UC-NRLF $B 311 E0^ SELECTIONS FROM LUCRETIUS SELECTIONS FROM CLASSICAL AUTHORS. This series is intended to serve as a means by which young people may gain a first acquaintance with the great writers of Greece and Rome. The pieces have been selected with the view, not of providing what are colloquially called * tips ' for examination, but of familiaris- ing the student with the manner of each author, and giving him such an introduction to the matter as may lead him to desire a fuller knowledge of it. Literary interest rather than linguistic difficulty will therefore be found to be the main feature of the selections. Easy Selections from Plato. Forming a Greek Reading Book for the use of Middle Forms of Schools. By A. SiDG- wiCK, M.A., Fellow and Tutor of Corpus Christi College, Oxford^ and late Assistant Master at Rugby School. 3^. 6d. Easy Selections from Thucydides. Edued, with Notes, Plans, etc., by E. H. Moore, M.A., Amesbury House School, Bickley ; and late Assistant Master at Plymouth College. 2,s. 6d. Selections from Lucian, with Notes. By w. r. inge, M. A. ^ Fellozv 0/ Hertford College, Oxford, and H. Macnaghten, B. A., Assistant Master at Eton College. 3^. 6c/. Selections from Valerius Maximus. Edited, with Notes, etc., by W. R. Inge, M. A., Felloiv of Hertford College, late Assistant Master at Eton College. Selection from Pliny's Letters, ^^.v..^, with Notes, etc., by H. R. Heatley, M.A., Beaudesert Park School, Henley iti Arden. Selections from the Greek Tragedians. Edited, - with Notes, etc., by E. D. Stone, M.A., King's College, Cam- bridge, and formerly Assistant Master at Eton College. Others in Preparation. •SELECTIONS' FROM LUCRETIUS BEING A GOLDEN TREASURY OF HIS POEM ' DE RE RUM NA TURA ' WITH NOTES BY THOMAS J. DYMES, B.A. LATE SCHOLAR OF LINCOLN COLLEGE, OXFORD, AND FORMERLY ASSISTANT MASTER AT CHELTENHAM COLLEGE WITH AN INTRODUCTION BY ALFRED J. CHURCH, M.A. PROFESSOR OF LATIN IN UNIVERSITY COLLEGE, LONDON ^ atirea dicta % RIVINGTONS WATERLOO PLACE, LONDON MDCCCLXXXIX n^l I INTRODUCTION My experience as a teacher has led me to put a very high value on the reading of Lucretius. Both from the linguistic and the literary point of view he is remarkably instructive. He has a genuinely Italian force about him which is not to be found in any other Eoman poet, excepting Catullus, who is scarcely avail- able, and the Satirists, whom it is probably expedient to postpone to a time, later than the period of school- life. In intrinsic literary merit he stands very high among the world's poets. His metre, too, suggests an instructive study. On the other hand, he represents an important stage in the development of the language. But it must be allowed that, taken as a whole, the De Rerum Natiira will be an uncongenial study to a young reader. The relation of the poem to the specu- lations of Greek philosophy, its remarkable anticipation of modern discovery, interest more mature students. Even these find much that is wearisome in arguments which are not relieved from tedium by the extreme vi INTRODUCTION, ingenuity with which they are often expressed. A boy can hardly be expected to interest himself in comparing the reasoning of Lucretius with the theories of the early physicists, and he is commonly without the knowledge by which he could connect them with modern developments of science. He finds himself accordingly confronted with difficulties which have no corresponding advantage. Mr. Dymes' idea of selecting an anthology of Lucretius seems to meet these objections. It is often difficult, or even impos- sible, to separate the "beauties" of a poet from the context in which they stand. With Lucretius it is particularly easy. It sometimes even seems that these passages have been purposely introduced to relieve the weariness of abstruse or technical reasoning ; and that accordingly they can be detached without loss from an argument with which they have no organic con- nection. The range of school -reading in classics, happily much enlarged of late years, will, I venture to think, be profitably extended by this selection. A. 0. PREFACE This little book purports to be, and it is hoped is, a collection of the finest passages of the great poem De Eerum Natura — a " Golden Treasury *' of Lucretius. There is no need for me to discuss the merits of Lucretius as a poet, or to justify such a selection. It is now almost universally admitted that he stands in the very front rank of poets — second to but few of all ages — in conception and expression, and other high poetic qualifications. My main object has been to collect and present these beauties, which I think are not so widely and well known as they deserve to be, and to let them speak for themselves, as far as may be. It seemed to me a pity to overlay such poetry with notes, and I have therefore almost limited myself to such explana- tions as seemed necessary for the full and accurate understanding of Lucretius' own words. This help I have endeavoured to supply fully, but little or nothing beyond it. The student will have to look to his Dictionaries and Grammar for ordinary difficulties; I help only where viii PREFACE. such books are insufficient, and should be sorry to abridge the gains got by juvenile research. It has required some little abstinence at times not to call attention to the surpassing beauties of the poetry, and illustrate them by passages from other poets. Such illustrations would serve chiefly to prove how greatly later poets are indebted to Lucretius, Vergil especially, and that he was, as has been justly said, "saturated" with Lucretius' poem. I would venture rather to recommend that the student should learn these " wurea dicta '' by heart, or at least make himself very familiar with them ; following the more natural order, he will then be able to illustrate his Vergil for himself, and to recognise the obligations of other poets to Lucretius. Many of these extracts are not difficult. Any one who can read Vergil can read them, and any boy who can work his way through his Vergil can do the same by this book. It contains but little of the purely philosophical parts of the poem, as, whatever their merits of argument and expression, they do not, from the nature of the case, afford scope for the highest poetical beauties. The philosophy, therefore, of Lucretius does not enter largely into these extracts. It will be enough for the juvenile student to know at starting that he thought that the gods did not take any part in the creation of the world nor the concerns of man {securum PRE FA CE. ix agere aevum), and that man is not immortal. His opinions on such matters possess now but little interest for the general student — not so his Poetry. It is hoped that these extracts maybe found suitable for furnishing a term's reading instead of Vergil, and afford at the same time a pleasant and profitable change. The Text, with few variations, is that of Lachmann. In the Notes to this book I am sometimes indebted to the large body of Lucretian annotation which has long since passed into common property, while I have the pleasure of expressing my special obligations to the 7nagnum opus of Munro, both as a student of Lucretius, and, directly, as indicated in the Notes under the letter M. (4th Edit. 1886). 1 CoLviLLE Houses, NoTTiNG Hill, W. T. LUCRETI CARI DE RERUM NATURA LIBER PRIMUS. Aeneadum genetrix, liominum divomque voluptas, alma Venus, caeli subter labentia signa quae mare navigerum, quae terras frugiierentis 6oncelebras, per te quoniam genus omne animantum concipitur visitque exortum lumina solis. 5 te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli . adventumque tuum, tibi suavis daedala tellus summittit flores, tibi rident aequora ponti placatumque nitet diffuse lumine caelum, nam simul ac species patefactast verna diei 10 et reserata viget genitabilis aura favoni,Urr " aeriae primum volucres te, diva, tuumque significant initum perculsae corda tua vi. inde ferae pecudes persultant pabula laeta et rapidos tranant amnis : ita capta lepore 1 5 te sequitur cupide quo quamque inducere pergis. denique per maria ac montis fluviosque rapacis frondiferasque domos avium camposque virentis omnibus incutiens blandum per pectora amorem efficis ut cupide generatim saecla propagent. 20 quae quoniam rerum naturam sola gubernas, A 2 SELECTIONS ERO.\r LUCRETIUS, nee sine te quicquam clias in luminis oras exoritur neque fit laetum neque amabile quicquam, te sociam studeo scribendis versibus esse, quos ego de rerum natura pangere conor Memmiadae nostro, quern tu, dea, tempore in omni omnibus ornatum voluisti excellere rebus, quo magis aeternum da dictis, diva, leporem. effice ut interea fera moenera militiai per maria ac terras omnis sopita quiescant. nam tu sola potes tranquilla pace iuvare mortalis, quoniam belli fera moenera Mavors armipotens regit, in gremium qui saepe tuum se reicit aeterno devictus vulnere amoris, atque ita suspiciens, tereti cervice reposta, pascit amore avidos, inhians in te, dea, visus, eque tuo pendet resupini spiritus ore. hunc tu, diva, tuo recubantem corpore sancto circum fusa super, suavis ex ore loquellas funde petens placidam Eomanis, incluta, pacem : nam neque nos agere hoc patriai tempore iniquo possumus aequo animo nee Memmi clara propago talibus in rebus communi desse saluti. quod super est, vacuas auris animumque sagacem semotum a curis adhibe veram ad rationem : ne mea dona tibi studio disposta fideli, intellecta prius quam sint, contempta relinquas. nam tibi de summa caeli ratione deumque disserer© incipiam, et rerum primordia pandam, unde omnis natura creet res, auctet, al atque, Bk. I.] SELECTIONS FROM L UCRETl US, 3 quove eadem rursum natura perempta resolvat ; quae nos materiem et genitalia corpora rebus reddunda in ratione vocare et semina rerum appellare suemus et haec eadem usurpare 60 corpora prima, quod ex illis sunt omnia primis. Humana ante oculos foede cum vita iaceret in terris oppressa gravi sub religione quae caput a caeli regionibus ostendebat horribili^uper aspectu mortalibus instans, 65 primum Graius homo mortalis tendere contra est oculos ausus primusque obsistere contra ; quem neque fana deum nee fulmina nee minitanti murmure compressit caelum, sed eo magis acrem inritat animi virtutem, effringere ut arta"** 70 naturae primus portarum claustra cupiret. ergo vivida vis animi pervicit, et extra processit longe flammantia moenia mundi atque omne immensum peragravit mente animoque ; unde refert nobis victor quid possit oriri, 75 quid nequeat, finita potestas denique cuique fqua nam sit ratione atque alte terminus haerens.J quare religio pedibus subiecta vicissim opteritur, nos exaequat victoria caelo. Illud in his rebus vereor, ne forte rearis 80 inpia te rationis inire elementa viamque ^^^^"^ ind^gredi sceleris. quOd contra saepius ilia Q^jl.^^t^^^ religio peperit scelerosa atque impia facta. -"' Aulide quo pacto Triviai virginis aram Iphianassai turparunt sanguine foede 85 ductores Danaum delecti, prima virorum. 4 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. I. ] cui simul infula virgineos circumdata comptus ex utraque pari malarum parte profusast, et maestum simul ante aras adstare parentem sensit, et hunc propter ferrum celare ministros, 90 aspectuque suo lacrimas effundere civis, muta metu terrain genibus summissa petebat : nee miserae prodesse in tali tempore quibat quod patrio princeps donarat nomine regem : nam sublata virum manibus tremibundaque ad aras 95 deductast, non ut solemni more sacrorum perfecto posset claro comitari Hymenaeo, sed casta inceste, nubendi tempore in ipso, hostia concideret mactatu maesta parentis, ' exitus ut classi felix faustusque daretur. 100 tantum religio potuit suadere malorum. Tutemet a nobis iam quovis tempore vatum terriloquis victus dictis desciscere quaeres, quippe etenim quam multa tibi iam fingere possunt somnia, quae vitae rationes vertere possint 105 fortunasque tuas omnis turbare timore ! et merito : nam si certam finem esse viderent aerumnarum homines, aliqua ratione valerent religionibus atque minis obsistere vatum : nunc ratio nulla est restandi, nulla f acultas, no aeternas quoniam poenas in morte timendumst. \ ignoratur enim quae sit natura animai, "^^ nata sit, an contra nascentibus insinuetur, et simul intereat nobiscum morte dirempta, an tenebras Orci visat vastasque lacunas, j i 5 an pecudes alias divinitus insinuet se, Bk. I.] SELE CTIONS ER OAl L UCRE TI US. 5 Ennius ut noster cecinit, qui primus amoeno detulit ex Helicone perenni fronde coronam, per gentis Italas hominum quae clara clueret ; etsi praeterea tamen esse Acherusia templa 120 Ennius aeternis exponit versibus edens, quo neque permaneant animae neque corpora nostra, sed quaedam simulacra modis pallentia miris unde sibi exortam semper florentis Homeri commemorat speciem lacrimas efFundere salsas 125 coepisse et rerum naturam expandere dictis. qua propter bene cum superis de rebus habenda nobis est ratio, solis lunaeque meatus qua fiant ratione, et qua vi quaeque gerantur in terris, tum cum primis ratione sagaci T30 unde anima atque animi constet natura videndum, et quae res nobis vigilantibus obvia mentes terrificet morbo adfectis somnoque sepultis, cernere uti videamur eos audireque coram, morte obita quorum tellus amplectitur ossa. 135 Nee me animi fallit Graiorum obscura reperta difficile inlustrare Latinis versibus esse, multa novis verbis praesertim cum sit agendum propter egestatem linguae et rerum novitatem : sed tua me virtus tamen et sperata voluptas 140 suavis amicitiae quemvis sufFerre laborem suadet et inducit noctes vigilare serenas, quaerentem dictis quibus et quo carmine demum clara tuae possim praepandere lumina menti, res quibus occultas penitus convisere possis. 1 45 Hunc igitur terrorem animi tenebrasque necessest 6 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. i. non radii solis neque lucida tela diei discutiant, sed naturae species ratioque. ' haud igitur redit ad nilum res ulla, sed omnes 248 discidio redeunt in corpora materiai. postremo pereunt imbres, ubi eos pater aether 250 in gremium matris terrai praecipitavit : at nitidae surgunt fruges, ramique virescunt arboribus, crescunt ipsae fetuque gravantur : hinc alitur porro nostrum genus atque ferarum : hinc laetas urbes pueris florere videmus, 255 frondiferasque novis avibus canere imdique silvas : hinc fessae pecudes pingui per pabula laeta corpora deponunt, et candens lacteus umor uberibus manat distentis : hinc nova proles artubus infirmis teneras lasciva per herbas 260 ludit lacte mero mentes perculsa novellas. haud igitur penitus pereunt quaecumque videntur ; quando alid ex alio reficit natura, nee ullam rem gigni patitur, nisi morte adiuta aliena. Nunc age, res quoniam docui non posse creari 265 de nilo neque item genitas ad nil revocari, ne qua forte tamen coeptes diffidere dictis, quod nequeunt oculis rerum primordia cerni, accipe praeterea quae corpora tute necessest confiteare esse in rebus nee posse videri. 270 principio venti vis verberat incita pontum ingentisque ruit navis et nubila differt, interdum rapido percurrens turbine campos arboribus magnis sternit montisque supremos Bk. I.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS. 7 silvifragis vexat flabris : ita perfurit acri 275 cum fremitu saevitque minaci murmure ventus. sunt igitur venti, nimirum, corpora caeca, quae mare, quae terras, quae denique nubila caeli verrunt ac subito vexantia turbine raptant, nee ratione fluunt alia stragemque propagant, 280 et cum mollis aquae fertur natura repente flumine abundanti, quam largis imbribus auget montibus ex altis magnus decursus aquai, fragmina coniciens silvarum arbustaque tota, nee validi possunt pontes venientis aquai 285 vim subitam tolerare : ita magno turbidus imbri molibus incurrit, validis cum viribus, amnis, dat sonitu magno stragem, volvitque sub undis grandia saxa, ruunt quae quidquid fluctibus obstat. sic igitur debent venti quoque flamina ferri, 290 quae veluti validum cum flumen procubuere quam libet in partem, trudunt res ante ruuntque impetibus crebris, interdum vertice torto corripiunt rapideque rotanti turbine portant. quare etiam atque etiam sunt venti corpora caeca, 295 quandoquidem factis et moribus aemula magnis amnibus inveniuntur, aperto corpore qui sunt. tum porro varios rerum sentimus odores, nee tamen ad naris venientis cernimus umquam, nee calidos aestus tuimur, nee frigora quimus 300 usurpare oculis, nee voces cernere suemus ; quae tamen omnia corporea constare necessest natura, quoniam sensus inpellere possunt : tangere enim et tangi, nisi corpus, nulla potest res. 8 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. denique fluctifrago suspensae in litore vestes uvescunt, eaedem dispansae in sole serescunt. at neque quo pacto persederit umor aquai visumst, nee rursum quo pacto fugerit aestu. in parvas igitur partis dispergitur umor, quas oculi nulla possunt ratione videre. quin etiam multis solis redeuntibus annis anulus in digito subter tenuatur habendo, stilicidi casus lapidem cavat, uncus aratri ferreus occulte decrescit vomer in arvis, strataque iam volgi pedibus detrita viarum saxea conspicimus : tum, portas propter, aena signa manus dextras ostendunt adtenuari saepe salutantum tactu praeterque meantum. haec igitur minui, cum sint detrita, videmus : sed quae corpora decedant in tempore quoque, invida praeclusit spatium natura videndi. postremo quaecumque dies naturaque rebus paulatim tribuit, moderatim crescere cogens, nulla potest oculorum acies contenta tueri, nee porro quaecumque aevo macieque senescunt nee, mare quae inpendent, vesco sale saxa peresa quid quoque amittant in tempore cernere possis. corporibus caecis igitur natura gerit res. Qua propter, quamvis causando multa moreris esse in rebus inane tamen fateare necessest. multaque praeterea tibi possum commemorando argumenta fidem dictis conradere nostris. verum anirao satis haec vestigia parva sagaci fBk. I. SELE CTIONS FR OM L UCRE TIUS. 9 sunt, per quae possis cognoscere cetera tute : namque canes ut montivagae persaepe ferai naribus inveniunt intectas fronde quietes, 405 cum semel institerunt vestigia certa vial, sic alid ex alio per te tute ipse videre talibus in rebus poteris caecasque latebras insinuare omnis et verum protrahere inde. quod si pigraris paulumve recesseris ab re, 410 hoc tibi de piano possum promittere, Memmi : usque adeo largis haustos e fontibus amnis lingua meo suavis diti de pectore fundet, ut verear ne tarda prius per membra senectus serpat et in nobis vitai claustra resolvat, 415 quam tibi de quavis una re versibus omnis argumentorum sit copia missa per auris. 417 Quapropter qui materiem rerum esse putarunt 705 ignem atque ex igni summam consistere posse, et qui principium gignundis aera rebus constituere, aut umorem quicumque putarunt fingere res ipsum per se, terramve creare omnia et in rerum naturas vertier omnis, 710 magno opere a vero longe derrasse videntur. adde etiam qui conduplicant primordia rerum, aera iungentes igni, terramque liquori, et qui quattuor ex rebus posse omnia rentur ex igni terra atque anima procrescere et imbri. 715 quorum Acragantinus cum primis Empedocles est insula quem triquetris terrarum gessit in oris, quam fluitans circum magnis anfractibus aequor ro SELE CTIONS FROM L UCRE TIUS. [Bk. i. Ionium glaucis aspargit virus ab undis, angustoque fretu rapidum mare dividit almae 720 Italiae terrarum oras a finibus eius. hie est vasta Charybdis, et hie Aetnaea minantur murmura flammarum rursum se colligere iras, faucibus eruptos iterum vis ut vomat ignis ad eaelumque ferat flammai fulgura rursum. 725 quae eum magna modis multis miranda videtur gentibus humanis regio visendaque fertur, rebus opima bonis, multa munita virum vi, nil tamen hoc habuisse viro praeclarius in se nee sanetum magis et mirum earumque videtur. 730 carmina quin etiam divini pectoris eius vociferantur et exponunt praeclara reperta, ut vix humana videatur stirpe creatus. Hie tamen et supra quos diximus inferiores partibus egregie multis mul toque minores, 735 quamquam multa bene ac divinitus invenientes ex adyto tamquam cordis responsa dedere sanetius et multo certa ratione magis quam Pythia quae tripodi a Phoebi lauroque profatur prineipiis tamen in rerum fecere ruinas et graviter magni magno cecidere ibi casu. 741 Nunc age, quod super est cognosce et clarius audi. 921 nee me animi fallit quam sint obscura : sed acri percussit thyrso laudis spes magna meum cor et simul incussit suavem mi in pectus amorem musarum, quo nunc instinctus mente vigenti 925 avia Pieridum peragro loea nullius ante Bk. I.] SELECTIONS FROM L UCRETIUS. 1 1 trita solo, iuvat integros accedere fontis atque haurire, iuvatque novos decerpere flores insignemque meo capiti petere inde coronam, unde prius nulli velarint tempora musae ; 930 primum quod magnis doceo de rebus et artis religionum animum nodis exsolvere pergo, delude quod obscura de re tarn lucida pango carmina, musaeo contingens cuncta lepore. id quoque enim non ab nulla ratione videtur : 935 sed veluti pueris absinthia taetra medentes cum dare conantur, prius oras, pocula circum, contingunt mellis dulci flavoque liquore, ut puerorum aetas inprovida ludificetur labrorum tenus, interea perpotet amarum 940 absinthi laticem, deceptaque non capiatur, sed potius tali pacto recreata valescat, sic ego nunc, quoniam haec ratioque plerumque videtur tristior esse quibus non est tractata, retroque volgus abhorret ab hac, volui tibi suaviloquenti 945 carmine Pierio rationem exponere nostram et quasi musaeo dulci contingere melle ; si tibi forte animum tali ratione tenere versibus in nostris possem, dum perspicis omnem naturam rerum, qua constet compta figura. 950 ne volucri ritu flammarum moenia mundi 1 1 o 2 difFugiant subito magnum per inane soluta, et ne cetera consimili ratione sequantur, neve ruant caeli penetralia templa superne 1 105 terraque se pedibus raptim subducat et omnis 12 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. i. inter permixtas rerum caelique ruinas corpora solventes abeat per inane profundum, temporis ut puncto nil extet reliquiarum, desertum praeter spatium et primordia caeca. mo nam quacumque prius de parti corpore desse constitues, liaec rebus erit pars ianua leti : hac se turba foras dabit omnis materiai. Haec, sis, pernoscas parva perdoctus opella. namque alid ex alio clarescet, nee tibi caeca 1115 nox iter eripiet, quin ultima natu'rai pervideas : ita res accendent lumina rebus. LIBER SECUNDUS. Suave, mari magno turbantibus aequora ventis, e terra magnum alterius spectare laborem ; non quia vexari quemquamst iucunda voluptas, sed quibus ipse malis careas quia cernere suave est : suave etiam belli certamina magna tueri 5 per campos instructa, tua sine parte pericli. sed nil dulcius est, bene quam munita tenere edita doctrma sapientum templa serena, despicere unde queas alios passimque videre errare atque viam palantis quaerere vitae, 10 certare ingenio, contendere nobilitate, noctes atque dies niti praestante labore ad summas emergere opes rerumque potiri. miseras hominum mentes, o pectora caeca ! qualibus in tenebris vitae quantisque periclis 1 5 degitur hoc aevi quodcumquest ! nonne videre nil aliud sibi naturam latrare, nisi ut, qui corpore seiunctus dolor absit, mente fruatur iucundo sensu, cura semotu' metuque 1 ergo corpoream ad naturam pauca videmus 20 esse opus omnino, quae demant cumque dolorem, 13 1 4 SELE CTIONS EROM L UCRE Tl US. [Bk. ii. delicias quoque uti multas substernere possint. gratius interdum neque natura ipsa requirit, si non aurea sunt iuvenum simulacra per aedes lampadas igniferas manibus retinentia dextris, 25 lumina nocturnis epulis ut suppeditentur, nee domus argento fulgenti auroque renidet, nee citharae reboant laqueata aurataque teeta, cum tamen inter se prostrati in gramine molli propter aquae rivum sub ramis arboris altae 30 non magnis opibus iucunde corpora curant, praesertim cum tempestas adridet et anni tempora conspergunt viridantis floribus herbas. nee calidae citius deeedunt corpore febres, textilibus si in picturis ostroque rubenti 35 iacteris, quam si in plebeia veste cubandum est. quapropter quoniam nil nostro in corpore gazae proficiunt neque nobilitas nee gloria regni, quod superest, animo quoque nil prodesse putandum ; si non forte tuas legiones per loea campi 40 fervere cum videas, belli simulacra cientis, subsidiis magnis hastatis constabilitas 1 ornatas armis pariter pariterque animatas, fervere cum videas elassem lateque vagari, his tibi tum rebus timefaetae religiones efFugiunt animo pavide, mortisque timores 45 tum vacuum pectus lincunt euraque solutum. quod si ridicula haec ludibriaque esse videmus, re veraque metus hominum curaeque sequaces nee metuunt sonitus armorum nee fera tela, audacterque inter reges rerumque potentis 50 Bk. II.] SELECTIONS FROM L UCRETWS, 1 5 versantur, neque fulgorem reverentur ab auro nee clarum vestis splendorem purpurea!, quid dubitas quin omni' sit haec rationi' potestas 1 ohinis cum in tenebris praesertim vita laboret. nam veluti pueri trepidant atque omnia caecis 55 in tenebris metuunt, sic nos in luce timemus interdum, nilo quae sunt metuenda magis quam quae pueri in tenebris pavitant finguntque futura. hunc igitur terrorem animi tenebrasque necessest non radii solis neque lucida tela diei 60 discutiant, sed naturae species ratioque. Nunc age, quo motu genitalia materiai corpora res varias gignant genitasque resolvant, et qua vi facere id cogantur, quaeque sit ollis reddita mobilitas magnum per inane meandi, 65 expediam : tu te dictis praebere memento, nam certe non inter se stipata cohaeret materies, quoniam minui rem quamque videmus, et quasi longinquo fluere omnia cernimus aevo ex oculisque vetustatem subducere nostris, 70 cum tamen incolumis videatur summa manere propterea quia, quae decedunt corpora cuique, unde abeunt minuunt, quo venere augmine donant. ilia senescere at haec contra florescere cogunt, nee remorantur ibi. sic rerum summa novatur 75 semper, et inter se mortales mutua vivunt. augescunt aliae gentes, aliae minuuntur, inque brevi spatio mutantur saecla animantum et quasi cursores vitai lampada tradunt. 79 1 6 SELE CTIONS FR OM L UCRE TI US. [Bk. ii. Cetera dissiliunt longe, longeque recursant io6 in magnis intervallis : haec aera rarum sufficiunt nobis et splendida lumina solis. multaque praeterea magnum per inane vagantur, conciliis rerum quae sunt reiecta nee usquam 1 1 o consociare etiam motus potuere recepta. cuius, uti memoro, rei simulacrum et imago ante oculos semper nobis versatur et instat. contemplator enim, cum solis lumina cumque inserti fundunt radii per opaca domorum : 115 multa minuta modis multis per inane videbis corpora misceri, radiorum lumine in ipso, et velut aeterno certamine proelia pugnas edere turmatim certantia nee dare pausam, conciliis et discidiis exercita crebris; 120 conicere ut possis ex hoc, primordia rerum quale sit in magno iactari semper inani. dumtaxat, rerum magnarum parva potest res exemplare dare et vestigia notitiai. hoc etiam magis haec animum te advertere par est 125 corpora quae in solis radiis turbare videntur, quod tales turbae motus quoque material significant clandestinos caecosque subesse. multa videbis enim plagis ibi percita caecis commutare viam retroque repulsa reverti. t 30 nunc hue nunc illuc, in cunctas undique partis, scilicet, hie a principiis est omnibus error, prima moventur enim per se primordia rerum : inde ea quae parvo sunt corpora conciliatu et quasi proxima sunt ad viris principiorum, 135 JBk. II.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 17 ictibus illorum caecis inpulsa cientur, ipsaque proporro paulo maiora lacessunt. sic a principiis ascendit motus et exit paulatim nostros ad sensus, ut moveantur \ ilia quoque, in solis quae lumine cernere quimus 1 40 I nee quibus id faciant plagis apparet aperte. \ Nunc quae mobilitas sit reddita materiai corporibus, paucis licet hinc cognoscere, Memmi. primum aurora novo cum spargit lumine terras, et variae volucres nemora avia pervolitantes 145 aera per tenerum liquidis loca vocibus opplent, quam subito soleat sol ortus tempore tali convestire sua perfundens omnia luce, omnibus in promptu manifestumque esse videmus. 149 Praesertim cum, quae possimus cernere, celent 315 saepe tamen motus, spatio diducta locorum. nam saepe in colli tondentes pabula laeta lanigerae reptant pecudes quo quamque vocantes invitant herbae gemmantes rore recenti, et satiati agni ludunt blandeque coruscant ; 320 omnia quae nobis longe confusa videntur et velut in viridi candor consistere colli. praeterea magnae legiones cum loca cursu camporum complent, belli simulacra cientes, fulgor ibi ad caelum se toUit, totaque circum 325 aere renidescit tellus, supterque virum vi excitur pedibus sonitus, clamoreque montes icti reiectant voces ad sidera mundi, et circum volitant equites mediosque repente B 1 8 SELE CTIONS FR OM L UCRE TI US. tramittunt valido quatientes impete campos : et tamen est quidam locus altis montibus, imde stare videntur et in campis consistere fulgor. Praestat rem genus humanum mutaeque natantes squamigerum pecudes et laeta armenta feraeque, et variae volucres, laetantia quae loca aquarum concelebrant circum ripas fontisque lacusque, et quae pervolgant nemora avia pervolitantes ; quorum unum quidvis generatim sumere perge : invenies tamen inter se differre figuris. nee ratione alia proles cognoscere matrem nee mater posset prolem ; quod posse videmus, nee minus atque homines inter se nota cluere. nam saepe ante deum vitulus delubra decora turicremas propter mactatus concidit aras, sanguinis expirans calidum de pectore fiumen : at mater viridis saltus orbata peragrans noscit humi pedibus vestigia pressa bisulcis, omnia convisens oculis loca, si queat usquam conspicere amissum fetum, completque querellis frondiferum nemus adsistens, et crebra revisit ad stabulum, desiderio perfixa iuvenci, nee tenerae salices atque herbae rore vigentes fluminaque ilia queunt summis labentia ripis oblectare animum dubiamque avertere curam, nee vitulorum aliae species per pabula laeta derivare queunt animum curaque levare : usque adeo quiddam proprium notumque requirit. praeterea teneri tremulis cum vocibus haedi Bk.ll.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS. 19 cornigeras norunt matres, agnique petulci balantum pecudes : ita, quod natura reposcit, ad sua quisque fere decurrunt ubera lactis. 370 postremo quodvis frumentum non tamen omne quique suo genere inter se simile esse videbis, quin intercurrat quaedam distantia formis. concharumque genus parili ratione videmus pingere telluris gremium, qua mollibus undis 375 litoris incurvi bibulam pavit aequor harenam. quare etiam atque etiam simili ratione necessest, natura quoniam constant neque facta manu sunt unius ad certam formam primordia rerum, dissimili inter se quaedam volitare figura. 380 Nee superare queunt motus itaque exitiales 569 perpetuo neque in aeternum sepelire salutem, nee porro rerum genitales auctificique motus perpetuo possunt servare creata. sic aequo geritur certamine principiorum ex infinito contractum tempore bellum. nunc hie nunc illic superant vitalia rerum, 575 et superantur item, miscetur funere vagor, quem pueri tollunt visentis luminis oras : nee nox ulla diem neque noctem aurora secutast, quae non audierit mixtos vagitibus aegris ploratus, mortis comites et funeris atri. 580 Illud in his obsignatum quoque rebus habere convenit et memori mandatum mente tenere, nil esse, in promptu quorum natura videtur, quod genere ex uno consistat principiorum, 2 o SELECTIONS ER OM L UCRE TIUS. nee quicquam quod non permixto semine constet : et quodcumque magis vis multas possidet in se atque po testates, ita plurima principiorum in sese genera ac varias docet esse figuras. principio tellus habet in se corpora prima, unde mare inmensum volventes frigora fontes adsidue renovent, habet ignes unde oriantur : nam multis succensa locis ardent sola terrae, eximiis vero furit ignibus impetus Aetnae : tum porro nitidas fruges arbustaque laeta gentibus humanis habet unde extollere possit, unde etiam fluvios frondes et pabula laeta montivago generi possit praebere ferarum. quare magna deum mater materque ferarum et nostri genetrix haec dicta est corporis una. Hunc veteres Graium docti cecinere poetae ******** sedibus in curru biiugos agitare leones, aeris in spatio magnam pendere docentes tellurem, neque posse in terra sistere terram. adiunxere feras, quia quamvis effera proles officiis debet molliri victa parentum. muralique caput summum cinxere corona, eximiis munita locis quia sustinet urbes ; quo nunc insigni per magnas praedita terras horrifice fertur divinae matris imago, banc variae gentes antiquo more sacrorum Idaeam vocitant matrem, Phrygiasque catervas dant comites, quia primum ex illis finibus edunt per terrarum orbem fruges coepisse creari. Bk. II.] SELECTIONS FROM L UCRETIUS. 2 1 gallos attribuunt, quia, numen qui violarint matris et ingrati genitoribus inventi sint, 615 significare volunt indignos esse putandos, vivam progeniem qui in oras luminis edant. tympana tenta tonant palmis et cymbala circum concava, raucisonoque minantur cornua cantu, et Phrygio stimulat numero cava tibia mentis, 620 telaque praeportant, violenti signa furoris, ingratos animos atque impia pectora volgi conterrere metu quae possint numini' divae. ergo cum primum magnas invecta per urbis munificat tacita mortalis muta salute, 625 aere atque argento sternunt iter omne viarum, largifica stipe ditantes, ninguntque rosarum floribus umbrantes matrem comitumque catervas. hie armata manus, Curetas nomine Grai quos memorant Phrygios, inter se forte qiiocl armu 630 ludunt in numerumque exultant sanguinolenti, terrificas capitum quatientes nomine cristas, Dictaeos referunt Curetas, qui lovis ilium vagitum in Creta quondam occultasse feruntur cum pueri circum puerum pernice chorea 635 armati in numerum pulsarent aeribus aera, ne Saturnus eum malis mandaret adeptus aeternumque daret matri sub pectore volnus. propterea magnam matrem armati comitantur, 640 aut quia significant divam praedicere ut armis ac virtute velint patriam defendere terram, praesidioque parent decorique parentibus esse. quae bene et eximie quamvis disposta ferantur, 2 2 SELE CTIONS FR OM L UCRE TIUS. longe sunt tamen a vera ratione repulsa. omnis enim per se divom natura necessest inmortali aevo summa cum pace fruatur semota ab nostris rebus seiunctaque longe : nam privata dolore omni, privata periclis, ipsa suis pollens opibus, nil indiga nostri, nee bene promeritis capitur neque tangitur ira. Denique caelesti sumus omnes semine oriundi : omnibus ille idem pater est, unde alma liquentis umoris guttas mater cum terra recepit, feta parit nitidas fruges arbustaque laeta et genus humanum, parit omnia saecla ferarum, pabula cum praebet, quibus omnes corpora pascunt et dulcem ducunt vitam prolemque propagant ; quapropter merito maternum nomen adepta est. cedit item retro, de terra quod fuit ante, in terras, et quod missumst ex aetheris oris, id rursum caeli rellatum templa receptant. nee sic interemit mors res, ut materiai corpora conficiat, sed coetum dissupat ollis : inde aliis aliud coniungitur, et fit ut omnes res ita convertant formas mutentque colores et capiant sensus et puncto tempore reddant. Nunc animum nobis adhibe veram ad rationem. nam tibi vementer nova res molitur ad auris accidere et nova se species ostendere rerum. sed neque tam facilis res ulla est, quin ea primum difficilis magis ad credendum constet, itemque Bk. II.] SELE CTIONS FR OM L UCRE TIUS. 2 3 nil adeo magnum neque tarn mirabile quicquam, quod non paulatim mittant mirarier omnes. suspicito caeli clarum purumque colorem^ 1030 quaeque in se cohibet, palantia sidera passim, lunamque et solis praeclara luce nitorem ; omnia quae nunc si primum mortalibus essent ex inproviso visu subiecta repente, quid magis his rebus poterat mirabile dici, 1035 aut minus ante quod auderent fore credere gentes *? nil, ut opinor : ita haec species miranda f uisset. quam tibi iam nemo, fessus satiate videndi, suspicere in caeli dignatur lucida templa ! desine quapropter novitate exterritus ipsa 1040 expuere ex animo rationem, sed magis acri iudicio perpende, et si tibi vera videntur, dede manus, aut, si falsum est, accingere contra. quaerit enim rationem animus, cum summa loci sit infinita foris haec extra moenia mundi, 1045 quid sit ibi porro, quo prospicere usque velit mens atque animi iactus liber quo pervolet ipse. Principio nobis in cunctas undique partis et latere ex utroque sujpra supterque per omne nulla est finis ; uti docui, res ipsaque per se 1050 vociferatur, et elucet natura profundi. Sic igitur magni quoque circum moenia mundi 1148 expugnata dabunt labem putrisque ruinas : iamque adeo fracta est aetas, efFetaque tellus vix anirnalia parva creat, quae cuncta creavit saecla deditque ferarum ingentia corpora partu. 54 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. ii. hand, ut oioinor, enim mortalia saecla superne aurea de caelo demisit funis in arva, nee mare nee fluetus plangentis saxa crearunt, 1 1 5 5 sed genuit tellus eadem quae nune alit ex se. praeterea nitidas fruges vinetaque laeta sponte sua primum mortalibus ipsa creavit, ipsa dedit duleis fetus et pabula laeta ; quae nune vix nostro grandescunt aucta labore, 1 160 conterimusque boves et viris agricolarum, confieimus ferrum, vix arvis suppeditati : usque adeo parcunt fetus augentque labore. iamque eaput quassans grandis suspirat arator crebrius, ineassum manuum cecidisse labores, 1 165 et cum tempora temporibus praesentia eonfert praeteritis, laudat fortunas saepe parentis. tristis item vetulae vitis sator atque vietae temporis incusat momen, caelumquc fatigat, et crepat, antiquum genus ut pietate repletum 1 1 70 perfaeile angustis tolerarit finibus aevom, cum minor esset agri multo modus ante viritim : nee tenet omnia paulatim tabescere et ire ad eapulum, spatio aetatis defessa vetusto. LIBER TERTIUS. E tenebris tantis tarn clarum extollere lumen qui primus potuisti inlustrans commoda vitae, te sequor, o Graiae gentis decus, inque tuis nunc ficta pedum pono pressis vestigia signis, non ita certandi cupidus quam propter amorem 5 quod te imitari aveo : quid enim contendat hirundo cycnis, aut quid nam tremulis facere artubus haedi consimile in cursu possint et fortis equi vis 1 tu, pater, es rerum inventor, tu patria nobis suppeditas praecepta, tuisque ex, inclute, chartis, 10 floriferis ut apes in saltibus omnia libant, omnia nos itidem depascimur aurea dicta, aurea, perpetua semper dignissima vita, nam simul ac ratio tua coepit vociferari naturam rerum, divina mente coorta, 15 difFugiunt animi terrores, moenia mundi discedunt, totum video per inane geri res. apparet divum numen sedesque quietae, quas neque concutiunt venti nee nubila nimbis aspergunt neque nix acri concreta pruina ^o 2 6 SjE lections FR OM L UCRE T1 us. [Bk. III. cana cadeus violat semperque innubilus aether integit, et large difFuso lumine rident : omnia suppeditat porro natura, neque ulla res animi pacem delibat tempore in ullo. at contra nusquam apparent Acherusia templa, 25 nee tellus obstat quin omnia dispiciantur, sub pedibus quaecumque infra per inane geruntur. his ibi me rebus quaedam divina voluptas percipit adque horror, quod sic natura tua vi tarn manifesta patens ex omni parte retecta est. 30 Et quoniam docui, cunctarum exordia rerum qualia sint et quam variis distantia formis sponte sua volitent aeterno percita motu, quove modo possint res ex his quaeque creari, hasce secundum res animi natura videtur 35 atque animae claranda meis iam versibus esse, et metus ille foras praeceps Acheruntis agendus, funditus humanam qui vitam turbat ab imo, omnia sufFundens mortis nigrore, neque uUam esse voluptatem liquid am puramque relinquit. 40 nam quod saepe homines morbos magis esse timendos infamemque ferunt vitam quam Tartara leti, et se scire animae naturam sanguinis esse, aut etiam venti, si fert ita forte voluntas, nee prosum quicquam nostrae rationis egere, 45 hinc licet advertas animum magis omnia laudis iactari causa quam quod res ipsa probetur. extorres idem patria longeque fugati conspectu ex hominum, foedati crimine turpi, omnibus aerumnis adfecti denique vivunt, 50 Bk. III. ] SEL E CTIONS FR OM L UCRE TIUS. 2 7 et quocumque tamen miseri venere parentant et nigras mactant pecudes et manibu' divis inferias mittunt, multoque in rebus acerbis acrius advertunt animos ad religionem. quo magis in dubiis hominem spectare periclis 55 convenit adversisque in rebus noscere qui sit. nam verae voces turn demum pectore ab imo eliciuntur, et eripitur persona, manet res. denique avarities et honorum caeca cupido, quae miseros homines cogunt transcendere fines 60 iuris et interdum socios scelerum atque ministros noctes atque dies niti praestante labore ad summas emergere opes, haec vulnera vitae non minimam partem mortis formidine aluntur. turpis enim ferme contemptus et acris egestas 65 semota ab dulci vita stabilique videntur et quasi iam leti portas cunctarier ante ; unde homines dum se falso terrore coacti efFugisse volunt longe, longeque remosse^ sanguine civili rem conflant divitiasque 70 conduplicant avidi, caedem caede accumulantes, crudeles gaudent in tristi funere fratris, et consanguineum mensas odere timentque. consimili ratione ab eodem saepe timore macerat invidia. ante oculos ilium esse potentem, 75 ilium aspectari, claro qui incedit honore, ipsi se in tenebris volvi caenoque queruntur. intereunt partim statuarum et nominis ergo. et saepe usque adeo, mortis formidine, vitae percipit humanos odium lucisque videndae, 80 28 SELE CTIONS FROM L UCRE TJ US. [Bk. iii. ut sibi consciscant maerenti pectore letum, obliti fontem curarum hunc esse timorem, hunc vexare pudorem, hunc vincula amicitiai rumpere et in summa pietatem evertere fundo : nam iam saepe homines patriam carosque parentis 85 prodiderunt, vitare Acheru^ia templa petentes. nam veluti pueri trepidant atque omnia caecis in tenebris metuunt, sic nos in luce timemus interdum, nilo quae sunt metuenda magis quam quae pueri in tenebris pavitant finguntque futura. 90 hunc igitur terrorem animi tenebrasque necessest non radii solis neque lucida tela diei discutiant, sed naturae species ratioque. * lam iam non domus accipiet te laeta, neque uxor 894 optima nee dulces occurrent oscula nati praeripere et tacita pectus dulcedine tangent, non poteris factis fiorentibus esse, tuisque praesidium. misero misere' aiunb ^ omnia ademit una dies infesta tibi tot praemia vitae/ illud in his rebus non addunt, * nee tibi earum 900 iam desiderium rerum super insidet una.' quod bene si videant animo dictisque sequantur, dissoluant animi magno se angore metuque. * tu quidem ut es leto sopitus, sic eris aevi quod super est cunctis privatu' doloribus aegris : 905 at nos horrifico cinefactum te prope busto insatiabiliter deflevimus, aeternumque nulla dies nobis merorem e pectore demet.' illud ab hoc igitur quaerendum est, quid sit amari Bk.iii.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 29 tanto opere, ad somnum si res redit atque quietem, 910 cur quisquam aeterno possit tabescere luctu. Hoc etiam faciunt ubi discubuere tenentque pocula saepe homines et inumbrant ora coronis, ex animo ut dicant ^ brevis hie est fructus homullis : iam fuerit, neque post umquam revocare licebit.' 915 tamquam in morte mali cum primis hoc sit eorum, quod sitis exurat miseros atque arida torres, aut aliae cuius desiderium insideat rei. nee sibi enim quisquam tum se vitamque requirit. cum pariter mens et corpus sopita quiescunt : 920 nam licet aeternum per nos sic esse per aevom, nee desiderium nostri nos adficit ullum : et tamen haud quaquam nostros tunc ilia per artus longe ab sensiferis primordia motibus errant, cum correptus homo ex somno se colligit ipse. 925 multo igitur mortem minus ad nos esse putamdumst, si minus esse potest quani quod nil esse videmus : maior enim turbae disiectus material consequitur leto, nee quisquam expergitus exstat, frigida quem semel est vital pausa secuta. 930 Denique si vocem rerum natura repente mittat et hoc alicui nostrum sic increpet ipsa, * quid tibi tanto operest, mortalis, quod nimis aegris luctibus indulges % quid mortem congemis ac lies ? nam gratis we fuit tibi vita ante acta priorque, 935 et non omnia pertusum congesta quasi in vas commoda perfluxere atque ingrata interiere : cur non ut plenus vitae conviva recedis, aequo animoque capis securam, stulte, quietem ? 30 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk.lii. sin ea quae fructus cumque es periere profusa, 940 vitaque in offensust, cur amplius addere quaeris, rursum quod pereat male et ingratum occidat omne, non potius vitae finem facis atque laboris % nam tibi praeterea quod machiner inveniamque, quod placeat, nil est : eadem sunt omnia semper. 945 si tibi non annis corpus iam marcet et artus confecti languent, eadem tamen omnia restant, omnia si pergas vivendo vincere saecla, atque etiam potius, si numquam sis moriturus/ quid respondemus, nisi iustam intendere litem 950 naturam et veram verbis exponere causam % grandior hie vero si iam seniorque queratur atque obitum lamentetur miser amplius aequo, non merito inclamet magis et voce increpet acri \ *aufer abhinc lacrimas, balatro, et compesce querellas. 955 omnia perfunctus vitai praemia marces : sed quia semper aves quod abest, praesentia temnis, inperfecta tibi elapsast ingrataque vita, et necopinanti mors ad caput adstitit ante quam satur ac plenus possis discedere rerum. 960 nunc aliena tua tamen aetate omnia mitte, aequo animoque, agedum, gnatis concede : necessest.' lure, ut opinor, agat, iure increpet inciletque : cedit enim rerum novitate extrusa vetustas semper, et ex aliis aliud reparare necessest. 965 nee quisquam in barathrum nee Tartara deditur atra. materies opus est, ut crescant postera saecla : quae tamen omnia te vita perfuncta sequentur : nee minus ergo ante haec quam tu cecidere, cadentque. Bk.III.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS. 31 sic alid ex alio numquam desistet oriri, 970 vitaque mancipio nulli datur, omnibus usu. respice item quam nil ad nos ante acta vetustas temporis aeterni fuerit, quam nascimur ante, hoc igitur speculum nobis natura futuri temporis exponit post mortem denique nostram. 975 numquid ibi horribile apparet, num triste videtur quicquam, non omni somno securius exstat % Atque ea, nimirum, quaecumque Acherunte profundo prodita sunt esse, in vita sunt omnia nobis, nee miser inpendens magnum timet aere saxum 980 Tantalus, ut famast, cassa formidine torpens : sed magis in vita divom metus urget inanis mortalis, casumque timent quem cuique ferat fors. nee Tityon volucres ineunt Acherunte iacentem, nee quod sub magno scrutentur pectore quicquam 985 perpetuam aetatem possunt reperire profecto. quamlibet immani proiectu corporis exstet, qui non sola novem dispessis iugera membris optineat, sed qui terrai totius orbem, non tamen aeternum poterit perferre dolorem 990 nee praebere cibum proprio de corpore semper, sed Tityos nobis hie est, in amore iacentem quem volucres lacerant atque exest anxius angor aut alia quavis scindunt cuppedine curae. Sisyphus in vita quoque nobis ante oculos est, 995 qui petere a populo fasces saevasque secures imbibit, et semper victus tristisque recedit. nam petere imperium, quod inanest nee datur umquam, . -^ -^ atque in eo semper durum sufferre laboreml ^ ^ 32 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk.iii. hoc est adverse nixantem trudere monte looo saxum, quod tamen c summo iam vertice rusum volvitur et plani raptim petit aequora campi. deinde animi ingratam naturam pascere semper, atque explere bonis rebus satiareque numquam, quod faciunt nobis annorum tempora, circum T005 cum redeunt, fetusque ferunt variosque lepores, nee tamen explemur vitai fructibus umquam, hoc, ut opinor, id est, aevo florente puellas quod meniorant laticem pertusum congerere in vas, quod tamen expleri nulla ratione potestur. 10 10 Cerberus et Furiae iam vero, et lucis egenus Tartarus horriferos eructans faucibus aestus, quid % neque sunt usquam nee possunt esse profecto : sed metus in vita poenarum pro male factis est insignibus insignis, scelerisque luella, 1015 career et horribilis de saxo iactu' deorsum, verbera, carnifices, robur, pix, lammina, taedae ; quae tamen etsi absunt, at mens sibi conscia factis praemetuens adhibet stimulos terretque flagellis, nee videt interea qui terminus esse malorum 1020 possit nee quae sit poenarum denique finis, atque eadem metuit magis haec ne in morte gravescant. hie Acherusia fit stultorum denique vita. Hoc etiam tibi tute interdum dicere possis. *lumina sis oculis etiam bonus Ancu' reliquit, 1025 qui melior multis quam tu fuit, improbe, rebus, inde alii multi reges rerumque potentes occiderunt, magnis qui gentibus imperitarunt. ille quoque ipse, viam qui quondam per mare magnum Bk. III.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 33 stravit iterque dedit legionibus ire per altum 1030 ac pedibus salsas docuit superare lucunas et contemsit equis insultans murmura ponti, lumine adempto animam moribundo corpore fudit. Scipiadas, belli fulmen, Carthaginis horror, ossa dedit terrae proinde ac famul infimus esset. 1035 adde repertores doctrinarum atque leporum, adde Heliconiadum comites ; quorum unus Homerus sceptra potitus eadem aliis sopitu' quietest. denique Democritum postquam matura vetustas admonuit memores motus languescere mentis, 1040 sponte sua leto caput obvius optulit ipse. ipse Epicurus iit decurso lumine vitae, qui genus humanum ingenio superavit et omnis restinxit, stellas exortus ut aetherius sol. tu vero dubitabis et indignabere obire % 1045 mortua cui vita est prope iam vivo atque videnti, qui somno partem maiorem conteris aevi, et vigilans stertis nee somnia cernere cessas, sollicitamque geris cassa formidine mentem, nee reperire potes tibi quid sit saepe mali, cum 1050 ebrius urgeris multis miser undique curis atque animi incerto fluitans errore vagaris.' Si possent homines, proinde ac sentire videntur pondus inesse animo, quod se gravitate fatiget, e quibus id fiat causis quoque noscere et unde 105 5 tanta mali tamquam moles in pectore constet, haut ita vitam agerent, ut nunc plerumque videmus quid sibi quisque velit nescire, et quaerere semper commutare locum, quasi onus deponere possit. C 34 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. ill. exit saepe foras magnis ex aedibus ille, 1060 esse domi quern pertaesumst, subitoque revertitf quippe foris nilo melius qui sentiat esse. currit agens mannos ad villain praecipitanter, auxilium tectis quasi ferre ardentibus instans : oscitat extemplo, tetigit cum limina villae, 1065 aut abit in somnum gravis atque oblivia quaerit, aut etiam properans urbem petit atque revisit. hoc se quisque modo fugit : at quom, scilicet, ut fit, efFugere haut potis est, ingratis haeret et odit propterea, morbi quia causam non tenet aeger; 1070 quam bene si videat, iam rebus quisque relictis naturam primum studeat cognoscere rerum, temporis aeterni quoniam, non unius horae, ambigitur status, in quo sit mortalibus omnis aetas, post mortem quae restat cumque manenda. 1075 Denique tanto opere in dubiis trepidare periclis quae mala nos subigit vital tanta cupido ] certa quidem finis vitae mortalibus adstat, nee devitari letum pote, quin obeamus. praeterea versamur ibidem atque insumus usque, 1080 nee nova vivendo procuditur ulla voluptas : sed dum abest quod avemus, id exsuperare videtur cetera : post aliud, cum contigit illud, avemus, et sitis aequa tenet vital semper hiantis. posteraque in dubiost fortunam quam vehat aetas, 1085 quidve ferat nobis casus quive exitus instet. nee prorsum vitam ducendo demimus hilum tempore de mortis nee delibare valemus, quo minus esse diu possimus forte perempti. Bk.lll.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS. 35 proinde licet quotvis vivendo condere saecla : 1090 mors aeterna tamen nilo minus ilia manebit, uec minus ille diu iam non erit, ex hodierno lumine qui finem vitai fecit, et ille, mensibus atque annis qui multis occidit ante. LIBER QUARTUS. Atque animi quoniam docui natura quid esset et quibus e rebus cum corpore compta vigeret quove modo distracta rediret in ordia prima, nunc agere incipiam tibi, quod vementer ad has res attinet, esse ea quae rerum simulacra vocamus ; quae, quasi membranae summo de corpore rerum dereptae, volitant ultroque citroque per auras, atque eadem nobis vigilantibus obvia mentes terrificant atque in somnis, cum saepe figuras contuimur miras simulacraque luce carentum, quae nos horrifice languentis saepe sopore excierunt ; ne forte animas Acherunte reamur efFugere aut umbras inter vivos volitare, neve aliquid nostri post mortem posse relinqui, cum corpus simul atque animi natura perempta in sua discessum dederint primordia cuique. Denique cum suavi devinxit membra sopore somnus et in summa corpus iacet omne quiete, turn vigilare tamen nobis et membra movere nostra videmur, et in noctis caligine caeca cernere censemus solem lumenque diurnum, 36 Bk.iv.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS. 37 conclusoque loco caelum mare flumina montis mutare et campos pedibus transire videmur, et sonitus audire, severa silentia noctis 460 undique cum constent, et reddere dicta tacentes. cetera de genere hoc miracula multa videmus, quae violare fidem quasi sensibus omnia quaerunt, nequiquam, quoniam pars horum maxima fallit propter opinatus animi, quos addimus ipsi, 465 pro visis ut sint quae non sunt sensibu^ visa : nam nil aegrius est quam res secernere apertas ab dubiis, animus quas ab se protinus addit. Proinde quod in quoquest his visum tempore, verumst. et si non poterit ratio dissolvere causam, 500 cur ea quae fuerint iuxtim quadrata, procul sint visa rutunda, tamen praestat rationis egentem reddere mendose causas utriusque figurae, quam manibus manifesta suis emittere quoquam et violare fidem primam et convellere tota 505 fundamenta quibus nixatur vita salusque. non modo enim ratio ruat omnis, vita quoque ipsa concidat extemplo, nisi credere sensibus ausis, praecipitisque locos vitare et cetera quae sint in genere hoc fugienda, sequi contraria quae sint. 510 ilia tibi est igitur verborum copia cassa omnis, quae contra sensus instructa paratast. denique ut in fabrica, si pravast regula- prima, normaque si fallax rectis regionibus exit, et libella aliqua si ex parti claudicat hilum, 515 omnia mendose fieri atque obstipa necesse est 38 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. prava cubantia prona supina atque absona tecta, iam ruere ut quaedam videantur velle, ruantque prodita iudiciis fallacibus omnia primis, sic igitur ratio tibi rerum prava necessest falsaque sit, falsis quaecumque ab sensibus ortast. Quae bene cum videas, rationem reddere possis tute tibi atque aliis, quo pacto per loca sola saxa paris formas verborum ex ordine reddant, palantis comites cum montis inter opacos quaerimus et magna dispersos voce ciemus. sex etiam aut septem loca vidi reddere voces, unam cum iaceres : ita colles collibus ipsi verba repulsantes iterabant docta referri. haec loca capripedes satyros nymphasque tenere finitimi fingunt, et faunos esse locuntur, quorum noctivago strepitu ludoque iocanti adfirmant volgo taciturna silentia rumpi, chordarumque sonos fieri, dulcisque querellas, tibia quas fundit digitis pulsata canentum, et genus agricolum late sentiscere, quom Pan pinea semiferi capitis velamina quassans unco saepe labro calamos percurrit Mantis, fistula silvestrem ne cesset fundere musam. cetera de genere hoc monstra ac portenta loquontur, ne loca deserta ab divis quoque forte putentur sola tenere. ideo iactant miracula dictis, aut aliqua ratione alia ducuntur, ut omne humanum genus est avidum nimis auricularum. ► Bk.iv.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 39 Nunc quibus ille modis somnus per membra quietem 907 inriget atque animi curas e pectore solvat, suavidicis potius quam multis versibus edam ; parvus ut est cycni melior canor, ille gruum quam 910 clamor in aetheriis dispersus nubibus austri. tu mihi da tenuis aures animumque sagacem, ne fieri negites quae dicam posse, retroque vera repulsanti discedas pectore dicta, tutemet in culpa cum sis neque cernere possis. 915 principio somnus fit ubi est distracta per artus vis animae partimque foras electa recessit et partim contrusa magis concessit in altum : dissoluuntur enim tum demum membra fluuntque. nam dubium non est, animai quin opera sit 920 sensus hie in nobis, quem cum sopor inpedit esse, tum nobis animam perturbatam esse putandumst eiectamque foras ; non omnem : namque iaceret aeterno corpus perfusum frigore leti. quippe, ubi nulla latens animai pars remaneret 925 in membris, cinere ut multa latet obrutus ignis, unde reconflari sensus per membra repente posset, ut ex igni caeco consurgere flamma \ Et quo quisque fere studio devinctus adhaeret, 962 aut quibus in rebus multum sumus ante morati atque in ea ratione fuit contenta magis mens, in somnis eadem plerumque videmur obire ; 965 causidici causas agere et componere leges, induperatores pugnare ac proelia obire, nautae contractum cum ventis degere bellum, 40 SELECTIONS FROM LUCRETIUS, [Bk.iv. nos agere hoc autem et naturam quaerere rerum semper et inventam patriis exponere chartis. 970 cetera sic studia atque artes plerumque videntur in somnis animos hominum frustrata tenere. et quicumque dies multos ex ordine ludis adsiduas dederunt operas, plerumque videmus, cum iam destiterunt ea sensibus usurpare, 975 relicuas tamen esse vias in mente patentis, qua possint eadem rerum simulacra venire : per multos itaque ilia dies eadem obversantur ante oculos, etiam vigilantes ut videantur cernere saltantis et mollia membra moventis, 980 et citharae liquidum carmen chordasque loquentis auribus accipere, et consessum cernere eundem scenaique simul varios splendere decores. usque adeo magni refert studium atque voluptas, et quibus in rebus consuerint esse operati 985 non homines solum sed vero animalia cuncta. quippe videbis equos fortis, cum membra iacebunt, in somnis sudare tamen spirareque semper, et quasi de palma summas contendere viris aut quasi carceribus patefactis 990 venantumque canes in molli saepe quiete iactant crura tamen subito vocesque repente mittunt et crebro redducunt naribus auras, ut vestigia si teneant inventa ferarum, expergefactique secuntur inania saepe 995 cervorum simulacra, fugae quasi dedita cernant, donee discussis redeant erroribus ad se. at consueta domi catulorum blanda propago Bk. IV.] SELE CTIONS FR OM L UCRE TIUS. 4 1 discutere et corpus de terra corripere instant proinde quasi ignotas facies atque ora tuantur. 1000 et quo quaeque magis sunt aspera seminiorum, tarn magis in somnis eadem saevire necessust : at variae fugiunt volucres pinnisque repente sollicitant divom nocturno tempore lucos, accipitres somno in leni si proelia pugnas 1005 edere sunt persectantes visaeque volantes. porro hominum mentes, magnis qui motibus edunt magna, itidem saepe in somnis faciuntque geruntque, reges expugnant, capiuntur, proelia miscent, tollunt clamorem, quasi si iugulentur ibidem. . loio multi depugnant gemitusque doloribus edunt, et quasi pantherae morsu saevive leonis mandantur magnis clamoribus omnia complent. multi de magnis per somnum rebu' loquuntur, indicioque sui facti persaepe fuere. 10 15 multi mortem obeunt. multi, de montibus altis ut qui praecipitent ad terram corpore toto, experguntur, et ex somno quasi mentibu' capti vix ad se redeunt, permoti corporis aestu. flumen item sitiens aut fontem propter amoenum 1020 adsidet et totum prope faucibus occupat amnem. Adde quod absumunt viris pereuntque labore, 1121 adde quod alterius sub nutu degitur aetas. labitur interea res et Babylonica fiunt, languent officia atque aegrotat fama vacillans. argentum et pulchra in pedibus Sicyonia rident, 1125 scilicet, et grandes viridi cum luce zmaragdi 42 SELECTIONS FR OM L UCRE TIUS, [Bk. iv. auro includuntur, teriturque thalassina vestis, et bene parta patrum fiunt anademata, mitrae, interdum in pall am atque indusia Ciaque vertunt. eximia veste et victu convivia, lychni, 1130 pocula crebra, unguenta, coronae, serta, parantur, nequiquam, quoniam medio de fonte leporum surgit amari aliquit, quod in ipsis floribus angat, aut cum conscius ipse animus se forte remordet desidiose agere aetatem lustrisque perire, 1135 aut quod in ambiguo verbum iaculata reliquit, quod cupido adfixum cordi vivescit ut ignis, aut nimium iactare oculos aliumve tueri quod putat in voltuque videt vestigia risus. LIBER QUINTUS. Quis potis est dignum pollenti pectore carmen condere pro rerum maiestate hisque repertis ? quisve valet verbis tantum, qui fingere laiides pro meritis eius possit, qui talia nobis pectore parta suo quaesitaque praemia liquit 1 5 nemo, ut opinor, erit mortali corpore cretus. nam si, ut ipsa petit maiestas cognita rerum, dicendum est, deus ille fuit, deus, inclyte Memmi, qui princeps vitae rationem invenit eam quae nunc appellatur sapientia, quique per artem 10 fluctibus e tantis vitam tantisque tenebris in tam tranquillo et tam clara luce locavit. confer enim divina aliorum antiqua reperta. namque Ceres fertur fruges Liberque liquoris vitigeni laticem mortalibus instituisse, 1 5 cum tamen his posset sine rebus vita manere, ut fama est aliquas etiam nunc vivere gentis : at bene non poterat sine puro pectore vivi ; quo magis hie merito nobis deus esse videtur, ex quo nunc etiam per magnas didita gentis 20 dulcia permulcent animos solacia vitae. Herculis antistare autem si facta putabis longius a vera multo ratione ferere. 43 44 SELE CTIONS FR OM L UCRE TIUS. [Bk. V. quid Nemeaeus enim nobis nunc magnus hiatus ille leonis obesset et horrens Arcadius sus % 25 denique quid Cretae taurus Lernaeaque pestis hydra venenatis posset vallata colubris % quidve tripectora tergemini vis Geryonai et Diomedis equi spirantes naribus ignem, Thracis Bistoniasque plagas atque Ismara propter, 30 tanto opere officerent nobis Stymphala colentes % aureaque Hesperidum servans fulgentia mala, asper, acerba tuens, immani corpore serpens arboris amplexus stirpem quid denique obesset propter Atlanteum litus pelageque severa, 35 quo neque noster adit quisquam nee barbarus audet ? cetera de genere hoc quae sunt portenta perempta, si non victa forent, quid tandem viva nocerent ? nil, ut opinor : ita ad satiatem terra ferarum nunc etiam scatit et trepido terrore repleta est 40 per nemora ac montes magnos silvasque profundas ; quae loca vitandi plerumque est nostra potestas. * at nisi purgatumst pectus, quae proelia nobis atque pericula tumst ingratis insinuandum ! quantae tum scindunt hominem cuppedinis acres 45 sollicitum curae, quantique perinde timores ! quidve superbia spurcitia ac petulantia ? quantas efficiunt clades ! quid luxus desidiaeque ? haec igitur qui cuncta subegerit ex animoque expulerit dictis, non armis, nonne decebit 50 hunc hominem numero divom dignarier esse ? cum bene praesertim multa ac divinitus ipsis Bk. v.] SELECTIONS FROM L UCRETIUS. 45 immortalibu' de divis dare dicta suerit atque omnem rerum naturam pandere dictis. Cuius ego ingressus vestigia dum rationes 55 persequor ac doceo dictis, quo quaeque creata foedere sint, in eo quam sit durare necessum nee validas valeant aevi rescindere leges, quo genere in primis animi natura reperta est nativo primum consistere corpore creta 60 nee posse incolumis magnum durare per aevom, sed simulacra solere in somnis fallere mentem, cernere cum videamur eum quem vita reliquit, quod superest, nunc hue rationis detulit ordo, ut mihi mortali consistere corpore mundum 65 nativomque simul ratio reddunda sit esse ; et quibus ille modis congressus materiai fundarit terram, caelum, mare, sidera, solem, lunaique globum ; tum quae tellure animantes extiterint, et quae nuUo sint tempore natae ; 70 quove modo genus humanum variante loquella coeperit inter se vesci per nomina rerum ; et quibus ille modis divom metus insinuarit pectora, terrarum qui in orbi sancta tuetur fana lacus lucos aras simulacraque divom. 75 praeterea solis cursus lunaeque meatus expediam qua vi flectat natura gubernans ; ne forte haec inter caelum terramque reamur libera sponte sua cursus lustrare perennis, morigera ad fruges augendas atque animantis, 80 neve aliqua divom volvi ratione putemus. nam bene qui didicere deos securum agere aevom, 46 ^ELECTIONS FROM L UCRETIUS. [Bk. V. si tamen interea mirantur qua ratione quaeque geri possint, praesertim rebus in illis quae supera caput aetheriis cernuntur in oris, 85 rursus in antiquas ref eruntur religiones, et dominos acris adsciscunt, omnia posse quos miseri credunt, ignari quid queat esse, quid nequeat, finita potestas denique cuique quanam sit ratione atque alte terminus haerens. 90 Quod superest, ne te in promissis plura moremur, principio maria ac terras caelumque tuere ; quorum naturam triplicem, tria corpora, Memmi, tris species tam dissimilis, tria talia texta, una dies dabit exitio, multosque per annos 95 sustentata ruet moles et machina mundi. nee me animi fallit quam res nova miraque menti accidat exitium caeli terraeque futurum, et quam dijficile id mihi sit pervincere dictis ; ut fit ubi insolitam rem adportes auribus ante, 100 nee tamen banc possis oculorum subdere visu nee iacere indu manus, via qua munita fidei proxima fert humanum in pectus templaque mentis, sed tamen efFabor. dictis dabit ipsa fidem res, forsitan, et graviter terrarum motibus ortis 105 omnia conquassari in parvo tempore cernes. quod procul a nobis flectat fortuna gubernans, et ratio potius quam res persuadeat ipsa succidere horrisono posse omnia victa fragore. Qua prius adgrediar quam de re f undere fata no sanctius et multo certa ratione magis quam Pythia quae tripode a Phoebi lauroque profatur, Bk.v.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 47 miilta tibi expediam doctis solacia dictis ; religione ref renatus ne forte rearis terras et solem et caelum, mare sidera lunam, 115 corpore divino debere aeterna manere, proptereaque putes ritu par esse Gigantum pendere eos poenas inmani pro scelere omnis, qui ratione sua disturbent moenia mundi praeclarumque velint caeli restinguere solem, 120 inmortalia mortal! sermone notantes ; quae procul usque adeo divino a numine distent, inque deum numero quae sint indigna videri, notitiam potius praebere ut posse putentur quid sit vitali motu sensuque remotum. 125 Quod si iam rerum ignorem primordia quae sint, 195 hoc tamen ex ipsis caeli rationibus ausim confirmare aliisque ex rebus reddere multis, nequaquam nobis divinitus esse paratam naturam rerum : tanta stat praedita culpa, principio quantum caeli tegit impetus ingens, 200 inde avidei partem montes silvaeque ferarum possedere, tenent rupes vastaeque paludes et mare, quod late terrarum distinct oras. inde duas porro prope partis fervidus ardor adsiduusque geli casus mortalibus aufert. 205 quod superest arvi, tamen id natura sua vi sentibus obducat, ni vis humana resistat vitai causa valido consueta bidenti ingemere et terram pressis proscindere aratris. si non fecundas vertentes vomere glebas 210 48 SELECTIONS FROM L UCRETIUS, [Bk. V. terraique solum subigentes cimus ad ortus, sponte sua nequeant liquidas existere in auras, et tamen interdum magno quaesita labore cum iam per terras frondent atque omnia florent, aut nimiis torret f er voribus aetherius sol 215 aut subiti peremunt imbris gelidaeque pruinae, flabraque ventorum violento turbine vexant. praeterea genus horriferum natura ferarum humanae genti infestum terraque marique cur alit atque auget % cur anni tempora morbos 220 adportant % quare mors inmatura vagatur % tum porro puer, ut saevis proiectus ab undis navita, nudus humi iacet, infans, indigus omni vitali auxilio, cum primum in luminis oras nixibus ex alvo matris natura profudit, 225 vagituque locum lugubri complet, ut aequumst cui'tantum in vita restet transire malorum. at variae crescunt pecudes armenta feraeque, nee crepitacillis opus est, nee cuiquam adhibendast almae nutricis blanda atque infracta loquella, 230 nee varias quaerunt vestes pro tempore caeli, denique non armis opus est, non moenibus altis, qui sua tutentur, quando omnibus omnia large tellus ipsa parit naturaque daedala rerum. 234 Nunc redeo ad mundi novitatem et mollia terrae 780 arva, novo fetu quid primum in luminis oras tollere et incertis crerint committere ventis. Principio genus herbarum viridemque nitorem terra dedit circum collis camposque per omnis, Bk. v.] SELECTIONS FROM L UCRETIUS. 49 florida fulserunt viridanti prata colore, 785 arboribusque datumst variis exinde per auras crescendi magnum inmissis certamen habenis. ut pluma atque pili primum saetaeque creantur quadripedum membris et corpora pennipotentum, sic nova tum tellus herbas virgultaque primum 790 sustulit, inde loci mortalia saecla creavit multa modis multis varia ratione coorta. nam neque de caelo cecidisse animalia possunt, nee terrestria de salsis exisse lacunis : linquitur ut merito maternum nomen adepta 795 terra sit, e terra quoniam sunt cuncta creata. multaque nunc etiam existunt animalia terris, imbribus et calido solis concreta vapore ; quo minus est mirum, si tum sunt plura coorta et maiora, nova tellure atque aethere adulta. 800 principio genus alituum variaeque volucres ova relinquebant exclusae tempore verno, foUiculos ut nunc teretis aestate cicadae lincunt sponte sua victum vitamque petentes. tum tibi terra dedit passim mortalia saecla. 805 multus enim calor atque umor superabat in arvis. hoc ubi quaeque loci regio opportuna dabatur, crescebant uteri terram radicibus apti ; quos ubi tempore maturo patefecerat aestus infantum, fugiens umorem aurasque petessens, 810 convertebat ibi natura foramina terrae et sucum venis cogebat fundere apertis consimilem lactis, sicut nunc femina quaeque cum peperit, dulci repletur lacte, quod omnis D 50 SELECTIONS FROM LUCRETIUS \ impetus in mammas convertitur ille alimenti. terra cibum pueris, vestem vapor, herba cubile praebebat multa et molli lanugine abundans. at novitas mundi nee frigora dura ciebat nee nimios aestus nee magnis viribus auras, omnia enim pariter ereseunt et robora sumunt. Quare etiam atque etiam maternum nomen adepta terra tenet merito, quoniam genus ipsa ereavit humanum atque animal prope certo tempore fudit omne, quod in magnis bacehatur montibu' passim, aeriasque simul volucres variantibu' formis. sed quia finem aliquam pariendi debet habere, destitit, ut mulier spatio defessa vetusto. mutat enim mundi naturam totius aetas, ex alioque alius status excipere omnia debet, nee manet uUa sui similis res : omnia migrant, omnia eommutat natura et vertere eogit. namque aliut putrescit et aevo debile languet, porro aliut elareseit et e contemptibus exit, sie igitur mundi naturam totius aetas mutat, et ex alio terram status excipit alter, quod potuit nequeat, possit quod non tulit ante. At genus humanum multo fuit illud in arvis durius, ut decuit, tellus quod dura ereasset, et maioribus et solidis magis ossibus intus fundatum, validis aptum per viscera nervis, nee faeile ex aestu nee frigore quod eaperetur, nee novitate cibi nee labi corporis ulla. multaque per eaelum solis volventia lustra .Bk. v.] SELECTIONS FROM L UCRETIUS. 5 1 volgivago vitam tractabant more ferarum. nee robustus erat curvi moderator aratri quisquam, nee scibat ferro molirier arva nee nova defodere in terram virgulta neque altis 935 arboribus veteres decidere falcibu' ramos. quod sol atque imbres dederant, quod terra crearat sponte sua, satis id placabat pectora donum. glandiferas inter curabant corpora quercus plerumque : et quae nunc hiberno tempore cernis 940 arbita puniceo fieri matura colore, plurima tum tellus etiam maiora ferebat. multaque praeterea novitas tum florida mundi pabula dura tulit, miseris mortalibus ampla. at sedare sitim fluvii fontesque vocabant, 945 ut nunc montibus e magnis decursus aquai claru' citat late sitientia saecla ferarum. denique nota vagi silvestria templa tenebant nympharum, quibus e scibant umori' fluenta lubrica proluvie larga lavere umida saxa, 950 umida saxa, super viridi stillantia musco, et partim piano scatere atque erumpere campo. necdum res igni scibant tractare neque uti pellibus et spoliis corpus vestire ferarum, sed nemora atque cavos montis silvasque colebant. 955 et frutices inter condebant squalida membra, verbera ventorum vitare imbrisque coacti. nee commune bonum poterant spectare, neque ullis moribus inter se scibant nee legibus uti. quod cuique obtulerat praedae for tuna, ferebat 960 sponte sua sibi quisque valere et vivere doctus. 5 2 SELECTIONS FROM L UCRETIUS, et Venus in silvis iungebat corpora amantum : conciliabat enim vel mutua quamque cupido vel violenta viri vis atque inpensa libido vel pretium, glandes atque arbita vel pira lecta. et manuum mira freti virtute pedumque consectabantur silvestria saecla ferarum, multaque vincebant, vitabant pauca latebris, saetigerisque pares subus silvestria membra missilibus saxis et magno pondere clavae. nuda dabant terrae, nocturno tempore capti, circum se foliis ac frondibus involventes. nee plangore diem magno solemque per agros quaerebant pavidi palantes noctis in umbris, sed taciti respectabant somnoque sepulti, dum rosea face sol inferret lumina caelo : a parvis quod enim consuerant cernere semper alterno tenebras et lucem tempore gigni, non erat ut fieri posset mirarier umquam nee diffidere, ne terras aeterna teneret nox in perpetuum detracto lumine solis. sed magis illud erat curae, quod saecla ferarum infestam miseris faciebant saepe quietem : eiectique domo fugiebant saxea tecta spumigeri suis adventu validive leonis, atque intempesta cedebant nocte paventes hospitibus saevis instrata cubilia fronde. Nee nimio tum plus quam nunc mortalia saecla dulcia linquebant labentis lumina vitae. unus enim tum quisque magis deprensus eorum pabula viva feris praebebat, dentibus haustus, Bk.v.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 53 et nemora ac montis gemitu silvasque replebat, viva videns vivo sepeliri viscera busto. at quos effugium servarat corpore adeso, posterius tremulas super ulcera tetra tenentes 995 palmas horriferis accibant vocibus Orcum, donique eos vita privarant vermina saeva, expertis opis, ignaros quid volnera vellent. at non multa virum sub signis milia ducta una dies dabat exitio, nee turbida ponti 1000 aequora fligebant navis ad saxa virosque. hie temere in cassum frustra mare saepe coortum saevibat leviterque minas ponebat inanis, nee poterat quemquam placidi pellacia ponti subdola pellicere in fraudem ridentibus undis. 1005 [improba navigii ratio turn caeca iacebat] turn penuria deinde cibi languentia leto membra dabat, contra nunc rerum copia mersat. illi inprudentes ipsi sibi saepe venenum vergebant, nunc dant aim sollertiu« ipsum. 10 10 Inde casas postquam ac pellis ignemque pararunt, et mulier coniuncta viro concessit in unum coniugium, prolemque ex se videre creatam, tum genus humanum primum mollescere coepit. ignis enim curavit ut alsia corpora frigus 1015 non ita iam possent caeli sub tegmine ferre, et Venus inminuit viris, puerique parentum blanditiis facile ingenium fregere superbum. tunc et amicitiem coeperunt iungere aventes finitimi inter se nee laedere nee violari, 1020 et pueros commendarunt muliebreque saeclum, 54 SELECTIONS FROM L UCRETIUS. [Bk. v. vocibus et gestu cum balbe significarent imbecillorum esse aequum misererier omnis. nee tamen omnimodis poterat concordia gigni, sed bona magnaque pars servabat foedera caste : 1025 aut genus humanum iam turn foret omne peremptum, nee potuisset adhuc perdueere saecla propago. At varios linguae sonitus natura subegit mittere, et utilitas expressit nomina rerum, non alia longe ratione atque ipsa videtur 1030 protrahere ad gestum pueros infantia linguae, cum faeit ut digito quae sint praesentia monstrent. sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti. cornua nata prius vitulo quam frontibus extent, illis iratus petit atque infestus inurget. 1035 at catuli pantherarum scymnique leonum unguibus ae pedibus iam tum morsuque repugnant, vix etiam cum sunt dentes unguesque creati. alituum porro genus alls omne videmus fidere et a pinnis tremulum petere auxiliatum. 1040 proinde putare aliquem tum nomina distribuisse rebus, et inde homines didicisse vocabula prima, desiperest. nam cur hie posset cuneta notare vocibus et varios sonitus emittere linguae, tempore eodem alii facere id non quisse putentur % 1045 praeterea si non alii quoque vocibus usi inter se fuerant, unde insita notities est utilitatis et unde data est huie prima potestas, quid vellet, facere ut seirent animoque viderent % cogere item pluris unus victosque domare 1050 non poterat, rerum ut perdiscere nomina vellent. Bk. v.] SELE CTIONS FR OM L UCRE TIUS. 5 5 nee ration e docere ulla suadereque surdis, . quid sit opus facto, f acilest : neque enim paterentur, nee ratione ulla sibi ferrent amplius auris vocis inauditos sonitus obtundere frustra. 1055 postremo quid in hae mirabile tantoperest re, si genus humanum, cui vox et lingua vigeret, pro vario sensu varia res voce notaret % cum pecudes mutae, cum denique saecla ferarum dissimilis soleant voces variasque ciere, 1060 cum metus aut dolor est et cum iam gaudia gliseunt. quippe etenim licet id rebus cognoscere apertis. inritata canum cum primum inmane Molossum mollia rieta fremunt duros nudantia dentes, longe alio sonitu rabie restrieta minantur, 1065 et cum iam latrant et vocibus omnia complent : et catulos blande cum lingua lambere temptant, aut ubi eos iaetant pedibus morsuque petentes suspensis teneros minitantur dentibus haustus, longe alio pacto gannitu vocis adulant. 1070 et cum deserti baubantur in aedibus, aut cum plorantis fugiunt summisso corpore plagas. denique non hinnitus item difFerre videtur, inter equas ubi equus florenti aetate iuvencus pinnigeri saevit calcaribus ictus amoris, 1075 et fremitum patulis ubi naribus edit ad arma, et cum sic alias concussis artibus bin nit % postremo genus alituum variaeque volucres, accipitres atque ossifragae mergique marinis fluctibus in salso victum vitamque petentes, 1080 longe alias alio iaciunt in tempore voces, 56 SELECTIONS FROM L UCRETIUS, [Bk. V. et quom de victu certant praedaeque repugnant : et partim mutant cum tempestatibus una raucisonos cantus, cornicum ut saecla vetusta corvorumque greges ubi aquam dicuntur et imbris 1085 poscere et interdum ventos aurasque vocare. ergo si varii sensus animalia cogunt, muta tamen cum sint, varias emittere voces, quanto mortalis magis aequumst tum potuisse dissimilis alia atque alia res voce notare ! 1090 Illud in his rebus tacitus ne forte requiras, fulmen detulit in terram mortalibus ignem primitus, inde omnis flammarum diditur ardor : multa videmus enim caelestibus inlita flammis fulgere, cum caeli donavitplaga vapore. 1095 et ramosa tamen cum ventis pulsa vacillans aestuat in ramos incumbens arboris arbor, exprimitur validis extritus viribus ignis et micat interdum flammai fervidus ardor, mutua dum inter se rami stirpesque teruntur. 1 100 quorum utrumque dedisse potest mortalibus ignem. inde cibum coquere ac flammae mollire vapore sol docuit, quoniam mitescere multa videbant verberibus radiorum atque aestu victa per agros. Inque dies magis hi victum vitamque priorem 1 105 commutare no vis monstrabant rebu' benigni, ingenio qui praestabant et corde vigebant. condere coeperunt urbis arcemque locare praesidium reges ipsi sibi perfugiumque, et pecus atque agros divisere atque dedere mo pro facie cuiusque et viribus ingenioque : Bk. v.] SELECTIONS EROM L UCRETIUS. 5 7 nam facies multum valuit viresque vigorque. posterius res inventast aurumque repertum, quod facile et validis et pulchris dempsit honorem : divitioris enim sectam plerumque secuntur 1 1 1 5 quamlubet et fortes et pulchro corpbre creti. quod siquis vera vitam ratione gubernet, divitiae grandes homini sunt vivere parce aequo animo : neque enim est umquam penuria parvi. at claros homines voluerunt se atque potentes, 11 20 ut fundamento stabili fortuna maneret et placidam possent opulenti degere vitam, nequiquam, quoniam ad summum succedere honorem certantes iter infestum fecere viai, et tamen e summo, quasi fulmen, deicit ictos 11 25 invidia interdum contemptim in Tartara taetra ; ut satius multo iam sit parere quietum quam regere imperio res velle et regna tenere. proinde sine in cassum defessi sanguine sudent, angustum per iter luctantes ambitionis; 11 30 quandoquidem sapiunt alieno ex ore petuntque res ex auditis potius quam sensibus ipsis, nee magis id nunc est neque erit mox quam fuit ante, invidia quoniam, ceu fulmine, summa vaporant plerumque et quae sunt aliis magis edita cumque. 1135 Ergo regibus occisis subversa iacebat pristina maiestas soliorum et sceptra superba, et capitis summi praeclarum insigne cruentum sub pedibus vulgi magnum lugebat honorem : nam cupide conculcatur nimis ante metutum. 11 40 res itaque ad summam faecem turbasque redibat, 58 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. v. imperium sibi cum ac summatum quisque petebat. inde magistratum partim docuere creare, iuraque constituere, ut vellent legibus uti. nam genus humanum, defessum vi colere aevom, 1145 ex inimicitiis languebat ; quo magis ipsum sponte sua cecidit sub leges artaque iura. acrius ex ira quod enim se quisque parabat ulcisci quam nunc concessumst legibus acquis, banc ob rem est homines pertaesum vi colere aevom. 1 150 inde metus maculat poenarum praemia vitae. circumretit enim vis atque iniuria quemque, atque unde exortast, ad eum plerumque revertit, nee facilest placidam ac pacatam degere vitam qui violat factis communia foedera pacis, 1 155 etsi fallit enim divom genus humanumque, perpetuo tamen id fore clam diffidere debet ; quippe ubi se multi per somnia saepe loquentes aut morbo delirantes protraxe ferantur et celata mala in medium et peccata dedisse. 1 160 Praeterea caeli rationes ordine certo 1183 et varia annorum cernebant tempora verti, nee poterant quibus id fieret cognoscere causis. ergo perfugium sibi habebant omnia divis tradere et illorum nutu facere omnia flecti. in caeloque deum sedes et templa locarunt, per caelum volvi quia lux et luna videtur, luna, dies, et nox, et noctis signa severa, 1190 noctivagaeque faces caeli, flammaeque volantes, nubila, sol, imbres, nix, venti, fulmina, grando, Bk.v.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS. 59 et rapidi fremitus, et murmura magna minarum. genus infelix humanum, talia divis cum tribuit facta atque iras adiunxit acerbas ! 1195 quantos turn gemitus ipsi sibi, quantaque nobis volnera, quas lacrimas peperere minoribu' nostris ! nee pietas ullast velatum saepe videri vertier ad lapidem atque omnis accedere ad aras, nee procumbere humi prostratum et pandere palmas 1200 ante deum delubra, nee aras sanguine multo spargere quadrupedum, nee votis nectere vota, sed mage pacata posse omnia mente tueri. nam cum suspicimus magni caelestia mundi templa, super stellisque micantibus aethera fixum, 1205 et venit in mentem solis lunaeque viarum, tunc aliis oppressa malis in pectora cura ilia quoque expergefactum caput erigere infit, ne quae forte deum nobis inmensa potestas sit, vario motu quae Candida sidera verset : 1 2 1 o "temptat enim dubiam mentem rationis egestas, ecquaenam f uerit mundi genitalis origo, et simul ecquae sit finis, quoad moenia mundi soUiciti motus hunc possint ferre laborem, an divinitus aeterna donata salute 1 2 1 5 perpetuo possint aevi labentia tractu inmensi validas aevi contemnere viris. praeterea cui non animus formidine divum contrahitur, cui non correpunt membra pavore, fulminis horribili cum plaga torrida tellus 1220 contremit et magnum percurrunt murmura caelum ? non populi gentesque tremunt, regesque superbi 6o SELECTIONS FROM LUCRETIUS, [Bk. V. corripiunt divum percussi membra timore, nequid ob admissum foede dictumve superbe poenarum grave sit solvendi tempus adultum ? 1225 summa etiam cum vis violenti per mare venti induperatorem classis super aequora verrit cum validis pariter legionibus atque elephantis, non divom pacem votis adit ac prece quaesit ventorum pavidus paces animasque secundas, 1230 nequiquam, quoniam violento turbine saepe correptus nilo f ertur minus ad vada leti % usque adeo res humanas vis abdita quaedam opterit, et pulchros f ascis saevasque secures proculcare ac ludibrio sibi habere videtur. 1235 denique sub pedibus tellus cum tota vacillat concussaeque cadunt urbes dubiaeque minantur, quid mirum, si se temnunt mortalia saecla atque potestatis magnas mirasque relinquunt in rebus viris divum, quae cuncta gnbernent % 1240 Quod superest, aes atque aurum ferrumque repertumst et simul argenti pondus plumbique potestas, ignis ubi ingentis silvas ardore cremarat montibus in magnis, seu caelo fulmine misso, sive quod inter se bellum silvestre gerentes 1245 hostibus intulerant ignem formidinis ergo, sive quod inducti terrae bonitate volebant pandere agros pinguis et pascua reddere rura, sive feras interficere et ditescere praeda : nam fovea atque igni prius est venarier ortum 1250 quam saepire plagis saltum canibusque ciere. quidquid id est, quacumque e causa flammeus ardor i Bk.v.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 6i horribili sonitu silvas exederat altis ab radicibus et terrain percoxerat igni, manabat venis ferventibus in loca terrae 1255 concava conveniens argenti rivus et auri, aeris item et plumbi. quae cum concreta videbant posterius claro in terra splendere colore, tollebant nitido capti levique lepore, et simili formata videbant esse figura 1260 atque lacunarum fuerant vestigia cuique. tum penetrabat eos posse haec liquefacta calore quamlibet in formam et faciem decurrere rerum, et prorsum quamvis in acuta ac tenvia posse mucronum duci fastigia procudendo, 1265 ut sibi tela darent, silvasque ut caedere possent materiemque domo, levare ac radere tigna et terebrare etiam ac pertundere perque forare. nee minus argento facere haec auroque parabant quam validi primum violentis viribus aeris, 1270 nequiquam, quoniam cedebat victa potestas nee poterat pariter durum sufferre laborem. tum fuit in pretio magis a^s, aurumque iacebat propter inutilitatem hebeti mucrone retusum : nunc iacet aes, aurum in summum successit honorem. 1275 sic volvenda aetas commutat tempora rerum. quod fuit in pretio, fit nullo denique honore : porro aliut succedit et e contemptibus exit, inque dies magis adpetitur floretque repertum laudibus et miro est mortalis inter honore. 1280 Nunc tibi quo pacto ferri natura reperta sit facilest ipsi per te cognoscere, Memmi. 62 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. V. arma antiqua manus ungues dentesque fuerunt, et lapides et item silvarum fragmina rami, et flamma atque ignes, postquam sunt cognita primum. 1285 posterius ferri vis est aerisque reperta. et prior aeris erat quam ferri cognitus usus, quo facilis magis est natura et copia maior. aere solum terrae tractabant, aereque belli miscebant fluctus et vulnera vasta serebant 1290 et pecus atque agros adimebant : nam facile ollis omnia cedebant armatis nuda et inerma. inde minutatim processit ferreus ensis, versaque in obprobrium species est falcis ahenae, et ferro coepere solum proscindere terrae 1295 exaequataque sunt creperi certamina belli. et prius est armatum in equi conscendere costas et moderarier hunc frenis dextraque vigere. quam biiugo curru belli temptare pericla. et biiugos prius est quam bis coniungere binos 1300 et quam falciferos armatum escendere currus, inde boves lucas turrito corpore, tetras, anguimanus, belli docuerunt volnera "Poeni sufferre et magnas Martis turbare catervas. sic alid ex alio peperit discordia tristis, 1305 horribile humanis quod gentibus asset in armis, inque dies belli terroribus addidit augmen. Nexilis ante fuit vestis quam textile tegmen. 1350 textile post ferrumst, quia ferro tela paratur, nee ratione alia possunt tam levia gigni insilia ac fusi, radii, scapique sonantes. Bk. v.] SELECTIONS EROM L UCRETIUS, (i^ et facere ante viros lanam natura coegit quam muliebre genus : nam longe praestat in arte 1355 et sollertius est multo genus omne virile ; agricolae donee vitio vertere severi, ut muliebribus id manibus concedere vellent atque ipsi pariter durum sufFerre laborem, atque opere in duro durarent membra manusque. 1360 At specimen sationis et insitionis origo ipsa fuit rerum primum natura creatrix, arboribus quoniam bacae glandesque caducae tempestiva dabant pullorum examina supter ; unde etiam libitumst stirpis committere ramis 1365 et nova defodere in terram virgulta per agros. inde aliam atque aliam culturam dulcis agelli temptabant, fructusque feros mansuescere terram cernebant indulgendo blandeque colendo. inque dies magis in montem succedere silvas 1370 cogebant infraque locum concedere cultis, prata lacus rivos segetes vinetaque laeta collibus et campis ut haberent, atque olearum caerula distinguens inter plaga currere posset per tumulos et convallis camposque profusa : 1375 ut nunc esse vides vario distincta lepore omnia, quae pomis intersita dulcibus ornant arbustisque tenent felicibus opsita circum. At liquidas avium voces imitarier ore ante fuit multo quam levia carmina cantu 1380 concelebrare homines possent aurisque iuvare. et zephyri, cava per calamorum, sibila primum agrestis docuere cavas inflare cicutas. 64 SELECTIONS FROM L UCRETIUS. [Bk. v. inde minutatim dulcis didicere querellas, tibia quas fundit digitis pulsata canentum, 1385 avia per nemora ac silvas saltusque reperta, per loca pastorum deserta atque otia dia. [sic unum quicquid paulatim protrahit aetas in medium ratioque in luminis erigit oras] haec animos ollis mulcebant atque iuvabant 1390 cum satiate cibi : nam tum sunt carmina cordi. saepe itaque inter se prostrati in gramine molli propter aquae rivom sub ramis arboris altae non magnis opibus iucunde corpora habebant, praesertim cum tempestas ridebat et anni 1395 tempora pingebant viridantis floribus herbas. tum ioca, tum sermo, tum dulces esse cachinni consuerant. agrestis enim tum musa vigebat : tum caput atque umeros plexis redimire coronis floribus et f oliis lascivia laeta monebat, 1 400 atque extra numerum procedere membra moventes duriter et duro terram pede pellere matrem ; unde oriebantur risus dulcesque cachinni, omnia quod nova tum magis haec et mira vigebant. et vigilantibus hinc aderant solacia somni, 1405 ducere multimodis voces et flectere cantus et supera calamos unco percurrere labro ; unde etiam vigiles nunc haec accepta tuentur, et numerum servare sonis didicere, neque hilo maiorem interea capiunt dulcedini' fructum 14 10 quam silvestre genus capiebat terrigenarum. nam quod adest praesto, nisi quid cognovimus ante suavius, in primis placet et pollere videtur, Bk. v.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 65 posteriorque fere melior res ilia reperta perdit et immutat sensus ad pristina quaeque. 141 5 sic odium coepit glandis, sic ilia relicta strata cubilia sunt herbis et frondibus aucta. pellis item cecidit vestis contempta ferinae \ quam reor invidia tali tunc esse repertam, ut letum insidiis qui gessit primus obiret, 1420 et tamen inter eos distractam sanguine multo disperiisse neque in fructum convertere quisse. tunc igitur pelles, nunc aurum et purpura curis exercent hominum vitam belloque fatigant ; quo magis in nobis, ut opinor, culpa resedit. 1425 frigus enim nudos sine pellibus excruciabat terrigenas : at nos nil laedit veste carere purpurea atque auro signisque ingentibus apta, dum plebeia tamen sit, quae defendere possit. ergo hominum genus in cassum frustraque laborat 1430 semper et m curis consumit inanibus aevom, nimirum, quia non cognovit quae sit habendi finis et omnino quoad crescat vera voluptas : idque minutatim vitam provexit in altum et belli magnos commovit funditus aestus. 1435 At vigiles mundi magnum versatili' templum sol et luna suo lustrantes lumine circum perdocuere homines annorum tempora verti et certa ratione geri rem atque ordine certo. lam validis saepti degebant turribus aevom, 1440 et divisa colebatur discretaque tellus, iam mare velivolis florebat puppibus, et res auxilia ac socios iam pacto foedere habebant, E 66 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. v. carminibus cum res gestas coepere poetae tradere : nee multo priu' sunt elementa reperta. 1445 propterea quid sit prius actum respicere aetas nostro nequit, nisi qua ratio vestigia monstrat. Navigia atque agri culturas, moenia, leges, * arma, vias, vestes, et cetera de genere horum, praemia, delicias quoque vitae funditus omnis, 1450 carmina, picturas, et daedala signa polire, usus et impigrae simul experientia mentis paulatim docuit pedetemtim progredientis. sic unum quicquid paulatim protrahit aetas in medium ratioque in luminis erigit oras : 1455 namque alid ex alio clarescere conveniebat, artibus ad summum donee venere cacumen. LIBER SEXTUS. Primae frugiparos fetus mortalibus aegris dididerunt quondam praeclaro nomine Athenae, et recreaverunt vitam legesque rogarunt, et primae dederunt solacia dulcia vitae, cum genuere virum tali cum corde repertum, 5 omnia veridico qui quondam ex ore profudit ; cuius, et extincti, propter divina reperta divolgata vetus iam ad caelum gloria fertur. nam cum vidit hie ad victum quae flagitat usus omnia iam ferme mortalibus esse parata, 10 et, proquam posset, vitam consistere tutam, divitiis homines et honore et laude potentis affluere atque bona gnatorum excellere fama, nee minus esse domi cuiquam tamen anxia corda, atque animi ingratis vitam vexare timore 15 faustam atque infestis cogi saevire querellis, intellegit ibi vitium vas efficere ipsum, omniaque illius vitio corrumpier intus, quae conlata foris, et commoda, cumque venirent : partim quod fluxum pertusumque esse videbat, 20 ut nulla posset ratione explerier umquam ; partim quod taetro quasi conspurcare sapore omnia cernebat, quaecumque receperat, intus. 67 68 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. VI. veridicis igitur purgavit pectora dictis, et finem statuit cuppedinis atque timoris, 2 5 exposuitque bonum summum, quo tendimus omnes, quid foret, atque viam monstravit, tramite parvo qua possemus ad id recto contendere cursu, quidve mail foret in rebus mortalibu' passim, quod fieret naturali varieque volaret 30 seu causa seu vi, quod sic natura parasset, et quibus e portis occurri cuique deceret, et genus humanum f rustra plerumque probavit volvere curarum tristis in pectore fluctus. nam veluti pueri trepidant atque omnia caecis 35 in tenebris metuunt, sic nos in luce timemus interdum, nilo quae sunt metuenda magis quam quae pueri in tenebris pavitant finguntque futura. hunc igitur terrorem animi tenebrasque necessest non radii solis nee lucida tela diei 40 discutiant, sed naturae species ratioque. quo magis inceptum pergam pertexere dictis. Nunc age, quae ratio terrai motibus extet 535 percipe. et in primis terram fac ut esse rearis supter item ut supera ventosis undique plenam speluncis, multosque lacus multasque lucunas in gremio gerere et rupes deruptaque saxa : multaque sub tergo terrai flumina tecta 540 volvere vi fluctus summersaque saxa putandumst : undique enim similem esse sui res postulat ipsa, his igitur rebus subiunctis suppositisque terra superne tremit magnis concussa minis, Bk.vi.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS. 69 subter ubi ingentis speluncas subruit aetas : 545 quippe cadunt toti montes, magnoque repente concussu late disserpunt inde tremores. et merito, quoniam plaustri concussa tremescunt tecta, viam propter, non magno pondere tota, nee minus exultant, et ubi lapi' cumque viai 550 ferratos utrimque rotarum succutit orbes. fit quoque, ubi in magnas aqtiae vastasque lacunas gleba vetustate e terra provolvitur ingens, ut iactetur aquae fluctu quoque terra vacillans ; ut vas interc^i^m non quit constare, nisi umor 555 destitit in dubio fluctu iactarier intus. Praeterea ventus cum per loca subcava terrae collectus parte ex una procumbit et urget obnixus magnis speluncas viribus altas, incumbit tellus quo venti prona premit vis : 560 tum supera terram quae sunt extructa domorum, ad caelumque magis quanto sunt edita quaeque, inclinata abeunt in eandem prodita partem, protractaeque trabes inpendent ire paratae. et metuunt magni naturam credere mundi 565 exitiale aliquod tempus clademque manere, cum videant tantam terrarum incumbere molem ! quod nisi respirent venti, vis nulla refrenet res neque ab exitio possit reprehendere euntis : nunc quia respirant alternis inque gravescunt 570 et quasi collecti redeunt ceduntque repulsi, saepius banc ob rem minitatur terra ruinas quam facit : inclinatur enim retroque recellit, et recipit prolapsa suas in pondera sedes. 70 SEL E CTIONS ER OM L UCRETIUS, [Bk. VI, hac igitur ratione vacillant omnia tecta 575 summa magis mediis, media imis, ima perhilum. Est haec eiusdem quoque magni causa tremoris, ventus ubi atque animae subito vis maxima quaedam aut extrinsecus aut ipsa tellure coorta in loca se cava terrai coniecit, ibique 580 speluncas inter magnas f remit ante tumultu versabundaque portatur, post incita cum vis exagitata foras erumpitur et simul altam diffindens terram magnum concinnat hiatum. in Syria Sidone quod accidit et fuit Aegi 585 in Peloponneso, quas exitus hie animai disturbat urbes et terrae motus obortus : multaque praeterea ceciderunt moenia magnis motibus in terris, et multae per mare pessum subsedere suis pariter cum civibus urbes. 5( quod nisi prorumpit, tamen impetus ipse animai et fera vis venti per crebra foramina terrae dispertitur ut horror et incutit inde tremorem ; frigus uti nostros penitus cum venit in artus, concutit invitos cogens tremere atque movere. 5( ancipiti trepidant igitur terrore per urbis, tecta superne timent, metuunt inferne cavernas terrai ne dissoluat natura repente, neu distracta suum late dispandat hiatum atque suis confusa velit complere minis. 6( proinde licet quamvis caelum terramque reantur incorrupta fore aeternae mandata saluti : et tamen interdum praesens vis ipsa pericli subdit adhuc stimulum quadam de parte timoris, Bk.vi.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 71 ne pedibus raptim tellus subtracta feratur 605 in barathrum, rerumque sequatur prodita summa funditus, et fiat mundi confusa ruina. Nunc ratio quae sit, per fauces mentis ut Aetnae 639 expirent ignes interdum turbine tanto, expediam : neque enim mediocri clade coorta flammea tempestas Siculum dominata per agros finitimis ad se convertit gentibus ora, fumida cum caeli scintillare omnia templa cernentes pavida complebant pectora cura, 645 quid moliretur rerum natura novarum. Hisce tibi in rebus latest alteque videndum et longe cunctas in partis dispiciendum, ut reminiscaris summam rerum esse profundam, et videas caelum summai totius unum 650 quam sit parvula pars et quam multesima constet, nee tota pars, homo terrai quota totius unus. quod bene propositum si plane contueare ac videas plane, mirari multa relinquas. numquis enim nostrum miratur, siquis in artus 655 accepit calido febrim fervore coortam aut alium quemvis morbi per membra dolorem % opturgescit enim subito pes, arripit acer saepe dolor dentes, oculos invadit in ipsos, existit sacer ignis et urit corpore serpens 660 quamcumque arripuit partim, repitque per artus, nimirum, quia sunt multarum semina rerum, et satis haec tellus nobis caelumque mali fert, unde queat vis immensi procrescere morbi. 72 SELECTIONS FROM L UCRETIUS, [Bk. vi. sic igitur toti caelo terraeque putandumst 665 ex infinite satis omnia suppeditare, unde repente queat tellus, concussa moveri perque mare ac terras rapidus percurrere turbo, ignis abundare Aetnaeus, flammescere caelum : id quoque enim fit, et ardescunt caelestia templa, 670 et tempestates pluviae graviore coortu sunt, ubi forte ita se tetulerunt semina aquarum. ' at nimis est ingens incendi turbidus ardor.' scilicet, et fluvius quivis est maximus ei qui non ante ali quern maiorem vidit, et ingens 675 arbor homoque videtur, et omnia de genere omni maxima quae vidit quisque, haec ingentia fingit, cum tamen omnia cum caelo terraque marique nil sint ad summam summai totius omnem. Nunc tamen ilia modis quibus inritata repente 680 flamma foras vastis Aetnae fornacibus efflet, expediam. primum totius subcava montis est natura, fere silicum suffulta cavernis. omnibus est porro in speluncis ventus et aer. ventus enim fit, ubi est agitando percitus aer : 685 hie ubi percaluit calefecitque omnia circum saxa furens, qua contingit, terramque, et ab ollis excussit calidum flammis velocibus ignem, tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte. fert itaque ardorem longe, longeque favillam 690 difFert, et crassa volvit caligine fumum, extruditque simul mirando pondere saxa ; ne dubites quin haec animai turbida sit vis. praeterea magna ex parti mare montis ad eius Bk. VI.] SELE CTIONS ER OM L UCRE TIUS, 7 3 radices frangit fluctus aestumque resorbet. 695 ex hoc usque mari speluncae montis ad altas perveniunt subter fauces, hac ire fatendumst et penetrare maris penitus res cogit aperto atque efflare foras, ideoque extollere flammam saxaque subiectare et arenae toUere nimbos. 700 in summo sunt vertice enim crateres, ut ipsi nominitant ; nos quod fauces perhibemus et ora. Haec ratio quondam morborum et mortifer aestus 1138 finibus in Cecropis funestos reddidit agros vastavitque vias, exhausit civibus urbem. 11 40 nam penitus veniens Aegypti finibu' morbus, aera permensus multum camposque natantis, incubuit tandem populo Pandionis omni. inde catervatim morbo mortique dabantur. principio caput incensum fervore gerebant 1145 et duplicis oculos sufFusa luce rubentes. sudabant etiam fauces intrinsecus atrae sanguine, et ulceribus vocis via saepta coibat, atque animi interpres manabat lingua cruore, debilitata malis, motu gravis, aspera tactu. 11 50 inde ubi per fauces pectus complerat et ipsum morbida vis in cor maestum confluxerat aegris, omnia tum vero vital claustra lababant. spiritus ore foras taetrum volvebat odorem, rancida quo perolent proiecta cadavera ritu. 1155 atque animi prorsum turn vires totius, omne , -^^^P^^sss languebat corpus, leti iam limine in ipso, -^"^p jrjj^ "^ ' intolerabilibusque malis erat anxius an^sr T IB^ ■© p • ^ . tyv 74 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. VI. adsidue comes et gemitu commixta querella. singultusque frequens noctem per saepe diemque i i6o compere adsidue nervos et membra coactans dissolvebat eos, defessos ante, fatigans. nee nimio cuiquam posses ardore tueri corporis in summo summam fervescere partem, sed potius tepidum manibus proponere tactum 1165 et simul ulceribus quasi inustis omne rubere corpus, ut est per membra sacer dum diditur ignis. intima pars hominum vero flagrabat ad ossa, flagrabat stomacho flamma ut fornacibus intus. nil adeo posses cuiquam leve tenveque membris , 11 70 vertere in utilitatem, at ventum et frigora semper. /\ in fluvios partim gelidos ardentia morbo membra dabant, nudum iacientes corpus in undas. multi praecipites lymphis putealibus alte inciderunt, ipso venientes ore patente : i ^75 insedabiliter sitis arida, corpora inurens, aequabat multum parvis umoribus imbrem. nee requies erat ulla mali : defessa iacebant corpora, mussabat tacito medicina timore, quippe patentia cum totiens ac nuntia mortis 1180 lumina versarent oculorum expertia somno. multaque praeterea mortis tum signa dabantur, perturbata animi mens in maerore metuque, triste supercilium, furiosus voltus et acer, sollicitae porro plenaeque sonoribus aures, 1185 creber spiritus aut ingens raroque coortus, sudorisque madens per collum splendidus umor, tenvia sputa minuta, croci contacta colore Bk. VI.] SELECTIONS FROM L UCRE TIUS. 75 salsaque, per fauces raucas vix edita tussi. in manibus vero nervi trahere et tremere artus 1 1 90 a pedibusqiie minutatim succedere frigus non dubitabat : item ad supremum denique tempus conpressae nares, nasi primoris acumen tenve, cavati oculi, cava tempora, frigida pellis duraque, inhorrescens rictum, frons tenta tumebat. 1195 nee nimio rigidi post artus morte iacebant. octavoque fere candenti lumine solis aut etiam nona reddebant lampade vitam. quorum siquis vix vitarat funera leti, ulceribus taetris et nigra proluvie alvi 1200 posterius tamen hunc tabes letumque manebat, aut etiam multus capitis cum saepe dolore corruptus sanguis expletis naribus ibat : hue hominis totae vires corpusque fluebat. profiuvium porro qui taetri sanguinis acre 1205 exierat, tamen in nervos huic morbus et artus ibat et in partis genitalis corporis ipsas. et graviter partim metuentes limina leti vivebant ferro privati parte virili, et manibus sine nonnulli pedibusque manebant 12 10 in vita tamen, et perdebant lumina partim : usque adeo mortis metus his incesserat acer. atque etiam quosdam cepere oblivia rerum cunctarum, neque se possent cognoscere ut ipsi. multaque humi cum inhumata iacerent corpora supra 1 2 1 5 corporibus, tamen alituum genus atque ferarum aut procul apsiliebat, ut acrem exiret odorem, aut, ubi gustarat, languebat morte propinqua. 76 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. VI. nee tameii omnino temere illis solibus uUa comparebat avis, nee tristia saeela ferarum 1220 exibant silvis : languebant pleraque morbo et moriebantur. cum primis fida canum vis strata viis animam ponebat in omnibus aegre : extorquebat enim vitam vis morbida membris. nee ratio remedi communis certa dabatur : 1225 nam quod ali dederat vitalis aeris auras volvere in ore lieere et caeli templa tueri, hoe aliis erat exitio letumque parabat. Illud in his rebus miserandum magnopere unum aerumnabile erat, quod ubi se quisque videbat 1230 implicitum morbo, morti damnatus ut esset, deficiens animo maesto cum corde iacebat, funera respectans animam amittebat ibidem, quippe etenim nullo cessabant tempore apisci ex aliis alios avidi contagia morbi, 1235 lanigeras tamquam pecudes et bucera saeela. idque vel in primis cumulabat funere funus;.:^ nam quicumque suos f ugitabant visere ad aegros, vitai nimium cupidos mortisque timentis poenibat paulo post turpi morte malaque, 1240 desertos, opis expertis, ineuria maetans. qui fuerant autem praesto, eontagibus ibant atque labore, pudor quem tum cogebat obire blandaque lassorum vox mixta voce querellae. optimus hoe leti genus ergo quisque subibat. 1245 ineomitata rapi cernebant funera vasta, inque aliis alium populum sepelire suorum eertantes : laerimis lassi luetuque redibant : Bk.vi.] SELECTIONS FROM LUCRETIUS, 77 inde bonam partem in lectum maerore dabantur. nee poterat quisquam reperiri, quern neque morbus 1250 nee mors nee luctus temptaret tempore talLK Praeterea iam pastor et armentarius omnis et robustus item curvi moderator aratri languebat, penitusque casa contrusa iacebant corpora paupertate et morbo dedita morti. 1255 exanimis pueris super exanimata parentum corpora nonnumquam posses retroque videre matribus et patribus natos super edere vitam. nee minimam partem ex agris maeroris in urbem confluxit labes, quem contulit agricolarum 1260 copia conveniens ex omni morbida parte, omnia conplebant loca tectaque ; quo magis aestu confertos ita acervatim mors accumulabat. multa siti protracta viam per proque voluta corpora silanos ad aquarum strata iacebant 1265 interclusa anima nimia ab dulcedine aquarum, multaque per populi passim loca prompta viasque languida semanimo cum corpore membra videres horrida paedore et pannis cooperta perire, corporis inluvie, pelli super ossibus una, 1270 ulceribus taetris prope iam sordique sepulta. omnia denique sancta deum delubra replerat corporibus mors exanimis onerataque passim cuncta cadaveribus caelestum templa tenebat. hospitibus loca quae complerant aedituentes. 1275 nee iam religio divom nee numina magni pendebantur enim : praesens dolor exsuperabat. nee mos ille sepulturae remanebat in urbe. 78 SELECTIONS FROM LUCRETIUS. [Bk. vi. quo plus hie populus semper consuerat humari : perturbatus enim totus trepidabat, et unus 1280 quisque suum pro re praesenti maestus humabat. multaque mor^ subita et paupertas horrida suasit : namque suos consanguineos aliena rogorum insuper extructa ingenti clamore locabant, subdebantque faces, multo cum sanguine saepe 1285 rixantes potius quam corpora desererentur. NOTES NOTES BOOK I. 1-43. [Invocation of Venus to bestow eternal beauty on his verse, and to intercede with Mars to grant the Eomans peace, that both the poet and Memmius may be free for the high theme.] 4. concelebras, * fillest with thy presence. ' — M. 10. ajtecies yemsi 6iei= verni diei. 11. genitabilis : passive verbal used 3bctively= genitalis ^ which is common in Lucretius : so penetrabile telum Verg. , etc. 12. aeriae, * soaring in the air ' is perhaps better than *of the air.' 14. pecudes : difficulty has been felt about this word in con- junction with /erae, as it generally means domesticated animals ; it is used of animals generally i. 116, and v. 228 variae crescunt pecudes armenta feraeqiie. Observe the alliteration of which Lucretius is so fond. 15. ita capta quaeque : from quamque in next line. 17. rapacis : i.e. sweeping away with them all that obstructs their course — the original meaning of 7^apidus as applied to a river. 20. generatim, ' after their kind.' 21. rerum naturam = the universe in its widest sense, and its laws. 22. dias : probably from its Aryan analogies, as suggested by M., * bright or open,' like sub dio. 25. de rerum natura : irepl (p^aecos was the title of the great work of Epicurus, Lucretius' master in philosophy. 26. Meminiadae = Memmius (Gains, son of Lucius), properly one 9f the line or gens of M. ; 1. 42, Memmi clari 2^ropago. \ ^vy 82 NOTES, [Bk. I. History does not confirm Lucretius' high estimate of his friend. 36. visus, *gaze': cf. ii. 419 oculos pascere; the plural adds force, like irae, etc. 41-43. tempore : M. thinks that these lines were written towards the close of B.C. 58, when Caesar was consul, and had formed his coalition with Pompey, Memmius being then loraetor designatus^ and doubtless with Lucretius, in fierce opposition to Caesar. M. entertains no doubt that the poem was given to the world in the year B.C. 53. 50-61. [Berum Frimordia, — The first beginnings of things.] 54. summa, * highest,' that treats of the whole universe, summa rerum, as expressed by Lucretius. 55. primordia rerum, iv. 28 ordia prima : ' the first beginnings of things ' ; the literal is the best translation (otherwise rendered, 'original or first elements of matter,' etc.): so in Greek, tCjv '6vt(j3v apxai, or simply dpxaL 57. quo = m quae. ^ eadem goes with natura. perempta : neut. pi., equivalent in sense with res of pre- ceding line. 58. rebus : dative, best taken after genitalia. 60. usurpare [usUy rapio) : ' to name or call commonly,' a Ciceronian meaning of the word. 62-79. [Human life lay crushed beneath religion till a Greek arose, who first explained the system of the universe]. 62. ante oculos, ' in the sight of all men. ' 66. Graius homo : Epicurus, Lucretius' master in philosophy, 1. 25. 70. inrit^t, suhj. he, Epicurus ; shortened perf., so vi. 587 disturbdt urbes. On the other hand, fulget ii. 27, sciret v. 1049. 73. lonffe : with processit. 74. mente animoque. Lucretius makes no distinction between these two words : iii. 94 animum dico, merdem quam saein vocamiis ; he uses even mens animi. Bk. I.] NOTES. 83 80-101. [The Sacrifice of Iphigeneia.] 82. quod, ' whereas ' ; saepius, ' too often ' ; ilia, agreeing with and emphasizing religio. 84. quo pacto, ' witness how. ' 86. prima virorum, equivalent to prlmi virl, a not uncommon use of the neut. pi. ; 1. 315 strata viarum. S7. comptus, * of her hair.' construe ex utraque malarum ; pari goes with parte and together ='pariter. 94. * that she was his first child. ' 95-97. * There is a studied ambiguity in the terms which are common to marriage and sacrifice.' — M. sublata recalls Xa/Selv depdrjv in the famous passage on the same subject in Aeschylus' Agamemnon 227-247. virum, not viri, * a husband. ' 99. mactatu : noun ; apparently dxa^ \ey. 100. exitus : setting out from Aulis. 102-148. [You yourself may fall away frightened by idle tales of eternal punishment, of Orcus, and the trans- migration of souls, as set forth by our own Ennius. I must therefore explain the true nature of the soul and of our * simulacra.^ The task is made more difficult by my writing in verse, and the poverty of the Latin tongue.] 102. vatum, 'bards.' 103. desciscere, * to fall off.' 105. somnia, i.e. * baseless, idle tales.' 107. merito, * with good reason. ' certam : Ji7iis is always fem. in Lucretius. III. poenas, ace. after the gerund timendum^ of which there are several instances in Lucr., as 1. 138 multa agendum ; with it may be compared the construction of the Gk. verbal iov: 8pa(TT4ov ravra, dicoKreov riqv aperriv. 113. nata sit : i.e. nobiscum as in next line. 116. alias, *diff'erent' (as occasionally). The transmigration of souls, jnere/jixl/vx^cTis of Pythagoras. 122. permaneant, i.e. 'together in union.' 84 NOTES, [Bk. I. 123. simulacra, resemblances, = maf/f?ies, 'images,' eiScoXa, all being used synonymously ; species 1. 125. 127. cum corresponds with turn 1. 130. 132. quae res terrificet, * what it is that is able to . . .' obvia, 'meeting,' ' presenting itself . ' 1 36. animi fallit : so 1. 922 and v. 97 ; so pendere animi Cic. , and similar phrases with animi * cum dubitationem et sollici- tudinem significant. ' — Madvig. 145. convisere : a strong word, ' to see into.' 248-264. [Nothing perishes. — Alid ex alio reficit 7iatura, nee uUam rem gigni ^patitur nisi morte adiuta aliena.] 249. corpora material, 'primordial elements^ = rerump7H77iordia 1. 55, etc. 250. pereunt imbres as j^ains, at nitidae su7'gunt ... 1. 252. hand igitu7' penitus pereu7it 1. 262. 254. porro, * in turn. ' 255. pueris, ' of both sexes. ' 256. canere = reso?iare. 257. fessae pingui, subst. as in Vergil. 261. perculsa: a strong word, 1. 13 pe7xulsa corda. 264. adjuta : sc. 7iatura. 265-328. [You must not disbelieve in revum pimordia because they cannot be seen ; many bodies exist and make themselves known by their ejffects, yet cannot be seen, such as winds, smells, heat, etc. ; metals, stones, etc., wear away ; nature does not allow us to see the process of growth and decay : invida praeclusit speciem natura vldendi.'] 270. videri =c6r?in. 268. 271. venti via verberat. Notice the alliteration, so frequent in Lucretius. 272. ruit : transitive, as in 11. 289, 292, and sometimes in Vergil, etc. Bk. I.] NOTES, 85 281. et : after alia in preceding line, mollis best taken with natura. 287. molibus, * piers with bridges.' 289. ruunt : transitively as in 1. 292. 290. debent, 'must.' 293. vertex, * vortex.' 296. moribus, 'ways/ 'character,' 'nature.' 297. amnitous : dat. after aemula^ which takes also a genitive. aperto corpore : as opposed to corpora caeca. 300. tuimur : old form. 301. usurpare oculis : iv. 975 sensibus usurpare. 306. eaedem : dissyll. as in other parts of idem. serescunt : ' get dry ' ' seems to be the only known use of the word; serenus is clearly connected with it.' — M. 311. annis (root an, round) lit. ' circle (of the year,' soils). 312. habendo, 'by wearing.' 313. stilicidium : particularly of the dripping from the eaves of a house. 314. ferreus: emphatic, 'though of iron,' so saxea 1. 316. 315. strata viarum = stratas vias. 318. tactu, ^.e. 'by kissing' — M.; (the mode of saluting statues that were reverenced). 321. This is a difficult line, though the sense is plain enough. Speciem of the mss. is now retained, and the best con- struction seems to be invida natura videndi praeclusit (' has shut the door against') speciem ('the sight of what goes on '). 324. contenta, ' though strained. ' 326. mare: ace. after inpendent, instead of usual dat. vescus (ve, esciis) 'nibbling at,' 'slowly eating away.' 398-417. [cinimo satis haec vestigia loarva sagaci. — I could bring forward many more arguments, but a sagacious in- tellect can pursue them for itself ; if you demur, I have an inexhaustible store in reserve.] 401. conradere, lit. 'to scrape together.' 404. montivagae agrees with, ferai. 405. quietes : i.e. 'lairs ' [latebras 1. 408). 406. institerunt : as frequently in the poets. 86 NOTES, [Bk. I. 411. de piano, * straight off,' 'without any deliberation.' *Z>e and e piano, ex aequo loco are opposed to pro tribunali or ex loco superiore, a formal judgment from the bench. ' — M. 414. tarda : best taken with senectus. 705-741. [All those philosophers are wrong who assert that fire, air, water, earthy singly or in combination, are the original elements of things.] 706. summam : sc. rerum, 'the universe.' 715. anima : here = aer of 1. 707 ; imhri = umor and liquor of pre- ceding lines. 719. virus: properly ' any moisture ' ; here=' brine,' as ii. 476 and elsewhere. 720. fretu : vi. 364 fretus ipse. 'J2\. eius : notice the change from the relative quaraX. 718, as occurs occasionally. 723-26. Notice the iteration : rursum, iterum, rursum. 727. visenda, ' worth visiting. ' 731. carmina. The fragments of his verse that have come down to us show high poetic merit. 741. ibi [principiis in rerum) : emphatic ; notice the assonance : Kelro fJL^yas fieydXcoo-ri Hom. Od. xxiv. 40. 921-950. [Listen attentively ; I am going to visit haunts of the Muses hitherto untrodden of any, and to win a wreath yet unworn; to treat of mighty matters and illuminate them with verse, beguiling you with the sweet honey of song, as children are beguiled with honey to drink wormwood.] 927. solo, *of foot.' integros {-tag- root of tango, ^—9iy—ov, Engl, 'touch'): ' untouched,' ' untasted. ' 934. contingens, better perhaps as comp. of taiigo than of ti7igo. 935. non ab nulla ratione : i.e. 'with good reason.' Cicero occa- sionally uses this prep, {ab) with abstract nouns, contrary to the general rule. 936. taetra : stronger than amarum 1. 940. 941. deceptaque non capiatur : i.e. * to its harm or destruction,' like animals that are trapped. Bk. I.] NOTES. 87 950. compta, ^ composita,^ ^ avyKeifjihr)^: iii. 27 quibus e rebus cum corpore compta; ii. 814 quali magis apta figura, IIO2-III7. [Conclusion of the Book : res accendent lumina rehus.] 1 102. There are evidently some lines missing before this, but their loss does not interfere with the sense of this extract. 1 105. penetralia, ' innermost, ' and so most remote. 1 108. solventes agrees with ruinas. corpora sc. prima, or rerum, =primordia. nil. parti. This abl., and ace. partim, occur elsewhere in Lucretius. The adv. partim is of course an old accus. II 12. ianua letl. This expression occurs again v. 373, and is found in Vergil, Ovid, etc. Cf. leti portas iii. 67. 1 1 14. opella, 'attention,' 'trouble.' BOOK II. I-61. [Suave mari magno — but sweeter still is it from the heights of philosophy to look down upon men who have lost their way in life, and are struggling for wealth and power. We want but little. Neither splendour nor power can free us from our cares or the fear of death. Reason alone can do this.] 7. munita doctrina sapientum. 13. rerum, 'power,' 'supreme power '; 1. 50 rerumque potentes ; regni 1. 38. ^^^ 16. videre : infin. of surprise or indignation, as not uncommonly. 17. qui, 'how,' 'by what means'; but some learned authorities prefer to write utqui, ' attaching the qui enclitically to ut, and treating it as an affirmative particle, having the same force as in atqui.^ 18. Only the negative freedom from pain for the body, but active positive enjoyment for the mind. 21. quaecumque : referring to pauca in preceding line. 22. uti, 'although at the same time.' 27. fulget : so sciret v. 1049. 28. reboant, 'make re-echo.' 88 NOTES. [Bk. n. 29. Inter se to end of 1. 33, repeated almost verbatim v. 1392-96. 35. textilibus picturis, i.e. 'tapestry.' 36. iacteris, 'toss about'; plebeia veste y. 1429. 40-47. These lines read as if they may have been suggested by by the patriai tempus iniquujn of i. 41. 40. si non = 7iisi forte cum videas turn effugiunt 1. 44. 41. ferv6re, so Verg. smd fulg^re. 42. constabilitas, constabilio. 53. haec potestas : of getting rid of the fear of death. 56. luce, 'light of day,' 'broad daylight.' 62-79. [Corpora. Atoms. — Matter is ever changing, and thus all living things are ever changing, some coming, some going, and the whole (summa rerum) is ever being renewed. Ilia senescere at haec contra florescere.] 63. corpora: in the sense of atoms, corpora p^nma, as commonly. 67. stlpata, 'pressed together': non . . . cohaeretf 'does not form one solid mass or whole.' 70. 'and that age withdraws them . . .' 71. summa, 'the whole sum of things,' 'the universe.' 73. quo: adv. 76. mutua : adverbially, as elsewhere in Lucretius. 106- 141. [Motes in a sunbeam enable us to form some notion how the primordia rerurriy atoms, move ceaselessly through the mighty void ; they first unite into small bodies, then gradually into larger ones, till they become visible in the sunbeam.] 106. recursant : note force of frequentative. III. * etiam seems clearly to have reference to recepta. ' — M. 113. instat, 'presses itself on our notice.' 116. Observe the alliteration and assonance. 123. dumtaxat 'seems to mean " so far as it goes.'" — M. 125. hoc with magiSy quod 1. 127. 126. turbare: in trans, as elsewhere. 129. Ibi: in solis radiis I. 126. 130. Notice the alliteration and repetitions of 're.' Bk. II.] NOTES. 89 132. principiis =pWmorc?i?*s; error, i.e. ' ceaseless motion. ' 134. parvo corpora conciliatu, i.e. small combinations or bodies of atoms. 137. proporro: carrying on the impact 'in their turn'; the word seems to occur only in Lucretius. 138. ascendit : ' because what is invisible is said to be below our sense ; iii. 274 nee magis hac infra quicquam est ; iv. Ill primordia tanCum sunt infra nostras sensus.^ — M. So ii. 312. 'Lucretius has here anticipated in a striking way the most modern theories of the most advanced thinkers ... he had a glimpse of that great principle of modern physics which teaches that the general forces of nature never are at rest even in the modern world.' — M. See his Note. 142-149. \_Sunnse. — An instance of the velocity of atoms.] 142. reddlta, 'assigned,' 'belongs to.' 315-332. [Distance often prevents us from seeing the motion of things in sight (as it does the motions of the universe), such as a flock of sheep feeding, or an army if seen from a height.] 318. reptant (frequentative), 'keep moving on slowly.' 320. coruscant : perhaps = 'butt,' as may also he frontemque coruscat Juv. xii. 6. 321. longe, 'from a distance.' 322 . candor consistere, ' to be one mass of white. ' 326. supter : best taken as adv. 331. ' and yet if looked down upon from a height . . .' 332. stare, i.e. 'to be standing still,' 'motionless.' 342-380. [The difference in shape of animals of the same class ; the cow knows its own calf, kids and lambs know their own mothers ; so, too, corn and shells differ from one another.] 342. gens human, praestat rem, 'proves it,' viz., that the primordia are of many different figtirae, * shapes'— the 90 NOTES. [Bk. n. argument of this extract. M. reads ^rae^e?' ea^, * let them pass before you in review and then 1. 347 sumere perge out of the number any of them for inspection, and you will find the difference.' 343. pecudes : with squamigerum. 344. laetantia : the use of laetor justifies either an active or neuter meaning. 347. generatim, * by its kind,' i.e. of the same kind. 350. quod, * which.' 351. minus atque, *than'; cluere = esse. 356. noscit (inceptive), ' tries to discover. ' 357. convisens : a strong word. 360. ad : with revisit. 362. ilia : emphatic (* that she loves so well '). 363. dubiam. M. in his last edit, has restored the MS. subitam, as the partic. of subeo, remarking ' perhaps it is regular, and sicbeo curam is said as subeo dolorem in Cic. and the like ; but I think it better to be curam quae subiit. ' 366. proprium, *its own,' specially belonging to it and dis- tinctive. 372. quique : abl. quoque suo genere = generatim 1. 347. 377. necessest governs volitare 1. 180. 569-580. [The perpetual conflict between life and death, ex infinito contr actum temjpore bellum.] 575. vitalia: ac. primordia: * that give life. ' 576. YaigOT = vagitu8l. 579. 581-651. [The more inherent powers anything possesses, the greater the variety of its primordia ; thus the Earth, which supplies the sea, fountains, fires and all that they produce, is called the mighty mother of gods, men and beasts. The worship of inagna mater (Cybele).] 586. vis: ace. pi. 587. plurima : plura would be the ordinary construction. 591. habet unde ignes oriantur (as well nsfrigora). 601. sedibus. It is thought that a verse has been lost after poetae, but as it stands, it may mean *on her seat,' ' sitting. ' Bk. II.] NOTES. 91 608. quo insigni : subst. 614. Galli : eunuch priests of Cybele. 617. qui in oras : 1. 404 quae amara, etc. So Verg., credimus, an qui amant ? 618. tenta: ivom.tendo * tightly stretched ' ; tonant, causatively. 630. quod: conjunction. 635. pueri; Kovprjres {Koupos) ; puerum, i.e. lovem, pueri pueriim aeribus aera^ a good instance of Lucret. frequent asson- ance. 638. mandaret: 1 conj. ; not another form of mandere 8rd. 991-1006. [We are all of heavenly birth ; heaven is the father of us all, and the earth our mother which supports us. Death does not destroy our elements; they return respectively to heaven and earth.] 99 1 . oriundi : three syllables ; * a very rare example of i altogether suppressed, with scarcely a parallel in the hexameter poets.' — M. IO23-IO51. [^ Nulla est finis. ^ — The Universe is infinite. Apply yourself to realise this new view of nature ; nothing is so easy as not to be difficult at first, nothing so wonder- ful but we gradually cease to wonder at it. Who con- descends now to look up to the heavens ? Be not alarmed therefore at the novelty of the idea.] 1024. vementer : contracted form of vehementer. 1035. POterat for posset^ as not uncommonly ; like fecerat (for fecisset) si potuisset. Hor. ' me truncus . . . sustulerat nisi Faunus . . . levasset ' : we have just the same idiom, * if the Lord had not been on our side, they had swallowed us up.' 1038. tibi= ' will you find.' 1043. accingere, ' gird yourself . ' dede manus is perhaps stronger than the usual da manus, — in the sense of ' surrender at once, ' rather than merely * assent. ' 1044. Bumma loci=mag7ium inane, the great void, space, spatium profundi ; so 1. 1051 profundum. 1046. porro, 'beyond.' 92 NOTES, [Bk. II. II48-II74. [End of Book, — The world is already growing old ; it will perish, like everything else.] 1 149. labem, * sinking,' * falling in,' is joined with terrae^ as a con- sequence of earthquakes ; putres, 'crumbling.' 1 151. creat : for the ordinary ut creet, after adeo. 1 1 54. II. viii. 19 a€ip7]v xp^<^^'^W ^^ ovpavbdev KpefxacavTes. 1 162. arvis suppeditati, 'maintained,' 'supported by the tilled land ' ; or, ' supplied in sufficient numbers for them,' i.e. * to till them,' arvis being dat. 1 163. parcunt, subject arva^ ' are niggardly of ; Idbore^ ^ only by our labour,' 1. 1160. 1 164. caput quassans, despondingly. 1 1 72. momen. 'The metaphor seems to be taken from the mo- mentum or sway of the balance. ' — M. 1 1 73. tenet, 'understands,' 'knows.' 1 174. spatio vetusto, as elsewhere in Lucretius, is equivalent to vetustate. BOOK III. 1-30. [The praises of Epicurus, his Master.] ^ 4. Acta : old form oijixa. 9. patrla, ' paternal, ' reverting to pater, 1 1- 1 3. omnia, omnia, aurea, aurea: notice the repetition. 17. discedunt, ' go apart,' ' open,' — original meaning. 18. Lucretius and his master Epicurus believed in the gods and their abodes, untroubled by any thought of man. 20. nix concreta pruina : v. 205 adsiduusque geli caszis. 26. dispiciantur, ' seen on all sides. ' 29. adque horror : very emphatic from its position. 31-93. [The nature of the mind and soul must now be made clear — ^et metus ille foras praeceps Acheruntis agendus,^ 1 A rendering of this passage into English will be found at the end of the volume (p. 113). Bk. III.] NOTES. 93 that fear which is the source of so many ills, and so many crimes.] 31. exordia =23^imorc?ia. 42. ferimt, *say.' 45. prosum : another form of ^rorst^m. 47. iactarl, * boasts are made. ' 48. idem, * these same men.' 56. qui = g'^^aZ^■s. 67. cunctarier : substantively : letiportas. Cf. ianua leti i. 1112, V. 373. 69. remosse : removisse. 73. consanguineum : gen. pi. 75. invidia : emphatic position, and so the repetition of ilium. 80. hvLmsinos= homines. 84. in summa, ' in short. ' 894-911. [Death, they say, deprives you of all the delights of life, but they do not add that you now no longer desire them. They admit that you are freed for ever from all griefs in the sleep of death ; why then mourn you evermore 1] 902. sequanturque {ariimum) dictis. 906. cinefactum, * in cinerem dissolutum ' ; prope, * standing by ' ; hiistOy * funeral pile.' — M. 909. ab hoc, * of this speaker. ' 910. res redit ad, 'becomes a matter of.' 912-930. [' Brevis hie est f nidus homuUis.' — In death there is no thirst, or any other want ; in sleep even we are not conscious of life, how much less in death, the sleep that knows no waking (^nec quisquam expergiius exstat^).] 914. homullis : other diminutives are homuncio, homunculus. 915. fuerit, ' it will be a thing of the past.' 917. torres : noun, * heat ' ; although it appears not to occur else- where in classical Latin, it is an accepted emendation of the MSS. torretf etc. {torris, * a firebrand'). 918. aliae : old genit. ; rei, monosyl. 94 NOTES, [Bk. ill. 919. requirit, * misses,' 'feels the want of; desiderium nostri 1. 922. 920. sopita : ' in ordinary sleep ' (not the sleep of death). 921. per nos, 'as far as we are concerned,' ' for aught that we can do or care. ' 922. desiderium nostri, ' of ourselves, ' 927. minus, * if there can be "a less," ' — reverting to the minus of preceding line. 928. disiectus : noun ; apparently aira^ Xey. 929. leto, 'in death.' 931-977, [' Cur non ut plenus vitae conviva recedis ? ' * Vitaque mancipio nulli datur, omnibus usuJ How nature might justly upbraid all who are unwilling to die.] 935- gratis : adverbially contr. for gratiis : so ingratiis and in- gratiSy — 'to your mind.' 941. oflfensus = o^ew^a, the usual word : so in offensa esse, Cic. 951. Yex^jm [=justam) causam, *a true bill.' 956. praemia : fungor, fruor, potior, are all found with an accus. in Lucretius. 961. aetata : alienns is constructed with gen., dat., abl. and ab. 962. concede, 'make way for.' 963. incilet : an old word. 968. te sequentur, i.e. 'will share the same fate as you.' 971. This famous line is the sum of the whole argument. UBU, dat. 973. antequam nascitur. 978-1023. [^ QuaecuTnque A cherunte profunda p'odita sunt esse, in vita sunt omnia nobis.'* We experience the tortures of Tartarus as the punish- ments of our vices, corresponding to those of Tantalus, etc., in this life, here on earth. J 980. inpendens saxum : this is the punishment assigned to him by Pindar, Plato [Grati/lus), Cicero, etc., and would not Bk. III.] NOTES. 95 of course explain our * tantalize,' derived from the ordinary version of the fable. 983. casum : ' there is an evident play on the literal and figurate meaning of this word ' — M. ; the literal referring to the inpendens saxum 980. 986. perpetuam aetatem, ' for ever. ' 988. dispessis : dispendo {pando) . 997. imbibit, 'resolves.' 1000. nixantem : note frequentative, looi. rusum, rursum; so prosum iov prorsum, etc. loio. potestur : i. 1045 queatur : old forms. 1017. robur, * dungeon,' or, as some take ity=eculeus (rack), lam- mina {so. *ardens,' 'candens'). 1 01 8. factis, dative : may be taken either with conscia or prae- metuens. It seems best to keep sibi conscia together, but sibi might be governed by praemetuens or adhibet. 1023. hie : emphatic, * here on earth. ' 1024-1052. [Death is the common lot even of the most distinguished men. * Tu vero duUtabis et indignabere ohirey Mortua cui vita est prope iam vivo atque videnti ? '] 1024. a quotation from Ennius : sis, i.e. suis ; so suo is monosyl. in Lucretius. 1029. ille : Xerxes. 1033. lumine : sc. * of life ' 1042. 1034. Scipiadas : nomiu. 1037. Heliconiadum : Musarum. 1038. sceptra : ace. after p)otitus, eadem aliis quiete, ' in the same rest as others sopiti sunt ' ; ^aliis = ceteris.'' — M,, as sometimes. 1039. Democritus died a natural death at an extremely advanced age, B.C. 361 ; the date of his birth is not known. Epi- curus died B.C. 270, at the age of 72. 1042. obit : critics are divided whether it is pres. or perf. 1046. prope : with mortua. 105 1, ebrius : metaphorically. 96 NOTES, [Bk. iii. IO53-IO94. [Men try to get rid of their troubles by running away from themselves — se quisque fugit . . . et oditf instead of acquainting themselves with rerum natura. Denique tanto opere in dubiis trepidare periclis, Quae mala nos suhigit vital tanta cupido ?] 1060. foras : old accus., 66pas, O^pa^e, /oris 1062, abl. dijpaaL. 1063. niannos : Keltic word ; small Gallic horses, driven in harness, and fashionable at Rome. Horace mentions them three times. 1069. ingratis : sc. sui, *in spite of himself.' 1070. tenet, * knows,' 'understands.' 1075. quaecumque restat. 1082. sed dum abest. Roby, Lat. Gram. Book i. p. 96, quoting this passage and Ennius, *miscent inter sese inimicitiam agitantes,' remarks^ ' a word ending in m is rarely not elided, there being only about seven instances 171 arsi, and a few of monosyllables in thesi. ' 1087. proraum = om7imo, * at all.' 1089. diu : i.e. 'forever.' 1090, condere, 'close,' 'complete.' BOOK IV. 26-41. [We must not think that the appearances (simu- lacra) which frighten us in sleep are souls escaped from Hades; like films, they proceed from the surface of all things, and float about in the air.] 26. compta : fr. como {coUj emoj 'put,' 'arrange,') ^ compositus (TvyK€i/jL€vos/ * uuitcd,' 'combined'; iii. 258 quo 2^CLCto inter sese mixta quihusque compta modis. 28. ordla prima : primordia. 30. simulacra = iwiagrines, ^gfurae 1. 34, the dboJKa and tvttol of Epicurus. 3 1 . membranae, ' films. ' — M. Bk. IV.] NOTES, 97 453-468. [The workings of the mind in sleep ; it is not the senses which are at fault.] 458. conclusoque loco : i.e. * although shut up in a small room.' 459. mutare : by moving about, {caelum^ non animum mutant qui trans mare currunt. — Hor.) 460. severa silentia noctis : v. 1190 noctis signa severa. 463. vlolare fidem sensibus (dat. ), * to destroy our belief in the senses ' ; so 1. 505. 468. ab se, * of itself ' {ipse). 499-521. [Credit must be given to the senses, as the very grounds of belief by which life is regulated. All reasoning will be false, if the senses from which it starts are false, just as in building everything will go wrong, if the rule and square are faulty.] 499. his : sensibus. 504. manibus manifesta (lit. 'what is grasped by the hand'); notice the collocation ; quoquam adv. 505. fidem primam =* the first grounds of belief,' ^fundamental of next line. 513. prima, * to begin with ' ; cf. 11. 505, 519. 514. rectis reg. exit, i.e. 'is not straight.' 515. libella 'consists of two sides joined at the top by a cross bar, over which a line and plummet descends as a pendulum.' 517. A very irregular and rugged line, no doubt intentionally, to represent the character of the building. 572-594. [Echoes not the voices and music of the sylvan gods.] 574. ex ordine, 'in turn,' 'regular succession.' 579. docta='made.' 592. tenere, * dwell in. ' 594. auriculamm, ' listening ears. ' 907-928. [Sleep takes place when the soul is scattered G 98 NOTES. [Bk. iv. over the limbs, and part withdrawn ; some of it remains, or sense could not be rekindled.] 912. tenues : (fr. ^e?i-c?o) = * attentive ' ; 'nice' — M. 916-18. So 944— fit uti pars inde animai eiciatur et introrsum pars abdita cedat, pars etiam distracta per artus non queat esse coniuncta inter se neque motu mutua fungi. 921. impedit esse is also a Ciceronian construction. 962-1025. [Dreams. — Generally connected with our occu- pations; so too with animals.] 964. in ea = 52iae, by a change from the relative to the demon- strative, which is not uncommon in Lat. and Gk. 969. nos, Lucretius himself. 970. chartis patriis, = ' in my native tongue. ' 975. usurpare ('experience'), ea sensibus ; so i. 301 usurpare oculis. ea, ' such things. ' 978-981 'form two consecutive rhyming couplets.'— M. 984. refert : not impers., but with a subject {sttidium atq. voluptas), as occasionally. 998. consueta domi, ' domesticated. ' 999. discutere : sc. corpus. redducunt, 'sniff.' 1000. tuantur : i. 300, tuimur. 1 00 1, seminiorum, 'breeds.' 1005. An awkward line, best taken as by M. accipitres persectan- tesque volantes visae stint edere ; volantes, ' other birds,' as Aen. vi. 728. 1007. motibus, 'emotions.' 1 01 5. indicio : dat. II21-II39. [The ills of love, and the extravagance that accompanies it — * medio de fonte leporum surgit amari aliquit quod in ipsisfloribus angat.] 1 123. fiunt, 'are turned into,' as 1. 1129; Babylonica, neut. plur. i.e. 'rich embroideries,' 1. 1029 cum Babylonica magni- fico splendore rigantur. Bk. IV.] NOTES. 99 1 125. Sicyonia : sc. * shoes,' of which Cic. speaks as not suited for men. 1 1 29. indusia, ' women's garments ' ; mss. A lidensia, retained by some editors * as it may refer to the Carian Alinda. ' Cia : *2.e. Keta. Varro mistook Aristotle's Cos for (7eos, Lucretius and Pliny followed him in his error. Lucretius therefore uses Ciob or Gea for Coa. ' — M. Cos was famous for its 'light transparent dresses, Coae vestis, or (7o«.' 1 1 30. -76816= per istromata, ' coverings and hangings. ' 1 135. lustris, 'dissipation,' ' evil haunts.' 1 136. iaculata : sc. arnica. 1 1 39. putat : sc. amator. 1278 — end. [A plain woman may make herself dear to her husband : consuetudo concinnat amor em.'] 1278. nee divinitus, 'without any special grace from the gods'; * ovbk deoirejuLTTTov eTvai rov ^pwra, a saying of Epicurus.' — M. 1279. muliercula : the dimin. of disparagement is appropriate to detcriore forma. BOOK V. 1-54. [The praises of the discoverer of this system of philosophy, Epicurus.] 2. eondere carmen : a common expression ; 'to put together,' 'construct,' {do in compos. = ' put,' 'place ') 'build the lofty rhyme. ' 5. quaesita, 'acquired,' or, perhaps, 'sought.' 10. artem, ' treatment' (common meaning of ars). 12. tranquillo, ' calm,' a subst. like ' loco ' being understood as shown by ' tarn. ' 15. instituisse, 'introduced'; the word also means 'to plant,' and that sense may be included here. 29. ^tymphdilai, ^\. = Stymphalus . 35. pelageque sonora : 'pelage'; Gk. pi.; so vi. 619; auother reading is pelagique severa ; the ' melancholy main. ' loo NOTES. [Bk. V. 43. insinuandum proella : i. Wlpoenas timendum, etc. 51. dignarier may be act. or pass. 55-90. [Treading in his steps, I teach the laws by which all things are bound, the creation of the world, and that it is mortal.] 59. reperta est : in Book iii. 60. native, * which had a beginning,' 'birth,' so 1. 66. 65-81. an enumeration of most of the subjects treated of in this Book. 66. reddunda : sc . ratio. 70. nullo tempore : monsters such as Centaurs etc., 1. 878. 72. inter se vesci, Ho communicate with,' or better, perhaps, 'to derive advantages from communication with one another, ' like inter se amant^ Latin having no reciprocal (one another, aXkrfKQ}v), An old meaning of vesci is given 2iS = utiy but vesci aura 1. 857 and Aen. i. 546 may be very properly, and physiologically, translated * feed on. ' 73. insinuarit pectora : sinus in the verb adds force to the ex- pression. 74. sancta, * as sacred ' (predicative). 87. adsciscunt, 'take to themselves'; dominos, i.e. the Gods. Cf. Hor. Od. I. i. 6. 91-125. [The Universe is not eternal, it will all have an end ; ^una dies dabit exitio.'] 93-4. notice the iteration of *