PM 1978 A8 'ornia lal y NiA SO LA JOLLA. CALIFORNIA SHEA'S LIBRARY OF AMERICAN LINGUISTICS. VIII. VOCABULARY OR PHRASE BOOK MUTSUN LANGUAGE OF ALTA CALIFORNIA. BY THE REV. F. FELIPE ARROYO DE LA CUESTA, OF THE ORDER OF ST. FRANCIS. A. NEW YORK: CRAMOISY PRESS 1862. J. MDNSELL, PRINTER, ALBANY. JESUS, MARIA ET JOSP. ALPHAB S . RIVULUS OBEUNDUS, EXPRIMATIONUM CAUSA HORUM INDORUM MUTSUN MISSIONIS SANCT. JOANN. BAPTISTiE, EXQUISITARUM A FR. PHILIPP. AB AR.YO. DE LA CUESTA, SUPRADICT^ MISSIONIS INDION. MINIST. OPUS PITILLUM, ET RENANSCENS ELABORATUM MEATiM IN TEMPORE ATTREPIDATIONIS ME.E. ANO DE 1815, CON PRIVILEGIO DE . . ('ONYENIUNT REBUS NOMINA S.LIM; SUIS PR0ESC1TUM, ET MONITUM. 1 M . Mult a menda invenienda erunt in hoc opuscule-, quia enuntiatio- nes, quas volo apportare hie, audita; sunt in mapalis Indorum, et celeriter scriptse sunt, quapi*opter quandocunque ea legas, averte, quod aures decipiuntur multo, et multitudo vocum confundit veram cognitionem dictorum quae vix possunt scribi ab resonantiam in auriculis, et ob interturbationem literarum eligendarum ad bene scribendum, salvo melioribus. Fr. Philippus ab Arkoyo de la Cuesta. V. ' T. Incipit conatus nostev circa banc copiam sententiarum Indorum, seu vocuin, vol verborum incolarum hujusce Missionis Divi Joann. Baptistse, comprelieudens omnia antea a me elaborata, circa quorum discursum quaxlam hie notanda. Primum : quod nullum iuveni verbum scriptum in idiomate dictorum Indorum : Secundum : quod vix excogitare possunt syllabas, seu literae idoneae ad scriptionem dic- taruui dictiouuui : Tertium : quod desunt huic idiomati qugedam literae Alpbabeti : ut B. D. F. Z. necuon et aliae. Quartern : quod ad bene pronuntiandum adhibenda est industria linguae, et auditus, oris, et nasi, ut placibile exeat verbum indicum, et si non irrideant Indii, assolet. Quintum : quod proludendum est cum pueris, et senibus, qui ut inscii linguae hispanae perfecte profecto proferunt. Sext: quod ordo alpbabeticus non est rigurose sequendus, scd om- nia sicut jacent et Archetypon ostendit, incipiendo a Lit. A : C, &c, usque ad ultiman. Septim. et ultimum : quod post inchoatum ne- gotium, destitissem ab eo, ni me Amici preces, uti pergerem, pertulissent. Patravi bunc Iudicem ad expergefacieundum, et adaperienda alia Idiomata, quorum sententiae idem quod sermo Mutsun, et castus Castellanus indicat, significaturas sunt in codice hoc. Habebis semper prae oculis, quod hoc ad propriam utilitatem, et fortuito ad alienam scriptum et scribendum est : insuper si lege- ris, parce mi, Lector. In Sancti Joann. B®. Mision. dia Dominica in Albis Ann.MDCCCXV.— 1815. Legi hsec multoties, seu millies ; et ut faex, et falsitas disjiciatur ex hoc labore, et opere, notandum est; quod quanquain boc idioma Vlll ineloqucns videatur et inelegans, in rei veritate non est ita : est valde eopiosum, oblongum, abundans et eloquens, ut experientia te doce- bit : v. g. Asagnis macse ammani liacas, et alia multa exempla tradueta, ut boc in castellan : se abrio a nosotros el pelo, lixivia a ellos, et videtur illuniinosum, non obscurum : se azoto nosotros lluvia a ellos : significat, traducendo de verbo ad Verbum dictam oratio- nem ; sed cum nostra lingua castellana odibilem faciat hanc loque- lam, et modum loquendi, bine est, quod utendum est parapbrasi, ut usus sum, et utor traductione parapbrasali in omnibus periodis idiomatis Mutsun, et aliarum barum gentium, sicut in apposito non traducendo de verbo ad verbum, sed, inquirendo sensum ex- pressionis verum : nos did el agua de cava : (o mejor) nos azoto de cava el agua, (d) nos llovio de cara, (d) nos dio en la, cava el agua, (fee, (fee, elegantiora. Fugiendae sunt ambages, et amandandae ab amatorje Linguarum. Ignomines et ignorantes facile addiscunt indi- cum idioma, non quia utuntur praeceptis gramaticalibus, sed quia capiunt verbum, etejus sensum, et continuo conversantur cum Indiis, sed cum aliis diversarum linguarum. Caret etiam hoc articulis Idioma, et multorum casuum, sed non numerorum; quamquam raro utatur plurali in nominibus, sed ele- gantior modus eligendus est, ut melior fiat comparatio, et melius comprebendatur mens indica dificilis intelligentiae ob nimiam synco- pam, et synalepbam cum anaphora nominunt, quarum annotationes scribo sic claritatis gratia in hoc Bivo expressionum, nominum, &a. VOCABULARIO MUTSUN. Nomina, verba, participia, adverbia, prtepositiones, atque omnes tarn declinables quani indeclinables orationis partes, quae incipiunt cum litera A. 1. i Annepe haca ? & Quieh sabe donde estd el o ella ? 2. Ara hac tacumis. Y se le atravesd en la garganta. 3. j Aras me at chopsonte ? £ Que & ojo lo tienes 6 cargas? 4. Aisa niacse guallun. JVos tienen ellos envidia. 5. Amnenin macque. Nos hemos mojado. 6. Atiiiii ca. Vengo por trigo. 7. i Ara anit ultugue ? g Y luego donde se pone ? 8. i Attena mes guesimin ? g - Quien te ha encendido lumbre? 9. Asthru mes gimanin. Ausaima ut supra en Castilla. 10. Ara us ianunis. Y despues me dolid el vientre. 11. Aisase ai inquisse. Las bellotas'les cuadfan, 12. Aijax. Ausaima. 13. Aisa ai»s : co ca que. Mira, yo digo qtie a ellos les cuadran. 14. i Anit men ? | Donde vas ? 15. Auinn nisia urcan. Dame ese mdrtero. 16. Ara me caj githrapsi. Y luogo me estiras. 17. j Attena cannis piisocri ? | Quien me tocq con los dedos ? 18. Accui. Entra. 19. i Attena guisen nepesse ? g Quien ha derramado esto ? 20. Aipire pifii pagcha. Algunos saben y conocen. 21. Aruta arna men chakanpe etuen. De mananita me traes lo que pillaste. 22. Aisa pifii sepienin. Ellos acaso de hartos lo dejaron. 23. Amsasle. Se les ha heeho dano. 24. j Atteset me uttumin curca ? £ Para quien has guardado el pinole ? 25. ! Attina chayare ginne ? £ Quien anda con los pies abiertos ? 26. i Attena mes humiris ? ? Quien te bautizd ? 27. Ainn emehscha ahamen. Dame, 6 trdeme un manojito. 28. i Attequinta najan chausara ? | Quienes estdn alii ? 29. Asinun ca. Estornudo yo. 9 10 VOCABULARIO MUTSUN. 30. Amai Menes. Como sobrino y nieto. 31. Aratcun me hacas. Le dardas. 32. i Asaha mes cabin equeths? 33. i Ara inthrisnane rotes ? g De veras te dueles de tus pecados ? 34. i Atteset me pacca ? A quien buscas ? 35. Atapisu ca. Voi a atisbar. * 36. Attia canines attan. Yo nada mas le atisbo. 37. ; Anta me sacquin ? g Donde esta tu escoba f 88. Arquiste am que. Mira, u oye : se aparte. 39. Arquinei. Dividete, 6 ap&rtate : dej'a el camino. 40. i Anpiset utig me ipsen? g A quien quicres mas? $c. 41. Amsaste me canis. Me has hecho dauo. 42. - 6 Attequin runaste ? g Quienes son bailadores ? 43. i Arano inthris uhisonis ? g Y esto para que lo quieres ? 44. i Arus cas atte ocque ? g Quien me ha despachado ? 45. i Ara me inthris polsocsi ? g Y que es esto pintado ? 46. Accu macse Patreme. Entremos en casa del Padre. 47. Asiagte. Distinto, diverso. 48. Amapui me isu. Comete tu mano. 49. Archasiamin. Orquete. 50. i Ampitua suttunin ? g Cudl se revento 6 rompi6 9 51. ^Attequinta hisica palamir? g Quienes ayer se dieron palmazos en elfiador. 52. Athrua haca. Lo eompone el 53. Aii tomome. Yen, te hago pedazos con los dientes. 54. jAntain punsiguis? g Donde esta lo que cojiste? v. g. el pajarito. 55. Acquenin hac : tinquenin por. Se alzo, saltd la pulga. 56. Ahachanme ginne haca. El anda escondiendose. 57. Alun met eboie. Te ibas & romper 6 qucbrar. 58. Attuemitit me cannis, cochop ca totion. Enmiendame 6 corrijome cuando yerre 6 me equivoque. ♦ 59. Axii nuc : arimitit. Dale otra vez : dame otra vez. 60. Athsquiste pire. Estd rajada la tierra. 61. i Atchreitac chirse ? Ah! que se faja ! 62. i Attias me attia ? g Que no mas 2 Dices, prometes, ^"C, 63. i Attias ca attia ? g Que v. g. Yo hablo a ojo ? 64. i Achiensmin nue me, istane ? Dicen que eres un ladron. 65. i Attena amanc porcosmin ? g Quien es tan famoso 6 buen artistaf 66. Aguistac cannis tion. Con la zurda 6 izquierda me tiro. 67. Ara hac gecospin elevin. Y sefue callada la boca. 68. i Anpiset me hinsen ca tic- ? g A quien quieres que tire yo ? 69. Aniereh hac ethroe. JIa dormido muipoco. VOCABULAHIO MUTSUN. 11 70. Arespistap pifii haca. Acaso se pclcd por zelos. 71. Ameispu ca. Estoi jugando solito. 72. i Amagnes pujuths '.' / Que se come rl pan ? 73. Aisa pifii insquin. Ellos acaso vaciaron. 74. Anin jurecuar rue. Dame la cuerda de nervio. 75. Aihsjuri: aiyuths. Venid : ideas. 76. Axtunin ca sit. Se me quebr6 un diente. 77. Acsugte aisa. Ellos entraron. 78. ^ Anta jotiognis ? $ Donde estd la bolsa f 79. £ Attena nu chaora chomeleiste? g Quifn estd a!l{ en cuclillas? 80. i Attena nu latchia egilliste ? g Quifn estd alii par ado solito ? 81. £ Ara ne inthris ? gYestoquf.es? 82. i Atchi'i mam insesmin ? g No sabcis llorar, 6 no sois llorador ? 83. i Anit me oicun ? g D6nde lo cojiste ! 84. Anure hec amane. Va medio cai/fndose. 85. -Attena ramai guilleste ? g Quifn estd adentro escondido? 86. i Attena ruisincsi ? g Quifn ticmbla 6 se menea sin cesar? 87. jAnapiesi? Oh.' quf pcquenito ! digno de lastima! 88. Ausicgnet ene. Para que despues escriba. 89. i Attena mes yiras ? g Quifn te di6 puntapies 6 coccs ? 90. Atmuyaths singsma. Peleaos, muchachos. 91. Asepite am lacac. Ya vieron los dnsares : ya estdn sobre t(. 92. i Attena pina ? g Quifn estd ah{ ? 93. Athrieste me am sinpicsun. Pareces otro con el panito. 94. ^Atteset hac ruta? g Con quifn, 6 a quifn habla? 95. Ataspismac miste. Bueno Vigias 6 Atalayas. 96. Aiun men itocpis. Dame 6 trdeme la servilleta. (iVa si.) 97. i Ara unhrisun me itocpo? g Y tfi con qui te limpias ? 98. Aiun, ca acana. Trae voi a tirando, 6 sacarlo, 6 dejarlo. 99. Arai nuc : amisi nuc. Dale : tenia. 100. Ayimei nuc : arsei nuc- Pidele lo que le diste : (dale.) 101. Attetiyuths. Dadle alguna cosa. 102. i Aras mes inthrishvisi ? g Y para que querrds eso ? 103. Aratiyuths. Dadle. 104. Aiun pina. Trae lo que estd ak{. 105. Aru me cas noton. Antes me abofeteaste. 106. Aru men cas nimin. Antes me mataste 107. Attia cames at arjuguefii. No mas te vengo & ver. 108. Appa : oisiosi : macson sothreis. Padre, trdenos brasas otra vez. 109. Asatit cannis. Apdrtame elpelo. 110. Amitit cannis. Llfvame, 6 tenme. 111. Acutit cannis. Enframe. 12 VOCABULARIO MUTSUN. 112. Ararit cannis. Dame. 113. An'anit cannis. Perddname. 114. Aruta ca macans usgin. Manana os est are triste. 115. Aperei nuc inna. Quitale las moscas al enfermo. 116. i Anta me palaglloes ? g Donde estd tu escarmenador ? 117. Attiayuths irugmin. Callaos todos: estaos quietos. 118. i Amanmes cames aru ? ? Que te he dicho la verdad? 119. Aru thrugis, huac tliralamin. De dia sudd el. 120. i Anta me giguis ? $ D6nde estd, 6 tienes el herrete ? 121. ^ Attena ne inthro ? g D6nde estd eso como se llama?... 122. i Anm-hoasta men ? g Donde eres ? 123. Ara i anme si ? $ T d6nde estd al agua ? 124. i Attiac mac huisa torquena ? ^Nodijiste que ir{amos por amoles? 125. Aiyiuths ma. Venid. 126. Asquinin ca ese. Me queria rodar, 6 iba d rodar. 127. i Attequinta chite ramai ? % Quienes bailan adentro ? 128. $ Annitcus me uges iabesse ? g Ddnde guardaste las Haves ? 129. ^ Attena huis suguispu ? / Quien comenzC d discurrir? 130. Aruta siocue torquena macque. Manana si iremos por amoles. 131. Aijuguespuths : aijugtiespuinths. Apartaos : quitaos de ahi. 132. ^ Annit hac otsiognis ? g D6nde 6 enddnde le hirieron ? 133. ^ Arasca anni oiona pattise ? g Y ddnde coj'o go chia (Semilla para refresear.) 134. • i Antam gitirimas ? g D6nde tienes el trompito ? 135. i Anta curca ? sata nepesun rote, g Ddnde estd el pinole ? Como que estaba con esta. 136. Aminmin me am sucasmu. De veras te han acosiumbrado d fumar. 137. i Annit me gineicun ? g Ddnde fuiste? 138. i Annit macam ? g Ddnde vais ? 139. ^ Attena macams jaguaicun ? $ Quien os ha llamado? 140. i Assapinse me ? g Que te has hecho el paso del Rin, d te has abierto elpelo ? 141. i Annit macquet ginena ? g Ddnde iremos a andar d pasear ? 142. Acaicun yaguisun esgen. Se han quitado los tularenos el vestido. 143. Aru men chulguinis. Lo topaste d acertaste por casualidad. 144. . Ananit, macsene. Ferddnanos. 145. i Arus ca hacas aingileicun ? $ Cuando le he visto? 146. Anni Patre has tumiris. El otro Padre lo bautizd. 147. Arua itman mrcque. Nos levantamos de manane. 148. Attenis neppe. Se qutbrd esto. 149. Aiun sirac : jumitil cannis. Dame avellanas ; dame. 150. Aipu hac utrel. Se ve tu arrecada. VOCABULARIO MUTSUN. 13 151. Acqucs aulli. Amarga la sal. 152. 1 1 Attena ta\6 ? g Quien toca 6 llama ? 153. Aru ma tircunis. De veras se cort6. 154. Acai me jasiom. Quita la vergilenza. 155. Ar*u me hac hac arana. Dice que ya se lofue & dar. 156. Aimugte sittia: aimugte. Puras, 6 menu chiquitas : puras. 157. Amiumpe macse mes. Te enscnamos nosotros. 158. ^ Atues me cannis ? g Que me cstds mirando ? 159. i Attena piSi uchi ? g Quien abre ? 1G0. i Aipus cannis ? % Que se me ve 6 mira ? 161. Aqueninin ca. Tengo sed. 162. Ammisi papel. Trae el pap el. 163. ^Annit camas tunne ? ne tucaitac. $ D6ndc te llegd? Aqui al pecho. „ 164. ^ Attena puriure? $ Quien estremece, 6 haee ruido en la lierra ? 165. Aru ca hacs giniana: eque aipu. Antes le he buscado : no parece. 166. Ausun ca : jassa ca athris. Estoi bostezando : tengo ganas de vo- mitar. 167. Asapui mamjasmin. Tonto, dbrete el pelo : hazte el paso del Rin. 168. Aths macugmin. Viuda. 169. Atsiagnis : cochinognis. Muchacha : mozo. 170. i Arusmin se me ? g Eres soltera corrompida? 171. Aujaie am tursi. Todavia hai 6 hacefrio. 172. Amoeispu hac oepeis. Estd enredando acaso. 173; i Attena nepper nogicun ? g Quien lo ha guardado y escondido ? 174. i Attena nepper opigiieiscun ? g Quien lo ha sacado y descubierto ? lib. Arui nuc, othro cari. Dale, anda 6 vete afuera. 176. ^Attequinta cua ? g Quienes lo han dicho as{? 177. i Austhrusminse me amanc ? g Que eres goloso 6 comedor ? 178. ; Asiunin Patre ! / Qui lastima de Padre ! 179. Agetea rote. Estd en otro lugar, 6 parte, 6 sitio. 180. Aiji surpihui 181. i Annitunta encstap ? j D6nde escribicron esto ? 182. ^ Attena ulepin sagiie ? j Quien quit6 el canto, 6 quien tuvo flojera para cantar. 183. Artiscun semon. De repente se mueren. 184. Ausiet ec jiguin. Para que despues no lo sacuda. 185. Accara hac pirese. El mira h&cia arriba. 186. i Arus cames incai ? i ¥ cuando te he hablado f 187. ^ Attena ne chopoma? i De quien son estos trastesf 188. i Attetens cannis mirahiha ? j Quien me ha de regular lambien ? 189. i Ara met atteset aran ? j Y luego d quien se lo dards ? 14 VOCABULARIO MUTSUN. 190. i Anne pifii hac et elepu ? j Quien sabe d6ndc irhl 191. Attia ca sagueguispu. Yo no ?nas estoi medio cantando, 6 hacicndo que canto. 192. i Attena raute ? j Quien grita en el baile ? 193. ^ Attena joguote ? {Lo mismo.) 194. Aiatmin am girone. Anda de una parte & otra. 195. Aiun, ca tasquen. Trae como pinote, y lo acabo. 196. Attena ar usquen ? au quen? i Quien ehill6f 197. Aru ca juca saguen. Yo mude el canto. 190. Aupei guechigliesi. Asailisto. 199. Attia ca at muilu. Yo no mas undo con los oj'os bajos. 200. Aisa momsiemsa. Sua cuentos de ellos. 201. i Attena upuimis ? g De quien es lo asadof 202. i Anit met teguon ? j D6nde esconder&s t{i ? 203. Apsa guate. Mi padre viene. 204. Aisa tiison juyuste. Ellos tiraron primero. 205. Aigipin haca. El quil6 lo que perdi6 6 did. 206. i Anta hac macquis ? j D6nde estd su tapon ? 207. Athri equethssun hac noccos. Sin pecado concebida. 208. i Attese me aiuguen ? j A quien viste? 209. Aipire thratuhule. Algunos hablan entre dientes. 210. jAman mes ca ? j Que te digo 6 he dicho la verdad*. 211. i Attetam cannis ara? g Qui6n me ha de darf 212. A r uaste me : ucchaismin. Eres liberal. 213. i Attestac me aingiieicum ? }A quien has ido & ver ? 214. Athri ca unispin : sutgingne jai. No quise: se estira el morro, 6 boca. 215. Amanin ca cata sitllugte. Me parecid como chiquito. 216. i Attena mes monses ? j Quien te avis6 f iquien te lo dij'o t 217. Asignene macque. Se nos aborrece, 6 somos aborrecidos. 218. Agsin, esso. Aborrecimienlo, fastidio. « 219. Aguillen. Dado en poca cantidad. 220. i Arus at cati ? j Que antes estaba asi ? 221. i Attepe nu epenin nequen ? i Quien sabe quUn pas6 con aguat 222. Agetca can ethren. Yo duermo aparte. 223. Agei, ca epe. Hazme campo, paso. 224. Ainn pina hihulligmin. Trdeme ese encortado: v. g. unpalo. 225. i Anta me unjasin ? iD6nde estd tufuelle 6 soplador! 226. ; Araha ! pina mes guate sicot ! ; Oi/e ! ai ! tras te viene un topo. 227. Amoeispa, roroispu haca. Estd jugando, entreteniendose el. 228. Aiuguei me esgen escogte. Mira que estd, al reves tu vestido. 229. Alen, luguin. Se quiebra y sale de su sitio. VOCABULARIO MUT.SUN. 15 230. Amagnis nuc onigma. Dicen que sehan eomido a un prSjimo. 231. i Annit me mistus ? ^ Ddnde te has calentado ? 232. Appate cames. Tit, eres mi hijo. 233. Ayi, Tethomin. Ven, cuftada. 234. Aruta, macse assan eteisini. Mailana venimos a taparlos, encubrir- los, §C 235. i Attequinta ne huirimui? | Quien esld a qui abajo? 236. Arat cannis. Dame. 237. Aipu men gin hiha. Tambien se ven tus ojos 6 cava. 238. Achiguasmin. Baboso, d babosa. 239. £ Antam michus ? ^ Ddnde estd el palo que denes para enderezar las Jaras? 240. Aqueste pire. Amanecid. 241. i Anni pifii rote ca gracat ? $ Dunde estard mi nombre ? 242. Aru arna. Antes de mananita. 243. i Annit mes cayi ? g Ddnde te duele f 244. ; Attequin pini agenpin ? $ Quienes so?i los que se huyeron ? 245. Atpesi, misimpe. Bien, derechamente, como se debe* 246. Ampi - b que ! Oyes $ cu&l ? 247. i Aru ca hacs mecsente ? $ Antes le mire? d que dntes le estuve viendo ? 248. Attetit. Regdname : hdbhime mal. 249. Anii: Argue: Are. Palo bianco : Roble: unpdjaro como garza. 250. Asurian : Asit : athsaths: aiaraths. Gorrion : otro : picaza : otro : que no se. . . . en Castill. 251. Atshsiagma : aguar : accus. Muchachas : Norte, d dedo de cara- zon: Banloa. 252. Attin ca huac surenis. Endereze elpdbilo, d h que sirve de pdbilo. 253. Apacma : Anacma : Apapahs. Padres ; Madres : Sobrino d Niete 254. Apsa, Ansa. Mi padre, mi madre. 255. i Attena maguin ? £ Quien cerrd d fui d cerrar ? 256. Aisa uthsgifia sagiie, co ca. Digo : que los dos contan juntos. 267. i Anta irec ? ^ Ddnde estdn las piedras d piedra ? 258. Asagnis macse am mami hacas. JVos ha dado 6 azotado el agua de cara. Nos ha cubierto el pelo el azote de la lluvia 259. ; Atpet ca ole ! / Ojala yo pudiera ! quien pudiera ! 260. j Anta jaquispismac ? j Ddnde estdn las d la que cargo el nino. 261. ; Aras cames inua opnes ? g Y cuando me has visto los pechos, pier- nas ? $c. 262. j Antan can tuyun ? g Ddnde esld tu trampa ? 263. i Attena hacas ingUimin ? g Quien te lo ha pensado d discurrido ? 264. ; Athreitae me siguepin ! isiapu !• / Oh cudnto te pedes ! muchisimo. 16 VOCABULARIO MDTSUN. 265. Accunui cannis. Enframe tu d mi. 266. Ayime amoipu. Ven, nos ensenaremos uno d otro. 267. I Annit cames accuni ? g Donde le entro ? B. Deest. C. 268. Chien can hui. Ahora comienzo. 269. Cati at hiha iniste. Asi tambien Lien. 270. i Cos me ? Co haca. £ Tu dices ? Dice el. 271. Chupeasmin, lalueniin. Mueve el viento lo bianco. 272. Coioroste huao hiiiraa oturescan. Se empedujo 6 encoji6 el ala del murcielago. 273. Cannyryuhs ai tepeti. Cortadme tambien & mi el tupe. 274. Cannis me miqueicun. Tu me has tentado con la punta del dedq. 275. Canmes Appa. Tu eres mi padre. 276. Can mes Inis. Tu eres mi hijo, 277. Cap mes Apapaths. Tu eres mi nieto 6 sobrino. 278. Can mes Ete. Tu eres mi tio 6 abuelo materno. 279. Can mes Moeres. Tu eres mi sobrino. 280. Cannis me Appa. Yo soi tu padre. 281. Cannis me Inis. Yo soi tu hijo. 282. Cannis me Apapaths. Yo soi tu nieto. 283. Cannis ms Ete. Yo soi tu tio 6 abitela. 284. Cannis me Moeres. Yo soi tu sobrino. 285. Can mes Anan. Tu eres mi mad re. 286. Can mes Sitnun. Tu eres mi hijo [dice la madre). 287. Can mes Apapaths. Tu eres mi nieto 6 sobrino. 288. Can mes Chinin. Tu eres mi abuela paterna. 289. Can mes Sitsus. Tu eres mi hijo [porque no es natural), 290. Cannis me Tagnan. Yo soi tu hermano mayor, 291. Cannis me tanses. Yo soi tu hermano menor. 292. Chinin me cannis. Yo soi tu abuela paterna. 293. Chirsi, chiri. Mi abuela: Abuela paterna. 294. Can ca. Mi hija, esto es, del padre. 295. Cancacma. Cacma. Mis hijas. Hijas. VOCABULARIO MUTSUN. 17 296. Can Inismac. Mis hijos.* 297. Cacbac. Cerviguillo 6 cogole. 298. Cachir. Sienes. 299. Caroes. Guaano. 300. Carcas. Mm las. 301. Caguis. Quijadas. 302. Catull. Pantorrilla. 303. Cothregues : Cborena. Culebras : Grillo. 304. Chorena: cholcbolua. Grillo: otro grillo. 305. Cbeies: Cajai. Liebre: Piojo. 306. Chasuni : cbisnan : earner. Un zacate: sanco ; otra ycrba que es dulce. 307. Chatia. Testiculos de ccrdo : Arbol Men conocido. 308. Cureg : cutis : cuti : astiguin. Piedra encarnada : poco, id. chi- quito. 309. Chupcasmin. Blanco. 310. Ckutsugmin. Verde. 311. Chirtismin. Moro amarillo, 312. Cuinuginin. Vizco- 313. Coro antiguin. Pies chiquitos. 314. Chaleus. Osa del pescuezo 6 cuello. 315. Cululis. Codo. 316. Cbalamsa. Orina y su vexiga. 317. Capis. Dedo pequenin. 318. Cochinoigma. Muchaehos. 319. Can. Yo. 320. Cachichi: Chojotca. Pudenda, S^c. 321. Chorogtes : Chipituc. Pato, Anade. 322. Cacnu : chagi : chilliscari. Tres especies de gavilanes, 323. Cacari : curis. Cuervo grande : sarapico. 324. Coro murthru. Pies prietos. 325. Chien charca. Ahora estd claro y despejado el cielo. 326. Chaquini, Labran (? labuan.) Arco sin nervio, y Arco de nervio. 327. Cliunui esgen. Eneoge tu vestido 6 achicalo. 328. Cates cam caithrim cuthrurase. Asi como yo te aprieto la faja. 329. Capjan : caroas. Tres, cuatro. Ansaima. Haec sohita verba capta sunt in principio studii idiomatis. 330. Canne oni ottengone. Antes 6 para que no te pillen. 331. Cboroepo, ume am amnegne pire. Estamos tristes cuando llueve. * Inspectabo hoc secundo : et hg;c materia indiget aliu particnlari tractu est valde difficilis quia figurat genituram, et geDethliaca alitor quam nostra castellana genealogia nobis ostendit. 3 18 VOCABULARIO MUTSUN. 332. Chortwpumc amane cochop amnegnetire. Nos entristecemos cuando llueve. 333. Chagnan bac Pirese. Anda mucho 6 adelanta el paso. 334. Catithruote: Catbriligte. Barrigon: Dientudo. 335. Calchiche : Chopsogsi. Voceador 6 griton : Virolento. 336. Cbogisi thramus. Cara virolientat 337. Cliileyuths, comeste maese. Bailed, nos hemos eansado nosotros. 338. Chopiolin hac ete. Repara ; 6 dard corcovos. 339. Cayi neppe mastber. Duele 6 estd fuerte este tabaco. 340. Cata Pichina guatereste tapere, ene risquiete buinimni. Por arriba estd grande como Pimina y por abajo puntiagudo. 341. • Chorcinin se men ? Eres doncella. 342. Cuti guate semonin. Poco falta para que se muera. 343. Chunni, tanni : cliunninths: taminyuths. Encoje: dobla: encojer, doblad. 344. Chucurinin ca. Estoi con cursos 6 evacuation. 345. Cati pifii macam imesa ocquenigne carta. Asi acaso vosotros todos despachais el correo. 346. Can hacas succan najan. Alii le sale al encuentro. 347. Cathspa met attia. Lo cojere entre dos palos d rnanera de tenaza. 348. Cua mes aisane : puthreisi. Asi les dirds : sopla bien. 349. Comeste ca quirivire. Ta estoi eansado de escribir. 350. • Chiras me am ene? / Que siempre estds escribiendo ! 351. Chitte macque oneia. Vamos bailando, 6 bailcmos, companeros. 352. Carcapui. Habeto tecum pollutionem. 353. Cathruenis haca. Se le quitd el grillo. 354. Capnen naha taba. Hoi es miercoles. 355. Chopopisguai : Sabato. Vi4m.es, Sdbado. 356. Catugue at por. Se matan a diente las pulgas. 357. Cata ne am rote. Como que aqui estd. 358. Cagja neppe. Amarga esto. 359. Chuierte ca. Estoi maio, emplumado, bien vestido. 360. Cocbop nasun soton. Cuando se rompe el tizon. 361. Cocbop cbutugte pire, lesocua icbon. Cuando estd. verde el campo salen los hombres. 362. ^Canse men Macas ? To soi tu marido. 363. Camun : patbs : giremi, sac, opnin. Tuno, otro, pinon gorde : otro chiquito, Gicote. 364. Cates era mones. Como si de verdad fuera de razon. 365. Cuiei Tacca. Chifla, hermano mayor. 366. Can ister otton rusum. Yo compuse esto eon saliva. VOCABULARIO MUTSUN. 19 367. £ Chilena ca capjanne ? g Voi d tocar 6 ic no iremos. 373. Cannis ciocue lloctiocte. A mi si no me csta, 6 cae Lien. 374. Cata at sus muretliu. Prieto como un carbon. 375. Comenin liac jithegine ! Hombre ; el se canso! 376. Cusayuths tinalia. Lavad ah{. 377. Chutuai oneia, cuti guate. Rempuja, compaftera; pocofalta. 378. Catiastap hocse panoche. Dieron no hace tiempo radon de panocha. 379. ^Chitmos mes ? g Que tepunzan los ojos 6 danpunzadas .' 380. Cata repiths. Como el cascaron donde nace 6 sale In bellota. 381. Cochop tolon rus iclion rus, pinaguai macque turtunin. Cuando nos sale saliva nos duele'el pescuezo. 382. Cochop tugne ruacaru ipsen nanti, nantimetennc caninse. Si qui- sierais me entenderiais. 383. Cagiitit cannis. Quitame los piojos. 384. Chunnitit cannis. Lev&ntame el vestido, digo, encojeme. 385. Caithri nuc, Aprietale. 386. Cachai nuc. Ponle grillos. 387. Cachuei nuc. Quitale los grillos. 388. Cagii nuc. Expiojasle : 6 quitale los piojos. 389. Chigh-ecte mis. Fienes pintado entre dos colores. 390. Canas tapipin mithre. To tambien mido mi grandor. 391. Can tapipin laiathra. lie medido mi altura. . • 392. Cati mones tursuingue. Asi les sucede d los ratones cuando tienen frio. 393. Chinagsigte amane. Estd mui apretado. 394. Culian tusilepan. Lo encarnado del ala del chanate, tordo. 395. Cata tigsin huac tupui. Como cola de zorrillo, asi su cola. 396. Catsin ca. Silencio, estense quedos, no metan ruido. 397. Cunile sigar. Ilumea el cigarro. 398. Cunile jutepa. La lumbrdda humea 6 echa humo. 399. Chien &n guate, co ca. Ahora vienen, digo go. 400. Catchasi usum rirha aisa. Ellos hablan con las narizes. 401. Casegne me. Te han de morder. 402. Cuti guate tenpenin si. Poco falta para secarse el agua. 403. Chacsaste aisa. Llegan ellos. 404. Cuti cas moccon. Me ha nacido 6 salido poco. 20 VOCABULARIO MUTSUN. 405. Cata hac richa. Como el que habla. 406. Casllugte mogel. Gabeza pequena. 407. Casegne neppe. Se muerde esto. 408. Catitcun ca esgente. Asi me vistiria. 409. Chorea men amane. JSstds en pelotas 6 encueros. 410. Cata iche. Como si fuera poco 6 pequefiio. 411. Camutit jaunan. Prestame la muger. 412. ! Chirime, hocco ? $Es este cuerno, de veras ? 413. Cochop lupigue, ara letsecsi. Cuando se remoj'a luego se ablanda. 414. Chira ca ar siquen. Siempre me peia 6 cagaba. 415. Chalca me coro. Son blancds tus pies. 416. Chaorae me chacartac, men chaguartac. Siintate en tu silla. 417. ; Chiena ca equithrenin, amn men cas sucsiesi ? g Que acabo de pecar para que tu me mires ? 418. Cachirigte. Pelado en las sienes. 419. Chuiepu macse. JSTos ponemos majos 6 Men compuestos. 420. Gate cares junchenpe pujuths. Como el gusano roe el pan. 421. Caquere. Se levanta polvadera (polvareda) y se mete en la boca. 422. Carcai : Quithrai. Enciende lumbre con palitos. 423. Cbaichisi cames etc Te he de apretar 6 hacer fuerza. 424. Chapaltac cas cai. Me duelen los rinones. 425. Chackas haca. Fide sin mas ni mas lo que le viene a la cabeza. 426. Chien hac guate tansesthru. Ahora viene el con su hermano menor. 427. ; Can tugne istan tipsin ! Ah ! si fuera mia esta coral 428. Chinagsi me amane. Estas mui apretado. 429. Chittei cata hocse Appathru. Baila como antes, 6 hace tiempo, con tu Padre. 430. Con cannis haca, ara can hacs con. El me dijo go luego y le dije. 431. Cuan id. id. id. id. id. coj. Idem. 432. Cuayne ; cogne. Asi; asi se dice. 433. Cuayne gisicone. Asi se hace. 434. ; Can tugne ama sirac, oleticane ! Oh ! si comiera avellanas ! 6 si las cojiera ! 435. Chececsi am gin cata peiiic. Q/os garzos como gato. 436. Chien macam jagiiagne. Ahora os Hainan. 437. Can hacas iet ijadute. To sere su madrina: el sera mi ahijado. 438. Chorocpo haca. Estd tristc. 439 Cochop isiguen tabajarismac. Cuando cesen 6 descanden los trabaja- dores. 440. Cochopo : onno, satte, morque, igue. Hacer burla de cinco modos. 441. Cata macam am jamama. Como si fuerais bobos. 442. Cames tamthragnit. iVb sea que 6 antes que te pegue. VOCABULARIO MUTSUN. -J 1 443. Chachiquispu aniane. Como que hacefuerza. Chaichiquispu. 444. Cusapan aniane. LaLadora de veras. 445. Cochop ca ijisa atarhe, caiji ca coro. Cuando piso lodo me dueh n los pies. 44G. Coroste : Coromac. Flaco, flacos. 447. Caullepat. Ave de boca gr.ande ; y as{ se dire al hablador. 448. Chacui met murtoeis. Haran la centinela esta nochc: andaras que- dito. 449. ^Cais me coro? $ Que te duelos 6 el pie ,' 450. Choppon liaca. El lo lleva le"jos. 451. Chuspan hac quetegtac. Escondi6 drtras de la enramada. 452. Cochop hisha utigue. Cuando .se compra cualquier comestible. 453. Chien guate Alis. Ahora viene el competidoT 6 contrario. 454. Cochop omienia siccto. Cuando los projimos cazan topos. 455. Cochop atchainis toinon. Cuando la muchaeha va a por toion (cierta frit til I a). 456. Chunurac ca uri. Tengo el pel o dcsaliJiado, hdeia arriba. 457. Chien guate urgesmac. Ahora vienen los esponsandos 6 novios. 458. Cogne nuc ca istane. Se dice que yo. . . . 459. Cochop injanene ara tanquigne chacanpene. Cuando se enferma se hace (apestle para thraer el D. 460. Cainin haca : cainin haca cochop richagne. Leduele, se enoj'a, 6 la siente. 461. Chimunis haca. Se d\6 tin tropezon con la cabeza. 462. Cangisti ma, chovcoste. Se seco de veras, se seed. 463. i Canse ne gegiiespis ? g Que este es mi espejo 6 sombra? 464. Chuquigte : llioctotic. Cabeza ahajo : suave, no duro. 465. Cata pinnan utespu. Como abispa hare monadas. 466. i Canse giieleole ? g Yo lo puedo y tengo poder ? 467. i Canse gtiele richasmac, amu men castage ? ^ Que yo soi hablador para que me pi eguntes ? " 468. Choqueregte. Viroliento 6 con hoyos. 469. Chit: chitsq : chaorac : cari. Voces del un Juego de escondidas. 470. Chaiepui men chalaca. Alaba tu blaneitra. 471. Cata men chuquigte. Como que estar boca abaj'o, digo cabeza aba jo. 472. Cochop ijime pire, gimsu macque. Cuando tiembla, nos ataranta- mos, la cabeza anda. 473. Chutte sini. Andar, 6 gat ear el nino, 6 en cuatro pies. 474. Chaipu m ima. Siempre te alabas. 475. Cari ijijuis. Vete afuera a saeudir : v. g. el scrape. 476. Chiligtiinin ca. Me he dado un (ropezen en el muslo. 22 VOCABULARIO MUTSUN. 477. ^Chulnenca chalasco ? £ Dcrranw 6 tiro las orinas 6 meados ? 478. Capjan ijutun si, scoge utbgin. Tres goteras, dos goteras. 479. Cochop tigone, ara puicun. Cuando se tira luego me empeze 6 no entra. 480. Cua iuacse nammisi. Asl lo oimos. 481. Chochon, Iiot. Palo de adoratorio de Indios. 482. j Catsi ocho ! Duelen las orejas. 483. Cancagne : equena nuc. Dice que no hai nada. 484. Chop hac tamu. Cuando se calienta al sol. 485. Chului yu. Salta, anda. 486. Catishpin haca, vottopin. Se ahorco, se ahorco, id. 487. Capthraspui, capthraspuijuths. Cruza las manos, cruzad las manos. 488. Cuan et cunme cannis eque esseti. Asl me dirias si no estuviera vestida ? 489. Cata am cua. Como sifuera, como si se hablara asl. 490. Can quegiien am. To le ataje antes. 491. Choson cannis. Me duele, escuece y quema. 492. Canepin can eie. Yo queria 6 iba a la porfid. 493. Cochop me talcu, guacun me ete. Si pasas el rio te ahogards 6 cuando yo. 494. Chocsocsi aru, cue naha putica: Te 495. Cochop aisa guajamu. Cuando ellos se aranan uno d otro. 496. Camuemit : caniutit. Entra en mi lugar, 6 sucedeme. Prestame. 497. Caruetit : carquemit. Fercame tu a ml : Truecame. 498. Coguon mac ete. Nos claremos. Toguionlo. 499. Catithrugmin. Barrigon. 500. Cochop thrura, jaslin equithremac. Cuando truena los malos temen. 501. Charactacoas inu minuagte, cuinugte asaha. El camino del cielo es de veras estrecho. 502. Cojo : pina guate cojoenis. Carga de came: aqul va 6 viene el cargador de came. 503. ; Can tugne men chaiths ! Ah! quien tuviera tus fuerzas ! Oh' si yo tuviera, Sfc. 504. Cuague at graquegne thripe. Asl se llama el cuchillo. 505. Ca megei : ca ma ainguei : ca mai. Mira : id: id. 506. Casipu haca. Se enoja : lo siente. 507. Chalsanin pini ana. Tenian ganas de orinar. ■ 508. Chasalina ca. Voi a mear. ~) * 509. Chasalisu ca. Voi d mear. j 510. Cochop emethsca ruca ilon, ara thremelele elevis. Cuando una casa se queme las demas se queman todas. VOCABULARIO M UTS IX. 23 511. Cochop ca humemu coro, pethrole cannis. Cuando junto los pies se me peg an. 512. Coliole ca juttu. Qruflen mis tripaa d barriga. 513. Cuesuin aisa aru. Bailaban y chiflaban como aguilon. 514. Cotcunme cannis. Me dirias. 515. Cua cas has imaa. As{ me dice 6 hace 61 siempre. 51G. Chorocpitii. Entristicete, ponte triste. 517. Can yujispu aijugui Diose. Yo espero ver d Dios. 518. Chorocpui me equeths. EntrisUcete'por tus peeados. 519. Cari nuc hac ethre. Afuera, dice, que SI duerme. 520. Chuquin elevis, 6 elepis. Fue cabizhajo. 524. Cochop eque inanme, chorogue sisum. Cuando no Ihieve se remoja 6 humedece con agua. , 522. Cochop mac nansasine. Cuando hacemos la esperiencia 6 cuando probamos. 523. Chipolsi, ritchu, chiicu, jochonsi. Lomudo, id. id. con hoyos. 524. Chojorsi. Con hoyos, 6 disparejo. 525. i Chaltiasminse me amanc ? £ Que eres meon? 526. Can at iispis. Yo debe. 527. Can mis humiris. Yo te bautize. Yo te lave. 528. Chipispu haca, chaispu. Estriba, hacefuerza el. 529. Cata hac megespu. Como que' el mira. 530. Chayaraste : chayarmis. Abierto de pies, 6 pies para afuera. 531. Cata muincui'ma huac mait. Su visa es como de mujer. 532. Caispu hac ete. Se hace senlir, enojar 6 doler. 533. Caitismin : chira hac cain. Enojon, sentido ; siempre se enoja. 534. Cagn'huma ca, mini. Oycs. voi 6, secar. . 535. Cuai. Asi, as{. 536. Cochop essentac gingone. Cuando se anda por detras. 537. Cangiste. Se seed. 538. Cajalanin aisa. Se hartaron de comer : se aletargaron. 539. Chocse ca ocho. Me duelen las orejas : me hacen ruido. 540. Cochop mac notogne. Cuando nos peg an. 541. Cajalanin pifii haca. Se aletargo acaso. 542. Chanchare hec ;\m guatesia. Va haciendo ruido con los pies como que pisa agua. 543. Chequele iii anig. Esld alta tu cabezera, 544. Coloi. Manantial, u silio donde nace el agua. 545. Can chilesis. Yo mando tocar. 546. Camo, chininte. Iuis camesse 547. Chaimun me hacas amane. Lo has est orb ado, impedido, me has hecho mal tercio. 24 VOCABULARIO MUTSUN. 548. Camai, hac jasenin. Mira, como se enojd. 549. Cusinguicun ca hacasse. La lope, d vi yo. 550. Chosso ca jai. Me duele, me escuece la boca. 551. i Canse ne cotno ? g Que iste es mi colon ? 552. Chircoste ne eboie gin . . . 553. Chauri men sagiiel. Apcsta, hiede tu sudor de los sobacos. 554. Canbia ausiste. Y<> tambien soi zurdo 6 izquierdo. 555. Cainaguin, guarchigmin. Estrecho, pequeTio, apretado, dificil. 556. Comge cas Las iete. Me confcrardn ellos sus delitos. 557. Cames jathvagnit. No sea, 6 antes que te pegue. 558. Chaica hac mo monoce. Alaba ell a el putaismo. 559. Chulu cames. Te brinco, te salto, te paso por encimas. 560. Chintnnin ca. Me di un tropezon con la cabeza (un golpe). 561. Catsiguate mathertupunin. Poco fa It a para acabarse el tabaco. 562. Can mis opnen. Yo te he visto los pechos, los muslos, §c. 563. Capi aisa. Tienen el carcaje bajo el brazo y templado el arco. 564. Can sucsi nisiase. Yo discurri, dispuse y pense eso. 565. Chitesini sini. Bdilame al nino. 566. Cathran. Salvia del rnonte 6 buena. E. 567. Eqiie ca ar namti. Yo no ha entendido. 568. Eqtte met oisiois pelopo. No te quites el pelo otra vez. 569. Eqiie : co haca. No : dice el. 570. Eqiienian me uri. Esta enmaranado tu pelo 6 cabello. 571. i Eqiies ca insu sucumu, amum carapumispu? $ Que no se yo fumar para que no me des ? 572. Eqiie hacs tolon enquerian. No tiene mui 6 mucho enredado el pelo. 573. Ettse : ette. Mi Abuelo, mi Tio : Abuelo, Tio. 574. Eyes : Eleimin. Barbas : Azor. 575. Ecsen. Codorniz. 576. Euena. Zarza-mora. 577. Epsic met unispu. No quieras, 6 no querrds. 578. Esentac : Elecsi. Atras, detras : poco d poco. 579. Etlirenei. Duerjnete. 580. Eqiie me de ittun. No saber d no puedes capear, 581. Eisesmin. Ersierse. Barbon. 582. Eqiie macse ole gippu. No podemos cargar. 583. Eqiiena can oneia. No tengo companero d companer-a. 584. Escogte catu ages sipucsan. Estd claro como dientes de peineta. VOCABULARIO MUTSUN. 25 585. Emethscha e*esths men iisime. Tu me debes un real. 586. Epsictnet huisapu. No te muestres, v. g. pudenda ; no enseiies, ^-c. 587. Eque ca ar inuspu. Yo no lo conoci 6 no lb vi, adverti 6 sent{. 588. Emethscha ataspu Uno esld atisbando. 589. Eque cus cati. No era, 6 fue, 6 no estaba asl antiguamente. 590. Eque car tappan No me cae bien, no me viene bien. 591. Eque ca insu gracatse. No se cdmo se llama, 6 no se su nombre. 592. ^Eqties me annipu? Assagte aisa ? £ Que no tienes almohada? Estan con el paso del Rin ? 593. Eque namitpu. No se oye. 594. Eque ca ole puthsque. No puedo hacer con la boca puchspuhsphs. 595. Eque atchuste thramantac. No se ha acabado 6 hecho la mitad. 596. i Eqttes me macsene jumi rosario ? $ No nos das rosario ? . 597. Eqtie maam pifii jaslin Appase. Vosotros no tenets miedo al Padre acaso ? 598. Eqiie Conner et ole. No he depoder hacerte, v.g. esto 6 lo otro. 599. ^Eqiies macam ajapu? g Que no os peinais? 600. Eqiie ca ar namitpu. Yo no o{ 6 no he oido, 601. Emen mis puths. Ti dura el pelito de palo, dnsar, SfC, lo mas suave. 602. Eqiie ca ole nansi. No puedo conocerle. 603. Ericsina nuc aisanaha. Dice que ahora van d banarse. 604. Erenmite me : i thrumate mes pifli? Acabaste, diste fin? Te ha gtistado acaso ? 605. i Enes me ? Gehe, ene ca. g Estds escribiendo ? Si, estoi escribiendo, 606. Eqiie men cas oleri inunin. No me puedes acertar, 6 no has podido. 607. Emen at guate. Todavia falta. 608. Eqiie nahaca ar toppo. No puedo concluir : ahora si no pude acabar . 609. Eqiie macse giguaste uthra. No han llegado 6 venido nuestros parientes. 610. Eqiie me mac cusana. Dice que no iremos 6 que no vamos & lavar. 611. Eqiie ca ar istumin. No he sonado. 612. Eqiie men insu hishasse guarsi. Tu no puedes seguir cualquiera cosa : v. g. conversacion. 613. Emethscha salquiste. Se raj6 uno 6 una: v. g- labia, pared, palo. 614. Erthstena macse. Vamos a cenar. 615. Eqiie hacas pulpulle. No le palpita el corazon. 616. Epsie met athra hishasse. No hurtas nada 6 cualquiera cosa. 617. Enetit cannis. Escribeme. 618. Eqiie gracate. No tiene nombre. 619. Epsic men chimtuiti. No te des un tropezon, 620. Equoeriste ca ethres, ansemin ca. No he dormido bien : me desvelt. 621. Elei nuc. Llevale. 4 26 VOCABULARIO MUTSUN. 622. Ethrenpei nuc. Duermele. ' 623. Esebui. Vistete 6 ponte el vestido. 624. i Enene inthris ? Y esto g que es ? 6 g que es esto ? 625. i Eue men inthrisse githsquen ? g Y porqui, estds 6 acerca de que estds contento ? 626. i Eue me inthrisse onsiepu tage ? g Y tu porqui me preguntas 6 deseas saber? 627. Eqiie ca ole. Yo no puedo. 628. Eque cat uni. No querre yo : no he de querer. 629. Enen hac can richase, Se le olvida mi lengua 6 lo que le hablo. 630. Epse mucurma. Las mujeres pasan. 631. Eue mes aisa inis. Y tu eres s?< hijo de ellas. 632. ^Elevus (vel elepur) me ? g Ya te vas? que te vas? 633. Elegne me. Te han de llevar. 634. Elestap ca. Me llevaron. 635. Esgen gijuigne Se sacude el vestido 6 fresada. 636. Eqiie cat uni men cas nesebin. No te hare caso cuando me pidas licencia. 637. Eqiie ca insu nisiasse. Yo no se eso. 638. Emenin ca eie utussin. Se me iba fa olvidar lo que guarde. 639. Eqiie cat oisiois najana ginne. No ire alii otra vez. 640. Eqiie m aipu. No te se ve. 641. Eqiie ca ole, Ta guarces. Yo no puedo 6 no se, Hermana mayor por vida t — . 642. i Equer esse attun ? g Que no se romperd ? 643. Equithretcunne (vel) tugne. No serviria. 644. Epsie met uni macagne. No quiero que se acabe. 645. Eqiie ara cas hac con. No, luego me dijo. 646. £ Eisegtenes me ? g Que te has afeitado 6 quitado la barba ? 647. i Eqiies maam inuspu ? g Que no lo habeis advertido, notado 6 sentido ? 648. i Eques mam callus, &c. Vide Archetp. No os remuerdo. 649. ^Eue macam iaca eqiie itma ? g Yvosotros porqui no os levantais ? 650. Equeths ca ruta. Acerca del pecado hablo, 6 digo. 651. j Eqiies mam pagcha sire? g Que no lo conoceis ? sois inocentes ? que estais fuera de vosotros ? 652. i Eqiies me cas mathructi ? g Que no me das tabaco ? 653. i Eqiies mam huica igen pastana ? 654. Eleogte hec uri. Tiene los cabellos hdcia arriba. 655. Eqiie cames atuesin ripan. No te he cortado adrede. 656. i Euenscat inca, mathrasa ? g Pues no ? 657. i Eques cus cames gicsiesse men esse uspu ? g Que no te mande que ayunaras? VOCABULARIO MUTSUN. 27 658. Ethrinapuatis. Racaths. Pelethra. Tres juegosde Ninosy Ninas. 659. Etueis. Vete & quitarle al lazo. 660. Eqiie cas uni accapu ethrse. No quiere quitdrseme el suciio. 661. Eqiie cas uni accapu cais. No quiere quitdrseme el dolor. 662. Eqtle cas uni accapu jas. No quiere quitdrse me el en/ado 6 enojo. 668. Eqiie cas uni accapu oroes. No se me quiere quitar la gana de comer. 664. Eqiie namitpu giiecsiocsi me. No se oye, hablas quedito 6 baj'o. 665. i Eqiies me inurpu ? g Que no lo sientes, adviertes 6 notas ? 666. Equethssum liac moccos. Con pecado concebido 6 concebida. 667. Equem cas huipati. Tu no me convidas. 668. Eqtiena niha tilai. Aqui no hai ninguna cosa anchu. 669. Escogte guate curis. Van los sarapicos abiertos 6 claros. 670. Eqiie ca icucoste aisanc muisin. Yo no quiero & medias d ellos. 671. Epsie me acim sitca, guacun me ete. No entres en el agua, te aho- gards. 672. Ensecsiguths, macam at richapu 673. Epei. Eths. Pasa, una voz deljuego de escondidas. 674. Emge at guatena. Alld van mui lej'os : apenas se divisan. 675. Eqiie macse ar paccaccsi. No hemos casado nosotros. Pacacsi tundere. Pacasi : quserere. 676. Eqiie ca at is guaianpe urscone. Nada se me escapa : luego aprendo. 677. Eqiie cames ar giiipas. No te habia convidado 6 no te convide. 678. Eqiie cus ca insu. No lo supe yo 6 no lo he sabido. 679. Enuci cannis. Sendlame con el dedo. 680. Esierse me hacas ar aingiieiam. No has dicho 6 no dijiste que le fuiste & ver ? 681. Eue ca ar ayiminis thripe. Pero yo quite el cuchillo: lo perdi y lo quite. 682. ; Eue men cuthraspin aiu ? g - Y tu estuviste rodeado de cordeles tam- bien ? 683. Eqiie ca et ithrenpe. No lo afeare mas. 684. Eqiie naha olegne annesmin. Ahora no se coj'en tortugas. 685. Enoste haca. Se par6 : se quedd quieto. 686. i Enense richasse ? *£ Que tti escribes lengua ? 687. Eqiie at isu huac enon. No se pdra de veras 6 no se sabe parar. 688. Epsie met agen. No te huyas. 689. Emeste cashika. Tambien se me olvidd. 690. Eqiie cas at isu jassa. De veras no me cuadra. 691. Eqiie me am insu guanen. Tu no te sabes hartar. 692. i Eue met cannis incaiji ? $ Y tu qui. me haras ? 693. Emge neppe. Apenas se ve esto. 28 • VOCABULARIO MUTSUN. 694. Emen cannis at choso can amis. Todavia me duele el golpe 6 lasti- madura. 695. Eqiie me hoguos. No eres bien mandado, no eres bien servidor. 696. i Eue men ithrisun piospu ? g Y til con que te limpias los dientes ? 697. Eqiie ca ole quegiie. To no puedo atajar. 698. Eqiie ule. Todavia no : aun no. 699. Eqiie guacsaste Dios, enohec arguar Te. Dios no es mezquino, sino liberal. 700. Elienpei nuc. Apurale. 701. Eqiie ca musucgte. No lo he remolido entre las manos. 702. Eqiie camas incai. Nada te digo. 703. Eqiie ca ole sucsi. No puedo discurrir 6 pensar. 704. Ethsgeste tapur. Arbol sin koj'as. 705. Ethsthreniipsiun. Duerme un poquito, unratito. 706. • Eqiies men tic senegne ? g Que no te quejas cuando te aguijonan ? 707. Eqiies mis Patre catiamis esgenne. g Que el Padre no te did fresada ? 708. Eqiie attena cas mumiligte. g Nadie me ha jeringado ? 709. Eqiie cus ca ennepis. Yo no me pinte marras. 710. Ege : gehe: he: lgi: hi: hegehe. Si, de seis modos corrientes 711. Eqiie uni cacallo jagiiigne. No han querido los caballos encerrarse. 712-5. Ethsthresu ca. Ertsesu ca. Erecsinaca. Elena ca. Voi a dor- mir, voi 6 cenar, voi d banarme, voi a llevar. Nota: cuando uno afiade el su al verbo significa que lo va a hacer a su casa. Mas cuando se pone el na al fin del verbo quiere decir que se va lejos 6 afuera. Yo lo advertire en otro lugar, Deo Volente. 716. Equoeriste githrias chosorsi. No sirve este cocido, estd con agujeros u hoyos. 717. Eqiie men cas no sopo. No suspiras por mi. 718. Eqiie ma naha por. De veras ahora no hai pulgas. 719. Eqiie hais gitsia. No tienen enredos, 6 juguetes, 6 crias. 720. Eqiie pini et ansam. No pintara acaso. 721. Epie maam jaslinin. No temais. 722. Esosoni aisa richa, esoniti. Aborrece su lengua : aborrecela. 723. Esoniti ca itigsina aisu richa. Ya la he aborrecido ahora su lengua. 724. Esgen guacsacsi. Fresada rayada. 725. i Eqiies mes jaisen ? g Que no te hace cosquillas ? 726. Elampei : elcogte neppe. Hazlo de menor d mayor. Estd estd de menor ft, mayor. 111. Eqiie ca ahamen. No tengo haz de Una. 728. Eqiie cames inthrise iisime. No te debo nada. 729. i Enenum sem at sucumu ? g Quefumas & escondidas f VOCABULARIO MUTSILW 29 730. i Enenumse amane sucumu ? i Que fumas sin que te vean ? 731. Emethocha taulasi. El uno tiene en los brazos. 732. Euene emethscha capalasi. Pero uno abraza. 733. Eqiie apsic. No estd bien, 6 bueno. 734. Eqiie cat menenpo. Xo se me olvidara, 736. Enei aia. Escribe 6 pinta tu tambien. 736. i Euene ampi Patre euen ? g Y esto que 6 cual Padre lo escribid 6 pintd ? 737. Epsiem acapin sapatu. No te quites los zapatos. 738. Elemaupu aruta met itma. Ee levantards pronto de manana. 739. Eqiie ca ole chala. No puedo mear. 740. j Eqiies macam pajathspu sire? g Que no teneis conocimiento ? no lo advertis? 741. i Esiersem am aruta gitsic, cotnose ? & No dijiste que manana ha- rias cotones ? 742. Esentac, esgentac, ecsentac, essentac. Detras : enlafresada: en el nido : en las codornices. 743. Emge macse m. am saian. Nos gritas mui bajo. 744. Emge macse me am gracquen. Nos nombras mui quedito. 745. i Eqiies maam huinina uris-sun ? g Que no vais d pescar con bo- trino ? 746. i Eue macse anta uris ? ^ Y donde tenemos los botrinos ? 747. i Esiensenses me an ochote ? | No dijiste que oias 6 que tenias ore/as ? 748. Emseste cannis. Se me olvido. 749. Eqiie cahahis amisi richasse. Yo tampoco conservo la lengua. Yo no conservo el idioma. 750. i Creistenes caitis ? j- Que acerca de esto se pregunta si es verdad? 751. Eqiie cas, et gitquin. No se me limpiara. 752. Epegte ca oneia. Paso ya mi companera. 753. ; Equeristest ithsgine ! / Ole .' no servird ! 754. Eqiie : emeut at piecte. No : todavia estd embolsado : aflojado. 755. i Eqiies me am isap anapu ? ^ Que tu de veras no te tienes lastima? 756. g- Eqiies me gilepu ? g Que tu no tienes Idstima de ti mismo f 757. Eqiies me hiussepu ? g Que no te quieres & ti mismo ? 758. Eue me arquinin ani inuse. Pero tu tomaste otro camino. 759. Esse pini me has oleti. Como si pudieras cojerle. 760. Eue hac at olemospo paia. Pero el es mui corredor. 761. i Eques me anaspu ? g Que no te perdonas d ti mismo ? 762. Eue thrares rinsicsi, cochop ais sagiie. Los hombres hacen el bajo cuando cantan. 763. Eue mucurma chehelle. Pero las mujeres el alto. 764. Essosmin am somsiesmin. Meretrix, est idioma odio. 30 VOCABULARIO MUTSUN. 765. j Eqiies me coro, amn me cac oiosi ? £ Que no tienes pies que & mi me mandas coffer ? 766. Epsic met uni oquegne- No quieras cuando le despachen. 767. Eqiie ca ihueque. Yasas ca inquenin. No ho arrancado yerba. No tomi lo que arranque. 768. Escogte, sathrara cutis. Estd ralo, 6 raro, no limpido, claro. 769. ^ Eqiies macam pojoron? & Que no os saldrdn ronchas 6 no os en- ronchareis ? 770. i Eqiiecmequisset hahi cati injan ? $No nos sucede asi cuando nos enfermamos ? 771. ^Eqiies met inacpu? £ Que no te enfermards? F. Non est in hoc idiomate. G.* 772. Gin :* Giiipsur : Guateg : Giielleguelmin. Oj'os. Pulgas. Est6- mago, estremo de los labios. 773. Gireg : Gitehamis. Rasa : juguete de ninos, v. g. pajarito, fie. 774. Guaquises : Guacarathsmin : Giieren. Corote, rana cerval, 6 rana. Conejo. lib. Gireni : Gicoths ; Gittiani.f Pifion y Pino. Fruto de Tunes. 776. Gihina ca : othro. Voipor lumbre : vete. 111. Giietan anane ; gine ! Son 6 es grande ; mira ! 778. Gehe aithratis cas haca hocse. Si me did hace tiempo alguna cosa. 779. Gehe jopotis cas haca. Si me di6 agua el 6 ella : id. supra et spa. 780. Geiguele, geigeie, ijime pire. Tiembla, se estremece la tierra. 781. Gitiana macse. Vamos por fruta de sauco. 782. Guopogte atol. Hirvid el atole. 783. ^Gisies macqe? $ Que lo hago 6 hacemos ? 784. Guallun aisa. Apetecen ellos 6 tienen envidia : envidian : v. g. el vestido, $c. 785. Giri pini aisa. $ Estdn haciendo tasajo acaso ? 786. Guare, athrin, mas. Plumage encarnado que se pone en la /rente : otro adorno muj'eril : abecedario. t Omnia haec substantia, sicut alia quae posita sunt, et ponenda in hac 2da. Part, trahunt ori- ginem a principiis quae utpote dificilia solute scripta sunt VOCABULARIO MUTSUX. 31 787. Guatsu : matsu. Nueve, diez: Orestacos : chapantines. 788. Githro. Estirar (J mejor) arrastrar. 789. Gicthvicte jorcos. Tiene cicatrizado el pescuezo. 790. Gitsiusmin ma me. Eres un zozo de veras. 791. Gethsquere ginne. Anda arrastrando, 6 con el vestido d rastras. 792. Guate sigiiinin car. Se va quitando el humo. 793. Guarca ca icte huyacse. He de llorar esta tarde. 794. Guajaiams macse murtei huica. Tuvimos ayer noche sed. 795. Guatena catunin si. Se va escaseando 6 secando el agua. 796. Guatena can sigiinin ac. Se me va quitando la sed. 797. Guasiguenmamanc roroispo. Eres un jugueton, enredador grande. 798. Gethsgeste thracqui mansano. Estd el manzano abrumado con el peso de la fruta. 799. Guagian macquet neperun. Por eso tendremos despues sed. 800. Giguicte una inucta. Estd colgado cu la puerta. 801. i Githruses me ? ^ Esto es viento ? 802. Guathsquinin haca. Se resbald el. 803. i Gecsiosin men hacasse ? g- Que tu le has contentado ? 804. Gueterenpei canmis. Hazmelo grande, 6 agrhndalo. 805. Githrepu mumai. Chupa fuerte. 806. Gimasicun mac aisanne. Los hemos buscado. 807. Guaramit macsene. C6rtanos. 6 cor ta para nosotros. 808. Giguanpis ognosaisa. Han traido ellos unafrutilla que se llama oguos. 809. Ginena nuc men Anacnis rucatca. Dice que va tu madrastra d la casa. 810. Guassa, neppe siocue. Esto, si, estd rayado. 811. Ginena aisa, nuc. Dice que van & andar ellos. 812. i Giiisense macam pinasse ? ^ Que vosotros lo habeis vestido? 813. Gittipin haca. Se Umpi6. 814. Guate cuti. Falta poco. 815. Guate tuppuun. Se va acabando. 816. i Gittet cannis Tare ? g Limpiame, hermanito, 6 hermano menor. 817. Guachirronmac sate carmentac ruccase. Los Guachirunos hacen burla de los Carmelenos. 818. Gimat cannis. Buscame. 819. Giraspitit cannis. Levdntame la voz regaiidndome. 820. Githrei nuc. Punzale, picale, espoleale. 821. Ginai nuc. Buscale. 822. Guaijispan. Dador enojoso, de mala gana. 823. Guarsei nuc. Siguele. 824. Gitthrai nuc. Cose, 6 cuesele. 825. Gitthruai nuc. Descdsele. 826. Giguispui. Quitate el herrete 6 cordon del pescuezo 6 cuello. 32 VOCABULARIO MUTSUN. 827. Guarsan, gualegin, giiechoc. Tres coritas con estos tres nombres. 828. i Ginllestes me ? g Que estds escondido 6 metido ? 829. Geltemon laguiete ima. Un pedazo 6 trapo estt, colgado ahi. 830. Guaguises cas yoretis. Me corrid el coyote. 831. i Girasthepune me ? $ Te reganaran 6 te han de reprender. 832. Gethroesi. Sin oja, esto es, puntiagudo, aguzado. 833. Gethigesiminum iete cames rippa. Te he de abrir con la punta. 834. Guate girguinin ammani. Se va quitando la lluvia, 835. Guate thrasacpin pire. Se va aclarando el dia 6 cielo. 836. Gitunin ca. Me entrampe 6 roze, 6 machuque una mano, pie, 3fc. 837. Guasigiie oa am oneigmasse. Soi un jugueton con los pr6jimos. 838. Gelucsi aisa : geluemitit : geluesitit. Estdn descortezando .ellos, descortezame 6 para mi. 839. Gehe chiri pina. Si, es un cuerno. 840. Guaguisces cannis et callu. Me morderd el coyote. 841. Giethren ca. Tengo hipo. 842. Geser: geser. Mancha de cara, 6 manchon natural, 6 en el cutis. 843. Gipuispu aia. Quitate tambien el herrete 6 cuerdecita. 844. Giguasta ma Patre. De v'ezas llego ya el Padre, 845. Guatei quechivesi (vel) quochigiiesi. Anda list o, pronto, ligero. 846. Giguaste tapere. Lleg6 ya arriba. 847. Guinina can. Voi a revolver, curar, pescar. 848. Guiniis : giiinimitet. Vete, §c. Se acomoda a los tres dichos, y principalmente a los dos primeros, y lo mismo estos otros dos pret^ritos Giiinigte: guinitit, y el imperativo Giiinipui. Curate tu d ti misma, 6 d ti jnismo. 849. Giraspan amane. Reganador, gritador. 850. Gueierogmin : gUeieromac. Grande. Guesarogte. Grandos, v. g. boca, raja, §c. 851. Guitignis Vaquero. Fue botado, 6 tirado, 6 caido el Vaquero. 852. Guartaguis laban. Estd escondido, per o atrks el arco: escondido detras. 853. Gelgelte (sitca) itug. Va sobre el agua esta semilla quese llama Hug. 854. Guate amaia. Viene en cueros, en pelotas, desnudo. 855. Guartagte. Escondido detras, 856. Guiticustaphac essentac. Atras 6 detras, fu6 arrempuj'ado 6 tirado, 857- Gipugnis mas. Cargaron con los abalorios. 858. Gises haca. El estd eligiendo, apartando, (ri6 1012. Huaca mes thrithinpin. El me dio 6 defendio, 6 por el tienes vida. 1013. Huitssugte me am jai. Tienes, 6 es tu boca chiquita, estrecha, 1014. Huichugtel. Estrecho, pequeno. 1015. Huesologte jasapis. Manera grande : 6 abertura del bolsillo : bragueta. 101G. Huac at gicois : gicsi pina tothre. El amarrd : amarra ah{ esta vez. 1017. Huchumuths*. Llevados 6 cargados unos d otros. let Y. 1018. i Incanta me ? g Que quieres 6 vas a hacer? i Incat me ? ? Qui haces ? 1019. i Incanta hac gracat ? | C6mo se llama ? (d) ^ qui nombre tiene 61 ? 1020. Insanin men uri. Se cae tu pelo. 1021. Ithrian mis ichon ustac. Luego te sale 6 nace en las narices des- pues : atras. 1022. Iclamini ca cuthrarpu £ Inthrissun ? Deja 6 aguarda me fajo la fresada g Conque ? 1023. Ina at atchun. Pronto se haee 6 acaba. * In hoc idiomate videtur mihi nunquam ponendus esse H in principio dictionis nisi quando Eequitur u ad distinctiouem g et u, Consuetudo scribendi eum h fecit mihi scribere illam. 38 VOCABULARIO MITTSUN. 1024. Ipirei pinasse. Revuelve eso. 1025. j Imthrisna numan humsun ? j Qui es lo que vuela ? modo plurali. 1026. Itsia humsun. Tolon, ene aipine ginse thrathrac. Ahorita vue- lan mas pero algunos andan por el llano. 1027. Inismac. Injocsinia (vel) IVtirthreniac. Hijos, viejos 6 may ores de edad. 1028. Issu, Ichie, Ihatu. Mano, Ichie, Nescio quid sit, sed in puden- dis existit. Agujero de ore/as. 1029. Isiguagmin : cutigmin : sittia. Recien nacido : pequenito, idem.* 1030. Yuran. Gallinita de agua, 6 pato prieto. 1031. Ypigua. Vivora. 1932. Yucquis, Yarcas, Yttug. Cucino. cierta yerba y otra de este n ombre. 1033. Ittie mac putthrana. Vamos por bellota 6 d traer bellota. 1034. Ilsimit: Yathratit. Dame came. Dame cualquiera cosa. 1035. Yuthsja : tocol. Lamparones : Manchas y llagas galicas. 1036. Injanin ca. Inatis ca. Estoi enfermo : me enferme. 1037. i Inthristac mes cai ? g En d6nde te duele ? 1038. Issutca, corotca, siretca. En las manos ; en el corazcn ; en lospies. 1039. Itthriomtum, esentac. Luego despues : adetras. 1040. Itsia, yete, yeteste, inaha. Ahora poco : despues: luego, 6 poco falta : luego pronto. 1041. Itthraiate. Luego despues: atras. 1042. Ismen jemeoste. Sepusoelsol: se meti6 el sol. 1043. Yu succumui. Vamos, anda (modo familiar :) chupa 6 fuma. 1044. Ipiligtei : itmai. Inuei. Acuestate, levdntate : despiertale. 1045. Itthrinin ca. Me magulli, 6 entrampe la mano. 1046. Ittiu : Ittiusmin : Eque ca ole ittiu. Capeo. Capeador : nopuedo capear. 1047. Yusulugte. Yotthro. Barrigon : cuatro orej'as, & Oregon : orejas grandes. 1048. Yoponogte hacs lopohs. Tiene el ombligo salido. 1049. Yeuseste hoc issu. Ansismin cata can. Es el zurdo. Zurdo como yo. 1050. ^Intthris pini nachojorore ? g Quees esto lleno de agujeros u hoyos? 1051. i Istana ne ? chepire cata chiles ? | Que es esto ? Estd boca abajo como campana. 1052. Iscanit men cannis isimsa. Pdgame lo que me debes 6 mis deudas. 1053. Imat cannis men coro. Muestrame tu pie. * Multa hie notanda sunt, quae forte non sunt sicut hie jacent quia in hac lit I et Y non potui scire ab Indiis quid significent in rei veritate. VOCABULARIO MUTSUN. 39 1054. Ittie mac humirina. Vamos & bautizar. 1055. Ittie mac pirana. Vamos d enterrar, 1056. Ittie mac saromina. Vamos a olear. 1057. Ittieyuths mac agen. Vamonos a huir. 1058. £ Inthrissunta m timunin? g Con que te has tropezado 6 dado tropezon ? 1059. £ Isque nan aereis '! taitimin epaeis, Deja d ver si es verdad. Ocho acaso. 1060. Ifiaha hacs at motuhen. Luego los nace el pelo 6 erece. 1061. Iclamini can cuthruru (vel) cuchuru. Aguarda, hago, doblo 6 compongo el cigarro. 1062. i Incanm me, amu murssun ? g - Que te ha sucedido para que te duelan las muelasf 1063. i Incan me, amu chucuri ? g Que has hecho 6 te ha sucedido para tus cursos, <$fc. 1064. Yanunin ca. Me he estropeado y me duele la barriga del trote. 1065. Iusute cames : nansite cames. Fa te conozco : idem. Prim. Valet etiam ad commercium inhonest m . 1066. Ittie mac elepu. Vamonos yendo. 1067. Imi imi men jasen. Siempre, siempre estds enfadado. 1068. ^Incaitcarmss ? tacunin ca. $ Que te digo yo ? Me he engargantado. 1069. i Inthrispi ? thrascugte amane. g Quien sabe que es pues? Encar° nado ciertamente. 1070. Yu lalei quechiguesi. Anda vielda pronto ; 6 avienta ligera. 1071. i Incagtet pina? ^ Como es esa ? 1072. i Incamuta hac eie ? | Que iba 6 que queria hacer ? 1073. Yonopu : richapu, tapapu, possopu, Quitarae el pelo : enredar : empatar : idem. 1074. Isque ca giguispu : can tirtisen. Deja, me amarro, 6 ato el cor- doncito. Mifaja. 1075. ^ Innat mac macuna enenasse ? g Cuando hemos de ir d comer zarzamora ? 1076. Yasir am trigo : arquenin amane. Hai mucho trigo : se aumentd el trigo de veras. 1077. Yela can gimanes hishasse. Dejame, voi d buscar cualquiera cosa, 1078. i Ista macani cannis tasiun, chiense ca giguanin ? ^ Que me mi- rais : que acabo de llegar ? 1079. Ilcun hac esgen quitirog. El levanta sus naguas, 6 ella. 1080. Ithrenpin haca. Dijo que nada sirve : loafed. 1081. Yoron : rithra : chirpi : ijucca. Amontonar : gritar : idem. 1082. i Incanta ne tabag ? | En que dia estamos ? (o) ^ que dia es tste 9 $ que dia es hoi ? 40 VOCABULARIO MUTSUN. 1083. Yocorte sigar. Se ha hecho ceniza el cigarro. 1084. Yu nan men : euai. A ver tu ; 6 anda pues tu. Asi. 1085. i Inthris nane? g Que es esto? 1086. Imi liac gencothsthsse gine. Siempre va 6 anda silencio, 6 silencioso. 1087. Ichon lesocua, cochop chutugte pire. Salen las lombrices cuando el campo esia verde. 1088. ^ Inuat an giguan ? g Que llegan 6 vienen ellosf 1089. • Incasit me cannis ? g C6mo me estas haciendo ? 1090. Itsia posol giguan. Acaba de llegar el pozole 6 ahorita poco ha. 1091. Isque can attana. Deja, voi a atisbar, 6 asomarme. Maipu. 1092. Yu ithrei caballu. Espolear al caballo. 1093. Iste camses ithre. Despues te he de picar, 6 espolear, 6 punzar. 1094. i Innat macam ias agugues can urchaste ? g Cuando me habeis visto estar borraelm / 1095. i Inthrisnane rotes ? £ Que era 6 que fue esto ? 1096. Yaquisun glguanpis oguos. Los Tularenos han traido oguos, semilla. 1097. Yete ca moho rini. Despues voi & bailar arriba. Bailede mujeres. 1098. Injan met : emeste canis. Te enfermards : Se me olvidd. 1099. i Ittie mac paitana lalac ? $ Vamos d cazar dnsares? 1100. ;_Ichonpina ca amsse ? g Voi a sacar otro 6 el otro? 1101. Istunin ca mass : (vel) supenin cames. Te he sofiado, idem. 1102. ^Inthrisse macse richaispu ? g Que hemos de contar, hablar 6 platicar ? 1103. i Ista me utisi neppesse 1 g Y para que quieres esto? 1104. i Innat cames sucsis ? g Cuando te he mirado 6 cuando te he estado mirando 9 1105. Yete cames chulqui. Despues te he de ahorcar, 6 apretarle el pes- cuezo 6 cuello. 1106. Yete cames singe. Despues te he de despellejar 6 guitar- el cuero. 1107. Yete can giritothre : guasse : rite. Despues he de tasajear : id. id. 1108. Isq e Games puchiri jaitac. Deja te soplo en la boca. 1109. i Inthrista macam tina oio ? g Que haces 6 haceis ahif 1110. i Injantam olen ? g Cudntos cojiste ? cuantos has cojido ? 1111. Ilipui: ilipite haca. Ponte el panito: tiene ya puesto su liston, panito, §c. 1112. Yelape cames thretesi. Deja pues te aprieto 6 rempujo. 1113. Ittienpuths mac sathrena, Vamos a tostar el trigo, cebada, $c. 1114 Ippei men. Revuelve 6 da vueltas. 1115. Yeicmin tapurtac. Yerenin. Se colgo 6 quedo colgado en el drbol. 1116. ^ Icttam ottopo ? yu huminpui, ithrapui. Para que 6 porque te embarras, empuercas tu car a ? Anda, lavate. 1117. i Inthriset ca richa ? Que he de hablar 6 decir ? VOCABULARIO MUTSUN. 41 1118. ;, Incat me in ? ( \ Qui haees? 1119. i Ithrasco ne achunpin '.' / Que se ha hecho nuevo csto? 1120. Inaniin eboie. Se queria caer. 1121. Yela hac at matulani. Dej'd, 6 espera, 6 aguarda que 61 se pong a boca abajo. ' 1122. Ittienputks mac elepu, caneme nottogne, cliimigne. Vdmonos Antes que nos den un bofeton: (6) vdmonos, no sea que nos den mi bofeton. 1123. i Injanta mac yugiiinin ? g Cudntos hemos quedado ? 1124. Innastemc aighichi torquen. tS2. Lalagnis haca. Fue tumbado 6 tirado a tuna. 1583. Llettio. Aflojado, suavo, no duro, ni apretado. 1584. Lole haca : lole sini. Race que habla : rompe el habla el nifto. 1585. Lacuan rue. Mudas 6 mudaste de ana main' d otra: 6 pasas, §c. 1580. Lopgtinin, vel lopgeste trigu. Se encaneci6 6 enmokecid el trigo. 1587. Lisanin ca tiras. Me rozt el trasero 6 las asentaderas. 1588. Lutthrapa uiacam equaesthitac. Os revolcais en los pecados. 1589. Lituagte arna 1590. Locucgne gin. Se saca el ojo. 1591. Lagpomin toron. Se resbald, baj6, cay 6, rodo, desbarrancd y per- div el amole. 1592. Lelsemis ca gueren sugiiene cosintac. He estado gustando en la cocina del canto de conejo. 1593. Llettio am pire. Ellemo. Pelec ne. Estd blanda la tierra, id. id. 1594. Lagueste ismen. Ya estd alto el sol. 1595. Llolion liaca, Se contentd el: se le quitd el enojo. 1596. Llelluerthre gin. Ojos demasiados. Men videri: ob delectatio- nem : non ob famem, &c. 1597. Lisnie am pire. Estd vacio, limpio, sin nada, sin trastos esto. 1598. Latuetlire ha lasse. Lengua larga : 6 el alarga, estiende 6 saca la lengua. 1599. Latuepu me. fface senas con la lengua, sac&ndola un poco. 1600. Latuepan. El que siempre haee senas con la lengua porj'ugar. 1601. Lignina haca ithsgine pina pucuie. Va d malar a/ii el vehadito jdven. 1602. Llimuogpin nuc haca. Dice que le coped, corrio, did vueltas y no le cojid. 1603. Llogtiogte mis attia. Te viene flojo, 6 lo til n< s aflojado, no' apretado. 1604. ^Lalunpinse me ? g Que te perdiste, erraste el camino .' 1605. Lalunin ca. Perdi, erre el camino. 56 VOCABULARIO MUTSUN. 1606. Lluspisin ca : lluthspite me. Luspite : luthspisin ca. Estoi re- mojado : tengo remojado el pelo. 1607. Luchumaste ca aruane. De veras me he remojado, 6 hecho una sopa de agua. 1608. Lagthi-esmin. Lagthrernac. Cabeza larga. Largo de cabeza. 1609. Lopchoste. Lopchomac. Ombligudo. Ombligudos. Lasquinis. Saliu por otra parte. 1610. Loe cannis. Me da asco, me repugna. Littirnoste. V. luthspite mojado el pelo. 1611. i Lagun se me? g Que eres tragon ? M. 1612. Misuisguai juins Noviembre. Domingo 1" de Noviembre. Quoties- cunque videas M. solum, intellige, et lege Moths ? 1613. Misimpin mes am Dios acquenpin. Buenos djas te de Dios. 1614. Misimpin mes am Dios huicanpin. Buenas tardes te de Dios. 1615. Misimpin mes am Dios murchunpin, vel murenpin. Buenas noches 1616. i Moths me incagte ethsthre murtei ? Dime como has pdsado la noche ? 1617. Miste. ^Eue men? cati at. hiha miste. Bien, ytu? As( tam- bien. Bien. 1618. i M. saure lalac? Dime, $estd gordo el Ansar? ^ Mu Dime, 6 pre- gunto ? . . . . 1619. Munus pirEi hacas lasunin. Se lleno, 6 estci acaso lleno de caspa, 6 rona. 1620. Men hacas ruimanpe. No le menees 6 muevas. 1621. Moss, taure. Hijo. Hijo 6 Hija. Pater vocat Filium : et Mater Filium, et Filiam. 1622. Menen, Merse. Abucla, mi Abucla materna. 1623. Meres : Mugnifiesima. Nitto y sobrino delete. Viej'as. 1624. Mogel. Mutris. Mus. Cabeza. Dientes de adelante. Pecho 6 tetas. 1625. Mithla : Mugtiogris. Corva, tobillo. 1626. Marag : thrap. Velio, cutis. 1627. Mucurma : Mitthremac. Mujer : viej'os 6 ancianos. 1628. Morois : Moroquinis. Vete a repintar : jai vistagnis. Moross. Topo ciego fi.no. 1629.. Muniec : murchu coro. Pajarito : pies prietos. 1630. i M. ne najan pire ? Dime $ era aqui ? 1631. Maian, vel Guaquisass. C'oiote : id. 1632. Mitthris. Muren. Los pajaritos en pelo malo por juguete. Cierta yerba que se come. VOCABULARIO MUTSUN. 57 1633. Muhcos. Mumuchi. Caspa 6 rona. Escalambruxo, 6 Zapaculo. 1634. Mumuri : Momog. Mvsca, cierta especie de semilla menudila y salada. 1635. Masuemitit. Dame tabaco. 1636. j M. cus mes hac yathrati ? Dime, g te did alguna cosa ? 1637. i M. cus mes hac joppoti ? Preg. te did de beber agua ? 1638. i M. cus mes hac ilsimiti? Dime $ te did came? 1639. i M. cus mes hac oltemiti ? Preg. j te did pinole? 1640. Mettecsi : lippapu. Esconderse dentro de las yerbas : esconderse en cualquiera parte. 1641. Macam huallun. No tengais envidia.* 1642. Misinpe: atpesi. Bien, id. 6 de veras. 1643. Men monien. No te tardes, 6 no tardes. 1644. Murtchusmin. Prieto. 1645. Megesi i que ? Oye, mira. 1646. Murtei : Mureste. De noche, anochecid. 1647. Majui: Magii. Abre, cierra. 1648. Mitchigte lahuan. Utis. Rires. Esta templado el arco : la puntu de lajara : su cuerda. 1649. Minchuigte lahuan. Tie/: thremog. Estd destemplado el arco. Jaras. Flecha. 1650. Mupthrusi : Pelthrei. Talthrui : Muppuspui. Cierra la boca. Cierra las ojos. Extiende las manos ; cierra la boca 6 labios. 1651. Matalpui: soterpuni. Ponte boca abaj'o. Extiende los pies. 1652. Mappispui. Ponte las manos en la boca, 6 cierra la boca con las manos 6 mano. 1653. Mas: sojoi: guare : tigiiig : jurpu &c. (Vid Archel n .) Abalorio, todo plumaje de Indios. 1654. Men thrica : muicui enenasse. No masques : pasa sin mascar la zarzamora. 1655. Megel. Magelesmin. Legana, leganoso. 1656. Majull. Majullusmin. Gargajo, gargajoso. 1657. Mammogasmin. Tonto, lelo, bobo. 1658. Meilo jai: gueiero jai. Boca grande, con los dientos de arriba para dentro. 1659. Muthremagte us. Desnarigado. 1660. Muthrimte tiras. Culon, 6 nalgas grandes. 1661. Macam hacs ruimanpe. No te movais 6 meneeis. e * Monitum. Quamquam particula negativa eqiie seu epsie non ponatur in orationibus inci- pientibus cum negatione, supletur, et intelligitur tanquam si exprimatur per figurum dicendam postea. V. g. men monien epsie. Ecce particulam quae tacetur, et intelligitur. No to tardes : Ven luego : anda listo, &c, que equivale a nuestro castellano. 58 VOCABULARIO MUTSUN. 1G62. Macse (etmoie, vel) evoie pacaininis. A nosotros nos-queria buscar. 1663. i Macses chauraicun ramai ? g Que nosotros hemos estado denlro 9 1G64. i M. me huiman ? Preg. tienes jlojera? 1665. Men am ispan. Tu eres de veras siempre deudor. 1666. i Macam atte ? g- Ao /o rompais ? 1G67. Mumurugnis haca. $e ZZewd o Aa llenado de moscas. 1668. Men accara tapere: liuinimui niagepui. No mires para arriba, mira abajo. 1669. Macugnin can rotes. Fui casada. 1670. £ M. me attuste : vel thrupuste ? Interrogatur de statu. Num sis corrupta, vel non ? 1671. Methsque pire. Esid nublinoso el dia, 6 noche. Hai niebla. 1G72. Mutasi cames : siucurui cames. Te hago cosquillas en las manos y pies. Te hago id. en el cuerpo. 1673. Men thrica, mnicui, gislin me. No masques-: pdsalo sin mascar : te da dent era. 1674. Men hacs at pitsinpin uquisigne. No lo menees 6 espantes cuando beba agua. 1675. Mathra men amane, terepui. Tienes largo el pelo : cortalete. 1G7G. Men cas cua. No me digas asi, 6 eso. 1677. Mojoths, jumuths. Calaber a, id. 1678. Mumiste innu. Mojon. Se junta el camino : hundir 6 atascar. 1679. Monseim cames inase. Te vengo a avisar de los enfermos. 1680. Macam assnu. Vosotros esternudais, 1681. j Momo ca ? g- Lo pongo asentado boca abajo ? 1682. • M. aruta oisio ? Dime manana otra vez ? 1683. Men cas quitthre : nithslimme me cas am richa. No me mires con cejo. Me hablas cachibajo. 1684. Moiortac uttuis. Mostor. Ansa. Vete ponlo en el tronco. 1685. i M. kuirescan humun ? Dime gvuela el murcielago ? 1686. Men esgen scliupingte. Tu vestido estd hinchado 6 hueco con el viento. 1G87. i M. tolon ammani : amne ? Dime gllueve mucho? id. 1688. Men gegiiepis. Tu sombra 6 tu espejo. 1689. Mumai quepiresi. Chupa (modo castellano) pronto, luego, listo, no fum. 1690. i Malastes me ? coi nuc. g Te has mojado ? dile. 1691. Misimin acaths, jatssianhiha. Bonita concha, y un adorno de ella. 1G92 Men ajapu piliasum. No te peines con ese. 1693. Men mathrer terpe. Tu tabaco pica. 1694. Macam aruaespu. No enredeis, 6 no jugueis : no os entrelengais. 1695. Misia imiiii. Todas son hermosas 6 bonitas. VOCABULARIO MUTSUN. 59 1696. ; M. me Lthrapu? Dime j te lavas? 1697. Men itlisia imus. Ahora poco te hvantaste. 1698. Macse Lacs niatun nipacsi. Nosotros le estamos aqui enseflando. 1699. Macam am munsunpc. Vosotras lo habeis emporcado, 6 llenado de tierra. 1700. i M. me ar nossopin ? Preg. tu has su-spirado? 6 resollado? 1701. Men am tule. Tti has tocado la puerta. 170:2. Miste me am murteis giguan. Es bueno llegar de noche. 1703. i Marcum am ilipu ? g Que te has de encintar 6 poner el pa no po- bre 6 feo ? 1704. j M. tugne tappan enepicane neppe sun ? Dime $estaria bueno si se escribiera con esio ? 1705. Metenin aisa. Se emboscaron, se escondieron entre la yerba. 1706. Mugi ma j hoc co ? Hace mucho color aqu{. ^Noesasi? No es cierto ? 1707. Men ages. Tu peine de raiees : de amole. 1708. Macam queiemu. No os amontoneis : no atropelleis. 1709. Musginia: mussi am nia pire. Aqui se siente color : id™>. 1710. Macam richapu. No enredeis : no os entretengais : no jugueis. 1711. Macamyuths issumu. Jugad os unos con otros. 1712. Megetit cannis. Mirame, 1713. Muticut cannis. Hazme cosquillas en las p almas de las manos 6 pies. 1714. Monset, vel monsemitit cannis. Avisame : dime. 1715. Mussinpitit cannis. Calientame. . 1716. Monsencitihyuths cannis. Avisadme. 1717. Mussinpitityuths cannis. Calentadme. 1718. Matalamui nuc. Tiendele 6 ponle boca abajo. 1719. Magii nuc : majui nuc. Cierrale, dbrele. 1720. Munsei nuc. Empuercale, llenale de tierra. 1721. Mupipui nuc. Cierrale la boca. 1722. Mansaiuths soton. Apagad elfuego 6 lumbre. 1723. Mupei nuc, &c. Tdpale la boca con la mano. 1724. i M. me cannisse ruta ? Dime g hablos conmigo, 6 acerca de mi? 1725. i Messes ca ruta ? ^ Que hablo de ti, 6 digo de ti ; (6) d t{ te digo ? 1726. Messe pifii am chapu. A tiacaso te pican de veras ; v. g. fas barbas. 1727. i Maran at neppe githriagne ? g* Que se ha de coser esto ? 1728. Men ama maijiniste richa. Tu hablos y se rien de tu lengua 6 conversation. 1729. j M. macset nia chaora ? Dime gestaremos aqui? 1730. i Moniosmin se me? i Selpesmin se me? g Eres loca vel mere~ trix ? id. 60 VOCABULARIO MUTSUN. 1731. Macam ruisiucsi : macam jaslin. No os estremezcais : no tengais miedo. 1732. i M. eraeis huac ? Preg. sera de cierto el? 1733. i M. tina sini ? tina genlleste ramai. Preg. gJEstd aki el nino : ahi estd escondido adentro. 1734. Men natcaupin. Tu lo has puesto negro. 1735. Men isu ruisucsi. Tu niano se estremece, tiembla. 1736. Men hacs yura (epsie). No le amenazes con la mano. 1737. Miste hacas. Le viene bien, 6 lo tiene bien: le estd bien. 1738. i M. me ole isnu ? isu. Dime, puedes tu remedarle ? 1739. Macse mes liluinpe. Nosotros te entretenemos. 1740. Men yisuguaninsa. Tus callos. 1741. £ Mense miramin ? g Que es tu regalo ? v.g. este paiiito. 1742. Megegne (vel) megesine me ? Te han de ver. 1743. Miragne me : othro. Te han de regalar : vete. 1744. * Matalunistap ca. Me pusieron boca abajo : me tendieron. 1745. Mensia richa. Tu solo hablas. 1746. Mensorte aisa. Se han ahogado ellos: v. g. en la agua, se supone. 1747. Macam monoipu. No enredeis. Extenditur ad tactus impudicos et indife tes . 1748. Macam richapu. No jugueis, no enredeis. 1749. Macam roroispu. No os divertais, no os entretengais como los niiios. 1750. Men at insuti. Tu lo sabes. 1751. Men gichamis ecsen. Tujuguete es la codorniz. 1752. Mupagne (mapugne) neppe. Se chapa esto. (Se chupa el dedo.) Mapupui. 1753. Muchupina macque. Vamos a desayunarnos 6 almorzar. 1754. i M. nu jatjatsi pire ? Dime g estd bien barrido y limpio ? 1755. i Mensias &t ochote ? g Que tu solo tienes orej'as ? que tu solo oyes ? 1756. i M. etteste ? gehe estenin tuiuntac. Preg. se entrampd? si se en- trampd el lazo. 1757. i Moths asaha ? M. eraeis ? Dime g es cierto ? es asi ? 1758. Mun pelec. Polvo de la tierra, dtomos. 1759. Men ^ anni guate ? a - D6nde vas ? 1760. Marque usgifia yersecsi esgen. Tenemos los dos el vestido roto, agujereado. 1761. Macque usgina nosopin. Los dos hemos suspirado. 1762. Men cas cua : imi men cannis at cua. No me digas asi : siempre me dices 6 haces asi. 1763. i M. ne nisia ? Pregto vel Dime g es este ? 1764. Monsieguispu am succumu. Tu chupas como sifueras razon 6 gente. VOCABULARIO MUTSUN. til 1705. Matthrereguin pelogmin. Se entabac6 6 emborracM don tabaco el pelon. 1766. Musiurunin ca. Mc ha hecho cosquillaa en las tutrices. 1767. Muchiragmin. Plegada. Mujer, hombre, ropa, rem ; te estorbamos, <^"C. 1857. Men cas emren. No me tengas envidfa, 1858. Monsiemit me isutsse. Cuentame tus sueftos, 64 VOCABULARIO MtJTSUN. 1859. ^M. me jathsjachi ginne ? Dime pandas con los pies alzados como que pisas lodo ? 1860. i Mocospos cannis at hisha? g- Que a mi nacen las cosas solas? yo lo tengo en la maga ? 1861. jM. pithrigiste ? vel, pithriegte. Preg. vel Dime. ^Estd atado 6 amarrado bien ? 1862. Mucquienin ca. Yo soi viej'a : anciana : de mucha edad. 1863. Mocogte : hoc sit. Le han nacido los dienies. 1864. Mucurmacus. Era 6 fue mufer. 1865. Men sehele ithrian. No mires atras. 1866. Malii men sitnun. Cubre pudenda a tu hijo, 6 hija. Dum loquitur cum sponsa. * 1867. Mesun ca guate. Metthru ca guate. Mesme ca guate. Vamos los dos, 6 voi contigo. 1868. Muttiei tansesthru. Come pinole con tu hermano menor. 1869. Mucurma chahelle. Las mujeres cantan, hablan, rien, lloran ulto. Las mujeres hacen siempre el alto llorando, cantando, riendo, &c. 1870. Muges cas haca. El me malicid, 6 el pens6 mal de mi : hizo j'uicio temerario. 1871. Macai me. Limpialo. Pon tierra, ceniza, basura, fyc, para lim- piarlo. 1872. i Mense somogne ? ^ Que asi ta han de, 6 te van & : sext. praecept. leg. divin. 1873. Megenpis ca aisane. Los he visto no con afencion y cuidado. 1874. Macai cutui. Limpia ut supra. Tapa el aguj'ero, u hoyo, rellena, §c. 1875. Mastumin ca. Thrupin ca. Me di un frentazo : me di un golpe en el oj'o. 1876. ^ M. me ar posollo ? „ 1877. i M. me cannis guaren ? Dime $ me instas 6 sigues ? 1878. Mutgtiesmin. Muge. Hacedor de, malos juicios, o maliciador. Maliciar. 1879. i Mense gicsis ? g- Tu le has amarrado, atado, abrochado, SfC. 1880. Morona macques. Vamos a pedir y juntar : v. g. trigo. bellota, amole, SfC 1881. Men pini tripgui equeths. Tu acaso abrevias la confesion, 6 confie- sas la mitad de los pecados. TO no dices mas de tres 6 cuatro pecados : tfi cortas los pecados, no los dices todos. . 1882. Men pinasun ucquosi, aiiisun ucquesi. No bebas con ese: bebe con otro : Isentopu ; issentepui ; anda con tiento ; id, no te descuides. 1883. i Misiminse ? ; que ! / Oye ! $ es bonito ? 1884. Mugtiestecus hoes Patre. Era Padre malicioso, siempre pensaba, $c VOCABULARIO MUTSUN. 65 1885. Men majul legcthre. Tus gargajos son correosos, (glutinosos), largos, estirados, $c. 1886. Men roromis. Tujuguete. 1887. Matmu cannis pattian. Me sabe mal la sangre. 1888. Meres ainai. Xieto, 6 sobrino, come Dice el tio y el abuclo al Meres. 1889. Motiolpesei cannis. Hazme la reverencia : bdj'ame la cabeza: qui- tate, deseiiredo yo ? 2325. Ruquesnia. Una cuerda doblada con que sejueya y hace un moton de cosas. 2326. Ruquesmate haca. Estd haciendo mil entretejidos con los dedos y cuerda. 2327. Remomaeste am sifii. Espaseador de veras el nifio, anda de una parte a otro. 2328. Roths : gipur, cata humiren. Rejon, id. con que se arroe a los bueyes, como escarbador. 2329. Ritchirirsi amane neppe. Estd bonilo este adorno muferil que se pone en la garganta. 2330. Riiquinpin ca. Menie 6 movi yo. 2331. Rithregte. Riths. Estd compuesto con abalorios dicho adorno. Salvado y lo gordo de pinole. 2332. Richa met hisha cas mensiegne. Dirds una 6 una otra cosa que yo no entienda. 2333. Rensiccsi : rensiccsiyuths sinigma. Confusion de voces : conf un- did los cantares mucho. 2334. i Rotopinse haca ? % Que el solo se ahorcd ? 2335. Rang : j atena rautik ? choges : jouguo. Voces que se dan al principio, medio y fin del baile. 2336. Ritigte attia 2337. Rucatca pini haca. Estd acaso en casa 6 en la rancheria. 2338. Rocopui: tina rote yocon. Mitete dentro del rescoldo : ahi estd la ceriza. 2339. Riqueg piliu. Prepucio del miembro viril. 2340. Ripat cannis, ausic met guasimu. Dame una punalada para que no aborrezcas d otro. 2341. Ramai has chaora. Ahi estd adentro, 6 adentro estd el. 2342. Ruthraimin pattian. Athraste cas pattian. Sangre helada: se me ha heladoja sangre. 2343. Runaoeste hec imaa. ^ Attena runaceste ? Siempre estd bailando i Quieri es bailarin ? 2344. Richisu ca aisane. Voi d kablarles 6 d aquellos. 2345. Richaispu cas hisha. Cuentame cualquiera cosa. 2346. Rithrai sesucste, sumuste. El capote de conejo se ha podrido : id. 2347. Rugiiste neppe. Rugigte. Esta se escondio detras. 2348. Ricthri gin : othspeu me iete. Ojos salidos 6 saltados. Dolet tibi postca virile quia minxisti in lumine. 80 VOCABULARIO MUTSUN. 2349. Ruta macse trigusse. Nosotros cortamos el trigo. 2350. Rochiconin ca. Me hepuesto leganoso y no puedo mirar. 2351. Ramai nannis rote. Lo tengo adentro. 2352. Rethrethri jutepunc. Se hace lumbre con zarzamora matorral. 2353. Rathssacsi. Hace rac, rac, rac, cuando se quema. Vel, se extiende la saliva. 2354. Rutucpui. Di que no con la cabeza, niega con senales. 2355. Ranthra has cathrac. Tiene largo el cogote 6 cocote, 6 cerviguillo. 2356. Rigui : riguinin. Transformar {? transformation) : se transforms. 2357. Risui: guaguisses. Coyotillo, 6 hijo de coyote : Coyote. 2358. Rumai : cheies. Hijo de liebre : liebre. Yntcg. Liebre grande. 2359. Rethregte : moithrigte : Recthregte. Estdn amontonados 6 juntos. 2360. Piipsa ca haca. Me abre con el cuchillo, $c. 2361. Rochioste maam equesths. Estan enredados vuestros pecados. 2362. RipuigUiyuths: RochigUeguiyutlis: gituipuiyuths. Desenredados, limpiados. 2363. Rinsicsi thrares copli ais sagiie. Hacen el bajo los hombres cuando cantan. 2364. Ramai ca huisastap. Intro ego monstrflta sum : intro viderunt mihi pudenda. 2365. i Ritepanse me amane ? ^ Eres tu toreador de cierto 6 inquieto ? 2366. Ruscannis ca corotca. Rus cannis, &c. Tengo saliva en los pies, en mis pies. s. 2367. Supigte. Supis haca. Vuelto d anudar. El anud6 otra vez. 2368. Sitnun me cannis. Yo soi tu hija 6 hijo : dice este 6, la madre. 2369. Sitsus me cannis. Yo soi tu hijastro : dice iste d su madrastra. 2370. Sitnun : moss : taure : canca : imis. Hijo 6 hija : hijo : hijo 6 hija: Hija. Hijo.* 2371. Surnin. Se calentC. 2372. Sinpur : Sit. Cejas, dientes. 2373. Soccos : socorena. Testiculi et eorud" 1 . marsupium. 2374. Somsomtac. Sanan. Sobacos. Empeine pudendorum. 2375. Sire : noson. Corazon, alma, 6 resuello 6 vida. 2376. Sini : sinigma. Muchachita, muchachos. 2377. Sitllugmin : sittia. Chiquitos, idem. 2378. Sicot : siollecon. Topo, otro como liron. * Para tratar estas cosas de hijo se ha de decir que el Padre llama a su hijo Moss: la madre a su hijo 6 hija Taurc: para decir el padre que es su hijo dice Inis, y a su hija dice Canca ; y en el Inis hai mas que decir. pero serii para otra ocasion, si Dios quiere. VOCABULARIO MUTSUN. 81 2379. Suesusu: sarae. Patos grandes. Orajas 6 grajos. Dice el padre a su hija. 2380. Sanraruc: Sisin. Ansares grandes, otro pajarito. 2381. Socsoquian. Unpdjaro & manera de sonsoncte. 2382. Sute: ichic. In pudendis sunt htec, sed neseio quid sint hue duo. 2383. Sacar: sud. Liendres, carbon. 2384. Sirac: sac: gireni. Avellana, piRon pequeflo ; pinon grande. 2385. Saguana: sapa. Un palo 6 arbusto como matorral, y una yerfia y su semilla. 238G. Socothe: socochi. Laurel y su fruta, 2387. Seine: thrainguen. Ciertos panes y atoles de momgo y bellota. 2388. Sutiamitit. Dame Una 6 palos para atizar yerbapara comer. 2389. Sumnatit. Dame lefta. 2390. Socuemitit. Dame atole de cualesquiera especie. 2391. Siullilluc: mumullalluc. Mariposa. 2392. Sarcasmin. Ojo bianco 6 con nube. 2393. Samil. Samilismin. Podredumbre, podrido : estoes, de enfermedad. 2394. Saruste : tocol. Potroso : llaga de galico. 2395. Siretca: jututca. En el corazon, en la barriga 6 vientre. 2396. Sanae : usiun. Aca, 6 arrimarse : mas alld, alia, 6 apartarse. 2397. Socoroste pire. Anochecio. 2398. Sucumui, yu. Anda, fuma. 2399. Soterpui: sayalpui. Estira los pies : ponte boca arriba. 2400. Sojoi: guare, &c, Vid. Archet. Plumajes de gentiles de distan- tas closes. 2401. Sitianin ca. Se me dormieron los pies. 2402. Saquerinin ca. Me did en el >i. VOCABULARIO MUTSUN. 89 2653. Tuiurure can juttu. Se menea 6 tiembla mi vientre 6 barriga. 2654. i Thracarpites me ? i Que ya te has sentado, 6 te sentaste ya ? 2655. Thracqui guaragne. El drlol de fruta se corta. 2656. Thripcgne trigo. Se trilla el trigo. 2657. Tocsocsi sicquen. La ventoseidad hace estrepito 6 mucho ruido. 2658. Tipquipu ca isu. Me cortd medio dedo 6 media mano. 2659. Tamchite nepp esgen. Esta fresada estd la mitad pintado, : v. g. 2660. Tocco guateresmin. Tendido de cama grande. 2661. Tamuna ca. Voi d tomar el sol. 2662. Ti rote ismesis. AH estd el relox. 2663. Tausestap siocue tulcugne. A los hermanos menores si se les dan papirotazos. 2664. Tulcu cames. Te doi un papirotazo. 2665. Tumuru. Guetemessate. Gordo: decucrpo: de poco cuerpo, del- gado: v. g. el papel. 2666. Tic liaca. Se estd quejando el de dolor. 2667. Tulci quecliigiiesi. Llama en la puerta pronto. 2668. Thrares nuc me istane. Dicen que eres hombre. 2669. Tarecse naguas rotes. Fueron 6 eran naguas de mi hermana menor. 2670. Tagetit hisha. Preguntame cualquiera cosa. 2671. Thrinai nuc. j Incaista cames? M. cames cuasis. Apretale fuerte. $ Que te he dicho ? 2672. Tamthra mes imi lahuan, vel lavan. Siempre me coj'ea 6 agolpea el arco. 2673. Ti pifii aisa. Quitcogte. AM detras estdn acaso. 2674. Temsogne cas amane. Me calienta mucho de veras. 2675. Tursinin haca. El tiene/rio, 6 el estd confrio. 2676. Thruilis. Ovanillo. 2677. Tocsocte me isu. Lla tronado tu mano. 2678. Tolon me munns. Tienes mucha rona 6 porqueria. 2679. Tamthragnit. No sea que te golpee 6 te sacuda un bofeton, Sfe. 2680. Thrupunpin ca liacas. Le he metido el dedo por los oj'os. 2681. Tlirupunin ca. Sulunin ca. Me he metido el dedo por el oj'o . Me entrd una mota en el ojo. 2682. Tanute : useti : rutuspin haca. Concepit in ventre : Ego dubito de ea re. 2683. Tilogte aisa chitesmac. Se han puesto los bailadores el plumaj'e. 2684. Thremog liguagnis. Se escondid en la tierra 6 yerba la flecha. 2685. Tina tuinei. Haz ahi una puente de palos. 2686. Tarecte me yathrin. Tu her mano menor te sigue sin llamarle. 2687. Thrigthragte. Se escondid 6 metid : v. g. : dentro de la arena, polvo, tierra, Sec. 12 90 VOCABULARIO MUTSUN. 2688. Thrunia : chaquir. Sabor, seu delectatio : olor. 2689. Tulucpis inacse murteis. • Nos tapamos los dos anocke 6 por la noche. 2690. Tocopin kaca. Tendio su cama 6 tendido. 2691. Tapurtac salpagne. Se cuelga en los palos 6 drboles. 2692. Totoron me aru. Tu has salado, 6 ensalado dntes : v. g. la came. 2693. Tuii: Thriu, &c, Vide Arq. Voces del juego de escondidas. Ve el Arq n . 2694. Thripecsi macse urcanum. Hernos limpiado y trillado con el mortero. 2695. Thrien camis. Te doi con el pie. 2696. Tumaspui. DeUitate 6 saboreate. 2697. Thrumaspin haca, El se saboreo, gusto y deleitd. 2698. Tugne ca insu, netcun cames monse. St yo supiera. 2699. Thretesi ca naha. Ustoi sosteniendo, 6 manteniendo, 6 apretando, 2700. Thrupunin ca. Me ho metido un dedo en el ojo. 2701. Tethrepunc mucurma. Thretepui et prior ita. Thretmu aica. Se aprietan, §c. 2702. Ti macsc janpu. Ah{ detras comemos otra vez. 2703. Thrucai nuc. Pidele. 2704. Topope cames. Te estiro los dedos y hacer top top. 2705. Tipe haca. Anda al rededor. 2706. Tacunin hac evoie. Se queria el ahogar : v. g. con came. 2707. Tiquilagte : tipilagte. Al rededor. 2708. Tlirapis nu rote. Alii hai 6 estan los palitos delgados : como y. g. popote. 2709. Teies, anpis. Tostador: asador: asarsa. 2710. Thrura ampire, huispehika. Trucna y relampaga, 6 relampaguea. 2711. Temen aisa ti. AH estan dormiendo d la lumbre. 2712. Thratun mes iete. Se te quitard despues el dolor. 2713. Thraiascal, Torpses : Torsiepa, &c, ut in Arq. Chanate de ojos zarcos : otro pardo. 2714. Tinatun saiai nuc. Gritale desde ahi. 2715. Tereni pire 2716. Toguon, vel coguon mac ete. Nos helaremos 6 quedaremos yertos. 2717. Tinquenin por. Salt6 lapulga, se fue. 2718. Thragiale. Tocoloste. Limpia, clara el agua. Llagoso delgdlico. 2719. Tupsiugte. Gibado, 6 tiene giba. 2720. Tappan, tappan tare. Estd bien, estd bien, hermanito. 2721. Tigi haca. El estd haciendo tasajo 6 .cortando cuero. Girihaca. 2722. Titugte hac etchre. Duerme de costado 6 lado. 2723. Tasiutisu ca. Voi d ver el baile. 2724. Tagesu ca. Voi a preguntar. VOCABULARIO MUTSUN. 91 2725. Tapuruna ca. Voi d tracr Icna. 2726. Throiloste aisa thransaran sotontac. Estdn sentados & la lumbre, encojidas las piernas. 2727. Taiiupui. Levdntate las faldas. Tanui nuc. Sostenle 6 levdntale un poco la . 2728. Tajaragte elepis, vel elevis. Va seguido en hilcra, derecho. 2729. Threlegte, sesegte. Ir en hilera, apartado, y seguido : Idem. 2730. Thrillusi mon cannis. Me oyes con todo cuidado : me escuchas con todo sentido. 2731. Totiostc m. amane. Eres un equivocador, trascocador de palabras. 2732. Tugne me hacas ereis uccha. Si tu de veras le dieres 6 le fueras dadivoso. 2733. Tamet. Una raiz que es prieta y se come. Se cria en las citnagas y rios. 2734. Thrursunpin, Thrutsunpi : haca. No se sabe parar el ; 6 va legi- simo, leyendo. 2735. Ti macse liossis hocse : upurusis. AM detras nos rodamos loma abajo tiempo ha. 2736. Tagei me ocho. Preguntate a ti mismo, 6 & tus orejas. 2737. Tolsonpe ca macams iete. Os he de romper las rodillas. 2738. Threio soton. Calienta mucho la lumbre, 6 hat muchofuego. 2739. Tipurpu ca iete. Yonspina ca iete. Me he de cortar el pelo ; Me he de ir & cortar, $c. 2740. ^Tkrojoroninse si?* Dime, $pas6 el agua. 2741. Tijimaste. Frente espaciosa, frentudo, 6 /rente grande. 2742. Thiscucsei nani. Anda, 6 vas rdjalos, & ver si lo rajas 6 despedazas. 2743. Throgpeste : equena. Se seed el agua 6 rio 6 zanja : no hai nada. 2744. Thruthrunagte gin. Oj'os pequenos 6 chicos. 2745. Thratagte m esgen. Times duplicado, 6 mucha ropa. 2746. Thrunucpan. El que dice que no, siempre sin hablar con las narices. 2747. Tulcui nuc. Dale un papirote 6 papirotazo. 2748. Thracurutre esgen. Vestido 6 fresada rala, clara, con agugeritos. 2749. Tusun macse mes. Te estamos aguardando, esperando. 2750. Tipe can lom. Andan al rededor mis sesos. 2751. Tiptipe caulom. Me andan al rededor los sesos : id. ub sup. 2752. Tiuiem. Pucui. Verrendo 6 gamo : su hijo del '■ gatno. 2753. Toguoroste musiec. Estd encogido defrio el pajarito. 2754. Tapere irsu tiras. Mir a pora arriba el fiador 6 Nalgat°. 2755. Tipsoni thratti co-chop hiutigne. Trucna 6 hace ruido el hueso cuando le tiran. * Cuando se Te el se con interrogation es lo mismo que i Ml como tengo dicho en su lugar. 92 VOCABULARIO MUTSUN. 2756. Tocse mis. Truena.6 suena mucho a H : v. g. el dedo, rodilla, §c. 2757. Tkrayugiiire hac epen. Pas6 el medio riendose. 2758. Tuyugua. Escobar 6 chamizo de que se sirven los Indios para barrer. 2759. Thromtogte hacas. Le viene afuellado, flojo, no apretado. 2760. Totuepu. Bebdzate la fresada 6 capa. 2761. Tamthra cas. Golpeo 6 sacudio : v. g. la escopeta, 6 arco coje6, SfC. 2762. Thrutuare. 3Ialas narizes : romo 6 chato. 2763. Talcui. Brinca 6 salta tu. 2764. Thripespis ca attia. He hecho yo no mas correas para un capote. Rithrai. 2765. Tutanpis ca attia. Yo solo me he tocado por encima no con reflexion. 2766. Tisipu. Curarse y calenlarse la sarna. 2767. Titthrui me isu. Tathscai me isu. Extiende tu mano. Idem. 2768. Thratscana macse. Vamos al llano. 2769. Tumen Mocsun, vel Mutsun Pagsine ? Tumemels. Los Motsunes hacen comida a los Pays. 2770. Touthrosii me. Hazte fuerte y duro : endurecete, $c. 2771. Tolonca catimimacse aijuguen. Yo he visto muchos como estos, 6 lo mismo que estos. 2772. Throtco ais ethre. Ellas ducrmen juntas seguidas en hilera. 2773. Titiragte: gamuche. Torcido : falta un pedazo. 2774. Throncon sapa. Se enlacian estas semillas que se llaman sapa. 2775. Thratagte m am ethre. Duermes con mucha ropa. 2776. Tiguis aimugte : vel aijames. Son todas flores 6 puras flores. 2777. Tuieni sapa tiguis. Arco Tris en que se ve la flor del sapa. U. seu V. 2778. Usus aisa rucata. Ellos han estado sacando 6 ganando trapitos con el baile en la rancheria: los bailadores recogen fresadas, cotones, al par que bailan. 2779. Ucliui : uchitina. Abre: cierra ah'i. 2780. TJming : tatchi. Lobo de tierra, otro animalitp que no se su nombre. 2781. Umsumin lalac. Volaron los ansares : se levantaron. 2782. Uri : us. Pelo, cabello : nariz. 2783. Unchusmin. Escarabajo, 6 como otros dicen, Pinacate. 2784. Usuimitit. Dame cualquier semilla. 2785. Upac, cure. Terron, 6 tinte bianco : otro encarnado : los dos usan los Indios para pintarse. 2786. Usiun, saeanae. Alia, 6 mas alia: acd 6 mas acd. VOCABULAMO MUTSUN. 93 2787. Utis. Uthrel. Palito con que remata la jlecha : roscta de plumas 6 picos de ave: adorno de las orej'as. 2788. Usthrgin. Usit, Uthrit. Dos, cuairo. 2789. Ugnesina ca. Mathru. Yoi & Leber agua y se estiende d otro beber. anadicndo lo que, § a . 2790. Unjusmin. Ursismin. Mocoso : cabezon 6 cabeza grande. 2791. Usulagte gin. Oj'os hundidos 6 metidos adentro. 2792. Ucumigte. Uchirniin. Manco de pies 6 memos. Agujilla 6 al- filerillo. 2793. Ugeicun ca heppesse. lie guardado 6 guarde esto. 2794. Uthsui naha tabag : vei tahuag. Mdrtes : Fer. 3. 2795. Utsitin naha tabag : vel Tahuag. Jueves, 6 Fer. 4. 2796. Uni : mathru.* Quiere, consiente, responde : hombre 6 muj'er : tu: Fulano. 2797. Usulin, mumai quechigiiesi. Sorbe tu: chupa ligero : v. g. el atole, caldo, $<*■. 2798. Umit: attegue culian. Chocita adonde se alisba a los chanates para cazar. 2799. Urchaste ca. Estds borracho de tabaco, vino, c6lera y aguardiente. 2800. Usu aisa hisashe. Recogen cualquiera cosa 6 trapo los bailadores. 2801. Uthra giguaste. Llegaron las parientes naturales. 2802. Upginin tiger. Se rodaron 6 cayeron las tijeras. 2803. Usegue nuc me. Dicen 6 se dice que te han de oler. 2804. Uttuicun ca sise. Fuse 6 guarde el agua. 2805. Ulis pulquinin. Se desfondd la cora, se lefuc 6 rompi6 elfondo. 2806. Upquii: atquii. Rodalo tu: rompelo tu: v. g. el hueso, palo, § a . 2807. Upqui. Atqui. Arranca tu : v. g. el nabo, mostaza, §a. 2808. ; Urucsiane sinpie ! ; Oh, si fuera mio el panuelo ! Ojald fuese mio el panuelo ! 2809. Upiths cata. El cascaron donde nace la bellota : como el cascaron dicho. 2810. Usgin macse mes. Siempre estamos pensando en It, 6 estamos tris- tes por ti. 2811. Usgin ca mams aruta. Mariana estaremos por ti tristes. 2812. Uthrut cannis. Cdrgame d cuestas, 6 llevame & cuestas. 2813. Uthras imit cannis. Gudrdame : ten cuidado de me. 2814. Ugei nuc. Gudrdale, dlzale; ponle en parte segura. 2815. Ujuei nuc. Trdele, 6 trae lo que se guardd, alzd 6 se pusd. 2816. Uni, jaguagne me. Responde, te han de llamar. Unimetjajua- cane. Querrds que te llamen. * Matthrus se dice a los hermanos, la mujer al marido y nifio ;i niHo : amigo a amigo, y no 4 todos en general. 94 VOCABULARIO MUTSUN. 2817. Upurunin ca. Me rode 6 cat rcsbaldndome. 2818. Urapin haca. Lloro porque pienso una cosa que no fu6 cierta y lloro como sifuere cierto y verdad. 2819. Uquesigne caldo. El caldo se bebe ; pero mejor, usulugne caldo, se sorbe el caldo. 2820. ' Uttugne neppe. JEsto se guarda : esto se siembra : estcr-se pone : 3 6 mas significaciones. 2821. Ursegue richa. Se aprende la lengua, 6 se aprende a kablar, 6 el habla. 2822. Upquinin ca chusie, Tel evoie. Me iba, 6 queria rodar 6 caer. 2823. Utcui. Dobla tu 6 pliega tu. Chumuhiha, cogne. 2824. Uquena ca. Vox a por agua, 6 d traer agua. 2825. Ucchasmin me : aruaste me. Eres liberal, dadivoso, franco. 2826. Unapui : unai : unas. Curate tu a ti mismo. Cura tu. Remedio. 2827. Unpina ca hacasse. Me voi a curarme h mi mismo. 2828. Unpui, &c, Vid Arq. Eucheie ca am hisha. Curale id, $a. ut ibi. 2829. Usunagmin. Usulagmin. OJos hundidos 6 metidos para adentro. 2830. Usute : tunute : rutuspin haca. Concepit, et crescit infans in utero. 2831. Usi ca at naiate. A ojo ando cojeando, 6 sin mas yocojeo. 2832. Ucquininin aisa utenmac. Se han querido caer 6 han andado al rededor los hechiceros. 2833. Upigte macse cochop inanme. Nos tapamos con otro vestido cuando llueve. 2834. Unim ietes. Querrds tu despues 6 til querrds luego. 2835. TJiji : Uijimitit carmis. Fescado, 6 pez, 6 pej'e. Pesca para mi. Uraca. Salmon. 2836. Unispu hac eie. Iba 6 queria consentir 6 querer. 2837. Unispate: umispac eie. Idem ut supra. 2838. Uspu haca. El ayuna 6 hace ayuno. 2839. Usupuai pire. Cuaresma 6 tiempo de ayunos. 2840. Ucsi lalaguis. Sin mas ni mas le tiro 6 tumb6. 2841. Uscas ca haca. Me entrd el Hechicero sin baile: sacd el palo, $ a ., Vid. Archet. 2842. Unupimsa ; Ara ! Panuelo de polvos 6 de narices. ; Oh ! ve ! mira ! £ a - 2843. Ugsinicun men nisiassum. Tu has aumentado por eso 6 con eso. 2844. Up*unsatpa. Pagas de lo que se vendid. Can upuspu. Men upu. To vendo : tu compras. 2845. Urasmac nuc richaispu. Dicen que los que hacen agugeros estdn ''ugando. VOCABULARIO MUTSUN. 95 2846. Urchiasmintac mac jalague ama. En el infierno se encienden nuestros cuerpos como una ascua : agen. 28-47. Urunin hac ekuoie : vcl cvoie. Se queria 6 iba d caerse 61. 2848. Usi macsen me tottos. Porque nos das coscorrones. 2849. Usi macsen me ijiras. Porque tu nos das puntapies. 2850. Usi me riclia jaium, &c, Vid. Arq. Porque Hi nos hablas con la boca. 2851. Ucsi insan lalac. Sin mas estdn cayendo 6 bajando los dnsares. 2852. Ustugte. Esta cupando 6 haciendo ruido con los labios, como quien chifla. 2853. Utisi haca. Estd el tratando, 6 el estd comprando. Tutisihaca. Tiene el arco templado. 2854. Capisi. Tiene el monton deflechas bajo el brazo. 2855. Uhinismac. Los Pescadores 6 los que saben pescar. 2856. i Uses me? g Estas oliendo ? 6 que hueles tu? 2857. Useim cames. Te vengo 6, oler 6 besar Id mano, dice el Indio im- propiamente. 2858. Urana ca. Voi a hacer agugeros. 2859. Urasu ca. Vuelvo a hacer agugeros ; 6 voi a hacer, fy a . 2860. Usi men chalan sotonhe : othspen me. Porque te measte alfuego^ Te duele membrum virile. 2861. Uten, uscagne nuc me : huiregne nuc me. Hechiceros, $a., ut supra. 2862. Usionte. Mas alld adelante. 2863. Utueste haca. Hace muecas 6 monadas el. 2864. Uchiligte : sotolo jai. Labios gordos, especialmente el de abaj'o. Idem. 2865. Ulepu aisa, vel ulepbu. Lloran ellos como si fuese fijo, verdad y cierto. 2866. Ugii. Suegra, 6 su seiiora. 2867. Uris cata uncum. Botrino, como una cosa rala. 2868. Usginin mes tagnan. El se puso triste por ti el hermano mayor: ut dixi alib. 2869. Usanin macque. Nos han salido en los dedos padrastros que duelen mucho. 2870. Urapin haca. El hizo burla 6 se burld: sintid, se enoj'6, form6 sentimiento. 2871. Utespiti. Haz monadas 6 muecas, 6 bobadas : v. g. las que hacen los que bailan. 2872. Ucsi macse -ugUinin. Sin mas nosotros huimos. 2873. Uscuste aisa. Estdn ellos silenciosos, sin meter ruido : quedos. 2874. Ulen aisa. Ellos quitaron el camo 6 baile : mudaron de estas, #a. 96 VOCABULARIO MUTSUN. 2875. Ulenpin ca gracatse. Convirtieron 6 mudaron mi nombre. Hicie- ron distinto mi nombre. 2876. Uthracma. Uthrasi. Parientes: cuidar 6 guardar. 2877. i Unis, vel unisi me attia ? $ Que tu quisiste, consentiste ? 2878. Ucbumutbs: issintepuspuths. Cargad os unos & otron Andad con tiento. 2879. • Usiun siocue macca tbrasasmac. Mas adelante si no se ve bien lo Colorado. 2880. Uner. Urani : isin. Cebolla cimarrona : Agugero : hoyo 6 cueva : v. g. de raton. 2881. Ulepu macque chitesse. No podemos nosotros seguir, 6 bailar en el baile. Entristecerse. ^b. ^cha, &c.j Tchu, &c, y no Z.* |" §3 2882. Zsumiu me am sire. Zsepetit. Estd contento nuestro corazon. «, S" C6rtame el pelo. ' S 2883. Zsumiu ca am guate. Amzsan. Vengo 6 ando eontento. Las- s timar. 2884. Zsaialpui. Yamutzi, &c, quse [tarn in fine quam in medio et fine) inveni et nunc non recordor, et ecce ezcerptionem Archetypi in hoc Rivulo exiguo. Sit pro coronide heec mea exoratio : exopto, quod ubicumque error sit, corrigatur : lirec materia salebrosa fuit mihi, et tu earn elimabis, et exa- murcabis tuo studio : cape si vis : fruere et vale. FINIS. Estoi persuadido que estas apuntaciones no llegan a ser aun partes de obra que merezca nombre, aunque yo le llamo Arroyuelo de Espresiones de Indios Sanjuaneros ; tiene y debe tener muchos errores, y descuidos, mucbos defectos, porque todo lo be aprendido de los que no saben castilla, y lo que s6 (que es bien poco) de los que yo mismo be ensenado a leer, lo tengo por mas dudoso y defectuoso. Para quitar la confusion, si se puede quitar, be extractado todas las espresiones por orden Alfabetico no riguroso sino como en el Arquetipon u original se siguen. * Videtur mibi hoc locum tenere Z, sed non utsonat in castellano, media enim inter Z et S ecrit ejus pronuntiatio. UC SOUTHERN REGIONAL LIBRARY FACILITY AA 001 139 052 3 University of California SOUTHERN REGIONAL LIBRARY FACILITY 305 De Neve Drive - Parking Lot 17 • Box 951388 LOS ANGELES, CALIFORNIA 90095-1388 Return this material to the library from which it was borrowed. fversity Jouthern Library