APPLETONS' A New Latin Reader. With References, Suggestions, Notes, and Vocabulary. Standard Classical Text-Books. Harkneas, Albert. Series of Latin Text-Books. 12mo: A Practical Introduction to Latin Composition. For Schools and Colleges. Caesar's Commentaries on the Gallic War. With Notes, Dictionary, etc. Preparatory Course in Latin Prose Authors, comprising Four Books of Caesar's Gallic War, Sallusfs Catiline, and Eight Orations of Cicero. With Notes, Illustrations, a Map of Gaul, and a Special Dictionary. Sallusfs Catiline. With Notes and a Special Dictionary. Cicero's Select Orations. With Notes, etc. The same, with Notes and Dictionary. This series has received the unqualified commendation of many of the most eminent classical professors and teachers in our country, and is already in use in every State of the Union, and, indeed, in nearly all our leading classical institu- tions of every grade, both of scb^ M college. Horace. See Lincoln. Johnson, E. A. Cicero's Select Orations. With Notes. 12mo. Latin Speaker. See Sewall. Lincoln, John L. Horace. With Notes, etc. 12mo. Livy. With Notes, Map, etc. 12mo. Lindsay, T. B. Cornelius Nepos. With Notes, Vocabulary, Index, and Exercises. Illustrated. 12mo. Livy. See Lincoln. Quint ilian. See Frieze. Quintus Curtius Rufus. See Crosby, W. H. Saliust. See Butler and Sturgtjs, and Harkness. Sewall, Frank. Latin Speaker. Easy Dialogues, and other Selections for Mem- orizing and Declaiming in the Latin Language. 12mo. Spencer, J. A. Caesar's Commentaries. With Notes, etc. 12mo. Tacitus. See Tyler. Thacher, Thomas A. Cicero's de Oflfrciis. Three Books, with Notes and Con- spectus. 12mo. Tyler, W. S. Germania and Agricola of Tacitus. With Notes, etc. 12mo. Histories of Tacitus. With Notes. 12mo. Vergil. See Frieze. GREEK. Anabasis. See Boise and Owen. Antigone. See Smead. Arnold, T. K. First Greek Book. Edited by Spencer. 12mo. Greek Prose Composition. By Spencer. 12mo. Second Greek Prose Composition. By Spencer. 12mo. /O 1 / /y/^^ 6 /C z^) /• ^pplctons' Classical Scries. SELECTIONS FEOM THE POEMS OF OVID WITH NOTES AND VOCABULARY BY J. L. LINCOLN, LL. D. PROFESSOR OF LATIN IN BROWN UNIVERSITY NEW YORK D. APPLETON AND COMPANY 1, 3, and 5 BOND STREET 1834 COPYRIGIIT BY D. APPLETON AND COMPANY 18S2, 1888. ft / PA!***** PREFACE TO THE NEW EDITION. In the preparation of a new edition of these " Selec- tions from the Poems of Ovid," the work has undergone a careful revision. A chief result of the revision has been the insertion of words in the Vocabulary, which were omitted in the first edition. Corrections, too, have been made in the Vocabulary, and also in the text and the notes. I hope, therefore, that the book will now be found to be a better one, and more worthy of use. I take this occasion to make my acknowledgments to the many teachers who have expressed a favorable opin- ion of the work, and have adopted it as a text-book. I have especially to express my sense of obligation to my friends who have pointed out defects in the work, and have called my attention to words omitted in the Vocabu- lary ; particularly am I indebted for such service to Professor G. N". Dougherty, Superintendent of Public Schools in Peoria, Illinois, and to my former pupils, Messrs. William T. Peck, of the Providence High School, Enoch Perrine, of the Peddie Institute, Hightstown, 1 ii PREFACE TO THE NEW EDITION. New Jersey, William C. Joslin, of Belleville, New York, and James P. Kelley, of the Connecticut Literary Insti- tution, Suffield. I shall be thankful to any teachers, who may use the book with their classes, for suggestions or criticisms, which may help to make the work a more useful one in the study of Latin, and of Ovid as a Latin poet. — " Si quid novisti rectius istis, Candidus imperti." J. L. Lincoln. Brown University, August 22, 1884. PREFACE. This selection is intended as an introduction to the reading of Latin poetry. It is the opinion of experienced teachers (and it is at the request of such that this volume has been prepared) that the poetry of Ovid is better fitted for the uses of beginners than that of Vergil. It is in accordance with such an opinion that, in the course of Latin study pursued in the schools of Europe, and espe- cially of England and Germany, the reading of Ovid pre- cedes the reading of Vergil. It is desirable that the student become familiar in Ovid, both by theory and practice, with the structure of the Latin hexameter, and with the peculiarities of poetic Latin, before he comes to the statelier numbers and the loftier diction of Vergil. And, certainly, in respect to the subjects treated by the two poets, it seems fitting that those immortal stories from the Greek and Eoman mythology, which, largely through Ovid's charming versions, have entered as an enduring possession into the literature of modern times, should have an earlier place in a course of Latin study than Vergil's great national epic, which traces, in finished heroic verse, the grand fortunes of Rome, its destined iv PREFACE. universal dominion, and all that was noblest and best in its life — political, moral, and religious. Some selections from the "Amores," the "Fasti," and the "Tristia" have been added to those made from the "Metamorphoses," not only on account of the inter- esting themes of which they treat, but also for the sake of giving the student an opportunity of becoming ac- quainted with Latin elegiac verse, of which, in Latin poetry, Ovid is the acknowledged master. If this volume should be found to contain more than can be conveniently read in an introductory course of Latin poetry, perhaps the following pieces may be pre- ferred, from their superior interest, and from the superior illustrations they present of Ovid's genius and style : From the "Metamorphoses," The Golden Age, Deucalion and Pyrrha, Phaethon, Py ramus and Thisbe, Arachne or the Spider's Web, Latona's Eevenge, The Golden Fleece, Philemon and Baucis, Atalanta's Eace, Alcyone, and the Epilogue ; and from the remaining selections, the three from the "Amores," and especially the three from the "Tristia." The text of the selections is that of Merkel (1873), with an occasional variation, in the "Metamorphoses," adopted from Siebelis, or from Haupt. In preparing the Notes, the editor has been indebted to the edition of Siebelis, Leipsic, 1873, edited by Dr. Fr. Polle ; of Mo- ritz Haupt, Berlin, 1876, edited by Dr. Otto Korn ; and of William Bamsay, 1868, edited by Prof. George G. Bamsay. PREFACE. T The grammatical references (II. or Gr.) are to the Latin Grammar of Professor Albert Harkness, revised edition of 1881. J. L. LINCOLN. Brown University, Providence, R. I., August 22, 1882. THE LIFE OF OVID. The poetry of Ovid, like that of his predecessor, Horace, contains many incidental notices of his own life and fortunes. One of his elegiac poems, indeed (Tristia, iv. 10), which is included in this collection, is a brief auto- biography in verse. We may thus gather from the poet's works all that is needful for the knowledge of his life. Publius Ovidius Naso was born on the 20th of March, in the year 43 b. c. The day he has himself marked * as the second of the festival of the Quinquatria, and the year f as the one made memorable by the death of both the consuls, Hirtius and Pansa. His native place was Sulmo, now Sulmone, a town among the moist hills of the Peligni, about ninety miles from Kome. J He be- longed to a family which for many generations had held equestrian rank, a fact which the poet has repeatedly recorded in verse. # His father lived to the advanced age of ninety ; and Ovid, while mentioning this fact, || as well as the death of his mother, A and the grief he felt for their loss, yet counted himself happy that they did not live to know the calamity which afterward befell himself. Q The poet had a brother, born just twelve months before him, but who died at the age of twenty, when he was giving * Tristia, iv. 10, 14. f Ib - 6 - X Ib - 3 > 4 - # Amorcs, iii. 15, 5 ; Tristia, iv. 10, 7 and 8; Ex Ponto, iv. 8, 17. | Tristia, iv. 10, 77 and 78. A Ib. 80. Q Ib. 81 and 82. viii THE LIFE OF OYID. promise of rising to distinction in public life.* The father, who seems to have been a man of practical Koman character, early brought his sons to Kome, and gave them the best advantages of education, and especially the choicest instruction in law and eloquence, that thus they might, like all Koman youth, be trained to the service of the state. To these Koman pursuits the elder brother developed an inborn tendency ; but the younger, marked in his very nature by the Muse for her own, was even in his boyish years drawn into her service. Even in his declamations in the rhetorical schools, which he attended in compliance with his father's will, he betrayed his poetic instincts ; and, as we learn from the rhetorician Seneca, f his prose diction had in it something of the rhythm of verse. He tells us also himself, in a characteristic pas- sage, that when, to please his father, he tried to write prose, "the verse came of its own accord into fitting numbers." J Soon after assuming the manly gown, our student- poet, when about seventeen years ci age, entered upon a course of foreign travel and study, visiting Sicily, and then the chief cities of Asia, in the company of his friend, the poet Macer, # and especially resorting to Athens, || and there quickening his genius x and increasing his lit- erary resources by congenial communion with the master spirits of Greek literature, and especially of Greek poetry. On his return to Kome, in his twentieth year, he held in succession several of those humbler offices A with which * Tristia, iv. 10, 10 ; ib. 11 and 18 ; ib. 31 and 32. f Controversiac, ii. 11: Meinini mc videre Nasonem deelamarc. — Oratio ejus jam turn nihil aliud poterat videri quam solutum carmen. X Tristia, iv. 10, 25 and 26. # Ex Ponto, ii. 10, 21-30. I — quas quondam petii studiosus, Athenas. Tristia, i. 2, 11. A Tristia, iv. 10, 33 ; ib. ii. 93 ; Fasti, iv. 381 ; Tristia, iv. 10, 35-38. THE LIFE OF OVID. i x young Romans of his rank were wont to open for them- selves a career of statesmanship. But he had no taste for either the labors or the rewards of public life ; it was distinctly a case of Horace's invito, Minerva, quite con- trary to the native bent of his mind ; and so, never aspir- ing to the higher offices which would have entitled him to senatorial rank, he readily yielded his will to the gentle persuasions of the Muses,* and gave himself exclusively to their service as a poet. He was in just opening manhood, when he began to read his poetry in public ; so he records it himself in a passage in the Tristia (iv. 10, 57 and 58) : Carmina cum primum populo juvenilia legi, Barba resecta mihi bisve semelve fuit. He soon won his way into favor as a poet, not only with the people, but also with all his brother-poets then living in Eome, to most of whom he became united by ties of personal as well as of literary companionship. These he mentions in an interesting passage in that poem f in which he tells us so much of his life ; some of them, now unknown except in such passages as this, as Macer, Pon- ticus, Bassus ; but others of a world-wide fame, as Horace and Vergil, and especially the three who with himself make now, as they then made, the quartette of Roman elegiac poets, Tibullus, Gallus, and Propertius : Successor fuit hie (Tibullus) tibi, Galle ; Propertius illi ; Quartus ab his serie temporis ipse fui. As the companion and friend of such literary men as these, and also of the chief political characters of the time, and sharing with his brother-poets the favor and * Et petere Aoniae suadebant tuta sororcs Otia, judicio semper amata mco. — Tristia, iv. 10, 39 and 40. f Tristia, iv. 10, 41-56. x THE LIFE OF OVID. patronage of the emperor ; in possession of a comfortable home near by the Capitol, and a fortune with it, which made him independent, he developed, amid all these fortunate circumstances, a genius distinctively poetic in quality, and also far more productive than that of most of his contemporaries in Roman poetry. Yet the fruit- fulness of production and the singular facility which Ovid had as a writer, seem never to have betrayed him into careless composition. On the contrary, the style of no poet in that highly cultivated Roman society, unless it be that of Horace, shows the traces of a more assiduous culture, of more patient toil in the exercise of his art, than that of Ovid in all the various efforts of his Muse. In respect to the family relations of Ovid, we learn from himself that he was thrice married : first,* when very young, to one whom he describes as " neither worthy nor useful," a union which was a very brief one ; the second time f to one who was of blameless character, from whom, however, he was also soon divorced. His third wife was of the noble Fabian family ; J and with her the union seems to have been long and happy, their mutual affection continuing through all the many weary years of the husband's exile from country and home. The poet had one daughter, the Perilla to * whom he wrote one of the most touching of his Tristia (iii. 7) ; she was twice married, and was the mother of two children.* Ovid's life flowed on undisturbed in a current of prosperous fortune till his fifty-first year. Then it was that, when his genius was mature and was yielding its best fruits, there fell upon it, as upon his whole life, a sudden blight, in the order of the emperor, that he * Tristia, iv. 10, G9 and 70. f lb. 71 and 72. % lb. IS and 74; Ex Ponto, i. 2, 138; ib. ii. 11, 13. # Tristia, iv. 10, 75 and 76. THE LIFE OF OVID. xi should leave Rome forthwith and for ever, and go into banishment at Tomi, a colony planted among the Getae, on the western shore of the Black Sea. This imperial order was inexorable and ultimate, and had to be in- stantly obeyed ; and the grief it brought to the poet in parting from his wife and daughter, and from all his happy surroundings in the metropolis, is touchingly de- scribed in one of his most characteristic elegies.* It was not a formal exile, a Roman exsilium, which was always a result either of a judicial sentence or of a decree of the senate ; it was a Roman relegation, which emanated sim- ply from the emperor's will. Many have been the labored and curious discussions of ingenious writers touching the cause of this relegation ; but they have all left it an un- solved problem. In several passages the poet lays the blame of his misfortune upon his poetry. For instance, in the Ex Ponto, iv. 13, 41, he i Carmiua nil prosunt; nocuerunt carmina quondam: Primaque tarn miser ae causa fuere fugae. He refers here to one of his early poems, the "Ars Amatoria," as having brought upon him, by its immoral character, the emperor's displeasure ; this he himself makes clear in the Ex Ponto, ii. 10, 15, where he says : Naso parum prudens, artem dum tradit amandi, Doctrinae pretium triste magister haoet; and he speaks with equal clearness on this head in several passages f of the second book of the Tristia ; indeed, the burden of that book is an elaborate defense of that youth- ful and licentious poem. It were easy to believe that Augustus, who had sent away into hopeless exile, for their profligacy, his only daughter Julia, and his daugh- * Tristia, i. 3. f Tristia, ii. 211, 240, 345. xii THE LIFE OF OVID. ter's daughter, the second Julia, would visit a like pun- ishment upon a poet whose writings might directly min- ister to such profligacy ; but apart from the fact that this poem was published ten years before Ovid's banishment, there are other passages in the poet's writings which clearly show that there was another and probably the di- rect and chief cause of the emperor's severe displeasure. This cause, of which the poet always speaks in a cau- tiously reticent tone, he yet insists was no crime of his, but rather a blameless error. Thus, when addressing the manes of his parents in Tristia, iv. 10, 89 and 90, he says : Scite, precor, causam — nee vos mihi fallere fas est — Err or em jussae, non scelus, esse fugae. In another passage* he couples this cause with the other, which has just been mentioned : Perdiderint cum me duo crimina, carmen et error, Alterius facti culpa silenda mihi. While, however, he does not venture to reveal what this error was, lest he should further displease the emperor, Quem nimio plus est indoluisse semel,t yet he says distinctly in two passages J that it consisted in his having been a witness of something, though quite un- intentionally, and by mere accident, and that thus Ids having had eyes constituted his only offense. In the first passage his words are these : Cur aliquid vidi ? cur noxia lumina feci ? Cur imprudenti cognita culpa mihi ? Inscius Actaeon vidit sine veste Dianam : Praeda fuit canibus non minus ille suis. * Tristia, ii. 207, 208. t Tristia, ii. 210. J Tristia, ii. 103-106 ; ib. iii. 5, 49 and 50. THE LIFE OF OVID. xiii And in the other, as follows : Inscia quod crimen viderunt lumina, plector: Peccatumque oculos est habuisse meum. What that something was which his eyes unwittingly saiv, he nowhere reveals ; but in one place* he gives his readers to understand that it was something of a deadly bad quality : Nee breve nee tutum, quo sint mea, dicere, casu Lumina fanesti conscia facta radii. What this very evil thing was, it is of course impossible to determine; but there is an air of probability in the con- jecture made by several writers, and well put by Professor William Eamsay, that Ovid " had become accidentally ac- quainted with some of the intrigues of Julia, the grand- daughter of the emperor, whose well-known sensibility in all matters affecting the honor of his family rendered him unable to tolerate the presence of a man who had been an eye-witness to the infamy of one of its members." This view is more friendly to the self-love of Augustus than to his sense of justice and right ; but if he cared to defend his decree of the poet's banishment, he could readily de- fend it by the consideration of the immoral influence of Ovid's " Ars Amatoria." But whatever were the grounds on which the poet was punished, it was a punishment greater than he could bear. Imperial power in its most ingenious exercise could hardly have devised a more ex- quisite penalty than to doom to a dreary existence on the bleak shores of the Euxine, and to companionship with the rude soldiers of a frontier garrison and with the yet ruder barbarian natives, a highly cultivated Roman, who had always lived in the midst of the most polished society of * Tristia, iii. 6, 27 and 28. xiv THE LIFE OF ' OVID. the metropolis of the world, where all was congenial to his cherished tastes and pursuits, and where he was loved as a man, and admired and honored as a poet. Yet to this strange solitude into which he was thrust, his genius went with him (as he writes in his poem to his daughter), to be his company and his joy ; * over that, he exclaims, even Caesar could have no jurisdiction ; Ingenio tamen ipse mco comitorque fruorque : Caesar in hoc potuit juris habere nihil. Poetry was now both his chief occupation and his exceeding great reward, though his Muse, whom he grate- fully thanks for the rest and solace she gave him,f now with his changed fortune wore only the garb of mourn- ing, and sang in the tones of sad elegy. It is a token of the kindliness of his nature, and of his intellectual activ- ity, that he came to love the people of Tomi,J though he hated the place itself ; and that he mastered the lan- guage of the Getae, and wrote poetry in it. Siebelis, one of the German editors of Ovid, notes the curious fact that Jacob Grimm, who held the Getic and the Gothic race and tongue to be one and the same, speaks of Ovid, in his " History of the German Language/' # as the oldest German poet ! Of one of these Getic poems Ovid makes mention in his epistle to his friend CarusJ a poem writ- ten after the death of Augustus, in which he sang the praises of the deceased emperor. Singularly enough, he recited this poem to an assembly of the Getae, and by it stirred to a quite demonstrative admiration the rude na- * Tristia, iii. 7, 47 and 48. f Tristia, iv. 10, 115-120. % Ex Ponto, iv. 14, 23 and 24 : — Tomitae, Quos ego, cum loca sim vestra perosus, amo. # Second edition, p. 137. 1 Ex Ponto, iv. 13, 19-38. THE LIFE OF OVID. xv tures of his barbarian hearers, so that one of them shouted from the crowd : "As you can write such things about Caesar, you ought to have been restored by Caesar's com- mand." The people of Tomi were not slow to recognize and requite the poet's friendly spirit and conduct. They granted him exemption from all taxes or other civic bur- dens, a favor which Ovid records as done never before to any one else ; * and yet more, they honored him with a civic crown, f thus making him, in a sense, their poet- laureate, a strange distinction for a Koman poet to achieve, on that far-off Euxine shore, at the hands of a half -civilized race ! Ovid died at Tomi in the year 18 a. d., in the sixtieth year of his age, and the tenth of his banishment. In an elegy J which he addressed to his wife, he had begged that his ashes might be brought to Eome and there in- terred, with the following inscription on his tomb : Hie ego qui jaceo, tenerorum lusor amorum, Ingenio perii Naso poeta meo. At tibi, qui transis, ne sit grave, quisquis amasti Dicere : Nasonis molliter ossa cubeut! Thus it appears from the tenerorum lusor amorum in this epitaph — an expression which also occurs in the first line of the autobiography 4 * — that Ovid wished to be know r n to posterity by his erotic poetry ; and yet it was this part of his poetic work which probably wrought the ruin of his fortunes, as it has certainly fixed an indelible stain upon his fame as a writer. It were not just, how- ever, in the absence of evidence from contemporary writers, to infer, from the licentious character of his " Ars Ama- toria," the licentious character of the poet. It is fair, * Ex Ponto, iv. 14, 51-54. f Tb - 55 and 56 - % Tristia, iii. 3, 73-76. * Trisiia, iv. 10, 1. xv i THE LIFE OF OVID. too, to put into the case his own testimony, that he was himself better than his poetry : Crede mihi, distant mores a Carmine nostro. Yita verecunda est, Musa jocosa mea ; * that no talk of the totvn had ever made any strictures upon Ms name : Strinxerit tit nomen fdbula nulla meum ; t and that his diameter would be found, upon inquiry, to be free from blemish : Sive velis, qui sint, mores inquirere nostros, — Errorem misero detrahe — lade carent.% But we have to bear in mind that, in putting forth this claim of unblemished morals, the poet is judging himself, as the people of his time would judge him, by the low moral standard which then prevailed in Eoman society. He may have been, in his personal life, no worse than most men of his rank and position in Eome; he may have been free from the dominant vices of a dissolute age ; but it is an abiding reproach to his fame that, richly gifted and cultivated as he was, and possessed of such a faculty of graceful and finished poetic expression, he allowed him- self, like other men of genius in ; modern as well as in ancient times, to minister by his writings to the low and vicious tastes of his age, when he might have elevated and purified them. But let us not forget that, when he was in his best years, he bade farewell to love-poems ; and that his other works, more numerous and of larger com- pass, and nowise inferior in poetic and literary merit, are not obnoxious to moral censure. We have his "Meta- morphoses," that marvelous wonder-book of Roman let- * Tristia, ii. 353 and 354. \ Tristia, ii. 350. % Ex Ponto, iv. 8, 19 and 20. THE LIFE OF OVID. xvii ters, in which the old myths of Greek and Italic fable were made young again by the creative touch of Ovid's imagination, and enriched by his literary genius with a new and precious wealth of poetical adornment ; his "Fasti/' in which his patriotic spirit brought his Muse into the service of the religion of his country ; and his "Tristia," and the "Epistolae ex Ponto," which, though seldom varying from the monotone of sad complaint over his sufferings in exile, yet reveal fine sensibilities of na- ture, and especially a tenderness of pathos, which the writer's gay Eoman life had never made known. It is such merits as these that won for Ovid as a poet the admiring recognition of his own countrymen, and have made him ever since one of the favorite and most read of the ancient classic writers ; so that his own prediction of his fame has been fulfilled : — in toto plurimus orbe logor.* To this sketch of our poet's life, I add here a com- plete list of THE WORKS OF OVID. I. Amores, published probably in the year 9 b. c. This work consists of forty-nine poems in elegiac verse, originally arranged in five books, and afterwards reduced to three, as we learn from the Prologue to the work : Qui modo Kasonis fueramus quinque libelli, Tres sumus. Hoc illi praetulit auctor opus. II. Heroides, a collection of twenty-one letters, also in elegiac verse, purporting to have been written by famous heroines of classic mythology to their absent husbands. Published 4 n. c. III. Ars Amatoria, a poem in three books, in the same kind of verse as the two preceding works. The date of the poem is 2 b. o. This was followed in the year 2 b. o. by — * Tristia, iv. 10, 128. xviii THE LIFE OF OVID. IV. Remedia Amoeis, a poem, consisting of eight hundred and fourteen elegiac verses. V. Metamorphoses, in fifteen books, in dactylic hexameters, forming a collection of those fables of the ancient mythology which involved, as the title indicates, transformations, or changes of form. The poet was occupied with this work during the seven years following the publication of his " Remedia Amoris " ; and, as we learn from himself,* he had not completed it when he was ordered into exile. In his despair, on receiving this order, he burned f his manuscript of the poem, as well as of some other com- positions. But, fortunately, other copies of the u Metamorphoses " had been circulated among his friends, and so the destruction of the work w T as prevented. VI. Fasti, in six books of elegiac verse, containing an exposi- tion of the holy days in the Roman calendar, with the rites and ceremonies of the Roman religion pertaining to their observance. The plan of the work was to take up the holy days in succession by months, and to have a book devoted to each month. It was carried out, however, only to the end of June. This work also was unfinished at the time of the poet's banishment, as we learn from Tristia, ii. 549-552. VII., VIII. These are the Teistia, in five books, and the Epis- tolae ex Ponto, in four books — all in elegiac verse. They are here classed together, because they are the chief w r orks belonging, in their composition and publication, to the period of the poet's exile, and are devoted to themes which all have to do with that event. IX. Ibis. An elegiac poem in six hundred and forty-six lines, consisting of reproaches against some enemy of the poet, whose name, however, does not appear. It was written immediately after the banishment. X. Halieutioa, a fragment of one hundred and thirty-two lines, in hexameters, of a " Natural History of Fishes." XI. Medicamixa Faciei, a fragment, in elegiac verse, of a poem on " Cosmetics." Only one hundred lines are extant. Ovid also wrote a tragedy called "Medea," which is men- tioned by Quintilian in terms of praise; but this is not extant. * Tristia, i. 7, 13 and 14. f Ib - 15 and 16 - VERSIFICATION. For a general view of the subject of Latin versification, the stu- dent is referred to Harkness's Latin Grammar, articles 596-608. Ovid uses in his poetry two kinds of verse, the dactylic hex- ameter, and elegiac, verse. I. TnE Dactylic Hexameter Verse. In this verse the " Metamorphoses " are composed. A full account of it is given in the Grammar, 609-613. To that account, which contains all that is necessary for the metrical reading of the ''Metamorphoses," I subjoin, from Siebelis,* some curious details touching the technics of Ovid's versification. 1. Words having a dactylic ending suffer elision t when the dactyl occurs in the second and third places in the verse. An apparent exception exists in the word nescio ; but this always is used by Ovid with quis (nescio quis), and the two words are treated as a single word. (1.) Dactyls occur in the second place twelve times, and in the third only five times. (2.) The following is a view of the number of times in which in the other places the dactyls are elided, and of the number of times in which they occur as pure dactyls : a. Elided: First foot. Fourth foot. Fifth foot. 68 6 57 b. Pure : First foot. Fourth foot. Fifth foot. 2,535 1,288 5,435 * " Worterb. zu Ovid's Metamorphoscn," von Dr. Johannes Siebelis. 3te Aufl., besorgt von Dr. Fr. Polle. Leipzig, 18*79. f See Gr. 608, L xx VERSIFICATION. 2. From Ovid's aversion to the ecthlipsis,* or elision of a final m with the preceding vowel, he does not use words having a dac- tylic ending in m. A single exception to this remark, however, occurs in Metain. vi. 524 — virgin 6 " 1 et unam. As this course on the part of the poet leads him to exclude many words, he resorts to various devices by which to make good such losses : (1.) In the case of substantives like terminus, only nus and ne are used, and the ace. sing, is not used at all. Here the resort is to synonymes. For instance, f ilium is supplied by such words as ndtum, satum, prolem, and the like. (2.) For the neuter substantives in um — as Paldtium, vocdbu- lum — the plural is used — as Paldtia, tocabula — or the vowel is treated as a consonant ; e. g., i as j — as Antjum. (3.) In such words as insula, only this form is used ; hence such an unusual expression as insula (Marsya) nomen liabet. (4.) In adjectives like horridus, only dus, de 9 and da are em- ployed ; hence occur such expressions as lactea nomen Tidbet, and cui fecimus aurea nomen. (5.) In such words as spiritus, this form only is used. Impete also occurs instead of impetu. (6.) The genitive plural of participles in ns is used without the */ as dicentum; so also agrestum, and the like. 3. Of the words abominor, auguror, comprecor, suspicor, glo- rior, gratulor, pigneror, only the forms in or and er are employed. 4. Verse-endings. The "Metamorphoses" contain 11,959 verses. The words that end the lines occur, as to metrical form, as follows : ^ 65 times. - ^ 7,062 " ^ _ w 4 ^ 88 « v^ Y " ^ 21 " _ w w _ ^ 2 " 11,959 " * See Gr. 608, 1., Note 4. VERSIFICATION. xxi II. The Elegiac Veese. This verse Ovid employs in the u Amores," the "Fasti," and the " Tristia." It is called the elegiac distich, and consists of the hexameter, as ahove, and the pentameter (see Gr. 614), so that a poem composed in elegiac verse consists of alternate hexameters and pentameters. Ovid shares with Vergil the palm of excellence in the compo- sition of Latin hexameters; and in the composition of elegiac verse he holds the highest rank among Latin poets. INDEX OF SELECTIONS. I. METAMORPHOSES. 1. The Creation. I. 1-88 . 2. The Four Ages of the World. I. 89-150 3. The Flood. I. 244-312 4. Deucalion and Pyrrha. I. 313-415 5. Python. I. 434-451 6. Daphne. I. 452-567 7. Phaethon. I. 748-779. II. 1-339 8. The Heliades. II. 340-366 9. Cycnus — Grief of Phoebus. II. 367-400 10. The House of Envy. II. 760-796 11. Cadmus and the Dragon's Teeth. III. 14-137 12. Pyramus and Thisbe. IV. 55-166 13. Cadmus and Hermione. IV. 563-603 . 14. Andromeda's Release. IV. 663-752 15. Proserpine. V. 338-571 16. Arachne, or the Spider's Web. VI. 1-145 17. Niobe, or Latona's Revenge. VI. 146-312 18. The Lycians ; and Marsyas. VI. 313-400 19. The Golden Fleece. VII. 1-158 20. The Death of Icarus. VIII. 183-259 21. Philemon and Baucis. VIII. 616-724 22. The Wooing of Deianira. IX. 1-97 23. The Death of Hercules. IX. 134-272 24. Orpheus and Eurydice. X. 1-77 . 25. Hyacinthus. X. 162-219 26. Atalanta's Race. X. 560-680 27. The Death of Orpheus. XI. 1-84 PAGE . 1 4 12 12 16 28 29 30 32 3G 39 41 44 52 56 62 65 70 73 76 79 84 87 89 93 xxiv INDEX OF SELECTIONS. PAGE 28. Midas; or, the King of the Golden Touch. XI. 85-193 . 96 29. Ceyx and Alcyone. XI. 410-748 . . . 99 30. The House of Fame. XII. 39-63 . . . .110 31. Acis, Galatea, and the Cyclops. XIII. 750-897 . Ill 32. The Epilogue. XV. 871-879 . . . . .116 II. AMORES. 1. The Poet's Defense. I. 15 . . . . .117 2. The Death of Tibullus. III. 9 . . . . 118 3. Farewell to Love -Songs. III. 15 . . .121 III. FASTI. 1. Romulus and Remus. II. 383-422 . . . .122 2. The Deification of Romulus. II. 475-512 . . 123 3. Lucretia. II. 710-758 . . . .125 4. The Building of Rome. IV. 809-862 . . . 126 IV. TRISTIA. ' 1. The Poet's Departure from Rome. I. 3 . . .129 2. To his Daughter Perilla. III. 7 ... 132 3. The Poet's Life. IV. 10 134 METAMORPHOSES. 1. The Creation. I. 1-88. The Proem, 1-4. Chaos, 5-20. The Elements, and living things in them, 21-75. Man, 76-88. In nova fert animus mutatas dicere formas Corpora. Di, coeptis — nam vos mutastis et illas — Aspirate meis, primaque ab origine mundi Ad mea perpetuum deducite tempora carmen. Ante mare et terras et, quod tegit omnia, caelum, 5 Unus erat toto naturae vultus in orbe, Quern dixere Chaos ; rudis indigestaque moles, Nee quicquam nisi pondus iners, congestaque eodem Non bene junctarum discordia semina rerum. Nullus adhuc mundo praebebat lumina Titan, 10 Nee nova crescendo reparabat cornua Phoebe, Nee circumfuso pendebat in aere tellus Ponderibus librata suis, nee bracchia longo Margine terrarum porrexerat Amphitrite. Utque erat et tellus illic et pontus et aer, 15 Sic erat instabilis tellus, innabilis unda, Lucis egens aer : nulli sua forma manebat, 2 METAMORPHOSES, I. 1-88. Obstabatque aliis aliud, quia corpore in uno Frigida pugnabant calidis, umentia siccis, Mollia cum duris, sine pondere habentia pondus. 20 Hanc deus et melior litem natura diremit ; Nam caelo terras et terris abscidit undas Et liquidum spisso secrevit ab aere caelum. Quae postquam evolvit caecoque exemit acervo, Dissociata locis concordi pace ligavit. 25 Ignea convexi vis et sine pondere caeli Emicuit summaque locum sibi fecit in arce. Proximus est aer illi levitate locoque ; Densior his tellus, elementaque grandia traxit Et pressa est* gravitate sua : circumfluus umor 30 Ultima possedit solidumque coercuit orbem. Sic ubi dispositam, quisquis f uit ille deorum, Congeriem secuit sectamque in membra redegit, Principio terram, ne non aequalis ab omni Parte foret, magni speciem glomeravit in orbis. 35 Turn freta diffundi rapidisque tumescere ventis Jussit et ambitae circumdare litora terrae. Addidit et f ontes et stagna immensa lacusque, Fluminaque obliquis cinxit declivia ripis, Quae, diversa locis, partim sorbentur ab ipsa, 40 In mare perveniunt partim, campoque recepta Liberioris aquae pro ripis litora pulsant. Jussit et extendi campos, subsidere valles, Fronde tegi silvas, lapidosos surgere montes. Utque duae dextra caelum totidemque sinistra 45 Parte secant zonae, quinta est ardentior illis ; Sic onus inclusum numero distinxit eodem Cura dei, totidemque plagae tellure premuntur. Quarum quae media est, non est habitabilis aestu ; 1. THE CREATION. 3 Nix tegit alta duas : totidem inter utramque locavit, 50 Temperiemque dedit mixta cum frigore flamma. Imminet his aer ; qui, quanto est pondere terrae Pondus aquae levius, tanto est onerosior igni. Illic et nebulas, illic consistere nubes Jussit, et humanas motura tonitrua mentes 55 Et cum fulminibus facientes frigora ventos. His quoque non passim mundi fabricator habendum Aera permisit : vix nunc obsistitur illis, Cum sua quisque regant diverso flamina traetu, Quin lanient mundum ; tanta est discordia fratrum. GO Eurus ad auroram Nabataeaque regna recessit Persidaque et radiis juga subdita matutinis. Yesper et occiduo quae litora sole tepescunt, Proxima sunt zephyro : Scythiam septemque trionem Horrifer invasit boreas : contraria tellus 65 Nubibus assiduis pluvioque madescit ab austro. Haec super imposuit liquidum et gravitate carentem Aethera nee quicquam terrenae faecis habentem. Yix ita limitibus dissaepserat omnia certis, Cum, quae pressa diu massa latuere sub ilia, 70 Sidera coeperunt toto effervescere caelo. Neu regio foret ulla suis animantibus orba, Astra tenent caeleste solum formaeque deorum, Cesserunt nitidis liabitandae piscibus undae, Terra feras cepit, volucres agitabilis aer. 75 Sanctius his animal mentisque capacius altae Deerat adhuc, et quod dominari in cetera posset. Xatus homo est : sive hunc divino semine fecit Ille opifex rerum, mundi melioris origo, Sive recens tellus seductaque nuper ab alto 80 Aethere cognati retinebat semina caeli ; 4: METAMORPHOSES, I. 89-150. Quam satus Iapeto, mixtam fluvialibus undis, Finxit in effigiem moderantum cuncta deorum. Pronaque cum spectent animalia cetera terrain, Os homini sublime dedit, caelumque videre 85 Jussit et erectos ad sidera tollere vultus. Sic, modo quae fuerat rudis et sine imagine, tellus Induit ignotas liominum con versa figuras. 2. The Foue Ages. I. 89-150. Aurea prima sata est aetas, quae vindice nullo, Sponte sua, sine lege fidem rectumque colebat. 90 Poena metusque aberant, nee verba minacia fixo Aere legebantur, nee supplex turba timebat Judicis ora sui, sed erant sine judice tuti. Nondum caesa suis, peregrinum ut viseret orbem, Montibus in liquidas pinus descenderat undas, 95 Nullaque mortal es praeter sua litora norant. Nondum praecipites cingebant oppida fossae ; Non tuba directi, non aeris cornua flexi, Non galeae, non ensis erant : sine militis usu Mollia securae peragebant otia gentes. 100 Ipsa quoque immunis rastroque intacta nee ullis Saucia vomeribus per se dabat omnia tellus ; Contentique cibis nullo cogente creatis Arbuteos fetus montanaque fraga legebant, Cornaque et in duris haerentia mora rubetis, 105 Et quae deciderant patula Jo vis arbore glandes. Yer erat aeternum, placidique tepentibus auris Mulcebant zephyri natos sine semine flores. Mox etiam fruges tellus inarata ferebat, 2. THE FOUR AGES. 5 Nee renovatus ager gravidis canebat aristis : 110 Flumina jam lactis, jam flumina nectaris ibant, Flavaque de viridi stillabant ilice mella. Postquam Saturno tenebrosa in Tartara misso Sub Jove mundus erat, subiit argentea proles, Auro deterior, fulvo pretiosior aere. 115 Juppiter antiqui contraxit tempora veris, Perque hiemes aestusque et inaequales autumnos Et breve ver spatiis exegit quattuor annum. Turn primum siccis aer fervoribus ustus Canduit, et ventis glacies astricta pependit. 120 Turn primum subiere domus. Domus antra fuerunt Et densi frutices et vinctae cortice virgae. Semina turn primum longis Cerealia suleis Obruta sunt, pressique jugo gemuere juvenci. Tertia post illam successit aenea proles, 125 Saevior ingeniis et ad horrida promptior arma, Non scelerata tamen. De duro est ultima ferro. Protinus irrupit venae pejoris in aevum Omne nefas : fugere pudor verumque fidesque ; In quorum subiere locum fraudesque dolique 130 Insidiaeque et vis et amor sceleratus habendi. Vela dabant ventis, nee adhue bene noverat illos Navita ; quaeque diu steterant in montibus altis, Fluctibus ignotis insultavere carinae. Communemque prius ceu lumina solis et auras 135 Cautus humum longo signavit limite mensor. INec tantum segetes alimentaque debita dives Poscebatur humus, sed itum est in viscera terrae, Quasque recondiderat Stygiisque admoverat umbris, Effodiuntur opes, irritamenta malorum. 140 Jamque nocens f errum f erroque nocentius aurum § METAMORPHOSES, I. 244-312. Prodierat : prodit bellum, quod pugnat utroque, Sanguineaque manu crepitantia concutit arma. Yivitur ex rapto ; non hospes ab hospite tutus, Non socer a genero ; f ratrum quoque gratia rara est ; Imminet exitio vir conjugis, ilia mariti ; Lurid a terribiles miscent aconita novercae ; Filius ante diem patrios inquirit in annos. Victa jacet pietas, et Yirgo caede madentes, Ultima caelestum, terras Astraea reliquit. 150 3. The Flood. I. 244-312. Dicta Jo vis pars voce probant stimulosque frementi Adiciunt, alii partes assensibus implent. 245 Est tarn en humani generis jactura dolori Omnibus, et, quae sit terrae mortalibus orbae Forma futura, rogant : quis sit laturus in aras Tura, ferisne paret populandas tradere terras. Talia quaerentes, sibi eriim fore cetera curae, 250 Rex superum trepidare vetat, subolemque priori Dissimilem populo promittit origine mira. Jamque erat in totas sparsurus fulmina terras : Sed timuit, ne forte sacer tot ab ignibus aether Conciperet flammas, longusque ardesceret axis. 255 Esse quoque in fatis reminiscitur, adf ore tempus, Quo mare, quo tellus correptaque regia caeli Ardeat et mundi moles operosa laboret. Tela reponuntur manibus fabricata Cyclopum. Poena placet diversa, genus mortale sub undis 260 Perdere et ex omni nimbos demittere caelo. Protinus Aeoliis Aquilonem claudit in antris 3. THE FLOOD. 7 Et quaecumque fugant inductas flamina nubes, Emittitque Notum. Madidis Notus evolat alis, Terribilem picea tectus caligine vultum : 265 Barba gravis nimbis, canis fluit unda capillis, Fronte sedent nebulae, rorant pennaeque sinusque. Utque mami late pendentia nubila pressit, Fit fragor, inclusi f unduntur ab aethere nimbi. Nuntia Junonis, varios induta colores, 270 Concipit Iris aquas, alimentaque nubibus adfert. Sternuntur segetes, et deplorata coloni Vota jacent, longique perit labor irritus anni. Nee caelo contenta suo est Jovis ira, sed ilium Caeruleus frater juvat anxiliaribus nndis. 275 Convocat hie Amnes. Qui postquam tecta tyranni Intravere sui, "Non est hortamine longo Nunc" ait "utendum. Yires effundite vestras, Sic opus est. Aperite domos, ac mole remota Fluminibus vestris totas immittite habenas." 280 Jusserat. Hi redeunt, ac fontibus ora relaxant, Et defrenato volvuntur in aequora cursu. Ipse tridente suo terram percussit ; at ilia Intremuit motuqne vias patefecit aquarum. Exspatiata niunt per apertos flumina campos, 285 Cumque satis arbusta simul pecudesque virosque Tectaque, enmque suis rapiunt penetralia sacris. Siqua domus mansit potuitque resistere tanto Indejecta malo, culmen tamen altior hujus Unda tegit, pressaeque latent sub gurgite turres. 290 Jamque mare et tellus nullum discrimen habebant : Omnia pontus erant. Deerant quoque litora ponto. Occupat hie collem : cumba sedet alter adunca Et ducit remos illic ubi nuper ararat ; 8 METAMORPHOSES, I. 313-415. Ille super segetes aut mersae culmina villae 295 Navigat, hie summa piscem deprendit in ulmo ; Figitur in viridi, si f ors tulit, ancora prato, Aut subjecta terunt curvae vineta carinae. Et, modo qua graciles gramen carpsere capellae, Nunc ibi deformes ponunt sua corpora pliocae. 300 Mirantur sub aqua lucos urbesque domosque Nereides, silvasque tenent delphines, et altis Incursant ramis, agitataque robora pulsant. Nat lupus inter oves, fulvos vehit unda leones, Unda vehit tigres, nee vires fulminis apro, 305 Crura nee ablato prosunt velocia cervo. Quaesitisque diu terris, ubi sistere detur, In mare lassatis volucris vaga decidit alis. Obruerat tumulos immensa Jicentia ponti, Pulsabantque novi montana cacumina fluctus. 310 Maxima pars unda rapitur : quibus unda pepercit, Illos longa domant inopi jejunia victu. 4. Deucalion and Pykriia. I. 313-415. Separat Aonios Oetaeis Phocis ab arvis, Terra ferax, dum terra fuit : sed tempore in illo Pars maris et latus subitarum campus aquarum. 315 Mons ibi verticibus petit arduus astra duobus, Nomine Parnasus, superantque cacumina nubes. Hie ubi Deucalion, nam cetera texerat aequor, Cum consorte tori parva rate vectus adhaesit, Corycidas nymphas et numina montis adorant, 320 Fatidicamque Themin, quae tunc oracla tenebat. 4. DEUCALION AND PYRRIIA. 9 Non illo melior quisquam nee amantior aequi Vir fuit, aut ilia metuentior ulla deorum. Juppiter lit liquidis stagnare paludibus orbem, Et superesse virum de tot modo milibus unum, 325 Et superesse videt de tot modo milibus unam, Innocuos ambos, cultores nu minis ambos, Nubila disjecit, nimbisque aquilone remotis Et caelo terras ostendit et aethera terris. Nee maris ira manet, positoque tricuspid e telo 330 Mulcet aquas rector pelagi, supraque profundum Exstantem atque umeros innato murice tectum Caeruleum Tritona vocat, conchaeque sonanti Inspirare jubet, fluctusque et flumina signo Jam revocare dato. Cava bucina sumitur illi 335 Tortilis, in latum quae turbine crescit ab imo, Bucina, quae, medio concepit ubi aera ponto, Litora voce replet sub utroque jacentia Phoebo. Tunc quoque, ut ora dei madida rorantia barba Contigit, et cecinit jussos inflata receptus, 340 Omnibus audita est telluris et aequoris undis, Et quibus est undis audita, coercuit omnes. Flumina subsidunt, collesque exire videntur : Jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes, Surgit humus ; crescunt loca decrescentibus undis. 345 Postque diem longam nudata cacumina silvae Ostendunt, limumque tenent in fronde relictum. Redditus orbis erat. Quern postquam vidit inanem Et desolatas agere alta silentia terras, Deucalion lacrimis ita Pyrrham adfatur obortis : 350 " O soror, o conjunx, o femina sola superstes, Quam commune mihi genus et patruelis origo, Deinde torus junxit, nunc ipsa pericula jungunt : 10 METAMORPHOSES, I. 313-415. Terrarum, quascumque violent occasus et ortus, Nos duo turba sumus : possedit cetera pontus. 355 Haec quoque adhuc vitae non est fiducia nostrae Certa satis ; terrent etiamimnc nubila mentem. Quid tibi, si sine me fatis erepta fuisses, Nunc animi, miseranda, foret ? quo sola timorem Ferre modo posses ? quo consolante doleres ? 360 Namque ego, crede milii, si te quoque pontus haberet, Te sequerer, conjunx, et me quoque pontus haberet. O utinam possem populos reparare paternis Artibus atque animas formatae infundere terrae ! Nunc genus in nobis restat mortale duobus ; 365 Sic visum est superis : hominumque exempla maneraus." Dixerat, et flebant. Placuit caeleste precari Numen, et auxilium per sacras quaerere sortes. Nulla mora est, adeunt pariter Cephisidas undas, TJt nondum liquidas, sic jam vada nota secantes. 370 Inde ubi libatos irroravere liquores Vestibus et capiti, flectunt vestigia sanctae Ad delubra deae, quorum f astigia turpi Pallebant musco stabantque sine ignibus arae. Ut templi tetigere gradus, procumbit uterque 375 Pronus humi, gelidoque pavens dedit oscula saxo. Atque ita " Si precibus " dixerunt " numina justis Victa remollescunt, si flectitur ira deorum, Die, Themi, qua generis damnum reparabile nostri Arte sit, et mersis fer opem, mitissima, rebus." 380 Mota dea est sortemque dedit : u Discedite templo, Et velate caput, cinctasque resolvite vestes, Ossaque post tergum magnae jactate parentis." Obstipuere diu, rumpitque silentia voce Pyrrha prior, jussisque deae parere recusat, 385 4. DEUCALION AND PYRRHA. H Detque sibi veniam, pavido rogat ore, pavetque Laedere jactatis maternas ossibus umbras. Interea repetunt caecis obscura latebris Verba datae sortis secum, inter seque volutant : Inde Promethides placidis Epimethida dictis 390 Mulcet et " Ant f allax " ait u est sollertia nobis. Ant pia snnt nullnmque nefas oracula suadent. Magna parens terra est : lapides in corpore terrae Ossa reor dici : jacere hos post terga jubemur." Conjngis angurio qnamqnam Titania mota est, 395 Spes tamen in dubio est : adeo caelestibus ambo Diffidunt monitis. Sed quid temptare nocebit ? Descendunt velantque caput tunicasque recingunt Et jussos lapides sua post vestigia mittunt. Saxa — quis hoc credat, nisi sit pro teste vetustas ? — 400 Ponere duritiem coepere suumque rigorem, Mollirique mora, mollitaque ducere formam. Mox ubi creverunt, naturaque mitior illis Contigit, ut quaedam, sic non manifesta, videri Forma potest hominis, sed uti de marmore coepto, 405 ISTon exacta satis rudibusque simillima signis. Quae tamen ex illis aliquo pars umida suco Et terrena fuit, versa est in corporis usum : Quod solidum est flectique nequit, mutatur in ossa ; Quae modo vena fuit, sub eodem nomine mansit : 410 Inque brevi spatio superorum numine saxa Missa viri manibus faciem traxere virorum, Et de femineo reparata est femina jactu. Inde genus durum sumus experiensque laborum, Et documenta damus, qua simus origine nati. 415 12 METAMORPHOSES, I. 434-451. 452-567. 5. Python. I. 434-451. Ergo ubi diluvio tellus lutulenta recenti Solibus aetheriis almoque recanduit aestu, 435 Edidit innumeras species, partimque figuras Rettulit antiquas, partim nova monstra creavit. Ilia quidem nollet, sed te quoque, maxime Python, Turn genuit, populisque novis, incognite serpens, Terror eras ; tantum spatii de monte tenebas. 440 Hunc deus arcitenens, et nunquam talibus armis Ante nisi in dammis capreisqne f ugacibus usus, Mille gravem telis, exhausta paene pliaretra, Perdidit effuso per vnlnera nigra veneno. Neve operis famam possit delere vetustas, 445 Instituit sacros eelebri certamine ludos, Pythia perdomitae serpentis nomine dictos. His juvenum quicumque manu pedibusve rotave Vicerat, aesculeae capiebat frondis lionorem. Nondum laurns erat, longoque decentia crine 450 Tempora cingebat de qualibet arbore Phoebus. 6. Daphne. I. 452-567. Daphne, the daughter of the river-god Peneus, having rejected Apollo's love, is changed by him into a bay-tree. Primus amor Phoebi Daphne Peneia, quern non Fors ignara dedit, sed saeva Cupidinis ira. Delius hunc nuper, victo serpente superbus, Viderat adducto flectentem cornua nervo, 455 6. DAPHNE. 13 "Quid" que "tibi, lascive puer, cum fortibus armis?" Dixerat ; " ista decent umeros gestamina nostros, Qui dare certa ferae, dare vulnera possumus hosti, Qui modo pestifero tot jugera ventre prementem Stravimus innumeris tumidum Pythona sagittis. 460 Tu face nescio quos esto contentus amores Indagare tua, nee laudes assere nostras." Filius huic Veneris " Figat tuus omnia, Phoebe, Te meus arcus ; " ait " quantoque animalia cedunt Cuncta deo, tanto minor est tua gloria nostra." 465 Dixit, et eliso percussis aere pennis Impiger umbrosa Parnasi constitit arce Eque sagittifera prompsit duo tela pharetra Diversorum operum ; fugat hoc, facit illud amorem. Quod facit, auratum est et cuspide f ulget acuta : 470 Quod fugat, obtusum est et habet sub harundine plumbum. Hoc deus in nympha Peneide fixit ; at illo Laesit Apollineas trajecta per ossa medullas. Protinus alter amat ; fugit altera no men amantis, Sil varum tenebris capti varum que ferarum 475 Exuviis gaudens innuptaeque aemula Phoebes. Vitta coercebat positos sine lege capillos. Multi illam petiere, ilia aversata petentes Impatiens expersque viri nemorum avia lustrat, Nee quid Hymen, quid Amor, quid sint conubia, curat. Saepe pater dixit " Generum mihi, filia, debes." Saepe pater dixit " Debes mihi, nata, nepotes." Ilia, velut crimen taedas exosa jugales Pulchra verecundo suffunditur ora rubore, Inque patris blandis haerens cervice lacertis 485 " Da mihi perpetua, genitor carissime," dixit " Virginitate frui : dedit hoc pater ante Dianae." 14: METAMORPHOSES, I. 452-567. Hie quidem obsequitur, sed te decor iste quod optas Esse vetat, votoque tuo tua forma repugnat. Phoebus amat, visaeque cupit conubia Daphnes, 490 Quodque cupit, sperat ; suaque ilium oracula fallunt. Utque leves stipulae demptis adolentur aristis, Ut f acibus saepes ardent, quas forte viator Vel nimis admovit, vel jam sub luce reliquit, Sic deus in flam mas abiit, sic pectore toto 495 Uritur et sterilem sperando nutrit amorem. Spectat inornatos collo pendere capillos, Et " Quid, si comantur ? " ait. Videt igne micantes Sideribus similes oculos, videt oscula, quae non Est vidisse satis ; laudat digitosque manusque 500 Bracchiaque et nudos media plus parte lacertos : Siqua latent, meliora putat. Fugit ocior aura Ilia levi, neque ad haec revocantis verba resistit : " Nympha, precor, Penei, mane ! non insequor hostis : Nympha, mane ! sic agna lupum, sic cerva leonem, 505 Sic aquilam penna fugiunt trepidante columbae, Hostes quaeque suos ; amor est mihi causa sequendi. Me miserum ! ne prona cadas, indignave laedi Crura notent sentes, et sim tibi causa doloris. Aspera, qua properas, loca sunt ; moderatius, oro, 510 Curre, fugamque inhibe ; moderatius insequar ipse. Cui placeas, inquire tamen ; non incola montis, Non ego sum pastor, non hie armenta gregesque Horridus observo. Nescis, temeraria, nescis, Quern fugias, ideoque fugis. Mihi Delphica tellus 515 Et Claros et Tenedos Patareaque regia servit. Juppiter est genitor : per me quod eritque fuitque Estque, patet : per me concordant carmina nervis. Certa quidem nostra est, nostra tamen una sagitta 6. DAPHNE. 15 Certior, in vacuo quae vulnera pectore fecit. 520 Inventum medicina meum est, opiferque per orbem Dicor, et herbarum subjecta potentia nobis. Ei mihi, quod nullis amor est sanabilis herbis, Kec prosunt domino, quae prosunt omnibus, artes ! " Plura locuturum timido Peneia cursu 525 Fugit cum que ipso verba imperfecta reliquit, Turn quoque visa decens. Nudabant corpora venti, Obviaque adversas vibrabant flamina vestes, Et levis impulsos retro dabat aura capillos ; Auctaque forma fuga est. Sed enim non sustinet ultra Perdere blanditias juvenis deus, utque movebat Ipse amor, admisso sequitur vestigia passu. Ut canis in vacuo leporem cum Gallicus arvo Vidit, et hie praedam pedibus petit, ille salutem ; Alter inhaesuro similis jam jamque tenere 535 Sperat, et extento stringit vestigia rostro : Alter in ambiguo est, an sit comprensus, et ipsis Morsibus eripitur tangentiaque ora relinquit : Sic deus et virgo, est hie spe celer, ilia timore. Qui tamen insequitur, pennis adjutus am oris 540 Ocior est requiemque negat tergoque f ugacis Imminet et crinem sj)arsum cervicibus adflat. Yiribus absumptis expalluit ilia, citaeque Victa labore fugae, spectans Peneidas undas, 544 " Per, pater," inquit " opem, si flumina numen habetis ! Qua nimium placui, mutando perde figuram ! " 547 Vix prece Anita, torpor gravis occupat artus, Mollia cinguntur tenui praecordia libro, In frondem crines, in ramos braccliia crescunt : 550 Pes, modo tarn velox, pigris radicibus haeret, Ora cacumen obit. Pemanet nitor unus in ilia. 16 METAMORPHOSES, I. 748-779. II. 1-339. Hanc quoque Phoebus amat, positaque in stipite dextra Sentit adhuc trepidare novo sub cortice pectus, Complexusque suis ramos, ut membra, lacertis 555 Oscula dat ligno : refugit tamen oscula lignum. Cui deus " at quoniam conjunx mea non potes esse, Arbor eris certe " dixit " mea. Semper habebunt Te coma, te citharae, te nostrae, laure, pharetrae. Tu ducibus Latiis aderis, cum laeta Triumphum 560 Vox canet et visent longas Capitolia pompas. Postibus Augustis eadem fidissima custos Ante fores stabis, mediamque tuebere quercum. Utque meum intonsis caput est juvenale capillis, Tu quoque perpetuos semper gere frondis honores." 565 Finierat Paean. Factis modo laurea ramis Adnuit, utque caput visa est agitasse cacumen. 7. Phaethon. I. 748-779. II. 1-339. " When drove, so poets sing, the Sun-born youth, Devious through Heaven's affrighted signs his sire's Ill-granted chariot." — Milman's u Samor." Huic Epaphus magni genitus de semine tandem Creditur esse Jovis, perque urbes juncta parenti Templa tenet. Fuit huic animis aequalis et annis 750 Sole satus Phaethon. Quern quondam magna loquentem Nee sibi cedentem Phoeboque parente superbum Non tulit Inachides, " matri " que ait u omnia demens Credis, et es tumidus genitoris imagine falsi." Erubuit Phaethon, iramque pudore repressit, 755 Et tulit ad Clymenen Epaphi convicia matrem : "Quoque magis doleas, genetrix," ait "ille ego liber, 7. PHAETHON. 17 I lie ferox tacui. Pudet haec opprobria nobis Et dici potuisse et non potuisse refelli. At tu, si modo sum caelesti stirpe creatus, 760 Ede notam tanti generis, meque assere caelo." Dixit et implicuit materno bracchia collo, Perque suum Meropisque caput taedasque sororum, Traderet, oravit, veri sibi signa parentis. Ambiguum, Clymene, precibus Phaethontis, an ira 765 Mota magis dicti sibi criminis, utraque caelo Bracchia porrexit, spectansque ad lumina solis " Per jubar hoc " inquit " radiis insigne coruscis, Nate, tibi juro, quod nos auditque videtque, Hoc te, quern spectas, hoc te, qui temperat orbern, 770 Sole satum. Si ficta loquor, neget ipse videndum Se mihi, sitque oculis lux ista novissima nostris. Nee longus patrios labor est tibi nosse penates. Unde oritur, domus est terrae contermina nostrae. Si modo fert animus, gradere, et scitabere ab ipso." 775 Emicat extemplo laetus post talia matris Dicta suae Phaethon et concipit aethera mente, Aethiopasque suos positosque sub ignibus Indos Sidereis transit patriosque adit impiger ortus. Eegia Solis erat sublimibus alta columnis, Clara micante auro flammasque imitante pjropo ; Cujus ebur nitidum fastigia summa tegebat, Argenti bifores radiabant lumine valvae. Materiam superabat opus. Nam Mulciber illic Aequora caelarat medias cingentia terras Terrarumque orbem caelumque, quod imminet orbi. Caeruleos habet unda deos, Tritona canorum, 18 METAMOEPIIOSES, I. 748-779. II. 1-339. Proteaque ambiguum, ballaenarumque preraentem Aegaeona suis immania terga lacertis, 10 Doridaque et natas, quarum pars nare videtur, Pars in mole sedens virides siccare capillos, Pisce vehi quaedam ; f acies non omnibus una, Nee di versa tamen ; qualem decet esse sororum. Terra viros urbesque gerit silvasque ferasque 15 Fluminaque et nymphas et cetera numina ruris. Haec super imposita est caeli fulgentis imago, Signaque sex foribus dextris, totidemque sinistris. Quo simul acclivo Clymenei'a limite proles Venit et intravit dubitati tecta parentis, 20 Protinus ad patrios sua f ert vestigia vultus Consistitque procul : neque enim propiora f erebat Lumina. Purpurea velatus veste sedebat In solio Phoebus claris lucente smaragdis. A dextra laevaque Dies et Mensis et Annus 25 Saeculaque et positae spatiis aequalibus Iiorae Yerque novum stabat cinctum florente corona, Stabat nuda Aestas et spicea serta gerebat, Stabat et Autumnus, calcatis sordidus uvis, Et glacialis Hiems, canos hirsuta capillos. 30 Inde loco medius rerum novitate paventem Sol oculis juvenem, quibus aspicit omnia, vidit, " Quae " que " viae tibi causa ? quid hac " ait " arce petisti, Progenies, Phaethon, baud infitianda parenti?" Hie refert : " o lux immensi publica mundi, 35 Phoebe pater, si das hujus mihi nominis usum, Nee falsa Clymene culpam sub imagine celat, Pignora da, genitor, per quae tua vera propago Credar, et hunc animis errorem detrahe nostris." Dixerat. At genitor circum caput omne micantes 40 7. PHAETIION. 19 Deposuit radios, propiusque accedere jussit, Amplexuque dato, " nee tu meus esse negari Dignus es, et Clymene veros " ait " edidit ortus. Quoque minus dubites, quod vis pete munus, ut illud Me tribuente feras. Promissi testis adesto 45 Dis juranda palus, oculis incognita nostris." Yix bene desierat, currus rogat ille paternos Inque diem alipedum jus et moderamen equorum. Paenituit jurasse patrem. Qui terque quaterque Concutiens illustre caput, " temeraria n dixit 50 " Vox mea facta tua est. Utinam promissa liceret Non dare ! confitcor, solum hoc tibi, nate, negarem. Dissuadere licet. Non est tua tuta voluntas. Magna petis, Phaethon, et quae nee viribus istis Munera conveniant nee tarn puerilibus annis. 55 Sors tua mortalis. Non est mortale, quod optas. Plus etiam, quam quod superis contingere fas est, Nescius adfectas. Placeat sibi quisque licebit, JSTon tamen ignifero quisquam consistere in axe Me valet excepto. Vasti quoque rector Olympi, 60 Qui fera terribili jaculatur fulmina dextra, Non agat lios currus. Et quid Jove majus habemus ? Ardua prima via est et qua vix mane recentes Enitantur equi. Medio est altissima caelo, Unde mare et terras ipsi mihi saepe videre 65 Fit timor, et pavida trepidat formidine pectus. Ultima prona via est, et eget moderamine certo : Tunc etiam, quae me subjectis excipit undis, Ne ferar in praeceps, Tethys solet ipsa vereri. Adde quod assidua rapitur vertigine caelum, 70 Sideraque alta trahit, celerique volumine torquet. Nitor in adversum, nee me qui cetera, vincit 2Q METAMORPHOSES, I. 748-779. IT. 1-339. Impetus, et rapido contrarius evehor orbi. Finge datos currus : quid ages ? poterisne rotatis Obvius ire polis, ne te citus auf erat axis ? 75 Forsitan et lucos illic urbesque deorum Concipias animo, delubraque ditia donis Esse ? per insidias iter est f ormasque f erarum. Utque viain teneas, nulloque errore traharis, Per tamen adversi gradieris cornua Tauri, 80 Haemoniosque arcus violentique ora Leonis, Saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion, atque aliter curvantem bracchia Cancrum. ]STec tibi quadrupedes animosos ignibus illis, Quos in pectore habent, quos ore et naribus efflant, 85 In promptu regere est. Vix me patiuntur, ubi acres Incaluere animi, cervixque repugnat habenis. At tu, funesti ne sim tibi muneris auctor, Nate, cave, dum resque sinit, tua corrige vota. Scilicet ut nostro genitum te sanguine credas, 90 Pignora certa petis ? do pignora certa timendo, Et patrio pater esse metu probor. Aspice vultus Ecce meos. Utinamque oculos in pectora posses Inserere, et patrias intus deprendere curas ! Denique quicquid habet dives, circumspice, mundus, 95 Eque tot ac tantis caeli terraeque marisque Posce bonis aliquid. Nullam patiere repulsam. Deprecor hoc unura, quod vero nomine poena, Non honor est. Poenam, Phaethon, pro munere poscis. Quid mea colla tenes blandis, ignare, lacertis ? 100 Ne dubita, dabitur — Stygias juravimus undas ! — Quodcumque optaris ; sed tu sapientius opta. 5 ' Finierat monitus ; dictis tamen ille repugnat, Propositumque premit, flagratque cupidine currus. 7. PHAETHOK 21 Ergo qua licuit, genitor cunctatus, ad altos 105 Deducit juvenem, Vulcania munera, currus. Aureus axis erat, temo aureus, aurea summae Curvatura rotae, radiorum argenteus ordo. Per juga chrysolithi positaeque ex ordine gemmae Clara repercusso reddebant lumina Phoebo. 110 Dumque ea magnanimus Phaethon miratur, opusque Perspicit, ecce vigil rutilo patefecit ab ortu Purpureas Aurora fores et plena rosarum Atria. Diffugiunt stellae, quarum agmina cogit Lucifer, et caeli statione novissimus exit. 115 Quern petere ut terras mundumque rubescere vidit, Cornuaque extremae velut evanescere lunae, Jungere equos Titan velocibus imperat Horis. Jussa deae celeres peragunt, ignemque vomentes Ambrosiae suco saturos praesepibus altis 120 Quadrupedes ducunt, adduntque sonantia frena. Turn pater ora sui sacro medicamine nati Contigit, et rapidae fecit patientia flammae, Imposuitque comae radios, praesagaque luctus Pectore sollicito repetens suspiria dixit : 125 " Si potes his saltern monitis parere paternis, Parce, puer, stimulis, et fortius utere loris. Sponte sua properant : labor est inhibere volentes. Nee tibi directos placeat via qui n que per arcus : Sectus in obliquum est lato curvamine limes, 130 Zonarumque trium contentus fine, polumque Effugit australem, junctamque aquilonibus Arcton. Hac sit iter. Manifesta rotae vestigia cernes. Utque ferant aequos et caelum et terra calores, Nee preme, nee summum molire per aethera cursum. Altius egressus caelestia tecta cremabis, 22 METAMORPHOSES, I. 748-779. II. 1-339. Inferius terras : medio tutissimus ibis. Neu te dexterior tortum declinet ad Anguem, Neve sinisterior pressam rota ducat ad Aram : Inter utrumque tene. Fortunae cetera mando, 140 Quae juvet et melius quam tu tibi, consulat opto. Dum loquor, Hesperio positas in litore metas ITmida nox tetigit ; non est mora libera nobis : Poscimur : effulget tenebris aurora fugatis. Corripe lora manu, vel, si mutabile pectus 145 Est tibi, eonsiliis, non curribus utere nostris, Dum potes, et solidis etiamnunc sedibus adstas, Dumque male optatos non dum premis inscius axes. Quae tutus spectes, sine me dare lumina terris ! " Occupat ille levem juvenali corpore currum, 150 Statque super, manibusque datas contingere habenas Gaudet, et invito grates agit inde parenti. Interea volucres Pyrois et Eous et Aethon, Solis equi, quartusque Phlegon, hinnitibus auras Flammiferis implent, pedibusque repagula pulsant. 155 Quae postquam Tethys, fatorum ignara nepotis, Reppulit, et facta est immensi copia mundi, Corripuere viam, pedibusque per aera motis Obstantes scindunt nebulas, pennisque levati Praetereunt ortos isdem de partibus Euros. 160 Sed leve pondus erat, nee quod cognoscere possent Solis equi, solitaque jugum gravitate carebat. Utque labant curvae justo sine pondere naves, Perque mare instabiles nimia levitate feruntur, Sic onere assueto vacuus dat in aera saltus . - 165 Succutiturque alte, similisque est currus inanu Quod simulac sensere, ruunt tritumque relinquunt Quadrijugi spatium, nee, quo prius, ordine currunt. 7. PHAETHOK 23 Ipse pavet, nee qua commissas flectat habenas, Nee scit, qua sit iter ; nee, si sciat, imperet illis. 170 Turn primum radiis gelidi caluere Triones, Et vetito frustra temptarunt aequore tingui ; Quaeque polo posita est glaciali proxima Serpens, Frigore pigra prius, nee formidabilis ulli, Incaluit sumpsitque novas fervoribus iras. 175 Te quoque turbatum memorant fugisse, Boote, Quamvis tardus eras, et te tua plaustra tenebant. Ut vero summo despexit ab aethere terras Infelix Phaethon penitus penitusque jacentes, Palluit, et subito genua intremuere timore, 180 Suntque oculis tenebrae per tantum lumen obortae. Et jam mallet equos nunquam tetigisse paternos, Jam cognosse genus piget, et valuisse rogando ; Jam Meropis dici cupiens ita fertur, ut acta Praecipiti pinus borea, cui victa remisit 185 Frena suus rector, quam dis votisque reliquit. Quid faciat ? multum caeli post terga relictum, Ante oculos plus est : animo metitur utrumque. Et modo quos illi fatum contingere non est, Prospicit occasus, interdum respicit ortus. 190 Quidque agat, ignarus stupet, et nee frena remittit, Nee retinere valet, nee nomina novit equorum. Sparsa quoque in vario passim miracula caelo Yastarumque videt trepidus simulacra ferarum. Est locus, in geminos ubi bracchia concavat arcus 195 Scorpius, et cauda flexisque utrimque lacertis Porrigit in spatium signorum membra duorum. Hunc puer ut nigri madidum sudore veneni Yulnera curvata minitantem cuspide vidit, Mentis inops gelida formidine lora remisit. 200 24 METAMORPHOSES, I. 748-779. II. 1-339. Quae postquam summo tetigere jacentia tergo, Exspatiantur equi, nulloque inhibente per auras Ignotae regionis eunt, quaque impetus egit, Hac sine lege ruunt, altoque sub aethere fixis Incursant stellis, rapiuntque per avia currum. 205 Et modo summa petunt, modo per declive viasque Praecipites spatio terrae propiore f eruntur. Inferiusque suis fraternos currere Luna Admiratur equos, ambustaque nubila f umant. Corripitur flammis, ut quaeque altissima, tellus, 210 Fissaque agit rimas, et sucis aret ademptis. Pabula canescunt, cum frondibus uritur arbor, Materiamque suo praebet seges arida damno. Parva queror : magnae pereunt cum moenibus urbes, Cumque suis totas populis incendia gentes 215 In cinerem vertunt. Silvae cum montibus ardent, Ardet Athos Taurusque Cilix et Tmolus et Oete, Et turn sicca, prius creberrima fontibus, Ide, Yirgineusque Helicon et nondum Oeagrius Haemos. Ardet in immensum geminatis ignibus Aetne, 220 Parnasnsque biceps, et Eryx et Cynthus et Othrys, Et tandem nivibus Phodope caritura, Mimasque Dindymaque et Mycale natusque ad sacra Cithaeron. Nee prosunt Scythiae sua f rigora : Caucasus ardet, Ossaque cum Pindo majorque ambobus Olympus, 225 Aeriaeque Alpes, et nubifer Appenninus. Turn vero Phaethon cunctis e partibus orbem Aspicit accensum, nee tantos sustinet aestus, Ferventesque auras velut e fornace profunda Ore traliit, currusque suos candescere sentit ; 230 Et neque jam cineres ejectatamque favillam Ferre potest, calidoque involvitur undique fumo, 7. PIIAETIIOK 25 Quoque eat, aut ubi sit, picea caligine tectus Nescit, et arbitrio volucrum raptatur equorum. Sanguine tunc credunt in corpora summa vocato 235 Aethiopum populos nigrum traxisse colorem. Turn facta est Libye raptis umoribus aestu Arida, turn nymphae passis fontesque lacusque Deflevere comis ; quaerit Boeotia Dircen, Argos Amymonen, Ephyre Pirenidas undas. 240 Nee sortita loco distantes flumina ripas Tuta manent : mediis Tanais fumavit in undis, Peneosque senex, Teutliranteusque Caicus, Et celer Ismenos cum Phegiaco Erymantho, Arsurusque iterum Xanthus, flavusque Lycormas, 245 Quique recurvatis ludit Maeandros in undis, Mygdoniusque Melas et Taenarius Eurotas. Arsit et Euphrates Babylonias, arsit Orontes, Thermodonque citus, Gangesque, et Phasis, et Hister. Aestuat Alpheus, ripae Spercheides ardent : 250 Quodque suo Tagus amne vehit, fluit ignibus, aurum : Et quae Maeonias celebrarant carmine ripas Flumineae volucres medio caluere Caystro. Nilus in extremum fugit perterritus orbem Occuluitque caput, quod adhuc latet : ostia septem 255 Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles. Fors eadem Ismarios Hebrum cum Strymone siccat, Hesperiosque amnes,PhenumEhodanumque Padumque, Cuique fuit rerum promissa potentia, Thybrin. Dissilit omne solum, penetratque in Tartara rimis 260 Lumen et infernum terret cum conjuge regem. Et mare contrahitur, siccaeque est campus harenae Quod modo pontus erat ; quosque altum texerat aequor, Exsistunt montes et sparsas Cycladas augent. 26 METAMORPHOSES, I. 748-779. II. 1-339. Ima petunt pisces, nee se super aequora curvi 265 Tollere consuetas audent delphines in auras ; Corpora phocarum summo resupina prof undo Exanimata natant. Ipsum quoque Nerea fama est Doridaque et natas tepidis latuisse sub antris. Ter Neptunus aquis cum torvo bracchia vultu 270 Exserere ausus erat ; ter non tulit aeris ignes. Alma tamen Tellus, ut erat circumdata ponto, Inter aquas pelagi contractosque undique fontes, Qui sc condiderant in opacac viscera matris, Sustulit oppressos collo tenus arida vultus, 275 Opposuitque manum fronts magnoque tremore Omnia concutiens paulum subsedit, et infra Quam solet esse, f uit ; siccaque ita voce locuta est : " Si placet hoc, meruique, quid o tua f ulmina cessant, Summe deum ? liceat periturae viribus ignis 280 Igne perire tuo, clademque auctore levare. Vix equidem fauces liaec ipsa in verba resolvo " — Presserat ora vapor — " tostos en aspice crines, In que oculis tantum, tan turn super ora favillae. Hosne mihi fructus, hunc fertilitatis honorem 285 Officiique refers, quod adunci vulnera aratri Rastrorumquc fero totoque exerceor anno, Quod pecori frondes alimentaque mitia, fruges Humano generi, vobis quoque tura ministro ? Sed tamen exitium fac me meruisse, quid undae, 290 Quid meruit f rater ? cur illi tradita sorte Aequora decrescunt et ab aethere longius absunt ? Quodsi nee fratris, ncc te mea gratia tangit, At caeli miserere tui. Circumspice utrumque, Fumat uterque polus : quos si vitiaverit ignis, 295 Atria vestra ruent. Atlas en ipse laborat, 7. PHAETHON. 27 Vixque suis umeris candentem sustinet axem. Si freta, si terrae pereunt, si regia caeli, In chaos antiquum confundimur. Eripe flammis, Siquid adhuc superest, et rerum consule summae." 300 Dixerat haec Tellus : neque enim tolerare vaporem Ulterius potuit nee dicere plura, suumque Rettulit os in se propioraque manibus antra. At pater omnipotens, superos testatus et ipsum, Qui dederat currus, nisi opem ferat, omnia fato 305 Interitura gravi, summam petit arduus arcem, Unde solet latis nubes inducere terris, Unde movet tonitrus vibrataque fulmina jactat. Sed neque, quas posset terris inducere, nubes Tunc habuit, nee quos caelo dimitteret, imbres. 310 Intonat, et dextra libratum fulmen ab aure Misit in aurigam, pariterque animaque rotisque Expulit, et saevis compescuit ignibus ignes. Consternantur equi, et saltu in contraria facto Colla jugo eripiunt abruptaque lora relinquunt. 315 Illic frena jacent, illic tern one revulsus Axis, in hac radii fractarum parte rotarum, Sparsaque sunt late laceri vestigia currus. At Phaethon, rutilos flamma populante capillos, Yolvitur in praeceps, longoque per aera tractu 320 Fertur, ut interdum de caelo stella sereno Etsi non cecidit, potuit cecidisse videri. Quern procul a patria diverso maximus orbe Excipit Eridanus, fumantiaque abluit ora. Naides Hesperiae trifida f umantia flamma 325 Corpora dant tumulo, signant quoque carmine saxum : " Hie situs est Phaethon, currus auriga paterni ; Quern si non tenuit, magnis tamen excidit ausis." 28 METAMORPHOSES, II. 340-366. Nam pater obductos, luctu miserabilis aegro, Condiderat vultus : et si modo credimus, unum 330 Isse diem sine sole ferunt : incendia lumen Praebebant, aliquisque malo f uit usus in illo. At Clymene, postquam dixit quaecumque fuerunt In tantis dicenda malis, lugubris et amens Et laniata sinns totum percensuit orbem : 335 Exanimesque artus primo, mox ossa requirens, Repperit ossa tamen peregrina condita ripa, Incubuitque loco, nomenque in marmore lectum Perf udit laerimis et aperto pectore fovit. . 8. The Heliades. II. 340-366. " . . . . Where weep Even now the sister trees their amber tears O'er Phaethon untimely dead." Nec minus Heliades lugent et, inania morti 340 Munera, dant lacrimas, et caesae pectora palmis Non auditurum miseras Phaethonta querellas Nocte dieque vocant, adsternunturque sepulchro. Luna quater junctis implerat cornibus orbem : Illae more suo, nam morem fecerat usus, 345 Plangorem dederant : e quis Phaethusa, sororum Maxima, cum vellet terra procumbere, questa est Deriguisse pedes ; ad quam conata venire Candida Lampetie subita radice retenta est. Tertia, cum crinem manibus laniare pararet, 350 Avellit f rondes ; liaec stipite crura teneri, Ilia dolet fieri longos sua bracchia ramos. Dumque ea mirantur, complectitur inguina cortex, 9. CYCNUS. GRIEF OF PHOEBUS. 29 Perque gradus uterum pectusque umerosque manusque Ambit, et exstabant tantum ora vocantia matrem. 355 Quid faciat mater, nisi, quo trahat impetus illam, Hue eat atque illuc et, dum licet, oscula jungat ? Non satis est ; truncis avellere corpora temptat Et teneros manibus ramos abrumpit ; at inde Sanguineae manant, tamquam de vulnere, guttae. 360 " Parce, precor, mater," quaecumque est saucia, clamat, " Parce, precor ! nostrum laceratur in arbore corpus. Jamque vale " — cortex in verba novissima venit. Inde fluunt lacrimae, stiUataque sole rigescunt De ramis electra novis, quae lucidus amnis 365 Excipit et nuribus mittit gestanda Latinis. 0. Cycnus. Grief of Phoebus. II. 367-400. Adfuit liuic monstro proles Sthenelei'a Cycnus, Qui tibi materno quamvis a sanguine junctus, Mente tamen, Phaethon, propior fuit. Ille relicto — Nam Ligurum populos et magnas rexerat urbes — 370 Imperio ripas virides amnemque querellis Eridanum implerat silvainque sororibus auctam : Cum vox est tenuata viro, canaeque capillos Dissimulant plumae, collumque a pectore longe Porrigitur, digitosque ligat junctura rubentes, 375 Penna latus vestit, tenet os sine acumine rostrum. Fit nova Cycnus avis ; nee se caeloque Jovique Credit, ut injuste missi memor ignis ab iilo : Stagna petit patulosque lacus ; ignemque perosus, Quae colat, elegit contraria flumina flammis. 3S0 Squalidus interea genitor Phaethon tis et expers 30 METAMORPHOSES, II. 760-796. Ipse sui decoris, qualis cum deficit orbem Esse solet, lucemque odit seque ipse diemque, Datque animum in luctus et luctibus adicit iram, Officiumque negat mundo. " Satis " inquit " ab aevi Sors mea principiis f uit irrequieta, pigetque Actorum sine fine mihi, sine honore, laborum. Quilibet alter agat portantes lumina currus ! Si nemo est, omnesque dei non posse fatentur, Ipse agat ; tit saltern, dum nostras temptat habenas, 390 Orbatura patres aliquando fulmina ponat. Turn sciet, ignipedum vires expertus equorum, Non meraisse necem, qui non bene rexerit illos." Talia dicentem circumstant omnia Solem Numina, neve velit tenebras inducere rebus, 395 Supplice voce rogant : missos quoque Juppiter ignes Excusat, precibusque minas regaliter addit. Colligit amentes et adhuc terrore paventes Phoebus equos, stimuloque dolens et verbere saevit ; Saevit enim natumque objectat et imputat illis. * 400 10. The House of Envy. II. 760-796. Minerva purposes to employ the offices of Envy, in punish- ment of Aglauros, one of the daughters of Cecrops. Thus the poet comes to describe the House of Envy, whither Minerva has come. Protinus Invidiae nigro squalentia tabo 760 Tecta petit. Domus est imis in vallibus hujus Abdita, sole carens, non ulli pervia vento, Tristis et ignavi plenissima frigoris, et quae Igne vacet semper, caligine semper abundet. 10. THE HOUSE OF ENVY. 31 Hue ubi pervenit belli metuenda virago, 765 Constitit ante domum, neque enim succedere tectis Fas habet, et postes extrema cuspide pulsat. Concussae patuere fores. Yidet intus edentem Vipereas carnes, vitiorum alimenta suorum, Invidiam, visaque oculos avertit. At ilia 770 Surgit humo pigre semesarumque relinquit Corpora serpentum, passuque incedit inerti ; Utque deam vidit formaque armisque decoram, Ingemuit, vultumque inita ad suspiria duxit. Pallor in ore sedet, macies in corpore toto, 775 Nusquam recta acies, livent robigine dentes, Pectora felle virent, lingua est suffusa veneno. Risus abest, nisi quern visi movere dolores, Nee fruitur somno, vigilacibus excita curis, Sed videt ingratos, intabescitque videndo, 780 Successus hominum, carpitque et carpitur una, Suppliciumque suum est. Quamvis tarn en oderat, illam Talibus adfata est breviter Tritonia dictis : " Infice tabe tua natarum Cecropis unam. Sic opus est. Aglauros ea est." Hand plura locuta 785 Fugit, et impressa tellurem reppulit hasta. Ilia deam obliquo fugientem lumine cernens Murmura parva dedit, successurumque Minervae Indoluit ; baculumque capit, quod spinea totum Vincula cingebant ; adopertaque nubibus atris 790 Quacumque ingreditur, florentia proterit*arva, Exuritque lierbas, et summa cacumina carpit, Adflatuque suo populos urbesque domosque Polluit, et tandem Tritonida conspicit arcem Ingeniis opibusque et festa pace virentem, 795 Vixque tenet lacrimas, quia nil lacrimabile cernit. 32 METAMORPHOSES, III. 14-137. 11. Cadmus and the Dkagon's Teeth. III. 14-137. Vix bene Castalio Cadmus descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam 15 Nullum servitii signum cervice gerentem. Subsequitur pressoque legit vestigia gressu, Auctoremque viae Phoebum taciturnus adorat. Jam vada Cephisi Panopesque evaserat arva : Bos stetit et tollens speciosam cornibus altis 20 Ad caelum f rontem mugitibus impulit auras ; Atque ita, respiciens comites sua terga sequentes, Procubuit teneraque latus summisit in herba. Cadmus agit grates, peregrinaeque oscula terrae Figit, et ignotos montes agrosque salutat. 25 Sacra Jovi facturus erat. Jubet ire ministros Et petere e vivis libandas fontibus undas. Silva vet us stabat nulla violata securi, Et specus in media, virgis ac vimine densus, Efficiens humilem lapidum compagibus arcum, 30 Uberibus fecund us aquis ; ubi conditus antro Martius anguis erat, cristis praesignis et auro : Igne micant oculi ; corpus tumet omne veneno ; Tresque vibrant linguae ; triplici stant ordine dentes. Quern postquam Tyria lucum de gente profecti 35 Infausto tetigere gradu, demissaque in undas Urna dedit sonitum, longo caput extulit antro Caeruleus serpens horrendaque sibila misit. Effluxere urnae manibus, sanguisque relinquit Corpus, et attonitos subitus tremor occupat artus. 40 Ille volubilibus squamosos nexibus orbes 11. CADMUS. 33 Torquet, et immensos saltu sinuatur in arcus, Ac media plus parte leves erectus in auras Despicit omne nemus, tantoque est corpore, quanto, Si totum spectes, geminas qui separat Arctos. 45 ]STec mora ; Phoenicas, sive illi tela parabant, Sive fugam, sive ipse timor prohibebat utrumque, Occupat : hos morsu, longis amplexibus illos, Hos necat adflati funesta tabe veneni. Fecerat exiguas jam sol altissimus umbras : 50 Quae mora sit sociis, miratur Agenore natus, Yestigatque viros. Tegumen direpta leonis Pellis erat, telum splendenti lancea f erro Et jaculum, teloque animus praestantior omni. Ut nemus intravit letataque corpora vidit, 55 Victoremque supra spatiosi corporis hostem Tristia sanguinea lambentem vulnera lingua, "Aut ultor vestrae, fidissima corpora, mortis, Aut comes" inquit "ero." Dixit, dextraque molarem Sustulit, et magnum magno conamine misit. 60 Illius impulsu cum turribus ardua celsis Moenia mota forent : serpens sine vulnere mansit, Loricaeque modo squamis defensus et atrae Duritia pellis validos cute reppulit ictus. At non duritia jaculum quoque vicit eadem, 65 Quod medio lentae spinae curvamine fixum Constitit, et totum descendit in ilia ferrum. Ille dolore ferox caput in sua terga retorsit, Yulneraque aspexit, fixumque hastile momordit, Idque ubi vi multa partem labefecit in omnem, 70 Vix tergo eripuit : ferrum tamen ossibus haesit. Turn vero postquam solitas accessit ad iras Causa recens, plenis tumuerunt guttura venis, 34: METAMORPHOSES, III. 14-137. Spumaque pestiferos circumfluit albida rictus, Terraque rasa sonat squamis, quique halitus exit 75 Ore niger Stygio, vitiatas inficit auras. Ipse modo immensum spiris facientibus orbem Cingitur, interdum longa trabe rectior exstat, Impete nunc vasto ceu concitus imbribus amnis Fertur, et obstantes proturbat pectore silvas. 83 Cedit Agenorides paulum, spolioque leonis Sustinet incursus, instantiaque ora retardat Cuspide praetenta. Furit ille et inania duro Vulnera dat ferro, figitque in acumine dentes, Jamque venenifero sanguis manare palato 85 Coeperat, et vi rides aspergine tinxerat herbas : Sed leve vulnus erat, quia se retrahebat ab ictu Laesaque colla dabat retro, plagamque sedere Cedendo arcebat, nee longius ire sinebat : Donee Agenorides conjectum in gutture ferrum 90 Usque sequens pressit, dum retro quercus eunti Obstitit, et fixa est pariter cum robore cervix. Pondere serpentis curvata est arbor, et imae Parte flagellari gemuit sua robora caudae. Dum spatium victor victi considerat hostis, 95 Yox subito audita est ; neque erat cognoscere prompt um, Unde, sed audita est, " quid, Agenore nate, peremptum Serpentem spectas ? et tu spectabere serpens." Ille diu pavidus pariter cum mente colorem Perdiderat, gelidoque comae terrore rigebant. 100 Ecce viri fautrix superas delapsa per auras Pallas adest, motaeque jubet supponere terrae Vipereos dentes, populi incrementa futuri. Paret, et, ut presso sulcum patefecit aratro, Spargit humi jussos, mortalia semina, dentes. 105 11. CADMUS. 35 Inde, fide majus, glaebae coepere moveri, Primaque de sulcis acies apparuit hastae, Tegmina mox capitum picto nutantia cono, Mox umeri pectusque onerataque bracchia telis Exsistunt, crescitque seges clipeata virorum. 110 Sic ubi tolluntur festis aulaea theatris, Surgere sign a solent, primumque ostendere vultus, Cetera paulatim, placidoque educta tenore Tota patent, imoque pedes in margine ponunt. Territus hoste novo Cadmus capere arma para bat. 115 " Ne cape," de populo, quern terra creaverat, unus Exclamat " nee te civilibus in sere bellis." Atque ita terrigenis rigid o de fratribus unum Comminus ense ferit : jaculo cadit eminus ipse. Hunc quoque qui leto dederat, non longius illo 120 Vivit, et exspirat, modo quas aceeperat, auras. Exemploque pari furit omnis turba, suoque Marte cadunt subiti per mutua vulnera fratres. Jamque brevis vitae spatium sortita juventus Sanguineo tepidam plangebat pectore matrem, 125 Quinque superstitibus : quorum f uit unus Echion. Is sua jecit humo monitu Tritonidis arma, Fraternaeque fidem pacis petiitque deditque. Hos operis comites habuit Sidonius liospes, Cum posuit jussam Phoebeis sortibus urbem. 130 Jam stabant Thebae : poteras jam, Cadme, videri Exilio felix : soceri tibi Marsque Yenusque Contigerant : hue adde genus de conjuge tanta, Tot natos natasque et, pignora cara, nepotes, Hos quoque jam juvenes. Sed scilicet ultima semper 1 35 Expectanda dies liomini, dicique beatus Ante obitum nemo supremaque funera debet. 36 METAMORPHOSES, IV. 55-166. 12. Pyramus and Thisbe. IV. 55-166. Pyramus et Thisbe, juvenum pulcherrimus alter, 55 Altera, quas oriens habuit, praelata puellis, Contiguas tenuere domos, ubi dicitur altam Coctilibus muris cinxisse Semiramis urbem. Notitiam primosque gradus vicinia fecit : Tempore crevit amor : taedae quoque jure coissent : 60 Sed vetuere patres. Quod non potuere vetare, Ex aequo captis ardebant mentibus ambo. Conscius omnis abest : nutu signisque loquuntur, Quoque magis tegitur, tectus magis aestuat ignis. Fissus erat tenui rima, quam duxerat olim 65 Cum fieret, paries domui communis utrique. Id vitium nulli per saecula longa notatum — Quid non sen tit amor ? — primi vidistis amantes, Et vocis f ecistis iter ; tutaeque per illud Murmure bland itiae minimo transire solebant. 70 Saej3e, ubi constiterant, hinc Thisbe, Pyramus illinc, Inque vices f uerat captatus anhelitus oris, " Invide " dicebant " paries, quid amantibus obsta*? ? Quantum erat, ut sineres toto nos corpore jungi, Aut hoc si nimium, vel ad oscula danda pateres ! ^ 75 Nee sumus ingrati : tibi nos debere fatemur, Quod datus est verbis ad arnicas transitus aures." Talia diversa nequiquam sede locuti Sub noctem dixere vale, partique dedere Oscula quisque suae non pervenientia contra. Postera nocturnos aurora removerat ignes, Solque pruinosas radiis siccaverat herbas : Ad solitum coiere locum. Turn murmure parvo 12. PYKAMUS AND THISBE. 37 Multa prius questi, statuunt, ut nocte silenti Fallere custodes foribusque excedere temptent, 85 Cumque domo exierint, urbis quoque tecta relinquant ; Neve sit errandum lato spatiantibus arvo, Conveniant ad busta Nini, lateantque sub umbra Arboris : arbor ibi niveis uberrima pomis Ardua morus erat, gelido contermina fonti. 90 Pacta placent, et lux, tarde discedere visa, Praecipitatur aquis, et aquis nox exit ab isdem. Callida per tenebras versato cardine Thisbe Egreditur fallitque suos ; adopertaque vultum Pervenit ad tumulum, dictaque sub arbore sedit. 95 Audacem faciebat amor. Yenit ecce recenti Caede leaena bourn spumantes oblita rictus, Depositura sitim vicini fontis in unda. Quam procul ad lunae radios Babylonia Thisbe Vidit, et obscurum trepido pede f ugit in antrum, 100 D unique fugit, tergo velamina lapsa reliquit. Ut lea saeva sitim multa compescuit unda, Dum redit in silvas, inventos forte sine ipsa Ore cruentato tenues laniavit amictus. Serius egressus vestigia vidit in alto -^405 Purvere certa ferae, totoque expalluit ore Pyramus. Ut vero vestem quoque sanguine tinctam Repperit, u una duos " inquit " nox perdet amantes : E quibus ilia fuit longa dignissima vita, Nostra nocens anima est : ego te, miseranda, peremi, 110 In loca plena metus qui jussi nocte venires, Nee prior hue veni. Nostrum divellite corpus, Et scelerata fero consumite viscera morsu, O quicumque sub hac habitatis rupe, leones. Sed timidi est optare necem." Yelamina Thisbes 115 38 METAMORPHOSES, IV. 55-166. Tollit, et ad pactae secura fert arboris umbram. Utque dedit notae lacrimas, dedit oscula vesti, "Accipenunc" inquit "nostri quoque sanguinis haustus!" Quoque erat accinctus, demisit in ilia ferrum, Nee mora, ferventi moriens e vulnere traxit. 120 Ut jacuit resupinus humo, cruor emicat alte : Non aliter, quam cum vitiato fistula plumbo Scinditur, et tenui stridente foramine longas Ejaculatur aquas, atque ictibus aera rumpit. Arborei fetus aspergine caedis in atram 125 Yertuntur faciem, madefactaque sanguine radix Puniceo tinguit pendentia mora colore. Ecce metu nondum posito, ne. f allat amantem, Ilia redit, juvenemque oculis animoque requirit, Quantaque vitarit narrare pericula gestit. 130 Utque locum et rigua cognoscit in arbore formam, Sic facit incertam pomi color: haeret, an liaec sit. Dum dubitat, tremebunda videt pulsare cruentum Membra solum, retroque pedem tulit, oraque buxo Pallidiora gerens exhorruit, aequoris instar, 135 Quod tremit, exigua cum summum stringitur aura. Sed postquam remorata suos cognovit amores, Percutit indignos claro plangore lacertos, >^Z Et laniata comas amplexaque corpus amatum Vulnera supplevit lacrimis, fletumque cruori 140 Miscuit, et gelidis in vultibus oscula figens, " Pyrame," clamavit " quis te mihi casus ademit % Pyrame, responde : tua te carissima Thisbe ]STominat : exaudi, vultusque attolle jacentes ! " - Ad nomen Thisbes oculos jam morte gravatos 145 Pyramus erexit, visaque recondidit ilia. Quae postquam vestemque suam cognoyit, et ense 13. CADMUS AND HERMIONE. 39 Vidit ebur vacuum, " tua te maims " inquit u amorque Perdidit, infelix. Est et mihi fortis in unum Hoc manus, est et amor : dabit hie in vulnera vires. 150 Persequar exstinctum, letique miserrima dicar Causa comesque tui ; quique a me morte revelli Heu sola poteras, poteris nee morte revelli. PIoc tamen amborum verbis estote rogati, O multum miseri, meus illiusque parentes, 155 Ut quos certus amor, quos hora novissima junxit, Componi tumulo non invideatis eodem. At tu, quae ramis arbor miserabile corpus Nunc tegis unius, mox es tectura duorum, Signa tene caedis, pullosque et luctibus aptos 160 Semper habe fetus, gemini monumenta cruoris." Dixit, et aptato pectus mucrone sub imum Incubuit ferro, quod adhuc a caede tepebat. Yota tamen tetigere deos, tetigere parentes. Nam color in pomo est, ubi permaturuit, ater : 165 Quodque rogis superest, una requiescit in urna. 13. Cadmus and IIeemione. IV. 5G3-603. Nescit Agenorides natam parvumque nepotem Aequoris esse deos. Luctu serieque maloram Victus et ostentis, quae plurima viderat, exit 565 Conditor urbe sua, tamquam fortuna locorum, Non sua se premeret ; longisque erratibus actus Contigit Illyricos profuga cum conjuge lines. Jamque malis annisque graves, dum prima retractant Fata domus, releguntque suos sermone labores, 570 " Num sacer ille mea trajectus cuspide serpens " 40 METAMORPHOSES, IV. 563-603. Cadmus ait " f uerat, turn, cum Sidone profectus Vipereos sparsi per humum, nova semina, dentes % Quern si cura deum tarn certa vindicat ira, Ipse precor serpens in longam porrigar alvum." 575 Dixit, et ut serpens in longam tenditur alvum, Durataeque cuti squamas increscere sentit, Nigraque caeruleis variari corpora guttis : In pectusque cadit pronus, commissaque in unum Paulatim tereti tenuantur acumine crura. 580 Bracchia jam restant : quae restant, bracchia tendit, Et lacrimis per adhuc humana iluentibus ora " Accede, o conjunx, accede, miserrima," dixit, " Dumque aliquid superest de me, me tange, manumque Accipe, dum manus est, dum non totum occupat anguis." Ille quidem vult plura loqui, sed lingua repente In partes est fissa duas : nee verba loquenti Suffieiunt, quotiensque aliquos parat edere questus, Sibilat : lianc illi vocem natura reliquit. Nuda manu feriens exclamat pectora conjunx, 590 " Cadme, mane, teque, infelix, his exue monstris ! Cadme, quid hoc ? ubi pes ? ubi sunt umerique manusque, Et color et facies et, dum loquor, omnia ? cur non Me quoque, caelestes, in eandem vertitis anguem ? " Dixerat. Ille suae lambebat conjugis ora, 595 Inque sinus caros, veluti cognosceret, ibat, Et dabat amplexus, assuetaque colla petebat. Quisquis adest — aderant comites — terretur : at ilia Lubrica permulcet cristati colla draconis ; Et subito duo sunt junctoque volumine serpunt, 600 Donee in appositi nemoris subiere latebras. Nunc quoque nee fugiunt hominem, nee vulnere laedunt, Quidque prius fuerint, placidi meminere dracones. 14. ANDROMEDA'S RELEASE. 41 14. Andromeda's Release. IV. 663-752. Perseus, when returning from Libya with the head of the Medusa, finds Andromeda chained to a rock and exposed to a sea- monster, and rescues her. (Read Mr. Kingsley's " Andromeda," and, in Mr. William Morris's " Earthly Paradise," the ' ; Doom of Acrisius.") Clauserat Ilippotades aeterno carcere ventos, Admonitorque operum caelo clarissimus alto - Lucifer ortns erat. Pennis ligat ille resumptis 665 Parte ab utraque pedes, teloque accingitur unco, Et liquidum motis talaribus aera findit. Gentibus innumeris circumque infraque relictis Aethiopum populos, Ceplieaque conspicit arva. Illic -immeritam maternae pendere linguae 670 Andromedan poenas immitis jusserat Amnion. Quam simul ad duras religatam bracchia cautes Vidit Abantiades — nisi quod levis aura capillos Moverat, et tepido manabant lumina fletu, Marmoreum ratus esset opus — trahit inscius ignes 675 Et stupet. Eximiae correptus imagine formae Paene suas quatere est oblitus in aere pennas. Ut stetit, " O " dixit " non istis digna catenis, Sed quibus inter se cupidi junguntur amantes, Pande requirenti nomen terraeque timmque, 680 Et cur vincla geras." Primo silet ilia, nee audet Appellare virum virgo ; manibusque modestos Celasset vultus, si non religata fuisset. Lumina, quod potuit, lacrimis implevit obortis. Saepius instanti, sua ne delicta fateri 685 42 METAMORPHOSES, IV. 663-752. Nolle videretur, nomen terraeque suumque, Quantaque maternae fuerit fiducia formae, Iudicat. Et nondum memoratis omnibus unda Insonuit, veniensque immenso belua ponto Imminet et latum sub pectore possidet aequor. , 690 Conclamat virgo. Genitor lugubris et una Mater adest, ambo miseri, sed justius ilia. Nee secum auxilium, sed dignos tempore fletus Plangoremque ferunt, vinctoque in corpore adhaerent : Cum sic hospes ait : " Laerimarum longa manere 695 Tempora vos poterunt; ad opem brevis hora ferendam est. Hanc ego si peterem Perseus Jove natus et ilia, Quam clausam implevit fecundo Juppiter auro, Gorgonis anguicomae Perseus superator, et alis Aerias ausus jactatis ire per auras, 700 Praeferrer cunctis certe gener. Addere tantis Dotibus et meritum, faveant modo numina, tempto. Ut mea sit servata mea virtute, paciscor." Accipiunt legem — quis enim dubitaret ? — et orant, Promittuntque super regnum dotale parentes. 705 Ecce velut navis praefixo concita rostro Sulcat aquas, juvenum suclantibus acta lacertis, Sic fera dimotis impulsu pectoris undis Tantum aberat scopulis, quantum Balearica torto Funda potest plumbo medii transmittere caeli : 710 Cum subito juvenis pedibus tellure repulsa Arduus in nubes abiit. Ut in aequore summo Umbra viri visa est, visam fera saevit in umbram. Utque Jovis praepes, vacuo cum vidit in arvo Praebentem Phoebo liventia terga draconem, 715 Occupat aversum ; neu saeva retorqueat ora, Squamigeris avidos figit cervicibus ungues : 14. ANDROMEDA'S RELEASE. 43 Sic celeri missus praeceps per inane volatu Terga ferae pressit, dextroque frementis in anno Inachides ferrum curvo tenus abdidit hamo. 720 Vulnere laesa gravi modo se sublimis in auras Attollit, modo subdit aquis, modo more ferocis Versat apri, quern turba canum circumsona terret. Ille avidos morsus velocibus effugit alis : Quaque patet, nunc terga cavis super obsita conchis, 725 Nunc laterum costas, nunc qua tenuissima cauda Desinit in piscem, falcato verberat ense. Belua puniceo mixtos cum sanguine fluctus Ore vomit. Maduere graves aspergine pennae ; Nee bibulis ultra Perseus talaribus ausus 730 Credere, conspexit scopulum, qui vertice summo Stantibus exstat aquis, operitur ab aequore moto. Nixus eo rupisque tenens juga prima sinistra Ter quater exegit repetita per ilia ferrum. Litora cum plausu clamor superasque deorum 735 Implevere domos. Gaudent, generumque salutant, Auxiliumque domus servatoremque fatentur Cassiope Cepheusque pater. Eesoluta catenis Incedit virgo, pretiumque et causa laboris. Ipse manus liausta victrices abluit unda : 740 Anguiferumque caput dura ne laedat harena, Mollit humum foliis, natasque sub aequore virgas Sternit, et imponit Phorcynidos ora Medusae. Virga recens bibulaque etiamnum viva medulla Vim rapuit monstri, tactuque induruit hujus, 745 Percepitque novum ramis et froncle rigorem. At pelagi nymphae factum mirabile temptant Pluribus in virgis, et idem contingere gaudent, Seminaque ex illis iterant jactata per undas. 44 METAMORPHOSES, V. 338-571. Nunc quoque curaliis eadem natura remansit, 750 Duritiam tacto capiant nt ab acre, quodque Yimen in aequore erat, fiat super aequora saxum. 15. Proseepike. Y. 338-571. The Muse Calliope sings in honor of Ceres, describing her wanderings in quest of Proserpine. " Proserpine gathering flowers, Herself a fairer flower, by gloomy Dis Was gathered, which cost Ceres all that pain To seek her through the world." Milton, Paradise Lost, iv. 268-272. Surgit, et immissos hedera collecta capillos Calliope querulas praetemptat pollice chordae, Atque haec percussis subjungit carmina nervis. 340 " Prima Ceres unco glaebam dimovit aratro, Prima dedit fruges alimentaque mitia terris, Prima dedit leges : Cereris sunt omnia munus. Ilia canenda mini est. Utinam modo dicere possem Carmina digna dea : certe dea carmine digna est. 345 Yasta Giganteis ingesta est insula membris Trinacris, et magnis subjeetum molibus urguet Aetherias ausum sperare Typhoea sedes. Nititur ille quidem, pugnatque resurgere saepe : Dextra sed Ausonio manus est subjecta Peloro, 350 Laeva, Pacliyne, tibi : Lilybaeo crura premuntur : Degravat Aetna caput, sub qua resupinus liarenas Ejectat, flammamque ferox vomit ore Typhoeus. Saepe remoliri luctatur pondera terrae, Oppidaque et magnos devolvere corpore montes : 355 15. PROSERPINE. 45 Inde tremit tellus et rex pavet ipse silentum, Ne pateat latoque solum retegatur hiatu, Immissusque dies trepidantes terreat umbras. Hanc metuens cladem tenebrosa sedc tyrarmus Exierat, curruque atrorum vectus equorum 360 Ambibat Siculae cautus fundamina terrae. Postquam exploratum satis est loca nulla labare, Depositique metus, videt hunc Erycina vagantem Monte suo residens, natumque amplexa volucrem ' Arma manusque meae, mea, nate, potentia,' dixit, 365 i Ilia, quibus superas omnes, cape tela, Cupido, Inque dei pectus celeres molire sagittas, Cui triplicis cessit for tuna novissima regni. Tu superos ipsumque Jovem, tu numina ponti Victa domas ipsumque, regit qui numina ponti. 370 Tartara quid cessant ? cur non matrisque tuumque Imperium prof ers ? agitur pars tertia mundi. Et tamen in caelo, quae jam patientia nostra est, Spernimur, ac mecum vires minuuntur Amoris. Pallada nonne vides jaculatricemque Dianam 375 Abscessisse milii ? Cereris quoque filia virgo, Si patiemur, erit : nam spes adf ectat easdem. At tu, pro socio, siqua est ea gratia, regno Junge deam patruo.' Dixit Venus ; ille pharetram Solvit et arbitrio matris de mille sagittis 380 Unam seposuit, sed qua nee acutior ulla Nee minus incerta est, nee quae magis audiat arcus ; Oppositoque genu curvavit flexile cornum Inque cor hamata percussit harundine Ditem. Haud procul Hennaeis lacus est a moenibus altae, 385 Nomine Pergus, aquae. Non illo plura Caystros Carmina eyenorum labentibus audit in undis. 4:6 METAMORPHOSES, V. 338-571. Silva coronat aquas cingens latus omne, suisque Frondibus ut velo Phoebeos summovet ignes. Frigora clant rami, Tyrios humus umida flores : 390 Perpetuum ver est. Quo dum Proserpina luco Ludit, et aut violas aut Candida lilia carpit, Dumque puellari studio calathosque sinumque Implet, ct aequales certat superare legendo, Paene simul visa est dilectaque raptaque Diti : 395 Usque adeo est properatus amor. Dea territa maesto Et matrem et comites, sed mat rem saepius, ore Clamat ; et, ut summa vestem laniarat ab ora, Collecti flores tunicis cecidere remissis ; Tantaque simplicitas puerilibus adfuit annis, 400 Ilaee quoque virgineum movit jactura dolorem. Raptor agit currus, et nomine quemque vocatos Exhortatur equos, quorum per colla jubasque Excutit obscura tinctas ferrugine habenas ; Perque lacus sacros et olentia sulphure fertur ' 405 Stagna Palicorum, rupta ferventia terra, Et qua Bacchiadae, bimari gens orta Corintho, Inter inaequales posuerunt moenia portus. Est medium Cyanes et Pisaeae Arethusae, Quod coit angustis inclusum cornibus aequor. 410 Hie f uit, a cujus stagnum quoque nomine dictum est, Inter Sicelidas Cyane celeberrima nymphas. Gurgite quae medio summa tenus exstitit alvo, Agnovitque deam. * ]STec longius ibitis ' in quit ; ' Non potes invitae Cereris gener esse : roganda, 415 Non rapienda fuit. Quodsi componere magnis Parva mihi fas est, et me dilexit Anapis ; Exorata tamen, nee, ut haec, exterrita nupsi.' Dixit, et in partes diversas braccliia ten dens 15. PROSERPINE. 47 Obstitit. Hand ultra tenuit Saturnius iram, 420 Terribilesque liortatus eqnos in gurgitis ima Contortum valido sceptrum regale lacerto Condidit. Icta viam tellns in Tartara fecit Et pronos currns medio cratere recepit. At Cyane, raptamqne deara contemptaque fontis 425 Jura sni maerens, inconsolabile vulnns Mente gerit tacita, laerimisqne absnmitnr omnis : Et qnariim fnerat magnnm modo numen, in illas Extennatur aqnas. Molliri membra vide res, Ossa pati flexus, nngnes posuisse rigorem : 430 Primaque de tota tennissima qnaeqne liquescunt, Caerulei erines digitiqne et crnra pedesqne ; Nam brevis in gelidas membris exilibns undas Transitus est. Post haec nmeri tergusqne latnsqne Pectoraque in tennes abennt evanida rivos. 435 Deniqne pro vivo vitiatas sanguine venas Lympha subit, restatque nihil, quod prendere possis. Interea pavidae nequiquam filia matri Omnibus est terris, omni quaesita prof undo. Mam non ndis veniens Aurora capillis 440 Cessantem vidit, non Hesperus; ilia duabus Flammiferas pinus manibus succendit ab Aetna, Perque pruinosas tulit irrequieta tenebras : Rursus nbi alma dies hebetarat sidera, natam Sol is ab occasu solis quaerebat ad ortus. 445 Fessa labore sitim collegerat, oraque nulli Colluerant f ontes : cum tectam stramine vidit Forte casam, parvasqne fores pulsavit. At inde Prodit amis, divamque videt, lymphamque rogaijfci -s^ 00 * Dulce dedit, tosta quod texerat ante polenta. 4r€^$5§ Dum bibit ilia datum, duri puer oris et audax 48 METAMORPHOSES, V. 338-571. Constitit ante deam, risitque, avidamque vocavit. Offensa est, neque adhuc epota parte, loquentem Cum liquido mixta perfudit diva polenta. Combibit os maeulas, et quae modo bracchia gessit, 455 Crura gerit ; cauda est mutatis addita membris : Inque brevem formam, ne sit vis magna nocendi, Contrahitur, parvaque minor mensura lacerta est. Mirantem flentemque et tangere monstra parantem Fugit anum, latebramque petit ; aptumque colori 460 Nomen liabet, variis stellatus corpora guttis. :r: =~ Quas dea per terras et quas erraverit undas, Dicere longa mora est : quaerenti defuit orbis. Sicaniam repetit : dumque omnia lustrat eundo, Venit et ad Cyanen. Ea ni mutata fuisset, 465 Omnia narrasset. Sed et os et lingua volenti Dicere non aderant, nee quo loqueretur, habebat. Signa tamen manifesta dedit, notamque parenti, Illo forte loco delapsam in gurgite sacro, Persephones zonam summis ostendit in undis. 470 Quam simul agnovit, tamquam tunc denique raptam Scisset, inornatos laniavit diva capillos, Et repetita suis percussit pectora palmis. Nescit adhuc, ubi sit : terras tamen increpat omnes Ingratasque vocat nee frugum munere dignas, 475 Trinacriam ante alias, in qua vestigia damni Repperit. Ergo illic saeva vertentia glaebas Fregit aratra manu, parilique irata colonos Ruricolasque boves leto dedit, arvaque jussit Fallere depositum, vitiataque semina fecit. Fertilitas terrae latum vulgata per orb em Falsa jacet : primis segetes moriuntur in herbis, Et modo sol nimius, nimius modo corripit imber ; 15. PKOSERPINE. 49 Sideraque ventique nocent, avidaeque volucres Semina jacta legunt ; lolium tribulique fatigant 485 Triticeas messes et inexpugnabile gramen. Turn caput Eleis Alphei'as extulit undis, Rorantesque comas a fronte removit ad aures, Atque ait : 'o toto quaesitae virginis orbe /Jty^A Et frugum genetrix, immensos siste labores, 490 Neve tibi fidae violenta irascere terrae. Terra nihil meruit, patuitque invita rapinae. Nee sum pro patria supplex : hue hospita veni. Pisa mihi patria est, et ab Elide ducimus ortus : Sicaniam peregrina colo, sed gratior omni 495 Haec mihi terra solo est. Hos nunc Arethusa penates, Hanc habeo sedem : quam tu, mitissima, serva. Mota loco cur sim tantique per aequoris undas Advehar Ortygiam, veniet narratibus hora Tempestiva meis, cum tu curaque levata \^ 500 Et vultus melioris eris. Mihi pervia tellus Praebet iter, subterque imas ablata cavernas Hie caput attollo desuetaque sidera cerno. Ergo dum Stygio sub terris gurgite labor, Visa tua est oculis illic Proserpina nostris : 505 Ilia quidem tristis, neque adhuc interrita vultu, Sed regina tamen, sed opaci maxima mundi, Sed tamen infer ni pollens matrona tyranni.' Mater ad auditas stupuit ceu saxea voces, Attonitaeque diu similis fuit. Utque dolore 510 Pulsa gravi gravis est amentia, curribus oras Exit in aetherias. Ibi toto nubila vultu Ante Jovem passis stetit invidiosa capillis ; *ro ' que ' meo veni supplex tibi, Juppiter,' inquit anguine, proque tuo. Si nulla est gratia matris, 515 4 50 METAMOEPHOSES, V. 338-571. Nata patrem moveat ; neu sit tibi eura, precamur, Vilior illius, quod nostro est edita partu. En quaesita diu tandem mihi nata reperta est : Si reperire vocas amittere certius, aut si Scire, ubi sit, reperire vocas. Quod rapta, feremus, 520 Dummodo reddat earn : neque enim praedone marito Filia digna tua est, si jam mea filia non est.' Juppiter excepit : ' commune est pignus onusque Nata mihi tecum : sed si modo nomina rebus Addere vera placet, non hoc injuria factum, 525 Verum amor est ; neque erit nobis gener ille pudori, Tu modo, diva, velis. Ut desint cetera, quantum est Esse Jovis fratrem ! quid, quod non cetera desunt Nee cedit nisi sorte mihi ? Sed tanta cupido Si tibi discidii est, repetet Proserpina caelum, 530 Lege tarn en certa, si nullos contigit illic Ore cibos : nam sic Parcarum foedere cautum est.' Dixerat. At Cereri certum est educere natam. Non ita fata sinunt, quoniam jejunia virgo Solverat et, cultis dum simplex errat in hortis, 535 Poeniceum curva decerpserat arbore pomum, J Sumptaque callenti septem de cortice grana 1Aj*^ Presserat ore suo : solusque ex omnibus illud Ascalaphus vidit, quern quondam dicitur Orphne, Inter Avernales haud ignotissima nymphas, 540 Ex Acheronte suo silvis peperisse sub atris ; Yidit, et indicio reditum crudelis ademit. Ingemuit regina Erebi, testemque profanam Fecit avem, sparsumque caput Phlegethontide lympha In rostrum et plumas et grandia lumina vertit. 545 Ille sibi ablatus fulvis amicitur in alis, Inque caput crescit, longosque reflectitur ungues, 15. PROSERPINE. 51 Vixque movet natas per inertia bracchia pennas : Foedaque fit volucris, venturi nuntia luctus, Ignavus bubo, dirum mortalibus omen. 550 Hie tamen indicio poenam linguaque videri Commeruisse potest : vobis, Acheloides, unde Pluma pedesqne avium, cum virginis ora geratis ? An quia, cum legeret vernos Proserpina flores, In comitum numero, doctae Sirenes, eratis? 555 Quam postquam toto frustra quaesistis in orbe, Protinus, ut vestram sentirent aequora curam, Posse super fluctus alarum insistere remis Optastis, facilesque deos habuistis, et artus Vidistis vestros subitis flavescere pennis. 560 Ne tamen ille canor mulcendas natus ad aures Tantaque flos. oris .linguae deperderet usum, Virginei vultus et vox hum ana reman sit. At medius fratrisque sui maestaeque sororis Juppiter ex aequo volventem dividit annum : 565 Nunc dea, regnorum numen commune duorum, Cum matre est totidem, totidem cum conjuge menses. Yertitur extemplo f acies et mentis et oris ; Nam modo quae poterat Diti quoque maesta videri, Laeta deae frons est, ut sol, qui tectus aquosis 570 Nubibus ante fuit, victis e nubibus exit." 52 METAMORPHOSES, VI. 1-145. 16. Arachne, or the Spider's Web. VI. 1-145. Arachne, proud of her excellence in weaving, ventures to chal- lenge Pallas herself to a trial of skill in her art. The goddess, indignant at Arachne's success, and also at the scenes which she has wrought into her web, tears the web to pieces, and turns Arachne into a spider. m Praebuerat dictis Tritonia talibus aures, Carminaque Aonidum justamque probaverat iram. Turn secum " laudare parum est ; lauderaur et ipsae, Numina nee sperni sine poena nostra sinamus " ; Maeoniaeque animum fatis intendit Arachnes, 5 Quam sibi lanificae non cedere laudibus artis Audierat. Won ilia loco nee origine gentis Clara, sed arte fuit. Pater huic Coloplionius Idmon Phoca'ico bibulas tingebat murice lanas : Occiderat mater ; sed et liaec de plebe suoque 10 Aequa viro fuerat. Lydas tamen ilia per urbes Quaesierat studio nomen memorabile, quam vis Orta domo parva parvis habitabat Hypaepis. Hujus ut aspicerent opus admirabile, saepe Deseruere sui nymphae vineta Timoli, 15 Deseruere suas nymphae Pactolides undas. Nee factas solum vestes spectare juvabat ; Turn quoque, cum fierent : tantus decor adf uit arti. Sive rudem primos lanam glomerabat in orbes, Sen digitis subigebat opus, repetitaque longo 20 Vellera mollibat nebulas aequantia tractu, Sive levi teretem versabat pollice fusum, Seu pingebat acu : scires a Pallade doctam. 16. ARACHNE. 53 Quod tamen ipsa negat, tantaque offensa magistra " Certet " ait " mecum : nihil est, quod victa recusem." Pallas anum simulat, falsosque in tempora canos Addit et infirmos, baculum, quod sustinet artus. Turn sic orsa loqui : " non omnia grandior aetas, Quae f ugiamus, habet ; seris venit usus ab annis. Consilium ne sperne meum. Tibi fama petatur 30 Inter mortales faciendae maxima lanae ; Cede deae, veniamque tuis, temeraria, dictis Supplice voce roga : veniam dabit ilia roganti." Aspicit hanc torvis, inceptaque fila relinquit, Yixque manum retinens, confessaque vultibus iram 35 Talibus obscuram resecuta est Pallada dictis : " Mentis inops longaque venis confecta senecta, Et nimium vixisse diu nocet. Audiat istas, Siqua tibi nurus est, siqua est tibi filia, voces. Consilii satis est in me mini. Neve monendo 40 Profecisse putes, eadem est sen tent ia nobis. Cur non ipsa venit ? cur liaec certamina vitat ? " Turn dea " venit ! " ait, formamque removit anilem, Palladaque exliibuit. Yenerantur numina nymphae Mygdonidesque nurus. Sola est non territa virgo. 45 Sed tamen erubuit, subitusque invita notavit Ora rubor, rursusque evanuit : ut solet aer Purpureus fieri, cum primum aurora movetur, Et breve post tempus candescere solis ab ortu. Perstat in incepto, stolidaeque cupidine palmae 50 In sua fata ruit ; neque enim Jove nata recusat, ~Nec monet ulterius, nee jam certamina differt. Haud mora, consistunt diversis partibus ambae Et gracili geminas intendunt stamine telas. Tela jugo vincta est, stamen secernit harundo, 55 54: METAMORPHOSES, VI. 1-145. Inseritur medium radiis subtemen acutis, Quod digiti expediunt, atque inter stamina ductum Percusso feriunt insecti pectine dentes. Utraque f estinant cinctaeque ad pectora vestes Bracchia docta movent, studio fallente laborem. 60 Illic et Tyrium quae purpura sensit aenum Texitur, et tenues parvi discriminis umbrae ; Qualis ab imbre solet percussis solibus arcus Inficere ingenti longum curvamine caelum : In quo diversi niteant cum mille colores, 65 Transitus ipse tamen spectantia lumina fallit : Usque adeo quod tangit idem est ; tamen ultima distant. Illic et lentum filis immittitur aurum, Et vetus in tela deducitur argumentum. Cecropia Pallas scopulum Mavortis in arce 70 Pingit, et antiquam de terrae nomine litem. Bis sex caelestes medio Jove sedibus altis Augusta gravitate sedent. Sua quemque deorum Inscribit facies. Jo vis est regalis imago. Stare deum pelagi longoque ferire tridente 75 Aspera saxa facit, medioque e vulnere saxi Exsiluisse ferum ; quo pignore vindicet urbem. At sibi dat clipeum, dat acutae cuspidis liastam, Dat galeam capiti ; defenditur aegide pectus : Percussamque sua simulat de cuspide terram 80 Edere cum bacis fetum canentis olivae : Mirarique deos : operi victoria finis. Ut tamen exemplis intellegat aemula laudis, Quod pretium speret pro tarn f urialibus ausis, Quattuor in partes certamina quattuor addit 85 Clara colore suo, brevibus distincta sigillis. Threiciam Rhodopen liabet angulus unus et Haemon, 16. ARACHNE. 55 Nunc gelidos montes, mortalia corpora quondam, Nomina summorum sibi qui tribuere deorum. Altera Pygmaeae fatum miserabile matris 90 Pars habet. Hanc Juno victam certamine jussit Esse gruem populisque suis indicere bellum. Pinxit et Antigonen ausam contendere quondam Cum magni consorte Jovis, quam regia Juno In volucrem vertit ; nee prof uit Ilion illi 95 Laomedonve pater, sumptis quin Candida pennis Ipsa sibi plaudat crepitante ciconia rostro. Qui superest solus, Cinyran habet angulus orbum ; Isque gradus templi, natarum membra suarum, Amplectens saxoque jacens lacrimare videtur. 100 Circuit extremas oleis pacalibus oras. Is modus est, operisque sua facit arbore finem. Maeonis elusam designat imagine tauri Europam : verum taurum, freta vera putares ; Ipsa videbatur terras spectare relictas 105 Et comites clamare suas, tactumque vereri Assilientis aquae timidasque reducere plantas. Fecit et Asterien aquila luctante teneri : Fecit olorinis Ledam recubare sub alis : Addidit, ut Satyri celatus imagine pulchram 110 Juppiter implerit gemino Nycteida fetu, Amphitryon f uerit, cum te, Tirynthia, cepit, Aureus ut Danaen, Asopida luserit ignis, Mnemosynen pastor, varius Deoida serpens. 114 Ultima pars telae tenui circumdata limbo 127 Nexilibus flores hederis habet intertextos. Non illud Pallas, non illud carpere Livor Possit opus. Doluit successu flava virago, 130 Et rupit pictas, caelestia crimina, vestes. 56 METAMORPHOSES, YI. 146-312. Utque Cytoriaco radium de monte tenebat, Ter quater Idmoniae frontem percussit Araclmes. Non tulit infelix, laqueoque animosa ligavit Guttura. Pendentem Pallas miserata levavit, 135 Atque ita " vive quidem, pende tamen, improba," dixit, " Lexque eadem poenae, ne sis secura f uturi, Dicta tuo generi serisque nepotibus esto." Post ea discedens sucis Hecateidos herbae Sparsit ; et extemplo tristi medicamine tactae 140 Defluxere comae, cum quis et naris et aures, Fitque caput minimum ; toto quoque corpore parva est ; In latere exiles digiti pro cruribus haerent, Cetera venter habet : de quo tamen ilia remittit Stamen, et antiquas exercet aranea telas. 17. Niobe, or Latona's Revenge. VI. 146-312. Niobe, daughter of Tantalus, in the pride of her maternity as mother of a numerous and beautiful offspring, claims diviner honors than Latona, the mother of Apollo and Diana. Latona is avenged by her children, who slay all the sons and daugh- ters of Niobe ; " When in the house her children lay in death, Six beauteous daughters and six stalwart sons. The youths Apollo with his silver bow, The maids the archer-queen, Diana, slew, "With anger filled that Mobe presumed Herself with fair Latona to compare, Her many children with her rival's two." Homer's " Iliad," xxiv. 604-610, Lord Derby's translation. Lydia tota fremit, Phrygiaeque per oppida facti Rumor it et magnum sermonibus occupat orbem. Ante suos Niobe thalamos cognoverat illam, 17. NIOBE. 57 Turn cum Maeoniam virgo Sipylumque colebat : Nee tamen admonita est poena popularis Arachnes 150 Cedere caelitibus, verbisque minoribus uti. Multa dabant animos : sed enim nee conjugis artes Nee genus amborum magnique potentia regni Sic placuere illi, quamvis ea cuncta placerent, Ut sua progenies ; et felicissima matrum 155 Dicta foret Niobe, si non sibi visa fuisset. Nam sata Tiresia venturi praescia Manto Per medias fuerat, divino concita motu, Yaticinata vias : " Ismenides, ite frequentes Et date Latonae Latonigenisque duobus 160 Cum prece tura pia, lauroque innectite crinem : Ore meo Latona jubet." Paretur, et omnes Thebaides jussis sua tempora frondibus ornant, Turaque dant Sanctis et verba precantia flammis. Ecce venit comitum Niobe celeberrima turba, 165 Vestibus intexto Phrygiis spectabilis auro, Et, quantum ira sinit, formosa ; movensque decoro . Cum capite immissos umerum per utrumque capillos Constitit : utque oculos circumtulit alta superbos, " Quis furor, auditos," inquit, " praeponere visis 170 Caelestes ? aut cur colitur Latona per aras, Numen adliuc sine ture meum est ? mihi Tantalus auctor, Cui licuit soli superorum tangere mensas. Plei'adum soror est genetrix mea ; maximus Atlas Est avus, aetherium qui fert cervicibus axem ; 175 Juppiter alter avns ; socero quoque glorior illo. Me gentes metuunt Phrygiae, me regia Cadmi Sub domina est, fidibusque mei commissa mariti Moenia cum populis a meque viroque reguntur. In quamcumque domus adverti lumina partem, 180 58 METAMORPHOSES, VI. 146-312. Immensae spectantur opes. Accedit eodem Digna dea facies. Hue natas adice septem Et totidem juvenes, et mox generosque nurusque. Quaerite nunc, habeat quam nostra superbia causam, Nescio quoque audete satam Titanida Coeo 185 Latonam praeferre mihi, cui maxima quondam Exiguam sedem pariturae terra negavit. Nee caelo nee humo nee aquis dea vestra recepta est. Exsul erat mundi, donee miserata vagantem ' Hospita tu terris erras, ego ' dixit < in undis,' 190 Instabilemque locum Delos dedit. Ilia duorum Facta parens : uteri pars haec est septima nostri. Sum f elix : quis enim neget hoc ? f elixque manebo ; Hoc quoque quis dubitet ? tutam me copia fecit. Major sum, quam cui possit Fortuna nocere ; 195 Multaque ut eripiat, multo mihi plura relinquet. Excessere metum mea jam bona. Fingite demi Huic aliquid populo natorum posse meorum, Non tamen ad numerum redigar spoliata duorum, Latonae turbam : qua quantum distat ab orba ? 200 Inf ectis properate sacris ; laurumque capillis Ponite." Deponunt, infectaque sacra relinquunt, Quodque licet, tacito venerantur murmure numen. Indignata dea est, summoque in vertice Cynthi Talibus est dictis gemina cum prole locuta : 205 " En ego vestra parens, vobis animosa creatis, Et, nisi Junoni, nulli cessura dearum, An dea sim, dubitor, perque omnia saecula cultis Arceor, o nati, nisi vos succurritis, aris. Nee dolor hie solus: diro convicia facto 210 Tantalis adjecit, vosque est postponere natis Ausa suis, et me, quod in ipsam reccidat, orbam 17. NIOBE. 59 Dixit, et exhibuit linguam scelerata paternam." Ad jectura preces erat his Latona relatis : "Desine!" Phoebus ait,"poenaemoralongaquerellaest." Dixit idem Phoebe ; celerique per aera lapsu Contigerant tecti Cadmeida nubibus arcem. Planus erat lateque patens prope moenia campus, Assiduis pulsatus equis, ubi turba rotarum Duraque mollierat subjectas ungula glaebas. 220 Pars ibi de septem genitis Amphione fortes Conscendunt in equos, Tyrioque rubentia suco Terga premunt, auroque graves moderantur habenas. E quibus Ismenos, qui matri sarcina quondam Prima suae fuerat, dum certum flectit in orbem 225 Quadrupedis cursus, spumantiaque ora coercet, " Ei mihi ! " conclamat, medioque in pectore fixa Tela gerit, frenisque manu moriente remissis In latus a dextro paulatim defluit armo. Proximus, audito sonitu per inane pharetrae, 230 Frena dabat Sipylus : veluti cum praescius imbris Nube fugit visa, pendentiaque undique rector Carbasa deducit, ne qua levis effluat aura. Frena dabat : dantem non evitabile telum Consequitur, summaque tremens cervice sagitta 235 Haesit, et exstabat nudum de gutture ferrum. Ille, ut erat pronus, per colla admissa jubasque Volvitur, et calido tellurem sanguine foedat. Phaedimus infelix et aviti nominis heres Tantalus, ut solito finem imposuere labori, 240 Transierant ad opus nitidae juvenale palaestrae : Et jam contulerant arto luctantia nexu Pectora pectoribus, cum tento concita nervo, Sicut erant juncti, trajecit utrumque sagitta. 60 METAMORPHOSES, VI. 146-312. Ingemuere simul, simul incur vata dolore 245 Membra solo posuere ; simul suprema jacentes Lumina versarunt, animam simul exhalarunt. Aspicit Alphenor, laniataque pectora plangens Advolat, ut gelidos complexibus allevet artus, Inque pio cadit officio ; nam Delius illi 250 Intima fatifero rupit praecordia ferro. Quod simul eductum, pars est pulmonis in liamis Eruta, cumque anima cruor est effusus in auras. At non intonsum simplex Damasichthona vulnus Adficit. Ictus erat, qua crus esse incipit, et qua 255 Mollia nervosus facit internodia poples. D unique manu temptat trahere exitiabile telum, Altera per jugulum pennis tenus acta sagitta est. Expulit lianc sanguis, seque ejaculatus in altum Emicat, et longe terebrata prosilit aura. 260 Ultimus Ilioneus non profectura precando Bracchia sustulerat, " di " que " o communiter omnes," Dixerat, ignarus non omnes esse rogandos, u Parcite ! " Motus erat, cum jam revocabile telum Non fuit, arcitenens ; minimo tamen occidit ille 265 Vulnere, non alte percusso corde sagitta. Fama mali populique dolor lacrimaeque suorum Tarn subitae matrem certam fecere ruinae, Mirantem potuisse, irascentemque, quod ausi Hoc essent superi, quod tan turn juris haberent. 270 Nam pater Amphion ferro per pectus adacto Finierat moriens pariter cum luce dolorem. Heu quantum liaec Niobe Niobe distabat ab ilia, Quae modo Latois populum summoverat aris, Et mediam tulerat gressus resupina per urbem, 275 Invidiosa suis ; at nunc miseranda vel hosti. 17. NIOBE. 61 Corporibus gelidis incumbit, et ordine nullo Oscula dispensat natos suprema per omnes. A quibus ad caelum liventia bracchia tollens "Pascere, crudelis, nostro, Latona, dolore, 280 Pascere " ait, " satiaque meo tua pectora luctu : Efferor : exsulta, victrixque inimica triumpha. Cur autem victrix ? miserae mihi plura supersunt, Quam tibi felici : post tot quoque funera vinco." 285 Dixerat, et sonuit contento nervus ab arcu : Qui praeter Nioben unam conterruit omnes. Ilia malo est audax. Stabant cum vestibus atris Ante toros f ratrum demisso crine sorores : E quibus una trahens haerentia viscere tela 290 Imposito fratri moribunda relanguit ore : Altera solari miseram conata parentem Conticuit subito, duplicataque vulnere caeco est : [Oraque compressit, nisi postquam spiritus ibat.] Haec frustra f ugiens collabitur : ilia sorori 295 Immoritur : latet haec : illam trepidare videres. Sexque datis leto diversaque vulnera passis Ultima restabat : quam toto corpore mater, Tota veste tegens, " unam minimamque relinque ! De multis minimam posco," clamavit, u et unam." 300 Dumque rogat, pro qua rogat, occidit. Orba resedit Exanimes inter natos natasque virumque, Deriguitque malis. ISTullos movet aura capillos, In vultu color est sine sanguine, lumina maestis Stant immota genis : nihil est in imagine vivum. 305 Ipsa quoque interius cum duro lingua palato Congelat, et venae desistunt posse moveri ; Nee ilecti cervix nee bracchia reddere motus Nee pes ire potest : intra quoque viscera saxum est. 62 METAMORPHOSES, VI. 313-400. Flet tamen, et validi circumdata turbine venti 310 In patriam rapta est. Ibi fixa cacumine montis Liquitur, et lacrimas etiam nunc marmora manant. 18. The Lycians ; and Marsyas. VI. 313-400. Turn vero cuncti manifestam numinis iram Femina virque timent, cultuque impensius omnes Magna gemelliparae venerantur numina divae. 315 Utque lit, a facto propiore priora ren arrant. E quibus unus ait : u Lyciae quoque fertilis agris Non impune deam veteres sprevere coloni. Res obscura quidem est ignobilitate virorum, Mira tamen. Yidi praesens stagnumque locumque 320 Prodigio notum. Nam me jam grandior aevo Impatiensque viae genitor deducere lectos Jusserat inde boves, gentisque illius eunti Ipse ducem dederat. Cum quo dum pascua lustro, Ecce lacu medio sacrorum nigra favilla 325 Ara vetus stabat, tremulis circumdata cannis. Eestitit, et pavido " f aveas mihi " murmure dixit Dux meus ; et simili " faveas " ego murmure dixi. Naiadum Faunine foret tamen ara rogabam, Indigenaeve dei : cum talia rettulit hospes : 330 " ]N~on hac, o juvenis, montanum numen in ara est. Ilia suam vocat hanc, cui quondam regia conjunx Orbe interdixit ; quam vix erratica Delos Errantem accepit, turn cum levis insula nabat. Illic incumbens cum Palladis arbore palmae 335 Edidit invita geminos Latona noverca. Hinc quoque Junonem fugisse puerpera fertur 18. THE LYCIANS; AND MARSYAS. 63 Inque suo portasse sinu, duo numina, natos. Jamque Chimaeriferae, cum sol gravis ureret arva, Finibus in Lyciae longo dea fessa labore 340 Sidereo siccata sitim collegit ab aestu : TTberaque ebiberant avidi lactantia nati. Forte lacum mediocris aquae prospexit in imis Yallibus : agrestes illic fruticosa legebant Vimina cum juncis gratamque paludibus ulvam. 345 Accessit, positoque genu Titania terram Pressit, ut hauriret gelidos potura liquores. Rustica turba vetant. Dea sic affata vetantes : 6 Quid prohibetis aquis ? usus communis aquarum est. Nee solem proprium natura nee aera fecit 350 Nee tenues undas : ad publica munera veni, Quae tamen ut detis, supplex peto. Non ego nostros Abluere liic artus lassataque membra parabam, Sed relevare sitim. Caret os umore loquentis Et fauces arent, vixque est via vocis in illis. 355 Haustus aquae milii nectar erit, vi tarn que fatebor Accepisse simul : vitam dederitis in unda. Hi quoque vos moveant, qui nostro bracchia tendunt Parva sinu ; ' et casu tendebant bracchia nati. Quern non blanda deae potuissent verba movere ? 360 Hi tamen orantem perstant prohibere, minasque, Ni procul abscedat, conviciaque insuper addunt. Nee satis est ; ipsos etiam pedibusque manuque Turbavere lacus, imoque e gurgite mollem Hue illuc limum saltu movere maligno. 365 Distulit ira sitim : neque enim jam filia Coei Supplicat indignis, nee dicere sustinet ultra Verba minora dea ; tollensque ad sidera palmas, 6 Aeternum stagno ' dixit ' vivatis in isto.' 64 METAMORPHOSES, VI. 313-400. Eveniunt optata deae. Juvat esse sub undis, 370 Et modo tota cava submergere membra palude, Nunc proferre caput, summo modo gurgite nare, Saepe super ripam stagni consistere, saepe In gelidos resilire lacus. Sed nunc quoque turpes Litibus exercent linguas, pulsoque pudore, 375 Quamvis sint sub aqua, sub aqua maledicere temptant. Vox quoque jam rauca est, inflataque colla tumescunt, Ipsaque dilatant patulos convicia rictus. Terga caput tangunt, colla intercepta videntur ; Spina viret ; venter, pars maxima corporis, albet : 380 Limosoque novae saliunt in gurgite ranae." Sic ubi nescio quis Lycia de gente virorum Rettulit exitium, Satyri reminiscitur alter, Quern Tritoniaca Latous harundine victum Adfecit poena. " Quid me mihi detrains ? " inquit : 385 " A ! piget, a ! non est," clamabat, " tibia tanti ! " Clamanti cutis est summos direpta per artus ; Nee quicquarn nisi vulnus erat : cruor undique manat, Detectique patent nervi, trepidaeque sine ulla Pelle micant venae ; salientia viscera possis 390 Et perlucentes numerare in pectore fibras. Ilium ruricolae, silvarum numina, Fauni Et satyri fratres et tunc quoque cams Olympus Et nymphae flerunt, et quisquis montibus illis Lanigerosque greges armentaque bucera pavit. 395 Fertilis immaduit, madefactaque terra caducas Concepit lacrimas ac venis perbibit imis : Quas ubi fecit aquam, vacuas emisit in auras. Inde pet ens rapidum ripis declivibus aequor Marsya nomen habet, Phrygiae liquidissimus amnis. 400 19. THE GOLDEN FLEECE. 65 19. The Golden Fleece. VII. 1-158. Jason goes in quest of the Golden Fleece, and, by Medea's help, triumphs over all obstacles, and afterward carries Medea with him from Iolcos. J » There is a good English version of the story in Mr. MorrisV " Life and Death of Jason." A/ \ v Jam que f return Minyae Pagasaea puppe secabant : /A Perpetuaque trahens inopem sub nocte senectam i Phineus visus erat, juvenesque Aquilone creati , Virgineas volucres miseri senis ore fugarant : Multaque perpessi claro sub Iasone tandem Contigerant rapidas limosi Phasidos undas : Dumque adeunt regem Phrixeaque vellera poscunt, Lexque datur Minyis magnorum horrenda laborum, Concipit interea validos Aeetias ignes : r^ Et luctata dm, postquam ratione furorem 10 Vincere non poterat, " f rustra, Medea, repugnas : Nescio quis deus obstat," ait ; " mirumque, nisi hoc est, Aut aliquid certe simile huic, quod amare vocatur. Nam cur jussa patris nimium mihi dura videntur ? Sunt quoque dura nimis. Our, quern modo denique vidi, Ne pereat, timeo ? quae tanti causa timoris ? Excute virgineo conceptas pectore flammae, Si potes, infelix ! si possem, sanior essem. Sed gravat invitam nova vis, aliudque cupido, Mens aliud suadet. Video meliora proboque, 20 Deteriora sequor. Quid in hospite, regia virgo, Ureris, et thalamos alieni concipis orbis ? Ilacc quoque terra potest, quod ames, dare. Vivat, an ille Occidat, in dis est. Yivat tamen : idque precari 6Q METAMORPHOSES, VII. 1-158. Vel sine amore licet. Quid enim commisit Iason ? 25 Quern, nisi crudelem, non tangat Iasonis aetas Et genus et virtus ? quern non, ut cetera desint, Ore niovere potest ? certe mea pectora movit. At nisi opem tulero, taurorum adflabitur igne, Concurretque suae segetis tellure creatis 30 Hostibus, aut avido dabitur fera praeda draconi. Hoc ego si patiar, turn me de tigride natam, Turn f errum et scopulos gestare in corde fatebor. Cur non et specto pereuntem, oculosque videndo Conscelero ? cur non tauros exhortor in ilium 35 Terrigenasque f eros insopitumque draconem ? Di meliora velint. Quamquam non ista precanda, Sed facienda mihi. Prodamne ego regna parentis, Atque ope nescio quis servabitur advena nostra, Ut per me sospes sine me det lintea ventis, 40 Virque sit alterius, poenae Medea relinquar? Si facere hoc, aliamve potest praeponere nobis, Occidat ingratus. Sed non is vultus in illo, Non ea nobilitas animo est, ea gratia formae, Ut timeam fraudem meritique oblivia nostri. 45 Et dabit ante fid em. Cogamque in foedera testes Esse deos. Quid tuta times ? accingere et omnem Pelle moram : tibi se semper debebit Iason, Te face sollemni junget sibi, perque Pelasgas ^ Servatrix urbes matrum celebrabere turba. ~Ji 50 Ergo ego germanam fratremque patremque deosque Et natale solum, ventis ablata, relinquam ? Nempe pater saevus, nempe est mea barbara tellus, Frater adhuc infans, stant mecum vota sororis : Maximus intra me deus est. Non magna relinquam : 55 Magna sequar : titulum servatae pubis Achivae, 19. THE GOLDEN FLEECE. 67 Notitiamque loci melioris, et oppida, quorum Hie quoque f ama viget, cultusque artesque locorum ; Quemque ego cum rebus, quas totus possidet orbis, Aesoniden mutasse velim, quo conjuge felix GO Et dis cara ferar et vertice sidera tangam. Quid, quod nescio qui mediis incurrere in undis Dicuntur montes, ratibusque inimica Charybdis Nunc sorbere f return, nunc reddere, cinctaque saevis Scylla rapax canibus Siculo latrare prof undo ? 65 Nempe tenens quod amo, gremioque in Iasonis haerens Per freta longa ferar. Nihil ilium amplexa verebor; Aut, siquid metuam, metuam de conjuge solo. Conjugiumne putas, speciosaque nomina culpae Imponis, Medea, tuae ? quin aspice, quantum TO Aggrediare nefas, et dum licet, en 2 uge crimen." Dixit : et ante oculos rectum pietasque pudorque Constiterant, et victa dabat jam terga Cupido. Ibat ad antiquas Hecates Persei'dos aras, Quas nemus umbrosum secretaque silva tegebat. 75 Et jam f ortis erat, pulsusque recesserat ardor : Cum videt Aesoniden, extinctaque flamma revixit. Erubuere genae, totoque recanduit ore, Utque solet ventis alimenta assumere, quaeque Parva sub inducta latuit scintilla favilla, 80 Crescere et in veteres agitata resurgere vires, Sic jam lentus amor, jam quern languere putares, Ut vidit juvenem, specie praesentis inarsit. Et casu solito f ormosior Aesone natus Ilia luce f uit : posses ignoscere amanti. 85 Spectat, et in vultu veluti turn denique viso Lumina fixa tenet, nee se mortalia demens Ora videre putat, nee se declinat ab illo. 68 METAMORPHOSES, VII. 1-158. Ut vero coepitque loqui dextramque prehendit Hospes, et auxilium summissa voce rogavit, 90 Promisitquo torum, lacrimis ait ilia profusis : " Quid faciam, video : nee me ignorantia veri Decipiet, sed amor. Servabere munere nostro : Servatus promissa dato.V Per sacra triformis Ille deae, lucoque foret quod numen in illo, 95 Perque patrem soceri cernentem cuncta f uturi, Eventusque suos et tanta pericula jurat. Creditus accepit cantatas protinus herbas, Edidicitque usum, laetusque in tesca recessit. Postera depulerat stellas aurora micantes : 100 Convenient populi sacrum Mavortis in arvum, Consistuntque jugis. Medio rex ipse resedit Agmine pnrpureus sceptroqne insignis eburno. Ecce adamantAs vulcanum naribus efflant Aeripedes tauri, tactaeque vaporibus lierbae 105 Ardent ; utque solent pleni resonare camini, Aut ubi terrena silices f ornace soluti Concipiunt ignem liquidarum aspergine aquarum : Pectora sic intus clausas volventia flammas Gutturaque nsta sonant. Tamen illis Aesone natus 110 Obvius it. Yertere truces venientis ad ora Terribiles vultus praefixaque cornua ferro, Pulvereumque solum pede pulsavere bisulco, Eumificisqne locnm mugitibns impleverunt. Deriguere metu Minyae. S libit ille, nee ignes 115 Sentit anlielatos — tantum medicamina possunt — Pendulaque andaci mulcet palearia dextra, Suppositosque jngo pondus grave cogit aratri Ducere et insuetum ferro proscindere campum. Mirantur Colchi : Minyae clamoribns augent 120 19. THE GOLDEN FLEECE. 69 Adiciuntque animos. Galea turn sumit aena v Vipereos dentes, et aratos spargit in agros. -^ ^ Semina mollit humus valido praetincta veneno, Et crescunt fiuntque sati nova corpora dentes. Utque hominis speciem materna sumit in alvo, 125 Perque suos intus numeros componitur infans, Nee nisi maturus communes exit in auras : Sic ubi visceribus gravidae telluris imago Effecta est hominis, f eto consurgit in arvo ; Quodque magis mirum est, simul edita concutit arma. 130 , Quos ubi viderunt praeacutae cuspidis hastas In caput Haemonii juvenis torquere parantes, Demisere metu vultumque animumque Pelasgi. Ipsa quoque extimuit, quae tutum fecerat ilium, Utque peti vidit juvenem tot ab hostibus unum, 135 Palluit et subito sine sanguine frigida sedit ; Neve parum valeant a se data gramina, carmen Auxiliare canit, secretasque advocat artes. Ille gravem medios silicem jaculatus in hostes A se depulsum Martem convertit in ipsos. 140 Terrigenae pereunt per mutua vulnera fratres, Civilique cadunt acie. Gratantur Achivi, Victoremque tenent avidisque amplexibus haerent. Tu quoque victorem complecti, barbara, velles ; Obstitk incepto pudor. At complexa fuisses ; 145 Sed te, ne faceres, tenuit reverentia famae. Quod licet, aspectu tacito laetaris, agisque Carminibus grates et dis auctoribus horum. Pervigilem superest herbis sopire draconem. Qui crista linguisque tribus praesignis et uncis 150 Dentibus horrendus custos erat arboris aureae. llunc postquam sparsit Lethaei gramine suci 70 METAMORPHOSES, VIII. 183-259. Verbaque ter dixit placidos facientia somnos, Quae mare turbatum, quae concita flumina sistunt, Somnus in ignotos oculos sibi venit, et auro 155 Heros Aesonius potitur, spolioque superbus Muneris auctorem secum, spolia altera, portans Victor Iolciacos tetigit cum conjuge portus. 20. The Death of Icarus. VIII. 183-259. Daedalus had fled from Athens to Crete, where he built the labyrinth for Minos. Kept now against his will by Minos, he flies across the sea ; his son Icarus, who flies with him, falls into the sea. Daedalus interea Creten longumque perosus Exilium tactusque loci natalis amore, Clausus erat pelago. " Terras licet " inquit " et undas 185 Obstruat : at caelum certe patet ; ibimus iliac. Omnia possideat, non possidet aera Minos." Dixit, et ignotas animum dimittit in artes, Naturamque no vat. Nam ponit in ordine pennas, A minima coeptas, longam breviore sequenti, 190 Ut clivo crevisse putes : sic rustica quondam Fistula disparibus paulatim surgit avenis. Turn lino medias et ceris alligat imas, Atque ita compositas parvo curvamine flectit, Ut veras imitetur aves. Puer Icarus una 195 Stabat et, ignarus sua se tractare pericla, Ore renidenti modo, quas vaga moverat aura, Captabat plumas, flavam modo pollice ceram Mollibat, lusuque suo mirabile patris Impediebat opus. Postquam manus ultima coeptis 200 20. THE DEATH OF ICARUS. 71 Imposita est, geminas opifex libravit in alas Ipse suum corpus, motaque pependit in aura. Instruit et natum, " medio " que " ut limite curras, Icare," ait " moneo, ne, si demissior ibis, Unda gravet pennas, si celsior, ignis adurat. 205 Inter utrumque vola. Nee te spectare Booten Aut Helicen jubeo strict unique Orionis ensem : Me duce carpe viam." Pariter praecepta volandi Tradit et ignotas umeris accommodat alas. Inter opus monitusque genae maduere seniles, 210 Et patriae tremuere manus. Dedit oscula nato Non iterum repetenda suo, pennisque levatus Ante volat, comitique timet, velut ales, ab alto Quae teneram prolem produxit in aera nido ; Hortaturque sequi, damnosasque erudit artes, 215 Et mo vet ipse suas et nati respicit alas. IIos aliquis tremula dum captat liarundine pisces. Aut pastor baculo stivave innixus arator Yidit et obstipuit, quique aethera carpere possent, Credidit esse deos. Et jam Junonia laeva 220 Parte Samos fuerat Delosque Parosque relictae, Dextra Lebintlius erat fecundaque melle Calymne, Cum puer audaci coepit gaudere volatu, Deseruitque ducem caelique cupidine tractus Altius egit iter. Eapidi vicinia solis -< 225 Mollit odoratas, pennarum vincula, ceras. Tabuerant cerae ; nudos quatit ille lacertos, Remigioque carens non ullas percipit auras, Oraque caerulea patrium clamantia nomen Excipiuntur aqua : quae nomen traxit ab illo, 230 At pater infelix, nee jam pater, " Icare," dixit, " Icare," dixit " ubi es ? qua te regione requiram ? " 72 METAMORPHOSES, VIII. 183-259. "Icare" dicebat, pennas aspexit in undis, Devovitque suas artes, corpusque sepulchro \ Condidit ; et tellus a nomine dicta sepulti. — ^ 235 Hunc miseri tumulo ponentem corpora nati Garrula ramosa prospexit ab ilice perdix, Et plausit pennis testataque gaudia cantu est : Unica tunc volucris, nee visa prioribus annis, Factaque nuper avis ; longum tibi, Daedale, crimen. 240 Namque huic tradiderat, fatorum ignara, docendam Progeniem germana suam, natalibus actis Bis pueruin senis, animi ad praecepta capacis. Ule etiam medio spinas in pisce notatas Traxit in exemplum, ferroque incidit acuto 245 Perpetuos dentes et serrae repperit nsum. Primus et ex uno duo ferrea braccliia nodo Vinxit, ut aequali spatio distantibus illis Altera pars staret, pars altera duceret orbem. Daedalus invidit, sacraque ex arce Minervae 250 Praecipitem misit, lapsum mentitus. At ilium Quae fa vet ingeniis, excepit Pallas, avemque Reddidit, et medio velavit in aere pennis. Sed vigor ingenii quondam velocis in alas Inque pedes abiit : nomen quod et ante, remansit. 255 ISTon tamen haec alte volucris sua corpora tollit, Nee facit in ramis altoque cacumine nidos ; Propter liumum volitat, ponitque in saepibus ova, Antiquique memor metuit sublimia casus. 21. PHILEMON AND BAUCIS. 73 21. Philemon and Baucis. VIII. 616-724. Philemon and Baucis, an aged couple in Phrygia, entertain Jupiter and Mercury, though they are " strangers " to them; and they find that "they have thereby entertained" gods "un- awares." Obstipuere omnes, nee talia dicta probarunt ; Ante omnesque Lelex, animo maturus et aevo, Sic ait : " immensa est finemque potentia caeli Non habet, et quicquid superi voluere, peractum est. Quoque minus dubites, tiliae contermina quercus 620 Collibus est Phrygiis, modico circumdata muro : Ipse locum vidi ; nam me Pelopeia Pittheus Misit in arva, suo quondam regnata parenti. Haud procnl hinc stagnum est, tell us habitabilis olim, Nunc celebres mergis fulicisque palustribus undae. 625 Juppiter hue specie mortali, cumque parente Venit Atlantiades positis caducifer alis. Mille domos adiere, locum requiemque petentes : Mille domos clausere serae. Tamen una recepit, Parva quidem, stipulis et canna tecta palustri : 630 Sed pia Baucis anus parilique aetate Philemon Ilia sunt annis juncti juvenalibus, ilia Consenuere casa ; paupertatemque f atendo V Effecere levem nee iniqua mente ferendo. O Nee refert, dominos illic, famulosne requiras : 635 Tota domus duo sunt, idem parentque jubentque. Ergo ubi caelicolae placitos tetigere penates, Summissoque humiles intrarunt vertice postes, Membra senex posito jussit relevare sedili, 5 .74 METAMORPHOSES, VIII. 616-724. Quo superinjecit textum rude sedula Baucis. 640 Inde foco tepidum cinerem dimovit et ignes Suscitat hesternos f oliisque et cortice sicco ISTutrit et ad flammas anima producit anili ; Multifidasque faces ramaliaque arida tecto Detulit et minuit, parvoque admovit aeno. 645 Quodque suus conjunx riguo collegerat horto, Truncat holus foliis. Furca levat ille bicorni Sordida terga suis nigro pendentia tigno, Servatoque diu resecat de tergore partem Exiguam, sectamque domat f erven tibus undis. 650 Interea medias fallunt sermonibus boras, Concutiuntque torum de molli fluminis ulva 655 Impositum lecto, sponda pedibusque salignis. Vestibus hunc velant, quas non nisi tempore festo Sternere consuerant : sed et haec vilisque vetusque Vestis erat, lecto non indignanda saligno. Accubuere dei. Mensam succincta tremensque 660 Ponit anus ; mensae sed erat pes tertius inpar : Testa parem fecit. Quae postquam subdita clivum Sustulit, aequatam mentae tersere virentes. Ponitur hie bicolor sincerae baca Minervae, Conditaque in liquida corna autumnalia faece, 665 Intibaque et radix et lactis massa coacti, Ovaque non acri leviter versata fa villa, Omnia fictilibus. Post haec caelatus eodem Sistitur argento crater f abricataque fago Pocula, qua cava sunt, flaventibus illita ceris. 670 Parva mora est, epulasque foci misere calentes, Kec longae rursus referuntur vina senectae, Dantque locum mensis paulum seducta secundis. Hie nux, hie mixta est rugosis carica palmis ' ) 21. PHILEMON AND BAUCIS. 75 Prunaque et in patulis redolentia mala canistris 675 Et de purpureis collectae vitibus uvae. Candidus in medio favus est. Super omnia vultus Accessere boni nee iners pauperque voluntas. Interea totiens haustum cratera repleri Sponte sua, per seque vident succrescere vina : G80 Attoniti novitate pavent, manibusque supinis Concipiunt Baucisque preces timidusque Philemon, Et veniam dapibus nullisque paratibus orant. Unicus anser erat, minimae custodia villae, Quern dis hospitibus domini mactare parabant. 685 Ille celer penna tardos aetate fatigat, Eluditque diu, tandemque est visus ad ipsos Confugisse deos. Superi vetuere necari : 'Di ' que 'sumus, meritasque luet vicinia poenas Impia ' dixerunt ; i vobis immunibus liujus 690 Esse mali dabitur ; modo vestra relinquite tecta, Ac nostros comitate gradus et in ardua montis Ite simul.' Parent ambo, baculisque levati Nituntur longo vestigia ponere clivo. Tantum aberant summo, quantum semel ire sagitta 695 Missa potest : flexere oculos, et mersa palude Cetera prospiciunt, tantum sua tecta manere. Dumque ea mirantur, dum deflent fata suorum, Ilia vetus, dominis etiam casa parva duobus Vertitur in templum : f ureas subiere columnae, 700 Stramina flavescunt aurataque tecta videntur, Caelataeque fores, adopertaque marmore tellus. Talia turn placido Saturnius edidit ore : ' Dicite, juste senex et femina conjuge justo Digna, quid optetis.' Cum Baucide pauca locutus, 705 Judicium superis aperit commune Philemon : 76 METAMOEPHOSES, IX. 1-97. 1 Esse sacerdotes delubraque vestra tueri Poscimus ; et quoniam Concordes egimus annos, Auferat hora duos eadem, nee conjugis unquam Busta meae videam, neu sim tumulandus ab ilia.' 710 Vota fides sequitur. Templi tutela f uere, Donee vita data est. Annis aevoque soluti ^ /i Ante gradus sacros cum starent forte, locique Narrarent casus, frondere Philemona Baucis, Baucida conspexit senior frondere Philemon. 715 Jamque super geminos crescente cacumine vultus Mutua, dum licuit, reddebant dicta ' vale ' que i O conjunx ' dixere simul, simul abdita texit Ora frutex. Ostendit adhuc Thymbreius illic Incola de gemino vicinos corpore truncos. 720 Haec mihi non vani, neque erat cur fallere vellent, Narravere senes. Equidem pendentia vidi Serta super ramos, ponensque recentia dixi, i Cura pii dis sunt, et qui coluere, coluntur.' " 22. The "Wooing of Deianira. IX. 1-97. The river-god Achelous tells how Hercules contended with him for the hand of Deianira, and how Hercules defeated him and won the prize. Quae gemitus truncaeque deo Neptunius heros Causa rogat frontis. Cum sic Calydonius amnis Coepit, inornatos redimitus harundine crines : M Triste petis munus. Quis enim sua proelia victus Commemorare velit ? Keferam tamen ordine. Nee tarn 5 Turpe fuit vinci, quam contendisse decorum est ; Magnaque dat nobis tantus solacia victor. 22. THE WOOING OF DEIANIRA. 77 Nomine siqua suo tandem pervenit ad aures Deianira tuas — quondam pulcherrima virgo Multorumque fuit spes invidiosa procorum. 10 Cum quibus ut soceri domus est intrata petiti, ' Accipe me generum,' dixi l Parthaone nate : ' Dixit et Alcides : alii cessere duobus. Ille Jovem socerum dare se, famamque laborum, Et superata suae referebat jussa novercae. 15 Contra ego ' turpe deum mortali cedere : ' dixi — Nondum erat ille deus — ' regem me cernis aquarum Cursibus obliquis inter tua regna fluentum. Nee gener externis liospes tibi missus ab oris, Sed popularis ero et rerum pars una tuarum. 20 Tantum ne noceat, quod me nee regia Juno Odit, et omnis abest jussorum poena laborum.' Talia dicentem jamdudum. lumine torvo 27 Spectat, et accensae non fortiter imperat irae, Verbaque tot reddit : ' melior mihi dextera lingua. Dummodo pugnando superem, tu vinee loquendo,' 30 Congrediturque ferox. Puduit modo magna locutum Cedere : rejeci viridem de corpore vestem, Bracchiaque opposui, tenuique a pectore varas In statione manus et pugnae membra paravi. Ille cavis liausto spargit me pulvere palmis, 35 Inque vicem f ulvae tactu flavescit harenae. Et modo cervicem, modo crura micantia captat, Aut captare putes, omnique a parte lacessit. Me mea def endit gravitas : f rustraque petebar ; Haud secus ac moles, magno quam murmure fluctus 40 Oppugnant ; manet ilia, suoque est pond ere tuta. Digredimur paulum, rursusque ad bella coimus, Inque gradu stetimus, certi non cedere ; eratque 78 METAMORPHOSES, IX. 1-97. Cum pede pes junctus, totoque ego pectore pronus Et digitos digitis et frontem fronte premebam. 45 Non aliter vidi fortes concurrere tauros, Cum pretium pugnae toto nitidissima saltu Expetitur con junx : spectant armenta paventque ISTescia, quern maneat tanti victoria regni. Ter sine profectu voluit nitentia contra 50 Eeicere Alcides a se mea pectora : quarto Excutit amplexus, adductaque bracchia solvit, Impulsumque manu — certum est mihi vera fateri — Protinus avertit, tergoque onerosus inliaesit. Siqua fides, — neque enim ficta mihi gloria voce 55 Quaeritur — imposito pressus mihi monte videbar. Vix tamen inserui sudore fluentia multo Bracchia, vix solvi duros a pectore nexus. Instat anhelanti, prohibetque resumere vires, Et cervice mea potitur. Turn denique tellus 60 Pressa genu nostro est, et harenas ore momordi. Inferior virtute, meas divertor ad artes, Elaborque viro longum format us in anguem. Qui postquam fiexos sinuavi corpus in orbes, Cumque fero movi linguam stridore bisulcam, 65 Risit, et illudens nostras Tirynthius artes i Cunarum labor est angues superare mearum,' Dixit ' et ut vincas alios, Acheloe, dracones, Pars quota Lernaeae serpens eris unus echidnae ? Yulneribus fecunda suis erat ilia, nee ullum TO De centum numero caput est impune recisum, Quin gemino cervix herede valentior esset. Hanc ego ramosam natis c caede colubris Crescentemque malo clomui, vetuique renasci. Quid fore te credas, falsum qui versus in aaguem T5 23. THE DEATH OF HERCULES. 79 Arma aliena moves ? quem forma precaria celat % ' Dixerat, et summo digitorum vincula collo Inicit : angebar, ceu guttura forcipe pressus, Pollicibusque meas pugnabam evellere fauces. Sic quoque devicto restabat tertia tauri 80 Forma tnicis : tauro mutatus membra rebello. Induit ille toris a laeva parte lacertos, Admissumque trahens sequitur, depressaque dura Cornua figit humo, meque alta sternit harena. Nee satis hoc fuerat : rigidum f era dextera cornu 85 Dum tenet, infregit, truncaque a fronte revellit. Naides hoc, pomis et odoro flore repletum, Sacrarunt ; divesque meo Bona Copia cornu est." Dixerat : et Nymphe ritu succincta Dianae, Una ministrarum, fusis utrimque capillis, 90 Incessit totumque tulit praedivite cornu Autumnum et mensas, felicia poma, secundas. Lux subit ; et primo feriente cacumina sole Discedunt juvenes : neque enim, dum flumina pacem Et placidos habeant lapsus, totaeque residant, 95 Opperiuntur, aquae. Vultus Achelous agrestes Et lacerum cornu mediis caput abdidit undis. 23. The Death of Hercules. IX. 134-272. u As when Alcides, from Oechalia crown'd With conquest, felt the envenomM robe, and tore Through pain up by the roots Thessalian pines ; And Lichas from the top of Oeta threw Into the Euboic sea." — u Paradise Lost," II. 542-546. Longa fuit medii mora temporis : actaque magni ilerculis implerant terras odium que novercae. 135 80 METAMOEPHOSES, IX. 134-272. Victor ab Oechalia Cenaeo sacra parabat Vota Jovi, cum fama loquax praecessit ad aures, Deianira, tuas, quae veris addere falsa Gaudet, et e minimo sua per mendacia crescit, Amphitryoniaden Ioles ardore teneri. 140 Credit amans, venerisque novae perterrita fama Indulsit primo lacrimis, fiendoque dolorem Diffudit miseranda suum : mox deinde " quid autem Flemus ? M ait " paelex lacrimis laetabitur istis. Quae quoniam adveniet, properandum aliquidque no- vandum est, 145 Dum licet, et nondum thalamos tenet altera nostros. Conquerar, an sileam ? repetam Calydona, morerne ? Excedam tectis? an, si nihil amplius, obstem? Quid si me, Meleagre, tuam mem or esse sororem Forte paro f acinus, quantumque injuria possit 150 Femineusque dolor, jugulata paelice testor ? " Incursus animus varios habet : omnibus illis Praetulit imbutam Kesseo sanguine vestem Mittere, quae vires defecto reddat amori. Ignaroque Lichae, quid tradat, nescia, luctus 155 Ipsa suos tradit, blandisque miserrima verbis, Dona det ilia viro, mandat. Capit inscius heros, Induiturque umeris Lernaeae viru& echidnae. Tura dabat primis et verba precantia flammis, Yinaque marmoreas patera fundebat in aras : 160 Incaluit vis ilia mali, resolutaque flammis Herculeos abiit late diffusa per artus. Dum potuit, solita gemitum virtute repressit. Yicta malis postquam est patientia, reppulit aras, Implevitque suis nemorosum vocibus Oeten. 165 Nee mora, letiferam conatur scindere vestem : 23. THE DEATH OF HERCULES. 81 Qua trahitur, trahit ilia cutem, foedumqne relatu, Aut haeret membris frustra temptata revelli, Aut laceros artus et grandia detegit ossa. Ipse cruor, gelido ceu quondam lammina candens 170 Tincta laciij stridit coquiturque ardente veneno. Nee modus est, sorbent avidae praecordia flammac, Caeruleusque fluit toto de corpore sudor, Ambustique sonant nervi ; caecaque medullis Tabe liquefactis tendens ad sidera palmas 175 " Cladibus," exclamat " Saturnia, pascere nostris : Pascere, et hanc pestem specta, crudelis, ab alto, Corque ferum satia ; vel si miserandus et hosti, Hoc est, si tibi sum, diris cruciatibus aegram Invisamque animam natamque laboribus aufer. 180 Mors mihi munus erit : decet haec dare dona novercam. Ergo ego f oedantem peregrino templa cruore Busirin domui ? saevoque alimenta parentis Antaeo eripui % nee me pastoris Hiberi Forma triplex, nee forma triplex tua,Cerbere,movit? 185 Vosne, manus, validi pressistis cornua tauri ? Vestrum opus Elis habet, vestrum Stymphalides undae, Partheniumque nemus ? yestra virtute relatus Thermodontiaco caelatus balteus auro, Pomaque ab insomni concustodita dracone ? 190 Nee mihi Centauri potuere resistere, nee mi Arcadiae vastator aper ? nee prof uit hydrae Crescere per damnum geminasque resumere vires ? Quid, cum Thracis equos humano sanguine pingues Plenaque corporibus laceris praesepia vidi, 195 Yisaque dejeci, dominumque ipsosque peremi ? His elisa jacet moles Nemeaea lacertis : Hac caelum cervice tuli. Defessa jubendo est 82 METAMORPHOSES, IX. 134-272. Saeva Jovis conjunx : ego sum indef essus agendo. Sed nova pestis adest, cui nee virtute resisti 200 ISTec telis armisque potest. Pulmonibus errat Ignis edax imis, perque omnes pascitnr artus. At valet Eurystheus ! et sunt, qui credere possint Esse deos ? " dixit, perque altum saucius Oeten Haud aliter graditur, quam si venabula taurus 205 Corpore fixa gerat, factique refugerit auctor. Saepe ilium gemitus edentem, saepe frementem, Saepe retemptantem totas refringere vestes Sternentemque trabes irascentemque videres Montibus aut patrio tendentem bracchia caelo. 210 Ecce Liehan trepidum latitantem rupe cavata Aspicit, utque dolor rabiem collegerat omnem, " Tune, Licha," dixit * f eralia dona dedisti ? Tune meae necis auctor eris ? " tremit ille, pavetque Pallidus, et timide verba excusantia dicit. 215 Dicentem genibusque manus adhibere parantem Corripit Alcides, et terque quaterque rotatum Mittit in Euboicas tormento fortius undas. Ille per aerias pendens induruit auras : TJtque f erunt imbres gelidis concrescere ventis, 220 Inde nives fieri, nivibus quoque molle rotatis Astringi et spissa glomerari grandine corpus, Sic ilium validis actum per inane lacertis Exsanguemque metu nee quicquam umoris habentem In rigidos versum silices prior edidit aetas. 225 Nunc quoque in Euboico scopulus brevis emicat alto Gurgite et humanae servat vestigia f ormae, Quern, quasi sensurum, nautae calcare verentur, Appellant que Liehan. At tu, Jovis inclita proles, Arboribus caesis, quas ardua gesserat Oete, 230 23. THE DEATn OF HERCULES. 83 Inque pyram structis arcum pharetramque capacem Regnaque visuras iterum Trojana sagittas Ferre jubes Poeante satum, quo flamma ministro Subdita ; dumque avidis comprenditur ignibus agger, Congeriem silvae Nemeaeo vellere summam 235 Sternis, et imposita clavae cervice recumbis, Haud alio vultu, quam si con viva jaceres Inter plena meri redimitus pocula sertis. Jamque valens et in omne latus diffusa sonabat, Securosque artus contemptoremque petebat 240 Flamma suum : timuere dei pro vindice terrae. Quos ita, sensit enim, laeto Saturnius ore Juppiter alloquitur : " nostra est timor iste voluptas, O superi, totoque libens mini pectore grator, Quod memoris populi dicor rectorque paterque, 245 Et mea progenies vestro quoque tuta favore est. Nam quam quam ipsius datur hoc immanibus actis, Obligor ipse tamen. Sed enim, ne pectora vano Fida metu paveant, istas despernite flammas ! Omnia qui vicit, vincet, quos cernitis, ignes ; 250 ISTec nisi materna vulcanum parte potentem Sentiet : aeternum est a me quod traxit, et expers Atque immune necis, nullaque domabile flamma. Idque ego defunctum terra caelestibus oris Accipiam, cunctisque meum laetabile factum 255 Dis fore confido. Siquis tamen Hercule, siquis Forte deo doliturus erit, data praemia nolet, Sed meruisse dari sciet, invitusque probabit." Assensere dei : conjunx quoque regia visa est Cetera non duro, duro tamen ultima vultu 260 Dicta tulisse Jovis, seque indoluisse notatam. Interea, quodcumque f uit populabile flammae, 84: METAMORPHOSES, X. 1-77. Mulciber abstulerat : nee cognoscenda remansit Herculis effigies, nee quicquam ab imagine ductum Matris habet, tantumque Jovis vestigia servat. 265 Utque novus serpens posita cum pelle senecta Luxuriare solet, squamaque virere recenti : Sic ubi mortales Tirynthius exuit artus, Parte sui meliore viget, majorque videri Coepit et augusta fieri gravitate verendus. 270 Quern pater omnipotens inter cava nubila raptum Quadrijugo curru radiantibus intulit astris. 24:. Orpheus and Eurydice. X. 1-77. "Such strains as would have won the ear Of Pluto, to have quite set free The half-regained Eurydice." Milton's "17 Allegro." Inde per immensum croceo velatus amictu Aethera digreditur, Ciconumque Hymenaeus ad oras Tendit, et Orphea nequiquam voce vocatur. Adfuit ille quidem, sed nee sollemnia verba Nee laetos vultus nee felix attulit omen. 5 Fax quoque, quam tenuit, lacrimoso stridula f umo TJsque fuit, nullosque invenit motibus ignes. Exitus auspicio gravior : nam nupta per herbas Dum nova naiadum turba comitata vagatur, Occidit in talum serpentis dente recepto. 10 Quam satis ad superas postquam Ehodope'ius auras Deflevit vates, ne non temptaret et umbras, Ad Styga Taenaria est ausus descendere porta : Perque leves populos simulacraque functa sepulcro 24. ORPHEUS AND EURYDICE. 85 Persephonen adiit inamoenaque regna tenentem 15 Umbrarum dominum, pulsisque ad earmina nervis Sic ait : " o positi sub terra numina mundi, In quern reccidimus, quicquid mortale creamur : Si licet, et falsi positis ambagibus oris Vera loqui sinitis, non hue, ut opaca viderem 20 Tartara, descendi ; nee uti villosa colubris Terna Medusaei vincirem guttura monstri : Causa viae conjunx, in quam calcata venenum Vipera diffudit, crescentesque abstulit annos. Posse pati volui, nee me temptasse negabo : 25 Vicit Amor. Supera deus hie bene notus in ora est : An sit et hie, dubito ; sed et hie tamen auguror gsse, Famaque si veteris non est mentita rapinae, [fcimoris, Yos quoque junxit Amor. Per ego haec l(5ca~plena Per Chaos hoc ingens vastique silentia regni, 30 Eurydices, oro, properata retexite fata. Omnia debentur vobis, paulumque morati Serius aut citius sedem properamus ad unam. Tendimus hue omnes, haec est domus ultima, vosque Humani generis longissima regna tenetis. 35 Haec quoque, cum justos matura peregerit annos, Juris erit vestri : pro munere poscimus usum. Quod si fata negant veniam pro conjuge, certum est . Nolle redire mihi : leto gaudete duorum." Talia dicentem nervosque ad verba moventem 40 Exsangues flebant animae : nee Tantalus undam Captavit refugam, stupuitque Ixionis orbis, Nee carpsere jecur volucres, urnisque vacarunt Belides, inque tuo sedisti, Sisyphe, saxo. Tunc primum lacrimis victarum carmine fama est 45 Eumenidum maduisse genas. Nee regia conjunx 86 METAMOEPHOSES, X. 1-77. Sustinet oranti, nee qui regit ima, negare : Eurydicenque vocant. Umbras erat ilia recentes Inter, et incessit passu de vulnere tardo. Hanc simul et legem Rhodope'ius accipit Orpheus, 50 Ne flectat retro sua lumina, donee Avernas Exierit valles ; aut irrita dona futura. Carpitur aeclivis per muta silentia trames, Arduus, obscurus, caligine densus opaca, Nee procul afuerunt telluris margine summae : 55 Hie, ne deficeret, metuens, avidusque videndi, Flexit amans oculos : et protinus ilia relapsa est, Bracchiaque intendens prendique et prendere certus Nil nisi cedentes infelix arripit auras. Jamque iterum moriens non est de conjuge quicquam Questa suo : quid enim nisi se quereretur amatam ? Supremumque vale, quod jam vix auribus ille Acciperet, dixit, revolutaque rursus eodem est. Non aliter stupuit gemina nece conjugis Orpheus, Quam tria qui timidus, medio portante catenas, 65 Colla canis vidit ; quern non payor ante reliquit, Quam natura prior, saxo per corpus oborto : Quique in se crimen traxit voluitque videri Olenos esse nocens, tuque, o confisa figurae, Infelix Lethaea, tuae, junctissima quondam 70 Pectora, nunc lapides, quos umida sustinet Ide. Orantem frustraque iterum transire volentem Portitor arcuerat ; septem tamen ille diebus Squalidus in ripa Cereris sine munere sedit : Cura dolorque animi lacrimaeque alimenta fuere. 75 Esse deos Erebi crudeles questus, in altam Se recipit Ehodopen pulsumque aquilonibus Haemum. 25. HYACINTIIUS. 87 25. Hyacinthus. X. 162-219. . . . "that sanguine flower, inscribed with woe." Milton's "Lycidas." Te quoque, Amyclide, posuisset in aethere Phoebus, Tristia si spatium ponendi fata dedissent. Qua licet, aeternus tamen es : quotiensque repellit Yer hiemem, Piscique Aries succedit aquoso, 165 Tu totiens oreris, viridique in caespite flores. Te mens ante omnes genitor dilexit, et orbe In medio positi caruerunt praeside Delphi, Dum dens Enrotan immunitamque freqnentat Sparten : nee citharae nee snnt in honore sagittae : 170 Immemor ipse sni non retia ferre recusat, Non tenuisse canes, non per juga montis iniqui Isse comes ; longaque alit assuetndine flammas. Jamqne fere medius Titan venientis et actae Noctis erat, spatioqne pari distabat utrimque : 175 Corpora veste levant, et suco pinguis olivi Splendescunt, latiqne inennt certamina disci. Quern prius aerias libratum Phoebus in auras Misit, et oppositas disjecit pondere nubes. Eeccidit in solidam longo post tempore terrain 180 Pondus, et exhibuit junctam cum viribus artem. Protinus imprudens actusque cupidine lusus Tollere Taenarides orbem properabat ; at ilium Dura repercusso subjecit verbere tellus In vultus, Hyaeinthe, tuos. Expalluit aeque 185 Quam puer, ipse deus, collapsosque excipit artus, Et modo te refovet, modo tristia vulnera siccat, 88 METAMOEPHOSES, X. 162-219. Nunc animam admotis fugientem sustinet lierbis. Nil prosunt artes ; erat immedicabile vulnus. Ut siquis violas riguove papaver in horto 190 Liliaque infringat, fulvis liaerentia lignis Marcida demittant subito caput ilia gravatum, Nee se sustineant, spectentque cacumine terram ; Sic vultus moriens jaeet, et defecta vigore Ipsa sibi est oneri cervix umeroque recumbit. 195 " Laberis, Oebalide, prima fraudate juventa," Phoebus ait " videoque tuum, mea crimina, vulnus. Tu dolor es facinusque meum : mea dextera leto Inscribenda tuo est ! ego sum tibi funeris auctor. Quae mea culpa tamen ? nisi si lusisse vocari 200 Culpa potest, nisi culpa potest et amasse vocari. Atque utinam merito vitam, tecumque liceret Keddere ! quod quoniam f atali lege tenemur, Semper eris mecum, memorique haerebis in ore. Te lyra pulsa manu, te carmina nostra sonabunt : 205 Flosque novus scripto gemitus imitabere nostros. Tempus et illud erit, quo se f ortissimus heros Addat in hunc florem, folioque legatur eodem." Talia dum vero memorantur Apollinis ore, Ecce cruor, qui fusus humo signaverat herbas, 210 Desinit esse cruor, Tyrioque nitentior ostro Flos oritur, formamque capit quam lilia, si non Purpureus color his, argenteus esset in illis. Non satis hoc Phoebo est — is enim fuit auctor honoris — Ipse suos gemitus foliis inscribit, et AI AI 215 Flos habet inscriptum, funestaque littera ducta est. Nee genuisse pudet Sparten Hyacinthon, honorque Durat in hoc aevi, celebrandaque more priorum Annua praelata redeunt Hyacinthia pompa. 26. ATALANTA'S RACE. 89 26. Atalanta's Kace. X. 560-680. Venus tells Adonis the story of the beautiful and fleet-footed Atalanta, who would marry no suitor who could not vanquish her in a race. At last Hippomenes outruns her and wins the prize. This story, too, is told in English verse by Mr. Morris, in his 11 Earthly Paradise," vol. i. " Forsitan audieris aliquam certamine cursus 560 Yeloces superasse viros. Non f abula rumor Ille f uit ; superabat enim ; nee dicere posses, Laude pedum, formaene bono praestantior esset. Scitanti deus liuic de conjuge ' conjuge ' dixit ' Nil opus est, Atalanta, tibi : fuge con jugis usum. 565 Nee tamen effugies, teque ipsa viva carebis.' Territa sorte dei per opacas innuba silvas Yivit, et instantem turbam violenta procorum Condicione f ugat, nee ? sum potiunda, nisi ' inquit * Victa prius cursu ; pedibus contendite mecum : 570 Praemia veloci conjunx thalamique dabuntur ; Mors pretium tardis. Ea lex certaminis esto.' Ilia quidem immitis : sed tanta potentia f ormae est, Venit ad hanc legem temeraria turba procorum. Sederat Hippomenes cursus spectator iniqui, 5Y5 Et ' petitur cuiquam per tanta pericula conjunx ? ' Dixerat, ac nimios juvenum damnarat amores. Ut faciem et posito corpus velamine vidit, Quale meum, vel quale tuum, si femina fias, Obstipuit, tollensque manus 'ignoscite,' dixit 580 'Quos modo culpavi. Nondum mihi praemia nota, Quae peteretis, erant.' Laudando concipit ignes, 90 METAMORPHOSES, X. 560-680. Et, ne quis juvenum currat velocius, optat Invidiaque timet. ' Sed cur certaminis hujus Intemptata mihi fortuna relinquitur ? ' inquit 585 ' Audentes deus ipse juvat.' Dum talia secum Exigit Hippomenes, passu volat alite virgo. Quae quamquam Scythica non setius ire sagitta Aonio visa est juveni, tamen ille decorem Miratur magis. Et cursus facit ille decorem. 590 Dum notat haec hospes, decursa novissima meta est, 597 Et tegitur festa victrix Atalanta corona. Dant gemitum victi, penduntque ex foedere poenas. Non tamen eventu juvenis deterritus horum 600 Constitit in medio, vultuque in virgine n'xo ' Quid facilem titulum superando quaeris inertes ? Mecum confer ! ' ait ' seu me fortuna potentem Fecerit, a tanto non indignabere vinci. Namque mihi genitor Megareus Onchestius : illi 605 Est Neptunus avus : pronepos ego regis aquarum. Nee virtus citra genus est : seu vincar, habebis Hippomene victo magnum et memorabile nomen.' Talia dicentem molli Schoeneia vultu Aspicit, et dubitat, superari an vincere malit. 610 Atque ita £ quis deus hunc formosis' inquit ^iniquus Perdere vult, caraeque jubet discrimine vitae Conjugium petere lioc ? non sum, me judice, tanti. Nee forma tangor, — poteram tamen hac quoque tangi — Sed quod adhuc puer est. Non me movet ipse, sed aetas. Quid, quod inest virtus et mens interrita leti ? Quid, quod ab aequorea numeratur origine quartus? Quid, quod amat, tantique putat conubia nostra, Ut pereat, si me f ors illi dura negarit ? Dum licet, hospes, abi, thalamosque relinque cruentos. 26. ATALANTA'S RACE. 91 Conjugium crudele meum est. Tibi nubere nulla Nolet ; et optari potes a sapiente puella. Cur tamen est mihi cura tui, tot jam ante peremptis ? Viderit ! intereat, quoniam tot caede procorum Admonitus non est, agiturque in taedia vitae. 625 Occidet hie igitur, voluit quia vivere mecum, Indignamque necem pretium patietur amoris ? Non erit invidiae victoria nostra ferendae. Sed non culpa mea est. Utinam desistere velles ! Aut, quoniam es demens, utinam velocior esses ! 630 At quam virgineus puerili vultus in ore est ! A ! miser Hippomene, nollem tibi visa fuissem ! Yivere dignus eras. Quod si felicior essem, Nee mihi conjugium fata importuna negarent, Unus eras, cum quo sociare cubilia vellem.' 635 Dixerat : utque rudis, primoque Cupidine tacta, Quid facit, ignorans, amat et non sentit amorem. Jam solitos poscunt cursus populusque paterque : Cum me sollicita proles Neptunia voce Invocat Hippomenes, ' Cytherea ' que ' comprecor, ausis Adsit' ait 'nostris et quos dedit, adjuvet ignes.' Detulit aura preces ad me non invida blandas ; Motaque sum, fateor. Nee opis mora longa dabatur. Est ager, indigenae Tamasenum nomine dicunt, Telluris Cypriae pars optima, quam mihi prisci 645 Sacravere senes, templisque accedere dotem Hanc jussere meis. Medio nitet arbor in arvo, Fulva comam, fulvo ramis crepitantibus auro. Hinc tria forte mea veniens decerpta ferebam Aurea poma manu : nullique videnda nisi ipsi 650 Hippomenen adii, docuique, quis usus in illis. Signa tubae dederant, cum carcere pronus uterque 92 METAMORPHOSES, X. 560-680. Emicat,»et summam celeri pede libat harenam. Posse putes illos sicco freta radere passu, Et segetis canae stantes percurrere aristas. 655 Adiciunt animos juveni clamorque favorque, Verbaque dicentum \ nunc, nunc incumbere tempus, Hippomene, propera ! nunc viribus utere totis. Pelle in oram, vinces : ' dubium, Megareius heros Gaudeat, an virgo magis his Schoeneia dictis. 660 O quotiens, cum jam posset transire, morata est, Spectatosque diu vultus in vita reliquit ! Aridus e lasso veniebat anhelitus ore, Metaque erat longe. Turn denique de tribus unum Fetibus arboreis proles Neptunia misit. 665 Obstipuit virgo, nitidique cupidine pomi Declinat cursus, aurumque volubile tollit : Praeterit Hippomenes : resonant spectacula plausu. Ilia moram celeri cessataque tempora cursu Corrigit, atque iterum juvenem post terga relinquit. 670 Et rursus pomi jactu remorata secundi, Consequitur transitque virum. Pars ultima cursus Pestabat. ' Nunc' inquit ' ades, dea muneris auctor ! ' Inque latus campi, quo tardius ilia rediret, Jecit ab obliquo nitidum juvenaliter aurum. 675 An peteret, virgo visa est dubitare : coegi Tollere, et adjeci sublato pondera malo, Impediique oneris pariter gravitate moraque. Neve meus sermo cursu sit tardior ipso, Praeterita est virgo : duxit sua praemia victor." 680 27. THE DEATH OF ORPHEUS. 93 27. Toe Death of Orpheus. XI. 1-84. " Whom universal Nature did lament, When, by the rout that made the hideous roar, His gory visage down the stream was sent, Down the swift Hebrus to the Lesbian shore." Milton's "Lycidas." Carmine dum tali silvas animosque f erarnm Thre'icius vates et saxa sequentia ducit, Ecce nurus Ciconum, tectae lymphata ferinis Pectora velleribus, tumuli de vertice cernunt Orphea percussis sociantem carmina nervis. 5 E quibus una, leves jactato crine per auras, " En," ait " en hie est nostri contemptor ! " et hastam Yatis Apollinei vocalia misit in ora, Quae f oliis praesuta notam sine vulnere fecit. Alterius telum lapis est, qui missus in ipso 10 Aere concentu victus vocisque lyraeque est, Ac veluti supplex pro tarn furialibus ausis V Ante pedes jacuit. Sed enim temeraria crescunt\ Bella, modusque abiit, insanaque regnat Erinys. 3 Cunctaque tela forent cantu mollita : sed ingens 15 Clamor et infracto Berecyntia tibia cornu Tympanaque et plausus et Bacchei ululatus Obstrepuere sono citliarae. Turn denique saxa Non exauditi rubuerunt sanguine vatis. Ac primum attonitas etiamnum voce canentis 20 Innumeras volucres anguesque agmenque ferarum Maenades Orpliei titulum rapuere triumphi. Inde cruentatis vertuntur in Orphea dextris 94 METAMOKPHOSES, XI. 1-84. Et coeunt ut aves, si quando luce vagantem Noctis avem cernunt. Structoque utrimque theatro 25 Ceu matutina cervus periturus harena Praeda canum est, vatemque petunt et fronde virentes Coniciunt thyrsos, non liaec in munera faetos. Hae glaebas, illae direptos arbore ramos, Pars torquent silices. Neu desint tela furori, 30 Forte boves presso subigebant vomere terram, Nee procul liinc multo fructum sudore parantes Dura lacertosi fodiebant arva coloni. Agmine qui viso fugiunt, operisque relinquunt Anna sui ; vacuosque jacent dispersa per agros 35 Sarculaque rastrique graves longique ligones. Quae postquam rapuere ferae, cornuque minaces Divulsere boves, ad vatis fata recurrunt, Tendentemque manus atque illo tempore primum Irrita dicentem nee quicquam voce moventem 40 Sacrilegae perimunt ; perque os, pro Juppiter ! illud Auditum saxis intellectumque f erarum Sensibus in ventos anima exbalata recessit. Te maestae volucres, Orpheu, te turba ferarum, Te rigidi silices, te carmina saepe secutae 45 Fleverunt silvae : positis te f rondnSus arbos Tonsa comam luxit. Lacrimis quoque flumina dicunt Increvisse suis : obstrusaque carbasa pullo JNTaides et Dryades passosque babuere capillos. Membra jacent di versa ,locis. Caput, Hebre, lyramque Excipis : et — mirum ! — medio dum labitur amne, Flebile nescio quid queritur lyra, flebile lingua Murmurat exanimis, respondent flebile ripae. Jamque mare invectae flumen populare relinquunt, Et Methymnaeae potiuntur litore Lesbi. 55 27. THE DEATH OF ORPHEUS. 95 Hie ferns expositum peregrinis anguis harenis Os petit et sparsos stillanti rore capillos. Tandem Phoebus adest, morsusque inferre parantem Arcet, et in lapidem rictns serpentis apertos Congelat, et patulos, nt erant, indnrat hiatus. 60 Umbra snbit terras, et quae loca viderat ante, Cuncta recognoscit : quaerensque per arva piorum Invenit Eurydicen, cupidisque amplectitur ulnis. Hie modo conjunctis spatiantur passibus ambo, Nunc praecedentem sequitur, nunc praevius anteit, 65 Euiydicenque suam jam tuto respicit Orpheus. Non impune tamen scelus hoc sinit esse Lyaeus : Amissoque dolens sacrorum vate suorum, Protinus in silvis matres Edonidas omnes, Quae videre nefas, torta radice ligavit. 70 Quippe pedum digitos, in quantum quaeque secuta est, Traxit, et in solidam detrusit acumina terram. Utque suum laqueis, quos callidus abdidit auceps, Crus ubi commisit volucris, sensitque teneri, Plangitur, ac trepidans astringit vincula motu j 75 Sic, ut quaeque solo defixa cohaeserat harum, Exsternata f ugam f rustra temptabat : at illam Lenta tenet radix, exsultantemque coercet. Dumque ubi sint digiti, dum pes ubi, quaerit, et ungues, Aspicit in teretes lignum succedere suras. 80 Et conata femur maerenti plangere dextra, Pobora percussit. Pectus quoque robora fiunt : Pobora sunt umeri : longos quoque bracchia veros Esse putes ramos, et non fallare putando. 96 METAMORPHOSES, XL 85-193. 28. Midas ; or, the King of the Golden Touch. XI. 85-193. ]STec satis hoc Bacclio est : ipsos quoque deserit agros, Cumque choro meliore sui vineta Timoli Pactolonque petit ; quamvis non aureus illo Tempore nee caris erat invidiosus harenis. Ilunc assueta cohors satyri bacchaeque frequentant : At Silenus abest. Titubantem annisque meroque 90 Ruricolae cepere Phryges, vinctumque coronis Ad regem duxere Midan, cui Thracius Orpheus Orgia tradiderat cum Cecropio Eumolpo. Qui simul agnovit socium comitemque sacrorum, Hospitis adventu festum genialiter egit 95 Per bis quinque dies et junctas ordine noctes. Et jam stellarum sublime coegerat agmen Lucifer undecimus, Lydos cum laetus in agros Hex venit, et juveni Silenum reddit alumno. Huic deus optandi gratum, sed inutile, fecit 100 Muneris arbitrium, gaudens altore recepto. Ille, male usurus donis, ait ' effice, quicquid Corpore contigero, fulvum vertatur in aurum.' Adnuit optatis, nocituraque munera solvit Liber, et indoluit, quod non meliora petisset. 105 Laetus abit gaudetque malo Berecyntius heros : Pollicitique fidem tangendo singula temptat. Vixque sibi credens, non alta fronde virentem Ilice detraxit virgam : virga aurea facta est. Tollit humo saxum : saxum quoque palluit auro. 110 Contigit et glaebam : contactu glaeba potenti Massa fit. Arentes Cereris decerpsit aristas : Aurea messis erat. Demptum tenet arbore pomum : 28. MIDAS. 97 Hesperidas donasse putes. Si postibus altis Admovit digitos, postes radiare videntur. 115 Ille etiam liquidis palmas ubi laverat undis, Unda fluens palmis Danaen eludere posset. Vix spes ipse suas animo capit, aurea fingens Omnia. Gaudenti mensas posuere ministri Exstructas dapibus nee tostae frugis egentes : 120 Turn vero, sive ille sua Cerealia dextra Munera contigerat, Cerealia dona rigebant ; Sive dapes avido convellere dente parabat, Lammina fulva dapes, admoto dente, premebat. Miscuerat puris auctorem muneris undis : 125 Fusile per rictus aurum fluitare videres. Attonitus novitate mali, divesque miserque, Effugere optat opes et quae modo voverat, odit. Copia nulla famem relevat ; sitis arida guttur Urit, et inviso meritus torquetur ab auro. 130 Ad caelumque manus et splendida braccliia tollens, 6 Da veniam, Lenaee pater ! peccavimus ; ' inquit, 6 Sed miserere, precor, speciosoque eripe damno.' Mite deum numen Bacchus peccasse fatentem Eestituit, factique fide data munera solvit. 135 ' Neve male optato maneas circumlitus auro, Vade' ait