THE LIBRARY THE UNIVERSITY OF CALIFORNIA LOS ANGELES ACADEMISCMM U IT S PANN I NGEN o p BESCHRYVING DER VOORNAA^STE UNlVERSITEITENj ACADEMIC N E N VAN ITALIEN, VRANKRYK, SPANJE , PORTUGAL I GROOT-BRITTANfE, DUITSCHLAND, ZWIT- SERLAND, DEENEMARKEN, ZWEEDEN, PRUISSE.V, POOLEN, RUSLAND , OOSTENRYKSCHE, ifMcNSCHE, Etf INZONDERIIEID DER V E R E E N I k G D E N E D E R L A N D E N j Bchclzcndc .: Derzelvcr Oorfprong en Opkomft , Inweiding en Jubel, feeften, Bloei en ferval, oude en tegenwoordige *Staat ; wyse van Befti'er, Voorrechten, Inkomften, ,L van zodanig eene Academic , op welk zy hunne Studien ver- richten , zoo kan het nice min- der gevallig zyn 5 wanneer zy in hctzelve ook die van gantfch Eu- ROPA vinden aangemerkt, Hier aan ontbrak het tot nu toe. Hier aan heeft de Opfteller dezes zyn * a ledige VOORBERICHf. ledige uuren befteed, om al wat hem aanmerkenswaardig uit de befte Schryvers vdorkwam , by elkaar te verzamelen, en het dcil Vaderlanderen aan te bieden^ niet twyfFelende of dit zal met noegen ontfangen worden. LYST L Y S T D E R AKADEMIEN O F HOOGE SCHOOLEN I N X T JL JC X JE TURIN. In deze hoofdftad van *t Hercbgdom PIEMONT vindc rtien eene hooge School , die tamelyk be- roemd is,- zy werd in 'ejaar 1405 aaa deze plaats gefchonken door den Keizer Sigismund; doch be- gon omrrend 80 jaaren laater eerll te bloeijen. De wyd-beroemde ERASMUS Van ROTTERDAM wefd al hier in den jaare 1 490 toe Doftor irt de Godge- "Jeerdheid bevorderd. De Hoogleeraaren dezer A- kad6mie genie ten ruime jaarwedden , vvelke uic de koninglyke fchatkamer betaald worden. Het gebouw dezer hooge Schoole is groot, pragtig en praalt mec veele oude Opfchriften. De koninglyke Dibliotheek alhier is zeer fraai , en be- ftond uit ruim 30. ooo gebonden boeken , behil- ven oracrend 2000 handfchriften , doch de hatrt A over- a LYST DER AKADEMIEN OP overledene Koning heeft van dezelve 7000 aan de Bibliotheek der hooge School gefchonken. Voorts zyn 'er in deze Scad verfcheidene byzon- dere Schoolen of zogenaamde- Akad&mien van Kon- ften en Weetenfchappen, welker befchryving bui- ten ons beftek is. M I L A A N. De Hoofdftad van 't Hertogdom van dien naam heeft eene zeer aanziqnlyke hooge School. De cyd van derzelver oprechcing kan nice wel bepaald wor- den ; nogthans is het zeker dac zy eene der oudfte Akademien is welke hedendaagfch nog 1 in wezen 2yn. Het Collegium Atnbroflanum , in de Kerk van den H. Ambrofius geplaatft, in 't welk 16 Hoog leeraars dagelyks openbaare Leflen geeven, zet deze hooge School geen geringen luilter by. Dit Collegie , waar in ook eene Akademie der Schilderkunde is aan2;elegd , is.gelligt door den Kardinaal Fredrlh Borromeo, tcr eere.van den zo gemelden //. Slinbnfius. Van dczen lieofc ook de wyd- beroemde Bibliotbeca Ambrofiana haaren naam , welke Bibliocheek door den Kardinaal en Aardsbifichop Guibert Borromeo zo zctr veuneer- derd is, dan 'er thans een onwaardecrbaare fcbac van gedrukte en zeer oude gefchreevene boeken in bewaard wordt , die dagelykfch vier uuren lung door'de Geleerden. kunnen bezigtigd vvorden. On- der ..dc. handfchrifren muncen uit de werken van Arnvrojius op ferkaraenc \ doch het allcr/iddzaamft is de overzetting van de joodfche Oudheden van Flavius JofcphuS) door RufBnus, nog op Boom- fcborflen gcichreeven en meer dan 1 1 oo j cud. HOOCK SCHOOLED IN ITALIE. oud. Het getaj der gedrukte boeken beloopt nicer dan 45000 lluks. Onder de Hoog leeraaren die .voorheen aan deze Univerficeit gebloeid hebben, zyn inzcmderheid be- roemd : Georgius Merula , . Hier -animus Donatus , Antwius Urcteus, Hieronimus Cardanus enz. P AVI A. Eene voornaame Stad in bet Milaneefch gebied , heefc mede een tamelyk beroemde hooge School. Dezelve is voorrgefprooten uic een grooc Gymna- fium, reeds in den jaare 791 door Keizer Karel de Groote te dezer plaacs geitichc , uit weike School naderhand m 't jaar 1361, onder Keker Karel de IV eene Univerfiteic gefprooten is, wtlke eerlang zeer beroemd vverd en zo veele geleerde Mannen uitleverde , dat ze den naam van Fdldj]i> ma of. de Ailergelukkigfte verkreeg. Thans echter fchync haar luifter eenigzins verminderd te zyn PAR M A. De Hoofdftad des Hertogdoms. van dien naam , heefc eene Univerfiteic, welke aiet zeer oud is, zynde geftidic m 'c jaar 1599. Ook fchync dezelve nimmer zeer groocen opgang gemaakc te hebben. Twee jaaren na het ftichten der Univerficeit, werd ook in dezo Stad een zogenaamd Illu^er Kolkgii opgerich: , in 'c welk t-voe hondcrd adelyke jonge- Jingen in veelerhande Weetenfqhappen ondervveezen werden ; de Jefuiten hadden voor de affchaffing banner Orde , over die,, zo als over de meci^ kweekfchoolen.in de Roomfch.-Catholyke landen , hec opzigt. - Voorheen ..was 'er in deeze Stad A -i eene 4 LYST DBR AKADEMIEN OF eene fraaije Bibliotheek van ruim 18. ooo Boeken; doch deze heefc de thans regeerende Koning van Sparjje , voorheen Koning der beide Sicilien en Hercog van Parma, in den jaare 1734, benevens de Kunflkamer en't Medailjen-kabinec, naar Napels doen vervoeren. M O D E N A. Mede de Hoofdftad van *t Hertogdom het welk oien naara voerc , heefc nog de overblyfzelen eener voorheen beroemdo hooge School , welke omtrend den jaare 1 200 haar begin genomen heefc. De Rechtsgeleerdheid pleeg in oude tyden hier zeer te bloeijen ; zynde diestyds alleenlyk aan de hooge Scboolcn van Conftantinnpokn, Rome, Bononun en deze plaats door de Keizeren vergunning gegee ven om deze wetenfchap te onderwyzen. Thans echcer maakt deze Univerfiteit weiaig geruchc. Voor ruim ao jaaren is door den dies tyds regee- renden Hertog een prachtig Gebouw geitichc en nangelegd roc een Kollegie voor 80 jon^e Edellie- den. Het zelve draagc den naam van 'c Kollegie van S. Borromco. V E N E T I E N. Deze wyd-beroemde Scad, naar welke de mach- ti'ge Republyk Venetien benoemd is , heefc mede eene Univerficeit, welke voorheen zeer beroemd was en in welke veeie vermaarde Geleerden , te veelen om hier te nosmen , gebloeid hebben. De- ze Univerficeic is omcrend den jaare 1460 bekend geworden , toen Emanucl Cbryjbloras de Griekfche caal ia Italic o'/erbragc en te Venetien openlyk leerd- &OOGE SCHOOLEN IN ITALIC. 5 leerdde. Thans beftaat ze in drie zogenaamde So- cieteiten , van welke ieder in een byzonder Gebouw of liever Paleis vergadert en haare eigen' inkomtf en heeft. Zy draagen de naamen van Mifericordia 9 St. Maria en St. Rocbus; de laatfte is inzonder- heid zeer ryk en hetGebouw, 'cwelkzy gebruikt,is by uitftek fraai en prachtig. De openbaare Boe- kery is zeer groot en koftbaar; zy werd eerft ge- ftioht door den geleerden Franchctts Petrarchan maar in den jaare 1469 zeer vermecrderd door de aan haar nagelaatene Bibliotheek van den Kardinaal Bejjarioni beftaande onder anderen in veele La- tynfche en Griekfche handfchriften , van welke ech- ter geen meer da 500 jaaren oud is. Men vindc ook in deze Bibliotheek voortreflyke Schilderyen en onfchatbaare Marraeren Scandbeelden, en de opzig- ters derzelve wenden alles aan om ze fteeds mec boeken en zeldzaame oudheden te vermeerdercn. PADUA. Eene overoude Stad in Venetiaavfcb Lmbar- dfe'n, van welke (zo men wil) Virg'lius reeds in zyne gedichten gewag maakt (# ) , en welke ge- houden wordc voor de geboorte plaats van den Roomfchen Gefchied fchryver Titus Livius , heefc eene Univerfiteic,de beroemdfte van geheel Itallen. Volgens fommigen zoude dezelve reeds in 't jaar 79 1 door Keizer Karel de Grooie opgerecht zyn ; docb ( a ) Zo dit gevoelen waar is , aoude deze Stad ge* flicht zyn door Anterior, van wien V 7 irgilius zingt; Hie tamen ills Urbein Patavifedssqus locavit; A 3 6 * LYST DER AKADEMIEN OF doch waarfchynlyk is zy eerft in 1179 gefticht. Zeker is het , dat zy eenigzins in verval geraalu zyn- de , door Keizer Frederik de II herfteld is in den jaare 1221. De Venetiaanen hebben zedert meer- rnaalen de geleerdfte Mannen met groote on^often naar Padua gelokt , ten einde aan deeze hooge School ineer Mfter by te zetten , welke ook van tyd toe tyd door verfcheidene Pauzen met veele voorregten begifiigd is. Voorheen pleegen de Duitfchers veel deze-Akademie te bezoeken, voor- naamlyk de geenen die de Rechtsgeleerdheid of de Geneeskunde beoeftenden , welke twee weeten- fchappen alhier voornaamlyk bloeidden. Nog he- den genieten 'er de Duitfchers verfcheiden' voorreg- ten. Ook kunnen 'er Lieden van alle gezindhe- den , zelfs Jooden of Turken tot de Eercrappert der -Geleerdheid bevdrderd worden. Hec gecal der ProfefToren aan deze Univerfiteit wordt .op oratrend 50 begroot. Echter rekend men thans het getal der Scudenten op nict veel rneer dan "500. De ongebondene vryheid, welke zy alhier genooten, wordt met zeer veel waarichynlykheid voor de voornaame oorzaak van de vermindering.dcr hooge School- gehouden. Onder de veele vermaarde Hoog-leeraaren , die van tyd tot tyd.arai deze Univerfiteit gebloeid heb- worden in de Kechten gereld : Franciscus die naderhand Kardinaal ge worden is, van Ayta van Zuichem , een Fries van ge- boorte, daar na Voorzitter geworden in den Rnad van Keizer Karel de Vyfde in de Nederlanden^ welkth poll: hy by den oorfprong en voorrgang der Splanfche beroertens aldaar beklcedde , en door zy- ns Sphrifien over dezelvc zo wel als door andere na- HOOGE SCHOOLEN IN ITALIE. 7 nagelaatene werken by ons zeer bekend is. Voorts Bartholomew Sozinus enz. In de Geneeskun- de zyn hier onder andere zeer beroemd geweeft: Gabriel Fallopius . Andreas Pefalius en ddrianus Spiegelius heiden Nederlanders Behalven de hooge School, zyn in deze Stad nog verfcheiden' byzondere Schoolen of zogenaam- de Akade*mien van kunflen en weetenfchappen, welker befchryving ons beftek nice coelaar. VERONA. Insgelyks in het Venetiaanfch Gebied gelegen, de Geboorte plaats van Mmtiius Marus* van Co.- (Ullus, Cornelius Nepos, Plinius de Oude en van Vitruvius , voor welke beroemde Mannen alhier Standbeelden opgerecht zyn. Deze Stad had eertyds een hooge School , welke reeds in V begin der 13. Eeuw bekend was, en zeer ver- maard geweelt is, v.ooral in de Geneeskunde, in welke, zo wel als in andere Weetenfchappen, zy vcele vermaarel behoorende, uit welken hoof- de ook zes Paullen van 't jaar 1305 af toe 1371 toe. na elkander aldnar hun verblyf rrehouden he,bben. Deze Stad heeft eene U nverfi-teit , mede door Paus Bonlfacius de. VIII geiiicht in 'c jaar 130^. Zy is met veele voorregten begifdgd..en voorheen zeer bloeijend geweert; thans is zy nog in redelyk goeden ftaat. Zy heeft verfcheiden ge- leerde Mannen tot Hoog-leeraaren gehad, voor- naamlyk in de Rechrsgelcerdheid. De Jefuiccn pleegen 'er in de Theologie en.de Wyshegeene te onderwyzen. NA HOOGE SCHOOLEN IN ITAL1E. 15 N A P E L S. De Hoofd en Hof plaats der Koningryken van Napals en Sicilian, eene der grootfte en volk- ryklte, Stad van r geheel It alien. Binnen deze is door Keizer Frcdr.ik de 11, in den jaare 1224 eene Univerficeic geltichc, die vervolgens door verfchei- den Koningen , inzonderheid door Pbilippus de II Koning van Spanje, Napels enz. zeer begunftigd en met.veele' voorregten befchonken is Verfchei^en Geleerde Mannen van Naam hebben in dezelve ge- bloeid te veel om hier op te tellen. "Men vindc 'er eene zeer fraaije Bibliotheek, van welke (zo als wy hier.voor reeds aanmerkten) een groot ge- deeke van Parma herxvaards gebragt is. Op her Koninglyk Lullfloc -Pon-ici, ruim twee uureh van Napels gelegen, is een voortreflyk Kabinec van Na- cuurlyke Zeldzaarbheden , als mede eene zeer groo- te en koftbaare Verzameling van Qudheden , welke groocen deels niec verre' van daar, ter plancze al- waar wel eer de. oude Stafl Herculaneuin', by da Gricken Heraklea genaamd , geftaartKhedft, van tyd tot tyd uit den grond gegraaven zyri. Deze verzafnelin, die 4door de Kenneis .der Oudheden met verwondering befchouwd wordr s verineerderc nog dagelykfch, wordende hot opdelven 'en onder- zoekeri van den grond tteeds met goed gevolg voortgezec. S A L E R N O. Eene overoude Stad in her Koningryk Napels met een Univerficeic , welke thans hyna gehcel ver- duidcrd is; voorheen echcer was dezelve, inzbn- der- 16 LYST DER AKABEMIEN OP derheid wegens haare wydberoemde Medicynfchg Facukeit , zeer vermaard en bloeijend. De Ge- leerde en alom bekende Geneeskundige Johannes de Mediolano heeft in de la Eeuw het Hoog-leer- aarampt in deze Univerfiteit bekleed ; zyne nagelaa- tene .werken zyn in de meeft bekende taalen over- gezet en federt de uitvinding der Drukkonft onein- dige maalen herdrukt, MESSINA EN C A T A N E A. Beide Steden op het Eiland Sidlien en ieder eene Univerfiteit gehad hebbende, van welke thans wei-> nig meer dan de naam overgeblecven is. In de eerfte is de vermaarde Petrus Bembus Hoog-leer- aar geweeft. D'Univerficeic van Catanea was zeer beroemd en bloeijend. Volgens de Grondwetcen des Ryks raoeften niet alleen alle geboorene Sici- liaanen, maar ook de Malthezer Ridders zich op deze hooge School in de Weetenfchappen oeffenen, Doch door de veelvuldige onluflen op die Eiland, als mede door de Aardbeeving die in 'c jaar 1693 de Stad Catanca voor 'c grooctt gedeehe vernielde y is deze Inftelling verwaarloofd en in onbruik ge- raakc. Dus deze Univerfiteic , zo wel als die van. Mesfma geheel te gronde gegaan is. Behalven de- ze is op die Eiland nog eene Univerikeic, naam- lyk te Palermo; dan ook deze fchynt van weinig belang te zyn en is nauwlyks anders dan in naam bekend. HOO HOPCE SCHOOLEN is FRANKIIYK.' 17 HOOGE SCHOOLEN I N II? 7$ s^l 7W 7$T 7f^ *Y* 7F*C snder deze verdient de eerfte plaats de beroem- de Univerfiteit der Hoofdftad van dit Ryk P A R Y S. Deze Univerfiteic door Karel de Groote in 'c jaar 791 gefticht, wordt voor de oudfte der wae- reld gehouden. Zy is in veele Collegien afgedeeld, welker byzondere befchryving ons te verre zoude doen uitwyden. Wy zullen derhalven ons bepaa- len by de twee voornaamfte, dat naamlyk der &>r- bonne en dat van Navarre. Het eerfte is in den jaare 1253 gefticht door Robert de Sorbonns , van wien het den naam aangenomen heet't. Die Collegie is van deszelfs begin af der Godgeleerd- hcid toegewyd en fteeds zeer vermaard geweeft. Meerraaalen heeft het zig tegen de oppermacht en befluiten der Paufen aangekant; derzelver Bullcn , Inftellingen van nieuwe Geertlyke Ordens enz. ver- worpen ; ten alien tyde de vryheid der Kerke van Frankryk tegen hen verdedigd , en van tyd tot tyd veele voortreflyke Leden en beroemde Man- nen opgeleverd. De Bibliotheek aan dit Collegie behoorende, is voortreilyk; ftraks zullen wy nader van dezelve melding maaken. Naaft het Col- B le- i8 LYST DER AKADEMIEN OF legie van de Sorbonne is dat van Navarre het be- roemfte. Het zelve werd in 't jaar 1304 geltichc, door Johanna Koninginne van Navarre, Geraaalin van Koning Philip de Schoone. In die Collegie worden ook eenige bekwaame doch arme Studenten aangenomcn en onderhouden. Het Gebouw van dit Collegie is zeer fraai en voorzien met de noodi- ge Gehoorzaalen enz. In hec zelve worden, be- halven de Godgeleerdheid , voornaamlyk de be- fchaafde letteren onderweezen. In de overige verfcheidene Collegien dezer Univerficeic worden in alle de verfchillende takken der Geleerdheid, door mannen van ukmuntende bekwaamheid leflen ge- geeven. Behalven deze Univerficeit zyn 'er in Parys zeven veortreflyke Akadtmien of Maatfchappyen der Weetenfchappen , naamlyk : I De Acadtmie Francoife. Deze is door den vermaarden Kardinaal de Richelieu aangelegd in 't jaar 1633; doch heefc hare eerfte vergadering ge- houden ap den to July van 't jaar 1637. ^ e ^" ning is zelve Pronftor of Befchermer van deze Maatfchappy. Zy legc zig voornaamlyk toe om de Franfche Taal te verbeteren en de Welfpreekend- heid en Dichtkunde zo veel rnogelyk ton voJkomen- heid te brengen. leder Jaar op den 25 Augulty deelt zy twee pryzen uic , beftaande in Gouden Ge- denkpenningen. -^ Op den eenen die 200 Livres aan Goud waard is , ftaat het beeld van den H, Lo- dewyk ; deze wordt gegeeven aan hem die 't beft Proefftuk van Welfpreekendheid inlevert. Op den anderen die 300 Livres waard is, ftaat de af- beelding des regeerenden Konings , en deze worde gefchonken aan hem die hec fraaift Dichtftuk aan de Akaddmie overkven* II. De HOOGE SGHOOLEN IN FRANKRYK. 19 II. De jtcaBtmU Royale des Inferiptions & bel- les Lettres of der Opftbrifien en fraaye Letter en + door Korring Lodewyk de XIV, op aanraading van den beroemden Staacs-dienaar en begunftiger der Weetenfchappen Colbert , opgerichc in den jaare 1663. Deze ftichting bepaalde'zig eerft flegts toe Gedenkpenningen , zin-en opfchriften, doch is na- derhand tot de zogenaamde fraaye Letteren, inzon- derheid tot de Latynfche en Griekfche Letcerkundj uicgebreid. Dit Genoodfchap beftaat uit 40 ge- leerde Led en , die tweemaal ter week in da Louvre vergaderen. Het zelve heeft reeds omtrend 30 deelen in Quarto van haare Memoires of verhande- lingen door den druk gemeen gemaakt. III. De Academic Roy ale des Sciences of der VTeetenfcbappen. Welke mede .door den itraksge- melden Colbert in 't jaar 1666 ontworpen, , ia den jaare i6<>9 door den Koning beveftigd en in 1716 ten aanzien haarer fchikking zeer veranderd is. Deze Akadecnie beftaat thans, behalven haare Correfpondenten , in 70 Ledcn , die in verfcbillende ClafTen verdeeld zyn. Age dezer Leden zyn gdeer- de lieden buicen het Koningryk, de overigen moe- ten alle te Parys woonen. Zy komen tweemaal *s weeks in *t Koninglyk Paleis dezer Scad byeen* Jaarlykfch deck deze Akademie ^ryzen uit aan de geenen die de door haar voorgeftelde vruagen bed beantwoorden. Zeer veele deelen van haare ver- bandelingen zien reeds het Hcht ; in dezelve worden inzonderheid veele voortreflyke ontdekkingeo in cte Natuur en in de Wis-kunde gevonden. IV. De ^cademie de Peinture & df Sculpture of der Schilder - en Beeldboim-kunde. Da Heer Cbarmois, een zeer grooc Kenner dezer Kun^ ften, heeft ze ia 't jaar 1645 aangelegd; vyfjaarea B a. iaa- 20 LyST DERAKADEMIEN OF laater werd ze door den Koning beveftigd. Zy heefc in de Louvre twee groote venrekken , in wel- ke eene menigte meefterttukken der Schilder en Beeldhouw-kunde gevonden vvorden. De jonge Akade'miflen of Leerlingen oeffenen zi in naardezelve te tekenen, De ProfefTbren dezer Akademie vellen het oordeel over de belle dier tekeningen en wyzen derzelver maakers zekere beftemde pryzen toe. Vooris wordc deze Akademie beftierd door eenen Kanfelier en vier Direfteurs. De V. is de Acudemie de FArchiteffurc of der fiouwkunele i mede door den bovengemelden Ge- icerdheid en kunil-lievenden Colbert opgerichc in den jaare 1 67 1. Deze Akademie , welke van tyd tot tyd zeer bekwaame en beroemde Bouw kunftenaars opgeleverd heeft, is verdeelc in cwee Klaflen. In de eerfle zyn 1 1 , in de andere 17 Akademiften. VI. De Acadtmte de la Muflqus^ welke in den jaare 1669 gefticht is en inzonderheid door de vreemdelingen aeer vlyng bezogt wordt. Zy houdc eenmaal 's weeks haare byeenkomft in 'c Koninglyk Paleis. De VII eindlyk is de Acadtmie Royals de Chi- rurgie of der Heelkunde , welke door den overle- den eerften Koninglyken Heelmeefter de la Peyro- nk in 't jaar 1731 aangelegd, doch niet voor 'c jaar 1748 door opene Brieven des Konings beves- tigd is. De eerfte Koninglyke Heelmeefter is fteeds Voorzitter dezer Akademie. Zy is verdeeld in vier Klaflen. De eertte beftaande uit 40 Akademiften, voert voornaamlyk het beftier. De tweede beftaac tik <2o .Adjunften of medehelpers. In de derde Khfle zyn alle de Heelmeefters van Parys, en de vierde beftaat uit alle de Binnenlandfche zo wel als ukheemfche Medeleden. Zy bcvJyugen zig ale HOOGE SCHOOLED IN FRANKRYK. ar gezjimentlyk de Heelkundc op eenen nog vafteren grond te veftigen en ze hos 1 anger hoe volkomener te maaken. Zy vergaderen ieder Donderdag in de Groote Zaal van het Collegie van 5. Come. Een- rnaal in *c jaar houdc de Akademie eene openbaare byeenkomft , in welke de Prys aan den geenen , die de in 't voorig jaar opgegeevene vraag heft be- amwoord heeft, toegeweezen jwordt. De Prys be- ftaat in een' Gouden Gedenkpienning, die alcoos op deszelfs voorzyde het Borftbeeld des regeerenden Konings vertoond en aan Goud 5ooL5vreswaardis. Hec getal der openbaare BIBLIOTHEEKEN binnen deze Stad, is zeer aanzienlyk. Parys overtrcfc ten dezen opzigre alle de andere Steden der waercld; dus achten wy het wel der moeite waard eene korre befchryving derzelven mede te deelen. i. De Kon'wglyke Bibliotheek ; zekerlyk de grootfte en fraaifte van alien. KoningKarel de V, die in 't jaar 1380 overleed, heeft reeds begonnen dezelve aan te leggen. Zyn Opvolgcrs hebben ze van tyd tot tyd vermeerderd , zo dat thans in dczel- ve 35000 handfchriften en meer: dan 100000 ge- drukte Werken , behalven eene zeer talryke en koft- baare verzameling der voorrreflykfte Prenten en Te- keningen gevonden worden. De Catalogus of naamlyft der gefchreeven en gedrukte Boeken dezer Bibliotheek, beflaat verfcheidene deelen in Folio. INiet veele jaaren geleden , heeft men qok , in een geheel nieuw daar toe aangelegd Kabinet , de onfchacbaare en uitmuntende verzameling van Gou- den, Zilveren en andere Oude Gedenkpenningen , by dezc Boekery geplaatft. a. De Colbenynfche Bibliotheek, aangelegd in de voorige Eeuw, door den meermaal met roem gemeldon Staatsdienaar Colbert; dezelve beitond uit B 3 50.00 39 LYST DER AKADEMIEN OF 9000 gefchreeven en 18000 gedrukte boeken. Men wil dac deze Boekery thans zeer verminderd zoude zyn. 3. De Benedictyner Bibliotheek te S. Germain (eene der Voorfteden van Parys) in 'c jaar 1614 aangelegd en zederc zeer vermeerderd. Zy is thans naaft de Koninglyks Bibliotheek zekerlyk de talryk- ile en befte ; heftaande uic een getal van omtrend 9000 gefchreevene en [ruira 70000 gedrukte Boeken. Men vindt in dezelve een groot getal van raare handfchriften ea zeldzaame Boeken, welke de Geleerde Kanfelier Seguier nice alleen in Europa, piaar zelfs in 'c Ooften , met groote koften verza- meld heeft, en in 'c jaar 1732 door zynen Erfge- naam den BiUchop van Mecz aan deze Bibliotheek nagelaaten zyn. 4. De Mazarynfcbe Bibliotheek , aangelegd door den Kardinaal en eerflen Staats-dienaar Maza- rin , die daar toe den beroeraden Boek-Kenner Ga- briel Naudc gebruikte. Deze door geheel Europa reizende, bragc in korten tyd 40000 ftuks heer- lyke handfchrifcen en gedrukte Boeken by een, doch toen de Kardinaal niet lang daar na Frankryk ruimen moeft, geraakte deze Bibliotheek verrtrooid. De keurlyke Manufcripten werden in de Koningly* h Bibliotheek gebragt , alwaar zy zederc gebleeven zyn. Een gedeelce der overigen kogt de Kardinaal , na dac hy in 'c jaar 1652 ce rug gekomen en in \ be wind herfteld was, weder in en voegde 'er nog eene ganfche verzameling by , waar door deze Boe- kery toe 37000 gedrukce werken gebragc en zedert gebleeven is. 5. De BibUotbcek in de Sorbonne is mede zeer aanzienlyk. Men begon dezelve reeds te verzame- len in 'c jaar 1285?; dan het meeft heefc de Kardi- naal HOOGE SCHOOLEN IN FRANKRYK. 23 naal dt Richelieu tot deze verzameling toegebragt, maakende zyne geheele Boekery aan die Collegie; welk voorbeeld door zynen Secretaris Michel le Majle gevolgd werd. De Koning zelf heeft deze Bibliotheek met de raarfte Premkunft verraeerderd. 6. In de Abtdy van Genoveva vindc men eene koftbare Bibliotheek, beftaande in 6000 handfchrif- ten en zeer veele gedrukte Boeken. De geleerde Tellier , Aardsbiflchop van Rheims, die in 't jaar 1710 overleed, heeft zyne verzameling van Boe- ken, uitmeerdan 17000 ftuks beftaande, aan deze Bibliotheek nagelaaten. By dezelve is ook een uit- rauntend Kabinet van veelerlei inzonderheid Na- tuurlyke Zeldzaamheden. 7. De Bibliotheek der Geweezen' Jefuiten^ in het Collegie van Clermont, of gelyk het tegen- woordig genoemd wordt , van Louis le Grand. Dezelve beftaat uit ruira 46000 zo gedrukte als ge fchreevene Boeken. De Kardinaal Du Prat ll's- fchop van Clermont , heeft dit Collegie en deze Bi bliotheek eerft begonnen op te rechten. Koning Lodewyk de XIV of de Groote heefc naderhand aan die Collegie veele gunflen beweezen,- waarom hec zelve ook naar hem genoemd is. Indenjaare 1718 kwam de Boekfchat van den overleden Staats-Mi nifter Harlay aan deze Bibliotheek. &. De Boekery in 'c Profcffit-buisi door den Kardinaal Karel van Bourbon 1 die in 1594 geftor- ven is , tot zyne gedagtenis gefticht. Men vindt in dezelve ruim 22000 goede VVcrkcn. 9. De Boekzaal des Cbanolnes of der Kanun- niken in de Abtdy van S. Vi&or, welke 3000 ge- f^hreevene en 40000 gedrukte Boeken be- vat. Men is zedert het jaar 1113 met het verzame- Icn van dezelven bezig geweeft ? * verfcheiden' ge- B 4 ker- 24 LYST DER. AKADEMIEN OF leerde Mannen hebben 'er hunne Boeken aan ver* eerd. 10. De Priefters van net Oratorium, welk Collegie ingericht is om jonge Geeftlyken te onder- wyzen en tot den dientt bekwaam te maaken , heb- ben ook eenen fchoonen voorraad van 800 oude handfchriften , onder welke veele Hebreeuwfchc , Arabifche , Syrifche en Perfiaanfche zyn ; benevens si. ooo gedrukte Boeken. Deze ftichting werd in 'c jaar 1611, door den Kardinaal ^fcr#/#jopge- rechc. 1 1. De Bibliotheek der Jakobynen, in den jaare 1613 gellicht , is rnede zeer fraai. Men vindt in dezelve soco gefchreevene en 25000 gedruk- te Werken. 12. DC //uguflyner Monniken, by la Place des Vtffoires bezitten rnede eene redelyk fraaye Biblio- theek; zy begonden dezelve te verzamelen in 'c jaar 1650. Thans is het getal der Boeken tot ruim 22000 ftuks aangegroeid. 13. De Minor it en of zogenaamde Minderbroe- ders , der Orde van S. Francifcus bezitten eene Bi- bliotheek van 20000 boeken , onder welke 300 handfchriften gevonden worden; deze verzameling munt inzonderheid uit in 't geen de Kerklyke Oud- hcden betreft ; doch de handfchriften beftaan meeft al in Staatkundige Memorien en Negotiation aan buitenlandfche Hoven. Men ziet hier ook een Herbaria: Pivus of verzameling van gedroogde Kruidcn, in 16 deelen , waar in zeer veele foor- ten van Kruidcn by uitftek zuiver bewaard worden. 14. De Bibliotheek der Kechtsgeleerden in 't voorportaal van het Aardsbiflchoplyk Paleis, De beroemde Rechtsgeleerde Rlpafond, die te Parys in \ jaar 1704 geHorven is, hgeft dezelve eerft aan-. HOOGE SCHOOLEN IN FRANKRYK 25 gelegd en nice allecn zyn' eigene Rechtsgeleerde Boeken, maar ook zekere jaarlykfche Renten 'er aan nagelaaten om dezelve in (land te houden en te vermeerderen , 't welk ook fteeds in ache genomen wordt. Behalven deze openbaare zyn 'er ook nog in Pa- rys veele uitmuntende Boekeryen, aan byzondere Perfoonen toebehoorende , tot welke center Ge- leerden , inzonderheid uhheemfchen, zeer gemak- lyk toegang krygen kunnen. Doch hec wordc tyd tot ons beftek weder te keeren. S O I S S O N S. Eene oude BKTchoplyke Scad, voorheen de Hof- plaats der Franfche Koningen uit hec Merovingifche Iluis, heefc eene redelyk goede Univerficeic, de tyd van derzelver ftichting vindc men niet gemeld. Be- halven de hooge School is 'er in deze Stad ook ee- ne Acadtmie Royals of Geleerde Maatfchappy op- gerechc. CAEN. . De Hoofdftad van Nedtr-Nonttanfie, praalc mec eene Univerficeic welke zeer berocmd en opgerichc is in 'c jaar ( i43'i, door Hendrik de VI, Koning der Engelfchen, die te dezer tyd die gedeelte van \ Franfche Ryk bezaten. De Koning van Frankryk Lodevvyk de XIV heefc in 'c jaar 1705 voor deze Univerficeic eene creflyke Vergader-plaats doen bou- wen, dezelve mec verfcheidene voorregten befchon- ken en twee Nietiwe Collegien voor de Natuur en voor" de Wiskunde aangelegd. Ook heefc die Vorft alhier eene Akademie of Maatfchappy der B 5 Wee* *6 LYST DER AKADEMIEN or Weetenfchappen doen aanleggen. De Univerfiteit van Caen is nog vry talryk en wordc nog heden- daagfch door veele Vreemdeiingen bezogt. N A N -T E S. Deze Scad , in Opper-Eretagne gelegen , is zeer beroemd wegens het eeuwig Edift, den Gerefor- meerden (of in Frankryk zogenaamden Hugenoten) door Koning Hendrik de IV in 't jaar 1598 verleend en door hem en eenigen, zyner Opvolgers beeedigd en beveftigd. Die Edict van Nantes werd in den jaare 1685 door Lodewyk de XIV vernietigd,* deze Herroeping gaf tevens aanleiding tot het vervolgen der Proteftanten in Frankryk , waar eer oud gehouden wordt. Zeker is hec , dat zy in 'c jaar 1398 zo niec gellichc ten minften beveftigd en merklyk verbeterd is. De Rechtsgeleerdheid heeft hier ten alien tyde , zelfs tot nu roe , ge- bloeid. De beroemde Rechtsgeleerde Franciscus Bal* a8 LYST D ER AK ADEMIEN OF Balduinus , een Nederlander van Geboorte , heeft ook alhier het Hoog-leeraarampt in die Weetenfchap be- kleed. Behalven de hooge Schoole is in deze Srad nog eene Academic des belles Let t res of Maatfchap- py der fmye Letceren opgerichc , beftaande uit 56 Geleerde Lieden. Niec verre van deze Stad vindt men S A U M U R. Eene oude Stad, in welke de Gereformeerden eene beroemde Univerfiteit hadden , welke m'ede by de Herroeping van het Edift van Nantes, in 1685 geheel te niet geraakte, eene voornaame oorzaak ook van het verval dezer Stad. Deze hoo- ge School had geduurende haaren bloei zeer ver- maarde Hoog-leeraaren , welker onderwyz veelc Engelfchen, Duicfchers en Nederlanders derwaards lokce. POITIERS. DC Univerfiteit binnen deze Stad werd opgeric'.it in 't jaar 1431 door Koning Karcl de VII. Pans Euvenius de IV beveftigde dezelve en befchonk ze met veele voorrechten , eerlang werd deze hooge School met ukmuntende Hoog-leeraaren vooizien en zo zeer beroemd, dat fommigen haar voor de bloeijenfte Univerfiteit van Frankryk , die van Parys alleen uitgezonderd ; gehouden hebben. Verfchei- den dcr vermaardfte Rechtsgeleerden hebben aihier het Hoogleeraar-ampt bekleed. In de andere Wee- tenfchappeh heeft deze Univerfiteit rnede Groore Manncn opgeleverd. Zy is nog hedcn geene der minilen in Frankryk. Lfc HOOGE SCHOOLEN IN FRANKRYK. 29 LIONS. Eene overoude Stad, eene der grootfte en de voornaamfte der Kooplteden van het Franfche Ryk, zynde reeds ten tyde der Romeincn, by den naam van Lugditnum, bekend geweeft. Eene Stad in welke reeds voor den aanvang der Chriften-tyd- rekening de VVeetenfchappen bloeiden. Zy is de Geboorteplaats van den Roomfchen Keizer Cara- calla, als ook van L. Prot us , den eerften Latyn- fchen Redenaar en Leermeefter van den beroemden Cicero. De Univerficeit alhier is eene der oudften. Volgens het gemeen gevoelen is zy opgerecht in * jaar 830. Vyf Eeuwen laog is ze in een zeer bloeijenden ftaa:: geweeft. Zedert begon ze , een geruitnen tyd lang allengskens te vervallen , nader- hand heefc ze eenigzins hec hoofd weder opgefto- ken , docli nimmer haaren ouden luifter weder be- reikc. Voorheen bloeiden 'er veele Geleerde Man- nen ; dan de Geleerdheid fchync naderhand voor den aanwaflchenden Koophandel en de toeneemen- de Fabrieken meer of min plaats geruimd te heb- ben. Des niec te min wordt in deze Stad , naaft Parys, den fterk(ten Boekhandel in 'c geheel Ko- ningryk gedreeven. Ook worden 'er verfcheidenei voortreflyke Boekeryen gevonden. In 'c jaar 1710 werd hier eene Academie cles Sciences & des bel- ks Leffres, (of der Weetenfchappen en fraaije Let- teren) en in 'c jaar 1713 eene des beaux Arts (of der fraaije Kunften) opgericht, welke beiden in 't jaar 1724 door den Koning beveftigd en fteeds zeer bloeijende zyn. 30 BOURDEAUX. Mede eene der voornaamfte en volkrykfte Koop- fteden van Frankryk , had al vroeg eene hfcoge School. Volgens fommiger gedagten is dezelve reeds in 't jaar 340 van onze tydrekening opge- recht. Zeker is het , dac ze op eenen zeer hoo- gen Ouderdom roemen kan, zynde het eene beken- de zaak, uit oude en echte Gedenkfchriften beves- tigd, dat ten tyde van den Oudvader Hieronymus* en van den uitmuntenden Dichter Aujonius reeds veele Geleerde Mannen in deze hooge School her Leeraar-ampt bekleedden. In de Middel of 20 genaamde Loode Eeuwen, wanneer de Geleerd- heid byna alom geheel verbannen en het domme Bygeloof haare plaats ingenomen had, werd ook deze Univerfiteit verduifterd en niet voor 't jaar 1441, op verzoek van de Regeering dezer Stad, door den Paus Eugenius de IV hertleld. Onder de vermaarde Mannen , die in deze Uni- verfiteic het Hoog-leeraarampc bekleed hebben, worden geteld : de beroemde Johannes Gelida y Leermfefter van den beroemden ScaUgcr; Theodo- rus Langius een Enkhutaenaar , Antonius Mu- ret us, Georgius Buchanan, enz. C A H O R S. Een Stad in Guienne, had voorheen eene bloei- jende Univerfiteit, in *c jaar 1322 door PausJ^- hannes de XXII opgerecht. In dezelve heeft onder andere Geleerde Mannen , Johannes Bapiifla Hanfenius, een Haarlemmer van Geboorte , he< Hoogleeraar-ampt met roem bekleed. Deze Uni- verfiteic is in *t jaar 1 75 1 door den Koning inge- trokken. en vereenigd met die van TOU- HOOGE SCHOOLEN IN FRANKRYK. 31 TOULOUSE IN Languedoc. Welke Univerfiteit , die zekerlyk zeer oud is, volgens fommigen reeds omcrend her jaar 800 zou- de ( opgerecht zyn. Wat ook daar van zy dit is ze- ker, dat in 't jaar 1200 Doftoren in de Godge- leerdheid aldaar bevorderd zyn. In 't jaar 1233 werd zy op nieuw beveftigd en in gocden ftaat ge- bragt. Zedert hebben de Paulen Jobannes de XXII en Innocentius de VI haar met verfcheidene voorregten begiftigd. Deze Univerfiteit heeft altyd voortreflyke Hoog leeraaren gehad. De Rechcsge- leerdheid pleeg aldaar zo fterk beoeffend te wor- den, dac men 'er fomtyds meer dan 1000 Studen- ten in die Weetenfchap alleen geteld heeft. Ook vindc men hier eene zeer fraaije openbaare Biblio* check en op het Stadhuis worden zedert zeven Eeu wen op Pergament gefchreevene Jaarboeken gehou- den en fteeds voortgezet. In deze Scad , weleer de Hoofdftad der Gotthen , toen zy van dit Land Meefters waren, vindt men nog verfcheidene beziensvvaardige Oudheden, als: een Amphitheater; een Triumpb-bwg en eene on- deraardfche Waterleiding. Voorts is in deze Stad in 't jaar 1694 eene Akademie opgericht onder den naam van Jcux Floratix ( c) en nog eene andere onder den naam van AQadtmiz dss Sciences & bel- les Lettres, gefticht in 'tjaar 1740. Behalven de- ze is in 'tjaar 1751 alhier ook eene Akademie der Scbilder en Beeldbouw-kunde opgerecht. MONT- (c) Eene benaaming ontleend van de Speelen of Vier-dagen van Flora by de oude Roraeinen, Dezelve tc Tuuloufe jaarlyks op. den eerften May ge- 3 LYST DER AKADEMIEN QF MONTPELLIER. Eene groote en fchoone Koop ftad , mede in de Provincie Languedoc gelegen , heeft eene zeer be- roemde Univerficeic , welke haare opkomft verfchul- digd is aan P aus Urbanus de I , die dezelve in 'c jaar 1 1 96 aangelegd heefc. Zy is verdeeld in ver- fcheiden' Collegien , in een van welke de in 'c zel- ve aangenomene Studencen den jaaren lang voor niet onderweezen en vry gehouden worden. De Rechtsgeleerdheid heefc hier doch de Genees- kunde by iiimeemendheid gebloeid; veele Studen- ten van alle Natien uic Europa, zelfs Saraceenen kwamen herwaards om de Geneeskunde te leeren , toen de beroemde Arabifche Geneeskundigen Aoi- cenna en Averoes in deze hooge School Icflen ga- ven, Behalven deze hebben de vier beroemde Sa- porta'si veele andere vermaarde Geneeskundigen , en onder anderen de door zyne geeftigc Werken be- kende Rabelais, het Hoogleeraar-ampt im de Me- dicynen alhier bekleed. Men vindt hier een voor- treflyk Tbeatrwn Anatomicum of Schouwzaal der Ontleedkunde , benevens eenen zeer grooten en fraaijen Bonus Medicus of Kruidhof. Deze Uni- verfiteic is nog heden zeer blocijende en beroemd. Behaiven haar , is in 't jaar 1 706 binnen deze Scad nog eene Societe Roy ale of Koninglyk Ge- noodfchap der Weetenfchappen en Vrye Kunltea opgerecht, 'c welk den Koning tot Befchermer en byna dezelfde Wetcen heeft als dac vau PER;. SCHOOLEN IN FRANKRYK. 33 PERPIGNAN. Eene Stad in Languedoc, heefc ee"ne Univerfitelt j' opgerichc in \ jaar 1343, door den Spaanfchen Koning Pedro van Arragon , aan welke Kroon voorheeri een goed deel dezer thans geheel aan Frankryk behoorende Provincie , toekwam. Deze Univerficeic fchynt nimmer veel gerugc gemaakc te hebben ; ons is ze ten minften niet dan by naam be^ kcnd. Veel jonger doch beroemder is die van A R L E S. Thans eene Aardsbiflchoplyke Stad in Provence ; in oude tyden de Hoofdftad van het Bourgondifche Ryk, doorgaans naar deze Stad hec Arleatifcb Ko- ningryk genaamd , welks laatfte Koning Rudolf de III in 't jaar 1032 overleed. Deze Univerficeic is opgericht in 't jaar 1 669 , zy heeft goeden opgang gemaakt > en verfcheiden bekwaame Mannen opge- leverd. Behalven haar is alhier in 't jaar 1689 eene Acadtmie Royale geltichc voor 30 jonge Franfche Edellieden, De Hertog van S. Algnan is befcher- mer dezer Sticbtitig. A I X. De Hoofdftad en de Zetel van hec Parlement des Landfchaps van Provence, heefc eene beroemde en bloeijende Univerfireit , door Paus Alexander de V in den jaare 1409 gefticht en in 1603 vernieuwd door Koning Hendrik de IV. Nog heden maakf zy merkelyken opgang, wordcnde door veele Vrecmdelingen bezogr. Nice zo gelukkig is de hooge School van C MAR. 24 MARSEILL E. Welke overoude , groote en ryke Zee ftad , door de Grieken, reeds lang voor de Geboorte van 's W^erelds Heiland gebouwd, in die vroege cyden eene zo aanzienlyke hooge School had , dac volgens oude en geloofwaafdige Schryvers, de Romeinen zelfs hunne jongelingen aldaar in de Weetenfchap- pen deeden onderwyzen. In laater tyden fchynen de Zeevaart, Koophandel en veelerlei Handwerken de plaats der Geleerdheid ingenomen te hebben. Thans ten minften vindc men 'er geene overblyfzcls raeer van die aloude en beroemde Univerfiteit. In hec jaar 1716 echter, is alhier door den Maarfchalk Hertog van Millars eene dkaddmie der fraaije Kun- lien en Weetenfchappen opgerichc. GRENOBLE. Een oude en volkryke Plaats , de Hoofdftad van \ Landfchap Dauphine, had voorheen eene Uni- verficeit, geftichi in 't jaar 1339 en zeer beroemd, vooral in de Rechtsgeleerdheid , in welke behalven andere vermaarde Mannen, de beroerade Jacobus Cujacius alhier leflen gegeeven heeft. Dan in t jaar 1 45 2 is deze vermaarde Univerficeit verplaatil naar VALENCE. Alwaar ze voornaamlyk omtrend het jaar 1470 zeer gebloeid heeft, wannoer de grootfte Rechts- geleerden van dien tyd aldaar leflen gaven. Die deed nice alleen veele Franfchen, maar ook eene menigte Vreemdelingen uic alle Landen derwaards vloeijen. Allengskens echter is deze Univerfiteic rnerklyk vervallen, en heeft thans zeer weinig over van haaren ouden luifter. RHEIMS. HOOSE SCHOOLEN IN FRANKRYK. 35 R H E I M S. Be Hoofdlkd van Champagne, de Zetel eens Aardbiflchops , die de cerfte Geeftlyke Pair is eti Primaat van Frankryk, en de Eer heeft de Konin- gen van Frankryk in de Domkerk dezer Scad te kroonen en te zalven, werd in 'c jaar 1148 door Paus Eu^enius de 111, die zig destyds alhier be- vondc en een Concilie hieldt, begiftigd met eene lUuftre School, welke omtrend vier Eeuwen later, door Karel van Lothanngen Cardinaal en Aards- b.flchop van Rheims, met toertemming van Koning Hendrik de II en Paus Paulas de III tot eene Uni- verfiteic verheeven werd. Zy is redelyk beroemd; iizonderheid hebben de Jefuiten alhier, voor de af- fchaffing hunner Orde, met grooten toeloop leflen gcgeeven. PONT A MOUSSON. Eene Stad in Lotharingen, heeft eene vry be- roemde Univerfiteit, in 't jaar 1572 door den Kar- dinaal Karel Hertog van Locharingen gefticht, op voorvvaarden dat geene Studenten dan die van de Roomfche Religie waren , aan deze Univerfiteic mogten onderweezen worden. OnJer de Geleerde Mannen die alhier gebloeid hebben , is de door zy- ne Schriften bekende Godefcbalcus Stewicbius, een Heusdenaar van Geboorte en een der eerfte Profes- forcn alhier, met recht te tellen. Het Gebouw der Univerfiteit is ruim en fraai. De Jelaicen had- den voorheen in deze Stad een Collegie, tot onder- wys der jeugd. Het zelve was gefticht in 'c jaar 1608. C a BE. %6 LYST DER AKADEMIEN OF BESANCON. De Hoofdftad van 't Franfche Comfe en de Zetcl des Parlements van dat Landfchap, heeft zedert hec jaar 1564 eene beroemde Univerfiteit , welke in 'c jaar 1424 eerft de Dole gefticht, dat van daar her- waards verplaatft is, Die Landfchap cot aan 'c jaar 1674, een gedeelte van den Bourgondifchen Kreirs geweeft en als zodanig door Spanje bezeeten zyn- de ; gaf zulks gelegenheid dat geduurende de bin- nenlandfche Oorlogen in Frankryk op 'c eind der 1 6. Eeuw, veele Franfchen naar Befancon zig be- gaven , orn aldaar in de Weetcnfchappen onderwee- zen ce worden. Nog heden is deze Univerfiteit ta- melyk beroemd en talryk; behalven dezelve is in deze Stad ook eene Akade*mie der Weetenfchap- pen , fraaije Letteren en Kunrten , door den Hertog van Tallard in 'c jaar 1 75 2 opgerichc. STRAATSBURG. Voorheen eene der voornaamfte vrye Ryks-fteden van het Duitfche Ryk , doch federt het jaar 1681 onder het Franfch Gebied behoorende en de hoofd- ftad van den Elfas , werd kort na de Reformatie in 'c jaar 1538, door den Raad derStadvoorzicnmet eene Lutherfche Univerfueit, welke eerlang zeer beroemd en fterk bezogt werd. Zy is , niet tegen - ftaande deze Stad onder de Franfche Regeering ge- raakt en gebleeven is , nog in denzelfden ftaat als voorheen; in dezelve onderwyzen 16 Lutherfche Hoogleeraaren , van welken de age oudften ceffens Domheeren zyn by de Euangelifch Lutherfche Kerk van S. Thomas, en hunne inkomften van dezelva rrekken. De Jefuiten hebben echter in 'c jaar 1701 te HOOGE SCHOOLEN IN FRANKRYK.' 37 te dezer plaats ook eene Roomfche Katholykc Kerk gefticht, alleenlyk met deze voorwaarde, dat zy in de Rechten norh Geneeskunde niemand tot de waardigheid van Doctor bcvorderen konden , 'c welk de Lutherfche Univerfiteit voor zig alleen bchield. In het jaar 1751 deeden de Jefuiten poogingen, om in deze laatfte , zo als in de Wethouderfchap , de beurtelingfche Opvolging van Lutherfche en Roomfche Profeflbren ingevoerd te krygen; doch zy werden afgeweezen. Zedert de affchaffing hun- ner Orde, zyn zy door andere Geeftiyken vervan- gen. Behalven die Univerfiteic hebben de Luther- fchen'alhiereen Gymna/iumofLztynfche enGriekfche School en een Tbeatrum Anatomlcum of Ontleed- kamer , aan welke de Lighaamen uic de beide Hos- pitaalen geleverd worden. Im hec Lutherfch Klooller of Kollegie van. S. IVilkm worden jonge Liedcn, op gemeene koften toe Kerk en School- dienftcn aangekweekc. Zedert het jaar 1752 is in deae Stad een Koning-r lyk Genoodfchap opgericht, \ welk zig op het on- derzoek der Natuurlyke Hiftorie van den Elzas toe- legt. Behalven alle de bovengemelde Univei ficeiten zyn 'er in het Franfche Ryk nog verfcheidene by- zondere Akad&nien of Maatfchappyen der fraaije Kunften en Weetenfchappen (behalven die van welke wy reeds gewag gemaakt hebben) opgericht \ als: Te AMIENS. Eene Akade"mie der Weetenfchap- pen, aangelegd in den jaare 1719. Te ROCHELLE. P^ene Akademie der fraaije Lee- teren, aangelegd in 't jaar 17345 onder befcher- ming cfer Prinfen van Conty. Te BLAJE in Gascogne. Eene Akad&nie dep C 3 Wee- 38 LYST DER AKADEMIEN OP Weetenfchappen , opgerechc in 'c jaar 1712, onder befcherming van den Hercog de La Force. Te MONTAUBAN. Eene Akademie der fraaije Letteren, opgericht in 'c jaar 1744. Te PAU in Gascogiie. Eene Akademie der Weetenfchappen en fraaije Letceren , welke inzon- derheid in de Natuurkunde zig zeer beroemd ge- rnaakc heefc. Te NIMES. Eene Akademie der fraaije Lette- ren, gefticht in 'c jaar 1689; vernieuwd en nader beveftigd in 1752. Te DIJON de Hoofdftad van Bourgondien, is in 'c jaar 17122 eene Akademie en School opgericht door den Heer Poujjln , in welke voornaamlykde JNatuur , Zede en Geneeskunde onderwce- zen worden, Deze Stichting is in 't jaar 1740 door den Koning nadcr beveftigd. In NANCY de Hoofdftad van Lotharingen , wcrd in 'c jaar 1751 eene Akademie der Weetenfchap- pen opgerichc, door Stanijlaus Leczinsky , verkoo- ren doch verdreeven Koning van Polen en zederc Herrog van Lotharingen , Vader der Geraaalin van Koning Lodewyk de XV. Deze Akademie is ook tfoor haaren Oprechter met eene fraaije Bibliotheek tefchonken. Voorcs zyn in Frankryk verfcheiden Krygs-fchoO" len , in welke de tot de Krygs Verting en Bouw kunde enz. noodige Weetenfchappen onder- \veezen worden. De voornaamde derzelven zyn L'EcoLE ROYALE MiLiTAiRE of Koninglyk Kweek- fchool te PARYS, een zeer prachtig en groot Ge- bouw , aangelegd door wylen Koning Lodewyk de XV in 't jaar 1751. In het zelve worden 500 pnge doch niet bemiddelde Edellieden opge- yoed en in age KlafKin onderweezen in de Vefting- Bouw- HOOGE SCHOOLEN IN FRANKRYK. 3^ Bouwkunde en andere noodige Krygsweetenfchap- pen De onkoften dezer Stichdng rekenc men twaalf Miljoenen Livres bedragen te hebben. L'ACADEMIE ROYALE de la MARINE , of Kon'mg- tyke Akadtmie der Zeevaart-kunde , te BREST me- de in 't jaar 1751 door vvylen Koning Lodewyk de XV aangelegd, ten nutte van jonge Lieden, die zig op de Zeevaart-kunde toeleggen , wclken in de- ze Akademie het noodig onderwyz in alle de daar toe becreklyke Weetenfchappen medegedeeld wordt. Behalven deze zyn 'cr nog verfcheiden' andere , fchoon nietfzoaanmerklyke KrygsTchoolen in dit Ryk, Voor de vernietiging van het Edict van Nantes in 't jaar 1685 en de daar op gevolgde verdryving der Gereformecrden , hadden deze in Frankryk verfchei- dene Univerfiteiten. De beroemdfte derzelven wa- ren die van Sedan , van Montauban , Orange enz. Dan deze en alle de anderen zyn vernietigd en vaa' dezelve is niets dan de naam overgebleeven. De Jefuiten hadden in Frankryk voor de affchaf- fing hunner Orde veele Collegien, in welke zy de jeugd opvoedden en in de Weetenfchappsn onder- weezen. De voornaamfte dezer Kweekfchoolen waren dat te Dole in r c Franfche Comt^ , TArc (of den Boog) , en dat te Fere in Picardie, la Fie- chz, (of de Pyl) genaamd. Deze benaamingen ga-* ven eenen hunner Leerlingen aanleiding tot het vol- gend zinryk tweeje^elig Latynfch Vaars: Arcum Dtla dztlit Patribus ; dedit alma Sagittam Gallia. Quis funem , quern meruere , dabii "? Van 't welk de zin in 't Nederduitfch hier op uitkomt : Dole heeft den Jsfulten den Boog gegeeven; het milde Frankryk heeft bun den Pyl geftbonken\ wie zal hun de psez ofkoord, welke zy zo md ver- diend hebben . fchenkcn. C 4 HOO- 4P LYST DER AKADEMIEN or HOOGE SCHOOLEN IN *T KONINGRYK S & JL XT f M MADRID. *JTX>e Hoofd en Hofplaats van dit Ryk heeft ^Ijp geene Univerficeic, maarverfcheideneAkade- mien tot verbetering der Spaanfche Taal , tot on- derwyz in de Hiftorien en in de Geneeskunde ; ook is alhier in 't jiar 1752 eene Akademie opgerichc der Schilder en Beeldhouvv-kur.de , welke aaq S. Ferdinand gewyd en naar hem genoemd is. In het beroejnd ECURIAAL, zeven mylen van Madrid gelegen , is mede eene Akademie opgericht en eene Biblionheek , in welke een onwaardeerbaare fchat is van de allerraarfte en zeldzaamile gedrukte en ge- fchreevene Boeken. TOLEDO. Een oude en Aardsbiflchoplyke Stad in Nieuw Kaftilien , heefc eene aanzienlyke en vermaarde U* niverfiteit, in *t jaar 1499 opgerecht door Bern" kardus Sandoval* dies tyds Aardsbiflchop van deze Stad. Zy geniet dezelfde voorregten als die van Parys, en heeft van tyd tot tyd veele Geleerde Mannen opgeleverd. Qnder anderen hebben An- dre- HOOGE SCHOOLEN IN SPANJE. 41 drc as Schottus en Petrus Pantinus , beide Neder- landers, her Hoogleeraarampt alhier met roem be- kleed. Deze Univerfiteic bezic eene heerlyke en zeer groote Bibliotheek. In de Domkerk dezer Scad vertoond men eenen Bybel, welke (zegt men) door den Euangelift Lukas eigenhandig zoude ge- fchreeven zyn. ALCALA DE HENARES. Tn 't Latyn Complutum genaamd , roemt op eene Univerfiteic, welke men wil dat zeer oud ; doch in *c jaar 1498 herfteld en verbeterd is door den Kardinaal en Aardsbiffchop van Toledo , Frandscus Ximems. Zy is eene der voornaamfte Univerfirei- ten van Spanje , aan welke zig gemecnlyk 3000 Studenten bevinden. Zevenden der oudfte Profes- foren hebben Kanunniksdyen.j Gemelde Kardinaal heefc ook alhier eene koftbaare Boekdrukkery aan- gelegd, in welke de bekende en vermaarde EiUla Polyglot fa Complutenfia , of de Bybel van Complu- ten in de Crondtaalen en derzelver Latynfche Overzetting, met groote koften, gediukt is. Die geleerde Kardinaal is alhier overleden en legt in de Kerk der Univerfi;eit begraaven. Ook vindt mea hjer eene fraaije en vry talryke Boekery. VALADOLID. In oud Cadi lien gelegen en eene der fchoonfte Steden van Spanje, heeft eene Univerfiteic welke van fommigen voor zeer oud gehouden wordt; doch volgens het algemeen gevoelen in \ jaar 1346^ geftichc is; fchoon zy tamelyken opgang gemaakt C 5 heefc, 43 LYST DER AKADEMIEN OF heeft, is zy echter buiten Spanje niet beroemd. In 't jaar 1752 is zy ten aanzien der fraaije Weeten- fchappen en voornaamlyk der Aardryks-befchryving op eenen beteren voet gebragt. S I G U E N Z A. Eene kleine doch oude Stad, in oud Caftilien, heefc eene Univerfiteic die mede van geen grooc be- lang noch zeer beroemd is. Men wil dat zy in 'c jaar 1 470 door den ftraks gemelden Kardinaal zou- de gefticht zyn. Niet beter dan met deze is net gefteld met de Univerfiteit van A V I L A. Welke in 't jaar 1445 opgericht en in den jaa- re 1538 door den toenmaaligen Paus beveftigd ; doch nimmer van veel belang geweeft is. SALAMANCA. Eene oude en groote Stad in het Koningryk Le- on , heeft eene Univerfiteit welke de voornaamfte is van geheel Spanje, zy werd in 't jaar 1240 van Pakntia , waar zy eerft omtrend het jaar 1200 aangelegd was , herwaards verplaatft. In 't jaar 1404 werd zy door Paus Martlnus met verfchei- de voorrechten begiftigd ; volgens een Decreet van Paus Clemens de V, in het Concilie van Vienm e- geeven , zouden in deze Univerficeit in de He- Ibreeu'wjcbe , Chaldeeuwjche en Arablfche taa- len leffen gegeeven worden. De Spanjaarden noe- men haar de Moeder der Deugden, der H r eeten- ^ fcbap- HOOGE SCHOOLED IN SPANJE. 43 fchappen en der Run/ten. Veele geleerde en be- roetnde Mannen hebben hec Hoogleeraar-ampc in dezelve bekleed. Hec getal der Profeflbren is ei- genlyk 24; doch fomtyds is het zelve tot 80 opge- klommen geweeft. Hec getal der Studenten be- draagd gemeenlyk 6000; zy draagen alle lange rokken en een muts op 'c hoofd. De befaamde Ig- natius Loyola, Sichter van de Orde der Jefuken , heefc zig op deze Univerfitek in de Weetenfchappen geoeffend. Men legc zig alhier inzonderheid coe op de Rechten. Deze Univerfiteit bezic eene zeer fraaije en grooce Bibliotheek ; de Boeken leggen al- le aan kettingen vaft. Eene der grootfte en de rykfte Stad van Span- je en Hoofdftad van Andalufie heefc eene ou- de Univerfueic , welker oorfprong niet regc bekend is. Zy was voorheen zeer beroerad. De vermaar- de Avicenna, wiens Schrifcen nog in hooge ach- ting zyn , heeft hier de Geneeskunde onderweezen. De wydberoemde en geleerde Benediftus drias Mont anus, heefc mede alhier gebloeid. Dan met hec coeneemen van den Koophandel en hec oprich- ten der Munc van geheei Spanje binnen deze Stad, fchynen de Weetenfchappen haare plaats aan dezel- ve ingeruimd te hebben. Thans ten minften is de- ze Univerficeic noch beroemd noch fterk bezogt. De ProfefToren geniecen 'er des nice te min ruime jaarwedden , welke zy zeer gemaklyk verdienen. Niet veel beroemder dan deze is hedendaags de U- niverficeic vaa OS- 44 LVST DER AKADEMIEN OF O S S U N A. Mede cene groote Stad in Andalufie. Deze hooge School werd in \ jaar I549opgerecht,metheerlyke voorrechten befchonkcn en met geleerde Profeflbren in alle Weetenfchappen voorzien. Dan zy heeft niet lang haaren luifter behouden en is thansnaaulyksan- ders dan by naam bekend. GRANADA. De Hoofdftad des Koningryks van dien naam en eene der grootfte en fraaifte Steden van Spanje had reeds van ouds eene Univerficeit , welker oorfprong onbekend is. De Mooren, die langen tyd en toe in \ jaar 1492 deze Stad bezeten hebben, fchynen. hier reeds eene foort van hooge School gefticht te hebben; wyl na hunne verdryving uit deze Stad, de Cardinaal Ximenes (van wien wy reeds meer- maalen gewag gemaakt hebben) die anderszins der Geleerdheid zeer toegedaan geweeft is , dezelve ee- nen grooten flag toegebragt heeft , door op eenen dag eene Bibliotheek van meer dan 5000 Arabi- fche Boeken , onder welke zonder twyfel veele Ge- nees en Gefchiedkundige zullen geweeft zyn , te doen verbranden. De Univerfiteit alhier die federc opgerichc en in 't jaar 1531 nader beveftigd werd, is een tyd lang vry beroemd geweeft; doch fchynt thans vervallen, ten minften niec zeer vermaard ta zyn. M U R C I A. De Hoofdftad van het oude Koningryk dezes naams 45 fmms had van ouds- ook eene hooge School. De vermaarde Starrekundige Koning Alphonfus hieldc alhier zyn verblyf, deed 'er de Sterrekunde onder- wyzen en ftelde 'er de beroemde Sterrekundige Ta- felen , doorgaans Tabulce Alphonfina genaamd , op. De Jefuiten hebben in laater tyden hec opzigc ge- had over deze Univerfiteit , van welker tegenwoor- dige geiteldheid ons geene byzonderheden bekend zyn. VALENCIA. Insgelyks de Hoofdftad van het oude Koningryk 'c weik dezen naam voerde , eene zeer groote, fraaije Srad in 'c bevalligft en vrugtbaarft gedeelte van Spanje gelegen , heefc eene Univerfiteit welke in 't jaar 1434 gefticht werd; doch omtrend den jaare 1470 voornaamlyk bekend geworden is. Zy verkreeg van Paus Alexander de VI veele Privile- gien, welke daarna door Sixtus de V nog merk- lyk vermeerderd zyn. Veele vermaarde Mannen hebben hier leflfen gegeeven; inzodderheid hebben de Geneeskunde en de Wysbegeerte hier ahoos zeer gebloeid. Ook heefc deze Univerfiteit tot he^ den een goed deel van haaren luiften behouden, zynde zy thans nog eene der voornaamfle in Spanje. COMPOSTELLA. De Hoofdftad \ an hef Koningryk GALLICIE, naar welke Siad de voornaamfte Ridder-Orde van Spanje den naam voert. Alhier is eene Univerfiteit in 'c jaar 1532 gefticht en in 1570 bevefligd. Nimmer heeft zy grooten opgang gemaakt; heden is ze satiw- 46 LYST DER AKADEMIEN or nauwlyks anders dan by naam bekend, Niet veel becer is het gefteld mec de UnrVerficeit van O R I E D O. De Hoofdftad van 'c Weftlyk dfturie. Deze hoo ge School , welke in \ jaar 1580 opgericht is, wordt nog wel door Spanjaarden bezogc ; doch is buiten het Ryk nice zeer bekend Deze Scad is de voornaame fchuilplaats geweeft der Chriftenen, wanneer in de agtfte Eeuw byna geheel Spanje doot de Mooren of Saraceenen overftroomd en bemag- tigd werd. Uic deze landftreek hebben zig de Chriftenen in 'c vervolg van tyd tot tyd weder uit- gebreid, tot zy eindelyk de Mooren geheel over- wonnen en uit het Ryk gedreeven hebben. PAMPELONE. In het Koningryk NAVARRE werd in 'c jaar 1608 met eene Univerficeic voorzien. Zy is geheel niet beroemd en buiten het Spaanfche Ryk met dan by naam bekend. SARAGOSSA. Da Hoofdftad van 't Koningryk drragon en eene der fraaiften van Spanje , heeft eene voornaame U- ni\ferfiteit, zynde gelticht in 't jaar 1474 en door den Paus beveftigd in 1478. Merklyk in verval geraakt zynde, werd zy op nieuw herfteld in 't jacr 1584. Zedert heeft zy merklyken opgang gemaakc en veele vermaarde Mannen opgeleverd. Zy is nog hedendaagfch , vooral in Spanje , zeer vermaard , en HOOGE SCHOOLEN IN SPANJE. 47 en met alleen met geleerde Profeflbren , maar ook met bekwaame Meelters in allerhande fraaije Kun ften en lighaams-oeffeniri'gen voorzien. Om deze rede houden zig binnen deze Stad altoos veele voor- naame Lieden op , ten einde hunnen kinderen eene goede opvoeding te doen geeven. Behalven de Univerfiteic is in deze Stad de Hoofd en Aards- bifTchoplyke Kerk van onze Lieve F'rou'vos opmer- kenswaardig, zynde zy de eerfte welke op den ge- heelen Aardkioot ter Eere van de Maagd Maria ge- bouwd is. H U E S C A. Eene fraaije en zeer oude Scad , mede in Arra- gon leggende , de Geboorteplaats van den alom be- kenden Laurent t die ook in 'tjaar26i alhier geftorven is , had reeds zeer vroeg eene hooge School , welke door den Romeinfchen Veldheer Sertorlus, naar de wyze vandientyd , aldaargefticht was. In Vjaar 1354 werdzy vernieuwd, thans is zy,ten minften buken Spanje, nietdan by mam bekend. Dit zelfde heeft plaars ten opzigte der volgende U- niverfiteiten in Catalonien. als: die van GIRONA, opgericht in 't jaar 1561. Die van TARRAGONA, in 't jaar 1572 opgericht door den Kardinaal Cas- par Cervantes, welke Univerficeit voorheen in de Rechtsgeleerdheid pleeg vermaard te zyn. Die van TORTOSA, gefticht in 't jaar 1340 en die van LERIDA, welke reeds omtrend den jaare 1300 opgericht en in de Rechten en Godgeleerdheid voorheen zeer gebloeid heeft. De beroemde Al- phonfus Borgia, die naderhand onder den naam van Qallxtus de 111 tot Paus verkooren werd, is hier 48 LYST DER AKADEMIEN ofr hier tot de waardigheid van Doftor in de Rechtert bevorderd. De drie laatflgemelde dezer Univerfiteiten zyn voornaamlyk in verval geraakt , zedert Koning Phi- lips de V, in 't jaar 1717 de Scad ZERBERA, om dat zy hem boven andere Sceden van Catalomdn ge- trouw geweeft was , rnec eene Univerfheit befchonk en daarenboven goedvond, dat de inkomften def drie gemelde Univerfiteiten ten voordeele van die van ZERBERA zouden befteed worden. Of dit alles ter uitvoer gebragt is weeten wy niet ; dan dit is zeker, dat deze laatfte , zo min als eene der drie andere Univerfiteiten , zig in eenen bloeijenden ftaat bevindt. Behalven deze Univerfiteiten in Spanje zelve, is in MAJORCA, de Hoofdftad van hec aan dit Ryk toebehoorend Eiland vandiennaam, eene Univer- fi;eit die meer oud is dan beroemd. De fmaak voor Geleerdheid , fraaije Weeten- fchappen en Kunften, fchynt tot nu toe in Spanje niet zo zeer dan in de andere Geweften van Europa veld gewonnen te hebben. Dit is denklyk dere- d-2 , dat in dit uitgeftrekt Ryk , onzes weetens , tot nu toe geene byzondere Akademien of Maatfchap* pyen van Weeten fchappen , die van M?///vW,welke wy hier boven gemeld hebben, alleenuitgezonderd, gevonden worden. Hoo- BOOGE SCHOOLSN is PORTUGAL. . 49 HOOGE SCHOOLEN IN 'T KONINGRYK JR. T 17 G JL Zi* C O I M B R A. 73ene voornaame en oude Stad in die Ryk heefc A eene zeer beroemde Univerfkeie, door den Koning Dionifius opgerieht in hec laacft der 1 3* Eeuw, Zy is in Porcugal niec alleen i maar aloin zeer beroemd. De Hoogleeraaren in dezelve genie- ten zeer groote jaarwedden. .Onder dezelven wareti akoos en zyn nog heden voortreflyke Geleerden. Het gebouw der Univerficeic is grooc en by uititek prachcig, Ook is alhier eene uitmuntende Bibliotheek* E V O R A. Is itt *t jaar 1515 met eene Univerfiteit begiftigd door Koning Hendrik , dicstyds nog Kardinaal zynde. Zy is zeer vennaard ge weeft , voornaamlyk terwyl de Jefui- ten,voor hunne ve'rdryvinguic Porcugal , alhier Leflen gaven en heefc nog heden een goed deel van haarei luitfer behouden en ovenreft ten dezen opzigce de U- niverficeicvan B R A G A. Eene deroudfteen voornaamfteSteden variditRyk en voor den inval der Mooren de verblyfplaacs der Go- thifche Koningen.De cyd der oprechcing van deze Uni* verliteic is onbekend en zy is thans byna geheel ver> vallen. Deze drie zyn alle de Univerficeiten^welke in Portu- gal bekend zyn; doch 'er zyn voornaamlyk geduurende deze Eeuw^ in dac Ryk toe bevordering der VVeeten- fchappen en Kunften , veele byzondere Akad^mien en Collegien geftichu Onder deze mtinten de volgen ^e uk: D Te 50 LYST DER AKADEMIEN OF Te LISSABON de gewoone Zetel-plaats van hec Koninglyk Huis, het Collegie van Santo Amao, \ welk eertyds onder de beftiering ftond der Jefuiten , en waar in de Koninglyke Akademie der Portugee- jche Iliftorie, in den jaare.i72o opgerechc, geves- tigd is. Verdcr,- hec prachtig Collegie Graga genaamd, 't vvelk door de Auguftyner Meremiten beftierd wordc. In 'c jaar 1759 zyn ook in Liffa- bon , niet verre van hec Koninglyk Taleis , eene Nituvoe School der bcfchaafde Letter en en vier an- dere foortgelyke in de voornaamfte Straaten dezer Stad gefticht. In het Koninglyk Paleis te Mafra^ vyf of zes mylen van LiflTabon gelegen , is behalven cene groote verzameling der koftbaarfte Italiaanfche Schilderyen, eene voortreflyke Bibliotheek opge- rechr. IVlen verzekcrd echter dat beide die koltbaa- re Verzamelingen van de groote vogtigheid der Plaats daar ze bevvaard worden zeerveel ichade lyden. Te THOMAR eene vermaaklyke Stad in Eelra^ heeft de laatft overleden Koning Jofephus Emamtel in '* jaar 1752 eene Akadcmie 'dtr Wtetenfchap- pen^ op denzelfden voet als die van Parys doen op- rechten ; een aanzienlyk fonds tot haar onder- houd aangeweezen , en zig zelven tot Opperhoofd van dezelve verklaard. Te SANTAREIAI hi Belra ia in 't jaar 1747 eene Akade"mie der GefchiedenifTen en Oudheden gelb'chc. Te SETUVAL, gemeenlyk Sint-Ubes genaamd, is op bevel van Koning Johannes den V, in "t jaar 1721 de zogenaamde Acakemia Probkmatlca ge- fticht. Dezelfde Koning heeft in 't jaar 1733 te ELVAS in de Prqvincie Alentejo eene Ridder-Aka- ciemie opgcricht, in welkc jonge Edellieden in de befchaafde Weetenfchappen niec alleen, maar ook in alle Krygsweetenfchappen en fraaije Lighaams- oeffeningen ondet vveezea worden, HO.O HOOGE ScwooLENiNGROOT-BRITTANNIEN. 51 HOOGE SCHOOLEN IN H T GROOT-BRITT4NNISCH RTK, r IN HEX KONINGRYK ENGELAND. "tryerdient die Van OXFORD de eerfte plants, zyn* \/ de niec alleen de voornaamlte van hec Ryk; irjaar door ganfch Europa beroemd, en wei zo zeer, dat ten dezen opzigte gecne der Univerfitei- ten in Europa, die van Parys alleen utrgezonderd, haar overtrefc. Zy is zeer oud, 7.ynJe reeds ge- flicht door Koning Helfred in den jaare 8^5. De Opzieners en Profefforen dezer U.iiverficeit maaken de Overheid uk der Stad Oxford en oeffenen aldaar hec rechc, ook heeft deze Univerftceii: hec vo^r- rechc van twee afgevaardjgden te zenden in het Par- lemen't van Groot-Brittannien. Onder de meni^te van voortreflyke Hoogleeraa- fen die in dcze Univerficeit LeflTen gegeeven heh- ben , verdienen inzonderheid genaaaid ce worden : de vermaarde Regents Bacon en dc alom ber'oem- de Johannes Wtclejf, Meefter en Voorganger van Johannes Hus\ als ook de beroemde Godgeleerde Petrus Martyr. Onder de gcenen die zig aan de- ze Univerfi'teit in d Weetenfchappcn geoefTend hebben, munten uic: de vermaarde Thomas Mo- rus; Erasmus van Rotterdam; Johannes Ludovtcus Fives ; Ricbardus Pafaui enz. D a De- 3 LYST DER AKADEMIEN OP Deze Univerfireit, welke reeds vroeg in een bloejenden ttaat was , en wel zo dat men 'er reeds in 'c jaar 1257 ruim 3000 Studenten teldde, heefc Heeds en tot nu toe haaren volkomen luifter behou- den. Thans heeft dezelve twintig fchoone Colle- gien die groote inkomften hebben, en behalven deze nog zeven kleine Collegien die Halls genaamd worden. Duizend Studenten worden in die Colle- gien onderhouden, en ruim tweemaal zo veelen lee- ren 'er de Weetenfchappen op hunne eigene koften. Zertien geleerde Profeflbren geeven alhier leflen en ieder der bovengemelde Collegien heefr zyn eigene Bibliotheek. Doch de beroemde Bibliotheca Bodle- jana overtreft, zo wel wegens de menl^te der boe- ken als wegens de zeldzaame handfchriften , alle de andere. Dezelve is in 't jaar 1610, ten nutte der Univerfkeit gefticht, door den beroemden Thomas Bodley. Men vertoont alh ; er het Zwaard , het welk Paus Leo de X aan Koning Hendrik den Vll[ zond toen hy hem met den eercytel van Defenjbr Fidei of Befchermer des Geloofs vereerde Het Theatrum Shddonianum , dat Gilbert Sheldon ten tyde van Koning Karel de H heefc doen bouwen, op dat 'er zig de Akademifteh oeffenen zouden, wordt niet anders dan by groote plegtigheden ge- bruikt; men vindt in het xelve eene heerlyke Boek- ^rukkery. Voorts is alhier het fchoone Mufisum Sllhmoleanum , gefticht in 't jaar 1683 door Ellas Afbmok, het welk veele fraaije zeldzaamheden en inzonderheid een onvergelyklyk Chymifch Stook- huis bevat. Het nieuwft en aanzienlykft Ge- bouw tot de Univerficeit behoorende, is dat waarin de Bihliotheek van John Radelijfe geplaatft is. De Hortus Medicus of Kruidhof dezer Univerfiteic is by ukftek fraai en zeer groot, beflaande zy ruira vyf HOOGE SCHOOLENIN GROOT-BRITTANNIEN. 53 vyf Mergen Lands. Men vindt in dezelve behal- ven de noo.lige Gebouwen, Scook-kafien enz. eene grooce menigce van vreemde en zeldzaamfte Gewas- fen. leder der Collegien dezer Univerfuek heeft zyn eigen beftierder; doch de ganfche Univerliceic wordc geregeerd door eenen Canfelier, waar toe alcyd een Perfoon van den eerften rang en wet voor zyn ganfche leeven verkooren wordt. Verfcheide voornaame Prinfen hebben van tyd tot tyd alhier de waardigheid van Doctor aangenomen. Zyne Hoogheid Wilkm de IV Prins van Oranje , in den jaare 1734 van Bath, alwaar hy de Wateren gebruikt had, naar Londen wecierkeerende, deed de Scad Oxford aan en werd aldaar met veel plech- tigheid als een Medeiid van het Genoodfcbap der Geleerden aangenomen en hem door de Overheid het Burger-recht en de daartoe dienende Gifcbrief in een Gouden Doos aangeboden. De andere of tweede Univerficeit .in Engeland, welke in rang zo wel als in verrnaardheid op deze ?olgt, is die van CAMBRIDGE. De eerfle beginzels derzelve zyn zeer cud. Men wil dat Koning Sigibert van Qofl-angden reeds in 't jaar 637 eene openbaare School alhier aangelegd hebbe. Zeker is het dat 'er al vroeg ge- leerde Mannen gewoond hebben, die anderen on- .dervveezen. De Univerfiteit echter is niet voor 'c jaar 1280 op den tegenwoordigen voet gebragt. Zy werd wel draa zeer bloeijend en beroernd. 1 e- genswoordig behooren tot dezelve 16 Collegien, van welke dat van S. Pieter^ in 't bovengemekl D 3 jaar 54 LYST DER AKADEMIEN OF jaar 1280 pefticht, het oudfte is. leder derzelve hcefc zvne byzondere Kapel en B'bliotheek en is met tuflchen de 100 en 150 Studemen bezec. De Univerfi ek heeft tien Hoog-leeraars en eenen o- penbaren Redenaar, die te famen, om de driejaa- ren , eenen nieuwen Kanfelier verkiezen , die door* gaans een Heer is van den eerften rang. De Vice Kanfdier bekleed zyn ampt flegts een jaar; doch hy voerc me: *er daad hec bewind over de Univerfi- teic. Deze heefc behalven veele andere voorreg- ten , ook dac van drie Afgevaardigden te zenden in hec Parlement van Groot Brirtannien, Onder de veele Geleerde Hoog-leeraars, die al- hier onderweezen hebben , munten inzonderheid uit: de beroemde Be da; Job. Baretus ; Marti- tins Buwus; Thomas Crammerus enz. , de ver- maarde Erasmus van Rotterdam heefc zig ook al* hier in de Wet-ten fchappen geoeffend,* zo ook de Geleerde en door zyne Schriften zevr vermaarde Kanfelier van Engeland, Francifcus Bacon. Kuning George de I was deze Univerfireit zeer gunflig en liet zig niet alleen aldaar tot Doftor be- vorderen , maar vcreerde haar ook de fchoone Bi- bliorheek des Biflchops van A7y, welke hy voor 1000 Ponden Sterlings gekogt had. Zy werd de Bibliotheek der Univerfiteit ingeiyft ,. welke door Johns Rujlorius aangelegd is en waar in het oudfte affchrifc vertoond wordt van het Bosk der Pfalmen Chec welk door de Engelfchen in de belegering van Cadix , den Spanjaarden ontweldigd werd). De gemc'lde vereering fcheen gedaan te worden ten fpyt der Univerfiteit van Oxford, die zig altyd trots en wederipannig tegen den Koning gedraagen had. Behalven deze twee Univerfiteken, de enigften ill Engeland, zyn 'er no^ op verfcheiden phatfen def- HOOGE SCHOOLEN IN GROOT-BRITTANNIEN. 55 defdge Schoolen opgerichr, in vvelken de jeugd in Taalen en veelerhande Weetenfchappen onderwee- zen wordc. Zynde daar en boven nog verfcheiden Fondfen gefcbikt tot onderhoud van een groot ge tal arme Studenten. Onder anderen vindt men te Londen de S. Paulus School, in welke 153 arme Studenten onderhouden en onderweezen wor- den. Te Wtflmunfltr is mede eene Vry-School voor 40 Jongelingen; op andere plaatfen worden nog verfcheide foortgelyke ftichtingen gevonden. De wydberoemde KoxiNGLYKfe. SOCIETEIT DER WEETENSCHAPPEN te LONDON is een voortreflyk Genoodfchap van Geleerde Lieden. Het omwerp dezer Societeit was reeds gevormd door den Ge- leerden Kanfelier Franciscus Bason , die in 't jaar 1626 geftorven is. In 't jaar 1645 heeft zy eigen- lyk haar begin genomcn,' doch is niet voor 't jaar 1663 door Koning Karel de II beveftigd en d& Koninglyke Societeit genoemd geworden. Zy be- ftaat uit eenen Voorzitter; 10 Raaden of Adfiften- ten en omtrent 170 Medeleden van verfcheidene Natie'n. De Leden leggen zig voornaamlyk toe op Natuur en Wiskundige zaaken, en hunne nieu- we Ontdekkingen worden van tyd tot tydaande Ge- leerde Waereld door den Druk medegcdeeld.Deroem welken dit Genoodfchap, als bet eerfte onder de Geleerde Genoodfchappen van geheel Europa , zig verworven heeft, wordc met achting (laande gehou- den. Het vergadert alle Woensdagen des Damid- dags ten drie uuren. Behalven de groote en koftbaare Bibliotheeken aan de Univerfiteiten van Oxford en Cambridge , hier boven reeds door ons gemeld , vindt men ook te London eenige fchoone openbaare Boekeryen, welke wy korclyk zullen opgeeven. D 4 DC Da eerfte plaats verdient de KONINGLYKE BIBLIO* THBEK teWeftm under, door Koning Eduard de VI orntrend het midden der 16. Eeuw opgericht, In dezelve zyn veele raare Handfchrifcen ; derzelver getai was grootcr voor den brand van \ jaar 1731 , die een gedeelte derzelven vernield heefc. De BIBLIOTHEEK in 't KOLLEGIE VAN SlON, voorheen een Kloofter, is redelyk groot en fraai. IVIen kan alhier de Bocken cot zyn gebruik voor ecren b:paalden tyd ter Leen krygen,* mits men by den Opzigter der Bibliotheek bekend zy en een Ge- tuigfchrifc van den oncfangft der Boeken geeve. De BIBLIOTHEEK van de KONINGLYKE SOCIETEIT fiaat in haar Kollegie en is zeer aanzienlyk ; vooral zederc -de Hertog van Norfolk zynen heerlyken Boek-fchac aan dezelve nagelaaten heefr. De BIBLIOTHEEK van LAMBETH is vry fraai en tal- ryk ; zy heeft den naam van het Paleis waar in zy ftaat , 't welk de gewoone Verblyfplaacs is des Aardsbiflchops van Canterburry en niec verre van London legt. Eindelyk verdient inzonderheid gemeld te wor- den : het overheerlyk Kabinet van Oude en G zer Leopold, naar wien zy ook de Leopoldfche ge~ naamd werd. Hec bertier derzelve is den Jefuiten opgedraagen geweeft, die aldaar met grooten toe- loop leflen gegeeven hebben. Behalven deze U" niverfitdt zyn 'er in deze Stad twee Gymntfon of llluftre Scboolen der Lutherfchen, die met geleerde Profefloren en goede Bibliotheeken voorzien zyn. Behalven deze Univerfiteit vindt men geene in Silezien. Doch te Lignitz is eene Riddcr- School ii \ jaar 1708 opgericht door Jofephus de I, voor . Proteftanten zo wel als voor Roomfcben. Deze School is nog heden zeer in bloei. - Ook had- den de Jefuiten voprheen een beroemd Collegie al- hier , als mede te Erleg. De Lutberfcben be- zitten in dit Hertogdom verfcheiden Gymnafien of Illtiftre Scboolen , onder welke die van Goldberg + Hirfchberg en Briegte voornaamde zyn. Zy heb- ben in'de Lausnhz foortgelyke bloeijende Gymna- fien\ als te Bautzen, te Gostitz en te S'utau, wel- ke alle met fraaije Bibiiotheeken voorzien zyn. Thans tot de byzondere KREITZEN des Duit- SCHEV RYKS overgaande , zullen wy een begin maa- ken me\ den OOSTENRYKSCHEN KREITZ. Onder de Univerfiteiten welke in dezen gevondea worden , verdient de eerfte plaats die der Keiaerly- ke Hof - en Refidentie Scad- WEE. 66 LYST DRR AKADEMIEN or W E E N E N. Deze Univerfiteit werd opgericht door Keizer JFrederik de II in \ jaar 1236. In het midden der volgende Ecu w werd zy door de Oofteilrykfchc Aards- Hertogen Albertus de III en Kudolphus de IV ver- nieuwd en veel verbeterd ; ook door Paus Pius de II en door Keizer Karel de IV met veele voorrcch- ten begiftigd , die naderhand door Paus Urbanus de VI beveftigd zyn. Deze Univcrlheit werd door Keizer Frederik de II, in 't jaar 1621 den Jefuiten gefchonken , die zo Jang hun Orde in (land gebtee ven is, dezelve behouden hebben. De Aardibis- fchop van ffewen is zedert het jaar 1751 Protec- tor der Univerfireit. De Reffor Ma-gnipcus derzel ve, heefc de Eer dat hy in de Omdragtcn (Proces- fie'n) onmidlyk voor den Keizer gaac; doch die Ampc mogc nimmer door een Jefuic bekleed wor- den. Voorts bellaac deze Univerficeic uit vier Fa* kulteiten en vier Natien; naamlyk: de Ooftenryk- fcbe\ de Beyer fche', de Hmgaarfcbe en de Saxi- fche. Her getal der Studsnien alhier is zeer groot, en heeft fomtyds eeni^je duizenden bedraagen. In 'c jaar 1683 , toen Weenen door de Turken bele- gerd was , hielpen zy dapperlyk mede den Wai verdedigen; gelyk zy ook in 'c jaar 1741, toen de* ze Stad door den Keurvorft van Beycren met eene belegering gedreigd werd , het hunne toebragtea om de Vefdngwerken te verbecercn. Het nieuw Gcbouw der Univerfiteit is zeer groot en by uitftek fraai. De Keizer lyke Bibliotbeek is eene der gewigtigften in Europa. Keizer Maxi- mtllaan de II heeft ze voornaamlyk in orde gebragt en zeer vergroot. Het getal der gedrukte Boeken in dezelve beloopt op ruimioo. ooo en dat der hand- fchrif- HOOGE SCHOOLEN IN HET DUITSCME RYK. 6? fchrifcen op meer dan 10. 060. Zy is geplaacft in eene zeer groote Zaal boven de nieuwe Ry-fchool. De Zoldcr de'zer Zaal is uicmuncend fraai gefcliil- derd; de Kaflen in welke de Boeken ftaan, zyn al- le van hen fchoonft Nooceboomen-hour en met zeer fraai Beeldwerk verfierd. In den Keizerly- ken Burg, niet verre van deze Bibliocheek, vindc men het veorcreflyk en zeer grooc Naturalien , Mum , Medailjen ' en Kunft-kabinet, ecn der frr.aiflen in Europo. Bebalven deze Univerficeit, heeft de tegenwoor- dige Keizerin Koningin het Collegium Tberefianum of de Ridder Akademie opgerechc, in welke ecn aanzienlyk getal jonge Edellieden opgevoed en in de noodige Oeffeningen en Weecenlchappen onder- weezen worden. Ook heefc de Vorltin van Lkb ten/tern , geboorene Prinfes van Savoyen , in \ jaar 1750 binnen deze Scad eene Akademie voor jonjre Edellieden opgericht en dezelve in 1759 aan de Keizerin-Koningin overgedraagen. De dkad6- rtoie der Schilder Eouw en Beeldhouw kun- de te Weenen is reeds in 'c jaar 1705 opgenchtj doch in 1760 zeer verbecerd. G R A T Z. De Hoofdftad van Neder Stlermark heefc een Univerficeic, geftichc in 'c jaar 1576, door Karel Aardshertog van Ooftenryk, en door Paus Sixtus de V bevettigd. Zy is zo verre ons bekend is gee- ne der beroemdften. E 3 1 LYST DER AKADEMIEN OF I N S P R U C K. De Hoofdftad van het GraafTchap Tirol, werd in het jaar 1672 door Keizer Leopold met eene Univerfiteit begiftigd , welke redelyk goeden op- gang gemaakt heeft. Volgens haare Inftelling mogc geen Jefuit Rcftor derzelve zyn. Deze Univerfi- teit voert den naam van defareo-Leopoldina. In 'c jaar 1745 heeft de tegemvoordige Keizerin-Ko* ningin dezelvc befchonken met de Bibiiotheek van het Sloe Umbras, voegende 'er naderhand nog vee- le Boeken uit de Weener Bibliocheek by, die te fa- men nu Biblistheca Tbere.fiana genaamd worden. Op het zelfde Slot Umbras, eene halve Myl van Infpruck,vindt men nog eene onwaardeerbaare Ver- zameling van Oudheden en Kunftftukken , bewaard wordende in 1 8 zeer hooge en groote Kaflen ; on- der anderen de Harnaflen en oude Wapenruftingcn vnn verfcheiden voornaame Vorden der voorige Eeuwen ; den Yzeren Moker van den vertnaarden Ziska* Veldheer der Huffiten,- veele oude Heiden- fche Afgods-beelden; den Strik aan welken men wil dat Judas zig verhangen hebbe , enz. Voorcs veele oude Penningen , koltbaare Schilderyen , enz. Meerdere Univerliteiten dan de evengemelde worden 'er in cbn Qoftenryfycbep Krelts niet ge- vonden. Doch daar en tegen vindt men 'er vee- le Gymnafien en Collegien , die voorheen den Je- fuiten pleegen toe te behooren. De voornaamften derzelven is te Laybach, alwaar die Societeit eene Illi4ftre School bezat , welke zo grooten toeloop had dat men 'er fomtyds meer dan 1000 Studen- ten geteld heeft. Te Muhlftad , te Hall in Ti- rl. To Lintz en te MaMurg had zy ver- maar* HOOGE SCHOOLEN IN HET DUITSCHE RYK. 6<) maarde Gymnafien en Kweek fchoolen ; voorts had die Sociereit Collegien te Neuftkdt; te Steijer; te Judenburg; te Gratz; te Gunft- burg , te Conftantz ; te Freyburg enz. Sommigen dier Collegien zyn zedert de affchaffing der Jefuiren-Orde tot andere gebruiken gefchikt; doch de meeften zyn in. (land gebleeven en alleenlyk van Meefters veranderd. Te Neufladt in de Na- buurfchap van Wtenen, is door de tegenwoordig regeerende Keizerin-Koningin eene KRYGS- AKADEMIE opgericht, in \ jaar 1752, in weike ruimsooAde- lyke Cadets opgevoed en in alle Krygs-weeten- fchappen onderweezen worden. IN DEN BEIJERSCHEN KREITS. Worden de volgende UniverCteiten gevondea , tls die van INGOLSTADT. Welke volgens net algemeen ^evoelen opgericnc is door Hertog Lodewyk van Beijeren in het jaat 1472, en met Pau*lyke goedkeuring en voorrech- ten befchonken. In het jaar 1501 werd zy veel verbeterd en vermeerdcrd met het nieuw Collegium Georgianttm. TeiFcns werd zy met goede inkom- ften begiftigd. In 't jaar 1540 werd zy nogmaal grootlyks verbeterd, en in \ jaar 1556 beriep Her- tog Albertus de V de Jefuiten herwaards, bou^de voor nun een nieuw Collegie en gaf hun het opzigt over deze Univerfiteit. Van tyd tot tyd hebbtn hier veele geleerde Mannen ^gebloeid ; ook werd deze Univerficeit zo beroemd , dat cens. te gelyk 7 Prinfen, 36 Graaven, 45 Vryheerenen7o Jel- E 3 Ik?- *?o LYST DER AKADEMIEN OP lieden te gelyk alhier geftudeerd hebben ; behalven ecn grooc gctal Jongelingen van minderen rang. Hertog Erne/his 'can Beijerenheeh den beroemden Erasmus van Rotterdam tot Profeflbr aan deze U- niverfitejt beroepen en veelemoeite gedaan om hem daar to: over te haalen ; doch te vergeeffch. De- ze Srad in 't jaar 1743 door ^ e Ooftenrykers be- legerd en ingenomen zynde, geraakte de Univerfi- teit te niet; doch in 't jaar 1746, de Oorlog ge- eindigd zynde, werd zy met nieuwe Leeraars voor- zien en in veele opzigten verbeterd. Zy is heden- daagfch in vry bloeijenden toeftand; voorzien van eene fraaije Bibliotheek en eene aanzienlyke Verza- meling van Oudheden en zeldzaame Voortbrengzeh van Natuur en Kunft. De Jefuiten hadden voor- been aihier een beroemd Collegie. Te MUNCHEN, de Refidentie-plaais van bet Bei. jerfche Hof, is in bet jaar 1759 eene AKADEMIE DER WEETENSCHAPPEN opgerecht op denzelfden voet als andere foortgelyke geleerde Maatfchappyen. Zy heeft voornaamlyk de bevordering van Geleerd- heid en nutte Kundigheden in Beijeren, ten oog- . Bierk. SALTZBURG. Db Hoofdftad en Zetel van bet Aardsbisdom dc- zes naams, heeft zedert het jaar 1623 eene beroem- de Univeriheit, die der Benediftynen Ordetoekomt. Zy is geftichc door den AardsbifTchop Paris van Ladron. Het Gebouw de Univerficeit , doch jnzonderheid haare nieuw gebouwde Kerk , is onver- gelyklyk fchoon. In "t jaar 1731 werd deze hoo- ge School op bevel' van den Aardsbiflchop met een picuw Hoogleeraar-ampc van het openbaar Duitfch Rechi HOOGE SCHOOLEN IN HEX DUITSCHE RYK. 71 Recht vermeerderd. In het Benediftyner-Kloofter vindc men de zeer fraaije Bibliotheek der Univer- fieeit; voorrs vindt men alhier een Seminarium of Kweekfchool voor jonge Geeftlyken. Ook is in deze Stad , ten tiienfte van jonge Edeliieden eene byzondere Ridder-Akademie opgerigt. Op een der Kerkhoven van deze Stad ziet men het Graf van den beroemden Genecskundigen PARACELSUS , over- leden in 'c jaar 1541, met een Graffchrift cer zy- ner Eere. Voorts zyn in den Beijerfchen Kreits verfcheide- ne Gymnafien en Collegien der geweezen Jefuiten ; ook hebben de Lutherfcben in Regensburg een be- roemd Gymnafium. to IN DENFRANKISCHEN KREITS- Worden de volgende Univerficeiten gevonden: B A M B E R G. De Zetel des Bisdoms van dien naam , het welk <3en eerften rang heefc onder de Bisdommen van Duitfchland. De Univerfiteic alhier werd in den jaare 1647 g e ^cht; en ingewyd op den i Septem- ber des volgenden jaar-s.. Zy word ter eere van haaren Stichter BifTchop IVlelchior Occo Veit van Saltzburg, Ottoman a-Fredericlana genoemd. Zy pleeg beftierd te worden door de Jefuken, die-al- hier ook een prachdg Coliegie hadden. Nimmer echter heefc zy z^er fterken opgang gemaakc. E 4 WURTS* pa Lvst DER AKADEMIEN OF W U R T S B U R G. Mede de Zetel des Bisdoms van dezen naam, heefc ecne oude Univerfiteic. Volgens fommigen zoude zy reeds begonnen zyn in \ jaar 942, wan- neer Biflchop Poppo de III Graaf van Hennenberg alhier eene hooge School ten dienfte der Adelyke jeugd oprechtte. Omtrend hec jaar 1284. werd zy , reeds zeer beroemd zynde, men een nieuvv Collegie vermeerderd. Ruim ico jaaren laater omftond 'er een binnenlandfchen Oorlog , tuffchen den Biflchop en zyne Onderdaanen , vvaar door de Akademie naar Erfurt yerlegd werd en de Studen- ten alle derwaards trokken ; BifTchop Johannes de I poogde dezelve te herftellen en Paus Bonlfaclus de IX verleende daar toe verfcheidene Privilegien ; doch met de Dood van dezen Biffchop in 'c jaar 1410 ontftonden 'ernieuwe Verfchillen tuflchen zy- nen Opvolger en de Burgers; dus verliep de Uni- verfueic wederom. Ook is zy in geerien bloeijen- d3n ftaat geraakt voor het jaar 1582 wanncer de Je- fuiten hec bertier over naar kreegen. In 1589 heefc Biflchop Julius van Mcspdbrun alhier zeer prachtige en koftbaare Collegien doen bouwen , in welke honderd Studenten in de Theologie en vyf en twintig jonge Edellieden vry onderhoud en onder- wyz genieten. Ook begifcigde hy deze Collegien ^et ruime inkomlten en de Profeflbren met goede Jaar wedden. Zedert vermeerderde Biflbhop Frans van Schonborn de Univerfiteit met een Hoogleer- aar-ampt in de Ontleedkunde. Eindelyk heeft BisJ fchop Frcdrik Karcl van Schonborn in 'c jaar 1743 dezelve zodanig ingericht , dac 'er thans ook Luther^ en en Gerefsrmeerdw (ludeeren kunnen. Hier door HOOCE SCHOOLEN IN HET DUITSCHE RYK. 73 door is deze Univerfiteic merklyk in bloei toegeno- men. ERLANGEN. Eene der voornaamfte Steden in hec Markgraaf- fchap BAREUTH, heeft eene fchoone Univerfiteir, welke door den in 1763 overleden Markgraaf Frc- drik , eerft op den voec der Univerficeic van Halle , te Bareuth gefticht werd in 'c jaar 1742; doch in 'c volgend jaar 1^43 herwaards verplaacft en den 4- November van hec zelfde jaar ingewyd is. Zy heefc hare eigene Kerk. De Ridder-Akademie in 'c jaar 1704 opgerechc ftaat zo wel als hec Seminari- um of Kweekfchool 'c welk in 1745 in een Gymna- fmm veranderd is, onder deze Univerficeic. Hec Gebouw derzelve is zeer fraai; haare Bibliocheek en het Kabinec van Natuurlyke Zeldzaamheden wel beziens-wairdig Ook maakt zy zeer goeden op gang en is met bekwaame Hoogleeraarea voorzien. A L T O R F. Eene kleine Scad, onder het Neurenbergs-Ge- bied behoorende, is echter meceene beroemdc U- niverficeic voorzien, welke eerft in 'c jaar 157$ door Keizer Rudolf als eene Illuftre School geftigt is; doch in 'c jaar 1623 door Keizer Ferdinand de II toe eeoe Univerficeic verheeven werd. Uic wel- ken hoofde zy den 29 Juny des jaars 1723 haar eerfte honderdjaarig Jubelfeeft gevierd heefc. Onder de geleerde Mannen die alhie-r gebloeid hebben, verdienen inzonderheid opgeteld ce worden: Joa* Camerarim\ -Andreas Ofiander; Hugo Do- '-, Scipio Gentilis; Caspar us en Mauri- E 5 nits 74 LYST DER AKADEMIEN OF tins Hofmanmis enz. - In het ruim en voortreftyk Univerfiteits-Gebouw vinehmen: eene fraaije Om- leedkamer; een Chymifch Stookhuis; een Obfer- v at or mm voor Sterrekundige Waarneemingen, be- nevens eene fchoone Bibliotheek. Voorts zyn in dezen Kreits verfcheidene beroem- de Gymnafien of Illuftre Schoolen als: .Te BAREUTH het bekend Collegium Chriftiano Erneftinum voorzicn met agt Profeflbren en be- kwaame Meefters in de Vrye Kunften. Ook is hier een goed Semitiariitm of Kweekfchooh Te .HOFF een zeer goed Gymnafium gefticbt in 't jaar 1546. en ter eere van deszelfs Stichter Mark- graaf Albert, Albertlnum genaamd. Te ANSPACH. Een wel ingerichte Illuflre School opgericht in den jaare 1737. en voorzien met Ze* Profeflbren. Tot SCHLEUZINGEN. Eene Illuftre School, op- gericht in het jaar 1577. Te COBURG. Eene beroemde Illuftre School, Gywnafium Cafimiriarum genaamd. Keizer Leo- pold gaf in 't jaar \ 677. aan dezelve het voorrecht van altyd, wanneer men zulks goedvond, in eene Umverfkeit te kunnen veranderd worden. Te OERINGEN. Eene Illuftre School opgerichr in 't jaar 1735. Te NEURENBERG , het Gymnafium sEgidianutn gefticht in *t jaar 1526, onder opzicht van den be* roemden Philip Mdanchton en Jofepb Camerarius. Ook vindt wen in Retbw&urg , en in Wintkbcim fraaije Gymnafien. DE HOOGE SCHOOLEN IN HEX DUITSCHE RYK. 75 DE ZWABISCHE KREITS. Bevat de Univerfheiten van D I L L I N G E N. Welke geftichc is in "t jaar 1549. door Of to Vryheer van Waldburg en Biflchop van Augsburg, die om den bloei dezer Univerficeit te bevorderen , van Leuven en Ingolftadt vermaarde Profefforen herwaards beriep. In het jaar 1563. gaf hy hec opzicht over dezelve aan de Jefuiten, die hetzelve, zo lang hunne orde in (land gebleeven is , behou- den hebben. Zy hadden ook alhier een fraai Col- legie. Deze Uaiverfiteit is tamelyk beroemd. On- der de geleerde Mannen die 'er hec hoogleeraar-ampt bekleed hebben , vindc men opgeceld Guiljelmys Lindanus van Dordrecht geboortig, dienaderhand Biflchop van Roermoridt is geworden, als medi Martinus Bythovius , naderhand Biflchop van Ype- ien. TUBINGEN. Welke beroemde Univerfiteic in denjaare 1477. gefticht werd door Hertog Ever bard van H^urtcm- terg, en door Keizer Frederik dell I. en Paus Six- jus de IV. beveftigd. Zy heefc zeer veel opgang gemaakt en uicmuncend Geleerde ProfefToren ge- had, als onder anderen de Wydvermaarde Johannes Reuchlinus doorgaans Capnlo genaamd , die het eerft de Oofterfche Taalen weder in Duidchland gebragc en gelecrd heefc. Voorts heefc de beroemde Ms- eer hy naar Wittenberg beroepen wer4, al- 76 LYST DER AKADEMIEN OF alhier het Hoogleeraar-ampt bekleed; als mede de vermaarde Joachim Camerarlus. Het geen de zer Univerfiteit inzonderheid tot Roem verftrekt, is at door derzelver geleerden het NieuwTeflawent + de Catechismus van Brentius en de Pfalmen Davids in de Sclavonifcbe taal zyn overgezet, te Tubingen gedrukt en van daar in Stiermark^ Cro- alien en andere Sclavonifcbe Geweften , ter bevor dering van den Godsdienft verzonden. De Bibliotheek* het Obfervatorium en de Ont- leed-kamer dezer Univerfiteit zyn zeer bezienswaar- dig. Daar en boven is binnen Tubingen een Groot gebouw of Collegie , in \ welk ruim 300 Studen- ten , op 's Hertogs koften, onderhouden en onderwee- 2en worden. Niet verre buiten de Stad vindt men het wyd beroemd Collegium Illuftre , in't jaar^Sp door Hertog Lodewyk aangelegd , uit de inkomften der na de Reformatie aangeffagen geeftelyke goe- deren, welke nergens in Duitfchlandbeter danhier befteed zyn. Voor dezen hebben veele Vprften, Graaven en Adelyke Perfoonen in het zelve ge- ftudcerd en *er de Ridderlyke oefFeningen geleerd ; zynde dit Collegie eigenlyk voor Lieden van hoo- gen rang aangelegd. Hec zelve is thans ledig en geflooten; echter hoord men dat het eerlangvveder 2al geopend worden. Behalven deze twee bovengemelde vindt men gee- ne Univerfiteiten in den Zwabifchen kreits. Men vind 'er echter verfcheiden beroemde Gymnafien en Kweekfehoolen. Onder dezelven munten uic de volgende , als : te STUTGARO, welke Illuftre School age Profeflbren heeft, benevens een fchbon Obftrvato- rium , voor ilarrekundige vvaarneemingen , 't welk met koftbaare Wcrktuigen voorzien is. Tc HOOGE SCHOOLEN IN HET DUITSCHE RYK. 77 Te Carhruhe, een beroemd Gymr.afium liluftre; foortgelyken vindc men ook tsHdlbrunn; te Halle in Zwaben; te Ulm enz. Te Merspurg is het vermaardKweekfchool, &?- minanum Clerkorum Scculare genaamd ; opgerichc in 'c jaar 1736. door den toen, regeerenden BiflTchop, in 'c welke honderd Jongelingen in de groaden der Weecenfchappen onderweezen worden. Te Oetingett is eene Maacfchappy der Weeten* fchappen zederc eenige jaaren opgericht. Eindelyk zyn in de beide Lucherfcbe Abtdyen, Maulbrunn^ en Bebenbaufen beroemde Schoolen, in ieder van welke 20 Adelyke Jongelingen, door den Abe en twee ProfefToren in de gronden der fraaije Weecenfchappen onderweezen worden. IN DEN OPPER-RHYNSCHEN KREITS. Worden de volgende Univerfiteiten gevonden: M A R P U R a De Hoofdftad van Opper - Hejjen heefc eene beroemde Univerfiteic , Gefticht in *t jaar 1527, mec toeftemming van Paus Clemens de VII. en met verfcheiden voorregren begifcigd R AKADEMIEN OF .De volgende Landgraaven hebben deze Univerfiteic met nieuwe gunftbewyzen onderiteund. In hec jaar 1627, wanneer hec eerftejubel feett dezer hoo- ge School gevierd werd, bevond men dat in die Eeuw op dezelve 1500 Scudenten cot den rang van Docloren bevorderd -waren. In hec jaar 1727. heefc men hec cweede Eeuw-feeft mec zeer veel iui- fter gevierd. Deze Hooge School heefc veele voor- naame Mannen voortgebragc. Niet minder beroemd is die von G I E S S E N. In hec Heffen-Darmftadfche , welke in 'c jaar 1607, door Landgraaf Lodewyk de V. geftichc en door Keizer Rudolf bQvettigd werd. Zy heefc Lu- therfche Profeflbren; aanzienlyke inkomften; een fchoon Collcgie ; Obfervacorium en fraaije Biblio* theek. Zy heefc in *c jaar 1 707. haar eerfte Eeuw- feeft op eene plechcige wyze gevierd. F U L D A. De Hoofdftad der van ouds zeer beroemde en Ryke Abcdy van dien naam, in hec jaar 1752. door Paus Benediclus de XIV. coc een Bisdom verheven, heefc eene Unfverficeic , welke eerrt in hec jaar 1734, door den coenmaaligen Abe Adolf van Dahlberg opgerichc, en den 19 September van dac jaar ingewyd werd. Onder de merkwaar- digheden derzelve behobrdc de oude en voortreflyke Bibliocheek , in welke veele fchoone Handfchwften der vroegere Eeuwen bewaard worden. Als mede de . voortrefielyke Arcbiusn van oude ftukken uir wel- HOOGE SCHOOLEN IN HET DUITSCHE RYK. 79 welke de beroemde Hfftorie-Schryvers Brouwe- rus en Scbatmat zoo veele fchoone zaaken Waereld- kundig gemaakt hebben. De Societeic der Jefuiten pleeg bier een zeer fraai Gymnafium en Kweekfchool te hebben, zynde een koftelyk gebouw. DieSo- cieeek had ock , in dezen Kreirs, Collegien te Worms en te Spiers , in welke beide plaatfen ook Luther- fcbe Gymnaficn gevonden worden ; gelyk mede te Traarbacb en te Saarbrnck* Te KASSEL is in 'tjaar 1709, door den Land- graaf van Beflen , Karel de I. Gefticht het Col- legium Illuftre of Cftrolimtm. Het zelve heeft eene ruime Gehoorzaal; een fraai Obfervatorium ; een Tbeatrum Anatomicum of Qntlecd kame r ; Voorts eene kunftkamer en een voonreflyk Cabinet van Oud- heden en natuurlyke zeldzaamheden. Reeds 20 jaaren vroeger hecft dezelfde Landgraaf te Hirfchfeld gefticht het Gymnafium Carollnum Hirfchfddenfy. Te HERBORN in het Naffaufcbe is eene beroem- de Gereformeerde Doorlucbtitf School \ in 't.jaar 1584. door Graaf Jan van Na/fau Diffenburg ge- ftkht en in 1743. op nieuvv in gevvyd. Te HA* NAU vindt men eene foorcgelyke doorlucbiige School, zynde dezelve de Hooge lands-iehoolvan datGraaf- fchap. Te Darmflad in het Heffifche en te Corbach in het Waldekfche zyn insgelyks doorluch- tige Schoolen opgericht. In de vrye Ryksftad , Frankfort aan den Main hebben de Lutherfchen een Gymnafium benevenseen KweeJtfchool in de Godge- leerdheid. Ook is aldaar eene vaonreflyke Stads Bibliotheek, welke zeer calryk is in Boeken enOu : de handfchriften, 80 LYST DER AKADEMIEN OP IN DEN NEDER-RHYNSCHEN KREITS. Worden mede eenige Univerficeiten gevonden ; onder dezelvc muntte eertyds uic die van. HEIDELBERG. Voorheen de Hofftad en verblyfplaats der Paltfl- fche Vorften. Deze Univerfiteic , opgericht in 'r jaar 1346 door den Keurvorft en Pal tsgraaf ROBERT den I. en in 1386 plegtiglyk ingewyd, was wyd- vermaard en werd onder de Regeering van Keur- vorft FREDERIK de III.eenevoornaameKweekfchooi der Hervormde Leeraaren. Onder de Hoogleeraa- ren die alhier gebloeid en veel tot voortzetting der Hervorming toegebragt hebben munten inzonderheid uit : Zackarias Urfimis, Kasparus Okvtanus^ Immanuel Treniellius , Rudolf Gualtherus, Hie* ronimus Z-anchius i David Paraeus en veele andere Deze Unrverfiteit heeft in de Kerklyke Gefchiedenis eene altoosduurende gedagtenis verworven; Wyl door de twee eerftgemelde Godgeleerden Urfimu en Olevianus, op bevel van deh gemelden Keur* vorft Frcderik, in 't jaar 1563 alhier opgefteld en door den druk gemeen gemaakt is de naar deze Scad genaamde HEIDELBERGSCHE CATECHISMUS , eene Ge- loofs-belydenis bevattende, welke tegen die van 'c Concilie van Trente overgefteld en thans in alle de Hervormde Nederduitfche Gemeentens van Neder- land en ook elders, als eenFormuliervaneenigheid nangenomen is. . Ook nam deze Hooge School na de Hervorming lang hoe meer in luifter toe, totdac zy in het jaar 1621 eenenzwaaren ramp onderging. De toenmaalige Keurvorft Frederik de V, in 't jaar 1619 HOOGE SCHOOLEN IN HET DUITSCHE RYK. 8 J 1 1619 goedge vonden hebbende de Boheemfchs Krooa aan te neemen, gaf deze ftap mede aanleiding toe den dertig-jaarigen Oorlog in Dimfchland. Na d ic hy in 'c volgende jaar by Praag eene zwaare Neder- laag geleden had, kwamen de Keizerlyken onder Tilly en de Spanjaarden onder SpinolanazrdezQS tad aanrukken , namen dezelve in en verwoellten ze byna geheel en al. By deze gelegenheid werd de voor- treflyke Bibliocheek, welke eenSchat derHervorm- den en voornaamlyk door den beroemden Philip Melanchton, op bevel van Keurvorft OM? Hendrik^ aangelegd was , naar Romen vervoerd en aan Paus Urbaan de VII vereerd , om ze in de Vasikaahfche. Bibliotheek te plaatfen, waar ze nog te zien is. Na den Weitphaalfchen Vrede, in't jaar 1648 gefloten, herfteldde zig deze Stad en Univerfireit eenigzins; Dochde Keur PaltfircheGereformeerdeof l S'//ww^rw- fcbe Linie in 't jaar 1685 metKeurvorft Kareluiv* geftorven zynde, ontftond'er over de opvolgingeen bloedigen Oorlog mec de Franfchen, die in 'c jaar 1693 deze Stad bemagtigden en dezelve, benefFens het Ichoon Kcurvordlyk Slot en de Collegien der Univerficeit, in puinhoopen veranderden. Zederc heeft deze Cniverfiteit nimmer haaren voorigen lui- fter kunnen bereiken, te minder,* wyl de Regeering van dit Land aan de Roomfche Palts-Neurenburg- fche Linie overgegaan zynde, de Roomfchgezinde Geeftlykheid, inzonderheid de Jefuiten, zig in de Hoogleeraar-ampten hebben weeten in te dringen. Men vindt 'er echter nog verfcheiden Gereformeer- de Profeflbren, hebbende deze zo wel als de Lu- therfchen hunne vrye Godsdienftoeffening behouden. In het zogenaamd Collegium Sapkntia genieten ze- dert 1728 twaalf Studenten vrye Wooning en Ta- fel. Ook heefc de reeeerende Kemvorit in *c jaar F 14^ $3 LYST DER AKADEMIEN OF 1746 verfcheidene nuttige fchikkingen , tot bevor- dering van hec welzyn der Univerfiteit gemaakt. M E N T Z. De Hoofdftad van het Keurvorftendom dezes naams, heeft eene tamelyk beroemde Univerficeit , welke in den jaare 1477 gefticht werd. In \ jaar 1746 is zy door den toenmaaligen Keurvorft met nieuwe verordeningen en vryheden befchonken , als rnede met eene fchoone Bibliotheek , welke den i January des volgenden jaars ten dienfte der Letcer- oeffenende Jeugd voor de eerfte maal geopend werd. In den Keurvorftlyken Tuin is een zeer fraaijen Kruid- hof en niet zeer verre van dezel- ve eene Ontleedkamer voor deze Univerfiteit aange- legd. Voorts vindt men in deze Stad het Biflchop- lyk Seminarium of Kweekfchool van S. Bonifaclua. De Jefuiten hadden voorheen mede alhier een Col- Jegie. TRIER. Insgelyks de Hoofdftad van het Keurvorftendom van dezen naam , heeft eene Univerfiteit door fom- migen voor de oudfte van geheel Duitfchland ge- houden; wyl dezelve reeds in 't jaar 350 der Chriftelyke Tydrekening zoude opgericht zyn. By gebiek van aantekeningen echter heeft deze gedach- ten geene genoegzaame zekerheid. Men vindt wel dat zekeren David 0fcg mus tien jaaren gewoond heeft en in 'cjaar i536over- leden is. Hier had hy gelegenheid genoeg om den Proteftantfchen Godsdienft te leeren kennen, wel- ken hy, hoe zeer ook van de Dwaalingen en Mis- bruiken der Roomfche Kerk overtuigd , echcer nimmer befluiten konde te omhelzen. De Gere- formeerde Studenren droegen hem des niec te min uit eerbied ten grave en men deed ter zyner eer en gedachtenis eene fraaije Marmeren Grafzuil in de Domkerk oprichten. Zyne Boeken en eenige an- dere overblyfzelen worden nog in de Bibliotheek alhier bewaard en venoond. Bazel is in de Kerklyke GefchiedenifTen inzon- derheid bekend door verfcheidene Concilien of Kerk- vergaderingen binnen die Stad gehouden ; inzon- derheid door het wydberoemd Concilie van het jaar 1431 tot 1444 aldaar vergaderd, in \ welk de zo- genaamde Pragmatlque Sanffie opgereeht is, wel- ke naderhand door de Franfche Geeftlykheid in de lierkvergadering van Bourges aangenomen is. G 3 G- Io2 LYST DER AKADEMIEN OF GENEVE. Deze oude Stad , in de Romeinfche tyden reeds by den naam van Geneva bekend , en door Julius Cfcfar als eene Grensvefting van 't Koomfche Ryk gebruikc, maakt thans met haar onderhoorig Ge- bied een klein Gemeenebeft uic, 'c welk met de Zwiczerfche Hervormde Kantons in "Bondgenood- fchap en onder derzelver befcherming ftaat. In de- ze Ichoone Stad werd in 't jaar 1368 door Keizer Karel de IV de thans beroemde Univerfiteit ge- flichj:, welke, na dat deze Stad in 'c jaar 1535 " penlyk den Hervormden Godsdienlt aangenomen had in 1558, voornaamlyk door de bertelling van den beroemden Job. Catvinus op den tegenwoor- cigen voet gebragt werd. Zedert hceft deze Uni- verficeic grooten toeloop genad, waar toe niet vvei- nig toegebragt hebben de veele vermaarde Mannen , die van tyd tot tyd hier het Hoogleeraar-ampt be- kkcd hebben. Onder dezelve munten uit de meer* gemclde beroemde JOHANNES CALVINUS, (die a!- Jiier in 't jaar 1564 overleden is en op den Stads Kerkhof begraaven legt) , Tbeodorui Beza , Lam- bertas Danceus , Franciscus Ju-nius , Bene&ftus Turretinus, Johannes Deodatus, Guiljelmus Fa- rellus, Ifaacus Cafaubonus , Casparus Laurentius cnz. Oe vermaarde geleerde Drukkers Robertus en Henrlcm Stepbanus, beneffens Johannes. Crespinus, hebben door haare geleerde en heerlyke uirgegeevene Werken dezer hooge Schoole veel luis- ter bygezet; ook ftrekt het den Godgeleerden dezer A- kade" mie tot geene geringe Eere , dat zy fleeds on- gemeenen vlyt befteed hebben om aan de Gerefor- meerde Kerkcn 7.uivere Ovcrzeutingea des Bybels in de Franfibe en Italiaanfcbe Taalen te bezorgcu. Voorts HOOGE SCHOOLEN IN ZWITZERLAND. IOJ Voorts vind men in Zivitzeriand eenige Gymna- fen, als: Te BERN eene Akademifcbe School met eenefraai- je Btbliotheek. Te SCHAFHAUSEN cen beroemd Akadtmifch Gym- nafium , in 't weik door bekwaame Hoogleeraaren les- fen gegeeven worden. Te ZURICH eene beroemde Illuflre School, be- neffens een Gymnfifium , eene zeer fraaije Bibliotheek en fchoone verzameling van Natuurlykeen kunft- zeldzaamheden. Thans gaan wy over tot de Noordfche Ryken ea maaken eenen aanvang met DEENE MARKER In dit Ryk is niet meer dan eene Univerfiteit , die nnamlyk van KOPPENHAGEN. Deze is in 't Jaar 1478 door Koning Chrlfiiaan de I gefticht en door meefl: alle zyne Opvolgers ryklyk begiftigd. Haare- tegenwoordige goede in- richting hceft zy voornaamlyk aan Koning Cbrifti- fian de VI te danken. Tot de^e Univerfiteit be hooren: - ifle het Collegium Regmm ofko- ninglyke Kollcgie , 't geen Koning Chrlfliaan de JV in \ jaar 1618 gefticht en zo ryklyk befchon- ken heeft, dat 100 Studemen in het zelve op Ko- ninglyke koften onderhouden worden. 2de Het Collegium Walckendorfiaiium , Walchendorf in jaar 1595 voor 16 Studenten fticht 3. Het Collegium Medlcum T t um door den beroemden Geneesheer Olaus Bor- G 4 r *- IO4 LYST DER AKADEMIEN OF rlcblus, die in het jaar 1692 overleden is, aan de Univerfiteit gefchonken en tcfFens met zo veele in. komften begiftigd, dat in 't zelve 1 6 Studenten , vyf jaaren agter den anderen onderhouden en van al het noodige rykelyk voorzien worden. By het zelve is een zeer fraai Chymifch ftopkhuis. 4. Het Col- legium Ekrfianum, gefticht door George Elers , die by uiterlle wille 30000 Kroonen tot dit gebruik bellemdde. Pit Collegie werd in den jaare 1707 plegtig ingewyd. 5. De Jfoninglyke Kommuni- teit , waar in dagelykfch tweemaal voor i oo arm.e $tudenten de tafel pleeg gedekt tc worden , doch thans krygen zy jaarlykfch zekere jTomme gelds. In het gebouw dezer Kommuniceit worden dagelykfch Dispuut-kollegien gehouden. De gehoorzaalen en verdere gebouwen der Univerfiteit zyn ruim en fraai en alien gebouwd zedert het jaar 1728, wanneereen vreeslyke brand alle de Gebouwen der Univerfiteir, benevens 5 Kerspel - kerken en 1650 woonhuizenin de aflTche Icgde. Deze brand verteerde ook de voortreflyke Univerficeits-Bibliotheek , veele oude en raare handfchriften en een groot gctal gedrukte boe- ken bevattende. Zy was geplaatft op eene groote zaal , boven het gewelf der Univerfiteits-kerk. De- nieuwe Bibliotheek is in dezelfde plaats weder aan- gelegd en ftaat viermaal 's weeks , tot dienft van alle leden der Univerfieeit , open. Vlak naaft de Biblio- theek is een RondeToren, opgebouwddoorC^m- tianus Longomontanus, Leerling van den beroem- den Tycho Brahd. Deze Toren is van boven plat en gefchikt tot het doen van Sterrekundige waarnee- rningen. Voor den ftraks gemelden Brand werden alhier veele zeldzaame Wiskundige gereedfchappen en werktuis,en bevvaard , die door Tycho Brabe zelf ea door Qlaus Rowerus uitgevonden en vervaardigd \va- HOOQE SCHOOLEN IN DEENEMARKEN. 105 waren. Vooraaamlyk was de Hemel-globe van Tycbo bezienswaardig , hebbende age voeten middellyn en 5000 Ryksdalers aan arbeidsloon gekoft. Die alles ging by dien brand verlooren ; Koning Chriftiaait de VI heeft'ernaderhand wederveelenieuweMathe- matifche Werktuigen bezorgd. In hecjaar 1 736 is, ten dienfte der Genees en Heelkunde, een fraai- Tbeatrum Anatomicuin of Ontleed-zaal by de Uni- verfiteic aangelegd. In het jaar 1742 heefc Koning Chriftiaan de VI, te Koppenhagen, opgericht de KONINGLYKE DEEK- SCHE MAATSCHAPPY DER WEETENSCHAPPEN. De<- zelve houdc haare vergaderingen in eenige vercrekken agter hec Koninglyk Paleis Charlottenbur^, alwaar mede een zeer fraaije Tuin ten haaren dienrte aange- legd is. Dezelfde Koning heefc in het zo evenge- raeld jaar mede opgericht het Koninglyk Deenfcb Genoodfchap tot bevordsring der Noordfcbe Hiftorie. en Taal, mede te Koppenhagen gevefligd. Zyn Opvolger, Koning Fredenk de V, heeft in 'c jaar 1 754 binnen deze Hoofdftad gefticht de Akad6mle dsr Schilder Beeldbouw en Bouwkunde-, aan welke mede in het ftraksgemeld paleis Charlotten- burg eenige vertrekken ingeruimd zyn. Voorts zyn 'er in het Deenfche Ryk verfcheiden Gymnaiien en Kweekfchoolen. De voornaamften derzelven vindt men: Te SEROE-, alwaar eene beroemde Koninglyke School is, in welke denig Studenten, op'koften des Konings, niet alleen wel onderweezen maar ook ryklykonderhoudenworden. De beroemde Rid* dsr*Akadm\e voor jonge Edellieden , binnen deze Scad reeds aangelegd door Koning Cbrifliaan de IV in 'c jaar 1623, doch naderhand weder ingctrokken , werd door Koning Fredenk de V in 'c jaar 1 747 G 5 ver- LYST DER AKADEMIEN OF vernieuwd, en herfteld en den 28 July van dat jaar plechtig ingewyd. Te HERLUFSHOLM is een vermaard Gymnaftum en cene fraaije Bibliotheek , beiden geftichr door den beroemden Deenfchen Admiraal herluf Trolle. De- ze Illuftre School , ter eere van haaren Stichrer Scbo- la Herluf ana genaamd , is in zeer goeden ftaat en verdeelc in drie klaflen. Dertig zo AdelykealsBur- gcrlyke Schoolieren worden vry in dezelve onder- jiouden en onderweezen. Te ODENZEE, Hoofdftad van het Eiland Funen* is door Koning Chriftiaan de IV, in 't jaar 1621 een Gymnafium opgericht, 'c welk redelyk bloeijend is. Ook vindc men in deze Stad de beroemde School, door de Godvrugtige Koningin Margaretha , reeds honderd jaaren voor de Reformatie , gefticht. In de- zelve worden niet alleen alle de Schooliers vry on- derweezen en genieten eenig Geld; Maar 36 hun- ner hebben daar en boven vrye tafel en onderhoud. Te RYPE in 'Jutland, is een Gymnafium, hec oudfte van geheel Deenemarkcn', zynde reeds in 'c jaar 1298 door BiiTchop Chriftiaan gellichr. Men heeft ook alhier in het jaar 1720 eene Bibliotheek, tot gebruik voor de Studeerende jeugd , opgerecht. Te BERGEN in Noorwegen, is door den laatft Overleden Koning Frederik de V het Seminari* 14m Frederklarium aangelegd, waar in 12 jonge lieden in de Zede en Wiskunde, de Franfche Taal en andere nuite Weetenfchappen onderwee- worden. UNI- HOOGE SCHOOLENIN ZWEDEN. 1 07 UNIVERSITEITEN I N >nder dcze verdient de eerfte Plaats de vermaar- de Univerficeit van U P S A L. Deze is gefticht in'tjaar 1477 door KoningC&r/V- tlaan de I. Zy werd eerlang, vooral in denbe- ginne der l\eforfnatie , zeer vermaard en bloeijende , door het herwaards beroepen van veele vermaarde Mannen uic Duitfchland. De Profcflbren hebben alhier zecr goede bezoldingen j hec getal der Studenten pleeg weleer 4000 te zyn , en is nog heden zeer grooc. Onder de beroemde Mannen die alhier gebloeid hebben , verdienen inzonderheid genaamd te worden: Jakobus Zieglerus een Nederlatider. Olaus en Johannes Magnus, Johannes For- befius , Johannes Freinsbtmius enz. Als mede de beroemde Andreas Celfius^ Hoogleeraar in de Ster* rekunde, die in 't jaar 1736 de.Lcden der Fran fchc Akadiimie verzeld en gebolpen heeft in het mecteo van cenen graad der breedce onder den Poolkring, om de waarc gedaance van den Aard klooc te kun nen bepaalcn. Het Gebouw derUniverficeit isruim en zeerfraai; in twee zaaica van dezclveis de voortreflyke Biblio- theek LYST DER AKADEMIEN or theek geplaaft, welke uit meer dan 60. ooogedruk- te Boeken en ruim 1000 Handfchriften beftaat. On- der de laatften munc voornaamlyk uic Ulphllas over- zetting der vier Euangeliften in de Gotbifcbe caal. Her Kunft kabinetis voortreflyk ; het Obfervatorium voor de Srerrekunde , de Akade"mie tuin ofHor* tus Medlcus en de Ry fchool zyn fraai en zeer wei in- gericht. In het jaar 1751 vereerde de Koningm aan deze Univerficeit een verzameling van 1 667 ou- de Romeinfche en de Graaf van Ebrenpreis eene van 2700 Zweedfche Munten en Gedenkpen- ningen. De KoningzelfisCanfclier endeAards Biflchop dezer Stad , (de eenige in het Z weedfche Ryk) is Vice Kanfelier dezer Univerfiteit. Voorts is in Upfaleene KONINGLYKE MAATSCHAP- py DER WEETENScifiAPPEN, opgerichtin 't jaar 1738, en door haare u!tgegeeven werken zeer beroemd. In *c jaar 1753 is ook alhier .door den faatft Overlede- nen Koning, eene Akadtmk dcr fraaije letter en gefticht. LUND. De Hoofdftad der Provincie Schonen , heeft eene fraaije Univerfiteit, opgerecht door Koning Karel de XI in 'c jaar 1666 en in het begin van 1668 plechtig ingewyd. Zy is te> eere van haaren Stich- ter Acad6mia Carolina Gotborum genaamd. De Biflchop dezer Stad is Vice- Canfelier der Univerficeic* Zy heeft eene fchoone Bibliotheek en Boekdruk- kery; ook zeer bekwaame Hoogleeraaren. Hec getal der Scudenten beloopt doorgaans omtrend 400. TE HOOGE SCHOOLEN IN ZWEDEN. T E A B O. Hoofdftad van Finland , is in hetjaar 1640, door de vermaarde Koningin Cbriftina eene Univerfheic gefticht , in plaats van het Gymnafium , door haaren Vader Koning Guftaaf Adolph in 'c jaar 1728 op- gerecht. Zy is redelyk beroemd en bloeijend ; ook heefc zy verfcheiden geleerde Mannen opgeleverd. De Biflchop dezer Stad is Vice Kanfelier der Hoo- ge Schools. Behalven de gemeldedrieUniverliceicen, is in het jaar 173^ te STOKHOLM aangelegd de KONINGLYKE ZWEEDSCHE AKADEMIE DER WEETENSCHAPPEN , wel- ke zig door haare in 'c Hoogduitfch , en gedeeltlyk ook in 'c Nederduitfch vertaalde voortrefl yke verhan . delingen, wyd en zyd beroemd gemaakc heeft. Ook is te Stokholm eene Koninglyke Akadtmie der Schil- der en Ueeld/youwkundeopgericht; alsmedehet Koninglyk Collegium Medicum. In hetjaar 1748 is *er ook een fraai Sterrekundig Obfervatorium ge- bouwd. Hec Cbymifcb Stookhuisalhier is zeer be- zienswaardig. Voons vindt men in Zweden verfcheiden wel in- gerichce Gymnafien de voornaamfte derzeiven zyn : Te CALMER. Te WEXIO. Te CARL- STADT, gerticht door Koning Karel de XI. . Te GEFLE , welk laatfte in 'c jaar 1 669 van Stok- holm herwaard verplaatft en zeer vermaard is. IN HET KONINGRYK PRUISSEN. Grootendeels aan het Brandenburgfcb thans het Koninglyk Pfutfftfcbhistis ,,envoorhetklein. fte deel tot Polen benooreude , vindc men flegts eene Univerficeit , naamlyk TE j\o LYST DER AKADEMIEN of T E K O N I N G S E R G. De Hoofdftad van Brandenburgfch PruiJJchen, In deze Stad werd eerft eene doorluchtige School aangelegd in \ jaar 1531 en vervolgens in 't jaar 1544 eene Univerfiteit, die zeer vermaard geworden is en in 't jaar 1744 haar tweede Eemv-feeft zeer plechtig gevierd heefc. Zy hiet,naar haarenStich- ter, Acad&mia Albertina. De eerfte Reftordezer -Univerfiteit was de geleerdeG^rg/^&z&Vm, Doc- tor in de Rechten en Schoon-zoon van den beroem- den Philip Melancbtori. Voorts hebbcn aan deze Univerfiteit gebloeid : Job. Brismannus; Joachim Marling', Georgius Venelus, Andreas Ofiander; Guiljelmus Gnaphaus en Bernardus Holtorpius 9 (beiden de laatften Ncderlanders , in V Hags geboo- ren) ; David Mikfius, enz.. In deze Scad is ook een Genoodfchap opgericht , tot bcfchaaving en verbetering der Duitfche Taal; als mede een Kolle- gie of Kweekfchool , Collegium Fridericianum ge- naamd , op dezelve wyze ingericht als het (hier voor gemeld) Pxdagogium te Halle in Saxen. Verders vindc men in Pruiflen de volgende drie Gymnafien : Te DANTZIG een , het welk zeer beroemd is en voorzien met Zeven Geleerde ProfeiToren en eenen Leftor in de Poolfehe Taal. Het zelve is opge- recht in 't jaar 1558, mceftendeels door toedoen van Conftantimts Faber, diestyds Burgcmeefter de- zer Srad. De fraaije Scads-Bibliotheek ftrckt ook ten dienfte van dit Gymnafium. Te ELBING een fraai Gymnafium , opgcricht in 't jaar 1556, na dat de Raad dezer Stad de Luther* fche Geloofs belydenis omhelfd had. \\ 15^7 werd die Gymnafium met verfcheiden voorregcen be* HOOGE SCHOOLEN IN PRUISSEN- 1 1 1 befchonken en voor hec zelve een fraai , nieuw ge- bouwd opgericht. In her jaar 1580 verkreeg hec verlof om het geral der ProfefToren te mogen ver- meerderen en behalven de Hebreeuwfche , Griekfchs en Latynfche Taalen , ook de Godgeleerdheid ea Wysbegeerte te mogen onderwyzen. Te THORN , geboorte plaats van den vermaarden Wiskunftenaar en verbeteraar der Sterrekunde Ni- COLAUS KOPERNICUS , is een Gymnafium , 't welk den Lucherfchen toebehoordt en zeer beroemd i:. Hec zelve werd aangelegd in \ j;iar 1577- en heeftfteeds Geleerde en vermaarde Profefibren gehad. IN P O L E N. Worden drie Univerficeiten gevonden. De oud- fie en voornaamfte derzelvea is die van C R A C A U. Deze vermaarde Univerficeit werd eerftgeftichtin *c jaar 1364 door Koning Ca/imirde I-; doch door zynen Opvolger Uladislaus de V , voorheen Jagello genoemd en Herr.og van Licthauwen , na dai hy hec Chriilendom omhelfd had en gedoopt was, volko- men in orde gebragc in 't jaar 1400 en bevefligd door Paus Urbanus de V. onder voorwaarde , dac de BifTchoppen van Cracau in der tyd altoo? Kan- fcliers zyn zouden dozer Univerficeit. Zy heefc te aller tyd zeer geieerde Hoogleeraaren gehad en groo 1 ten toevloed van Studentejj, die alhier elf Kollegi- en hebben en veele voorrechcen. Ook worden by- na alle Geeftlyke en Waereldlyke Ampten in geheel Polen vervuld mec lieden die ce Cracau geftudeerd hebben. KIOW, fift LYST DER AKADEMIEN o* K I O W. De Hoofdftad van de Ukraine ^ voorheenaatiPo- len , doch thans aan Ruiland behoorende , heeft eene Univerficeic welke onder hec heftier ftaat van den Ruffifchen Aardsbiflchop en twee Opzieners of Curator en. De Hoogleeraars in dezelve zyn alien JMonniken , die nooit Vleefch durven eeten. Hec getal der Studenten bedraagd vyf of zes honderd. In deze Stad is , behalven deze Univerficeit nog een Collegium Acad&micum voor de Ruflen en Co- fakken , *t welk het fraaift en beft gebouw is in de- ze Stad. W I L N A. In het Groothertogdom IMtbauwen* Deze U- niverfiteit is in 't jaar 1579 geftichc door Koning Stepbanus Bathori en beveftigd door Paus Grego- rys de XIII. In 'c jaar 1676 zyn de voorrechten en vryheden dezer hooge School nader beveltigd door Johannes Sobiesky. De Profeflbren die hierleflen geeven, beftaan in zes in de Theologie* vyf in de Wysbegeerce ; vier in de Rech- ten en zeven in de befchaafde Weetenfchappen. Ook is hec getal der Studenten alhier vry grooc. Voorts zyn in Polen verfcheiden Gymnafien en Kweekfchoolen , . voornaamlyk : Te WARSCHAU de Hof en Verblyfplaats der Poolfche Koningen. Het Gymnafium alhier is vry beroemd. Ook vindc men 'er een Kollegie der Pa- tres Piarum Scholar urn, het v/elk eene zeer goe^- de Boekdrukkery heeft. Ook is alhierde vermaarde Bibliotheek, door den Graave Zaluski mgelaaten en toe gebruik van het Gymnafium en Kollegie ge- fc'nikt ; HdOGE SCHOOLEN IN POLEN. 113 fchikt ; echter is ook den toegang tot dezelve ieder een vergund. Te POSEN een Akade*mifch Gymnafium in 't welk vooraaamlyk leflen in de Rechten en Sterrekunde gegeeven worden. De Dorainikaanen onderwyzen 'er de Godgeleerdheid. De Jefulten pleegen al- hier vooraaamlyk hec heftier te hebben , zo wel als over alle de Univerlireiten en de meefte Qymnafien in Polen , in welk Ryk zy daar en boven verfchei- den Kollegien en Kweekfchoolen hadden. Zedert de aflchaffing hunner Orde zyn zy door andere Ceeltlyken vervangen en hunne Goederen in die Ryk aangeflagen en onder 't heftier van cene byzon- dere Commiffie gefteld. Te LISSA vindc men een Gymnafium den Protes- tanten of zogenaamde Diffidenien toebehoorende. Te GNEZEN eene oude Aardsbiflchoplyke Stad, de Zetel van den Vorjl Primaat vaa Polen een Uoomfch GymnaCum, \ welk zeer bloeijend is. Te WIELICZKA en te BOCHNA, beide Sreden in klein Polen , heeft men insgelyks vry goede Gymnafien. H UNI- H4 LYST DER AKADEMIEN OF s x. JL XT x>. ^it wyd uitgeftfekt Ryk bevat flegts weinige U* niverficeiten. Niemand zal zig hier over verwonderen die in aanmerking neemt, dat de ge- heele Ruflifche Natie toe in het begin der tegen- woordige Eeuw in eene diepe onweeccndheid ge- dompeld was, en wel zo, dat de geen die leezen, fchryven en een weinig rekenen konde, voor een zeer geleerd man gehouden word. De roemwaar- dige Keizer PETER de I met recht de GROOTE te noemen , was de eerfte die ondernam het Rusfifch Ryk uit deszelfs onbefchaafdheid en diepe on wee - tendheid te verheffen en in het zelve de nutte Kun- iten en Weetenfchappen in te voeren. Ten dien tinde reisde hy eerft zelf door de befchaafde Lan- den van Europa ; vervolgens beriep hy eene me- nigte geleerde Lieden naar Rusland, om allerlei Taalen en Weetenfchappen te onderwyzen , inzon- derheid de Wiskunde; ook deed hy op verfcheiden plaatfen Boekdrukkeryen oprechten en veele goede Boeken in de Rusfifche Taal overzetten. ' AlSmme deed hy de zeldzaamfte Boeken opkoopen en naar zyn Ryk overvoeren. Om den voorrgang der Weetenfchappen te bevorderen, deed hy behalven verfcheiden groote Schoolen en Gymnafien, Uni- verfueiten oprechten te PETERSBURG en te Kiow in SCHOOLEN IN RUSLANDL 115 in de Ukraine, van welke laatfte wy onder het Ar- tikel POLEN reeds melding gemaakc hebben. De eerftgenoemde , die naamlyk te PETERSBURG. Is vry talryk en heeft bekwaame Hoogleeraaren. DC Studenten worden 'er , zonder onderlcheid van Godsdienft in de Latynfche en ook in de Rusfifche Taalen onderweezen. Hec Gebouw der Univerfi- teit is zeer fraai en ruira en toe dezelve behooren mede het Gymnafium en het Seminarium of Kweekfchool. Zommigen der Hoogleeraars zyn Leden van de vermaarde Ruskeizerlyke AKADEMIE DER WEETENSCHAPPEN , door den ftraksgemelden Keizer PETER de I in 't begin van 't jaar 1724, dus kort voor zynen dood, opgericht. Die Vorft voorzag dezelve met de geleerdfte Mannen , welken hy uic Dukfchland , Zwiczerland , Frankryk enz. met zeer^groote koflen ontbood. Hy fchonk zyne reeds verzamelde Bibliotheek en Kunft en Na- turaiien-Kabmet aan deze Akad^mie; ook was hy voorneemens met deze ' eene AKADEMIE DER KuNstEN te vercenigeh; doch de dood hem in 'c volgend jaar 1725 verradende , bleef dit laailie voorneemen agter en zyne Weduwe Keizerin KA- THARirU deed allcen de opgerichte Akad^mie der Weecenfchappen in 't jaar 17,26 zeer plechcig inwy- den en gaf haar eene jaarlykfche inkomfte van 05, ooo Roebels. Deze Akademie heeft door haare uitgegeevene Schriften veel roem verworven , tot Welke de vernnaarde Eerneuittl^ de Lifts, de Enters en vcele andere beroemde Mannen niet wei- nig toegebrag: hebben. Zy is vurdeeid in vier kias- II 2 fen fen in welke voornaamlyk de Sterre Gefchied Natuur en Wiskunde beoeffend worden. De ftraksgemelde door PETER den I ontworpene Akadmie der Kunften, kwam federt ook.allengs- kens tot ftan'd en werd met die der Weetenfchappen vereenigd; wyl deze zonder de andere geene ge- noegzaame vorderingen' maaken konde; deswegen werden , ten dienfte der vereenigde Akactemien , Let- tergieteryen , Boekdrukkeryen en Binderyen , Tekenfchoolen , Werk-plaatfen , Glas-flyperyen , Steenfnyderyen , Kunftdraaijeryen enz. aangelegd; dan wyl deze Kunft-Akademie geene vafte Inkom- ften had, fchonk Keizerin Elifabetb in 't jaar 1747 haar een Jaargeld van 28. ooo Roebels; dus deze beide thans vereenigde Akademien jaarlyks een In- komen van 53. ooo Roebels (of Ryksdaalers) hebbende , in zeer bloeijende omftandigheden kun- nen gehouden worden. Het Gebouw voor deze Akademie gefchikt is zeer ruim en prachtig ; in 't zelve vindt -men , behalven de Vergaderzaalen , de voortreflyke Keizerlyke Bibliotbeek , welke een zeer groot aantal gedrukte en gefchreevene Werken be- vat ; deze Boekery wordt deeds merkelyk vermeer- derd met de fraaifte en zeldzaamfte Boeken. Ook vindt: men in dit Gebouw eene uitmuntende en talryke Verzameling van Zeldzaamheden der Natuur en Kunil. De aanleg van dit Kabinet werd in 't jaar 1714 begonnen. Het beftond toen alleenlyk in eenige honderden FlefTchen m'et Vi(Ichen en Infeo cen , door Keizer Peter den I op zyne eerfte reizen gekogt. In 1716 werd het vermeerderd door de Verzameling van Albert Seba, beftaande in veeler- lei foorcen van viervoeuge Dieren, Vogels, Vis- ichen enz. als ook door het Mineralien Kabinet van Dr. HOOGE SCHOOLEN IN RUSLAND. I Ijr Dr. Gottivald ce Danczig. In 1717 werd 'er de Ontleed-kundige Verzameling van den Hoogleeraar Ruifcb, als mede deszelfs Verzameling van Kapel- len bygevoegd. Vier jaaren laater hec Munc-Ka- binec van den Heer Lelder te Hamburg, benevens de Natuur en Wiskundige Kunftwerkmigen van den Ouden Heer Mujfcbenbroek. In~'tjaar 1725 werd 'er ook het Kabinet der Natuurlyke Zeldzaanv heden , door den meermaal gemelden Keizer Peter de I nagelaaten , bygevoegd en in 't jaar 1735 hec Kunft en Naturalien Kabinec van den Graaf van Bruce. Behalven die alles vindt men *er eene tal- ryke Verzameling van Chineefche en Mongolfche Zeldzaamheden, en dagelykfch wordt dit heerlyk Kabinet, \ welk verfcheideo ruime Kamers beflaat , vermeerderd. Verders bevar dit Gebouw voor- treflyke Plaac en Boekdrukkeryen , als mede een fraai Obferuatorium , met uicmuntende fterre-- kundige Werktuigen voorzien. Ook vindt men al- hier de vermaarde GOTTORPSCHE GLOBE, door Pe- ter de I , by de fnneeming van Gottorp vermeefterd en op hoogft deszelfs bevel naar Petersburg gebragc. Deze Globe, geheel van Koper gemaakc, heeft elf voeten Middellyns. Zy is dubbeld; van buiten verroond dezelve de geheele Oppervlakte des Aard- kloocs ; van binnen den loop der Hemelfche Lighaamen. In dit onvergelyklyk Kunftftak ver toeftle onlangs de Koning van Zwedcn met eenigc Z-wecdfche en Rusfifche Heeren byna een half uur, en gebruikte in het zelve eenige ververfchingen. Wyders bezit deze Akad6mie een voortreflyke Hw- tus Botanicus of Kruidhof , in welke omelbaare In- landfche , vreemde en zeldzaame Kruiden en Gewaflcn aanzekweekt worden. Niec minder fraat H 3 is 1 18 LYST DER AKADEMIEN OF is de Kruidhof der Keizerlyke Apotbeek, op het zo- genaamd Eiland van S. Bafilius. Die Apotheek zelve is mede zo heerlyk en fchoon dat haars gely- ken nauwlyks gevonden wordc ; niet alleen ten op- zigte der Geneesmiddelen en Droogeryen, maar ook der menigte van koftbaare Chineefch-Porcelei- nen Poteen en Fleflchen , die veele duizenden Roe- bels gekolt hebben. M O S C O U. Voorheen de Hoofdftad van her Rusfifch Ryk , heeft eenp Umveifiteit, welke in 't jaar 1755, door de overleden Keizerin ELISABETH op den voec der Duitfche Univerfiteiten opgerecht is. Zy heefc grooten opgang gemaakt en veel tot bevordering der Weetenfchappen in die Ryk toegebragt. Hec Gebouw der hooge Schoole is ruim en zeer prach- tig. Men vindc 'er eene fraaije en talryke Biblio- tbeek, en eene Boekdrukkerye. Behalven de U- niverfiteiten zyn door hoogft geraelde Keizerin in deze Stad ook twee GymnafiSn aangelegd; het een vor de Adelyke , het ander voor de Burger- jeugd. Voorts vindt men in dit Ryk foortgelyke Gymnafien te REVAL, het welk met vier Hoogleer- aars voorzien is en gefticht in 't jaar jaar 1731. pole is in deze Stad eene Ridderfchool. RIGA heeft insgelyks een bloeijsnd Lutherfcb tymna/ium en eene Keizerlyke Ridder-SchooI. HOOGE SCHOOLEN IN HONGARYEN. i ip IN HET KONINGRYK HONGARYEN. Zyn twee Univerfiteiten , naamlyk : te T i RN A v en te GYOR. Beide ftonden zy voorheen onder hec heftier der Jefuiten, welker Maatfchappy daar en boven in dit Koningryk een aanraerklyk getal lilu- fire Schoolen en Collegicn bezat. De voornaamfte derzelven waren : in de Hoofdftad PRESBURG; voorts te NEW-ZELL; te CHEMNITZ; te OE- DENBURG; te LEUTSCHAU; te ERLAU en veele andere. Een gedeelte derzelve is in ftand ge- bleeven ; doch van Meefters veranderd. De overi- gen zyn afgefchaft en derzelver Inkomften tot ande- re gebruiken gefchikr. De Lutherfchcn hebben Gyranafien te PRESBURG en te E P E R i E s. De Gereformeerden een fchoon Gymnafium te DEBRECZYN. In het Groothercogdom ZEVENBERGEN is een U- niverfueit te CLAUSENBURG. Zy werd voorheen mede door de" Jefuiten beftierd. De Gereformeer- dcn hebben in die zelfde Stad een Gymnafium ; als mede te NOSENSTADT ; te NEUMARCK en te E- NYED. De Lutherfchen hebben fchoone Gymna- fien te HERMANSTADT en te CRONSTADT. 120 LVST DER AKADEMIEN OF Wy hebben dus alle de Univerfueiten , de voor- naamfte der Illuftre Schoolen enz. welke , onzes weetens, in EUROPA gevonden worden, gemeld en kortlyk befchreeven , uitgezonderd alleen die der rEREENIGDE NEDERL4NDEN. Wyl wy op deze meer dan op de voorigen be- trekking hebben, zullen wy in derzelver befchry- ving eenigzins uitvperiger zyn. De rang derzelven zullen wy fchikken naar den tyd der oprechting , en dus eenen aanvang maaken met de UNIVERS1TEIT VAN LEIDEN. *et is over bekend hoe de onwrikbaare fbnd- vaftigheid en kloekmoedigheid van LEIDSNS BtiRGERY, in hetdoorftaan eener ailerelendigfte Be- Jegering, onder \ lyden van den uirerlien Hongers- nood, niet alleen haare Stad, maar genoegzaam geheel Holland voor de woede en overweldiging der bloeddorftige Spanjaarden beveiligde en dezen nood- zaakre hec langduurig Beleg met grooc veriies op te breekeny op den 3. Oftob.er des.jaars 1574. Ter belooning dezer kloekmoedigheid , werd dien van Leiden door Prins WILLEM den I VAN ORANJE en de Heeren Staacen van Holland de keur gegeeven of zy voor den tyd van eeni^e jaaren wild jn vry en onclaft zyn van Impoficien, Tollen en Scbactingenj dan liever het Privilegie hebben van in hunne Scad eene Univerfiteit te mogen oprichten. Zy befloten het laatfte te verkiezen. Dus werd aan LEIDEN het voorrechc vergund van alleen in Holland en (zo fommigen willen) in Zeeland eene hooge School te mogen oprichcen. Het Octroi daar toe werd -op ' den HO OGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 2 1 den 6 January 1 575 getekend. Teffens werd deze Univerfitek , toe haar onderhoud, door de Staaten van Holland begifcigd met verfcheide Goederen en In- komftcn , den Roomfchen Conventen en Kloofteren toebehoord hebbende. Den 8 February deszelven jaars gefchiede de Inwyding dezer Univerfiteic. De plechtigheden by deze gelegenheid in acht genomen , waren overeenkomftig den fraaak van dien tyd. Wy zullen. dezelve beknopclyk opgeeven. Des morgens ten 9 uuren kwamen de vier Vaan- delen Schutters in de Wapenen. Twee derzelven . onder bevel van de Kapiteinen Klaas Huygenffen Gaal en Klaas Dirkfz. van Montfoort openden den ftoet. Op hen volgde een overdekte Speelwagen, waarop eene in het wit eenvouwig gekleedde Vrouw zat, verbeeldende de HEILIGE SCHRIFT. Te wederzy- den nevens haaren Wagen gingen de vier Euange- liften Mattbeus , Markus, Lukas en Johannes. Op haar volgde de GERECHTiGHEio/verbeeld door eene fierlyke uitgedofte Vrouw, zittende op een Paard 'c welk als een Eenhoorn toegefteld was. Zy was , naar gewoonte mec een dock geblind , hou- dende een bloot Zwaard in haar eene en eene Waagfchaal in haare andere hand. Zy was omringd door vier voornaame oude Rechtsgeleerden te Paard, naaralyk : Julianus^ Papinianus, Ulpia- fius en Tribonianus. Vervolgens kwam eene Maagd te Paard zittende en verbeeldende de GE- NEESKUNDE , draagende een Boek en eenige Kruiden in de hand. Zy was insgelyks door vier voornaame Mannen in deze Kunft verzeld , te.weeten: Hippo- crates , Galenus , Diofcorides en Tbeophraftus. Hier op volgde ten vierden : PALLAS of de Godinre der Wysheid , met haar Speer in de rechter en faaar Schild in de linkerhand, zynde omftoet door H 5 'de I9i LYST DER AKADEMIEN or de fchrandere Wysgeeren Plato en Arifloteles , den welfpreekenden Redenaar Cicero en den beroemden Dichter Virgillus. Alle deze vier Fakulteiten had- den ieder by zig vier Helbaardiers te Paard en twee Jongens te voet. Verder volgde eene Bende Speel- Jieden en de Roedraagende Stads-bodens. Hier na kwamen de Heeren CURATOREN en de PROFESSO- REN (of die welke het Hoogleeraar ampt voor eerft op zig genomen hadden) der nieuwe Univerfiteit ; vervolgens de overige Leden der Regeering, ande- re Perzoonen van Aanzien en veele Lief hebbers der Geleerdheid en Weetenfchappen. Deze geheele ftoet werd befloten door de twee Vaandelen Schut- ters onder de Kapiteinen Jonker Albrecbt van Raafborfl en Mr. Simon van Veen Dus trok men van het Raadhuis door verfcheidene Eerepoor- ten naar de Akad6mie, tot welke destyds het Kloofter van S. Barbara gefchikt was. Aan het Raapenburg gekomen zynde, vondt men een fraai toegeruft Schip, met rood en wit Laken bekleed en met Tapyten overdekt. In dit Vaartuig zaten Apollo en de negen Mufen of Zang-Godinnen , on- der eenen Lauwerkrans die met Oranjeappelen ver- fierd was. Neptunus ftond aan het Roer, en fcheen , de Stad door *t geweld der VVateren verloft hebbende,-thans de Weetenfchappen in dezelve te voeren. Dit Gezelfchap voer onder het geluid van Apollos Lier en van andere Speeltuigen en het ge- zang der Zang-Godinnen , naar de Akademie. A- pollo hier met de Mufen aan land getreeden zyn- de, ontving den ftoet der bovengemelde zinnebeel^ dige Perfoonen , welken hy een voor een omhels" de en met eenige toepaflelyke Latynfche Vaarfen begroette. Toen gezamemlyk in de hooge School zynde ingetreeden , werd dezelve ingewyd met ee- ne HOOGE SCHOOLENINDE VEREEN.NEDERL. 123 ne LOFREDE over de GODGELEERDHEID , welke ge- daan werd door Cafpar Coolbaas. Eindlyk werd deze plechtigheid befloten met een treflyk Gaft- maal door de Stads Regeering gegeeven. Men heeft vervolgens elken vyftig-jaarigen Ver- jaardag dezcr hooge School op eene luifterryke wyze gevierd. By hec derde vyfcig-jaarig Jubel- feeft (ons beftek laat niet toe van de vroegere te fpreeken) op den 8 February des jaars 1725 heb- ben de volgende plechtighedeq plaats gehad : Vier Afgevaardigden uit de Vergadering van de Edel-Groot-Mogende Heeren STAATEN VAN HOL- LAND EN WESTFRIESLAND , daags te vooren in het Heeren Logement aan den Burg aangekomen zynde , werden op den ftraks gemelden 8 February des morgens ten tien uuren , door eenige Heeren van de Magiftraat in Koetfen afgehaald , en verzeld van eenige Helbaardiers , tot voor het Stadhuis ge- leid , waar zy door de geheele Magiftraat ontfangen werden, terwyl de.Compagnie Stads-Soldaaten met vliegend Vaandel onder de Wapenen ftond. Van het Stadhuis gingen de gemelde Heeren Afgevaar- digden , benevens de Curatoren der Univerfiteit en de Magiftraat in orde naar de 5. Pieterskerk , waar zy door den Reffior Magniflcus en de overige Hoogleeraaren , onder het klinken der Trompetten , Keteltrommen en ander Speekuig ontfangen wer- den. Vervolgens deed de afgaande Re<5lor de Heec FABRICIUS eene gepafte Redenvoering, na welke de Hoogleeraar BUBMAN een Latynfch Vaars , me- de naar tyds gelegenheid gefchikt, uitfprak. Na het einde derzelve hoorde men weder een zeer fraai Mufyk en begaven de Heeren Afgevaardigden, Cu- ratoren en Magiftraat zig naar den Doelen , alwaar zy defrig ter Maaltyd omhaald werden. Dan 124 LYST DER AKADEMIEN or Dan veel plechtiger en prachtiger was de Viering van hec tweede -Eeuw-getyde of twee honderd-jaa- rig Jubelfeeft dezer Univerfiteit , ingevallen den 8 Fe- bruary des jaars 1775. Om die heuglyk Feeft op eene luifterryke wyze te vieren , werden veele voorafgaande toebereidzels vereifcht en ook geenekoftengefpaard. De Edel-Grooc-Mogende Heeren Staaten der Pro- vincie vergunden eene Somma van tien duizend Guldens tot goedmaaking van een gedeelte der kos- ten van dit Jubel-feeft. De Heeren Curator en , de Akademifche Senaat en de Magiftraat der Scad fpaardden geene koften of moeite om dit oogmerk te bereiken. De laatfte inzonderheid ftelde alles in 't werk dat mogelyk was ter voorkoming van wan- orden en ongelukken. De Heeren Studenten wendden van hunne zyde alles aan om den naderen- den Feeftdag luifterryk te maken. 'Er was daar en boven nog eene omftandigheid , welke niet weinig toebragt om de plegtigheid van denzelven te ver- meerderen. . Vier voortreflyke Jongelingen waren genegen en bekwaam om tegens dien tyd met de Kap (of more Major um) tot Doftoren bevorderd te worden. Van zodanig eene openbaare Promotie was na het jaar 1735 te Leiden geen voorbeeld ge- weeft. Die vier Heeren werden derhalvin, reeds eenige dagen voor den tyd die tot hunne Promotie beftemd was, toegelaaten tot het houden hunner o- penbaare Twiftredenen en het verdedigen hunner Stellingen. De Heer ANTONIUS VAN DER HEIM, van Rotterdam , die tot Doftor m de Wysbegeerce zou bevorderd worden, door den Hoog Gel. Heer J. N. S. ALLAMAND, Hoogleeraar in de Wysbe- geene en Wiskunde , verdedigde op den 3 1 January , des morgens van agt tot tien uuren ,zyaefFysgeerie Proeve over der Volken onrecbtvaardlghcid, door een HOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 125 een vwrfpoedig gevoJg zelfs geftraft. De twee volgende uuren waren gefchikc voor den Heer PE- TRUS BRANTSMA, geboortig van Dokkum in Fries- land, die door den Hoog Gel. Heer F. W. PESTEL Hoogleeraar in de Rechten , tot Doftor in beide de Rechten ftond bevorderd te wordcn , na zyne Kechtsgeleerde Proeve verdedigd te hebben over bet Kecht der Hooge Overhetd en dat van ieder by- zander Burger , met vervallende wanneer men blootlyk nalaat ^er gebruik van te maaken. Op den 3 February daar aan volgende waren dezelf- de uuren gefchikt tot het houden der twiftredenen en verdedigen der Stellingen van de Heeren Ru- noLPHUs FORSTEN gebooren in hec Croninger Old* ampt en WILLEM KAIIEL VOSMAAR geboortig in 9 s Hage, de eerfte die zig in de Geneeskunde ge- oeffend had, ftond tot Doftor in die Weetenfchap bevorderd te worden door den Hoog Geleerden Heer G. VAN DOEVEREN, der Medicynen Doftcr en Hoogleeraar. Hec onderwerp s'an zyne Ge- neeskundige Verhandeling was : De Natuurljkt Scbei en Geneeskundige Hijlorie der Spaan- fcbe Vliegen. De laatltgenoemde Heer VOSMAAR , die bevoegd verklaard was om tot den Graad van Doctor der beide Rechten door den reeds genoem- den Hoogleeraar PESTEL bevorderd te worden, verdedigde zyne Kechtsgeleerde Proeve , aantoo- nende: hoe verre de Leer wegens de Toerekening toegepaft wordt op de mifflagen van het algemeen. Des anderen daags , den 4 February werd een gouden gedenkpenning, die ter gelegenheid van die tweede Eeuwfeeft der Univerfiteit geflagen was, uic naatn der Heeren Curatoren en Burgemee- fteren, vereerd aan de Heeren van den Gerechte en derzelverMiniders, aan de Heeren Oud-Burgcmee- fle- LYST DER AKADEMIEN OP fteren ; als mede aan de Heeren ProfefToren , deti Secretaris van de Univerfueits vierfchaar , den Bi- bliothecarius , de Le&ores en den onder regent van bet Scaaten Collegie. Dezelve gedenkpenning , werd in het Zilver gemurit, eenige dagen laateruit naam der Heeren Curatoren en Burgemeefteren uicgedeeld aan d'Heeren Dykgraaf en Hooge Heemraaden van 'Kbynland en aan derzelver Minifters ; aan de Leden der Vroedfchap en Veertigen; aan de Nederduit- fche , Franfche en EngeHche Predikanten en die der overigeProteftantfche gezindheden, aan den Reftor en Prseceptoren der Latynfche School ; aan de Roomfche Priefters, aande Procureurs enaande Chirurgyns , als Leden der Akade"mie. Deze Penning vertoondde op de voorzyde de Go- din der Wysheid, welke, als een Zinnebeeld der Academic haar Scbild en Speer in de Linker en een geopend boek in de Rechter handt houdr. Zy 2ic onder de Schaduw van eenen Olyf boom aan welken het Wapen fchild van Holland, Het Prinslyke Wapen en dat der Stad Leiden ge- hechc zyn. Op de tegenzyde ziet meri eenen Eer- krans, van eenen Olyftak enKlimop faamgevlogcen. Binnen denzelven leeft men de wjoorden ALTERO SECULARI ACAD. B ATAV^E IPSA CUM REP. EODEM AUC- TORE FUNDAT/E MDCCLXXV. dat is: TV gelegen- beid van het tweede Eeuwfeeft der Plollandfche Hooge School, met den ft tat zelve door den zelfdcn grondlegrrer geveftigd 1775. Deze gedenk pen- ning werd ook daags voor de viering van die Eeuxv- ibelt v uitgedeeld aan alle de Heeren Studenteh en aan zodanige Leden der Univerfiteit, die in eene of rm- dere der Fakultehen den graad van Dofter verkree- gen hadden. Intuflchen badden den 6. dezer Maand , de vier nicer- HOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. meergemelde Heeren Candidaten , vcrzeld van hun- ne Paranymphen , aan de Magiftraat en ProfeiToren kennis gegeeven van hunne aanftaande Promotie, tot welke den 9 der Maand beftemd was. Tegens welken dag zy Hun Ed. Groot Achtb. benevens derzelver Minifters , als mede de Leden van den A- kademifchen Senaat vtrzogten deze plegtigheid , als mede de Maalcyd welke zy op den Doelen zouden geeven, met hunne tegenwoordigheid te vereeren. Die verzoek werd terftond ingewilligd. TefFens werd aan ieder der gemelde Heeren Candidaten, door hun Ed. Groot Achtb, de Heeren Burgemee- fteren de gouden Medailje gefchonken, welke men gewoon is van Stadswege te vereeren aan de zoda- nigen die met de kap gepromoveerd worden. Op dezen gedenkpenning ziet men eenen Leeaw houdende hec Wapenfchild van Leiden in de eene en een bloot zwaard in de andere klauw, nevens dit Byfchrift: VIRTUTIS AVITM PREMIUM ACADE- MIA , dat is : De Hooge School is de belooning der voorouderlyke dapperheid. Onderden Leeuw ftaan op den voorgrond deze woorden : DONUAI CONSULUM , LEIDENSIUM, Gefcbenk der Ltidfibe Burgemeefte. ren. De andere zyde venoondt het Beeld van PaU las , met haar Schild en Speer in de eene en in de andere hand eenen hoed, ter aanduiding, dat al- le die met denzelven vereerd worden, vryheid be komen alomme met gedekten hoofde te mogen lee. ren, Onder het Standbeeld is de naam gegraveerd van den Heer aan vviende Penning gefchonken wordc, en rondom het zelve lee ft men ditRandfchriftrPRE- TIUM NON VILE LABORUM PiLEUS , dat is : De boed is geen geringe belooning vocr den arbeid. Eindlyk kwam de gewenfchte dag van den 8 February 1775, op welke het Jubel feed ftondge- vierd te worden. Dewyl zyneDoorluchrigelloog- heid 128 Lvst DER AKADEMJEN or held de Prins ERFSTADHOUDER dien dag te Leideii verwagt werd , om dit feeft met zyne Hooge tegen- woordigheid te vereeren , kreegen de age Kompag- nien Schucters tegens dien dag bevel om vroegcydig in de Wapenen te komen. Zy kwaraen diesvol- gens vroegiydig in de Doelen byeen , zyndc de Schutters alien zeer net gekleed* De klceding hunner Opper en Onder Officieren beftond in een' blauwen Rok , rood Kamifool , zwarte Broek en witte Kouflen. Vervolgens uit den Doelen ge- trokken zynde, fehaardden zy zig in twee ryen van het Stadhuis te wederzyde van de Bree ftraat en hec Noord eind tot aan de Wittepoort Om half tieri uuren vergaderden de Heeren Burgemeefteren , die van den Gerechte, en hunne Minifters,. alien in derz.elver plecht gewaaden, benevensde Heeren Cu- ratoren op het Stadhuis , en begaven zig, voor af gegaan door de- Pedellen en gevolgd door hunne Bodens en Levery bedienden , onder geleide van een Detachement Guaf des Dragonders , naar de Akade- mie , waar zy den Reftor Magnificus en den Akade- mifchen Senaac vergaderd vonden. Intuflchen wa- ren de Heeren Studenten by een gekomen in de ge- hoor-zaalen van hunne byzondere JFakulteiten , zynde ter onderfcheiding derzelven aan hoeden en degens verfierd met zwarte (voor de Theologanten) , Roods (voorde Juriden) , Groene^vooT de Medici) en Witte Strikken (voor de Philofophi) aan Hoeden en Degens , zynde in alle die ftrikken het wapen der Akademie en de af beelding van Minerva gewerkt. Na dat in den Senaat de aanftelliHg van Reftor, Adfejjoren enz. volgens jaarlykfche gewoontegefchie J was, begaven zig de Heeren derRegeering,deCu- ratoren , Reftor en Profeflbren der Univerfiteit, ge- volgd dodr de Heeren Studenten , in behoorlyke Orde naar de S. Pieters KerkJ, wordende dezen aanzienlyken itoec HQOGE SCHOOLED IN BE VEREEN. NEDERL. 1 29 ftost geopenden gefloten door een Detachement Dra- gonders te Paard. Vervolgens begaven zig de Heeren der Magiftraat, de Curatoren en de Minifters uic de Kerk ,in dezelfde Orde naar hec Stadhuis te rug , om al- daar de komft van zyne Doorl. Hoogheid af te wag- ten. Hoogft dezelve kwam een weinig na tien uu- fen in de Stad, verzeid van zes Edellieden, eenige Pages, twee Loopers, een Detachement Guardes du Corps en eenige Cent-Suifles. Buiten de Wic- te- of Haagfche Poort ftond ook een Efcorte Dra- gonders gereed , om zyne Heogheid op te wagten en door de gefchaarde Schuttery naar het Raadhuis te geleiden. By hoogftdeszelfs aankomft werd het gefchut van de vvallen geloft; tervvyl de Vorft tus- fchen de twee ryen gewapende Burgers door onder het fiaan der trommen en het gewoon Salueeren der Officieren en Vaandels zig naar het Stadhuis begaf, alwaar zyne Hoogheid door de Heeren der Regee- ring en Curatoren, ontfangen en begroetwerd. In- tufifchen trok een gedeelte der Schuttery van de Breed-ftraat tot aan de S. Piecers Kerk, fchaarende zig in twee ryen van die Kerk tot aan het Stad- huis. Omtrend elf uuren begaf zig zyne Hoogheid verzeid door de Heeren van de Magiftraat , en de Curatoren en den zelfden luiilerryken Stoet als bo- vcn, van bet Sudhuis naar de S. Pieters Kerk. In deze was de Vroedfchapsbank voor hoogftden- 2elven vervaerdigt en overdekt met een Rood flu- weelen kleed, met gouden kanten en kwaften geboord. Ter Rechter zyde van die bank waren plaatfen ge- fchikt voor de Heeren , Reftor Magnificus , Curato- ren en ProfefToren en ter Linkerzyde voor die van den Gerechte en Minifters der Scad. Terrechter en Linker-zyde dezer Banken was de plaats der Hee- ren Studemea, De ftoelen waren uithetruimder I Kerk 130 LYST DER AKADEMIEN of Kerk weg genomen en gezet op het Choor,'twelk toteene plaats voordevrouwengefchikcwas. Dwars door het ruira waren twee banken gezec voor het aanzienlyk gevolg van zyne Hoogheid. De overige banken waren open , en gefchikt voor alle fatzoen- lyke lieden , wien den toegang door uitgedeelde Lootjes vergund was. Onder het Orgel was een ruim en verheven Orcheft gemaakt, op 't welk ze- ventig Mufikanten , alien voomaame meefters, ge- plaatft waren en zig op alierlei fpeeltuigen lieten hoo- ren. Zyne Hoogheid met den gemelden luifterry- ken ftoet in de Kerk getreeden zynde, werd door den Akademifchen Senaat ontfangen en uic naam van denzelven, door den Reftor Magnificus me: eene korte aanfpraak verwelkomd; Vervolgens begaf zig de geheele ftoet naar de zitplaatfen voor ieder van denzetven gefchikt. De Vorft by zynezitplaatsko- mende , werd uit naam der Hesren Studenten , met eene korte aanfpraak in de Nederduitfche taal ver- welkomd , door den Heer H. HUYGHENS J. U. Cand. aan dezen Heer waren als Paranympben toegevoegd: de Heeren C. J. VAN NOORDEN uit de Theologi- fcbe ; R TEDING VAN BERKHOuruit de Juridi. fcke ; H. KUIPERS uic de Msdifche en D. M. HELDEWIER uitde Pbitofophifcbe Fakulteit. Zy- ne Hoogheid en de verdere Heeren vervolgens plaats genomen hebbende , klom de Hoog Geleerde Heer H. D. GAUBIUS Med. Do%. & ProfsJJbr, onder het aanhoudend Mufyk ten Predikftoel. Zo dra men met fpeelen ophield, begon die Heer, zlsafgaan- de Reftor Magnificus, zyne Rede voering, metwel- ke hy die hooge waardigheid nederleide. Het Hoofd ontwerp derzelve , dat voornaamlyk op die Jubel-feeft toepaflyk, was : De adinirandls Providently Dwln heid en andere aanzienlyken gaften. Van tyd tot tyd hoorde men , terwyl deMaaltyddiaurde,een on- gemeen fraai Mufyk op het Orcheft. Het zinne- beeldig nagerecht of DeJJert was voortreflyk ; 'c zel- ve was vervaerdigt door den Confiturier t 5 t tf//0&6tf/>, in deze Stad; het?elve beftond uit verfcheiden ftuk- ken, alien van zuiker , als wit Marmer geboetzeerd, gemaakt en zinfpeelde op ditheuglyk Jubel-feeft. Om dit feeft te Luifterryker te maaken , hadden de Heeren Studenten , reeds een geruimen tyd voor "t vieren van het zelve; befloten , ten hunnen kofte een zeer fraai Vuurwerk te laaten vervaardigen en op dezen plechdgen dag te doen afileeken. Ten dien einde benoemdden zy uit hun geheel ligchaam twaalf HoocEScHooLENiNDEVEREEN. NEDERL. 133 twaalf Heeren, drie naamlyk uit tedere Fakulteic, om hec opzigt en de befchikking over die werk op zig te neemen. Deze Heeren, na aan de Heeren MARTFELD en GLRBADE, de eerfte Gene- raal, de andere Capitein van de Artillery, de bezor- ging van hec Vuurwerk opgedraagen te hebben , gin- gen verder te Raade met den Heer Profeffbr D. RHUNKENIUS , die hun door zyne goe.dhardgheid en kundigbeden , in dekeurigeuitvoeringvanhetvoor* gefteld ontwerp groote dienften beweezen heefr. Na dat van de Magiftraat der Scad daar toe vryheid bekomen was, befloot men in den Rhyn , tuflchen de Haagfche en Morfch-Poorten , op een grooc en breed Vloc ccn antique TEMPEL van eene aanzien- lyke grootte en hoogte , naar de Corintblfche Bouwor- de en in een verheven fraaak op te richcen. Dezen TEMPEL ftond ,op een zwaar Voetftuk , ter hoogte van vier voeten. In het midden zag men eenen Trap zeer natuurlyk gefchilderd , welke fcheen te leiden naar een voorponaal van vooren op twct-Kolom- men van agteren op twee Pilaftersruftenda, door welk Portaal men MINERVA op de Wolken in den Tempel zag nederdaalen. Hec gcbouw was 40 voeten hoog en 36 breed. Aan ieder eiad. werd hec door twee Pilafters onderfteund en had aan beide zy- den infpringende hoeken , op Koloramen rutlende , waar door de Tempel op hec oog merklyk groo- ter fcheen dan hy in der daad was. Hec gebouw was verlierd met vier ftandbeelden , duidende de vier Fakulteiten aan. Aan de rechcer zyde van hec Voorponaal zag men de GODGELEERDHEID , indege- daance van eene nederige Vrouw met een ftaatig Wezen en in een zinlyk Gewaad , leunende mec den linker arm op een Alcaar en de oogen op een k gcveftigd houdende. Aan de Tinker zyde I 3 van 134 LYST DER AKADEMIEN OF van het Voorportaal rertoonde zig de RECHTSGE- LEERDHEID , onder de gedaante van Themis , in eene. deftige bouding, met de Weegfchaale in de linker hand. Aan heteeneuiterfte,ter rechter zyde van de Godgeleerdheid , zag men de GENEESKUNDE , verbeeld door Mjculaplus in de gedaante van eenen ouden achcbaaren Grysaard, in de linker hand eene Knods met eene Slange omflingerd vaft houdende. Eindlyk aan het ander einde , ter linker zyde van de Rechtsgeleerdheid , vond men de W Y s B E- GEERTE en FRAAIJE WEETENSCHAPPEN aangeduid door twee der Zanggodinnen Urania en Calliope , welker eerfte in de linker hand eenen Hemelkloot en in de rechter eenen Pafler had ; terwyl de laatfte in de rechter eenen Papieren Rol en in de andere eenen Laurierkrans hield. Op de Kolommen ruftte het Lyftwerk, boven het welk eene fraaije Baluftrade was. Boven het Portaal verhief zig een heerlyk Frontefpice , waar op een zeer meellerlyk gemaakt Beeld ftond , Apollo vertoonende. Jn zyne linker hand zag men eene Harp , die op een Ahaar ruftte , en in de rechter eenen Boog ; op den rug droeg hy eenen Koker met Pylen. Aan iedere zyde van dit Beeld lag een Genius , d*een een Muzyk- boek , de ander eenen Krans in de hand hou- dende. Op het Lyftwerk , was boven ieder der zes Kolommen en Pilafters een Vaas geplaatft. In de Frontefpice , zag men , behalven verfcheidene Bouwfieradie'n, het WAPEN van den STAAT; een weinig laager aan de rechter zyde, het WA- PEN van NEERLANDS ERFSTADHOUDER,* aan de linker zyde het WAPEN der STAD en eindlyk bo- ven den ingang des Tempels het WAPEN der AKA- DEMIE;' alien konflig gefchilderd. In de Fries van het Voorpartaal (loud het volgend Opfchrifc mec- Goudcn HooGES'cHOOLENiNDEVEREEN.NEDERL. 135 Gouden Letteren : OB. CONSERVATUM. PER. DU- CENTOS ANNOS. ALM/E. MATRISSPLENDOREM. LUDOS SECULARES. Pii FILII. Waar van de zin hier op uit<- komc:,,C7zV hoofde dat de luifter der Akademie^de Moe- der van Wysheid en Geleerdbeid, nu twee bonder d jaaren lang onverduifterd bevoaard gebleeven w, inordt dit Eeuwfeeftlyk vcrmaak door baare tedsr- minnende Zoonen aangerichtT Voor dezen Tern pel werden kort voor den dag, die ter affteeking van het Vuurwerk bepaald was, aan de hoeken twee prachtige Piramiden of NaaU den opgerichc, op welker toppen, gelyk ook bo- ven hec Beeld van dpollo , grooce Zonnen van Kunftvuur branden moeden. Voorts werden tegen den tyd op welken dit Vuur- werk zoude afgeftoken vvorden , alle mogelyke fchikkingcn gemaakt ora aan een ieder der Aan- fchouvveren een ombelemmerd gezigt van hec zelve te verfchaffen en cefFens alle ongelukken en verwar- ringen te verhoeden. Ook werden, mec bewilli- ging der Magiftraac, ten kofte der Heeren Studen- ten , langs den Oever van den Rhyn drie Lootfen getimmerd. Eene derzelve was geibhikt voor zyne Doorl. Hoogheid en deszelfs Gezelfchap, als voor de Heeren van de Magiftraat der Stad en hunne Minifters, de Heeren Curatoren en Leden van dea Akaddmifchen Senaat. De tweede was gefchikt voor de Heeren Studenten en derzelver Vrienden , die Lootjes gekreegen hadden. De derde Loots was gefchikt voor andere Lieden van aanzien , die echter mede van Lootjes, zonder welke niemand toegelaaten werd, moellen voorzien zyn. De Oe- ver des Rhyns welkc niet met Lootfen betimmerd was , had men , op dat niemand door den fterken aandrang van het volk in 'c water vallen zoude, \ 4 mec LYST DER AKADEMIEN OF jnec eene fterke affchutting van Paalwerk bezet; ook waren de yzeren Leuningen der naby gelegen Borftel-brug ter wederzyde en van onderen rnec Paalen , Balken en Planken verfterkt. Eindlyk had jnen rrmatregelen genomen , om in geval van Brand eenige Brandfpuiten in gereedheid te hebben. Alles dus in gereedheid zynde om her Vuurwerk op den 8. af te fteeken, werd men door den aanhou- denden Regen genoodzaakt hec zelve tot den volgen- den dag uit te ftellen Derhalven begaven zig ee- nigen der Heeren Direfteuren naar den Doelen om zyne Hoogheid daar van kennis te geeven en hem te verzoeken het zelve des anderen daags 's avonds met zyne hooge tegenwoordigheid te vereeren ; welk verzoek door den Vorft met vriendlyke toeftemming beantwoord werd, die des avonds om agt uuren onder het loflen van het Gefchut, in een Jacfet naar den Haag te rug keerde, Op den volgenden dag, den 9. February, wel- ke tot de plegtige Promotie der vier voorgemelde Heeren Candidaaten beftemd was, begaven zig de- zelve , gekked in Zwarte Zyden Damaften Tab- baarden met Fluweelen Omflagen en verzeld van hunne Paranymphen , naar de Huizen der Heeren Profeflbren die hunne Promotores waren. Door dezen werden zy naar de Akade"mie geleid , alwaar de Senaat ten tien uuren vergaderde. Ook kwamerj de Heeren Studenten, even als den voorigen dag, in de Gehpojrzaaleti hunner verfchillende Fakukei- ten by een. De Heeren van de Magiftraat en Cu- ratoren vergaderden ten zelfden tyd op hetStadhuis, om zyne Doorlugtige Hoogheid den Heer Prins Erfftadhouder, die toegezegc had deze plegtige Promotie te zullen bywoonen, af te wagten. Een weinig na tien uuren naderde hoogft dezelve mc-c zyn IIOOGE SCBOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 37 xyn Gevolg aan de Stad, trad uit het jacht in zyne ^arade-koets met zes Paarden befpannen , werd ge- yolgd van eenige Edellieden in twee Koetzen even- eens befpannen en reeds./ verzeld van een Detache- ment Cent Suifies naar het Stadhuis, wordende de Trein geopend en gefloten door een Detachement Dragonders. Zyne Hoogheid werd even als den voorigen dag, aan het Raadhuis ingehaald en ver- welkomd. Intufichen werden de Heeren Candidaaren , door den .Senaat der Univerfiteit, gevolgd door de Hee- ren Studenten in dezelfde orde als den voorigen dag, onder Efcorte van een Detachement Dragon- ders, uit de Akademie naar de S. Pieterskerk ge- leid , in welke alle Lieden der beide Sexen, die Lootjes bekomen hadden , toegelaaten werden; men hoorde een keurig Mufyk, 't welk door veer- tig op het Orcheft geplaatfte voornaame Mufikan- ten, op koften der Heeren Candidaaten, uitgevoerd werd. Zyne Hoogheid een weinig op het Stadhuis ver- toefd hebbende, werd van daar dopr de Heeren Curatoren , Burgermeefteren en Magiftraat naar de Kerk geleid, op dezelfde plechtige wyze als den voorigen dag, uitgezonderd dat de Schutrery niet in de Wapenen gekomen was. Zyne Hoogheid en de verdere Heeren die tot dezen Trein behoorden , zig in de plaatzen welke zy den voorigen dag be- kleedden , nedergezet hebbende , vervoegden de Se- naat en de Heeren Candidaaten met derzelver Pa- ranymphen zig naar de Zitplaatzen die voor hun gefchikt waren. Tegen over de plaats van zyne Hoogheid , waren twee Catbeders of Spreekgeftoel* $en , van welken het agterfte hooger was dan het voorfte, geplaatft; by dezelve ftond eene Tafel op I 5 welke 138 LYST DER AKADEMIEN OP welke de Doftorale Eertekenen , te weeten de Boe# ken , Ringen , Kappen en Medailjes gelegd waren , benevens het Formulier vaa den Eed, welken alle die aan deze Univerficeic tot Doftoren in de Ge- neeskunde bevorderd worden, gewoon zyn af te leggen. De overige ruimte was, om ledig te bly- ven, met Schildwachten bezet. Vervolgens beklom de Hoog Gel. Heer Profes- for PESTEL , als Promotor der twee Rechtsgeleerde Heeren Candidaaten , het bovenft Catheder. De Heeren Candidaaten VOSMAAR en BRANTSMA, be- gaven zig, de een na de ander, in het benedenft Catheder, en deeden ieder afzonderlyk met onge- dekien hoofde , eene korte Redenvoering, ftrek- kende om den Heer Promotor te verzoeken , dat de plechtigheid der Promotie, waar mede zy volgens befluit van den Reftor en Senaac, zouden vereerd worden, thans voortgang hebben mogr. Na het eindigen van die Redevoering begaven zig die Heeren Candidaaten en hunne Paranymphen weder naar hunne voorige Zitplaatzen, ter wederzyde van de Catheders. Hier op volgde de Redevoering, welke door den Hoog Gel. Heer PESTEL als Pro- motor werd ukgefproken en tot doelwit had om te betoogen: dat de bloei en het aanzien van Ge- leerdbeid en Weetsnfcbappen toeneemen , naar maate de yolksbeftierders dezelvcn hoogfchatten en eeren. Deze Redevoering was wydloopiger dan die der volgende Heeren Promotores^ om dat de Heer PESTEL, met hun goedvinden, ook UK hun- nen naam de aanfpraaken deed. Zyne Rederoering geeindigd hebbende, verzogt hy de beide'Heeren Candidaaten zig ter wederzyde van hem op de bo- venfte Catheder te vervoegen,* wyl ter bekorting van den tyd , de plegtigheden der Promotie aan die beide HODGE SCHOOLEN IN DE VEREEN, NEDERL, 1 39 beide Heeren te gelyk zouden verricht worden. Hec uitfpreeken van het gewoon Formulier der Promode werd gevolgd van de uitlegging der zin- nebeeldige Eertekenen die hun waren toegefchikc. De TABBAARD , welken zy reeds aan hadden , was een byzonder teken hunner verkreegen Waardig- heid. Het BOEK, zynde het Corpus Juris , hec welk de Hoogleeraar hun eerft geopend daar na toegcdaan aanwees , ftrekte om hen tot aanhoudend- heid in het leezen op te wekken en hun teffens aan te duiden, dat zy niet flegts de Schriften van an- deren raadpleegen , maar ook de Weetenfchap zel- ve brezitten en door ondervinding en overdenking uitbreiden moeften. De GOUDEN RING, welken de Heer Promoter hun aan den voorften vinger der rechter hand ftak , duidde hunne nauwe verbintenis aan met die Weetenfchap , aan welke zy zig toe- vvydden. De ZWARTE FLUWEELEN BONNET hun op het hoofd gezet , was een teken van vry- heid en beproefde deugd. Eindlyk werd de GOU- DEN GEDENKPENNING , die van Stadswegen hunver- eerd geworden was, aan een zwart zyden Lint hun aan den Hals gehangen , en na dat de Hoogleeraar hen op eene hartelyke wyze , onder het geeven der rechter hand, in den rang der Doftoren verwelkomd en hun zyne vriendfchap betuigd had, trad hy van de Catheder af en nam zyne plaats by de andere Heeren Promotoren ; terwyl de beide Heeren Doc- toren, met hunne on tfangene Eertekenen verfierd, zig by de twee Heeren Candidaaten , die nog moes- ten gepromoveerd worden, plaatften. Dezelfde plegtigheden hadden vervolgens plaats ten aanzien van den Heer- RUDOLPHUS FORSTEN, Candidaat in de Medicynen , met dit onderfcheid al- leen, dat zyn Promoter, de Hoog Gel. Heer G. VAN LYST DER AKADEMIEN OF VAN DOEVEREN Med. Doft. & Prof. ; in plaats van het Corpus Juris hem de Werken van Hippocrates^ eerft geopend daar na toegedaan, venoondde. Pit verrigt zynde werd de Heer ANTONIUS VAN DER HEIM, Candidaat in de Wysbegeerte met even de- zelfde plechtigheden , door den Hoog Gel. Heer J. N. S. ALLAMAND, L. A. M. Phil. Doft. & Pro* feffor &c. tot Meefter der Vrye Kunften en Doc- tor in de Wysbegeerte bevorderd, zynde het Boek waar toe die Heer geweezen werd , een der Wer- ken van Arljlotdes. Zo dra deze laatfte Promotie verrigt en de Pro- motor weder in zyne plaatze gezeten was ; dank- te de Heer VAN DER HEIM , op het bovenft Spreek- geftoelte of de Cathedra DoBoratis ftaande , voor zig en uit naam der Heeren die nevens hem ge- promoveerd waren, het Opperweezen , wyders be- dankte hy zyne Doorl. Hoogheid, als mede den Reftor Magmficus , de Heeren Curatoren , die van de Magiftraat en den Gerechte , Profeflbren , Doc- toren , Predikanten en alle verdere toehoorders voor de Eer hunner tegenwoordigheid. Na het eindigen van alle deze verrichtingen , ter- wyl het aanzienlyk gezelfchap zig gereed maakte om uit de Kerk te vertrekken , liet zig van het Orcheft een zeer fraai Mufyk hooren. Zyne Doorl. Hoog- heid , de Heeren Curatoren , die van den Gerechte en de Minifters, gingen, voorgegaan door de Pe- dellen, tuflchen de Heeren Studenten, die met ontbloot zydgeweer in twee ryen gefchaard flonr den , door , naar de Kerkdeur. Buiten gekomen zynde , begaven zy zig onder het zelfde geleide waar mede en langs denzelfden weg langs welken zy gekomen waren, naar het Stadhuis, van waar zyne Hoogheid en Heeren Curatoren, door de Ed. Gr. HoocEScHOOLENiNDEVEREEN. NEDERL. 141 Gr. Achtb. Heeren Burgemeefteren en den Penfio- naris, naar het Gerneenlands-huis geleid werden, alwaar zyne Hoogheid en Heeren Curatoren , door Heeren Dykgraaf en Hoogheemraaden van Rhyn- land ter maaltyd verwagt werden. Heeren Burge- meefteren en Penfionaris keerden vervolgens weder naar het Stadhuis. Imuflchen werden de nieuw gepromoveerde Heeren, gekleed met hunne Tab- baarden, gedekt met de zwarte Fluweelen Bonnet- ten en omhangen met de hun vereerde gouden ge denkpenningen , door hunne Promotoren en de ver- dere Heeren Hoogleeraars , gevolgd door de Hee- ren Paranymphen en verders door de Heeren Stu- denten , met ontblood zydgeweer en onder Efcorte van een Detachement Dragonders , door een groot gedeeke der Stad omgeleid voorby het gemeen lands- huis, waar zyne Doorl. Hoogheid den Trein zag voorby trekken; aan den Doelen gekomen zynde begaven d' Heeren Reftor, Profeflbren, Doftoren en hunne Paranymphen zig naar de groote zaal , al- waar een tafel van negen enzeftig Couvertswasaan- gerecht en de Mufikanten even als den voorigen dag op het Orcheft geplaatft waren. De Heeren van den Gerechce en de Minifters der S:ad vervolgens mede aan den Doelen gekomen zynde , werden aan de Deur door de Heeren Paranymphen ontfangenen op de Zaal gekomen zynde, door de Heeren Doc- toren , op wier koften de Maaltyd gegeeven werd, verwelkomd. De Heer Penfionaris van Roy EN behandigde, uit naam van Heeren Curatoren aanie- der der met dekap gepromoveerde Heeren Dodoren den gouden gedenkpenning, die ter gelegenheid van het Jubel-feeft op koften der Akade"mie geflagen was. Het gezelfcbap zig vervolgens aan tafel gezetheb. bende bende werd de Maaltydonder een keurig Mufykge houden. Geduurende dezelve kwamen vier Scads Boden , omhangen met hunne Mantels in de Zaal } om den Heeren Doftoren, uit naam van Heeren Burgemeefteren en Regeerders der Stad, den Eere wyn aan te bieden. Oudtyds vereerde men by de- ze plechtige gelegenheid agtkannen gevuld metgoe- den Rhynfchen wyn; maar in laatere tyden heeft men de gewoonte ingevoerd van deze gifte in geld te doen. Toen de aanbieding met betuiging van dank- baarheid was aangenoomen , overhandigde de Heer Secretaris VAN DAM aan ieder der Heeren Doftoren eene Ordonnantie van Heeren Burgemeefteren, ten Me van de Thefaurie der Stad , ter fomme van veertig Guldens. De Maaltyd geeindigd zynde vertrok het gezel- fchap des Avonds om half agt uuren , in plechtige or- de uit den Doelen naar de plaats waar het Vuurwerk anngelegd was ; de Trein ging derwaards onder het licht van flambouwen , wordcnde geopend en geflotcn ebor een Detachement Dragonders. De Loots wel- ken men daar ter plaatfe , ,voor zyne Hoogheid , voor Heeren Curatoren , Magiftraat en Profeflbren ver- vaardigd had , was met gefchilderd Papier op dock geplakt, behangen, met Luftersverfierdenvanftoe- len voorzien ; de grond was met Tapyten belegd ; ook waren 'er verfcheidenerlei ververfchingen be- zorgd. Kort daar na ging zyne Doorl. Hoogheid, verzeld van Heeren Curacoren , Dykgraaf en Hoog Heemraaden van Rhynland en eenige Edellieden, van het Gemeen Lands huis onder Efcorte van een Deta- chement Dragonders en Cent-fuifles, gelicht door verfcheidene flambouwen, naar de gemelde Tent, in welke het Hooge gezelfchap plaats naro. Kort na de komft van zyne Hoogheid, werd het Vuur- werk, HOOOE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERLt 143 werk, onder een fraai Muzyk door hoogft denzel- ven, door middelvan eenen Lyn-looperaan brand geftoken ; dan de meefte der ftukken inzonderheid van het Chineefch kunft-vuurwerk , waren door den aanhoudenden regen te nat geworden, om dezen. Avond te kunnen aangeftoken werden ; ook was de ongunftigheid van het weder oorzaak dat de fraaije llluminatie dszen Avond niet kon vertoond worden. De Vuurpylen echter en de Water-vuurwerken die afgeftoken konden worden, beantwcorden volko- men of liever overtroffen de verwachting. Na dac men met het affteeken derzelven een half uur lang geftadig bezig geweeft was , en met hetoverig Vuurwerk toen niet verder voortgaan konde , ver- trok zyne Doorl. Hpogheid en deszelfs gezelfchap in een Jacht naar 's Hage, wordende even als by zyne aankomft, door het gefchut van de Scads Wai- len begroet. Het weder den volgenden dag vry gunftiger zyn- de, verd des Avonds ten zeven uuren het overige gedeelte van het Vuurwerk , van 't welk men den voorigen Avond geen gebruik had kunnen maken , afgeftoken. Vooraf zag men den geheelen Tempel met een groot aantal Lampions van onderfcheiden' koleuren verlicht. Vervolgens werd het Rader werk of zogenaamd Chineefch Vuurwerk aangeftoken. De fchoonheid van dat Kunftvuur en de fraaiheid der llluminatie gaven een volkomen genoegenendeedcn eer aan den keurigen fmaak der geenen door wien het een en ander vervaerdigd was. Om de menigte van aanzienlykeVreemdelingen, uit de verfcheidene Provincien en Steden van ons Land naar Leiden faamgevloeid nog meerdere ver- maaklykheid te verfchaffen, had men toebereidzels gema&kc 144 LYST DER AKADEMIEN o^ gemaakt om de vreugde bedryven van die Jubel-feeft met een Bal , hec welk des Avonds van den 10 Fe- bruary op den Doelen, ten kofte van drie en veer- tig Heeren Studenten gegeeven werd, te befluiten. De befchikking over het zelve was aan de Heeren A. A. BICHON, D. HELDEWIER en J. VAN SYPE- STEIN Junior opgedraagen. De beide ingangen of Poorten van den Doelen waren by die gelegenheid zcer fraai geillumineerd; Op die Bal , \ welk tot in den Morgenftond duurdde en zeer luifterryk was bevonden zig ruim drie honderd Perfoonen van de edelfte jeugd der beide Sexen. Behalven alle die plechtige vreugde bedryven , op de gemelde dagen aangericht , zng men ook op DEN BURG en in de Herberg het ZWYNSHOOFD zeer fraaije Illuminatien van verfcheidene koleuren en Decora - tien van fraai gefchilderde en verlichteChaflinetten met zinryke en op dit feeft toepaffelyke zinnebeelden. Ons beftek gedoogt niet in derzelver omllandigebe- fchryving uit te weiden ; Men vindt dezelve zo we! als de plechtigheden van dit Jubel feeft elders breed- vosrig befchreeven. (*) Na hetbeknopt verhaal dezer plechtigheden, kee- ren wy tot de Univerfiteit zelve terug. Deze werd terftond na haare oprichting zeer beroemd en maakte grooten opgang , waar toe de beroemde Geleerden, die van haaren aanvang af het Hoogleeraar-ampt alhier bekleedden , niet weinig toebragten. De voor- ftiamfte en meeft vermaarde dier mannen $ die deze Univerfiteit, reeds kort na haare oprichting luilter by-: zettederi (*) Zie de Befchryving der Plechtigheden van het tweedi Eeuwfeeft door den Wei Eerw, Heer H. VAN DEN BOSCH. De JNederlandfche Jaarbwken van *t jaar 1775* enz. ioocE Scn6oLEN IN DE VEREEN. NEDEkL. j 4 V Y fetteden , waren , onder anderen , de volgende : In de J&eologie: Lamb anus Dan Philippitsvan Mar- nix Heer van St. Aldegonde^ die eenenaanvangge- rnaakt heeft met de overzetting van den Bybel uic de Grondtaalen in de Nederduicfche ; Frandscus Gomarus en Jacobus Arminius, beidenin deKerk- lykeen Waereldlyke Gefchiedeniflen van ons Vader- hnd zeer bekend door hunne verfchillen, die wel haaft zeer hevig, algemeen en van gewigtige gevol- gen gewordcn zynde , aanleiding tot het Nationaa* k Synode van Dordrecht, in de jaaren 1618 en 1619 gegeeven hebben. Voorts Johannes Coc~ ccjus enz. In de Rechtsgeleerdheid : Hugo Do- nelltts , Cornells Grotius , ; Julius Eeyma , GuilL Bontius, Hugo Grotius^ Petrns Cunteus enz. In de Medicyncn Hadrianus Junius. Rembenits Dodontfits, Gerardus en Reinerus Bontius, Job. Heurnlus ^ Ev erardus Vorjllus enz, Jn de Wysbegeerte enWiskunde: Rudolphus enT^/, 'lebrordus Snellius , Petrus Molin Paulus Meruta, Job. Mcurfius enz. Voorcs heb- ben de Hoog edele Heer Johannes van der Does Heer van Noordwyk (getneenlyk bekend onder dert haam van Janus Dotija) Curator dezer Univerlheic, en de doorluchtige Jofiphus Scaliger , dezeUniver- fueit door haare Schriften grooten luifler bygezec. Om alle de overige wydberoemde Mannen die in laatere tyderi, dezer Univerficeic door haare LelTert en Schrifien xoo grooten roem en luifter bygezec hcbben , op ce tellen , zoude eene veel grootcr Plaats, K dan 146 LYST DER. AKADEMIEN or dan ons beftek vergundt,vereifchc worden; ockzyfi de naamen dier uianuntende Mannen door hunne nagelaatene Schriften alom bekend. Betreffende het heftier dezer Hooge School : het Opper - Curators ampt derzelve wordc bekleed door zyne Doorl. Hoogheid den Heer Pnns Erfrtadhou- der. Verder ftaan de zaaken der Hooge Schoole onder het bewind van drie Curatoren en de vier Re- geerende Burgemeeileren der Stad Leyden als me- de Curatoren. Onder de drie eerftgemelde Heeren is doorgaans een Lid der Hollandfche Ridderfchap , de twee overigen Heeren zyn doorgaans Burgemee- fters of PenfionariHen der voornaarafte Hollandfche Steden. Deze gezamenlyke Heeren Curatoren heb- ben ten alien tyden vryen toegang in devergadering van den Reftor Magnificus en deszelfs bygevoegde Akademie-Raaden, en bezorgen nevens dezelven al wat den welftand der Univerfiteit betreft ,' geevende tef- fens ache, dat haare inkomften behoorlyk worden ingevorderd en belreed. Voorts wordc de geheele Univerfiteit verbeeld door den Akad6mie Raad, beftaande uic alle de Hoog- leeraars, welke in vier Fakulteicen verdeelden ge- nieenlyk (behalven de Ledores) agtden in gerat zyn: als: vicr in de Godgeleerdheid ; vier in de Rechten ; vier in de Geneeskunde en zes in de Phi- lofophie en Taalen. Jaarlykfch wordc , beurtlingfch uic eene der vier Fakuheken , eenen der Hoogleeraa- ren tot Rector Magnificus verkooren , wien vier Hoogleeraars , uit e!ke der vier Fakulteiten eenen 7 nls Adfeflbre* of Byzicters coegevoegd worden. Deze vyt Heeren maaken benevens de Schouc en de vier regeerende Bur^emeefteren der Scad, twee Schepenen, beiden Meefters in de Rechcen en den Secretaris de Vierfchaar der Univerftceic uic , voor wel- ke SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 4? ke rechtbank alien die tot de hooge School behoo- ren te recht ftaan rnoeten; valleade ook van der- 2clver Vonniflen in hec Lyfftraflyke zq min als 'c &urgerlyke, geen hooger beroep. Voorts geniec deeze Univerfiteit veele voorrechten en vryheden; ook geniet ieder der Studenten vryheid vau Impoft voor tagtig (loopen Wyn en twaalf halve vaten Bier jaarlykfch. De hooge School werd (gelyk wy bevooreng reeds aangemerkt hebben) by haare oprichting ge- plaatft in het S. Barbara Klooftcr, alwaar naderhand hec Prinfcn Hofgeweeftis. In \ jaar 1581 werd 2y overgebragc in het Kloofler der Witte Nonnen , op den hoek van het Rnpenburg en de Nonnen- brug, 'c welk grooter en beter gelegen was. Op den ii. November des jaars 1616 ontftond hier een felie brand, die een groot gedeelte van "t Gebouw verceerdde. De fchade werd terftond op laft der Sraaren herfteld en het Gebouw def hooge School heeft zederc omtrend die gedaame in welke men haar tegenwoorditC ziet, Het Gebouw is pud ; doch <^efcig en rilim. Het heeft eenen Toren met een Uurwerk, nevens welken men een groot Plat, met een Leuning omringd, tot het doen van fterrckun- dige Waarneemingeti bekwaam gerrmkt heeft. Voor aan de Straat treedt men door eene deflige Steenen Poort op eene ruime Plaats met Linde boj- men beplant. Door eene andere Poort ter linker hand komt men eerft in de groote Gehoorzaal , al- waar de plechdge openlyke Redevoeringen , Pro- motien , Difputatien enz. gehouden worden. In dit vertrek is een Orcheft en op 'c zelve een Orgel geplaatft, op 't welk voor en na het doen van plechtige Redevoeringen enz. het Muzyk zig laat hoo* on. In deze zclfde Gehoorzaal wordefl de Les- K 2 feri 148 LYST DER AKADEM'IEN OF fen in de Godgeleerdheid gegeeven. Verder zyrt hier nog verfcheiden Gehoorzaaten ; doch met zo groot dan deze , in welken openbaare LeiTen in de Rechtsgeleerdheid , Geneeskunde, Wysbegeerte, Taalen enz. gegeeven worden. Over de gemel- de Plaats komt men in den Hortus Medlcus of Kruid-Tuin der Univerficeic. Deze werd in \ jaar 1600 aangelegd; doch is federt zeer merklyk ver^ groot. Voor omtrend 40 jawen zyn 'er ruim ne- gentig der omliggende Huizen door de Stad gekogt en afgebroken, wordende de Grond derzelven tot vergrooting van den Akademie Tuin gefchikt. Ook heeft men by het oud een nieuvv Oranjc- liuis aangelegd, \ welk meer dan honderd voeten lang en agttien breed is. Ten Noordweften heeft men eene fchoone Gaandery , in welke de uitheem- fche Gewaflen des Winters voor de Koude kunnen bewaard worden. Zy is twee en dertig treeden bng , voorzien met verfcheiden Kagchels en be- flooten door Glazen llamen en Blinden. Agter de- zelve vindt men een Stookhuis tot het doen van Scheikundige Wanrneeiningen gefchikt. Tegen over deze Gaandery is eene diergelyke, in welke zeer veele Ontleedkundige en andere Zeldzaamhe- den geplaatlt zyn. V^erder is deze Hortus Medi- cus verfierd met een fraai Gebouw, in 't welk het onfchatbaar Legaat van den Meer GERARD VAN P.v- PENBROEK, in zyn Leeven Schepen der Stad Am- flerdam, beftaande in veele oude Marmeren Stand- beelden, Gedenkftukken, Opfchrifcen en Zeld- zaamheden , geplaatft is. Tot bevordering der Geneeskunde werd in 't jaar 1 59 >2 een gedeelte van de Kerk der Faliede tiagy* nen tot eene Anatonne of Ondeed-plaatfe gefchikt. Het Vercrek hier toe dienende is ruim en licbt. Jri HOOGE SCHOOLENIN DE VEREEN. NEDERL, 149 *c midden ftaat een ronddraaijende Tafel, op welke de Ligchaamen gelegd en ontleed worden; rondom dezelve zyn kringswyze Zit en Staanplaatfen , die Schouvvburgs - vvyze naar boven loopen. Voorts vindt men in die Vercrek eene aanzienlyke menigte Geraamtens van Menfchen en Dieren, Misgeboor- tens en andere Natuurlyke Zeldzaamheden, bene- vens eene fraaije Kas met Heelmeefters-gereedfchap- pen. Boven de gemelde Kerk der Falkde Ea- gynen is de Bibliotheek der Univerfueit , welke op Woensdag en Zaturdag 's namiddag? , voor de Lief- hebberen der Weetenfchappen, eenige uuren open- ftaar. Deze voonreflyke Boekery bevat, behalven eene zeer groote menigte Gedrukte Boeken, die alien in hunne Klaflen zeer nee gefchikt zyn, zeer veele, voornaamlyk Arabifche en Oofterfche Handfchriften. Deze Bibliotheek neemt van tyd tot tyd toe, nice alleen door de Legaaten en Gefchenken van ver- fchciden Geleerden ; maar ook door \ Befluic der IJeeren Staaten 'van Holland van den 5 December 157-9, volgens 't welke geen Octroi toe het druk- ken of herdrukken van eenig Boek binnen die Pro- vincie verleend wordt , dan op voorwaarde , dat de Verzoekers van hot Octroi een Exemplaar van 'c Boek, wel gebonden, aan de Bibliotheek te Lei- den geeven moeten. Voorts pronkc deze Boekery onder anderen met eene zeer kunftig gemaal: e Sph ter van dit Kollegie, die den Beurfaalen goede Bur- ger- fpyzen, naar de Ordonnantien deswegens ge- maakt , fchaflfen moet. Voorts zyn f er nog cenige min- dere Bedienden in dit Kollegie, die onder de Re- genten en den Schafmeefter ftaan. Elke dezer Beuizen is door de Staaten bepaald op jaarlykfch honderd en twintig Guldens voor den Koft, elf Guldens voor 't vvadchen van 't Lynwaad en twin- tig Guldens voor verder Onderhoud, behalven de vrye VVooning. Gebooren Hollanders wordcn voor andere in dit Kollegie toegelaaten. De Beur- faalen moeten volgens de gemaakte Ordonnantie ten minften zeventien jaaren oud , in de Latynfche en Griekfche Taalen eenigzins oedrecven en met msrk- lyk nmmaakt van Gezicit, Spraak of Leden zyn. Hun wordt niet vergund langer dan zes jaaren in dit Kollegie te blyven , ten ware die tyd om redenen verlengd vverd. Zy moeten Borg ftellen dac de kos- ten van hun onderhou:i den Lande zullen goed ge- daan worden , ingeval zy naderhand befluiien de beoefFening der Godgeleerdheid te verlaaten ; ook mogen zy zig binnen den gemelden tyd door geene Trouwbelofte verbinden. K 4 UNI- LYST DER AKADEMIEN OF UNIVERSITEIT TE F-RANEKER. Deze is, naar orde des tyds haarer oprichtin, de tweede in rang der Univerficehen in ons Va- derland, zynde gefticht in het jaar 1585. By de voile Godsdienft-Hervorming in de Provincie van FRIES- LAND werdeh de Kloofters en Convencen afgefchaft; doch derzelver Goederen en Inkomllen in .voorigen ftaat gelaaten. 's LANDS STAATEN in aanmerking neemende , dac zonder de voortplaming der Ge- leerdheid qn Weetenfchappen geen Staat of Gemee- nebeft kan ftaande blyven, oordeelden: dat de.In- komften der afgefchafce Klooilers enz niec beter dan ten dienfte der Kerken, Schoolen en Godshuizen , als mede toe bevorderi'ng der Weetenfchappen kon- den beftecd worden. Inge volge van die pryswaar- dig oogmerk> werd op den 1 7 October des jaars 1584 een Staatsbefiuic genomen, dac een gcdeelte der voorfchreeven Goederen zoude aangelegd wor- den tot oprichting eener A k A D E M i E of H o o o i; SCHOOL ; tot Jaargelden der Hoogleeraaren ; onder- houd van eenige alumneti of Kweekelingen , enz. De Stad FKANEKER werd befteind tot de plaats der Akademie; hier toe fchynt inzonderheid aanleiding gegeevcn te hebben, de aanwezenheid der hooge Landsvergaderingen , welke dies tyds, wegens de inwendige oneenigheden in deze Provincie , binnen Franeker gebouden werden ; wyl anderszins zeer waarfchynelyk dit voorregt aan de Stad Leeuwaar- 4en zoude te beurt gevaJlen zyn, werwaard niec Jang daarna de Z'tplaats der hooge Regcering we- def overgebragt werd. Ook fchynen 'er zomtyds poogingen aangewend te zyn , ora de Akademie nasr die Hoofdllad te vcrplaatfen ; vbornaamlyk omtrendt den jaare 1 675. Des niec te min is Fra- neker aoocE SCBOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 5.3 Dicker tot nu toe in hec bezic dezer ecre gehlecven. Ingevolge van her voorgemeld befluit van den 1 7 Oftober 1584, werd den 15 July des volgenden. jaars, uit naam van den toenmaaligen Stadhouder, Graaf WILLEM LODEWVK VAN NASSAU en der Hee- ren Gedeputeerde Staaten, een PLAKAAT ukgevaar- digd, in 'c weik de redenen der Oprechting dezer Akademie breedvoerig gemeld vvorden, komende hoofdzaaklyk hier on uit : Dat HUN EDEL Mo- GENDE, den wezenlyken plictiE van wel en. deugdlyk gezinde Overheden ter harte neemen- de, en den Oorlog niet alleen voerende tot be- fcherming van hunne vryheid en bczicringen; neen maar ook voor den Godsdienft , voonplan- ting van deugd, Godvrugt en Geleerdheid, zo wel als tcr bevordering eener goede en Godvrug.- tige opvoeding hunner kinderen en ter voortzet- tinsj; van Kennis en VVeetenfchappen , hun Edel ,, Mogende deswegen befloten hadden eene HOOGE SCHOOL te ftichten binnen FRANF.KER , ten nutte ,, nict alleen der leergterige Friefche jeugd , maar ook van alle Vreemdelingen die goedvonden -ge- bruik van dezelve te maaken. Dae de hooge. >, Regeering hier toe geene koften fpaaren, maar de noodige Inkomllen voor Lecraars, Leerlin- gen enz. , uit 's Lands KaiTe en uic de Irikomden der voorheen Geeftlyke Goederen verfchaffen zouden, Voorts : dat op deze hooge School nnderwys zou gegeeven worden in de Godge- letrdheid , Regun ,. Geneeskunde , Taalen^ IVyibcgeertt en Vrye Konjlen, ten wel ken eia- ,, de, in alle die VVeetenfchappen, reeds vermaar- de Mannen , op behoorlyke Jaarwedden , beros- pen waren, van wier vlyt en bekwaamheid men K 5 rede 154 LYST DER AKADEMIEN OP 3, rede bad alles goeds te verwagten. Dat zo vee- len hier kwamen ftudeeren , die van aanzienlyke Geflachten waren , of ryklyk van middelen voor- zien , ftaat konden maaken , dat 'er op hunne be- vordering zou gelet worden, naar maate van hunne bekwaamheden , gedrag en verdienften. Dat ook onder Armen en Behoefttgen zoda- ? , nigen, in welken men geeft of bekwaamheden ontdekte, deei zouden hebben aan de op.:nbaare weldaadigheid , zullende die geenen , welke gee- ne zwaare koften vergelden konden , voor een zeer maadg koftgeld gefpyzigd worden. - - Ein- delyk: dat de INVVYDING dezer HOOGE SCHOOL bepaald was op den 29 der Maand July ( des jaars 1585), wanneer dezel'e, onder plegtige aanroeping van GODS NAAM, voornaamlyk aan CHRISTUS en zyne Kerke zoude geheiligd wor- den. Om welke plegrigbeid by te woonen , alle aanzienlyke en beroemde Mannen ; alle geleerde 3, en deugdlievende Letterminnaars en alle braave Ingezetenen genodigd werden, om deze plegtig- 3, heid met hunne tegenwoordigheid en Gebeden te .,, begunftigen enz. De beftemde dag der Inwydinge verfcheenen zynde ., werd 'er eerft in de Groote Kerk eene toe- paflyke Predikaatfie gedaan en de Zegen des He- mels over deze heilzaatne ondernee4ning vuuriglyk gefmeekt ; vervolgens werden de nieuw verkooren Hoogleeraaren plegtig ter Akademie ingeleid door den Doorlugtigen Stadhouder en de Edelmogende Heeren Gedeputeerde Staaten. Deze waren : nit OOSTEBGOO: Kempo van Doma en Sjoerd Foe- kens. to WESTERGOO : ^elger van Feitsma en Dr. Oricus Doyem.. Uit de ZEVENWOUDEN : sl- bclus HOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 55 kelus Frankena en Elardus Reinalda* Uit de STEDEN Dr. Cbriftoffel Arensma, Mr. Duco Teet- lum en Dr. Rombartus Vlenburg. De nieuw beroepene Hoogleeraaren waren de volgende : In de Godgeleerdheid : Sibrandus Lubbertus, Predikant te Embden; Martinus Ly- dius, Predikanc te Amfterdam; Henricus Antom- des, Predikanc ce Enkhuizen. In de Regcen: Henricus Scholars, Do&or der beide Regten en Advokaat voor den Hove van Friesland. In de Wysbegeerce en Taalen: Lollius Adeina, Petrus Tiara in de Griekfche en Johannes Drujius in de Hebreeuwfche Taal. Deze Hoogleernaren op bovengemelde wyze in de Akademie ingeleid zynde , deed de gemelde Heer Abdus Frankena , uic naam van 's Lands Staaten en van zyne Medeafgevaardigden eene def- tige Lacynfche Redevoering , naderhaad in Druk uirgegeeven , in welke hy , na eerft her God- vrugtig en heilzaam oogmerk van "s Lands Over- heden, in hec oprechten dezer Akaddmie, mec den verdienden Lof gemeld te hebben, den 5> Hoogleeraaren mec hunne Beroeping geluk en op hunne poogingen Zegen wenfchte, be-" dankende hen voor hec volvaardig aanneemen vaa hunnen poft. Wyders verzekerde hy hen van de befcherming der hooge Regeering,* ver- niaande hen toe het getrouw en vlytig waarnee- men van hunnen pod en het eensgezind verdedU gen van den Hervormden Waaren Godsdienft te- gens deszelfs Vyanden. Eindlyk wekte hy de ., ftudeerende jcugd op toe eerbied en liefde voor haare Leeraars en tot yver voor de Weetenfchap- pen , als een onfeilbaar middel ter hunner bevor- 3 , -dering. Deze 356 LYST DER AKADEMIBN OF Deze Aanfpraak werd door den nieuw beroepea Hoogleeraar Henricus Antonides , een zeer wel- fpreekend en vaardig Taalkundige , voor de vuift in. 't Latyn beantwoord : bedankende hy de hooge Overheid voor 't vertrouwen , 't welk zy in hem en in zyne Amptgenooten gefteld had; beloo- vende, dat zy, volgens fchuldigen pligt, alles wat in hun vermogen was, ter EERE van GOD en tot DIENST van den LANDE, zouden toebrengen. Vervolgens werd de nieuwe hooge School door de Staaten voorzien met Wetten, en met veele voorregten befchonken. Becreffende de Wetten der Akade'mie, deze beftonden in LX Artikelen, in welken het beftier der hooge Schoole en alles wat daar coe betrekking had, vaftgeftcld werd. De voorregten aan haarvergund, waren dczelfden als die welken "s Lands hooge School te Leiden ge- noot. Deze beftonden, volgens Staats-befluit, *c welk door den Raad der S.cad Franeker bewilligd en goedgekeurd werd, in de volgende Artikelen: Ten aanzien der Impofiticn, vverden al!e de Profeflbren en verdere Leden der Akademie en byzonderlyk alle Studenten die by den Rector 3 , Magnificus ingefchreeven waren , vry verklaard van 's Lands Impoften. In *t gaan van en in 't komen naar de hooge School , zyn de uit ? , zo wel als inlandfche Studenten vry van Tollea 5 , en Regten. De Reclor Magnificus en Hoog- v leeraars, als mede de Docloren en Meefters, die 9 , aan deze Akaddmie hunnen Tytel verkreegen ,, hebbende, binnen deze Stad bleeven woonen, 9 , zonder Koopmanfchap of Neering re dryven , werden vry verklaird van 't huiveften van Krygs volk, Dag en Nagt-wagt'cn bekoftigin^ van.. Scads- Veiling of andcre Werken. Gclyke. HOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. vryheid werd den Studenten toegeftaan , ten wa- re de Akademie-Raad, om gewigtige redenen, anders verftond. De vryheid van Stads-Im- poften op Wynen en Bieren werd , voor iederen Student op eene zekere hoeveelheid bepaald. (*) DC Goederen toe het Comptoir derhooge School behoorende, zyn vry van de betaaling des Honderften Pennings. In geval van Mis- dryf zouden dc Studenten alleenlyk gevonnifd worden , door den Reftor der Akademie en de AfTeflbren, zonder dat van derzelver Gewysdcns ,, hooger beroep vallen zoude." In verfcheideu van deze voorrechten zyn echter hier zo wel als te Leiden , In laater tyden racrklyke veranderingen ge- inaakt. Het CollcgiSi 'c welk men by de Inftelling dezer Univerfuek voorneemens was op te richten, om in het zelve een getal behoeftigc jongelingen , in wcl- ken men gefdiikcheid daar toe belpeurdde, te on- derhouden en tot den dienft der Kerke bekwaam te inaaken , .is , zo verre wy weeten of ontdekken kunnen , nimmcr tot ftand gekomen. Echter zyn *er kort na de oprechting der hooge School een aanmerkiyk getal jonge Lieden op 's Lands koften aangekweekt. Dit blykt uit een Staats-befluit van den 12 May 1589, waar by vaft gefteld werd: dat het getal van 's Lands Voedfterlingen (alumni) nice boven honderd vier en twintig zyn mogr. Twee jaaren daar na werd het zelve op honderd en nog elf jaaren laater op tagrig bepaald. By Staats- befluit van den 22 Febr. ,1618 vvcrd het zelve nog- maals (*) Te Leiden genist ieder Student vryheid van Tm- po!^ voor vyf AiiUcrs Wyti en twaulf UiiSf V f ateii Bier jaadykfch. 158 YST DEPv. AKADEMIEN OF maals verminderd op een- en veertig, welk getal een ruimen tyd vaftgefteld bleef, zo dat uit ieder der Grietenyen en elf Sceden een Perfoon tot die voorrechc coegelaaten werd. In het jaar 1672 be- {loot men alle 's Lands Voedfteflingen af te fchaf- fen ; doch dit befluit hcefc nimmer ten vollen (land gegreepen, hebbende doorgaans eenige Jongelin- gen, zederc veele jaaren doorgaans zes teffens, dit voorregt blyven genieten. Om verder den zodanigen, wier middelen niet toelieten, om aan de hooge School op eigen kos- ten te teeren , te gemoet te komen , deed de hooge Regeering eene gemeene tafel oprechten , aan wel- ke 60 Studenten, mits beVvys van hun gering ver- mogen vertoonende, voor de geringe Zomme van vyf-en veertig Guldens in 'r jaar, welke echter na- derhand op tagtig Guldens vermeerderd is, gerpy- zigd werden. Deze Tafel ftond onder hfet opzigt van eenen OeconOfttus of Schafmeefter en eenen In- fpeftor of Opzigter , eih was met zeer goede fchik- kingcn en inrigtmgen voorzien. Deze Beurs echter is voor eenige jaaren afgefchaft. Terzelver tyd zyn verfcheidene veranderingen gemaakt in he;; b'eflier der Univerficcit ; 'c getal der Hooglceraaren enz. Terftond by de oprechting der Univerfiteit , werd tot derzelver gebruik gefchikt het gevvezen Kruis-broeders-kloofler , (hande in 't Wetlen der Stad, naby de Veften, voorzien met eene fraaije Kerk, welke men tot het verrigten der Akademi- fche Oeffeningen, en om Jongelingen in hec Predi; ken bekwaam te maaken, fchikte; als mede tot eene Predik-plaats voor de Hoogleeraars. Verder vindt men in die Gebouw drie ruime Audltorl'sn of Gehoorzaalen , eene voor de Godgeleerdhei.1, ee- ne HOOGEScHooLENiNDEVEREEN. NEDERL. 159 ne voor de Regten en de derde voor de Genees- kunde en Wysbegeerte. Voorts eene ruime Senaat-kamer . in welke de Af beeldingen van alle de Hoogleeraaren die aan deze Univerfitcit gediend en hun Leven geeindigd hebben , gezien worden ; gelyk ook de Pourtraiten vanFrieslandsDoorluchti- ge Stadhouders, die fteeds Curatores Magnificen- tijfimi of Opper-bezorgers dezer Univerfiteit ge- wteft zyn. Het veitrek der Btbliotheek is zeer fraai en rujm, voorzien met eenen groocen fchac van geleerde Werken ; drie maal 's Weeks , op ge- zette uuren , wordc een icder den vryen toe- gang tot dezelve vergund. Deze Bibliotheek vverd van eerften af aan , door de hooge Overheid voor- zien met een aanmerklyk getal van fraaije en koft- baare Werken , en naderhand vermeeruerd met de nagelaacene Boeken van den hier voor gemelden Hoogieeraar Petrus Tiara , overleden in 't jaar 1586, welke Boekfchar voor 's Lands Penningen , van de Erfgenaamen gekogt is. Zederc heeft men zig fteeds coegelegd om deze Boekery te vermeerde \ ren ; inzonderheid is dezelve omtrend het midden der voorige Eeuw , door de Ed. Mog- Heeren Scaaten der Piovincie, met een aanzienlyk getai van koftbaare Werken vergroot. De doorluchtige Sradhouders, de Heeren Curatoren , Hoogleeraars, verfcheiden aanzienlyke en vermogende Perfoonen , als mcde veelen die alhier tot Doftoren bevorderd zyn , hebben dezen Boekfchat edelmocdig vcrrykt. Boven dien wordt uit de Akademirche Beurs, jaar- lykfch zekere Zomme hier aan bclleed, door al het welk deze Bibliotheek zeer talryk is en waard x bezien to worden. Zy lhat ondcr het opzigt van eenen Bibliotbccarius , welk Ampt door de Heeren Gedepuceerde Staacen begeeven wordc. " Voorts YST DER KADEMIEN OF Voorts vindt men in her Gebouw der Akad& mie eene fraaije en ruime Anatomic - - of Ont- leed zaal , in welke. verfcheidene Zeldzaamheden en eenige Geraamtens bewaard Worden. Voorts een fuim Chymifch Werkhuis met de noodige Kunft gereedfchappen. De Hortus Medicus of Akademifche Kruidhof munt inzonderheid uic in overvloed van ongemeene en vreemde Kruiden en Gewaflen. Dezeive is zedert 't jaar 1759, onder 'c heftier van den Hooggeleerdeii Heer G. Ouwens , Profeflbr in de Genees eh Kruid- kunde en het opzigt van den bekwaamen en be- roemden Hortulanus Meefe , ongemeen verbeterd; gelyk mede de Stook - kaflcn en Bewaarplaatfen tot aankweeking der uitheemfche Plan ten en Ge- waflen merklyk vergroot en in beteren ilant gebragt zyn. De hooge School te Franeker maakte terftond tamelyk goeden op en voortgang. Veele Vrecmdelingen , voornaamlyk uit Engeland , Duitftblandi Pruljfen^ Noorwegen enz. bezogcert dezelve, en lieten 'er zig tot de Waardigheid van Dodl^r bevorderen. Onder de vermaarde Vreem- delingen die zig aan deze Univerfiteit als Leeriin- gen, fommigen hunner naderhand als Hoogleeraa- ren , opgehouden hebben : zyn inzonderheid be- roerai : Samuel Petit -, Benediftm Turretinu$\ Johannes Coccejus; Cafparus Strefo\ Gulljclmus Perkins; Kenatus Cartefius; Johannes 'johnflo- fiius ' Onder de beroemde Nederlanders, die al- hier geleerd of Leflen gcgeeven hebben , mun-teii uit: Daniel Heinfim ; Petrus Cumeus; Guiljd- mus Baudartius ; Wilbelmus Contents van U- trecht ,* Simon Episcopius ', Lieuzve van de beroemde Hiitorie-fchryver Pierius 3* VioocEScHooLENiNDEVEREEN. NEDEPvL. 161 Scbotwms; de vermaarde Wiskunftenaar Adrlamis Met tits en vcele andere door huruie Schrifcen zeer beroemde en bekende Mannen. DE UNIVERSITEIT TE GRONINGEN. Volgens den tyd der Oprechting de derde in rang der hooge Schoolen in ons Vaderland, werd opgerichc door dc Heeren STAATEN der Province van GRONINGEN en OAIMELANDEN , op gemeene- Lands-koi^en, gcduurende den twaalfjaarigen Wa- pen-tlilibncl lutehen den Koning van Spanje en die Gemeenebeft , en wel in 't jaar 1614, onder 'c S r .ad- houderfchap van Graaf Willem Lodwoyk van Nas- fan. Deze Scad, geduurende dj Spaanfche Oa- Juften zeer veel geleeden en verfcheiden rampenon- dergaan hebbende, maak[e men zig hec gemeld twaaifjaarigbellandte nutre, o>n dezeU'e nu nice al- ken te herdellen , rnaar teffens raerkiyk uic te leg- gen en te verfterken. Ter zelfder tyd werd ook c'e aanieg dezer Univerfiteic bedoten , welke op den 23 Augullus des voorgemel den jaar s plegtiglyk ingeweid werd. Toe onderhoud dezer hooge School; betaaling van de Jaarwedden der Hoog- leeraaren ; onderhoud van een .goed getal Voedfter- iingen en verdere noodige uitgaven , werd een goed deel van de Inkomilen der afgefchafte Kloos- ters en Convencen gefchikt. By de- inweiding dezer Univerficeic, welke met dezelfde plegtighe- den gefchiedde als wy flraks by die van Franeker gemeld hebben, werden de nieuw-beroepen Pro- fcfloren ter Akad^mie ingeleid. Diestyds waren zy r.iet meer dan.zes in getal, te weeten: de vermaar de Friefche Hillorie-fchry ver Ubbo Emmhis ; vooir- heen T&t&tir der Latynfche School te Groningen ; L doth LYST DER AKADEMIEN di doch by de oprichring der hooge School aangefleld loc Profeflbr in de Hijlwien en Griekfche Taal; zynde hy ook de eerfte Reftor Magnificus geweeft. Hy is overleden den 9 December des jaars 1725 en legt in de Akade" mie- kerk begraaven, alwaar zy- ne Graf-zerk praalt met een Lacynfch Graffchrifc, 's Mans vefdienften en groote hoedanigheden be- helzende ; ook hebben de Edelmogende Heeren Burgemeefleren en Raad dezer Scad, ren bewys hunner hoogaehting voor de gcdachcenis van dezen geleerden Man, zyne Beeldtenis, levensgroote , in de Raadkamer geplaatft. Voorts; ^.Herman- ~nus Ravenspergerus , Hoogleeraar in de Godge- leerdheid , uit de Illudre School te Stekiftirt her- waards beroepen. Dr. Cornelius Pynakeru^ ProfelTor in de Regten, in welke hy reeds te Lei- den leflen gegeeven en Collegia gehouden had. Dr. Nicolaus Mulerius, ProfefTor in de Medicynen en Wiskunde , van Leeuwaarden , dnar hy Rcftor was der Latynfche Schoolen, herwaard beroepen. Dr. Johannes Epinus, gewoon Hoogleeraar in de VVysbegeerte en Zedekunde, micsgaders buicen- gewoon Hoogleeraar in de Regcen. Eindlyk Dr. Gulljdmus Macdowtl, Hoogleeraar in de AVysbegeerte , Redeneer Natuur en Bo- vdn-Natuur-kunde , gebooren in Schocland, alwair "hy reeds te S. Andrews leflen gegeeven bad over de Namur-kunde van driftoteks. Deze nieuw-henoemde Hoogleeraaren door de Afgevaardigden der hooge Regeering in de Akade"- rnie ingeleid zynde, werd door Dr. Pancratms^ Syndicus det Stad Gromrgen^ eene Latynfche Aanfpraak en Redevoering gedaan-, uit naam der E'del. Mog. Heeren Scaaten dezer Provincie. - Na \ eindigen dcrzelve deed Dr. Ravsnstergerus eene tiooGK SCHOOLEN IN DC VEREEN. NEDERL. i 63 eene Redevoering in dezelfde taal , ter beantwoor- ding der eerite en toepaflyk op deze plegtigheid. Straks na de Inwciding der Akade*mie, werden *et Wetten ontworpcn , volgens welka deze nieuwe hooge School zou beflierd wordcn. Dezelve kon- den echter geen ftand grypen voor dat ze in de Vergadering der Staaten dezer Provincie goedge- keurd waren ; hec welk eerft in den beginne des volgenden jaars 1615 gefchiedctev Den 6 Maarc daar aan volgende, vverden de gehiaakte Wetten den Heeren Curatoren en Hoogleeraaren voorge- leezen* De laatften wareti over dezelve niet zeer vergenoegd en bragten 'er eenige klagten tegen in > welke ook, federc in aanmerking genomen zynde, ^elegenheid tot eenige verbeteringen gaven. Thans is bet beftier der Akad6mie opgedraagen aan zyne Doorluchtige Hoogheid den Heer Pi ins ERF- STADHOUDER , als Curator Prlmanus en Reftw Magmficer.tljjimns der Univerfiteit, en voorts aan fien Reftor Magnipcus , benevens vier Heeren Cti fatorgni twee, uit de Regeering der Stad en twee uic die der OmmelandWi welke te famen met de verdere ProfefToren den volledigen Akaddmifcben Scnaat (Senaius AmpliJJimus) uimaaken. Naar maate in vervolg van tyd deze Akademie meer begdn te bloeijen , is ook het getal der Hoogleeraaren van tyd tot tyd vermeerderd ; thans bettaat het zelve doorgaans in vyftien , als : vier in ce Godgelecrdheid:, twee in de Rechtsgeleerdheid; drie in de Geneeskunds en tot dezelve behoorende Weetenfchappen , en zes in de IVis en Afo* tuurkunde, Hifiorien, Taalen en fraalje Letter en. Tot gebruik dezer Univerficeit werden twee naby elkanderen ftaande , en fiegts door eene niet breede flrajit van den anderen afgezonderde Klocfrers , ge- L 2 fchiliC. sify LYST DER AKADEMIEN OF fchikt. Het een , eertyds her Frandskaaner of Mlnderbrosderen Kloofter , was het grootfte der ill deze Stad zynde Kloofters; het ander, vlak by 'c eerfte ftaande , was een f^rotrjaen Kloofter van Ade- lyke Jonkvrouwen der Augufliner Orde , die echter aan geene Klooftergel often verbonden waren De- ze Gebouwen tvaren tot dit oogmerk allerge- fthikft, zynde midden in de Stad, zeer ruim en rondom met Huizen omringd ; dus groorendeels van het gewoel der Menfchen afgefcheiden., De Kerk van het gemeld Frandskaaner Kloofter , een ruim en fraai Gebouw, heden nog door fommigen de Broere-kerk , doch gemeenlyk de Akademie- kerk genaamd, is tot het gebruik der Univerficcit gefchikt. In dezelve wordt, de groote Zomer-va- kantie uitgezonderd * alle Zondag-avonden gepre- dikt, door de Hoogleeraars in de Godgeleerdheid , die teffens Akademie- Predikanten zyn. .Alle Zon- dagen, 's Namkldags, wordt in deze Kerk door den Predikant der Walfche Gemeente gepredikt. Voorts gefchieden , in het Choor dezer Kerke, alle de openbaare Akade*mifche Plep;tigheden, als: de openbaare Redevoeringen der Hoogieeraaren ; de openbaare Dispuratien en ook die der geenen die openlyk tot het Doftoraat of Meefterfchap be- vor^erd worden. Ten Zuiden n ten Noorden dezer Kerk, vindc men dc .Verrrekken, in welke liet Tbeatrum Anatomicum of de Omleed-Zaal en da fraaije talryke Bibliotbeek der Akadcmis geplaatft ?,yn. De openbaare Akad^mifche Leflen vvor- den gehouden in een gedeeke van het ander of ge- weezen Vroit'xen Kloofter , ten Noorden van het cerftgemelde ftaande , alhier vindc men drie Audi- torien of Gehoorzaalen , met Katheders en Banken voorzien, in eene Ry naafl elkander voigendeen al- le HO OGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. I tig 1e uitkomende op hec zogenaamd Pand of vierkant Plcin , met eene ruime Gallery omringd (van weik een en ander ftraks, by gelegenheid der na te mel- dene Vreugdebedryven eene nadere befchryving vot- gen zal); voorts is alhier de Senaat-kamer en de Wooning der Pedels. Ten VVeflen van die Ge- bouw zyn byzondere Wooningen , voor de drie. oudfte Hoogkeraaren. Ten Ooften ziet men een ander Gebouw genaamd de Beurs of Studenten Oe- conom'iSi waar in voorheen voor veenig ; doch thans zeflig behoeftige Scudenten , tweemaals 's daags vrye Tafel gehouden wordc ; mits daar voor vyf en vyfcig Guldens jaarlykfch becaalende, wor- dendc de overige fe korc fchiecende onkolten , door de Scaaten der Provincie, uic de Inkomften der ge- vvezen Geelllyke Goederen , betaald. Voorts behoorc toe deze Akademie een zeer fraaije en rui- me Horius Medlcus of Kruid-hof, by welke eene bekwaame Wooning is voor den Hoogleeraar in de Kruuikunde en voor den Hortulanm of Hovenier. Wanneer 'onlangs, naamlyk in de Maand Sep- tember dezes jaars 1777, GRONINGEN hec geluk genoot der tegenvvoordigheid van Neerlands DOOR- LUCHTIGEN ERFSTACHOUDER,' bcnevens hoogft deS- zelfs KONIXGLYKI-; GEMAALIN en VORSTLVKR Ki>- DEREN, waren vooraf toe hoogft der>elver lui(lerrj> ke Receptie de pragtigfte toebereidzelen gemaakr. De Hoogleeraaren en Leden van den Akademifchcti Senaac tdier van verwittigd , waren in tyds en voor het eind der Groote Vakantie naar Huis gekeerd , tn verzogten door gedrukte Brieven, alien Heeren Srudenten aan deze Univeifitek, ter bywooning dezer Plegdgheden hunne overkomd twee a drie Weeken voor loec eind der gewoonc Vakantie ro L 3 wil- willen vervroegen , welk verzoek blymoedig inge- volgd werd. Behalven veele andere luifterryke Vreugdebedry- ven, welke by deze gelegenheid plaats hadden, befloot de Regeering , geduurende her verblyf der Hoogvorftelyke Familie een pragtig BAL te geeven. Tot dit oogmerk fchikce men een gedeelte der A- kademie, en wel voornaamlyk het ftraks gemeld Pand of de groote opene plaats , welke mec eene ruime Gallery , op agttien witte fteenen Pilaaren rurtende , omringd is. De Grond van die Plaats en Gallery was met Hout gevloerd; op dc gemelde agttien Pilaaren waren Colommen van de Jonifche Orde, tien voeten hoog geplaatft , boven welkcr Lyftwerk een Gewelf van wit Linnen gefpannen Was; dus die Plaats eene Danszaal uitleverde van 100 voeten lang, 36 voeten hoog, breed binnen de Pilaaren 34 en met de Galleryen te weder- ^yden breed 64 voeten. Ten Gotten en ten Weften waren twee Orcheften geplaatft , ieder voor 1 8 Mufikanten. leder der rtcenen Pilaaren was met Feftonnen van Palm omflingerd, en voorzien met een vergulde Girandole metdrie Was-kaarflen ; zo ook de Colomaien welke boven die Pilaaren ge- plaatft waren. De Wandefi rondomme waren be- kleed met een Behangxel van asgrauwen Grond met Bloemen van allerlei Koleuren befchilderd. Tus- fchen ieder paar Pilaaren hong een Traaije Lufter met drie Kaarflen. Ieder der beide Orcheften pronkte met een Kriftallen Kroon met age , be- halven negen andere Kaarflen voor de Mufikanten ; dus de geheele Zaal vcrlicht was door 250 Wafch- kaarfTen, waar door de gemaakre Decoratien een verrukkend ge^igt opleverden. Deze beftonden in bet HOOGE SCHOOLEN IN DE VENEER NEDERL, bee Wapen van zyne Doorl. Hoogheid boven hec een en in dat van haare Koningl. Hoogheid bo- vcn het ander Orcbefter ^ <3e Paneelen van Doek , tuflchen de beide Lylten, waren met Feftonnen, Kindertjes en zinryke Deviefen, alle in 'c Grain* en met zeer veel fmaak, befchilderd. Aan he; Oolteinde van de Zaal was voor hunne Hoogheden een Canap6 of wyden Armtloel , van Rood Damaft met Goud, gephaift, eo rondora in de Galleryen llond eene menigte Spcel tafels en Sroelen. De drie Auditontn of Gehoorzaalen i aan de Noordzyde der Dans-plaats of Zaal, wareq voor de Tafels met Ververfchingen gefchikt. Het Thtologifih Auditorium, lang 42 -r- en breed a 6 voeten, was behangen met een rood gc-bioemd Behangzel en den Grond door een groot Tapyc be- dekt. In het zelve hong een Spiegel en tien Lus- ters met brandende Waskaarflen. Alhier was dc eerfte Tafel geplaatft van 34 Couverts^ aan welke beide hun Hoogheden op Vergulde en met Roqi Damaft bekleedde Arra-ftoelen , benefFens drie Hee- ren en VOOFES de Dames van den eertten rang, ge- plaatft waren. Het faridifcb (of regtsgeleerd) Auditorium, lang 40 en breed 22 voecen was mede vtriierd met een Spiegel en tien Luflers als vooren, en behangen met een Geel , met Fefton- nen en Medailjons befchilderd Behangzel ; het zel- ve bevattede eene tweede rafel van 36Couvercs, waar aan de verdere Gehuwde Dames met drie Heeren en veele andere agter dezelve, geplaatft waren. In het Philofophifcb Auditorium, lang 43 en breed 22 voeten, even als de voorigen met Spiegels en Lufters en een fraai Befchilderd Be- hangzei met Lofwerk, Oranje-appels en Tak- ken verfierd , was eene derde. Tafel voor jonge Da- L 4 mcs LYST DER AKADEMIEN OF roes van 40 Converts, otnringd door eene groote menigte Heeren. Bovendien vvaren 'er zeven Tafels, voor 10 , 12 en 20 Perfoo.:en in de Gallery aangericht, by welken, zo wel als in de drie Auditorial , de vereifchte Bufetten enz. ge- plaarft warcn. Die prachtig Ball, \ welk door ruim 400 Pcr- foonen van rang en beide de Sexen bygewoond werd en in eene zecr gefchikre orde afliep , wcrd gehouden des Avonds van den 9 September. Gc- ouurende". her zelve was de Voorgevel der Akade- mie , even als des Avonds te vooren , zeer iraai ge- illumineerd. Den volgenden dag, den 10 September, bragt de Akad6mie mede het haare toe, om de tegen- vvoordigheid der Hoogvorftelyke Perfoonen luirter- ryk te maaken. De plegnge Promotie (MoKE MAJORUM of) FET DB KAP van den Heer JOHAIV- NES AAISINGH , een Groninger en Zoon van den Wel Ed. Achtb. Heer N. AMSINGH, Gezwooren dier Stad, tot Meefler der ftye Kur/fl^n en Do&cr der Wysbegeerte i was op dezen dag vaftgelleld , en gemelde Heer genoot, na den 30 der voorige JVlaand Auguftus eene doorwrogte Verhandeling de Imputation? rltsac Isgitime inftituenda) open- 3yk en met den grootften lof verdedigd te hebben , de eer, in tcgenwoordigheid van hunne Doorluch- tigc en Koninglyke Hooghedcn, tot de bovcnge- melde VVaardi^heid op de plegtigfte vvyze bevor- derd te worden Des Morgens voor half rien uurcn begnven zig de Heeen Studenten dezer Uni- verfr.eit, alien Orange Linten om den Arm geftrikc hebbende, naar de Akademie. Ten half tien uu- r^n ver^aderde de Senatus Ampl' ! ffimus , weike', benevcni den gerneldcn Heer Ampngh ea nvOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 6% Paranymphen en alle de Heeren Srudcncen , paar oan paar gaande, zyne Doorl. Hoogheid, hunnen Rector Magniftcentijjiinus en Curator Primarius van hoogft deszelfs Hof af haaldden. Zo dra de Leden van den Akade"mifchen Senaac in de Voor- zaal van het Hof gekoroen waren , verfcheen zyne Doorl. Hoogheid mede in dezelve, en werd eerffc door den Reftor Magmficus , den Hoog Gel. Heer L. C. SCHROEDER , en daar na door den Fleer Stu- denc van IDS ING A uic nanm van alle de overige Heeren Siudenten , plegtig gecomplimenceerd. Inmiddels vergaderden de Vrouwen van den Reftor Magnificat, van de Heeren Curatoren en Pro* fcljoren, benevens haa.re Kinderen en eene aanzien- Jyke menigce andere Dames van aanziea , in de A- KADEMIE-KERK , alwaar zy zig in twee Reijen fjhaardden, agcer welkcn zig een menigce Heeren van Aanzien voegdde. Zyne Doorl Hooghcid en hoogftdeszelfs Gevolg , werden in tuflchen door den Senaac en de Heeren Studenten, twee aaa twee gaande, van het Hof naar de Akad6mie Kerk geleid. Aldaar aangekoraen begaf zig zyne Doorl. Hoogheid , moc de Edel Mop;. Heeren Curatoren en Hoogleeraaren , naar het Choor en plaatfte zig in eene , aldaar ten diea einde. vervaardigde prachti- ge Stocl. Korc daar na verfcheen haare Koningl, Hoogheid, welke door de Echcgenoote van den Heer Reft or Ma^niftcus ontfangen en door dezelve en de overige Vrouwen der Heeren Profeflbrea be/- geleid , naar het Choor ging en aldaar mede in ee- ne ' ten dien einde vervaardigde Stoel , zig plaatfte. Zettende de overige Dames zig op de voor naar ge- ichikte Plaatfen neder. Die alles gefchiede onder cen zeer fraai Mufyk en het Gefchal van Pauken e& Trompeccen. L 5 Hir Hier op begon de plegtigheid der Promode v wordende aller eerft door den Wei Ed. zeer Geleer- den Heer Profeffbr Jacobus de Rboer eene korte en op deze gelegenheid pafiende Redevoering in Hcl- dendkbt gedaan. Vervolgens deed de gemelde Heer Amfingb, die tot Dote ftond bevorderd te worden, eene fierlyke Redevoering: de Utilitate Philofopbia in Republica bane feliciterque regenda (dat is : over de Nuttigheid der IPysbegeerte tot tens goede en gelukkige befliering van bet Gsmeene* befl}\ vervolgens deed de Heer Promotor, de Wet Ed. zeer geleerde en beroemde Heer Hoogleeraar Wldder eene fraaije Redevoering, in we Ike hy, ita eene korte verwelkommg van hunne Hoogbeden , de wyze inftelling der Quden, in de ultdeellng van belooningtn aan de bcoeffenaars der ^cetenfcbap- pen, beknoptlyk aanprees. Hier op volgde de PROMOTJE MET DE KAP, welke met dezelfde pleg- tigheden , als wy hier voor by de Befchryving der Leidfche Univerfiteit gemeld hebben , volbragc werd Na het eindigen derzelve werden hunne Hoogheden door den geheelen Akade"mifchen Se- naat en de tot denzeiven betrekking hebbende Da- mes , tot aan de groote Deur der Kerk en voorts door de Heeren Secretariflen van Curatoren en den Senaat tot aan de Koets plegtig uitgeleide gedaan. Ons beftek gebied ons voort ~ en over te gaan tot de Befehryving der UNIVERSITEIT VAN UTRECHT. In deze oude Biffchoplyke en Hoofdftad de- zer Provincie bloeidde reeds vroeg de luft tot Wee- teiifchappen , welke door veele aanzitnJyke en ge- x leerde KOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 7 1 leerde Mannen die zig ten alien tyde binnen Stad bevonden hebben en door hunne nagdaarene Schriften vermaard geworden zyn , niet weinig aar wakkerde. Reeds in 't jaar 1459, onder de Re- geering van Bifichop David van Bourgondi'en , werd in deze Scad een 'Gymnafium opgerecht , on- der het opzigc der Monniken van het S. Hieroni* THUS Kloofter of zogenaamde Hieronimus Breeder s y van welken het federc den naam van Gymnafium Hieronimianum gekreegen heeft, by welken het tot heden toe bekend en thans tot de Latynfcbc School gefchikt is. In dit Gymnafuim gaven van ouds verfcheiden geleerde Mannen leffen ; onder an- deren : Geors,ius Macropedius , anders genaamd L&nckveldius , die niet alleen in de Latynfche.j Griekfcbe , Hebreeuwfche en Chaldeeuwfche Taa- len , muar ook in de Wiskunde uitmuntend bedree- ven en tefFens een zeer goed Letcerkundlige en Dichter was. De geleerde Arnoldus Trichtius was zyn Amptgenoot. Voorrs zyn in dit Gymna- fium beroemd geweeft : Antomus Caudus; Come- lius Lauermannus , Tbeodorus Cornelius Bergius en andere, door hunne nagelaaten Schiiften oe- roemde Mannen, Ook hadden van ouds de Rid- ders van Rbodus of Maltha of der Jobanniten Or- de, tot de Balls van S. Catharynen binnen deze Stad behoorende, op hunne koften eenen Leftor of Leezer aangefteld, om de H, Scbriff^ uit de oorfpronglyke Taalen en de Uitleggin^en der Oud- vaders te verklaaren. - Sonmigen wiilen dat Paus Adriaan de VI , een Utrechtenaar , reeds zoude van zins geweeft zyn om in deze zyne Geboorte- fhd eene hooge School op te richten; doch dit ge- voelen fchynt weinig grond te hebben. Zekerder is hoc, dac men reeds in \ jaar 1470 ia bedcnking ge- 172 LYST DER AKADEMIEN OF genomen heeft eene Akademie alhier op te rechten. In het jaar 1580 deed de Scad weder daar toe eenen voorflag aan de Staaten der Provincie; doch beide reizen bleef die werk fteeken ; de eerfte reis wegens de tegenkanting van fommige Leden der Regcering; de tweede maal wegens de opko- mende verdeeldheid in den Godsdienft. Na de Reformatie, en wel in den jaare 1606, werd nog- maal in beraad genomen, om eene Provinciaak Akadtmie het zy te Utrecht., het zy te Amers- foort op te rechten > doch die voorftel bleef flee- pend. Na het houden der Nationaale Synode van Dordrecht werd dit ftuk wederom leevend gemaakc door de Scad, welke echter niet in ftaat was de twee andere Leden van Staat hier omtrend tot haar gevoelen over te haalen. Zy befioot derhalven in de jaaren 16^2 en 16.33, m navolging van Am- fterdam* 't welk haar in 1631 voorgegaan was, en denketyk om voor te komen dat zulks in Amars- foort gefchiedde, op Stads-kollen eene DOORLUCII- TIGE SCHOOL op te rechten , in welke allerlei bc- fchaafde Weetenfchappen zouden onderweezea worden. Dit befluit werd tot tiand gebragt in 'c jaar 1734, onder het Burgemeederfchap der Ed. Gr. Achcb. Heeren Dirk van Feltbuizen en Antbo- uy de Coyer. Terftond beriep nien tot Hoogleer- aaren de bekwaamfte Mannen > als : In de God- geleerdheid, Gisbertus Foethts; in deRegcen, Anlonius Mattbaus; In de Hiftorien, Antonhts in de Taalen en Welfpreekendheid , Lyraus; in de Wysbegeerte , Hsnricus Regnerius. De plegrige Inweiding dezer door- luchtige School gefchicdde 'op den 1 7 Juoy des Jaatflgemclden jaars 1 634* De Heer 'johan van der N\t>oort , Sccrccaris der Stad^ opende dezc HOOGE SCHOOLEN IN OB VEREEN. NEDERL. 173 plegtigheid met eene deftige Aanfpraak in de La- tynfche Taal ; waar na ieder der genoemde Hoog- leeraaren eene korte Redevoering in dezelfde Taal deed. Nauwlyks was deze doorluchtige School cot (land gebragt , of zy wies zo ikrk aan in getal van Smdenten, dat de Edel. Mog. Hecren STAATEN der PROVINCIE, op verzoek der Scad, befloten de- ze School toe eene U.MVERSITEIT of Akademie te 'VerhefFen ; verleenende aan dezelve gelyke voor- ,, regten, cere en waardigheid, als waar mede an- dere Univerfueiten of Akademien , door haare Souvereine Prinfen of Heeren voorzien mogten j, zyn. Magdgende dienvolgens de Hoogleeraaren dezer Univerficeit , om , na vooriifgaand wettelyk onderzoek , te verleenen Titulen van Doctoren , ., Licentiaaten , Meefters enz., onder de vcrcifch- te Brieven, welken zy verklaardden te zyn van gelyke kragt, als die in andere Akademien ver- leend worden, enz." Met Oczroi, 'c welk deze en andere voorregten behelll, was getekend den 16" February O. S. des jaars 163^. Uit hoofde van hec zelve gefchieden de Promotien uit naara en ge- zag der Heeren STAATEN 's LANDS VAN UTRECHT; fchoon anderszins de Akacieinie alleen onder het be- itier Haat van de Regeering der Stad, die hec zelve aan eeri zeker getal A fgevaardigden uit de Vroed- fchap, doorgaans twintig, onder welken altoos de twee Regeerende Burgemeefters voorzitcen , op- draagt; ook is de oudfte Secretaris der Politie C2 gelyk Secretaris der Akademie. Terftond na hec verleenen van dit Octroi , be- tioemde men de eerfte Heeren Curatoren; ftigtto men, toe onderhoud der Akade"mie en Hoogleeraa- rcn ren, zekere Inkomften en vermeerderde het getal der reeds aangeftelde Profeflbren. Ten dien einde vverden , behalven de hier bovengemelde , beroe- pen : Dr. Willem van der Straaten of Stratenus tot Hoogleeraar in de Geneeskunde ; en Bcrnardus Scbotanus , die reeds in *t voorig jaar tot Profeflbr in de Regten en Wiskunde, op de doorhichtige School beroepen was , werd tot eerften Reftor Magnipcus der nieuwe Univerfireit aangeftc!d r Ook werd eerlang kort na de Inweiding Meinardvb Schotanus tot tweede lloogleeraar in de Godge- leerdheid aangefteld. Voorts fchikte men eenc bekwaame plaats tot gebruik der Akadmie. Hief toe verkooS men het Linker of Zuiderpand der S. Maartcn of Dom-kerk, voorheen het Groot Kapit- tdhuls van den Dom, in *t welk oudtyds de Staats vergaderingen der Provincie doorgaans gehouden Warden <*) en het welk in den jaare 1579 gediend hal tot de Vergaderplaats van de Gedeputeerden der Zeven Nederlandfche Provincien , om 'er de ver maarde UNIE van UTRECHT , de Gronddag der Vryheid van ons Vaderland , te oritwei pen en te te- kenen. Dit Kapittel-huis met deszelfs Eetzaal en verdere Venrekken, werd behoorlyk in orde ge- bragt, met de noodige Catheders en Banken voor- zien, en gefchikt tot drie Geboorzaakn van welke twee (*) De reden hier van was, dal voor de Reformatie tie Geed'ykeu of eigenlyk de vyf Oipittelcn aityd liet terftc Lid der Staaten van Utrecht uirnmkten (geiyk ook no^ heden de Gecligecrden uft die vyf Cnpittelen rlen eerften Staat van den Lande van LJrrecht verbeel- tleo); onder dezen bekleedden de Kanunniken van 't Hoofd of Dom-Kapittel den eerflen rang. Ook was de Deken van dit Kapittel Pre/ident , ehdesiclJS Secretaris te geiyk die der Smten. HboGEScHOOLENiNDEVEREEN.NEDERL. 175 twee, het groote en hec Usine, beneden zyn. In het eerfte of groote gefchieden alle de openbaare Redevoeringen , Promotien en Difputen. Hec zel- ve is met een Orcheft voor Mufikanten , op 'c welk een Orgel geplaatft is, voorzien. Het derde Audi- torium is op de tweede Verdieping. In hec zelve vvordc des Zondags Voormiddags door de Hongaar- fche Studemen in hunne Landcaale gepredikt. Ten Zuiden der twee benedenfte Gehoorzaalen is de Senaat kamer , in welke de Akad6mie-Raad vergaderc en de gewoone Promotien gefchieden. Zy is verfierd met de Af beeldzels van alle de Pro- felToren dezer Akad6mie en voor den Schoorfteen ziet men de Af beeldzels der twee Burgeraeerteren onder welker Regeering de hooge School opge- rechr werd ; te weeten : Gysbert Janffen van der Boolk en Dirk van tbitinthan , met een Lacynfch Opfchrifc, den tyd van de oprechcing der Univedl- teic aanduidende. Alles in volkomen gereedheid gebragt zynde, maakte men toeflel tot de plegiige Inweiding der Univerfireit , welke bepaald was op den 16 Maart O. S. des meer gemelden jaars 1 636. Des Zon- dags te vooren den 1 3 dier Maand , werden , op laft van Heeren Burgemeefteren en Vroedfchappen , in alle de Kerkcn derer Stad, openlyke Gebeden gedaan , ora den Zegcn des Hemels over deze on- derneeming af te fmeeken. Op denzel/den dag deed de beroemde Profeilbr, Gilbert us Poetius , rs gelyk Predikanc dezer Stad, in de Domkerk eene zeer toepaHyke Pred^tatie , tot voorbereiding dezer plegcigheid. In deze Redevoering handelde hy breedvoerig over de Nuttighdd der Akadhnien en mfcgaden 4er Hfastettfcbtpfea en Kon- flen 170* LYST DER AKADEMIEN OP flen die in dezclve geleerd warden; neemende tot zynen Text de woorden uic Lukas 2, vs 46. Op den bepaalden 16 Maarc gefchiedde de In- . weiding met zeer veel luifter; wordende de voor- gemekte Heeren Hoogleeraaren met groote plegtig- heid, door de Heeren Curatoren en Afgevaardig- den der Regeering naar , en onder een voortret* lyk Mufyk en het fpeelen en luiden der Klokken , in de Domkerk ingeleid , vvelke men , wegens den grooten toeloop van menfchen, toe deze plegcig- heid gefchikt had. By die Inweiding werden twee Redevoeringen gedaan, eene van Stadswege door den Secretaris der Srad : , en eene. uit naam dar Akad^mie, door den Hoogleeraar jEmilius. De- ze Inweiding gefchiedde in tegenwoordigheid der Prinfen Maurits , Eduarden Philip , Zoonen van Frederik de V, Keurvorft van de Paltz en verkoo- ren Koning van Bohemen ; als mede van Johan Lo- dcwyk Paltsgraave aan den Rhyn , Hertog van Bei- jeren , Tweebruggen enz. en andere voornaame Peribnaadjen ; alles werd in eene gewenfchte orde en met veel defcigheid volbragt. Voorcs had de Werhouderfchap op dezen dag eene ko%aare Maaltyd laaten vervaardigen , in het Agniten Kloos- ter (tbans het Stads-Kinderhuis), op welke de ge- melde Hoogvorrtlyke Perfoonen; de Geeligeerden en de Ridderfchap, benevens de Raaden van den Hove Provinciaal van Utrecht en de Regeering der Stad, beneffens de Heeren Profeflbren, te famen ten getale van honderd en twee Perfonen , genodigd waren. Des avonds werderi veele Vreugdevuursn aangeftoken en voor \ Stadnuis en de Akacemie IMktonnen gebrand , welke met Groene Kranffen omvlogten en vcrfierd waren. Ook zag men dui- zendea SCHOOLEN IN DE VEREEN.NEDERL. 177 zenden van Vuurpylen en andere konftige Vuurwer- ken aflleeken. De Akademie nam vervolgens tot haar gevvoon Wapen aan, eene Zonne, (m welker midden het Wapsn der Stad geplaatft is) met het Omfchrift: SOL JUSTITI^E ILLUSTRA Nos, dat is: ZONNE DER GERECHTIGHEID VERLICHT ONS. Den 29 Maart daar aan volgende, dus weinig dagen na de Inweiding, verdedigde Martinus Schoock (naderhand ProfefTor te Gtoningen en door zyne Schiiften zeer beroemd geworden) zyne wys- geerige vSrellingen, en werd dus d'eerfte tot Magis- ter Philofopbia bevorderd, wordende deswegen door de Magillraat met eene zekere Zomme Gelds befchonken. (*^ De eerfte die op deze Akade- mie de Waardigheid van Doctor in beide de Regten omfing $ was de Heer juflus Criex . Ter gedachte- nis daar van begiftigde hem de Magiftraat met het Stads Burgerregt en een Grooten Zilver-vergulden Pokaal of Beker , draagende op het dekzel de U- irechtfe Minerva en daar onder de DoElor.ale In- fignia of Eenekenen ; als den Ring , de Mnts of Kap en hec Boek. Van binnen vertoont zigde Zonne, het Zinnebeeld der Akademie. Op den Bodem las m:n eene Latynfche Infcripne, (in 'c Nederduitfch) behelzende: Dat de Edele Ach:baare Heeren Burgemeefteren en Vroedfchappen der Stad U- trecbt, deze Gifte , benefFens het Stads Burger- recht , aan den Edelen Heer Juflus Criex ver- eerd hadden , ter gedachtenific , dat hy de eerile geweeft is, welke op deze nieuwe Akademie toe Doctor in beide de Regten verklaard werd , den i. December 1636. (*) Te weeten twaalf Ponden Vlaamfch. M 178 LYST DER AKADEMIEN OF Deze nieuwe Akade'mie maakte terftond zo groo ten opgang , dat ze voor geene andere in de Veree- nigde Nederlanden behoefde te zvvigten ; langs hoe meer kreeg zy grooten toeloop van Studenten, nice alleen me deze en de andere Nederlandfche Provincien , maar ook uit alle de Landen en Natien van Europa , onder welken zig veele maalen Prins- fen , Graaven en veele jonge Lieden van voornaa- men rang bevonden hebben ; wylen zyne Doorluch- tige Hoogheid WILLEM de IV, naderhand in 't jaar 1 747 tot Neerlands Erfftadhouder verheven , heeft geduurende een geruimen tyd deze Akade'mie met zyne tegenwoordigheid vereerd. Het nut dezer Univerfiteit werd mede niec weinig uttgebreid en bevorderd , door de Stichdngen voor bekwaame doch behoeftige Scudenten. Ruim 40 jaaren voor de Stichting dezer Akademie, was reeds hec zo genaarad Staaten Kollf^ie^ toe eene Kweekfchool voor arme Studenten opgerechc en in de Abtdye van S. Paulas (thans het Kof Provinci- aal) geplaatft. Hec beflond uit een onbepaald ge- tal Jongelingen van goede Hoope, met flegts uit deze Siad , maar ook uit de andere Steden en Plaat- zen der Provincie. Het beflier over dit Kollegie was eenen Rsdlor toevertrouvvd , aan wien het on- derhoud der Jongelingen aanbefteed en betaald werd, uit de Inkomrten der ftraksgemelde Abtdye. Na dat de Jongelingen de laac;ere Schoolen doorge- gaan waren, werden zy naar Binnen of Buiren- . landfche Akad^emien gezonden, om hjnne Letter- oeffeningen , op 's Lands koften , voort te zetten. Wanneer men echter, na het opricfren dcr Akade- mie , bevondt , dat men met minder koften de Jon- gelingen, uit zekere daar toe gefchikte Inkomften of Beurzen, by Burgers beileedcn kon, wcrd die Kollegie HOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERJL. Kollegie afgefchaft. Zedeft hebben verfcheiden byzondere Perfoonen Geldfommen nagelaaten en gefchikt tot bevordering van dit loflyk oogmerk. De Heer Johan Lucas van Frankendale, ge- trouwd met Vrouwe Joanna Pels, maakce by Ui- terlle Wille , van dato den. 8 Juny 1642, eene Zomme van Dertig Duizend Guldens, toe onder- houd van eenige Jongelirgen , die in de Theologie wilden ftudeeren. Tot uitvoerders en beftierders van dit Legaat, ftelde hy ten alien tyde aan, de twee oudfte Profeflbren in de Theologie en twee van zyne en zyner Huisvrouwe naafte Maagfchap. Ten zelfden einde heeft de Heet Petrus van Maajlricht , in Leeven Hoogleeraar der Godge- leerdheid aan deze Akademie , Vier en Twintig Dui- zend Guldens gemaakt > welk Legaat onder de be- ftiering van twe^e ProfeiToren in de Theologie en van twee Predikanten gefteld is. JufFrouw Ever- ivyn, te Arnhem gewoond hebbende, heeft Twin- tig Duizend Guldens gemaakt, tot onderfteuning der Hongaarfche en Zevenbergfcbe Studenten , die te Utrecht ftudeeren zouden, Hastre Erfgenaamen verzetteden zig tegen deze maaking. Dit gaf aan- leiding tot een Pleitgeding voor \ Hof ran Gelder- land , 't welk door de Magiftraat van Utrecht eind- lyk in Revific gewonnen is. Ook worden ten behoeven dczer Hbngaarfche Studenten, van Staa- rcn en Srads-wege, zo wel als doer byzondere Perfoonen, jaarlykfch aanmerklyke Giften gedann. Voorts heeft de Heer Jan David van den ILn- den, Raad in de Vroedfchap dezer Stad, by Uiter- ften Wille van den 13 February des jaars 1/35, Dertig Duizend Guldens gefchikt tot onderfteuning van behoeftige Studenten in de Theologie. Hct bewind over die Legaat wordc gevoerJ door den [Yf 2- on.ifleri i8o LYST DER AKADEMIEN OF oudften Profeflbr in de Theologie; den oudften Profeflbr in de Regten en den oudften Predikant. Ook heefc de Heer Johan Breijer , in Leeven Raad' in de Vroedfchap en oud Burgemeefter dezer Stad, in het jaar 1748 overleden, zyne ganfche Nalatenfchap gefchikt ten behoeve van onbemiddelde Scudenten, welke op deze Akad6mie , in de Theolo- gie ftudeerenwillen.^Het heftier van deze masking is aan de vier Profeflbren in de Theologie opgedraa-N, gen. Eindlyk : de Heer Daniel Bernard Guil- jamsz. , Heer van Nieuw Hdlevoet en de Ottak , heeft voor eenige jaaren gelegateerd eene Zom- me van Negen Duizend Ponden Sterlings, aan Actie'n in de Koninglyke Bank van England , ten behoeve van eenige Suidenten uit de Nedcr Paltz , die op deze Akaderaie in de Theologie ftudeeren willen. De Inkomften van die Fonds worden mededoor de vier Heeren Profefibren in de Theologie beilierd. Hec wordc tyd tot de Gefchiedenis dczcr Akade- mie weder te keeren. In de rampfpoedige jaa- ren 1671 en 1673, wanneer de Franfchen ons Vaderland met eenen onvoorzienen en zwaaren In- val overftroomden , en behalveu G elder land en O veryjfel ook de Snad en Provincie van Utrecht be magugd hadden, leed deze AkadeVnie, fchoon zy echterniet geheel ftil ftondt, echcer eenen zwaaren Hoot; het Gebouw derzelve, werd door de Fran- fchen , geduurende zeventien Maanden tyds dac de- ze Stad in hunne tnagt bleef , tot een Magazyn gebe- zigd. Terftond echter na het vercrek dezer onaan- genaarae Gaften , heeft zy haaren voorgaanden luis- ter wedergekreegen. Den 17 der Maand Maart in 't jaar i<586, on- dcr het Burgemeefterfchap der Heeren van fFeede en Bdnthvu , werd hec eerfte Vyfw'g jaarig Jubei- feeft HOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 8 1 feed dezer Akade'mie met veel praal en vreugde ge vierd. Des morgens ten zes uuren werd die Feed door het luiden van alle de Klokken der Stad aan- gekondigd. Van zeven toe agt uuren hoorde men van den Doms toren beurtlings het Gefchal der Trompetten en Keteltrornmen en hec/ fpeelen der Klokken. Ten negen uuren werden ander- maal alle de Klokken geluid. Ten den uuren hoordde men wcder van den Toren de Trompetten en Keteltrommen en binnen in de Doms-kerk een uitneemend frani Muzyk. Ten elf uuren kwa- men de Heeren Burgemeefteren en Afgevaardigden uit de Vroedfchap tot het heftier der Akade'mie, beneveus den Secretaris, in de Senaat-kamer, al- vvaar zy door den Rector Magnificus en ProfefTo- ren , in hunne Plecht?;ewaden opgewagt werden. Van daar geleiden de Heeren Burgemeefteien den Rector Magnificus, en de overige Heeren Raaden de verdere Profe (Toren , naar de Doms-kerk , in vvelke reeds de Heeren Geeligecrden , Ridderfchap en verdere Magiftraat, nevens de Raaden van den Hove Provinciaal en veele aanzicnlyke Burgers en Vreemdelin^en vergaderd waren. Vervolgens be- klom de Hoogleeraar Jcb. Gecrg. Grtevhts den Predikftoel, welke met Tapyten bcklced was, ree- mende de overige Proftffbren te vvederzyde van de zelve plaats, tervvyl'een heerlyk Muzyk van Stem- men en Inftrumenten zig liet hooren. Vervolgens deed die Hoogleeraar eene fieri yke Latynfche Re- devoering, op de plegtigheid van dezen dag roe- pafTelyk. Na het tindigen derzelve hoorde men andermaai een voortreflyk Muzyk , geduurende hec welke de Heeren Recror en ProfefToren , door Burgemeeileren en Raad in dezelfde Orde als zy gekomen waren, naar de Senaat-kamer te rug ^e- M leid LYST DER AKADEMIEN or leid werden. Vervolgens begaf men zig naar 'E Stadhuis, alwaar eene voortreflyke Maaltyd bereid was, tot welke drie Leden der Geettgeerdc Staa- ten even zo veelen liit de Ridderfchap dezer Provincie , de twee Heeren Regeerende Burge- meefteren en beide de Secrerariilen der Stad , als mede een der Heeren Burgemeefteren van A- raersfoort en voorts de Heeren Raaden uic de Vroedfchap tot Commiflariflen der Akademie aan- gefteld (diestyds twaalf in getal) , en cindiyk alle de Profeffbren dezer hooge School genodigd waren. Des namiddags hoorde men van de Doms en Stadhuis-Torens het Geklank der Trompetren en Ketel-trommen, 't welk van tyd tot tyd door het fpeelen der Klokken afgewiffeld werd. De avond van dezen -', zo vvel als die der twee volgende dagen , werd met het affteeken van Vuur- werken , het branden van Vreugde vuuren en veelerlei andere Vreugde-bedryven doorgebragt. Vooral niet minder lirifterryk en prachtig vvas de Viering van het Honderd-.jaarig JubeUfeeft dezer A- kade'mie , 't welk volgens den met het begin dezer Eeuw in ons Land aangenomen Nieuixen S'yl^ op den a/ Maart dcs jaars 1/36, inviel. Ons be- ftek niet toelaatende een omftandig Verhaal van die PJegtigheid mede te deelen, zullen wy ons verge* noegen met deswegens het volgende te melden : De voornaamfte PJegtigheden by dit Feeft waren hoofdzaaldyk dezelfde, als die, welke by het Vyf- tig-jaarig Jubel-feell, zo even gemcld, plaats had- den. De fierlyke Latynfche Redenvoering , op. dit tydilip toepallvk, werd gedaan door den be- roemden en Wel!preekenden Iloogleeraar Arnold van Drakenbtrgb , die by deze gelegenheid aan- merkte : ci.u in doze eerfte Ecuw der Utrechrfe hoogc HOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 183: hooge School, reeds meer dan dris duizend&m* denten tot Doctoren en Meeflers bevorderd waren , onder welken zig veele in verfcheidene Weeten" fchappen beroemde Mannen bevonden. Teffens . weid die heuglyk Feed vereeuwigd door twee Me-; dailjes, ter dezcr gelegcnheid geflagen. De eer- fte , grooter dan een Dukaton 9 werd op deil . dag van het Jubile uitgedeeld aan icder der Leden van de Regeering, aan de ProfcfToren en verdere toc^ de plegtige Maaltyd van dien dag genodigde Garten. . Op derzelver voorzyde ziet men eene groote Zaal , en door de Pporc dcrzelve in het ver- ichiet, de Stad Utrecht , verbeeldende die Zaal, de Akademie, in welke voorheen (zie Pag. i?4)de Scaatsvergaderingen gehouden werden. In die Zaal ziet men Hercules , houdende in de Regterhand ee- nen Bondel van Zeven Pylen, vertreedende met den Voet de Dwinglandy, Vervolging en Wreed- heid (zinfpeelende op de Spaanfche Regeering en de in deze Zaal geflotene Unie). Mec de Linker- hand wyft hy op Minerva, zictende tegen een Pe- detlal en omringd met de kentekenen der vier Aka*; demifche Fakulteicen en der Vrye Konilen. Bovcn aan itaat dit Opfchrifc: Qlim Libert alls Atrium, nunc Sapientltf (dat is 1 ! Eertyds de Grondflag der Vryheidy nu de Kweekfchool ckr Wysheid. On- der aan leeft men : Monftris domitis , artss recep- ta (dat is) de Wangedrocbten verdreeven , de ffee* terfchappen en Konflen aangeiwmen. Op de te- genzyde ziet men : Boven aan het Wapen der Aka- ddmie , met Olyftakken omringd. Onder aan ecnen Stroom-god , verbeeldende den Rhyn, drenkende uit zyne Siroom kruik eene Zvvaan (een Zinnebeeld dezer Stad, als leggende aandenRhynendeVecht). In 't midden leeit men, op een opgehangen Doek 'M 4 ' het 284 LYST DER AKADEMIEN OF het volgende : Primis AcadAmue Trajeclin^ Sacris Sacularibus , ad diem xxvii Mann , Anni CIDIDCCXXXVI cekbratis, votisque pro novi feculi fe- licitate nuncupates ) Confutes ET Senatons , ejus Cur at ores lauflimi fefti memoriam hec monument o Confecrarunt. (dat is) Het eerfte jubel-feeft der Akademie van Utrecht , op den 27 Ma art 1736 g&Dierd en voor den gelukkigen voortgang dcr meu- ixe Eeuiv gcbeden uitgeftert zynde, hebben Bur- gemeefteren en Kaaden, ds gedagtenu van dczcn zeer heuglykan dag door dezen gedenkpevmng toil- len vereeuwigen. De tweede Medailje, ter grootre omtrenc van een Gulden , werd aan de Stucienten der Akademic vereerd. Opde voorzydeziecmen, evenais op de eerfte , den Rhyn -god , drenkende uit zyne Stroom- kruik eene Zwaan. Op de tegenzyde Iced men luet volgjend opfchrift : Confuluiu et jenatormn Tra- jeBenfium munificent ia in Studiofos , quum Academic fua prima fecuiarla cdebrarent. A. D. xxvii Mardi CIDIOCCXXXVI. (dac is_) Gefcbenk van Burgemcefte- ren en Raaden der Stad Utrecht , aan de 6>- denten vercerd , voanneer zy het eerfte Eeuiv-getyde. der Akademle vierdden op den 27 Maert dss jaars 1736. Voorts werd aan de viering van di t jubel - feeft geen geringen luifter bygezet door de plegcige PHOT MOTIE MORE M.A JORUM (of met de kap) van zcs Heeren Candidaaten, die tot Doftoren in hide ds Regten bevorderd werden. Deze Promorie ge- fchiede op den 29 Maarc , in de Pistsrs kerk , weike rot het gebruik der Waaliche Gereformeeruc gemeence gefchikt is; dezelfde plegtigheden , wci- ken \vy in de befchryving der Leidfcke- en Gro- e Akaderaicn omiTandig medegedeeld heb- ben HOOGE SCHOOLENIN DE VEREEN. NEDERL, 1 85 ben werden ook hier in acht genomen. De heer- lyke Maaltyd, welke op koften der nieuw bevor- derde Doftoren gegeeven, en waar toe de Le- den der Hooge Regeering en des Akadmifchen Senaats genodigd waren, werd gehouden in bet huis der Uuitfcbe-Ridder-orde. ~ De gemelde zes Heeren Candidaaten waren de volgende: AR- NOLDUS RAM Traje&inm ; EVERHARDUS VAN HARS- KAMP , TrajeGtinus ; PHILIPPUS LEONARBUS VAN WESTRENEN, Traje&inus-, DIDERICUS SMID, Bremen/is? ARNOLDUS JOANNES VAN DER S TEEN , Gelrus en JoANites VAN RHEDEN, .Bremen/is. Dezelfde plegtige Promotie-, heefc zedert, in de Regtsgelesrde Fakulteit , aandeze Akad^mie,meer- maalen plaacs gehad, als: nog den 24 September vanhec zelfde jaar 1736. aan den Heer HERMANUS VAN VIANEN. Den 21 September van 'c jaar 1744. aan de Heer MATTHIAS STRAALMAN , Amflelxda. men/is. Den 7. October des jaars 1756. vver. den de Heeren FREDERICUS JOANNES VAN WES TRENEN; JOANNES HENRICUS VOORDA; CORNELIUS ANTONIUS VAN WACHENDORFF , alle drie Utrecbtfcben van geboorte , op deze plegtige wyze in het openbaar tot Doctoren der beide Regten bevorderd. Nogonlangs, den 23. May naam- lyk des jaars'i776. isde Heer NICOLAUS CORNE- LIUS VAN CLEEF , Trajettimis , na met Lof zyne doorwrogte Regtsgeleerde verhandeling in 't open- baar verdedigd te hebben, MORE MA JORUM, tot denzelfden Eere trap bevorderd. Wy kunnen niet afzyn by deze gelegenheid aan te merken, dat de Over - groot - vader van dezen Heer, de Wei Ed. Heer JAN VAN CLEEF ; zo wel als - zyn Groot- vader van Moeders zyde, de Wel Ed. Heer NIKO- LAAS VAN BRONCKHORST , beide naderhand Raads- M 5 hcc. i86 LYST DER AKADEMIEN or heeren in den Ed. Hove Provincial van Utrecht* ook alhier op deze plegtige wyze gepromoveerd zyn. By gelegenheid der plegtige Inhuldigingen van Neerlands Doorlugtige Erflhdhouders wylen WIL- LEM DE IV , Hoogloflyker gedagtenis en den thans Re- geerenden Vorft WILLEM DE V, hebben ook de Heeren Studenten dezer Univerfiteit inzonderheid uitgemunt. Ocn niec te verre uit te wyden zullen wy ons bepaalen tot een benopt doch hoofdzaak- lyk verhaal der plechdge Vreugde betooningen , welke door de Heeren SmdenterPaan deze Akade"- mie, beraamd en op eene uitmuntende en zeer ge- fchikte wyze ter uitvoer gebragt werden , wanneer Neerlands thans en met Lof-regeerende en zeer ge liefde Erffiadhouder , WILLEM DE V, plegtig als Erfftadhouder dezer Provincie gehuldigd werd. Wy bepaalen ons tot die verhaal alleen des te liever, om in geene herhaalingen te vallen ; vvyl her ont- werp en de fchikkingen dezer heuglyke gebeurte- nis, grootendeels en voornaamlyk gegrond vvaren op en overeenkomftig met die welke by de In- haaling en hutdiging van des Vorften Vader, wy- len Prins WILLEM DE IV, in den jaare 1747. plaats hadden. Teffens. zullen wy ons- in dit verhaal der plegtigheden alleen bepaalen tot die welke to: de Akadmie betreklyk waren. De Meerderjaarigheid van den thans Regeeren- den Pans Erfltadhouder op den 8. Maart des jaars 1766. llaande in te vtllen en vervolgens eerlang door de plegtige huldiging van den Vorfi en de bezicneeming der Erflkdhouderlyke waar- digheid over dit gevveft gevolgd zuliende worden, begonnen de Heeren Smcienten, in navolging der hoore Pvegecring, toebereidzek-n te maaken, on hun- HOOGE SCHQOLBN IN DE VEREEN. NEDERL. 1 87 hunne byzondere, met de algemeene blydfchap over deze heuglyke gebeurtenis, ten toon te fprei- den. Met die ooginerk kwamen in het laatll der maand January dcs gemelden jaars de Prators van alle de Kollegien der verfcheidene Fakulreiten by- een en ftelden het hoofd op van een blad , op *t welk ieder der Heeren Studenten , die genegen was tot die oogmerk het zyne toe te brengen, zynen naam tekenen zoude. Binnen weinigedagen had men reeds een aanraerklyk getal intekenaars. Hier op werden tegen den 8 February alle die in- getekend hadden verzogt in het Groot Auditorium by een te komcn. Aldaar op dien dag, ten getal van meer dan honderd en zeftig by een vergaderd zynde , werd 'er eerft voorgeflagen om uit hun een zeker getal beftierders te kiezen , om het opzigt over alles tbt deze plechtigheid betreklyk, te heb- ben. Die voorftel goedgekeurd zynde , droeg men voor, of die te benoemena beftierders, de fchik- king en inrichtingen , welke men in het jaar 1747 gehouden had , volgenf ; dan of zy een nieuw on twerp vormen en tcr goedkeuring aanbieden zou- den. Men befloot eenpaarig , dat het genield ontwerp van 'c jaar 1747. zo veel de tegenwoordi- ge omftandigheden toelieten , gevolgd zoude wor- den. Hier op werd met algemeene goedkeuring een tien-tal van beftierders gekoozen , te weeten : uic de Theologifche Fakulteic vler\ even zo vee- len uit de Rechtsgeleerden en twee uit de Ge- neeskundige Fakulteit. Vervolgens kwam in overweeging of dc gemelde tien Heeren beftierders, teiTcns,gelyk in het jaar 1.747* geleiders zyn zou- den van de optogten.- Die voorftel in omvraag ge- bragt zynde, werd vaft^efteid. De gemelde tiea Heeren waren de volgende ; Uit de Studencen in de i88 LYST DER AKADEMIEN OF de Godgeleerdheid Johannes Wilhelmus van Ts- fum^ Jan Hendriks Rynink, Gerkrd Jan van Haffelt , en Jan Duymaer van Twift. Uk de Rechtsgeleerde Fakukeit : Joban Bernardt Bicker HendrikszGon , Harmen Willem ten Brink , Her- manus Fermeulen^ en Horatius Leendert Lauta van Aysma. En uit de Geneeskundigen , Ni- kolaas Groes en Henricus Amelius Bachiene. Voorts werd in dezelfde byeenkoraft de>Heer Ja- kob Hendrik do Kidder met eenpaarigheid ver- kooren om de Aanfpraak aan zyne Doorlugcige Hoogheid te doen. Ook benoemden de Heeren beftierders agt Heeren Scudenten , drie naamlyk uic de Theologifche , drie uic de Rechcsgeleer- de en twee uit de Geneeskuhdige Fakuiteic toe hunne Adjudanten of Medehelpers. InrufTchen was reeds vooraf bepaald: dac ieder der Heeren Stu- denten , die in deze plechtigheid wilde deel nee- men , zig by naamtekening verbinden zoude , zeke- re bepaalde fora voor zyn hoofd toe de gemce^ ne noodige koften te zullen opbrengen , onder ver- dere verbindtenis , indien de getekende penningei> nice toereiken mogten , voor zyn aandeel hec one- breekende te vervullen. Deze verbindtenis wtrd door ruim 1 70 Studenten ondertekend. De Heeren Beftierders vervolgens een en ander- maal vergaderd geweeit zynde , om alles wac cot de- ze plegtigheid betreklyk was, behoorlyk en zo veel de omfhmdigheden toelieten, naar het ont- werp van 't Jaar 1747, te regelen, ftelden de- volgendc Artikelen vaft. i. Geene dan die inteken- den en de koften droegen , zouden tot deze plegtig- heid toegelaaten worden. 2. Doftoren of Pro- ponenten,die mede deel neemen wilden , zouden ,, toegelaaten , doch in dit geval als Studcn- HOOGEScHooLENiNDEVEREEN. NEDERL. 189 ,) ten gerekend worden. 3. De Ingetekenden zouden, volgens de jaaren van hunne Studie, door elkanderen gaan , zonder den rang der Fa- kulteiten in ache te neemen. 4. Hec getal in ie- der gelid zoude vier zyn. 5. Heeren die reeds aan andere Akadmien geftudeerd hadden, ver- mogten hunnen geheelen tyd van Scudie by een ,, tevoegen, mits 'er een jaar , ofzo op Gym- nafien gelludeerd hadden , twee jaaren aftrekken- de. 6. Men zou twaalf Mufikanten hebben , van welken zes vooraan en de zes anderen ia *t midden by de Vaendels zouden geplaatst worden. 7. De Heeren die tot Vaendelclraa- ,, gers verkocren vverden, zouden de Vaendels moeten bekolligen, en aan hun zoude ook de befchikking en fieraaden der Vaendels , onder algeraeene goedkeuring , overgelaaten worden. 8. De optogten zouden gefchieden met uit- getogen zydgeweer. 9. De Heeren Geleiders zouden zig in Uniform kleeden, te vveeten: in blauw gewaad metgouden Knoopen en Knieban- den; Hoeden met gouden Boordzels en oranje Cokardens; oranje Sjerpen over den Schouder hangende : Strikken van blaauw en wk Lint aan de Degens; vooriswitte Kouflcn en Handfchoe- nen van wit kabret. io.de overige Heeren Scudentcn zouden verpligt zyn tot witte kabretlee- ren llandfchoenen en witte Kouflen, n.'Er zoude een Vuurwerk ter eere van zyn Hoogheid bekoftigd worden. 12. Aan Hun Ed. Gr. Achtb. de Heeren der MAGISTRAAT zou men een Requeft aanbiedcn ter verkryging van eene be- kwaame plaats voor het afiteeken van 't zelve, , alsmedeomhun gunflig believen omtrendnogee- nige andere zaaken. 13. Men ftelde vafl ee. LYST DER AKADEMIEN OF eenen Eeren Tempel ter Illuminatie , in 'c mid- den van bet Vuurwerk op te richten ; als mede de twee ingangen der Akademie met eene Illu- minatie tc vercieren. 14. Men zou de Hee- ren CURATOREN der Univerficeit, mitsgaders de HOOGLFERAARS om de Eer hunner tegenwoordig- heid by bet affteeken van 't Vuurwerk verzoe- ken/* De overige Artikelen waren toe de gefchiktheid van gedrag enz. betreklyk , en werden niet minder dan de opgegeevcne;, volkornen inacht gehouden. Ingevolge derhalven van bet beflotene , leverden de vier Heeren beftierders uit de Regtsgeleerde Fakulteit, een verzoekfchrift in aan dc Ed. Gr. Achtb. Magiftraat der Scad, om Hoogftderzelver befcherming in 't gemeen en de toelaating tot bet affteeken van een Vuurwerk , beneffens aanwyzing van eene daartoe bekwaame plaats, te verwerven. Verders , om by de inhaaling en uitgeleide van den Vorft en andere tot de Akademie betreklyke plech- tigheden , omtrend de Burgerye denzelfden rang en orde te houden als in 't Jaar 1747. En eindlyk om in de Domskerk, by bet doen der plegdge Oratie, eene bekwaame en onbelemmerde plaats, om dezelve te kunnen aanhooren, te mogen genie- ten. Dit verzoek werd gunftig en volkomen toe- geftaan : de Neude tot de plaats voor bet af te free- ken Vuurwerk aangeweezen en den Heeren Stu- denten eene afgefchoten plaats in de Domskerk,bcnef- fens eene genoegzaame Wacht,toegezegd. Vervolgens trad men tot de verkiezing der Vaendraao-ers , wor- dende deze Poften opgedraagen aan de Heeren Jo- banms Juflimis Sas, uic de Theologifche en Leonardus Johannes Smits , uit ds . Jfuridifche Fa- kulceitt Deze Heeren namen het bckoiligcn der HotxJEScHooLENiNDEVEREEN.NEDERL. 191 der Vaendels op zig en gaven vrywillig eene aan- zienlyke Erkentenis in de Gemeene Beurs , voor de Eere welke men hun bewees. Voorts werd de Heer Hieronimus van Alpben , Student in de Rechten , benoemd toe algemeen Medehel- per. Verder word door de Heeren Direfteurs of Be- ftierders hec maaken van het Vuurwerk aan- befteed ; te weeten het Italiaanfch of Cbineefcb Vuurwerk , *c welk rondom den Tempel branden moeft , aan Akxio Martin , en de Vuurpylen en Lugtballen aan Jan Sunder derp, Het maaken en in gereedheid brcngen van den pragtigen Eere - tern- pel werd mede befteed, en door twee Meefters- Timmerlieden, onder het opzigt van den kunftigen Beeldhouwer Armldus Koopman, aangenomen en volbragt, 4 terwyl de uitvoering van het Schilder. werk en de Decoratien van dien Tempel aan den Kunft - Schilder Wilkm Scbouten opgedraagen werd, Onder het maaken van deze en veele andere noo- dige fchikkingen en toebereidzels brak de bepaalde dag aan der heuglyke intreede van zync Doorlug- tige Hoogheid , welke op den 8. July bepaald was. Op dien dag des namiddags ten half drie uu- ren, vergaderden de Heeren Studenten en derzel- ver geleiders in de Gaandery en de Auditorien der Akademie ; zy waren verdeeld in vier Divifien, van welke de derde de Vaendels, die zeer prag- tig waren en fraat befchilderd, van derzelver be- waarplaacs ging af haalen en onder het klinken der fpeeltuigen in de Akademia bragt. Een weinig na half zes uuren trok het geheel Corps ter ooft-deur van ^e Akademie uit, in de voigende orde: Vooraf op behoorlykcn afUaud, ging eene bende van 192 LYST DER AKADEMIEN OF van zes Mufikanren , drie aan drie , te weeten twetf Waldhoorens en eene Trompec en agter dezelven twee Klatinetten en een Baflbn: Voorts de eerfte Divifie der Heeren Srudenten, hebberide aan hec Hoofd den Heer J. H. DE RIDDER, (die verkoo- ren was om uit aller naam de Aanfpraak aan zy- ne Doorluchtige Hoogheid te doen), gaande tus- fchen de Heeren van Tffum en Groes , voorgelei ders van hec geheel Ligchaara Studenten. Hier op volgde de Heer Bicker, geleider der eerfte ver- deeling, hebbende den Heer H, van Alpben^ als algemeen medehelper, ter Linker -hand, terwyl ter wederzyden van deze Divifie de Heeren van Weftingen en de Roock als Adjudanten of mede- helpers geplaatft waren. Hier op volgde de Heef vanHajfelt) geleider der tweede Divilie, by wel- ke de Heeren van Alphen en van Hulft me- dehelpers waren. Agter de tweede Divifie volg- de weder eene bende van zes Mufikanten, even eens geplaatft en van Spceltuigen voorzien a's die, welke aan hen hoofd van den optogt geplaatft waren. Vervolgens kwam de Heer Lauta van dysma als Vaengeleider en agter hem de twee Heeren $as en .Smits, draagende de Vaendel^j welke door de Heeren geleiders Vermeulen ( n van Twift gedekt werden. Hier op volgde de Heer Bachisne, geleidende de derde Divifie, by welke de Heeren Slotsboo en van -Lelyveld mede- helpers waren. Agter deze kwam de vierde of iaatfte verdeeling, hebbende de Heer geleitkr Ryn'mk aan *t hoofd en de Heeren Boers en van Vlkt tot Adjudanten, wordende eindlyk de ge- heele Trein geflooten door den Heer geleider ten Brink. Alle de Heeren geleiders waren in de hier voor befchrecven Uniforms gekleed eh mee HOOGE SCHOOLEN IN oE VEREEN. NEDERL. 193 met Oranje Sjerpen omhangen. De Vaendraagers hadden daar en boven goude Galonnen op de Ka- mifoolen; ook droegen ds Heeren Medehelpe;s Oranje Sjerp2n. Men crok in de gemelde orde, met uicgecogen Zydgeweer, uic de Akademie door de Doms-fteeg en korce Jans - ftraac , over hec Sr. Jans-kerkhof, alwaar de Hoofdwagc, in de wapenen gekomen, hec geweer prefenceerde en door de Heeren gelei- ders en medehelpers mec hec Zydgeweer weder begroec werd, door de lange Jans -ftraac, over de Neude, alwaar de Ruytery gedeekelyk geplaacil was, welkc mede den Trein volgens Krygs gebruik groette, en voorcs naar en langs hec Vreeburg, ter Kacharynenpoorc uir. De aan en by dezelve geplaatfte Milirie werd by hun aankomft in 'c ge- weer geroepen en be wees de gewoone Krygs-eer, welke mede op voorgemelde wyze betincwoord werd. Vervolgens hec Zandpad langs de Leidfche Vaarc een eind wegs opgemarfcheerd zynde, hield men ftil en fchaarde zig hec ganfche Corps in twee over elkander ilaande gelederen , om de kom!lr van zyne Doorl: Hoogheid af re wagcen. Om half zes uuren kwam Hoogftdezelve , in zyne prachnge Parade -koets voorgereeden door cwea Koetzen mec zes Paarden, in welke deEdel MJ gende Heeren gedeputeerden van wegens de Scaa- ten dezer Provincie, die zyne Hoogheid aan den eerften dam opgewagc en verwelkomd hadden, gezecen waren. Zyn HOOGHEID reed , verzeld van den Doorl: Hercog VAN BRUNSWYK, cudchende twee ryender Heeren Studencen door, wordendemec de Vaendels en hec uicgetogen Zydgeweer begroec. Terftond na de doorcogc van des Prinden Koecs en der Guardes da Corps welke dezelve verzel- N den, LYST DER AKADEMIEN or den, herftelden de Heeren Sradenten hunne Ge-* lederen , en volgden onmiddelyk agter zyne Hoog- heid , tot aan hec Plein buicen de Katharynen-Poort. Alhier werd zyne Hoogheid door de Afgevaardig- den van de Regeering der Stad. plegtig verwelkomd, Jntufichen crokken de Heeren Studenten in orde voorby , en voor de Koecs van zyne Doorl. Hoog- heid ter Scad in, over hec Vreeburg, de Neude, het S. Jans-kerkhof, den Drift, tot aan de Buure- ftraat , van vvaar de Burgery met derzelver Vry wil- ligen en Kadets in twee Gelederen gefchaard (load, tot aan den Duitfchenhuize. Tuffchen deze twee Gelederen door , on der hec falueeren der Vaandels en Spontons en het prefenteeren van het Geweer der Schuttery , trok de aanzienlyke Stoet voort, agter St Pieter heen r langs een gedeelte der Nieu- we Gragt, voorts door de Hamburgerftraat en de Gortfteeg, tot aan het Hwis der Duidchen Ridder- orde , 't welk toe de recepne en intrek van zyne Doorlugtige Hoogheid en deszelfs aanzienlyk Ge- volg in gereedheid gebragt was, Aan dit Gebouw gekomen zynde, togen de vooruktrekkende Heeren Studenten ter nieuvv gemaakte Hofpoorte in en ^chaardden zig langs den toegang en op het Voor- pad van den Tuin weder tot twee Ryen, tuffchen welke de Vorft en zyn aanzienlyk Gevolg doorreed, wordende met de Vaandeis en Zydgeweeren gefalu- eerd. Terwyl zyne Hoogheid op gemelden Huize, door eene volledige Staacs Cornmisfie ontfangen en begroet werd, herftelden de Heeren Studenten zig weder in Gelederen , en togen zo dra de Prins zig voor de opene Glasraamen geplaatft had, in de ifclfde Orde en met dezelfde Eerbewyzen als bo- ven , hoogttdenzelven voorby en voorts door de nieuw gemaaJae en na "s Prinfea Vertrek weder toe- HOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 195 eemuurde Opening in den Noorder Ring-muur, ter Wallteeg in , voorts de Wai op en langs tot aan de Smee of Scerren toren , vervolgens de Smee- ftegen door toe aan de Lange Nieuwftraat ; deze trokken zy langs, de Paulus-Poort, welke met De- coracien verfierd was door ea langs de Korte Nieuwftraat en den Trans en naaf de Akademi-^ te rug; van hier bragc de derde Divide de Vaandete weder naar hunne Bewaarplaats , fcheidendc vervol- gens de Heeren Studemen van een. Des anderen daags den 9 July^ nam de Door- Juchcige Erfibdhouder plechtig bezit van zyne ver- hevene VVaardiglieden in deze Provincie. By deza gelegenheid vvaren des avonds alle de Scads en by- Eandere Gebouwen op het prachtigft verlicht. De bei* de Ingangen der Akademie praalden mede mec fraaije llluminacien; doch inzonderheid munt:e de voor- treflyke Eere cempel uic, welke (zo als hier voor reeds gemeld is) ten kofte der Heeren Scudenten, op de Neude opgerichc was. Die Praalgevaane was van eene agtkandge ge- daante, hebbende beneden agttien Voeten Middel- lyns, en, van den Grond tot den bovenften Top gerekend, hoog zeven en veertig Voeten ; verdeeld in twee Verdiepingen , welker bovenfte gedekt was door eenen fraaijen Koepel; boven op deze was een agtkantig Peddhl of Voetftuk geplaacft , op 't welk eene konllig gemaakte Faam , van zes Voeten hoog , ftond. leder der beide Verdiepingen van dezen Tempel pronkte met agt zeer fraai gefchilder de en doorfchynende zinnebeeldige Chasfmetcen of Decoratien. Die van den beneden Tempel of der onderfte Verdieping hadden de hoogte van veenien Voeten ; die der bovenfte waren zeven Voeten en elrie Duimen hoog, Aan de voorzyde van den N 2 ' Tern. 196 LYST DER AKADEMIEN OP Tempel, vlak tegen over het Huis van den Hoog Wei Geb. Heer Baron van Reneffe, Heepe van Ter da, uit welks Vengfters zyne Doorl. Hoog- heid en deszelfs hoog aanzienlyk Gevolg , het Vuurwerk en de llluminatie befchouwen zouden , zag men in hec eerfte Zinnebeeld der benedenfte Ver- dieping ., ORANJES PRINS , als een jons; Held in Romeinfch Gewaad, door BRUNSWYKS Herto, in Romeinfche Krygs- rutting gekleed, naar den Tem- pel der Wysheid en Deugd langs deszelfs trappen opleiden; terwyl men in her verfchiec een Vaartuig zag, met voile Zeilen, tuffchen twee hooge Klip- pen, moedig doorzeilende. De bygevoegde Zin- fpreuk was : MONSRTAVIT , ITER TUTUMOUE FECIT, (dat is) by wees den weg en maakte denzehen vei- Itg. Ten Noor J weften van deze zag men de tweede Decorarie , verhecldende den jongen Vorll , aan de Welluil, met veroncwaardiging den ru^ toe- keerende en aan de Deugd de Regterhand biedende , met die Byfchrift : STAT ANIMO SENTENTIA. (dat is) Dit Befluit ftaat in V Gemoed onivrikbaar vaft. In den Noorder Zydhoek was het derde Zinoe* beeld geplaadt, vertoonende den Tempel der Eere, in welke Neerlands Vrygevogtene Maagd op eenen Eerftoel gezcten was, omhangen methaaren Scaats- mantel, houdende Zeven faamgebonden Pylen en den Hoed op de Speer in de eene hand en met de andere aan den Prins, die door de Wysheid en de Deugd geleid wordende , haar nadert , den Bewind- Itaf aanbiedende, met dit Byfchrift: ACCIPE MAG- NOS HONORES (dv is; Ontfitng het boogfte Eerbe- ivind. In de^yierde Benedenhoek ten Noordoos- ten befchouivde men den Vorll Erfftadhouder met den Staats-mantel omhangen , hebbende den Be- wind-ftaf ia de hand en hec Zwaard op zyde gegord, ftaan* HOOGE SCHOOLEN IN BE VEREEN. NEDERL. 197 ffoande voor eene prachtige Gedenkzuil, welker top het Borftbeeld droeg van WILLEM DEN EER- STEN , op 't welk deez jonge Vorft aandagtiglyk fharoogde. Op de voorzyde der Gedenkzuil zag men de Wapens hangen der Doorlugtige Huizen van Oranje en Naflau en onder het Zinnebeeld las men : MAJORUM JNCITANT EXEMPLA ( dat is) Het voorbeeld der Voorvaderen prikkelt aan. Het vyfdc Zinnebeeld , in den Oofterhoek der beneden Verdieping, vertoonde den Prins met den Staats* mantel omhangen, eenen Helm op 't hooFd, hou- dende met de linkerhand het Geweft van 't Zydge- weer vaft en met de regterhand, welke de Bevel- ftaf vafthield. wyzende op eene voor hem leggende Wapen-rufting, een Scheepsroer en eenen Bondel-Byl met eenen Krans omvlogten; terwyl een Evenaar en een Compas ter eeae en Her- kules Leeuwen-vagt ter andere zyde van 's Prinflen voeten lagen ; met deze bygevoegde Zinfpreuk: JUSTO MODERAMINE CUXCTA (dat is) olle (dtZC) met billykheld te beftieren. Het volgend zesde Zinnebeeld, in het Zuidooften des beneden Tern- pels , verbeelde de algemeene Volksblydfchap , met .Luit en Krans, langs eenen weg me: Roozen be- ftrooid den Prins te gemoet gaande , wordende voor uit gevlogen door de blaazende Faam , die met vollen mond des Voiilen lof en de algemeene blydfchap fcheen uit te trompetten. Het Byichrift was: L/ETITUE PLAUSUS VOTAQUE KAMA REFER.T. (betekenen^e) de Faam verbreidt de vrolyke toejui- ching en de luenfcben (van het algemeen). Het zevende Zinnebeeld , aan de Zuidzyde der beneden verdieping, verbeelde den Prins, zyne oogen ves- tigende op eene jonge Sc'noonheid , in Voritlyke kleeding en houding. Neerlands vrye Maagd, N 3 fcheen fcheen door haar wenken en vrolyk gelaat , 's Prin fen uitzigc goed te keuren,. aan te raaden en met de bygevoegde Zinfpreuk te zeggen : ET PATRI/E ET GE- HERI DEBITS, DILECTE, NepOTES. GyzytGeliefde (For/i) den Vaderlande en '(u-weri) Geflachte Nazaa- ten verfchuldigd. In het agtfte of laatfte Zinnebeeld des beneden Tempels , aan den Zuidweften hoek , zag men den Vorft , zyn Offer uitflonende op het bran- dend Altaar, 't vvelk voor den Ronden doch een- votiwigen Tempel der Godsvrugt gepJaatft was , en verder dit By (thrift: SUMMO SINE NUMINE NIHIL. (dat is) Niets zander den dlkrhoogften God. In den Coven-Tempel of dc opperfte Verdieping van dit Praalgevaarte , zag men boven het eerftge- imeld Tafereel, de Godsdienfl of Godvrugtigheid , in zedig doch defcig Gevvaad, biedende met haare regterhand den Hemel een door zuivere Liefde ont- vlamd Harr aan, en rurtende met de linkerhand op een open Boek (den Bybel) liggende op een vier- hoekig Altaar. Ter regterzyde ftond een Wie- rook- vat , terwyl zy de ter linkerzyde liggende Waereld met den voet trad. De Zinfpreuk was; FLOREBUNT HOC VINDICE SACRA. (&w.\*>)Onderde- zen Handhaaver zal al wat geivyd is bloeijen. Hier naafl zag men in het tvveede Boven- tafereel de Vryheid , houdende den Hoed op eene Speer, ftaande onder een lommerryken Oranjeboom en ver-f treedende het voor haar liggend Juk. Voor haare voeten zag men verbrokene Boeijen liggen. Hec J3yfchrift was: OLIM REFUGIUM NUNC REQUIES. Foorheen myn toevhtgt nu w$ne ruftplaats. Het derde Tafereel aan de Noordzyde des Boven-tem- pels, vertoonde de Geregtigheid , houdende in de regterhand het Zwaard , hebbende voor zig het Wetboek , met de bezegelde Brieven en Voorreg- ten, SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. ten , en fteunende met de linkerhand op 's Prinflen Wapen , 't welk verheeld werd op eene vafte en fiooge Kolom uitgebeiteld te zyn. De Zinfpreuk r: STAT CERTO FULCIMINE NJXA. Cbetekenende) rufl op een onwnkbaar fteunzel. Op het vierde Tafereel. in 't Noordooflen der Boven-ver- <3ieping, zag men de Vrede, afgemaald als eene zagtzinnige Vrouw, met een Groenen Krans ver- lierd , ftortende met de eene hand eenen hoorn van overvloed uit , en houdende in deandere eenen Olyf- tak , terwyl zy eenen Bevclftaf, omdingerd met een vrugtdraagende Oranje-tak in den arm hield, met dit Byfchrift: SPES LONGA QITIETIS. (da: is) Eene duurzaame hoop op ongeftoorde rufl. Hec vyfde Zinnebeeld aan de Ooftz^'de des Boven-tem- pels , verbeelde den (Heidenfchen) Koop-God MercuriuS) met zyne gevvoone Kemekenen , digc by hem zag men een gereed-liggend Koopvaardy- Schip , op welks Agterfteven SALUS PATRJ/E (de ^vuelvaan des Vaderlands] en voerende dc Prinfen- VJag, met deze Zinfpreuk: SUB HOC SIGNO FELIX. Qnder dit teken gelukkiv, Op den Ivoop- handel volgde in het zesde der Boven-tafcreelen de nyvre Akkerbouw, met Koornairen bekranft, dende in de regterhand een Sikkel, en in den 'tin "kerarm een voile Schoov% ftaande by een Altaar, *c welk de gedaante van een Pedeftal had en vvaar op men den Erfftadhouderlyken Bev/indftaf zag lig- gen ; wendende een vrolyk gezicht naar de met ry- j)e Graanen bedekte Velden. Het Byfchrift behels- de: PRINCIPIS AUSPICIO PROSPERA QU/EQUE SEGES. ("dat is) Onder toezigt van den Vorfl zal d'Oogft ftceds gelukkig zyn. - - Het zevende Zinnebeeld aan de Zuidzyde van den Boven-tempel , vertoonde de wyze Geleerdheid, met de tekenen der verfchil- N 4 Jen- aoo LYST DER AKADEMIEN OF lende Weetenfchappen en Vrye Kunften , voor haaf liggende. Zy wees met oog en hand naar 't Borft- beeld van den Prins Erfttadhouder, op een vierkanc Altaar of Voetftuk geplaatll, fchynende net onder haar ftaande Byfchrift te willen uitbrengen : H i N c Mini PRESIDIUM. Van bier wagt ik bejcherming. Eindlyk zag men in \ agtfte of laattte Tafereel, aan de Zuidweftzyde, de Stichtfe Akademie, hoa- dende in de eene hand en arm den Akadernie-ftaf met Oranje-Ioof en Vrugten omflingerd, terwyl zy met de andere hand op het met Oranje-bladen om- kranft Wapenfchild der Akademie fteunde, onder haar zag men deze Zinfpreuk: Sic DECORATA vi- GET. Dat is: Dus gefierd leeft en groeit zy* Alle deze zinryke en coepaffelyke Zinnebeelden zag men des Avonds van den 9 July (door eene menigte brandende Lampen van achceren verlichc zynde) luifterryk praalcn; .daaagende dezelve eene algemeene goedkeuring weg. Den volgenden dag (den 10 July) had de Akade- mifche Senaac, (zulks voora'f door den eerften Secre- taris der Stad, als Geheimfchryver der Akademie gevraagd hebbende) gehoor by zyne Doorlugtige Hoogheid. Ten dien einde vergaderden de Heeren Hoogleeraaren. des morgens ten negen uuren in de Senaat kamer , van waar zy zig om half den uuren , twee aan twee , voorgcgaan door de Pedellen , die de Akademie -ftaven droegen, alle in hunne Plegc- gewaaden gekleed, naar den Duitfchen-huize bega- ven, Aldaar in de Voorzaal ingelaaten, werden zy, terltond na de Staats en Magiftraats-Colle- gien ten gehoor by den Vorft ingeleid , als wanneer de Hoog Eerwaarde Heer Francifcus Burmannus , diestyds Reftor Magnificus der Univerfiteit , uit naara van den geheelen Akademifchen Senaat eene fier- JSOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. sot fierlyke en ter gelegenheid pafiende Aanfpraak deec. .aan den Vorft , die dezelve op de beleefdile en vriendelykfte wyze beantwoorde. Waaf op vervol- gens de Senaac, zig in dezettde orde weder naar haare Vergader-Kamer te rug begaf. Onmidlyk hier na , hadden de tien meer gemelde Heeren Stu- denten, die. by deze gelegenheid toe beftierders ver- kooren waren , benevens de twee Heeren Vaandraa- gers en den algemeenen Medehelper , aan him hoofd hebbende den Heer J. H. de Ridder als Woordvoerder , de eer van by zyne Doorl. Hoog- heid ter gehoor toegehaten te worden. De laatrt- gemelde Heer deed by die gelegenheid eene fraaije, bcknopre en zeer gepafte Aanfpraak, weike door den Vorft aljerminzaairift beantwoord werd, die tef- fens op hun verzoek zeer vriendlyk aannam, om dien zelfden Avond het afileeken van het Vuurwerk jnet zyne tegenwoordigheid te vere'eren , en aan het zelve, uit de Vengtlers der Zaal daar men hem ver- wagte, het eerfte Vuur te willen geeven. Alles tot het a.fileeken van het gemelde Vuur- werk in gereedheid gebragt zynda , vergadei'den de Heeren Beftierders en Geleiders vroegtydig in eene der Gehoorzaalen , en deeden door den Heer van Alphen^ algemeenen Medehelper by den Vorft ver- neemen , of en wannneer het hoogrtdenzelven be- haagen zoude door de Heeren Scudenten ten Huize van den Heer Baron van Renejfe geleid te worden. Zyn Hoogheid beantwoorde deze aanbieding- op hec allervriendlykft ; doch verkoos zonder eenige plegtigheid , zig ter beftemder plaats te bcgeeven. De Heeren Burgemeefteren en Vroedfchappen beam woorden dezelfde aanbieding insgelyks. De Akademifche Senaat nam ze zeer vriendlyk aan. De Heeren Studenten derhalven om age uuren in de N 5 Aka- aost LYST DER AKADEMIEN OF Akaddmie vergaderd en de Vaatadels afgehaald zyn- de , terwyl de Heeren Profeffbren van deze be effens eenige Hoogleeraars van andcre Vaderland- fche Univerfiteiten in de Senaat-kamer famen kwa- men , begaf zig de geheele Train , in de tneermaal gemelde orde en onder het aangenaam gcluid der Speeltuigen, op weg naar de Neude, alwaar naaft de Huizing in welke zyne Hoogheid verwagt wcrd, Kamers voor de Heeren van den Senaat afgehuurd waren. De Heeren Profeflbren gingen in het mid- den , tuflchen de tweede en derde Divide , vvorden- de de Vaandels voor hen uitgevoerd. Zo dra de Senaac in de voor haar gefchikte Kamers geleid was , fchaarden de Heeren Studenten zig in eeijen Kring rondom den Tempel en hec Vuurwerk , zo danig dat de eerfte en tweede Divifien in twee rei- jen, tegen over elkander, van den Noorder-ingang des Aflchutzels tot aan het Huis van den Heer Van ter Aa ilonden , hebbcnde de Vaandels voor zig, Kort daar na kwam zyn Hoogheid , en trad door de gefchaarde Heeren Studenten, onder een keurig Mufyk in dat Huis, aldaar door den gemelden - en andere aanweezende Heeren ontfangen en ter Boven-Zaal geleid zynde, geliefde het den Prins cene Vuur-duif aan te fteeken , welke den konllig door een geflingerden Naam van zyne Hoogheid ontflak en in vollen luifter deed branden. Hier op volgde het affteeken van eene menigte kunftige en voortreflyke Vuurwerken van allerlei foort, onder welken inzonderheid het zogenaamd Chineefch Vuurwerk en de hoog-vliegende Vunr-pylen eene verruklyke vertooning opleverden. Zo dra het Vuurwerk geeindigd was, zag men den pragtigen Eeren-tempel en deszelfs fraaije Zintafereelen , even als den voorigen Avond luifterryk verlichc. Zy- HOOGE SCHOOLEN IN M VEREEN. NEDERL. 203 re Doorl. Hoogheid vervolgens in 'c wedcr uit- gaan , door de ryen der Heeren Studemen trceden- de, gaf aan derzelver Geleiders en Beftierders zeer tninzaam zyn genoegen over her een en ander te kennen. De Vaandels vervolgens naar hunne Be- waarplaars te rug gebragt zynde , fcheiden de Hee- ren Studenten tot den volgenden Morgen uit elkan- deren. Die volgende dag, de n der Maand July , was door de Heeren Staaten en Vroedfchappen der Pro- vincie en Stad bepaald tot het doen der openbaare Eer-rede in de Domskerk. Deze plechtige verrich* ting was opgedraagen aan den Heer JOHAN FREDRIK REITZ, oudften Hoogleeraar in de IVeljprecksnd- heid en Hiftorien , en door een fieri yk Programmer van den Heer Reftor Magnificus eenige dagen te vooren aan het algemeen aangekondigd. Ook was Vooraf de Domskerk tot deze plegtigheid gerced ge- maakt. De overhemelde Zetel van zyne Hoog- heid en het daar nevens (hand Staaten-geftoelcc , Was, zo wel als de Bank der Heeren Vroedfchap- pen , op eene deftige wyze gefierd. Het Geftoelte der Hoogleeraaren , voor de laatftgemelde Bank ftaande, was thans gefchikt voor de Predikanten, welker gevvoone Zitplaatfen en die der Ouderlingen voor den Akademifchen Senaat gereed gemaakt wa- ren. Het Doophck en de Stoelen in het ruim der Kerk waren opgeruimd. Op het Choor was een Amphiteater van- trapswys-opgaande Banken, voor de fatzoenlykfte Vroi^vven, opgeflagen; de Predikftotl was met een fchuins vooruit, ten gron- de toe af hangend Tapyt gefierd. Niet ver van dezelve , voor de Bank der Domheeren , was eene ruime en bekwaame Standplaats voor de Heeren Studenten afgefchut. Op hec Orcheft n het 204 LYST DER AKADEMIEN or Orgel was een goed. getal bekwaame Mufikanteu geplaattl, die zig op eene aangenaame wyze lieten hooren. Hec. overige der Kerk was met een ver- baazend. gecal vreemdelingen en ingezetenen , ora deze plegtigheid by te woonen, vervuld. Intus- fchen begaven zig de Heeren Studenten , na voor- af door hunnen algemeenen Medehelper des Prinfen goedvinden vernomen te hebben, ten half elf uu- ren in hunne gewoone brdc , met de Vaandels en 'c Muzyk naar den Duiefchenhuize, alwaar zy zig ia den Tuin , tot twee Gelederen fchikten. De twee Koetzen met het Vorftlyk Gevolg door gelaatea hebbende , herftelden zy hunne Gelederen en togen voor de Koets van den Vorft uit naar de Dom- kerk , alwaar zy zig op nieuw in twee ryen fchaar- den, tuflchen welken de Prins, onder het groeten der Vaandels en Zydgeweeren doorging toe aan de Deur der Kerke, alwaar hoogftdezelve door den Akaddmifchen Senaat ontfangen en naar zynen Ze- tel geleid werd , wordende gevoJgd door de Heerea Studenten , die , zo dra zyne Hoogheid plaats ge- nomen 1 had, in het voor hun gefchikt Perk trok- ken, terwyl de Hoogleeraaren zig in hunne Plaat- fen nederzetteden. Men hoordde intuflchen een verruklyk Muzyk. Zo dra het zelve geeindigd was, begon de welfpreekende Redenaar zyne lofre- de , ftrekkende voornaamlyk , om het nut der Erf- ftadhouderlyke Regeering en de voortreflyke ver- dienften der PrinflTen uit het Vorftlyk Huis van O- raaje , zo wel als de verpligtingen welke ons Land aan dat Huis verfchuldigd is , op eene fierlyke en teflfens beknopte wyze voor te ftellen en te herinne- rcn. Na vervolgens den Doorl. Hertog van BRUNSWVK wegens het op zig neemen en gezegend uitvoeren der Opvoeding van Neerlands Erflladhou- dei HOOGE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 205 der fchuldige Etkentenis betuigd te hebben , be- (loot de Redenaar met cenen voonreflyken Heil- wenfch over 's Prinflen Perfoon, Regeering en Huis. Zo dra hy geeindigd had vong het Muzyk op nieuw aan ; herftelden de Heeren Studenten zig weder in gewoone orde en togen ter Kerkdeur uit ; zyn Hoogheid vervolgens door den geheelen Se- naat cot aan dc Kerk uicgeleid zynde, trokken zy voor dezelve uic cot aan hec Duirfchenhuis , alwaar zy zig weder in twee Ryen gelchaard hebbende, den Prins in het doorryden den gewoonen Eer- groet beweezen, en vervolgens het Vengtter, aan 'c welk die Vorft zig neftens den Hertog geplaatft had, in deftige orde voor by togen; fcheidende, na dat de Vaandels, alsnaargewoonte,tehunnerBe- waarplaatfe gebragt waren, uic den anderen. Den 12 July, de dag tot het vertrek van den Prins Erfftadhouder bepaald , kwamen des Morgens om half negen uuren de Heeren Studenten in de Akademie te famen ; na de Vaandels afgehaafd en zig in de gewoone orde gefteld- te hebben, trok- ken zy naar het Duitfchenhuis, om van daar den Vorft tot buiten de Scad uhgeleide te doen. Zig hier weder , als meermaal gemeld is , gefchaard hebbende , had de Heer (k Ridder neffens de Hee- ren Geleiders en den algemeenen Medehelper de Eer van by den Vorlt affcheid te neemen en te ver- zoeken hoogftdenzelven uitgeleide te niogen doen; *c welk gunrtig aangenomen werd. Om elf uuren rdles tot het vertrek gereed zynde en de Koetzen met des Prinden Gevolg door gereeden zynde , ftel- den zig de Heeren Srudenten in hunne gewoone or- de en trokken met ontrolde Vaandels en fpeelend Muzyk voor des Vorften Koets heen , tuflchen de dubbele Ry der onder de Wapcnen gefchaarde Bur- gery 0,o6 LYST DER AKADEMIEN OF gery dbor, tot buiten de Malie-poort, fchaarencftf zig aldaar in twee Ryen , van de Poortbrugge af , langs den beftraatren Zydweg van het Bolwerk , tot aan de Ophaal-Brug. De Prins tot aan deze door gereeden zynde, hield aldaar een weinig ftand. Hier op naderde de Heer de Rldder de Koets, en bedankte nogmaals den Vorft, uit naara van alle de Heeren Studenten , op het hartelykft , voor alle de eere en goedheid waar mede hoogft dezelve hen had gelieven te beguniligen , beveelende hunner aller per- foonen en de hooge School in 's Prinflen Gunft en hem, neffens den Doorlugtigen Hertog beftendig heil en eene voorfpoedige reize toewenfchende. Deze Aanfpraak werd door beide de Vorfllyke Per- foonen in de vriendlykfle bewoordingen en met be- tuiging van het alleruiterfi genoegen , over alles wat door de Heeren Studenten by deze gelegen- heid verrigt was, beantwoord. Hier op ver- trokken de beiue Vorften en derzelver luifterryk Gevolgj onder de herhaalde toejuichingen der faam- gevloeide menigte. De Heeren Studenten togen vervolgens weder ter Poort in en naar de groote Gehoorzaal der Aka- de"mie , alwaar de pragtige Vaandels, welke by deze gelegenheid gediend hadden, in aller tegen- vvoordigheid , onder het klinken der Mufyk-tuigen opgehangen werden ("zynde federt ook de Gefchil- derde Chasfinetcen van den Eeren-tempel aldaar ge- plaatft). Dit gedaan zynde, werden zy alien door hunne Geleiders , voor de betoonde nauwkeurig- heid en yver op de vriendelykfle wyze bedankt, fcheidende daar op, ten uuerften vergenoegd van elkander. Terilond daar op beflooc de Senaat der Akade- mie, eene plegtige Bezcnding te ^oeu aan de Be- ftier- HOOCE SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDEllL. 207 ftierders en Geleiders der Heeren Studenten, laaten- de ten dien einde door eenen der Pedellen belec vraagen. De Heeren Beftierders en Officieren aaa \ Huis van den Heer de Ridder als Woordvoerder faamgekomen zynde, begaf zig de Bezending van den Senaat, voorgegaan door de Pedellen in hunne Plegt gewaaden , derwaards, wordende dezelve be- kleed door den Reffor Magniftcus en twee der Heeren Adfeflbren , verbeeldende den geheelen Se- naac,en uit deszelfs naam alle de Heeren Studenten, inzonderheid derzelver Beltierders en Aanvoerders, op het vriendlykft bedankende voor de Eere, door hun by dcze plegtige gelegenheid aan den Doorl. Erfffodhouder zo wel als aan de Stad , aan de Akademie en haare Bellierders aangedaan, verze- kerende dat men de aangevvende vlyt ea moeite tea alien tyde gedagtig zyn zoude enz. Dus beknopclyk het d?el, Y welk deze Akade"- mte in die zo heuglyke en gedenkwaardige Plegtig- heid nam, gefcherft hebbende, keeren wy weder tot de befchryving derzelve te -rug. Tor deze Akaddmie behoordt de Hortus Medicus of Akademie Tuin, inzonderheid gefchikt voor die zig in de Geneeskunde oeffbnen. Ecrll werd deze Tuin aangelegd op een Hoornwerk buiten de Stad aan de Maliebaan ; doch naderhand op een der Scads Bolwerkea , Zonnenburg genaamd en eindlyk ter tegenwoordige plaatfe, aan het einde der Nieuwe Gracht by het St. Servaashek, ver- plaatft. Deze Kruidhof is ruim en met veelerlei in en uitheemfche en zeldzaame Gewaflen beplanc en met Winter of Stookhuis, Kagchels, Broei- bakken , Trekkaflen enz. tot derzelver aankweeking en K'waaring voorzien. Ook is by den Tuin een Vercrek, waar in Leffen over de Botanic of Kruid- kun- 208 LYST DER AKADEMIEN OF kunde gegeeven worden. De Hoogleeraar in Weetenfchap heefc eene fraaije Wooning, op de Nieuwe Grachc ingaande en op den Kruidtuin uit- ziende. Naatt deze is de Wooning van den Horcu- lanus of Hovenier. Agcer dezen Akad6mie Tuin is de Anatomic of Omleedplaats, een fraai en aanzien- lyk Gebouw , ftaaode aan \ eind van de Lange Nieuw ilraat. Men vindt 'er veele keurlyke en zeldzaame Omleedkundige Bereidzels, onder wel- ken de Verzameling die de'Hoog Ed. Heer Ru" dolf Leusdsn, eertt Hoogleeraar in de (5eneeskun- de alhier, naderhand Lid der ' Geeligeerde Staaten dezer Provincie , aan deze PJaats vercerd heeft , in- zonderheid uitrnimc. De Ontleedzaal is ruiin en fraai en zeer wd veriichc; Rondnm met krings- wyze fchuins-opryzende Zit - en Staan-plaatlert voorzien. In dezelve worden mede de openbaare LeflTen gehouden over de Proef-ondcrvindlyke Na- tuurkunde. In die Gebouw is mede een bekwaara S^ookhuis, tot het doen van Chymifche Proef-nee- mingpn. Op een der Boven-vertrekken is de be- roemde Tempd Salomons geplaatft , welke onder opzigt van den geleerden Profeffbr David Mill, ten dienfte der Studenten in de Heilige Oudheden, van Hout opgemaakt en door zyn Weduwe aan dc Siad overgegeeven is , die haar daar voor eene ver- eering deed van Twee Henderd Dukaacen; het ge- heel Gevaarte is om trend veer tig Voecen lang en vyf en twintig breed. De binnenfte Voorhof is vyf , het Tempel-gebouw zelf den voeten hoog. In alies is de waare evenredigheid in acht ge- nomen ; zynde de Elle op een Duim gerekend. Men kan binnen den Voorhof tot voor het Tem- pel-gebouw gaan en de fieraaden en gereedfchap- pen des Tempels van naby bezigtigen. In den Ge- vel E SCHOOLEN IN DE VEREEN. NEDERL. 209 vel der Ontleedplaats ziet men een zeer fraai uirge- houwen Menfchen-geraamte en onder net zelve leeft men in Gouden Letters: THEATRUM ACA- DEMICUM, . i . : . Het Obfervatorium tot het doen van Sterrekun- dige Waarheemingen , is geplaatft aan het Weften van den Scads- Wai, op den zoogenaamden Smee of Sterren-toren. Deze Tpren, volgens hec oud Opfchrift voor denzelven ftaande , reeds in 't jaar 1114, door den Stadvoogd Alfer, ter befchut- ting der Burgeren en tot eere van de Stad gellichc zyiide, is van boven vborzien met een breed Plat, inet Leuningen omringd, in welks midden een agt- kantig verheven Koepeltje ftaat^ rondom mec Gla- zen bezet, . De Studs Bibliotheek ook ten gebruike der hoo- ge School gefchikt, flaat in het Choor der S. Jans~ kerk. Het Getal der Boeken is zeer aanzienlyk , men vindt 'er veele treflyke Werken onder ; als me- de veele oude gefchreeven en gedrukte Boeken, die na de Hervorming uit de Kloofters by een gebrag: 7,yn. Onder dezen munten de Boeken van het vermaar- de Karthuizer kloofter, 'c welk eertydsaan de Vegt ftond, inzonderheid uit. Zedert hebben ook ver- fcheiden byzondere Perfoonen hunne Boek-verzi- melingcn aan deze Bibliotheek nagelaaten. ; gelyk onder anderen de Heer Everard van de Poll in 'c jaar 1601 , by Uiterften Wille zyne Boeken ten gemecnen gebrutke fchikte , mits dszelve in eene openbaare plaats gefteld werden. Men vinde hier ook eenige gefchilderde Af beeldzels van vermaarde Mannen en eenige Borftbeelden van Hoogleeraa- ren , door den konftigen Crescant geboerzeerd. De oiidfte Profeflbr in de Taalen en Welfpreekend- heid, heeft doorgaands, onder den Titel van Bi- O aio LYST DER AKADEMIEN or lliothecarms het opzigc over deze Boekery en etf- rten Cuflos of Bewaarder onder zig. Tweemaal * Weeks des Woensdags naamlyk en des Zaturdags Namiddags , ftaat deze Bibliotheek voor een ieder open. De koften toe onderhoud dezer hooge School ver- eifcbt, worden genoegzaam geheel door de Stad gedraagen en meerendeels gevonden uit de inkom- ften der Kloofteren en Broederfchappen , welke by de verdeeling der Geeftlyke Goederen onder de dric Leden van den Staat, aan de Stad ten deele vie- len. Jaarlykich fnagtigd ook dezelve de twee re- geerende Burgcmeefteren en agttien Heeren uit de Vroedfchap , tot bezorging der zaaken de hooge School betreffende; welke Heeren dus als Curato- ren derzelve aan te merken 2yn. Zy ftellen ech- tcr de Profeflbren niet aan, maar ftellen ze alleen- ^yk aan de voile Vergadering der Vroedfchap voor , die eigenlyk dezelve aanfteld. Thans is het ge- tal der Hoogleeraaren aan deze Univerfiteit zeftien. Vter naamlyk in de Theologie ; I'ier in de Reg- ten; Drie in de Geneeskundige Weetenfchap- pen en zes in de Pbilofopbie en Taalen. Ten alien tyde, van den beginne af tot heden toe , is deze Akademre vermaard wegens de be- roemde Mannen die bet Hoogleeraar ampt aan de- zelve geoeffend hebben en nog bekleeden. Tea bewyze hier van ftrekt de volgende Noam ly ft* NB. De roote Cyfers van vooren ftaande , beteke- nen, in welke orde de Heeren Profiefforen na malkan- der beroepen zyn ; en de kleine Cyfers na derzelve waardigheid en tuffchen ( ) twee haakskens Ibande., dienen tot aanwyzing deropvolging tot ieder Faeukeit fai 't byzonder betrekkelyk. NAAM* NAAMLYST Van alle de Heeren Van de Illuftre Schoole en AKADEMIE TOT UTRECHT, In der tydt. En voor eerft der ILLUSTRE SCHOOLE, opgerecht den 17 Juny 1634. O, S. 1. A NTHONIUS MAT-THAU'S ^ Herbornenfis ,> JLS* Doftor in beide Rechten. Is eerit Pro- fellor in de Rechten in de Akademie van Harder- iiuyk geweeft; en den 10 Feb. 1634. in deze JUus- tre Schoole bero'epen, fO en geinaugureerc den 17 Juny; heefc in Maart van den jaare 1641. den Tytel van eerfteri Profeffor in de Rechcen gekreegen, en is den 25 December 1654. O. S. overledsn, oud 53 jaaren min 2 daagen. II. ANTONIUS J&MILIUS , Aquisgranenfis , werd 30 Dec. 1633. tot Profeffor in de Hiftorien en Po- lidca beroepen , (i) mede geinaugureert den 17 Juny 1 6'$ 4, en j* den 12 November 1660 overlee- den , oud 70 jaaren en 1 1 maanden. III. JUSTUS LYRICS, UhrajeGt. Is alhier be- roepea tot FrofeflTor Humaniorum Licerarum , of O a fee- 212 NAAMLYST VAN ALLE befchaafde Weetenfchappen , (a) den 23 Decem- ber 1633. geinaugureert den 18 Juny 1634. en in Novenib van den jaare 1646. overleeden. IV. HENRICUS RENERIUS, geboortig van Huy aan de Maas, Phil. Doft. en Profr in de Illuftre Schoole te Deventer, is alhier tot Profeflbr in de Philofophie beroepen (i) in het begin van den jaa- re 1634, en geinaugureert den 1 8 Juny 5 geftorven den 3 Maart 1639. oud 46 jaaren. Zie meer van zyn Leeven in de Lykreden van Anton. Mmlllus^ gedrukc onder zyne andere Redenvoeringen. Num. 5. V. GKBERTUS VOETIUS, Hcusdanus , Doftor in de Theologie, is van Heusden, alwaar hy Predi- kant was, op den 9 Juny 1634. alhier beroepen tot Profeflbr in de Theologie en Hebretuwfche Taale (\^; en heefc den 21 Augufty 1634. zyne intreede gedaan ; hy is den I November 1 676. O. S. overleedea, oud 87 jaaren. VI. BARNARDUS SCHOTANUS, Franeq. Doftor in beide de Rechten en de Philofophie , is den 27 Augufty 1635. van Franeker alhier beroepen (a ), geinaugureert den 3 November,* en den 17 Feb. * 64 1 naar Leiden vercrokken , alwaar hy den 1652 overleeden is, oud 54 jaaren. A K A D E M IE, Opgerecht den 16 Maart 1636. VIL GUILIELMUS VAN DER SlRATEN , Heer van Willes-hop en Kort-Hceswyk, Doft. in de HEEREN PROFESSOREN. 213 de Medicynen , is tot Profeflbr in de Medicynen , Praftyque en Anatomic (i) beroepen den 22 Fehr. 1636. geinaugureert- den 17 Maart, en met den Tytel van eerfte ProfefTor in de Medicynen vereerc den 6 Oftob. 1641. is Lyf-Medicus van den Prince Frederik Hendrik geworden in den jaare 1646. en deswegen naar V Gravenbage vertrokken ; is nader- hand in dien zelfden dienft geweeft by de Princen IVillem de tweede , en de derde. Wyders tot Bur- gemeefter dezer Scad verkooren 17 April 1674. en in den jaare 1681. overleeden, oud 88 jaaren. VIII. MEINARDUS SCHOTANUS, Friflus , Doft. in de Theologie , is van Franeker alhier tot Pro- fefTor in de Theologie (2) beroepen, den 6 April 1637. en geinaugureert den 16 May, is den 6 A- pril 1644. geftorven, oud 51 jaaren. IX. HENRICUS REGIUS , Ultra}. Doft. in de Medicynen en Philofophie, is tot ProfelTor Cxtra- ordmair in de Medicynen , Theorie en Botanic aan gefteld (2) den 11 July 1638. en geinaugureert den 18 Maart, Ordinair geworden den 18 Maart 1639, eerfte ProfeflTor in de Medicynen den 2 Decemb. 1661 en geftorven den 18 February 1679. oud 80 jaaren. Zie breeder van zyn Leven in de Lykredcn van den Heer Grtevius. X. ARNOLDUS VAN GOOR , Meurfenfiz , Ph . Doct , is tot Profeilbr Extraordinair in de Philofo- phia Praftica (2) beroepen den n July 1638.60 .geinaugureert den 6 Septemb., geworden zynde Thefaurier van den Prince van Orange te Meurs> is hyden S Oftob. 1638. naar Meurs vertrokken. : XL ARNOLDUS SENGUERDIUS, Amftelod., Ph Doft. is tot Profeflbr Extraordinair in de Mecaphy- fica en Phyfica (3) beroepen den 11 July ^38. ook geinaugureerc den 6 Septemb. en Ordinair ge- O 3 wor- 214 NAAMLYST VAN ALLE worden den ti Maart 1639. kreeg XXII. JOHANNES D.E BRUYN, Gorcomo-Batav.^ Doft. in de Philofophie , is tot Extraordinair Pro-' feflbr in de Phyfica en Mathefis aangefteld (7) den 2 1 April 1 65 2. en geinaugureert den 3 Juny , Or- dinair geworden den 31 Maart 16*56. is geftorven den 21 Oftob 1675. oud 55 jaaren. Zie de Lyk- reden van den Heer Gr#yius<, onder zyne anderes Redenvoeringen gedrukt. XXlIt. GUALTHERUS DE BRUVN , Amisfurten- fis, Docl. in de Theologie, is tot Profeflr in de Theologie Cs) aangefteld den, 18 Decemb. 16^2. geinaugureerc den 8 Febr. 1653. e P ^ 7 July 1653 geftorven, oud 35 jaaren. XXIV. ANDREAS ESSENIUS , Bommela- Gelruf , Dodt. in de Theologie, is benefFens Gualtberus d& Bruyn^ Profeffbr in de Theologie geworden (6), 18 Decemb, 1652. ook geinaugureert den 8 Febr. 1653. den 1 8 May 1677 in den ouderdom van 58 jaaren overleden. XXV. DANIEL VOET , Gisb. Fit, Heusdanus, Doct. in de Philofophie, is tot Extraordinair Pro- felTor in de Philofophie aangefteld (8) den 18 De- cemb. 1652. geinaugureert den 9 Febr. i6f3,en. tot Ordinair den 5 April 1656. is den 25? July i66o f geftorven , oud 30 jaaren. XXVI. MATTHIAS NETHENUS, Refenfts^ Dodl, in de Philofophie en Theologie , is tot Profeffbr in de Theologie C7) beroepen den 24 April 1654. geinaugureert den 26 May, en door een Refolutie van de Vroedfchap van den 14 April 1662 afge- zet; is naderhand Profeflbr te Herjtorn geworden, en den 9 O&ob. 1686 geftorven, oud 68 jaaren. XXVII. ANTHONIUS MATTH^EUS , Ant. Fil. dnt. Nep. Ultraj. der beide Rechten Doft,, is tot HEEREN PROFESSORENT. tot Extraordinair ProfefTor in de Rechten aangefteld (6) den 6 Augufty 1660. geinaugureerc den 29 di- to, en tot Ordinair den 14 Novemb. 1662. is in dea jaare 1672 of 1673 naar Leiden vertrokken, en aldaar den 25. Auguftus 1710 overleden, oud 75 J aaren - XXVIII. ABRAHAMUS WYKERSLQOT, Ultra]. , der beide Rechten Doft. , is Extraordinair Profeflbr in de Rechten (7) geworden den 13 Augufty 1660 geinaugureert den 29 Augufty, is den 2 Feb. 1663 pt Raad in de Vroedfchap, en den 28 Oftob. \ 669 tot Raad Ordinaris in het Hof verkooren , en den 5 Febr. 1673 geftorven. XXIX. REGNERUS A MANSVELT, Ultraj- , Dod. in de Philofophie ? is tot Profeflbr in de Lo- gica en Metaphyfica aangefteld (9) den 7 Novemb. 1660 geinaugureert den 28 Novemb,, en geftor- yen den 29 May 1 67 1 oud 30 jaar. Zie de Lyk- reden van den Heer Grxvius , onder zyne andere Redevoeringen gedrukt. XXX. JOANNES GEORGIUS GR/EVIUS, Naumr burgenfisi is tot Profeflbr in de Hiftorien en Wel- fpreekendheid van Deventer alhier {>eroe{>en (4) den 7 Augufty 1661 , geinaugureert den 1 8 Octob. , kreeg den 2 Dec. 1 667 den Titel van Profeflbr Po- Jicices, en den n January 1703 geftorven, oud 72 jaaren. XXXI. FRANCISCUS BURMANNUS , Lugd. fta- tav. , Doct. in de Theologie , is tot ProfefTor in de Theologie alhier beroepen (8) den 16 July 1663. geinaugureert den 1 2 Novemb. , en den i a No- vember 1679 overleden, oud 51 jaaren. XXXII. LUDOVJCUS WOLZOGEN , Germanus , Doct. in de Theologie , en Predikant in de Walfche Gemeente alhier, is den 21 July 1664 tot Profes- O 5 for 5i8 NAAMLYST VAN ALLE for Extraordinair in de Kerkelyke Hiftorien (i) be- roepen, geinaugureerc den 21 September, en den 5 Septemb. 1670 tot Ordinair aangefteld, is in hec einde van het zelve jaar naar Amfterdam vertrok- ken, alwaar hy den 13 Novemb, 1690 overleden is, oud 58 jaaren. XXXIII. HUGO RUYSCH, Doct. in de Philofo- pbie, is tot Extraordinair ProfefTbr, om de Geo- metric in 't Nederduitfch te onderwyzen (i) op den 26 Sept. 1664 aangefteld. XXXIV. PHILIPPUS MATTHAUS, Ant. Fil. Ul- trajett. , Doct. in de Medicynen , is tot Lector m de Medicynen aangefteld (4) den 5 Decemb. 1 667 en tot Extraordinair Profeflbr den 24 January 1670 en in dat zelve jaar naar Franeker vertrokken , al- waar hy ftierf in Oct. 1690 oud 52 jaaren. XXXV. LUCAS VAN DE POL, Ultraj., der beide Rechten Doct , is den 5 Decemb. 1667 tot Lec- tor in de Rechten aangefteld (ft) ; tot Extraordi- nair Profeflbr den 24 January 1670 geinaugureert den 1 6 Febr. en tot Ordinal den 1 1 May 1674 is den 24 Nov. 1713 overleden, oud 83 jaaren. Van zyn Geflacht zyn eenige dingen aangetekend door den Heer Burman, in Not. ad Lipf. Epiftol. Tom. I. Ep. 119. XXXVI. JOHANNES VOET, Paul. Fil. Ghb. Nep. Ultraj., Doct. in beide Rechten, is tot Pro- feflbr Ordinair in de Rechten (9) , alhier van Her- born beroepen den 1 1 May 167 4, geinaugureert den 25 Augufty , en naar Leiden vertrokken den 6 Fe- bruary 1680, alwaar hy den u Septemb. 1713 o- verleden is , oud 66 jaaren. XXXVII. GERARDUS DE VRIF.S, Ultraj., Doct. in de Philofophie, werd van .'<&, daar hy Re- geoe HEEREN PROFESSORKN. 219 gent van het Staaten Collegie was , toe Profeflbr Ordinair in de Philofophie (10) beroepen den n JVIay 1674, geinaugureert den i Sept. en tot Extra- ordinair Profefibr in de Theologie aangefteld den 2 Maart 1685, is den I Deccmb. 1705 overle- oct. in de Medicynen, is cot Ordinair Profeflbr in Ultra]., Doct. in de Theologie, en Predikant alhier, is op dn 14 Maart 1681 tot Extraordinair ProfelTor in de Theologie aangefteld (12), geinaugureert den 20 April, en tot Ordinair den 30. April 1683, is, den 4 Maart 1701 overlede.n, oud 68 jaaren.. XLVI. GERARDUS NOODT, Neomagenfis , der beide Rechten Doct* is van Franeker alhier tot Ordinair Profeffbr in de Rechten beroepen ( i ij den 8 Octob. 1683, geinaugureert den 12 Febr. 1*684, en in Augufty i686naar. May , is geft. in Nov. 1751. LXU. DAVID MILLIUS, Rcgio Mont, is Ordina- ris ProfefTbr in de Qotterfche Taalen geworden ( 5 ) den 1 9 Febr. 1718, geinaugureert den 2 1 Maart ; in de Joodfche en Oorterfche Oudheden den 15 Sept. 1717* geinaugiveert den 5 Nov. 1717, en in de Theologie den -i Aug. 1 719 , geinaugureert den 10 Oftob. is geftorven den 2.1 May I7f6. LX1II JOHANNES ENS , Quadyco Batavus^ Doct. in de 'iheologie, is van de Illuftre Schoole van Lingen, alwaar by ProfefTor was, tot Predi- kant in de Nederduitfche Kerk alhier beroepen in den jaare 1719, en tot Profeilbr Extraordinair in de Theologie aangefteld (17) den 22 April 1710, geinaugureert den 3 Juny 1 7*0 en voorts tot Or- dinair den 4 January 1713, is gellorvenden 6 Jan. 1731 oud 50 jaaren. LXIV. FREDERICUS ADOLPHUS LAMPE, Lipp., Doct. in de Theologie , is Ordinair Profcffbr in de Theologie geworden (18) den if April 1710 en geinaugureert den 14 Juny 1720, werd Profeflbr in de Kerklyke Hiftorie den 23 Sept. 172.6 en is in het jaar 1727 weder naar Bremen vertrokken, al- waar hy ftierf^ LXV. EVE- 224 NAAMLYST VA*J ALLE LXV. EVERARDUS OTTO , Hammon. , der beide Rechten Doct., is van de Akade"mie van Duisburgj- tot Ordinair Profeflbr in de Rechten alhier beroe- pen ( if) den if April 17 20 en geinaugureert deti 18 November 1720, in het jaar 1739 is hy aan- gefteld tot Syndicus der Stad Bremen , en ftierf al- daar in "t jaar 1757. LXVI. PETRUS VAN MUSSCHENBROEK; Lugd. Batav.y Doct. in de Medicynen en Philofophie ,' is van de Akad6mie van Duisburg, alwaar hy Or* dinair Profeflbr in de Philofophie , en Extraordinair in de Medicynen was, tot Ordinair Profeflbr in de Philofophie en Mathefis alhier beroepen (13) den 7 Juny 1723, en geinaugureerc den 13 Septemb.* 1713 den 21 July 1732 kreeg, hy den Titel vati Profeflbr in de Aftronomie , en werd geinaugureerc den 4 Oct., op het einde van 1739 werd hy naar Leiden beroepen , en ftierf aldaar den 19' Sept. 1761* LXVII. CHRISTIANAS BERNARDUS ALBINUS,' Bernard Fit. Berolinenfis , Doct. in de Medicynen en Philofophie , is tot Extraordinair Profeflbr in de 1 Medicynen , Anatomic en Chirurgie (lo)aangefteld den 7 Juny 1713 en geinaugureert den 10 Sept; I 713, is Ordinair geworden den 17 January 1724; den i \ Juny 1729 kreeg hy den fTitel van Profeflbr Praxeos; den 12 Oct. 1747 werd hy tot Raad in de Vroedfchap der Stad Utrecht verkooren , en ftierf den f April 175*. LXVIII. JACOBUS Oo6, Zutpb-. Gelt. Doct. in de Philofophie , is tot Extraofdinair Profeflbr in de Philofophie (14) aangefteld den 7- July 1723 en geinaugureert den so Septemb. 1723* is Ordinaif geworden den 17 January 1714 en Profeflbr Extra- ordinair in de Theologie (20; den 15 Dec. 17^7; doch HEEREN PROFESSOREN. dezen Titel leide hy wederom neder in Febr. en kreeg den 22 July deszelven jaarsden Ti- tel van Profesfor Aftronomise, Machefeos & Phyfi- ces Experimental, en werd in die qualiteit gein- augureert den p Nov., hy is overleden den 28 Nov. 1751. . LXIX. JOHANNES VAN DEN HONERT, Batavusi Taco Hajo FIL is tot Ordinair Profeffbr in de The- ologie aangefteld (ip) den 20 Occob 1727. ver- trok naar Leiden 1734 alwaar hy ftierf den 6 April 1758. LXK. JOHANNES OOSTERDYK SCHACHT , Lugd. Eat. Henn. Fit. Philof. & Med. Docc. en Pro- iesfor, (n) beroepen van Franequer , en geinau- gureert al$ Ordinair Profesfor in de Medicynen den \l Septemb. 1729, kreeg den z Jan. 1748 deri Titel van Profesfor Inftitutionum Medicarum & Praxeos. LX?iI. JACOBUS VOOR'DA , Frifius , Doct. iri beide Rechten en Profesfor, beroepen van Frane- quer, (i 6) en geinaugureerc den it Sept. 1756 werd i a Aug. 1737. Profesfor Juris Hodierni: hy leide zyne Profesfie neder den 15 Sept. 1760 en ftierf te Leeuwaarden in Juny 1768. LXXII. PETRUS WESSELING , Steinfurtenfis * beroepen van Franequer , tot Ordinair Profesfor Hiftoriarum, Eloquentfce & Linguce Grsecae (tJ)^ en geinaugureert den 12 Juny 1735. werd den 27 July 1746 Profesfor Juris Publtci Romano Germa- nici & Naturalis, dp) en geinaugureert den 2 20 Octob. 1766. Hy . is overleden den April 1771. LXXIV. GUILIELMUS VAN I RH O VE N, Wdacen/U) Doctor in de Theologie en Philofo- phie , werd tot Ordinaris ProfeiTor in de Theologie verkooren den 19 Juny 1737 (2$) en geinaugu- reert den 1 6 Sept , werd ProfefTor in de Kerkelyke Hiftorie den 2* Febr. 1740. Hy is geftorven den 18 Nov. 1760. LXXV. ABRAHAMUS WIELING, Hammomen- fa , Doctor in de beide Rechten , werd als Ordi' nans Profesfor Juris Civilis . & Feudalis beroepen van Franeker 4 May 1739 (17) en geinaugu- reert den 14 Sept. kreeg den 21 July 174} den Titel van Profesfor Juris Publici Romano - Ger- manici , werd in die qualiteit geinaugureert den a I Oa * fiierf in Jan. 1746. LXXVI- GISBERTUS MATTHIAS ELSNERUS , Clevetifis , Predicant te Utrecht , werd tot Ex- traordinans Profesfor in de Theologie beroepen 15 Juny 1739 (*4) en gefnaugureert den if Sept., vervolgens den 12 July 1743 tot Ordinaris Profesfor aangeileld zynde , werd hy als zodanig geinaugureert den 1 6 Sept. , hy is geftorven den 7 J^y 1775- LXXVIL JOHANNES HORTHEMELS , Medbbttr* gen/is, Doctor in de Philofophie, werd tot Ordi- naris Profesfor in de Philofophie (if) beroepen den 30 July 1742611 geinaugureert dene a Octob., hy is geftorven 25 Juny 1776. LXXV1II. FRANCISCUS BURMANNUS , Franc. Fit. Franc. Nep. drnftelodamenfis , Predicant te Utrecht i werd den 22 July 1743 beroepen tot Or- dinaris Profesfor in de Theologie (25) en geinaugu- reert den 23 Sept. weard tot Profesfor in de Kerke- lyke HEEHEN l?ROFEs$oiiBtf. 227 iyke Hiftorie aangefteld den 6 May 1771. LXX1X. EVERHARDUS JACOBUS VAN WACHEN- DORFF, Ultrajsftinus , Doctor in de Medicynen, werd tot Ordinaris Profesfor in de Medicynen , Bo- tanie en Chemie beroepen (12) den 22 July 1743 en geinaugureert den 26 Sept, is overleden den 22. Dec. I7f8. LXXX. JOHANNES FREDERICUS FUni , Sraun- felfa Wettertivius , Doccor in de Medicynen, werd den 12 Nov. 1745 tot Extraordinary Profes- for in de Oratorie en Poefy beroepen (p) , en gein~ augureertden 51 Jan. 1746^ werd den fiMaart 1748 aangefteld tot Ordinaris Profesfor in de Hifto- rien en Welfprekendheid, en geinaugureert 17 Juny. LXXXI. FREDERICUS GODEFRIDUS HOUCK , Stewfurtcnfis , Doctor in de beideKegten, werd tot Ordinair Profesfor in het Jus Civile 4 beroepen Van Deventer , daar hy Profesfor in de Regten was , (i 8) den 9 May 1746 en geinaugureerc den 20 Juny; is geftorven den 28 Juny 1767. LXXXtl. JACOBUS GISBERTUS WOERTMAN , Ulr trajeftinuf i Doctor in de Medicynen, werd den 26 Febr. 1748 bereepen (13) tot Ordinaris Profes- for in de Anatomic en Ghirurgie,- werd 1759 One- fanger van het Zegel. LXXXIII. SEBALDUS RAVIUS , Herbornenfis , werd den 4 Nov. 1749 Lector in de Oollerfche Taalen; vervolgens den 19 Jan. 17^0 aangefteld zynde tot Extraordinaris Profesfor (4), werd hy den 2 Maart geinaugureert ; en den zi Febr. 1754 tot Ordinaris Profesfof in de Oofterfche Taalen be- noemd zynde ^ werd h*y geinaugureert den 27 A- pril. Hy kreeg den 6 May 1771 den Titel van Profesfor Theologize Typicas & Exegeticse. (l6) LXXXIV. JOHANNES CASTILLIONEUS , Fhren- 228 NAAMLYST' VAN tin. Etrusctis, werd eerft Lector, en kort daafoprot Extraordmaris Profesfor in de Mathefis , Phyfica Experimentalis en Aftronomie (16) den aa Nov. I7f i aangefteld zynde, werd hy geinaugureert den p Dec., vervolgens werd hy den 9 Juny 1755 verkooren tot Ordinaris Profesfor in de Philofophie en Mathefis, en werd in die qualiteic geinaugureert den 23 Juny; ook kreeg hy den 15 Jan. 1759 den Titel van Profesfor in de Aftronomie , op het einde ran 1763 werd hy beroepen naar Berlin. LXXXV. CHRISTOPHORUS SAXE, Eppen dor phis Saxo, Doct. in de Philofophie, werd den 4 Dec. 175-2 beroepen tot Extraordinair Profesfor Amiquita- tum & Humaniorum Literarum (10} en geinaugu- reert den i Febr. I7f? vervolgens den 9 Juny 1755 tot Ordinaris Profesfor aangefteld zynde , is hy in die qualiteit geinaugureert den 1 8 Sept. LXXXVI. JOHANNES DAVID HAHN Htidelber- ga Palatinus , Doctor in de Philofophie en IVledi- cj'nen, werd den i Maart 1753 toc Ordinair Pro- fesfor in de Philofophie , Phyfica Experimentalis en Attronomie (17) beroepen, en geinaugureert den 21 Juny; vervolgens werd hy den .15 Jan. I7f9 aangefteld tot Ordinaris Profesfor in de Medicynen , Botanic en Chemie (14) en geinaugureert den 19 Maart, hy werd in Juny 1775 naar Leiden beroe- pen tor Profesfor in de Practyk en Chemie. LXXXVIL CHRISTIANUS HENRICUS TROTZ , Colbergd Pomeranus , Doctor in de beide Regten , werd den 9 Dec. 1754 van Francker beroepen tot Ordinaris Profesfor in het Jds Civile & Publicum Belgicum (19) en geinaugureert den iz April 1755 Hy is geftorven den 17 Juny 1773. LXXXVIII, PETRUS LUCHTMANS, Lugduw Batavus, Doctor in de Medicynen, werd den 3 Dec. HEEREN PROFESSOREN^ Dec, 1759 beroepen (15) tot Ordinaris Profeflbr in de Medicynen , Anatomic en Chirurgie , en ge- jnaugureert den 17 Maart 1760. LXXX1X. JOHANNES GERARDUS CHRISTIANUS RUCKER, Wensbemio Franconienfis , Doctor in de beide Regten , en Profesfor te Gronins^en , werd den 7 July 1760 beroepen ("20) tot Ordinaris Pro- fesfor in het Jus Civile en Hodiernum , en geinau- gureert den 22 Sept. XC. GISBERTUS BONNET, Narda Dafavus^ Predicant in V Hage, werd den # Dec. 1760 be- roepen tot Ordinaris Profeflbr in de Theologie (27) en geinaugureert den 5 Febr. 1761.. XCL JOHANNES FREDERICUS HENNERT, Bero* lino Brandeburgicus , Doctor in de Pbilofophie > werd !en 2 Jan. 1764 beroepen tot Profeflbr Ex* traordinaris in de Philofophie, Mathefis en Aftrono- inie ^18), en geinaugureert den 6 Febr., vervol- gensden 7 Oct. 1767 tot Ordinaris Profeflbr aan- gefteld zynde , werd hy in die qualiteic geinaugureert den 1 8 Nov. XCII. MEINARDUS TYDEMAN , ZwoUd-Tranfi- falanus, Doctor in de beide Regten , werd vas JHarderwyk , daar hy Profeflbr in de Welfpreekend- held en Griekfche Taal was, tot Ordinair Profesfor in het Jus Nacurse & Gentium en Publicum Roma- no-Germanicum (zi) beroepen den 2is July 1766 en geinaugureert den 22 Sepr. XCIII. CAROLUS SEGAAR, Lugdunn Batavus^ Predicant te Utrecht, werd den 28 July 1766 be- yoepen tot Ordinaris Profesfor in de Griekfche Taul (H) en geinaugureert den 25 Sept. XCIV. RYKLOF MICHAEL VAN GOENS, Ultra- jeftinus , werd den 2^ July 1768 aangefleid tot p a &*' Extraordinaris Profesfor in de Hiltorien , Welfprec- kendheid en Gfi&kfche Taal (4 a) en geinaugureert den 29 Sept., werd 1776 verkpren toe Raad in de Vroedfchap. XCV. JOHANNA HENRICUS VOORDA, Ultrajec- tinus,- Doctor in de beide Regten, werdden 17 July 1767 beroepen tot Ordinaris Profeflbr in het Jus Civile (22) en geinaugureert den 12 Nov. XCVI. JACOBUS ALBERTUS Vos , Ultrajcttinus. Predicant te Bowmel^ werd den 18 Sept. 1769 beroepen tot Ordinaris Profeflbr in de Theologie (28) en geinaugureert den 4 Dec. XCVII. PETRUS BONDAM , CampA Tranftfala^' mis. Doctor in de beide Regten, en Hiftoriefchry- ver van Gelderland, werd van Harderwyk^ daar hy Profeflbr in de Regten was , beroepen tot Ordi-r naris Profesfor in het Jus Civile, Publicum Eielgi- curn en Feudale, den 21 Dec. 1772 (ajj en ger inaugureert den 19 May 1775. XCVIII. JOHANNES THEODORUS ROSSYN, Zypa fyeftfrifius* Doctor in de Philofophie, en Profes- for te Harderivyk, werd den $i July I77f beroe- pen toe Ordinaris Profesfor in de Philofophie , Phy- fica Experimental en Metaphyfica (19), en gein* augureert den if Sept. XC1X. ALEXANDER PETRUS NAHUYS, Monacho,- damo Batavu's , Doctor in de Medicynen en Philo- fophie , en Profesfor in de Medicynen , Anatomic en Chirurgie, werd den 31 July 1775 beroepen, tot Ordinaris Profetfor in de Medicynen , Botanic , Chemie en Phyfiolpgie (16), en geinaugureerc deq i Oct. fag- L Y S T E Van de Heeren Van de A K A D E M I E In der tyd Jaarlyks geinftallecrt warden wtrent half Maori 9 alsl Anno 1636^ 5637 1638 > B. Schotanus. 1639 Voetius. Maithaeus. van der Straten, 1641 1642 A. 1643 G. 1644 A. 1645 A. 1646 H. 1647 C. 1648 D. 1649 H, 1650 J. 1651 C. P. Seaguerdius. Moreeife. de Maats. Berkringer, Regius. Hoornbeek. R. ab Oofterga. Voet, Anno ^53 1 A. Mntthseus, IF. 1054 J Obiit 15 Dec. i6f4. 1655 Y. van Diemerbroek. 1657 f A. Effenius,!. II* 1658 C.R.abOoftersa,U. 1659 A. yEmilius, Jf. 1660 G. Voetius, II. i66r J. Leusdcn. 1661 W. Regius, U 1663 .? de Bruyn-. i6<54 F. Ikirmannus. 1665 R. van Mansvelr. 1666 A.Matthjeus^nJ.fzY. 1667 J, G. Gnevius. 1 66 8 Y. van Diemerbroek.fr i66^C.R,abOoikrga, II r. 4 1670 Anno 1670 F. Burmannus, II. 1671 G. Voetius, [if. 1672") J. de Bruyn , II. III. 1673 / Tot den 2e A P ril I6 74 ' 3 ( vermits cle Franfchc J, Inval. 1674 A. Eflenius, III. 1675 G. Voetius, IV. 1676 J. Leusden, II. i677C.R.abOqfterga,lV. 3678 M. C. de'Vries. 4679 J. Voet. 368o J G. Grasvius, If, 1 68 1 L. van de Pol), 3682 P* van Maaftricht. 1683 J. Vallan. 3684 M. Leydekker. 1685 J. Manniks. 1686 H. Witfius. 3687 J. van Muyden. 1688 J. Luyts. 3689 H. van Halen* 1690 J. G. Grae'vius', III. 3691 J. Vallan , II. 1692 M, G. de Vries, II. 3693 J Leusden, 111. 3694 J. Munniks, II. 3695 C, van Eck. 1696 L. van de Poll, II. 3697 H. Witfius, II. 3698 J. Vallan, III. 3699 H. van Halen, II. i 700 J. G. Grasvius , IV. 3701 J. van Miiyden, II. 3702/H. Pontaus, 3703 P. Burmannus. 1704 C. van Eck, II. 3705 L. van de Poll, III. 3706 H, A. Roe'l* 1707 R. Leusden. 1708 H. Relandus. 1709 J. Vall * n > IV- Anno 1710 J. Munniks, HI. I7*i P. Burmannus, IL J7J2 J.'Serrurier. 1713 J. van Muyden, III. J 7H J. J. Vitviariqs. ; i?i5 M. Leydekker, II. 1716 a van Eck, III. 1717 H. van Alphen. 1718 F.Burmannus.Fr. Fil. 3719 J. vanMuyderf, IV. 1720 R, Leusden, II. J 72i J. Serrurier, II. 1/22 A. Drakenborgh. 3723 C. A. >ukerus, 1724 E. Otto. 3725 a Mm. 1726 F. A. Lampe. 1727 J. Ens *728 C. B. Albinus, 3 /29P vanMuflchenbroek% 1730 J. Odd. L 73< J. van den Honert. J 732 KOofterdykSchacht. J 733 H. van Alphen, H, ! 734 J- Voorda. J 735 A. Drakenborgh, II. J 73^ P, Wesfeling. J 737 A. Voget. J 738 G. van Jrhoven. *739 J. Serrurier, 111. J 740 A. Wieling. 1741 C B. Albinus, II. 1742 D. Mill, II. 743j. Odd, II. 1744 J. Hurthemels. 1745 G. M. Elsnerus. 1746. F. Burmannus, JFV. Fil. Fr. Nep. 3 747 E. J. van Wachendorf . 1748 F. G. Houck, 1749 P. Wefleling, II. ' F. Reitz. J75* RECTORES MAGNIFICI. 233 Anno 1751 J. G. Woertman* i752j-OofterdykSchacht II. 1753 $. Ravins. 1754 J* Voorda. 1755 J. IX Hahn. 1756 A. Voget, II: 1757 C. H. Trotz. 1758 ] Caftilioneus. 3759 G. van Irhoven, II. 1760 C. Saxe. 1761 G M. Elsnerus, II. ^762 P. Luchtmans. 1763 J. G. C. Rucker. 1764 G. Bonnet. Anno J765J. Horthemels , II. 1766 F. Burmannus, J*r. Fil Fr. Nep, II. 1767]. F. Reitz, II. 1768/J. F. Hennert. 1769 S. Ravius, II. 1770 M, Tydeman. 1771 C. Segaar. 1772 J. D. Hahn, II. 1773 J H. Voorda. 1774 f. A. Vos. 1775 C. Saxe, II. 1776 P. Bondam. 1777 P. Luchtmans, II, L Y S T E Van alle de Heeren Profesforen, met welker Af. beeldinge ,de dkcuttmie-tf. Senaat- I&zmer vercierd is. A. MatthnDus. Ai ^Emilius. G. Voetius. JB. Schotanus. G. van der Straten. ]M. Schotanus. H. Regius. A. Senguerdius. C. de Maats. D Berkringer. C. R. ab Oofterga. 'P. Voet.. H. Moreelfen. J, Hoornbeek. I. de Diemerbroek. J. Leusclen. J. de Bruyn. A, Esfenius, D. Voet. M. Nethenus. A. Matthaeus. R. a Mansvelt. J. G. Graevius. F. Burmannns. L. van de Pol. J. Voet. G. de Vries. I. Vallan, P. van Maaflricht, M Leydekker. J. Munniks. f. Luyts. 'H. Witfius. J. van Muyden, H. van Halen. G. Noodt. 5 H. c 234 ) H. Coccejus, C. van Eck. P. Burmaunus. H. Pontanus. H. Relandus. R. Leusden. H, A. RoeL f. Serrurier. J. J. Vitriarius. H, van Alphen. F. Burmannus , FT , FiL A, Drakenborgb. C. A. Dukerus* D. Millius, f. Ens. F. A. Lampe, E. Otto. P. van Musfclienbroek, .Odd. . van den Honert. .Oofterdyk Schacht. . Voorda. J . Wesfeling, At Voget. G. van Irhoven. A. Wieling. J. Horthemels. G. M Elsnerus. F. Burmannus, Fr. FH. Fr. Ncp* E. J. van Wachendorfi". J. F. Reitz. F, G. Houck. J. G. Woertman* S. Ravins. J. D. Hahn. C. H, Trotz. C. Saxe. P. Luchtmans. M. Tydcman. . N. B. Het Pourtrartr van den Heere Profeslor C. Barkh^f fititj M. D.bevind zich op d'e Bibliotheek* DE UNIVERSITEIT VAN HARDERWYK. Volgensden tyd der ftichtingde jongfte der Hoo- ge Schoolen in die Land , zynde opgerecht den 1 2. May in 'c jaar 1648, Echter had men hier in \ begin des veertiende Eeuw eene School , die by de Na- buuren zeer vermaard was. De Breeders van S., Hieronimus Munfler hebben hier ook om trend her jaar 1372. reeds eene aandenelyke School gehad , over welke in 'c jaar 1441. Reftor was Mr. Joannes Scbure nbcrgius , destycfe zo beroemd, dac hy be- halven de inboorlingen meer dan 300 Uidandfche Leerlingen had; Dan toen in *c jaar 1503 de Harder wyk) op weinige huizen na geheel LYST DER. AKADEMIEN &c. 4e , werd ook die vermaarde School in de aflche gelegd, en omtrend 1500 Menfchen onder welken 350 Studenten of Schoolieren , kwaraen door de- zen vernielenden brand om. Zy was echtcr in 't jaar 1540 weder in goeden ftand gebragcen werd reeds dieftyds een Gymnafium genaamd. In 'cjaar j 600. werd de nog tegen woordige Latynfche School van nieuws opgerecht, en verkreeg naar Prins Man- fits van Naffau den naam van Gymnafiuin NaJJa* vicum of Naffaufche Schoole, in 'c jaar 1708 werd zy byna in den tegenwoordigen Staat gebragt, op bevel der Heeren Curatoren,' gelyk blykc uic hec Lacynfch opfchrift in wit Marmer voor deze School geplaatft, in 'c welk alle de bovengemelde Lotge- vallen dezer Schoole , kortlyk verhaald worden. Zy is echcer naderhand, in 'tjaar 1729. vanbinnenea van buiten merklyk opgehaald en verfierd. Deze School Staac onder hec beftier van cwee Curato- ren uic de Staacen des Veluwfchen kwarciers en van cwee Scholarchen uit de Regeering der Stad. Dan om over te gaan toe de Akadmie : De Staaten van hec kwanier for Pefawe , fchynea reeds in 'c jaar 1600. op koften van dat kwar- tier alleen , eene Univerfiteic of hooge School op* gerechc ce hebben ; dan wyl de kotten van he 5 on- derhoud derzelve voor die kwarcier alleen te zwaar yiel, en ze dus aiec behoorlyk kon onderhouden worden , werd zy in *c laatft van 1647. door de Staaten van GELDERLAND tot eene PKOVINCIAALE AKADEMIE verheven. Den 12 May des volgenden iaars 1648 werd zy plegtig ingewyd. De eerfte Profeflbren dezer Akadetnie zyn geweeft indeTheo- logie Johannes Valkcnier ; voorts Jacobus ficcbius. Medicinas Doftor , buitengewoon Pro- feffor in de Geneeskunde en gewoon Hoogleeraar in LYST DER AKAPEMIEN OF in de beoeffenende Wysbegeerte ; ve rder in de Philofophie , Hiftorien en Griekfche taale : Gisfar-- jus ab Ifendeorn , Georgius Horniu$ en Cornelius Tollius. In de Rechtsgeleerdheid Johannes Chris- tenlus en Petrus. de Grcve* By gelegenheid der Invveiding dezer hooge School , werden Gou- den en Zilveren Gedenkpenningen geflagen en uit- gedeeld , hebbende aan de eene zyde dit Opfchrifh Pace domiforique Sancita Academla Harderomd fundata ill. O dines Due, Gel. Com. Zutpb. in rei menioriam bunc numnium Cudi fecerunt 1648* Op d' andere zydc ; Viftorite premium Liber- tas. Dan wyl deze nieuwe Provinciaale Akademie in den beginne (leges geringen opgang maakte , en door den onverwagten inval der Fran fc hen in 'c jaar 1672 deze Staat in handen der vyanden ge- raakende, de Akademie eenen zwaaren (loot leed, en daar en boven de Staaten des Nymeegfcheo k warders ook zwaarigheid maakten om him aan- deel in de laften der Akademie te draagen, be- flocen de Staaten der Provincie, in 't jaar 1675- de Profcsforen te laatcn uitlterven en de Akadenne te laaten vervallen. Dit befluit echter werd in 'c jaar 1692. op voorfpraak van Koning Willem d$ III. Erlftadhouder der vereenigde Nederlanden , veranderd en de Akaddmie op nieuw beveftigd, Zedert zyn ook in de jaaren 1730 en 1737. .meer Penningen tot onderhoud der Akademie gefchikt. Het opzigt over deze Univerficeit is onder het op- per beftier van den Prins Erfftadhouder , die Rettor Magnificentijfimus derzelve is, toevertrouwd aan zes Heeren Curatoren , een uit de Ridderfchap en een uit de Steden van ieder der drie kwartieren van Gelderland aan welken ^eenen Secretaris toegevoegd is. HOOGE SCHOOLEN IN BE VEREEN. NEDERL. 2 is, Zy hebben gezamenlyk de begceving der open- vallende Hoogleeraar-ampten. Thans zyn 'er gewoonlyk aan deze Akad6mie twee Profeflbren in de Godgeleerdheid en Oofter- fche taalen; twee in de Regten, twee in de Ge- neeskunde, een in de Philofophie en een in de! Hiftorien. De ProfefToren pleegen ieder te ge- nieten of genieten nog vryheid van Excyns voor twee oxhoofden wyn en vyftien tonnen bier, en de Studenten voor een oxhoofd wyn en zes ton- nen bier. De Bibliotheek dezer Akademie is vry aanzien- lyk. Met het verzamelen derzelve werd alreeds in *c jaar 160 aanvang gemaakt, zederc is zy geduurig in getal toegenomen. Men vindt 'er eene goede menigte van gedrukte en gefchreeven boeken, onder welken eenige in de Syrifcbe y Arabifche en Cbineefche taalen gevonden wor- den. Ook rnoet volgens be Quit van den 2. Oc- tober des jaars 1738. van ieder boek, 'c welk met Privilegie der Staaten van Gelderland gedrukc wordc, een gebonden en vvelgeconditioneerd Exera- plaar aan deze Bibliotheek gegeevcn worden. Behalven dezen vyf hier boven befchreevene Univerfiteicea zyn 'er in ons vaderland nog verfchei* dene ILLUSTRE GYMNASIEN of doorlugtige Schoo. len , welker oprechting en tegenwoordigen Staac ons nog kortlyk te befchouwen (laat. Wy zul- len ze derhalven volgens haaren Rang opgee- ven, LYST L Y S f D E R DOORLUGTIGE SCHOOLED IN D E FEREENIGDE NEDEfc LANDEN. DOORLUGf IGE SCHOOL TE ZUTFENl Deze is opgefecht door de Staatenvan hetkwar-* tier, in den jaare i6$6. Tot eerfte Hoog- leeraars in dezelve werden aangefteld Johan Lo- meijer'm de Hirtorien entaalen, enJobanFlen- derus in de befpiegelende deelen er Philofophie.- Yhans heefc men alhier eenen Profeflbr in de Rechts- feleerdheid en eenen in de Hiftorien en Letter - unde die ieder tweemaal ter Week openbaare Les- fen geeven. De Stads Bibliotheek , die in de Groote Kerk geplaatft is , ftaat onder bet opzigt van den Reftor der Latynfche School , als BiUio- tbecarius. GEWEEZENE ILLUSTRE SCHOOL T DORDRECHT. De Regeering dezer Stad, rechte, na de Re- formacie, in den jaare 1570. eene Uluftre School op DER DOORMJGTIGE ScHOOLEN &C. op, in het geweezen Grauwe Zuftsren of Cla- riffen Kloofter, om jongelingen in de Griekfche en Latynfche taalen en in de beginfelen der Wysbe- geerre te onderwyzen. Schoon de beftiering dezer School wei eer aan zeer verrnaarde en bekwaatne rnannen is toevertroutfd geweeft, heefc dezelve center nimmer gewenfchten opgang ge- maakt, niec tegenftaande men haar in \ jaar 1634 door het aanftellen van eenen ProfeflTor in de Hifto- rie'n zogc ftaande te houden , is zy echter allengs- kens geheel vervailen en van dezelve niec dan een bloeijend Latynfche School overgebleeven. Ook vifldc men hier nog eene redelyk fraaije openbaare Boekerye als mede eene Anatomie of Ontleed i: |[a 1 ' mer voor de Geneesknndigen. DOORLUCHTIGE SCHOOL TE AMSTERDAM. Deze waereld vermaarde Koopftad, haaropkomft en aanwas voornaamlyk aan den voortgang en de uirbreiding der Scheepvaart en des Koophandels ver- fchuldigd zynde, heeft men zig aldaar niet vroeg zeer fterk toegelegd op de aankweeking der ge leerdheid en Letter - oeffeningen. De Regeering dezer Stad echter in -aanmerking neemende, dat de Jeugd in 't gemeen te vroeg en ecr zy eenige gron- den van Philofophie of andere Weetenfchappen ge legd had , van de Latynfche Schoolen naar de Akadtfrnien gezonden werd , en dus groot gevaar liep, buiten *t oog haarer ouderen zynde, tot on- gebondenheid te vervallen, befloot in 't jaar 1629 eenen Profeflbr in de Philofophie en Hiftorien te beroepen. In hec volgend jaar befloot men tot hec beroep van twee ProfefToren , waar toe Burge- s mees- 340 LYST DER DOORLUGTIGE SCHOOLED "7 meefteren en Scholarchen gemagdgd werden. Tef- fens beflooc men hec Kerkje .van hec S. Agnieten Kloofter, op de oude .Zyds Voor-Burgwal ftaan- de en dies tyds door de Admiraliteit toe een Pak- huis gebruikc wordende, tot het houden der open- baare LeflTen bekwaam te maaken. Doeh zo dra dit befluit rugtbaar werd , ontmoete hec zelve ern- ftige tegenkaming van de Scad LEIDEN , welke voor de vermindering van 's Lands Hooge Schoole aU daar, bedugt was. Men verbleef het verfchil aan de uhfpraak der twee Gerechtshoven van Hollandj welke zig , niet tegenftaande de door verfcheide in- en uitlandfche kerklyken geopperde zwaarigheden ,en bedenkingen> ten voordeele der Stad Amfter- dam verklaarden. Men ging derhalven voort en beriep tot de eerfte Profeflbren Gerardus Jo- hannes Poffius en Caspar Barlteus ; de eerfte in de Hiftorien., detweedein dePhilofophie en Wel- fpreekendheid. De doorluchtige School werd op den 8. January des jaars 1632. geopend met eene plechtige Redevoering , die door den Profeflbr Vos- fius onder eenen grooten toevloed van menfchen , uitgefprooken werd. De ftoffe zyner Redevoering was de Hiftoria Utllltate of over het nut der Hifto- riekunde. Ook deed de Geleerde Caspar Barlseus eene welgepafte Redevoering, onder den tytel van Mercator Sapiens of de wyze koopman. De gemelde doorktgtige School werd , gelyk wy hier boven gemeld hebben, geplaatft op de oude Zyds Voorburgwal , ook de Fluweelen JBurgwal ge- naamd, aan de Ooftzyde. Het gebouw derzelve , weJeer het Kerkje van 't Agnieten Kloofter, heeft veel van zyn^ oude gedaante behouden , onder an- deren een Spits torentje , midden uit het dak ftee kende. Men treedc door eene fraaije hardtfeenen IN DE VEREENlGDENEDRLANDEN.2 4 t Poort, in welks frontefpies hec Wapen der Stad, boven hetjaarcal 1631 geplaatft is, op eene ruime plaats en voorts in de gevvezen Kerk , thans in drie verdiepingen verdeeld; de onderfte is een Admira- lireits Pakhuis , hebbende zynen inL'ang op de oucte Zyds Agterburgwal ; op de middenlle of tweede verdiepmg zyn de cvvee Gehoorzialen , (de groote en de kleine) der doorluchtige School , en op de bovenfte verdieping is de Stads Eiblloibeek. De groore Gchoorzaal is een lichtjangwerpig vierkanc en ruim vertrek. De Catheder of Spreek-tloel ftaat in'c weften; rondom llaan netce geftoeken voorde VVet- houderfchap der Stad , voor de Curacoren , Profes- foren, Predikanten enz. In \ ruim zyn zeven zic- banken. Langs de wanden van hec vertrek hangen de fraaje af beeldzels van omtrend vyftig beroewde en geleerde Mannen , van allerlei Staat en gezind- heden ; in -c jar.r 1/43 door den Oud-Prefident- Schepen Gerard vaft Papenbroek , aan de door- lugtige School vereerd. Boven het SpreekgeftoeN ce ziet men de becldtenis van den vermaarden en geleerden Laureris de Metiicis. Agter de gfoo- te volgt de kleine Gehoorzaal , in welke de Cu- rarorea en Profeflbren byeenkomen eer zy zig naar de groote Gehoorxaal begeeven. In dezclve zyn mede fomtyds leffen gegeeven ; ook ?:yn aldaar een Cacheder, zeer nerte geiloelten en k-rtflen,- en in *c ruim befloten banken. , De Engelfche Episcopate gemeente gebruikt dit vertrek coc haare Godsdienltige vergaderingen.^ Tegenwoordig zyn 'er zeven Profeflbren in deze doorlugtige School, naamlyk' een in de Gvage. leerdheid) een in de Hiftorien, H^ljprecksndhcid^ Griekfcbe Taal en Digtkunds ; eeii in de Oofter- fcbe Taalen en Qudbeden\ en eea in de Ontleed- Q en LYST DER DOORLUGTIGS SCHOOLEN en Heelkunde. Voorrs een Leftor of Leeraar in de /^?- Zeevaart en Sterrtkunde De &#<& Btbliothetk bov.n de gemelde twee Gehoorzaalen geplaatit , is van veeler lei boeken voor- zicn, onder welken eenige zeer goedeGriekfcheen Latynfche Hando 73 C 58 Caen || 27 Cahors * So 74 Cambridge 53 33 Carlsruhe 77 1 4 Catanea 16 4a Coburg 74 Coimbra 49 Compoftella Cracaii ill 0. Danczig Darmftadc Dijon billmgen Douai Dordrecht Dorcmohd^ ird 79 75 6t ISfAAMLYST DER UNIVERSITElTEN , Dublin u 5B Gripswal^ Duisburg, 84 Groningen E. H. Edenburg 57 Elbing 120 Halle Elvas 5 Ham Erfurt 93 Hamburg Erlangen Hanau Evora. 49 Hanover Harder wyk F. Heidelberg Helmftad Ferrara 14 Herborn Florence 8 Herford Franeker '5* Herlufsholm Frankfurt (aan den HofF Mein) 79 Hongaryen Frankfurt (aan den Huesca Oder> 96 Freiberg, 3 j fulda* 78 Jena Gv Ingolftadt Geneve I Oft Inlpruck GiefTer* 78 Girona 47 K. Gotha 98 Gnefen- J3 Kaflel Gratz 67 Keulen Granada* 44 Kiel Grenoble 34- Kiow Sottingew 8? Kleef 97 91 *9 o 235 89 88 79 %6 106 74 119 47 94 69 61 112 86 Pag. N. Koningsbergen no Nancy Koppenhagen 103 Nantes L. Napels Laufanne 100 Neurenburg IVT* Leiden 120 rsimes Leipzig 95 o Leuven 59 v/ Lerida 48 Odenzee Lingen ' 85 Oeringen Lion 29 Oetingen Lisfa 113 Olmutz Liflabon 5 Orleans London 55 Osnabrug Lubek 9' Osfuna Luneburg 90 Oviedo Lund 108 Oxford. M. P. Maagdeburg 9i Madrid 40 Paderborn Majorca 4 8 Padua Marpurg 17 Pampelona Marfeille 34 Parys Mciflen S>8 Parma Mentz o I Pau Merspurg 77 Pavia Mesfma 16 Perpignan Milaan Perugia Minden 86 Petei sburg Modena 4 Pifa Montauban SB Poitiers Montpellier 3 2 Pont a Alouflbn Moscou 118 Pofen JVlurcia, "44 Praag. Pag} 38 ad 15 74 1 06 74 77 64 16 85 44 .46 *3 5 3 33 n "5 9 28 35 113 Rheims NAAMLYST DER U^IVERSITEITEN, ehz. R. Rfieims Rhintden Rype Rome Rothsnburg; S. Salamanca Salerno Saltsburg Samarem Srjagosfa Schafhaufen S^-.ietifmgen Seroe Sctubal ofSc, Sevilla Sienna SiguenZa SoiflTons Stargard Steinfurt Stertin Stokholm Straacsburg. T. Tarragona Thjmar. Th)rn Toledo Tortofa Touloufe TreS'ifo Pag. 35 Trier 84 Tubingen 1 06 Turin 10 74 U Pag: 81 75 i Upzal 107 ^ 2 Urbino 12, l ? l Utrecht. 107 5 V. 47 28 Valadolid ( 41 103 Valence (inFrankryk) 34 74 Valencia (in SpanjeJ 45 1 05 Venetien 4 Ubcs yo Verona 7 9 W. Warfchauw 42 Weenen 66 Weimar 97 Wilna 112 $* Winsheim 74 Wittenberg 92 36 Wolfenbiutel 90 Wurtzburg. 72' 50 z. / iio 97 103 232 4 47 Zerbft 3 1 Zurich 7 Zurpheaf .-