 
 Sed ne sola tamen puerum pictura loquatur 
 10 Haec erit in chartis maior imago meis. 
 
 LXXVII. 
 
 Quod optimum sit disputat convivium 
 
 Facunda Prisci pagina, 
 Et multa dulci, multa sublimi refert, 
 
 Sed cuncta docto pectore. 
 5 Quod optimum sit quaeritis convivium? 
 
 In quo choraules non erit. 
 
 LXXXI. 
 
 Lector et auditor nostros probat, Aule, libellos, 
 Sed quidam exactos esse poeta negat 
 
 Non nimium euro : nam cenae fercula nostrae 
 Malim convivis quam placuisse cocis. 
 
 xc. 
 Sic in gramine floreo reclinis, 
 Qua gemmantibus hinc et inde rivis 
 Curva calculus excitatur unda, 
 Exclusis procul omnibus molestis, 
 5 Pertundas glaciem triente nigro, 
 Frontem sutilibus ruber coronis ; 
 
I20 M. Val, Martialis 
 
 Infamem nimio calore Cypron 
 
 Observes, moneo precorque, Flacce, 
 
 Messes area cum teret crepantes 
 lo Et fervens iuba saeviet leonis. 
 
 At tu, diva Paphi, remitte, nostris 
 
 Illaesum puerum remitte votis. 
 
 Sic Martis tibi serviant Kalendae 
 
 Et cum ture meroque victimaque 
 15 Libetur tibi Candidas ad aras 
 
 Secta plurima quadra de placenta, 
 
 XCVII. 
 
 Rumpitur invidia quidam, carissime luli, 
 Quod me Roma legit, rumpitur invidia. 
 Rumpitur invidia, quod turba semper in omni 
 Monstramur digito, rumpitur invidia. 
 5 Rumpitur invidia, tribuit quod Caesar uterque 
 lus mihi natorum, rumpitur invidia. 
 Rumpitur invidia, quod rus mihi dulce sub urbe est 
 
 Parvaque in urbe domus, rumpitur invidia. 
 Rumpitur invidia, quod sum iucunduB amicis, 
 10 Quod conviva frequens, rumpitur invidia. 
 
 Rumpitur invidia, quod amamur quodque proba- 
 mur: 
 Rumpatur, quisquis rumpitur invidia. 
 
 XCIX. 
 
 Marcus amat nostras Antonius, Attice, Musas, 
 Charta salutatrix si mode vera refert : 
 
Epigrammaton, Liber IX. 1 2 1 
 
 Marcus Palladiae non inficianda Tolosae 
 Gloria, quem genuit pads alumna quies. 
 5 Tu qui longa potes dispendia ferre viamm, 
 I, liber, absentis pignus amicitiae. 
 Vilis eras, fateor, si te nunc mitteret emptor : 
 
 Grande tui pretium muneris auctor erit. 
 Multum, crede mihi, refert, a fonte bibatur 
 10 Quae fluit, an pigro quae stupet unda lacu. 
 
 c. 
 
 Denaris tribus invitas et mane togatum 
 
 Observare iubes atria, Basse, tua : 
 Deinde haerere tuo lateri, praecedere sellam, 
 
 Ad vetulas tecum plus minus ire decem. 
 5 Trita quidem nobis togula est vilisque vetusque : 
 
 Denaris tamen banc non emo, Basse, tribus. 
 
LIBER X. 
 
 IL 
 
 FESTINATA prior decimi mihi cura libelli 
 Elapsum manibus nunc revocavit opus. 
 Nota leges quaedam, sed lima rasa recenti : 
 Pars nova maior eret : lector, utrique fave, 
 5 Lector, opes nostrae : quem cum mihi Roma 
 dedisset, 
 " Nil tibi quod demus maius habemus " ait. 
 " Pigra per hunc fugies ingratae flumina Lethes 
 
 Et meliore tui parte superstes eris. 
 Marmora Messalae findit caprificus et audax 
 o Dimidios Crispi mulio ridet equos : 
 
 At chartis nee fata nocent et saecula prosunt, 
 Solaque non norunt haec monimenta mori." 
 
 III. 
 
 Vernaculorum dicta, sordidum dentem, 
 Et foeda linguae probra circulatricis, 
 Quae sulphurato nolit empta ramento 
 Vatiniorum proxeneta fractorum, 
 5 Poeta quidam clancularius spargit 
 
 Et volt videri nostra. Credis hoc, Prisce, 
 Voce ut loquatur psittacus cotumicis 
 
M, Val. Martialis Epigrani7naton, 123 
 
 Et concupiscat esse Canus ascaules ? 
 Procul a libellis nigra sit meis fama, 
 10 Quos rumor alba gemmeus vehit pinna. 
 Cur ego laborem notus esse tam prave, 
 Constare gratis cum silentium possit ? 
 
 IV. 
 
 Qui legis Oedipoden caligantemque Thyesten, 
 
 Colchidas et Scyllas, quid nisi monstra legis ? 
 Quid tibi raptus Hylas, quid Parthenopaeus et 
 Attis, 
 Quid tibi dormitor proderit Endymion ? 
 5 Exutusve puer pinnis labentibus ? aut qui 
 Odit amatrices Hermaphroditus aquas ? 
 Quid te vana iuvant miserae ludibria chartae ? 
 
 Hoc lege, quod possit dicere vita " Meum est." 
 Non hie Centauros, non Gorgonas Harpyiasque 
 10 Invenies : hominem pagina nostra sapit. 
 Sed non vis, Mamurra, tuos cognoscere mores 
 Nee te scire : legas Aetia Callimachi. 
 
 Quisquis stolaeve purpuraeve contemptor 
 Quos colere debet, laesit impio versu, 
 Erret per urbem pontis exul et clivi, 
 Interque raucos ultimus rogatores 
 Oret caninas panis improbi buccas. 
 Illi December longus et madens bruma 
 Clususque fornix triste frigus extendat 
 
124 M. Val. Martialis 
 
 Vocet beatos clamitetque felices, 
 
 Orciniana qui feruntur in sponda. 
 lo At cum supremae fila venerint horae 
 
 Diesque tardus, sentiat canum litem 
 
 Abigatque moto noxias aves panno ; 
 
 Nee finiantur morte supplicis poenae, 
 
 Sed modo severi sectus Aeaci loris, 
 15 Nunc inquieti monte Sisyphi pressus, 
 
 Nunc inter undas gamili senis siccus 
 
 Delasset omnes fabulas poetarum : 
 
 Et cum fateri Furia iusserit verum, 
 
 Prodente clamet conscientia *' Scripsi." 
 
 VI. 
 
 Felices, quibus uma dedit spectare coruscum 
 
 Solibus Arctois sideribusque ducem. 
 Quando erit ille dies, quo campus et arbor et 
 omnis 
 Lucebit Latia culta fenestra nuru ? 
 5 Quando morae dulces longusque a Caesare pulvis 
 Totaque Flaminia Roma videnda via ? 
 Quando eques et picti tunica Nilotide Mauri 
 Ibitis, et populi vox erit una " Venit ?" 
 
 VII. 
 
 Nympharum pater amniumque, Rhene, 
 Quicunque Odrysias bibunt pruinas. 
 Sic semper liquidis fruaris undis, 
 Nee te barbara contumeliosi 
 
Epigrammaton^ Liber X. 125 
 
 5 Calcatum rota conterat bubulci ; ■ 
 
 Sic et cornibus aureis receptis 
 Et Romanus eas utraque ripa: 
 Traianum populis suis et urbi, 
 Tibris te dominus rogat, remittas. 
 
 • X. 
 
 Cum tu, laurigeris annum qui fascibus intras, 
 
 Mane salutator limina mille teras, 
 Hie ego quid faciam ? quid nobis, Paule, relinquis, 
 
 Qui de plebe Numae densaque turba sumus ? 
 5 Qui me respiciet, dominum regemque vocabo ? 
 
 Hoc tu, sed quanto blandius ! ipse facis. 
 Lecticam sellamve sequar ? nee ferre recusas, 
 
 Per medium pugnas sed prior isse lutum. 
 Saepius assurgam recitanti carmina? tu stas 
 10 Et pariter geminas tendis in ora manus. 
 Quid faciet pauper, cui non licet esse clienti ? 
 
 Dimisit nostras purpura vestra togas. 
 
 XII. 
 
 Aemiliae gentes et Apollineas Vercellas, 
 
 Et Phaethontei qui petis arva Padi, 
 Ne vivam, nisi te, Domiti, dimitto libenter, 
 
 Grata licet sine te sit mihi nulla dies. 
 5 Sed desiderium tanti est, ut messe vel una 
 
 Urbano releves colla perusta iugo. 
 I precor et totos avida cute combibe soles. 
 
 O quam formosus, dum peregrinus, eris I 
 
126 M. VaL Mar Halts 
 
 Et venies albis non agnoscendus amicis 
 TO Livebitque tuis pallida turba genis ! 
 
 Sed via quern dederit, rapiet cito Roma colorem, 
 Niliaco redeas tu licet ore niger. 
 
 XIX. 
 
 Nee doctum satis et parum severum, 
 Sed non rusticulum nimis libellum 
 Facundo mea Plinio, Thalia, 
 I perfer : brevis est labor peractae 
 5 Altum vincere tramitem Suburae. 
 Illic Orphea protinus videbis 
 Udi vertice lubricum theatri, 
 Mirantesque feras avemque regis, 
 Raptum quae Phryga pertulit Tonanti. 
 
 10 Illic parva tui domus Pedonis 
 Caelata est aquilae minore pinna. 
 Sed ne tempore non tuo disertam 
 Pulses ebria ianuam, videto. 
 Totos dat tetricae dies Minervae, 
 
 15 Dum centum studet auribus virorum 
 Hoc quod saecula posterique possint 
 Arpinis quoque comparare chartis. 
 Seras tutior ibis ad lucemas. 
 Haec hora est tua, cum furit Lyaeus, 
 
 20 Cum regnat rosa, cum madent capilli : 
 Tunc me vel rigidi legant Catones. 
 
E pigrammat on, Liber X. 127 
 
 XX. 
 
 Ducit ad auriferas quod me Salo Celtiber oras, 
 ' Pendula quod patriae visere tecta libet, 
 Tu mihi simplicibus, Mani, dilectus ab annis 
 
 Et praetextata cultus amicitia, 
 5 Tu facis ; in terris quo non est alter Hiberis 
 
 Dulcior et vero dignus amore magis. 
 Tecum ego vel sicci Gaetula mapalia Poeni 
 
 Et poteram Scythicas hostis amare casas. 
 Si tibi mens eadem, si nostri mutua cura est, 
 10 In quocunque loco Roma duobus erit. 
 
 XXI. 
 
 Scribere te quae vix intelligat ipse Modestus 
 Et vix Claranus, quid rogo, Sexte, iuvat ? 
 Non lectore tuis opus est, sed ApoUine, libris : 
 ludice te maior Cinna Marone fuit. 
 5 Sic tua laudentur sane : mea carmina, Sexte, 
 Grammaticis placeant, ut sine Grammaticis. 
 
 XXIII. 
 
 lam numerat placido felix Antonius aevo 
 Quindeciens actas Primus Olympiadas 
 • Praeteritosque dies et totos respicit annos. 
 Nee metuit Lethes iam propioris aquas. 
 5 Nulla recordanti lux est ingrata gravisque : 
 Nulla fuit, cuius non meminisse velit. 
 Ampliat aetatis spatium sibi vir bonus : hoc est 
 Vivere bis, vita posse priore frui. 
 
128 M. Val. Mar Halts 
 
 XXIV. 
 
 Natales mihi Martiae Kalendae, 
 Lux formosior omnibus Kalendis. 
 Qua mittunt mihi munus et puellae, 
 Quinquagesima liba septimamque 
 5 Vestris addimus banc focis acerram. 
 His vos, si tamen expedit, roganti 
 Annos addite bis precor novenos, 
 Ut nondum nimia piger senecta, 
 Sed vitae tribus areis peractis 
 lo Lucos Elysiae petam puellae. 
 
 Post hunc Nestora nee diem rogabo. 
 
 XXV. 
 
 In matutina nuper spectatus harena 
 Mucins, imposuit qui sua membra focis, 
 
 Si patiens durusque tibi fortisque videtur, 
 Abderitanae pectora plebis habes. 
 5 Nam cum dicatur tunica praesente molesta 
 " Ure manum," plus est dicere " Non facio." 
 
 XXVIII. 
 
 Annonim nitidique sator pulcherrime mundi, 
 Publica quem primum vota precesque vocant, 
 
 Pervius exiguos habitabas ante penates, 
 Plurima qua medium Roma terebat iter. 
 5 Nunc tua Caesareis cinguntur limina donis, 
 Et fora tot numeras, lane, quot ora geris. 
 
Epigrammat on, Liber X. 129 
 
 At tu, sancte pater, tan to pro munere gratus, 
 Ferrea perpetua claustra tuere sera. 
 
 XXX. 
 
 O temperatae dulce Formiae litus, 
 
 Vos, cum severi fugit oppidum Martis 
 
 Et inquietas fessus exuit curas, 
 
 ApoUinaris omnibus locis praefert. 
 5 Non ille sanctae dulce Tibur uxoris, 
 
 Nee Tusculanos Algidosve secessus, 
 
 Praeneste nee sic Antiumque miratur. 
 
 Non blanda Circe Dardanisve Caieta 
 
 Desiderantur, nee Marica nee Liris, 
 <o Nee in Lucrina lota Salmacis vena. 
 
 Hie summa leni stringitur Thetis vento ; 
 
 Nee languet aequor, viva sed quies ponti 
 
 Pictam phaselon adiuvante fert aura, 
 
 Sicut puellae non amantis aestatem 
 1 5 Mota salubre purpura venit frigus. 
 
 Nee seta longo quaerit in mari praedam, 
 
 Sed e cubiclo lectuloque iactatam 
 
 Spectatus alte lineam trahit piscis. 
 
 Si quando Nereus sentit Aeoli regnum, 
 20 Ridet procellas tuta de suo mensa. 
 
 Piscina rhombum pascit et lupos vernas, 
 
 Natat ad magi^trum delicata muraena ;A 
 
 Nomenculator mugilem citat notum 
 
 Et adesse iussi prodeunt senes mulli. 
 25 Frui sed istis quando, Roma, permittis 
 I 
 
I30 M. Val Martialis 
 
 Quot Formianos imputat dies annus 
 Negotiosis rebus urbis haerenti ? 
 O ianitores vilicique felices ! 
 Dominis parantur ista, serviunt vobis. 
 
 XXXII. 
 
 Haec mihi quae colitur violis pictura rosisque, 
 Quos referat voltus, Caediciane, rogas ? 
 
 Talis erat Marcus mediis Antonius annis 
 Primus : in hoc iuvenem se videt ore senex. 
 5 Ars utinam mores animumque effingere posset ! 
 Pulchrior in terris nulla tabella foreL 
 
 XXXV. 
 
 Omnes Sulpiciam legant puellae, 
 
 Uni quae cupiunt viro placere ; 
 
 Omnes Sulpiciam legant mariti, 
 
 Uni qui cupiunt placere nuptae. 
 5 Non haec Colchidos asserit furorem, 
 
 Diri prandia nee refert Thyestae ; 
 
 Scyllam, Byblida nee fuisse credit, 
 
 Sed castos docet et pios amores, 
 
 Lusus, delicias facetiasque. 
 10 Cuius carmina qui bene aestimarit, 
 
 Nullam dixerit esse sanctiorem, 
 
 NuUam dixerit esse nequiorem. 
 
 Tales Egeriae iocos fuisse 
 
 Udo crediderim Numae sub antro. 
 15 Hac condiscipula vel hac magistra 
 
Ep ig ranimaton, L iber X, 131 
 
 Esses doctior et pudica, Sappho : 
 Sed tecum pariter simulque visam 
 Durus Sulpiciam Phaon amarat 
 Frustra : namque ea nee Tonantis uxor, 
 20 Nee Baeehi, nee Apollinis puella 
 Erepto sibi viveret Caleno. 
 
 XXXVII. 
 
 luris et aequarum cultor sanetissime legum, 
 
 Veridico Latium qui regis ore forum, 
 Municipi, Materne, tuo veterique sodali 
 
 Callaicum mandas siquid ad Oeeanum, 
 5 An Laurentino turpes in litore ranas 
 
 Et satius tenues ducere eredis aeos. 
 Ad sua eaptivum quam saxa remittere mullum, 
 
 Visus erit libris qui minor esse tribus ? 
 Et fatuam summa eenare pelorida mensa 
 10 Quodque tegit levi eortiee coneha brevis, 
 Ostrea Baianis quam non liventia testis, 
 
 Quae domino pueri non prohibente vorent ? 
 Hie olidam elamosus ages in retia volpem 
 
 Mordebitque tuos sordida praeda canes : 
 1 5 Illic piscoso modo vix edueta profundo 
 
 Impedient lepores humida Una meos. — 
 Dum loquor, ecce redit sporta piseator inani, 
 
 Venator capta maele superbus adest : 
 Omnis ab urbano venit ad mare eena maeello. 
 20 Callaicum mandas siquid ad Oeeanum ? 
 
T32 M. VaL Martialis 
 
 XLI. 
 
 Mense novo lani veterem, Proculeia, maritum 
 
 Deseris atque iubes res sibi habere suas. 
 Quid, rogo, quid factum est? subiti quae causa 
 doloris ? 
 Nil mihi respondes ? Dicam ego, praetor erat. 
 5 Constatura fuit Megalensis purpura centum 
 Milibus, ut nimium munera parca dares, 
 Et populare sacrum bis milia dena tulisset. 
 
 Discidium non est hoc, Proculeia : lucrum est. 
 
 XLIII. 
 
 Septima iam, Phileros, tibi conditur uxor in agro : 
 Plus nuUi, Phileros, quam tibi, reddit ager. 
 
 XLIV. 
 
 Quinte Caledonios Ovidi visure Britannos 
 
 Et viridem Tethyn Oceanumque patrem, 
 Ergo Numae colles et Nomentana relinques 
 
 Otia, nee retinet msque focusque senem ? 
 5 Gaudia tu differs, at non et stamina differt 
 
 Atropos, atque omnis scribitur hora tibi. 
 Praestiteris caro — quis non hoc laudet ? — amico, 
 
 Ut potior vita sit tibi sancta fides ; 
 Sed reddare tuis tandem mansure Sabinis 
 10 Teque tuas numeres inter amicitias. 
 
 XLVI. 
 
 Onmia vis belle, Matho, dicere. Die aliquando 
 Et bene ; die neutrum ; die aliquando male. 
 
Epigrammaton, Liber X. 133 
 
 XLVII. 
 
 Vitam quae faciant beatiorem, 
 lucundissime Martialis, haec sunt : 
 Res non parta labore, sed relicta ; 
 Non ingratus ager, focus perennis ; 
 5 Lis nunquam, toga rara, mens quieta ; 
 Vires ingenuae, salubre corpus ; 
 Prudens simplicitas, pares amici ; 
 Convictus facilis, sine arte mensa ; 
 Nox non ebria, sed soluta curis ; 
 10 Somnus, qui faciat breves tenebras : 
 Quod sis, esse velis nihilque malis ; 
 Summum nee metuas diem, nee optes. 
 
 XLVIII. 
 
 Nunciat octavam Phariae sua turba iuvencae 
 
 Et pilata redit iamque subitque cohors. 
 Temperat haec thermas, nimio prior hora vapore 
 
 Halat et immodico sexta Nerone calet. 
 5 Stella, Nepos, Cani, Cerealis, Flacce, venitis? 
 
 Septem sigma capit ; sex sumus, adde Lnpum, 
 Exoneraturas ventrem mihi vilica malvas 
 
 Attulit et varias, quas habet hortus, opes. 
 In quibus est lactuca sedens et tonsile porrum : 
 10 Nee deest ructatrix mentha nee herba salax. 
 Secta coronabunt rutatos ova lacertos 
 
 Et madidum thynni de sale sumen erit. 
 Gustus in his ; una ponetur cenula mensa, 
 
 Haedus, inhumani raptus ab ore lupi, 
 
134 ^' Veil Martialis 
 
 1 5 Et quae non egeant ferro stnictoris ofellae, 
 
 Et faba fabrorum prototomique rudes. 
 Pullus ad haec cenisque tribus iam pema superstes 
 
 Addetur ; saturis mitia poma dabo, 
 De Nomentana vinum sine faece lagona, 
 2o Quae bis Frontino consule prima fuit. 
 Accedunt sine felle ioci nee mane timenda 
 
 Libertas et nil quod tacuisse velis. 
 De prasino conviva meus venetoque loquatur, 
 
 Nee faciunt quemquam pocula nostra reum. 
 
 XLIX. 
 
 Cum potes amethystinos trientes 
 Et nigro madeas Opimiano, 
 Propinas modo conditum Sabinum 
 Et dicis mihi, Cotta " Vis in auro ? " 
 5 Quisquam plumbea vina volt in auro ? 
 
 LI. 
 
 Sidera iam Tyrius Phrixei respicit agni 
 
 Taurus et altemum Castora fugit hiems ; 
 Ridet ager, vestitur humus, vestitur et arbor, 
 
 Ismarium pellex Attica plorat Ityn. 
 5 Quos, Faustine, dies, quales tibi Roma Ravennae 
 
 Abstulit ! o soles, o tunicata quies ! 
 O nemus, o fontes solidumque madentis harenae 
 
 Litus et aequoreis splendidus Anxur aquis, 
 Et non unius spectator lectulus undae, 
 lo Qui videt hinc puppes fluminis, inde maris ! 
 
Epigrammatofiy Liber X. 135 
 
 Sed nee Marcelli Pompeianumque, nee illic 
 
 Sunt tripliees thermae, nee fora iuncta quater, 
 Nee Capitolini summum penetrale Tonantis, 
 Quaeque nitent caelo proxima templa suo. 
 1 5 Dieere te lassum quotiens ego eredo Quirino : 
 
 " Quae tua sunt, tibi habe : quae mea, redde 
 mihi." 
 
 LVIII. 
 
 Anxuris aequorei plaeidos, Frontine, reeessus 
 
 Et propius Baias litoreamque domum, 
 Et quod inhumanae eanero fervente eieadae 
 
 Non novere nemus, flumineosque lacus 
 5 Dum eolui, doetas teeum celebrare vacabat 
 
 Pieridas, nune nos maxima Roma terit. 
 Hie mihi quando dies mens est ? iaetamur in alto 
 
 Urbis et in sterili vita labore perit, 
 Dura suburban! dum iugera pascimus agri 
 ro Vieinosque tibi, sanete Quirine, lares. 
 
 Sed non solus amat qui noete dieque frequentat 
 
 Limina, nee vatem talia damna deeent. 
 Per veneranda mihi Musarum saera, per omnes 
 
 luro deos, et non offieiosus amo. 
 
 LXI. 
 
 Hie festinata requieseit Erotion umbra, 
 Crimine quam fati sexta peremit hiems. 
 
 Quisquis eris nostri post me regnator agelli, 
 Manibus exiguis annua iusta date. 
 
136 M. Val. Martialis 
 
 5 Sic lare perpetuo, sic turba sospite solus 
 Flebilis in terra sit lapis iste tua. 
 
 LXII. 
 
 Ludi magister, parce simplici turbae. 
 Sic te frequentes audiant capillati 
 Et delicatae diligat chorus mensae, 
 Nee calculator, nee notarius velox 
 5 Maiore quisquam circulo coronetur. 
 Albae leone flammeo calent luces 
 Tostamque fervens lulius coquit messem. 
 Cirrata loris horridis Scythae pellis, 
 Qua vapulavit Marsyas Celaenaeus, 
 10 Ferulaeque tristes, sceptra paedagogorum, 
 Cessent et Idus dormiant in Octobres ; 
 Aestate pueri si valent, satis discunt. 
 
 LXV. 
 
 Cum te municipem Corinthiorum 
 lactes, Charmenion, negante nuUo, 
 Cur frater tibi dicor, ex Hiberis 
 Et Celtis genitus Tagique civis ? 
 5 An voltu similes videmur esse ? 
 Tu flexa nitidus coma vagaris, 
 Hispanis ego contumax capillis ; 
 Levis dropace tu cotidiano, 
 Hirsutis ego cruribus genisque ; 
 10 Os blaesum tibi debilisque lingua est, 
 Nobis fistula fortius loquetur : 
 
Epigrammaton, Liber X. 137 
 
 Tam dispar aquilae columba non est, 
 Nee dorcas rigido fugax leoni. 
 Quare deslne me vocare fratrem, 
 15 Ne te, Charmenion, vocem sororem 
 
 LXX. 
 
 Quod mihi vix unus toto liber exeat anno, 
 
 Desidiae tibi sum, docte Potite, reus, 
 lustius at quanto mirere, quod exeat unus, 
 
 Labantur toti cum mihi saepe dies. 
 5 Non resalutantes video nocturnus amicos, 
 
 Gratulor et multis ; nemo, Potite, mihi. 
 Nunc ad luciferam signat mea gemma Dianam, 
 
 Nunc me prima sibi, nunc sibi quinta rapit. 
 Nunc consul praetorve tenet reducesque choreae, 
 10 Auditur tota saepe poeta die. 
 
 Sed nee causidico possis impune negare. 
 
 Nee si te rhetor grammaticusve rogent : 
 Balnea post decimam lasso centumque petuntur 
 
 Quadrantes. Fiet quando, Potite, liber? 
 
 LXXII. 
 
 Frustra Blanditiae venitis ad me 
 Attritis miserabiles labellis. 
 Dieturus dominum deumque non sum. 
 lam non est locus hac in urbe vobis ; 
 5 Ad Parthos procul ite pileatos 
 Et turpes humilesque supplicesque 
 Pictorum sola basiate regum. 
 
138 M. Val. Mar Halts 
 
 Non est hie dominus, sed imperator, 
 Sed iustissimus omnium senator, 
 10 Per quem de Stygia domo reducta est 
 Siccis rustica Veritas capillis 
 Hoc sub principe, si sapis, caveto, 
 Verbis, Roma, prioribus loquaris. 
 
 LXXVI. 
 
 Hoc, Fortuna, tibi videtur aequum ? 
 Civis non Syriaeve Parthiaeve, 
 Nee de Cappadocis eques catastis, 
 Sed de plebe Remi Numaeque veraa, 
 5 lucundus, probus, innoeens amicus, 
 Lingua doetus utraque, cuius unum est, 
 Sed magnum vitium, quod est poeta, 
 Pullo Maevius alget in cucullo, 
 Coceo mulio fulget Incitatus. 
 
 Lxxviir. 
 
 Ibis litoreas, Macer, Salonas, 
 Ibit rara fides amorque recti 
 Et secum comitem trahet pudorem. 
 Semper pauperior redit potestas. 
 5 Felix auriferae colone terrae, 
 Rectorem vacuo sinu remittes 
 Optabisque moras, et exeuntem 
 Udo Dalmata gaudio sequeris. 
 Nos Celtas, Macer, et truces Hiberos 
 TO Cum desiderio tui petemus. 
 
Epigrammaton, Liber X. i 
 
 Sed quaecunque tamen feretur illinc 
 Piscosi calamo Tagi notata, 
 Macrum pagina nostra nominabit. 
 Sic inter veteres legar poetas, 
 15 Nee multos mihi praeferas priores, 
 Uno sed tibi sim minor CatuUo. 
 
 LXXXII. 
 
 Si quid nostra tuis adicit vexatio rebus, 
 
 Mane vel a media nocte togatus ero, 
 Stridentesque feram flatus aquilonis iniqui 
 
 Et patiar nimbos excipiamque nives. 
 5 Sed si non fias quadrante beatior uno 
 
 Per gemitus nostros ingenuasque cruces, 
 Parce, precor, fesso vanosque remitte labores, 
 
 Qui tibi non prosunt et mihi, Galle, nocent. 
 
 LXXXVII. 
 
 Octobres age sentiat Kalendas 
 Facundi pia Roma Restituti. 
 Linguis omnibus et favete votis ; 
 Natalem colimus, tacete lites. 
 5 Absit cereus aridi clientis, 
 
 Et vani triplices brevesque mappae 
 Expectent gelidi iocos Decembris. 
 Certent muneribus beatiores. 
 Agrippae tumidus negotiator 
 TO Cadmi municipes ferat lacemas ; 
 Pugnorum reus ebriaeque noctis 
 
140 M. VaL Martialis 
 
 Cenatoria mittat advocate ; 
 
 Infamata virum puella vicit ? 
 
 Veros sardonychas, sed ipsa tradat ; 
 1 5 Mirator veterum senex avorum 
 
 Donet Phidiaci toreuma caeli, 
 
 Venator leporem, colonus haedum, 
 
 Piscator ferat aequoruiri rapinas. 
 
 Si mittit sua quisque, quid poetam 
 20 Missurum tibi, Restitute, credis ? 
 
 XCII. 
 
 Mari, quietae cultor et comes vitae, 
 Quo cive prisca gloriatur Atina, 
 Has tibi gemellas barbari decus luci 
 Commendo pinus ilicesque Faunorum 
 5 Et semidocta vilici manu structas 
 Tonantis aras horridique Silvani, 
 Quas pinxit agni saepe sanguis aut haedi, 
 Dominamque sancti virginem deam templi, 
 Et quem sororis hospitem vides castae 
 
 10 Martera mearum principem Kalendarum, 
 Et delicatae laureum nemus Florae, 
 In quod Priapo persequente confugit. 
 Hoc omne agelli mite parvuli numen 
 Seu tu cruore, sive ture placabis : 
 
 15 " Ubicunque vester Martialis est," dices, 
 " Hac, ecce, mecum dextera litat vobis 
 Absens sacerdos ; vos putate praesentem 
 Et date duobus quidquid alter optabit" 
 
Epigrammaton, Liber X. 141 
 
 XCIII. 
 
 Si prior Euganeas, Clemens, Helicaonis oras ^ 
 Pictaque pampineis videris arva iugis, 
 
 Perfer Atestinae nondum vulgata Sabinae 
 Carmina, purpurea sed modo culta toga. 
 5 Ut rosa delectat, metitur quae poUice primo, 
 Sic nova nee mento sordida charta iuvat. 
 
 xcvi. 
 
 Saepe loquar nimium gentes quod, Avite, remotas, 
 
 Miraris, Latia factus in urbe senex, 
 Auriferumque Tagum sitiam patriumque Salonem 
 
 Et repetam saturae sordida rura casae. 
 5 Ilia placet tellus, in qua res parva beatum 
 
 Me facit et tenues luxuriantur opes. 
 Pascitur hie, ibi pascit ager ; tepet igne maligno 
 
 Hie focus, ingenti lumine lucet ibi. 
 Hie pretiosa fames conturbatorque macellus ; 
 10 Mensa ibi divitiis ruris operta sui. 
 
 Quattuor hie aestate togae pluresve teruntur ; 
 
 Auctumnis ibi me quattuor una tegit. 
 I, cole nunc reges, quidquid non praestat amicus 
 
 Cum praestare tibi possit, Avite, locus. 
 
 cm. 
 
 Municipes, Augusta mihi quos Bilbilis acri 
 Monte creat, rapidis quem Salo cingit aquis, 
 
 Ecquid laeta iuvat vestri vos gloria vatis ? 
 Nam decus et nomen famaque vestra sumus, 
 
142 M. Val. Martialis 
 
 5 Nee sua plus debet tenui Verona Catullo 
 Meque velit did non minus ilia suum. 
 Quattuor accessit tricesima messibus aestas, 
 
 Ut sine me Cereri rustica liba datis. 
 Moenia dum colimus dominae pulcherrimaRomae, 
 lo Mutavere meas Itala regna comas. 
 
 Excipitis placida reducem si mente, venimus ; 
 Aspera si geritis corda, redire licet. 
 
 CIV. 
 
 I nostro comes, i libelle, Flavo 
 
 Longum per mare, sed faventis undae, 
 
 Et cursu facili tuisque ventis 
 
 Hispanae pete Tarraconis arces. 
 5 mine te rota toilet et eitatus 
 
 Altam Bilbilin et tuum Salonem 
 
 Quinto forsitan essedo videbis. 
 
 Quid mandem tibi, quaeris ? Ut sodales 
 
 Paucos, sed veteres et ante brumas 
 lo Triginta mihi quattuorque visos 
 
 Ipsa protinus a via salutes 
 
 Et nostrum admoneas subinde Flavum, 
 
 lucundos mihi nee laboriosos 
 
 Seeessus pretio paret salubri, 
 15 Qui pigrum faciant tuum parentem. 
 
 Haec sunt lam tumidus vocat magister 
 
 Castigatque moras, et aura portum 
 
 Laxavit melior ; vale, libelle : 
 
 Navem, seis puto, non raoratur unus. 
 
LIBER XI. 
 
 QUO tu, quo, liber otiose, tendis 
 Cultus sidone non cotidiana ? 
 Numquid Parthenium videre? Certe. 
 Vadas et redeas inevolutus. 
 5 Libros non legit ille, sed libellos ; 
 Nee Musis vacat, aut suis vacaret. 
 Ecquid te satis aestimas beatum, 
 Contingunt tibi si manus minores? 
 Vicini pete porticum Quirini : 
 lo Turbam non habet otiosiorem 
 Pompeius vel Agenoris puella, 
 Vel primae dominus levis carinae. 
 Sunt illic duo tresve, qui revolvant 
 Nostrarum tineas ineptiarum, 
 15 Sed cum sponsio fabulaeque lassae 
 De Scorpo fuerint et Incitato. 
 
 III. 
 
 Non urbana mea tantum Pimpleide gaudent 
 Otia, nee vacuis auribus ista damus, 
 
 Sed meus in Geticis ad Martia signa pruinis 
 A rigido teritur centurione liber, 
 
144 ^' ^^^- MartiaLis 
 
 5 Dicitur et nostros cantare Britannia versus. 
 Quid prodest? Nescit sacculus ista mens. 
 At quam victuras poteramus pangere chartas 
 
 Quantaque Pieria praelia flare tuba, 
 Cum pia reddiderint Augustum numina terris, 
 lo Et Maecenatem si tibi, Roma, darent ! 
 
 VI. 
 
 Unctis falciferi senis diebus, 
 
 Regnator quibus imperat fritillus, 
 
 Versu ludere non laborioso 
 
 Permittis, puto, pileata Roma. 
 5 Risisti ; licet ergo, nee vetamur. 
 
 Pallentes procul hinc abite curae ; 
 
 Quidquid venerit obvium, loquamur 
 
 Morosa sine cogitatione. 
 
 Misce dimidios, puer, trientes, 
 lo Quales Pythagoras dabat Neroni ; 
 
 Misce, Dindyme, sed frequentiores. 
 
 Possum nil ego sobrius ; bibenti 
 
 Succurrent mihi quindecim poetae. 
 
 Da nunc basia, sed CatuUiana. 
 15 Quae si tot fuerint, quot ille dixit, 
 
 Donabo tibi passerem CatuUi. 
 
 XIII. 
 
 Quisquis Flaminiam teris, viator, 
 Noli nobile praeterire marmor. 
 Urbis deliciae salesque Nili, 
 
Epigrammaton, Liber XI. 145 
 
 Ars et gratia, lusus et voluptas, 
 5 Romani decus et dolor theatri 
 Atque omnes Veneres Cupidinesque 
 Hoc sunt condita, quo Paris, sepulcro. 
 
 XVIII. 
 
 Donasti, Lupe, rus sub urbe nobis ; 
 
 Sed rus est mihi maius in fenestra. 
 
 Rus hoc dicere, rus potes vocare ? 
 
 In quo ruta facit nemus Dianae, 
 5 Argutae tegit ala quod cicadae, 
 
 Quod formica die comedit uno, 
 
 Clusae cui folium rosae corona est ; 
 
 In quo non magis invenitur herba, 
 
 Quam Cosmi folium piperve crudum ; 
 10 In quo nee cucumis iacere rectus, 
 
 Nee serpens habitare tota possit, 
 
 Erucam male pascit hortus unam, 
 
 Consumpto moritur culex salicto, 
 
 Et talpa est mihi fossor atque arator. 
 15 Non boletus hiare, non mariscae 
 
 Ridere aut violae patere possunt. 
 
 Fines mus populatur et colono 
 
 Tanquam sus Calydonius timetur, ^ 
 
 Et sublata volantis ungue Prognes 
 20 In nido seges est hirundinino ; 
 
 Vix implet cochleam peracta messis 
 
 Et mustum nuce condimus picata. 
 
 Errasti, Lupe, littera sed una. 
 K 
 
146 M. VaL Martialis 
 
 Nam quo tempore praedium dedisti, 
 25 Mallem tu mihi prandium dedisses. 
 
 XXIV. 
 
 Dum te prosequor et domum reduco, 
 Aurem dum tibi praesto garrienti, 
 Et quidquid loqueris facisque laudo, 
 Quot versus poterant, I-abuUe, nasci ? 
 5 Hoc damnum tibi non videtur esse, 
 Si quod Roma legit, requirit hospes, 
 Non deridet eques, tenet senator, 
 Laudat causidicus, poeta carpit, 
 Propter te perit ? hoc Labulle, verum est ? 
 
 10 Hoc quisquam ferat, ut tibi tuorum 
 Sit maior numerus togatulonim, 
 Librorum mihi sit minor meorum ? 
 Triginta prope iam diebus una est 
 Nobis pagina vix peracta. Sic fit, 
 
 1 5 Cum cenare domi poeta non volt 
 
 XXXI. 
 
 Atreus Caecilius cucurbitanim 
 Sic illas quasi filios Thyestae 
 In partes lacerat secatque mille. 
 Gustu protinus has edes in ipso, 
 5 Has prima feret alterave cena, 
 Has cena tibi tertia reponet. 
 Hinc seras epidipnidas parabit, 
 Hinc pistpr fatuas facit placentas, 
 
Epigrammaton, Liber XL 147 
 
 Hinc et multiplices struit tabellas 
 10 Et notas caryotidas theatris ; 
 
 Hinc exit varium coco minutal, 
 
 Ut lentem positam fabamque credas : 
 
 Boletos imitatur et botellos, 
 
 Et caudam cybii brevesque maenas : 
 15 Hinc cellarius experitur artes, 
 
 Ut condat vario vafer sapore 
 
 In rutae folium Capelliana. 
 
 Sic implet gabatas parapsidesque, 
 
 Et leves scutulas cavasque lances. 
 20 Hoc lautum vocat, hoc putat venustum, 
 
 Unum ponere ferculis tot assem. 
 
 XLI. 
 
 Indulget pecori nimium dum pastor Amyntas 
 
 Et gaudet fama luxuriaque gregis, 
 Cedentes oneri ramos silvamque fluentem 
 
 Vicit, concussas ipse secutus opes. 
 5 Triste nemus dirae vetuit superesse ruinae 
 
 Damnavitque rogis noxia ligna pater. 
 Pingues, Lygde, sues habeat vicinus loUas : 
 
 Te satis est nobis annum erare pecus. 
 
 XLII. 
 
 Vivida cum poscas epigrammata, mortua ponis 
 Lemmata. Quid fieri, Caeciliane, potest ? 
 
 Mella iubes Hyblaea tibi vel Hymettia nasci, 
 Et thyma Cecropiae Corsica ponis api ? 
 
148 M. VaL Martialis 
 
 XLIV. 
 
 Orbus es et locuples, et Bnito consule natus 
 
 Esse tibi veras credis amicitias ? 
 Sunt verae, sed quas iuvenis, quas pauper habebas. 
 
 Qui novus est, mortem diligit ille tuam. 
 
 XLVIII. 
 
 Silius haec magni celebrat monimenta Maronis, 
 lugera facundi qui Ciceronis habet. 
 
 Heredem dominumque sui tumulive larisve 
 Non alium mallet nee Maro, nee Cicero. 
 
 XLIX. 
 
 lam prope desertos cineres et sancta Maronis 
 Nomina qui coleret, pauper et unus erat. 
 
 Silius optatae succurrere censuit umbrae, 
 Silius et vatem non minus ipse tulit. 
 
 LII. 
 
 Cenabis belle, luli Cerealis, apud me ; 
 
 Conditio est melior si tibi nulla, veni. 
 Octavam poteris servare ; lavabimur una : 
 
 Scis, quam sint Stephani balnea iuncta mihi. 
 5 Prima tibi dabitur ventri lactuca movendo 
 
 Utilis, et porris fila resecta suis. 
 Mox vetus et tenui maior cordyla lacerto, 
 
 Sed quam cum rutae frond ibus ova tegant. 
 Altera non deerunt tenui versata favilla 
 10 Et Velabrensi massa coacta foco j 
 
Epigrammaton, Liber XL 149 
 
 Et quae Picenum senserunt frigus olivae. 
 
 Haec satis in gustu. Cetera nosse cupis ? 
 Mentiar, ut venias : pisces, conchylia, sumen 
 
 Et chortis saturas atque paludis aves, 
 15 Quae nee Stella solet rara nisi ponere cena. 
 
 Plus ego polliceor : nil recitabo tibi. 
 Ipse tuos nobis relegas licet usque Gigantas, 
 
 Rura vel aetemo proxima Vergilio. 
 
 LIII. 
 
 Claudia caeruleis cum sit Rufina Britannis 
 
 Edita, quam Latiae pectora gentis habet ! 
 Quale decus formae ! Romanam credere matres 
 
 Italides possunt, Atthides esse suam. 
 5 Di bene, quod sancto peperit fecunda marito, 
 
 Quod sperat generos quodque puella nurus. 
 Sic placeat superis, ut coniuge gaudeat uno 
 
 Et semper natis gaudeat ilia tribus. 
 
 LVI, 
 
 Quod nimium mortem, Chaeremon Stoice, laudas, 
 
 Vis animum mirer suspiciamque tuum. 
 Hanc tibi virtutem fracta facit urceus ansa 
 
 Et tristis nullo qui tepet igne focus, 
 5 Et teges et cimex et nudi sponda grabati, 
 
 Et brevis atque eadem nocte dieque toga. 
 O quam magnus homo es, qui faece rubentis aceti 
 
 Et stipula et nigro pane carere potes ! 
 
I50 M, Val. Martialis 
 
 Leuconicis agedum tumeat tibi culcita lanis 
 lo Constringatque tuos purpura pexa toros, 
 O quam tu cupies ter vivere Nestoris annos 
 
 Et nihil ex uUa perdere luce voles ! 
 Rebus in angustis facile est contemnere vitam 
 
 Fortiter ille facit, qui miser esse potest. 
 
 LXXX. 
 
 Litus beatae Veneris aureum Baias, 
 Baias superbae blanda dona naturae, 
 Ut mille laudem, Flacce, versibus Baias, 
 Laudabo digne non satis tamen Baias. 
 5 Sed Martialem malo, Flacce, quam Baias. 
 Optare utrumque pariter, improbi votum est. 
 Quod si deorum munere hoc tibi detur, 
 Quid gaudiorum est Martialis et Baiae I 
 
 LXXXIV. 
 
 Qui nondum Stygias descendere quaerit ad umbras, 
 
 Tonsorem fugiat, si sapit, Antiochum. 
 Alba minus saevis lacerantur brachia cultris, 
 
 Cum furit ad Phrygios enthea turba modes. 
 5 Mitius implicitas Alcon secat enterocelas 
 
 Fractaque fabrili dedolat ossa manu. 
 Tondeat hie inopes Cynicos et Stoica menta 
 
 Collaque pulverea nudet equina iuba. 
 Hie miserum Scythica sub rupe Promethea radat, 
 lo Camificem nudo pectore poscet avem. 
 
EpigrammatoUy Liber XI, 151 
 
 Ad matremfugiet Pentheus,ad Maenadas Orpheus, 
 
 Antiochi tan turn barbara tela sonent. 
 Haec quaecunque meo numeratis stigmata mento, 
 
 In vetuli pyctae qualia fronte sedent, 
 1 5 Non iracundis fecit gravis unguibus uxor ; 
 
 Antiochi ferrum est et scelerata manus. 
 Unus de cunctis animalibus hircus habet cor : 
 
 Barbatus vivit, ne ferat Antiochum. 
 
 xc. 
 
 Carmina nulla probas moUi quae limite currunt, 
 Sed quae per salebras altaque saxa cadunt, 
 
 Et tibi Maeonio quoque carmine maius habetur, 
 Luceili columella, hie situ\ Metrophanes ; 
 5 Attonitusque legis terra'i frugiferdi, 
 
 Attius et quidquid Pacuviusque vomunt. 
 
LIBER XII. 
 Val. Martialis Frisco suo S. 
 
 SCIO me patrocinium debere contumacissimae 
 trienni desidiae ; quo absolvenda non esset 
 inter illas quoque urbicas occupationes, quibus 
 facilius consequimur, ut molesti potius, quam ut 
 5 officiosi esse videamur ; nedum in hac provinciali 
 solitudine, ubi nisi etiam intemperanter studemus, 
 et sine solatio et sine excusatione secessimus. 
 Accipe ergo rationem ; in qua hoc maximum et 
 primum est, quod civitatis aures, quibus assue- 
 
 lo veram, quaero, et videor mihi in alieno foro 
 litigare. Si quid est enim, quod in libellis meis 
 placeat, dictavit auditor. Illam iudiciorum sub- 
 tilitatem, illud materiarum ingenium, bibliothecas, 
 theatra, convictus, in quibus studere se voluptates 
 
 15 non sentiunt, ad summam omnium ilia, quae 
 delicati reliquimus, desideramus quasi destituti. 
 Accedit his municipalium rubigo dentium et 
 iudici loco livor, et unus aut alter mali, in pusillo 
 loco multi ; adversus quod difficile est habere 
 
 20 cotidie bonum stomachum. Ne mireris igitur 
 abiecta ab indignante quae a gestiente fieri sole- 
 
M. Val. Mar Halts Epigrammaton. 153 
 
 . bant. Ne quid tamen et advenienti tibi ab urbe 
 et exigenti negarem, — cui non refero gratiam, si 
 tantum ea praesto quae possum,— imperavi mihi, 
 
 25 quod indulgere consueram ; et studui paucissimis 
 
 diebus, ut familiarissimas mihi aures tuas exci- 
 
 perem adventoria sua. Tu velim ista, quae tan- 
 
 • turn apud te non periclitantur, diligenter aestimare 
 
 et excutere non graveris ; et, quod tibi difficilli- 
 
 30 mum est, de nugis nostris iudices nitore seposito, 
 ne Romam, si ita decreveris, non Hispaniensem 
 mittamus, sed Hispanum. 
 
 III. 
 
 Ad populos mitti qui nuper ab urbe solebas, 
 
 Ibis, io, Romam nunc peregrine liber, 
 Auriferi de gente Tagi tetricique Salonis, 
 
 Dat patrios manes quae mihi terra potens. 
 5 Non tamen hospes eris, nee iam potes advena did, 
 
 Cuius habet fratres tot domus alta Remi. 
 lure tuo veneranda novi pete limina templi, 
 
 Reddita Pierio sunt ubi templa choro. 
 Vel si malueris, prima gradiere Subura : 
 10 Atria sunt illinc consulis alta mei. 
 
 Laurigeros habitat facundus Stella penates, 
 
 Clarus lantheae Stella sititor aquae. 
 Fons ibi Castalius vitreo torrente superbus, 
 
 Unde novem dominas saepe bibisse ferunt. 
 15 lUe dabit populo patribusque equitique legendum, 
 
 Nee nimium siccis perleget ipse genis. 
 
154 ^' ^^^' Martialis 
 
 Quid titulum poscis ? versus duo tresve legantur, 
 Clamabunt omnes te, liber, esse meura. 
 
 IV. 
 
 Quod Flacco Varioque fuit summoque Maroni 
 
 Maecenas, atavis regibus ortus eques ; 
 Gentibus et populis hoc te mihi, Prisce Terenti, 
 Fama fuisse loquax chartaque dicet anus. 
 5 Tu facis ingenium, tu, si quid posse videmur ; 
 Tu das ingenuae ius mihi pigritiae. 
 
 VI. 
 
 Contigit Ausoniae procerum mitissimus aulae 
 
 Nerva ; licet toto nunc Helicone frui. 
 Recta Fides, hilaris dementia, cauta Potestas 
 lam redeunt : longi terga dedere Metus. 
 5 Hoc populi gentesque tuae, pia Roma, precantur : 
 Dux tibi sit semper talis, et iste diu. 
 Macte animi, quem rarus habes, morumque 
 tuorum, 
 Quos Numa, quos hilaris posset habere Cato. 
 Largiri, praestare, breves extendere census 
 lo Et dare quae faciles vix tribuere dei, 
 
 Nunc licet et fas est. Sed tu sub principe duro 
 Temporibusque malis ausus es esse bonus. 
 
 VIII. 
 
 Terrarum dea gentiumque Roma, 
 Cui par est nihil et nihil secundum, 
 
Epigrammaton, Liber XI L 155 
 
 Traiani modo laeta cum futures 
 Tot per saecula computaret annos, 
 5 Et fortem iuvenemque Martiumque 
 In tanto duce militem videret, 
 Dixit praeside gloriosa tali : 
 " Parthorum proceres ducesque Serum, 
 Thraces, Sauromatae, Getae, Britanni, 
 10 Possum ostendere Caesarem ; venite." 
 
 XVII. 
 
 Quare tam multis a te, Laetine, diebus 
 
 Non abeat febris, quaeris et usque gemis. 
 Gestatur tecum pariter pariterque lavatur, 
 Cenat boletos, ostrea, sumen, aprum. 
 5 Ebria Setino fit saepe et saepe Falerno, 
 
 Nee nisi per niveam Caecuba potat aquam, 
 Circumfusa rosis et nigra recumbit amomo, 
 
 Dormit et in pluma purpureoque toro. 
 Cum recubet pulchre, cum tam bene vivat apud te, 
 10 Ad Damam potius vis tua febris eat? 
 
 XVIII. 
 
 Dum tu forsitan inquietus erras 
 Clamosa, luvenalis, in Subura, 
 Aut collem dominae teris Dianae ; 
 Dum per limina te potentiorum 
 Sudatrix toga ventilat vagumque 
 
156 M, Val Mar Halts 
 
 Maior Caelius et minor fatigant : 
 
 Me multos repetita post Decembres 
 
 Accepit mea rusticumque fecit 
 
 Auro Bilbilis et superba ferro. 
 10 Hie pigri colimus labore dulci 
 
 Boterdum Plateamque ; Celtiberis 
 
 Haec sunt nomina crassiora terris. 
 
 Ingenti fruor improboque somno, 
 
 Quem nee tertia saepe rumpit hora, 
 15 Et totum mihi nunc repono, quidquid 
 
 Ter denos vigilaveram per annos. 
 
 Ignota est toga, sed datur petenti 
 
 Rupta proxima vestis a cathedra. 
 
 Surgentem focus excipit superba 
 20 Vieini strue cultus iliceti, 
 
 Multa vilica quem coronat olla. 
 
 Dispensat pueris rogatque longos 
 
 Levis ponere vilicus capillos. 
 
 Sic me vivere, sic iuvat perire. 
 
 XXI. 
 
 Municipem rigidi quis te, Marcella, Salonis 
 
 Et genitam nostris quis putet esse locis ? 
 Tam rarum, tam dulce sapis ; Palatia dicent, 
 
 Audierint si te vel semel, esse suam. 
 5 Nulla nee in media certabit nata Subura, 
 
 Nee Capitolini eollis alumna tibi. 
 Nee cito ridebit peregrini gloria partus, 
 
 Roraanam deceat quam magis esse nurum. 
 
Epigrammat on, Liber XII. 157 
 
 Tu desiderium dominae mihi mitius urbis 
 Esse iubes : Romam tu mihi sola facis. 
 
 XXIV. 
 
 O iucunda, covinne, solitudo, 
 Carruca magis essedoque gratum 
 Facundi mihi munus Aeliani ! 
 Hie mecum licet, hie, luvate, quidquid 
 5 In bueeam tibi venerit, loquaris. 
 Non reetor Libyei niger caballi, 
 Succinetus neque cursor antecedit. 
 Nusquam est mulio ; mannuli tacebunt. 
 O si conscius esset hie Avitus, 
 10 Aurem non ego tertiam timerem. 
 Totus quam bene sic dies abiret ! 
 
 XXVI. 
 
 Sexagena teras cum limina mane senator, 
 
 Esse tibi videor desidiosus eques. 
 Quod non a prima discurram luce per urbem 
 
 Et referam lassus basia mille domum. 
 5 Sed tu purpureis ut des nova nomina fastis, 
 
 Aut Nomadum gentes Cappadoeumve regas : 
 At mihi, quem cogis medios obrumpere somnos 
 
 Et matutinum ferre patique lutum, 
 Quid petitur ? Rupta cum pes vagus exit aluta 
 10 Et subitus crassae decidit imber aquae. 
 Nee venit ablatis clamatus verna lacernis, 
 
 Aceedit gelidam servus ad auriculam, 
 
158 M. Val, Martialis 
 
 Et " Rogat ut secum cenes Laetorius " inquit 
 Viginti nummis ? non ego : malo famem, 
 15 Quam sit cena mihi, tibi sit provincia merces, 
 Et faciamus idem, nee mereamur idem. 
 
 XXIX. 
 
 Hermogenes tantus mapparum, fPontice, fur est, 
 
 Quantus nummorum vix, puto, Massa fuit 
 Tu licet observes dextram teneasque sinistram, 
 Inveniet, mappam qua ratione trahat. 
 5 Cervinus gelidum sorbet sic halitus anguem, 
 Casuras alte sic rapit Iris aquas, 
 Nuper cum Myrino peteretur missio laeso, 
 Subduxit mappas quattuor Hermogenes. 
 Cretatam praetor cum vellet mittere mappam, 
 10 Praetori mappam surpuit Hermogenes. 
 Attulerat mappam nemo, dum furta timentur : 
 
 Mantile e mensa surpuit Hermogenes. 
 Hoc quoque si deerit, medios discingere lectos 
 Mensarumque pedes non timet Hermogenes. 
 15 Quam vis non modico caleant spectacula sole. 
 Vela reducuntur, cum venit Hermogenes. 
 Festinant trepidi substringere carbasa nautae, 
 
 Ad portum quotiens paruit Hermogenes. 
 I.inigeri fugiunt calvi sistrataque turba, 
 20 Inter adorantes cum stetit Hermogenes. 
 
 Ad cenam Hermogenes mappam non attulit un- 
 quam, 
 A cena semper rettulit Hermogenes. 
 
Epigrammaton, Liber XI L 1 59 
 
 XXX. 
 
 Siccus, sobrius est Aper ; quid ad me ? 
 Servum sic ego laudo, non amicum. 
 
 XXXI. 
 
 Hoc nemus, hi fontes, haec textilis umbra supini 
 
 Palmitis, hoc riguae ductile flumen aquae, 
 Prataque nee bifero cessura rosaria Paesto 
 
 Quodque viret lani mense, nee alget olus ; 
 5 Quaeque natat clusis anguilla domestica lymphis, 
 
 Quaeque gerit similes Candida turris aves : 
 Munera sunt dominae : post septima lustra reverso 
 
 Hos Marcella lares parvaque regna dedit. 
 Si mihi Nausicaa patrios concederet hortos, 
 ID Alcinoo possem dicere " Malo meos." 
 
 XXXII. 
 
 O luliarum dedecus Kalendarum, 
 Vidi, Vacerra, sarcinas tuas, vidi ; 
 Quas non retentas pensione pro bima 
 Portabat uxor rufa crinibus septem 
 5 Et cum sorore cana mater ingenti. 
 Furias putavi nocte Ditis emersas. 
 Has tu priores frigore et fame siccus 
 Et non recenti pallidus magis buxo 
 Irus tuorum temporum sequebaris. 
 10 Migrare clivom crederes Aricinum. 
 Ibat tripes grabatus et bipes mensa, 
 
i6o M. Val. Martialis 
 
 Foco virenti suberat amphorae cervix : 
 Fuisse gerres aut inutiles maenas 
 Odor impudicus urcei fatebatur, 
 
 15 Qualem marinae misit aura piscinae. 
 Nee quadra deerat casei Tolosatis, 
 Quadrima nigri nee corona pulei 
 Calvaeque restes allioque cepisque, 
 Quid quaeris aedes vilicosque derides, 
 
 20 Habitare gratis, o Vacerra, cum possis? 
 Haec sarcinarum pompa convenit ponti. 
 
 XXXIV. 
 
 Triginta mihi quattuorque messes 
 Tecum, si memini, fuere luli. 
 Quarum dulcia mixta sunt amaris, 
 Sed iucunda tamen fuere plura. 
 5 Et si calculus omnis hue et illuc 
 Diversus bicolorque digeratur, 
 Vincet Candida turba nigriorem. 
 Si vitare voles acerba quaedam 
 Et tristes animi cavere morsus, 
 10 NuUi te facias nimis sodalem. 
 Gaudebis minus, et minus dolebis. 
 
 xxxvii. 
 
 Nasutus nimium cupis videri. 
 Nasutum volo, nolo polyposum. 
 
Epigrammaton, Liber XI L i6i 
 
 XLIV. 
 
 Unice, cognato iunctum mihi sanguine nomen, 
 
 Qui geris et studio corda propinqua meo ; 
 Carmina cum facias soli cedentia fratri, 
 
 Pectore non minor es, sed pietate prior. 
 5 Lesbia cum tenero te posset amare Catullo, 
 
 Te post Nasonem blanda Corinna sequi. 
 Nee deerant Zephyri, si te dare vela iuvaret ; 
 
 Sed tu litus amas. Hoc quoque fratris habes. 
 
 XLVI. 
 
 Vendunt carmina Gallus et Lupercus. 
 Sanos, Classice, nunc nega poetas. 
 
 XLVII. 
 
 Difficilis facilis, iucundus acerbus es idem : 
 Nee tecum possum vivere, nee sine te. 
 
 XLVIII. 
 
 Boletos et aprum si tanquam vilia ponis, 
 
 Et non esse putas haec mea vota, volo. 
 Si fortunatum fieri me credis et heres 
 
 Vis scribi propter quinque Lucrina, vale. 
 5 Lauta tamen cena est : fateor, lautissima, sed eras 
 Nil erit, immo hodie, protinus immo nihil, 
 Quod sciat infelix damnatae spongia virgae, 
 Vel quicunque canis iunctaque testa viae. 
 Mullorum leporumque et suminis exitus hie est, 
 lo Sulphureusque color camificesque pedes. 
 L 
 
1 62 M. Val. Martialis 
 
 Non Albana mihi sit comissatio tanti, 
 
 Nee Capitolinae pontificumque dapes. 
 Imputet ipse deus nectar mihi, fiet acetum, 
 
 Et Vaticani perfida vappa cadL 
 15 Convivas alios cenarum quaere magister, 
 
 Quos capiant mensae regna superba tuae. 
 Me meus ad subitas in\itet amicus ofellas : 
 
 Haec mihi, quam possum reddere, cena placet. 
 
 Daphnonas, platanonas et aerios pityonas 
 
 Et non imius balnea solus habes, 
 Et tibi centenis stat porticus alta columnis, 
 
 Calcatusque tuo sub pede lucet onyx ; 
 Pulvereumque fugax hippodromon ungula plaudit, 
 
 Et pereuntis aquae fluctus ubique sonat 
 Atria longa patent ; sed nee cenantibus usquam. 
 
 Nee somno locus est Quam bene non habitas ! 
 
 LI. 
 
 Tarn saepe nostrum deeipi Fabullinum, 
 Miraris, Aule ? semper homo bonus tiro est 
 
 LVIL 
 
 Cur saepe sicci parva mra Nomenti 
 Laremque villae sordidum petam, quaeris ? 
 Nee cogitandi. Sparse, nee quiescendi 
 In urbe locus est pauperi. Negant vitam 
 Ludimagistri mane, noete pistores, 
 
Epigrammaton, Liber XI L 163 
 
 Aerariorum marculi die toto. 
 Hinc otiosus sordidam quatit mensam 
 Neroniana nummularius massa ; 
 mine balucis malleator Hispanae 
 
 10 Tritum nitenti fuste verberat saxum. 
 Nee turba eessat entheata Bellonae, 
 Nee fasciato naufragus loquax truneo, 
 A matre doetus nee rogare ludaeus, 
 Nee sulphuratae lippus institor mereis. 
 
 1 5 Numerare pigri damna qui potest somni, 
 Dieet quot aera verberent manus urbis, 
 Cum seeta Coleho Luna vapulat rhombo. 
 Tu, Sparse, neseis ista, nee potes seire, 
 Petilianis delieatus in regnis, 
 
 20 Cui plana summos despieit domus montes, 
 Et rus in urbe est vinitorque Romanus. 
 Nee in Falerno colle maior auetumnus, 
 Intraque limen clusus essedo eursus, 
 Et in profundo somnus, et quies nullis 
 
 25 Offensa Unguis ; nee dies nisi admissus. 
 Nos transeuntis risus exeitat turbae, 
 Et ad eubile est Roma. Taedio fessis 
 Dormire quotiens libuit, imus ad villam. 
 
 LXIII. 
 
 Uncto Corduba laetior Venafro, 
 Histra nee minus absoluta testa, 
 Albi quae superas eves Galaesi, 
 NuUo murice nee cruore mendax, 
 
t64 M, Val. Mar Halts 
 
 5 Sed tinctis gregibus colore vivo : 
 Die vestro, rogo, sit pudor poetae, 
 Nee gratis recitet meos libellos : 
 Ferrem, si faceret bonus poeta, 
 Cui possem dare mutuos dolores : 
 lo Comimpit sine talione eaelebs. 
 
 Caecus perdere non potest quod aufert. 
 Nil est deterius latrone nudo : 
 Nil seeurius est malo poeta. 
 
 LXVII. 
 
 Maiae Mereurium ereastis Idus. 
 Augustis redit Idibus Diana. 
 Oetobres Maro consecravit Idus. 
 Idus saepe eolas et has et illas, 
 5 Qui magni eelebras Maronis Idus. 
 
 LXVIII. 
 
 Matutine cliens, urbis mihi eausa relictae, 
 
 Atria, si sapias, ambitiosa eolas. 
 Non sum ego causidicus, nee amaris litibus aptus, 
 
 Sed piger et senior Pieridumque eomes. 
 5 Otia me somnusque iuvant, quae magna negavit 
 
 Roma mihi : redeo, si vigilatur et hie. 
 
 LXXII. 
 
 lugera mereatus prope busta latentis agelli 
 Et male eompaetae eulmina fulta casae, 
 
Epigrammaton, Liber XII. 165 
 
 Deseris urbanas, tua praedia, Pannyche, lites, 
 Parvaque, sed tritae praemia certa togae. 
 5 Frumentum, milium ptisanamque fabamque sole- 
 bas 
 Vendere pragmaticus, nunc emis agricola. 
 
 LXXXII. 
 
 Effugere in thermis et circa balnea non est 
 
 Menogenen, omni tu licet arte velis. 
 Captabit tepidum dextra laevaque trigonem, 
 
 Imputet acceptas ut tibi saepe pilas. 
 5 Colliget et referet laxum de pulvere follem, 
 
 Et si iam lotus, iam soleatus erit. 
 Lintea si sumes, nive candidiora loquetur, 
 
 Sint licet infantis sordidiora sinu. 
 Exiguos secto comentem dente capillos, 
 o Dicet Achilleas disposuisse comas. 
 
 Furaosae feret ipse tropin de faece lagonae, 
 
 Frontis et humorem colliget usque tuae. 
 Omnia laudabit, mirabitur omnia, donee 
 
 Perpessus dicas taedia mille " Veni ! " 
 
 LXXXVII. 
 
 Bis Cotta soleas perdidisse se questus, 
 Dum negligentem ducit ad pedes vernam, 
 Qui solus inopi restat et facit turbam, 
 Excogitavit homo sagax et astutus, 
 5 Ne facere posset tale saepius damnum : 
 Excalciatus ire coepit ad cenam. 
 
i66 M, Val. Mar Halts 
 
 LXXXVIII. 
 
 Tongilianus habet nasum : scio, non nego. Sed 
 iam 
 Nil praeter nasum Tongilianus habet. 
 
 xciv. 
 Scribebamus epos ; coepisti scribere : cessi, 
 
 Aemula ne starent carmina nostra tuis. 
 
 Transtulit ad tragicos se nostra Thalia cothurnos : 
 
 Aptasti longum tu quoque syrma tibi. 
 
 5 Fila l)Tae movi Calabris exculta Camenis : 
 
 Plectra rapis nobis, ambitiose, nova. 
 
 Audemus saturas : Lucilius esse laboras. 
 
 Ludo leves elegos : tu quoque ludis idem. 
 Quid minus esse potest? epigrammata fingere 
 coepi 
 lo Hinc etiam petitur iam mea palma tibl 
 
 Elige, quid nolis ; quis enim pudor, omnia velle ? 
 Et si quid non vis, Tucca, relinque mihi. 
 
 XCVIII. 
 
 Baetis olivifera crinem redimite corona, 
 Aurea qui nitidis vellera tingis aquis ; 
 Quem Bromius, quem Pallas amat; cui rector 
 aquarum 
 Albula navigerum per freta pandit iter : 
 5 O minibus laetis vestras Instantius oras 
 Intret, et hie populis ut prior annus eat. 
 Non ignorat, onus quod sit succedere Macro ; 
 Qui sua metitur pondera, ferre potest. 
 
LIBER XIII. 
 Xenia. 
 
 NE toga cordylis et paenula desit olivis, 
 Aut inopem metuat sordida blatta famem ; 
 Perdite Niliacas, Musae, mea damna, papyros ; 
 Postulat, ecce, novos ebria bruma sales. 
 5 Non mea magnanimo depugnat tessera talo, 
 Senio nee nostrum cum cane quassat ebur. 
 Haec mihi charta nuces, haec est mihi charta 
 fritillus. 
 Alea nee damnum nee facit ista lucrum. 
 
 11. 
 
 Nasutus sis usque licet, sis denique nasus, 
 
 Quantum noluerat ferre rogatus Atlas, 
 Et possis ipsum tu deridere Latinum : 
 
 Non potes in nugas dicere plura meas, 
 5 Ipse ego quam dixi. Quid dentem dente iuvabit 
 
 Rodere ? carne opus est, si satur esse velis. 
 Ne perdas operam : qui se mirantur, in illos 
 
 Virus habe, nos haec novimus esse nihil. 
 Non tamen hoc nimium nihil est, si candidus aure, 
 :o Nee matutina si mihi fronte venis. 
 
1 68 M. Val. Martialis 
 
 III. 
 
 Omnis in hoc gracili Xeniorum turba libello 
 Constabit nummis quattuor empta tibi. 
 •''(^uattuor est nimium? poterit constare duobusT^ 
 
 Et faciet lucrum bibliopola Tryphon. 
 5 Haec licet hospitibus pro munere disticha mittas, 
 Si tibi tam rams, quam mihi, nummus erit. 
 Addita per titulos sua nomina rebus habebis : 
 Praetereas, si quid non facit ad stomachum. 
 
 V. Piper. 
 
 Cerea quae patulo lucet ficedula lumbo, 
 Cum tibi sorte datur, si sapis, adde piper. 
 
 VII. Faba. 
 
 Si spumet rubra conchis tibi pallida testa, 
 Lautorum cenis saepe negare potes. 
 
 y\\\. Far, 
 
 Imbue plebeias Clusinis pultibus ollas, 
 Ut satur in vacuis dulcia musta bibas. 
 
 X. Simila. 
 
 Nee dotes similae possis numerare nee usus, 
 Pistori totiens cum sit et apta coco. 
 
 XI. Hordeum. 
 
 Mulio quod non det tacituris, accipe, mulis. 
 Haec ego coponi, non tibi, dona dedL 
 
Epigrammaton, Liber XIII. 1 69 
 
 XIII. Betae. 
 
 Ut sapiant fatuae, fabrorum prandia, betae, 
 O quam saepe petet vina piperque cocus ! 
 
 XIV. Laduca. 
 
 Cludere quae cenas lactuca solebat avorum, 
 Die mihi, cur nostras inchoat ilia dapes ? 
 
 XXVIII. Vas cottanorum. 
 
 Haec tibi quae torta venerunt condita meta, 
 Si maiora forent cottana, ficus erant. 
 
 XXXI. Caseus Vestinus. 
 
 Si sine carne voles ientacula sumere frugi, 
 Haec tibi Vestino de grege massa venit. 
 
 XXXVI. Cistella oHvarum. 
 
 Haec, quae Picenis venit subducta trapetis, 
 Inchoat atque eadem finit oliva dapes. 
 
 XXXIX- Haedus, 
 
 Lascivum pecus et viridi non utile Baccho 
 Det poenas ; nocuit iam tener ille deo. 
 
 XL. Ova. 
 
 Candida si croceos circumfluit unda vitellos, 
 Hesperius scombri temperet ova liquor. 
 
1 70 M. Val. Martialis 
 
 XLiii. Idem. 
 
 Lecta suburbanis mittuntur ap3nina ramis 
 Et vernae tuberes. Quid tibi cum Libycis ? 
 
 XLVi. Persica. 
 
 Vilia matemis fueramus praecoqua ramis : 
 Nunc in adoptivis Persica cara sumus. 
 
 XLViii. Boleti. 
 
 Argentum atque aurum facile est laenamque tog- 
 amque 
 Mittere, boletos raittere difficilest 
 
 L. Terrae tubera. 
 
 Rumpimus altricem tenero quae vertice terram 
 Tubera, boletis poma secunda sumus. 
 
 LI I. A nates. 
 
 Tota quidem ponatur anas ; sed pectore tantum 
 Et cervice sapit : cetera redde coco. 
 
 Liii. Turtures. 
 
 Cum pinguis mihi turtur erit, lactuca valebis, 
 Et cochleas tibi habe. Perdere nolo famem. 
 
 Liv. Perna. 
 
 Cerretana mihi fiat vel missa licebit 
 De Menapis : lauti dj petasone vorenL 
 
Epigrammaton, Liber XIII. 1 7 1 
 
 LV. Petaso. 
 Musteus est : propera, caros nee differ amicos. 
 Nam mihi cum vetulo sit petasone nihil. 
 
 LViii. lecur anserinum. 
 Aspice, quam tumeat magno iecur ansere maius ! 
 Miratus dices : " Hoc, rogo, crevit ubi ? " 
 
 LX. Cuniculi. 
 Gaudet in effossis habitare cuniculus antris. 
 Monstravit tacitas hostibus ille vias. 
 
 LXi. Attagenae. 
 Inter sapores fertur alitum primus 
 lonicarum gustus attagenarum. 
 
 LXii. Gallinae altiles. 
 Pascitur et dulci facilis gallina farina, 
 Pascitur et tenebris. Ingeniosa gula est. 
 
 Lxv. Perdices. 
 Ponitur Ausoniis avis haec rarissima mensis '. 
 Hanc in piscina ludere saepe soles. 
 
 Lxxii. Phasiani, 
 Argoa primum sum transportata carina : 
 Ante mihi notum nil nisi Phasis erat. 
 
 Lxxv. Grues. 
 Turbabit versus nee littera tota volabit, 
 Unam perdideris si Palamedis avem. 
 
172 M. Val. Martialis 
 
 Lxxix. Mulli vivi. 
 Spirat in advecto, sed iam piger, aequore mullus. 
 Languescit ? Vivum da mare : fortis erit. 
 
 Lxxxii. Ostrea. 
 Ebria Baiano modo veni concha Lucrino. 
 Nobile nunc sitio luxuriosa garum. 
 
 LXxxvii. Murices. 
 Sanguine de nostro tinctas, ingrate, lacernas 
 Induis, et non est hoc satis, esca sumus. 
 
 Lxxxviii. Gobii. 
 In Venetis sint lauta licet convivia terns, 
 Principium cenae gobius esse solet. 
 
 xci. Acipensis. 
 Ad Palatinas acipensem mittite mensas. 
 Ambrosias ornent munera rara dapes. 
 
 xcii. Lepores. 
 Inter aves turdus, si quid me iudice certum est, 
 Inter quadrupedes mattea prima lepus. 
 
 CI. Oleum Venafranum. 
 Hoc tibi Campani sudavit baca Venafri 
 Unguentum : quotiens sumis, et istud olet. 
 
 CIV. Mel Atticu7n. 
 Hoc tibi Thesei populatrix misit Hymetti 
 Pallados a silvis nobile nectar apis. 
 
EpigrammatoUy Liber XIII. 1 73 
 
 cv. Favi Siculi. 
 
 Cum dederis Siculos mediae de collibus Hyblae, 
 Cecropios dicas tu licet esse favos. 
 
 cvii. Picatum. 
 Haec de vitifera venisse picata Vienna 
 Ne dubites, misit Romulus ipse mihi. 
 
 cix. ' Albanum. 
 
 Hoc de Caesareis mitis vindemia cellis 
 Misit, luleo quae sibi monte placet. 
 
 ex. Surrenttnum, 
 
 Surrentina bibis ? nee murrina picta, nee aurum 
 Sume : dabunt calices haec tibi vina suos. 
 
 CXI. Falernum, 
 
 De Sinuessanis venerunt Massica praelis : 
 Condita quo quaeris consule ? Nullus erat. 
 
 CXI I. Setinum. 
 
 Pendula Pomptinos quae spectat Setia campos, 
 Exigua vetulos misit ab urbe cados. 
 
 CXI 1 1. Fundanum, 
 
 Haec Fundana tulit felix auctumnus Opimi. 
 Expressit mustum consul et ipse bibit 
 
1 74 ^' VciL Martialis 
 
 cxiv. Trifolinum. 
 
 Non sum de primo, fateor, trifolina Lyaeo, 
 Inter vina tamen septima vitis ero. 
 
 cxv. Caecubum. 
 
 Caecuba Fundanis generosa cocuntur Amyclis, 
 Vitis et in media nata palude viret. 
 
 cxvi. Mamertinum. 
 
 Amphora Nestorea tibi Mamertina senecta 
 Si detur, quodvis nomen habere potest 
 
 cxviii. Tarraconense. 
 
 Tarraco, Campano tantum cessura Lyaeo, 
 Haec genuit Tuscis aemula vina cadis. 
 
 cxx. Spoletinum, 
 
 De Spoletinis quae sunt cariosa lagonis 
 Malueris, quam si musta Falema bibas. 
 
 cxxi. Pelignum. 
 
 Marsica Peligni mittuiit turbata coloni : 
 Non tu, libertus sed bibat ilia tuus. 
 
 cxxiiL Massilitanum. 
 
 Cum tua centenos expunget sportula cives, 
 Fumea Massiliae ponere vina potes.^ 
 
Epigr ammat on y Liber XIII. 175 
 
 cxxiv. Caeretanum. 
 Caeretana Nepos ponat, Setina putabis. 
 Non ponit turbae, cum tribus ilia bibit. 
 
 cxxv. Tarentinum. 
 
 Nobilis et lanis et felix vitibus Aulon 
 Det pretiosa tibi vellera, vina mihi. 
 
 cxxvi. Unguentum. 
 
 Unguentum heredi nunquam nee vina relinquas. 
 Ille habeat nummos, haec tibi tota dato. 
 
 cxxvii. Corona rosea. 
 
 Dat festinatas, Caesar, tibi bruma coronas : 
 Ut quondam veris, nunc tua facta rosa est. 
 
LIBER XIV. 
 
 Apophoreta, 
 I. 
 
 SYNTHESIBUS dum gaudet eques domin- 
 usque senator 
 Dumque decent nostrum pilea sumpta lovem ; 
 Nee timet aedilera moto spectare fritillo, 
 Cum videat gelidos tam prope vema lacus : 
 5 Divitis altemas et pauperis accipe sortes : 
 Praemia convivae dent sua quisque suo. 
 ** Sunt apinae tricaeque et si quid vilius istis/' 
 Quis nescit ? vel quis tam manifesta negat ? 
 Sed quid agam potius madidis, Saturne, diebus, 
 I o Quos tibi pro caelo filius ipse dedit ? 
 
 Vis scribam Thebas Troiamve malasve Mycenas ? 
 " Lude," inquis, " nucibus : " perdere nolo 
 nuces. 
 
 I a. 
 
 Quo vis cunque loco potes hunc finire libellum. 
 Versibus explicitum est omne duobus opus, 
 
 II. 
 Lemmata si quaeris cur sint ascripta, docebo : 
 Ut, si malueris, lemmata sola legas. 
 
M, Val. Martialis Epigrammaton. 177 
 
 III. Pugillares citreL 
 Secta nisi in tenues essemus ligna tabellas, 
 Essemus Libyci nobile dentis onus. 
 
 ; IV. Quinquiplices, 
 Caede iuvencorum domini calet area felix, 
 Quinquiplici cera cum datur altus honos. 
 
 v. Pugillares eborei. 
 Languida ne tristes obscurent lumina cerae, 
 Nigra tibi niveum littera pingat ebur. 
 
 VI. Triplices, 
 Tunc triplices nostros non vilia dona putabis, 
 Cum se venturam scribet arnica tibi. 
 
 VII. Pugillares membranei. 
 Esse puta ceras, licet haec membrana vocetur : 
 Delebis, quotiens scripta novare voles. 
 
 VIII. Vitelliani. 
 Nondum legerit hos licet puella, 
 Novit quid capiant Vitelliani. 
 
 IX. Idem. 
 Quod minimos cernis, mitti nos credis amicae. 
 Falleris. et nummos ista tabella rogat. 
 
 X. Chartae maiores. 
 Non est, munera quod putes pusilla, 
 Cum donat vacuas poeta chartas. 
 M 
 
178 M. Val. Martialis 
 
 XI. Chartae epistolares. 
 Seu leviter noto, seu caro missa sodali 
 Omnes ista solet charta vocare suos. 
 
 XII. Loculi ehumei. 
 
 Nos nisi de flava loculos implere moneta 
 Non decet ; argentum vilia ligna ferant. 
 
 XIII. Loculi lignei. 
 
 Si quid adhuc superest in nostri faece locelli, 
 Munus erit. Nihil est ; ipse locellus erit. 
 
 XIV. Tali eburnei. 
 
 Cum steterit nullus voltu tibi talus eodem, 
 Munera me dices magna dedisse tibl 
 
 XV. Tesserae. 
 Non sim talorum numero par tessera, dum sit 
 Maior, quam talis, alea saepe mihi» 
 
 XVI. Turricula, 
 Quae scit composites manus improba mittere 
 talos, 
 Si per me misit, nil nisi vota feret* 
 
 XVII. Tabula lusoria. 
 
 Hac mihi bis seno numeratur tessera puncto ; 
 
 Calculus hac gemino discolor hoste perit 
 
 XIX. Theca libraria, 
 Sortitus thecam calamis armare memento ; 
 Cetera nos dedimus, tu leviora para. 
 
Epigrammaton, Liber XIV, 1 79 
 
 XX. Calculi. 
 Insidiosorum si ludis bella latronum, 
 Gemmeus iste tibi miles et hostis erit. 
 
 XXI. Graphiarium. 
 Haec tibi erunt armata suo graphiaria ferro : 
 Si puero dones, non leve munus erit. 
 
 XXIV. Acus aurea. 
 Splendida ne madidi violent bombycina crines, 
 Figat acus tortas sustineatque comas. 
 
 XXV. Pectines, 
 
 Quid Faciet nuUos hie iriventura capillos 
 Multifido buxus quae tibi dente datur ? 
 
 XXVI. Crines. 
 
 Caustica Teutonicos accendit spuma capillos ; 
 Captivis poteris cultior esse comis. 
 
 XXVII. Sapo. 
 Si mutare paras longaevos cana capillos, 
 Accipe Mattiacas — quo tibi calva ? — pilas. 
 
 xxviii. Umbella. 
 Accipe quae nimios vincant umbracula soles : 
 Sit licet et ventus, te tua vela tegent. 
 
 XXXIV. Falx. 
 Pax me certa ducis placidos curvavit in usus. 
 Agricolae nunc sum, militis ante fuL 
 
i8o M, VaL Martialis 
 
 XXXVI. Ferramenta tonsoria. 
 Tondendis haec arma tibi sunt apta capillis : 
 Unguibus hie longis utilis, ilia genis. 
 
 XXXVII. Scritiium. 
 Selectos nisi das mihi libellos, 
 Admittam tineas trucesque blattas. 
 
 XXXVIII. Fasces calamorum. 
 Dat chartis habiles calamos Memphitica tellus ; 
 Texantur reliqua tecta palude tibi. 
 
 XLi. Lucema polymyxos. 
 Illustrem cum tota meis convivia flammis 
 Totque geram myxas, una lucema vocor. 
 
 XLI II. Candelabrum Corinthium, 
 
 Nomina candelae nobis antiqua dederunt. 
 Non norat parcos uncta lucema patres. 
 
 XLV. Pila paganica. 
 Haec quae difficili turget paganica pluma, 
 Folle minus laxa est et minus arta pila. 
 
 XLVi. Pila trigonalis. 
 ' Si me mobilibus nosti expulsare sinistris, 
 Sum tua : tu nescis, rustice : redde pilam. 
 
 XLVii. Follis. 
 Ite procul, invenes : mitis mihi convenit aetas ; 
 Folle decet pueros ludere, folle senes. 
 
Epigrammaton, Liber XIV, i8i 
 
 XLix. Halteres. 
 Quid pereunt stulto fortes haltere lacerti ? 
 Exercet melius vinea fossa viros. 
 
 L. Galericulum. 
 Ne lutet immundum nitidos ceroma capillos, 
 Hac poteris madidas condere pelle comas. 
 
 LI. StHgiles. 
 Pergamon has misit. Curvo destringere ferro ; 
 Non tam saepe teret lintea fullo tibi. 
 
 Liv. Crepiiacillum. 
 Si quis plorator collo tibi vernula pendet, 
 Haec quatiat tenera garrula sistra manu. 
 
 LV. Flagellutn. 
 Proficies nihil hoc caedas licet usque flagello, 
 Si tibi purpureo de grege currit equus. 
 
 LVi. Dentifricium. 
 Quid mecum est tibi ? Me puella sumat, 
 Emptos non soleo polire dentes. 
 
 LXi. Laterna cornea. 
 Dux latema viae clusis feror aurea flammis 
 Et tuta est gremio parva lucerna meo. 
 
 Lxii. Laterna de vesica. 
 Cornea si non sum, numquid sum fuscior? aut me 
 Vesicam contra qui venit esse putat ? 
 
1 82 M, Val. Mar Halts 
 
 LXiii. Fistula. 
 
 Quid me compactum ceris et harundlne rides? 
 
 Quae primum stxucta est fistula, talis erat 
 
 LXiv. Tibiae. 
 Ebria nos madidis rumpit tibicina buccis : 
 Saepe duas pariter, saepe monaulon habet. 
 
 Lxv. Soleae lanatae. 
 Defuerit si forte puer soleasque libebit 
 Sumere, pro puero pes erit ipse sibi. 
 
 Lxviii. Copta Rhodia. 
 Peccantis famuli pugno ne percute dentes ; 
 Clara Rhodos coptam quam tibi misit edaL 
 
 Lxxi. Muscarium bubuluin. 
 Sordida si flavo fuerit tibi pulvere vestis, 
 Colligat hunc tenui verbere cauda levis. 
 
 Lxxvii. Cavea eborea. 
 Si tibi talis erit, qualem dilecta Catullo 
 Lesbia plorabat, hie habitare potest. 
 
 Lxxix. Flagra. 
 Ludite lascivi, sed tantum ludite, servi. 
 Haec signata mihi quinque diebus erunt. 
 
 Lxxx. Ferulae. 
 Invisae nimium pueris grataeque magistris, 
 Clara Prometheo munere ligna sumus. 
 
Epigrammaton, Liber XIV, 183 
 
 Lxxxii. Scopae. 
 In pretio scopas testatur palma fuisse. 
 Otia sed scopis nunc analecta dedit. 
 
 Lxxxiii. Scalptorium. 
 Defendet manus haec scapulas mordente molesto 
 Pulice, vel si quid pulice sordidius. 
 
 Lxxxvii. Stibadia. 
 
 Accipe lunata scriptum testudine sigma ; 
 Octo capit ; veniat quisquis amicus erit. 
 
 Lxxxviii. Gustatorium, 
 Femineam nobis cherson si credis inesse, 
 Deciperis : pelagi mascula praeda sumus. 
 
 Lxxxix. Mensa citrea. 
 Accipe felices, Atlantica munera, silvas : 
 Aurea qui dederit dona, minora dabit. 
 
 xc. Mensa acerna. 
 Non sum crispa quidem, nee silvae filia Maurae, 
 Sed norunt lautas et mea ligna dapes. 
 
 xcii. Quinquepedal. 
 Puncta notas ilex et acuta cuspide clusa 
 Saepe redemptoris prodere furta solet. 
 
 xcv. Phiala aurea caelata. 
 Quamvis Callaico rubeam generosa metallo, 
 Glorior arte magis : nam Myos iste labor. 
 
184 M. Val. Martialis 
 
 xcvi. Calices Vatinii. 
 Vilia sutoris calicem monimenta Vatini 
 Accipe ; sed nasus longior ille fuit. 
 
 xcix. Bascauda, 
 Barbara de pictis veni bascauda Britannis ; 
 Sed me iam mavolt dicere Roma suam. 
 
 CI. Boletaria. 
 
 Cum mihi boleti dederint tam nobile nomen, 
 Prototomis — pudet heu ! — servio coliculis. 
 
 cm. Colum nivarium, 
 
 Setinos, moneo, nostra nive frange trientes : 
 Pauperiore mero tingere lina potes. 
 
 CIV. Saccus nivarius. 
 
 Attenuare nives norunt et lintea nostra : 
 Frigidior colo non salit unda tuo. 
 
 cviii. Calices Saguntint. 
 Quae non sollicitus teneat servetque minister, 
 Same Saguntino pocula facta luto. 
 
 cix. Calices gemmati. 
 Gemmatum Scythicis ut luceat ignibus aurum, 
 Aspice. Quot digitos exuit iste calix ! 
 
 ex. Ampulla potoria. 1 
 
 Hac licet in gemma, servat quae nomina Cosmi, 
 
 Luxuriose, bibas, si foliata sitis. ■ ; 
 
Epig rammaton, L iber XI V. 185 
 
 CXI. Crystallina. 
 Frangere dum m etuis, franges crystallina : peccant 
 Securae nimium soUicitaeque manus. 
 
 cxvii. Idem. 
 Non potare nivem, sed aquam potare recentem 
 De nive commenta est ingeniosa sitis. 
 
 cxviii. Idem, 
 Massiliae fumos miscere nivalibus undis 
 Parce, puer, constet ne tibi pluris aqua. 
 
 cxx. Ligula argentea. 
 Quamvis me ligulam dicant equitesque patresque, 
 Dicor ab indoctis lingula grammaticis. 
 
 cxxi. Cochleare. 
 Sum cochleis habilis, sed nee minus utilis ovis. 
 Numquid scis, potius cur cochleare vocor? 
 
 cxxiv. Toga. 
 Romanes rerum dominos gentemque togatam 
 lUe facit, magno qui dedit astra patri. 
 
 cxxv. Ide7n. 
 Si matutinos facilest tibi perdere somnos, 
 Attrita veniet sportula saepe toga. 
 
 cxxvi. Endromis. 
 
 Pauperis est munus, sed non est pauperis usus. 
 
 Hanc tibi pro laena mittimus endromida. 
 
i86 M. VaL Martialis 
 
 cxxviii. Bardocucullus. 
 Gallia Santonico vestit te bardocucullo. 
 Cercopithecorum paenula nuper erat. 
 
 cxxix. Canusinae rufae. 
 Roma magis fuscis vestitur, Gallia rufis, 
 Et placet hie pueris militibusque color. 
 
 cxxx. Paemila scortea, 
 Ingrediare viam caelo licet usque serene, 
 Ad subitas nunquam scortea desit aquas. 
 
 cxxxi. Lacernae coccineae. 
 Si Veneto Prasinove faves, quid coccina sumes ? 
 Ne fias ista transfuga sorte, vide. 
 
 CXXXI 1 1. Lacernae Baeticae. 
 
 Non est lana mihi mendax, nee mutor aheno : 
 
 Sic placeant Tyriae : me mea tinxit ovis. 
 
 cxxxv. Cenatoria. 
 Nee fora sunt nobis, nee sunt vadimonia nota : 
 Hoc opus est, pictis accubuisse toris. 
 
 cxxxvi. Laena. 
 Tempore brumali non multum levia prosunt : 
 Calfaciunt villi pallia vestra mei. 
 
 cxxxvii. Lacernae albae. 
 Amphitheatrali nos commendamus ab usu, 
 Cum teget algentes alba lacerna togas. 
 
Epigrammaton, L iber XI V, 187 
 
 cxxxviii. Mantele. 
 Nobilius villosa tegant tibi lintea citrum : 
 Orbibus in nostris circulus esse potest. 
 
 cxxxix. CucuUi Liburnici. 
 lungere nescisti nobis, o stulte, lacernas : 
 Indueras albas, exue callainas. 
 
 CXL. Udones Cilicii, 
 Non hos lana dedit, sed olentis barba mariti : 
 Cinyphio poterat planta latere sinu. 
 
 CXLI. Synthesis. 
 Dum toga per quinas gaudet requiescere luces, 
 Hos poteris cultus sumere iure tuo. 
 
 cxLii. Focale. 
 Si recitaturus dedero tibi forte libellum, 
 Hoc focale luas asserat auriculas. 
 
 cxLiv. Spongia. 
 Haec tibi sorte datur tergendis spongia mensis 
 Utilis, expresso cum levis imbre tumet. 
 
 cxLVi. Cervical. 
 Tinge caput Cosmi folio, cervical olebit : 
 Perdidit unguentum cum coma, pluma tenet. 
 
 cxLViii. Lodices, 
 Nudo stragula ne toro paterent, 
 lunctae nos tibi venimus sorores. 
 
1 88 M. VaL Martialis 
 
 CLV. Lanae albae. 
 Velleribus primis Appulia, Parma secundis 
 Nobilis : Altinum tertia laudat ovis. 
 
 CLix. Tomentum Leuconicum. 
 
 Oppressae nimium vicina est fascia plumae ? 
 Vellera Leuconicis accipe rasa sagis. 
 
 CLX. Tomentum Circense, 
 
 Tomentum concisa palus Circense vocatur. 
 Haec pro Leuconico stramina pauper emit. 
 
 CLxi. Pluma. 
 
 Lassus Amyclaea poteris requiescere pluma, 
 Interior cygni quam tibi lana dedit. 
 
 CLXii. Foenum. 
 
 Fraudata tumeat fragilis tibi culcita mula. 
 Non venit ad duros pallida cura toros. 
 
 CLXiii. Tintinnabulum, 
 
 Redde pilam : sonat aes thermarum. Ludere 
 pergis ? 
 Virgine vis sola lotus abire domum. 
 
 CLXVii. Plectrum. 
 
 Fervida ne trito tibi pollice pulsula surgat, 
 Exorent docilem Candida plectra lyram. 
 
Epigrammaton, Liber XIV, 189 
 
 CLXViii. Trochus. 
 Inducenda rota est : das nobis utile munus. 
 Iste trochus pueris, at mihi can thus erit. 
 
 CLXix. Idem. 
 
 Garrulus in laxo cur anulus orbe vagatur ? 
 Cedat ut argutis obvia turba trochis. 
 
 CLXXxii. Sigillum gibberi fictile. 
 Ebrius haec fecit terris,puto,mcnstra Prometheus : 
 Saturnalicio lusit et ipse luto. 
 
 CLXXXiv. Homerus in pugillaribus membranis. 
 
 Ilias et Priami regnis inimicus Ulixes 
 Multiplici pariter condita pelle latent. 
 
 CLXXXV. Vergili Culex. 
 
 Accipe facundi Culicem, studiose, Maronis, 
 Ne nucibus positis arma virumque legas. 
 
 CLXXXVi. Vergilius in membranis. 
 
 Quam brevis immensum cepit membrana 
 Maronem ! 
 Ipsius voltus prima tabella gerit 
 
 CLXXXViii. Cicero in membranis. 
 
 Si comes ista tibi fuerit membrana, putato 
 Carpere te longas cum Cicerone vias. 
 
J90 M, Val. Martialis 
 
 CLXXXix. Moiiobiblos Properti, 
 
 Cynthia facundi carmen iuvenale Properti 
 Accepit famam : non minus ipsa dedit 
 
 cxc. Titus Livius in memhranis. 
 Pellibus exiguis artatur Livius ingens, 
 Quem mea non totum bibliotheca capit. 
 
 cxci. Sallustius. 
 Hie erit, ut perhibent doctorura corda vironim, 
 Primus Romana Crispus in historia. 
 
 CXCI I. Ovidi Metamorphosis in membranis. 
 Haec tibi multiplici quae structa est massa tabella, 
 Carmina Nasonis quinque decemque gerit. 
 
 cxciii. Tibullus. 
 Ussit amatorem Nemesis lasciva Tibullum, 
 In tota iuvit quem nihil esse domo. 
 
 cxciv. Lucanus. 
 Sunt quidam, qui me dicant non esse poetam : 
 Sed qui me vendit bibliopola, putaL 
 
 cxcv. Catullus, 
 Tantum magna suo debet Verona CatuUo, 
 Quantum parva suo Mantua Vergilio. 
 
 cxcviii. Catella Gallicana. 
 Delicias parvae si vis audire catellae, 
 Narranti brevis est pagina tota mihi. 
 
Epigrammatony Liber XIV, 191 
 
 cc. Canis vertragus. 
 Non sibi, sed domino venatur vertragus acer, 
 Illaesum leporem qui tibi dente feret. 
 
 ccviii. JNotarius. 
 Currant verba licet, manus est velocior illis 
 Nondum lingua suum, dextra peregit opus 
 
 ccix. Concha. 
 Levis ab aequorea cortex Mareotica concha 
 Fiat : inoffensa currit harundo via. 
 
 ccxiii. Parma. 
 Haec, quae saepe solet vinci, quae vincere raro. 
 Parma tibi, scutum pumilionis erit. 
 
 ccxvi. Accipiter. 
 Praedo fuit volucrum, famulus nunc aucupis : 
 idem 
 Decipit et captas non sibi maeret aves. 
 
 ccxvii. Opsonator. 
 Die quotus et quanti cupias cenare, nee unum 
 Addideris verbum : cena parata tibi est. 
 
 ccxix. Cor bubulum. 
 Pauper causidicus nullos referentia nummos 
 Carmina cum scribas, accipe cor, quod habes. 
 
 ccxx. Cocus. 
 Non satis est ars sola coco : servire palatum 
 Nolo : cocus domini debet habere gulam. 
 
192 M. Val. Martialis Epigrammatoji, 
 
 ccxxii. Pistor diUdarius. 
 Mille tibi dulces openim manus ista figuras 
 Extruet : huic uni parca laborat apis. 
 
 ccxxiii. Adipata. 
 Surgite : iam vendit pueris iantacula pistor 
 Cristataeque sonant undique lucis aves. 
 
 Turnhull dr* Spears, Printers ^ Edinburgh. 
 
-^. 
 
 WIL-U BE ASSESSED FOR FAJUU ^^^ ^^^^.tV 
 THIS BOOK ON THE DAjE DU poURTH 
 
 ^vT/ul .NCRE.se TO SO CENTS^ON^^^^^ ^^, 
 
 DAY AND TO $»0" 
 
 OVERDUE. ^= 
 
 L,D 21-95m-7,'37 
 
 «9. FORREST ROAD. EDINBURGH. 
 
ys 00520 
 
 n