College 
 
 Lib." 
 
 DA 
 
 220 
 
 R493c
 
 THE LIBRARY 
 
 OF 
 
 THE UNIVERSITY 
 OF CALIFORNIA 
 
 LOS ANGELES
 
 
 <2d j $s- 
 
 ill i
 
 THE CHRONICLE OF 
 
 WILLIAM DE RISHANGER, 
 
 OF 
 
 THE BARONS' WARS. 
 
 THE 
 
 MIRACLES OF SIMON DE MONTFORT. 
 
 EDITED FROM MANUSCRIPTS IN THE COTTONIAN LIBRARY, 
 
 BY 
 
 JAMES ORCHARD HALLIWELL, ESQ. F.R.S., F.S.A. 
 
 F.R.A.S, M.R.S.L., SECRETARY OF THE CAMBRIDGE ANTIQUARIAN 
 SOCIETY, ETC. ETC. ETC. 
 
 LONDON: 
 PRINTED FOR THE CAMDEN SOCIETY, 
 
 BY JOHN BOWYER NICHOLS AND SON, PARLIAMENT STREET. 
 
 M.DCCC.XL.
 
 College 
 Library 
 
 COUNCIL 
 
 OF 
 
 THE CAMDEN SOCIETY, 
 
 ELECTED MAY 2, 1840. 
 
 President, 
 THE RIGHT HON. LORD FRANCIS EGERTON, M.P. 
 
 THOMAS AMYOT, ESQ. F.R.S. Treas. S.A. Director. 
 
 CHARLES FRED. BARN WELL, ESQ. M.A., F.R.S., F.S.A. 
 
 THE RT. HON. RICHARD LORD BRAYBROOKE, F.S.A. 
 
 JOHN BRUCE, ESQ. F.S.A. Treasurer. 
 
 JOHN PAYNE COLLIER, ESQ. F.S.A. 
 
 C. PURTON COOPER, ESQ. Q.C., D.C.L., F.R.S., F.S.A. 
 
 THE RT. HON. THOMAS PEREGRINE COURTENAY. 
 
 T. CROFTON CROKER, ESQ. F.S.A., M.R.I.A. 
 
 THE REV. ALEXANDER DYCE. 
 
 SIR HENRY ELLIS, K.H., F.R.S., Sec. S.A. 
 
 THE REV. JOSEPH HUNTER, F.S.A. 
 
 SIR FREDERICK MADDEN, K.H., F.R.S., F.S.A. 
 
 THOMAS STAPLETON, ESQ. F.S.A. 
 
 WILLIAM J. THOMS, ESQ. F.S.A. Secretary. 
 
 THOMAS WRIGHT, ESQ. M.A., F.S.A. 
 
 1384924
 
 INTRODUCTION. 
 
 FOR centuries the monastery of St. Alban was cele- 
 brated for its historians. Wendover, Paris, and Rish- 
 anger * were the principal writers who sustained its 
 reputation in the thirteenth century, and pursued their 
 labours under the shelter of its walls. Of the last we 
 know little, save that, on the death of Matthew Paris in 
 1259, he was appointed Historiographer -f" to King Henry 
 
 * Wendover is the alleged author of the history which goes under 
 the name of Matthew Paris as far as the year 1234. One copy only 
 of the chronicle so attributed is preserved, viz. in the Douce collec- 
 tion at Oxford, and will shortly be published under the editorial care 
 of the Rev. H. O. Coxe. Another copy was formerly in the Cotto- 
 nian library (Otho, B. v.), but it unfortunately was destroyed in the 
 fire. We shall afterwards enter more particularly into the subject 
 of the claim of Wendover. The history of Matthew Paris extended 
 to 1259, when it was taken up by Rishanger and continued to 1322. 
 These are termed the great chronicles of St. Alban, by au anonymous 
 writer, in MS. Cotton. Vitell. A. xx. fol. 77, r<>. who gives a short 
 abridgment from them. 
 
 f It is not, I believe, known when the office of Historiographer 
 Royal was first instituted in this country. Bale (iv. 94) quotes Pon- 
 
 CAMD. soc. 15. b
 
 VI INTRODUCTION. 
 
 III. and probably continued in that office to the time of 
 his death.* Certain, however, it is, that on the 3rd of May 
 1312, Rishanger was sixty-two years of age, and had then 
 been a Benedictine f- monk of St. Alban's for forty-one 
 years ; and we learn this fact from the following memo- 
 randum in MS. Bib. Reg. 14 C. I. which is in his own 
 handwriting : J " Memorandum quod ego frater Willel- 
 mus de Rishanger cronigraphus, die Inventionis Sanctse 
 Crucis, anno gratise M.ccc.xij., qui est annus regis Ed- 
 wardi filii regis Edwardi quintus, habui in ordine xlj. 
 annos et in setate Ixij. annos." Bale had evidently seen 
 this note when he wrote his brief notice of Rishanger ; 
 and his assertion that the historian flourished in 131 2, 
 has been converted by Pits to died about 1312, and by 
 
 ticus Virunnius in an inquiry which bears on the custom of sovereigns 
 having their histories written for the benefit of posterity, and in such 
 a manner as to preclude the possibility of the authors being swayed 
 by the opinions of the reigning monarch. Cf. praef. ad Mat. Par. 
 
 * Vossius de Hist. Lat. p. 790. Cf. Bale, iv. 94, et Pits, 403. 
 
 f St. Alban's was a Benedictine monastery. 
 
 I A fac-simile of this curious note, together with a specimen from 
 the chronicle itself, will be found at the commencement of the volume. 
 See also Casley's Catalogue of the Royal Library, p. 230. 
 
 His words are, " Claruit anno a Christi Jesu natalitio 1312, annos 
 ,-etatis habens 62, in monachatu vero 41, sub praedicto rege Edwardo 
 sccundo, in suo tandem coenobio sepultus." Edit. Basil. 1557, p. 377.
 
 INTRODUCTION. Vll 
 
 Tanner that he died in 1312.* But as Walsingham, who 
 is not likely to have made an undue confession of his 
 plagiarism, expressly states, under the year 1322, that 
 the preceding portion of his chronicle is abridged from. 
 Rishanger, it is but fair to conclude that Rishanger' s con- 
 tinuation of Paris ended in that year ; -j~ and as there ap- 
 pears to be no alleged reason for an abrupt conclusion, 
 the probability is, taking his advanced age into considera- 
 tion, that he died in that year, or very shortly afterwards. 
 The following is a complete list of his writings, as far as 
 the MSS. which remain have enabled us to discover.^ 
 
 1. OPUS CHRONICORUM. Cf. Bale, iv. 94 ; Pits, 403, 
 (458). This chronicle extends from 1261 to 1293, and 
 
 * This statement is followed by Newcome, in his History of St. 
 Alban's, p. 173, probably on the authority of Tanner, though not any 
 is cited. 
 
 f Walsingham seems to say that the chronicles of Rishanger were 
 at St. Alban's in his time : " Caetera qui voluerit videre plenius, in 
 chronicis Wilhelmi Risanger apud Sanctum Albanum latius poterit 
 reperire, ubi recordatum regis habetur de omnibus memoratis." 
 Edit. 1603, p. 116. It may be as well to observe that the MS. 
 Arund. Coll. Arm. N. 7, p. 121, reads plenius instead of latius, 
 which is the only variation from the printed edition that the MSS. 
 afford. Cf. MS. Bib. Reg. 13 E. IX. fol. 214, ro, a. 
 
 t I may observe that all these are mentioned by Bale, though with 
 several errors. His list is, as usual, copied by Pits ; and the mis- 
 takes of both are left uncorrected by Tanner.
 
 INTRODUCTION. 
 
 was undertaken at the request of abbat John de Hertford. 
 A copy of it is preserved in MS. Cotton. Claud. D. vi. : 
 " Incipit liber cronicorum editus ad instantiam venerabi- 
 lis patris nostri domini Johannis, Dei gratia abbatis hujus 
 ecclesiae;" fol. 115, r, /3. He vouches for his veracity 
 in the following terms : " Quicquid vero de recentioribus 
 setatibus apposui, vel ipse vidi, vel a fidedignis viris audivi." 
 Pits* says, that he thought this work was in the library of 
 Corpus Christi College, Cambridge; but he has confounded 
 it with a copy of King Edward's letter to Pope Boniface. 
 
 2. ANNALES REGNI EDWARDI I. In MS. Bib. Reg. 
 14 C. I. fol. 4, v, a. 19, v, ; where it is entitled " Quse- 
 dam recapitulatio brevis de gestis domini Edwardi regis, 
 cum quibusdam aliis accidentibus in tempore suo." This 
 work was written after Edward's death " post obitum 
 domini Edwardi, illustris regis Anglise, recapitulando in 
 genere et compendiose concludendo, frater Willelmus de 
 Rissanger cronicator, de multis pauca tangendo, ad Dei 
 honorem et anima3 regiae recommendationem redigit in 
 scripturam ; " fol. 4, v, a. A particular mention of the 
 death of Prince Alfonso occurs, and a few verses on that 
 event. A brief life ,of the sanctified Louis is also intro- 
 
 * De Seriptoribus, 403 (458).
 
 INTRODUCTION. IX 
 
 duced. Bale gives the title of this work with a different 
 incipit, " Anno domini M. ccc. vij. nonas Julii;" most 
 probably confounding it with the chronicle of John de 
 Trokelowe in MS. Claud. D. vi., which commences with 
 those words.* This MS. has been used by Stowe (MS. 
 Harl. 545, fol. 117), and is partly written by the same 
 scribe who has preserved the History of the Barons' Wars. 
 
 3. DE CONTROVERSIA HABITA SUPER ELECTIONEM 
 
 SCOTORUM REGIS. In MS. Cotton. Claud. D. vi. fol. 
 135, r, a. v, 0. This is a brief relation of Edward's 
 proceedings at Norham. 
 
 4. CONTINUATIO CHRONICORUM MATTKLEI PARISH. 
 
 This work, which has already been mentioned, contains 
 a chronicle of English affairs from A.D. 1259 to A.D. 
 1322.-f~ Unfortunately no perfect copy of it is known to 
 exist; but the following MSS. contain some portions : 
 (1.) MS. Bib. Bodl. 462, Bern. 2454 ; from 1259 to 1272, 
 
 * Trokelowe's chronicle is thus entitled in the MS. " Incipiunt 
 annales regis Edwardi filii Edwardi filii Henrici Tercii," fol. 192. 
 r, a ; and this may have misled Bale to consider the chronicle as 
 belonging to the time of Edward 1. To reconcile the dates, he has 
 printed the incipit a s follows : " Anno Domini M. ccc., vij. nonas 
 Julii." Cf. Tanner, p. 634. 
 
 f " Ad sua tempora." Vossius de Hist. p. 790. Brian Twyne, 
 with no reason, appears to doubt the authenticity of this work ; see 
 De antiquitate Acad. Oxon. apologia, p. 166.
 
 X INTRODUCTION. 
 
 with Walsingham's continuation. (2.) MS. Bib. Reg. 14 
 C. vii ; from 1259 to 1272. (3 ) MS. Cotton. Faust. B. 
 IX.; from 1259 to 1306, are*. (4.) MS. Cotton. Claud. 
 E.m.fol. 306 331; from 1259 to 1297- (5.) MS.C.C.C.C. 
 N. 56; from 1259 to 1272. The earlier part to A.D. 
 1272. has been printed by Wats at the end of his edition 
 of Matthew Paris ; * and the remainder has partly found 
 its way into the pages of Walsingham's chronicle. 
 
 5. DE JURE REGIS ANGLORUM AD SCOTIAM. Rish- 
 anger, as historiographer royal, was employed to prepare 
 the historical authorities on this subject ; and his re- 
 searches were embodied in Edward's letter to Pope 
 Boniface, printed in the Fcedera, ii. 883.-}- The fabulous 
 
 * Tyrrell (Hist. ii. 1017) blames Rishanger for his incorrect dates, 
 but the blame attaches itself properly to his editor ; for in most MSS. 
 of this work the dates are correctly given. 
 
 f Numerous copies are in MS. It may be sufficient to refer to 
 MS. Bib. Reg. 14 C. I.; MS. C. C. C. C. 292 ; and MS. Cotton. 
 Nero, E. v; which last is thus entitled, " Origo et processus gentis 
 Scotorum, ac de dominio et superioritate quae ex antiquissimis tempo- 
 ribus et a primasvo habuerunt incliti reges Angliae super regnum illud ; 
 ,ita quod ex eorum prerogativa illud sa3pius ipsorum fidelibus, prout 
 placuit, libere contulerunt." fol. 191, r<>, a. The place whence this 
 letter is dated is given " Kemeseye " in both editions of the Fcedera; 
 and Tyrrell is puzzled about this name (iii. 148) ; but perhaps it 
 should be " Rameseye," as in MS. Addit. 10,099, fol. 233, v<. 
 Toward the close of the year 1300, Edward sent writs to the abbats
 
 INTRODUCTION. Xi 
 
 pages of Geoffry of Momnouth are here treated as matters 
 of real history, and quoted as authority. From a copy 
 of this letter, preserved in Corpus Christi College, Cam- 
 bridge, it would seem that Rishanger was assisted in his 
 task : " Willelmus Rishanger et alii colligunt quam plu- 
 rima regnum Scotise concernentia, et ejus subjectionem 
 regno Angliae," MS. C.C. C.C. 110, p. 131. It is, indeed, 
 known that materials were collected from various libra- 
 ries.* The following verses are added to the original 
 copy of this letter in MS. Bib. Reg. 14 C. I. fol. 4, r, 0. 
 
 " De ista materia cronigraphus metrice scribens breviter 
 sic ait. 
 
 " Edwardus, rex Anglire, Scotos expugnavit; 
 Eorum hostiliter vires enervavit ;.- 
 "Walliam et Scotiam sibi subjugavit ; 
 Willelmus Wales, dux Scotorum, latitavit. 
 
 " Tandem captus, vinculis strictis mancipatur, 
 Et ductus Londoniae, ibi judicatur ; 
 
 of several monasteries, " ut diligenter scrutarentur cronica sua, et 
 omnia gesta reges Anglorum et Scotorum tangentia." MS. Claud. 
 D. vi. fol. 179, ro, /3; cf. Nicolas's Synopsis, p. 783. In MS. 
 Claud. D. vi., are given the excerpta " de cronicis sancti Albani," 
 which form a constituent part of the King's letter. The writ which 
 was sent to the abbat of St. Alban's is copied in the same MS. fol. 
 179, ro, a. Cf. MS. Cotton. Claud. A. xn. fol. 148, r<>. 
 * MS. Claud. D. vi. Cf. Tyrrell, iii. 142.
 
 Xll INTRODUCTION. 
 
 Tractusque suspensus est, tandem decollator ; * 
 Qui primo risit, post haec merito lacrimatur ! 
 
 " Tails in memoria rex sit sempiterna, 
 Qui rebelles subditos compulit aeterna 
 Sua mala plangere novaque moderna ; 
 In coelis anima requiescat pace superna ! " 
 
 6. DE BELLIS LEWES ET EVESHAM. In MS. Cotton. 
 Claudius, D. vi. This is the chronicle printed in the fol- 
 lowing pages, and treats of several other matters beside 
 these two conflicts. No other copy of it is known to 
 exist ; but the incipit given by Bale slightly varies from 
 the present, in having prava instead of incommendabilis, 
 and perhaps he may have seen another manuscript now 
 lost. 
 
 7. ANNALES REGNI SCOTIA. In MS. Cotton. Claud. 
 D. vi. -f- This is a curious work, treating principally of 
 the disputes relative to the Scottish crown in the reign 
 of Edward I., and of that monarch's invasion of Scot- 
 
 * It is stated by some that he was drawn, hanged, embowelled 
 while still alive, and quartered. This was the common punishment 
 of traitors at that time, although from the above it would seem that 
 in Wallace's case it was not so severe. See, however, Keightley's 
 History of England, vol. i. p. 488, where will be found some useful 
 and sensible observations on the execution of Wallace. 
 
 t Cf. MS. Bib. Reg. 14 C. I.
 
 INTRODUCTION. Xlll 
 
 land. Incip. " Convenientibus apud Norham." Cf. Bale, 
 iv. 94. 
 
 The manuscripts to which I have so often alluded, 
 under the references Bibl. Reg. 14 C. I., and Bibl. Cotton. 
 Claud. D. vi., were formerly in the coenobium of St. 
 Alban's, and most probably contain the whole of Rish- 
 anger's minor writings ; at least no allusion appears to 
 be made to any work not contained in these volumes, 
 with the exception of his continuation of Matthew Paris. 
 In speaking of the MS. Bibl. Reg. 14 C. I., I would be 
 understood to refer only to the first nineteen leaves of the 
 volume, for the remaining portion has belonged to a 
 MS. of another date. It may be observed, then, of 
 these two manuscripts, that they are partly written 
 by the same scribe, that each has precisely the same 
 sized leaf,* and that traces of the same kind of vellunrf- 
 occur in both of them. I am inclined to believe, 
 taking the small extent of the former manuscript into 
 
 * Measuring 12^ inches by 8|. 
 
 f In MS. Bibl. Reg. 14 C. I., the first eleven leaves are ornamented 
 with three perpendicular bands of triple colours on each page. In 
 the other manuscript, we find ff. 196 and ff. 115 191, distinguished 
 in the same manner. Moreover, the remarkable biographical notice 
 of Rishanger, already copied in p. vi. has been evidently cut off from 
 the first page of the manuscript in Claud. D. vi. from which the 
 present work has been printed. 
 
 CAMD. SOC, 15. C
 
 XIV INTRODUCTION. 
 
 consideration, that they were both originally in one 
 volume ; and, if so, how curious a fact is it that the frag- 
 ments should have again been accidentally brought under 
 the same roof! When or how these MSS. disappeared 
 from St. Alban's is not known, but it is probable that they 
 were not there in Leland's time, or they would perhaps 
 have been mentioned by him, and he notices the theft of 
 the autograph MS. of Matthew Paris's chronicle.* 
 
 The independent authorities which have been adduced 
 for the attributing the continuation of Matthew Paris to 
 Rishanger are few ; nor have I succeeded in adding many 
 to the number. The MS. Arund. Coll. Arm. N. 3. fol. 
 1 94, r, contains extracts, of the beginning of the fifteenth 
 century, from Rishanger's continuation, of the date of 2 1 
 Edw. I., 1293.-f But the large volume of St. Alban's 
 monastery in MS. Cotton. Claud. E. iv., contains the most 
 direct and important testimony ; after mentioning Wen- 
 dover and Paris, the writer says, " post Matheum, Will- 
 elmus Risangre, Henricus Blankfrount, Symon Bynham, 
 et Ricardus Savage cronica successive scripserunt." fol. 
 332, v, a, 0. The two last are now unknown as authors, 
 
 * Collectanea, vol. iii. p. 163. 
 
 f Joscelin (Catal. Hist. p. 289) mentions an imperfect copy of 
 Rishanger's work in the possession of the archbishop of Canterbury. 
 This MS. is probably in Corpus Christi College, N. 348.
 
 INTRODUCTION. XV 
 
 but their names are important as filling the chasm in the 
 list of the Verulamian historians : most probably their 
 labours have been transferred to the pages of Walsing- 
 ham.* A short piece by Henry Blancford, or Blank- 
 frount, on the truce between Edward II. and Robert 
 Bruce in 1323, is preserved in MS. Claud. D. vi., and 
 has been printed by Hearne : and its date is an ad- 
 ditional argument that Rishanger did not continue his 
 chronicle beyond the year 1322, especially as Blanc- 
 ford is expressly mentioned as the immediate successor 
 to Rishanger in the line of the chroniclers. The en- 
 tire absence of Trokelowe's name in this list affords 
 ground for another doubt, whether he really were the 
 author of the chronicle in MS. Claud. D. vi. from A.D. 
 1307 to A.D. 1323, and whether Bale may not after all 
 be correct in assigning it to Rishanger. -f- It appears to 
 me that the probabilities are, on the whole, in favour of 
 
 * It is well known that there is very little original matter in the 
 large chronicle of Walsingham ; and as he has taken plentifully 
 from Rishanger, and as much as he could from Blancford, I think 
 that it is a fair conjecture that a share of the writings of the other two 
 may be preserved in the same compilation. 
 
 f It must be remarked too that Walsingham, Chron. p. 118, men- 
 tions the MS. chronicle of Blancford, while he does not notice 
 Trokelowe's chronicle at all.
 
 XVI INTRODUCTION. 
 
 Rishanger being the author, at least of the earlier portion; 
 and the insertion of another name may be accounted for by 
 supposing that Rishanger was prevented by death from 
 completing his history of the year 1322 or 1323, and that 
 the remainder was then added by another monk. It is 
 very difficult, however, to decide positively in matters of 
 this nature ; for, even in the more important case of 
 authorship between Wendover and Paris, the share which 
 the former possesses in the composition of the ff magna 
 chronica " is by no means clearly decided. As this ques- 
 tion is vitally important in the formation of a correct 
 list of the St. Alban's chroniclers, in which our author 
 shines conspicuously, it cannot be considered irrelevant 
 for me to introduce a few observations on the subject in 
 this place.* 
 
 The most authentic account of Wendover' s work is 
 preserved in the St. Alban's MS. above quoted : " In 
 
 * The author of a MS. note in the copy of Paris's history, MS. 
 Cotton. Nero, D. v. fol. 1, r, was probably the earliest writer who 
 started the conjecture of that chronicler's plagiarism. Hanbury, who 
 compiled a catalogue of the Cottonian library in 1706, adds the fol- 
 lowing note to the account of the MS. of Wendover, " Transcripsit 
 fere totum Mattheus Paris, nonnulla tamen addens, a morte Eduardi 
 Confessoris incipiens." MS. Sloan. 4996, p. 73, a. Hanbury says 
 that the MS. contained ff. 465.
 
 INTRODUCTION. XV11 
 
 nostro monasterio floruit Rogerus de Wendovere, nos- 
 ter monachus, cui pene debent totius regni cronographi 
 quicquid habent: nam plane et perlucide ab initio 
 mundi per annorum distinctiones digessit cronica sua 
 usque ad tempora regis Henrici a conquestu secundi. 
 Ex post Matheus Parisiensis claruit, qui Roger! prsedicti 
 cronicas necessarie ampliavit." MS. Claud. E. iv. fol. 332, 
 v, a. This is sufficiently explicit; and in the only manu- 
 script of Wendover now extant, MS. Douce, 207,* there 
 is a marginal note stating that at the year 1 1 90 a new 
 chronicler continued the work. The probability then is 
 that, after the account of the reign of Henry II., little or 
 nothing of the work of Matthew Paris can be ascribed to 
 
 * In MS. Sloan. 1301, fol. 177184, are some excerpta " ex 
 cronico Rogeri Wendover quern doctor Matheus Carew tenuit, mense 
 Martii 1585." That Carew's MS. was the same which is now in the 
 Douce collection, there can scarcely be any reasonable doubt, for the 
 transcriber, at fol, 181, v<>, in copying the two lines of poetry which 
 occur at the end of the chronicle, not understanding the word 
 " tenuit" as written in the manuscript, has made a kind of fac-simile 
 of the MS. contraction ; and this corresponds with that in the Douce 
 manuscript. The Cottonian MS. was purchased of" Mr. Vincent," 
 as we learn from the original catalogue of the library made in 1621, 
 MS. Harl. 6018, where it is placed under the number 165. Tanner 
 mentions a copy of Wendover formerly belonging to Sir Christopher 
 Heydon. Wendover died on 6th May 1236. See also MS. Bib. 
 Bodl. Collect. James, 28, fol. 121 ; and MS. Laud, 572.
 
 XV111 INTRODUCTION. 
 
 Wendover. An assertion of Paris himself, whose veracity is 
 unquestionable, inserted in the relation of the events of 
 the year 1213, appears conclusive, " audiente Matthaeo, 
 qui et haec scripsit et enarravit." Edit. Wats, p. 245. 
 The single colophon at the end of the Douce MS. is not, 
 I think, to be placed in competition, as an authority, with 
 the express assertion of the writer of the MS. above 
 quoted ; who, as a monk of St. Alban's, must have had 
 great facilities for obtaining correct information, and 
 appears to have taken pains to render his work accu- 
 rate. It seems to me that the difficulty consists in 
 ascertaining how little Paris was really indebted to 
 Wendover. That he was indebted for some of his materials 
 is certain : but the concurrent testimony of all the writers 
 of the monastery which owned them both, tends to exhibit 
 the latter writer in the light of a very inferior auxiliary.* 
 
 * We should naturally look to Joscelin for some notice of Wen- 
 dover, " Rogeri Windori chronicon mentionem facit catalogus qui- 
 dam vetustissimus." Catal. Hist. p. 286. Whatever his chronicle 
 was, it had no doubt been considered quite superseded by Paris, and 
 the utmost stretch of probability will not permit us to conjecture that, 
 if the latter had been a plagiarist to any great extent, it would have 
 been left unnoticed by his contemporaries. Paris is called " incom- 
 parabilis cronographus, et pictor peroptimus," MS. Cotton. Nero, 
 D. vn. fol. 50, v, and all the writers of the monastery speak of him 
 as the first historian of that age.
 
 INTRODUCTION. XIX 
 
 Let us now enter upon the more immediate subject 
 of this Introduction, the wars between Henry the Third 
 and the turbulent Barons. It is unnecessary to treat at 
 length of the history of this period, because works are 
 very easily accessible which will give all the leading facts 
 to any reader who may require them. In the words, 
 then, of my excellent old author, " qualicunque stilo 
 pauca de multis intimare curabo ;* " and I hope that no 
 one will expect a philosophizing spirit to pervade a work, 
 intended merely to furnish the details of the events of so 
 short a space of time. 
 
 With a single exception, the chronicle now presented 
 to the reader is the only one which, treats exclusively of 
 the above-mentioned period. The exception to which I 
 allude is preserved in MS. Cotton. Otho, D. vm. if. 214- 
 228,-f- which contains a succinct but very curious and 
 valuable contemporary history of the Barons' wars, in 
 prose and verse. This MS. formerly belonged to the 
 monastery of Ramsey, and is one of those which suffered 
 
 * Chronicon, p. 2. 
 
 f This MS. is for the most part written in double columns. I may 
 here remark that, in distinguishing the different sides of the same 
 leaf of a foliated manuscript, I use the continental notation, r, and 
 v ; but in distinguishing the different columns of the same page, I 
 have ventured to introduce the Greek letters, a, ft, y, &c. The ad- 
 vantage and neatness of this plan will be at once perceived, for it will 
 prevent the possibility of mistaking the attributes of a column with 
 the sides of a leaf as denoted by the old method.
 
 XX INTRODUCTION. 
 
 in the lamentable fire to which the Cottonian library was 
 exposed in 1731. The accident, however, has not much 
 affected the writing of the manuscript ; and, in the part 
 to which we are now referring, there are scarcely a 
 dozen lines wanting, nor has it suffered so much as 
 to be difficult to decypher.* Yet the MS. is described 
 in Planta's Catalogue -f- as " the remains of a MS. on 
 vellum, in small folio, which once consisted of 267 
 leaves, now burnt to a crust, and preserved in a case : 
 it contains the lives of many saints, several histori- 
 cal tracts, chronicles, Sec." This was not a very inviting 
 description, and had I not been induced by Dr. Smith's 
 description of the manuscript, when in its perfect state,^ 
 to have examined the " crust," I should have overlooked 
 the most valuable and singular materials for illustrating 
 Rishanger's chronicle, that are any where known to exist. 
 The author of this curious fragment was a monk of 
 
 * Casley's Appendix to the Cottonian Catalogue, p. 315. He 
 calls this MS. a " burnt lump." The leaves were separated and 
 made available to readers about sixteen years ago, but no notice of 
 the repair is indicated in the catalogues in the Reading Room. 
 
 f Catalogue of the MSS. in the Cottonian Library, p. 369. 
 
 J Catalogus librorum manuscriptorum bibliothecae Cottonianae, fol. 
 Oxon. 1696, p. 76. The tract is thus entitled, " Narratio dissen- 
 sionum inter R. Henricum iii. et proceres, tarn prosa quam versibus 
 rhythmicis."
 
 INTRODUCTION. XXI 
 
 Ramsey monastery, but I have met with nothing that 
 has enabled me to identify his name. He must have 
 written his tract almost immediately after the occurrence 
 of the events which he relates,* for he addresses it to 
 Hugh de Solgrave, abbat of Ramsey, who died in the 
 year 1267 t"f" " De hiis caeterisque Angliam nostris tem- 
 poribus contingentibus, sanctissime pater H.,^ ad futuro- 
 rum notitiam, tarn metrice quam prosaice, divino ac vestro 
 confisus adjutorio, presens proposui memoriale compo- 
 nere;" MS. Otho, D. vm. Frag. Pars iv. fol. 214, v", 
 a, 3. The catalogue of the library of Ramsey monastery, 
 MS. Cotton. Cart. Antiq. ii. 16, which was made not 
 long after this period, contains no notice of this MS. ; at 
 least, no notice sufficiently minute to enable us to identify 
 
 * He refers to Matthew Paris for the previous history to 1258 : 
 " cujus (i. e. Henrici) usque ad xlij. annum regni sui, si quis scire 
 gesta voluerit, magistri Mathiae monachi de sancto Albano cronica 
 digesta requirat ; ibi qualiter castrum Bedfordiae expugnaverit, quali- 
 ter sanctus Edmundus archiepiscopus exulavit, qualiter duxerit, et 
 multa alia Angliam suis temporibus contingencia, diligens lector 
 poterit investigare." MS. Cotton. Otho, D. vui. Frag. fol. 214, v, ft. 
 
 f Monasticon, vol. ii. p. 549. 
 
 J I ought perhaps to remark, that it is on this initial letter alone 
 that I have grounded my assertion that the author addresses himself 
 to Hugh de Solgrave. That the writer was a monk of Ramsey, and 
 that Solgrave is the only abbat of the monastery about that period 
 whose name commences with the letter H. are proofs sufficient. 
 
 CAMD. soc. 15. d
 
 XX11 INTRODUCTION. 
 
 it, although it may possibly form one of the " cronica " 
 or " gesta regum " which occur in that catalogue. Our 
 Ramsey chronicler quotes Virgil and Plato, and works 
 of these authors are among the "libri fratris Roberti 
 Bedford ;" but this, I think, can scarcely be adjudged a 
 sufficient ground to form even a conjecture ; although 
 perhaps Dodford, of all known writers who belonged to 
 the monastery of Ramsey, is the most likely to have been 
 the author of the treatise under consideration. 
 
 Rishanger himself has treated of the history of this 
 period more than once, although very variedly, and with 
 an evident desire to give as little repetition as possible. 
 In some cases, indeed, he has repeated the same circum- 
 stances, and several relations in his continuation of Mat- 
 thew Paris may be found, though generally with con- 
 siderable amplification, in his other writings. Thus the 
 answer of William of Valence to complaints against him 
 or his followers, finds a place in our chronicle, and also 
 in our author's continuation of Matthew Paris ; * but the 
 
 * In Ayscough's Catalogue of the MSS. in Tenison's library in 
 St. Martin's-in-the-Fields, MS. Addit. 5017*, p. 7, mention is made 
 of a copy of Matthew Paris's chronicle, with a continuation to the 
 year 1323. On consulting the MS. itself, however, 1 found that it 
 was only a copy of the compilation of Matthew of Westminster to the 
 year 1307, and a continuation by another hand to the year 1320 ;
 
 INTRODUCTION. XX111 
 
 singular anecdote of the death of the woman's hen, related 
 in the same page, belongs exclusively to the former 
 work. This chronicle, indeed, derives great import- 
 ance from its character of originality. Sir Robert 
 Cotton * is apparently the only person who has given it 
 any attention, but the scraps he has drawn from it are 
 very few and of little importance. The difficulty of the 
 MS. text may be alleged as the principal reason that 
 so curious and choice a record has been suffered to 
 
 which last has the following title : " Incipiunt gesta temporum 
 Edwardi regis secundi a conquestu, filii regis Edwardi primi a con- 
 questu, qui fuit sextus eorum regura qui a comitibus Andegavensibus 
 duxerunt originem secundum lineam masculinam." fol. 6, (vo, /3, 
 a fin.) This MS. commences n/ce0. in the history of the year 1058, 
 and is much abridged in the latter part. On fol. 3, (r, a, a fin.) some 
 one has written, " obiit Rishanger anno 1312," but this is in a hand 
 of the seventeenth century. It may be as well to remark that Leland 
 does not mention Rishanger at all, which is an additional reason for 
 presuming that the MSS. of his works were not at St. Alban's at the 
 time of his visit to that monastery. 
 
 * View of the Life and Reign of Henry the Third, 12mo. Lond. 
 1658. Very slightly indeed has Cotton referred to our chronicle, 
 but sufficiently to show that he had consulted it. Cotton finished this 
 work on the 29th April, 1614 (MS. Sloan. 3073, fol. 84, r), and when 
 the state of historical research at that period is considered, coupled 
 with his expressed intention of compiling a mere sketch, it cannot be 
 expected that he should have made any extensive use of minute his- 
 torical facts. His little work was, however, exceedingly popular, and 
 passed through several editions; there are also numerous MS. copies 
 of it. 
 
 * d2
 
 XXIV INTRODUCTION. 
 
 remain so long undisturbed. Indeed, the task of editing 
 this Chronicle has been attended with peculiar difficulties, 
 from the circumstance of its being known to exist only in 
 one Manuscript, which is remarkable alike for the bad- 
 ness and obscurity of its penmanship, and for the evident 
 ignorance of its scribe as to the sense of what he was 
 copying. It has in consequence become necessary to 
 adopt a greater freedom of correction than is now gene- 
 rally admitted in modern editorship, and in some instances 
 even to form a conjecture upon the sense of the author. 
 A few of the more important of these deviations are stated 
 in the Notes ; but a scrupulous specification of every 
 discrepancy in the original was, from the nature of the 
 MS., scarcely possible, even if desirable. I am so sensible 
 of these defects, and of the uncertainty of conjecture 
 in matters of this nature, that I have added references 
 to the manuscript itself on the margin of my text, in 
 order that any reader, to whom the subject is of sufficient 
 importance, may compare the original for himself. 
 
 So completely was the scribe uninformed of the scope 
 of the historian's work, that at fol. 105, v, in the middle 
 of the first column, he leaps at once from the battle of 
 Lewes to the events which ensued after the battle of 
 Evesham; whilst afterwards, in the middle of fol. 110, v,
 
 INTRODUCTION. XXV 
 
 after conducting the reader to a period even two years 
 later than the Battle of Evesham, he has most confusedly, 
 without even a break in the language, returned to the 
 war in the marches of Wales, which ensued shortly after 
 the battle of Lewes. There is besides a disjointed passage 
 at fol. 1 06, 7 3 the insertion of which is inexplicable, ex- 
 cept either on the supposition that this MS. was not 
 intended for a fair copy, or that it was the work of a very 
 ignorant hand. 
 
 In the present edition, these several breaks in the 
 narrative are indicated by lines drawn across the pages ; 
 whilst the extraordinary chronological misarrangement 
 has been rectified (see pp. 35, 47). It is believed that 
 very little of Rishanger's work is actually deficient. For 
 whatever errors may yet have escaped the Editor, he 
 must solicit the indulgence of his readers, and he here 
 takes the opportunity of returning his best and grateful 
 thanks to John Gough Nichols, Esq. F.S.A., whose assist- 
 ance has throughout, been of the greatest value, and to 
 whom the editor is indebted for several material com- 
 munications and corrections. 
 
 I have annexed to Rishanger's Chronicle a collection 
 of Miracles (from MS. Cotton. Vespas. A. vi.) attributed 
 
 to the great hero of the history by the monks with whom 
 
 d3
 
 XXVI INTRODUCTION. 
 
 his remains rested. Such are curious memorials of the 
 fame and popularity of one who perhaps contributed 
 more than any other towards the establishment of the 
 grand principles upon which our constitution is founded. 
 Montfort " was the instrument of disclosing to the 
 world that great institution of representation which was 
 to introduce into popular governments a regularity 
 and order far more perfect than had heretofore been pur- 
 chased by submission to absolute power, and to draw 
 forth liberty from confinement in single cities to a fitness 
 for being spread over territories which, experience does 
 not forbid us to hope, may be as vast as have ever been 
 grasped by the iron gripe of a despotic conqueror."* 
 History, however, has treated his memory with severity ;*)* 
 and no writer has yet arisen to weigh with a careful and 
 
 * Mackintosh's History of England, vol. i. p. 238. 
 
 f " Honour and affection to the memory of that great man ! Mys- 
 terious providence, indeed, permitted rampant tyranny to glut its 
 eyes with the spectacle of his mangled limbs ; and worse the 
 poisonous breath of historic slander has for centuries infected his 
 name : revolution after revolution has triumphantly reasserted the 
 principles for which he laboured, fought, and fell ; yet without re- 
 versing the calumnious attainder. But, on our historical, as on our 
 political hemisphere, a new dawn is arising: and among the darkened 
 memories which the coming day shall gild with genial and grateful 
 beams, few shall shine more fairly than that of De Montfort." 
 London and Westminster Review, vol. ix. p. 490-1.
 
 INTRODUCTION. XXV11 
 
 impartial hand the prominent part which he took in the 
 constitutional wars of the time. Such a task is difficult, 
 for all contemporary writers are either his zealous parti- 
 zans or bitter adversaries. That Leicester, especially in 
 the latter part of his career, was actuated partly by in- 
 terest and ambition, can scarcely be doubted; but the 
 manner in which he commenced his agitations, and his 
 abandonment of advantages to himself for the ameliora- 
 tion of the condition of the people, are sufficient to show 
 to a certain extent the purity of his motives, and to take 
 away from him the ignoble title of traitor : " et sciendum 
 quod nemo sani capitis debet censere neque appellare 
 Simonem nomine proditoris. Non enim fuit proditor, 
 sed Dei ecclesise in Anglia devotissimus cultor et fidelis- 
 shnus protector, regni Anglorum scutum et defensor, 
 alienigenarum inimicus et expulsor, quamvis ipse natione 
 unus esset ex illis."* That miracles should be attributed 
 to him was consonant with the feelings and customs of 
 the time, and sometimes persons of a much inferior 
 reputation were admitted to a share of popular canoniza- 
 tion.-f~ As relations of alleged facts, these narratives are 
 
 * Chronicon de Mailros, p. 228. 
 
 f So in Rot. Pat. 17 Edw. II., we find a writ " de inquirendo 
 de illis qui falso finxerunt miracula fieri circa corpora Henrici de
 
 XXV111 INTRODUCTION. 
 
 of course worthless; but they are curious as evidence of 
 the state of feeling and manners, and their incidental 
 notices of persons and places are occasionally valuable.* 
 The following extract from the Brute Chronicle, which is 
 taken from the best manuscript of it known to exist, is 
 applicable and explanatory : " Wanne king Herry hadde 
 the victori at Evesham, and Simonde the erle was y-sley 
 by the helpe of Gilberte off Clare, erle of Gloucestre, the 
 wiche was in the warde of the foreseid Simon by the 
 assignemente of kynge Herry. And afterward the same 
 Gilberte was with king Herry in the forseide bateille 
 of Evesham, were-thurgh the forseide Simon was des- 
 troiedde ; and thatt was grete harme to the comens of 
 Englonde, thatt so gode man was destroiedde, ifor he was 
 dede for the comenne profite of the same ifolke, and 
 therefore God hathe schewed ffor him many grete mira- 
 cules to diverse ffolkes of her maladies and grevawnce, 
 werefore thei have be heledde." This is taken from 
 
 Monteforti et Henrici de "Wellington, rebellium nuper suspen- 
 sorum." 
 
 * There are also some miracles of Montfort related in the Chronicle 
 of Mailros, p. 232 239. These are, however, altogether different 
 from those which we have here printed. There is mention made, p. 
 233, of an " editiuncula de hello Lawensi facta," which may possibly 
 allude to the curious poem printed in Wright's Political Songs.
 
 INTRODUCTION. 
 
 MS. Harl. 4690, fol. 51, r, ft. A contemporary autho- 
 rity says " fuerunt qui dicerent ad sepulchrum ejus 
 multa fieri miracula, et in loco ubi occisus est fontem nunc 
 esse amenissimum et cunctis infirmantibus inde gustan- 
 tibus saluberrimum ; sed non [ausus] est quisquam hujus- 
 modi propalare propter timorem regis* et suorum." 
 MS. Cotton. Cleop. A. i. fol. 190, r, a. William de 
 Nangis, a credible authority, thus writes,"}- " porro 
 corpus dicti Symonis monachi cujusdam abbatise, quse 
 vocantur Entesem, juxta quam prselium commissum est, 
 colligentes in suam ssepeliendum ecclesiam portaverunt. 
 Ad cujus tumulum, ut affirmant indigense, multi languen- 
 tium sanitatis gratiam consecuti, Christum approbant 
 ejus martyrium acceptasse." It is unnecessary to add 
 more from printed authorities. J 
 
 * " De quo fama Celebris quod multis post obituin radiaverit mira- 
 culis, quae propter metum regium non prodeunt in publicum." 
 Chronicon Eveshamice, MS. Laud. 529, Bern. 1510, fol. 64, r. Cf. 
 Chron. Petroburgh. MS. Cotton. Claud. A. v. fol. 35, v, a. 
 
 f Spicilegium Luc. Dacher. torn. iii. p. 41. 
 
 | Rishanger compares Montfort to Thomas a Becket, MS. Cotton. 
 Claud. D. vi. fol. 120, v, ft. William de Shepisheved, in his brief 
 chronicle, thus speaks of Montfort and those who died with him at 
 Evesham : " qui pro justitia et juramento suo servandum legitime 
 agonizantes migraverunt ad Dominum. Sed non est hie breviter 
 (sicut solito) transeundum de dicto comite, qui pro regni libertatibus 
 
 CAMD. soc. 15. e
 
 XXX INTRODUCTION. 
 
 The indignities which were offered to the lifeless body 
 of Leicester, " mangled and mutilated," says Sir James 
 Mackintosh, "in a manner to which the decency of a 
 civilized age forbids a more distinct allusion," doubtless 
 contributed their share to the creation of the very general 
 enthusiasm which vented itself in the veneration and 
 worship of his memory, and of every memorial which death 
 and the barbarity of an incensed enemy could leave behind 
 them. Robert of Gloucester* thus relates the circum- 
 stance : 
 
 sicut gigas fortiter dimicans, cum totum robur exercitus adversario- 
 rum suorum eum occupaverat, et requisites ab eisdem quod se redde- 
 ret, sic fertur respondisse, ' Nunquam me reddam canibus et perju- 
 ris, sed soli Deo ! ' Hiis dictis, totus mactatus hilari vultu reddidit 
 spiritum." MS. Cotton. Faust. B. vi. fol. 75, v. This contradicts 
 the generally received account of Montfort's death, and I am inclined 
 to give credence to it; for he was not a man likely at any time to 
 crave quarter from his enemies, much less at a time when he must 
 have known that a momentary mercy would only have been the means 
 of preserving him for an ignominious death. William de Nangis 
 says that " the whole weight of the battle fell upon the Earl of Lei- 
 cester, who was an old and shrewd warrior, and stood the shock like 
 a strong tower ; but, surrounded by few followers, and overcome by 
 numbers, he fell, and thus terminated an hereditary prowess, rendered 
 famous by many glorious deeds." Gesta Sancti Ludovici, p. 373. 
 The destruction of the vanquished at this battle must have been very 
 great, as little means was afforded for escape, and " voe victis " was 
 the cry of the conquerors. 
 
 * I quote from the MS. Calig. A. xi. in the Cottonian library, and 
 not from Hearne's inaccurate edition.
 
 INTRODUCTION. XXXI 
 
 " And among alle othere mest reuthe it was i-do, 
 That sir Simon the olde man demembred was so ; 
 Vor sir Willam Mautravers, thonk nabbe he non, 
 Carf him of fet and honde, and is limes manion. 
 And that mest pite was, hii ne bilevede noujt this, 
 That is prive membres hii ne corve of i-wis ; 
 And is heved hii smiten of, and to Wigemor it sende 
 To dam Maud the Mortimer, that wel foule it ssende. 
 And of al that me him bilimede, hii ne bledde no3t, me sede, 
 And the harde here was is lich the nexte wede." 
 
 The following two extracts, taken from inedited manu- 
 scripts, relate to the same transaction. 
 
 (1.) " Cum igitur sic dominus Symon de Monteforti 
 corruisset,* hostes ejus plurimum laetati sunt, et cor- 
 pus ejus crudeliter consciderunt in frustra, mittentes 
 omnia membra ejus per diversas partes Angliae, ac di- 
 centes eum infidelem esse et omnem hunc seditionem 
 movisse. Sed dicunt quidam universa membra ejus tali- 
 ter sparsa mirabiliter in brevi coadunata esse ad invicem, 
 
 * According to the Evesham Chronicle, his son Simon was pre- 
 vented from rendering him any assistance owing to the crowded flight 
 of the fugitives, and that he made " vehementissimum dolorem" when 
 he heard of the death of his father, and of the treatment of his dead 
 body ; " sancti tamen viri ejusdem loci monasterii sepelierunt illud 
 cum caeteris corporibus nobilium interfectorum in basilica eorum, 
 minus tamen honorifice propter metum." MS. Oxon. Laud. 529, 
 Bern. 1510, fol. 63, v.
 
 XXX11 INTRODUCTION. 
 
 et condita esse in loco ubi nunc habetur honorifice se- 
 pultus, scilicet apud abbatiam de Evesham." Chron. 
 Anon. MS. Cotton. Cleop. A. i, fol. 190, v, 0. 
 
 (2.) " Capud vero dicti comitis Leicestriae, ut dicitur, 
 abscisum fuit a corpore, et testiculi sui abscisi fuerunt et 
 appensi ex utraque parte nasi sui, et ita missum fuit capud 
 suum uxori domini Rogeri de Mortuo Mari apud castrum 
 de Wiggemore. Pedes vero et manus suse abcisi fuerunt, 
 et missi per diversa loca inimicis suis ad magnum dede- 
 cus ipsius defuncti. Truncus autem corporis sui tantum- 
 modo datus est sepulturae in ecclesia de Evesham." MS. 
 Liber de Antiquis Legibus,* fol. 94, v, a. According to 
 the Abingdon Chronicle, the remains of Montfort were 
 actually taken away from the abbey of Evesham by some 
 of his enemies, who considered that he was unworthy of 
 
 * This MS. is preserved in the archives of the corporation of the 
 city of London, and I am indebted to Edward Tyrrell, Esq. City 
 Remembrancer, for a sight of it. Mr. Hunter, in the Appendix to 
 the last Report of the Record Commissioners, p. 465, lias described 
 the contents of the volume from a transcript made by order of the 
 commissioners. This transcript is now preserved in the State Paper 
 Office. There is another transcript in the British Museum, MS. 
 Harl. 690, made in the seventeenth century, and which does not 
 appear to be known to antiquaries. It is an excellent and valuable 
 copy. A partial transcript is also in MS. Cantab. Trin. Coll. inter 
 MSS. Gal. O. x. 3.
 
 INTRODUCTION. XXX111 
 
 a Christian burial;* and buried elsewhere, " qui qui- 
 dem locus nisi paucissimis usque hodie est occultus et 
 incognitus." 1 ^ Vengeance, indeed, fierce and implacable 
 followed the hero of liberty beyond the confines of the 
 grave. It seemed that the direst cruelty could not satisfy 
 the thirst of the triumphant barbarian 
 
 " T ii Zeu, A/ICT; re Zeros, 'HXiov re $ws, 
 Nuy KaXXifiKoi TiDv Zpwv e^Qpwv, <f>i\ai, 
 revrj&o/jieffda., nets b&ov /3e/3r//cayuev " 
 
 So perished Simon de Montfort, Earl of Leicester, of 
 whom it has been well remarked, " too great for a sub- 
 ject, which had hee not beene, he might have beene 
 numbred amongst the worthiest of his time. '^ 
 
 * On the margin of fol. 176 of MS. Cotton. Nero, D. n., which is a 
 fine copy of the chronicle of Matthew of Westminster, is a very 
 curious drawing of the " butchering" of Montfort's remains. A 
 drawing also of his death, in which he is represented as being slain 
 by Henry himself, is in MS. Cotton. Nero, A. iv. fol. 110, r. It 
 was Prince Edward, and not Henry, as generally stated, who com- 
 manded the monks of Evesham to bury the slain at the battle of 
 Evesham, MS. Cotton. Titus, A. xm. fol. 55, v"; MS. Cotton. 
 Nero, A. vi. fol. 26, r; MS. Bib. Reg. 20 A. XVIII; Chronicon 
 Triveti, p. 200, &c. 
 
 f MS. Bodl. 712, Bern. 2619, fol. 370, r, a; and MS. Bibl. 
 Publ. Cantab. Dd. II. 5. This chronicle will shortly be published 
 by the Berkshire Ashmolean Society. 
 
 I Daniel's Collection of the Historic of England, fol. Lond. 1617, 
 p. 152.
 
 XXXIV INTRODUCTION. 
 
 Not the least remarkable circumstances attending the 
 death of Montfort and the battle of Evesham, were the 
 tremendous hurricanes and storms on the eve of the same 
 day throughout all England. By each party, this was 
 considered a favourable interposition of Providence on 
 their side,* and the populace believed that a signal of 
 vengeance for the death of their hero had descended from 
 heaven itself. The following extracts, taken from inedited 
 manuscripts, relate to this subject. (1.) " Nee est praa- 
 termittendum signum quod accidit manifestum, quia hora 
 ilia qua prselium incepit, videlicet dicta die Martis hora 
 prima, factse sunt tenebrse per totam terrain quales nun- 
 quam nostris temporibus visae sunt, et tonitrus sequente 
 mirabili inundatione pluviarum, cum ante et post per 
 totam diem maxima esset aeris serenitas, quod manifes- 
 tum indicium dare videbantur futurorum." MS. Bodl. 
 712, Bern. 2619, fol. 369, v, . (2.) " Eodem die, circa 
 horam diei tertiam, tanta pluvise inundatio, tanta tonitrua 
 et coruscatio, et tarn densae tenebrae extiterunt, ut cum 
 esset hora prandii, vix cibum appositum potuerunt videre 
 comedentes." MS. Arundel, Coll. Arm. N. 30, fol. 152, 
 
 * " As if the King of Kings would now visibly revenge the King's 
 quarrell." The late Warre parallel'd, by Edward Chamberlain, 4to. 
 Lond. 1000, p. 7.
 
 INTRODUCTION. XXXV 
 
 r; and MS. Harl. 3846.* (3.) " In illo die obscuratus 
 est sol, audita sunt tonitrua, fulgura visa sunt, et terrse- 
 motus factus est per loca." MS. Bib. Reg. 13 C. vi. 
 fol. 64, r, a; and MS. Cotton. Nero, A. ix. fol. 72, v. 
 (4.) " Sed, ut in prseliis Machabeorum, non refulsit sol 
 in clipeos eorum aureos, nee splenduerunt montes ab eis. 
 Sed a mane usque ad horam fere sextam tenebrse factae 
 sunt super terrain, illuxeruntque fulgura et chorusca- 
 tiones orbi terrae et maxime per regnum Anglise. Prae- 
 dictus vero comes Leicestrise Symon induit se loricam, 
 sicut gigas, et ascendit ex adverso cum paucis respectu 
 aliorum exercituum." Chron. Wigorn. MS. Cotton. Ca- 
 lig. A. x. fol. 130, v. 
 
 After the battle of Evesham,-)- the party of the Barons 
 made few efforts, and those unsuccessful, against the rule 
 of their conquerors. The parliament shortly afterwards as- 
 sembled by Henry was the pliant instrument of his rapacity 
 and revenge.* The followers of Leicester were proscribed, 
 
 * Cf. MS. Addit. 5444, fol. 74, v ; MS. Cotton. Cleop. D. ix. 
 fol. 55, r, a; MS. Digby, 168; MS. Cotton. Domitian. xm. fol. 
 55, v; MS. Addit. 6913, fol. 207, r; MS. Liber de Antiquis 
 Legibus, fol. 94, v, ft. 
 
 f According to the Red Book of the Exchequer, the time of war 
 lasted from April 4th, 1264, to September 16th, 1265. 
 
 J Mackintosh's History of England, vol. i. p. 244. Cf. Chron. 
 Wykes. " Post haec Eduardus de Londoniensibus et pluribus aliis
 
 XXXVI INTRODUCTION. 
 
 and the confiscation* of the lands of all the persons who 
 had been or who were then engaged in the rebellion, and 
 the gift of them to the King, was one of the first measures 
 on which the parliament determined. " It was not to be 
 supposed," says Mr. Hunter,-}- " that a parliament thus 
 assembled before the excitement had time to subside, 
 would proceed in the spirit of moderation in respect of 
 the measures which the King might be advised to take; 
 or that the King himself, who had just escaped from a 
 restraint of fourteen months' duration, would be unwilling 
 to avail himself of the advantageous position in which he 
 was placed, to break for ever a power which he had found 
 so dangerous." True, but all Henry's dangerous ene- 
 mies perished at Evesham, and, with Henry's known 
 character before our view, we cannot attribute his 
 
 triumphans, nee fidem nee spem datam pluribus observavit; sed cru- 
 delitatibus inserviens, quosdam in prisione vitam finire fecit, et alios 
 exhaeredans, terras eorum suis fautoribus pro parte distribuit." W. 
 de Nangis, Spicil. Luc. Dacher. torn. iii. p. 41. " Rex ergo, mortuo 
 domino Symone de Monteforti, ad suos et priorem stain m suum 
 reversus est." MS. Cotton. Cleop. A. I. fol. 191, r, a. 
 
 * Cf. MS. Harl. 6359; MS. Cart. Antiq. Cotton, xi. 18. Most 
 of Leicester's own possessions were given to Henry's youngest son, 
 Edmund ; Sir Francis Palgrave's Antient Kalendars and Inven- 
 tories of the Exchequer, vol. i. p. 68. 
 
 f Rotuli Selecti, &c. praef. p. xxxi.
 
 INTRODUCTION. XXXV11 
 
 motives thus, but rather, as Sir James Mackintosh ex- 
 presses it, to " the unmanly insolence of a feeble mind 
 intoxicated by undeserved success." Would any regard 
 to his own power, for it could not have been a care for 
 the safety of his people, have justified his treatment of 
 his own sister, even although she were the wife of his 
 unhappy adversary? For surely the banishment* from 
 the country of so near a relation, who had herself 
 been guiltless of any wrong towards him, was cruel and 
 unnecessary. Yet this was the sovereign whose out- 
 ward piety and devotion to the interests of religion-}- 
 were so remarkable! The murder of Prince Henry may 
 almost be considered a mark of retributive justice.^ 
 
 * Cf. Chron. Petroburg. MS. Cotton. Claud. A. v. fol. 34, v, a. 
 
 J- " Hie fuit devotus Deo et ecclesiae, et novum opus Westmonas- 
 terii inter alia sua facta laudabilia construxit." MS. Arundel. 310, 
 fol. 218, v. Cf. Hentzner's Travels, p. 255; MS. Cart. Antiq. xv. 7, 
 memb. 7, fr. ; MS. Harl. 3860, fol. 13, r, /3; MS. Cotton. Otho, D. 
 vni. fol. 214, v, (3. 
 
 J Tbis prince was murdered in the church of St. Sylvester at 
 Viterbo in 1271, by Guy and Simon, two sons of Simon de Montfort, 
 in revenge for the indignant treatment of the body of their father. 
 Gregory X. issued bulls against the murderers on the application of 
 Edward I. The original bull against Simon de Montfort is preserved 
 in the archives of the cathedral of Orvieto. (Proceedings of the 
 Royal Society of Literature, p. 17.) The original bull against Guy 
 de Montfort is in the library of the Vatican, and is copied in the 
 
 CAMD. soc. 15. /
 
 XXXV111 INTRODUCTION. 
 
 Nearly all our contemporary historians are partizans* 
 of the Earl of Leicester, and, when we consider that 
 among these are numbered the elite of English literature at 
 that period, this fact in his favour must not be passed 
 over without notice. Another more remarkable circum- 
 stance is not so generally known, viz. that Montfort dur- 
 ing a long period sustained a literary correspondence 
 with Adam de Marisco, one of the most distinguished 
 scholars of the time. The truth of this fact does not 
 depend upon the statements of our chroniclers, or upon 
 any individual allusions, but we actually possess a copyf- 
 of letters from Adam de Marisco addressed to Leicester, 
 although we donotappear to have any of Montfort' s answers 
 in a continued series. The letters that remain to us, how- 
 ever, are replete with curious and valuable notices of thehis- 
 
 MS. Bibliotheca Vaticana in the State Paper Office ; other copies 
 are in MS. Lansd. 397, and MS. Lambeth. 499. See also Excerpta 
 Historica, p. 267 ; Devon's Issues of the Exchequer, p. 83 ; Abbre- 
 viatio Placitorum, p. 264. 
 
 * Rishanger is so in all his writings, and it is difficult to reconcile 
 the knowledge of this fact with Bale's title of Historiographus 
 Regius. 
 
 f MS. Cotton. Vitell. C. vm. See the New General Biographi- 
 cal Dictionary, vol. i. p. 89. There are also some letters to Grosteste, 
 the Queen, the Countess of Leicester, and others. Cf. MS. Digb. 
 103; MS. Collect. James, 4, p. 65 ; Lelandi Collectanea.
 
 INTRODUCTION. XXXIX 
 
 tory of the period to which the following chronicle relates ; 
 but I have purposely avoided any more distinct allusion 
 to them because they will ere long be printed entire. 
 Rishanger, in his continuation of Matthew Paris, and in 
 our chronicle, expressly bestows on Montfort the praise 
 of literature, in a passage the truth of which has 
 been doubted by one of our most eminent historians,* 
 and the above statement proves beyond a doubt that our 
 historiographer has advanced nothing more than the 
 truth. To me this confirmation of Rishanger greatly in- 
 creases the validity of his other remarkable relations, 
 while every one must allow the probabilities are strength- 
 ened for allowing Leicester a more extensive foresight 
 than has generally been ascribed to him in his agitations. 
 If it were true that he paid court to the lower orders to 
 gain allies against the nobility, as one ancient chronicler,^ 
 and several modern historians, have surmised, it would only 
 more clearly prove that his ambition was guided by 
 sagacity; that he saw the part of society which was 
 growing in strength, and with which a provident 
 government ought to seek an alliance ; that, amidst the 
 noise and confusion of popular complaint, he had learned 
 
 * See p. 6 of our Chronicle, and notes. 
 f Thomas Wykes, p. 66.
 
 Xl INTRODUCTION. 
 
 the art of decyphering its often wayward language, and of 
 discriminating the clamour of a moment from demands 
 rooted in the nature and circumstances of society.* We 
 might not perhaps be far wrong in ascribing his enlarge- 
 ment of the basis of our legislature to a similar origin, 
 although those who were among the foremost to support 
 the innovation when its fitness to the state of society 
 became apparent, were not willing to attribute it to 
 such a cause. His was not a contest for the equalization 
 of property, made by one who had nothing to lose, in the 
 hope of being bettered by a revolution ; nor was it that 
 senseless spirit of opposition to authority, merely because 
 it is authority, which sometimes arises after a long con- 
 tinued peace ; -j~ but it was a contest for freedom, for 
 justice, and for natural and reasonable rights. 
 
 This Introduction has already exceeded the usual limits, 
 otherwise I should have been induced to have attempted 
 a biographical memoir of the Earl of Leicester. This task, 
 however, has been well executed by the Rev. Sambrook 
 
 * Mackintosh's History of England, vol. i. p. 246. 
 
 f " From hence the commons, to whom days present seem ever 
 worst, commend the foregone ages they never rememhered, and con- 
 demn the present, though they knew neither the disease thereof, nor 
 the remedie." Cotton's View of the Life and Reign of Henry the 
 Third, p. 3.
 
 INTRODUCTION. xli 
 
 Nicholas Russell, in Nichols's History of Leicestershire. 
 More, however, yet remains to be done, and a critical 
 history of Montfort's eventful life is a desideratum in our 
 literature.* 
 
 The historical illustrations to Rishanger's Chronicle 
 which appear with the notes at the end of this volume 
 are selected from inedited manuscripts and records pre- 
 
 * Rishanger (p. 7) relates a curious anecdote of Grosteste's pro- 
 phecy of the fate of Montfort's eldest son. All his children, as far 
 as history has left us any account, were unfortunate in after life. 
 He had five sons and one daughter; " Icist Symon qui iert en 
 Engleterre, fu conte de Lincestre, et ont espousee le suer Henri roy 
 d'Engleterre, de la quele il ont v. filz Henri, Symon, Richart, 
 Gui, et Amauri, et une fille." Croniques d'Angleterre, MS. Bib. 
 Reg. 16 G. vi. fol. 425, vo, ft. Duchesne (Hist. Norman. Script, p. 
 1092) has given a pedigree of the Montfort family, and Nichols has 
 given another in his History of Leicestershire, vol. i. p. 212. (See 
 also Langley's Desborough Hundred, Lysons's Buckinghamshire 
 under Hitchenden, and Stothard's Monumental Effigies, for the 
 family descended from Richard Wellysbourne de Montfort, said to 
 have been the Earl's youngest son.) It appears to be uncertain 
 when Montfort was made Earl of Leicester, but one chronicle gives 
 the precise day, viz. Feb. 2nd, 1240. Chron. Hagneb. MS. Cotton. 
 Vespas. B. xi. fol. 22, r. I am inclined to believe that the year 
 here given is incorrect, although perhaps the day may be right. The 
 Annals of Dunstaple assert that his creation took place in 1231, and 
 Mr. Russell (in Nichols's Leicestershire) shows that he was Earl in 
 18 Hen. III. Particulars relative to the family may be found in 
 MS. Lansd. 229, and MS. Bib. Publ. Cantab. Gg. 11. 20.
 
 Xlii INTRODUCTION. 
 
 served in the libraries of Oxford, Cambridge,, the British 
 Museum, the College of Arms, the Tower of London, 
 Lambeth Palace, and Paris. I have not attempted to 
 illustrate the Miracles of Montfort in the same manner, 
 because the mere incidental allusion to names is scarcely 
 a sufficient reason for continuous commentary. 
 
 J. O. HALLIWELL. 
 
 35, Alfred Place, London. 
 Oct. 20th, 1840.
 
 CHRONICON 
 
 WILLELMI DE RISHANGER.
 
 CHRONICON 
 WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 Incipiunt Cronica fratris Wlllelmi de Rishanger. 
 
 Q.UAMPLURIMOBUM incommendabilis inolevit consuetude, qui p l. 97, 
 scripta cronicalia parvipendunt, libros historiales ac gesta prin- r > a - 
 cipum contempnunt, eisque vacantibus derisiones inferendo, frivola 
 et falsitates computant universa ; quibus expedit admonition! salu- 
 berrimae non impudenter aures inclinare, ut vituperation! suae 
 modum curent imponere, ne si forsitan nimis immoderate simpli- 
 citatem aliorum vituperent, propriae fragilitatis immemores in dero- 
 gationis culpa capiantur ; prsesertim cum ad multorum notitiam a 
 viris sanctis et catholicis hujusmodi diligenter edita conspicimus. 
 Cui quidem admonitioni si quis adquiescere recusat, quanta repre- 
 hensione dignus sit, audiat quod scriptum est ! Quicquid salubrius 
 est, quicquid te magis commendat Deo, et ad majorem devotionem 
 excitat ; id meditare, id excerce, id ewequi studeas semper et um- 
 plecti. Cum beata meditatio, quam sequitur fructuosa cordis con- 
 tritio, mentis oculum in supernee contemplationis lumine infigens ; 
 quod utique plerumque contingit, cum ad memoriam reducitur, 
 quam momentanea vanitate preeterit nobilitas et potentia omni- 
 moda mortalium : fit enim nonnunquam, ut, ex preecedentium re- 
 
 CAMD. SOC. 15. B
 
 2 CHRON1CON W1LLELMI DE R[SIIANGER. 
 
 cordatione, ad amorem coelestis patriae legentis animus accenditur. 
 Quia igitur nostri quidam contemporanei, circa rerum praeteritarum 
 indagationem plerumque incumbentes, et fortiores in angustiis 
 efficiuntur, qui considerant antiques patres, tanquam aurura igne 
 examinatum, variis persecutionibus probates, ad supernam jocun- 
 Foi. 97, ditatem feliciter migrasse ; credentes successores nostros pari occu- 
 r b< patione medio tempore detineri, quod mirabiles et amaros eventus, 
 quos ad flagellum gentis Anglicanse, peccatis populi promerentibus, 
 permisitDeusexcitarinostris temporibus,litterisduximus commen- 
 dare ; quatinus considerantes nos una cum adversis simul et pros- 
 peris velud umbram decessisse, mala, quae ante seculi consumma- 
 tionem euvangelico promisso supervenient universe orbi, non solum 
 minus formidant, verum etiam gaudenter toleranda, Dei patien- 
 tia protecti, alacriter exurgant ; quia Multce tribulationes justorum, 
 et de omnibus hits liberabit eos Dominus ; et auctoritas, Absit ne 
 fidelis quisque, qui Deum videre desiderat, de mundi percussioni- 
 bus lugeat ; qui eisdem suis percussionibus finire non iynorat. Ut 
 igitur materiam cronizandi sagaciori linguae relinquam, hujusmodi 
 opus arripere volenti, inceptis finem citius imponens, qualicumque 
 stilo pauca de multis intimare curabo. 
 
 De bello de Lewes. 
 
 Anno siquidem gratiee M.cc.lxiij , regnante rege Angliae H. 
 Tertio, regni ejusdem anno xlviijo, perurgente cruentissima dissen- 
 sione inter eundem regem et barones suos, retroactis temporibus 
 exortis, occasione provisionum Oxon. quondam statutarum, inter 
 csetera quee in scriptis inseruntur adversa, formidolosas tribulationis 
 incommodo prascipue laborabat terra Anglicana. Convenientibus 
 autem aliquando Oxon. comitibus, baronibus^ et totius regni 
 magnatibus universis, praesente rege, providentur statuta ad exal- 
 tationem ecclesiae et utilitatem regni, secundum assertionem mul-
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGEB. 3 
 
 torum, dummodo firmiter et inviolabiliter ab universis et singulis 
 observarentur. Sed prsevalente postmodum omnis iniquitatis auc- Foi. 97, 
 tore, secuta est subversio terree, concussio et angustia, nostris tern- y a * 
 poribus inaudita. Constitutions siquidem ibidem provisse scriptis 
 inseruntur; etsi nonnullis invitis, signis singulorum signantur : 
 prsestito corporali sacramento, tarn a domino rege et Edwardo 
 filio ejus primogenito, quam a magnatibus omnibus et proceribus, 
 lit perpetuse firmitatis robur optinerent ; decretum est, ut, si quis 
 contra hsec attemptare praesumeret, publicus hostis et inimicus 
 mortalis haberetur, et in ipsum hostiliter insurgeretur. Quarum 
 quidem constitution um unica haec est, de qua turbatio assumpsisse 
 dicitur exordium. Regno quoque in multis multipliciter defor- 
 mato et pro defectu veri regiminis vacillante, de communi consilio 
 eliguntur xij. viri sapientes ex parte regis, et totidem ex parte com- 
 munitatis, ut decernerent, statuerent, et ordinarent super meliora- 
 tione et reformatione regni Angliee, prout eis melius expediendum 
 videretur; promittentes ipse dominus rex et Edwardus, et proceres 
 universi propriis juramentis, sicut dictum est, firmantes, et omni- 
 modam securitatem promittentes, ut quicquid per preedictos xxiiij. 
 ordinatum existeret, inviolabiliter observaretur. 
 
 De Pictavensium dominatione in Anglia, et eorundem excessibus. 
 
 Floruerunt autem illis diebus Eymerus Wyntoniensis electus, 
 Willelmus de Valencia, fratres domini regis, Petrus de Sabaudia 
 dominae reginse avunculus, et alienigenae quamplures, dicti regis 
 consiliarii, pree omnibus indigenis et naturalibus regni, secre- 
 tiores ac specialiores ; quorum tanta crevit dominatio, quod tarn 
 religiosos quam seculares multipliciter opprimentes, et ultra modum v ' b 9/ ' 
 indigenas terree vilipendentes, non inveniretur qui contra eos quic- 
 quam juris remedii, exigente necessitate, preesumeret exercere. 
 Nam cum, mellitis et mollitis adulationibus, animum regis pro sue 
 libito voluntatis a rationis tramite declinassent, tanta elati sunt
 
 4 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 jactantia, quodjiec superiorem sibi intelligerent, nee parem sibi 
 fore reputarent, pro judicio rationis motum animi sequentes impe- 
 tuosum. Verum quia plerumque delictum inferioris vertitur in 
 contumeliam et opprobrium superioris, eorum austeritas senes- 
 callis et ballivis eorumdem, qui potius prsedones dicebantur, non 
 immerito multociens imputabatur. Quorum excessus intolera- 
 biles quia longum esset dinumerare, unum tamen incomparabilem, 
 ut per unum alii intelligantur, huic paginse duximus annotandum. 
 Contigit quodam tempore, quod juvenis quidam transitum faciens 
 per quendam viculum qui Trumpetori dicitur, cum eum oblatraret 
 quidam canis, ut ipsum compesceret lapidem ad ipsum incaute 
 jactavit ; qui lapis, ex obliquo resiliens, gallinam unam cujusdam 
 mulierculae casu interfecit: quod ipsa exiliens vidit, et, clamore 
 querulo elevato, multos vicinorum congregavit. Juvenis autem 
 hsec humiliter casu contigisse cum juramento obtestans, pro gal- 
 lina valorem optulit, et in duplo amplius, atque pro injuria et 
 offensa quod rationabiliter vellet postulare : mulier hsec omnia re- 
 cusavit, incumbens ultioni. Quidam autem serviens W. de Valen- 
 cia, fratris domini Regis uterini, procax, et ex tan to domino cornua 
 sibi assumens, insontem arripuit servientem qui gallinam occi- 
 Fol. 98, derat, et artissimis vinculis constrictum misit in carcerem intole- 
 r a> rabilem; et ibi infra paucos dies, artatus supra modum, expiravit, 
 et projectus super sterquilinium, in cimiterio postmodum factis 
 exequiis tumulatur. Contigit ut post triduum iliac transiret W. de 
 Busseya, preefati W. de Valencia senescallus; et audiens quee 
 facta fuerant, jussit extrahi corpus a tumulo fcetens et quatridua- 
 num, et jussit illud suspendi patibulo ; et hsec omnia sine judicio 
 facta suiit, quas, etsi judicialiter processissent, inaudita crudelitas 
 denotari potuissent. Si quisinsuper, querulus etinjuriam passus, 
 ad ipsius W. prsesentiam accessisset, justitiam petiturus super 
 injuriis sibi illatis, tale fertur accepisse responsum : " Si ego 
 tibi injuriam facio, quis tibi rectum faciet? dominus rex vult
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGEB. 5 
 
 quicquid domirms meus vult ; sed dominus meus nonvult 
 quicquid dominus rex vult, vel imperat." Et sic nee regi nee 
 alicui magnatum, immo nee alicui de populo, reverentiam vel justi- 
 tiam dignabatur exhibere. Quid plura? tarn graves erant eorum 
 excessus et cornuta superbia, quod nee sub ipsis minores vivere 
 poterant, nee cum ipsis pares conversari : dumque sic concul- 
 catur populus, et opprimitur, facta est in pace amaritudo amaris- 
 sima. 
 
 De Romanorum elationibus. 
 
 Dominabantur etiam sub diebus eisdem in Anglia Romani, et 
 eorum legati; multimoda gravamina, tarn laicis et magnatibus, super 
 advocationibus ecclesiarum, et elemosinis ab eis et eorum succes- 
 soribus in usus pauperum regni et sustentationem religiosorum 
 pie datis, quam clericis et viris religiosis, super beneficiis suis, infe- 
 rendo; in quosdam etiam episcopos et alios ecclesiarum prselatos, ad 
 quos beneficiorum praesentationes spectabant, sententias excom- r , b. 
 municationis fulminando, ne ssepe alicui de regno benencium con- 
 ferrent, donee, quibusdam Romanis in Anglia venientibus, in com- 
 petent! beneficio singulis provisum esset; a clericis etiam regni 
 beneficia, pacifica possessione optenta, auferre volentes, ut ea, non 
 sicut decuit, sed sicut eis placuit, Romanis conferrent, et auctori- 
 tate Romana sibi vendicarent, in prsejudicium Anglicorum et grava- 
 men intolerable, indigenas spoliando, et alienigenas ditando. Unde 
 dolorem dolori accumulando, melius videbatur omnibus mori, quam 
 vivere tantis angustiis oppressi. 
 
 Proponunt magnates terrce alienigenarum audaciam humiliare, et 
 
 propositum suum viriliter exequuntur. 
 
 Temporibus illis, ad relevationem gentium, surrexerunt in An- 
 glia duo viri nobiles et periti atque potentes, Syinon de Monte-
 
 O CHRON1CON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 forti, comes Leycestrias, et Nicholaus filius Johannis, prae cunctis 
 alienigenis discretionis dono praeeminentes, et Ricardus comes 
 Gloucestriee, vir potens et opulentus. Multi etiam magnates 
 alii, eximiae probitatis et consilii, omnes cum consilio praefati 
 comitis Leicestriee tanquam capitanei sui constantissimi prae- 
 bentes assensum, et votis uberrimis inclinantes ; donee inimico 
 superseminante zizania, patefacta est via corruptionis, sicut pate- 
 bit in sequentibus. Sed, quia de ipso comite nostrae narra- 
 tionis materia sumit initium, quibus extiterit virtutibus redimitus 
 declaramus. Erat siquidem vir magnificus, prudens, et circum- 
 spectus ; armorum usu et rei militaris experientia, omnibus in suo 
 Fol. 98, tempore anteponendus; litteraturae scientia commendabiliter prse- 
 v ' a ' ditus; officiorum ecclesiasticorum die noctuque avidus auditor; in 
 cibo et potu parcus, ut oculata fide noverant eidem assistentes ; in 
 temporibus nocturnis plus vigiliis indulgens quam sopori, secre- 
 tioribus suis frequenter hoc referentibus ; in summis necessitatibus, 
 quas pro regni negociis pertulit, securus, et praecipue in Wasconia, 
 cum illuc de consilio regis extitisset, indomitos et rebelles regiae 
 celsitudini subjugates, in Angliam ad regem dominum suum desti- 
 navit. Erat siquidem jocundi facetique sermonis, atque mirandae 
 fidelitatis assecutus beneficium ; propter quod mortem subire non 
 abhorruit, sicut infra dicetur. Constantiam ipsius omnes, etiam 
 adversarii ejus, mirabantur: caeteris juramenta praestantibus,plures, 
 ut provisiones Oxon. servarent, et spreto juramento recalcitrarunt; 
 set semel juratus, sicut columpna immobilis, perseveranter stetit, 
 nee minis, promissionibus, donis, aut adulationibus flecti potuit, 
 ut a juramento cum caeteris magnatibus, ad reformation em status 
 regni praestito, quoquo modo resiliret. Virorum religiosorum se 
 commendavit orationibus ; humiliter, ut fraternali specialitate eis- 
 dem associari supplicavit, etiam ut pro statu regni et pace ecclesiae 
 preces ad Deum effunderent ; eratque deprecatio ipsius assidua, ut
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 7 
 
 ab avaritia et cupiditate terrenarum rerum divina gratia ipsum ser- 
 varet immaculatum, pro certo sciens multos hujusmodi vitio diebus 
 illis illaqueari, sicut postea rei eventus probavit. Viris religiosis et 
 aliis ecclesiarum prselatis, quos honestas vitse commendabat, omni- 
 modam exhibebat reverentiam ; merito perfect! magistri perfectus 
 discipulus ; informatus disciplina, quia preecordialiter adheerens Fol. 98, 
 beato Roberto quondam Line, episcopo, eique suos parvulos v ' 
 tradens nutriendos, multa per ipsius consilia salubria tractabat. 
 Qui quidem episcopus dicitur injunxisse comiti eidem, in remis- 
 sionem peccatorum suorum, ut causam illam, pro qua usque ad 
 mortem dimicavit, assumeret ; asserens pacem ecclesiee Anglicanee 
 sine gladio material! nunquam firmaii, et constanter affirmans 
 omnes in ea et pro ea morientes martirio coronari. Dicitur a 
 fidedignis, quod antistes, aliquando manum ponens super capud 
 primogeniti comitis ejusdem, dixit ei : " O fili carissime ! et tu et 
 pater tuus ambo moriemini uno die, unoque die et morbo, pro 
 justitia." Tamen qualis ipsius antistitis vita extiterit, satis decla- 
 rant ad tumbam ejus miracula divinitus ostensa. Comes iste, sicut 
 alter Josias, coluit justitiam, tanquam animae suae medicinam. 
 Comites, barones, et multi nobiles regni, ad ipsum corda conver- 
 tentes, intolerabilibus miseriis compatientes, et considerantes rem 
 publicam undique parere discrimini, licet durum foret contra sti- 
 mulum calcitrare, (turn quia, Romanorum extollentiam humiliando, 
 curiam Romanam offenderent, turn quia regni statum et consuetu- 
 dinesmeliorando,et fratrum regis elatacornua constringendo,regiam 
 indignationem in se ipsos provocarent ;) tamen in arta necessitate 
 positi, manifestis indiciis attendentes, statum suum in pejorem 
 devenire conditionem, nisi malignantium insidiis efficaciter obvia- 
 retur, de communi consilio sanxerunt elatorum oppressionibus 
 resistendo remedia convenientia procurare, et colla sua de sub jugo 
 tantse servitutis excutere.
 
 Eiciuntur Pictavenses ab Anglia, sine aliquo congressu ftostili. 
 Per istorum igitur industriam, videlicet comitis Leycestrise, R. 
 Fol. 99, comitis Gloucestriae, Johannis filii Gaufridi, qui principales 
 *"' a ' auctores constitutionum extiterunt, ut asseritur, vocatis caeteris 
 magnatibus, ut praedictum est, convenit tanta militia cum equis et 
 armis apud Oxoniam, qualis antea nulla visa est, a tempore quo non 
 extat memoria ; ubi, communicate consilio, inter caeteras provi- 
 siones statuerunt, ut dictos fratres vocarent, et per regem vocari 
 facerent, ut sisterent judicio suis querelantibus responsuri, et 
 secundum regni jura facturi ; atque ut juramentum, quod natu- 
 rales barones terras fecerant, corporaliter praestarent, vel, si magis 
 expediens crederent, de regno omnes exirent. Quod utique om- 
 nium baronum fixum erat propositum, ut eos tanquam pacis per- 
 turbatores, cum suis fautoribus et complicibus alienigenis, ab 
 Anglia expellerent, et sic compendiosius de negociis regni tractarent 
 et disponerent. Nee mora ; cum dicti fratres, qui similiter in manu 
 valida ibidem convenerant, admodum mente consternati prae 
 timore tantae multitudinis cui resistere erat impossibile, culpis 
 suis exigentibus, subire judicium formidantes, per aliquos forte de 
 secretioribus regis de totali proposito baronum praemuniti, iter ver- 
 sus Winton. sub ipso noctis silentio festinanter arripuerunt, et 
 mortis discrimma pertimescentes, in castrum de Wlvesheia sese 
 receperunt. Quo comperto, barones sine morae dispendio viriliter 
 eos persequentes, castrum incontinenti reddere et resingnare, et 
 cum omni celeritate terram evacuare, compulerunt. Quibus de 
 castro egressis, Eymerus Wintoniensis electus, vir utique prae- 
 clarae sanctitatis, licet ab Anglicis tanquam alienigena contemptus, 
 lacrimando conversus ad fratres suos, similiter prae confusione 
 lacrimarum inundatione perfusos, ait : " O fratres dilectissimi, et 
 praecordiales amici ! merito hsec patimur, quia peccavimus in popu-
 
 CHRONICON WILLELMI DE BISHANGER. 9 
 
 him regni, videntes angustias eorum ; dum deprecarentur nos, et 
 non audivimus, variis obpressionibus eos aflligendo, pietatis vis- Fol. 99, 
 cera eis aperire recusavimus ; juste venit super nos tribulatio ! r ' b - 
 Verumtamen, quae in nostrara redundant contumeliam et obpro- 
 brium, senescallis et balivis nostris merito possumus imputare. 
 Nunc ergo delictis nostris exigentibus, inmunes exilium subire quid 
 trepidamus? quid deferimus?" Quo dicto, deposuerit " Eamus ! " 
 Hsec et hiis similia qui prsesentes aderant audientes, etiam eorum 
 adversarii, a lacrimarum effusione non poterant se continere. Illis 
 igitur abeuntibus, ducem prsestabat comes de Aubemara, ut illaesi 
 ab hostibus redderentur; pervenientesque ad portum obtato 
 navigio transfretaverunt. 
 
 Mittuntur legati a parte communitatis ad curiam Romanam, contra 
 
 electum Winton. 
 
 Magnates igitur, formidantes ne eleetus Winton. Romam pro- 
 peraret, et infinita promissa papse et cardinalibus pecuniam sua, 
 procuraret consecrationem, ut sic efficacior esset ad nocendum, 
 elegerunt iiij.milites peritos et facundos et fidedingnos, qui episto- 
 lam sigillis suis roboratam, in qua continebantur multa facinora et 
 enormia quse perpetraverant prsedicti eleetus et fratres ejus, 
 videlicet de homicidiis, rapinis, et variis injuriis et oppressionibus, 
 Romam deiFerrent, et papse et toti curiee Romanes prsesentarent ; 
 addentes, quod rex eorum impetus noluit refrsenare. In cujus rei 
 tenore continetur, ut eis fides indubitata adhibeatur. 
 
 Animantur barones ad refrcenandum Romanes. 
 
 Hiis ita gestis, Romanorum injurias et gravamina regnicolis 
 irrogata multipliciter nequaquam tradentes oblivioni, decreverunt 
 eos per subtractionem corporum per totum regnum sic artare, 
 quod aliis intentabant inferre, sicud preedictum est, ut a regni 
 
 CAMD. soc. 15. c
 
 10 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 molestatione desisterent. Mandantes igitur viris religiosis, et aliis 
 qui habebant ecclesias eorum ad firmam, firmiter iivjunxerunt, ne 
 Fol. 99, de firmis ecclesiarum seu redditibus camerarum quas de Romanis 
 v a> tenebant, vel eis debebant, minime responderent, sed dictas firmas 
 et redditus paratos, die et loco eis assignato, procuratoribus suis ad 
 hoc datis tradituri; adjungentes quod, si aliter facerent, sua incen- 
 dio subjacerent, et nichilominus periculum quod Romanis immine- 
 bat in suis personis immineret. Prsecaventes insuper ne episcopi, 
 in quorum diocesibus hujusmodi firmae habebantur, propter reve- 
 rentiam summi pontificis et obedientiam qua sedi apostolicae tene- 
 bantur astricti, Romanes protegerent, et ecclesiastica censura 
 defenderent eosdem ; districte eis dederunt in mandatis, firmiter 
 injungentes, ne quisquam circa eos quae de Romanis et eorum 
 redditibus intromitterent, nullas partes suas interponere prsesu- 
 meret ; quod si contra facerent aliqui, similiter sua incendio sub- 
 jacerent. Per istam igitur viam incedentes contra molestatores 
 regni, Romanorum audaciam reprimebant, et eos per triennium a 
 regno excludebant ; donee per lamentabilem comitis Leyc. interi- 
 tum, qui clavis erat Anglise, portus maris claudens et nullis 
 Romanis aperiens, eis et casteris alienigenis liber patebat introitus. 
 
 Insurgunt barones in eorum adversaries per totum regnum, quos 
 noverant contra jur amentum suum recalcitrare. 
 
 Praedicto modo Pictavensibus a regno expulsis, quibus materia 
 totius dissensionis imputabatur, necnon et Romanis aliquantulum 
 subjugatis, adhuc quidam lateri regis adhserentes, tarn alienigenas 
 quam indigenae, gratiam retributionis sperantes, contra fidem et 
 sacramentum suum perturbabant, quo minus propositum baronum 
 vertebaturadefFectum. Barones igitur iracundiee calore frementes,in 
 semetipsis communicato consilio, terras eorum hostiliter invadunt, 
 Fol. 99, et in consiliarios domini regis et domini Edwardi, et quotquot eis 
 
 Y, b.
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGEB. 11 
 
 noverant in aliquo adhaerere, potenter insurgunt ; maneria eorum, 
 dominica, munitiones, et oppida, bonaque ecclesiastica quam 
 mundana, occupando, depreedando, infinita mala perpetrando, per 
 totum regnum debacchantur : unde et Petrus Hereford, episcopus, 
 natione Burgundus, captus est in ecclesia sua cathedrali, et ductus 
 est ad castrum Ordeleye, thesauris suis et prsediis direptioni 
 datis et confusioni. Oxon. progreditur usque Gloucest. et castrum 
 obsedit per iiij. dies ; in quo quidam miles Mathias de Besille 
 alienigena, cui comitatus et castri fuerat a rege commissa custodia, 
 cum paucis habebatur; qui tarn diu se tenuit in illo, exercitui ob- 
 sidenti preecise se reddere recusans, quousque prima porta versus 
 urbem combusta est; deinde quorumdam incarceratorum, auxiliandi 
 gratia a carcere absolutorum, posterna ex altera parte castelli in- 
 gressu patefacta, subito barones intrant. Mathias vero in turrim 
 fugere compulsus est fortissimam, triplici hostio ferreo ac seris 
 firmissimis munitam. Introitus cum malleis ferreis et securibus 
 viriliter tandem confracti, ingrediuntur belligeri. Mathia sic capto, 
 qui nee metu mortis nee minis hostium se reddere voluit ; quod ei 
 etiam ab inimicis suis ad laudem fecerat merito notatur; ductus 
 est ad episcopum prsedictum, simili custodies mancipandus. Deinde 
 ivit exercitus ad Wigorniam, et earn, sine alicujus contradictionis 
 nota, licet de villa et civitate custodienda litteras regis recepissent 
 cives, pro voto intravit ; et, fidelitate recepta ab eis, versus Bruges 
 iter et vexilla direxit^ et regium ibi oppidum recepit ; et exinde 
 apud Sallopesbur. municipium progressus est, civibus ad arma 
 primo die convolantibus, et nobiliter se suamque civitatem defen- 
 dentibus ; sed demum pacto inter se stabilito, ne videlicet Wallenses Fol. 100, 
 intrarent, quorum turma ex altera parte civitatis urbem assiliens r ' a< 
 innumerosa, urbem die sequenti reddiderunt. Hoc facto, barones 
 versus australes partes gressus suos direxerunt, assumpto secum
 
 12 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 comite praedicto, in bellicis rebus probatissimo, in ducem capita- 
 neum, per quern regebantur et prospere agebant. Augebatur nume- 
 rus conmilitonum suorum per singulos dies. Nam fere totius regni 
 prsestantiores, viribus et nobilitate praecellentes, ad eos conflux- 
 erunt. Johannes Maunsel, multarum in Anglia rector eeclesiarum, 
 et possessor reddituum quorum non erat numerus, ita quod ditior 
 clericus eo in orbe non videretur, coiisiliarius regis et reginse spe- 
 eialissimus, metu baronum qui consiliarios regis tanquam alienige- 
 nas perscrutabantur ubique, aufugit ultra mare latenter de turri 
 London., in qua rex et regina tune temporis morabantur. Quern 
 cum Henricus films regis Almanniee fugientem instrueretur, et ipse 
 capitur, cum applicuisset Baion., ac Ingeramo de Fenes, procura- 
 tore reginae, quae barones et omnes eis consentientes exosos habe- 
 bat propter alienigenarum expulsionem. 
 
 De conviciis a civibus London, regina irrogatis, quod magnafuerat 
 materia dissensionis. 
 
 Interim Edwardus regis primogenitus castrum de Windeshor. 
 militaribus copiis munivit alienigenarum, quos invitaverat et secum 
 paulo ante adduxerat, cum a transmarinis partibus redisset. 
 Eex autem in Turri London, existens, videns se undique hostibus 
 vallatum, paci baronum adquievit, et provissiones Oxon. observare 
 eoncessit. Sed regina irritata muliebri angore, pro posse contraire 
 visa est, nee assensum prsebuit; unde cum de Turri transiens 
 per Tamisium, versus Windeshore,ubi alieni erant congregati,inter- 
 eepta est a Londoniensibus, et ab eis enormiter blasphemata, atque 
 Pol. leo exclarnata turpiter quod non licet recitare, jactuque lapidis et luti 
 A b- subtus pontem vilissime repulsa: quod utique pacis inpedimentum 
 hoc fuerat incentivum, patebit in sequentibus
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 13 
 
 Formatur aliquantulum inter regem et barones, modico tamen 
 
 tempore. 
 
 Forma pacis inter regem et barones facta tune temporis hsec 
 erat, videlicet, quod H. filius regis Alman. per regem et reginam 
 liberetur, et quod castrum regis, prius alienigenarum custodiae per 
 regem deputata, baronum custodies committatur ; et quod statuta 
 Oxon. et provisiones firmiter et inviolabiliter, a rege et regina, et 
 Edwardo, et ab omnibus, observentur ; et quod regnum de csetero 
 per indigenas et naturales terrse et utiles sub domino rege guber- 
 netur ; et quod alienigenee exeant a regno, ulterius non reversuri, 
 exceptis vel quorum moram fideles regni unanimiter acceptarent ; 
 et illi qui in castro nobili Windesh. fuerant introducti, alienigenae 
 preedicti, milites strenuissimi, in numero q. C., et satellites multo 
 plures, qui circumquaque patriam depreedantes ut castrum muni- 
 rent, similiter expellerentur. 
 
 Maletractaretur Edwardus, nisi fuisset Wygorn. episcopus. 
 
 Interea Symon de Monte-forti, et barones circa partes mariti- 
 mas, cum fuissent occupati pro liberatione domini H. de Alm. r 
 venit Edwardus ad castrum Brisstalli, atque ibidem modico 
 tempore moraretur. Ecce nulla ei arridente fortuna, oritur inter 
 milites suos et municipes seditio magna, ita quod urbs tota, quee 
 sui esse debuerat dominii, a sua fidelitate penitus et obsequio se 
 subtraheret, civibus ad ipsum obsidendum jam paratis, de castri 
 captione jam securis. Is igitur hinc inde cuncta sibi sinistra cedere 
 omnino perpendens, eo quod jam tota Anglia contra eum et omnes 
 
 alienorum fautores, et contra barones recalcitrare volentes ira ex- F ol- 100 > 
 
 . . . v a * 
 
 arcuit et indignatione ; accito ad eum Waltero Wigorn. praesule, 
 
 qui de latere extiterat baronum, sub simulationis pallio cum eis 
 pacificari velle promisit. Quern cum episcopus, accepta securitate,
 
 14 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 ut putabatur, manucepisset, ad hoc fideliter prosequendum pactum 
 quod pepigit, transgreditur. Nam cum iter versus curiam arripuis- 
 set, ut promissum confirmaret. inmisit in prsedicto castro cum 
 alienigenis promissionem suam de pace conceptam, inter eos iiij. 
 commendans. Igitur in festo sancti [Petri] ad vincula, viribus con- 
 gregatis, proceres regni inprisi una cum rege jam eis per omnia ore- 
 tenus inclinato, castrum illud assumendum decreverunt. Quo com- 
 perto, Edwardus exiens de castro quasi pro pace tractanda, occurrit 
 patri et baronibus quasi via media a civitate London.; finite quoque 
 tractatu qualicunque, cum noluisset redire, industria comitis 
 Leycest. et Episcopi Wigorn. sinistra suspicantium de eo re- 
 tentus est, nee castrum reintrare permittitur. Castrum igitur illud 
 regi et baronibus redditum est, hoc modo, ut in tempore salvis sibi 
 equis et armis salvo exirent de regno sine spe revertendi, quos 
 quidam baronum ad mare conduxerunt. Circa idem tempus 
 Lewinus princeps Walliae terras Edwardi destruxit in Marcia 
 Cestr. ; castrum de Dissard obsedit, cepit, et ad solum conplana- 
 vit, et castrum de Gannok. 
 
 Jussa sunt statuta Oxon. observari, sed nichil proficiebat.\ 
 
 Ad nathale beatse Marise proximo sequens, maxima ordinatur 
 congregatio London, procerum et prsesulum, ceeterorumque rengni 
 preelatorum, ubi statuta Oxon. promulgata sunt, et per regnum 
 integraliter missa observari. Sed depreedationes et rapinae personis 
 illatae ecclesiasticis, quod utique fierent valde difficile, atque in 
 quibusdam magnatibus qui regi favebant similiter factae, statuuntur 
 Fol. 100, restitui ; ac Petrus Herefordensis episcopus a custodia qua teneba- 
 y ' b - tur absolutus est, et qui cum eo erant, videlicet Mathias de Besillis, 
 et cseteri, liberati sunt. Et circa festum Sancti Michaelis, rex et 
 regina et comes S. de M. F., cum multis nobilibus, transfreta- 
 runt ad colloquium regis Francise Lodowici, quod tune tenuit
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 15 
 
 Baion. occasione perturbationis regni Angliae, ut in eo pacem 
 formaret et unitatem, quae ex praefato facinore perpetrato in 
 Londonienses odii contraxerat incentivum. 
 
 Multi iterum resiliunt a juramento, et comes Leycestriee seducitur 
 per quosdam cives London. 
 
 Parliamento illo Dover, finite, qualitercumque, sive pro statu 
 baronum sive contra nescio, Deus scit, cunctisque ad propria re- 
 meantibus, paucis postea elapsis diebus convocatio fit apud Lon- 
 don, innumerosa comitum, baronum, et aliorum regni naturalium ; 
 ubi scisma, prothodolor ! oritur inter barones, universe regno An- 
 gliae deplorandam, juxta verbum evangelicum, Omne regnum in se- 
 ipsum divisum desolabitur. Plures namque nobiles et potentes eorum 
 qui primo deprcedationibus faciendis acriter exarcuerunt, et comiti 
 Leycestrise favebant, totis viribus ut alienigenas expellendo pro- 
 visiones Oxon. servarentur, ad utilitatem regni et honorem 
 ecclesise et gentis Anglicane, jam regi et reginse et Edwardo ad-, 
 haeserant, promissionibus delinitis conversi, et terris amplis sibi 
 promissis et collatis. Animabatur etiam rex ad irritandum pro- 
 visiones baronum et statuta, eo quod prius impetrata fuerat abso- 
 lutio papalis, de juramento praestito ut eadem servaret et observari 
 per totum regnum praeciperet. Congregate igitur exercitu mangno, 
 nam potentiores regni ei adhaerebant viriliter, versus Doveriam iter 
 direxit ut castrum de manu baronum alliceret. Sed longe a desi- 
 derio suo rediens, cum indingnatione magna, versus Westmonas- 
 terium, missis clandestinis litteris quibusdam civibus London., 
 ut januas custodiendo baronibus interdiceretur ingressus, fere pro- 
 ditus fuit ille nobilis S. de M. F., qui extra civitatem in suburbio Pol. 101, 
 Suthwerk cum suis aderat, paucis respectu regis exercitus, qui r ' a * 
 magnus erat et admirabilis. Dispositis namque turmis haud longe 
 ab eo loco, ad ipsum aifligendum nichil tale praemeditantem, appro
 
 16 CHBONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 pinquabat exercitus, et ad eum capiendum progreditur securus ; 
 sed comperta proditione, clamoreque per totam civitatem elevato, 
 Londonienses, quorum corda barones habuerunt propitia, cum 
 impetu fortitudinis inmensse cathenas frangunt, portas aperiunt, 
 et ad eum succurrendum catervatim accurrunt. Rex autem, congni- 
 tam per exploratores infinitam Londoniensiummultitudinem exisse, 
 et ei in auxilium venire, exercitum suum jussit reverti. Sic, volente 
 Deo, comes illo die de manu hostili ereptus est. Facta inquisitione 
 postea diligenti, inventi sunt iiij. cives autoritatis mangnae, qui pro- 
 ditionem illam conspiraverant ; de quibus judicium nequaquam 
 permisit comes pietate plenus, sed redemptionem ab eis accipiens 
 non modicam, ad roborandum cathenas civitatis assignavit, dictos 
 proditores custodies mancipando, de quibus postea dicetur. 
 
 Rex AnglicB et barones se submittunt judicio regis Francice, de 
 
 discordia mota. 
 
 Hiis ita gestis, de pace hinc inde componenda elaboratum est, 
 tarn a parte regis Franciee, quam Pontificum regis Anglise instanter. 
 Tandem vero submittentibus se per compromissionem, rex Angliae 
 et barones, in dicto et ordinatione regis Francise, super contentioni- 
 bus provisiones Oxon. contingentibus, necnon et deprsedationibus 
 et rapinis hinc inde factis multipliciter ; post nathale Domini mit- 
 tuntur in Franciam nuncii a parte regis et baronum, ad recipiendum 
 quod super hiis dominus rex duxerit ordinandum. 
 
 Rex Francia pronuntiat judicium contra barones Anglia pro rege, 
 et fit variatio misera magnatum et divisio. 
 
 Igitur in crastino beati Vincentii martiris, congregate Ambiani 
 
 populo innumerabili, rex Franciae Lodowicus coram episcopis, 
 
 Fol. 101, comitibus, baronibus, et aliis Francise proceribus, propositis ra- 
 
 tionibus a partibus utrisque ac intellectis, protulit dictum suum
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 17 
 
 et sententiam solempniter pro rege Anglise contra barones ; statutis 
 Oxon., provisionibus, ordinationibus, ac obligationibus penitus 
 annullatis ; hoc excepto quod antiquse cartse regis J., universitati 
 Angliae concessae per illam sententiam in nullo intend ebat derogare, 
 sed decrevit earn inviolabiliter observari. Quee quidem exceptio 
 comitem Leycestrise et cseteros qui habebant sensus magis exer- 
 citatos, firmiter tenui in proposito suo ad conservandum statuta 
 Oxon., quia super illam cartam fundata fuerant. Huic Parlia- 
 mento in Francia fuit rex Angliee et regina Alienora, Archiepis- 
 copus Cant. Bonefacius, Petrus Herefordensis Episcopus, Johannes 
 Maunsel, qui baronibus quanta potuerunt mala non cessavit 
 machinari. Ab hoc tempore factus est novissimus pejor priore : 
 multi etenim magnates seditionis maculam incurrendo, a fidelitate 
 qua comiti Leycestrise tenebantur astricti, spreto juramento, reces- 
 serunt; et exercitui regis, non sine donis et amplis promissionibus, 
 se sociaverunt. Henricus filius regis Almannise, quanto magis 
 spes comitis in illo posita fuerat ut opus inceptum bono fine con- 
 cluderet, tanto amplius famam suam vel tune vel post denigrabat 
 sua conversio ; accepto namque honore de Tykehille a domino Ed- 
 wardo sibi collate, accessit ad consulem, dicens, " Domine comes, 
 non habeatis pro malo, licentiam a vobis accipio, ut ita verbis utar 
 communibus. Contra patrem meum regem Alman. et avunculum 
 meum regem Anglise, et affines meos, non possum amplius militare: 
 licenciatus a vobis recedo. Verumptamen contra vos nuncquam 
 arma portabo." Cui consul hillariter respondens, ait, " Do- 
 mine Henrice, non propter arma, sed quia constantiam de vobis 
 specialem sperabam, vestram personam preecordialiter habui 
 commendatam. Ite, et cum armis vestris redite; ea non formido!" 
 Et addidit, " Etsi omnes universaliter a me declinent, ego cum Fo i 
 iiij. filiis meis, pro causa justa quam semel juravi tenere, ad hono- v > a 
 rem ecclesise et utilitatem regni, securus astabo, nee bellum 
 subire trepidabo." Et dixit secretioribus suis, " In multis terris et 
 
 CAMD. SOC. 15. D
 
 18 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 provinciis diversarum nationum, tam paganorum quam christiano- 
 rum, extiti : sed in nullis gentibus tantam infidelitatem et decep- 
 tionem repperi, quantam in Anglia jam expertus sura." Rogerus 
 de Clifford, Rogerus de Leyburne, Johannes de Vallibus, Hamo le 
 Estrange, et multi tam marchiones quam alii naturales terrse, 
 quorum nomina non teneo, terris redditibus et provisionibus ex- 
 csecati, se subtraxerint : unde quidam videns tot nobiles recalci- 
 trare, ait per metrum sic. 
 
 Flange plorans, Anglia, plena jam dolore ! 
 Tristis vides tristia, languens cum mcerore ; 
 Nisi te respiciat Christus suo more, 
 Eris vile canticum hostium in ore. 
 
 Pepigerunt plurimi salvam te salvare, 
 Sed jam nimis necgligunt pactum procurare: 
 Nam se quidam retrahunt, qui possunt juvare; 
 Quidam subterfugium queerunt ultra mare. 
 
 Hinc est quod incipiunt cseteri certare, 
 Et in partes varias animos mutare ; 
 Dum quse sic dissentiunt nolunt concordare, 
 Sed incepta nequeunt bene terminare. 
 
 Sic respublica perit, terra desolatur ; 
 Invalescit extera gens et sublimatur : 
 Vilescit vir incola, et subpeditatur ; 
 Sustinet injurias, non est qui loquatur. 
 
 Tam miles quam clericus ambo fiunt muti; 
 Facti sunt extranei loquaces hastuti :
 
 CHRON1CON WILLELMI DE RISHANGER. 19 
 
 Inter centum Anglicos non sunt duo tuti; 
 Planctum et obprobrium jam sunt assecuti. 
 
 O comes Gloverniae ! comple quod cepisti ; 
 Nisi claudas congrue, multos decepisti. 
 Age nunc viriliter, sicud promisisti ; 
 Causam fove fortiter, cujus fons fuisti. 
 
 Si, quod absit ! subtrahas manum et levamen, 
 Terrse fraudem faciens, inferens gravamen : 
 
 Maledictus maneat ! fiat ! fiat ! Amen. v o ( j>. 
 
 Comes Simon de Muntford, vir potens et fortis ! 
 Pungna nunc pro patria, sisque dux cohortis : 
 Non te minse terreant neque timor mortis, 
 Rem defende pupplicam resque tuee sortis. 
 
 O tu, comes le Bygot! pactum serva sanum : 
 Cum sis miles strenuus, nunc exerce manum. 
 Totam turbat modica terrain turba canum ; 
 Exeat aut pereat genus tarn prophanum. 
 
 O vos magni proceres, qui vos obligastis 
 Observare firmiter illud quod jurastis ! 
 Terree si sit utile quod excogitastis, 
 Juvet illud citius id quod ordinastis. 
 
 Si velletis prosequi quod jam incohastis, 
 Consequi poteritis quod desiderastis ; 
 Nisi finem capiat quod diu tractastis, 
 Vere dici potent^ " vane laborastis 1 "
 
 20 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 Honor vobis maximus erit laus et dingna, 
 Si respiret Anglia, vestra gerens singna ; 
 Quam ut cito liberet a peste malingna, 
 Adjuvet mine Domini pietas beningna ! 
 
 Hostes comitis insurgunt in ipsum in Marchia. 
 
 Praedicto modo proceribus variantibus, Rogerus de Mortuo- 
 mari potenter insurgens contra consulem, terras ipsius, prsedia, et 
 dominica in Marchia depreedatur. Consul autem jam sibi in ami- 
 citias copulato principe Wallise Leuelino, preeclarum illic misit 
 exercitum, qui et terras illius partim destruxit, et castrum Sadono- 
 rum cepit et combussit. In cujus succursum cum Edwardus de 
 partibus rediens transmarinis, copia militari stipatus convalescet, 
 barones insecutus est ; nee tamen eos agreditur, quia nullus inter 
 eos factus congressus. Castra autem Humfridi de Boun, junioris, 
 Hay et Huntindon, obsedit Edwardus et cepit, et similiter Brecon.; 
 quae omnia cum provincia appendentia preedicto Rogero tradidit 
 custodiendum. 
 
 De destructions Wygorn. per comitem de Ferrariis. 
 
 Per idem tempus Robertus de Ferreriis Comes Derebi, cum ex- 
 
 ercitu magno, venit Wygorn. ; cui cum cives muralia civitatis et 
 
 Fol. 102, portas civitatis custodiendo viriliter restitissent, tandem ex inopi- 
 
 r > a - nato per vetus castrum intravit, villam destruxit, et judaismum 
 
 evertit. Iste verbotenus quin pocius fraudulenter consuli adhaerens, 
 
 in nullo bello cum eo contra partem adversam congressus est, nee 
 
 etiam vocatus in succursum apud Lewes venire voluit ; sed tarn 
 
 viros religiosos quam seculares undique deprsedando nomine baro- 
 
 num infinita mala perpetravit, parta regis destruxit etiam post 
 
 pacem clamatam, et de quadam littera proditoria inter ipsum et
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 21 
 
 marchiones composita, pace aliquantula teme reddita, acusatur, 
 capitur London,, career! mancipatur, sicuti postea suo loco 
 dicetur. 
 
 De destructione Glovern. per dominum Edwardum. 
 
 Barones redeuntes de confinio Wallise, terra comitis Leyc. ab 
 incursione hostium liberata, urbem Gloucest. non viribus vel ob- 
 sidione, sed quadam cautela, intraverunt. Edwardus autera subito 
 veniens a tergo, ponte super ripam Sabrine celeriter reparato, qui 
 prius a prsedicto exercitu fuerat combustus, castellum intravit, 
 baronum praesentia non absente. Ibi non erat consul S. de Monte- 
 forti, sed Henricus filius ejus, et Jobannes Giffard, et multi 
 nobiles. Inter quos in crastino, Waltero Wigorn. episcopo 
 mediante, et Edwardi astutia vulpeculariter operante, captae sunt 
 inducise, exercitu baronum ab urbe recedente. Edwardus ergo 
 urbem cum castro sic adeptus, burgenses incarceravit, et villain 
 ad M. libras miserabiliter redemit. 
 
 Rex, absolutus a juramento, proponit omnes civitates et castra de 
 manibus baronum excutere. 
 
 Anno gratite M. cc. Ixiiij., cum dominus rex super juramento 
 suo specialem obtinuisset absolutionem, missis paulo ante ad 
 Romanam curiam legatis pro causa eadem, convocavit exercitum 
 suum apud Windesbore, ad tractandum de hiis quoe tractatu indi- 
 gebant salubri. Ad quod parleamentum cum venissent rex Alman- 
 nise, dominus Edwardus, comites etbarones in multitudine mangna 
 
 loricatorum et diversorum apparatuum, dum super iminenti neces- 
 
 ,. . . .,,,.. i- F l - 
 
 sitate prolixms tractassent, visum est eis fehcms et expedientms, r , b. 
 
 percurrendo castra, civitates, et munitiones sibi rebelles, potenter 
 subjugare. Ad iter ergo se accingentes, universi versus Norbam- 
 ton. cum omni alacritate suas dirigunt expeditiones; et per Waling.
 
 22 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 dietas duas perficiendo, Oxon. pervenit, universitatem cleri ad 
 tempus expulsit, suspicans quod exercitu suo fraudem machina- 
 rentur, si forte supervenirent barones, qui corda cleri ad modum 
 habebant propicia. Erat enim clericorum numerus, quorum 
 nomina scripta fuerant in matriculis rectorum, excedens xv. M., 
 multis fidedingnis hoc idem referentibus. Rex, facta solempni pro- 
 cessione, elemosinis autem pauperibus habundanter erogatis, 
 sanctam Fredeswidam virginem infra muros civitatis adiit per- 
 son aliter et devote ; quod nullus regum Angliee ante ipsum in per- 
 sona propria ausus fuit vel preesumpsit. Causam vero qui scire 
 voluerit, Gesta Regum Anglise diligenter revolvat, et fere in fine 
 inveniet. Interim Edwardus et cseteri mangnates in partibus illis, 
 barones et partes adversse, depopulari terras, et maneria alterius 
 cujuscumque incendere et destruere, non destiterunt. London- 
 lenses, cum innumera multitudine, ab urbe sua irruentes, prsedia et 
 possessiones regis Almanniae et P. Basset, aliorumque adhaeren- 
 tium combusserunt ; clericos regis, et barones de scaccario, et justi- 
 ciaries de banco, ceperunt et incarceraverunt. Ab hinc rex Al- 
 mannise de feroci factus ferocior, nimis indingnans quod London- 
 ienses primo in eum insurrexerunt, manerium suum non longe 
 a London, comburendo, missis de suis, circumquaque, prae- 
 cepit ut quaecumque in burgo vel extra burgum invenirentur de 
 civibus London., inmisericorditer caperentur. Johannes conies 
 Warenniee, licenciatus a rege Oxon. commorante, cum exercitu 
 . suo, assumpto secum Roerero de Leyburne et aliis in multitudinc 
 
 Fol. 102, * . * 
 
 v, a. mangna, in partes orientales se contuht, ut castrum suum de Rey- 
 gate, et partes circumjacentes, ab irreptionibus Londoniensium 
 defensaret : sed qualiter in castro de Rofa fugatur et obsidetur, 
 dicetur postea.
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 23 
 
 De caplione Norhamton. cum magna parte exercitus baronum. 
 
 Cum mo ram per aliquot tempus seu dies protraherent apud 
 Oxon., rex Angliae et rex Almannise cum exercitu suo, jam ad as 
 siliandam civitatem Norhamptunnise parati, accedunt aliqui, specia- 
 liter a priore Norhamtunniee ad hoc destinati, qui regi innotescunt, 
 qualiter civitatem praedictam sine alicujus contradictionis obstaculo 
 ingredi et subpeditare potuissent. Prior enim ejusdem loci, con- 
 cipiens indignationem versus barones, vel forte tanquam alienigena 
 commotus, conventione facta de compatriotis suis Pictaven- 
 sibus per ordinationem baronum, in parte prioratui proxima, 
 civibus ingnorantibus, murum occulte sufFodere vulpina diligentia 
 procuravit; materiis ligneis subtus positis, quibus ad tempus falli- 
 biliter sustentaretur, signoque prudenter aptato, ut superveni- 
 ente rege de loco rex certificaretur. Hujus sceleris certissime 
 reus habebatur, quia, concessa cselitus victoria postmodum baroni- 
 bus, eadem causa carceri mancipatus est. Die igitur statute, post 
 mediam quadragesimae, profecti sunt dominus Rex Angliee et Rex 
 Almanniee, cum exercitu magno et mirabili, vexillis explicatis ; veni- 
 entesque ad civitatem prsedictam, earn vallaverunt. Gives autem 
 de loci munitione confisi, praslocutam proditionem penitus igno- 
 rantes, ac receptis arrais, ad defensionem viriliter convolarunt, ad 
 suam utique confusionem et dolosam miseriam. Nam dum una 
 pars exercitus, consilio regis disponente, circa portas more assul- 
 tationis occuperetur, dominus rex, stipatus sua milicia, urbem 
 circumiens, loco prastitulato aptanter considerate, murum leviter v, b. 
 prosternentes, urbem ingrediuntur, universa infra contenta variae 
 subdentes dispersioni. Sicque fit ut hii, qui nimis praesumptuose 
 credebant civitatem multo tempore, contra quoslibet adversaries, 
 propriis viribus custodire, saltern usque ad adventum Comitis Ley- 
 cest., qui procurabat cum exercitu suo ut illis succureret, subita
 
 24 CHBONICON WILLEL.MI DE RISHANGER. 
 
 seditione prseocupati, viliter traduntur hostilitati. Capta est igitur 
 civitas, in vigilia passionis Domini, anno gratise M. cc. Ixiiij. 
 Symon vero junior de Monte-forti, filius Comitis, exiens de castro 
 lit venienti exercitui cum civibus pro posse resisteret, eodem die 
 captus est. In crastino autem milites qui erant in castro, licet 
 festinans subsidium a comite sperarent, tamen de tarn subita [et] 
 inopinata urbis captione admodum consternati, et civium auxilio 
 destituti, compulsi sunt in seditionem. Capti sunt igitur in castro 
 xv. vexilliferi et milites lx., cum suis satellitibus quorum non 
 erat numerus ; et in captivitatem sunt abducti. 
 
 Properat comes ad succurrendum Norhamton. Sect infecto negotio 
 redit quantocius. Et multi Jud&i trucidantur in London., qui 
 conspir aver ant ad proditionem faciendam. 
 
 Comes autem S. tune temporis Lond. commorans, nondum de 
 captione urbis sed de iminente obsidione certificatus, convocatis 
 undique copiis militaribus, civibusque London, sibi associatis, in 
 succursum properabat; perveniensque apud sanctum Albanum, 
 ac ibidem quieti paulisper vacans ut exercitum suum repausaret, 
 de dicta captione certse nunciantur ei relationes : quibus auditis, 
 in lamentationem se dederunt universi ; sed comes nil despe- 
 rans, sciens hanc esse legem bellorum, ut nunc hii nunc illi variis 
 eventibus fiunt superiores, suos corisolans, ad civitatem London. 
 r, a. ' reversus est. Sed illo nondum territorio sancti Albani egresso, 
 quoddam notabile verbum Hugoni Dispensatori et suis secretiori- 
 bus dixit : " Ecce, leetificati sunt admodum, et elati de preesenti 
 eventu, scilicet de captione prsedicta : pro certo sciatis, non praeteri- 
 bit mensis Maij,quin adeo confusi erunt et metificati, quod oblivioni 
 tradetur omnis eorum laetitia moderna." Quod utique ita contigit 
 apud Lewes, ubi occubuerunt regales et triumpharunt barones, 
 sicud infra dicetur. In ipsa dominica passionis, Judaei apud Lon-
 
 CHRONICON WiLLELMI DE RISHANGER. 25 
 
 doniam de quadam proditione baronibus simul et civibus iufer- 
 endo deprehensi, fere omnes trucidati sunt, thesauro incompara- 
 bili assumpto in Judaismo. Eadem etiam septimana Johannes 
 Giffard, mirse probitatis et audax miles, cum aliis custodiae castri 
 de Kelingw. deputatis, quod quidem comes Leyc. mirabile struc- 
 tura atque reparatione firmaverat, ac machinis multimodis hac- 
 tenus etiam riobis inauditis, et viris mirabiliter instruerat, castrum 
 Warewykeye ceperunt; ac comitem honoris ejusdem, scilicet 
 Willelmum Maudut, eo quod super conversione sua nuper ad 
 regem suspectus fuerat, eisdem cum uxore sua et familia adduxe- 
 runt captivum, et apud Kelinworthe incarceraverunt. Castrum 
 autem de Warwik, ne regales refugium haberent ibidem, subver- 
 serunt. 
 
 De obsidione Roucestria. 
 
 Post festum Pascae, S. de Monte-Forti et coeteri barones sibi 
 persistentes, adjuncta sibi London, manu auxiliatrici, castrum 
 Roucestriee obsederunt, in quo Johannes de Warenna, comes Arun- 
 delis, et Henricus de Percy et Rogerus de Leyburn, et multi no- 
 biles qui de praedicto colloquio Oxon. recedentes, et ad partes 
 custodiendas illas a rege deputati fuerant, introducti sunt. Comes 
 de Leycestria, vir in omnibus circumspectus, machinas et alia ad 
 expungnationem castri necessaria secum a civitate London, per 
 aquam et per terram transvehi praecepit, quibus inclusos vehe-^ ^ ' 
 menter inpugnavit, nee eos indulgere quieti permisit, exemplum 
 relinquens Anglicis qualiter circa castrorum assultationes agendum 
 sit, qui penitus hujusmodi diebus illis fuerant ignari. Quandarn 
 navem comparatam jussit lignis aridis usque ad summum adim- 
 pleri, adipem et arvinam inponens, et alia incendiorum -irritamenta 
 fomitem ignibus preestantia. Onerata igitur navi ligriorum strue 
 maxima, et ex ea parte collocata qua fulciretur venti vehementia, 
 
 CAMD. soc. 15. E
 
 26 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 ignem jubet inponi et usque ad pontem navem aptari, cauteris 
 audacter cum balistis et sagittarum jaculis urbem assilientibus. 
 Flamma ergo invalescens ponitur, et portara in momento com- 
 bussit, fugientibus in summitatem turris magnatibus qui fuerant 
 inclusi. Suburbio taliter adepto, cum magna parte castri, ad ex- 
 pugnationem turris, bellicis insultibus et machinarum ictibus iisque 
 subterraneis, omnes animantur. 
 
 Rex in partibus aquilonaribus inimicos suos destruens, festinat ad 
 solvendum obsidionem Roucestrice. 
 
 Rex autem, capta Norhamptun., Leycestr. tendens, in ea hos- 
 pitatus est, quam nullus regni prseter eum etiam videre, prohiben- 
 tibus quibusdam superstitiose, prsesumpsit. Deinde ad Noting- 
 ham, et castrum intravit, nullo sibi resistente ; nam qui intus erant 
 ex parte baronum obviam ei processerunt, et claves ei tradiderunt. 
 Venerunt ibi ad regem, de partibus aquilonaribus, nobiles in aux- 
 ilium, videlicet Johannes de Baylol, Robertus de Brus, Petrus de 
 Brus, et alii barones plures, cum multis milibus armatorum ; ubi 
 dominus tenens festum Pascale, misit filium suum Edwardum in 
 Derebysire et Stafford, cum exercitu preeclarissimo, qui terras et 
 rnaneria Roberti de Ferers comitis Derebi vastando atque incen- 
 dendo, necnon castrum ejus de Tettebur. prosternendo, destruc- 
 F l 103 ti nem e i intulit miserabilem. Tandem rex certificatus super 
 \, a. assultis ferocissimis Rowcestrise, sciens obsessorum captionem in 
 suum redundare obprobrium et contumeliam, magna sub festina- 
 tione gressus suos retrorsum dirigens, illuc properavit, in arto 
 positis auxilio indigentibus subministrare. In tantum in ilia ex- 
 peditione festinavit, quod equi electissimi labore fatigati extincti 
 sunt. Comes autem Leycest. comperiens regem cum exercitu suo 
 supervenire, licet turrim jam expugnacio (sic) in proximo fuisset 
 adepturus, obsidione gratis soluta, in civitatem London, cum suis
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 27 
 
 reversus est. Rex igitur, proceribus suis, ab hostili manu taliter 
 liberatis, partes adiit maritimas, ut barones quinque portuum sibi 
 rebelles et indomitos ad debitam compelleret subjectionem ; quo- 
 rum quidam parti regis adhseserunt, quidam vero puppibus 
 onustis et hiis qui victui erant necessaria oneratis, in mari se 
 
 subtraxerunt. 
 
 i 
 
 Barones se praparant ad bellum, castra moventes de London. 
 
 Interea comite egregio London, moram commitante, et in causa 
 zelo justitiae concepta fideliter desudante, ac sedula frequentatione 
 tractante qualiter inceptafelicem sortirenturconsummationem,epis- 
 copis, clericis, et discretis viris utriusque conditionisj cleri scilicet et 
 populi, crebros habuit tractatus et deliberationes. Tandem habito 
 consilio super prsemissis, cunctisque considerantibus jam tempus 
 appropinquare quo partem adversam optata circumvenirent, qui in 
 adversione super hoc descenderunt, et decreverunt, ut, oblata 
 domino regi condigna summa pecuniae pro depreedationibus per 
 regnum factis, regi reconciliarentur, salvis statutis Oxori., aut inito 
 certamine campestri experirentur cui sors victoriam conferre videre- 
 tur. Viribus igitur undique congregatis, tarn Londoniensium, 
 quorum numerus crevit ad xv. millia hominum, quam aliorum innu- 
 merabilium ad exercitum comitis circumquaque convolantium, Fo1 - 103 > 
 illuc tandem impetu vehementi contendunt. Pervenientes autem 
 apud Flexingge in Suthsex, sexto circiter miliario a prioratu de 
 Lewes, ubi morabatur rex et ejus exercitus, nudius tertius ante 
 bellum domino regi tale dirigunt mandatum. 
 
 Littera missa domino regi ante bellum. 
 
 Excellentissimo domino H., Dei gratia Regi Angliee, &c. barones 
 et alii fideles sui, sacramentum suum et fidelitatem Deo et 
 sibi debitam observare volentes, salutem et debitum cum omni
 
 28 CHRONICON W1LLELMI DE RISHANGER. 
 
 reverentia et honore famulattim. Cum per plura experimenta 
 liqueat, quod quidam nobis assistentes multa de nobis mendacia 
 vestrse domination! suggesserunt, mala quantum possunt non so- 
 lum nobis sed etiam vobis et toti regno vestro intentantes ; noverit 
 excellentia vestra quod salutem et securitatem corporis vestri totis 
 viribus cum fidelitate vobis debita volumus observare, inimicos 
 nostros non solum sed vestros et totius regni vestri juxta posse 
 gravare proponentes, aliud super praedictis si placet non credatis: 
 nos enim [et] nostri fideles semper inveniemur. Etnos S. de M. F. 
 comes Leyc., et Gilbertus de Clare, ad petitionem aliorum pro nobis 
 et ipsis, preesentibus sigilla nostra apposuimus. Ista littera missa 
 fuit domino regi ante bellum. Datum apud Flexing, &c. Hanc 
 epistolam baronum suorum contempnens rex, ad bellum totis 
 affectibus exardescit, ac talem litteram eis diffidationis responsa- 
 lem direxit. 
 
 Qualiter rex diffidavit barones suos. 
 
 Henricus Dei gratia &c. Simoni de Monte Forti et Gilberto de 
 Clare, et suis complicibus. Cum per guerram et turbationem in 
 nostro regno generalem, per vos jam subortas, necnon et incendia 
 et alia dampna enormia, appareat manifeste quod fidelitatem ves- 
 tram nobis debitam non observastis, nee de securitate corporis 
 nostri in aliquo curastis, eo quod magnates et alios fideles nostros 
 nostrte fidei constanter adhserentes enormiter gravastis. et ipsos 
 Fol. 104, pro posse vestro gravare propositis, sicud per litteras vestras nobis 
 r ' a - significastis, Nos gravamen ipsorum nostrum proprium, et inimicos 
 eorum nostros reputamus ; preecipue cum dicti fideles pro fidelitate 
 sua conservanda, contra fidelitatem vestram nobis viriliter resistunt; 
 de vestra securitate vel amore non curamus, sed vos tamquam 
 nostrorum et eorum inimicos drffidamus. Teste me ipso apud 
 Lewes, xij. die Maij, anno regni nostri xlviij.
 
 CHBONICON WILLELM1 DE R1SHANGER. 29 
 
 Qualiter rex A/emannice, et Edwardus, et regi assistentes, diffida- 
 
 verunt barones. 
 
 Ricardus, Dei gratia Romanorum rex semper augustus, et Ed- 
 wardus illustris regis Angliee primogenitus, cseterique barones om- 
 nes et nobiles regni Angliae, constanter sinceree fidei et devotionis 
 operibus adheerentes, S. de M. F. et G. de Clare, cseterisque uni- 
 versis et singulis perfidue suee complicibus. Ex litteris vestris, quas 
 illustri regi Anglise domino nostro karissimo transmisistis, accepi- 
 mus nos esse diffidatos a vobis, et quamvis hujusmodi verba vel 
 desideratio satis fuit, autem nobis realiter vestra hostilitas in rerum 
 nostrarum incendiis et bonorum nostrorum depopulationibus per- 
 secutione jam probatur. Nos igitur vos scire volumus, vos a 
 nobis universis et singulis tanquam hostes puplicos ab hoste diffi- 
 datos, qui deinceps rerum et personarum vestrarum dispendiis, 
 ubicumque nobis ad hoc facultas affuerit, totis viribus insistemus. 
 De hoc autem quod falso nobis inponitis, quod nee fidele nee 
 bonum consilium ipsi regi domino nostro damus, nequaquam verum 
 dicitis. Et si vos, domine Simon de Monte-Forti et Gilberte de 
 Clare, velitis in curia domini regis asserere, parati sumus vobis ad 
 veniendum ad dictam curiam procurare conductum, et nostrae super 
 hoc innocentiae necessitatem, et vestrum sicud perfidorum et pro- 
 ditorum mendacium declarare, per alium nobilitate etgenere nobis 
 parem. Omnes autem nos content! sumus praedictorum domino- 
 rum sigillis, videlicet Romanorum regis et domini Edwardi. Da- 
 tum ut prius. Fol. 104, 
 
 Supplicant barones ut pax veraformetur ; sed } omnino de pace des- 
 perati, procedunt ad bellum. 
 
 Mittuntur insuperpacis mediatores, optimi et ecclesiastici,fervidi 
 honoris zelatores, Henricus de Lond. et Walterus de Cantelupa,
 
 30 CHRONICON WILLELMI DE RISHANOER. 
 
 Winton. episcopi, pro deprsedationibus per regnum factis xxx. 
 libr. ex parte baronum domino regi offerentes, salvis tamen per 
 omnia statutis Oxon. ; qui sine difficultate regis Angliae animum ad 
 mansuetudinem inclinassent, nisi regis Alman. reclamatio restitis- 
 set. Iste quidem cum tanta nobilitate pollens, et ut nullus in 
 terra videbatur ei similis, indignans quod aliquis in ipsum insur- 
 gere prjesumebat, pro direptionibus sibi factis pacem tune tempo- 
 ris perturbavit, et de gentis suse innumerositate confidens, dictum 
 comitem et ejus complices, sicut per litteras suas super annotatas 
 manifesto apparet, diffidavit, necnon ut Edwardus eosdem diffidaret 
 callide procuravit, ad ultionem in barones exercendam totis cona- 
 tibus insistens. Cumque redissent hii qui fuerant secum re- 
 sponsa deferentes, suggesserunt comiti partem adversam bellum 
 finaliter expectare, et ad id omnino etiam sua robora preeparare. 
 Londonienses vero voce preeconia per totum noctis spacium ad arma 
 praeparanda indulserunt. Comes autem de Monte-Forti totam 
 noctem ducens insompnus, more solito, divinis vacabat operibus, 
 commilitones suos exhortans verbis et provocans exemplis, ut 
 peragant confessiones in spiritu humilitatis et animo contrite, et 
 sic purificatis mentibus ab omni sorde peccati, certamini, zelo 
 justitiee incepto, se committant intrepidi, eo certiores de victoria 
 quo Deus est in causa. Aderat etiam et ille Christi miles, W. de 
 Cantelupo, Wygorniensis episcopus, illius causae prosecutor indefes- 
 Fol. 104, sus e t comitis Simonis comes, individuis omnibus absolutionem 
 
 V 1 
 
 delictorum impendens, et secure promittens remissionem delictorum 
 omnibus, qui viriliterin agone decertassent, adjungens gloriosum et 
 meritorium esse pro assertione veritatis subire tormentum. Cer- 
 tificati igitur de prselio in crastino committendo, edicitur publice 
 quatinus ante solis ortum ereptis armis exeant de boscis ubi 
 magna pars exercitus pernoctabat, et conveniant extra villam de 
 Flexinge, quee distat de Lewes per sex miliaria, singulis vexillis
 
 CHRON1CON WILLELMI DE R1SHANGER. 31 
 
 singulis legionibus, juxta rei militaris disciplinary assignatis, or- 
 dinem procedendi et modum congressionis a campi ductore accep- 
 turi. Igitur comes, qui a juventutis flore in militari frequentia 
 tempus suum compleverat, expetissime per diversas regiones famam 
 celeberrimamingeternum adquirendo,dispositis aciebus, modos pro- 
 cedendi et bellicae congressionis omnes, tanquam penitus ignarios, 
 evidenter instruxit. In prsesenti quidem certamine ad sues laudis 
 augmentationem, in secundo ad sui ruinam et humiliationem, quia 
 qui cum eo manducaverunt levabant contra eum calcaneum suum, 
 et mala pro bonis ei retribuebant, sicut infra dicetur ; et preecipue 
 G. de Clare, quern comes S. in ista expeditione gladio cinxit mili- 
 tari, cum multis aliis qui satis strenue agebant. Cunctis igitur 
 montem, qui distat a Lewes duobus miliaribus, summo mane 
 ascensis, currum suum infra sarcinarum et summarum strictis- 
 sime collocatum, vexillo ipsius ex industria desuper imposito, 
 circumseptum cum multis armatis montem, palam hostibus pro- 
 cedere disponit, ipso exercitu suo partes collaterals tenente et 
 eventum rei praestollante. In quo quidern curru introducti fuerunt 
 iiij. cives London., de quibus praedictum est, qui in proditionem 
 comitis faciendam conspiraverant. Ista autem facta sunt ad cau- v. b. 
 telam. Contigit autem paulo ante, cum iter faceret, ut equus cui 
 insedit fortuito casu pede offenso corruens in terram, et ipse cade- 
 ret, tibiam suam fregit, sed cum aliquantulum, Deo volente, conva- 
 lescebat, compellerite necessitate, de loco ad locum per dies aliquot 
 vehebatur; quod videntes ipsius eemuli, secus veritatem, credentes 
 ipsum omni vigore militari privatum, forsitan ad praelium audacius 
 festir.abant. Ordinatis igitur agminibus, et oratione pariter et 
 admonitione persuasoria a duce eorum facta, animantur omnes 
 ad pugnandum cum securitate, cruces albas in dorso et pectore 
 super arma sua portantes, ad seipsos cognoscendum inter hostes, 
 et ad designandum quod pro justitia dimicabant. Rex vero et
 
 32 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 ejus exercitus, qui supra modum extitit formidabilis, comperto 
 eorum subito superventu, expergefacti quam citius ut arma colli- 
 gantur, et ordinatis agminibus ad eongrediendum, expansisque 
 vexillis, una cum signo regio judicium mortis preecedente, quod 
 draconem vocant, progrediuntur : quibus barones cum ingenti stre- 
 pitu tubarum, tamen de viribus suis prsesumentes, quia pauci 
 erant respectu caeterorum, sed spem firmissimam in Deo habentes, 
 
 De miserabili conflictu apud Lewes. 
 
 Laxatis hinc inde cuneis, quam citius utrobique in hostem se- 
 ipsos inmittunt; sicque ictuum inmanitate ac horrendo fragore, 
 partibus sibi invicem terribiliter obviantibus, consertum est prse- 
 lium omnibus admirabile. Hac baronum acie penetrata et disso- 
 luta, captus est Johannes Giffard, miles strenuus, qui gloriam 
 primi ictus prseripere aiFectaverat, et ad castrum abducitur. Ed- 
 wardus militis egregii notam adeptus merito, sicut cervus fontes 
 
 Fol. 105, aquarum, sic sitiens sanguinem inimicorum suorum Londoniens. 
 
 r a> exercitui, quibus praeerant Henricus de Hastinges et Herveus de 
 Borham, vexilliferi eorum, se misetur(?) eosque fugientes insequitur 
 quatuor circiter miliaria, stragem ex eis faciendo miserrimam. Ho- 
 rum sanguinem, nimirum, pro materno siciebat obprobrio ; qui, ut 
 praedictum est, genitrici suoa Londoniis tot convitia dudum intu- 
 jerunt. Interim multi potentes, cum magna parte regii exercitus, 
 spoliis et preedis ac sarcinarum direptionibus inhiantes, supra 
 montemconsiderantes currum consulis cum vexillo desuper extento, 
 illuc tendunt impetu rapidissimo, intra prseoccupatum gladio reci- 
 pere sperantes, quern a tergo caedem copiosam faciendo suscipiunt 
 nescientes ; sicque fit ut qui credebant comitem reperisse, quosdam 
 cives London., de quibus prsetactum est, ex cautela introducto s 
 tricidarunt, qui etiam suee parti faciebant. Sed comes, bellator 
 sagacissimus, etG.de Clare, caeterique barones, circa deditionem
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 33 
 
 regis Angliae et captionem regis Almanniae totis conaminibus in- 
 stabant, ut percusso pastore dispergerentur oves, et apparuit ibi 
 virtus fulminea baronum, dum unanimiter pro patria dimicantes 
 demum victoria fruuntur clarissima. Porro multi nobiles ex parte 
 adversa, videlicet, Johannes comes de Warenna, Willelmus de 
 Walencia, Guido de Lithiniaco, ambo fratres regis, Hugo Bygot, 
 et multi alii circiter ccc. loricati, suorum ruinam aspicientes, et 
 baronum ferocem audaciam qui veluti leones rugientes impetum 
 faciebant in hostes animarum suarum, saluti consulentes terga ver- 
 terunt, et sic optento fugee preesidio periculum iminens evadentes, 
 equorum velocitate vecti in castrum de Pevenesia se receperunt. 
 Rex igitur Angliae, equo sub se confosso, redditus est eis. Rex 
 Almanniae captus, et ad M. ducitur. Capti sunt etiam isti, vide- r o{, '' 
 licet, Johannes de Baylol, Robertus de Brus, Johannes Comin, 
 et ceeteri barones de Albenia, peditibus quos secum adduxerunt de 
 Scotia jugulatis numero grandi. Capiuntur etiam Humfridus de 
 Boun comes Hereford., Johannes filius Alani comes Arundel., 
 Willelmus Bardolf, Robertus de Tateshale, Rogerus de Someri, 
 Henricus de Percy, Philippus Basset, prior jure numerandus, qui 
 prae caeteris eo die cum rege existentibus in ictibus dandis et reci- 
 piendis gloriam promeruit. Multi quoque alii quasi tocius regni 
 potentiores ac in militia praestantiores partim capti sunt, partim 
 fuge indulserunt, adeo instanter quod duo fugarunt x. milia, caeteris 
 qui remanserunt ad duo milia, vel plus, prochdolor ! interemptis. 
 O miserable spectaculum ! dum filius in patrem, pater in filium, 
 affinis autem in affinem, concivis in concivem, ensibus hinc inde 
 terribiliter fulminantibus, et occisorum cruore inebriatis, nititur 
 insurgere prosternendo, mutillando, sub equis pedibus concul- 
 cando, et quos vivos capiunt vinculis artissimis constringendo. 
 De exercitu regis ceciderunt justiciarii regis, nomine Willelmus de 
 Wilton. et Fulco filius Warrini, in numero occisorum excellentiores, 
 CAMD. soc. 15. p
 
 34 CHRONICON W1LL.ELMI DE RI8HANGER. 
 
 alter gladio percussus, alter in flumine vicino submersus ; a parte 
 baronum, Radulfus Heringaud baro, et Willelmus Blundus vexil- 
 larius consulis. Ex utraque parte dicuntur cecidisse ad v. milia 
 virorura. 
 
 De secundo congressu, cum Edwardus redisset a fug a Lond. 
 
 Edwardus a csede rediens Londoniensium, de patre ejus rege et 
 avunculo rege Aim. cseteri triumphum reportassent, de prsedicta 
 fuga in London, facta multipliciter fatigatus, tamen resumptis 
 viribus eos bello aggredi denuo disponit. Cum igitur se invicem 
 fere offendissent, ecce omnes qui quasi cum eo steterant fugam 
 Fol. 105, inierunt. Dissolvit namque Deus fortitudinem eorum, solutoque 
 robore brachiorum, adeo sunt privati ut quidam nee gladio per- 
 cutere nee se in suis ictibus cognoscere valuerunt. Quod ageret 
 Edwardus, qui, commilitonibus dispersis sic, quasi solus in campo 
 remanserat, fugiens in prioratum de Lewes vindictam ad tempora 
 distulit meliora. Nocte vero sequenti pax quaedam inter barones 
 et regem reformata est, et Edwardus, patre annuente, et Henricus 
 filius regis Almanniee dati sunt obsides pacis, et ad tempus etiam 
 custodies mancipantur. Prsedicto modo barones, (apud quos in 
 omnibus et per omnia una fides, una voluntas fuit, amor et Dei et 
 proximi,qui sicerantaffectionefrateraaunanimes, quod [vacaf] pro 
 patria non timuerunt, qui non solum regis oiFensionem incurrere, 
 verum etiam pro justitia mortem pati maluerunt, quam fidem et 
 sacramentum suum violare,) contra omnium oppinionem et omnium 
 adjurationem campum cum victoria gloriosa mirabiliter adepti 
 sunt, victoriam et laudem eis attribuentes cujus auxilio suffulti 
 tarn mortalem conflictum subeundo victores extiterunt.
 
 CHRONICON WILLELMI DE BISHANGER. 35 
 
 ........ quamvis orta fuit Fol. lio, 
 
 discordia inter comitem Gloverniee et comitem Leycestriae, cum y b> 
 quibus armati convenerunt, moventes in Marchia baronibus 
 recalcitrate moliuntur. Comes Symon, copulate sibi in amicitias 
 Lewelino principe Walliee, parted illas adiit cum exercitu ingenti, 
 et castra de Hereford et Haye subjugavit, terras, preedia domi- 
 nica Rogeri de Mortuo Mari igni tradens ubique et depopula- 
 tioni. Hugo de Mortuo Mari coactus reddidit se eis, suo castello 
 quod dicitur Ricardi, et caeteris terris suis custodies Johanni filio 
 Johannis commendatis. Castrum etiam de Ludelauue subjugatum 
 est. Exinde progreditur exercitus Anglorum et Walensium ad 
 Montem Gomerici, ubi prsedictus Rogerus, datis obsedibus, pacem 
 cum baronibus inivit, frustratoriam sicut in fine patebit. 
 
 Eodem tempore comes Warennse, Hugo Bigot, Willelmus de 
 Walence, et fratres ejus caeteri qui cum eis de bello Lewensi, 
 sicut prsedictum est, fugiendo discesserunt, tarn necessitate coacti, 
 quam hostili manu subsequentium perterriti, transfretantes nuncia- 
 verunt reginae, quee tune temporis in partibus morabatur trans- 
 marinis, omnia quee facta sunt ; similiter et regi Francise et ejus 
 fratri domino Karolo, regum Angliee et Almanniee captionem inti- 
 mantes, supplicantes pro succursu et eorumdem liberatione. Sed 
 hac vice sua petition e frustrati recesserunt. Regina vero et Bone- 
 
 Fol 111 
 
 facius archiepiscopus Cantuariee, Petrus de Sabaudia, cseterique r o ? ^ 
 parentes ejus, consilium inientes, congregaverunt principes, duces, 
 comites, et barones, et quasi tocius Europee fortitudinem, propo- 
 nentes Angliam hostiliter invadere, persistentesque in Flandria et 
 in locis conterminis juxta mare cotidie Angliam ingredi minaban- 
 tur, coadunata secum tanta navigii multitudine quod vix cuiquam 
 erat credibile. Contra quos nostri congregati, accinxerunt se ad 
 prselium et ad terram defendendam et propria capita. Congrega- 
 tur Cantuariae et circa partes maritimas circumquaque omne 
 robur regni, ab unaquaque civitate, urbe, villaque virisregio citatis
 
 36 CHRONICON WILLELMI DE RI8IIANGER. 
 
 edicto. Episcopi vero in subsidium hujusmodi a domibus religio- 
 sis et ecclesiarum rectoribus, decimara spiritualium receperunt. 
 Videres tune temporis super Herbaldoune tarn equitum quam 
 peditum tantam in unum congregatam multitudinem, contra alieni- 
 genas belli potentem, quantam in Anglia non crederes existere. 
 Barones quoque quinque portuum naves et piratas prseparantes, 
 turribus ligneis prudenter suppositas, balastariis introducendis, 
 caeterorum adventum audacter sitiebant, nee eorum potentiam ut 
 videbatur in aliquo metuebant. Tandem ilia congregatio nobilium 
 dissipata, tarn milites stipendiarii quam parentes et amici reginae 
 qui ad propria stipendia fuerunt, voto suo penitus frustrati, " per 
 aliam viam in regionem suam reversi sunt." Fuerunt qui dicerent, 
 robur eorum et numerum exercitus agnoscentes, quod si libere 
 applicuissent terram hanc, praenimia multitudine sua et fortitudine, 
 ditioni suee subjugassent ; sed conscius secretorum praemeriarum et 
 Deus tocius consolationis, qui voluntates novit omnium et corda 
 Fol. ill scrutatur singulorum, populum suum Anglicanum ab alto prospi- 
 r> b. cere dignatus est. Unde cautorum corda magnanima contabescere 
 jussit, et re inperfecta per quam advenerant tot supervenientes 
 hostes reprimavit. Et licet contra naturalem regni progeniem 
 fieret ilia convocatio, tamen ad laudem nobilis reginee Alienorse 
 libet intexere, quod domino suo regi et Edwardo tarn strenue, tarn 
 viriliter, tamquam virago potentissima, succurrendum fortiter insu- 
 daverit, exhauste ...... perdito thesauro suo incomparabili. 
 
 Nomina Mangnatum qui venturi erant in Angliam, SfC. 
 
 Isti, immo omnis ilia regio et terra usque ad Alpes, instinctu 
 reginae Anglias, P. de Sabaudia, electi Lugduonensis, Bonefacii 
 Archiepiscopi Cant, et cseterum parentum nobilium reginee con- 
 tra Anglicos con spirav erant, sed et Britannia minor, Vasconia, et 
 Hispannia, cujus terrae regis sororem et filius Edwardus duxerat
 
 CHRONICON WILLELMI DE R1SHANGER. 37 
 
 uxorem, sirailiter commoti adversus eos odio exarserunt et in- 
 dignatione. Attamen ille inclitus comes Andegaviae, Karolus 
 filius Regis Franciae, parti comitis Leyc. favebat, frater suus ut 
 dicebatur fidei juramento astrictus. ? ^j>^^ &b ^-^>-c^^ . 
 
 Compositio pacis post bellum de Lewes. 
 
 Capitulum primum, super reformatione pacis regni Anglice et re- 
 conciliatione discordiarum in eodem regno motarum vel renovata- 
 rum, compromittitur in archiepiscopum Rotomagensera,episcopum 
 Lond., Petrum le Chaumberleyn, et H. justic. Angliee, et Sabi- 
 nens. episcopum, apostolicae tune sedis legatum, in arbitros seu 
 arbitratores. Data eis in omnibus plena potestate, salvo quod 
 circa captives vel modum liberationis eorum se nullatenus intro- 
 mittant. Secundum articulum, quod illud quod iiij. vel tres de 
 personis preescriptis super prsemissis in unam concordaverunt sen- 
 ten tiam stabitur, eorum diffinitioni quinto minime requirendo; 
 quod si duo Concordes fuerint tantum, non utrum eorum stabitur, 
 donee a quinto fuerit approbata. alioquin expirabit arbitrium. Et 
 tune stabitur illi formee quam nuper Magister de Templo paulo 
 ante detulit regi Franciae, donee aliqua forma pacis fuerit provisa. 
 Tertium, quod isti arbitrii jurabunt quod eligent consiliarios indi- 
 genas tantum, quos ipsi regi et regno noverunt utiliores. Quar- 
 tum, quod rex credat consiliariis suis sine personarum acceptione, 
 in justitia exhibenda et in ministris officialibus vel ballivis suis, de 
 Anglicis tantummodo et indigenis creandis, constituendis. Item, 
 antiquas cartas tarn de libertatibus quam foresta, et articulos quos 
 contra oppressiones justitiariorum^ vicecomitum et aliorum balli- 
 vorum faciat, rex inperpetuum observare. Consiliarii etiam pro- 
 videant, quod rex faciat moderatas expensas, nee in mensas liber- 
 tates exerceat, donee debitum antiquum fuerit relevatum, et de 
 suo vivere possit absque mercatorum et pauperum gravamine, et
 
 38 CHRONICON WILLELMI DE RISIIANGER. 
 
 in hiis provisionibus rex consiliatorum suorum adquiescet. Quin- 
 tum, quod arbitrium bona securitate valletur, et eo vallato vel 
 bene firmato et plene, obsides pacis dominus Edwardus, H. de 
 Almanniae, liberentur, ita quod ante liberationem eorum caveant 
 ydonee de pace observanda, et quod novam guerram aut discor- 
 diam non suscitabunt in regno, sed volentibus guerram vel dis- 
 cordiam suscitare, una cum aliis comitibus et baronibus pacem et 
 Fol. ill, arbitrium observare volentibus, totis viribus resistere erunt, quod 
 v > b - comitibus Leyc. et Glov. et aliis eis adhserentibus plena paretur se- 
 curitas, ne occasione aliqua prius factorum quoquomodo gravetur in 
 futurum. Septimum, (sic] quod cum promissum istud in regno 
 Anglise tractetur, et infra festum Pascse proximum ad ultimum 
 terminetur. 
 
 Diebus sub eisdemcommotaturba perorbemuniversumadvolans, 
 sacrosanctam Romanam ecclesiam, tanquam tocius pacis fontem et 
 magistram salvationis eternse, non mediocri verecundia reddidit 
 agitatam. Missus est igitur in Angliam dominus Sabinensis epis- 
 copus, a latere domini papse legatus cardinalis, ut regis et magnatum 
 corda ad pacem inclinaret, et discordantium mentes, depulso om- 
 nimodi rancoris nubilo, concordiee vinculo solidaret. Denique ad 
 hoc illo in partibus ultramarinis agente, ecce qui ad pristinum 
 statum et tranquillitatem reformandam accedere sperabatur, spem 
 pacis et in desperationem commutando, interdixit portantes vinum, 
 bladum, et hujusmodi victualia humanee vitae necessaria in regnum 
 Angliae, sub poena excommunicationis inhibendo, ne quis vinum, 
 bladum, et alia mercimonia in prsedictum regnum deferret. Cita- 
 vit insuper quosdam episcopos peremtorie, ut comparerent coram 
 se extra regnum prsefixis eis die [et] loco super obedienciam suam. 
 Sententiam excommunicationis fulminavit in comitem Leyc. et ejus 
 filios, Hugonem Dispensatorem, et omnes eis in consilio, auxilio, et 
 favore,habitatores quinque portuum et civitatem London., super ec-
 
 CHRONICON WILLELMI DE R1SHANGER. 39 
 
 clesiastico supposuit interdicto, raandatis per litteras suas Londo- 
 niae et Wigorniae episcopis et omnibus aliis suffraganeis Cantuar. 
 ecclesiee, et dictis Wigorn. et Loud, injungens unica voce, et virtute 
 obbedienciee praecipiens, quatimis dictos excommunicates vita- 
 rent in omnibus, et dictas excommunicationis sententias con- 
 servarent, et facerent singulis suis civitatibus et diocesis obser- p i. 112, 
 vari. Porro communicate consilio episcopi attendentes, sen- r a - 
 tentiam priorem et contra justitiam illatam, modo subscripto, 
 appellarunt. Omnibus Christi fidelibus &c. Ista appellatio apud 
 Redinges, item communicate consilio tocius cleri, recitatur et ap- 
 probatur, et sigillis omnibus roboratur. Barones etiam adventum 
 legati merito habentes suspectum, ei negantes ingressum, praedic- 
 tam appellationem approbant, et quia tocius communitatis res 
 agebatur, eamdem sigillorum munimine roborabant. Ut dicitur, 
 apposita sunt signa abbatum exemptorum et non exemptorum, ex- 
 cepto abbate de sancto Albano, qui praedictas appellationes sigillo 
 suo minime roboravit, propter reverentiam sedis apostolicae, quern 
 offendere non audebat, sicuti nee debebat, licet a multis multipli- 
 citer pulsaretur, et jacturam tarn spiritualium quam temporalium 
 bonorum una cum indignatione baronum et episcoporum irrecon- 
 ciliabiliter incurrere formidabat. Alexandro papa debitum uni- 
 verses carnis persolvente, dictus legatus, modo prsedicto perpessus 
 repulsam,[remeans, in summum pontificem extitit electus, videlicet 
 die Sanctas Agathse Virginis, et die dominica ante carniprivium 
 insigniis papalibus honorifice redimitus, qui postea Ottobonum 
 cardinalem apostolicae sedis legatum in Angliam direxit, de quo 
 inferius dicetur. 
 
 Supradicti marchiones in rebellione more solito surgentes, rupto Fol. 112, 
 pacis fcedere, et conventione inter eos facta penitus adnullata, r 
 dum comes Leycestriae cum copiis armatorum Marchiam peteret, 
 ut dictum est, perlustrantur provincias ultra Sabrinam et citra cum
 
 40 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 exercitu suo rapinis et praedis assueto, indigenas circumquaque 
 timore et tremore nimio concutientes, adeo ut ubicumque per- 
 vagarent compatriotse ad ecclesias consurgerent, in cimiteriis domi- 
 cilia construerent, et latitarent. Auctor hujus mail fuit ille pree- 
 cipuus Hamo Extraneus, preedo nominatissimus, et alii quam plu- 
 res, pululante tirannide sua, laxis crudelitatis habenis misere debac- 
 chati sunt. Robertus Walrand et Garrinus de Bassinggeburne, cus- 
 todes Bristoll. armata manu venientes diluculo ad Walingeford, ubi 
 rex Almannise etEdwardus obsides captivi tenebantur, insultum de- 
 derunt acriter ut eos raperent de custodia, sed nichil profecerunt. 
 Nam castellani quam tocius expergefacti eos repulerunt. Specta- 
 verant hii succursum et auxilium preedictorum marchionum, prout 
 inter eos statutum fuit, qui versus eos cum exercitu iter arripientes, 
 apud Persoram rumores accipientes reversi sunt, ex hoc facto et 
 die anticipate sauciati. Comes Leycestrise ex eorum rebellione 
 et fide rupta compulsus ad iram, habito super hoc consilio apud 
 Oxoniam, assumpsit secum regem Henricum, qui sine ipso ad illud 
 tempus nichil facere poterat, venerunt Wigorniam cum multitudine 
 Fol 112 niagna bellatorum contra marchiones, tanquam regni turbatores 
 v, a. et puplicos hostes, dum tacite videbatur tamen quod cor regis 
 una cum suis familiaribus inclinatum erat eis, eo quod pro rege 
 qui in custodia fuerat et occasione Edwardi adhuc obsidis, quern 
 multum dilexerant, guerram moverant. Nam ex bello de Lewes 
 ditionem ac odium trahererant ad invicem incestivum. Preefati 
 marchiones, licet numero pauciores fuissent, tamen de sua audacia 
 prsesumentes, ultra fluvium Sabrinee viribus restituerunt, pontem 
 Wigorn. fortissimum fregerunt et cseteros pontes per ripam civibus 
 trans vecturas dimensis in profundum ; sed in vanum laboraverunt 
 contra tot nobiles, et praecipue contra ipsum nobilissimum bella- 
 torem S. de M. F. resistere, quin et Lewelinum principem Wallise 
 jam a finibus suis egressum ad instantiam comitis Leyc., super eos
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 41 
 
 a tergo habentes, ad pacem venire compulsi sunt. Igitur ut Ed- 
 wardus a custodia solveretur, redierunt ad pacem, licet dura fuerat 
 [et] exitialis, nam ut eorum major pars terram Anglise per annum 
 evacuaret, sanxitum est; malum regno vel proceribus regni 
 interim molituri, sub pcena heereditatis perpendere ; et ad hoc 
 confirmandum tradiderunt castra quae habuerunt in custodia ; co- 
 miti Leyc. fere omnia quse erant per Marchiam a Bristoll. usque ad 
 Cestriam, sed et Cestriae facto escambio cum comite prsedicto ; alia 
 castra versus australes partes, Petro de Monteforti et aliis baronibus 
 sunt commissa. 
 
 Hiis itaque gestis, rex abiit ad Wodestok, ubi Nathale Domini Fol. 112, 
 tenuit solenniter. Sed comes Leyc. qui fertur habuisse c. et Ix. mili- v ' ' 
 tes stipendiaries, praeter alios innumeros sibi adheerentes in expedi- 
 tione, cui omnis Anglia inclinata fuerat et subjecta prseter Aquilo- 
 nem ulteriorem, qui adhuc conspiraverat contra eum instinctu 
 J. de Balyol et regis Scotise, a rege nunquam se absentavit, nee 
 aliquod magnum sine illo in regno agebatur, et omnia per ipsum 
 ordinata sunt. Sed nee rex, qui regnando quinquagenarius erat, 
 ubi pro umbra regis habebatur, adeo litteram suam perlustrare 
 non poterat vel peragere, nisi in conductu alterius et dispositione. 
 Paulo post, habito consilio London, super pace regni, in Ixo., ab- 
 solvitur a custodia comitis dominus Edwardus, qui tenebatur ob- 
 ses, nichil cum sui juris fuit, quin potius tractaretur adhuc volun- 
 tate comitis et filiorum suorum, quod Edwardus dissimulans pro- 
 cepere(?), eo quod opportunitatem expectabat evadendi. 
 
 Anno gratise M. cc. Ixv., ortis simultatibus conversus inter comi- 
 tem Leyc. et comitem Glov. Perturbationis causa principalis omni- 
 um dicitur extitisse, quod comes Leyc. regem tenuit in custodia, 
 ipsum pro voluntate sua ducens per regnum, omnia castra, civitates, 
 terras, et possessiones captivorum suae dominationi mancipando, 
 propriis custodibus in quibus magis confidebat introductis. Quod 
 
 CAMD soc. 15. G
 
 42 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 utique dicitur fecisse eo quod presciebat multos nobiles et potentes 
 Fol. 113, a proposito suo resilire. Et licet ista faceret, ne dominaretur eis 
 donee statuta Oxoniee pro voto irrefrangibiliter firmarentur, quia 
 nunquam oportet de aliqua firmatione solicitari, tamen injusti 
 interpretes magnanimitatem ipsius videntes et invidentes^ omnia 
 fieri ad destructionem regni et non ad edificationem dicebant, 
 comiti Glov. suggerentes ipsum de jure tamquam excellentiorem 
 hujus facere consistationes, et in ipsius redundare contumeliam 
 et contemptum quicquid in hac parte fiebat. Commotus igitur 
 comes Glov., materiam ultionis inquirens, torneamentum clamare 
 fecit apud Dunestaple, ubi convenient ipse et H. filius Simonis 
 primogenitus, utriusque partis capitanei. Adveniente siquidem 
 die^ congregavit ibidem fortitudinem robustam, tarn de marchianis 
 quam caeteris qui contra comitem Leycestriee conspiraverant, 
 sicut exitus rei probavit. Pacifici regis et consiliarii providentes 
 hujusmodi convocationes seminarium fore discordiee, et guerram 
 jam consummatam paulatim respirare, regem ad hoc induxe- 
 runt ut turneamentum prohiberet, quod et factum est. Sed 
 cum probibitionem adquiescere recusaret, comminans ad effectum 
 congressus procedere, non obstante aliqua prohibitione, proficisci- 
 tur ibidem comes Leyc., associate sibi H. Dispensatore, in manu 
 valida, Londinenses secum adducens, armis omnimodis ad bellum 
 prseparatos, qui, parti adversus terrorem incutiens, torneamentum 
 r o ^ impedivit. Non multum post item clamatur torneamentum parari 
 
 livore apud Norhamptoniam, et modo quo prius imped itur. Item, 
 comes Gloverniee de feroce factus ferocior, memoratos mar- 
 chiones qui debuerant ut dictum est regnum exivisse, sibi adjunxit 
 in adjutorium, Johannem de Warenna, Willelmum de Walence, 
 qui tune temporis applicuerunt apud Pembrok, et multos potentes, 
 largis donativis et promissionibus convocando exercitum suum 
 diatim, illisque resistentibus in Marchia, comes Leyc. adiit Here-
 
 CHRONICON WILLELM1 DE R1SHANGER. 43 
 
 ford., cum rege, cui necesse erat de necessitate facere virtutem, ut- 
 pote qui tune omnino fuerat suppositus. Elaboratum est per 
 episcopos et alios ad pacem componendam, sed quicquid tune 
 actum est, truffatorium erat et inane ; nam Edwardus, qui ad hoc 
 sperabatur insistere adjutor prsecipuus, et ferventior prce cseteris, 
 parte altera consentiente, cum ad spatiandum die Jovis in ebdo- 
 mada Pentecost, extra Herefordiam divertisset, a militibus comi- 
 tis Leyc. custodibus suis dextrarii velocitate recessit exinopinato, 
 cautela quadam vulpeculari fretus. Quern ecce Rogerus de Mortuo 
 Mari, non longe ab eis existens in insidiis armatus, sicut prae- 
 locutum fuerat, adduxit Wigorn. Omnes igitur marchisi et comes 
 Glov. et fugitivi atque incarceratorum amici venerant in fortitu- 
 
 dine grandi, et in brevi formidabilis admodum fieret exercitus, 
 
 i i. i -i . f^, fxi i Fol. 113, 
 
 qui cum toto comitatu subdiderunt sibi Lestnam, fealopesburiam, v , a. 
 
 Bruges, et Lodelawe, bellicis insultibus, ac demum, reddita Wigor- 
 nia, venerunt Glov., quod quidem castrum comes Leyc. multis 
 armatis instauraverunt, v. scilicet vexilliferis, cum sua familia, in 
 quo etiam erat Robertus de Ros et equites certi ; et Edwardus et 
 qui cum eo erant urbem expugnatam introierunt; qui in castro 
 erant, resignantes illud die sanctorum apostolorum Petri et Pauli, 
 juraverunt quod de caetero arma non portarent contra eos. E contra 
 Simon de M. F. castrum de Monemet. complanavit, exinde pro- 
 cedens versus Guamorgan ; et, cum summarii sub arupta montium 
 et silvarum procedentes, ad naves comparentes, ac pro parte 
 magna introducerentur, in Bristolliam [ut] navigarent,ecce exercitus 
 partis adversae magnus et terribilis ex adverse irruens, insultum 
 nautis ac caeteris in villa existentibus dedit acerrime ; ita ut rex et 
 comes relictis rebus suis in puppibus, ponte fracto et villa incensa, 
 in partes Herefordiae revertere compellentur, et ibidem morantes 
 mittitur regio mandato ad convocandum omnes servitium mili- 
 tare debentes. Interim comes Glovernise tempus opportunum
 
 44 CHRONICON WILLELMI DE RI8HANOER. 
 
 considerans quo proposito suo satisfaceret, pontes circumquaque 
 frangere preecepit, armatam manum undique constituens, quae re- 
 liquee parti vires pariter et victualia negaret, eo efficacius maliciam 
 susceptam perficere confidens. Sed comes Leyc. et ejus militia 
 alimentorum laboraret inopia, et administrationem subsidii destrue- 
 retur, unde factum est cum festinarent ad succursum regio citati 
 edicto, ab exploratoribus aut capiuntur aut praedantur, aut fugam 
 inire compelluntur. Symon junior cum aliis regni partibus circa 
 obsidionem castri de Peveneshia occupatus, cognita patris anxie- 
 tate, evocatis copiis militaribus, illuc maturatis gressibus contendit, 
 perveniens in festo sancti Petri ad Vincula ad oppidum de Kenil- 
 wrthe, facto infelici quieti ibidem indulsit et sopori. Comes 
 autem Glov. et Edwardus, cognito ipsorum adventu per sagaces 
 exploratores, cum exercitu magno et mirabili sero exientes de 
 Wigornia, summo mane pervenerunt apud Kenilwrthe, ibique mul- 
 tos nobiles in prioratu decubantes barones et vexilliferos circiter x., 
 videlicet comitem Oxon., Willielmum de Monte Caniso, et Ricar- 
 dum de Grei, cum multis aliis, ceperunt in lectis suis ex inopinato, 
 cum equis electissimis et sarcinis rerum opulentissimis. Simon 
 de M. F. junior, comperto priorum armatorum strepitu, in cimba 
 transvectus per vivarium subter prioratum, vix evasit ad castrum 
 tertio quartove commilitone. In crastino quidem, qui tune erat 
 dies dominicus, rex et comes Leyc. venientes cum exercitu de 
 Hereford usque Keineshayam, quse est villa episcopi in comitatu 
 Wigornise sita, diem crastinum consumarunt, non obstante quod 
 exercitus illius non procul abesset, qui tune cum triumpho rever- 
 sus de Kenilwrthe in civitate preedicta Wigornise resedit. Cum 
 igitur beUum hinc inde committendum in crastino putaretur, juxta 
 vocem dominicam, " Si vos persecuti fuerint in una civitate, fugite 
 in aliam," dominus rex et comes Symon iter arripuerunt sub ipso 
 noctis silentio versus Evesham,ubi ad regem repansandum et missas
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 45 
 
 audiendum exercitum suum reficiendum substiterunt. Praedictus 
 autem exercitus clarus valde et multo major quam suus, cujusprimae 
 aciei praeerat Edwardus, ultiori vero agmini comes Glovernioe, 
 comperto eorum recessu de Keinesheya, impetu admirabili eos p ] | 
 insequitur de Wigorn. usque ad Evesham. Porro comes Glover- ^ a - 
 niae et sibi adhaerentes, " quorum pedes veloces erant ad effunden- 
 dum sanguinem/' qui spreto juramento suo a comite Leyc. decli- 
 naverunt sicut dictum est, eidem tendentes insidias, omnem disci- 
 plinam bellicse congregationis, in conflictu de Lewes superius an- 
 notate tanquam hujusmodi penitus ignari, ab eo susceperant qui 
 in experientia militari temporibus illis omnibus anteponendus erat. 
 Unde tanto sagaciores effecti quanto peritiae ipsius pleniorem 
 habebant notitiam. acies suas ordinando et dissolubiliter statuendo, 
 exercitum suum reddiderunt impenetrabilem, et praecipue propter 
 ipsorum multitudinem, quae reliquam partem multo majori nume- 
 ro praecellebat. Egrediens autem Symon cum rege et exercitu 
 suo de villa de Evesham, cum montem quandam vicinam 
 ascendisset, ut ordinem caeterorum consideraret, et exinde ple- 
 nius instrueretur ad congrediendum, taliter suos ut dicitur allo- 
 cutus est, ( ' Per brachium Sancti Jacobi sapienter accedunt ; nee a 
 se ipsis sed a me modum istum didicerunt; nunc commendemus 
 Deo animas nostras, quia corpora nostra sunt (sic)." Hortaba- 
 tur Hugonem Dispensatorem et Radulphum Basset czeterosque 
 fi deles ut fugerent, tempora expectantes meliora, ut regno prodes- 
 sent, sed ipso moriente vivere recusabant. Tune experiri poterat ilia 
 Judica sententia quae dicit, " Justus ut leo confidit, et in Domino 
 sperans, absque terrore erit ;" * nam licet haberet castrum suum de 
 Kenilwrthe fortissimum et omnibus necessariis ad tuitionem mu- 
 nitissimum, in quo se idemnem contulisse, suosque recipisse potuis- 
 set incolumes, tamen maluit se campis exibere patentibus, ignomi- 
 
 * Prov. xxviii. 1.
 
 46 CHRONICON W1LLELMI DE RISHANGER. 
 
 Pol. 114, niosum judicans et reprobum ut ullo timore declinasse videretur qui 
 r ' b ' pro justitia mortem subire gloriabatur. Venientibus igitur hostibus, 
 occurrit eis metu mortis intrepidus, et in acies eorum confidenter se 
 ingessit, resistentes circumquaque prosternendo, viriliter prsecipi- 
 tando, ac sub equinis pedibus conculcando, tarn velociter ut om- 
 nes ipsius probitatem admirabantur. Tandem, equo cui insede- 
 bat gladiis et lanceis confosso, flos totius militiee, cunctis fidelitatis 
 et constantiee relinquens experimentum,flebiliteroccubuit, qui nobi- 
 literpugnavit, et non tarn victusquam mole magnitudinisceeteroruni 
 oppressus, morti inmisericorditer est addictus. Sed cum non sit 
 aliquis qui fraude malignantium circumveniri non possit, nee iri- 
 venitur aliqua pestis efficacior ad nocendum quam familiaris inimi- 
 cus, quis de casu ipsius miratur ? Qui cum eo commedebant, leva- 
 bant contra eum calcaneum suum, et qui dilexerunt eum in ore 
 suo lingua sua ei mentiti sunt, cor non habentes rectum cum eo, 
 nee fideles inventi sunt in necessitate ejus. Nam quidam ipsum 
 deserentes hostium multitudine valiant, in ore strenui militis decer- 
 tantes, eidem versa facie restiterunt, ad ipsius necem prsehibita con- 
 spiratione insistentes. Walenses, qui cum eo erant ad multa milia, 
 fugam primitus inierunt, ut bidentes ; qui in segitibus et gardinis 
 latitantes, ac per patriam circumquaque confugientes, inventi sunt 
 postea et perempti. Erant omnes ex parte domini Edwardi et 
 comitis Gloverniae rubeo signo in brachiis ambabus cruce signati, 
 ac alii ex parte comitis Leycestrise cruce alba ante et retro super 
 humeros dextros insigniti. 
 
 Et heec sunt nomina magnatum qui in hoc miserabili conflictu 
 ceciderunt: Comes Leyc., capitaneus eorum, capite truncatus, 
 
 pedibus et manibus amputatis, cuius capud uxori Rosreri de Mortuo 
 Fol. 114, *, . . 1X7 . . r /. . ,. 
 
 v0> a Man, in castro Wigornise praesentatur (Annnam ipsius adjuvet prae- 
 
 cursor Domini ! cujus capud saltatrici in convivio offerebatur) ; 
 Henricus filius comitis primogenitus ; Petrus de Monte Forti 
 senior, in despectum decollatus est ; Hugo Dispensator ; Radul-
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 47 
 
 phus Basset; Willelmus de Maundevile; Johannes de Bello 
 Campo, qui eodem die primo vexillum erexit ; et multi alii, et 
 armigeri, in eodem lamentabili campo reddentes terrse corpora, 
 beatas animas ut credimus in coelo intulerunt. Capti sunt et vul- 
 nerati, Guido de M. F. filius comitis, Johannes filius Johannis, 
 Henricus de Hastinges, Humfridus de Boun junior, Johannes de 
 Vesci, Petrus de M. F. junior, et multi alii in captivitatem abducti, 
 et diversis locis vinculis mancipati, terris suis in alienum domi- 
 nium vinculo distributionis translatis. Quorum quidam postmo- 
 dum in carcere vitam finierunt, quidam gravi redemptione libe- 
 rati sunt. Guido de M. F. apud Doveriam incarceratus, evasit, 
 de quo postea dicetur. Sed et dominus rex in eodem bello gravi- 
 ter vulneratus extitit, et fere morti ex inproviso adductus. Com- 
 missum est istud bellum cruentissimum ij. non. Augusti, qui tune 
 erat dies Martis, et vere dici potuit in quo tot nobiles brevissimo 
 spacii intervallo, scilicet inter primam et tertiam, occubuerunt, 
 eorumque exercitus equestris contritus loco prsedicto et convictus. 
 Eadem hora per diversa regni loca tot fiebant tonitrua, tanta sub- Fol 
 secuta est obscuritas et opacitas durans fere per dimidium unius v, b. 
 horae spatium, quod omnibus terrorem inestimabilem induceret, 
 ipsa etiam mirabilis aeris inmutatio tarn subito superveniens. In 
 aliquibus vero etiam monasteriis religiosorum fratres in choro 
 psallentes, alter alterum paulo a se remotum vix cognoscere pote- 
 rat, aut in codicibus coram eis scripturam discernere, propter 
 opacitatem. Explicit bellum de Evesham, commissum videlicet 
 anno Domini M. cc. Ixv. 
 
 Prsedicto modo, baronibus apud Hevesham occumbentibus in Fol. 105, 
 
 . . v a. 
 
 bello ibidem commisso, sicud dictum est, cum ad universorum 
 notitiam pervenisset illius diei consummatio, dimissa leetitia, la-
 
 48 CHRONICON WILLELMI DE RISHANQEB. 
 
 mentation! se dederunt universi, preecipue religiosi qui partibus 
 illis favebant, vel favere credebant, et merito, nam sine morae dis- 
 pendio mittuntur a latere regis et magnatuum regi assistentium sa- 
 tellites, qui non solum et postfsicj terras et possessiones occisorum 
 in bello et captivorum, necessaria etiam bona tarn spiritualia quam 
 temporalia religiosorum diripienda violavere, occuparunt, nulli par- 
 Foi 105 centes ordini, dignitati, seu ecclesiasticee libertati. Vocatis insuper, 
 v, b. paucis diebus interpositis, ad parliamentum Winton. comitibus, 
 baronibus, episcopis, abbatibus, prioribus, et aliis ecclesiarum pre- 
 latis edicto regio, sub amissione omnium bonorum, dominus rex 
 et multi magnates, qui quasi reges dicebantur, regale dominium sibi 
 protectum usurpando,eo quod regem tanquam acarcere liberassent, 
 interemptis illis in quorum custodia ducebatur, infinitam pecuniam 
 ab eis inmisericorditer extorserunt, abbates et quasc unique donios 
 religionis tantse subpeditationi mancipando, quod vix aut nunquam 
 poterunt respirare. Ex hoc solummodo sumentes occasionem, 
 quod antedicto comiti Leyc. [pro] utilitate regni, libertate eccle- 
 siastica militanti, sicud praedictum est, sine roboris adminiculo, sine 
 familiaritate secularium, sine etiam (sic) orationum beneficia, more 
 pietatis, impenderunt. O nimis amara malignitatis affectio ! pro scis- 
 maticis et hereticis ac perfidis Judseis ab ecclesia catholica divinse 
 miserationi devotis prsesentatur oratio, et pro militibus Christi 
 Christum deprecantibus dolenda incutitur afflictio ! Tantis eisdem 
 diebus inauditis tallagiis et variis extortionibus infestantur viri 
 preecipue religiosi, imm'o potius excoriantur, quod non valet lingua 
 recitare. Sane igitur comitis jactura irrestaurabilis et seevitia pro- 
 sequencium, ac generalis ecclesiae titubatio, pias Christicolarum 
 mentes in fletus tristitiam commovisse, divinam clementiam circa 
 veneraridum comitem mirabiliter operare fama referente, omnibus 
 longe lateque nunciatur : Dominus noster Jhesus Christus, qui ex 
 habundantia suee pietatis abstergit omnem lacrimam ab oculis
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 49 
 
 sanctorum, invictissimi viri constantiam insuperabilem, fidei puri- 
 tatem, et pacientiam et invisibilem(?), infra breve tempus suae mor- 
 tis, crebris cepit ostendere miraculis. Quid ergo ? suspiria mutan- 
 tur in laudis prasconia, et revixit pristinae Isetitiae magnitudo. Con- 
 cepto igitur fidei fervore, ad spem firmiorem eriguntur universi 
 Christi fideles, firmiter sperantes per bonitatem ipsius qui superbos 
 reducit et exaltat humiles, a pressuris malignantium quandoque 
 relevari. 
 
 In illo parliamento Wintoniae convocato, videlicet in festo Fol. 106, 
 Nativitatis beatae Marias proximo post bellum de Evesham, qui- r ' a< 
 dam abbates et alii praelati indignationem regis perhorrescentes, 
 eundem reddere placabilem facta redemptione decreverunt, cre- 
 dentes deinceps ab oppressionibus raptorum protegi, et optata 
 tranquillitate regiae protection! restitui. Sed regis ira mediante, 
 pecunia mutuata resurgunt undique magnates, videlicet dominus 
 Edmundus, G. comes Gloverniae, R. de Mortuo Mari, Johannes 
 Giffard, et multi alii, propriis emolumentis inhiantes, qui nichilo- 
 minus pari ferocitate eos infestarunt, non obstante aliqua redemp- 
 tione prius regi facta, nee littera protectionis obtenta causa quietis 
 obtinendae. A qua flagitiosa inquietatione quidam abbates, sibi 
 sagacius praecavere sperantes, et ex praemanifestis injuriis certifi- 
 cati regis tuitioni ad propria remearunt, sed postmodum per 
 eandem viam inviti subire dissimularunt, et regis injuriis afflu- 
 enter onerati reverterunt. 
 
 Ad festum sanctae Luciae Virginis ejusdem anni, convocavit rex 
 exercitum suum apud Norhamton., [ut] Symonem de Monteforti 
 juniorem caeterosque magnates insula de Axyholm latitantes 
 hostiliter impeteret, invitatis tarn prece quam preetio comite Sancti 
 Pauli, filio comitis Burgundies, aliisque copiis militaribus de par- 
 tibus transmarinis, quibus terras exheeredatorum contulerat et pro- 
 miserat, sicut comiti de Sancto Paulo, quern comitatu cinxerat Nor- 
 
 CAMD. SOC. 15. H
 
 50 CHRONICON WILLELMI DE BISHANGER. 
 
 folchiae, licet saysinam non suscepisset terrarum, nee personaliter 
 partes illas adire praesumeret, sciens comitem Rogerum le Bygot, 
 Pol. 106, virum bellicosum, ei desideranter obviasse. In ilia expoliatione, 
 l0> b< quae more solito acrius exigebatur, eo quod ardentius flamma 
 furoris incendebantur contra regem exhaeredati, a proprio solo in- 
 misericorditer ejecti, inestimabilia gravamina sustulerunt viri reli- 
 giosi servitium militare debentes. Et quia fidelibus protegi de- 
 berent tempore hostilitatis, et defendi ab omnibus, conculcati 
 facti sunt praeda bellicosis. Sed difficile est singulorum detri- 
 menta referre. Saltern de vexationibus ecclesiee Sancti Albani 
 aliquid dicatur. Dominus Albanus ad locum praedictum suos 
 transmittit milites, quos ducebant archidiaconus et camerarius 
 ejusdem loci, ut dictos milites domino regi praesentarent ad mit- 
 tendos, vel si vidissent utilius pecunia redimendos. Cumque 
 ibidem a festo Sanctse Luciae usque ad festum Sancti Vincentii 
 proximum sequens cum xx. equis dies (sic} continuassent, in multis 
 expensis et angustiis, dominus rex pro quolibet milite Ix. marcas 
 exegit a viris religionis servitium militare debentibus, et pro mili- 
 tibus finem facere volentibus. Existentibus ibidem regibus An- 
 gliae et Almanniae, regina etiam et legato cum exercitu magno et 
 formidabili, procurantibus illis qui pervigili studio circa pacem 
 formandam solicitabantur, mittuntur etiam viri providi qui Simo- 
 nem cum spe salutis ad deditionem invitarent. Ille vero, licet 
 primo remitteret, novissimo tamen victus amicorum suorum per- 
 suasionibus, arbitrio legati, regis Almanniae avunculi sui, et P. 
 Basset se submittens, eorum dispositioni stare spopondit, salvis 
 vita et privatione membrorum, perpetua quoque incarceratione ex- 
 cepta. Et sic, acceptis obsidibus, prassentias regis apud Norham- 
 ton se praesentavit. duo cum pervenisset, procedens rex Al- 
 mannia3 coram rege Angliae, Symoni de vitee suae salvatione regra- 
 v, a. ciavit, nemini inputandum quod a morte fuisset ereptus, nisi Deo et
 
 CHRONICON W1LLELMI DE RISHANGER. 51 
 
 ipsi soli. Audito quidem comitis occasu in castro de Kenilwrthe, 
 cogitabant qui ibidem erant ipsum in spiritu furoris sui jugulasse, 
 nisi protectio Simonis impedimentum intulisset. Ob quam cau- 
 sara a rege Angliae in osculo pacis mansuete susceptus, et pleni- 
 tudinem gratise suse magnifice optinuisset, si seevitia comitis 
 Gloverniae cseterorumque marchionum permisisset. Sed quia in 
 vitam patris sui confederati effectum maligni desiderii comple- 
 verant, pro certo sciebant, quod eos inexorabili odio persequeretur, 
 ideoque ad ipsius cseterorurnque exheeredationem et proscriptionem 
 totis viribus insistebant. Factum est autem variis examinatis 
 consiliis et propositis contradictionibus, demum super hoc descen- 
 derunt, ut castrum de Kenilwrthe resignaret, regnumque exiret 
 quingentas marcas singulis annis de fisco percepturus, quousque 
 pax in Anglia serenitior reformaretur, conditionesque interpositas 
 sigilli sui munimine, cum preestatione juramenti, roboraret, ne 
 contra formam hujus compaginationis venire praesumerat. Cum 
 ea concordia discordans, et a pietate caritateque poenitus exclusa, 
 nathale solum abjurare^ et tanquam vir sanguinum ignominiose 
 deserere. Castrum siquidem adeunt, ad resignationem castellantes 
 hortantur, mortem intentant et frustra terrores incutiunt. Porro 
 qui in castro erant, super prsemissis certificati, omnia suee saluti 
 contraria fore perpendentes, quia capitaneo suo a regno expulso 
 certum erat eos in priorem devenire conditionem, ad alia se con- 
 vertant consilia ; et licet nunc persuasionibus [nunc] minis pulsa- 
 rentur, ut praesidium regi resignarent vel domino Simoni, qui in 
 conducto a domino rege ei deputato ad hocilluc advenerat; tamen, 
 de loci munitione confisi, responsa dederunt, nullam accepisse cus- 
 todiam a Symone, sed de comitissa paulo ante a regno expulsa, v, b. 
 nee ullo viventi de resignatione respondere nisi ipsi soli et in sua 
 prsesentia. 
 
 Erat autem castrum illud fortissimum quasi inexpugnabile, 
 machinis et tormentis jaculatoris almericis et sindonis necessariis ad
 
 52 CHRONICON WILLELM1 DE BISHANGER. 
 
 modum munitum, et omnibus castris regni dissimiliter instaura- 
 tum, quse sufficiebant per multa annorum curricula ad obsidionem 
 expectandam, dummodo de discreta et sufficient! farailia sibi 
 providissent. Sed erat numerus virorum excedens M. et cc., et 
 uxores eorum cum ancillis liij., quse ad confusionem steterunt non 
 ad defensionem. Egredientesque per singulos dies, circumjacentes 
 provincias diripiendo preedas opulentissimas reportarunt, nullius 
 incursiones formidantes. Denique rex sufficere sibi credens ad 
 victoriam, quod Symonem praedicto modo subjugasset, regressus 
 est London., ducens secum ilium cujus occasione tantam convoca- 
 verat militiam, ut de ipso facerent sicut mente conceperant. 
 
 Secundee aciei prsefuit rex, habens secum omnes Francigenas, 
 comitem de Wendosme et Henricum de Seulth. Tercise aciei 
 prseerat Robertus filius comitis Flandriee. In quarta fuerunt 
 Romani et alii de Campania ; post illos veniebant illi de Pyregord, et 
 balistariorum magna multitude. Prima acies, quam rexit Philippus 
 de Monteforte, obviavit comiti Jordino, qui erat consiliarius et so- 
 lacium Menfridi, prsevalens et prseeminens omnibus qui cum illo 
 
 erant, et captus est ceeteris alium bellum faciebat comes 
 
 Gawanus avunculus illius, qui erat major omnibus et potentior. 
 Illi obviavit rex cum sua acie, et concrevit eos. Menfridus retro 
 autemmorabatur quantum ad tractum balistee, habens ante se omnes 
 pedites et sagittarios, et processit obviam regi. Rex vero prope- 
 Fol. 107, rans a( j Menfredum, penetravit omnes pedites et pertransivit. 
 Quo viso, Menfredus nimis confusus terga vertitur, quern fugarunt 
 per totam villam de Bonevente et ultra ; tanta facta est interfectio 
 in ilia fuga, et tot aducuntur captivi, quod non erat numerus. 
 Capti sunt in illo conflictu comes Jordanus et filius ejus, qui 
 strenue egit in illo bello, et prse ceeteris omnibus partis adversce lau- 
 dabilius dimicavit. Capti sunt tot comites, barones, et mediae
 
 CHRONICON WILLELMI DE BISHANGER. 53 
 
 raanus milites, quod estimabatur redemptio eorum ad centum 
 libras et amplius. Audita tali victoria, illi de Capua et de Naples et 
 tota terra Calabrise se subdiderunt regi Karolo. Illi vero de Cicilia 
 fugaverunt de finibus suis ilium capitaneum, quern ex parte sua 
 constituit Menfredus. Commissum illud bellum die Veneris ante 
 medium Sextuagesimse. In crastino inventus est equus Menfredi, 
 quern armiger unus habebat, dicens quod ille qui insederat mortuus 
 est ad mensam, et quern cognatus fuerat germanus illius, et agnitus 
 est ab eis et reptatus est ad exercitum regis, et agnitus a comite 
 Jordano et ab omnibus qui prius eum cognoscebant. Interrogatus 
 armiger si sciret ubi corruit, respondit se scire, et ducti sunt illuc 
 
 comes de Caserte et frater ejus comitis Jordani [Literam 
 
 misit] comiti de Flanderes films ejus Robertus, qui in prsedicto 
 bello tertiam aciem regebat, quee quidem litera statim in Angliam 
 ad regem et legatum transmittitur. 
 
 Diebus sub eisdem fama discurrente, cum devulgaretur quod 
 Symon minor de Monte-Forti, qui quasi tenens viam prostrationis p i t 107 
 et pedem ad propriam hsereditatem sibi de jure spectantem iredi- r > b - 
 turus, modo supradicto evasisset, multi exheeredati, ad castrum 
 de Kenilwrthe fugientes, cum eis qui in munitione erant foedus 
 inierunt, viribus et augmentatis exierunt, circumquaque singulis 
 diebus partes proximas devastantes, multiplices copias ad in- 
 staurationem castri secum reportando, animatiores effecti pro 
 Symonis evasione, quern credebant circa statum illorum esse 
 solicitum, et in procurandis auxiliis de cognatione sua et patris 
 sui in partibus transmarinis vigilanter intentum. Castrum in- 
 super de Tykehille adeuntes occuparunt, custodibus infra re- 
 pertis aut in ore gladii csesis aut vinculis mancipatis. Multa 
 etiam prcedia et vivaria tarn domini regis et domini Edwardi quam
 
 54 CHRONICON WILLELMI DB RISHANGER. 
 
 aliorum sibi adversantium destruxerunt, universam provinciam 
 frumento et aliis victualibus nudaverunt, ut cum rex ad illas partes 
 contenderethostiliter alimenta deficerent. Sed tantiset ampliori- 
 bus insolenciis non sufficientibus eisdem ut regem provocarent, 
 ad eos inpetendum quern avide expectabant, ad majoris furoris 
 irritamenta se convertunt, omnibus castris et civitatibus per An- 
 glian regiae celsitudini subjugatis, cum solummodo ad ilium locum 
 de Kenilworthe in medio regni situm certum haberent refugium, 
 tantummodo et non alibi satis admirandam ostendunt audaciam. 
 Nam cursorem regis ad fines illorum infeliciter divertentem compre- 
 hendunt, manum amputant, et amputatam domino regi prsesentan- 
 dam ex parte heereditatorum remittunt. Et sicut annus precedens 
 fluctuante nubilo tempestatis, ita et iste, nulla serenitate arridente, 
 civili turbatione transiit agitatus, cervices de Kenilworthe anno 
 subsequent! relinquens edomandos. 
 
 Fol. 107 Anno gratiee M. cc. Ixvj. convocavit rex exercitum suum apud 
 v 5 a - Oxoniam, infra quindenam Paschse, ad haereditatos inpetendum et 
 castrum de Kenilwrth obsidendum, ubi juxta regis edictum qui- 
 dam servitium militare debentes convenerunt, quidam venire re- 
 cusaverunt, dicentes eos ter vel quater in anno in expeditionem 
 procedere, vel contra statuta regni et leges citari tociens infra an- 
 num, vel istis qualescumque alias excusationes similes pro se pro- 
 ponentes. Cum qui prsesentes aderant, consilium inientes, sanxe- 
 runt nuncios solemnes de castro nunciare, qui tarn ex parte legati 
 quam domini regis custodes illius consulerent ad resignationem 
 castri et moverent. Missus igitur W. archiepiscopus Edessanus, 
 Anglicus et tune temporis in Anglia moram continuans, circum- 
 spectus et eloquentia commendabilis, ad locum pervenit desti- 
 natum, nee tamen castrum preesumens intrare, licet internunciis 
 et mediatoribus pacis et concordise, .... transmissis, eundi et 
 remeandi tranquilla libertas debeat concedi. Audita severitate
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 55 
 
 castellanorum, ad prioratum canonicorum ejusdem villas decli- 
 navit. Comperto autem ipsius adventu, in castro a custodibus in 
 exenniis liberaliter respicitur, et a ministro exennia eidem defe- 
 rente qui eum precognoverat taliter praemunitur, ut idem archie- 
 piscopus ore proprio postea confitebatur patri et dominae rever- 
 endee, " Suspicatur de nobis in castro non modice ; caveatis nequa- 
 quam in eorum confusionera seu detrimentum promulgatis, quod 
 si forsitan ex officio a legato nobis injuncto faciatis, quod absit ! 
 sciatis nos capitalem subire sententiam." Credebant enim quod 
 ad fulminandam in eos excommunicationis sententiam adventaret. 
 Interea castellani de regis adventu super eos hostiliter edicto quanta Fol 1 
 possunt et diligentia et solicitudine communire satagunt, victui v, b. 
 necessaria, armorum genera, greges et armenta de circumjacente 
 provincia trahentes, et quaecumque obsessis possunt preestare sub- 
 sidium, cursu quorum hospitem sperabant ad obsidionem solven- 
 dam remedia procurare. In partibus enim ultramarinis circa copias 
 militares colligendas intendebat, sed secus propositum suum in- 
 pedimentum preestitit rex Franciae, non permittens ipsum ad partes 
 istas cum hostili manu remeare. Tandem disposito exercitu, 
 obsesso castro, locatis in girum legionibus, tentoriis et papillioni- 
 bus congrua statione dispositis, castrum vallatur obsidione, demum 
 machinis erectis, et petrariis jaculatoriis castrum molestiis non 
 cessant fatigare, sed nee die nee nocte requiei operam dantes, 
 verum crebris lapidum inmissionibus instantia continua muros 
 et domicilia debilitant. Munitio nichilominus per singulos dies 
 egrediens, super eos cum sagittarum ictibus, lancearum, gladio- 
 rumque transverberationibus, a multis spiritum exalare fecerunt, 
 greges quoque extra castra ad pascua minantes in conspectu exerci- 
 tus, saspius conflictum casteris inferunt, et redeunt cum victoria. 
 De parte domini Edmundi filii regis ex industria magna para- 
 tur turris lignea, sumptuosa valde, mirandse altitudinis et lati-
 
 56 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 tudinis, [et] ad murum per ingenium aptatur, in qua per loca diver- 
 soria collocati fuerant cc. balistarii et amplius, ut inclusis telorum 
 et sagittarum inmissionibus dispendia incuterent. Sed erectus 
 mangonellus interius, non cessabat donee earn assidua lapidum 
 Fol. 108, reverberatione penetrando concrevisset. Alia quoque machina 
 r a - ex parte domini regis nimis admiranda, quae propter magnitudi- 
 nem ursus vocabatur, varias infra se divisiones continens ad sa- 
 gittarios interducendos, ad nocumentum obsessorum erigitur, contra 
 quam quaedam petraria aptatura satis artificiosa viriliter reverbe- 
 ravitj quod multo tempore vim ministrandi et saeviendi amisit. Hoc 
 enim apud eos voluntarium, ut singulis machinis propter illarum 
 veheraentiam et terribilem aspectum propria nomina imponerent. 
 Bargis etiam de partibus Cestriae sumptuosis laboribus transvectis, 
 ad assiliendum castrum per aquam, sed nichil proficientibus. Qui 
 de foris erant nichil relinquunt intemptatum eorum qui castellanis 
 possunt augere molestias, et ad optinendum castrum tribuere facul- 
 tatem, nichil tamen attemptantes per fossores et subterraneas vias 
 ad suffodiendum muros, quod quidam ingenium in hujusmodi ne- 
 gotiis non modicam optinendi votum consuevit praestare fiduciam, 
 et inclusos de victoria reddere desperates. A mane usque ad 
 vesperam apertae sunt januae. Et cum durasset obsidio a festo 
 Pentecostae usque ad festum sancti Martini proxime sequentem, 
 nunquam factus est assultus communis ab exercitu regis, sed fere 
 singulis diebus egressis castellanis et audacter se offerentibus, oc- 
 currunt agmina militum, equitum et peditum, impetuose capita 
 pariter et corpora relinquentes ibidem. Miles quidam strenuus 
 generosi sanguinis in conflictu graviter vulneratus, captus, ad 
 castrum adductus, in fata concessit, positusque honorifice in 
 feretro, cereis circumquaque appositis, ducitur extra castrum, ut 
 venientes amici sui de parte regis ipsum pacifice asportarent, 
 r, b. juxta votum suum intumulandum. In hoc facto commendatur
 
 CHRONICON WILLELM1 DE RISHANGER. 57 
 
 urbanitas castellanorum. Instant de foris, cum xi. petrariis lapi- 
 des in castrum die noctuque incessanter jactantibus. Legatus 
 videns quod nichil proficiunt, nititur ut ipsis et aliis exhaeredatis 
 terrae suee restituantur, marchionibus contradicentibus et minas 
 tumide minis acQumulando quod in ipsum legatum insurgerent. 
 Sed in eos excommunicationis sententiam fulminans, sicuti 
 facere credebatur, eo quod tanquam pacis perturbatores terras 
 caeterorum detinebant occupatas. Eliguntur per dominum regem 
 et optimates suos xij. viri excelsae dignitatis, prudentia circum- 
 specti et experientia comprobati, ad tractandum de pace regni et 
 statu exhaeredatorum; quorum ordinationi praedictae pacis negotium 
 est commissum. Legato quoque et domino Henrico filio regis Al- 
 manniae, per eos xij. sic data est potestas ut si quid ex ordinatione 
 praedictorum xij. virorum remaneret, quod perfection e et mutatione 
 indigeret, suo possent judicio conformare. Citantur igitur ab- 
 bates, priores altiores, propositum habentes, tarn exempti quam 
 non exempt!, per totum regnum, ut vj. kalendis Novembris apud 
 Norhamptoniam convenirent, sub poena excommunicationis, quam 
 ipso facto incurrerent si mandatum legati adimplere neglexerunt. 
 Citantur et archidiaconi universi, per quos citationes fieri debe- 
 rent, prsedictos ut sub poena praedicta prasdicto loco personaliter 
 accederent, nomina abbatum et prioratuum sui archidiaconatus 
 sub sigillo suo legato fideliter intimanda ; et a Norhamtonia col- 
 loquium amoventes usque Coventream juxta Kenilwortbe, ad 
 festum Omnium Sanctorum convenerunt omnes religiosi totius F , 
 regni, una cum barnagio et caeteris regni magnatibus, ut interes- v, a . 
 sent, ubi dicti ordinatores ordinationem suam promulgare debe- 
 rentur. Quod et factum est. Castellani formam pacis non ac- 
 ceptantes, castrum reddere recusarunt, et ad resistendum se para- 
 verunt. Legatus in insigniis cum omnibus aliis prelatis similiter 
 redeuntibus, excommunicationis sententiam fulminavit in eos. Ipsi 
 
 CAMD. SOC. 15. I
 
 58 CHBONICON WILLELMI DE UISHANGER. 
 
 vero, erectis circumquaque per muros castri vexillis et penecellis 
 innumeris, omnes reddiderunt, admirantes quod tarn mirabiliter re- 
 bellare praesumebant. Vocantur et carpentarii per totum regnum 
 ad machinas faciendas et edificia construenda, quia credebant ibi- 
 dem hicinare (?) circa obsidionem. 
 
 Rege taliter cum toto posse suo circa castri expugnationem 
 existente, exheeredati scientes alteras partes regni militari copia 
 destitutas, currunt undique, vastantes omnia, deprsedantes uni- 
 versa quse poterant sibi subjugare ; accedentes ad insulam de 
 Ely, in vigilia sancti Laurentii earn occupant, exeuntes singulis 
 diebus circumjacentem provinciam devastantes, omnia vitse ne- 
 cessaria secum in insulam reducentes et restaurantes. Proficis- 
 citur episcopus loci cum paucis ad regem, eventum rei nuncia- 
 turus. Indignanter est receptus, et ei casus inputatur. Citantur 
 comitatus cum plebe ad eos vallandos ; exeunt heeredati nichil 
 fortitudinis concipientes, et plebem introire compellerunt. Villam 
 de Norwic. fortiter assiliendo depreedabant, spolia secum reportan- 
 tes ad habundantiam ; similiter Cantebrigiam, Judeeos et alios 
 quos volebant ducentes in insulam et ad votum redimentes. Gives 
 v o j, t de Len. accedentes ad regem, libertates suas amissas petentes sibi 
 reconcedi, promittebant insulanos vivos vel mortuos sibi praesen- 
 tari, dummodo negotia sua per regem promoventur. Quibus con- 
 cessis, et obtenta securitate de eisdem, congregaverunt infinitam 
 multitudinem de plebeis, cum navibus quamplurimis balistariis 
 onustis et sagittariis, omnique armorum genere refectis, ad eos 
 impetendum. Johannes de Ensle cseterique instructi de ipsorum 
 adventu, statuentes aliqua agmina locis congruis, demissis vexillis, 
 fugam fingunt, ut ceeteros adhuc in navibus animarent ad terram. 
 Festinantes deinde redisse super eos applicatos et omni parte 
 concludentes jugulant, revertere volentes ad naves gladiis obviant, 
 iiij. bargis cum multis navibus retentis, ceedem fecerunt lion mo- 
 dicam. Sicque in illo conflictu multis occisis et carceri mancipatis,
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 59 
 
 [et] in aquis submersis, paucis ad Len. reversis pro voto triumph! 
 itur. 
 
 Legatus et comes Gloverniae et ceeteri, qui duodenario numero 
 fuerant electi ad pacem componendam, nituntur ut exhseredati 
 et etiam castellani, facta redemptione pro transgressionibus suis, 
 terras suas in possessiones recuperarent. Rogerus de Mortuo Mari 
 et caeteri marchiones, nimis igitur timentes quod terras amittere 
 deberent sibi collatas, et immo violenter occupatas, in necem 
 comitis Glov., ut dicitur, conspiraverunt seditiose sibi inferendam. 
 Unde recedens idem comes et alii multi, ad terras suas protegen- 
 das ab eruptionibus insulanorum, regem cum paucis in obsidionem 
 dimiserunt. Castellani nimia laborantes alimentorum inopia equos 
 comederunt, de nova refectione febricitantes, morbosi facti sunt, 
 finierunt atque propter hoc de pace tractare curarunt (?). Facta 
 est ergo composito, anulo regio signata, ut ad Symonem in partibus 
 transmarinis mitterent, et si eos non succurreret infra tern- -p i. 109, 
 pus xij. dierum sicud in compositione continebatur, ex tune die r > a - 
 praefixo castrum resignarent. Datis igitur obsidibus, destinantur 
 ad Symonem nuntii, formam prsedictam eidem intimaiites, et sine 
 spe alicujus auxilii contra festum sancti Martini reddiderunt. 
 
 Ad Nathale proximum sequens erat dominus rex apud Oxoniam, 
 et legatus multique magnates specialiter vocati ad pacem faciendam 
 inter comitem Glov. et Rogerum de Mortuo Mari ceeterosque 
 marchionum ab obsidione de Kenilwrth cum rancore decedentes 
 et exinde versus London, iter arripiens, ubi festum sancti Ed- 
 wardi sicut ei moris erat pariter et devotionis, vocatis archiepis- 
 copis, episcopis, abbatibus, et aliis ecclesiarum prelatis, comitibus, 
 baronibus, prout decebat regiam excellentiam, cum ingenti gaudio 
 solempnizavit. Legato in sedili regio collocato, singulisque ferculis 
 coram eo primitus appositis, et postremo coram rege, unde mur- 
 murabant multi in aula regis indignantes quod alienigenam in suo
 
 60 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 regno et in festivitatibus suis ei preefecisset. Ad illud festum 
 invitatus comes Glovernise, venire recusavit, suspicans aliquod 
 sinistrum ab emulis suis in curia procurari. Nuncios suos domino 
 regi destinavit, ut dicitur, monens et exhortans, ut a consilio suo 
 alienigenas amoveret, ut provisiones Oxon. bonas et utiles regno 
 inviolabiliter teneret et per regnum tenere faceret, et promissa sibi 
 apud Evesham adimpleret. Sin autem, ei si quod utile videretur 
 faceret, ne miraretur. Habito igitur diligenti tractatu, tarn circa 
 hujusmodi mandatum quam circa hseredatos qui insulam de Ely 
 occupatam detinebant, omnes provincias licencia liberiori devas- 
 Fol. 109, tando, edicto regio citantur comites, barones, archiepiscopi, epis- 
 r ' "' copi, abbates, et omnes communiter militare servitium debentes, 
 ut ad festum Purificationis beatee Virginis proxime sequentem apud 
 Sanctum Edmundum cum equis et armis modo omnique sufficien- 
 ter instructi convenient, ad insulanos impetendum. Omnibus quo 
 in adventum regis die et loco convenientibus, comes Gloverniae 
 se absentavit, in confinio Wallise copiosum congregans exercitum, 
 ad marchiones suos inimicos ut creditur persequendum. Missis 
 denuo legationibus, videlicet J. de Warennia et W. de Walence, 
 ut veniret ad parliamentum, renuit, litteras patentes faciens signo 
 suo signatas, quod nuncquam arma portaret contra dominum 
 regem nee filium suum Edwardum, nisi se defendendo, sed inimi- 
 cos suos, scilicet R. de Mortuo Mari et caeteros pro posse suo sup- 
 peditaret. Hoc fecit per consilium, quod notam proditionis sibi 
 formidabat impositam. 
 
 Anno gfatise M. cc. Ixvij., vocatis edicto regio totius regni mag- 
 natibus cum equis et armis ad obsidendum insulam Elyens. ut 
 dictum est, episcopis [et] abbatibus militare servitium debentibus, 
 apud Sanctum Edmundum convenientibus ad parliamentum, cum 
 aliis ecclesiarum rectoribus per legatumcitatis,primo et principaliter 
 rex et legatus articulos subscriptos exigebant a clero, scilicet ut
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 61 
 
 omnes prselati et rectores ecclesiarum decimas suas concederent 
 de tribus annis sequentibus et de anno proximo praeterito, quan- 
 tum dabant baronibus ad custodiendum mare contra alienigenas. 
 Ad hoc respondebatur quod guerra incepta fuerat per iniquam 
 cupiditatem, et adhuc durat, et ideo necessarium esset hujusmodi 
 petitiones pessimas praetermittere, et de pace regni tractare, et 
 parliamentum suum ad utilitatem ecclesise et regni convertere, p i. 109 
 non ad tortionem denariorum, praecipue cum terra tanto destructa v a - 
 sit per guerram quod vix aut nunquam respirare poterit. Item 
 petitum est ut ecclesise taxatae fuissent per manum laicorum justa 
 et alta taxatione, ad valorem omnium bonorum. Ad hoc respon- 
 debatur, quod non est ratio, sed contra justitiam omnimodam, ut 
 laici de decimis colligendis se intromittant, nee in hoc nuncquam 
 consentiebant communiter, sed tantum ut antiqua taxatio staret. 
 Item ut episcopi, abbates, priores, decimam suam darent de baroniis 
 suis plenarie et de laico feodo, recta et alta taxatione. Ad hoc 
 respondendum est, quod depraedati sunt et secuti sunt regem in 
 expeditione, et cum tanta pecuniarum effusione quod omnino pau- 
 peres effecti sunt, sed et terrse eorum incultae jacebant prop- 
 ter guerram. Item ut clerus communiter daret domino regi, ad 
 relevandum statum suum, xxx. millia marcarum, sine antedictis de- 
 cimis, quas quidem decimas legatus vendicabat ad opus Romanes 
 curiae, propter debita Ceciliae, Puliae, et Calabriee 3 in nomine do- 
 mini Edmundi filio regis. Ad hoc responderunt, quod nichil da- 
 rent, quia omnes hujusmodi taxationes et extorsiones per regem 
 fact<e tempore priori nuncquam in utilitatem regis vel regni con- 
 verses sunt. Item, ut omnes clerici tenentes baroniam vel laicum 
 feodum personaliter procederent armis praemuniti omnimodis con- 
 tra inimicos suos, vel tantum servitium in expeditione regis in- 
 venirent quantum pertineret ad tantam terrain vel tantum tene- 
 mentum. Ad hoc responderunt, quod non tenentur pugnare
 
 62 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 cum gladio material!, sed spiritual!, scilicet cum lacrimis, oratione, 
 et hujusmodi beneficiis, et tenentur pacem manutenere, et non ad 
 guerram movendam auxilium praestare, vel etiam jam motam 
 confovere ; et quod terrae et baroniae ipsorum ab elemosinis stabi- 
 liuntur, unde servitium militare non debent nisi certum, sed nee 
 
 Fol. 109, novum incipient. Item, ut clerus communiter acquietaret ix. mil. 
 
 v ' b> marcarum, quas episcopus Roffensis Laurencius et episcopus Batho- 
 niensis Willelmus, et abbas Westmon. Ricardus, mutuo recepe- 
 runt a mercatoribus domini Papae in curia Romana, quando fue- 
 runt ibidem pro negotiis regis expediendis. Ad hoc responderunt, 
 quod nunquam consentiebant illis ix. m., nee quicquam sciebant, 
 unde in nullo tenentur eas acquietare. Item, ut fieret prsedicatio 
 cum omni festinatione de cruce per totum regnum ad expugnan- 
 dum populum quern curia provideret, vel ad crucem per denarios 
 redimendum. Ad hoc responderunt, quod populus terrae per 
 guerram in magna parte occiditur, et si modo cruce signarentur 
 qui remanserunt, quod manifestum esset quod legatus voluisset 
 naturalem progeniem terras exulare, ut sic possent alienigeme ter- 
 ram libere conquirere : item, exhaeredati terras suas non sunt re- 
 cuperati, nee caeteri redemptiones suas. Item, ut episcopi tene- 
 rentur ad omnes istas petitiones, velint, nolint, bono grato vel malo 
 grato, propter juramentum de Coventre quod domino auxiliarentur 
 regi modis omnibus in quantum possent. Ad hoc responderunt, 
 quod quando juramentum fecerunt nunquam intelligebant de alio 
 quam auxilio spiritual! et consilio salubri. 
 
 Exhaeredati latitantes in insula de Ely ammoniti sunt per nuncios 
 legati, ut reverterent ad fidem sanctse ecclesiae et ad obedientiam 
 curise Romanes et ad pacem regis, secundum formam provisam, et 
 ut susciperent absolutionem de sententia secundum formam sanctae 
 ecclesiae, et ne ampliores roborias et depredationes facerent, et 
 ut de roboriis et depredationibus factis restitutionem facerent
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 63 
 
 clero et ecclesise. Ad primum responderunt, quod firmiter tenent 
 eandem fidem quam didicerunt a sanctis episcopis, scilicet sancto 
 Roberto, de sanctoEdmundo, sancto Ricardo, et aliis viris catholicis. Fol 
 Unde credunt et tenent eosdem articulos fidei de cimbolo et ora- r, a. 
 tione dominica, euvangelia, et sacramentis, sicud universalis ecclesia 
 tenet et credit, et propter hanc fidem parati sunt vivere et mori. 
 Ad secundum dicunt, quod obedientiam debent ecclesise Romanse 
 sicut capiti totius Christianitatis, sed non omnibus cupiditatibus 
 et exigenciis voluntariis illorum qui gubernare deberent eandem 
 et regem. Prsedecessores sui, quorum hseredes sunt, terram conqui- 
 rebant per gladium, et ideo visum est eis quod injuste exhaere- 
 dati sunt, et hoc est per legatum, unde hortantur eundem ut 
 faciat emendari. Ad tertium respondent, dicentes quod legatus 
 missusestin Angliamutpacem faceret, etmagis guerram manutenet, 
 quia manifeste parti regis adheeret et earn fovet, et in quantum sic 
 facit partem guerrse sustinet. Item, forma provisa nulla est, 
 prsecipue cum papa dederit regi et legato in mandatis, ut nullus 
 exhseredaretur, et quandam redemptionem providerunt quse co- 
 equatur exhseredationi, unde hortantur legatum ut faciat emendare. 
 Ad quartum dicunt, quod prima inprisio et primum juramentum 
 sint ad utilitatem regni et totius ecclesise, et omnes prelati regni 
 excommunicationis sententiam fulminarunt in omnes contrarie- 
 tates, unde ad hoc stant in eadem voluntate, et parati sunt mori 
 pro juramento eodem, et hortantur legatum ut revocet sententiam, 
 alioquin appellant ad sedem apostolicam et etiam ad generale con- 
 silium, vel si necesse fuerit ad summum judicem. Ad quintum 
 dicunt, quod cum militant pro utilitate regni et ecclesise, oportet 
 vivere de communibus bonis et maxime de bonis inimicorum 
 suorum, qui terras eorum detinent; ideo hortantur legatum ut 
 terras suas sibi restitui faciat, ut necessitatem non habeant de-
 
 64 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 
 
 Fol. lio, preedare. Ad sextum dicunt, quod multi discurrentes circumqua- 
 r ' b> que roborias faciunt multimodas, qui sunt de parte regis et Ed- 
 wardi, et dicunt se esse ex parte hseredatorum, ut ipsos defament 
 et se ipsos excusent ; et ideo monent legatum ne talia referentibus 
 fidem adhibeat, quin si quemquam in hujusmodi scelere compre- 
 henderent, inter se ipsos statim sine mora de ipso facient judicium. 
 Exheeredati significant domino legato, quod irreverenter ejecit a 
 regno tanquam totius terree consilium episcopum Winton., epis- 
 copum London., episcopum Lincoln., et episcopum Cicestriae, 
 viros in consilio et prudentia circumspectos, unde consilium regni 
 in maxima parte debilitatur et terra periclitatur, quia legatus bona 
 episcopatuum sibi usurpat, et per defectum consilii caeterorum 
 status terree deperit ; et monent legato ut emendare faciat. Sig- 
 nificant legato, ut moneat regem quod alienigenas de consilio suo 
 amoveat per quos terra captivatur. Monent legatum, ut terree 
 sues restituantur eisdem sine redemptione, et ut provisiones Oxon. 
 teneantur, et ut obsides eis liberentur in insulam, ut possint earn 
 pacifice tenere per quinquennium, donee viderint qualiter rex 
 omnia proemissa firmaverit et fecerit observari. Significant legato 
 quod abbatiee et alias domus religionis edificatee sunt de bonis pre- 
 decessorum suorum, et nunc per extorsiones et tallagia regis et 
 legati destruuntur, unde viri in locis eisdem ad servitium Dei 
 deputati vivere nequeunt, nee elemosinas in hospitalitatem facere 
 sicuti consueverunt ; monent legatum ut emendetur. Significant 
 legato, quod ecclesiee regni collates sunt alienigenis, qui sunt ini- 
 mici terree ; et bona ecclesiastica, quibus naturales terree vivere 
 deberent et sustentari, in partes ultramarinas asportantur, et ideo 
 periclitantur animee, non habentes custodem prseter aliquem capel- 
 v, a. lanum de minori precio, quo possunt ; et monent ut emendetur. 
 Significant legato, quod decimee quee exiguntur a clero non debent 
 dari vel concedi, eo quod terra destructa est per regales et per
 
 CHRONICON WILLELMI DE RISHANGER. 65 
 
 communem guerram, et terra jacet inculta, et fructus annul nulli 
 provenerunt, unde populus fame rnoritur. Significant legato et 
 monent, ut nulla fiat praedicatio ad populum naturalem regni 
 cruce signandum et exulandum, quo liberius gens extranea posset 
 terrain expugnare. 
 
 Proponit rex etiam contra hseredatos, dicens quod juste exhsere- 
 dati sunt et privati terris suis et tenementis, quia in plena curia 
 sua et judicio parium suorum, scilicet magnatum terree. Respon- 
 dent barones, dicentes quod illud judicium eis nocere non debet, 
 quia in judicio illo non concordabat curia, quia majores et dis- 
 cretiores, scilicet, rex Almannise et P. Basset et dominus Mare- 
 scallus et terrse caeteri quam plures, a curia recesserunt, coritradi- 
 centes et reclamantes. Dicit rex quod contradictio et reclamatio 
 non debet eis prodesse, quia lex firmissima est in omni regno 
 Christian orum, et ut dicitur Saracenorum, quod quicumque insur- 
 rexerunt cum manu armata contra dominum suum agmine, ipso 
 facto et jure amittere tenentur tenementum suum, quod tenet 
 ab eodem. Respondent barones, dicentes quod, quamvis apud 
 Lewes homagium suum ei reddiderunt, et a fidelitate sua recesse- 
 runt, tamen postea apud Londoniam homagium ei denuo fecerunt, 
 et fidelitatem ei juraverunt, quam usque ad prsesens inviolabiliter 
 custodierunt, nee arma contra eum postea portaverunt. 
 
 Explicit narratio de duobus bellis apud Lewes et Evesham, inter Fol. 114, 
 Regem Angliee et Barones suos infra biennium commissis. In quorum v ' bt 
 primo, scilicet apud Lewes, Barones mirabiliter triumpharunt, et, in 
 secundo apud Evesham, lacrimabiliter occubuerunt. 
 
 CAMD. SOC. 15.
 
 MIRACULA 
 
 SIMONIS DE MONTFORT. 
 
 (MS. Cotton. Vespas. A. vi.) 
 
 Interempti fuerunt illo die ex parte Comitis, 
 ipse Comes; Heriricus films ejus; Hugo Dispensator; Willel- 
 mus de Arundeuil; Radulphus Basset de Draycote; Petrus de 
 Monteforti; Hugo de Hopvile; Johannes de Bellocampo de Bed- 
 ford; Thomas de Hesteleie; Willelmus Devereus; Guydo Bay- 
 selle; Ricardus Trusselle; Willelmus de Burmugham; Robertus 
 de Sepinges; Guydo de Mounteforti; Johannes de Vesci; Un- 
 fredus de Boun a fuga reversus apud Wygorn. Et captivati sunt, 
 Johannes filius Johannis Roche de Segreve; Henricus de Hastinges; 
 Comes Herfordiae. Ex parte domini Edwardi cecidit Hugo de 
 Troia miles, et Adam de Ridmark, et pauci alii. In villa, in 
 ccenobii curia, in monasterio, et capellis earumque atriis, populi, 
 more pecudum, obtrunctati jacuerunt. Et quod visu fuit horribile 
 et auditu tarn mirabile quam miserabile, chorus et alia quaccurn- 
 que monasterii loca fuerunt interemptorum et vulneratorum 
 sanguine purpurata. Tune autem venerunt inimici temeritatis 
 filii, rapacitatisque eorum ministri, quicquid substanciee concu- 
 piscibilis inveniri potuit, in villa et coenobio prsedse patuit et direp- 
 tioni. 
 
 Nichil opertum quod non reveletur, fyc. Quidam Ricardus, no- 
 mine Bagard, de Evesham, cuin transiret cum mercatu suo versus 
 Stretford super Avenam, apparuit ei manus exercitus veniens de
 
 G8 MIBACULA SIMONIS DE MONTFORT. 
 
 Keneleworth. Iste metu reversus est in via, habuitque obviam 
 dominum Willelmum de Bello-Campo, cum tota sequela sua ; et 
 inter eos fuit dominus Petrus de Saultmareis. Dictus Ricardus 
 ait, <l Cavete ! ecce inimici vestri super vos." Ait dominus W. 
 de Bello-Campo, " Revertentur sarcinae;" et fecerunt moram in 
 loco ubi sancti martires occubuerunt. Tune ait dominus Petrus, 
 " Fere omnes dicunt dominum Simonem comitem Leycestriee esse 
 sanctum; ideo deprecemur Jhesum Christum, ejusque sanctam 
 Dei genitricem, geniculando forte deridendo, si sanctus est, de- 
 monstret virtutem suam, et det nobis in loco isto aquam vivam ! " 
 Et arripuit os scapulae caballi et csepit fodere. MiraDei virtus! de 
 terra, arida et petrosa, aquae dulcissimae in vertice mentis persiliunt, 
 et hoc anno revoluto, in Edwardi secundo anno, &c. T. G. 
 
 Henre Chaunteler laicus guttam habens in renibus, ita quod vix 
 per tres dies incedere non potuit, nisi cum sustamento baculi j 
 hie autem obvians casu cuidam homini de Mucletone deferenti 
 aquam in quodam vase, de fonte qui dicebatur Comitis Simonis, 
 petiit ut eidem daret de aqua praedicta ad quantitatem quam tenere 
 posset in manu. Qui eidem concessit et dedit, et, cum locum 
 guttatum linisset, convaluit. Hujus rei testes sunt Johannes de 
 Bretfortone capellanus, Ricardus CappelP films ejus, et plures 
 alii. 
 
 Radulfus de Boklonde, de Teneth ultra Cantuar., habens guttam 
 per tres annos et septem septimanas, nimis pungitivam in sinistra 
 gamba, ut jacuit continue in lecto in dextera parte, mensuratus ad 
 Comitem, et gamba lota de aqua fonte martiris, multis videntibus 
 praedictum fontem, convaluit. Unde hoc testatur tota insula de 
 Teneth. 
 
 Domina comitissa Gloverniee habuit palefridum asmaticum 
 gall' porsif per duos annos. In redeundo ab Evesham versus 
 Theukesbury, cabello hausto de fonte Comitis, et caput et facies
 
 MIRACULA SIMONIS DE MONTFORT. 69 
 
 lota, in presencia dictae comitisse, convaluit. Et, denario plicato, 
 in testimonio sanitatis et miraculi, iterum misit armigerum suura 
 Evesham. Hujus rei testes praedicta comitissa, cum tota familia 
 sua. 
 
 Alicia de Novereis Burton juxta Leycestriam, percussa paralisi 
 in sinistra parte per xxx. annos; postea percussa in dextera per 
 vj. annos. Ista pernoctavit ad fontem Comitis, nocte sanctee Ead- 
 burgee Virginis, et ibi sanitatem in omnibus membris, tarn in dex- 
 tera quam in leva, gloriose recuperavit, annogratiae M. cc. lix. 
 De hoc teste tota villata de Novereis Burton. 
 
 Item, Radulfus clericus de Sepham Burland, claudus per ix. 
 septimanas, ad fontem Comitis convaluit. 
 
 Mulier de Elmeley eegrota misit puellam ad fontem Comitis 
 propter aquam. In redeundo a fonte ministrales castelli obviam 
 habuit. Interrogaverunt puellam, quid haberet in picherio ; ait 
 ilia, novam serviciam (sic) Evesham. Cui dixerunt, " Non, habes 
 aquam de fonte Comitis," et hauserunt, et invenerunt sicut puella 
 dixerat. Et sic dimissa. Et cum veniret ad infirmam, iterum 
 versa vice est mutata in aquam, infirm a hac gustata convaluit. 
 
 Henricus de Stodeley, films Isabellas de Stodeley Lamberd, 
 albuginem habens in oculis ambobis a nativitate sua, exceptis 
 quatuor septimanis, quibus clare videbat. Ab illis quatuor septi- 
 manis penitus visu oculorum privatus fuit per xij. annos et amplius. 
 Hie ad comitem Simonem de Monteforti mensuratus visum in 
 oculo sinistro recepit, in tantum quod vidimus ipsum de coloribus 
 vere indicantem. De hoc testimonium perhibente Alicia mater 
 Henrici, et plures alii. 
 
 Willelmus de Sniteneford, films Henrici de Mitton, habens 
 quatuor digitos in sinistra manu per xij. annos contractos, apud 
 Eveshe veniens, meritis martiris nostri digitos praedictos recepit 
 extensos; ita quod eos ad libitum suum movere potuit et extendere.
 
 /O MIBACULA SIMON.IS DE MONTFORT. 
 
 Hujus rei testes sunt Domina Margeria de Cantulupo, et Domina 
 Johanna de Cantulupo, et tota villata. 
 
 Rogerus Horsman de Bucland habens pedem dextrura contrac- 
 tum per annum et amplius, ad comitem Simonem mensuratus, die 
 Sancti Matheei, circa vesperas^ et quod perdiderat per infirmitatem 
 per merita Sancti recuperavit ; ita quod vidimus eum incedentem 
 ad libitum suum. Unde tota villata de Boclande perliibet testi- 
 monium. 
 
 Olivia de Leiminstre per tres annos amisit potestatem eundi, 
 mensurata ad martirem, et per (sic) noctes apud Evesham per- 
 vigilans, convaluit. Unde tota parochia perliibet testimonium. 
 
 Memorandum de manu sancti Simonis, quee cum adhuc esset ad 
 quoddam castellum ad suscipiendam, portitor manus iter habuit 
 per quandam ecclesiam, et audivit pulsare ad missani, et intravit, 
 et adoravit. Et cum stetisset sacerdos ad elevandum corpus 
 Christi, statim in bifro juvenis movebatur, et manus erecta, ut 
 solebat viva, Jhesum adoravit. 
 
 Mulier queedam Oogredeford,* habens brachium contractum, ita 
 quod brachium extendere non potuit per multa annorum curricula, 
 et cum pernoctasset circa tumulum martiris, sanitatem recepit ; ita 
 quod brachium extendere ad libitum suum potuit. De convalen- 
 cia hujus mulieris perhibet testimonium armiger domini Roberti de 
 Colleworthe, et. parliamento veniens, colloquium habuit cum dicta 
 muliere, affirmante ipsam sanam effectam per merita martyris. 
 
 Johannes de Broun, miles de Traduncton, paraliticus in una me- 
 dietate totius corporis per annum, ad Comitem mensuratus, cande- 
 lam suam de mensura composuit, et apud Evesham veniret dictus 
 infirmus, de infirmitate qua tenebatur convaluit. De hoc perhibet 
 testimonium rector ecclesise de Caducton,f Evesham personaliter 
 accedens. 
 
 t 
 
 * Sic: qu, de Gredeford ? f Sic, pro Traduncton (Tredington).
 
 MIRACULA SIMON1S DE MONTFORT. 71 
 
 Quidam juvenis circa sexdecim annos, per patrem et 
 
 matreme mensur ad sanctum Robertum Lincolniensem episco- 
 pum, et ibidem veniens cum patre et matre, die sabbati proxima 
 ante congressum belli die Martis apud Evesham peracti, caepit 
 dormire; et in dormitione ilia perseveravit per totam noctem, et 
 usque ad horam primam diei lunse proxime sequentis. Qui tune 
 evigilans ceepit loqui, qui mutus et contractus fuerat toto tempore 
 vitse suse, dicendo patri et matri, " Cur liic moram facitis ? " Qui 
 responderunt, " Propter salutem vestram optinendam a sancto 
 Roberto Episcopo." Qui dixit eis, " Dictus sanctus Episcopus 
 non est hie, processit enim apud Evesham in adjutorium comitis 
 Sirnonis fratris sui, qui morietur apud Evesham die Martis proximo 
 sequente." Et ita prsedictus juvenis, prius mutus et contractus, 
 convaluit. Qui de hiis perhibens testimonium adhuc vivit per- 
 severamus (sic) in ecclesia Lincolniensi. 
 
 Mabilia de Belbeworth per annum et amplius tantam sensit in- 
 firmitatem et debilitatem in gambis et tibiis, quod ire non potuit 
 nee usquam movere. Heec apud Evesham in biba (sic) adducta, et 
 ad Comitem mensurata, convaluit; et hanc vidimus procedentem et 
 ambulantem ad libitum suum. Hinc perhibent testimonium vicini 
 ipsius, qui infirmitatem ipsius viderunt. 
 
 Felicia de Fladbury ita gambis et tibiis contracta, per duos annos 
 et dimidium, quod nee sedere nee incedere poterat. Haec mensu- 
 rata ad Comitem, convaluit. Hujus testes sunt vicini ejus. 
 
 Robertus, filius Hugonis Boteler, de Mortone sub Malvernia, 
 sentiens molestiam lapidis per viij. annos, mensuratus convaluit. 
 
 Auticipiter magistri Thomee de Cantulupo per duos dies ejecit 
 omnia alimenta quee receperat, quod est signum mortis hujus- 
 modi avis, mensuratus ad Comitem, convaluit. 
 
 Senescallus preedicti magistri Thomee, nomine Nicholao, per 
 magnum tempus de quadam gutta laboravit ; venire (sic) ad Comi- 
 tem, convaluit.
 
 72 MIRACULA SIMOXIS DE MONTFORT. 
 
 Willelmus de Sarle, monachus Wynchecumbe, patiebatur 
 tussim cum morbo idropico. Iste adductus Oxoniae et ibi multa 
 in medicis inane expendebat, mensuratus ad Comitem, astitit ei 
 quadam nocte quidam senex in visione, dicens, " Oportet te scari- 
 ficari," at ille " Scarificationem ullo modo sustinere non possum ; " 
 senex apprehendens m* ataxam(?), et percussit eum sub plantis 
 pedum. At ille evigilans cum clamore magno, invenerat lectum 
 suum undique liquore foetidissimo plenum, et brachia, et pedes, et 
 etiam totum corpus, gracile et delicatum ; et sic per merita martiris 
 iiobilissime curatus est. De hoc testificatus est Abbas Wynche- 
 cumbe, cum sacro conventu. 
 
 Rogerus, capellanus et vicarius de Hide in Cancia, habuit infir- 
 mitatem ignotam, unde physici desperati, item per alium annum 
 quartanam, mensuratus ad Comitem, sine mora convaluit. De hoc 
 perhibet testimonium tota villata de Hide. 
 
 Robertus de Malton, canonicus, cecidit super brachium sinis- 
 trum, unde amisit utilitatem brachii, die Veneris ante festum 
 Sancti Johannis Baptistse. Mensuratus ad Comitem, et in eundo 
 versus Evesham apud Stretforde super Avenam causa orationis in- 
 travit quandam ecclesiam, habuit in memoriam sanctitatern marti- 
 ris, convaluit. De hoc perhibent prior de Malton et totus con- 
 ventus. 
 
 Thomas films Jordani de Botolestone, in vigilia sancti Matheei, 
 anno gratise M. cc. Iviij ., privatus subito visu, et loquela, 
 mensuratus ad Comitem, convaluit. 
 
 Item, Agnes de eodem loco, quasi de sanitate desperata, con- 
 valuit. 
 
 Item, filius Jacobi de Fancote, submersus in quodam fonte per 
 dimidiam diem, mensuratus convaluit. 
 
 Alicia de Herforde per quinque annos sine sustentacione duorum 
 baeulorum procedere non potuit, mensurata ad Comitem, convaluit.
 
 MIRACULA SIMONIS DE MONTFORT. 73 
 
 Die sancti Egwini, nobis videntibus, gloriose curata est. Testes 
 hujus rei tota civitas Herford*. 
 
 Christiana Hibernise, primo anno belli, habens guttam per quin- 
 que annos ; ista sompniavit ut iret ad tumbam sancti Wlsini, et 
 acciperet de pulvere, et secum asportaret, et ita fecit, et convaluit. 
 Et antequam ad propria veniret, pulvis ille mutatus est [in] 
 salem. Hujus testes Roger vir ejus et Ricardus filius ejus, et 
 plures alii. 
 
 Dominus Andreas, rector de Keuelston de Norhamptonscire, 
 habuit calculum per quinque annos ; mensuratus ad Comitem, 
 convaluit. Testes hujus rei tota parochia de Kenelstone. 
 
 Ricardus Seypo, miles Hibernise, habuit mulierem pregnantem 
 et febricitantem, et, propter maesticiam et dolorem, perdidit loque- 
 lam : physici desperaverunt et dixerunt, " Aut peribit puer aut 
 mater." Post paululum versa est ad vomitum, et peperit masculum 
 elegantem, sed abortivum. Dictus Ricardus plicuit denarium ad 
 martirem nostrum, super matrem et puerum, et revixit puer, et 
 sanata est mater ; et dederunt nomen, Simon de Montfort. Item, 
 dictus Ricardus, habens cardiacam passionem per annum, simili 
 modo convaluit. Testes hujus rei, dictus Ricardus, cum tota 
 familia sua. 
 
 Heliseus filius Willelmi de Middilton in Cancia, habens tracem 
 in sinistro oculo et sinistra maxilla, per xxiiij or . septimanas, men- 
 suratus ad Comitem, convaluit. De hoc perhibet testimonium 
 villata de Middelton. 
 
 Elizabet de Brome, habens quinque vermes angeli per 
 
 annum et amplius, in sinistra aure ; ad Comitem mensurata, et 
 denario plicato super earn, continue exierunt, et convaluit. Testes 
 hujus tota parochia de Budforde. 
 
 Agnes de Selgrave in Norhampton habuit convenam pullorum, 
 inter quos unus casu cecidit in puteum aquae, et submersus est, 
 
 CAMD. SOC. 15. L
 
 74 MIRACULA SIMONIS DE MONTFORT. 
 
 Dicta Agnes extraxit pullum a puteo, et dedit pueris ad ludendum. 
 Tandem dixit, " Commendo te Deo et beato Simoni ! " et continuo 
 surrexit. In signum miraculi, detulit prsedictum pullum apud Eves- 
 ham. De hoc perhibet testimonium tota parochia de Selgrave. 
 
 Perrus Leycestre recitavit de filio fratris sui, qui jacuit in fonte 
 aquae submersus per iiij r . dies, scilicet a die Veneris sancti 
 Matheei Apostoli, usque ad diem sequentis (MC). Puer ab aqua ex- 
 tractus, et ad Comitem mensuratus, statim apparuit (sic] oculos, et 
 respiravit. De hoc perhibet testimonium tota villata de Glendone 
 in Norhampton shire, anno gratiae M. cc. lix. 
 
 Maria de Chepingnorton amisit potestatem ambulandi per duos 
 annos ; mensurata ad Comitem, convaluit. De hoc perhibet testi- 
 monium tota villata de Chepingnorton. 
 
 Henricus, capellanus de Geddewolde, habuit cardiacam passionem 
 per septimanam, unde credidit expirare ; mensuratus ad Comitem, 
 convaluit. De hoc perhibet testimonium tota parochia de Gedde- 
 wolde. 
 
 Symon Secher de la Ry, morbo frenetico fatigatus per quinque 
 septimanas ; iste apud Evesham adveniens, et coram nobis in 
 choro vinculis ferreis astrictus, per merita Comitis miraculose est 
 curatus. 
 
 Radulfus de G. fie' atewode in Theneth, simili morbo fatiga- 
 tus per quinque septimanas ; mensuratus ad Comitem, et, denario 
 plicato, convaluit. De hoc perhibet testimonium tota insula de 
 Thenet-londe. 
 
 Filius Radulfi Barate de Besseborne, puer, cecidit in cloacam, 
 et per medium diem jacuit extinctus. Mensuratus ad Comitem, 
 et, denario conplicato, statim surrexit et convaluit. De hoc testi- 
 monium perhibet tota villata de Besseborne. 
 
 Margaria de Laburd de Weruntone, habens spasmum, et diss- 
 emteriam, et fantasma in capite, per quinque septimanas ; unde
 
 MIRACULA SIMONIS DE MONTFORT. 75 
 
 prse dolore amisit memoriam ; mensurata ad Comitem, et, de- 
 nario plicate, convaluit. De hoc perhibet testimonium tota villata 
 de Weruntone. 
 
 Alyne de Famelesburye, habens quandam infirmitatem ignotam 
 per quinque septimanas; mensurata ad Comitem, convaluit. 
 Unde prsedicta villa perhibet testimonium. 
 
 Wyon de Werintone sensit guttam in gambam dexteram per duos 
 annos. Iste sompniavit quod fuit in quodam loco ubi Comes 
 erat, et videbatur ei quod Comes sufflavit super eum, et tota infir- 
 mitas evanuit. 
 
 Gilbertus de Weryntone habens guttam nimis pungitivam per 
 quatuor annos, mensuratus ad Comitem, convaluit. De hoc per- 
 hibet testimonium tota villata de Weringtone. 
 
 James de Weryngtone habuit guttam, quse dicitur fetre, per ix. 
 septimanas; mensuratus ad Comitem, et, denario plicato, con- 
 valuit. Isti sex de villa prsenominata super Merle, hoc super 
 illam aquam. 
 
 Alicia de Weredech, habens quandam infirmitatem usque ad 
 mortem longo tempore, unde physici desperati, mensuratus (sic) 
 ad Comitem, et denario plicato, convaluit. De hoc perhibet testi- 
 monium vir ejus, Johannes de Laware frater Preedicatorum, et 
 tota villata de Derleston in Stretforde-schire. 
 
 Robertus de Verelle films Gilel habens guttam per xv. dies 
 usque ad mortem ; mensuratus, convaluit. Testes ut supra de 
 Serynton. 
 
 Willelmus Clericus de Wistan habuit, ut physici dicunt, festum 
 et caverum et ix. aperturas in tibiis, per biennium. Mensuratus 
 ad Comitem, et denario plicato, convaluit. De hoc perhibet tes- 
 timonium tota villata de Wistan. 
 
 Domina Christiana Germaule de Essex, habens puerum aetate 
 quinque annorum ; puer iste habuit infirmitatem durissimam usque
 
 76 MIRACULA SIMONIS DE MONTFORT. 
 
 ad mortem per duas septimanas. Mensuratus ad Comitem, con- 
 valuit. In signum sanitatis fecit deferri puerulum de cera. De 
 [hoc] perhibet testimonium tota villata de Scringes. 
 
 Dominus Willelmus de Troy, Gallicus, habuit guttam frigidam 
 longo tempore in gambis et tibiis, ultra modum pungitivam. Men- 
 suratus ad comitem Simonem convaluit. In signum sanitatis de- 
 ferri fecit gambam cum pede de cera apud Evesham, per Johannem 
 de Reans armigerum suum. Unde idem Johannes perhibet testi- 
 monium, cum tota familia sua. 
 
 Domina Juliana Grimbaud in partu prae magno dolore credidit 
 periclitari, et scindi puerum ex ventre ejus. Mensurata ad Comi- 
 tem, infra brevem convaluit, et peperit masculum elegantem. Unde 
 dicta Juliana est testis, cum pedissequa et familia sua. 
 
 Ricardus Canf, filius Gilberti Berizard, habens per tres annos 
 gambam sinistram contractam, ita quod sine sustentatione duorum 
 baculorum incedere non potuit; hie, cum per duos annos loca 
 diversa Sanctorum visitans causa salutis sues recuperandae et nul- 
 lum infirmitatis sentiret levamen vel adjutorium, quadam nocte 
 videbatur ei, cum esset apud Cantuariam, in sompnis, quod adiret 
 locum ubi Symon de Monteforti occubuit et requiescit. Quo 
 documento comperto, surrexit cito, et abjectis baculis de adjutorio 
 divino confidens, baculos suos aliquando coadjutores super scapu- 
 las secum apud Evesham detulit ; et de convalencia sua nos cer- 
 tos redidit. 
 
 Philippus de Bretfortone laicus infirmitate, quae tylys vocatur, 
 in tantum artabatur infirmitate preedicta, quod, propter angustiam 
 ejusdem passionis, credebatur ab omnibus qui aderant viam uni- 
 versse carnis ingressurum. Qui ad Comitem mensuratus, convaluit. 
 De hoc perhibet testimonium Johannes capellanus de Bretforton, 
 et Alicia h'ere Bebond, et Alicia serviens illius, et uxor ipsius 
 Philippi.
 
 MIRACULA SIMON1S DE MONTFORT. 77 
 
 Agnes uxor Willielmi Alexandri de Bretforton, acuta febre labo- 
 rans et preegnans ; ad comitem Simonem mensurata, convaluit. 
 Hujus rei testes Johannes Bretfortone capellanus, et Willielmus 
 vir ejus, et Willielmus Saxilanus. 
 
 Henricus Chanteler de Bretfortone, laicus, guttam habens in 
 renibus, quod vix per tres dies incedere non potuit, nisi cum sus- 
 tentatione baculi ; [mensuratus ad Comitem, convaluit.] De hoc 
 perhibet testimonium tota villata de Bretfortone. 
 
 Frater Johannes, dictus le Taylur, de ordine Preedicatorum, et 
 de conventu fratrum de Norhamton, habuit per mensem sinistram 
 gambam usque ad poplites contractam; qui, spem et nduciam 
 ponens in comitem Simonem, convaluit. Hujus rei testis fuit 
 frater Willelmus de Bannebury, praedicator. 
 
 Matildis de villa quee appellatur Raddestone, in comitatu 
 Norhamton. quadam gutta per multa tempora fatigata, quae 
 nulla arte medicorum potuit curari, licet magnas expensas fecfeset 
 pro sanitate recuperanda ; mensurata ad comitem Simonem, sta- 
 tim convaluit post mensurationem. 
 
 Agnes, de eodem loco, usque ad mortem infirmata, quee omnibus 
 sacramentis ecclesiasticis inuncta, postquam corpus ejus tanquam 
 mortuum in area collocatum, propinqui ejus ad memoriam redux- 
 erunt comitem Simonem, et ipsam mulierem ad ipsum mensura- 
 verunt. Statim infirma convaluit, per merita Comitis, prout 
 asserebat. 
 
 Filius Jacobi de Fancote, submersus in quodam fonte, mortuus 
 extractus, et per medium diem mortis vinculis detentus, tandem 
 de consilio quorumdam, qui ad mortuum convenerant, ad comitem 
 Simonem mensuratus, a mortuis surrexit, et se per merita Comitis 
 resuscitatum confessus est. 
 
 Willielmus Gullafre de Havekebore, habens filium nomine Hen- 
 ricus xj. annos a nativitate sua habens ; hie Henricus infirmabatur
 
 78 MIRACULA SIMONIS DE MONTFORT. 
 
 per xv. dies, demum, infirmitate gravante, mortuus est. Pater et 
 mater, de consilio vicinorum, mensuraverunt ad comitem Simonem, 
 qui statirn post mensurationem revixit. Et surgens asseruit se 
 resuscitatum meritis comitis Simonis. 
 
 Alexander de Ros, filius Willelmi de Ros, subito infirmatus et 
 mortuus jacens, et, totaliter decolaratus, estimaretur ut mortuus 
 per diem. Iste ad Comitem mensuratus, post quandam respira- 
 tionem parvam emissam, convaluit, et de resuscitatione sua meritis 
 Comitis facta narravit hiis qui preesentes aderant. Nomina autem 
 eorum qui prsesentes aderant sunt haec, silicet et qui resuscitacionem 
 viderant: Alexander Nitterel, et Robertus, sucarius ejusdem. Facta 
 autem sunt prsescripta in castello de Helmelling^, ubi est capella 
 Petri et Pauli, ad quam infirmus deportatus est, et jacuit mortuus ; 
 et postea suscitatus a mortuis. Per omnia benedictus Deus ! qui, 
 per merita Comitis, talia operatur. 
 
 Memorandum de merilione Johannis de Culno, qui jacuit mor- 
 tuus per diem et noctem ; et tandem posito in sporta, et mensu- 
 ratus ad martirem, convaluit. 
 
 Magister Johannes Crowoltone per xv. dies erat gravi infirmi- 
 tate capitis et faucis sinistrse usque ad dentes. Qui orationem 
 fudit ad Dominum ut ipsum liberaret ab infirmitate quam pacie- 
 batur per merita comitis Simonis, post orationem factam, liberatus 
 fait. Ecce mirum et admirandum ! Quicquid infirmitatis recepit 
 in sinistra, qua curatus fuerat, recepit in dextera fauce. Qui per 
 merita dicti comitis Simonis recurrens, convaluit virtute divina. 
 
 Willielmus Haymunde de Bratkeg, clericus, inflammationem 
 habens per totum corpus per unam septimanam; qui judicatus 
 fuit a diversis medicines peritis fuisse ydropicum, ad Comitem 
 mensuratus, convaluit. Et hoc miro modo, quia tota inflatura quam 
 habuit per aperturas quasdam gambarum decurrebat, quouscunque 
 sanitati restituebat.
 
 MIRACULA SIMONIS DE MONTFORT. 79 
 
 De quodam miraculo mirabili quod nobis recitavit Henricus de 
 Pomery miles. Dicebat se enim fuisse in capella comitis Simonis, 
 ubi proposuit audire vesperas suas ; sed recordatus propter diversa 
 negosia coram ipso, recitata hora debita venire non potuit. Tandem 
 autem sero veniens, vidit xij. cereos quos Comes prseparari jusserat 
 divinitus illuminatos. Quos dum ipse respexerat, prohibuit Comes 
 dicto militi, et aliis qui interfuerant, id dictum miraculum alicui 
 revelarent. 
 
 Avicia filia Alani de Derebi certissime mortua, mensurata ad 
 comitem Simonem, convaluit resuscitate (sic). 
 
 Radulfus Pur', films Gilbert! et Alicise de Dereby, tarn a sacer- 
 dote suo parochiali, qui clausit oculos ejusdem, quam ab aliis 
 vicinis, mortuus judicatur. Ad comitem Simonem mensuratus, 
 statim convaluit resuscitatus. 
 
 Radulfus de Dereby, parmentarius, a puericia sua in gamba dex- 
 tra infirmitate gravatus, per quam habuit gambam unam gros- 
 siorem alia, et sentiens continue corosionem in osse ipsius gambae, 
 sed non circa cor, gravatus infirmitate, vidit in sompnis comitem 
 Symonem sibi assistere,et dicentem sic, "Mortalibus infirmitatibus 
 gravatus es ; sed surge summo mane, et adeatis locum apud Eves- 
 ham in quo vivus fui et mortuus, et sanitatem plenam recupera- 
 bis." Quod dum fecit, convaluit de omnibus infirmitatibus 
 suis. 
 
 Ricardus de Herforde carpentarius, dum esset in reparatione 
 stagni cujusdam molendini, qufedam strues lignorum cecidit super 
 pedes ejus, et eos ita contrivit quod se movere non potuit ; unde 
 per alios fecit se deportari in domum quandam : unde, eodem in 
 lecto quodam collocato, de consilio quorumdam apponi fecit em- 
 plastrum super pedes ejus ; et cum ultra modum gravaretur post 
 appositionem emplastri, et dolorem sentiret quern ferre non pos- 
 set, de eorum consilio pedes suos fecit mensurari ad comitem
 
 80 MIRACULA S1MONIS DE MONTFOBT. 
 
 Simonem. Et, hoc facto, dolor apparuit levigatus, unde, emplau- 
 stro deposito, apparuerunt pedes sui omnino sanitati restituti, per 
 quod surrexit, et opera sua fecit, sicut prius consuevit. Idem 
 etiam Ricardus detulit quod Agnes, uxor Reginald! Mamworde? 
 dum esset prsegnans, et de vita desperata propter dolorem con- 
 tinuum quern paciebatur, ad comitem Simonem mensurata, statim 
 partum edidit, et de periculo quod timebat evasit ; et hoc mentis 
 prsedicti Comitis. 
 
 Matildis uxor Willelmi filii Hiigonis, guttas (sic) laborabat in om- 
 bus membris, et hoc per multa tempora. Heec autem ad comitem 
 Simonem mensurata, convaluit. Et in hujus rei testimonium, 
 locum in quo dictus Comes vivus fuit et mortuus humiliter 
 requisivit et visitavit. 
 
 Memorandum, quod cum comes Symon de Monteforti in som- 
 nis appareret vicario de Wardone, et eidem prsecipit ut Galfridum 
 de Stalares militem ex parte sua moneret, quod seditiones et 
 machinamenta quse contra comitem Symonem et suos complices 
 apud Luddelow fecerat, emendaret, et idem vicarius, bis preemuni- 
 tus, praeceptis Comitis non obtemperaret. Dictus Comes appa- 
 rens ei tercio cum comminatione, prsecepit eidem, ut diceret prae- 
 dicto militi, quod nisi cum festinatione praetaxata machinamenta 
 faceret emendari, subito vel inopinata morte ab hac vita transiret. 
 Verum cum miles auditis monitis non adquiesceret, in provictu 
 itineris versus Londoniam, in quadam domo ubi fuerat hospitatus, 
 incendio periit cum domo et hernesio et tota familia sua. Ita 
 quod nee minimum signum de omnibus prsedictis appareret post 
 praedictam combustionem. 
 
 Alicia soror Willelmi rectoris ecclesiae de Werinton, subito in 
 dextra parte capitis et per faucem dextram usque ad collum in- 
 flaturam sustinens, per quam dubitabatur earn morte subitanea 
 extingui, hasc autem de consilio quorumdam eidem assistencium
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 81 
 
 ad comitem Symonem mensurata, convaluit. Hujus rei testimo- 
 nium perhibuit dictus Willelmus, qui candelam mensuratam apud 
 Evesham detulit. 
 
 Memorandum quod dictus Willelmus quoddam mirabile nobis 
 retulit, dicens quod cum ipse, post bellum apud Evesham com- 
 missum, de terra ubi Comes jacuit in campo secum asportasset, et 
 l n panno quodam sub custodia collocasset, etquidam laicus nomine 
 (sic) infirmabatur usque ad mortem, ita quod ecclesiastica sacra- 
 menta recepisset, et sine loquela per biduum jacuisset; comes 
 Symon eidem in somno apparens, ut sibi videbatur, dixit ei, quod 
 preecaret dictum Willelmum ut aliquam particulam eidem donaret 
 de terra memorata quam habuit in sua potestate ; et quod misce- 
 ret in aqua, et ea uteretur vos declutiret (sic). Quod dum factum 
 fuisset, dictus infirmus sanitatem recupavit. 
 
 Quidam monachus de Burgo Sancti Petri quoddam mirabile 
 narravit, quod unus de conventu fratrum consuevit detrahere comiti 
 Symone una cum quodam clerico fratre suo, nee bonum audire vel 
 dicere potuit. Contigit quadam nocte quod contentio erat inter 
 fratres pro dicto Comite ; " quidam eorum dixerunt quod bonus 
 fuit; aliinon, sed seducebat turbas."* Tandem,litesopita, petierunt 
 strata. Media nocte apparuit dicto religiose quidam miles armatus, 
 habens gladium in dextra manu et porcinunculam suillam in leva, 
 et ait, " Comede : aut gustabis aut interibis; melius est comedere 
 carnes crudas quas (sic) vivas ;" et comedit, ut videbatur, usque ad 
 medietatem. Et dixit miles, " Sufficit : sed vade, et defer aliam 
 dimidietatem fratri tuo," et nominavit ilium, et sic disparuit. Iste 
 evigilans perteritus, ut ablueret manus de contentione et visione 
 surrexit, invenit os suum intus et extra sanguine maculatum. Heec 
 videntes fratres mirabantur, et crediderunt eum ab aliquo percusse. 
 Dictus religiosus, recognoscens veritatem, et petens veniam a mar- 
 
 * Evangelium sec. Johannem, vii. 12. 
 CAMD. SOC. 15. M
 
 82 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 tire, penitencia ductus, omnis macula faciei evanuit. De hoc per- 
 hibet testimonium totus conventus Joci illius. 
 
 Thomas de Crest narravit de rectore de Pytyltone, paralisi per- 
 cusso, die qua cantavit suam novam missam, et in reda apud 
 Evesham deportatus, statim et sine mora convaluit. De hoc per- 
 hibet testimonium tota parochia, et dictus Thomas, qui vidit dic- 
 tum rectorem postea celebrantem et Deum clara voce laudantem. 
 
 Gelbreda Belle de Phyleby casu confregit brachium dextrum, 
 quae, tanto gravata dolore, non habuit requiem, neque per diem 
 neque per noctem. Tandem mensurata ad comitem Symonem, et 
 denario plicato super earn, omnis ille dolor evanuit. De hoc 
 perhibet testimonium tota villata de Phileby, ille Johannes qui 
 vidit dictum brachium contractum, et hoc narravit. 
 
 Cuttyng de Northumbarland de abbacia Penmoster, percussus 
 quodam ferro quod Gallico dicitur gayne, inclusum habuit in 
 pectore per duos dies et duas noctes. Hie mensuratus in festo 
 sancti Bartholomei ad comitem Symonem, sine mora convaluit. 
 Unde vidimus propriis oculis cicatrices vulneris ; et ilium ferrum 
 remanet penes nos. Testes hujus rei abbas de Penmoster, et 
 conventus loci illius. 
 
 Eadmunde Kokerelle, rector ecclesiee de Perne juxta Sanctum 
 Benedictum de Holm, gravi infirmitate detentus, unde physici sui 
 desperaverunt. Iste habuit in memoria comitem Symonem, et 
 mensuratus convaluit. De hoc perhibet testimonium dictus infir- 
 mus, et Johannes de Phileby, qui detulit candelam suam apud 
 Evesham. 
 
 Willelmus cognomento Child, constabularius de Kynggis, habens 
 puerum fere mortuum, dictus Willelmus tantem dolorem concepit 
 in mente, quod nullum gaudium vel laetitiam potuit habere. Casu 
 superveniente venit quidam preedicator, socius ab antique, vidit 
 nimiam anxietatem et dolorem, voluit ab illo declinare ; ultimo 
 dictus praedicator queesivit, si contrarius fuit aliquando comiti
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 83 
 
 Symoni. At ille, <e Sic, quia privavit me multis bonis." Cui ille, 
 " Pete veniam a martire, et recuperabis filium tuum/' Interim in- 
 fans expiravit. Et ecce dolor super dolorem ! et jacuit se super 
 lectum, et parum obdormuit. Et vidit in sompnis Christum des- 
 cendere de coelis, et tetigit eum, dicens, " Quicquid petieritis in 
 honore Comitis mei, dabitur tibi ; " et surgens cum festinatione, 
 mensuravit puerum, et denario plicato super eum, statim aperuit 
 oculos. Et sic, per merita Comitis, sanus et in columis redditur 
 patri suo. De hoc perhibet testimonium constabularius de Flopes- 
 bury, Clemens Londoniarum, una cum patre prsedicti mortui. 
 
 David de Cordebrege de Berkeshire, ydropicus per vij. septima- 
 nas, in tantum inflatus quod vix incedere vel videre potuit. Hie 
 mensuratus ad comitem Symonem, sine mora convaluit. De hoc 
 perhibet testimonium tota villata de Cordebregge. 
 
 Willelmus, frater illius David, surdus per tres annos, simili 
 modo mensuratus, gloriose convaluit. 
 
 Domina Mabilia, sanctimonialis de Stodeley juxta Oxoniam, 
 gravata ex magna infirmitate circa cor per ix. annos, quam medici 
 caudiacam passionem vocant. Hsec mensurata, et super earn de- 
 nario plicato ad Comitem, statim convaluit, anno gratiee M. cc. 
 viijo., (sic) circa assumptionem beatse Virginis. De hoc perhibet 
 testimonium Conventus de Stodeley. 
 
 Galfridus de Say, miles, de Essex, gravi infirmitate in tibiis et 
 gambis per viij. septimanas detentus ita quod vix incedere potuit, 
 mensuratus ad comitem Symonem, sine mora convaluit. De hoc 
 perhibet testimonium Johannes de Hyke, qui candelam suam 
 apud Evesham detulit. 
 
 Prior sancte Crucis de Waltham, gravi infirmitate detentus, 
 sicut ipse narravit priori nostro, usque ad mortem; fratres cir- 
 cumstantes fleverunt, et dixerunt, "Bonum est ut sis mensuratus ad 
 comitem Symonem ;" at illenegavit, dicens, " Absit aliquo religioso 
 facere votum, sine preecepto praelati." Nocte media videbatur ei
 
 84 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 in sompnis quod vidit comitem Symonem inter multitudinem pau- 
 perum sibi occurrentem, et dulciter amplectentem. Evigilans 
 habuit quandam eructationem, et fecit vomitum, et sic convaluit. 
 
 Frater laycus de eodem coenobio paralisi in dextra parte per- 
 cussus, mensuratus, simili modo convaluit. Cocus ejusdem loci 
 freneticus, per merita martiris, gloriose sanatus est. Testes (sic) 
 dictus prior ejusdem loci. 
 
 Johannes de Coventre, cognomento Forbeor, gravi infirmitate 
 detentus, et ex toto mortuus. Mulier sua videns virum mortuum, 
 more mulieris exclamavit, " O Symon de Mountefort ! si aliquod 
 bonum fecisti pro Deo, et sicut nos credimus te martirizatum 
 pro justitia, ostende virtutem tuam in homine isto ! " et statim 
 respiravit ; et denario plicato et deaurato, miraculose resuscitatus 
 convaluit. De hoc perhibet testimonium villata de Coventre. 
 
 Quidam nobilis Pherme, habens mulierem praegnantem et morbo 
 ydropisi laborantem, unde amici illius desperaverunt. Adveniente 
 tempore parturitionis, peperit masculum elegantem, sed abor- 
 tivum. Interim voluit dominus ejus recedere a loco, donee videret 
 finem. Quidam ex consodalibus, quasi ludendo, dixit, " Bonum 
 est ut domina nostra sit mensurata ad comitem Symonem;" 
 &c. ab obstetricibus facta, sine mora convaluit. Haec audiens, 
 dictus dominus voluit videre uxorem. Et cum respexit, vidit 
 morbam undique sedatam. Qusesivit de puero. Negavit se non 
 habere puerum, nee unquam infirmitatem. Tandem perscrutatur. 
 Invenit, ut superius dictum est, silicet, abortivum. Denario super 
 eum plicato, confestim aperuit oculos, et dedit vagitus. Per 
 omnia Deus benedictus, unde tria sunt miracula hsec perpetrata ; 
 mulier a morbo ydropico sanata; a puero liberata; a morte gloriose 
 resuscitata! De hoc perhibet testimonium magister Johannes de 
 Sychio, hoc audiente a minoribus, et ceeteris personis valde 
 fidedignis. 
 
 Hugo Peverelle de Denechire, habens filiam lactantem nomine
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 85 
 
 Johannam, hsec per duos dies et duas noctes jacuit sine anelitu. 
 Mensurata ad comitem Symonem, et denario plicato, surrexit, et 
 lac de nutrice avide sivit. De hoc perhibet testimonium dictus 
 Hugo, una cum uxore nobilissima, et tota familia. 
 
 Domina Margareta de Heydon, juxta Castrum Novum, uxor 
 Nicholai de Strugham, segrota gravi infirmitate, quam mulieres 
 flores vocant, per annum. Hsec sua expendit et medicis, et nichil 
 preevaluit. Tandem mensurata ad Comitem, statim convaluit. 
 Testes hujus rei tota villata de Heydon, et Hawysa, quse detulit 
 candelam suam usque Evesham. 
 
 Quidam nobilis de Derebeschire fecit magnum convivium 
 convicaneis suis. Affuerunt inter eos duo detractores, qui et 
 dixerunt universa mala de Comite. At dominus convivii quod 
 bonus fuit. At ille, " Domine Jhesu Christe ! sicut credo comitem 
 Symonem pro justitia terrse et veritate martirizatum, ostende 
 magnificenciam tuam in me ! " Et involvit manum in birro. 
 Interim rediit mensam. O mira Dei virtus ! post prandium 
 aparuit manum nichil aparuit (sic) nisi cicatrix circa policem. Hsec 
 videntes detractores, statim fiebant Dei laudatores. 
 
 Thomas clericus Cantuariensis, filius Roberti Yve, habens 
 morbum caducum per xl. dies, mensuratus ad Comitem, convaluit ; 
 nee infirmitas ultra ad eum rediit. De hoc perhibet testimonium 
 Johannes vicarius de Sellinge in Cancea, et plures alii. 
 
 Alicia de Chileam in Cancea, mulier fidedigna, narravit de 
 quodam puero quadrennio, filio Wolkokam Cant', nomine Alex- 
 ander, qui in conflictu serviencium casu cecidit in ignem, et jacuit 
 ibidem fere per dimidiam horam, et quatuor rybaldi super eum ; 
 et sic fuit in oculis et cseteris membris fere adustus. Hie 
 mensuratus ad comitem Symonem, statim gloriose curatus est sine 
 omni leesura. Testes hujus rei universa multitudo Cane'. 
 
 Frater Gaprinus Bosson, de ordine Minnorum, vidit sompriia
 
 86 MIRACULA SYMONI8 DE MONTFORT. 
 
 post mortem Comitis, sicut recitavit, prsesente fratre suo ejusdem 
 ordinis, Odone Kanseotico ; videbatur ei esse in magno campo et 
 lato, et vidit duas scalas sive acies, ut milites dicunt, unam mag- 
 nam et aliam minorem. In minori, Jhesum sedentem et dicen- 
 tem, te Si est aliquis qui aliam victoriam in hoc sseculo fecerit 
 propter nomen meum, surgat in medio ! " Et ecce sanctus Comes 
 detulit capud suum in manubus, et optulit ei. At Jhesus, " Magna 
 est oblacio." Dictus frater evigilans, revolvebat intra se quid 
 potest esse sompnia an revelatio ; et iterum obdormivit, et astitit 
 ei quidam ei manifesta revelatio cui demonstrata est modo cuidam 
 monacho Evesham ; unde prior, bonse memorise, saape narravit, 
 quod tune temporis aperte vidit. 
 
 Rogerus Fullo,molendinarius deWychio,habens filiam lactantem 
 et reptantem. Ista, sine custodia, casu cecidit in aquam, rapido- 
 que meatu fluminis absorta, et volventis rotae hauritoriis excepta, 
 statim extinguitur hsec ab aqua elevata. Et ad comitem Symonem 
 mensurata, aperuit oculos, et sic, per merita martiris, vita restituta. 
 O mira Christi clemencia ! Et quae nunquam gressus stando ad 
 terram misit, recte super pedes postea ambulavit. Istud contigit 
 primo anno. Sed motu regalium parentes noluerunt nee potue- 
 runt probare. Testis hujus rei tota villata de Wichio. 
 
 Willelmus de Maule, nobilis puer de Essex, habens innrmita- 
 tem ab infancia, quasi demencia et privatus sensu hominis ; men- 
 suratus ad comitem Symonem, convaluit. Unde, in signum sanita- 
 tis, detulit capud cerae apud Evesham, et candelam suee longitu- 
 dinis et latitudinis. De hoc perhibet testimonium tota parentela 
 sua nobilissima. 
 
 Reginaldus de Besseforde habuit brachium contractum per duos 
 annos, mensuratus ad Comitem, die exaltationis sanctee Crucis, 
 convaluit. De hoc perhibet testimonium tota villata de Besse- 
 forde.
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 87 
 
 Ricardus de Berewyk, habens puerum masculum duorum anno- 
 rum, die Lunae post sanctam Pascham, casu cecidit in puteum aquae 
 et jacuit ibi mora trium horarum. Mensuratus ad Comitem, statim 
 surrexit. De hoc perhibet testimonium omnes convicanei loci 
 illius de Berewyk in parochia de Neuwentone. 
 
 Reginaldus Angebixa, habens quandam infirmitatem unde phy- 
 sici desperaverunt, mensuratus ad Comitem, simili modo convaluit. 
 Testes tota villata de Holecombe. 
 
 Ricardus Neirun, nobilis cognatus domini Walter! de Cantulupo, 
 habens quandam infirmitatem circa cor, quod vix respirare potuit; 
 mensuratus ad Comitem, et denario plicato, convaluit. Et, ut 
 dixit, apparuit ei bis in sompnis dictus Symon. 
 
 Ricardus Pepr* de Scelegrave ultra Bannebury v. leucas, habens 
 puerum nomine Robertum, cum, quadam die, scilicet le hokeday, 
 numerasset animalia fratris sui ad pasturam, in quodam loco non 
 debito obdormivit. Evigilans non habuit memoriam hominis, et 
 sic remansit sine sensu per duos dies. Mensuratus ad comitem 
 Symonem, statim sen sum recuperavit. De hoc perhibet testimo- 
 nium tota parochia de Selegrave. 
 
 Leticia Palmers de Oxonia, habens brachium inutile et manum 
 invalidam per annum et dimidium, mensurata ad Comitem, con- 
 valuit. Et in signum sanitatis, detulit [brachium ? ] cerse apud 
 Evesham. De hoc perhibet testimonium tota parochia sanctee 
 Albse virginis Oxonise. 
 
 Gregorius de Grandun, rector ecclesise de Sapecote, habens 
 totam faciem inflatam una cum collo ultra modum, mensuratus ad 
 Comitem, die Martis post Theophaniam, convaluit. 
 
 Idem narravit, cum esset in castello de Kenelingworth post 
 bellum, accidit ei guttam pungitivam (sic] ; recolens de loco ubt 
 Comes sedere solebat, accessit, et ibi adoravit, et guttam statim 
 evanuit.
 
 88 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 Item idem de bove suo dixit, qui non comedit per xv. dies ; 
 denario plicato ad Comitem, statim avide comedit, et convaluit. 
 
 Item narravit de quadam ave dominae de Grandone, mortua, 
 dilacerata, et medietate comesta, mensurata et per merita Comitis 
 gloriose, sine leesura, resuscitata est. 
 
 Rogerus de Estwelle de Norhamtoneshire conduxit puellam 
 nomine Johannam apudEvesham privatam visu per ix. septimanas; 
 mensurata ad Comitem confestim visum recepit. De hoc perhibet 
 testimonium tota villata de Evesham. 
 
 Uxor Johannis de Hicclebury, nomine Rosa, habens quandam 
 infirmitatem, die sancti Pauli in itinere versus villam tanto fuit 
 gravata, quod inter brachia viri sui expiravit. Mensurata ad 
 Comitem, et super earn denario plicato, statim respiravit et con- 
 valuit. Et mirum contigit de denario plicato perdito et quaesito, 
 et tertia nocte in lecto suo mirabiliter invento. De hoc perhibet 
 testimonium capellanus parochialis, una cum tota villata de Do- 
 muntone. 
 
 Abbas Hugo de la Dale, ordinis Prsemonstratensis, percussus pa- 
 ralisi die Saboti post festum sancti Marci Evangelistee, coram jus- 
 ticiariis domini Regis tune sedentibus in villa de Dereby, et sic 
 detentus innrmitate per quatuor dies ; concilio prudencium men- 
 suratus ad Comitem, convaluit sine mora, in prsesencia tocius 
 congregationis. In signum sanitatis, dictus abbas misit candelam 
 suam apud Evesham per Johannem canonicum suum de Babape- 
 kewelle, anno gratise M. cc. sexagesimo xx. 
 
 Robertus Aleyn de Bruelle ultra Oxoniam, habens uxorem no- 
 mine Matildam, haec paciebatur febribus et valla dura capitis et 
 colli per tres annos ; mensurata ad Comitem, convaluit. 
 
 Item, quidam narravit de filio suo nomine Radulpho, laborante 
 febribus per vij. annos, tantum noctibus, simili modo mensuratus 
 ad Comitem, convaluit. De hoc perhibet testimonium tota villata 
 de Bruelle.
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 89 
 
 Leticia de Heylestone juxta Leycestriam, ydropicapervij. annos, 
 noensurata ad Comitem, in eundo versus Evesham, cum sternita- 
 tione et ructuatione et voinitu convaluit. Et quae tumida et aquosa 
 fuit, vidimus propriis oculis gracilem et delicatam. De hoc per- 
 hibet testimonium tota villata de Heylestone, cum ceteris villulis 
 adjacentibus. 
 
 Agnes de Deneburne, habens guttam et spasmum in toto corpore, 
 mensurata et confricata de terra ubi Comes occubuit, mox conva- 
 luit. De hoc perhibet testimonium Alicia Malherbe, et ceterse 
 mulieres. 
 
 Alicia de Chaddelee, habens in capite infirmitatem unde fere 
 amisit oculum dextrum per xvij. septimanas, mensurata ad comi- 
 tem Symonem, convaluit. De hoc perhibet testimonium tota 
 villata de Chaddelee. 
 
 Quaedam domina fide digna narravit de pullo suo pavonis, quod 
 casu pede conculcato, unde per ambas partes capitis sanguis exivit, 
 mensuratus ad comitem Symonem, sine mora et laesione, convaluit. 
 In signum miraculi et sanitatis, detulit bona mulier apud Evesham 
 caudam preedicti pavonis. 
 
 Willelmus de la Horste de Bulne narravit de quodam vicino 
 suo, Roberto diacono. Secundo anno post bellum Evesham, 
 contigit quod dictus Willelmus fecit magnum convivium. Inter 
 convivantes lis mota est de Comite. Unde dictus Robertus ultra 
 mensuram vituperavit Comitem, et universa mala proposuit ; at 
 dominus domus, silicet dictus Willelmus, " Nolite detrahere 
 Comitem/' Inter heec dictus Robertus perdidit loquelam, nee potuit 
 movere manum vel pedem, sed sedit quasi mortuus, tamen orationi- 
 bus convivantium parum respiravit. Et, concilio dicti Willelmi, 
 promisit quod de csetero nunquam adversa de dicto Comite diceret, 
 et sic de periculo evasit. 
 
 Idem Willelmus recitavit de clerico nomine Willelmo de Hy- 
 
 CAMD. SOC. 15. N
 
 1)0 MIRACULA. SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 lamtre, habens sanguinis passionem, mensuratus et denario plicato 
 convaluit. Testes hujus rei dictus Willelmus et plures alii. 
 
 Johannes Benedist de Tortynton de Suthsex, habens filium mu- 
 tum et claudum longo tempore, mensuratus ad Comitem, media 
 nocte clamavit ad matrem, " Perdue me ad ecclesiam de Eves- 
 ham." Ilia turbata ait, " Potes loqui." At ille, " Sic, quia astitit 
 mihi senex dicens, quia habes nomen meum sanaberis." De hoc 
 perhibet testimonium domina Hawysa de Pevile, et domina 
 Johanna de Lamare, nobiles mulieres. 
 
 Sthephanus de Holle, et Nicolaus de Hulle, Johannes Godde, 
 Walter Sygard, cives Herefordiee, narraverunt quoddam mirabile 
 de Philippe, cappellano de Brenteles, qui vituperavit Comitem. 
 Inter verba conviciosa ait, " Si Symon comes est sanctus, ut 
 dicitur, volo ut diabolus frangat collum meum, vel aliquid miracu- 
 lum antequam domum veniam." Et, sicut petiit, ita contingit. 
 Nam in redeundo versus domum casu obviam habens leporem, et 
 in saltum post eum de caballo cecidit. Serviens illius pro convi- 
 ciis areptis a daemonic, more Walencium, clamavit, " Ob I Ob ! " 
 Insanuit iste apprehensus et ligatus, et sic permansit in vinculis, 
 a festo sancti Johannis Baptistae usque ad translationem sancti 
 Benedicti. De hoc perhibet testimonium tota civitas Herefordiae. 
 
 Dominus Heliseus, decanus de Weryntone, privatus visu per tres 
 annos, mensuratus ad Comitem, convaluit. De hoc perhibet testi- 
 monium omnes conversantes inter Bibbel (lege Ribble) et Merse, 
 hoc est inter illas duas aquas. 
 
 Memorandum de ceeco apud Norhampton, qui unum oculum 
 recuperavit. De hoc perhibet testimonium clericus domini Epis- 
 copi Lincolniae. 
 
 Willelmus de Braddewelle, habens quandam mfirmitatem 
 ignotam per annum, mensuratus ad Comitem, continuo convaluit. 
 De hoc perhibet testimonium tota villata de Braddewelle.
 
 MIRACULA SYMONIS DE MOXTFORT. 91 
 
 Reginaldus Rigon Oxoniee recuperavit visum per merita Comitis 
 in oculo sinistro, die Mercurii proximo ante festum Decollationis 
 sancti Johannis Baptistae, anno gratiae Millesimo cc. lxv to . De 
 hoc perhibet testimonium prior Sanctee FrethewithaB Oxon., Wil- 
 lelmus de Crofta, Robert de Stratforde. 
 
 Puer quidam de Gloucestria per septem annos pedibus et 
 manibus contractus, ad Comitem mensuratus, convaluit, anno 
 gratiae praedicto, circa Assumptionem beatae MariaB Virginis. De 
 hoc perhibet testimonium Robertus de Aldewik, tune temporis 
 prior sancti Petri Gloucestrise. 
 
 Quaedam sanctimonialis de Acornubure, diligebat multum 
 comitem Symonem ; quae nimio dolore constricta pro eo quod au- 
 dierat dictum Comitem adeo enormiter detruncatum, unde blasphe- 
 mare Deum et sanctos suos multipliciter caepit, asserendo ipsum 
 esse injustum eo quod proderet justos et innocentes, malos autem 
 et praevaricatores salvaret ; unde propter dolores et angustias 
 quas patiebatur innumeras, non potuit recipere consolationem ; 
 sed amens effecta, postea aliquantulum sedata, et sui compos 
 effecta, sequebatur conventum, set utrum aliquid de Deo diceret, 
 vel non, ignorabatur. Tandem exclamavit, dicens se habere capud 
 Comitis in gremio suo, quod sibi arridebat et applaudebat. At 
 ilia monialis astantibus ostendit oculos et nasum et nares et os 
 ejus, quod et osculebatur circumquaque, et in hoc recepit sensum 
 quern amiserat. 
 
 Checheley de Romesey gravedinem capitis per dimidium annum 
 et amplius sustinuit, quae veniens ad tumulum comitis Symonis 
 mensuravit se, et statim convaluit. 
 
 Memorandum de quodam puero de Gloucestria mortuo, qui 
 postquam classica quae pulsantur pro mortuis, in parochia Sancti 
 Audoeni, fuissent deportata et pulsata notale pro dicto puero 
 mortuo, dictum fait matri ejusdem, ut mensuraret puerum ad 
 comitem Symonern, quod cum mater fecisset, surrexit a mortuis ;
 
 92 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 qui adhuc vivit. De hoc perhibent testimonium pater et mater 
 pueri, et plures alii qui interfuerunt et prsedicta viderunt. 
 
 Willelmus de Uffenham, capellanus, filius Willelmi[et] Margeriae, 
 dum esset in loco quodam, et transitum faciens super equum suum, 
 casu cecidit de equo,et leesionem unius pedis habuit, ita quod pedem 
 movere non potuit per duas septimanas. Unde, cum audisset a 
 quibusdam vicinis de miraculis quse Deus operatus est apud Eves- 
 ham per merita comitis Symonis, plicavit unum denarium Deo 
 solvendum pro sanitate recuperanda. Statim sanitatem recepit in 
 pede, et nihil serisit de aliqua molestia quam prius habuit. Hujus 
 rei testis est qui scripta retulit juratus. 
 
 Quidam frater minor de conventu Herefordensi, febrium mo- 
 lestia gravatus per mensem et amplius, ad dictum Comitem men- 
 suratus, statim convaluit. De hoc perhibent testimonium fratres 
 minores qui interfuerunt, et praedicta viderunt jurati. 
 
 Robertus de Carlingestoke guttam habuit per dimidium annum 
 et amplius, qui mensuratus ad sanctum Robertum, et ad alios Sanc- 
 tos, non sensiens convalescenciam, postquam audivit comitem 
 Symonem in bello mortuum, censuit ipsum martirem ; unde sup- 
 plicavit Deo, ut, per merita dicti martiris, eidem subveniret; et 
 statim liberatus fuit a dicta gutta. Idem de ipso testimonium 
 perhibet. 
 
 Quidam apud Hawekesbury, mutus et contractus per septem 
 annos, mensuratus ad Comitem, statim convaluit in omnibus quee 
 paciebatur. De hoc testimonium perhibet abbas de Persore, et 
 plures alii. 
 
 Osbertus Giffard, febribus diu fatigatus, sompniavit quod 
 comes Svmon apparuit sibi, dicens ei quod aciperet legambilem 
 "quod habuistis de me in bello, etponatis super vos, et sanabitis." 
 Evigilans, dixit ministris suis ut investigarent de armaturis quae 
 jacebant ad pedes lecti sui ; qui investigantes invenerunt legam-
 
 MIBACULA SYMONIS DE MONTFOBT. 93 
 
 bilem, posueruntque super eum, et sic sanus factus est. De hoc 
 perhibet testimonium abbas de Evesham, qui preescripta audivit de 
 ore ejus qui curatus fuit. 
 
 Ricardus de parochia de Inteberg, filius Johannis Fili, et con- 
 tractus a nativitate, qui garnbas et pedes habuit per quinquennium 
 bifurcatas, nullo modo valens incedere, per Aliciam matrem suam 
 ad coraitem Symonem mensuratus, et in reda quadam Evesham 
 adductus sere in vigilia sanctse Crucis, anno gratise M. cc. lxv. 
 Cum mater ipsius prasdicta una cum puero ad sepulcrum comi- 
 tis Symonis, usque ad mediam noctem in vigiliis et orationi- 
 bus perseverasset, dictus puer meritis martiris surrexit, et in om- 
 nibus membris suis sanus factus est, ita quod ad voluntatem suam 
 incessum habuit. Hujus rei testes sunt mater pueri, et Nicholas 
 Grate, et Sara uxor illius, Johannes Herteber, et tota villata 
 Inteberg. 
 
 Rosa Tholus passionem quandam sustinuit in capite, cujus om- 
 nia organa sensuum doloribus constringebantur, tantum quod 
 dubitabat sensu privari ; cujus oculus habuit tumorem et grossi- 
 diorem ad mensuram ovi, mensurata ad Comitem, statim con- 
 valuit. 
 
 Alicia, uxor Nicolai Grate de Inteberg, per dimidium annum et 
 amplius, in gambis, pedibus, et tibiis, tantam sensit debilitatem 
 et molestiam, quod prsedicta membra movere non potuit. Quae 
 ad comitem Symonem mensurata, et in reda quadam apud Evesham 
 advecta, et usque fere mediam noctem vigiliis et orationibus in- 
 sistens, tantam de infirmitate sensit allevacionem, quod baculo 
 sustentata potuit incedere. Testes hujus rei sunt qui scribuntur 
 in curatione Johannis consequente. 
 
 Johannes de Fekham, filius Thomse Adelard, per duos annos 
 et dimidium gambis et tibiis contractus, et apud Evesham in 
 reda adductus, qui sine duorum baculorum adjutorio per dictum
 
 94 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 tempus incedere non potuit, meritis et adjutorio martiris nostri 
 convaluit, ita quod baculis abjectis omnino sanus abcessit. Idem 
 de seipso testimonium perhibet, una cum villata de Fekham, et 
 specialiter hii, Ricardus Hunte, Ricardus de Odebury, Hugo 
 Hunte, Ricardus Chyldessonne, Adam clericus de Odebury. Prae- 
 scripta autem quatuor miracula vidimus et personas singulorum. 
 
 Adam de Habelench, capellanus, habuit nervos suos in poplite 
 contractos, ita quod per sex septimanas incedere non potuit ; qui 
 monitionem in sompnis acceperit, ut tumulum comitis Symonis 
 visitaret. Qui visioni praedictee paruit, sanusque factus est. Idem 
 Evesham veniens, testimonium perhibuit de seipso. 
 
 Henricus de Lesseberge, habens dissinteriam per duos annos, 
 mensuratus ad Comitem, convaluit. Hunc perhibent testimonium 
 vicini illius, una cum illo capellano de Bench [am ?] qui mensuravit 
 ilium. 
 
 Rogerus de Peytun, comitatu Lincolniee, habens guttam in 
 capite nimis pungitivam, mensuratus ad comitem Symonem, con- 
 valuit. Ipsemet perhibet testimonium de seipso. 
 
 Rogerus, decanus de Werintone, tanta infirmitate in genu dextro 
 detentus, die dominica proximo ante nativitatem Domini anni 
 praesentis, quod a loco ubi sedebat movere non potuit, nee susti- 
 nere quod aliquis manum adjutricem apponeret, nee unguentum, 
 nee emplaustrum. Tandem ad memoriam passionem reduxit 
 comitis Symonis, statimque convaluit; ita quod, die natali Domini, 
 divina sine impedimento officia explevit; nee hucusque in aliqua 
 parte infirmitatis signum sentivit. De hoc perhibet testimonium 
 Ricardus, dictus Heremita, qui candelam suam detulit apud 
 Evesham. 
 
 Robertus, capellanus et vicarius de Evesham, habens spasmum in 
 gambis et tibiis longo tempore, mensuratus ad comitem Symonem, 
 statim convaluit. Hiis preesentibus, domino abbate de Evesham,
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 95 
 
 fratre Willielmo de Hekelinges, librario monasterii, tune confessore 
 illius Roberti, et toto conventu. 
 
 Item, idem Robertus recitavit de quodam monacho Bruerae, 
 paralitico per septem annos. Iste monachus vidit in sompnis 
 Johannem abbatem suum jam defunctum, una cum milite quodam 
 circuente infirmariam, et, cum ad lectum venissent infirmi, dixit 
 abbati miles, " Quis est iste ? " At abbas, tf Nobilis psalmicinos 
 fuit." Miles accessit ad eum, et, tetigens, dicens, " Surge in nomine 
 Jhesu, et fac officium tuum ! " et statim surrexit sanus, laudans 
 Dominum et comitem Symonem. De hoc perhibet testimonium 
 totus conventus Bruerae cum abbate. 
 
 Ricardus Hercy emit pullum equi ad nundinas de Scocia; pullus 
 indomitus ad navem adductus et ligatus, et prae sonitu maris ita 
 perterritus coram nautis et ceteris aspicientibus cecidit mortuus. 
 Consilio facto, ad comitem Symonem mensuratus cum tribus de- 
 nariis, et super eum plicatis, brevi intervallo surrexit sanus ; et 
 tandem cum oblatione apud Evesham adductus. De hoc perhibet 
 testimonium, una cum navi commorantibus. 
 
 Johannes de Blanchewelle Lincholniae, habens quandam infir- 
 mi tatem, et jacuit contra lectum per sex septimanas, non mandu- 
 cans et vix bibens, mensuratus ad comitem Symonem, statim con- 
 valuit. Hujus rei testes Thomas de Blanchewelle et Symon 
 Luwerk. 
 
 Willelmus de Lewerk, de villa quae vocatur Shendeworthe, in 
 comitatu de Hereforde, privatus visu per ix. septimanas, mensura- 
 tus ad comitem Symonem, statim lumen recepit. Hujus rei testes 
 domina Matilda de Ochildresley, et Margeria filia ejus, et Nicho- 
 laus de Childesley. 
 
 Frater Laurencius Cornibiensis, ordinis fratrum minorum, contra 
 festivitatem beatse Virginis, a discretis physicis in amaria febre 
 adjudicatus; in passione sua pr8edicta,Comitis merita ad memoriam
 
 96 MIRACULA 8YMON1S DE MONTFORT. 
 
 reducens, statim de infirmitate convaluit. Testis frater fuit 
 Nicholaus de Gulac. 
 
 Frater Nicholaus de Gulak, de eodem ordine, habens calculum 
 et gravissimum dolorem senciens, ita ut suus cyrurgicus eum in- 
 cidere proposuisset ; et idem frater, de salute et vita desperatus, 
 nullatenus incidi permisisset. Convertit tandem se ad Dominum, 
 ut meritis sui martiris Symonis comitis eum curare dignaretur. 
 Mira res, in crastino circa horam terciam, cum surrexisset a lecto 
 ut commingeret, cecidit calculus ad pedes ejus, nullo dolore pree- 
 cedente aut sequente, plene curatus die Martis, in septimana 
 Paschse, anno gratiae M. cc. lxix. De hoc perhibet testimonium 
 totus conventus Oxonise. 
 
 Willelmus de la Rye, miles in Norhamtoneshyre, habens acu- 
 tam febrem, mensuratus ad Comitem, et sequente nocte prorsus 
 convaluit. 
 
 Matildus (sic] Sherlonde, frenetica per duos dies et ligata, men- 
 surata ad comitem Simonem, omnino convaluit. 
 
 Walter le Forde, piscator de Wisherestrete Lond. commorans 
 s. in vistre, habens duos lucios, hie, quorum unus mortuus per 
 totam noctem, concilio, plicato denario ad comitem Symonem, in 
 crastino invenit ilium vivum et cum cauda in panerio ludentem. 
 Testes hujus rei omnes convicanei loci illius. 
 
 Quidam sacerdos de Welles, nomine Benedictus, aliquo tempore 
 Comiti contrarius, cum quadam die celebraret divina in celebra- 
 tione missse, visum parumper amisit. Post celebrationem vero 
 visum penitus amisit et loquelam. Mensuratus ad comitem Symo- 
 nem, statim visum et loquelam manifeste recuparavit. Hujus rei 
 tota parochia perhibet testimonium. 
 
 Johannes de Herlow de Northhamburland, habens in memoria 
 comitem Symonem in mente ante diem ireticum, convaluit. Ita 
 ut die Lunae sequent! equitavit sex miliaria. De hoc perhibent 
 testimonium omnes consedales de Northhamburlande.
 
 M1RACULA SYMON1S DE MONTFORT. 97 
 
 Matilda Farun de Neubery juxta Ungerford, habens guttam 
 ita pungitivam, unde adjudicata est a vicinis suis mortua; men- 
 surata ad comitem Symonem, statim convaluit. De hoc perhibet 
 testimonium omnes vicini ejus de Neubury. 
 
 Willelmus de la Rye juxta Northampton, habens acutam [feb- 
 rim, vid. antea, p. 96] mensuratus ad comitem Symonem, conva- 
 luit. Unde perhibent testimonium omnes convicanei sui. 
 
 Willelmus de Pikeringes Cantuariensis puerum infirmatum 
 habuit usque ad mortem; mensuratus ad comitem Symonem, con- 
 valuit. Et, in signum sanitatis, detulit puerum apud Evesham 
 de cera. De hoc perhibet testimonium tota parochia sancti 
 Andrese Cantuariensis. 
 
 Idem Willelmus de Pikeringes, ejusdem villse, habens puerum 
 unum genu sinistrum ita inflatum quod vix articuli pedis appa- 
 rerent, mensuratus ad comitem Symonem, statim tota inflatio 
 evanuit. In signum sanitatis, detulit alium puerum de cera. 
 Testes ut supra. 
 
 Emma de Dene, paralisi percussa per quatuor dies, ista men- 
 surata est ad diversa loca sanctorum. Tandem mensurata ad 
 comitem Symonem, convaluit, ita ut habuit potestatem se impri- 
 mere signo sanctee crucis, set non multum supervixit. De hoc 
 perhibet testimonium Ricardus vicarius de Wingeham, cum tota 
 parochia. 
 
 Christiana de Lullingestone, habens guttam pungitivam a scapu- 
 lis usque ad manum, a manu usque ad planta pedis, longo tern- 
 pore, ista mensurata ad comitem Symonem, convaluit. Teste 
 ut supra, de parochia sanctee Andreae Cantuariensis. 
 
 Walter de Lydeham in comitatu Oxoniae, habens policem con- 
 tractumperviij. dies, levatis [lavatis?] manibus ad fontem comitis 
 Symonis, convaluit ; unde qui affuerunt cum eo in preesentia nostra 
 testimonium perhibent. 
 
 CAMD. SOC. 15. O
 
 98 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 Guide de Pynele juxta Warrewyk, inutilis et paralisi per x. 
 annos, mensuratus ad comitem Symonem, convaluit. De hoc per- 
 hibet testimonium tota parochia sancti Laurencii de Worynton. 
 
 Henricus Bounde, habens in dextro brachio infirmitatem igno- 
 tam per tres annos et dimidium annum et amplius, et hoc cito 
 post mortem Comitis, ipsum brachium ad dictum comitem Symo- 
 nem mensuravit, et infra tempus trium horarum diei plene conva- 
 luit. Idem habens aliud brachium inutile cum caeteris infirmitati- 
 bus per dimidium annum et amplius, unde cum a peritis medicis 
 judicaretur pro paralitico, a quibusdam pro ydropico, a quibusdam 
 pro leproso turn propter scabiem et tumorem cutis quam habebat, 
 hie iterum mensuratus, per merita Comitis convaluit. De hoc 
 perhibet testimonium dominus Johannes films Johannis, cum 
 domina comitissa de Aubomarle, cum tota familia sua. 
 
 Robertus de Gainages de Netrewent, habens filium quinque 
 annorum, puer iste ex quadam infirmitate ab omnibus vicinis 
 mortuus est adjudicatus ; concilio facto ad comitem Symonem 
 mensuratus, et, denario plicato, statim respiravit et convaluit. De 
 hoc perhibet testimonium tota patria de Netrewent. 
 
 Reginaldus de Seynesbury, in comitatu Lincolniee, habens 
 puellam mortuam ab omnibus vicinis judicatam, mensurata ad 
 comitem Symonem et denario plicato, statim respiravit ; et plene 
 et gloriose resuscitata. De hoc perhibet testimonium tota villata 
 de Seynesbury. 
 
 Johannes de Ardelle, surdus per dimidium annum, mensuratus 
 ad comitem Symonem et denario plicato, statim auditum rece- 
 pit. De hoc perhibet testimonium tota parochia sancti Dunstani 
 Londoniarum. 
 
 Perpes cum tibiis aucipitris cujusdam militis, per casum inflatus, 
 infirmabatur usque ad mortem, mensuratus ad comitem Symonem, 
 statim convaluit. De hoc perhibet testimonium, &c.
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 99 
 
 Henricus, filius Henrici de la Pomere, militis de Devenshire, 
 gravi infirmitate detentus, usque ad mortem a vicinis judicatus ; 
 mensuratus ad comitem Symonem, statim convaluit. Iterum, 
 idem Henricus postea infirmitatem fluxus paciebatur, mensuratus 
 autem ad comitem Symonem, sine mora convaluit. Hujus rei 
 tota familia sua perhibet testimonium. 
 
 Walter de Bokyngeham, aliquo tempore Comiti contrarius, in- 
 firmitatem habens oculorum, pree gravi apostemate in corpore 
 infirmabatur, ita quod nullus medicus sibi sanitatem promiserat, 
 sed mortem. Hie mensuratus ad comitem Symonem, ex utraque 
 eegritudine plenarie convaluit. De hoc perhibent testimonium 
 vicini sui. 
 
 Quaedam rnulier nomine Agnes, per sex septimanas omnium 
 membrorum suorum officium et possibilitatem amiserat, ita quod 
 sine sustentamento neque ambulare neque movere se poterat; 
 mensurata ad comitem Symonem, statim convaluit. De hoc 
 perhibet testimonium, &c. 
 
 Qusedam mulier nomine Matilda de Blythe, gravi infirmitate 
 diu detenta, tandem infirmitate gravante mortua est. Facto 
 concilio, mensurata ad comitem Symonem, statim revixit et con- 
 valuit. De utroque miraculo omnes vicini sui perhibent testi- 
 monium. 
 
 Margareta uxor Willelmi Mauncelle, de comitatu Gloverniae, 
 aliquo tempore Comiti contraria et inimica, incidit in quandam 
 segritudinem quee vocatur frenesis, ita quod sensum penitus amisit 
 per duos dies. Cui comes Symon apparuit per visionem et dixit 
 sibi, " Cur mihi detrahis, et semper de me loqueris malum ? " At 
 ilia, poenitencia ducta, de maledictis petiit veniam. Comes con- 
 cessit. Ilia vero dictum comitem Symonem interrogavit, quid 
 eveniret de suis adversariis et iriimicis ? At ipse dixit, " Quidam 
 pcenitent, quidam posnitebunt, et quidam mala morte sine pceni-
 
 100 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 tentia morientur/' Hsec autem, ad comitem Symonem mensu- 
 rata, statim convaluit. De hoc vicini sui perhibent testimonium. 
 
 Sthephanus, filius Symonis Badbyry juxta Malberge, subito 
 gravi infirmitate detentus, ita quod a vicinis suis pro mortuo fuerat 
 judicatus, facto concilio, mensuratus ad comitem Symonem, 
 statim revixit et convaluit. De hoc perhibent testimonium omnes 
 vicini sui. 
 
 Michaell, vicarius de Wychyndone juxta Salusbury, habuit tibiam 
 inflatam, ita quod per maximam inflationem pellis tibiae fuerat 
 dirupta, et adhuc remanente passione tumoris, hie mensuratus 
 ad comitem Symonem, statim convaluit. De hoc omnes vicini 
 sui perhibent testimonium. 
 
 Willelmus Ayse de Forneyse habuit cancrum in utroque pede, 
 ita quod sine sustentatione vix incedere potuit. Fuit etiam para- 
 liticus, ita quod in dextera parte sui corporis potestatem penitus 
 amiserat. Veniens ad ecclesiam sanctse Marise et sancti Egwini 
 Eveshamme, et ibi per paucos dies moram faciens, ex utraque 
 infirmitate plenarie convaluit. Hujus rei testes congregatio con- 
 ventualis Eveshamme. 
 
 Thomas Walding de Tuddenham habuit guttam in sinistra 
 manu valde gravidam, ita quod non potuit movere manum illam, 
 quee quidam gutta ascendebat in sinistra parte capitis, et ita in- 
 flatum fuit caput, quod vix potuit videre, aut loqui. Demum, in- 
 spirante Dei gratia, et denario super eum plicato ad sanctum 
 Symonem, statim ab ilia gravissima infirmitate convaluit. De 
 hoc perhibent testimonium tota familia sua, et tota provincia sua. 
 
 Quaedam mulier de Donechirche juxta Donesmore, Avicia 
 nomine, ita contracta fuit in manibus et pedibus et in omnibus 
 aliis membris, quod nullo modo ire aut se movere potuit ; et hoc 
 duravit per diem et dimidium et per duas noctes. Gaudium ! ista 
 mensurata ad comitem Symonem, statim pristinam convaluit vel
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 101 
 
 recuperavit sanitatem. De hoc perhibent testimonium omnes 
 vicini sui. 
 
 Emma mulier de villa de Auburne, de comitatu Lincolniae, 
 habuit filiam nomine Elianore, de setate fere duorum annorum, 
 quae casu, die sanctse Trinitatis anno gratiae M. cc. septuagesimo 
 secundo, cecidit in quodam vivario, et submarsa est, et mortua. 
 Mater reperiens postea filiam suam ita submarsam, statim extraxit 
 earn de aqua, et mensuravit ad comitem Symonem ; statim puella 
 pristinae sanitati, divina gratia opitulante, restituitur. De hoc 
 omnes vicini sui perhibent testimonium. 
 
 Quaedam mulier Cantuar', Agnes nomine, uxor Henrici medici, 
 quadam gravi gutta percuss a in manu dextra, et detenta per 
 annum et dimidium, ita quod eandem manum movere non potuit, 
 se penitus illam amisisse credebat ; ita, statim manu ad Comitem 
 mensurata, pristinam recuperavit sanitatem. Et in signum hujus 
 rei, apud Evesham ad dictum comitem Symonem unam manum 
 de cera transmisit. Hujus rei testimonium perhibent omnes 
 vicini sui. 
 
 Thomas Atteheye, quidam vir Cantuariae, habuit frigidam gut- 
 tarn in omnibus suis membris, ita quod nee ambulare, nee in 
 aliquo membro se movere potuit; et hoc per annum duravit. 
 Iste, ad comitem Symonem mensuratus, statim convaluit, et itinere 
 apud Evesham arrepto personaliter, ibidem, cum multis vicinis 
 suis, accessit. Et hujus rei testimonium de visu omnes plene 
 perhibebant. 
 
 Agnes de Sutton, et filia sua Bonce nomine, tantam csecitatem 
 oculorum per triduum annum paciebantur, quod nichil penitus 
 viderunt. Tandem, invocato Dei auxilio, mensuratae sunt ad 
 comitem Symonem, et pristinum visum receperunt. De hoc vici- 
 ni perhibent testimonium. 
 
 Symon films Johannis Bundiht, de Tartrintonne juxta Arundelle,
 
 102 MIRACULA SYMON1S DE MONTFOBT. 
 
 gravissima in omnibus merabris suis per duos annos et dimidium 
 detentus infirmitate, ita quod penitus nullum corporis sui mem- 
 brum movere potuit. Iste mensuratus ad comitem Symonem, 
 omnium membrorum suorum statim recuperavit sanitatem, et 
 accedens apud Evesham cum multis vicinorum suorum, testi- 
 monio hujus rei veritatern affirmavit ; et de hoc perhibuit testi- 
 monium domina Johanna de la Mare, et domina Awysa de 
 Newylle, et plurimi. 
 
 Willelmus, filius Willelmi de Westone juxta Northhamptone, 
 tarn gravi infirmitate detentus, quod a die Jovis mane usque ad 
 diem Sabboti proximum sequentem, omnibus circumstantibus et 
 eum videntibus, tanquam mortuus reputabatur. Iste, ad comitem 
 Symonem post triduum mensuratus, statim divina opitulante gratia 
 pristinse sanitati. Hujus rei testimonium, Thomas frater, Allex- 
 ander Noverei, prior de ordine Preedicatorum Leycestrise, et 
 Robertus Novery frater suus, et tota familia sua ejusdem 
 Willelmi. 
 
 Allexander de Suffolchia civis Londoniarum, qui manet in 
 parochia Sancti Martini inter tabernas, per quinquennium tantam 
 in testiculis paciebatur infirmitatem, ita quod vix mingere potuit, 
 qui tantum inflati fuerunt testiculi quod nullus locus habilis fuit 
 ad urinam faciendam. Iste, ope medici credens sanari, posuit 
 quandam tentam in quadam apertura quee aparuit in testiculo et 
 nodavit filum in fine illius tentee, quo melius eandem cum necesse 
 fuerit extrahere possit. Postea accidit quod philum cum dicta 
 tenta in eodem membro retractum est, quod ventrum per biennium 
 videri potuit. Tandem accessit quidam movens infirmum ut 
 qusereret aquam de fonte comitis Symonis apud Evesham, et 
 lavaret membrum sic inflatum; quod ita factum est, et statim 
 apparuit pristina apertura, et dictus infirmus videns tentam cum 
 quodam cultello eandem extraxit cum toto philo, et iterum
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 103 
 
 lavit membrum suum cum eadern aqua, et sanata est dicta aper- 
 tura, et totum membrum suum in pristinam redditur sanitatem. 
 Hujus rei testimonium perhibuit Michael Toni, cum tota familia 
 sua, Roger Marescallus, Robertus Corbe, et Robertus filius Roberti 
 Herdelle, et alii multi qui hoc viderunt, &c. 
 
 Philippus Pecche, de villa de Corni de comitatu Lincolniae, 
 gravi detentus infirmitate, ita quod per totum diem mortuus re- 
 putabatur, tandem, inito amicorum consilio, mensuratus fuit ad 
 comitem Symonem, et statim revixit, et sanus factus est. De hoc 
 perhibet testimonium convicanei sui. 
 
 Richardus de Wycumbe, civis Londoniarum, percussus paralisi 
 in dextera parte per tres septimanas, ita quod nichil potuit movere 
 dexteram partem, iste mensuratus ad comitem Symonem, statim 
 pristinam recuperavit sanitatem. Inde perhibent testimonium 
 omnes vicini sui. 
 
 Willelmus de Hales, civis Londoniarum, gravi infirmitate de- 
 tentus per octo septimanas, ita quod de vita sua penitus despera- 
 vit ; demum ad comitem Symonem mensuratus, statim convaluit, 
 et de ilia infirmitate curatus est. 
 
 Idem Willelmus de Hales, in brevi postea percussus paralisi in 
 parte dextera, ita quod tibiam dexteram movere non potuit, sed 
 penitus illam amisisse credebat, iterum mensuravit se ad comitem 
 Symonem, et statim pristinam optinuit sanitatem. De hoc per- 
 hibent testimonium omnes vicini sui. 
 
 Magister Gilbertus de Sancto Leofardo habuit quandam infir- 
 mitatem, quse ipsum per vices invasit ineffabili cruciatu ; cujus 
 insultus sustinuit proculdubio octo annis et amplius ; et ipsum 
 semper tempore nocturno est aggressa, ipsum aliquando usque ad 
 meridiem, aliquando usque ad nonam, aliquando prolixius, ac si 
 dente canina frustratim undique circa regionem spiritualium dila- 
 niaretur lamentabili penalitate corrodendo. Cujus infirmitatis
 
 104 MIBACULA SYMONIS DE MONTPORT. 
 
 acerbitas quamdiu duravit, amaritudo passionis ipsum compulit 
 in terra prostratum, aliquando more parturientis vel dementis de 
 loco ad locum voluntare, aliquando se erigere sursum et in varias 
 partes domus saltando currere prae corrosione morbi, qui ipsum 
 ab inferiori parte cordis usque ad cerebrum compressit, et secuit 
 circumquaque, ita quod miraculum videbatur pacienti fragilitatem 
 suse naturae tantae passionis vehemenciam posse evadere sine morte. 
 Et licet frequenter ad mitigationem morbi usus fuisset ope et 
 opera medicorum, magis turn obfuit quam profuit procul dubio 
 quod fecerunt. Tandem invalescente morbo, cum simul ipsum 
 aliquantulum gravius et prolixius arriperet quam solebat, cubi- 
 cularius suus locutus est, ei dicens, " Domine, dicitur quod multa 
 miracula fiunt pro Symone de Mounteforti et sociis suis ; bonum 
 esset vovere vos sibi, ut videtur." Cui respondit languidus, 
 " Placet michi quod sic fiat ; plica sibi et sociis denarium, qui apud 
 Evesham secum requiescunt, et si contingat me hujus passionis 
 amaritudine expirare, deferas illuc denarium vitae meae. Si vero 
 possum evadere, ipsos personaliter visitabo." Et ecce, hoc facto, 
 stimulus cruciatus tanti subito mollescit; etinfirmus se transferens 
 ad lectum suaviter incidit in soporem. Qui videbatur in sompno 
 quod quidam apparuit ei tradens sibi tria paria litterarum, quae 
 sub sigillis clausae erant ; quarum una utrinque gibbosa fuerat, 
 habens interius grossum aliquid involutum, prout sibi videbatur, 
 et locutus est infirmo sic, " Frange et lege." Et cum languidus ille 
 fregisset, et aperuisset primam plicaturam illius litterae, quae sic 
 gibbosa videbatur, invenit in ea pixidem pulcherrimam de metallo 
 involutam, in cujus fundo oleum fuerat valde purum et serenum. 
 Et dixit languido bajulus litterae, " Aperi litteram totam, et lege 
 earn." Languidus rogavitillum quod ipse earn aperiret ; qui cum earn 
 apertam ante faciem languidi ostentaret, apparuerunt in ea milites 
 armati equis suis insedentes, filo serico subtilissime consuti, et
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 105 
 
 valde delectabiles in aspectu. In superior! ordine, linealiter una 
 comitiva militaris ; in inferiori, alia ; in tercio ordine, tercia ; et 
 sic ulterius per totam membranam, quae rnirabiliter creverat in 
 latum et longura inter in anus ostendentis. Et dixit bajulus 
 languido, " Lege has quae inter caeteras picturas in hac membrana 
 sunt conscriptae." Q,uas cum languidus inspexisset et legisset, 
 scrip tafuerant ibidem ista verba : " Ista utere et nullapresparatione," 
 quibus lectis evanuit bajulus ille. Et languidus ille expergefactus 
 intellexit quod ad convalescenciam infirmitatis sues sufficere sibi 
 deberet, pro medicina, memoria passionis Symonis de Mount- 
 forti, et aliorum militum qui apud Evesham martirium sunt per- 
 pessi. Quod et factum est ; ab illo tempore, ab infirmitate supra- 
 dicta meritis dicti sancti [et] sociorum suorum penitus est curatus. 
 
 Queedam mulier, Isabella nomine, manens super pontem Lon- 
 donise per dimidium annum, detenta gravi infirmitate, ita durante 
 morbo contracta facta in omnibus membris ejus, in tantum quod 
 nullum membrum corporis movere potuit. Tandem, invalescente 
 morbo, penitus privata est usu loquendi per spacium trium dierum, 
 et inter omnes vicinos pro mortua reputabatur. Demum, habito 
 quorumdam amicorum suorum concilio, die Veneris in festo 
 sancti Dunstani anno gratiae M. cc. Ixx. tercio, mensurata fuit ad 
 comitem Symonem ; statim de utroque morbo curata est, et 
 ofiicium linguae incontinenti, per Del gratiam et merita sancti 
 Symonis, gloriose recuperavit. Et die Dominica proxima sequenti, 
 scilicet in Pentecosten, cum vicinis suis ecclesiam corporaliter 
 visitavit, et in signum suse convalescenciae quandam ymaginem 
 ceres apud Evesham destinavit. Hujus rei testimonium omnes 
 vicini perhibent. 
 
 Quidam puer, Johannes nomine, filius Philippy de Sancta Maria 
 in Creiden, Kent, cecidit in torrentem et submersus mortuus est. 
 Pater pueri, gemens et lacrimans, extraxit ilium de torrente, et 
 
 CAMD. SOC. 15. P
 
 106 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 reposuit in domum suum, mortuum custodiens usque ad vesperam. 
 Postea dictum puerum ad sanctum Symonem mensuravit, et 
 statim convaluit; quern pater et mater corporaliter apud Eves- 
 ham adduxerunt. De hoc testimonium perhibent omnes con- 
 vicanei sui. 
 
 Symon de Pateshulle, miles, dominus de Blechesho, in comitatu 
 de Bedforde, oppressus gravissima infirmitate et subitanea circa 
 cor, die Assencionis Domini, anno gratiae M. cc. septuagesimo 
 tercio, mane, mortem metuens supervenientem, omnia jura eccle- 
 siastica festinanter sibi dari preecepit, et factum est quod statim 
 usu loquendi privatus ab omni populo circumstanti mortuus 
 reputebatur, usque ad horam meridianam. Postea mensuratus ad 
 comitem Symonem, statim revixit, et de omni morbo salubriter 
 est curatus; et modum loquendi plenarie recuperavit, et, apud 
 Evesham postmodum personaliter accedens, oblationem suam 
 ibidem reportavit. Hujus rei testes sunt omnes familiares sui cum 
 tota provincia. 
 
 Dominus Willelmus de London, capellanus, rector ecclesise de 
 Hekyntone, adversa valitudine detentus, ita quod ire non potuit, 
 sed in grabato jacens a media quadragesima usque festum 
 sanctse Trinitatis ; postea mensuratus ad comitern Symonem, 
 Deo opitulante. recuperavit sanitatem ; et in signum suae sanitatis 
 destinavit Evesham ymaginem ceree indutam alba et casula ad 
 modum sacerdotis ; datum anno Domini Millesimo ducentesimo 
 septuagesimo quarto. 
 
 Stephanus Aungevin de Donestaple habuit quendam filium, 
 qui nominabatur Johannes, qui gravi infirmitate et subito circa 
 cor detinebatur quadam ante horam nonam, et, morbo ita ingra- 
 vescente ab ilia hora usque ad vesperam, quasi mortuus ab omni- 
 bus reputabatur; et accessit quidam portans aquam de fonte 
 Comitis, guttatim perfudit circa labia pueri, ut puer aquam baju-
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 107 
 
 lans, et postea hauriens, et astantes oculos ejus lavabant, et 
 eundem postea ad comitera Symonem mensuraverunt, et, apertis 
 oculis ejus, membra sua csepit movere, scilicet manus et pedes, et 
 statim convaluit ; et postea pater et mater dictum puerum apud 
 Evesham adduxerunt ad tumbam beati Simonis, cum vicinis suis 
 testimonium inde perhibentibus. 
 
 Henricus, filius Gunuldae de Ketene, juxta Staunforde, per- 
 cussus morbo paralitico in parte dextera, ita quod usura dextri 
 brachii per tres septimanas penitus amisit, nee quicquam manum 
 ac brachium movere potuit, sed ligatum circa collum suum por- 
 tavit : qui tandem ad tumulum beati Simonis veniens, et, accepto 
 pulvere de dicta tumba, brachium suum fricuit, et statim sanus 
 effectus est coram multis astantibus, et hoc aperte videntibus. 
 
 Margareta, uxor Willelmi de Boteler de Merstone, peperit filium 
 quendam Willelmum nomine, qui a nativitate brachium dextrum 
 habuit longo tempore dorso returnatum, quern nutrix toto tempore 
 caute abscondit, ne a domino, vel matre, vel familia, pro dolore 
 videretur. Tandem volente et preecipiente matre puerum videre, 
 oblatus est ei puer, quo viso mater, cum familia dolore repleta, 
 dictum puerum et brachium ita retortum ad sanctum Symonem 
 mensuravit; hoc facto, statim puer brachium suum mobiliter 
 erexit et reflexit. Et hoc cunctis intuentibus patenter innotuit. 
 
 Willelmus Colstone de Tadcastre, in comitatu Eboracensi, 
 contractus ita enormiter in parte sinistra, ita quod tibia sinistra 
 ventri reflexa, brachio etiam ejusdem partis miro modo curvato, 
 capite terrae inclinato, sic uthorribile mon strum appareret intuenti- 
 bus ; et tali detinebatur infirmitate, a Pentecosten, anno gratise 
 M. cc. septuagesimo quarto, usque sextam feriam ante festum 
 Annunciationis anno ejusdem gratise septuagesimo sexto ; qui, 
 veniens apud Evesham quarta feria procedente, et ibidem in 
 ecclesia conventual! feria sexta circa horam terciam coram magno
 
 108 MIBACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 altare dormiens, apparuit, ut videbatur, in sorapno ei queedam 
 formosa domina cum duobus armigeris albis, quasi descendentes 
 per fenestras vitreas ultra magnum altare ad locum ubi jacebat, et 
 excitantes ipsum ut surgeret, nee potuit. Tandem dicta domina, 
 accipiens ipsum per humerum dextrum, prsecepit ei ut levaret ; et 
 ipse statim brachiis et tibiis extensis, conventu et populo hoc 
 vidente, sanus effectus est circa horam diei terciam. 
 
 Anno domini M. cc. septuagesimo octavo, die Veneris proxima 
 post festum beati Petri ad Vineula, lecia Lamede Machare nomine, 
 de parochia Sanctse Brigidse, de vico de Fletebrigge Londoniarum 
 manens, infirmitatem gravem recepit ita quod viribus corporalibus 
 fere destituebatur ; et ex parte sinistra a planta pedis usque ad 
 armillas turgida fait, quasi ydropyca, nee potuit a preedicto die 
 usque Natale proximum sequens ecclesiam adire, nisi baculo et 
 alio fulcimento sibi subveniretur. Tandem adveniente Natali 
 tantum przedicta gravabatur infirmitate, quod de vita sua despera- 
 batur. Dicta vero mulier, tarn gravi infirmitate detenta, vovit quod 
 ad crucem et ad beatum Symonem apud Evesham personaliter 
 accederet, suee sanitatis imploratura suffragium. Ipsa vero in 
 langore sic consistens in septimana Pentecostes, anno sequenti, 
 turgida et contracta per virum suum ducebatur Evesham in qua- 
 darn cinera, cum una rota et duobus pedibus ; quse cum venisset 
 ibidem, die beati Petri ad Vincula, et in ecclesia per totum diem 
 se orasset, in crastino ducebatur in dicta cinera ad fontem beati 
 Symonis, et ibidem se oravit et ex aqua bibit et corpus suum 
 lavit ; quibus peractis, mox sanitatem recepit, et statim erecta et 
 sana sine aliquo fulcimento ad ecclesiam sanctse Marise et beati 
 Eggwini pervenit, et ibidem de sanitate recuperata Deum lau- 
 davit. 
 
 Henricus, diaconus de Bourton super Trent, sedens in capella 
 sita super pontem, ultra flumen quod vocatur Trent in eadem
 
 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 109 
 
 villa, scribens, et subito inflatu miserandi venti insoliti coecus fac- 
 tus, et, vanitate in cerebro percussus, cecidit in terram quasi mor- 
 tuus, et sic permansit omnino coecus per triennium. Sed in miseri- 
 cordia Dei sperans, adductus ad Robertum de Knaresborue, et ad 
 Sanctum Thomam Cantuar', et alibi per totam Angliam, ubi ulla 
 spes fuerit alicujus sancti. Atque quodam die csepit animo in- 
 volves ut adduceretur ad comitem Symonem apud Evesham, et 
 cum adductus esset, stans in choro ubi sepultus fuerat Comes, 
 orans devote, monachis ejusdem loci missam matutinalem audien- 
 tibus omnibus astantibus, divina gracia redditus est ei visus 
 perspicuus. 
 
 Memorandum, quod quidam homo de Lewe in Lyndessey, no- 
 mine Robertus le Thormy, habebat quendam puerum nomine 
 Nicholaum, qui die Lunse proximo ante nativitatem beatee Marise, 
 anno Domini M. cc. septuagesimo vij ., cecidit in quodam puteo 
 in curia dicti Roberti, circa horam tertiam, et ibi mortuus exstitit 
 usque post nonam. Eodem die prsedictus Robertus venit de Essex, 
 quaesivit de uxore sua nomine Constantina, ubi erant pueri sui ; 
 ilia autem quasi dormiens, " Nescio ;" dicti autem Robertus et uxor 
 sua qusesierunt infantem, et invenerunt eum in puteo, et extraxe- 
 runt mortuum de puteo, et fecerunt planctum magnum ; et men- 
 suraverunt eum ad comitem Symonem ; et venit quidam senex 
 inter eos, qui dixit eis, " Ponite puerum inter vos, ut recipiat natu- 
 ralem calorem." Et, hiis dictis, disparuit senex, et ita factum est 
 et revixit inter illos. 
 
 Anno Domini M. cc. Ix. v. Octavo Symonis Montisfortis socio- 
 rumque ejus, pridie nonas Augusti. 
 
 Salve, Symon Montis-Fortis, 
 
 totius flos militise, 
 Duras poenas passus mortis, 
 
 Protector gentis Anglite.
 
 110 MIRACULA SYMONIS DE MONTFORT. 
 
 Sunt de sanctis inaudita, 
 Cunctis passis in hac vita, 
 
 Quemquam passum talia ; 
 Manus, pedes amputari, 
 Caput, corpus vulnerari, 
 
 Abscidi virilia. 
 Sis pro nobis intercessor 
 Apud Deum, qui defensor 
 
 In terris exterritas. 
 
 Ora pro nobis, beate Symon ! ut digni efficiamur promissionibus 
 Christi.
 
 NOTES AND ILLUSTRATIONS. 
 
 P. 1, /. 11. Quicquid safabrius* This is a quotation from one of the 
 fathers, probably St. Bernard, but I am not able to make an exact 
 reference. 
 
 P. 2, /. 14. Mult(K tribulationes . Psal. xxxiii. 
 
 1. 15. Auctoritas. This word is used generally for a text of 
 
 Scripture ; see MS. Harl. 106, and Tyrwhitt's notes on Ver. 6858 of 
 the Canterbury Tales. What follows it here is a quotation from one 
 of the fathers. 
 
 /. 23. Cruentissima dissensione. The state of the country 
 
 during these wars must have been dreadful. " Tune invaluit guerra 
 in omnibus finibus Angliae inter regem et barones, et multa mala 
 facta sunt ; videlicet in combustione divitum, ac pauperum spolia- 
 tione, et plurimorum castrorum prostratione." Chronicon Willelmi 
 de Schepisheved,* MS. Cotton. Faust. B. vi, fol. 75, r. 
 
 * This is a chronicle of the abbey of Crokesden, and the author thus speaks of 
 himself, " Willelmus de Schepisheved, qui hsec nomina ad memoriam mortuorum, et 
 cronicas sequentes ad solacium fratrum vivorum, compilavit. Et hoc ideo dixit ut 
 apud legentes mutuum laboris optineat, quatinus pietatis affectum dicere dignentur. 
 Anima illius per misericordiam Dei requiescat in pace ! Amen." Fol. 92, v, ft. This 
 occurs in the list of abbats, which are placed in the MS. after the chronicle instead of 
 before it. At the end of his chronicle, Schepisheved has amused himself by writing 
 the following proverb : 
 
 " Leef henne wen ho leith, 
 
 Looth wen ho clok seith." MS. fol. 91, v. 
 
 See also an article by Sir Frederick Madden, containing extracts from this Chronicle, 
 in the Collectanea Topographica, vol. ii. pp. 297 310.
 
 112 NOTES. 
 
 The following verses, taken from MS. Cotton. Otho, D. vin. Frag. 
 Rams. Pars iv. fol. 215, v, ft, are confirmatory of this statement: 
 
 " Anglia vix ferre poterat praenuncia terras : 
 Nam gentes maestas panis faciebat egestas ; 
 Famis tempestas venit quam protulit asstas, 
 Qua populus flebat, quern mors fera tune feriebat ; 
 Tellus defecit, quia non sua germina jecit, 
 Ac mare, tune pecora fuerant quia pauca decora, 
 Non poterant vendi nee debita quaeque rependi. 
 Sextum post terra subit annum praelia guerra ; 
 
 Tune proceres et rex, cui semper velle fuit sex, 
 TJnanimi velle se sponte dedere procellae, 
 Hii quia cum clero statuere statuta novella, 
 In populo misero post saeva movencia bella, 
 Oxoniae lata sunt demum sic reprobata, 
 Multis inflicta foret ut mors pace relicta. 
 Namque juravit rex ipse statuta tenere, 
 Infregit temere quia pacem tune reprobavit." 
 
 The dearth and famine alluded to happened in the year 1258, and 
 contributed greatly to the general discontent of the people. All con- 
 temporary writers speak of it with horror. The Ramsey chronicler 
 (MS. Frag. Otho, fol. 214, r,) speaks of Kent as the county which 
 suffered most. " Fames maxima fuit in Anglia, prae nimia pluviarum 
 abundantia, quam in pluribus regni partibus ad festum omnium Sancto- 
 rum vix messes reconderentur." MS. Chron. Anofl. Titus, D. xv, fol. 
 26, r. " Tanta erat fames in Anglia, quod pauperes comederunt 
 herbas pro fame, et quarterium frumenti vendebatur pro xxiiij. soli- 
 dis."* MS. Arundel. Coll. Arm. No. 10, fol. 113, r, ft. But the 
 
 * See also the Scalacronica, ed. Stevenson, p. 101. The high price of provisions, 
 however, according to Matthew Paris, was not so much owing to scarcity, as to the
 
 NOTES. 113 
 
 following, from Taxter's Chronicle,* is the most ample account I 
 have met with : 
 
 " Hoc anno (1257) immoderata saepe extitit pluvia, sed et tanta 
 inundatio erupit idus Julii, ut domos, muros, et arbores prosterneret, 
 et saeva impetu aquarum sullata pontes innumerabiles fregerunt. 
 
 " 1258. Penuria omnium bonorum sequitur precedentis anni inunda- 
 tionem. Nam quartarium frumenti, quod raro inveniebatur, ad xv. 
 sol. et etiam usque xx. sol. vendebatur. Unde tanta fames orta est 
 ut pauperes carnem equinam, cortices arborum, vel quod deterius est, 
 comederent. Innumerabiles fame defecerunt. Eodem anno, omnia 
 farris genera copiose terris data per pluviam autumpnalem pene sunt 
 perdita, et ultra festum Omnium Sanctorum blada in pluribus locis 
 in campis jacebant ; plurimi etiam diebus dominicis et aliis diebus 
 festis, quae sereniores habebantur, blada sua in horrea ducebant." 
 MS. Cott. Julius, A. i. fol. 40, r<>. 
 
 immense sums of money that the Earl of Cornwall had taken out of the country ; 
 Paris, p. 958, and Tyrrell, ii. (977.) This Earl's immense riches caused the following 
 epigram, 
 
 " Nummus ait, pro me 
 Nubit Cornubia Romse. 1 ' 
 
 Cf. MS. Harl. 4878, fol. 76, v. 
 
 * It will be seen that Taxter does not state the price of corn to be so high as the two 
 authorities above stated, which is easily to be accounted for by his living in another part 
 of the country. Taxter's Chronicle has not been printed, although curious and valua ble 
 there are two complete MSS. of it, viz. MS. Cotton. Julius, A. i. and MS. Arundel. 
 Coll. Arm. No. 6. From the former of these, fol. 37, v, and from the latter fol. 123, 
 r, a, we learn that Taxter became a monk of Bury St. Edmund's in the year 1245 : 
 " Hoc anno scriptor prsesentis voluminis habitum suscepit monachalem dominus de 
 Tayster, die Sancti Edmundi, M.CC.XLV." Owing to Taxter having made use of two 
 eras, this date has been hitherto mistaken for 1277 by all writers who have had occasion 
 to speak of him. For the same reason, the catalogues state that the chronicle extends 
 to the year 1287, whereas in point of fact the narration in both manuscripts concludes 
 with the account of the battle of Evesham in 1265. Sharon Turner falls into the same 
 error, Hist. i. 440. The first portion of Taxter's Chronicle is taken from Marianus 
 Scotus. 
 
 CAMD. SOC. 15. Q
 
 114 NOTES. 
 
 The Liber Niger of Christ Church, Dublin, also agrees to a certain 
 extent with Taxter, and asserts that vast numbers died of hunger. 
 " Hoc anno, infra quindenara Sancti Micaelis, fuit maximus ventus 
 et ultra modum horribilis tempestas in terra et in mari." MS. Liber 
 de Antiquis Legibus, sub ann. 1259. Afterwards, the civil wars were 
 as pernicious as those of the sky. " His temporibus magna pars 
 Angliae per caedes et incendia destructa est." Chron. Stephani 
 Birchington, MS. Harl. 4231 (5), fol. 21, r<>. 
 
 P. 2, /. 25. Occasione provisionum. " Et hoc fuit initium dolorum 
 et origo mortalis gwerrse, per quam tot maneria combusta sunt, et tot 
 homines, divites, et pauperes, depraedati, et tot mille homines perie- 
 runt." MS. Liber de Antiquis Legibus, fol. 88, v<>, a . Chronicon 
 Lewes, MS. Cotton. Tiber. A. x. fol. 181, vo,/3; MS. Bib. Reg. 13 E. 
 ix., fol. 176, vo, ft} et MS. Cotton. Faust. B. vi. fol. 75, r. The 
 following verses are from MS. Cotton. Otho, D. vui. Frag. Rams. 
 Pars iv. fol. 218, r, a, ft : 
 
 " Hinc oritur guerra, miserabilis fit bona terra ; 
 Praedia nam vastant qui regis partibus astant 
 Baronum propere, sic regia jussa fuere ; 
 Villas incendunt, animalia plurima vendunt; 
 Hsec dum patrantur, barones ludificantur. 
 Post haec Edwardus regi, rex atque Ricardus, 
 Ut bellum propere facial rex, consuluere, 
 Ut sic confusi barones sintve retrusi." 
 
 Z. 27. Convenientibus. The numbers assembled at the Mad 
 
 Parliament at Oxford must have been very great : according to one 
 writer, sixty thousand persons congregated together. MS. C.C.C.C. 
 No. 70. See our Chronicle, p. 8. 
 
 P> 3, 1. 2. Omnis iniquitatis auctore. Nearly the same expression is
 
 NOTES. 115 
 
 used by the author of the Ramsey fragment: " Ut (licit Ysaias, 
 Iratus sum super populum meum, contaminavi heereditatem meant ; * quod 
 utique tempore regis Henrici tertii terrae Anglicanae nullus ambigit 
 evenisse. Cum enim prsedictus rex totius Angliae monarchiam XLVII. 
 annorum curriculis summa videretur pace rexisse, tandem, instigante 
 diabolo, inter regem proceresque suos pro statutis Oxoniae dirimendis 
 praestigialis est orta dissentio." MS. Cotton. Otho, D. vm. fol. 214, 
 r. Perhaps the following is a sensible view of the case : " Wherein 
 we see what effects it wrought, how no side got but misery and vexa- 
 tion ; whilst the one struggled to doe more than it should, and the 
 other to doe lesse than it ought, they both had the worst, according 
 to the usuall events of such imbroylements." Daniel's Collection of 
 the Historic of England, fol. Lond. 1617, p. 155. See also Nicolas's 
 London Chronicle, p. 20. 
 
 P. 3, 1. 12. Regno quoque. This sentence, to the end of the para- 
 graph, is most probably a quotation from some charter. 
 
 I. 22. Floruerunt autem. I insert here the following extract 
 
 from Taxter's Chronicle, although perhaps it more properly be- 
 longs to p. 8 : 
 
 " Hiis diebus, fratres regis Pictavenses, et parentes reginae Sau- 
 veienses, et etiam regina Angliae, unusquisque ubi dominabantur 
 tirannides regias intollerabiliter excercentes, proceres regni contra 
 eos exacuerunt. Unde post Pascham convenientibus cunctis proceri- 
 bus Angliae apud Oxoneford, promulgata sunt statuta quaedam, ut 
 dicebatur, ad exaltationem ecclesiastics libertatis et regiae coronae, et 
 etiam ad utilitatem totius regni Angliae, praesente domino rege et 
 ejus filio primogenito Edwardo, qui dictis statutis sigilli regii et 
 sacramenti auctoritate assensum praebuerunt, licet inviti. Proceres 
 enim regni sacramento et obligatione inter se condixerunt, quod pro 
 dictorum statutorum observatione, si necesse foret, morti se expone- 
 
 * Cap. xlvii. vers. 6.
 
 116' NOTES. 
 
 rent, et in eos qui ea nollent observare cursuros. Unde ad dictum par- 
 liamentum, Audomarus electus Wintoniae, Willelmus de Valence, et 
 caeteri fratres regis Pictavenses et Sauveienses, a regno Angliae ex- 
 pulsi sunt. Quibus expulsis, praedictae tortuosae exactiones paulatim 
 cessare ceperunt." MS. Cotton. Julius, A. i. fol. 40, r. 
 
 P. 4, L 30. Si quis insuper. This fact is given with little variation 
 in our author's continuation of Matthew Paris, p. 989. 
 
 P. 6, 1. 12. Litteraturte. Rishanger, in his continuation of Mat- 
 thew Paris, bestows on Leicester, as Sir James Mackintosh says, 
 " the unwonted praise of literature," History of England, i. 238. 
 But I think Rishanger is a credible authority, and I see no reason 
 why the intimate friend of Grosteste should not have been attached 
 to learning. 
 
 L 30. Puce ecclesiee. Throughout the whole of his career, 
 
 Montfort showed respect for the Church, and the property of the 
 Church. In 1263, when the Archbishop of Canterbury at Boulogne 
 issued an excommunication against several of the barons, and even 
 including two sons of Leicester, for ecclesiastical depredations, yet 
 we do not find Montfort himself included in the sentence. See MS. 
 Bodl. 91. Bern. 1891, p. 136, where is an ancient copy of the original 
 document. 
 
 P. 7, I. 7. Beato Roberto. " Venerabilis Robertus Grosted, Lin- 
 coln, episcopus, in cathologo sanctorum merito connumerandus." 
 Mem. Willelmi Wyrcestre, MS. Cotton. Julius, F. vn. fol. 56, r. 
 But although Grosteste's piety was so universally acknowledged, that 
 he was often styled Beatus, yet that honour could never be obtained 
 from the Papal see, although solicited for him in the strongest terms. 
 See Pegge's Life of Grosteste, p. 217 ; Wharton's Anglia Sacra, ii. 
 343; and Bale, iv. 18. 
 
 /. 15. fili carissime. This is also related in our author's 
 
 continuation of Matthew Paris, p. 998.
 
 NOTES. 117 
 
 P. 7, I. 18. Miracula. Cf. Bale, iv. 18. I am not aware tliat any 
 narrative of his miracles is extant. 
 
 /. 22. Durum foret. The reading in the Latin Vulgate is, 
 
 " Durum est tibi contra stimulum calcitrare." Act. ix. 
 
 P. 8, /. 8. Apud Oxoniam. " Apud Oxenford celebratum fuit 
 generale parliamentum, rege Henrico praesente cum omnibus nobili- 
 bus regni Anglise, et tractatum fuit generaliter ibidem de omnibus 
 negotiis regni emendandis : et juratum fuit ab omnibus, tarn a rege 
 quam ab archiepiscopo et ab omnibus episcopis, comitibus, baronibus, 
 et omnibus aliis, quod omnia secundum sua statuta ibidem provisa 
 emendarentur. Rex etiam ipse juravit, et statuta ilia et provisiones 
 ibidem factas sigillo regio confirmavit. Et quia Aymerus, electus 
 Wintoniae, et Willelmus de Valence, Galfridus de Liseni, Guido de 
 Liseni, fratres scilicet domini regis, ipsis provisionibus non assense- 
 runt, nee ordinationi parium suorum stare voluerunt, expulsi sunt a 
 terra Angliae et ejecti." Chronicon Dovoriae, MS. Cotton. Julius, 
 D. v. fol. 31, r. Henry afterwards deeply regretted his assent to 
 these provisions : " Eodem tempore, ex assensu totius barnagii, do- 
 minus rex statuta Angliae apud Oxoniam ordinavit et juravit ipse, cum 
 Edwardo primogenito suo et barnagio, eadem statuta irrefragabiliter 
 observari. Processu temporis, dominus rex penituit se juramentum 
 fecisse." Rishangeri opus chronicorum, MS. Cotton. Claud. D. vi. 
 fol. 115, v, a. 
 
 P. 12, /. 5. Johannes Maunstl. This person held seven hundred 
 livings, which brought him an income of 18,000 marks. Chron. de 
 Mailros, p. 239. When pluralism was carried to such an unprece 
 dented extent with the foreigners, it was no wonder that the native 
 clergy should express their dissatisfaction. 
 
 2. 9. Latenter. Cf. Annales Theoksbur. MS. Cotton. Cleop. 
 
 A. vii. fol. 65, v, et MS. Cotton. Otho, D. vm. fol. 217, v,/3.
 
 118 NOTES. 
 
 P. 12, 1. 10. In qua rex. " Dominus autem rex et regina posue- 
 runt se in turri Londoniae cum consiliaribus suis, videlicet Johanne 
 Maunsel, Roberto Walrand, et aliis panels. Domiitus Edmundus, 
 filius regis junior, postea venit ad castrum Dovoriae cum Johanne 
 Mansel, qui, timens pelli suae, die sanctorum Petri et Pauli transfre- 
 tavit usque Bonon., praedicto domino Edmundo in castro Dovoriae 
 remanente, cum quodam milite de Francia, Gerardo de Rodes nomine, 
 et aliis paucis. Johannes vero Mansel apud Bonon. honorifice sus- 
 ceptus est." Chronicon Dovoriae, MS. Cotton. Julius, D. v. fol. 37, 
 v. These particulars are, as far as I know, new. Of. Calend. Rot. 
 Pat. p. 33. 
 
 P. 12, 1. 24. Intercepta est. Matthew of Westminster seems to have 
 borrowed his account of this event from our chronicle. A good rela- 
 tion may be seen in Miss Strickland's Lives of the Queens, vol. ii. 
 p. 131. " Regina vero volens se transferre ad castrum de Wynde- 
 lesor per fluvium in scapha, multitudo civitatis plebeia, ad pontem sub 
 quo transitura erat congregata, convitio earn maledicebat voce clamosa, 
 etjactu luti et lapidum adTurrim coegit reverti." MS. Hospit. Lin- 
 coln. Hal. 68 (73). The Queen was most unpopular, and deserv- 
 edly so, 
 
 " Dum rex Henricus Christi permansit amicus, 
 Et sine regina, nulla fuit illi ruina." 
 
 MS. Cotton. Otho, D. vur fol. 214, v, a, See also the same MS. 
 fol. 217, v, ft. We find no account of this affair in the Liber de 
 Antiquis Legibus. Cf. Nicolas's London Chron. p. 22. Chron. 
 Triveti, p. 197. 
 
 P. 13, /. 3. Forma pads. From the Liber de Antiquis Legibus (fol. 
 85, v, /3 86, r, a) we learn, that on the morrow after the feast of 
 St. Margaret (July 21st) the King's writ to the mayor and citizens 
 of London was read in the Guildhall, setting forth that the differences 
 between him and the Barons were settled. " Igitur inter Regem et
 
 NOTES. 119 
 
 Comitem pax conditionalis formata est. Imprimis, ut Henricus regis 
 Alemanniae filius, qui captus contra regem comitem adhaerebat, et 
 in custodia regis detentus fuerat, liberaretur. Deinde ut castra 
 regis per totam Angliam baronum custodiae traderentur. Item, ut 
 Provisiones Oxoniae inviolabiliter observarentur, et quod omnes alieni- 
 genae infra certum tempus regnum Angliae evacuerent, exceptis hiis 
 quorum moram fideles de regno assensu unanimi accepti essent. Sed 
 hiis non obstantibus, pars regia castrum de Wyndelesor victualibus 
 et armis fortiter munivit." MS. Hospit. Lincoln. Hale, 68 (73). 
 
 P. 13, /. 19. Venit Edwardus. Good accounts of this affair may be 
 found in MS. Harl. 68, (73), and in the Liber de Antiquis Legibus. 
 
 P. 14, 1. 5. InfestosanctiPetri. " Die tune sabbati." MS. Harl. 
 3775, iv. 
 
 P. 15, I. 11. Ornne regnum. Luc. cap. xi. 
 
 P. 16, I. 14. Se submittant. " Constitutus est igitur rex Francorum 
 Ludowicus multorum consilio arbiter in regem et proceres, ut ejus 
 arbitrio tarn rex quam barones immobiliter starent universi. Sed 
 ipse duarum sororum reginarum Anglorum et Francorum favens pre- 
 cibus, prius sacramento firmata statuta cassavit, regis in omnibus parens 
 voluntati, nullum ex omnibus articulis excipiendo." MS. Cotton. 
 Otho, D. vni. fol. 217, v, /3. See the next note. The following 
 extract is from Taxter's Chronicle, already mentioned : 
 
 " Ignis succensus in furore cameram regiam, minorem aulam, ca- 
 pellam, et alias domos consumpsit apud Westmonasterium septem idus 
 Februarii (1263). Orta est dissentio inter regem et barones, eoque rex 
 consilio reginae, et quorundam aliorum, et maxime alienigenarum, 
 absolvi impetravit a domino papa ab observatione statutorum Oxonise 
 et a sacramento. Unde missis praedonibus a baronibus per universam 
 Angliam, omnia bona reginae et consiliariorum regis, quorum instinctu
 
 120 NOTES, 
 
 dictam absolutionem impetravit, nullo habito respectu ordinis aut 
 dignitatis, depraedabant. Nam episcopum Herefordensem ab ecclesia 
 abstractum incarcerabant ; episcopus Norwicensis, nisi ad Sancti 
 Edmundi libertatem cicius confugisset praesidium, nusquam tutum sibi 
 invenisset asilum. Tune enim in conspectu baronum valde preciosa 
 fuit libertas sancti Edmundi. Romanorum etiam bona ubicunque 
 inventa ipsis ab Anglia expulsis diripiebant, et ecclesias eorum vel 
 conferebant vel cui volebant tradebant, et similiter de alienigenis 
 faciebant. Vigilia sancti Edmundi, fratres minores locum quam infra 
 villam ejusdem sancti per intrusionem domini regis et contra liber- 
 tatem dictae ecclesiae per v. annos mensibus vj. diebus xxiiij. ocupabant, 
 relinquentes, dispositioni abbatis et conventus ejusdem loci absolute 
 se subdiderunt; sed ad hoc faciendum inducti erant quadam litera 
 papali a conventu sancti Edmundi impetrata, qui eos in virtute obedi- 
 entiae a dicto loco recedere praecipiebat. Unde, ne vi expellerentur, 
 sponte discesserunt palam omni populo, contestantes se injuste locum 
 praedictum possedisse. Ex mutuo assensu Henrici regis Angliae et 
 baronum, dictorum provisionum Oxoniae posita est super arbitrium 
 regis Franciae." MS. Cotton. Julius, A. I. fol. 41, r. 
 
 The following correspondence, which is copied from the original 
 documents preserved in the Archives du Royaume at Paris, relate 
 to this subject. 
 
 1. Letter from the King of England, consenting to the decision of the 
 
 King of France. 
 
 [Cart. Antiq. 630, num. 19.] 
 
 Universis presentes lit?as inspectur Henr Dei .... rex Angt 
 dns Hibri t dux Aqui? saltm. Novitis qd nos compmisimus in 
 dfim Ludovicu regem Franc illustrem sup pvisionib3 ordinacoibj 
 ofnib} Oxori t sup omib} contencoib3 t discordiis quas habemus ? 
 habuimus usq} in preteritum diem see Lucie vers 9 Barones nros
 
 NOTES. 121 
 
 Angt. i ipi advers 9 nos occone pvisionu ordinacionu vl statute^ 
 predcoi firmiter promittentes juramento in anima nra p ditcm t 
 fidelem nrm Johem de La Lynde militem prestito qd quicquid 
 idem Rex Franc sup pmissis ornib} vl eos aliquib} ordinavit seu 
 statuJitnos observabimus bona fide. Ita tamen qddcs Rex Franc 
 dicat sup hiis dcm suu citra Pentecos? pximo venturam. Et sup 
 ornib} que sup reb} in copmissum deductis vl circa ipas in?im 
 attemptari contig'it ordinandi t statuendi plenariam habeat potes- 
 tatem. Noluim 9 autem priori compmisso in dcm dnm Regem de 
 alto t basso in? nos t predcos Barones nros fco p compmissum 
 istud in aliquo derogari. Da? . . . Ambton in crastino beati Vin- 
 centii Martiris anno Dili M. cc. sexagesimo tercio. 
 
 2. Letter from the Barons consenting to the decision of the King of 
 
 France. 
 
 [Cart. Antiq. 630, num. 20.] 
 
 Universis psentes lit?as inspectuf. H. London. W. Wigorn 
 Epi. S. de Monteforti coin Leyc t sen Angt- Hug le DespenS 
 Justic Angt. Hunfr de Boun juvenf . H. de Monte Forti. S. de 
 Monte Forti juvenf. Ada de Novo M )cato. Petr 9 de Monte Forti. 
 Ract Basset de Sapecot. Baldewin Wake. Rofe de Ros. Wilts Le 
 Blund. Witts Marescatt. Walter de Colevile. Ric de Grey. 
 Witt Bardouf. Ric de Tanny. Henr de Hasting. Jon fii Joftis. 
 Rofc de Ve?i Ponte. Jon de Vescy. Nichoi de Seg""ve. Galf r de 
 Lucy salm in Dno. Novitis q. nos compmisim 9 in dnm Ludovic 
 Regem Franc illustrem sup pvisionib} ordinaconib} statutis t 
 obligacoib} oniib} Oxori et sup omibus contenconib} t discordiis 
 q"~s hemus t habuim 9 us<^ ad festu oium scojp nup p?itu v'sus dnm 
 nrm Regem Angi illustrem ? ipe advsus nos occasione pvisionu 
 ordinaconum statutes vel obligaconum Oxon predcoi firmi? pmit- 
 tentes ? jurantes tactis sacroscis ev^geliisqj q^cquid idem Rex 
 
 CAMD. SOC. 15. B
 
 122 NOTES. 
 
 Franc sup omib3 predcis vel eo aliquib} de alto i basso ordinav'it 
 vl statulit nos ob^vabim 9 bona fide. Ita tn q> idem dns Rex Franc 
 dicat sup hiis dcm suu cit a Pentecost px ventur. Dat London 
 die see Lucie virgis anno dni M. cc. lx. ?cio. 
 
 3. Letter from the Barons to the King of France, appointing persons 
 with full power to act as their delegates before his judgment. 
 
 [Cart. Antiq. 630, num. 21.] 
 
 Univsis psentes lit?as inspector. H. London. W. Wygorfi Epi 
 S. de Monteforti com Leyc. senescaft Angt. Hugo Le DespenS 
 Justic Angt. Humfridus de Bohun junior. Henr de Monteforti. 
 Simon de Monteforti junior. Adam de Novo Mlcato. 'Petr 9 de 
 Monteforti. Rads Basset de Sapecote. Baldewinus Wake. Ro- 
 bertus de Roos. Wifts Le Blund. Wifts Marescallus. Wal?s 
 de Colevile. rv Ricardus de Grey. Wifts Bardo& Ricard de Tany. 
 Henr de Hastinges. Johes fit Johis. Robtus de Ve?i Ponte. 
 Johes de Vescy. Nicns de Seg""ve. t Galfrs de Lucy, sattm in 
 Dno. Cum sup pvisionibj ordinaconib3 statutis 7 obligaconibj 
 omibj Oxofi i sup oinib3 coteconibus ? discordiis in? drim 
 nrm rege Angt illustre t nos occone pvisionu ordinaconii seu 
 statute^ huj 5 modi sbortis in dnm Ludovicu rege F"~ncie illustre b 
 certa forma copmisimus, quia ad psequed huj 9 modi copmissi 
 negotiu aliis occupati psonali? intedere [no] possum 5 dominos 
 Humfrdum de Bohun. Henr de Monteforti. Petr de Monte- 
 forti. Adam de Novo M)cato. Wttm le Marescaft. Wittm Le - 
 Blund. i magistros Thorn de Cantilupo, Galfrm de Cuberle ? Henr 
 de Branceston cticos pcuratores nros facim 9 i costituim 9 ad faciend 
 petend: % recipied p nob nomie nro quicqid idem negotiu requirit 
 dantes eisdem plena potestate i mandatu speciale obligandi nos 
 oms i prestandi omne securitate q""m dcs dns Rex F""ncie ordi- 
 nare volulit qd nos dcm ipius firmi? obsvabimus bona fide ? omia
 
 NOTES. 123 
 
 faciendi que si psentes essem 9 facere possem 9 t deberemus. Dam 9 
 t eisdem spalem potestate cosentiendi ac coveniendi nomie nro qd 
 si postq""m dcs dns Rex ptulerit dcm suu aliq a ambigua vl obscura 
 ex vbis in dicto suo cotetis emserint, idem dns Rex ambigua 
 huj 9 modi in?pretandi t obscura declarandi semel t ptries usq3 ad 
 festu ofnium sco^ plenam heat potestate. Et pmittim 9 ratu nre 
 t firmu quicquid p eosdem pcuratores I pmissis nomie nro actu 
 funt seu procuratii. Volum 9 aute qd si pdco^ aliqui casu aliquo 
 pdcis exsequendis no in?fuerint quatuor vl q'nq} ipso^ quos in?esse 
 cotigit plenam in pmissis ofnibs heant potestate. Da? London die 
 Lune in vigit circumcisionis Dni anno ejusdem M. cc. lx ^cio. 
 Et in testimoniu pmissox nos London i Wygorn Epi Justic Angt 
 t Ricarct de Grey pdci de voluntate omium pdco^ t ipo& mandato 
 speciali psentib3 sigilla nra apposuimus. 
 
 P. 16, 1. 24. Contra barones. " Eodem igitur *mp , fraude mu- 
 lieris, scilicet reginse Angliae, serpentina et allocutione deceptus et 
 seductus idem rex Franciae. Sicut scripturn est, non estfraus super 
 fraudem mulieris, nam primum parentem, regem Salomonem, David 
 prophetam, et alios mulier decepit. Mutatum est cor regis ejusdem 
 de bono ad malum, de malo ad pejus, de pejori ad pessimum, ita 
 regiis mandatis literatoriae proceribus et magnatibus Angliae scripsit 
 in haec verba," &c. Chron. Tewkesbur. MS. Cotton. Cleop. A. vn. 
 fol. 66, r. I question whether Mahomet himself, with all his miso- 
 gynic spirit, would have been more severe on the tender amazon. 
 Cf. MS. Cotton. Otho, D. vin. fol. 217, v, 0. 
 
 " O rex Francorum, multorum causa dolorum, 
 Judex non rectus, ideo fis jure rejectus, 
 Judicium verum reticens cjuam mulierum, 
 Voces audisti prece quarum dicta tulisti, 
 In Montem-Fortem sibi conjunctamque cohortem, 
 Non jus jurandum voluisti scire probandum.
 
 124 NOTES. 
 
 Quod rex juravit retinere, sed hoc reprobavit 
 Consilio fratris elect! Wyntoniensis, 
 Ejusdem patris. cito mortis quern tulit ensis, 
 Qui sibi donatum non videns pontificatum, 
 Parisius fortis subiit discrimina mortis." 
 
 P. 18, /. 9. Flange plorans. This poem has been printed by Mr. 
 Wright in his " Political Songs," p. 121124. 
 
 P. 20, /. 22. Villam destruxit. This was on the 2nd of the calends 
 of March. Chron. Wigorn. MS. Cotton. Calig. A.x. fol. 127, v. 
 
 P. 23, 1. 1. De captione. The following extracts relate to this: 
 " Memorandum quod die quinta Aprilis anno Domini M.CC.LXIIII. 
 cepit dominus H. rex villam Northamptoniae, ubi capti erant extra 
 castrum et incarcerati milites subscripti, scilicet, Simon de Monte- 
 forti junior, Ger. de Furnivalle, Will, de eadem, Ad. de Novo Mer- 
 cato, Rogerus Bertram, Will, de Ferrariis, Henr. de Pembrigge, 
 Will. Marescall, Symon fil. Symonis, Will, de Harecurte, Will, de 
 Gyleford, Will, de Warre, Joannes Esturmey, Ric. de Culewrth, 
 Radulfus Peroth, Ingram de Baylloll, G. Russel, senescallus Epis- 
 copi Lyncoln, G. de Lewkenorr, Ric.de Hemyngton, Rob. Butevilayn, 
 Will, de Monteforti, Job. de Dykelynge, Symon de Pateshyll, 
 Will, de Wheltoun, Eustach. de Watteford, Phil. fil. Roberti, Ead- 
 mundus de Arderne, Robertus Maloree, Rogerus de Hyda, Andreas 
 de Jarpenvilla, Rogerus de Hakelyngton, Will, de Preston, Hugo 
 Gobyun, Reginaldus de Watervilla, Symon frater ejus, Hamon de 
 Wycleston, Rogerus de Monteny, Will. Awngevyn, Radulphus de 
 Dyva, Ph. de Daventre, Ric. Everard, Rad.de Wodekyme, Rogerus 
 de Sancto Phileberto, Johannes de Rye, Will, de Lymare, Hugo de 
 Tywe, Joh. de Bosevilla, Rad. de Brotton, Job. de Bracebrige, et 
 Phil, de Dryby. Item die sequenti redditum fuit castrum North- 
 amptoniae domino regi, ubi subscripti barones et milites capti fuerunt
 
 NOTES. 125 
 
 et incarcerati, scilicet, P. de Monteforti, P. filius ejus, Baldewynus 
 Wake, Osbertus GifFard, Johannes de Habn. Item Robertus fil. 
 Petri de Monteforti, Johannes le Despensere. Johannes de Sancto 
 Johanne, Nicholaus Wake, Johannes de Bathonia, Will, de Goldyng- 
 ton, Henricus de Eyvilla, Will, de eadem, Johannes de Bayvilla, 
 Thomas de Arcy, Eustach. de Solevilla, Robertus fil. Walteri, Rogerus 
 de Wanton, Rogerus de Balune(?), Galfridus de la Mare. Item 
 clerici, Ric. de Wyke, sen. Episcopi Lyncoln., Stephanus de Hole- 
 well (?) ; item Grimbaldus Pauncefot, serviens." MS. Bodl. 91, 
 Bern. 1891, fol. 138, v. 
 
 " Rex vero Henricus iiij. secum illustres habens principes, Ricar- 
 dum germanum suum regem Alemanniae, ac filium simni Edwardum, 
 Willelmum de Valenciis fratrum uterinum, clarissiraosque milites, 
 Johannem Coniyn de Scocia cum multitudine Scottorum, Johannem 
 de Balliolo dominum Galwadise, Robertum de Brews dominum de 
 Vallis Anandiae, Rogerum de Clifford, Philippum Basset, Rogerum 
 de Mortuo Mari, cum exercitu progrediens villam de Northamtone 
 obsedit, quam dominica in passione effracto muro intravit. Cepitque 
 ibi milites vexilliferos quindecim, videlicet, Symonem minorem, Wil- 
 lelmum de Ferrariis, Petrum de Monteforti, Baldewynum Wake, 
 Adam de Novo Mercatu, Rogerum Bertrandi, Symonem filium 
 Symonys qui primo vexillum erexit contra regem Henricum, Beren- 
 garium de Watevyle, Hugonem Gybyoun, Thomam Maunsel, Ro- 
 gerum Botevyleyn, Nicholaum Wake, Robertum de Newyntoun, 
 Philippum de Driby, Grymbaldum Paunesfot. De quibus Symonem 
 minorem ad castrum de Wyndelesor transmisit, caeteros ad alia tuta- 
 menta. Capti sunt et alii milites minoris gradus, circiter quadra- 
 ginta; scutiferi non pauci." MS. Hospit. Lincoln. Hale, 68 (73). 
 
 To the above list may be added Robert de Byngham, who was on 
 the side of the barons. MS. Cotton. Cart Antiq, xi. 18. 
 
 P. 25, /. 2.- Fere omnes. The following accormt is given of this 
 persecution in the Liber de Antiquis Legibus : " Hoc anno postfestum
 
 126 NOTES. 
 
 Sancti Martini vesperas, cum quid am Judeus vulnerasset quodam 
 anelacio quendam Christianum in vico de Colechurch, accurrerunt 
 multi Christiani, scilicet innumerabilis populus, ad Judeum perse- 
 quendum, etfregerunt quamplurimos domos Judeorum ; et de hoc non 
 concepti postea nocte superveniente asportaverunt omnia bona dicto- 
 rum Judeorum, et multo plures domos fregissent et bona asportavis- 
 sent, cum Major et Vicecomites accedentes ibi cum armis illos male- 
 factores amovissent, qua de causa facta est inquisitio in crastino, et sic 
 de die in diem per Majorem et Vicecomites in Guilhald' per duodecim 
 viros juratos, de quibus nulla fuit suspitio quantum ad istam feloniam, 
 de singulis wardis London. Et postea universi Aldermanni fecerunt 
 inquisitionem super boc quilibet in Wardemoto suo, unde qui indic- 
 tati fuerint vel accusati capti fuerunt per Vicecomites et imprisouati, 
 partim in Newgate et partim in Creplegate." This is copied in MS. 
 Hargrave, 142, fol. 30. " Judaei Londoniae interfecti sunt per cives 
 Londoniae usque xlvij., qui fecerunt ignem Graecum ad comburendum 
 civitatem." Chron. Hagneb. MS. Cotton. Vespas. B. xi. fol. 24, v. 
 " Eodem anno in quadragesima Judaei capti sunt in Northamtonia 
 et combusti, qui ordinaverunt inter se ignem Graecum* ad comburen- 
 dum civitatem Londoniarum." MS.Hospit. Lincoln. Hal. 68, (73.) 
 " Occisi sunt Judaei manentesLondoniisad numerum .B.ccetamplius, 
 et reliqui spoliati sunt." MS. Cotton. Vespas. A. II. fol. 59, r. The 
 Worcester chronicle agrees with this last authority. MS. Cotton. 
 Calig. A. x. fol. 128, r. 
 
 P. 25, /. 14. De obsidione Roucestrice. Cf. MS. Cotton. Otho, D. 
 vni. fol. 214; MS. Lansd. 229, fol. 91, v, ft ; Chron. Wigorn. 
 MS. Cotton. Calig. A. x. fol. 128, v. The following very curious 
 account of this siege is interpolated in a copy of the chronicle of 
 Matthew of Westminster in MS. Cotton. Nero, D. II., which was 
 written in the monastery at Rochester : 
 
 " Tempore illo Johannes comes Warenniae venitcum domino R. de 
 
 * Much discussion has arisen on the real composition of the Greek fire ; a curious 
 early receipt for making it is in MS. Arundel. 164, fol. 192, v.
 
 NOTES. 127 
 
 Leyburne et quibusdam aliis Rofam, ut civitatem et castrum muni- 
 rent et custodirent. Comes vero LeycestriaB et barones qui erant 
 Londoniae et apud Tonebregge hoc audientes, venerunt cum multitu- 
 dine gravi, et villam obsederunt et viriliter pugnaverunt ; sed, parte 
 adversa strenue resistente ilia die, nil perfecerunt, exceptoque horrea 
 sancti Andreae et quasdam alias officinas combusserunt extra murum 
 existentes, suburbio circumquaque et aula regia castri a domino R. de 
 Leyburne primitus combustis. In crastino autem die, quo Dominus 
 pro peccatoribus extitit crucifixus, Symon comes pontem et propug- 
 nacula superedificata mirabili artis ingenio fecit concremare; sicque 
 post multas plagas stragesque suorum civitatem est ingressus, G. de 
 Clara ex parte alia cum multitudine armatorum illam hostiliter in- 
 pugnante et prevalente, quasi uno momento et una hora, sicuti inter se 
 conduxerunt. Circa horam vespertinam ingressi, tota civitas, et quic- 
 quid erat inea,ut morisest, praedefiebatdiripientium. Ecclesiaminsu- 
 perbeati Andreae satellites diaboli, gladiis evaginatis introgressi, filios 
 ipsius et quosque repertos in ea cum timore et honore crucifixerunt 
 cum Domino qui patitur in suis electis, auro etargento aliisque preciosis 
 inde violenter ablatis. Multa etiain, inter alia regum cartae et muni- 
 menta alia ecclesiae Roffensis, necessaria in capella prioris extiterunt 
 deperdita ac dilacerata. Quidam etiam monachi ipsius ecclesiae nocte 
 ilia custodiebantur incarcerati. Equites vero in equis armati circa 
 altaria discursantes quosdam ad ilia confugientes nefandis manibus 
 extraxerunt. O luctuosa funestaque dies ! in qua nobilis ecclesia 
 Roffensis cum omnibus contentis in ea vilium hominum facta fuit 
 praedatio, cum ipsi non plus honoris seu reverentiae quam vilissimo 
 prostibulo vel tugurio deferebatur. Portae siquidem ejus circumqua- 
 que exustae sunt, chorus ejus in luctum et organa ejus in vocem 
 flentium sunt concitata. Quid plura? loca sacra, utpote oratoria, 
 claustra, capitulum, infirmitorium, et oracula quaeque divina stabula 
 equorum sunt effecta, atque animalium inmunditiis spurcitiisquecada- 
 verum ubique sunt. repleta. Sabbato, hoc est in vigilia Paschae, barones 
 balliviam exteriorem castri ceperunt, comite Warenniae cum suis infra 
 turrim se recipiente. Obsessi itaque septem diebus strenue se defen-
 
 128 NOTES. 
 
 debant, pluribus tamen intus quam extra vulneratis et interfectis. 
 Septima autem die, hoc est die Sabbati sequenti, comes cum exercitu 
 fugam petiit, audito Simone quod rex veniret ad succursum obsessorum. 
 Rex itaque cum aiaguo exercitu Canciam veniens, cito castrum 
 Tonebregge obtinuit sine labore. Indeque maritima peragrans barones 
 quinque portuum sibi subjugavit, recepta ab eis fidelitate cum obsidi- 
 bus." Fol. 173, r, ft. v, a. 
 
 P. 27, 1. 26. Litera missa. These letters have been frequently 
 printed, but always without dates. The Barons' letter to the King, 
 was sent from Fletching on May 12th, and the other two letters from 
 Lewes on the same day : this appears from MS. Bib. Reg. 8 D. III. 
 fol. 163, v; MS. Bib. Reg. 5 F. XV. fol. 2, v; MS. Cotton. Nero, 
 A. ix. fol. 71, v; MS. Cotton. Cleop. D. ix. fol. 54, r; MS. Digby, 
 168; MS. Bib. Reg. 13 C. VI. fol. 63, r, ft. &c. The chronicle of 
 Peter de Ickham, which so very frequently occurs in MS. anony- 
 mously, gives these letters with their dates. It may be as well to 
 observe, that the ordinance which was confirmed by Henry for reform- 
 ing the state of the realm by committing it to the care of three per- 
 sons of the Barons' nomination, printed in Foedera and there dated on 
 the 23rd of June, is in MS. Bib. Reg. 8 D. III. fol. 164, v, " datum 
 Londoniae die Mercurii in crastino Nativitatis Johannis Baptistae," 
 which last (the 25th of June) is probably correct. 
 
 P. 30, 1. 1. Winton, read Wigorn. 
 
 * 
 
 P. 32, I. 8. Demisevabili conflictu. " The town of Lewes, bounded 
 on the east and west by high downs, has on the south a vast expanse 
 of level meadow ground, which extends almost to the sea. In these 
 meadows, and near the town, was this battle decided." Tindal's 
 History of Evesham, p. 286. " Guerra statim secuta est per totam 
 Angliam, regalibus in barones, baronibus in regales, miserabi- 
 liter saevientibus. Edwardus apud Gloverniam, cum se compre- 
 hencli comperit si dimicandum foret, prudenter obside dato pacem
 
 NOTES. 129 
 
 promisit, sed obside ob curialitem sibi remisso, quod prius ceperat 
 exequebatur. Rex Angliae, cum rege Alemanniae fratre suo, et 
 Eduuardo primogenito suo, Noramtonam multo milite munitam cepit 
 sabbato ante passionem Domini. Barones cum Londoniensibus Ju- 
 daismum Londoniae spoliaverunt, multis Judaeis interfectis. Barones 
 cum Londoniensibus milites arcem Rouecestrise munientes, et sibi ad 
 prseliandum obviantes, turrim reintrare compulerunt, pluribus ex suis 
 interemptis. Post multas et flebiles molestias hinc iude illatas, apud 
 Lewes dicti duo reges cum baronibus bellum satis dure commiserunt 
 ij. idus Maij,ubi barones victoriam optinuerunt. Regem Angliae licet 
 ceperunt, tamen non quasi captum set curialiter tanquam dominum 
 custodierunt. Regem Alemanniae captum duxerunt. Edvvardus, pro 
 suorum liberatione,obsidem sededit. Omnes dictas provisiones Ox- 
 oniae se fore observaturos juraverunt. Deinceps autem rex quo barones 
 pergebant perexit, et quod faciendum decreverant diligenter et liben- 
 ter faciebat. Edicto regis pax proclamata est per universam terram. 
 Regina Angliae in partibus transmarinis existens et audiens rem 
 gestam sic, indoluit, conducensque exercitum infinitum Angliam 
 invadere arbitrata est. Sed mare, littus, oraque marina per preceptum 
 regis et baronum copioso exercitu Anglorum custodito transfretare 
 adversarii formidabant, thesauroque reginae consumpto, singuli ad 
 propria non sine labore et rubore reversi sunt ; quo audito, custodia 
 marina cessavit. Memorandumque quod nisi mare sic custoditum 
 fuisset, Anglia ab alienigenis capta fuisset. Memorandum etiam quod 
 omnes burgi villaeque campestres, etecclesiasticae persons, taxati fue- 
 runt ad inveniendum secundum suum posse ad custodiam marinam, 
 et viros pugnatores et eis expensas sufficienter quamdiu ibi mora- 
 bantur." Chron. Taxteri, MS. Cotton. Julius, A. i. fol. 41, v. The 
 following is extracted from the curious chronicle of John de Oxe- 
 nedes, which has never been printed : " Anno gratiae M. cc. Ixiiij ., 
 anno regni regis Henrici xlviij., die martis proxima post festum Sanc- 
 torum Nerei et Achillei, rex Henricuscum Edwardo filio suo, exercitu 
 permaximo congregate, et die a rege praedicto statute, convenit apud 
 CAMD. soc. 15. s
 
 130 NOTES. 
 
 Lewes, uterque exercitus, regis scilicet et baronum, quorum princeps 
 dominus Symon de Monte- Forti extitit. Rex vero quamplurimos 
 bene armatos extra villam juxta summitatein montis magni ad insi- 
 diandum domini Simonis de Monte-Forti et sui exercitus adventum, 
 jussit constitui, ut si quemquam ex suis futurum perciperent, hoc 
 eidem statim nunciarent. Qui secundum mandatum regis constituti 
 fuerant, ac die Martis et noctis sequentis custodientes vigilias, cum 
 nicbil vidissent, gravati prae vigilia ad regem redierunt, qui etiam 
 unum insidiatorem post se reliquerant. Illisautem recedentibus, Dei 
 disponente gratia, qui relictus fuerat oculis sompnum dederat, capud 
 suum reclinans super humum, domum non optinens praeter quendam 
 dumum. Hoc facto, supervenit dominus Symon cum exercitu suo, 
 et in itinere insidiatorem prospiciens, ut caute caperetur ilium, cir- 
 cumdari jussit undique, qui etiam expergefactus, et intuens exercitum, 
 sciens se morti proximum, compulsus est misericordiam petere. Utrum 
 optinuit non audeo asserere ; verumptamen quod factum fuerat, et 
 quare ibi latitaverat penitus enarrabat. Quo peracto, insidiatore jam 
 reperto, processerunt omnes cum gaudio. Cumque accessissent ad 
 montis decensum, qui est juxta Lewes, intuentes cenobiicompanarium, 
 descendit dominus Simon de dextrario, et totus exercitus pariter des- 
 cendebat cum eo ; qui in spiritu humilitatis praedicabat populo, hoc 
 dicens illis corde contrite et humiliato, " Fratres mei dilectissimi 
 pares ac subditi, bellum hodie pro statu regni Angliae ad honorem 
 Dei et beatae Mariae, omniumque sanctorum, ac matris ecclesiae, 
 unaque pro fide nostra observanda sumus intraturi! Oremus Regem 
 omnium, ut si sibi placuerit, quod jam inceperimus nobis praestet 
 vigorem et auxilium, ut sibi gratam exhibeamus servitutem per mili- 
 tiae cingulum, malitiain superantes inimicorum omnium. Sin autem 
 sui sumus, corpus et animam sibi commendamus ! " Peracta praedi- 
 cationis suae eloquentia, omnes proni ceciderunt in terrain, ad modum 
 crucis extenderunt brachia Dominum orantes, dicentesque hoc et 
 alia : " Domine ! da nobis desiderium nostrum ad honorem tui nomi- 
 nis cum summa victoria." Surgentibus illis ab oratione, tres cuneos
 
 NOTES. 131 
 
 vel acies constituit dominus Symon de sua familia, ut si quisquam ex 
 suis de bello pro timore mortis recederet nullatenus per eos superstes 
 remearet. Tune illi descendentes ad praelium, sanctae militiae surap- 
 serunt cingulum, mittentes quosdatn ex nobilioribus ut villam de Lewes 
 succendent, per circuitum unum veniendi ad bellum, domino regi ac 
 suis per industriam reservantes exitum, ita ut aut igne consumen- 
 tur, aut in aqua mergere.ntur, aut ad bellum licet inviti proce- 
 derent festinanter. Denique, rege armato cum suo exercitu, tanta 
 baronum percepta prudentia, cum moram diutius trahere non posset, 
 exivit ad praelia. Vexilla regis prodeunt sequencia draconem ; qui, 
 quando in exercitu cernitur, signum necis est ad magnam ultionem. 
 " O dolor draconis ! emuli sic estimati sunt ut oves ad occisionem ! 
 Filii et filiae regalis exercitus, ululate et clamate, quia matres vestrae 
 factae sunt quasi viduae desolatae ! " Convenientibus et illis, auditus est 
 clamor miserabilis cum summa tristitia, et in ictibus baronum patuit 
 quod vita hominis super terram gramen ! Fidelis militia, quia evaginant 
 gladios, capitibus laqueantes galeas, loricas penetrant, frangentes 
 lanceas. Super tali militia dabitur eloquendi materia non solum in 
 Anglia, sed in omni provincia. Illis et praeliantibus occumbunt cor- 
 pora multorum baronum, militum, armigerorum et peditum. Corda 
 fuderunt sanguinem ex parte baronum sunt beati, qui cum crucesigna- 
 tis jubilant in gloria justorum, quod pugnabant pro patria, locum 
 bellandi eligentes recentem " qui merito vocatur Acbeldemach, id 
 est, ager sanguinis, usque praesentem diem. 1 ' Gladius regis et ejus 
 exercitus eversus est, nee ei in bello est auxiliator, quia a baronibus 
 captus est cum fratre suo Ricardo rege Alemanniae, filio suo domino 
 JEdwardo, et pluribus aliis partem ejus foventibus, et custodiae domini 
 Symonis de Monte Forti mancipatus. Illo ternpore baronibus illuxerat 
 dies sanctificatus, ibi quicunque fugerat, Anglicus est caudatus, plenus 
 versutiis, fallax et instabilis, et examinatus. Illo die sunt prostrata 
 de utroque exercitu multorum corpora, spiritum cum gemitu miserabili 
 exalantia, magna multitudo a nobis incognita. Deinceps autem rex, 
 quo barones pergebant, porrexit, et quod faciendum decreverant,
 
 132 NOTES. 
 
 diligenter et libenter faciebat.* In primo praedicti belli inpetu, cum 
 dominus ^Edwardus, regis primogenitus, videret Londonienses in 
 armis domini Simonis de Monte-forti, quos odio habuerat cum magno 
 animi furore, relicto inter hostium manus rege patre suo cum paucis 
 comitibus, fugientes a praelio, secundum quod praedocti fuerant a domino 
 Symone, acriter persecutus est. Interim rex cum suis complicibus 
 a baron ibus capitur, et custodiae mancipatur. Fugatis igitur Londoni- 
 ensibus, cum dominus .ZEdwardus, fessus ac fatigatus, ad exercitum 
 rediret, comprehensus est. Comes vero Warenniae et dominus Hugo 
 Bigod, a bello fugientes, cum pluribus nobilium, mare transierunt. 
 Postea dederunt obsides dominus rex filium suum ^Edwardum, et 
 rex Alemanniae filium suum Henricum, qui remanserunt cum pluri- 
 bus aliis in custodia domini Symonis per annum et amplius. 
 
 Causa hujus belli haec fuit. Mortuo rege Johanne, Isabella regina, 
 uxor regis Johannis et mater Henrici regis Angliae, nupsit Hugoni 
 le Brun comiti de Marchia inter Franciam et Pictaviam ; quae peperit 
 ei quinque filios, quorum nomina sunt haec, scilicet, primogenitus 
 Willelmus de Valence, Guido et Galfridus (de Lyseni habentes cog- 
 nomen a loco nativitatis, sicuti reges Angliae consueverunt (nam 
 Henricus rex vocabatur Henricus de Wyncestria, id est Wintonia, 
 Wilcestria, id est, Wigornia.) Post praedictos, Ysabella regina peperit 
 Hugonem le Brun, cognomen habens a patre, et juniorem omnium 
 Aymerurn, episcopum Wyntoniae. Hos fratres suos uterinos dilexit 
 rex Angliae Henricus ultra modum, praebens eis possessiones, redditus 
 et terras, aurum et argentum, et quicquid ab Angligenis posset quo- 
 quomodo auferre. Unde naturales homines, quasi exhaeredati, et 
 
 * The battle of Lewes was necessarily a source of great rejoicing to the adherents of 
 Leicester, and of as much regret to the royalists. Capgrave, in his interesting little 
 volume " de laudibus Henricorum," says " Taceo hie de multis infestationibus 
 baronum erga dictum regem, et specialiter de bello apud Lews." MS. Cotton. 
 Tiberius, A. vm. fol. 51 , r ; and MS. C.C.C-C. No. 408. " Comes vero Leycestrise, 
 potitus victoria, regem Anglise circumduxit sibi et suis emolumentis, et regi tantum 
 nomen reservans." Chronicon Stephani Birchington, MS. Harl. 4231, (5,) fol. 21, r.
 
 NOTES. 133 
 
 magnates Anglias, valde condoluerunt ; tantae enim auctoritatis erant 
 et potestatis, ut nullus Anglicus aliquod jus habere aut breve contra 
 eos adquirere posset. Et non solum propriis parentibus donaria plu- 
 rima tribuit, seipsum depauperando, verum etiam reginae uxoris suae 
 parentes amotis Angligenis in Angliam subrogavit. Cumquehoc diu 
 agerentur, rogaverunt multis precibus Anglici dominum Symonem de 
 Monte-Forti, comitem Leycestriae, qui sororem regis desponsaverat, 
 ut eis consilium et auxilium praestaretin consulendo regi, ne thesauros 
 suos incaute expenderet, alienigenas ab Anglia fugaret, naturales 
 homines Angliae diligeret, consuetudines malas auferret ac extirparet, 
 libertates et jura antiqua concederet. Quorum precibus victus domi- 
 nus Symon, quamvis multum reniteret, tandem tamen crebris eorum 
 petitionibus assensum praebuit, asserens in Angligenis non esse con- 
 stantiam, ac morem fore Anglorum cum inducerent aliquod in brec- 
 cam hunc dimittendo facerent caudam. Habito igitur parliamento 
 Oxoniis, rege ibi existente cum suis consiliariis, comitum et baronuin 
 non minima multitudine, statutaa proceribus Angliae provisa in medio 
 sunt prolata, et a rege fratribusque ejus, filiis, et omnibus Angliae 
 magnatibus irrefragabiliter servatura sunt concessa, et in scriptis 
 redacta, ac a rege et omnibus aliis sigillis roborata. Et sic universi 
 redierunt ad propria. Postea penituit regem, suggestioue reginae et 
 parentum suorum seu alienigenarum, illud juramentum fecisse, dicen- 
 tium ilium regem non esse qui pro voluntate non posset servos habere. 
 Statutum erat Oxoniae quod regnum Angliae de terra propria guber- 
 natores haberet. Ea propter donariis missis praedictus rex a domino 
 Papa a praedicto juramento se petiit absolvi ; qui absolvens eum, statuta 
 prohibuit Oxoniae provisa.* Tune ceperunt flectere magnates totius 
 Angliae. Cernens hoc, dominus Symon de Monte-forti transfretavit 
 in Franciam, et mansit in haereditatem suam. Rex vero abstulit quse 
 
 * " Consilio Edwardi primogeniti sui et Ricardi fratris sui comitis Cornubise, misit 
 ad curiam Romanam ut a voto illo absolveretur." Chron. Bermond. MS. Harl. 231, 
 fol. 40, r.
 
 134 NOTES. 
 
 erant Anglorutn, prasbens ea more solito alienigenis. Angliae igitur 
 magnates valde contristati, miserunt pro domino Symone de Munt- 
 fort, rogantes eum multis precibus eis venire in auxilium. Qui, 
 victus iteruni eorum precibus, venit in Angliam, dicens se esse cruce 
 signatum, et tarn libenter velle mori inter malos Christianos, pugnando 
 pro libertate terrae et sanctae ecclesiae, quam inter Paganos. Accesse- 
 runt igitur ad regem barones Angliae, rogantes eum tenere statuta 
 Oxoniae ; qui respondens se absolutum esse a juramento, filios, ac 
 fratres, et omnes amicos suos absolutos, et statuta Oxoniae se nequa- 
 quam servaturum, quae a domino Papa fuerant prohibita, ac omnes ea 
 tenentes fore excommunicatos affirmabat. Magnates in incepto pro- 
 posito constanter persistentes, statuto die amoris a rege, interrogavit 
 eos idem rex, si vellent ponere se in judicio regis Franciae. lllis annu- 
 entibus, rex Franciae, accepta pecunia a rege Anglorum corruptus, 
 judicavit omnia statuta Oxoniae provisa cassari. Vero Simon de 
 Muntfort et alii magnates Angliae, congregati apud Wintoniam, pro- 
 viderunt et scripserunt eadem statuta quae providerantur Oxoniae, con- 
 stanter postulantes a rege ea servari. Tune rex, ultra modum iratus, 
 diffidavit eos. [Hi hoc audientes reddiderunt regi homagia sua, et ex 
 ilia die incepit guerra per totam Angliam inter regem et barones.* 
 In illis diebus, plurimi nobiles ad Sancti ^Edmundi libertatis praesi- 
 dium confugerunt; tune enim in conspectu baronum valde preciosa 
 fuit libertas Sancti ^Idmundi." MS. Cotton. Nero, D. n. fol. 229, 
 v, y, g, 230, r a, ft. 
 
 The battle of Lewes, as all authorities agree,f was fought on 
 
 * It was not the Barons alone who complained of Henry's waywardness. The Pope 
 complained sadly of him " partem Comitis et Baronum tenuistis approbando, laud- 
 ando, commendando facta ipsorum et negotia quse gerebant de regimine regni et curia 
 regis. Et hoc est notorium etpublicum." MS. Cotton. Tiberius, A. ix. fol. 39, r, #. 
 
 t Cf. MS. Chron. tr. ex codice Barb, in Bibl. Vat. torn. iii. p 133 ; Chron. Hag- 
 neb. MS. Cotton. Vespas. B. xi. fol. 24, v; MS. Harl. 4690, fol. 50, v, a ; MS. 
 Harl. 6359 ; MS. Chron. Barthol. de Coton ; Wright's Political Songs, p. 72, &c.
 
 NOTES. 135 
 
 Wednesday, the 14th of May, 1264. I may also remark in this place, 
 that the windmill iu which Richard, King of the Romans, took refuge 
 after the battle, is particularly mentioned in MS. Addit. 5444,* fol. 
 68, v, and that some one (apparently about the year 1700) has written 
 against the word molendinum, " call'd King Harry's mill to this day." 
 
 P. 32, 1. 19. Quatuor circiter rnilta. The Abingdon chronicle 
 (MS. Oxon. fol. 367, v, a.) says two or three miles, but most chroni- 
 clers agree with Rishanger. Cf. MS. Arundel. Coll. Arm. 1, fol. 
 122, v, a. " Postea, in festo sancti Johannis ante portam Latinam, 
 exierunt barones et Londonienses a civitate adversus dominum re- 
 gem, f tune existentem in partibus de Liewes cum maximo exercitu." 
 Liber de Antiquis Legibus, fol. 89, r, a. The same authority 
 does not ascribe Edward's pursuit of the citizens to revenge, but 
 merely adds, " in primo conflictu, major pars Londoniarum peditum 
 et equitum, et quidam milites et barones, posuerunt se in fugam ver- 
 sus Londoniam." fol. 89, r, a. According to the Worcester chro- 
 nicle, the Londoners were not well disciplined, " cives vero Lon- 
 doniarum ad bella verbis expediti, non tamen in arte bellica periti." 
 MS. Cotton. Calig. A. x. fol. 129, r. According to the last quoted 
 authority, " videns autem Ed ward us primogenitus regis cives Lon- 
 donise cum magno apparatu ad bellum venisse cum magna turba 
 militiae, in eos irruit, et quamplurimos ex eis occidit." Some say 
 that the Londoners were sixty thousand in number. Chron. d'Angle- 
 terre, MS. Bib. Reg. 20 A. XVI II. fol. 280, r. I do not think it is 
 very likely that Edward, as some writers affirm, pursued the fugitives 
 as far as Croydon, a distance of forty miles, when it is known for 
 certain that he returned to the field of battle on the same day; 
 
 * This is a transcript from MS. Cotton. Otho, B. in. which was nearly destroyed 
 in the fire of 1731. It contains a curious chronicle, written in London, and in the 
 earlier part abridged from Matthew of Westminster. 
 
 f The King came to Lewes on Sunday the llth of May. MS. Bib. Reg. 13 C. VI. 
 fol. 63, r. 0.
 
 136 NOTES. 
 
 although perhaps some of the citizens may have taken refuge at that 
 place. Rishanger applies the proverb , 
 
 " Bellat prudenter, qui bella fugit sapienter," 
 to the flying Londoners. MS. Cotton. Claud. D. vi. fol. 118, r", ft. 
 
 P. 33, I. I. Conaminibus, in MS. ornaminibns. 
 /. 17. Comes Arundel, in MS. comitls. 
 
 P. 34, /. 3. Ad quinque milia. Very varied are the accounts of the 
 numbers slain in this battle ; but perhaps the following selection from 
 inedited MSS. may serve to assist a conjecture at the probable 
 amount. According to the Worcester chronicle (MS. Cotton. Calig. 
 A. x.fol. 129, r) the King's army before the battle consisted of sixty 
 thousand men, and the barons " cum civibus Londoniae" of forty 
 thousand. " Die illo quatuor milia quingeriti quatuordecim homines 
 occisi sunt, et multi vulnerati evaserunt ; Londonienses vero pro 
 timore fugerunt, quos dominus Edwardus cum vexillariis viriliter 
 persequebatur, non modicum ex eis numerum occidendo." MS. 
 Cotton. Cleop. A. I. fol. 188, v, ft. " In quo bello caesa sunt plus- 
 quam tria milia hominum." MS. Cotton. Cleop. B. iv. fol. 94. 
 " Tamen cecidit ex eis non minima multitudo, et maxime ex Lon- 
 doniis." MS. Cotton. Cleop. D. ix. fol. 79, v. " In ipso enim bello 
 fuerunt occisi duo milia et Ixx., exceptis hiis qui occisi fuerunt versus 
 Londoniam, quos dominus Edwardus persequebatur." MS. Cotton. 
 Cleop. D. ix. fol. 55, v, ft. " Numerus vero occisorum in eodem 
 bello, secundum testimonium virorum religiosorum corpora eorum 
 saepelientium, sexcenti ; plurimi vero fugiendo interfecti; alii autem 
 in aquis submersi fuerunt ; multi etiam vivi fugerunt." Chronicon 
 Petride Ickham, MS. Bib. Reg. 13 C. VI. fol. 63, v, a; MS. 
 Cotton. Nero, A. ix. fol. 72, r; MS. Digb. 168, &c. " Fertur 
 quod in eodem bello occisi sunt ex utraque parte quatuor milia quin- 
 genti xiiij. homines, et multi vulnerati evaserunt." MS. Digb. Oxon. 
 11, fol. 186, r. " Quidam vulnerati, quidam in aqua submersi, qui-
 
 NOTES. 13/ 
 
 dam interfecti, hinc inde usque ad quinque milia hominuni ; quidam 
 in fugam se dederunt, et quidam ad bellum exire noluerunt, sed dolite- 
 runt infra abbatiam usque ad numerum D." Chron. Winton. MS. 
 Cotton. Domitian. vm. fol. 56, r. " Ceciderunt ut dicitur eodem 
 die ibidem ex utraque parte duo milia septuaginta viri per manus se- 
 pelienlium numerati, exceptis submersis, et exceptis ibidem vulne- 
 ratis, et exceptis liiis qui per viam versus Londoniam fugerunt pro 
 timore." Chronicon Wigorn. MS. Cotton. Calig. A. x. fol. 129, v. 
 " Item memorandum quod die Mercurii, scilicet xiiij. die Maii anno 
 praedicto, factus fuit conflictus apud Lewes inter dominutn regem et 
 barones, ubi dominus rex Angliae reddidit se comiti Leycestriae ; ubi 
 rex Alemanniae, dominus Edwardus, et alii plures capti erant, alii 
 quamplures vulnerati, et alii in aqua submersi, et alii, ut firmiter 
 creditur, usque ad quinque milia hominum interfecti." MS. Bodl. 
 91, Bern. 1891, fol. 138, v. " In quo bello caesa sunt plusquanv 
 tria milia hominum." Chron. Sarisbur. MS. Cotton. Cleop. B. iv. 
 fol. 94, r. " Ex utraque parte dicuntur ad quinque milia cecidisse." 
 MS. Cotton. Faustina, B. ix. fol. 82, v. " Super Londonienses 
 fertur circa quinque milia hominum in hoc flebili et infelici conflictu 
 occubuisse ex utraque parte." Chron. Eveshamiae, MS. Oxon. 
 Laud. 529, Bern. 1510, fol. 61, v. Perhaps, however, all our 
 endeavours at finding out the real truth will prove futile, and Peter 
 Langtoft speaks the nearest approach to it when he says that 
 
 " The numbre non wrote, for tell tham mot no man, 
 Bot He that alle wote, and alle thing ses and can." 
 
 See also MS. Cotton. Julius, B. in. fol. 404, r; MS. Cotton. Tibe- 
 rius, A. vi. fol. 173, v; MS. Harl. 229, fol. 44, r; MS. Cotton. 
 Claud. A. v. fol. 35, v, /3 5 MS. Lambeth, 306, fol. 12, r ; MS. 
 Harl. 3601, fol. 20, v, &c. According to the Evesham Chronicle 
 (MS. Laud. 529, Bern. 1510, fol. 61, v.) king Henry had a swift 
 and favourite horse killed beneath him during the engagement. 
 CAMD. soc. 15. T
 
 138 NOTES. 
 
 P. 34, /. 10. Node vero sequcnti. " In crastino igitur, praedicato- 
 rfbus et minoribus inter eos discurrentibus, sic actum est, &c." MS. 
 Hale, 68, (73 ) 
 
 P. 35, I. 1. Here the MS. has been transposed, as explained in 
 the Preface, p. xxv. 
 
 1. 2. Orta full discordia. " Gilbertus de Clare comes Glo- 
 
 vernise et alii plures cum eo recesserunt a comite Leycestriae ob 
 varias causas ; et maxime quod post bellum Lewense, partitio castro- 
 rum et possessionum non fuit inter eos recte divisa, ut aiebant, secun- 
 dum quantitatem sumptuum et laborum." Chronicon Taxteri, MS. 
 Cotton. Julius, A i. 
 
 /. 14. Eodem tempore. Cf. Chron. Godstovianum, p. 223. 
 
 Peter Langtoft says 
 
 " The erle of Warenne, I wote, he scaped over the se, 
 And Sir Hugh Bigote als with the erle fled he." 
 
 P. 36, I. 24, the word here left blank appears in the MS. thus: 
 miaru. 
 
 P. 40, 1. 4. Domicilia construerent. In MS. domiciliis construessent. 
 
 /. 6. Laxis crudelitatia habenis, misere, fyc. In MS. laxis cru- 
 
 <le/it(js habens m'ie. 
 
 P. 41, 1. 11. Abllt ad Wodestok. In MS. adiit de Wodestok. 
 
 P. 41, /. 22. A custodia comitis. A good account of Edward's flight 
 is given in MS. Hale, 68, (73.) Cf. MS. Bib. Reg. 20 A. xvm. fol. 
 280, r; MS. Cotton. Galba, E. vn. fol. 170, v, ft; MS. Cotton. 
 Cleop. D. II.; MS. Cotton. Nero, D. x. fol. 201, r. " Edwardus 
 igitur, excogitate die noctuque evadendi ingenio, tandem ad hoc per- 
 venit. Erant enim in eodem castro tres dextrarii nobiles, et magnae vir- 
 tutis equi, quos vix aliquis ibidem ausus est experiri. Petente tandem 
 Edwardo ut eos aliquantulum experiri posset, concessum est ei. Qui 
 unum ascendens reduxit ita lassum quod vix pedibus potuit subsistere, 
 et sic de altero hoc idem perfecit ; tertium aliis nobiliorem, permit-
 
 NOTES. 139 
 
 tentibus custodibus, postremo conscendit. Sciens plane quod nullus 
 eum subsequeretur, fluviura Sabrinae transnatavit, et sic ad comitem 
 Gloverniae pervenit." Chron. de Selgrave, MS. Cotton. Cleop. A. 
 XII. fol. 43, r, (3. v, a. 
 
 P. 44, I I5.Pervenerent apud Kemlwrthe. Cf. MS. Lansd. 229, fol. 
 71, r, ft. 
 
 P. 47, L 14. Cruentissimam* Robert of Gloucester says 
 " Suich was the morthre of Eivesharo, vor bataile non it vas." 
 
 But this unhappily was not the conclusion of the evils which the 
 people had to suffer. The following very curious political poem, 
 which is taken from MS. Cotton. Otho, D. vm. fol. 2J9, r, 0, has 
 not previously been printed : 
 
 " Illos salvavit Mons Fortis quos superavit; 
 Carceribus dati sunt multi, non cruciati. 
 Militise flores Anglorum nobiliores 
 Anglos rexere, qui mortem post subiere, 
 Ut sum daturus nece qua sit Mons periturus. 
 Ecclesire festa Leus haec dant tempora mossta, 
 Quo bellum primum multis fecit caput iniutii ; 
 Annus et Henrici regis quo sunt inimici, 
 Graecus si detur e. longa mihi semper habetur, 
 Ecclesioe festa Leus haec dant tempora moesta, 
 Quo bellum primum multis fecit caput imum, 
 Bella dabat quae lis, Leus est vocitata fidelis, 
 In qua distortum fuerat nil primitus ortum. 
 Excipitur sanguis quern fuderat impius anguis ; 
 Anglia plaudebat, dum Mons hanc sorte regebat. 
 
 * " Dune nageres apres en la secunde none de Aust, ke est 1'endemein de 1'invenciun de 
 seint Estephene, la bataile se prist a Evesham, ou occis estoit le dist cunte de Leicestre 
 Simun, sire Henri sun fiz, et sire Hughe le Despenser chief justice d'Engleterre, et 
 plusurs autres a chival et a pie" tresgraunt numbre. E pur lure verite" et la p6s de la 
 tere tuz morirent, les miracles ke ilukes surviegnent apertement bien 500 tesmoig- 
 nent." Chron. Eccles. Christi Cantuar. MS. Harl. 636, fol. 216, r, 0.
 
 140 NOTES. 
 
 Morti Monte dato, diro ruit Anglia fato ; 
 Simonis huic nomen magnum sibi contulit omen, 
 Miles praeclarus, armis super omnia gnarus, 
 Quern gens Gallorum produxit, dux fit eorum, 
 Quam desponsavit germanam regis amavit, 
 Anglorum gentis regem per cuncta verentis. 
 Hie fuit Anglorum dux, et protector eorum; 
 Namque duos reges cupientes vertere leges 
 Anglorum vicit, prius ut gens singula dicit. 
 Hiis nimium parcens quorum mala non fuit arcens, 
 Ejus et adjutor comes et fuit undique tutor, 
 De Clare Gilebertus, stabilis non inde repertus, 
 Inter quos mira cito postea ferbuit ira, 
 Mittitur ut flamen quo viret tempore gramen, 
 Kege coronato diademate quo decorate, 
 Inter eos crevit furor, et discordia saevit. 
 
 Nam bello captum diade 
 
 Fautor dum crescit hominum concordia[cessit,] 
 Quod mox expressit Gilebertus ab inde[recessit,] 
 Edwardo mandat ut ei per singula [pandat] 
 Velle suum certe, socius sibi fiet a[perte,] 
 Ut confundantur barones seu perim[antur,] 
 
 Per quos tentus erat ad quod nil se 
 
 Custodes vicet, ut eosdem pactio dicet, 
 Consilioque pari sibi possint consi[liari.] 
 Fugerat Edward us custodes ut le[opardus,] 
 Ut placuit propere comitis mandata [referre.] 
 
 Qui fuerant vivi, vivi Leus a be[llo ] 
 
 Hii demandantur et eis cito consol[idantur ;] 
 Simonis ad villam veniunt, praedantur et illam, 
 Mannos dum rapiunt audaces robore fiunt ; 
 Armis nudati barones sunt superati, 
 Quique remansere vitas vix optinuere.
 
 NOTES. 141 
 
 Jure canum villa Keynworth vocatur et ilia. 
 
 Sunt bona nulla data, quia gens ibi fit spoliata, 
 
 Ensem vibravit Gilebertus, vulnere stravit 
 
 Sed Holwellensem, qui contra non tulit ensem; 
 
 Consiliis aptus est hinc sine crimine captus. 
 
 Forsan si quaeris quantum vixit, tria teris, 
 
 Sexta fit et nona qua sumpsit coelica bona, 
 
 Spiritus in coelis ejus prece sit Michaelis, 
 
 Sic sic traduntur qui non in pace reguntur. 
 
 Nam pax nulla datur ubi concio sic separatur. 
 
 Secum duxerunt homines ibi quos rapuerunt, 
 
 Ad Warewiche veniunt proceres, post inde recedunt, 
 
 Armis ditati properant ad bella parati, 
 
 Ut sic Mons Fortis subeat discrimina mortis. 
 
 Mars donat mortem, necat hunc dum forte cohortem, 
 
 Fortes prostrati, nee sunt heu sic superati ! 
 
 Militiae flores vitas capiunt meliores, 
 
 Martirio freti florent super aethera laeti, 
 
 O mors quam dira, quod nulli parcit in ira, 
 
 Nam ruit ense pater, natus, nati quoque frater, 
 
 Ex ipsis funus tamen baud tune pertulit unus, 
 
 Multi sunt dempti qui sunt pro pace perempti ; 
 
 Nee pax ulla datur, melior pars dum superatur, 
 
 Anglia terra teres, die cur gemis et modo moeres. 
 
 .... mortem quern vix cono dicere fortem. 
 
 Nam caput Anglorum fuit et conquestor eorum, 
 
 In pugna prima, cujus manent nimis ima. 
 
 [ . . . ]ius et Henricus Anglorum natus amicus, 
 
 . . . m ruit ense gravi, mors ilium depulit a vi. 
 
 [ Hugo] Dispensator ruit illic pacis amator, 
 
 [Omni] bus Anglorum dabitur pax sanguine quorum, 
 
 .... sanguinea nece concorruit ampla chorea, 
 
 .... que multorum fusum fuit ema v irorum.
 
 142 NOTES. 
 
 [No] bis et vere duo bis sibi lustra fuere, 
 .... us vixit milii gens ut plurima dixit. 
 .... hiis propere jungas tibi si placuere, 
 [Qui] nunquam rore proprio maduere cruore ; 
 
 ore patriae pro pacis amore. 
 
 [Despiciunt Ijeges, multos faciunt sibi reges. 
 
 fatur quod sit raptum rapiatur, 
 
 letu quid in hoc contingere coetu, 
 
 iebant, qui m'iorem capiebant, 
 
 [Illo con]flictu Simon ruit ensis et ictu, 
 
 [Et caput] abscisum, summo petiit paradisum. 
 
 Domini dum singula vestis, 
 
 Ex ipso rapitur qui nudus ibi reperitur. 
 
 Truncat et inde manus quidam miser atque prophanus, 
 
 Atque pedes, Christo duce mundo fertur ab isto, 
 
 Ut multi referunt comitis pudibunda tulerunt, 
 
 Membraque sperserunt agris, post hoc abierunt. 
 
 Sic sic trunctatus sit omnino spoliatus, 
 
 Et sic castratus summos patitur cruciatus. 
 
 Framea lictoris fuit Anglis causa doloris. 
 
 Cur? quia pellexit comitem rex quern male rexit. 
 
 Coelum signa dabat, quoniam sol non radiabat, 
 
 Et motum terrae dedit hora ferissima guerrae. 
 
 Dum sic bellatur, Domini gens dum cruciatur, 
 
 Tune pluit et tonuit, imbres dedit setheris ira, 
 
 Ingens grando fuit, quo possis dicere mira; 
 
 Rumphea cum lite tulit illi gaudia vitae, 
 
 Nam nece condignis parcens fuit ille malignis. 
 
 Anglis prodesset, licet hoc silicernius esset, 
 
 Cujus et in morte misera ruit Anglia forte, 
 
 Justiciis plena fuit Anglica terra serena, 
 
 Non tibi sint frustra totum bis .1. et duo lustra, 
 
 Ac unum restat qui se Christus manifestat, 
 
 Carnis habens spolia dc virgine sumpta Maria.
 
 NOTES. 143 
 
 Si Graece loqueris, si tempora bellica quaeris, 
 Tu .pi. bis pone, sima .xj., sed et c. venietur, 
 Annum compone belli qui sic tibi detur: 
 Imera si ponas Augusti pridie nonas, 
 Quo bello fortes Hevesham cecidere coliortes, 
 Qui sic prostrati superant dum sunt superati. 
 Haec domus est Evae, contra gens ruit inclita saeve, 
 Nam male traduntur, misera nece dum feriuntur. 
 
 Post Evesham bellum scelus excercere novellum, 
 Quidam caeperunt, qui ceci mente fuerunt, 
 Mandat Clarensis Gilebertus, acutus ut ensis, 
 Servis ut propere faciant fera tempora guerrae, 
 Terras ut lustrent, dominos quibus hii cito frustrent, 
 Semper abutuntur qui pessima jussa sequuntur. 
 Divino more proprio Deus hoc tulit ore, 
 Ne quis mendicum nee quisquam fallat amicum, 
 Tractet per vicum male quisquam non inimicum, 
 Ne sit et incestus quo quis sit jure scelestus. 
 Christi mandata postponit gens scelerata, 
 Nam spoliat villas .... spoliabitur illas. 
 Unde Berengarius Ramesenses exspoliavit, 
 Quique fide varius manes sibi jure paravit. 
 Non tenet ille fidem, dominos spolians eques idem; 
 Hie eques extiterat quern nutrivit Rameseya, 
 Qui mala multa fecit, det Christus et alma Maria, 
 Ut pascat torvos donet Deus in cruce corvos, 
 Et similes ejus subeant per tempora pejus. 
 Ut nequeant cerni, flammis urantur Averni, 
 Ni reddant rapta, ni restituant male capta, 
 Agnus, ovis, vitulus, gallus, gallina, vel auca, 
 Bos, equus, ac aries, porcorum copia pauca, 
 Quaeque remanserunt miseris cibus ipsa fuerunt. 
 Hiis tanquam dignis sit sulphur potus et ignis,
 
 144 NOTES. 
 
 Nulla referta bonis est villula religionis, 
 
 Quam non praedentur miseri, qua non dominentur. 
 
 Multas jacturas subeunt pro tempore duras 
 
 Hos per praedones sacratae religiones. 
 
 Pauca relativa fuerant animalia viva, 
 
 Sunt ablativa, quia non sunt ulla dativa : 
 
 Actio passiva, mosroris erat genitiva. 
 
 Haeccine gens atra villis abduxit aratra; 
 
 Incultae terras jacuerunt tempore guerrae, 
 
 Horrea triturant, mala tempora dummodo durant. 
 
 Pacem firmare volunt rex quam reprobare. 
 
 Gens ea praesumpsit, gens effera, gens mala cum sit, 
 
 Regia mandata postponit gens scelerata ; 
 
 Nam contra jura rapit omnia gens peritura. 
 
 Dilecti parum sunt cives Londoniarum ; 
 Exhaeredantur multi villaque fugantur; 
 
 Nam contra morem dominae fecere pudorem, 
 Exulat unde cito nato ductore petito, 
 
 Semper et exosi reginae suntque dolosi ; 
 Oderat hos pejus Edwardus filius ejus. 
 Urbi pax detur a Christo, ne superetur. 
 Si tamen hoc mores veteres faciat meliores, 
 Anglica terra ferax, in qua gens plurima verax,* 
 Nunc fremit atque gemit, ut singula gaudia demit, 
 Nescia venturi cujus sit subdita juri, 
 Sub quo custode, sub Christo vel sub Herode, 
 Sub custode bono, sub solo sive patrono. 
 An plures reges plures facient sibi leges, 
 Ut sit destructa lex Anglica, vel male ducta. 
 Absit ut hoc detur, lex Anglica quod reprobetur ! 
 
 * This is a quotation from the well known verses de Anglia which occur in the 
 Polichronicon, p. 193.
 
 NOTES. 145 
 
 O pie servorum Jhesu miserere tuorum, 
 
 Ut pax ecclesiae prece detur firma M arise ; 
 
 Christe regens terram, nostram cito destrue guerram; 
 
 Nam sunt exosi cunctis fere relligiosi; 
 
 Hos affligendo vel eorum jura tenendo, 
 
 Tu cito da pacem, tu destrue quemque rapacem, 
 
 Comprime versutos, nos fac hoc tempore tutos, 
 
 Et malefactores humiles fac et meliores. 
 
 Sis memor illorum, qui scandis ad astra polorum, 
 
 Pro quibus e coelis veniens verbo Gabrielis, 
 
 Nobis sis aegis qui semper in aethere degis, 
 
 Ne male fallatur tua gens seu destituatur, 
 
 Donis sanctorum qui possidet atque virorum. 
 
 Pro dolor heu ! equites discindunt sanguine lites ; 
 
 Qui quaerunt pacem per terram saepe feracem. 
 
 Non est inventus proasul qui crimine tentus 
 
 Non sit, vel funus capiens ex patribus unus, 
 
 Post Thomam vere qui pacem quasrat habere 
 
 Qui domet immites effuso sanguine lites. 
 O Pater de clivo populo Deus obsecro vivo 
 
 Succurras vere, quia multi jam periere. 
 .Exhaeredati proceres sunt rege jubente, 
 Et male tractati Waleran R. dicta ferente. 
 Exhaeredati si fiant connmnerati, 
 Millia cum binis deca bis sunt acta minis, 
 Tune extorqueri gazas gens nescia veri 
 Jussit, et ut terra nusquam maneat sine guerra. 
 Religio certe, quae non deliquit aperte, 
 Gente feroce satis mala pertulit inprobitatis ; 
 Vasta sit ut terra mox oritur altera guerra, 
 Incendunt villas iterate pir volat illas, 
 Ac inimicorum male tractant tecta suorum. 
 Exhaeredati, qui sint per saecla bead, 
 Hoc mala fecerunt, jacturas nam subierunt, 
 CAMD. soc. 15. u
 
 146 NOTES. 
 
 Dum gens jejunat, socios sibi quisquis adunat, 
 TJt confundatur pars regia seu perimatur. 
 Non parcunt vitae dura quis fert, " Ite, redite, 
 Nulli parcatis, inimicos quin perimatis." 
 Est populus certus, nimis est quod fiscus apertus, 
 Regis nam velle dedit Anglos ssepe procell. 
 Ecclesiam nescit de qua rex sponte recessit, 
 Consilio nati semper bellare parati. 
 Caetibus hiis claris, o rex, cur sic operaris? 
 Cur tantas gentes non excipiendo parentes 
 Exhaeredasti, mala quo tibi sponte parasti? 
 Ni tibi sit cura, pereas post pascha futura, 
 Mavult namque mori gens ut subdatur honori, 
 Quam se moerori dare vel vivendo dolori. 
 Heu dolor est fari ! cur debet rex reprobari ? 
 Nam spoliatorum bona post destructa s[uorum.]" 
 
 (Unfinished.) 
 
 P. 47, 1. vlt. dimissa l&titia. In MS. dimissio leticie. 
 
 P. 48, /. 22, devotis preesentatur. In MS. denotata p'senta. 
 
 P. 54, /. penult. The word here left blank appears in the MS. 
 like huitiu. 
 
 P. 58, I. 9 Insulam de Ely. The following very curious particu- 
 lars are taken from the cartulary of the monastery at Barnwell near 
 Cambridge, which is now preserved in the British Museum : 
 
 " In tempore illo orta est dissentio magna inter Henricum regem 
 et barones suos. Symon vero de Monte-forti, comes Leycestriae, col- 
 legit ad partem suam contra regem multos et potentes, et inceperunt
 
 NOTES. 147 
 
 ex utraque parte depredari villas et maneria plurium depopulare, cap- 
 tivos multos tenere et inprisonare, plures interficere, et multa mala in 
 diversis partibus Angliae facere. Qua propter episcopus Elyensis, ex 
 precepto regis, fecit insulam custodire, barreras per d iversas paries in - 
 sulae construere, et eas die ac nocte cum manu armata custodire. 
 Barones vero scientes insulam bene munitam et refugium esse opor- 
 tunum, caute studuerunt in earn introire. Quod quidem paulatim et 
 valde caute fecerunt. Ingressam vero insulam tanquam domini earn 
 occupabant, et miserunt cotidie satellites suos ad quaerendum praedam 
 exterius, et multa mala fecerunt hiis qui longe, et hiis qui prope erant 
 in omnibus villis per circuitum. Divites enim capiebant et vinculis 
 mancipatos tenebant captives, quousque facerent redemptionem ; oves 
 etiam et boves, bladum et brasium et quicquid invadere poterant, usque 
 insulam transtulerunt. Quodam vero die venit quidam ribaldus de 
 insula volens malum facere secundum consuetudinem, et ecce quidam 
 de patria venerunt et eum arestaverunt, et capud ejus amputaverunt. 
 Et post paucos dies exierunt milites cum multitudine armatorum, et 
 per diversa loca ignem apposuerunt. Tandem venerunt ad manerium 
 prioris in Brunne, et ibi ignem apposuerunt, et horrea prioris cum 
 toto blado qui ibi erat de ecclesia, et de tribus carucatis terrae concre- 
 maverunt ; homines vero illius villae fugerunt, et in tanto infortunio 
 non fuit qui adjuvaret. Cotidie etiam venerunt ministri iniquitatis 
 ad prioratum de Bernewelle, et ibi comederunt et biberunt, et mag- 
 nam destructionem fecerunt. Canonici vero, quamvis nolentes, vultum 
 hillarem eis pretendebant, et cum eis comedebant et bibebant, semper 
 hesitantes ne deterius contingeret. Contigit ergo quod quidam vir 
 staturae magnae dictus Philippus leC hampion, diluculo fecit priorem 
 excitari de lecto suo dixitque ad eum, " Volo habere ad opus domini 
 mei totum bladum tuum, et totum brasium tuum, et totum lardarium 
 tuum ; trade igitur mibi claves ; " responditque prior, " Si omnia vis 
 habere, tune non possumus hie permanere." Supervenerunt vero duo 
 alii qui erant defamilia domini R.de Kerebrok, qui erat amicus prioris, 
 dixeruntque a f Philippum, " Omnia bona istius domus sunt seysyta
 
 148 NOTES. 
 
 ad opus domini nostri, et tu vis ea auferre." Et Philippus ait, " Ego 
 omnia asportabo mala gratia vestra." Et alii responderunt, " Per 
 plagas Dei, non facies." Et sic orta est contentio inter eos, et ex- 
 traxerunt gladios ad mutuo se interficiendos, in tamen quod circum- 
 stantes vix poterant eos sedare. Recesserunt ergo cum furore magno 
 ad determinandum questionem in insula coram dominis suis ; nichil 
 hac vice asportantes. 
 
 De adventu regis Henrici, et ejus recessu. 
 
 Audiens autem rex quod insulares multa mala facerent in circuitu, 
 venit cum magno exercitu ad villam Cantebrigiaa, et ibi hospitabatur. 
 Rex vero Alemanniae Ricardus, scilicet frater regis, hospitabatur in 
 prioratu de Bernewelle. Rex vero fecit edificare portas, et facere 
 fossatas in circuitu villae cum magna diligentia,nec permisit operarios 
 diebus festivis ab opere incepto cessare. Ministri vero regis cotidie 
 exibant per circuitum insula?, si forte possent aliquos de insularibus 
 comprehendere. Exierunt ergo quidam insulares de sua virtute con- 
 fidentes, et ceperunt mala facere in villa de Horninggesheye, secun- 
 dum quod consueverant, in contemptu regis; sed ministri regis quatuor 
 ex ipsis comprehenderunt, ceterique fugerunt ad naves suas, de qui- 
 bus quatuor comprehensis tres sunt decollati. Quartus vero erat 
 Walterus de Cotbenham, miles factus in insula, et hie erat laqueo 
 suspensus. A die ergo illo facta est securitas habitantibus in patria, 
 quamdiu rex prsesens erat. Post paucos vero dies venerunt rumores 
 ad regem quod comes Glovernia3 Gilbertus occupasset civitatem Lon- 
 doniae, et quod legatus missus in Angliam a latere domini Papas obses- 
 sus erat in turri Londoniae, et recessit rex cum toto exercitu suo 
 festinans ad partes illas, et reliquit villam Cantebrigiae sine custode. 
 Quod scientes, insulares venerunt cum multitudine armatorum ad 
 villam Cantebrigiae, et portas quas rex construxerat igne concremave- 
 runt, et domos in quibus rex hospitabatur similiter combusserunt, et 
 multa mala et depredationes fecerunt. Burgenses vero Cantabrigiae, 
 scientes eorum adventum, omnes fugerunt, nee remansit unus etiam
 
 NOTES. 149 
 
 ex illis qui resisteret insularibus. Revertentes autem milites per 
 prioratum de Bernewelle, inierunt inter se consilium ad molendinum 
 [ad] ventura et totum prioratum concremarent, et aulani proecipue ubi 
 rex Alemannine hospitabatur. Hoc vero consilium duravit fere per 
 duashoras. Sed dominus HugoPecche et dominus Robertus Pecche 
 frater ejus opposuerunt se, dicentes quod citius morirentur quam per- 
 mitterent ossa patris sui et parentum suorum concremari, et sic sal- 
 vata est domus ab incendio contra voluntatem multorum. Transitum 
 vero facientes per portas prioratus quidam malevoli, minas graves in- 
 tentabant in personam prioris Jolani, asserent.es quod dominus Walterus 
 de Cothenham miles, qui, ut predictum est, laqueo suspensus erat, 
 per querimoniam ipsius prioris erat morti adjudicatus. Quod audiens, 
 prior perterritusvalde fugam iniit, et in abbatia de Walthamhonorifice 
 susceptus est. Canonici vero domi existentes in timore magno duce- 
 bant dies suos, desiderio magno tempora pacis expectantes. 
 
 De oppressionibus post guerram. 
 
 Antequam pax posset reformari, multa fiebant mala in terra per 
 incendia, per depredationes, per virorum interfectiones, per incarcera- 
 tiones et captivorum redernptiones, et per bella diversa, praecipue 
 apud Lewes et Cestrefeld et Evesham, ubi comes Leycestriae erat 
 interfectus, de quibus longum esset omnia recitare. Sed sciendum 
 est quod, Symone de Monte-forti interfecto, rex cum exercitu suo ob- 
 sedit castrum de Kenilwrthe, et optinuit in forma pacis. Dominus 
 etiam Eadwardus prudenter intravit in insulam, et in forma pacis 
 satis curialiter agebat cum insularibus, et sic demum praeconizata erat 
 pax per totam Angliam, et facta est exultatio magna in omnibus 
 finibus terras ; exceptis hiis dumtaxat quioderunt pacem. Verumpta- 
 men, quamvis manus armatorum populum non terreret, ecclesias- 
 ticas personas et religiosas angustiae multae oppresserunt, turn per 
 procurationes legato solutas, turn per decimas domino regi concessas, 
 et etiam summo pontifici per multos annos. Deinde vicesimas, tricesi- 
 mas, et quintadecimas, procurationes magistri Reymundi, magistri
 
 150 NOTES. 
 
 Archidiaconis, magistri Gifredi, archiepiscopi Ragensis, et in subsidio 
 Terras Sanctae ; et in tantum sunt excoriati viri religiosi quod taedebat 
 vivere, videntes ecclesiam Dei ancillari quae solet esse libera. Ve- 
 rumptamen, post pacem concessam, prioratus de Bernewelle erat sin- 
 gulariter onerata per dominum Willelmum de Sancto Omero, qui 
 erat justiciarius regis ad inquirendum de insularibus. Hie occupavit 
 domos prioratus per annum integrura cum familia magna, et insuper 
 uxor ejus quae aliquando tenuit xxij. mulieres. Et quamvis prior mul- 
 expensas fecerit, multasque jacturas occasione dicti domini W. et 
 suorum sustinuerit,idem tamen justiciarius, ad beneficia ipsius prioris 
 valde ingratus, in fine itinerationis suae amerciavit priorem ad xl. 
 solidos, et tamen hoc noluit innotescere priori. Quod cum prior per 
 quendam amicum cognovisset in secretis, venit coram domino W., 
 petens sibi legem communem concedi, adjiciens quod inquisitio facta 
 in absentia sua non debuit sibi prejudicare. Petiit ergo inquisitionem 
 fieri in praesentia sua, ut possit inimicos suos amovere. Quod et fac- 
 tum est. Prior quoque calumpniavit unum tantum, qui erat in inqui- 
 sitione, et caeteri acquietaverunt priorem, et sic recessit prior quietus 
 mala gratia ipsius justiciarii." MS. Harl, 3601, fol. 45, r, 46, v.
 
 NOTES. 151 
 
 THE MIRACLES OF SIMON DE MONTFORT. 
 
 The first leaf of the MS. is unfortunately so much defaced that it 
 would be impossible to decypher it. The writing has apparently been 
 scratched out purposely, perhaps by some one who was hostile to 
 Montfort's party. It contained evidently an account of the battle of 
 Evesham, and not a life of the Earl of Leicester, as stated by some 
 writers. My text commences aKetyaXos in this account, but what 
 follows is sufficient to identify the whole of this introductory history 
 as an extract from the Evesham chronicle, a copy of which is in MS. 
 Oxon. Laud. 529, Bern. 1510. From p. 83, 1. 27, we learn that the 
 writer of this collection was a monk of Evesham, but there is nothing 
 to enable us to identify his name. 
 
 P. 67, /. 12. More pecudum. The number of slain on the barons' 
 party was, according to all accounts, very great. Five thousand is 
 the amount given by many chroniclers. MS. Cotton. Tiber. A. vii. 
 fol. 162, vo; MS. Cotton. Cleopatra, D. ix. fol. 55, ro, a; MS. 
 Arund. Coll. Arm. 1, fol. 123, v. See also the Eulogium Niniani,* 
 MS. Cotton. Galba, E. vn. fol. 171, r, /3. One hundred and twenty 
 knights were slain, it is said, on Leicester's side. MS. Cotton, 
 Domit. xni. fol. 30, r. Very few were slain on the other side. 
 MS. Liber de Antiquis Legibus, fol. 94, v, a. 
 
 P. 68, 1. 2. Willelmum de Bello-Campo. He was a benefactor to 
 the monastery at Evesham. MS. Cotton. Vitell. E. xvn. fol. 
 231, r. 
 
 * I quote the MS. by this title, but there is no authority for so doing. From fol. 
 185, r, a, and other places, it appears that it was written in the monastery of Malms- 
 bury. The MS. Cotton. Cleop. D. n. and MS. Trin. Coll. Cantab. R. vii. 2, appear 
 to contain similar chronicles. See Mr. Hunter's report on the Cambridge libraries, 
 p. 340.
 
 152 NOTES. 
 
 P. 68, 1. 25. Mensuratus. This word, which so frequently occurs, 
 refers to a fillet, or string, with which the relics or body of a saint, or 
 person eminent for piety, had been measured, and which, when passed 
 round the forehead of a diseased person, effected a cure by virtue of 
 its sanctity. See Ducange, Glossar. Nov. torn. ii. p. 1231.
 
 INDEX. 
 
 ACORNBURY NUNNERY 91 
 
 Albemarle, Earl of 9. Countess of 98 
 
 de Aldewik, Robert, Prior of Glouces- 
 ter 91 
 
 Alexander, Pope 39 
 
 Aleyn, Matilda, Robert 88 
 
 Alianor, Queen 12, 1317,32, 35, 36, 
 50, 118, 123, 144 
 
 Almaine, Richard King of 17, 29, 30. 
 Taken prisoner at Lewes 33. 50, 65, 
 113, 129, 135, 148, 149 
 
 Henry, son of the King 12, 
 
 13, 17, 34, 38, 40, 57, 119 
 
 Ambton 121 
 
 Amiens (Ambianis) 16 
 
 Angebixa, Reginald us 87 
 
 d'Anjou, Charles Comte 35, 37 
 
 Apulia 61 
 
 de Arcy, Thomas 125 
 
 de Ardelle, Johannes 98 
 
 de Arderne, Eadmundus 124 
 
 Arundel, Earl of 25, 33 
 
 Arundeuil, Will. 67 
 
 Atteheye, Thomas 101 
 
 Auburne 101 
 
 CAMD. SOC, 15. 
 
 Aungevin, John, Stephan 106. Will. 
 
 124 
 
 Axholme 49 
 Ayre, Willelmus 100 
 
 Badbury, Simon, Stephen 100 
 
 Bagard, Richard 67 
 
 de Balune, Rogerus 125 
 
 de Balyol, Joh. 26, 33, 41, 125 
 
 de Bannebury, frater Will. 77 
 
 Barate, Ralph 74 
 
 Bardolf, Will. 33, 121, 122 
 
 Barnwell priory, 147 et seq. 
 
 Basinggeburne, Warin 40 
 
 Basset, Philip 33, 50, 65, 125 
 
 Ralph 45, 47, 67 
 
 of Sapcote 121, 122 
 Bathon. Episc. Willelmus 62 
 de Bathonia, Joh. 125 
 de Baylloll, Ingram 124 
 Bayselle, Guy 67 
 de Bay villa, Joh. 125 
 Beauchamp, John 47 
 
 -William 68, 151 
 
 de Belbeworth, Mabilia 71 
 
 X
 
 154 
 
 INDEX. 
 
 Belle, Gelbreda 82 
 
 Bencham 94 
 
 Benedist, Will. 90 
 
 Berengar 143 
 
 Berewyk in Neuwentone 87 
 
 Berizard, Gilbert, Richard 76 
 
 Bertram, Roger 124, 125 
 
 de Besille, Mathias 11, 14 
 
 Besseborne 74 
 
 de Besseforde 86 
 
 Bigot, Hugh 33, 35, 132, 138 
 
 Earl Roger, see Norfolk 
 
 Birchington, Stephen, extracts from 
 
 his chronicle 1 1.4 
 Blanchewelle 95 
 Blankfrount, or Blancford, Henry, his 
 
 chronicles xiv, xv 
 Bletsoe 106 
 
 le Blund, Will. 34, 121, 122 
 de Ely the, Matilda 99 
 Bohun, Humfreyjun. 20, 67, 121, 122, 
 
 see Hereford 
 
 de Bokyngeham, Walter 99 
 Boneface, Archbishop of Canterbury 17, 
 
 35, 36 
 
 Bonevente 52 
 Bononia 118 
 de Borham, Herveus 32 
 de Bosevilla, John 124 
 Bosson, Gaprinus 85 
 Boston (Botolestone) 72 
 Boteler, Robertus fil Hug. 71 
 
 Margaret, William 107 
 
 Botevilayn, Rob. 124. Roger 125 
 
 Bounde, Henr. 98 
 
 de Bracebrige, John 124 
 
 Braddewelle 90 
 de Branceston, Henr. 122 
 Bratkeg 78 
 Brenteles 90 
 Bretfortone, 68, 76, 77 
 de Brews, Rob. 125 
 Bridgnorth 11, 43 
 Bristol 41, 43. Castle 13 
 de Brome, Elizabeth 73 
 de Brotton, Rad 124 
 de Brown, Job. 70 
 
 Bruelle, 88 
 
 Bruera, conventus 95 
 
 le Brun, Hugo 132 
 
 Brunne priory 147 
 
 de Brus, Petrus 26 
 
 Robertus 26, 33 
 
 Bucland 70 
 
 Budforde, 73 
 
 Bulne 89 
 
 Bundiht, John, Symon 101 
 
 Burgundise comes 49 
 
 de Burmugham, William 67 
 
 Burton Novereis 69 
 
 on Trent 108 
 
 Bury St. Edmund's, Bp. of Norwich 
 takes refuge at 120. Removal of the 
 friars minors ib. Parliament at 60, ] 34 
 
 de Busseya, W. 4 
 
 de Byngham, Rob. 125 
 
 Bynham, Simon, his chronicles xiv 
 
 Calabria 53, 61 
 
 Cambridge 148. Pillaged 58 
 
 Campania 52 
 
 Canterbury 35, 76, 97, 101
 
 INDEX. 
 
 155 
 
 Canterbury, St. Thomas of 109 
 
 de Cantulupo, Domina Johanna 70. Do- 
 mina Margaria ib. Thomas de 71 , 122 
 
 Walter, Bp. of Worcester 13, 
 
 14, 29, 30,39, 121, 122, 123 
 
 Cappell', Ricardus 68 
 
 Capua 53 
 
 de Carlingestoke, Robert 92 
 
 de Caserte, Comes 53 
 
 Chaddelee 89 
 
 le Chamberleyn, Peter 37 
 
 le Champion, Philip 147 
 
 Charles, King 53 
 
 Chaunteler, Henry 68, 77 
 
 Chepingnorton 74 
 
 Chester 41, 56 
 
 Chesterfield, battle of 149 
 
 Chichester, Bp. of 64 
 
 Child, Will. 82 
 
 de Childesley, Nich. 95 
 
 de Chileam, Alicia 85 
 
 Christmas, feast of 41, 59 
 
 Cinera, cum una rota et duobus pedi- 
 bus 108 
 
 Cinque Ports 36, 38 
 de Clare, Gilbert 28, 29, 31, 32, 127. 
 Knighted by Montfort 31, see Glou- 
 cester 
 
 de Clifford, Roger 18, 125 
 de Colevile, Walter 121, 122 
 de Coleworthe, Dominus Robertus 70 
 Colstone, Will. 107 
 Comin, Job. 33, 125 
 Corbe, Robert 103 
 Cordebregge 83 
 Corni 103 
 de Cothenham, Sir Walter 148, 149 
 
 Cotton, Sir Robert, his History of 
 
 Henry III. xxiii. 
 
 Coventry 84. Parliament at 57, 62 
 Cray, St. Mary (Creiden) 105 
 de Crest, Thomas 82 
 Crowoltone, Job. 78 
 Croydon 136 
 de Cuberle, Gulfr. 122 
 de Culewrth, Ric. 124 
 de Culne, Joh. 78 
 Cuttyng 82 
 
 Dale, Hugh Prior of 88 
 de Daventre, Ph. 124 
 de Deneburne, Agnes 4 89 
 Derby (Derebi) 79 
 
 Rob. de Ferers, Earl of 26 
 
 Derbyshire 26 
 Derleston 75 
 
 le Despenser, Hugh 37, 38, 42, 45, 46, 
 67, 121, 122 
 
 John 125 
 Devereus, Will. 67 
 Dissard castle 14 
 Dodford, Robert xxii. 
 Domuntone 88 
 Dover 15, 47, 118 
 Dragon, royal standard of 32 
 D unchurch 100 
 Dunstaple 42, 106 
 de Dryby, Phil. 124, 125 
 de Dyva, Radulphus 124 
 
 Easter, feast of 26 
 Edessanus, W. Archcpiscopus 54 
 Edmund, son of Henry III. (afterwards 
 Earl of Lancaster) 49, 61, 118
 
 156 
 
 INDEX. 
 
 Edward, Prince (afterwards King Ed- 
 ward I.) 3, 10, 12, 13, 14, 17, 26, 29, 
 34, 36, 38, 40, 41, 44, 53, 55, 60, 
 129, 140, 144, 149. Account of his 
 escape 138 
 
 Edward, St. feast of 59 
 
 Ely, isle of, devastated 58, 60 bis, 62, 64 
 
 Ely, bishop of 58, 147 
 
 de Enslee, John 58 
 
 le Estrange, Hano 18, 40 
 
 Esturmey, Johannes 124 
 
 Estwelle 88 
 
 Everard, Ric. 124 
 
 Evesham 44. Battle of 45, 60, 67 et seq. 
 see Montfort 
 
 Robert* Vicar of 94 
 
 Eymer, Bp. of Winchester ;'jsee Valence 
 
 de Ey villa, Henr. 125 
 
 Will. 125 
 
 de Famelesburye, Alyne 75 
 
 Famine in 1258, records of 2, 112, 113, 
 
 114 
 
 de Fancote, Jacobus 72, 77 
 Farun, Matilda 97 
 Fekham 93 
 
 de Fenes, Ingeramus 12 
 de Ferrariis, Will. 124, 125 
 Ferrers, see Derby 
 Fetre 75 
 
 Filby (Phyleby) 82 
 Filius Gaufridi, Joh. 8 
 Fitz John, John 35, 47, 98, 121, 122 
 Fitz Nicholas 6 
 fil. Roberti, Phil. 124 
 fil. Symonis, Symon 124, 125 
 
 Fitz Walter, Robert 125 
 Fitz Warin, Fulke 33 
 de Fladbury, Felicia 71 
 Flandria 35 
 
 Robertus fil. Comitis 52, 53 
 
 Fletching, or Flexing 27, 28, 30, 128 
 
 Floods 113 
 
 Flopesbury 83 
 
 le Forde, Walter 96 
 
 Furness 100 
 
 de Furnivalle, Gerardus 124. Will. ibid. 
 
 de Gainages, Robertus 98 
 
 Gannok castrum 14 
 
 Gascony 6 
 
 Gawanus, Comes 52 
 
 Gayne ferrum 82 
 
 Geddewolde 74 
 
 Germaule, Domina Christiana 75 
 
 Giffard, Johannes 25, 32, 49 
 
 Osbert 92, 125 
 
 Glamorgan 43 
 
 Glendone 74 
 
 Gloucester 11, 43, 96, 128 
 
 Richard Earl of 6, 8, 19 
 
 Gilbert Earl of 41, 42, 49, 51, 
 
 59, 60. cause of his defection from 
 Montfort 138, 140, 143, see Clare 
 
 Countess of 68 
 
 Gobyun, Hugh 124, 125 
 de Goldyugton, Will. 125 
 Grandon 87, 88 
 
 Gregorius 87 
 
 Gredeford 70 
 Greek fire 126
 
 INDEX. 
 
 157 
 
 de Grei, Richard 44, 131, 122, 123 
 Grimbaud, Domina Juliana 76 
 Grosted, Robert, Bp. of Lincoln 7,116 
 de Gulak, f rater Nicholaus 96 
 Gullafre, Henricus 77. Will. ib. 
 de Gyleford, Will. 124 
 
 de Habelench, Adam 94 
 
 de Habn, Johannes 125 
 
 de Hakelyngton, Rogerus 124 
 
 de Hales, Will. 103 
 
 Harbledown 36 
 
 de Harecurte, Will. 124 
 
 de Hastinges, Henry 32, 47, 67, 121, 122 
 
 Hauekebore 77 
 
 Hawkesbury 92 
 
 Haye castle 20, 35 
 
 Haymunde, Will. 78 
 
 de Hekelinges, Will. 94 
 
 Hekyntone 106 
 
 Helmelling, castellum 78 
 
 de Hemyngton, Ric. 124 
 
 Henry III. passim 
 
 Hercy, Richard 95 
 
 Herdelle, Rob. fil. Rob. 103 
 
 Hereford 42, 44, 73, 90, 92 
 
 castle 35 
 
 Humfrey Earl of 33, 67 
 
 . Peter Bp of 11, 14, 17. Im- 
 prisoned 120 
 
 de Hereford, Alicia 72. Ric. 179 
 
 Heringaud, Radulfus 34 
 de Herlow, Joh. 96 
 
 de Hertford, Abbat John viii. 
 de Heydon, Domina Margareta 85 
 Heylestone 89 
 
 Hibernise, Christiana, Roger, Ric'us 73 
 
 de Hicclebury, Joh., Rosa 88 
 
 Hide in Cantia 72 
 
 Historiographer Royal, office of, v. 
 
 Holecombe 87 
 
 de Holewelle, Steph. 125 
 
 Holwell 141 
 
 de Hopvile, Hugh 67 
 
 Horningsey 148 
 
 Horseflesh eaten 113 
 
 Horsman, Roger 70 
 
 Huntingdon castle 20 
 
 de Hyda, Rogerus 124 
 
 de Hyke, Joh. 83 
 
 de Hylamtre, Will. 89 
 
 de Ickham, Peter, his chronicle 128 
 
 Intebreg, 93 bit 
 
 Isabella, wife of King John 132 
 
 de Jarpenvilla, Andreas 124 
 Jews killed in London 24, 126 
 Jolan, prior of Barnwell 149 
 Jordanus, Comes 52, 53 
 
 de Kenebrok, R. 148 
 Kenelstone (Kelveston ?) 73 
 Kenilworth castle repaired 25, 44, 45, 
 
 51, 53. Siege 54, et seq. 59, 68, 87, 
 
 149 
 
 Ketene juxta Staunforde 107 
 Keynsham 44 
 
 Knaresborough, St. Robert of 92, 109 
 Kokerelle, Eadmunde 8'J 
 Kynggis 82
 
 158 
 
 INDEX. 
 
 de Laburd, Margaria 74 
 Lancaster, see Edmund 
 
 Henry of, see Almaine 
 de La Ware, Joh. 75 
 Legatus 54, 57, 59, see Sabinensis 
 Leicester 26 
 
 Simon Earl of, see Montfort 
 
 Countess of 51 
 
 de Leiminstre, Olivia 70 
 
 de Lesseberge, Henr. 94 
 
 Lestrange, see 1' Estrange 
 
 Lewe in Lyndessey 109 
 
 Lewes, battle of 32, 45, 129. Locality of 
 
 the battle 128. Priory 27, 34 
 Lewinus, Princeps Wallise 14, 20, 35, 
 
 40 
 
 de Lewkenorr, G. 124 
 de Leybourne, Roger 18, 25, 127 
 Leycestre, Perrus 74 
 Lincoln 71 
 Liseni, see Lusignan 
 de Litbiniaco, see Lusignan 
 London 14, 27, 29, 59, 65. The Tower 
 
 12. Bridge 105. St. Dunstan's 98 
 
 St. Martin inter Tabernas 102 
 
 St. Brigida in vico de Fleyte- 
 
 brigge 108 
 
 the Jews killed at 126 
 
 Henry Bishop of 29, 37, 39, 
 
 64, 121, 122, 123 
 de London, Will. 106 
 Londoners, insult the Queen 12, 16, 
 
 144. Their army 25, 27, 31, 32, 42, 
 
 135 
 Louis, King of France 14, 16, 35, 37, 
 
 55, 119, 123 
 
 Louis, Charters relating to his arbitra- 
 tion 120 et seq. 
 
 de Lucy, Geoffrey 121, 122 
 
 Ludlow 43, 80. castle 35 
 
 de Lullingestone, Christiana 97 
 
 de Lusignan, Geoffrey 117, 132 
 
 Guy 33, 117, 132 
 
 Lydeham 97 
 
 de Lymare, Will. 124 
 
 Lynn (Len), citizens of, their attack on 
 the isle of Ely 58 
 
 Machare, Lamede 108 
 
 Malherbe, Alicia 89 
 
 Maloree, Rob. 124 
 
 Malton, Prior of 72. Robert canon 
 
 of, id. 
 
 Mamworde, Agnes, uxor Reginald! 80 
 March of Wales 39, 41, 42 
 de la Mare, Galf. 125 
 Marescall, Earl 65 
 
 Roger 103 
 
 Will. 121, 122, 124 
 
 de Maresco xxxviii. 
 
 Maudut, Earl William 25 
 
 de Maule, Will. 86 
 
 Mauncelle, Margareta, Willelmus 99 
 
 de Maundevile, Will. 47 
 
 Maunsel, Joh. 12, 17, 117, 118. Thomas 
 
 125 
 
 Mautravers, Sir William xxxi. 
 Menfredus 52, 53 
 Mensuratus 152 
 Merilio 78 
 Merstone 107
 
 INDEX. 
 
 159 
 
 (de Middilton) in Cancia, Heliseus fil. 
 
 Will. 73 
 Miracles at the tomb of Robert bishop 
 
 of Lincoln 7, 117. At Evesham, in 
 
 the name of Simon de Montfort xxv. 
 
 49, 67110. 
 de Mitton, Henr. 69 
 Monmouth castle 43 
 Montchesny, Will. 44 
 de Monteny, Rogerus 124 
 Montfort, Guy xxxvii. 47, 67 
 Henry xxxvii. 7, 42, 46, 67, 
 
 121, 122 
 Peter 41, 46, 67, 121, 122, 
 
 125 
 
 Peter, jun. 47, 125 
 
 Philip 52 
 
 Robert 125 
 
 Simon, Earl of Leicester, 6 
 
 et passim. Modern opinions of his 
 character xxvi. His taste for litera- 
 turexxxviii. 116. Names of his family 
 xli. Miracles wrought in his name 
 xxv. 49, 67 110. Fons Comitis 
 Simonis 68 et seq. Manus Sancti 
 Simonis 70. Terra ubi Comes jacuit 
 81 
 
 Simon, jun. xxxvii. 53, 59, 
 
 121, 122, 124, 125 
 Montgomery 35 
 Mortimer, Hugh 35 
 
 Maud xxxi. xxxii. 
 
 Roger 20, 35, 42, 46, 49, 59, 
 
 60, 125 
 
 Mortone sub Malvernia 71 
 Mucletone 68 
 
 Naples 53 
 
 Neirun, Ricardus 87 
 
 Netrewent 98 
 
 Neubury 47 
 
 Newmarch (de Novo Mercato,) Adam 
 
 121, 122, 124, 125 
 de Newylle, D'na Awysa 102 
 de Newyntoun, Rob. 125 
 Norfolk, the earldom of 49 
 
 Roger Earl of 19, 50 
 
 Northampton 26, 42, 49, 57, 90, 124, 
 
 129 
 Norwich pillaged 58. Bishop of, takes 
 
 refuge at Bury St. Edmund's 1 20 
 Nottingham 26 
 Noverei, Alexander, Robert 102 
 
 Ob .' Ob ! 90 
 
 Ochildresley, D'na Matilda, Margeria 
 
 fil. ejus 95 
 Odebury 94 
 Oogredeford 70 
 Ordeleye castrum 1 1 
 Ottobonus, Cardinalis Legatus 39 
 Oxford 28, 11, 25, 40, 54, 59, 72, 91, 
 
 96 
 the parliament of 114, 115, 
 
 117 
 Provisions of xli. 2, 6, 12,13, 
 
 14, 15, 16, 17, 27,30, 42, 45, 60, 114, 
 
 115, 132 
 Earl of 44 
 
 Palmers, Leticia 87 
 
 Paris, Matthew, his history v. 
 
 de Pateshulle, Sir Symon 106
 
 160 
 
 INDEX. 
 
 Pauncefot, Grimbaldus 125 bis 
 Pecche, Philip 103 
 
 Hugh and Robert 149 
 
 de Pembrigge, Henr. 124 
 
 Pembroke 42 
 
 Penmoster 82 
 
 de Percy, Henry 25, 33 
 
 Pernho (Perne) 82 
 
 Peroth, Radulfus 124 
 
 Pershore 40. Abbat of 92 
 
 Peterborough 81 
 
 Pevensey castle 33, 40 
 
 Peverelle, Hugo 84. Johanna 85 
 
 de Pevile, D'na Hawysa 90 
 
 Peytun 94 
 
 Pherme 84 
 
 Phyleby 82 
 
 Pictavenses 3, 8, 115, 116 
 
 de Pikeringes, Will. 97 
 
 Pomery, Henr. 79, 99 
 
 de Preston, Will. 124 
 
 de Pynele, Guido 9 3 
 
 Pyregord, 52 
 
 Pytyltone 82 
 
 Ragensis archiep. 150 
 
 Ramsey abbey, metrical chronicle of 
 
 xxi. extracts from 114. Abbey, spoiled 
 
 143 
 
 Reading 39 
 de Reans, Job. 76 
 Reymund 150 
 Richard, see Almaine 
 Richard's castle 35 
 de Ridmark, Adam 67 
 
 RISHANGER, WILLIAM, biographical 
 notices of vi. List of his works vii. 
 et seq. 
 
 Robert, St. of Lincoln 71 
 
 Roche, John 67 
 
 Rochester, account of the siege of 25, 
 126 
 
 Laurence Bp. of 62 
 
 de Rodes, Gerardus 118 
 
 Romani in Anglia 5, 7, 9, 52, 120 
 
 Romans, King of, see Almaine 
 
 Romsey 91 
 
 de Ros, Alexander 78 
 
 Robert 43, 121, 122. 
 
 William 78 
 
 Rotomagensis archiep. 37 
 
 Russel, G. 124 
 
 la Ry 74 
 
 de Rye, Johannes 124 
 
 de la Rye, Will. 96, 97 
 
 de Sabaudia, Petrus 3, 35, 36 
 Sabinensis episc. 37, 38. Electus papa 
 
 30 
 
 Sadonorum castrum 20 
 St. Alban's, its historians v. 
 
 Abbat of 39. Church 50 
 
 St. James, the arm of, Montfort's oath 
 
 45 
 
 de St. Johanne, Job. 125 
 de Sancto Leofardo, Gilb. 103 
 de St. Omer, William 150 
 de St. Paulo, Comes 49 
 de St. Phileberto, Rogerus 124 
 Sapecote 87 
 de Sarle, Will. 72
 
 INDEX. 
 
 161 
 
 de Saultmareis, Petrus 68 
 
 Savage, Richard, his chronicles xiv. 
 
 de Say, sir Geoffry 83. 
 
 Scelegrave 87 
 
 Scotland, King of 41 
 
 Secher, Symon 74 
 
 de Segrave, Nicholas 121, 122 
 
 de Selgrave, Agnes 73 
 
 Sellinge 85 
 
 Sepham Burland 69 
 
 de Sepinges, Robert 67 
 
 de Seulth, Henricus 52 
 
 Seynesbury 98 
 
 Seypo, Ricardus 73 
 
 Shendeworthe 95 
 
 de Shepisheved, William, his chronicles 
 xxix. Ill 
 
 Sherlonde, Matilda 96 
 
 Shrewsbury 11, 43 
 
 Sicilia 53, 61 
 
 de Sniteneford, Will. 69 
 
 de Solevilla, Eustach. 125 
 
 de Solgrave, Abbat Hugh xvi. 
 
 de Someri, Roger 33 
 
 Southwark 15 
 
 Staffordshire 26 
 
 de Stalares, Galfr. 80 
 
 Stodeley Lamberd, Henricus fil. Isa- 
 bella de 69 
 
 Stodeley nunnery 83 
 
 Stretford super Aven 67 
 
 de Strugham, Nicholaus 85 
 
 Sticarius 78 
 
 de Suffolchia, Alexander 102 
 
 Sutton, Agnes, Bonce 101 
 CAMD. SOC. 15. 
 
 de Sychio, Joh. 84 
 Sygard, Walter 90 
 
 Tadcastre 107 
 
 de Tanny, Ric. 121, 122 
 
 de Tateshale, Rob. 33 
 
 Taxter, the historian 113. Extracts from 
 his chronicle 113, 115, 119 
 
 le Taylur, frater Joh. 77 
 
 Templo, Magister de 37 
 
 Tewkesbury 68 
 
 Thanet (Teneth) 68, 74 
 
 Tholus, Rosa 93 
 
 le Thormy, Constantina, Nicholas, Ro- 
 bert 109 
 
 TickhiU 53. Honour of 17 
 
 Tonbridge 127 
 
 Toni, Michael 103 
 
 Tortington 90, 101 
 
 Tournaments 42 
 
 Traduncton (Tredington) 70 
 
 de Troia, Hugh 67 
 
 de Trokelond, John, his chronicle, ix. 
 xv. 
 
 de Troy, Dominus Will. 76 
 
 Trumpeton 4 
 
 Trussell, Richard 67 
 
 Tuddenham 100 
 
 Tutbury (Tettebur.) castle 26 
 
 Turris lignea 55 
 
 Tylys 76 
 
 de Tywe, Hugo, 124 
 
 de Uffenham, Will. 92
 
 162 
 
 INDEX. 
 
 de Valencia, Eymerus, Ep'us electus 
 
 Winton. 3, 8, 9, 116, 117, 124 
 de Valencia, Will. 3, 4, 33, 35, 42, 116, 
 
 132 
 
 de Vallibus, Job. 18 
 de Vendosme, Comes 52 
 de Verelle, Robertas fil. Gilel 75 
 de Vesci, Job. 47, 67, 121, 122 
 de Veteri Ponte, (or Vipont,) Rob. 121, 
 
 122 
 Viterbo xxxvii. 
 
 Wake, Baldwin 121, 122, 125 
 
 Nicholas 125 
 
 Walding, Thomas 100 
 
 Wallace, William xi. 
 
 Wallingford 40 
 
 Walrand, Robert 40, 118, 145 
 
 Waltham abbey 149. Prior of 83 
 
 de Wanton, Rogerus 125 
 
 Wardone 80 
 
 de Warre, Will. 124 
 
 de Warren, John Earl 33, 42, 60, 126 
 
 132, 138 
 Warrington (Werunton super Merse) 74 
 
 75, 80, 90, 94 
 Warwick 141. Castle destroyed 25, 27 
 
 Will. Earl of 25 
 
 de Watervilla, Reginaldus 124. Simon 
 
 id. 
 
 Watevyle, Berengarius 125 
 de Watteford, Eustach. 124 
 
 Welles 96 
 
 Welsh, 11. Fly from the field at Eves- 
 ham 46 
 
 Wendover, Roger, his chronicle v.xvi. 
 
 de Weredech, Alicia 75 
 
 Westminster 15 
 
 Richard Abbat of 62 
 
 fire at the palace of 119 
 
 Westone juxta Northampton 102 
 
 de Wheltoun, Will. 124 
 
 Wigmore xxxi, xxxii 
 
 de Willington, Henry xxvii 
 
 de Wilton. Will. 33 
 
 Winchester, parliament at 48, 49, 134 
 
 Wolvesey castle 8. 
 
 Bishop of 64, see Valencia 
 
 Windsor 12, 13. Castle 125 
 
 Wingeham 97 
 
 Wistan 75 
 
 de Wodekyme, Rad. 124 
 
 Woodstock 41 
 
 Worcester 1 1 . Bridge 40. 43 , 44, 45 , 
 46, 67. Bishop of, see Cantelupe 
 
 Worynton 98 
 
 Wychio 86 
 
 de Wycleston, Hamon 124 
 
 de Wycumbe, Richard 103 
 
 de Wyke, Ric. 125 
 
 Wychyndone 100 
 
 Wynchecumbe abbey 72 
 
 Yve, Robert 85 
 
 J. B. Nichols and Son, Printers, 25, Parliament-street.
 
 Library
 
 CALIFORNIA LIBRARY 
 
 Angeles 
 
 ' date stamped below. 
 
 305 yz* 'sssSaL u H ? nia 
 
 305 De Neve Drive o . . LIB RABY FACII rrv 

 
 
 College 
 Library 
 
 I ii ii 111 H inn mm in 
 A 001 005 917 8 
 
 DA 
 220