PA 6393 C2 1902 :is ano liHorfjaii 5 iLatm 5)cnrs HORACE THE ODES, EPODES AM) a; ^ Oi 01 CARMEN SAECULARE - o r cr ? -H : a: ? rn ■ zn EDITED BY 8 7 0; jIFFGRD HERSCHEL MOORi:, Ph.D. PKOl'ESaOR OF LATIN IN HARVARD iJNlVEK^iry Ml 1951 PA -Stilus--. Southern Branch of the University of California Los Angeles Form L I .fHorris antr iilovgan's ILatin Scvirs HORACE THE ODES, EPODES AND CARMEN SAECULARE EDITED BY CLIFFORD HERSCHEL MOORE, Ph.D. PKOFESSOR OF LATIN IN HARVARD UNIVERSITY 46858 TEXT EDITION ■J V NEW YORK CINCINNATI:- CHICAGO AMERICAN BOOK COMPANY ^ Copyright, 1902, by EDWARD P. MORRIS and MORRIS H. MORGAN. EiNTERED AT StATIONERS' HaLL, LoNDON MOORE. HORACE. - TEXT. W. P. 5 .*• .•••..'* •. •. • .. I !;* ♦ • • •• ••••• HORATI CARMINA LIBER PRIMVS Maecenas atavis edite regibus, o et praesidium et dulce decus meum : Sunt quos curriculo pulverem Olympicum collegisse iuvat metaque fervidis evitata rotis, palmaque nobilis terrarum dominos evehit ad deos ; hunc, si mobilium turba Ouiritium certat tergeminis tollere honoribus ; ilium, si proprio condidit horreo lo quicquid de Libycis verritur areis. Gaudentem patrios findere sarculo agros Attalicis condicionibus numquam demoveas, ut trabe Cypria Myrtoum pavidus nauta secet mare ; 15 luctantem Icariis fluctibus Africum mercator metuens otium et oppidi laudat rura sui : mox reficit ratis quassas, indocilis pauperiem pati. Est qui nee veteris pocula Massici 20 nee partem solido demere de die 3 I, I, 21] HORATI spernit, nunc viridi membra sub arbuto stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae. Multos castra iuvant et lituo tubae permixtus sonitus bellaque matribus 25 detestata. Manet sub love frigido venator tenerae coniugis immemor, seu visa est catulis cerva fidelibus, seu rupit teretis Marsus aper plagas. Me doctarum hederae praemia frontium 30 dis miscent superis ; me gelidum nemus Nympharumque leves cum Satyris chori secernunt populo, si neque tibias Euterpe cohibet nee Polyhymnia Lesboum refugit tendere barbiton. 35 Quodsi me lyricis vatibus inseres, sublimi feriam sidera vertice. lam satis terris nivis atque dirae grandinis misit pater, et rubente dextera sacras iaculatus arcis terruit urbem, 5 terruit gentis, grave ne rediret saeculum Pyrrhae nova monstra questae, omne cum Proteus pecus egit altos visere montis, piscium et sumraa genus haesit ulmo, 10 nota quae sedes fuerat columbis, et superiecto pavidae natarunt aequore dammae. 4 CARMINA [i, 2, 40 Vidimus flavum Tiberim retortis litore Etrusco violenter undis 15 ire deiectum monumenta regis templaque Vestae, Iliae dum se nimium querenti iactat ultorem, vagus et sinistra labitur ripa love non probante u- 20 xorius amnis. Audiet civis acuisse ferrum, quo graves Persae melius perirent, audiet pugnas vitio parentum rara iuventus. 25 Quern vocet divum populus ruentis imperi rebus ? Prece qua fatigent virgines sanctae minus audientem carmina Vestam ? Cui dabit partis scelus expiandi 30 luppiter? Tandem venias, precamur, nube candentis umeros amictus, augur Apollo ; sive tu mavis, Erycina ridens, quam locus circum volat et Cupido; 35 sive neglectum genus et nepotes respicis, auctor, heu nimis longo satiate ludo, quem iuvat clamor galeaeque leves acer et Marsi peditis cruentum 40 voltus in hostem ; 5 I, 2, 41] HORATI sive mutata iuvenem figura ales in terris imitaris almae filius Maiae, patiens vocari Caesaris ultor, 45 serus in caelum redeas diuque laetiis intersis populo Quirini, neve te nostris vitiis iniquum ocior aura tollat; hie magnos potius triumphos, 50 hie ames dici pater atque princeps, neu sinas Medos equitare inultos te duce, Caesar. Sic te diva potens Cypri, sic fratres Helenae, lucida sidera, ventorumque regat pater, obstrictis aliis praeter lapyga, 5 navis, quae tibi creditum debes Vergilium, finibus Atticis reddas incolumem precor et serves animae dimidium meae. Illi robur et aes triplex 10 circa pectus erat, qui fragilem truci commisit pelago ratem primus, nee timuit praecipitem Africum decertantem Aquilonibus nee tristis Hyadas nee rabiem Noti, 15 quo non arbiter Hadriae maior, tollere seu ponere volt freta. 6 CARMINA [i, 4, 4 Quern mortis timuit gradum, q-ui siccis oculis monstra natantia, qui vidit mare turbidum et 20 infamis scopulos Acroceraunia ? Nequiquam deus abscidit prudens Oceano dissociabili terras, si tamen impiae non tangenda rates transiliunt vada. 25 Audax omnia perpeti gens humana ruit per vetitum nefas. Audax lapeti genus ignem fraude mala gentibus intulit. Post ignem aetheria domo 30 subductum macies et nova febrium terris incubuit cohors, semotique prius tarda necessitas leti corripuit gradum. Expertus vacuum Daedalus aera 35 pennis non homini datis ; perrupit Acheronta Herculeus labor. Nil mortalibus ardui est ; caelum ipsum petimus stultitia, neque per nostrum patimur scelus 40 iracunda lovem ponere fulmina. Solvitur acris hiems grata vice veris et Favoni, trahuntque siccas machinae carinas, ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni, nee prata canis albicant pruinis, 7 I, 4, 5] HORATI 5 lam Cytherea chores ducit Venus imminente luna, iunctaeque Nymphis Gratiae decentes alterno terram quatiunt pede, dum gravis Cyclopum Volcanus ardens visit officinas. Nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto, lo aut flore terrae quem ferunt solutae ; nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis, seu poscat agna sive malit haedo. Pallida mors aequo pulsat pede pauperum tabernas regumque turris. O beate Sesti, IS vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam, lam te premet nox fabulaeque manes et domus exilis Plutonia ; quo simul mearis, nee regna vini sortiere talis nee tenerum Lycidan mirabere, quo calet inventus 2o nunc omnis et mox virgines tepebunt. Quis multa gracilis te puer in rosa perfusus liquidis urget odoribus grato, Pyrrha, sub antro ? Cui flavam religas comam, 5 simplex munditiis ? Heu quotiens fidem mutatosque deos flebit et aspera nigris aequora ventis emirabitur insolens, qui nunc te fruitur.credulus aurea, lo qui semper vacuam, semper amabilem sperat, nescius aurae fallacis. Miseri quibus 8 CARMINA [i, 7. 2 intemptata nites : me tabula sacer votiva paries indicat uvida 15 suspendisse potenti vestimenta maris deo. Scriberis Vario fortis et hostium victor Maeonii carminis alite, quam rem cumque ferox navibus aut equis miles te duce gesserit. 5 Nos, Agrippa, neque haec dicere nee gravem Pelidae stomachum cedere nescii nee cursus duplicis per mare Vlixei nee saevam Pelopis domum conamur, tenues grandia, dum pudor 10 imbellisque lyrae musa potens vetat laudes egregii Caesaris et tuas culpa deterere ingeni. Quis Martem tunica tectum adamantina digne scripserit aut pulvere Troico 15 nigrum Merionen aut ope Palladis Tydiden superis parem ? Nos convivia, nos proelia virginum sectis in iuvenes unguibus acrium cantamus vacui, sive quid urimur, 20 non praeter solitum leves. 7 Laudabunt alii claram Rhodon aut Mytilenen aut Epheson bimarisve Corinthi 9 I. 7. 3] HORATI moenia vel Baccho Thebas vel Apolline Delphos insignis aut Thessala Tempe. 5 Sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem carmine perpetuo celebrare et undique decerptam fronti praeponere olivam ; plurimus in lunonis honorem . aptum dicet equis Argos ditisque Mycenas. lo Me nee tarn patiens Lacedaemon nee tarn Larisae percussit campus opimae quam domus Albuneae resonantis et praeceps Anio ac Tiburni lucus et uda mobilibus pomaria rivis. IS Albus ut obscuro deterget nubila caelo saepe Notus neque parturit imbris perpetuos, sic tu sapiens finire memento tristitiam vitaeque labores molli, Plance, mero, seu te fulgentia signis 2o castra tenent seu densa tenebit Tiburis umbra tui. Teucer Salamina patremque cum fugeret, tamen uda Lyaeo tempora populea fertur vinxisse corona, sic tristis adfatus amicos : 25 ' Quo nos cumque feret melior fortuna parente, ibimus, o socii comitesque ! Nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro ; certus enim promisit Apollo ambiguam tellure nova Salamina futuram. 30 O fortes peioraque passi mecum saepe viri, nunc vino pellite curas ; eras ingens iterabimus aequor.' 10 CARMINA [i, 9, lo 8 Lydia, die, per omnis te deos oro, Sybarin cur properes amando perdere, cur apricum oderit canipum, patiens pulveris atque solis. 5 Cur neque militaris inter aequalis equitat, Gallica nee lupatis temperat ora frenis ? Cur timet flavum Tiberim tangere ? Cur olivum sanguine viperino lo cautius vitat neque iam livida gestat armis braeehia, saepe disco, saepe trans finem iaculo nobilis expedite ? Quid latet, ut marinae filium dicunt Thetidis sub lacrimosa Troiae 15 funera, ne virilis eultus in caedem et Lycias proriperet eatervas ? Vides ut alta stet nive eandidum Soracte, nee iam sustineant onus silvae laborantes, geluque flumina constiterint acuto. 5 Dissolve frigus ligna super foco large reponens, atque benignius deprome quadrimum Sabina, o Thaliarche, merum diota. Permitte divis cetera ; qui simul 10 stravere ventos aequore fervido i[ 1,9, ii] HORATI deproeliantis, nee cupressi nee veteres agitantur orni. Quid sit futurum eras fuge quaerere, et quern fors dierum cumque dabit luero 15 adpone, nee duleis amores sperne puer neque tu ehoreas, donee virenti eanities abest morosa. Nunc et eampus et areae lenesque sub noctem susurri 20 eomposita repetantur hora ; nune et latentis proditor intimo gratus puellae risus ab angulo pignusque dereptum laeertis aut digito male pertinaei. 10 Mereuri, faeunde nepos Atlantis, qui feros eultus hominum reeentum voee formasti eatus et deeorae more palaestrae, 5 te canam, magni lovis et deorum nuntium eurvaeque lyrae parentem, eallidum quiequid plaeuit ioeoso eondere furto. Te boves olim nisi reddidisses 10 per dolum amotas puerum minaei voee dum terret, viduus pharetra risit Apollo. 12 CARMINA [i, 12; lo Quin et Atridas duce te superbos Ilio dives Priamus relicto 15 Thessalosque ignis et iniqua Troiae castra fefellit. Tu pias laetis animas reponis sedibus virgaque levem coerces aiirea turbam, superis deorum 20 gratus et imis. II Tu ne quaesieris, scire nefas, quern mihi, quern tibi finem di dederint, Leuconoe, nee Babylonios temptaris numeros. Vt melius quicquid erit pati, seu pluris hiemes seu tribuit luppiter ultimam 5 quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare Tyrrhenum. Sapias, vina liques, et spatio brevi spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit invida aetas ; carpe diem, quam minimum credula postero. 12 Quern virum aut heroa lyra vel acri tibia sumis celebrare, Clio, quem deum ? Cuius recinet iocosa nomen imago 5 aut in umbrosis Heliconis oris aut super Pindo gelidove in Haemo ? Vnde vocalem temere insecutae Orphea silvae, arte materna rapidos morantem I® fluminum lapsus celerisque ventos, 13 1, 12, II] HORATI blandum et auritas fidibus canoris ducere quercus. Quid prius dicam solitis parentis laudibus, qui res hominum ac deorum, 15 qui mare et terras variisque mundum temperat horis ? Vnde nil mains generatur ipso, nee viget quicquam simile aut secundum proximos illi tamen occupavit 20 Pallas honores, proeliis audax ; neque te silebo Liber, et saevis inimica virgo beluis, nee te, metuende certa Phoebe sagitta. 25 Dicam et Alciden puerosque Ledae, hunc equis, ilium superare pugnis nobilem ; quorum simul alba nautis Stella refulsit, defluit saxis agitatus umor, 30 concidunt venti fugiuntque nubes, et minax, quod sic voluere, ponto unda recumbit. Romulum post hos prius an quietum Pompili regnum memorem an superbos 35 Tarquini fascis dubito, an Catonis nobile letum. Regulum et Scauros animaeque magnae prodigum Paullum superante Poeno 14 CARMINA fi, 13,4 gratus insigni referam camena 40 Fabriciumque. Huiic et intonsis Curium capillis utilem bello tulit et Camillum saeva paupertas et avitus apto cum lare fundus. 45 Crescit occulto velut arbor aevo fama Marcelli; micat inter omnis lulium sidus velut inter ignis luna minores. Gentis humanae pater atque custos, 50 orte Saturno, tibi cura magni Caesaris f atis data : tu secundo Caesare regnes. Ille seu Parthos Latio imminentis egerit iusto domitos triumpho $$ sive subiectos Orientis orae Seras et Indos, te minor latum reget aequus orbem ; tu gravi curru quaties Olympum, tu parum castis inimica mittes 60 fulmina lucis. Cum tu, Lydia, Telephi cervicem roseam, cerea Telephi laudas bracchia, vae meum fervens difficili bile tumet iecur. IS I. 13. 5'J HORATI 5 Turn ncc mens mihi nee color carta sede manet, umor et in genas furtim labitur, arguens quam lends penitus macerer ignibus. Vror, seu tibi candidos 10 turparunt umeros immodicae mero rixae, sive puer furens impressit memorem dente labris notam. Non, si me satis audias, speres perpetuum dulcia barbare 15 laedentem oscula, quae Venus quinta parte sui nectaris irabuit. Felices ter et amplius, quos inrupta tenet copula nee malis divolsus querimoniis 20 suprema citius solvet amor die. O navis, referent in mare te novi fluctus ! O quid agis ? Fortiter occupa portum ! Nonne vides ut ^ nudum remigio latus 5 et malus celeri saucius Africo antemnaeque gemant ac sine funibus vix durare carinae possint imperiosius aequor ? Non tibi sunt Integra lintea, 10 non di, quos iterum pressa voces malo. Quamvns Pontica pinus, silvae filia nobilis, ^6 CARMINA [I, 15, 18 iactes et genus et nomen inutile, nil pictis timidus navita puppibus 15 fidit. Tu nisi ventis debes ludibrium, cave. Nuper sollicitum quae mihi taedium, nunc desiderium curaque non levis, interfusa nitentis 20 . vites aequora Cycladas. Pastor cum traheret per freta navibus Idaeis Helenen perfidus hospitam, ingrato celeres obruit otio ventos ut caneret fera 5 Nereus fata : ' Mala ducis avi domum quam multo repetet Graecia milite, coniurata tuas rumpere nuptias et regnum Priami vetus. Heu heu, quantus equis, quantus adest viris 10 sudor ! Quanta moves funera Dardanae genti! lam galeam Pallas et aegida currusque et rabiem parat. Nequiquam Veneris praesidio ferox pectes caesariem grataque feminis 15 imbelli cithara carmina divides ; nequiquam thalamo gravis hastas et calami spicula Cnosii vitabis strepitumque et celerem sequi HOR. CAR. — 2 17 I, 15, 19] HORATI Aiacem : tamen, heu, serus adulteros 20 crinis pulvere collines. Non Laertiaden, exitium tuae gentis, non Pylium Nestora respicis? Vrgent impavidi te Salaminius Teucer, te Sthenelus sciens 25 pugnae, sive opus est imperitare equis, non auriga piger. Merionen quoque nosces. Ecce furit te reperire atrox Tydides, melior patre, quern tu, cervus uti vallis in altera 30 visum parte lupum graminis immemor sublimi fugies mollis anhelitu, non hoc pollicitus tuae. Iracunda diem proferet Ilio matronisque Phrygum classis Achillei: 35 post certas hiemes uret Achaicus ignis Iliacas domos.' 16 O matre pulchra filia pulchrior, quern criminosis cumque voles modum pones iambis, sive flamma sive mari libet Hadriano. Non Dindymene, non adytis quatit mentem sacerdotum incola Pythius, non Liber aeque, non acuta sic geminant Corybantes aera 18 CARMINA [1,17,8 tristes ut irae, quas neqiie Noricus 10 deterret ensis nee mare naufragum nee saevus ignis nee tremendo luppiter ipse mens tumultu. Fertur Prometiieus, addere principi limo coactus partieulam undique 15 deseetam, et insani leonis vim stomaeho adposuisse nostro. Irae Thyesten exitio gravi stravere et altis urbibus ultimae stetere eausae cur perirent 20 funditus imprimeretque muris hostile aratrum exercitus insolens. . Compesce mentem ! Me quoque pectoris temptavit in dulci iuventa fervor et in celeres iambos 25 misit furentem : nunc ego mitibus mutare quaero tristia, dum mihi fias recantatis amica opprobriis animumque reddas. 17 Velox amoenum saepe Lucretilem mutat Lycaeo Faunus et igneam defendit aestatem capellis usque meis pluviosque ventos. S Impune tutum per nemus arbutos quaerunt latentis et thyma deviae olentis uxores mariti, nee viridis metuunt colubras J9 1,17,9] IIORATI nec Martialis haediliae lupos, lo utcumque dulci, Tyndari, fistula valles et Vsticae cubantis levia personuere saxa. Di me tuentur, dis pietas mea et miisa cordi est. Hie tibi copia 15 manabit ad plenum benigno ruris honorum opulenta cornu ; hie in reducta valle Canieulae vitabis aestus et fide Tela dices laborantis in uno 20 Penelopen vitreamque Circen ; hie innocentis pocula Lesbii duees sub umbra, nec Semeleius cum Marte confundet Thyoneus proelia, nec metues protervum 25 suspecta Cyrum, ne male dispari incontinentis iniciat manus et scindat haerentem coronam crinibus immeritamque vestem. 18 Nullam, Vare, sacra vite prius severis arborem circa mite solum Tiburis et moenia Catili. Siccis omnia nam dura deus proposuit neque mordaces aliter diffugiunt sollicitudines. 5 Quis post vina gravem militiam aut pauperiem crepat? Ouis non te potius, Bacche pater, teque, decens Venus? Ac ne quis modici transiliat munera Liberi, Centaurea monet cum Lapithis rixa super mere CARMINA [I, 20, 4 debellata, monet Sithoniis non levis Euhius, 10 cum fas atque nefas exiguo fine libidinum discernunt avidi. Non ego te, candide Bassareu, invitum quatiam nee variis opsita frondibus sub divum rapiam. Saeva tene cum Berecynthio cornu tympana, quae subsequitur caecus amor sui 15 et tollens vacuum plus nimio gloria verticem arcanique fides prodiga, perlucidior vitro. 19 Mater saeva Cupidinum Thebanaeque iubet me Semeles puer et lasciva Licentia finitis animum reddere amoribusi 5 Vrit me Glycerae nitor splendentis Pario marmore purius ; urit grata protervitas et voltus nimium lubricus adspici. In me tota ruens Venus 10 Cyprum deseruit, nee patitur Scythas et versis animosum equis Parthum dicere nee quae nihil attinent. Hie vivum mihi caespitem, hie verbenas, pueri, ponite turaque 15 bimi cum patera meri ; mactata veniet lenior hostia. 20 Vile potabis modicis Sabinum cantharis, Graeca quod ego ipse testa conditum levi, datus in theatro cum tibi plausus, 21 I, 20, 5] HORATI 5 care Maecenas eques, lit paterni fluminis ripae simul et iocosa redderet laudes tibi Vaticani montis imago. CaecLibum et prelo domitam Caleno 10 til bibes uvam : mea nee Falernae temperant vites neque Formiani pocula colles. 21 Dianam tenerae dicite virgines, intonsum, pueri, dicite Cynthium, Latonamque supremo dilectam penitus lovi. 5 Vos laetam fluviis et nemorum coma quaecumque aut gelido prominet Algido nigris aut Erymanthi silvis aut viridis Gragi ; vos Tempe totidem tollite laudibus 10 natalemque, mares, Delon Apollinis insignemque pharetra fraternaque umerum lyra. Hie bellum lacrimosum, hie miseram famem pestemqUe a populo et principe Caesare in 15 Persas atque Britannos vestra motus aget prece. 22 CARMINA [i, 22, 24 22 Integer vitae scelerisque purus non eget Mauris iaculis neque arcu nee venenatis gravida sagittis, Fusee, pharetra, 5 sive per Syrtis iter aestuosas sive facturus per inhospitalem Caucasum vel quae loca fabulosus lambit Hydaspes. Namque me silva lupus in Sabina, 10 dum meam canto Lalagen et ultra terminum curis vagor expeditis, • fugit inermem, quale portentum neque militaris Daunias latis alit aesculetis 15 nee lubae tellus generat, leonum arida nutrix. Pone me pigris ubi nulla campis arbor aestiva recreatur aura, quod latus mundi nebulae malusque 20 luppiter urget ; pone sub curru nimium propinqui solis, in terra domibus negata : dulce ridentem Lalagen amabo, dulce loquentem. 23 I, 23, I] HORATI Vitas inuleo me similis, Chloe, quaerenti pavidam montibus aviis matrem non sine vano aurarum et siluae metu ; 5 nam seu mobilibus veris inhorruit adventus foliis, seu virides rubum dimovere lacertae, et corde et genibus tremit. Atqui non ego te tigris lit aspera . 10 Gaetulusve leo f rangere persequor ; tandem desine matrem tempestiva sequi viro. 24 Quis desiderio sit pudor aut modus tarn cari capitis ? Praecipe lugubris cantus, Melpomene, cui liquidam pater vocem cum cithara dedit. 5 Ergo Quintilium perpetuus sopor urget ! Cui Pudor et lustitiae soror, incorrupta Fides, nudaque Veritas quando ullum inveniet parem ? Multis ille bonis flebilis occidit, 10 nuUi flebilior quam tibi, Vergili ; tu frustra pius heu non ita creditum poscis Quintilium deos. 24 CARMINA [ I, 25. 20 Quid si Threicio blandius Orpheo auditam moderere arboribus fidem ? 15. Num vanae redeat sanguis imagini, quam virga semel horrida, non lenis precibus fata recludere, nigro compulerit Mercurius gregi? Durum : sed levius fit patientia 20 quicquid corrigere est nefas. 25 Parcius iunctas quatiunt fenestras iactibus crebris iuvenes protervi, nee tibi somnos adimunt, amatque ianua limen, 5 quae prius multum facilis movebat cardines ; audis minus et minus iam ' Me tup longas pereunte noctis, Lydia, dormis ? ' Invicem moechos anus arrogantis 10 flebis in solo levis angiportu, Thracio bacchante magis sub inter- lunia vento, cum tibi flagrans amor et libido, quae solet matres furiare equorum, 15 saeviet circa iecur ulcerosum, non sine questu, laeta quod pubes hedera virenti gaudeat pulla magis atque myrto, * aridas frondes hiemis sodali 20 dedicet Euro. 25 I, 26, I] HORATI 26 Musis amicus tristitiam et metus tradam protervis in mare Creticum portare ventis, quis sub Arcto rex gelidae metuatur orae, 5 quid Tiridaten terreat, unice securus. O quae fontibus integris gaudes, apricos necte floras, necte meo Lamiae coronam, Pimplea dulcis. Nil sine te mei 10 prosunt honores. Hunc fidibus novis, hunc Lesbio sacrare plectro teque tuasque decet sorores. 27 Natis in usum laetitiae scyphis pugnare Thracum est : toUite barbarum morem, verecundumque Bacchum sanguineis prohibete rixis. S Vino et lucernis Medus acinaces immane quantum djscrepat : impium lenite clamorem, sodales, et cubito remanete presso. Voltis severi me quoque sumere 10 partem Falerni ? Dicat Opuntiae frater Megillae quo beatus volnere, qua pereat sagitta. 26 CARMINA [ I, 28, 16 Cessat voluntas ? Non alia bibam mercede. Quae tc cumque domat Venus, 15 non erubescendis adurit ignibus, ingenuoque semper amore peccas. Quicquid habes, age depone tutis auribus. — A miser, quanta laborabas Charybdi, 20 • digne puer meliore flamma ! Quae saga, quis te solvere Thessalis magus venenis, quis poterit deus ? Vix inligatum te triformi Pegasus expediet Chimaera. 28 Te maris et terrae numeroque carentis harenae mensorem cohibent, Archyta, pulveris exigui prope litus parva Matinum munera, nee quicquam tibi prodest 5 aerias temptasse domos animoque rotundum percurisse polum morituro. Occidit et Pelopis genitor, conviva deorum, Tithonusque remotus in auras, et lovis arcanis Minos admissus, habentque 10 Tartara Panthoiden iterum Oreo demissum, quamvis clipeo Troiana refixo tempora testatus nihil ultra nervos atque cutem morti concesserat atrae, iudice te non sordidus auctor 15 naturae verique. Sed omnis una manet nox et calcanda semel via leti. 27 L 1, 28, 17] HORATI Dant alios Furiae torvo spectacula Marti, exitio est avidum mare nautis ; mixta senum ac iuvenum densentur funera ; nullum 20 saeva caput Proserpina fugit. Me quoque devexi rapidus comes Orionis Illyricis Notus obruit undis. At tu, nauta, vagae ne parce malignus harenae ossibus et capiti inhumato 25 particulam dare : sic, quodcumque minabitur feurus fluctibus Hesperiis, Venusinae plectantur silvae te sospite, multaque merces unde potest tibi defluat aequo ab love Neptunoque sacri custode Tarenti. 30 Neglegis immeritis nocituram postmodo te natis fraudem committere ? Fors et debita iura vicesque superbae te maneant ipsum : precibus non linquar inultis, teque piacula nulla resolvent. 35 Quamquam festinas, non est mora longa : licebit iniecto ter pulvere curras. 29 Icci, beatis nunc Arabum invides gazis et acrem militiam paras non ante devictis Sabaeae regibus, horribilique Medo 5 nectis catenas ? Quae tibi virginum sponso necato barbara serviet ? Puer quis ex aula capillis ad cyathum statuetur unctis, 28 CARMINA [I, 31, 8 doctiis sagittas tendere Sericas 10 arcLi paterno ? Quis neget arduis pronos relabi posse rivos montibus et Tiberim reverti, cum tu coemptos undique nobilis libros Panaeti Socraticam et domum 15 mutare loricis Hiberis, poUicitus meliora, tendis? 30 O Venus, regina Cnidi Paphique, sperne dilectam Cypron et vocantis ture te multo Glycerae decoram transfer in aedcm. Fervidus tecum puer et solutis Gratiae zonis properentque Nymphae et parum comis sine te luventas Mercuriusque. 31 Quid dedicatum poscit Apollinem vates ? Quid orat de patera novum fundens liquorem ? Non opimae Sardiniae segetes feracis, non aestuosae grata Calabriae armenta, non aurum aut ebur Indicum, non rura quae Liris quieta mordet aqua taciturnus amnis. 29 1,31,9] HORATI Premant Galena fake quibus dedit 10 Fortuna vitem, dives et aureis mercator exsiccet culullis vina Syra reparata merce, dis cams ipsis, quippe ter et quater anno revisens aequor Atlanticum 15 impime : me pascunt olivae, me cichorea levesque malvae. Frui paratis et valido mihi, Latoe, dones et, precor, Integra cum mente nee tiirpem senectam 20 degere nee cithara carentem. 32 Poscimiir. Si quid vacui sub umbra lusimus tecum, quod et hunc in annum vivat et pluris, age die Latinum, barbite, carmen, 5 Lesbio primum modulate civi, qui ferox bello tamen inter arma, sive iactatam religarat udo litore navim, Liberum et Musas Veneremque et illi 10 semper haerentem puerum canebat et Lycum nigris oculis nigroque crine decorum. O decus Phoebi et dapibus supremi grata testudo lovis, o laborum 15 dulce lenimen, mihi cumque salve rite vocanti ! 30 CARMINA [I, 34, s 33 Albi, ne doleas plus nimio memor immitis Glycerae, neu miserabilis decantes elegos, cur tibi iunior laesa praeniteat fide, 5 insignem tenui fronte Lycorida Cyri torret amor, Cyrus in asperam declinat Pholoen ; sed prius Apulis iungentur capreae lupis quam turpi Pboloe peccet adultero. lo Sic visum Veneri, cui placet imparis formas atque animos sub iuga aehea saevo mittere cum ioco. Ipsum me melior cum peteret Venus, grata detinuit compede Myrtale 15 libertina, fretis acrior Hadriae curvantis Calabros sinus. 34 Parens deorum cultor at infrequens, insanientis dum sapientiae consultus erro, nunc retrorsum vela dare atque iterare cursus cogor relictos. Namque Diespiter, igni corusco nubila dividens plerumque, per purum tonantis egit equos volucremque currum, 31 ..34,9] HORATI quo bruta tellus et vaga flumina, lo quo Styx et invisi horrida Taenari sedes Atlanteusque finis concutitur. Valet ima summis mutare et insignem attenuat deus, obscura promens ; hinc apicem rapax 15 Fortuna cum stridore acuto sustulit, hie posuisse gaudet. 35 O diva, gratum quae regis Antium, praesens vel inio tollere de gradu mortale corpus vel superbos vertere funeribus triumphos: 5 te pauper ambit soUicita prece ruris colonus, te dominam aequoris quicumque Bithyna lacessit Carpathium pelagus carina ; te Dacus asper, te profugi Scythae 10 urbesque gentesque et Latium ferox regumque matres barbarorum et purpurei metuunt tyranni, iniurioso ne pede proruas stantem columnam, neu populus frequens 15 ad arma cessantis ad arma concitet imperiumque frangat. Te semper anteit saeva Necessitas, clavos trabalis et cuneos manu 32 CARMINA [1,36,4 gestans aena, nee severus 20 uncus abest liquidumque plumbum. Te Spes et albo rara Fides colit velata panno, nee eomitem abnegat, uteumque mutata potentis veste domos inimica linquis ; 25 at volgus infidum et meretrix retro periura cedit, diffugiunt cadis cum faeee siceatis amici ferre iugum pariter dolosi. Serves iturum Caesarem in ultimos 30 orbis Britannos et iuvenum reeens examen Eois timendum partibus oceanoque rubro. Eheu eicatricum et sceleris pudet fratrumque. Quid nos dura refugimus 35 aetas ? Quid intactum nefasti liquimus ? Vnde manum inventus metu deorum continuit ? Quibus pepereit aris ? O utinam nova incude diffingas retunsum in 40 Massagetas Arabasque ferrum. 36 Et ture et fidibus iuvat placare et vituli sanguine debito custodes Numidae deos, qui nunc Hesperia sospes ab ultima HOR. CAR. — 3 33 I, 36, 5] HORATI 5 caris inulta sodalibus, nulli plura tamen dividit oscula quam dulci Lamiae, memor actae non alio rege puertiae mutataeque simul togae. lo Cressa ne careat pulchra dies nota, neu promptae modus amphorae neu morem in Salium sit requies pedum, neu multi Damalis meri Bassum Threicia vincat amystide, IS neu desint epulis rosae neu vivax apium neu breve lilium. Omnes in Damalin putris deponent oculos, nee Damalis novo divelletur adultero, 2o lascivis hederis ambitiosior. 37 Nunc est bibendum, nunc pede libero pulsanda tellus, nunc Saliaribus ornare pulvinar deorum tempus erat dapibus, sodales. 5 Antehac nefas depromere Caecubum cellis avitis, dum Capitolio regina dementis ruinas funus et imperio parabat contaminato cum grege turpium 10 morbo virorum, quidlibet impotens sperare fortunaque dulci ebria. Sed minuit furorem 34 CARiMlNA [I, 3S, 8 vix una sospes navis ab ignibus, mentemque lymphatam Mareotico redegit in veros timores Caesar, ab Italia volantem remis adurgens, accipiter velut mollis columbas aut leporem citus venator in cam pis nivalis Haemoniae, daret ut catenis fatale monstrum. Quae generosius perire quaerens nee nuiliebriter expavit ensem nee latentis elasse eita reparavit oras ; ausa et iaeentem visere regiam voltu sereno, fortis et asperas tractare serpentes, ut atrum corpore combiberet venenum, deliberata morte ferocior, saevis Liburnis scilicet invidens privata deduci superbo non humilis mulier triumpho. 38 Persicos odi, puer, apparatus ; displicent nexae philyra coronae ; mitte sectari rosa quo locorum sera moretur. Simplici myrto nihil adlabores sedulus euro ; neque te ministrum dedecet myrtus neque me sub arta vite bibentem. 35 LIBER SECVNDVS Motum ex Metello consule civicum bellique causas et vitia et modos ludumque Fortunae gravisque principum amicitias et arma 5 nondum expiatis uncta cruoribus, periculosae plenum opus aleae, tractas et incedis per ignis suppositos cineri doloso. Paulum severae musa tragoediae lo desit theatris ; mox ubi publicas res ordinaris, grande munus Cecropio repetes coturno, insigne maestis praesidium reis et consulenti, Pollio, curiae, 15 cui laurus aeternos honores Delmatico peperit triumpho. lam nunc minaci murmure cornuum perstringis auris, iani litui strepunt, iam fulgor armorum fugacis 20 terret equos equitumque voltus. 36 HORATI CARMINA [2, 2, 6 Audire magnos iam videor duces non indecoro pulvere sordidos et cuncta terrarum subacta praeter atrocem animum Catonis. 25 Iiino et deorum quisquis amicior Afris inulta cesserat impotens tellure victorum nepotes rettulit inferias lugurthae. Quis non Latino sanguine pinguior 30 campus sepulcris impia proelia testatur auditumque Medis Hesperiae sonitum ruinae ? Qui gurges aut quae flumina lugubris ignara belli ? Quod mare Dauniae 35 non decoloravere caedes ? Quae caret ora cruore nostro ? Sed ne relictis, musa procax, iocis Ceae retractes munera neniae ; mecum Dionaeo sub antro 40 quaere modos leviore plectro. Nullus argento color est avaris abdito terris, inimice lamnae Crispe Sallusti, nisi temperate splendeat usu. Vivet extento Proculeius aevo, notus in fratres animi paterni; i G 3 "» S 2, 2, 7j HORATI ilium aget penna metuente solvi fama superstes. Latins regnes avidum domando lo spiritum quam si Libyam remotis Gadibus iungas et uterque Poenus serviat uni. Crescit indulgens sibi dirus hydrops, nee sitim pellit, nisi causa morbi 15 fugerit venis et aquosus albo corpora languor. Redditum Cyri solio Phraaten dissidens plebi numero beatorum eximit Virtus populumque falsis 20 dedoeet uti vocibus, regnum et diadema tutum deferens uni propriamque laurum, quisquis ingentis oculo inretorto spectat acervos. Aequam memento rebus in arduis servare mentem, non secus in bonis ab insolenti temperatam laetitia, moriture Delli, seu maestus omni tempore vixeris, seu te in remoto gramine per dies festos reclinatum bearis interiore nota F'alerni. 38 CAKMINA , [2, 4, 6 Quo pinus ingens albaque populus 10 umbram hospitalem consociare amant ramis ? Quid obliquo laborat lympha f ugax trepidare rivo ? Hue vina et unguenta et nimium brevis flores amoenae ferre iiibe rosae, 15 dum res et aetas et sororum fila trium patiuntur atra. Cedes coemptis saltibus et domo villaque flavus quam Tiberis lavit, cedes et exstructis in altum 20 divitiis potietur heres. Divesne prisco natus ab Inacho nil interest an pauper et infima de gente sub divo moreris, ' victima nil miserantis Orci. 25 Omnes eodem cogimur, omnium versatur urna serius ocius sors exitura et nos in aeternum exsilium impositura cumbae. Ne sit ancillae tibi amor pudori, Xanthia Phoceu, prius insolentem serva Briseis niveo colore movit Achillem, movit Aiacem Telamone natum forma captivae dominum Tecmessae ; 39 2, 4, 7] . HORATI arsit Atrides medio in triumpho virgine rapta, barbarae postquam cecidere turmae lo Thessalo victore et ademptus Hector tradidit fessis leviora tolli Pergama Grais. Nescias an te generum beati Phyllidis flavae decorent parentes; 15 regium certe genus et penatis maeret iniquos. Crede non illam tibi de scelesta plebe dilectam, neque sic fidelem, sic lucro aversam potuisse nasci 20 matre pudenda. Bracchia et voltum teretisque suras integer laudo : fuge suspicari cuius octavum trepidavit aetas claudere lustrum. Nondum subacta ferre iugum valet cervice, nondum munia comparis aequare, nee tauri mentis in venerem tolerare pondus. Circa virentis est animus tuae campos iuvencae, nunc fluviis gravem solantis aestum, nunc in udo ludere cum vitulis salicto 40 CARMINA [2, 6, lo praegestientis. ToUe cupidinem lo immitis uvae ; iam tibi lividos distinguet autumnus racemos purpureo varius colore. Iam te sequetur ; currit enim ferox aetas, et illi quos tibi dempserit IS adponet annos ; iam proterva fronte petet Lalage maritum, dilecta quantum non Pholoe fugax, non Chloris, albo sic umero nitens ut pura nocturno renidet 20 luna mari, Cnidiusve Gyges, quern si puellarum insereres chore, mire sagacis falleret hospites discrimen obscurum solutis crinibus ambiguoque voltu. Septimi, Gadis aditure mccum et Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et barbaras Syrtis, ubi Maura semper aestuat unda : S Tibur Argeo positum colono sit meae sedes utinam senectae, sit modus lasso maris et viarum militiaeque. Vnde si Parcae prohibent iniquae, 10 dulce pellitis ovibus Galaesi 41 2, 6, iij HORATI flumen et regnata petam Laconi rura Phalantho. Ille terrarum mihi praeter omnis angulus ridet, ubi non Hymetto IS mella decedunt viridique certat baca Venafro ; ver ubi longum tepidasque praebet luppiter brumas et amicus Anion fertili Baccho minimum Falernis 20 invidet uvis. Ille te mecum locus et beatae postulant arces, ibi tu calentem debita sparges lacrima favillam vatis amici. O saepe mecum tempus in ultimum deducte Bruto militiae duce, quis te redonavit Quiritem dis patriis Italoque caelo, S Pompei, meorum prime sodalium, cum quo morantem saepe diem mero fregi coronatus nitentis malobathro Syrio capillos ? Tecum Philippos et celerem fugam 10 sensi, relicta non bene parmula, cum fracta virtus et minaces turpe solum tetigere mento. 42 CAR M IN A [2, 8, ic Seel mc per hostis Mercurius celer denso paventem sustulit acre ; 15 te rursus in bellum resorbens unda fretis tulit aestuosis. Ergo obligatam redde lovi dapem, longaque fessum militia latus depone sub lauru mea, nee 20 parce cadis tibi destinatis. Oblivioso levia Massico ciboria exple, funde capacibus unguenta de conchis. Quis udo deproperare apio coronas 25 curatve myrto ? Quern Venus arbitrum dicet bibendi ? Non ego sanius bacchabor P^donis ; recepto dulce mihi furere est amico. 8 Vila si iuris tibi peierati poena, Barine, nocuisset umquam, dente si nigro fieres vel uno turpior ungui, 5 crederem ; sed tu simul obligasti perfidum votis caput, enitescis pulchrior multo, iuvenumque prodis publica cura. Expedit matris cineres opertos IC fallere et toto taciturna noctis 43 2, ii, II] HORATI signa cum caelo gelidaque divos morte carentis. Ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident simplices Nymphae ferus et Cupido, 15 semper ardentis acuens sagittas cote cruenta. Adde quod pubes tibi crescit omnis, servitus crescit nova, nee priores impiae tectum dominae relinquunt, 20 saepe minati. Te suis matres metuunt iuvencis, te senes parci miseraeque nuper virgines nuptae, tua ne retardet aura maritos. Non semper imbres nubibus hispidos manant in agros aut mare Caspium vexant inaequales procellae usque, nee Armeniis in oris, 5 amice Valgi, stat glacies iners mensis per omnis aut Aquilonibus querceta Gargani laborant et foliis viduantur orni : tu semper urges flebilibus modis 10 Mysten ademptum, nee tibi Vespero surgente decedunt amores nee rapidum fugiente solem. 44 CARMINA [2, 10, 14 At non ter aevo functus amabilem ploravit omnis Antilochum senex 15 annos, nee impubeni parentes Troilon aut Phrygiae sorores flevere semper : desine mollium tandem querellarum, et potius nova cantemus August! tropaea 20 Caesaris et rigidum Niphaten Medumque flumen gentibus additum victis minores volvere vertices, \ intraque praescriptum Gelonos \ exiguis equitare campis. ^ 10 Rectius vives, Licini, neque altum semper urgendo neque, dum procellas cautus horrescis, nimium premendo litus iniquum. 5 Auream quisquis mediocritatem diligit, tutus caret obsoleti sordibus tecti, caret invidenda sobrius aula. Saepius ventis agitatur ingens 10 . pin us et celsae graviore casu decidunt turres feriuntque summos fulgura montis. Sperat infestis, metuit secundis alteram sortem bene praeparatum 45 2, lo, 15] iiuR^vn 15 pectus. Informis hiemes reducit luppiter, idem submovet ; non, si male nunc, et olim sic erit ; quondam cithara tacentem suscitat musam neque semper arcum 20 tendit Apollo. Rebus angustis animosus atque fortis appare ; sapienter idem contrahes vento nimium secundo turgida vela. II Quid bellicosus Cantaber et Scythes, Hirpine Ouincti, cogitet Hadria divisus obiecto, remittas quaerere nee trepides in usum 5 poscentis aevi pauca. Fugit retro levis iuventas et decor, arida pellente lascivos amores canitie facilemque somnum. Non semper idem floribus est honor 10 vernis, neque uno luna rubens nitet voltu. Quid aeternis minorem consiliis animum fatigas .-• Cur non sub alta vel platano vel hac pinu iacentes sic temere et rosa 15 canos odorati capillos, dum licet, Assyriaque nardo 46 CARMINA [2, 12, i8 'potamus uncti ? Dissipat Euhius curas edacis. Quis puer ocius restinguet ardentis Falerni 20 pocula praetereunte lympha ? Quis devium scortum eliciet domo Lyden ? Eburna die age cum lyra maturet, in eomptum Laeaenae more comam religata nodum. 12 Nolis longa ferae bella Numantiae nee durum Hannibalem nee Siculum mare Poeno purpureum sanguine mollibus aptari citharae modis, 5 nee saevos Lapithas et nimium mero Hylaeum domitosque Herculea manu Telluris iuvenes, unde periculum fulgens contremuit domus Saturni veteris ; tuque pedestribus 10 dices historiis proelia Caesaris, Maecenas, melius ductaque per vias regum colla minacium. Me dulcis dominae Musa Licymniae cantus, me voluit dicere lucidum 15 fulgentis oculos, et bene mutuis fidum pectus amoribus ; quam nee ferre pedem dedecuit choris nee certare ioco nee dare bracchia 47 2, 12, 19] HORATI ludentem nitidis virginibus sacro 2o Dianae Celebris die. Num tu quae tenuit dives Achaemenes aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes permutare velis crine Licymniae, plenas aut Arabum domos, 25 cum flagrantia detorquet ad oscula cervicem, aut facili saevitia negat quae poscente magis gaudeat eripi, interdum rapere occupet? Ille et nefasto te posuit die, quicumque primum, et sacrilega manu produxit, arbos, in nepotum perniciem opprobriumque pagi; 5 ilium et parentis crediderim sui fregisse cervicem et penetralia sparsisse nocturno cruore hospitis; ille venena Colcha et quicquid usquam concipitur nefas 10 tractavit, agro qui statuit meo te triste lignum, te caducum in domini caput immerentis. Quid quisque vitet, numquam homini satis cautum est in horas. Navita Bosporum 15 Poenus perhorrescit neque ultra caeca timet aliunde fata ; 48 CARMINA [2, 14, i miles sagittas et celerem fugam Parthi, catenas Parthus et Italum robur : sed improvisa leti 20 vis rapuit rapietque gentis. Quam paene furvae regna Proserpinae et iudicantem vidimus Aeacum sedesque discriptas piorum et Aeoliis fidibus querentem 25 Sappho puellis de popularibus, et te sonantem plenius aureo, Alcaee, plectro dura navis, dura fugae mala, dura belli, Vtrumque sacro digna silentio 30 mirantur umbrae dicere ; sed magis pugnas et exactos tyrannos densum umeris bibit aure volgus. Quid mirum, ubi illis carminibus stupens demittit atras belua centiceps 35 auris et intorti capillis . Eumenidum recreantur angues ? Quin et Prometheus et Pelopis parens dulci laborem decipitur sono, nee curat Orion leones 40 aut timidos agitare lyncas. Eheu fugaces, Postume, Postume, labuntur anni, nee pietas moram HOR. CAR. — 4 49 2, 14, 3] HORATI rugis et instanti senectae adferet indomitaeque morti, 5 non si trecenis quotquot eunt dies, amice, places inlacrimabilem Plutona tauris, qui ter amplum Geryonen Tityonque tristi compescit vmda, scilicet omnibus, lo quicumque terrae munere vescimur, enaviganda, sive reges sive inopes erimus coloni. Frustra cruento Marte carebimus fractisque rauci fluctibus Hadriae, 15 frustra per autumnos nocentem corporibus metuemus Austrum. Visendus ater flumine languido Cocytos errans et Danai genus infame damnatusque longi 20 Sisyphus Aeolides laboris. ■ I Linquenda tellus et domus et placens I uxor, neque harum quas colis arborum te praeter invisas cupressos ulla brevem dominum sequetur. 25 Absumet heres Caecuba dignior servata centum clavibus et mero tinguet pavimentum superbo, pontificum potiore cenis. 50 CARMINA [2, i6, 6 « lam pauca aratro iugera regiae moles relinquent ; undique latins extenta visentur Lucrino stagna lacu, platanusque caelebs 5 evincet ulmos ; turn violaria et myrtus et omnis copia narium spargent olivetis odorem fertilibus domino priori ; tum spissa ramis laurea fervidos 10 excludet ictus. Non ita Romuli praescriptum et intonsi Catonis auspiciis veterumque norma. Privatus illis census erat brevis, commune magnum ; nulla decempedis 15 metata privatis opacam porticus excipiebat Arcton, nee fortuitum spernere caespitem leges sinebant, oppida publico sumptu iubentes et deorum 20 templa novo decorare saxo. 16 Otium divos rogat in patenti prensus Aegaeo, simul atra nubes condidit lunam neque c6rta fulgent sidera nautis ; 5 otium bello furiosa Thrace, otium Medi pharetra decori, 51 2, 1 6, 7] HORATI Grosphe, non gemmis neque purpura ve- nale neque auro. Non enim gazae neque consularis 10 submovet lictor miseros tumultus mentis et curas laqueata circum tecta volantis. Vivitur parvo bene cui paternum splendet in mensa tenui salinum 15 nee levis somnos timor aut cupido sordidus aufert. Quid brevi fortes iaculamur aevo multa ? Quid terras alio calentis sole mutamus ? Patriae quis exsul 2c se quoque f ugit ? Scandit aeratas vitiosa navis Cura nee turmas equitum relinquit, ocior cervis et agente nimbos ocior Euro. 25 Laetus in praesens animus quod ultra est oderit curare, et amara lento temperet risu : nihil est ab omni parte beatum. Abstulit clarum cita mors Achillem, 3c longa Tithonum minuit senectus, et mihi forsan tibi quod negarit porriget hora. Te greges centum Sfculaeque circum mugiunt vaccae, tibi tollit hinnitura 52 CARMINA [2,17,22 35 apta quadrigis equa, te bis Afro murice tinctae vestiunt lanae : mihi parva rura et spiritum Graiae tenuem Camenae Parca non mendax dedit et malignum 40 spernere volgus. 17 Cur me querellis exanimas tuis ? Nee dis amicum est nee mihi te prius obire, Maecenas, mearum grande decus columenque rerum, 5 A, te meae si partem animae rapit maturior vis, quid moror altera, nee carus aeque nee superstes integer? Ille dies utramque ducet ruinam. Non ego perfidum 10 dixi sacramentum : ibimus, ibimus, utcumque praecedes, supremum carpere iter comites parati. Me nee Chimaerae spiritus igneae nee, si resurgat, centimanus Gyas 15 divellet umquam ; sie potenti lustitiae placitumque Pareis. Seu Libra seu me Scorpios adspicit formidulosus, pars violentior natalis horae, seu tyrannus 20 Hesperiae Caprieornus undae, utrumque nostrum incredibili modo eonsentit astrum : te lovis impio 53 2, 17, 23] HORATI tutela Saturno refulgens eripuit volucrisque fati 25 tardavit alas, cum populus frequens laetum theatris ter crepuit sonum ; me truncus inlapsus cerebro sustulerat, nisi Faunus ictum dextra levasset, Mercurialium 30 custos virorum. Reddere victimas aedemque votivam memento ; nos humilem feriemus agnam. 18 Non ebur neque aureum mea renidet in domo lacunar, non trabes Hymettiae premunt columnas ultima recisas 5 Africa, neque Attali ignotus heres regiam occupavi, nee Laconicas mihi trahunt honestae purpuras clientae ; at fides et ingeni 10 benigna vena est, pauperemque dives me petit : nihil supra deos lacesso nee potentem amicum largiora flagito, satis beatus unicis Sabinis. 15 Truditur dies die novaeque pergunt interire lunae : tu secanda marmora locas sub ipsum funus, et sepulcri 54 CARMINA [2, I9» 6 immemor struis domos, 20 marisque Bais obstrepentis urges submovere litora, parum locuples continente ripa. Quid quod usque proximos revellis agri terminos et ultra 25 limites clientium salis avarus ? Pellitur paternos in sinu ferens deos et uxor et vir sordidosque natos. Nulla certior tamen 30 rapacis Orci fine destinata aula divitem manet erum. Quid ultra tendis ? Aequa tellus pauperi recluditur regumque pueris, nee satelles Orci 35 callidum Promethea revexit auro captus. Hie superbum Tantalum atque Tantali genus coercet, hie levare functum pauperem laboribus 40 vocatus atque non vocatus audit. ^9 Bacchum in remotis carmina rupibus vidi docentem, credite posteri, Nymphasque discentis et auris capripedum Satyrorum acutas. Euhoe, recenti mens trepidat metu plenoque Bacchi pectore turbidum 55 2, 19, 7] HORATI laetatiir ; euhoe, parce Liber, parce gravi metuende thyrsoi Fas pervicacis est mihi Thyiadas 10 vinique fontem lactis et uberes cantare rivos atque truncis lapsa cavis iterare mella ; fas et beatae coniugis additum stellis honorem tectaque Penthei 15 disiecta non leni ruina Thracis et exitium Lycurgi. Tu flectis amnis, tu mare barbarum, tu separatis uvidus in iugis nodo coerces viperino 20 Bistonidum sine fraude crinis. Tu, cum parentis regna per arduum cobors Gigantum scanderet impia, Rhoetum retorsisti leonis unguibus horribilique mala, 25 quamquam choreis aptior et iocis ludoque dictus non sat idoneus pugnae ferebaris ; sed idem pacis eras mediusque belli. Te vidit insons Cerberus aureo 30 cornu decorum, Icniter atterens caudam, et recedentis trilingui ore pedes tetigitque crura. 56 CARMINA [2, 20, 24 20 Non usitata nee tenui ferar penna biformis per liquidum aethera vates, neque in terris morabor longius, invidiaque maior 5 urbis relinquam. Non ego pauperum sanguis parentum, non ego quern vocas, dilecte Maecenas, obibo, nee Stygia cohibebor unda. lam iam residunt cruribus asperae 10 pelles et album mutor in alitem superne nascunturque leves per digitos umerosque plumae. Iam Daedaleo notior Icaro visam gementis litora Bospori 15 Syrtisque Gaetulas canorus ales Hyperboreosque campos. Me Colchus et qui dissimulat metum Marsae cohortis Dacus et ultimi noscent Geloni, me peritus 20 discet Hiber Rhodanique potor. Absint inani funere neniae luctusque turpes et querimoniae ; compesce clamorem ac sepulcri mitte supervacuos honores. 57 LIBER TERTIVS Odi profanum volgus et arceo. Favete Unguis ! Carmina non prius audita Musarum sacerdos virginibus puerisque canto. 5 Regum timendorum in proprios greges, reges in ipsos imperium est lovis, clari Giganteo triumpho, cuncta supercilio moventis. Est ut viro vir latius ordinet lo arbusta sulcis, hie generosior descendat in Campum petitor, moribus hie meliorque fama contendat, illi turba clientium sit maior : aequa lege Neeessitas 15 sortitur insignis et imos, omne capaxmovet urna nomen. Destrietus ensis cui super impia cervice pendet, non Sieulae dapes duleem elaborabunt saporem, 20 non avium eitharaeque eantus 58 HORATI CARMINA [3, i, 48 somnum reducent ; somnus agrestium lenis virorum non humilis domos fastidit umbrosamque ripam, non zephyris agitata tempe. 25 Desiderantem quod satis est neque tumultuosum sollicitat mare nee saevos Arcturi cadentis impetus aut orientis Haedi, non verberatae grandine vineae • 30 fundusque mendax, arbore nunc aquas culpante, nunc torrentia agros sidera, nunc hiemes iniquas. Contracta pisces aequora sentiunt iactis in altum molibus ; hue frequens 35 caementa demittit redemptor cum famulis dominusque terrae fastidiosus : sed timor et minae scandunt eodem quo dominus, neque decedit aerata triremi et 40 post equitem sedet atra Cura. Quod si dolentem nee Phrygius lapis nee purpurarum sidere clarior delenit usus nee Falerna vitis Achaemeniumque costum, 45 cur invidendis postibus et novo sublime ritu moliar atrium ? Cur valle permutem Sabina divitias operosiores ? 59 3, 2, I J HORATI Angustam amice pauperiem pati robustus acri militia puer condiscat, et Parthos ferocis vexet eques metuendus hasta, 5 vitamque sub divo et trepidis agat in rebus ; ilium ex moenibus hosticis matrona bellantis tyranni prospiciens et adulta virgo suspiret, eheu, ne rudis agminum lo sponsus lacessat regius asperum tactu leonem, quem cruenta per medias rapit ira caedes. Dulce et decorum est pro patria mori mors et fugacem persequitur virum 15 nee parcit imbellis iuventae poplitibus timidoque tergo. Virtus repulsae nescia sordidae intaminatis fulget honoribus, nee sumit aut ponit securis 20 arbitrio popularis aurae ; virtus recludens immeritis mori caelum negata temptat iter via, coetusque volgaris et udam spernit humum fugiente penna, 25 Est et fideli tuta silentio merccs. Vetabo qui Cereris sacrum volgarit arcanae sub isdem sit trabibus fragilemque mecum 60 CARMINA [3, 3, 22 solvat phaselon : saepe Diespiter 30 neglectus incesto addidit integrum; raro antecedentem scelestum deseruit pede Poena claudo. 3 (^' „. lustLim et tenacem propositi viriim noil civium ardor prava iubentium, non voltus instantis tyranni mente quatit solida, neque Auster. 5 dux inquieti turbidus Hadriae, nee fulminantis nfagna manus lovis.: si fractus inlabatur orbis, impavidum ferient ruinae. Hac arte Pollux et vagus Hercules 10 enisus arcis attigit igneas, quos inter Augustus recumbens purpureo bibet ore nectar ; hac te merentem, Bacche pater, tuae vexere tigres indocili iugum iz collo trahentes ; hac Ouirinus f . Martis equis Acheronta fugit, gratum elocuta consiliantibus lunone divis : ' Ilion, Ilion fatalis incestusque iudex 20 et niulier pcregrina vertit in pulverem, ex quo destituit deos mercede pacta Laoniedon niihi 61 y J» J , 23] HORATI castaeque damnatum Minervae cum populo et duce fraudulento. 25 lam nee Laeaenae splendet adulterae famosiis hospes nee Priami domus periura pugnaeis Aehivos Heetoreis opibiis refringit, nostrisque duetum seditionibus 30 helium resedit : protinus et gravis iras et invisum nepotem, Troica quern peperit sacerdos, Marti redonabo ; ilium ego lucidas inire sedes, discere nectaris 35 sucos et adscribi quietis ordinibus patiar deorum. Dum longus inter saeviat I lion Romamque pontus, qualibet exsules in parte regnanto beati ; 40 dum Priami Paridisque busto insultet armentum et catulos ferae celent inultae, stet Capitolium fulgens triumphatisque possit Roma ferox dare iura Medis; 45 horrenda late nomen in ultimas extendat oras, qua medius liquor secernit Europen ab Afro, qua tumidus rigat arva Nilus. Aurum inrepertum et sic melius situm, 50 cum terra celat, spernere fortior 62 55 CARMINA [3. 4- 4 quam cogere humanos in usus omne sacrum rapiente dextra, quicumque mundo terminus obstitit, hunc tanget armis, visere gestiens qua parte debacchentur ignes, qua nebulae pluviique rores. Sed bellicosis fata Quiritibus hac lege dico, ne nimium pii rebusque fidentes avitae 60 tecta velint reparare Troiae. Troiae renascens alite lugubri fortuna tristi clade iterabitur, ducente victricis catervas coniuge me lovis et sorore. 65 Ter si resurgat murus aeneus auctore Phoebo, ter pereat meis excisus Argivis, ter uxor capta virum puerosque ploret.' Non hoc iocosae conveniet lyrae : 70 quo, musa, tendis ? Desine pervicax referre sermones deorum et magna modis tenuare parvis. Descende caelo et die age tibia regina longum Calliope melos, seu voce nunc mavis acuta, seu fidibus citharave Phoebi. 63 3, 4, 5] HORATI 5 Auclitis, a^ nie ludit amabilis insania ? Audire et videor pios errare per lucos, amoenae quos et aquae subeunt et aurae. Me fabulosae Volture in Apulo lo nutricis extra limina PuUiae ludo fatigatumque somno fronde nova puerum palumbes texere, mirum quod foret omnibus, quicumque celsae nidum Acherontiae 15 saltusque Bantinos et arvum pingue tenent humilis Forenti, ut tuto ab atris corpore viperis dormirem et ursis, ut premerer sacra lauroque conlataque myrto, 20 non sine dis animosus infans. Vester, Camenae, vester in arduos tollor Sabinos, seu mihi frigidum Praeneste seu Tibur supinum seu liquidae placuere Baiae. 25 Vestris amicum fontibus et choris non me Philippis versa acies retro, devota non exstinxit arbor, nee Sicula Palinurus unda. Vtcumque mecum vos eritis, libens 30 insanientem navita Bosporum temptabo et urentis harenas litoris Assyrii viator; 64 CARMINA [3, 4, be visam Britannos hospitibus feros et laetum equino sanguine Concanum, 35 visam pharetratos Gelonos et Scythicum inviolatus amnem, Vos Caesarem altum, militia simul fessas cohortis abdidit oppidis, finire quaerentem labores 40 Pierio recreatis antro. Vos lene consilium et datis et dato gaudetis, almae. Scimus ut impios Titanas immanemque turbam fulmine sustulerit caduco 45 qui terram inertem, qui mare temperat ventosum et urbis regnaque tristia divosque mortalisque turmas imperio regit unus aequo. Magnum ilia terrorem intulerat lovi 50 fidens iuventus horrida bracchiis, fratresque tendentes opaco Pelion imposuisse Olympo. Sed quid Typboeus et validus Mimas, aut quid minaci Porphyrion statu, 55 quid Rhoetus evolsisque truncis Enceladus iaculator audax contra sonantem Palladis aegida possent ruentes ? Hinc avidus stetit Volcanus, hinc matrona luno et 5o numquam umeris positurus arcum, HOR. CAR. — 5 65 3.4,6i] HORATI qui rore puro Castaliae lavit crinis solutos, qui Lyciae tenet dumeta natalemque silvam, Delias et Patareus Apollo. 65 Vis consili expers mole ruit sua : vim temperatam di quoque provehunt in maius ; idem odere viris omne nefas animo moventis. Testis mearum centimanus Gyas 70 sententiarum, notus et integrae temptator Orion Dianae, virginea domitus sagitta. Iniecta monstris Terra dolet suis, maeretque partus fulmine luridum 75 missos ad Orcum ; nee peredit impositam celer ignis Aetnen, incontinentis nee Tityi iecur reliquit ales, nequitiae additus custos ; amatorem trecentae 80 Pirithoum cohibent catenae. Caelo tonantem credidimus lovem regnare : praesens divus habebitur Augustus adiectis Britannis imperio gravibusque Persis. Milesne Crassi coniuge barbara turpis maritus vixit et hostium 66 CARMINA [3, 5' 34 (pro curia inversique mores!) consenuit socerorum in armis, sub rege Medo Marsus et Apulus, 10 anciliorum et nominis et togae oblitus aeternaeque Vestae, incolumi love et urbe Roma? Hoc caverat mens provida Reguli dissentientis condicionibus 15 foedis et exemplo trahenti perniciem veniens in aevum, si non periret immiserabilis captiva pubes. * Signa ego Punicjs adfixa delubris et arma 20 militibus sine caede ' dixit ' derepta vidi ; vidi ego civium retorta tergo bracchia iibero portasque non clausas et arva Marte coli populata nostro. 25 Aiiro repensus scilicet acrior miles redibit. Flagitio additis damnum. Neque amissos colores lana refert medicata fuco, nee vera virtus, cum semel excidit, 30 curat reponi deterioribus. Si pugnat extricata densis cerva plagis, erit ille fortis qui perfidis se credidit hostibus, et Marte Poenos proteret altero 67 3. V 35] HORATI 35 qui lora restrictis lacertis sensit iners timuitque mortem. Hie, imde vitam sumeret inscius, pacem duello miscuit. O pudor ! O magna Carthago, probrosis 40 altior Italiae ruinis ! ' Fertur pudicae coniugis osculum parvosque natos ut capitis minor ab se removisse et virilem torvus humi posuisse voltum, 45 donee labantis consilio patres firmaret auctor numquam alias date, interque maerentis amicos egregius properaret exsul. Atqui sciebat quae sibi barbarus 50 tortor pararet : non aliter tamen dimovit obstantis propinquos et populum reditus morantem quam si clientum longa negotia diiudicata lite relinqueret, 55 ^ tendens Venafranos in agros aut Lacedaemonium Tarentum„ Delicta maiorum immeritus lues, Romane, donee templa refeceris aedisque labentis deorum et foeda nigro simulacra fumo. 68 CARMINA 5 Dis te minorem quod geris, imperas : hinc omne principium, hue refer exitum. Di multa neglecti dederunt Hesperiae mala luctuosae. lam bis Monaeses et Pacori manus lo non auspicates contudit impetus nostros et adiecisse praedam torquibus exiguis renidet. Paen6 occupatam seditionibus delevit urbem Dacus et Aethiops, 15 hie elasse formidatus, ille missilibus melior sagittis. Fecunda eulpae saecula nuptias primum inquinavere et genus et domos: . hoe fonte derivata elades 20 in patriam populumque fluxit. Motus doeeri gaudet lonieos matura virgo et fingitur artibus, iam nune et incestos amores de tenero meditatur ungui ; 25 mox iuniores quaerit adulteros inter mariti vina, neque eligit eui donet impermissa raptim gaudia luminibus remotis, sed iussa eoram non sine eonscio 30 surgit marito, seu voeat institor seu navis Hispanae magister, dedecorum pretiosus emptor. 69 3, 6, 33-] ^ HORATI Non his inventus orta parentibus infecit aequor sanguine Punico, 35 Pyrrhumque et ingentem cecidit Antiochum Hannibalemque dirum, sed rusticorum mascula militum proles, Sabellis docta ligonibus versare glaebas et severae 40 matris ad arbitrium recisos portare fustis, sol ubi montium mutaret umbras et iuga demeret bobus fatigatis, amicum tempus agens abeunte curru. 45 Damnosa quid non imminuit dies? Aetas parentum, peior avis, tulit nos nequiores, mox daturos progeniem vitiosiorem. Quid fles, Asterie, quem tibi candidi primo restituent vere Favonii Thyna merce beatum, constantis iuvenem iide, S Gygen ? Ille Notis actus ad Oricum post insana Caprae sidera frigidas noctis non sine multis insomnis lacrimis agit. Atqui sollicitae nuntius hospitae, 10 suspirare Chloen ct miseram tuis 70 CARMINA [3, 8, 4 dicens ignibus uri, temptat mille vafer modis. Vt Proetum mulier perfida credulum falsis impulerit criminibus nimis 15 casto Bellerophontae maturare necem refert ; narrat paene datum Pelea Tartaro, Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens, et peccare docentis 20 fallax historias movet. Frustra : nam scopulis surdior Icari voces audit adhuc integer. At tibi_ ne vicinus Enipeus plus iusto placeat cave, 25 quamvis non alius flectere equum sciens aeque conspicitur gramine Martio, nee quisquam citus aeque Tusco denatat alveo. Prima nocte domum claude, neque in vias 30 sub cantu querulae despice tibiae, et te saepe vocanti duram difficilis mane. 8 Martiis caelebs quid agam Kalendis, quid velint flores et acerra turis plena miraris, positusque carbo in caespite vivo, 71 3, 8, 5] HORATI 5 docte sermones utriusque linguae ? Voveram dulcis epulas et album Libero capruni prope funeratus arboris ictu. Hie dies, anno redeunte festus, lo corticem adstrictum pice demovebit amphorae fumum bibere institutae consule Tullo. Sume, Maecenas, cyathos amici sospitis centum, et vigiles lucernas 15 perfer in lucem ; procul omnis esto clamor et ira. Mitte civilis super urbe cufas : occidit Daci Cotisonis agmen, Medus infestus sibi luctuosis 20 dissidet arm is, servit Hispanae vetus hostis orae Cantaber sera domitus catena, lam Scythae laxo meditantur arcu cedere campis. 25 Neglegens ne qua populus laboret, parce privatus nimium cavere et dona praesentis cape laetus horae ; linque severa. 9 Donee gratus eram tibi nee quisquam potior bracchia candidae cervici iuvenis dabat, Persarum vigui rege beatior. CARMINA [3, lO; 8 5 Donee non alia magis arsisti neque erat Lydia post Chloen, multi Lydia nominis, Romana vigui clarior Ilia. Me mine Thressa Chloe regit, 10 dulcis docta modos et citharae sciens, pro qua non metuam mori, si parcent animae fata superstiti. Me torret face mutua Thurini Calais filius Ornyti, 15 pro quo bis patiar mori, si parcent puero fata superstiti. Quid si prisca redit Venus, diductosque iugo cogit aeneo, si flava excutitur Chloe, 20 reiectaeque patet ianua Lydiae ? Quamquam sidere pulchrior ille est, tu levior cortice et improbo iracundior Hadria, tecum vivere amem, tecum obeam libens 10 Extremum Tanain si biberes, Lyce, saevo nupta viro, me tamen asperas porrectum ante foris obicere incolis plorares Aquilonibus. Audis quo strepitu ianua, quo nemus inter pulchra satum tecta remugiat ventis, et positus ut glaciet nivis puro numine luppiter? 7Z 3, lo, 9] HORATI Ingratam Veneri pone superbiam, lo ne currente retro funis eat rota : non te Penelopen difficilem procis Tyrrhenus genuit parens. O quamvis neque te munera nee preces nee tinctus viola pallor amantium 15 nee vir Pieria paelice saucius curvat, supplicibus tuis parcas, nee rigida molHor aesculo nee Mauris animum mitior anguibus : non hoc semper erit liminis aut aquae 20 caelestis patiens latus. II Mercuri, nam te docilis magistro movit Amphion lapides canendo, tuque testudo, resonare septem callida nervis, 5 nee loquax olim neque grata, nunc et divitum mensis et amica templis, die modo's Lyde quibus obstinatas adplicet auris, quae velut latis equa trima cam pis lo ludit exsultim mctuitque tangi, nuptiarum expers et adhue protervo cruda marito. Tu potes tigris comitesque silvas ducere et rivos celeris morari ; 74 CARMIXA • [3,11,42 IS cessit immanis tibi blandienti ianitor aulae Cerberus, quamvis furiale centum muniant angues caput eius atque spiritus taeter saniesque manet 20 ore trilingui ; quin et Ixion Tityosquc voltu risit invito ; stetit urna paulum sicca, dum grato Danai puellas carmine mulces. 25 Audiat Lyde scelus atque notas virginuni poenas et inane lymphae dolium fundo pereuntis imo, seraque fata quae manent culpas etiam sub Oreo. 30 Impiae (nam quid potuere maius ?) impiae sponsos potuere duro perdere ferro. Vna de multis face nuptiali digna periurum fuit in parentem 35 splendide mendax et in onnie virgo nobilis aevum ; ' Surge ' quae dixit iuveni marito, ' surge, ne longus tibi somnus, unde non times, detur ; socerum et scelestas 40 falle sorores, quae, velut nanctae vitulos leaenae, er; 75 singulos eheu lacerant. Ego illis 3, II, 43l HORATI mollior nee te feriam neque intra elaustra tenebo : 45 me pater saevis oneret catenis, quod viro clemens misero peperci; me vel extremes Numidarum in agros classe releget. I pedes quo te rapiunt et aurae, 50 dum favet nox et Venus, i secundo omine et nostri memorem sepulcro sculpe querellam.' 12 1 Miserarum est neque amori dare ludum neque dulci mala vino lavere, aut exanimari metuentis patruae verbera linguae. 2 Tibi qualum Cythereae puer ales, tibi telas operosaeque Minervae studium aufert, Neobule, Liparaei nitor Hebri, 3 simul unctos Tiberinis umeros lavit in undis, eques ipso melior Bellerophonte, neque pugno neque segni pede victus ; 4 catus idem per apertum fugientis agitato grege cervos iaculari et celer arto latitantem fruticeto excipere aprum. O fons Bandusiae, splendidior vitro, dulci digne mero non sine floribus, / eras donaberis haedo, cui frons turgida cornibus 76 CARMINA [3, 14, 16 5 primis et venerem et proelia destinat ; frustra : nam gelidos inficiet tibi rubro sanguine rivos, lascivi suboles gregis. Te flagrantis atrox hora Caniculae 10 nescit tangere, tu frigus amabile fessis voraere tauris praebes et pecori vago. Fies nobilium tu quoc[ue fontium, me dicente cavis impositam ilicem 15 saxis unde loquaces lymphae desiliunt tuae. 14 H.erculis ritu modo dictus, o plebS; morte venalem petiisse laurum Caesar Hispana repetit penatis victor ab ora. 5 Vnico gaudens mulier marito prodeat, iustis operata divis, et soror clari ducis et decorae supplice vitta virginum matres iuvenumque nuper 10 sospitum ; vos, o pueri et puellac non virum expertae, male ominatis parcite verbis. Hie dies vere mihi festus atras eximet curas : ego nee tumultum 15 nee mori per vim metuam tenente Caesare terras. • . n 3 14. 17] HORATl I, pete unguentum, puer, et coronas et cadum Marsi memorem duelli, Spartacum si qua potiiit vagantem 20 fallere testa. Die et argutae properet Neaerae murreum nodo cohibere crinem ; si per invisum mora ianitorem fiet, abito. 25 Lenit albescens animos capillus litium et rixae cupidos protervae ; non ego hoc ferrem calidus iuventa consule Planco. 15 Vxor pauperis Ibyci, tandem nequitiae fige modum tuae famosisque laboribus ; maturo propior desine funeri 5 inter ludere virgines et stellis nebulam spargere candidis. Non, si quid Pholoen satis, et te, Chlori, decet : filia rectius expugnat iuvenum domos, lo pulso Thyias uti concita tympano. Illam cogit amor Nothi lascivae similem ludere capreae : te lanae prope nobilem tonsae Luceriam, non citharae decent 15 nee flos purpureus rosae nee poti vetulam faece tenus cadi. 78 CARMINA [3, 16, 2S 16 Inclusam Danaen turris aenea robustaeque fores et vigilum canum tristes excubiae munierant satis nocturnis ab adulteris, 5 si non Acrisium, virginis abditae custodem pavidum, luppiter et Venus risissent : fore enim tutum iter et patens converso in pretium deo. Aurum per medios ire satellites 10 et perrumpere amat saxa potentius ictu fulmineo ; concidit auguris Argivi domus, ob lucrum demersa exitio ; diffidit urbium portas vir Macedo et submit aemulos 15 reges muneribus ; munera navium saevos inlaqueant duces. Crescentem sequitur cura pecuniam maiorumque fames ; iure perhorrui late conspicuum tollcre verticem, 20 Maecenas, equitum decus. Quanto quisque sibi plura negaverit, ab dis plura feret. Nil cupientium nudus castra peto et transfuga divitum partis linquere gestio, 25 contemptae dominus splendidior rei, quam si quicquid arat impiger Apulus occultare meis dicerer horreis, magnas inter opes inops. 79 3, 1 6, 29] HORATI Purae rivus aquae silvaque iugerum 30 paucorum et segetis certa fides meae fulgentem imperio fertilis Africae fallit sorte beatior. Ouamquam nee Calabrae mella ferunt apes • nee Laestrygonia Bacchus in amphora 35 languescit mihi, nee pinguia Gallicis crescunt vellera pascuis, importuna tamen pauperies abest, nee, si plura velim, tu dare deneges. Contracto melius parva cupidine 40 vectigalia porrigam quam si Mygdoniis regnum Alyattei campis continuem. Multa petentibus desunt multa ; bene est cui deus obtulit parca quod satis est manu. 17 Aeli vetusto nobilis ab Lamo, quando et priores hinc Lamias ferunt denominatos et nepotum •» per memores genus omne fastos, ■ 5 auctore ab illo ducis originem qui Formiarum moenia dicitur princeps et innantem Maricae litoribus tenuisse Lirim late tyrannus, eras foliis nemus 10 multis et alga litus inutili 80 CARMINA [3, 19, 2 demissa tempestas ab Euro sternet, aquae nisi fallit augur annosa cornix ; dum potes, aridum compone lignum ; eras genium mero 15 curabis et porco bimenstri cum famulis operum solutis. 18 Faune, nympharum fugientum amator, per meos finis et aprica rura lenis incedas, abeasque parvis aequus alumnis, S si tener pleno cadit haedus anno, larga nee desunt Veneris sodali vina craterae, vetus ara multo fumat odore. Ludit herboso pecus omne campo, 10 cum tibi nonae redeunt Decembres; festus in pratis vacat otioso cum bove pagus; inter audacis lupus errat agnos, spargit agrestis tibi silva frondis, 15 gaudet invisam pepulisse fossor ter pede terram. Quantum distet ab Inacho Codrus, pro patria non timidus mori, HOR. CAR. — 6 81 3. 19, 31 HORATI lianas et genus Aeaci et pugnata sacro bella sub Ilio : 5 quo Chium pretio caelum mercemur, quis aquam temperet ignibus, quo praebente domum et quota Paelignis caream frigoribus, taces. Da lunae propere novae, 10 • da noctis mediae, da, puer, auguris Murenae. Tribus aut novem miscentur cyathis pocula commodis. Qui Musas amat imparis, ternos ter cyathos attonitus petet 15 vates ; tris prohibet supra rixarum metuens tangere Gratia nudis iuncta sororibus. Insanire iuvat : cur Berecyntiae cessant flamina tibiae ? 20 Cur pendet tacita fistula cum lyra ? Parcentis ego dexteras odi : sparge rosas ; audiat invidus dementem strepitum Lycus et vicina seni non habilis Lyco. 25 Spissa te nitidum coma, puro te similem, Telephe, Vespero tempestiva petit Rhode ; me lentus Glycerae torret amor meae. 20 Non vides quanto moveas periclo, Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae ? Dura post paulo fugies inaudax proelia raptor, 82 CARMINA [3, 21, 1 6 5 cum per obstantis iuvenum catervas ibit insignem repetens Nearchum : grande certamen, tibi praeda cedat, maior an ilia. Interim, dum tu celeres sagittas lo promis, haec dentis acuit timendos, arbiter pugnae posuisse nudo sub pede palmam fertur et leni recreare vento sparsum odoratis umerum capillis, 15 qualis aut Nireus fuit aut aquosa raptus ab Ida. 21 O nata mecum consule Manlio, seu tu querellas sive geris iocos seu ri.xam et insanos amores seu facilem, pia testa, somnum, 5 quocumque lectum nomine Massicum servas, moveri digna bono die, descende, Corvino iubente promere languidiora vina. Non ille, quamquam Socraticis madet 10 sermonibus, te negleget horridus : narratur et prisci Catonis saepe mero caluisse virtus. Tu lene tormentum ingenio admoves plerumque duro ; tu sapientium 15 curas et arcanum iocoso consilium retegis Lyaeo ; 3, 21, 17] HORATI tu spem reducis mentibus anxiis virisque et addis cornua pauperi, post te neque iratos trementi 2o regum apices neque militum arma. Te Liber et, si laeta aderit, Venus segnesque nodum solvere Gratiae vivaeque producent lucernae dum rediens fugat astra Phoebus. 22 Montium custos nemorumque virgo, quae laborantis utero puellas ter vocata audis adimisque leto, diva triformis, imminens villae tua pinus esto, quam per exactos ego laetus annos verris obliquum meditantis ictum sanguine donem. 23 Caelo supinas si tuleris manus nascente luna, rustica Phidyle, si ture placaris et horna fruge Laris avidaque porca, nee pestilentem sentiet Africum fecunda vitis nee sterilem seges robiginem aut dulces alumni pomifero grave tempus anno. 84 CARMINA [3, 24, 16 Nam quae nivali pascitur Algido 10 devota quercus inter et ilices aut crescit Albanis in herbis victima pontificum securis cervice tinguet: te nihil attinet temptare multa caede bidentium 15 parvos coronantem marino rore deos fragilique myrto. Immunis aram si tetigit manus, non sumptuosa blandior hostia, mollivit aversos Penatis 20 farre pio et saliente mica. 24 Intactis opulentior thesauris Arabum et divitis Indiae caementis licet occupes Tyrrhenum omne tuis et mare Apulicum, 5 si figit adamantines summis verticibus dira Necessitas clavos, non animum metu, non mortis laqueis expedies caput. Campestres melius Scythae, 10 quorum plaustra vagas rite trahunt domos, vivunt et rigidi Getae, immetata quibus iugera liberas fruges et Cererem ferunt, nee cultura placet longior annua, 15 defunctumque laboribus aequali recreat sorte vicarius. 85 3, 24, 17] HORATI Illic matre carentibus privignis mulier temperat innocens, nee dotata regit virum 2o coniunx, nee nitido fidit adultero ; dos est magna parentium virtus et metuens alterius viri eerto foedere eastitas, et peeeare nefas aut pretium est mori. 25 O quisquis volet impias eaedis et rabiem tollere eivieam, si quaeret pater urbium subseribi statuis, indomitam audeat refrenare licentiam, 30 clarus post genitis, — quatenus, heu nefas! virtutem incolumem odimus, sublatam ex oeulis quaerimus invidi. Quid tristes querimoniae, si non supplieio culpa reeiditur, 35 quid leges sine moribus vanae profieiunt, si neque fervidis pars inclusa ealoribus mundi nee Boreae finitimum latus durataeque solo nives 40 mereatorem abigunt, horrida callidi vincunt aequora navitae, , magnum pauperies opprobrium iubet quidvis et faeere et pati, virtutisque viam deserit arduae ? 45 Vel nos in Capitolium, quo clamor vocat et turba faventium, vel nos in mare proximum gemmas et lapides aurum et inutile 86 CARMINA [3, 25, 14 summi materiem mali, 50 mittamus, scelerum si bene paenitet. Eradenda cupidinis pravi sunt elementa et tcnerae nimis mentes asperioribus formandae studiis. Nescit equo rudis 55 haerere ingenuus puer venarique timet, ludere doctior, seu Graeco iubeas trocho, seu malis vetita legibus alea, cum periura patris fides 60 consortem socium fallat et hospites, indignoque pecuniam heredi properet. Scilicet improbae crescunt divitiae : tamen curtae nescio quid semper abest rei. 25 Quo me, Bacche, rapis tui plenum ? Quae nemora aut quos agor in specus velox mente nova ? Quibus antris egregii Caesaris audiar 5 aeternum meditans decus stellis inserere et consilio lovis? Dicam insigne, recens, adhuc indictum ore alio. Non secus in iugis exsomnis stupet Euhias, 10 Hebrum prospiciens et nive candidam Thracen ac pede barbaro lustratam Rhodopen, ut mihi devio ripas et vacuum nemus mirari libet. O Naiadum potens 87 3. 25, 15] HORATI 15 Baccharumque valentium proceras manibiis vertere fraxinos, nil parvLim aut humili modo, nil mortale loquar. Dulce periculum est, O Lenaee, sequi deum 20 cingentem viridi tempora pampino. 26 Vixi puellis nuper idoneus et militavi non sine gloria : nunc arma defunctumque bello barbiton hie paries habebit, 5 laevum marinae qui Veneris latus custodit. Hie, hie ponite lucida funalia et vectis et arcus oppositis foribus minacis. O quae beatam diva tenes Cyprum et lo Memphin carentem Sithonia nive, regina, sublimi flagello tange Chloen semel arrogantem. 27 Impios parrae recinentis omen ducat et praegnans canis aut ab agro rava decurrens lupa Lanuvino fetaque volpes ; 5 rumpat et serpens iter institutum, si per obliquum similis sagittae terruit mannos : ego cui timebo providus auspex, 88 CARMINA [3, 27, 36 antequam stantis repetat paludes 10 imbrium divina avis imminentum, oscinem corvum prece suscitabo solis ab ortu. Sis licet felix, ubicumque mavis, et memor nostri, Galatea, vivas, 15 teque nee laevus vetet ire picus nee vaga cornix. Sed vides qiianto trepidet tumultu ^ pronus Orion ? Ego quid sit ater Hadriae novi sinus et quid albus 20 peccet lapyx. Hostium uxores puerique caecos sentiant motus orientis Austri et aequoris nigri fremitum et trementis verberfe ripas. 25 Sic et Europe niveum doloso credidit tauro latus et scatentem beluis pontum mediasque fraudes palluit audax. Nuper in pratis studiosa florum et 30 debitae Nymphis opifex coronae, nocte sublustri nihil astra praeter vidit et undas. Quae simul centum tetigit potentem oppidis Creten, ' Pater, — o relictum 35 filiae nomen, pietasque ' dixit ' victa furore ! 89 3. 27, 37] HORATI Vnde quo veni ? Levis una mors est virginum cuipae. Vigilansne ploro turpe commissum, an vitiis carentem 40 ludit imago vana, quae porta fugiens eburna somnium ducit ? Meliusne fluctus ire per longos fuit, an recentis carpere flores ? 45 Si quis infamem mihi nunc iuvencum dedat iratae, lacerare f erro et frangere enitar modo multum amati cornua monstri. Impudens liqui patrios penatis, 50 impudens Orcum moror. O deorum si quis haec audis, utinam inter errem nuda leones ! Antequam turpis macies decentis occupet malas teneraeque sucus 55 defluat praedae, speciosa quaero pascere tigris. Vilis Europe, pater urget absens, Quid mori cessas ? Potes hac ab orno pendulum zona bene te secuta 60 laedere collum ; sive te rupes et acuta leto saxa delectant, age te procellae crede veloci, nisi erile mavis carpere pensum 90 CARMINA [3, 28, 16 65 regius sanguis, dominaeque tradi barbarae paelex.' Aderat querenti perfidum ridens Venus et remisso filius arcu ; mox, ubi lusit satis, ' Abstineto ' 70 dixit ' irarum calidaeque rixae, cum tibi invisus laceranda reddet cornua taurus. Vxor invicti lovis esse nescis. Mitte singultus, bene ferre magnam 75 disce fortunam : tua sectus orbis nomina ducet.' 28 Festo quid potius die Neptuni faciam ? Prome reconditum, Lyde, strenua Caecubum, munitaeque adhibe vim sapientiae. 5 Inclinare meridiem sentis et, veluti stet volucris dies, parcis deripere horreo cessantem Bibuli consulis amphoram. Nos cantabimus invicem 10 Neptunum et viridis Nereidum comas ; tu curva recines lyra Latonam et celeris spicula Cynthiae ; summo carmine quae Cnidon fulgentisque tenet Cycladas, et Paphum 15 iunctis visit oloribus ; dicetur merita Nox quoque nenia. 3. 29, I] HORATI 29 Tyrrhena regum progenies, tibi non ante verso lene merum cado cum flore, Maecenas, rosarum et pressa tuis balanus capillis 5 iamdudum apud me est : eripe te morae ne semper udum Tibur et Aefulae declive contempleris arvum et Telegoni iuga parricidae. Fastidiosam desere copiam et ro molem propinquam nubibus arduis ; omitte mirari beatae fumum et opes strepitumque Romae. Plerumque gratae divitibus vices, mundaeque parvo sub lare pauperum 15 cenae sine aulaeis et ostro soUicitam explicuere frontem. lam clarus occultum Andromedae pater ostendit ignem, iam Procyon furit et Stella vesani Leonis, 20 sole dies referente siccos ; iam pastor umbras cum grege languido rivumque fessus quaerit et horridi dumeta Silvani, caretque ripa vagis taciturna ventis : •25 tu civitatem quis deceat status curas et urbi sollicitus times quid Seres et regnata Cyro Bactra parent Tanaisque discors. 92 CARMINA [3, 29, 56 Prudens futuri temporis exitum 30 caliginosa nocte premit deus, \ ridetque si mortalis ultra fas trepidat. Quod adest memento componere aequus : cetera fluminis ritu feruntur, nunc medio alveo 35 cum pace delabentis Etruscum in mare, nunc lapides adesos stirpisque raptas et pecus et domos volventis una, non sine montium clamore vicinaeque silvae, 40 cum fera diluvies quietos inritat amnis. Ille potens sui laetusque deget, cui licet in diem dixisse ' Vixi ; eras uel atra nube polum pater occupato, 45 vel sole puro : non tamen inritum quodcumque retro est efificiet, neque diffinget infectumque reddet quod fugiens semel hora vexit.' Fortuna, saevo laeta negotio et CO ludum insolentem ludere pertinax, transmutat incertos honores, nunc mihi, nunc alii benigna. Laudo manentem : si celeris quatit pennas, resigno quae dedit et mea 55 virtute me involvo probamque pauperiem sine dote quaero. 93 3, 29, 57] HORATI Non est meum, si mugiat Africis mains procellis, ad miseras preces decurrere et votis pacisci, 6o ne Cypriae Tyriaeque merces addant avaro divitias mari : tunc me biremis praesidio scaphae tutum per Aegaeos tumultus aura f eret geminusque Pollux. 30 Exegi monumentum aere perennius regalique situ pyramidum altius, quod non imber edax, non Aquilo impotens possit diruere aut innumerabilis 5 annorum series et fuga temporum. Non omnis moriar, multaque pars mei vitabit Libitinam ; usque ego postera crescam laude recens ; dum Capitolium scandet cum tacita virgine pontifex, 10 dicar, qua violens obstrepit Aufidus et qua pauper aquae Daunus agrestium regnavit populorum ex humili potens, princeps Aeolium carmen ad Italos deduxisse modos. Sume superbiam 15 quaesitam meritis et mihi Delphica lauro cinge volens, Melpomene, comam. 94 LIBER QVARTVS Intermissa, Venus, diu rursus bella moves ? Parce, precor, precor. Non sum qualis eram bonae sub regno Cinarae. Desine, dulcium S mater saeva Cupidinum, circa lustra decern flectere mollibus iam durum imperils ; abi quo blandae iuvenum te revocant preces, Tempestivius in domum lo Pauli purpureis ales oloribus comissabere Maximi, si torrere iecur quaeris idoneum. Namque et nobilis et decens et pro sollicitis non tacitus reis 15 et centum puer artium late signa feret militiae tuae, et quandoque potentior largi muneribus riserit aemuli, Albanos prope te lacus 20 ponet marmoream sub trabe citrea. Illic plurima naribus duces tura, lyraeque et Berecyntiae delectabere tibiae mixtis carminibus non sine fistula ; 95 4, I, 25] HORATI 25 illic bis pueri die numen cum teneris virginibus tuum laudantes pede candido in morem Salium ter quatient humum. Me nee femina nee puer 30 iam nee spes animi credula mutui nee eertare iuvat mero nee vincire novis tempora floribus. Sed cur heu, Ligurine, cur manat rara meas lacrima per genas ? 35 Cur facunda parum decoro inter verba eadit lingua silentio ? Nocturnis ego somniis iam captum teneo, iam volucrem sequor te per gramina Martii 40 campi, te per aquas, dure, volubilis. Pindarum quisquis studet aemulari, . lulle, eeratis ope Daedalea nititur pennis, vitreo daturus nomina ponto. 5 Monte deeurrens velut amnis, imbres quern super notas aluere ripas, fervet immensusque ruit profundo Pindarus ore, laurea donandus Apollinari, 10 seu per audacis nova dithyrambos verba devolvit numerisque fertur lege solutis, 96 CARMINA C4. 2, 40 seu deos regesve canit, deorum sanguinem, per quos cecidere iusta [5 morte Centauii, cecidit tremendae flamma Chimaerae, sive quos Elea domum reducit palma caelestis pugilemve equurave dicit et centum potiore signis 20 munere donat, flebili sponsae iuvenemve raptum plorat et viris animumque moresque aureos educit in astra nigroque invidet Oreo. 25 Multa Dircaeum levat aura cycnum, tendit, Antoni, quotiens in altos nubium tractus : ego apis Matinae more modoque grata carpentis thyma per laborem 30 plurimum circa nemus uvidique Tiburis ripas operosa parvus carmina fingo. Concines maiore poeta plectro Caesarem, quandoque trahet ferocis 35 per sacrum clivum merita decorus fronde Sygambros ; quo nihil mains meliusve terris fata donavere bonique divi nee dabunt, quamvis redeant in aurum 40 tempora priscum. HOR. CAR. — 7 97 4, 2, 41] HORATI Concines laetosque dies et urbis publicum ludum super impetrato fortis Augusti reditu forumque litibus orbum. 45 Turn meae, si quid loquar audiendum, vocis accedet bona pars, et ' O sol pulcher, o laudande ! ' canam, recepto Caesare felix. Teque dum procedis, ' lo Triumphe ! ' 50 non semel dicemus ' lo Triumphe ! ' civitas omnis, dabimusque divis tura benignis. Te decem tauri totidemque vaccae, me tener solvet vitulus, relicta 55 matre qui largis iuvenescit herbis in mea vota, fronte curvatos imitatus ignis tertium lunae referentis ortum, qua notam duxit niveus videri, 60 cetera fulvus. Quem tu, Melpomene, semel nascentem placido lumine videris, ilium non labor Isthmius clarabit pugilem, non equus impiger curru ducet Achaico victorem, neque res bellica Deliis ornatum foliis ducem, quod regum tumidas contuderit minas, 98 CARMINA [4,4. '^ ostendet Capitolio ; lo sed quae Tibur aquae fertile praefluunt et spissae nemorum comae fingent Aeolio carmine nobilem. Romae, principis urbium, dignatur suboles inter amabilis 15 vatum ponere me chores, et iam dente minus mordeor invido. O testudinis aureae dulcem quae strepitum, Fieri, temperas, o mutis quoque piscibus 20 donatura cycni, si libeat, sonum, totum muneris hoc tui est, quod monstror digito praetereunti\mi Romanae iidicen lyrae ; quod spiro et placeo, si placeo, tuum est. Qualem ministrum fulminis alitem, cui rex deorum regnum in avis vagas permisit expertus fidelem luppiter in Ganymede flavo, 5 olim iuventas et patrius vigor nido laborum propulit inscium, vernique iam nimbis remotis insoHtos docuere nisus venti paventem, mox in oviHa lo demisit hostem vividus impetus, nunc in reluctantis dracones egit amor dapis atque pugnae ; 99 4, 4. I3j HORATI qualemve laetis caprea pascuis intenta fulvae matris ab ubere 15 iam lacte depulsum leonem dente novo peritura vidit : videre Raetis bella sub Alpibus Drusum gerentem Vindelici (quibus mos unde deductus per omne 20 tempus Amazonia securi dextras obarmet, quaerere distuli, nee seire fas est omnia), sed diu lateque victrices eatervae consiliis iuvenis revictae 25 sensere quid mens rite, quid indoles nutrita faustis sub penetralibus posset, quid Augusti paternus in pueros animus Nerones. Fortes creantur fortibus et bonis ; 30 est in iuvencis, est in equis patrum virtus, neque imbellem feroces progenerant aquilae columbam : doctrina sed vim promovet insitam, rectique cultus pectora roborant ; 35 utcumque defecere mores, indecorant bene nata culpae. Quid debeas, o Roma, Neronibus, testis Metaurum flumen et Hasdrubal devictus et pulcher fugatis 40 ille dies Latio tenebris, 100 CARMINA [4, 4. 68 qui primus alma risit adorea, dirus per urbis Afer ut Italas ceu flamma per taedas vel Eurus per Siculas equitavit undas. 45 Post lioc secundis usque laboribus Romana pubes crevit, et impio vastata Poenorum tumultu fana deos habuere rectos, dixitque tandem perfidus Hannibal : 50 'Cervi, luporum praeda rapacium, sectamur ultro quos opimus ' fallere et effugere est triumphus. Gens quae cremato fortis ab Ilio iactata Tuscis aequoribus sacra 55 natosque maturosque patres pertulit Ausonias ad urbis, duris ut ilex tonsa bipennibus nigrae feraci frondis in Algido, per damna, per caedis, ab ipso 60 ducit opes animumque ferro. Non hydra secto corpore firmior vinci dolentem crevit in Herculem, monstrumve submisere Colchi mains Echioniaeve Thebae. 65 Merses prof undo, pulchrior evenit ; luctere. multa proruet integrum cum laude victorem geretque proelia coniugibus loquenda. lOI 4, 4. 69] HORATI Carthagini iam non ego nuntios 70 mittam superbos ; occidit, occidit spes omnis et fortuna nostri nominis Hasdrubale interempto.' Nil Claudiae non perficient manus, quas et benigno numine luppiter 75 defendit et curae sagaces expediunt per acuta belli. Divis orte bonis, optume Romulae custos gentis, abes iam nimium diu ; maturum reditum pollicitus patrum sancto concilio, redi. 5 Liicem redde tuae, dux bone, patriae ; instar veris enim voltus ubi tuus adfulsit populo, gratior it dies et soles melius nitent. Vt mater iuvenem, quern Notus invido 10 flatu Carpathii trans maris aequora cunctantem spatio longius annuo dulci distinet a domo, votis ominibusque et precibus vocat, curvo nee faciem litore demovet, 15 sic desideriis icta fidelibus quaerit patria Caesarem. Tutus bos etenim rura perambulat, nutrit rura Ceres almaque Faustitas, 102 CARMINA [4, 6, 4 pacatum volitant per mare navitae, 20 culpari metuit fides, nullis polluitur casta domus stupris, mos et lex maculosum edomuit nefas, laudantur simili prole puerperae, culpam poena premit comes. 25 Quis Parthum paveat, qiiis gelidum Scythen, quis Germania quos horrida parturit fetus, incolumi Caesare ? Quis ferae bellum curet Hiberiae ? Condit quisque diem collibus in suis 30 et vitem viduas ducit ad arbores ; hinc ad vina redit laetus et alteris te mensis adhibet deum ; te multa prece, te prosequitur mero defuso pateris, et Laribus tuum 35 miscet numen, uti Graecia Castoris et magni memor Herculis. ' Longas o utinam, dux bone, ferias praestes Hesperiae ! ' dicimus integro sicci mane die, dicimus uvidi, 40 cum sol Ocean o subest. Dive, quem proles Niobea magnae vindicem linguae Tityosque raptor sensit et Troiae prope victor altae Phthius Achilles, 4, 6, 5] HORATl 5 ceteris maior, tibi miles impar, filius quamvis Thetidis marinae Dardanas turris quateret tremenda cuspide pugnax, (ille, mordaci velut icta ferro lo pinus aut impulsa cupressus Euro, procidit late .posuitque collum in piilvere Teucro ; ille non inclusus equo Minervae sacra mentito male feriatos 15 Troas et lactam Priami chords falleret aulam, sed palam captis gravis, heu nefas heu, nescios fari pueros Achivis ureret flammis, etiam latentem 20 matris in alvo, ni tuis victus Venerisque gratae vocibus divum pater adnuisset rebus Aeneae potiore ductos alite muros ;) 25 doctor argutae fidicen Thaliae, Phoebe, qui Xantho lavis amne crinis, Dauniae defende decus Camenae, levis Agyieu. Spiritum Phoebus mihi, Phoebus artem 30 carminis nomenque dedit poetae. Virginum primae puerique Claris patribus orti, 104 CARMINA [4, 7, 16 Deliae tutela deae, fugacis lyncas et cervos cohibentis arcu, 35 Lesbium servate pedem meique pollicis ictum, rite Latonae puerum canentes, rite crescentem face Noctilucam, prosperam frugum celeremque pronos 40 volvere mensis. Nupta iam dices ' Ego dis amicum, saeculo festas referente luces, reddidi carmen docilis modorum vatis Horati.' Diffugerc nives, redeunt iam gramina campis arboribusque comae ; mutat terra vices et decrescentia ripas flumina praetereunt ; 5 Gratia cum Nymphis gemiiiisque sororibus audet ducere nuda choros. Immortalia ne speres, monet annus et almum quae rapit hora diem : frigora mitescunt Zephyris, ver proterit aestas, 10 interitura simul pomifer autumnus fruges effuderit, et mox bruma recurrit iners. Damna tamen celeres reparant caelestia lunae : nos ubi decidimus 15 quo pius Aeneas, quo Tullus dives et Ancus, pulvis et umbra sum us. 105 4, 7. 17] HORATl Quis scit an adiciant hodiernae crastina summae tempora di superi ? Cuncta manus avidas fugient heredis, amico 20 quae dederis animo. Cum semel occideris et de te splendida Minos fecerit arbitria, non, Torquate, genus, non te facundia, non te restituet pietas. 25 Infernis neque enim tenebris Diana pudicum liberat Hippolytum, nee Lethaea valet Theseus abrumpere caro vincula Pirithoo. 8 Donarem pateras grataque commodus, Censorine, meis aera sodalibus, donarem tripodas, praemia fortium Graiorum, neque tu pessima munerum S ferres, divite me scilicet artium quas aut Parrhasius protulit aut Scopas, hie saxo, liquidis ille coloribus sellers nunc hominem ponere, nunc deum. Sed non haec mihi vis, non tibi talium lo res est aut animus deliciarum egens : gaudes carminibus ; carmina possumus donare et pretium dicere muneri. Non incisa notis marmora publicis, per quae spiritus et vita redit bonis 15 post mortem ducibus, non celeres fugae reiectaeque retrorsum Hannibalis minae, non incendia Carthaginis impiae eius, qui domita nomen ab Africa 106 CARMINA [4, 9, 12 lucratus rediit, clarius indicant 20 laudes quam Calabrae Pierides ; neque si chartae sileant quod bene feceris, mercedem tuleris. Quid foret Iliae Mavortisque puer, si taciturnitas obstaret meritis invida Romuli? 25 Ereptum Stygiis fluctibus Aeacum virtus et favor et lingua potentium vatum divitibus consecrat insulis. Dignum laude virum Musa vetat mori ; caelo Musa beat. Sic lovis interest 30 optatis epulis impiger Hercules, clarum Tyndaridae sidus ab infimis quassas eripiunt aequoribus ratis,- ornatus viridi tempora pampino Liber vota bonos ducit ad exitus. Ne forte credas interitura quae longe sonantem natus ad Aufidum non ante volgatas per artis verba loquor socianda chordis : 5 non, si priores Maeonius tenet sedes Homerus, Pindaricae latent Ceaeque et Alcaei minaces Stesichorique graves camenae, nee, si quid olim lusit Anacreon, 10 delevit aetas ; spirat adhuc amor vivuntque commissi calores Aeoliae fidibus puellae. 107 4, 9. 13] HORATI Non sola comptos arsit adulter! crinis et aurum vestibus inlitum 15 mirata regalisque cultus et comites Helene Lacaena, primusve Teucer tela Cydonio direxit arcu ; non semel Ilios vexata ; non pugnavit ingens 20 Idomeneus Sthenelusve solus dicenda Musis proelia ; non ferox Hector vel acer Deiphobus gravis excepit ictus pro pudicis coniugibus puerisque primus. 25 Vixere fortes ante Agamemnona multi ; sed omnes inlacrimabiles urgentur ignotique longa nocte, carent quia vate sacro. Paulum sepultae distat inertiae 30 celata virtus. Non ego te meis chartis inornatum silebo totve tuos patiar labores impune, Lolli, carpere lividas obliviones. Est animus tibi 35 rerumque prudens et secundis temporibus dubiisque rectus, vindex avarae fraudis et abstinens ducentis ad se ciincta pecuniae, consulque non unius anni, 40 sed quotiens bonus atque fidus 108 CARMINA [4,11,4 iudex honestum praetulit utili, reiecit alto dona nocentium voltu, per obstantis catervas explicLiit sua victor arma. 45 Non possidentera multa vocaveris recte beatum ; rectius occupat nomen beati, qui deorum muneribus sapienter uti duramque callet pauperiem pati 50 peiusque leto flagitium timet, non ille pro caris amicis aut patria timidus perire. 10 O crudelis adhuc et Veneris muneribus potens, insperata tuae cum veniet pluma superbiae et quae nunc umeris involitant deciderint comae, nunc et qui color est puniceae flore prior rosae mutatus, Ligurine, in faciem verterit hispidam, dices ' Heu,' quotiens te speculo videris alterum, ' quae mens est hodie, cur eadem non puero f uit, vel cur his animis incolumes non redeunt genae?' I I Est mihi nonum superantis annum plenus Albani cadus ; est in horto, Phylli, nectendis apium coronis ; est hederae vis 109 4,11,5] HORATI 5 multa, qua crinis religata f ulges ; ridet argento domus ; ara castis vincta verbenis avet immolato spargier agno ; cuncta festinat manus, hue et illuc lo cursitant mixtae pueris puellae ; sordidum flammae trepidant rotantes vertiee fumum. Vt tamen noris quibus advoeeris gaudiis, Idus tibi sunt agendae, IS qui dies mensem Veneris marinae findit Aprilem, iure sollemnis mihi sanctiorque paene natali proprio, quod ex hac luce Maecenas mens adfluentis 20 ordinat annos. Telephum, quem tu petis, occupavit non tuae sortis iuvenem puella dives et lasciva, tenetque grata compede vinctum. 25 Terret ambustus Phaethon avaras spes, et exemplum grave praebet ales Pegasus terrenum equitem gravatus Bellerophontem, semper ut te digna sequare et ultra 30 quam licet sperare nefas putando disparem vites. Age iam, meorum finis amorum, 1 10 CARMINA [4, 12, 22 (non enim posthac alia calebo femina,) condisce modos, amanda 35 voce quos reddas ; minuentur atrae carmine curae. 12 lam veris comites, quae mare temperant, impellunt animae lintea Thraciae ; iam nee prata rigent nee fluvii strepunt hiberna nive turgidi. 5 Nidum ponit, Ityn flebiliter gemens, infelix avis et Cecropiae domus aeternum opprobrium, quod male barbaras regum est ulta libidines. Dicunt in tenero gramine pinguium 10 custodes ovium carmina fistula delectantque deum cui pecus et nigri colles Arcadiae placent. Adduxere sitim tempora, Vergili ; sed pressum Calibus ducere Liberum 15 si gestis, iuvenum nobilium cliens, nardo vina merebere. Nardi parvus onyx eliciet cadum, qui nunc Sulpiciis accubat horreis, spes donare novas largus amaraque 20 curarum eluere efficax. Ad quae si properas gaudia, cum tua velox merce veni ; non ego te meis III 4, 12, 23] HORATI immunem meditor tiuguere poculis, plena dives ut in domo. 25 " Verum pone moras et studium lucri, nigrorumque memor, dum licet, ignium misce stultitiam consiliis brevem : dulce est desipere in loco. Audivere, Lyce, di mea vota, di audivere, Lyce : fis anus ; et tamen vis formosa videri, ludisque et bibis impudens 5 et cantu tremulo pota Cupidinem lentum soUicitas. I lie virentis et doctae psallere Chiae pulchris excubat in genis ; importunus enim transvolat aridas 10 quercLis et refugit te quia luridi dentes, te quia rugae turpant et capitis nives ; nee Coae referunt iam tibi purpurae nee cari lapides tempora quae semel 15 notis condita fastis inclusit volucris dies. Quo fugit venus, heu, quove color, decens quo motus ? Quid babes illius, illius, quae spirabat amores, 20 quae me surpuerat mihi, 11: CARMINA [4, 14, 18 felix post Cinaram notaque et artium gratarum facies ? Sed Cinarae brevis annos fata dederunt, servatura diu parem 25 cornicis vetulae temporibus Lycen, possent lit iuvenes visere fervidi multo non sine risu dilapsam in cineres facem. 14 Quae cura patrum quaeve Quiritium plenis honorum muneribus tuas, " Auguste, virtutes in aeviim per titulos memoresque fastos 5 aeternet, o qua sol habitabilis inlustrat oras maxime principum ? Quern legis expertes Latinae Vindelici didicere nuper quid Marte posses. Milite nam tuo 10 Drusus Genaunos, implacidum genus, Breunosque velocis et arcis Alpibus impositas tremendis deiecit acer plus vice simplici ; maior Neronum mox grave proelium 15 commisit immanisque Raetos auspiciis pepulit secundis, spectandus in certamine Martio, devota morti pectora liberae HOR. CAR. — 8 113 4, 14. 19] HORATI quantis fatigaret ruinis, 2o indomitas prope qualis undas exercet Auster Pleiadum choro scindente nubis, impiger hostium vexare turmas et frementem mittere equum medios per ignis 2$ Sic tauriformis volvitur Aufidus, qui regna Dauni praefluit Apuli, cum saevit horrendamque cultis diluviem meditatur agris, ut barbarorum Claudius agmina 30 ferrata vasto diruit impetu, primosque et extremes metendo stravit humum, sine clade victor, te copias, te consilium et tuos praebente divos. Nam tibi, quo die 35 portus Alexandrea supplex et vacuam patefecit aulam, Fortuna lustro prospera tertio belli secundos reddidit exitus, laudemque et optatum peractis 40 imperils decus adrogavit. Te Cantaber non ante domabilis Medusque et Indus, te profugus Scythes miratur, o tutela praesens Italiae dominaeque Romae ; 45 te fontium qui celat origines Nilusque et Hister, te rapidus Tigris, 114 CARMINA [4, 15, 20 te beluosLis qui remotis obstrepit Oceanus Britannis, te hon paventis funera Galliae 50 duraeque tellus audit Hiberiae, te caede gaudentes Sygambri compositis venerantur armis. Phoebus volentem proelia me loqui victas et urbis increpuit lyra, ne parva Tyrrhenum per aequor vela darem. Tua, Caesar, aetas 5 fruges et agris rettulit uberes et signa nostro restituit lovi derepta Parthorum superbis postibus et vacuum duellis lanum Quirini clausit et ordinem ,10 rectum evaganti frena licentiae ' > iniecit emovitque culpas et veteres revocavit artis, per quas Latinum nomen et Italae crevere vires famaque et imperi 15 porrecta maiestas ad ortus soils ab Hesperio cubili. Custode rerum Caesare non furor civilis aut vis exiget otium, non ira, quae procudit ensis 20 et miseras inimicat urbis. 115 4, 15. 21] HORATI CARMINA Non qui profundum Danuvium bibunt edicta rumpent lulia, non Getae, non Seres infidive Persae, non Tanain prope flumen orti. 25 Nosque et profestis lucibus et sacris inter iocosi munera Liberi, cum prole matronisque nostris rite deos prius adprecati, virtute functos more patrum duces 30 Lydis remixto carmine tibiis Troiamque et Anchisen et almae progeniem Veneris canemus. Ii6 CARMEN SAECVLARE Phoebe silvarumque potens Diana, lucidum caeli decus, o colendi semper et culti, date quae precamur tempore sacro, 5 quo Sibyllini monuere versus virgines lectas puerosque castos dis quibus septem placuere colles dicere carmen. Alme Sol, curru nitido diem qui lo promis et celas, aliusque et idem nasceris, possis nihil urbe Roma visere maius. Rite maturos aperire partus lenis", Ilithyia, tuere matres, 15 sive tu Lucina probas vocari seu Genitalis. Diva, producas subolem patrumque prosperes decreta super iugandis feminis prolisque novae feraci 20 lege marita, T17 21-48] HORATI certus undenos deciens per annos orbis ut cantiis referatque ludos, ter die claro totiensque grata nocte frequentis. 25 Vosque veraces cecinisse, Parcae, quod semel dictum est stabilisque rerum terminus servet, bona iam peractis iungite fata. Fertilis frugum pecorisque Tellus 30 spicea donet Cererem corona ; nutriant fetus et aquae salubres et lovis aurae. Condito mitis placidusque telo supplices audi pueros, Apollo ; 35 siderum regina bicornis audi, Luna, puellas. Roma si vestrum est opus Iliaeque litus Etruscum tenuere turmae, iussa pars mutare laris et urbem 40 sospite cursu, cui per ardentem sine fraude Troiam castus Aeneas patriae superstes liberum munivit iter, daturus plura relictis, 45 di, probos mores docili iuventae, di, senectuti placidae quietem, Romulae genti date remque prolemque et decus omne ; 118 • CARMEN SAECVLARE [49-76 quaeque vos bobus veneratur albis 50 clarus Anchisae Venerisque sanguis, impetret, bellante prior, iacentem lenis in hostem. lam mari terraque manus potentis Medus Albanasque timet securis, 55 iam Scythae responsa petunt, superbi nuper, et Indi. Iam Fides et Pax et Honor Pudorque priscLis et neglecta redire Virtus audet, adparetque beata pleno 60 Copia cornu. Augur et fulgente decorus arcu Phoebus acceptusque novem Camenis, qui salutari levat arte fessos corporis artus, 65 si Palatinas videt aequus aras, remque Romanam Latiumque felix alterum in lustrum meliusque semper prorogat aevum ; quaeque Aventinum tenet Algidumque 70 quindecim Diana preces virorum curat et votis puerorum arnicas adplicat auris. Haec lovem sentire deosque cunctos spem bonam certamque domum reporto, 75 doctus et Phoebi chorus et Dianae dicere laudes. 119 EPODON LIBER Ibis Libiirnis inter alta navium, amice, propugnacula, paratus omne Caesaris periculum subire, M aeceiTa^s, tuo. 5 Quid nos, quibus te vita si superstite iucunda, si contra, gravis ? utrumne iussi persequemur otium, non duke, ni tecum simul, an hunc laborem, mente laturi decet 10 qua ferre non mollis viros ? Feremus, et te vel per Alpium iuga inhospitalem et Caucasum, vel Occidentis usque ad ultimum sinum forti sequemur pectore. 15 Roges tuum labore quid iuvem meo, imbellis ac iirmus parum ? Comes minore sum futurus in metu, qui maior absentis habet, ut adsidens implumibus puUis avis 20 serpentium adlapsus timet magis relictis, non, ut adsit, auxili latura plus praesentibus. ^ Libenter hoc et omne militabitur bellum in tuae spem gratiae, 120 EPODON LIBER ' [2, 19 25 non ut iuv^encis inligata pluribus aratra nitantur meis pecusve Calabris ante sidus fervidum Lucana mutet pascuis, neque ut superni villa candens Tusculi 30 Circaea tangat moenia. Satis superque me benignitas tua ditavit ; baud paravero quod aut avarus ut Chremes terra premam, discinctus aut perdam nepos. Beatus ille qui procul negotiis, ut prisca gens mortalium, paterna rura bobus exercet suis, solutus omni faenore, 5 neque excitatur classico miles truci, neque horret iratum mare, forumque vitat et superba civium potentiorum limina. Ergo aut adulta vitium propagine 10 altas maritat populos, aut in reducta valle mugientium prospectat errantis greges, inutilisve falce ramos amputans feliciores inserit, 15 aut pressa puris mella condit amphoris, aut tondet infirmas ovis ; vel, cum decorum mitibus pomis caput autumnus agris extulit, ut gaudet insitiva decerpens pira, 121 2, 20] HORATI 20 certantem et iivam purpurae, qua muneretur te, Priape, et te, pater Silvane, tutor finium. Libet iacere modo sub antiqua ilice, modo in tenaci gramine ; 25 labuntur altis interim ripis aquae, queruntur in silvis aves, frondesque lymphis obstrepunt manantibus, somnos quod invitet levis. At cum tonantis annus hibernus lovis 30 imbris nivisque comparat, aut trudit acris bine et hinc multa cane apros in obstantis plagas, aut amite levi rara tendit retia, turdis edacibus dolos, 35 pavidumque leporem et advenam laqueo gruem iucunda captat praemia. Ouis non malarum quas amor curas habet haec inter obliviscitur ? Quod si pudica mulier in partem iuvet 40 domum atque dulcis liberos, Sabina qualis aut perusta solibus pernicis uxor Apuli, sacrum vetustis exstruat lignis focum lassi sub adventum viri, 45 claudensque textis cratibus laetum pecus distenta siccet ubera, et horna dulci vina promens dolio dapes inemptas adparet ; non me Lucrina iuverint conchylia 50 magisve rhombus aut scari, si quos Eois intonata fluctibus 122 EPODON LIBER [3, 10 hiems ad hoc vertat mare ; non Afra avis descendat in ventrem meum, non attagen lonicus 55 iucundior quam lecta de pinguissimis oliva ramis arborum, aut herba lapathi prata amantis et gravi malvae salubres corpori, vel agna festis caesa Terminalibus, 60 vel haedus ereptus lupo. Has inter epulas ut'iuvat pastas ovis videre properantis domum, videre fessos vomerem inversum boves collo trahentis languido, 65 positosque vernas, ditis examen domiis, circum renidentis Laris. Haec ubi locutus faenerator Alfius, iam iam futurus rustic us, omnem redegit Idibus pecuniam ; 70 quaerit Kalendis ponere. Parentis olim si quis impia manu senile guttur fregerit, edit cicutis alium nocentius. O dura messorum ilia ! S Quid hoc veneni saevit in praecordiis ? Num viperinus his cruor incoctus herbis me fefellit, an malas Canidia tractavit dapes ? Vt Argonautas praeter omnis candidura 10 Medea mirata est ducem, 123 3, II] ' HORATI ignota tauris inligaturum iuga perunxit hoc lasonem ; hoc dehbutis ulta donis paeHcem serpente fugit alite. 15 Nee tantus umquam siderum insedit vapor siticulosae Apuhae, nee munus umeris efficacis Herculis inarsit aestuosius. At si quid umquam tale concupiveris, 20 iocose Maecenas, precor manum puella savio opponat tuo, extrema et in sponda cubet. Lupis et agnis quanta sortito obtigit, tecum mihi discordia est, Hibericis peruste funibus latus et crura dura compede. 5 Licet superbus ambules pecunia, fortuna non mutat genus. Videsne, Sacram metiente te viam cum bis trium ulnarum toga, ut ora vertat hue et hue euntium 10 liberrima indignatio ? ' Sectus flagellis hie triumviralibus praeconis ad fastidium arat Falerni mille fundi iugera et Appiam mannis terit 15 sedilibusque magnus in primis eques Othone contempto sedet. Quid attinet tot ora navium gravi 124 EPODON LIBER [5,26 rostrata duci pondere contra latrones atque servilem manum, 20 hoc, hoc tribuno militum?' *At o deorum quicquid in caelo regit terras et humanum genus, quid iste fert tumultus, et quid omnium voltus in unum me truces ? 5 Per liberos te, si vocata partubus Lucina veris adfuit, per hoc inane purpurae decus precor, per improbaturum haec lovem, " quid ut noverca me intueris aut uti 10 petita ferro belua ? ' Vt haec trementi questus ore constitit insignibus raptis puer, impube corpus quale posset impia mollire Thracum pectora, 15 Canidia, brevibus implicata viperis crinis et incomptum caput, iubet sepulcris caprificos erutas, iubet cupressos funebris et uncta turpis ova ranae sanguine 20 pkimamque nocturnae strigis herbasque quas lolcos atque Hiberia mittit venenorum ferax, et ossa ab ore rapta ieiunae canis flam mis aduri Colchicis. 25 At expedita Sagana, per totam domum spargens Avernalis aquas, 125 5, 27] HORATI horret capillis ut mariniis asperis echinus aut currens aper. Abacta nulla Veia conscientia 30 ligonibus duris humum exhauriebat ingemens laboribus, quo posset infossus puer longo die bis terque mutatae dapis inemori spectaculo, 35 cum promineret ore quantum exstant aqua ■ suspensa mento corpora, exsecta uti medulla et aridum iecur amoris esset poculum, interminato cum semel fixae cibo 40 intabuissent pupulae. Non defuisse masculae libidinis Ariminensem Foliam et otiosa credidit Neapolis et omne vicinum oppidum, 45 quae sidera excantata voce Thessala lunamque caelo deripit. Hie inresectum saeva dente livido Canidia rodens pollicem quid dixit aut quid tacuit ? 'o rebus meis 50 non infideles arbitrae, Nox et Diana, quae silentium regis, arcana cum fiunt sacra, nunc, nunc adeste, nunc in hostilis domos iram atque numen vertite. 55 Formidolosis dum latent silvis ferae dulci sopore languidae, senem, quod omnes rideant, adulterum latrent Suburanac canes, 126 EPODON LIBER [5, 90 nardo perunctum quale non perfectius 60 meae laborarint manus. Quid accidit ? Cur dira barbarae minus venena Medeae valent, quibus superbam fugit ulta paelicem, magni Creontis filiam, 65 cum palla, tabo munus imbutum, novam incendio nuptam abstulit ? Atqui nee herba nee latens in asperis radix fefellit me locis. ■ Indormit unctis omnium cubilibus 70 oblivione paelicum. A, a, solutus ambulat veneficae scientioris earmine. Non usitatis, Vare, potionibus, o multa fleturum caput, 75 ad me recurres, nee vocata rnens tua Marsis redibit vocibus : maius parabo, mains infundam tibi fastidienti poculum, priusque caelum sidet inferius mari, 80 tellure porrecta super, quam non amore sic meo flagres uti bitumen atris ignibus.' Sub haec puer iam non, ut ante, mollibus lenire verbis impias, 85 sed dubius unde rumperet silentium, misit Thyesteas preces : 'venena magnum fas nefasque non valent convertere humanam vicem. diris agam vos ; dira detestatio 90 , nulla expiatur victima. 127 5, 9iJ HORATI Ouin ubi perire iussus exspiravero, nocturnus occurram furor, petamque voltus umbra curvis unguibus, quae vis deorum est manium, 95 et inquietis adsidens praecordiis pavore somnos auferam. Vos turba vicatim hinc et hinc saxis petens contundet obscaenas anus ; post insepulta membra different lupi loo et Esquilinae alites ; neque hoc parentes, heu mihi superstites, effugerit spectaculum.' Quid immerentis hospites vexas canis ignavus adversum lupos ? Quin hue inanis, si potes, vertis minas et me remorsurum petis ? 5 Nam qualis aut Molossus aut fulvus Laconj arnica vis pastoribus, agam per altas aure sublata nivis quaecumque praecedet fera. Tu cum timenda voce complesti nemus, lo proiectum odoraris cibum. Cave, cave : namque in malos asperrimus parata tollo cornua, quaHs Lycambae spretus infido gener aut acer hostis Bupalo. 15 An, si quis atro dente me petiverit, inultus ut flebo puer ? 128 EPODON LIBER [8,8 7 Quo, quo scelesti ruitis ? aut cur dexteris aptantur enses conditi ? Parumne campis atque Neptuno super fusum est Latini sanguinis, — 5 non ut superbas invidae Carthaginis Romanus arcis ureret, intactus aut Britannus ut descenderet Sacra catenatus via, sed ut secundum vota Parthorum sua lo urbs haec periret dextera. neque hie lupis mos nee fuit leonibus, numquam nisi in dispar feris. Furorne caecus an rapit vis acrior an culpa ? Responsum date ! If Tacent, et albus ora pallor inficit, mentesque perculsae stupent. Sic est : acerba fata Romanos agunt scelusque fraternae necis, ut immerentis fluxit in terram Remi 2o sacer nepotibus cruor. 8 Rogare longo putidam te saeculo viris quid enervet meas, cum sit tibi dens ater et rugis vetus frontem senectus exaret, 5 hietque turpis inter aridas natis podex velut crudae bovis ! Sed incitat me pectus et mammae putres, equina quales ubera, HOR. CAR. — 9 129 8, 9] HORATI venterque mollis et femur tumentibus 10 exile suris additum. Esto beata, funus atque imagines ducant triumphales tuum, nee sit marita quae rotundioribus onusta bacis ambulet. IS Quid quod libelli Stoici inter sericos iacere pulvillos amant ? Inlitterati num minus nervi rigent ? minusve languet fascinum, quod ut superbo provoces ab inguine, 2o ore adlaborandum est tibi ? Quando repostum Caecubum ad festas dapes victore laetus Caesare tecum sub alta (sic lovi gratum) domo, beate Maecenas, bibam, 5 sonante mixtum tibiis carmen lyra, hac Dorium, illis barbarum ? ut nuper, actus cum freto Neptunius dux fugit ustis navibus, minatus urbi vincla quae detraxerat 10 servis amicus perfidis. Romanus eheu (posteri negabitis) emancipatus feminae fert vallum et arma, miles et spadonibus servire rugosis potest, 15 interque signa turpe militaria sol adspicit conopium. Ad hoc frementis verterunt bis mille equos 130 EPODON LIBER [10.8 Gain canentes Caesarem, hostiliumque navium portu latent 20 piippes sinistrorsum citae. lo Triumphe, tu moraris aureos currus et intactas boves ? lo Triumphe, nee lugurthino parem bello reportasti ducem, 25 neque Africanum, cui super Carthaginem virtus sepulcrum condidit. Terra marique victus hostis punico lugubre mutavit sagum ; aut ille centum nobilem Cretam urbibus, Z^ ventis iturus non suis, exercitatas aut petit Syrtis Noto, aut fertur incerto mari. Capaciores adfer hue, puer, scyphos et Chia vina aut Lesbia, 35 vel quod fluentem nauseam coerceat metire nobis Caecubum. Curam metumque Caesaris rerum iuvat dulci Lyaeo solvere. 10 Mala soluta navis exit alite, ferens olentem Mevium : ut horridis utrumque verberes latus, Auster, memento, fluctibus ; niger rudentis Eurus inverso mari fractosque remos differat ; insurgat Aquilo, quantus altis montibus frangit trementis ilices, 131 lo, 9j HORATI nec sidus atra nocte amicum adpareat, lo qua tristis Orion cadit, quietiore nec feratur aequore quam Graia victorum manus, cum Pallas usto vertit iram ab Ilio in inipiam Aiacis ratem. 15 O quantus instat navitis sudor tuis tibique pallor luteus et ilia non virilis eiulatio preces et aversum ad lovem, lonius udo cum remugiens sinus ?o Note carinam ruperit. Opima quod si praeda curvo litore porrecta mergos iuverit, libidinosus immolabitur caper et agna Tempestatibus. II Petti, nihil me sicut antea iuvat scribere versiculos amore percussum gravi, amore qui me praeter omnis expetit mollibus in pueris aut in puellis urere. 5 Hie tertius December, ex quo destiti Inachia furere, silvis honorem decutit. Heu me, per urbem (nam pudet tanti mali) fabula quanta fui ! Conviviorum et paenitet, in quis amantem languor et silentium 10 arguit et latere petitus imo spiritus ! ' Contrane lucrum nil valere candidum pauperis ingenium ! ' querebar adplorans tibi, simul calentis inverecundus deus 132 EPODON LIBER [12, 14 fervidiore mero arcana promorat loco. 15 ' Quod si meis inaestuet praecordiis libera bills, ut haec ingrata ventis dividat fomenta volnus nil malum levantia, desinet imparibus certare submotus pudor.' Vbi haec severus te palam laudaveram, 20 iussus abire domum ferebar incerto pede ad non amicos heu mihi postis et heu limina dura, quibus lumbos et infregi latus. Nunc gloriantis quamlibet mulierculam vincere mollitia amor Lycisci me tenet ; 25 unde expedire non amicorum queant libera consilia nee contumeliae graves, sad alius ardor aut puellae candidae aut teretis pueri longam renodantis comam. 12 Quid tibi vis, mulier nigris dignissima barris? Munera cur mihi quidve tabellas mittis, nee firmo iuveni neque naris obesae ? Namque sagacius unus odoror, 5 polypus an gravis hirsutis cubet hircus in alis, quam canis acer ubi lateat sus. Qui sudor vietis et quam malus undique membris crescit odor, cum pene soluto indomitam properat rabiem sedare, neque illi 10 iam manet umida creta colorque stercore fucatus crocodili, iamque subando tenta cubilia tectaque rumpit ! Vel mea cum saevis agitat fastidia verbis : ' Inachia iangues minus ac me ; i33 12, 15] HORATI 15 Inachiam ter nocte potes, mihi semper ad unum mollis opus. Pereat male quae te Lesbia quaerenti taurum monstravit inertem, cum mihi Cous adesset Amyntas, cuius in indomito constantior inguine nervus 20 quam nova collibus arbor inhaeret. Muricibus Tyriis iteratae vellera lanae cui properabantur ? Tibi nempe, ne foret aequalis inter conviva, magis quern diligeret mulier sua quam te. 25 O ego non felix, quam tu fugis ut pavet acris agna lupos capreaeque leones.' 13 Horrida tempestas caelum contraxit, et imbres nivesque deducunt lovem ; nunc mare, nunc siluae Threicio Aquilone sonant : rapiamus, amici, occasionem de die, dumque virent genua 5 et decet, obducta solvatur fronte senectus. Tu vina Torquato move consule pressa meo. Cetera mitte loqui ; deus haec fortasse benigna reducet in sedem vice. Nunc et Achaemenio perfundi nardo iuvat et fide Cyllenea 10 levare diris pectora sollicitudinibus, nobilis ut grandi cecinit centaurus alumno : ' Invicte, mortalis dea nate puer Thetide, te manet Assaraci tellus, quam frigida parvi findunt Scamandri flumina lubricus et Simois, 15 unde tibi reditum certo subtemine Parcae rupere, nee mater domum caerula te revehet. Illic omne malum vino cantuque levato, deformis aegrimoniae dulcibus adloquiis.' 134 EPODON LIBER [15. 12 Mollis inertia cur tantam diffuderit imis oblivionem sensibus, pocula Lethaeos ut si ducentia somnos arente fauce traxerim, 5 candide Maecenas, occidis saepe rogando . deus, deus nam me vetat inceptos, olim promissum carmen, iambos ad umbilicum adducere. Non aliter Samio dicunt arsisse Bathyllo 10 Anacreonta Teium, qui persiepe cava testudine flevit amorem non elaboratum ad pedem. Vreris ipse miser ; quod si non pulchrior ignis accendit obsessam Ilion, 15 gaude sorte tua : me libertina nee uno contenta Phryne macerat. 15 Nox erat et caelo fulgebat luna sereno inter minora sidera, cum tu, magnorum numen laesura deorum, in verba iurabas mea, 5 artius atque hedera procera adstringitur ilex lentis adhaerens bracchiis, dum pecori lupus et nautis infestus Orion turbaret hibernum mare intonsosque agitaret Apollinis aura capillos, 10 fore hunc amorem mutuum. O dolitura mea multum virtute Neaera ! nam si quid in Flacco viri est, 13s 15, 13] " HORATI non feret adsiduas potior! te dare noctis, et quaeret iratus parem ; 15 nee semel offensi cedet constantia formae, si certus intrarit dolor. Et tu, quicumque es felicior atque meo nunc superbus incedis malo, sis pecore et multa dives tellure licebit 20 tibique Pactolus fluat, nee te Pythagorae fallant arcana renati, formaque vincas Nirea, heu heu, translatos alio maerebis amores ; ast ego vicissim risero. 16 Altera iam teritur bellis civilibus aetas, suis et ipsa Roma viribus ruit. Quam neque finitimi valuerunt perdere Marsi minacis aut Etrusca Porsenae manus, 5 aemula nee virtus Capuae nee Spartacus acer novisque rebus infidelis Allobrox, nee fera caerulea domuit Germania pube parentibusque abominatus Hannibal, impia perdemus devoti sanguinis aetas, 10 ferisque rursus occupabitur solum. Barbarus heu cineres insistet victor et urbem eques sonante verberabit ungula, quaeque carent ventis et solibus ossa Quirini (nefas videre) dissipabit insolens. 15 Forte quid expediat communiter aut melior pars malis carere quaeritis laboribus. Nulla sit hac potior sententia : Phocaeorum 136 EPODON LIBER [i6, 49 velut profugit exsecrata civitas agros atque laris patrios habitandaque fana 20 apris reliquit et rapacibus lupis, ire pedes quocumque ferent, quocumque per undas Notus vocabit aut protervus Africus. Sic placet, an melius quis habet suadere ? Secunda ratem occupare quid moramur alite ? 25 Sed iuremus in haec : ' Simul imis saxa renarint vadis levata, ne redire sit nefas ; neu conversa domum pigeat dare lintea quando Padus Matina laverit cacumina, in mare seu celsus procurrerit Appenninus, 30 novaque monstra iunxerit libidine mirus amor, iuvet ut tigris subsidere cervis adulteretur et columba miluo, credula nee ravos timeant armenta leones, ametque salsa levis hircus aequora.' 35 Haec et quae poterunt reditus abscindere dulcis eamus omnis exsecrata civitas, aut pars indocili melior grege ; mollis et exspes inominata perprimat cubilia. Vos, quibus est virtus, muliebrem toUite luctum, 40 Etrusca praeter et volate litora. Nos manet Oceanus circumvagus; arva beata petamus, arva divites et insulas, reddit ubi Cererem tellus inarata quotannis et imputata floret usque vinea, 45 germinat et numquam fallentis termes olivae suamque pulla ficus ornat arborem, mella cava manant ex ilice, montibus altis levis crepante lympha desilit pede. Illic iniussae veniunt ad mulctra capellae, 137 1 6, 50] HORATI 50 refertque tenta grex amicus libera, nee vespertinus circum gemit ursus ovile, neque intumescit alta viperis humus ; 61 nulla nocent pecori confagia, nullius astri gregem aestuosa torret impotentia. 53 Pluraque felices mirabimur, ut neque largis aqiiosus Eurus arva radat imbribus, 55 pinguia nee siccis urantur semina glaebis, utrumque rege temperante caelitum. Non hue Argoo contendit remige pinus, neque impudica Colchis intulit pedem ; non hue Sidonii torserunt cornua nautae, 60 laboriosa nee cohors Ulixei : 63 luppiter ilia piae secrevit litora genti, ut inquinavit aere tempus aureum ; 65 aere, dehinc ferro duravit saecula, quorum piis secunda vate me datur fuga. *Iam iam efficaci do manus scientiae, supplex et oro regna per Proserpinae, per et Dianae non movenda numina, per atque libros carminum valentium S refixa caelo devocare sidera, Canidia, parce vocibus tandem sacris citumque retro solv-e, solve turbinem. Movit nepotem Telephus Nereium, in quern superbus ordinarat agmina 10 Mysorum et in quern tela acuta torserat. Unxere matres Iliae addictum feris alitibus atque canibus homicidam Hectorem, 138 EPODON LIBER [17,44 postquam relictis moenibus rex procidit heu pervicacis ad pedes Achillei. 15 Saetosa duris exuere pellibus laboriosi remiges Ulixei volente Circa membra ; tunc mens et sonus relapsus atque notus in voltus honor. Dedi satis superque poenarum tibi, 20 amata nautis multum et institoribus. Fugit iuventas et verecundus color, reliquit ossa pelle amicta lurida, tuis capillus albus est odoribus ; nullum a labore me reclinat otium, 25 urget diem nox et dies noctem, neque est levare tenta spiritu praecordia. Ergo negatum vincor ut credam miser, Sabella pectus increpare carmina caputque Marsa dissilire nenia. 30 Quid amplius vis ? O mare et terra, ardeo quantum neque atro delibutus Hercules Nessi cruore nee Sicana fervida virens in Aetna flamma : tu, donee cinis iniuriosis aridus ventis ferar, 35 cales venenis officina Colchicis. Quae finis aut quod me manet stipendium ? Effare ! lussas cum fide poenas luam, paratus expiare seu poposceris centum iuvencis, sive mendaci lyra 40 voles, sonare ' Tu pudica, tu proba perambulabis astra sidus aureum.' Infamis Helenae Castor offensus vicem fraterque magni Castoris, victi prece adempta vati reddidere lumina : 139 17,45] HORATI 45 et tu (potes nam) solve me dementia, o nee paternis obsoleta sordibus, nee in sepulcris pauperum prudens anus novendialis dissipare pulveres ! Tibi hospitale pectus et purae manus, 50 tuusque venter Pactumeius, et'tuo cruore rubros obstetrix pannos lavit, utcumque fortis exsilis puerpera.' ' Quid obseratis auribus f undis preces ? Non saxa nudis surdiora navitis 55 Neptunus alto tundit hibernus salo. Inultus ut tu riseris Cotyttia volgata, sacrum liberi Cupidinis, et Esquilini pontifex venefici impune ut urbem nomine impleris meo ? 60 Quid proderit ditasse Paelignas anus velociusve miscuisse toxicum ? Sed tardiora fata te votis manerit : ingrata misero vita ducenda est in hoc, novis ut usque suppetas laboribus. 65 Optat quietem Pelopis infidi pater, egens benignae Tantalus semper dapis, optat Prometheus obligatus aliti, optat supremo conlocare Sisyphus in monte saxum : sed vetant leges lovis. 70 Voles modo altis desilire turribus, modo ense pectus Norico recludere, frustraque vincla gutturi nectes tuo fastidiosa tristis aegrimonia. Vectabor umeris tunc ego inimicis eques, 75 meaeque terra cedet insolentiae. An quae movere cereas imagines, 140 EPODON LIBER [i?. 8i ut ipse nosti curiosus, et polo deripere lunani vocibus possim meis, possim crematos excitare mortuos 80 desiderique temperare pocula, plorem artis in te nil agentis exitus ? ' 141 I C E R O CICERO. CATO MAIOR DE SENECTUTE, $0.80 Edited by FRANK G. MOORE, Ph.D., Associate Pro- fessor of Latin and of Roman Archaeology, Dartmouth College. Text Edition, ^0.30 AN edition embodying much new critical material, ^ and abundant grammatical helps. Unusual attention has been paid to those rhetorical features which are most likely to be misunderstood, to the confusion of the argument, while at the same time both grammar and rhetoric have been treated as a means to an end. The text is sup- plied with very full footnotes. The scholarly introduction sets forth the character of Cato clearly and impressively, and is supplemented by a comparative list of distinguished old men, and by verses by Pope Leo XIII on Frugality and the Green Old Age. There are critical notes, and an index. CICERO. LAELIUS DE AMICITIA . . . $0.75 Edited by CLIFTON PRICE, Ph.D., Assistant Professor of Latin, University of California. Text Edition, $o. 30 THIS edition enables the student to understand and inter- pret the text, and contains enough elementary matter to adapt it to use in the best preparatory schools, and at the same time enough advanced material for the first year in college. The book is complete in itself, the grammatical principles being stated in the notes. The notes at the bottom of the page have been made very comprehensive, and the proper balance has been preserved between the notes on syntax and those on interpretation. The svstem of cross-reference, and the emphasis laid on the figures of speech and grammar, form strong features of the book. AMERICAN BOOK COMPANY (274) LIVY AND HORACE SELECTIONS FROM LIVY ^1.50 Edited by HARRY E. BURTON, Ph.D., Professor of Latin, Dartmouth College. Text Edition, 50.35 THESE selections are intended to give a more compre- hensive idea of Livy's genius and versatility than can be had from the reading of any one or two books, and also to provide material dealing with the more significant and interesting periods of the early history of Rome. The pas- sages are varied in nature, and are not confined to military history; they are not so short as to appear fragmentary. Each subject is presented in a series of continuous chapters, the notes supplying introductory and explanatory material for a proper understanding of the period. There is a comprehen- sive introduction, and a complete system of cross-reference. HORACE. ODES, EPODES, AND CARMEN SAECULARE $1.5° Edited by CLIFFORD H. MOORE, Ph.D., Professor of Latin, Harvard University. Text Edition, ^0.40 WHILE elementary matters have not been neglected in this edition, particular attention has been devoted to the literary side of Horace's work, and to his literary relations. The introduction, besides dealing with the poet's life and writings, discusses his lyric metres and peculi- arities of syntax. The commentary is not limited to the baldest aids, but is intended to give such assistance in interpretation as may help students to some appreciation of Horace's art and charm. The relation of the poet to his Greek models, and especially his influence on subsequent Latin literature, are clearly shown. AMERICAN BOOK COMPANY (273)