illatt JCattn Ht UC-NRLF *B 253 17? -OWER FORMS IN SCHC H. J, Hardv ISHi /fr-i-i ^* UNIVERSITY OF CALIFORNIA. FROM THE LIBRARY OF DR. MARTIN KELLOGG. GIFT OF MRS. LOUISE B. KELLOGG. A LATIN READER A LATIN READER FOR THE LOWER FORMS IN SCHOOLS BY H. J. HAEDY, M.A. ASSISTANT- MASTER IN WINCHESTER COLLEGE *^BRA)f> or THE UNIVERSITY } bonbon MACMILLAN AND CO. AND NEW YORK 1889 First Edition, 1888 Second Edition, July 1889 A. 8. ITA DOCENTI UT DOCERE NON VIDEATUR 126129 PREFACE THOSE teachers of Latin who are content with the existing provision will resent the appearance of a fresh Eeader : those who are dissatisfied may perhaps read these few words of explanation. The main part of the work consists of Latin stories, taken partly from more or less well-known Latin authors, partly from a great variety of other sources. An attempt has been made to gather compact and intelligible stories, the subjects of which may be expected to interest the average schoolboy. These stories are intended for the ordinary reading of boys not yet sufficiently far advanced to read Latin authors continuously ; they conclude with some pieces taken directly from the authors which will naturally form the next stage ; otherwise all the stories are of much the same difficulty. To the main part of the book have been prefixed a few introductory stories taken from Eutropius and the Vlll PREFACE. well-known German schoolbooks ; and an appendix has been placed at the end (for which no vocabulary is provided) consisting of a selection from the dialogues of Erasmus. It is suggested that they should be used for unseen translation either viva voce or on paper, and it is hoped that they may be of value in bringing before the minds of those who use them the language as a living vehicle of thought : the facility of expression and sprightliness of manner will com- pensate for the slight deviations from strictly classical style. In conclusion, the author would wish to thank many kind friends for their help and criticism : if the book has any merit in spite of its faults, he would like to refer to the apologue of Saadi with regard to the scented clay : ' I was indeed a despicable piece of earth ; but I was some time in the company of the rose, and the quality of my sweet companion was communicated to me.' Any fragrance, therefore, which may be detected, must be set down to the company of ancient authors and kind friends : for the faults the author is entirely responsible. Sept. 1888. CONTENTS PAGE INTRODUCTORY STORIES . . . ... 1 LATIN STORIES / ... . . 11 APPENDIX . . . , . 123 NOTES . . . , . . . 142 YOCAEULARY 145 r INTRODUCTORY STORIES 1. THE INNOCENT TRUMPETER. Tubicen ab hostibus captus, " nolite me," inquit, " inter- ficere ; nam inermis sum neque quidquam habeo praeter hanc tubam." At hosfces, "propter hoc ipsum," inquiunt, "te interimemus, quod, cum ipse pugnandi sis imperitus, alios ad pugnam incitare soles." 2. FOOLISH SERVANTS. Mulier vidua, quae texendo vitam sustentabat, solebat ancillas suas de nocte excitare ad opus, cum primum galli cantum audivisset. At illae diuturno labore fatigatae statuerunt gallum interficere. Quo facto deteriore condi- cione quam prius esse coeperunt : nam domina, de hora noctis incerta, nunc famulas saepe iam prima nocte excitabat. 3. THE DONKEY AND THE HORSE. Asinus onustus sarcinis equum rogavit, ut aliqua parte oneris se levaret, si se vivum videre vellet. Sed ille asini preces repudiavit. Paulo post igitur asinus labore con- sumptus in via corruit et efflavit animam. Turn agitator S B 2 LATIN READER oinnes sarcinas, quas asinus portaverat, atque insuper etiam pellem asino detractam in equum imposuit. Ibi ille sero priorem superbiam deplorans, "0 me miserum," inquit, "qui parvulum onus in me recipere noluerim, cum nunc cogar tantas sarcinas ferre una cum pelle comitis mei, cuius preces tarn superbe contempseram." 4. DEATH. Senex in silva ligna ceciderat, iisque sublatis domum redire coepit. Cum aliquantum viae progressus esset, et onere et via defatigatus fascem deposuit, et secum aetatis et inopiae mala contemplatus, Mortem clara voce invocat, quae ipsum ab omnibus his malis liberet. Turn Mors senis precibus auditis subito adstitit et quid vellet percunctatus est. At Senex quern iam votorum poenitebat, " nihil," inquit, "sed require, qui onus paululum * allevet, dum ego rursus subeo." 5. HANNIBAL'S TRICK. Hannibal cum elephantos compellere non posset ut prae- altum flumen transirent neque rates haberet, quibus eos traiceret, iussit ferocissimum elephantorum sub aure vul- nerari et cum qui vulnerasset se in flumen conicere illud- que tranare. Turn elephas exasperatus ad persequendum doloris sui auctorem tranavit amnem et reliqui quoque eum secuti sunt. 6. THE GAULS INVADE EOME. Galli Senones ad urbem venerunt, et victos Romanos undecimo milliario a Eoma apud flumen Alliam secuti, LATIN READER 3 etiam urbem occuparunt; neque defend! quidquam, nisi Capitolium, potuit. Quod cum diu obsedissent, et iam Eomani fame laborarent, a Camillo, qui in vicina civitate exsulabat, Gallis superventum est, gravissimeque victi sunt. Postea tamen, accepto etiam auro, ne Capitolium obsiderent, recesserunt : sed secutus eos Camillus ita cecidit, ut et aurum, quod his datum fuerat, et omnia, quae cepe- rant, militaria signa revocaret. 7. THE STORY OF PYRRHUS. Tarentini Pyrrhum, Epiri regem, contra Romanos aux- ilium poposcerunt, qui ex genere Achillis originem trahebat. Is mox ad Italiam venit, tumque primum Eomani cum transmarino hoste dimicaverunt. Missus est contra eum consul P. Valerius Laevinus, qui, cum exploratores Pyrrhi cepisset, iussit eos per castra duci, ostendi omnem exer- citum, tumque dimitti, ut renuntiarent Pyrrho, quaecunque a Eomanis agerentur. 8. PYRRHUS. Commissa mox pugna, cum iam Pyrrhus fugeret, ele- phantorum auxilio vicit, quos incognitos Eomani expave- runt; sed nox proelio finem dedit. Laevinus tamen per noctem fugit. Pyrrhus Eomanos mille octingentos cepit, eosque summo honore tractavit; occisos sepelivit. Quos cum adverso vulnere et truci vultu etiam mortuos iacere vidisset, tulisse ad caelum manus dicitur, cum hac voce : se totius orbis dominum esse potuisse, si tales sibi milites contigissent. LATIN READER 9. PYRRHUS Postea Pyrrhus, iunctis sibi Samnitibus, Lucanis, Brut- tiisque, Eomam perrexit, omnia ferro ignique vastavit, Campaniam depopulatus est, atque ad Praenestem venit milliario ab urbe octavo decimo. Mox terrore exercitus, qui cum consule sequebatur, in Campaniam se recepit. Legati ad Pyrrhum de redimendis captivis missi, ab eo honorifice suscepti sunt ; captivos sine pretio Eomam misit. Unum ex legatis Eomanorum, Fabricium, sic admiratus est, ut, cum eum pauperem esse cognovisset, quarta parte regni promissa, sollicitare voluerit, ut ad se transiret ; con- temptusque a Fabricio est 10. PYRRHUS. Quare cum Pyrrhus ingenti Eomanorum admiratione teneretur, legatum misit, qui pacem aequis condicionibus peteret, praecipuum virum, Cineam nomine, ita ut Pyrrhus partem Italiae, quam iam armis occupaverat, obtineret. Pax displicuit, remandatumque Pyrrho a senatu est, eum cum Eomanis, nisi ex Italia recessisset, pacem habere non posse. Turn Eomani iusserunt captivos omnes, quos Pyrrhus reddiderat, infames haberi, quod armati capi potuissent, nee ante eos ad veterem statum reverti, quam si binorum hostium occisorum spolia retulissent. 11. PYRRHUS. Ita legatus Pyrrhi reversus est. A quo cum quaereret Pyrrhus, qualem Eomam comperisset, Cineas dixit : regum se patriam vidisse ; scilicet tales illic fere omnes, qualis LATIN READER 5 unus Pyrrhus apud Epirum et reliquam Graeciam putaretur. Missi sunt contra Pyrrhum duces P. Sulpicius et Decius Mus, consules. Certamine commisso Pyrrhus vulneratus est, elephant! interfecti, XX millia caesa hostium, et ex Eomanis tantum quinque millia. Pyrrhus Tarentum fugatus. 12. REGULUS. Carthaginienses Regulum ducem, quern ceperant, petierunt, ut Romam proficisceretur, et pacem a Romanis impetraret, ac permutationem captivorum faceret. Ille Romam cum venisset, inductus in senatum, nihil quasi Romanus egit, dixitque, se ex ilia die, qua in potestatem Afrorum venisset, Romanum esse desiisse. Itaque et uxorem a complexu removit, et senatui suasit,.ne pax cum Poenis fieret. 13. REGULUS. Illos enim, fractos tot casibus, spem nullam habere : se tanti non esse, ut tot millia captivorum propter unum se, et senem, et paucos, qui ex Romanis capti fuerant, redderentur. Itaque obtinuit. Nam Afros, pacem petentes, nullus admisit ; ipse Carthaginem rediit, offerentibusque Romanis, ut eum Romae tenerent, negavit, se in ea urbe mansurum, in qua, postquam Afris servierat, dignitatem honesti civis habere non posset. Regressus igitur ad Africam, omnibus suppliciis exstinctus est. 14. DEATH or POMPEY. Nunquam adhuc Romanae copiae in unum neque maiores, neque melioribus ducibus, convenerant, totum 6 LATIN READER terrarum orbem facile subacturae, si contra barbaros duce- rentur. Pugnatum tamen est ingenti contentione, victusque ad postremum Pompeius, et castra eius direpta sunt. Ipse f ugatus Alexandriam petiit, ut a rege Aegypti, cui tutor a senatu datus fuerat propter iuvenilem eius aetatem, acciperet auxilia; qui, fortunam magis quam amicitiam secutus, occidit Pompeium ; caput eius et annulum Caesari misit. 15. DEATH OF CAESAR. Inde Caesar, bellis civilibus toto orbe compositis, Eomam rediit; agere insolentius coepit, et contra consuetudinem Romanae libertatis. Cum ergo et honores ex sua voluntate praestaret, qui a populo ante deferebantur, nee senatui ad se venienti assurgeret, aliaque regia ac paene tyrannica faceret, coniuratum est in eum a LX. vel amplius senatori- bus equitibusque Romanis. Praecipui fuerunt inter coniu- ratos duo Bruti, ex eo genere Bruti, qui primus Romae consul fuerat et reges expulerat, C. Cassius et Servilius Casca. Ergo Caesar, cum inter ceteros venisset ad curiam, XXIII. vulneribus confossus est. 16. DEATH OF ANTONY. Antonius ingens bellum civile commovit, cogente uxore Cleopatra, regina Aegypti, dum cupiditate muliebri optat etiam in urbe regnare. Victus est ab Augusto navali pugna clara et illustri apud Actium, qui locus in Epiro est, ex qua fugit in Aegyptum; et desperatis rebus, cum omnes ad Augustum transirent, ipse se interemit : Cleopatra sibi aspidem admisit, et veneno eius exstincta est. Aegyptus per Octavianum Augustum imperio Romano adiecta est, LATIN READER praepositusque ei On. Cornelius Gallus. Hunc primum Aegyptus Komanum iudicem habuit. 17. CLAUDIUS INVADES BRITAIN. Britanniae bellum Claudius intulit, quam nullus Eoman- orum post lulium Caesarem attigerat, eaque devicta per Cn. Sentium et A, Plautium, illustres et nobiles viros, triumphum celebrem egit. Quasdam insulas etiam, ultra Britanniam in Oceano positas, Komano imperio addidit, quae appellantur Orcades, filioque suo Britannici nomen imposuit. Tarn ^iyilis^ autem circa quosdam amicos exstitit, ut etiam Plautium, nobilem virum, qui in expeditione Britannica multa egregie fecerat, triumphantem ipse prosequeretur, et conscendenti Capitolium laevus incederet. Is vixit annos IV. et LX. imperavit XIV. 18. VESPASIAN. Vespasianus successit, factus apud Palaestinam im- perator; princeps obscure quidem natus, sed optimis comparandus; privata vita illustris, ut qui a Claudio in Germaniam, deinde in Britanniam missus, tricies et bis cum hoste conflixerit, duas validissimas gentes, XX. oppida, insulam Vectam, Britanniae proximam, imperio Eomano adiecerit. Eomae se in imperio moderatissime gessit : pecuniae tantum avidior fuit, ita ut earn nulli iniuste auferret ; quam cum omni diligentiae provisione colligeret, tamen studiosissime largiebatur, praecipue indigentibus. Nee facile ante eum cuiusquam principis vel maior est liberalitas comperta, vel iustior. 8 LATIN READER 19. ATALANTA. Schoeneus Atalantam, filiam formosissimam, dicitur habuisse, quae cursu viros superabat. Haec quum a pluribus in coniugium peteretur, pater eius condicionem proposuit, ut, qui earn ducere vellet, prius cursu cum ea contenderet; si victus esset, occideretur. Multos quum superasset et interfecisset, tandem ab Hippomene victa est. Hie enim a Yenere tria mala aurea acceperat. Dum cur- runt, horum unum post alterum proiecit, iisque Atalantae cursum tardavit. Nam dum mala colligit, Hippomenes ad metam pervenit. Huic igitur Schoeneus filiam uxorem dedit. Quam quum in patriam duceret, oblitus Veneris beneficio se vicisse, grates ei non egit. Hanc ob causam Hippomenes mutatus est in leonem, Atalanta in leaenam. 20. MELEAGER. Althaea, Thestii filia, ex Oeneo peperit Meleagrum. Ei Parcae ardentem titionem dederunt, praefantes, Melea- grum tarn diu victurum, quam diu is titio foret incolumis. Hunc igitur Althaea diligenter in area clausum servavit. Interim Diana, Oeneo irata, quia sacra annua non fecerat, aprum mira magnitudine misit, qui agrum Calydonium vastaret. Quern Meleager, fortissimis iuvenibus ex omni Graecia convocatis, interfecit, pellemque eius Atalantae donavit. Cui quum Althaeae fratres pellem eripere vellent, ilia Meleagri auxilium imploravit, qui avunculos occidit. Turn Althaea, gravi ira in filium commota, titionem ilium fatalem in ignem coniecit. Sic Meleager periit. At sorores eius, dum fratrem insolabiliter lugent, in aves mutatae sunt. LATIN READER 21. ACHILLES. Thetis, Pelei coniux, quum sciret Achillem, filium suum, cito periturum esse, si Graecoram exercitum ad Troiam sequeretur, misit eum in insulam Scyron regique Lycomedi commendavit. Ille eum muliebri habitu inter filias suas servabat; Ulixes autem, rex Ithacae, quum audivisset, Achillem ibi occultari, in regio vestibule munera feminea in calathiscis posuit simulque clipeum et hastam, mulier- esque advocari iussit. Quae dum omnia contemplantur, subito tubicen cecinit ; quo sono audito, Achilles arma arripuit. Unde eum virum esse intellectum est. 22. THE ARTFUL WOLF. Serpens ingenti saxo oppressus rogavit virum praeter- euntem, ut a se onus amoliretur, pollicitus ingentem thesaurum, si hoc faceret. Quod quum vir iste mitis fecisset, non modo promissa non solvit, sed hominem occidere conatus est. Dum ita contendunt, accidit ut vulpes transiret. Qui arbiter electus, "non possum," inquit, " tantas lites inter vos componere, nisi videro prius, quomodo serpens saxo oppressus fuerit." Quum igitur vir serpenti saxum imposuisset, dixit vulpes, "ingratum animal sub saxo relinquendum esse censeo." 23. THE SILLY STAG. Cervus, quum sitiret, ad fontem accessit, et suam in aqua imaginem conspiciens, cornuum magnitudinem laud- avit, crura vero uti nimis exilia vituperavit. Ecce leo advenit. Quo viso cervus aufugit, ut ei nullum periculum 10 LATIN READER immineret, donee in planitie esset. Quum vero in silvam venisset, inter virgulta cornibus adhaesit, et a leone captus est, quod pedum celeritate uti non poterat. Turn moriturus, " o me desipientem," in quit, " cui ea displicerent, quae me conservarunt, placer en t autem quae me perdiderunt." 24. STORY OFALCESTIS. Alcestim Peliae filiam cum multi in matrimonium peterent, Pelias promisit se filiam ei esse daturum, qui feras currui iunxisset. Admetus, qui earn perdite amabat, Apollinem rogavit ut se in hoc negotio adiuvaret. Is cum ab Admeto, dum ei serviebat, liberaliter esset tractatus, aprum ei et leonem currui iunxit, quibus ille Alcestim avexit. Idem gravi morbo implicitus munus ab Apolline accepit, ut praesens periculum effugeret, si quis sponte pro eo moriturus esset. Jam cum neque pater neque mater Admeti pro eo mori voluisset, uxor se Alcestis morti obtulit, quam Hercules forte adveniens Orci manibus eripuit et Admeto reddidit. 25. MIDAS. Cum Bacchus exercitum in Indiam duceret, Silenus ab agmine aberravit. Quern Midas, rex Mygdoniae, hospitio liberaliter accepit eique ducem dedit qui eum ad Bacchum reduceret. Ob hoc beneficium Bacchus Midae optionem dedit, ut quidquid vellet a se peteret. Ille petiit, ut quidquid tetigisset aurum fieret. Quod cum impetrasset, primo gavisus est hac virtute sua : non intellexit nihil ipsi hoc perniciosius esse. Namque etiam cibus et potio in aurum mutabatur. Cum iam fame cruciaretur, petiit a Baccho ut donum suum revocaret. LATIN STORIES 1. NOT AT HOME. Komani interdum sermone parum affabili inter se uti solebant. Nasica enim quum ad Ennium poetam venisset, eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset domi non esse, sensit illam domini iussu dixisse et ilium intus esse. Faucis post diebus quum ad Nasicam venisset Ennius et eum a ianua quaereret, exclamat Nasica se domi non esse. Turn Ennius " Quid ? Ego non cognosce, " inquit, " vocem tuam." Hie Nasica, "Homo es impudens. Ego quum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse, tu mihi non credis ipsi." 2. DEATH OF EPAMINONDAS. Epaminondas quum mortifero vulnere ad Mantineam percussus esset, delatus in tentorium adhuc vivus, Dio- phantum arcessere voluit, ut eum ducem declararet. Comites autem circumstantes ilium virum occubuisse dicunt. Deinde rogat ut lolaidam cito vocent : quum vero ilium etiam mortuum esse certior esset factus, suis persuasit ut bello cum hostibus composito amicitiam statim facerent. "Nullus enim vir," inquit Epaminondas "inter Thebanos relinquitur, qui nostro exercitui praesit." 12 LATIN READER 3. THE CUNNING FROG. Sapiens sane est Aegyptiarum genus ranarum : namque ob callidum ingenium maxima pericula saepe effugere possunt. Si enim in hydri os, qui in Nilo versatur, rana inciderit, frustum arundinis demorsum obliquum tarn strenue tenebit ut hydrus earn cum ipsa arundine siinul devorare nequeat: hydri enim os non satis amplum est quod tantum, quantum extenditur arundo, complecti possit. Itaque incolumis in extreme ore, dum in loco arundinem retinere potest, insidet rana : cuius prudentiae robur, quam- vis sit ingens, hydrorum cedere necesse est. 4. DEATH THE BROTHER OF SLEEP. Poetae antiqui somnum fratrem mortis esse fingere solebant : hoc commemoravit Gorgias Leontinus in extrema vita positus et senio bene confectus. Ad quern infirmitate correptum atque in somnum paulatim prolapsum quidam e necessariis invisendi causa accessit et quomodo se haberet quaesivit. Gorgias autem quum mortem sibi adesse sentiret nee lugubri usus est querela neque ullam exhibuit for- midinem sed haec tranquilla voce dixit, " lam me somnus incipit suo fratri tradere." 5. PRIDE HUMBLED. Socrates Athenis non modo philosophum sapientem sed etiam hominem prudentem semper se praestare solebat. Quum igitur Alcibiadem videret propter divitias inflatum et de agris gloriantem, adduxit eum in locum, in quo LATIN READER 13 tabula quaedam ut totum orbem terrarum ostenderet erat reposita, et Atticam ibi requirere iussit. Quam quum Alcibiades' invenisset, iussu Socratis suos fundos oculis investigare conabatur. At ei per longum tempus scrutanti atque illos nusquam esse pictos tandem confitenti, respon- dit Socrates "In iis qui nulla pars terrae sunt non dubium est quin gloriari sit ineptissinmm." 6. THE CONTENTED MIND. Epaminondas unum habebat pallium idque sordidum; si-quando illud in fullonis officinam miserat, ipse se domi ob inopiam continebat. Sed quamvis pauper esset, Thebanis praeclarum praebebat argumentum se nee in- felicem nee avarum in victu tarn tenui fieri. Quum enim Artaxerxes Persarum rex magnum auri pond us misisset, Epaminondas non modo non accepit sed hanc edidit sen- tentiam haudquaquam indignam : " Equidem meis rebus exiguis contentus rege Persarum, quamvis sit opulentus, me feliciorem arbitror." 7. SACRILEGE. Puer aureum folium, quod e Dianae corona deciderat, secum sustulit, nee vero latuit. ludices igitur, utrum quale scelus commisisset puer intelligent necne, decernere conati, ei hie crepundia et talos, illic folium illud aureum proposuerunt. Ille vero in iudicium introductus primo lacrimas effundebat, deinde, auro iterum captatus, hoc illis rebus puerilibus anteposuit : quo facto a iudicibus inter reos sacrilegii relatus est. Itaque neque aetati veniam dabant, neque sceleris inscitiam attribuebant, sed ut sacrile- gum nocentem propter id quod fecerat capitis damnaverunt. 14 LATIN READER 8. THE PIGS' REVENGE. Quum praedones ad Tyrrhenain terrain navem pirati- cam appulissent, ex hara permultos sues furto abactos in navem imposuerunt : funibus, quibus religata erat, solutis ad navigandum incubuerunt. Suarii praesentibus piratis silentium tenebant, quoad e portu illi se eripuissent, et e terra abessent tantum spatii quantum vox clamantis audiri posset : turn demum consueta voce utentes sues retro- versurn ad se revocabant. Porci ut primum clamorem sublatum audiverunt, statim in unum navis latus collecti earn everterunt. Itaque piratae malefici naufragio mox ad unum perierunt : sues vero incolumes ad suos enatarunt. 9. DANCING HORSES. Equos inter Sybaritas tradunt esse institutos ut inter epulas ad tibiarum numeros saltarent. Quod quum Cro- toniatae cognovissent, bello adversus eos incepto, tubarum sonitum aliosque, qui ad arma animos excitarent, clamores silere iusserunt : tibias vero et tibicines secum in acie adductos, quum iam hostes propius adessent, produxit Crotoniates dux iisque imperavit ut numeros ad saltandum aptos canerent. Quibus auditis, Sybaritarum equi tan- quam in mediis conviviis versati equitibus excussis saltare et tripudiare inceperunt et, confuso Sybaritarum ordine, stragis cladisque causa fuerunt suis dominis. 10. WHERE WILL THE STONE FALL? li, qui de rerum omnium natura disceptent et sapientes inter homines habeantur, interdum facile decipiuntur. LATIN READER 15 Accidit ut Florus vivido praeditus ingenio ac sapientes dolo captandi cupidus promitteret se iis rem difficilem propositurum esse. Qui ad hanc rem explorandam intent! Florum diligenter exaudiebant rogantem, quamobrem lapis de summo malo demissus in undas, quae navis puppi alludant, praecipitetur. His dictis omnes professi se rem tarn spinosam accurate esse scrutaturos ad studia philoso- phorumque doctrinam repetendam se contulerunt. 11. Faucis post diebus reversi alii de oceano, alii de nave, alii de aere, sermones reconditos et exquisitos habuerunt. Turn demum Florus " Si quis," , inquit, " mecum navem conscendere et de malo lapidem deicere vult, facile intel- liget lapidem re vera non undas contingere sed iuxta ipsum malum transtra inter impingi. Quae quum audivissent sapientes, cum Floro navigare noluerunt, veriti ne quid in navigio detrimenti caperent; sed se ab eo deceptos esse rati, moesti omnes domum regressi sunt. 12. THE STORY OF DATAMES. Artaxerxe regnante Datames cum maximi consilii turn animi fortissimi, primum erat militum numero eorum qui regiam tuebantur : deinde rex, quod Datamis laudem male ferebat, diu bellum adversus eum gerebat. Sed tandem quod implacabile odium in Datamen susceperat, postquam bello eum opprimi non posse animadvertit, insidiis inter- ficere studuit : quas ille plerasque vitavit : sicut, cum nun- tiatum esset, quosdam sibi insidiari, qui in amicoram erant numero (de quibus, quod inimici detulerant, neque recipi- 16 LATIN READER endum neque negligendum putavit), experiri voluit verum- ne an falsum esset relatum. 13. Itaque eo profectus est quo itinere futuras insidias dixerant; sed elegit corpore et statura simillimum sui eique vestitum suum dedit atque eo loco ire quo ipse con- sue verat iussit. Ipse autem ornatu vestituque militari inter corporis custodes iter facere coepit. At insidiatores, post- quam in eum locum agmen pervenit, decepti ordine atque vestitu in eum faciunt impetum, qui suppo situs erat. Praedixerat autem his Datames cum quibus iter faciebat, ut parati essent facere, quod ipsum vidissent. Ipse, ut concurrentes insidiatores animadvertit, tela in eos coniecit. Hoc idem cum uoiversi fecissent, priusquam pervenirent ad eum quern aggredi volebant, confixi ceciderunt inimici. 14. Hie tamen tarn callidus vir in extremo tempore captus est dolo Mithridatis, qui per insidias persuasit Datami se infinitum adversus regem suscepisse bellum. Turn demum Datamen certiorem fecit tempus esse maiores exercitus parari, bellum cum ipso rege suscipi : de qua re, si ei videretur, quo loco vellet, in colloquium veniret. Probata re, colloquendi tempus sumitur locusque quo conveniretur. Hue Mithridates cum uno, cui maximam habebat fidem, ante aliquot dies venit compluribusque locis separatim gladios obruit, eaque loca diligenter notat. Ipso autem colloquendi die utrique servos qui locum explorarent mise- runt. LATIN READER 17 15. Deinde ipsi sunt congress!. Hie cum aliquamdiu in col- loquio fuissent et diversi discessisent iamque procul Datames abesset, eum Mithridates revocavit simulans se quiddam in colloquio esse oblitum. Interim telum quod latebat protulit nudatumque vagina veste texit ac Datami venienti ait digredientem se animadvertisse locum quendam, qui erat in conspectu, ad castra ponenda esse idoneum. Quern cum digito demonstraret et ille conspiceret, aversum ferro transfixit, priusque quam quisquam posset succurrere, interfecit. Ita vir qui multos consilio, neminem perfidia ceperat, simulata captus est amicitia. 16. A FAITHFUL DOG. Sacrilegus quidam media nocte, quum iam sacerdotes somnus artissimus esset complexus, in Aesculapii templum ingressus permulta sacra clam surripuerat. Quern canis excubitor sacerdotibus, qui noctu in aede vigilias agebant, multo diligentior insecutus, commissum sacrilegium hor- ribili quam maxime poterat fremitu praedicabat. Fur autem scelerisque socii magna lapidatione facta canem appetebant ; deinde cum latrare non desisteret, offis et pane objectis, ilium demulcere conabantur. At canis nee lapideo imbri deterritus nee dulcibus seductus illecebris custos in- corruptus permansit. 17. Sive enim fur domum, ubi habitabat, evaserat, sive inde exierat, canis ei implacabilem inexpiabilemque se praebebat : itaque tandem est intellectum unde canis, qui semper latrabat, esset, nee multo post animadversum est quae orna- 18 LATIN READER inenta templo deessent. Quo facto, is, qui tale furtum admiserat, in Atheniensium suspicionem adductus et tor- mentis craciatus totam rem exposuit. Denique e lege hie capite damnatus extremo supplicio affectus est : cani vero, ut sacerdotibus pari custodi, cibus publice datus maxirnam meritamque gloriam praebebat. 18. A FRENCH IMPOSTOR. Mantacius quum divitias paternas consumpsisset, ut pecuniam colligeret hoc consilium dolosum iniit. Hie homo callidus rerumque sagax, professus se homines mortuos re- portaturum, cives Lutetienses decipere conabatur. Idcirco ut hoc manifestum exhibeat, promittit se post quindecim dies ad sepulcra iturum, ut omnes illic iacentes restituantur. Interea fama tarn vulgaris exoriebatur, ut multi cives medi- cum tanta praeditum arte adire vellent. Hinc non modo magnam gloriam sed etiam aliquantum pecuniae conseque- batur. 19. Tandem die iam appropinquante servo penitus obstupe- facto atque ut aufugeret admonenti respondit Mantacius eum ignorare quanta esset stultitia hominum. Quod quum vix dixisset, accurrit nuntius, quern miserat civis ditissimus, ut promitteret se septera sestertia medico daturum : sibi enim fuisse coniugem violentam et effrenatam; si ea revertisset, maximum sibi dolorem illaturam : se idcirco orare Mantacium ne illam pestem reportaret. Septem sestertiis persolutis Mantacius promisit se iis quae petiisset obsecutum, nulla arte usurum esse, ut illius coniugem in yitam redigeret. LATIN READER 19 20. Mox duo iuvenes opulent! et prodigi, dum medicum obsecrant ne patrem avarum, cuius divitias ipsi acceperant, in vitam redigeret, sestertia octo praebebant. Deinde vidua etiam formosa pedibus medici deiecta " Mihi," inquit, " parce miserae ; equidem alter! viro nubere volo, quod f acere non potero, si vir prior per tuas artes in vitam redac- tus erit." Ex his aliisque civibus, qui hanc miram potestatem timebant, magnam quum accepisset pecuniam, Mantacius Lutetia egressus est, ut divitias aliunde exquireret. 21. THE STRENGTH OF ASSOCIATION. Eex quidam Britannorujn iracundam matrem puer habuisse dicitur. Apud quam tanta in offensa erat iuvenis, ut saepissime verberatus poenas gravissimas dederit. Mater enim mulier ferox atque impotens non modo virgis ulmeis sed etiam longis candelis, quibus filium verberaret, utebatur. Eex tandem, puerili aetate peracta, patrio potitus regno dolorem, quo ipse affectus erat, in memoria tarn acriter retinuit, ut iuberet ne unum quidem ex iis, qui in regia versabantur, candelis uti. Itaque tota domus taedis illuminata, quanto in odio essent regi candelae, omnibus exhibere solita est. 22. GHOST STORY. Erat Athenis spatiosa et capax domus, sed infamis et pestilens. Per silentium noctis sonus ferri et, si attenderes acrius, strepitus vinculorum longius primo, deinde e proximo reddebatur : mox apparebat idolon, senex macie et squalore 20 LATIN READER confectus, promissa barba, horrent! capillo : cruribus coin- pedes, manibus catenas gerebat quatiebatque. Inde ab inhabitantibus tristes diraeque noctes per metum vigila- bantur; vigiliam morbus et crescent! formidine mors seque- batur. Nam interdiu quoque, quamquam abscesserat imago, memoria imaginis oculis inerrabat. Deserta inde et damnata domus totoque illi monstro relicta: proscribebatur tamen seu quis emere seu quis conducere ignarus tanti mali vellet. 23. Venit Athenas philosophus Athenodorus, legit titulum auditoque pretio, quia suspecta vilitas, percunctatus, omnia docetur ac nihilo minus, immo tanto magis conducit. Ubi coepit advesperascere, iubet lectum sterni sibi in prima domus parte, poscit pugillares, stilum, lumen : suos omnes in interiora dimittit, ipse ad scribendum animum, oculos, manum intendit, ne vacua mens audita simulacra et inanes sibi metus fingat. Initio, quale ubique, silentium noctis, dein concuti ferrum, vincula moveri: ille non tollere oculos, non remittere stilum, sed offirmare animum : turn crebres- cere fragor, adventare, et iam ut in limine, iam ut intra limen audiri : respicit, videt agnoscitque narratam sibi effigiem. 24. Stabat imago innuebatque digito similis vocanti : hie contra, ut paulum exspectet, manu significat rursusque ceris et stilo incumbit : ilia scribentis capiti catenis insonabat : respicit rursus Athenodorus nee moratus tollit lumen et sequitur. Ibat ilia lento gradu, quasi gravis vinculis ; postquam deflexit in aream domus, repente dilapsa deserit LATIN READER 21 comitem : desertus herbas et folia concerpta signum loco ponit. Postero die adit magistrate, monet ut ilium locum effodi iubeant. Inveniuntur ossa inserta catenis et impli- cita, quae corpus aevo terraque putrefactum nuda et exesa reliquerat vinculis : collecta publice sepeliuntur. 25. A BOUNDARY COMMISSION. Q. Fabius Labeo, arbiter a senatu finium const! buendorum inter Nolanos et Neapolitanos date, cum in rem prae- sentem venisset, utrosque separatim monuit, ut omissa cupiditate regredi, quam progredi mallent. Quod cum utraque pars, mota viri auctoritate, fecisset, aliquantum in medio vacui agri relictum est : constitutis deinde finibus ut ipsi terminaverant, quidquid reliqui soli fuit, populo Eomano adiudicavit. At sententia secundum ipsorum demonstrationem dicta, nee Nolani nee Neapolitani queri potuerunt; improbis tamen usus praestigiis Eomanae civitati illos fines Labeo adiunxit. 26. THE PURSUIT OF KNOWLEDGE. Is, quern Britanni sapientissimum arbitrantur, omnium rerum naturam causasque tanta diligentia exquirebat, ut hominum coetum solitosque mores saepius negligeret. Cuius quum amicus ad cenam invitatus nil nisi duos pisces appositos invenisset, hospitem, qui philosophorum doctrinae operam dabat neque alias res recordabatur, diu exspectabat ; primo unum, deinde alterum edit. Quibus consumptis atque conviva egresso, reversus philosophus, qualis cena esset apparata, animadvertit ; sed dum patellam cibo vac- uamaspicit, "Equidem", inquit, "iamcenavi;" studiisenim penitus intentus re vera est oblitus utrum cenasset necne. 22 LATIN READER 27. ANCIENT CANNIBALS. Ferunt Indorum barbaram gentem in orientis parti bus habitare solere, qui Padaei vocati hoc institute uterentur. Si quis civium morbo laborabat, sive mulier sive vir erat, tune virum vivi maxime familiares occidebant, professi eum si morbo consumptus esset non ad edendum fore idoneum. Ille autem negabat se aegrotare ; hi vero non assentientes illo interfecto epulabantur. Si quando mulier aegrotabat, pariter mulieres eadem faciebant. Ex his facile intelligen- dum est, haud multos ad senectutem pervenire potuisse : sin autem id accidit, senis ad aram deorum mactati carne vescebantur. 28. THE MILLER. Homines quidam, seditione ac discordia concitata, in diversas partes discedunt. Militibus tandem ad provinciam missis, ut multos, qui contra regem arma sumpserant, oppresses trucidarent, rex imperavit. At quum ab iis Balatro, qui pistrino multisque servis praeerat, praecipue peteretur, servo quern fidelissimum habuit, ut simularet se esse Balatronem, persuasit. Itaque Balatro ipse tecto delituit : servus autem a militibus oppressus excruciatusque, se esse Balatronem magna voce negavit. Cui respondit dux " Tu merito supplicium pateris : si enim es Balatro, ut homo nequam morieris ; sin autem nos conaris decipere, mendacii poenam dabis." His dictis servus infelix pro domino Balatrone est suspensus. 29. WASTE OF WORDS. Samii Spartam venerunt, ut opem a Lacedaemoniis peterent. Introducti ad magistratus, sollicitis animis multa LATIN READER 23 verba faciebant. Illi autem, primo constitute concilio, Samiis responderunt se ea, quae prima dixissent, oblitos esse ; ea, quae secuta essent, non intelligere. Posthac iterum admissi Samii, dum saccum offerunt, nihil aliud dicunt nisi haec verba "Saccus farina indiget." Quibus Spartani responderunt eos vocabulum "saccus" omittere potuisse. Nee tamen Samiis auxilium praestare noluerunt, sed mag- num apparatum navalem mittere decreverunt. 30. OUT OF FRYING PAN INTO THE FIRE. Bubulcus vitulum, dum gregem armentorum pascit amissum, per omnes solitudines diu vagatus quaerebat : quern ubi nusquam invenire potuit, lovem precatus pro- misit, si furem, qui vitulum abstulisset, ostendisset, hoedum in sacrificio se oblaturum. Deinde in quercetum progressus leone vitulum devoratum cognovit. Trepidus igitur et humi demissus manibus ad caelum sublatis, ait, " luppiter, promisi me tibi hoedum daturum esse, si furem invenissem : nunc autem taurum tibi me sacrificaturum polliceor, si istius morsum leonis incolumis effugerim." 31. UNPOPULAR VATINIUS. Casellius iurisconsultus non modo propter urbanitatem et facetias sed ob dicendi licentiam laudem maximam conse- cutus est : neque enim cum seriis ioca interdum coniungere noluit. Vatinius, qui propter corporis deformitatem et vitae turpitudinem omnibus in odio erat, dum gladiatorium munus edit, ab omni parte lapillis est ita petitus, ut gravi dolore afficeretur. Quo facto, quum ad aediles accessisset, effecit ut ii edicerent, ne cui in arenam nisi pomum demittere liceret. Haud multo post Casellium ab amico 24 LATIN READER consultum utrum nux pinea pomum habenda esset necne, respondisse ferunt, "Si in Vatinium missurus es, pomum est." 32. COMPULSION OR PERSUASION 1 Sol et ventus Aquilo olim certabant uter esset fortior. Itaque inter eos convenit ut vires in viatore experirentur : e quibus qui amictum homine excussisset, palmam ferret. Viator igitur nimbo horribili et stridenti aquilone oppressus amictum adhuc diffusum ad se adduxit. Quum autem sol nimbo paulatim evicto radiare inciperet, et viator magis magisque aestuaret, ob calorem progredi non potuit : sed abiecto amictu in nemore, ut frigus captaret, resedit. Itaque soli, ut homine victo, victoria contigit. 33. CROCODILE HUNTING. Crocodilorum venatio multis et variis modis inter Aegyptios instituta est : quorum eum, qui maxime memoratu dignus videtur, exponam. Suis tergus pro esca hamo insertum in medium flumen demittit venator : ipse in ripa fluminis vivum habet porcellum, quern vehementer ferit. Crocodilus autem, voce porcelli audita, ad eius sonum accurrit : in tergus vero suis ubi incidit, illud devorat : mox in terram detrahitur. Postquam in terram extractus est, primum oculos eius luto oblinit venator : eo facto admodum facile reliqua administrat : sin autem illi obstatur, quominus id faciat, non sine labore res conficitur. 34. EOMAN NAMES. " Asina " inquit hie " quod viro non mediocri cognomen est, velim dicas unde contigerit ; quum hoc nomen contume- LATIN READER 25 liae quam honor! propius videatur." Turn respondit ille : " Neque honor neque iniuria sed casus cognomina eiusmodi fecit. Namque iis, qui nomine gentili Corneliis usi sunt, cognomen Asina est additum, quoniam quum ab homine quodam Corneliae gentis principe, fundum empturo, sponsores solemniter poscerentur, subito asinam cum onere pecuniae in forum productam, quasi pro sponsoribus pignus praesens, Cornelii iussu servi afferebant. De quo casu in posterum ad nomen gentile hoc cognomen accessit." 35. THE INDUSTRY OF CLEANTHES. Cleanthes primo pugil f uerat : sed quum Athenas ad Zenonem se contulisset, in philosophorum doctrinam acerrime incubuit. Qui Zenonis decreta discere adeo voluit, ut laboris studio sit celebratus ; quippe qui cum pauper esset, pecuniae colligendae esset valde appetens; noctu enim in aquis ex hortis exhauriendis, die vero in sermonibus exercebatur. Ferunt eum in iudicium abductum esse, ut rationem redderet, unde tarn opimo corporis habitu prae- ditus victum sibi quaereret : quern et horti custode apud quern exhauriebat, et pistore apud quern farinam molebat, testibus productis, iudicio liberatum esse. 36. A VALUABLE PILLOW. Accidit ut eques Komanus ex aere alieno tarn graviter laboraret, ut amplius ducenties HS. deberet. Quum hanc tarn grandem pecuniam persolvere nequiret, ad hoc celandum maximam, dum vivit, adhibebat curam. lam tandem quum mortem obiisset, et bona sub hasta essent vendenda, quantum esset aes alienum undique renunciatur. Quod 26 LATIN READER quum ad Augustum principem allatum esset, uni e libertis, ut statira ad auctionem properaret et culcitam cubicu- larem equitis iam mortui emeret, imperavit. Maecenati autem aliisque sodalibus hoc praeceptum mirantibus haric rationem reddidit Augustus ; illam culcitam maximi esse aestimandam, in qua is, qui tantum pecuniae deberet, securus dormire posset. 37. HEADS AND TAILS. A Eomanis scriptoribus traditur fabula in regem lanum magna beneficia deum Saturnum contulisse. Quern ubi classe pervectum rex hospitio exceperat, et ab eo edoctus quo modo agri iuste essent colendi, pro rudi victu fruges nuper inventas acceperat, Saturno semper maximam gra- tiam habebat. Idcirco quum primus quoque aera signaret, eius rei memoriam in posterum tradidit. Saturnum adeo venerabatur ut, quoniam ille nave fuisset avectus, ex una quidem parte sui capitis effigies, ex altera navis exprimere- tur. Aere igitur ita signato, dum Romani pueri aieam ludunt, denarios in sublime iactant et " capita aut navim " exclamant. 38. FALSE FRIENDSHIP. Duobus amicis una iter facientibus ursa fit obviam : e quibus unus perterritus, ut periculum evitaret, arborem conscendit, alter, cum se imparem ursae fore et, si pugnare vellet, superatum iri intelligeret, humi deiectus, se inor- tuum esse simulabat. Ursa vero, ut accessit, aures et os iacentis et spiritum continentis contrectat, tune eum cadaver esse rata abit. Mox alter, qui inter frondes arboris latuerat, descendit : cui percunctanti quidnam in aure eius iacentis LATIN READER 27 dixisset ursa respondit amicus ursam se monuisse, ne post- ea cum istiusmodi amicis iter faceret. 39. DEAR EGGS. Eex quidam quum inter Batavos iter faceret, in oppid- ulo constitit, ut se suumque equum reficeret; cui roganti, qualis cena sibi comparari posset, respondit caupo, qui agresti hospitio praefuit, se libenter regi ova gallinarum praestitu- rum. Imperavit rex ut quam celerrime ea apponeret : quae apposita quum cupide edisset, quanti constarent scisci- tatus, cognovit quingentos sestertios sibi esse persolvendos. "Edepol," inquit rex obstupefactus, "inter Batavos rara et infrequens avis gallina esse videtur, si quidem tria ova quin- gentis sestertiis veneunt." Cui respondit caupo: "Nobis et gallinarum et ovorum est satis magna copia, reges autem baud frequenter in hoc hospitio excipimus." 40. THE BITER BIT. Philosophos quidem per indignationem in cavillationes nonnunquam incurrisse negare nequeo. Nam cum Antigoni regis libertus, ex humili et turpi servitio ad novas divitias nuper erectus, philosophos ad convivium congregasset, multa et minuta sciscitatus iis irridere conatus est. Tandem scire se velle dixit, cur ex nigra et alba faba pulmentum unius coloris edatur. Aridices philosophus quum hoc aegre ferret, " At tu," inquit, " hanc rem ambiguam fac ut resolvas, cur de albis et nigris loris similes maculae gignantur." Quibus verbis auditis, libertus, qui servus olim verberibus saepius est affectus, subito obstupefactus, nee philosophos neque alios posthac unquam cavillari conabatur. 28 LATIN READER 41. A KEPROOF. Mercurius cognoscendi cupidus quanti apud homines esset, statuarii domum in hominis speciem transformatus ivit et visa lovis statua, statuarium rogavit quanti earn emere posset. Quum autem dixisset " drachmae/ 7 risu Mer- curius dixit, "Quanti lunonis statua constatT' "Pluris," respondit alter. Tune deus suam ipsius statuam conspica- tus, ac sui ut nuntii deorum et quaestuosi summam rationem homines habere ratus; "Die mihi," inquit, "nonne haec maximi constat pretiiT' "Minime: nam si hasce alias emeris, libenter hanc gratuitam adiciam." 42. A USEFUL DONKEY. C. Mario ominis observatio quondam saluti erat, quo tern- pore hostis a senatu iudicatus in domum Fanniae Minturnas custodiae causa deductus est. Animadvertit enim asellum, neglecto quod ei obiciebatur pabulo, ad aquam procurrentem. Quod rei venturae signum habendum esse ratus, alioquin religionum interpretandarum peritissimus, a multitudine, quae ad opem f erendam confluxerat, impetravit ut ad mare perdiiceretur. Protinus naviculam conscendit, in qua in Africam pervectus arma Sullae victricia eflregit. 43. CYRUS AND HIS SOLDIERS. (Jbi omnes milites convenerunt, Cyrus, ut quam primum ab Astyage, rege Medo, desciscerent, hoc usus est consilio. Illos Persicae regionis tractum spinis obsitum iussit uno die f alcibus purgare : proposito labore iam tandem Persis per- functis, iisdem Cyrus praedixit ut in posterum diem loti LATIN READER 29 adessent : interim caprarum oviumque greges omnes in unum congregates interfecit paravitque : ubi postridie Persae convenerunt, discumbere per herbam iussos lautis epulis recepit. Deinde postquam a cena surrexerant, ex iis quaesivit Cyrus, utrum potiora viderentur quae pridie an quae ipso die passi essent. 44 Multum illi interesse responderunt : pridie enim omnia se mala habuisse, deinde omnibus bonis fructos esse. Qui- bus dictis, " Viri Persae," inquit, " ita res se habet : si me sequi vultis, his et plurimis aliis bonis certe fruemini ; sin autem regi Astyagi obsequemini, labores, quales erant hesterni, habebitis perpetuos. Persae igitur, qui iam pridem Medorum imperium aegre ferebant, ducem tandem nacti, libenter in libertatem se vindicaverunt : Cyrus autem his usus adiutoribus et Medorum regno potitus, iis praemia large effuseque donabat. 45. WHY ARE FROGS DUMB AT SERIPHUS? Seriphii de suis ranis gloriantur eas strepentes Persea, quum magno e certamine adversus Medusam commisso rediret et longo itinere peracto prope lacum fessus requi- esceret, ne somnum caperet, interpellasse : idcirco eum molestia affectum a love patre deprecatum esse, ut ranae quominus clamarent impedirentur. Quibus precibus exau- ditis, patrem filio suo gratificatum ranas illius loci incolas silentii perpetui damnavisse. Theophrastus autem homo sagacissimus non modo hanc fabulam explodit, sed Seriphios gloriantes redarguit : frigidis enim aquis, non Persei in- somniis ranarum silentium esse imputandum. 30 LATIN READER 46. A PATRIOTIC MULE. Mulus Atheniensis quidam iam vetulus, quamvis ab omni onere vehendo tandem immunis factus esset, studio laborum liberatus esse noluit. Namque ubi Athenienses Parthe- nonem Minervae templum aedificabant, nulla re onustus sua sponte cum mulis adolescentibus, qui de Pentelico marmor portabant, tanquam ad iter faciendum socius et hortator ambulabat, et iuniores ipse aetate confectus ultro citroque progressus incitare conabatur. Quod quidem ut populus Atheniensis intellexit, per praeconem declarari iussit, ne a frumento neve ab hordeo prohiberetur ; itaque decretum est ut pretium iustum ei, sicut athletae iam rude donato, ex aerario penderetur. 47. A. CONVENIENT ACCIDENT. Protogenes pictor egregius equum ab exercitatione veni- entem modo non vivum mira arte reddiderat. Cuius tamen spumam anhelantis se exprimere potuisse non iudicavit, quum in reliqua parte tabulae omni, quod difficillimum erat, sibi ipsi satisfecisset. Cum enim spuma pingi, non ex ore nasci videretur, anxio animi cruciatu colores saepius absterserat, saepe penicillum mutaverat. Postremo indig- natione accensus corripit spongiam, omnibus imbutam coloribus, forte iuxta se positam et veluti corrupturus opus suum tabulae illisit. Quae ad ipsas nares equi directa forte desiderium pictoris explevit ; et quod ars adumbrare non valuit, casus imitatus est. 48. THE DEATH OF THE TYRANT JASON. Utrum satis iusta ultione lason Thessalus tyrannus absumptus sit necne, incertum est. Taxillo enim gymnasi- LATIN READER 31 archo, a quibusdam iuyenibus pulsatum se conquesto, per- misit ut aut tricenas ab his drachmas exigeret aut denas plagas singulis imponeret. luvenes autem quum iustis verberibus essent caesi, et poenae modum animi, non cor- poris dolore aestimarent, ad lasonem ulciscendum consilium inibant. E quibus alii in Taxillum ut crudelem et immanem animadvertere volebant, alii antem a lasone, quod iniuriae auctor fuisset, poenas repetendas censebant. Haud multo post lason dum faciles aditus privatorum ad se admittit, ab his septem iuvenibus interfectus iniquam potestatem expiavit. 49. KALID'S SAGACITY. Kalidus inter Persas ob animum providum et sagacem praeclarus, quondam sub incauto duce ad hostes vincendos legatus missus est. Quum autem dux, ut se recuperaret, agmen constituisset, subito damarum grex e deserto effugiunt atque inter milites discurrunt. Quae dum videt Kalidus, statim ducem admonet, ut milites extemplo arma expedire iubeat. Dux autem respondet, " Quid vis 1 " " Hostes praesto sunt," inquit Kalidus, " damae enim natura ferae in nostra castra ab exercitu hostili se immittere coactae sunt." His dictis quum iam milites vix in equos insiluissent, agmen hostile adesse omnes vident : undique acclamatum se unumquemque ad Kalidi prudentiam vitam suam et salutem debitam referre. 50. ADDITION OF FRACTIONS IN THE EAST. Homo moriturus quidam equos septendecim inter tres filios dividendos reliquerat. Qui quidem alius in alium se iustum praestandi alioquin cupidi, equos tamen in eas partes, quas pater descripserat, dispertire nequeunt. Nam 32 LATIN READER ille dimidiam, tertiam, nonam partem singulis pro sua aetate iusserat distribui. Fratres ergo rei difficultate devicti ad iudicem se contulerunt, et cum unus causam accurate exposuisset, se patris voluntati obsequi velle, sed quomodo septendecim equos iuste possent dividere, nisi nonnullos discidissent, rationem habere non posse, iudex silentio facto rem disceptandi diem differre decrevit, ut paucis post diebus suam cuique partem iustam ipse distribueret. 51. Septem autem diebus peractis, ad certum tempus fratres apud iudicem iterum accedentes, quid consilii iniisset roga- verunt : quibus respondit iudex, " Vultisne ampliorem quam debitam partem de haereditate accipere T' " Immo vero," illi libenter responderunt. Iudex igitur eos in agrum duxit, in quo non modo septendecim equi, sed equus etiam alius, quern ipse immiserat, pascebantur ; et fratri natu maximo imperavit ut partem dimidiam, secundo ut partem tertiam, natu minimo ut partem nonam reciperet. Itaque primo novem, secundo sex, tertio duobus equis pro sua cuique parte distributis, iudex ipse, postquam animi non modo integritatem, sed etiam benevolentiam tali iudicio monstra- verat, equum suum domum reducit. 52. DEMOCRITUS AND THE HONEY. Fama est Democritum Abderitem ob taedium senectutis de quotidiano cibo aliquid detrahendo mortem sibi consciscere decrevisse. Sed instantibus iam Thesmophoriis eum ancillae rogaverunt, ne per id celeberrimum tempus moreretur, quippe quae eo mortuo illos solemnes et festos LATIN READER 33 dies agere non possent. Hie anmrit igitur, et, quum mellis vas sibi propius admoveri iussisset, vitam multos dies mellis odore et halitu continuatam sic prorogavit. Thesmophoriis autem tandem peractis, ac melle asportato, quo delectatus fuerat, Democritus baud invitus exspiravit; servae illis fructae diebus alium dominum aliamque familiam quaerere moestae cogebantur. 53. BIRD-CATCHING. Otos ex Libya vicina Alexandriam transire tradunt. Haec avis imitatrix est eorum, quae praecipue ab hominibus fieri videt ; quidquid enim aucupem f acientem cernit, idem ipsa agere coepit. Stantes igitur ex adverse aucupes oculos suos medicamento quodam oblinunt; dum aliud, quod oculorum cilia glutinet, non procul a se in patellis apposi- tum habent. Quos sese ungentes oti conspicati idem extemplo faciunt; itaque medicamento in oculos iniecto ciliisque cohaerentibus neque aspicere hostes neque aufugere possunt. Aucupes igitur has aves facillime deceptas non sine risu secum auferunt. 54. THE ARTFUL ELEPHANT. Pictor elephantum esse providum animal ex hac clade certe intellexit. Elephantum enim, dum proboscidem alte sublatam retinet, per imaginem exhibere voluit ; itaque puero imperavit ut poma in os illius iniceret. Quo poma iniciente diu elephas proboscidem extollebat ; at, quum iam ilia de- fuissent, nee quid sibi esset faciendum sciret puer, re vera ei illudens poma se offerre simulabat. Idcirco animal id sagax, quum nihil in ore reciperet, non modo proboscidem demisit sed puerum impudentem ultum est : imaginem enim 34 LATIN READER paene confectam, peracutis dentibus totam pertusam, pessum dedit puerumque invicem ludibrio affecit. 55. AMASIS AND HIS THEFTS. Amasis privatus nullo modo in serias res animum inten- debat sed cum scurris et compotoribus aetatem degebat; ubi autem potanti necessaria defecerant, furto alien a auferre solebat. Ab iis autem, qui eum sua bona habere amrmabant, accusatus ad proxima quaeque templa deducebatur, et modo condemnatus modo absolutus decedebat Amasis. Postquam autem regno potitus est, quicumque Di furti criminis absolverant, eorum templa negligebat, neque iis sacra facie- bat, quippe qui nullius essent momenti neque oracula veridica exhiberent. Qui vero furti arguerant, his, ut vera dicenti- bus, praecipuam curam praestabat. 56. AN INCURABLE. Traditur Carlinus, comoedus inter Patavinos praeclarus, lepide et iocose partes agere solitus esse. Illo tempore homo vultu tristi et capite demisso tabernam medici, qui propter artem laudem maximam consecutus erat, petit, eumque obsecrat, ut ad morbum gravissimum remedium adhibeat ; se enim aegrum animi esse. Quae quum audi- visset medicus, dixit opus esse eum ad theatrum ventitare, ut, dum Carlinum histrionem iocose partes agentem observat, laetitiam concipere possit. " Frustra," respondit alter, " hoc me admones : ego Carlinus sum ; dum alios per iocos et ludicra delecto, ipse gravissimo dolore afficior. Quae quum ita sint, hie morbus mihi videtur esse insana- bilis," LATIN READER 35 57. THE GREATEST LIAR. Quum augur ob priscam severitatem praeter ceteros praeclarus pedibus ibat, in sutores sordidos et incultos forte incidit. Quos quum animadvertisset tarn clare exclamantes ut omnibus praetereuntibus molestiam gravem adhiberent, rogavit, "Quid vultis*?" Illi respondit unus e sutoribus se amphora vino plena potitos decernere velle, quis ea dignus esset. Ad id perficiendum se omnes mendacia quam impudentissime dicere, ut ei, qui maxime mentitus esset, amphora daretur. Quibus dictis obstupefactus augur monuit pessimi esse exempli tantis et tot mendaciis uti : se autem nunquam mentitum esse. "At tibi danda est amphora," conclamant omnes ; " tu maximo usus mendacio hanc merito accipies." 58. POPULAR TASTE. Polycletus, cuius signa mira arte perfecta fuerunt, duo simulacra uno eodem tempore, alterum multitudini obse- cutus, alterum de artis norma, olim confecit. Primum enim ex sententia singulorum, qui intrabant, finxit alia parte com- mutata, alia reformata, ut praecepto uniuscuiusque diligen- tissime obediret; alterum autem maxima usus arte ipse solus perfecit. Utrumque ergo tandem hoc modo expolitum in medium proposuit ; ex quibus sane alterum in admiratione omnibus, alterum erat ludibrio. Hoc iudicio accepto Poly- cletus, "At hoc," inquit, quod vituperatis, vos fecistis, illud vero, quod admiramini, ego : " quod maximo f uit argumento, quantum illius ars et disciplina vulgarem popularemque sensum superaret. 36 LATIN READER 59. A GHOST STORY. Chrysippus refert, apud Megaream tabernam Atheniensem quendam zonam auro plenam secum ferentem devertisse. Ilium vero caupo, apud quern vesperi deverterat, quum pecuniam avide respiceret, ex insidiis obtruncat; deinde caesum atque in plaustro, in quo fimus vehebatur, abscondi- tum extra urbem portare vult. At Atheniensis ita trucidati anima Megarensi alii noctu adstitit, et, quid factum esset et a quo et quomodo et quas per portas corpus exportandum esset, enarravit. Ille vero quum ea audivisset, haud segniter prima luce exsurgit observatoque plaustro manibus iniectis e fimo cadaver eruit. Quo facto hie quidem sepul- turae, ille vero supplicio datus est. 60. PERSIAN STRATAGEM. Persae postquam obsidione urbem Barcam cinxenmt, et cuniculis, quibus in urbem intrarent, usi sunt, et validos in murum impetus fecerunt. Quibus rebus quum multum temporis tereretur, et multi utrinque caderent, pedestrium Persarum dux, ratus Barcaeos non vi sed dolo vinci posse, hanc rationem iniit. Noctu latam fodit fossam, cui ligna parum solida instravit, et super ligna humum ita ingessit, ut reliquae terrae aequalis esset. Ut illuxit, Barcaei, ad colloquium invitati, illi libenter morem gesserunt ; denique omnibus placuit a bello utrumque discedere. His com- positis, dum super occultam fossam utrique sacrificant, his condicionibus pacem conciliant : " quamdiu haec terra ita manebit, integrum manebit iusiurandum." LATIN READER 37 61. Barcaei promittunt mulctam se regi soluturos ; Persae, se nihil porro contra Barcaeos novaturos. Feeder e peracto, omnibus urbis portis apertis, Barcaei Persis adeo confide- bant, ut et ipsi urbe egrederentur, et hostium quicunque intra muros vellet ingredi paterentur. At Persae occulto ponte disrupto in urbem irruebant. Pontem autem, quern fecerant, ob hanc causam interruperunt, ut iureiurando se liberarent, quo cum Barcaeis obstricti erant ; tamdiu ratum fore foedus, quamdiu terra in eo statu, quo tune fuisset, permansura esset. Itaque dolo devicti Barcaei Persis concedere coacti sunt. 62. A VALUABLE LESSON. Adolescens quidam Eretricus Zenonis domum, qui multos discipulos ad sapientiam adipiscendam colligebat, longum tempus frequentaverat. Reversum vero pater homo subrusticus et incultus interrogavit, quid tandem sapientiae apud Zenonem didicisset. Ille vero re ipsa se id ostensurum pollicitus est : pater autem, haec dicta maxime indignatus, multa verbera scilicet inerti nugatori intentabat. Interea adolescens quietem agebat neque haec omnia impatienter f erebat ; hoc ipsum enim ait se ab Zenone didicisse, non modo iram patris sustinere sed convicium etiam idque iniustum non aegre ferre : tali modo se Zenonis doctrina dignam praestabat. 63. BEEF OR PASTRY ? Lysandro Spartiatae, quum in loniam venisset, hospites, qui loniam colebant, inter alia bovem et placentam dono 38 LATIN READER miserunt. Ille vero placentam intuitus nuntium rogabat, quidnam esset id quod offerret. Cui quum is, qui attulerat, respondisset, id e melle, caseo, aliisque nonnullis confectum esse, idemque omnibus, lonibus gratissimum, "At illud," inquit Lysander, " date servis Helotibus : non enim liberi civis cibus est." Bovem autem ad patrium morem apparari iussit et maxima cum voluptate ipse cenavit : placenta autem, utrum Helotes fruerentur necne, pro incerto haben- dum est. 64. AN ANCIENT LUNACY. Thrasyllus inusitata quadam dementia quondam afficie- batur. Urbe enim Athenis relicta, in Piraeum migravit atque ibi habitans omnes naves ad eum appulsas suas esse putabat et in rationes suas accurate referebat : quibus salvis in portum reversis supra modum gaudebat. Quern multos annos hoc morbo implicitum f rater e Sicilia reversus medico tradidit, ut sanaretur. Itaque ab hoc morbo tandem liberatus vitam in amentia actam saepissime recordabatur ; negavitque se unquam gaudium percepisse tantum, quan- tum tune ex navibus illis, quae ad se nihil pertinerent, servatis percipere solitus esset. 65. DYED HAIR. Ceus quidam, iam senex, Lacedaemonem venit : quern gloriosum ostentatorem senectutis pudebat : ideoque crines, qui natura cani erant, tinctura dissimulare conabatur. Hie autem hac arte dolosa usus, quum in contionem Lacedae- moniorum prodiisset, negotium, de quo apud Lacedaemonios venerat, coram populo exposuit. Quibus expositis con- surgit Archidamus rex et ad cives conversus interrogat, LATIN READER 39 " Quid Ceus hie sani consilii dicere potest, quippe qui non in animo tantum sed etiam in capite mendacium circumf erre videatur 1 " Hoc dicto obedientes cives, dum ingenium Cei ex iis, quae videndo cognoscere possunt, redarguunt, ea, quae proponit, strenue reiciunt. 66. THE FIGHTING HABITS OF THE MAGNETES. Magnetes accolae Maeandri bellum contra Ephesios gerentes reputare videbantur ea, quae per alios facerent, se ipsos facere. Singuli enim equites non modo canem venaticum sed servum etiam iaculatorem secum ad proelium ducebant. Quum vero concurrendum esset, canes prosilientes, quoniam erant visu terribiles et in occursu minime mites, aciem hostium saepe turbabant. Deinde servi ante dominos iaculati, postquam iam acies per impetum cariinum erat turbata, ad victoriam consequendam auxilium ferebant. Turn demum tertio loco Magnetes equites in hostem et per canes et per servos inclinantem ipsi invadebant. 67. TRUE FRIENDSHIP. Damon et Phintias tarn fidelem inter se amicitiam iunx- erunt, ut, quum alterum ex his Dionysius Syracusanus interficere vellet, atque is tempus ab eo, quo, priusquam periret, domum profectus res suas ordinaret, impetravisset, alter vadem se pro reditu eius tyranno dare non dubitavit. Igitur omnes et in priinis Dionysius novae atque ancipitis rei exitum speculabantur. Appropinquante deinde definita die neque illo redeunte, dum unusquisque stultitiae tarn temerarium sponsorem damnat, is nihil de amici constantia 40 LATIN READER se metuere praedicat. Cum autem ad diem alter se recep- isset, admiratus amborum animum tyrannus supplicio remisso petivit, ut se ad amicitiam tertium ascriberent. 68. THE MEETING OF BROTHERS. Miles, qui in castris On. Pompeii stipendia merebat, quum Sertorianum militem acrius sibi in acie instantem cominus interemisset, iacentemque spoliaret, fratrem ger- manum esse cognovit. Accidit enim ut in diversas partes nonnunquam fratres distracti essent. Is autem multum ac diu convicio deos ob impiae victoriae donum insecutus, cadaver prope castra translatum et pretiosa veste opertum rogo imposuit. Ac deinde, subiecta face, protinus eodem gladio, quo ilium interemerat, pectus suum transverberavit : seque super corpus fratris prostratum communibus flammis cremandum tradidit. 69. THE DEVICE OF EUMENES. Antigonus, dux rei militaris peritus, se Eumenem hostem imprudentem oppressurum esse sperabat; cum ex fumo castrorum eius allata est suspicio ad Eumenem hostem ap- propinquare. Conveniunt duces : quaeritur quid opus sit facto. Intelligebant omnes tarn celeriter copias ipsorum contrahi non posse, quam Antigonus adfuturus videbatur. Hie omnibus titubantibus et de summis rebus desperanti- bus, Eumenes ait, si celeritatem velint adhibere et imperata facere, quod ante non f ecerint, se rem expediturum ; nam se effecturum, ut non minus quinque dierum spatio hostis retardaretur : quare circumirent, suas quisque copias con- traheret. LATIN READER 41 70. Ad Antigoni autem impetum refrenandum tale cepit consilium. Certos mittit homines ad infimos montes, qui obvii erant adversariorum itineri; bisque praecipit ut prima nocte, quam latissime possint, ignes faciant quam maximos, atque hos secunda vigilia minuant, tertia perex- iguos reddant ; et, assimulata castrorum consuetudine, sus- picionem iniciant hostibus, his locis esse castra ac de eorum adventu praenuntiatum ; idemque postera nocte faciant. Quibus imperatum erat, diligenter praeceptum curant. Antigonus tenebris obortis ignes conspicatur : credit de suo adventu esse auditum et adversarios illuc suas con- traxisse copias. Hie igitur dolo victus mutat consilium. 71. HANNIBAL'S CRAFT. Accidit ut Hannibal Cretam ad G-ortynios veniret, ut ibi, quo se conf erret, consideraret. Vidit autem vir omnium callidissimus magno se fore periculo, nisi quid providisset propter avaritiam Cretensium : magnam enim secum pecu- niam portabat, de qua sciebat exiisse famam. Itaque tale consilium capit : amphoras complures complet plumbo : summas operit auro et argento. Has, praesentibus prin- cipibus, deponit in templo Dianae : simulans se suas for- tunas illorum fidei credere. His in errorem inductis, statuas aeneas, quas secum portabat, omnes sua pecunia complet easque in propatulo domi abicit. Gortynii tern- plum magna cura custodiunt non tarn a ceteris quam ab Hannibale, ne ille pecuriiam secreto auferret secumque duceret. 42 LATIN READER 72. A LION'S DEVICE. Ursam tradunt in Pangaeo monte leonis latebras custode vacuas invasisse eiusdemque catulos, quia adhue parvuli erant nee se tueri poterant, interemisse. Quum autem leo et leaena alicunde ex venatu revertissent et caedem catu- lorum factam vidissent, acerrimo, ut par erat, dolore affecti ursam insequebantur ; haec vero metu perculsa, quantum pedibus poterat, in arborem conscendit ibique eorum in- sidias evitare conata consedit. Quum autem illi viderent se earn ulcisci non posse, leaena quidem custodiam non intermisit, sed insidias ursae moliens ad arboris truncum morata est : leo vero quasi inops consilii et moerore pertur- batus instar hominis angebatur. 73. Tandem in montibus diu vagatus hominem arbores secantem ofiendit; cui, quum timore perculso securis e manu decidit, leo faciem blande lingua permulsit. Quam- obrem homini paulatim fiduciam habenti non permisit ut securim relinqueret, sed ut earn tolleret pede suo in- dicabat : at, cum hoc indicium homo non intelligent, leo securim in ore exceptam illi porrexit, ipsumque in latebras perduxit. E quibus cum agricola leones ab ursa iniuria affectos esse intellexisset, quanta vi poterat, arborem ex- scindebat : qua e versa ursam in terram praecipitem dilani- averunt leones. 74. THALES' KEVENGE. Mulus sale onustus fluvium transmittebatur ; forte evenit ut lapsus sarcinas demergeret et salem aqua per- LATIN READER 43 fusum liquefaceret. Mulus, magna laetitia ex eo quod iam ab on ere solutus esset accepta, quum quantum inter laborem et otium interesset cognovisset, in reliquum tempus idem, quod semel invitus fecerat, ex industria iterare constituit. Hoc igitur quum Thales intellexisset, per sapientiam illius malitiam ulciscendam arbitratus, spongiis et lana pro sale onerari mulum iussit. Mulus insidiarum sibi instructarum ignarus e consueto more cecidit : sed, quum aqua repletum onus gravius esse sensisset, ex eo tempore nunquam delap- sus salem integrum trans flumen transportabat. 75. THE VALUE OF A SCOLDING WIFE. Varro in satira, quam de maritorum officio scripsit, dixit vitia uxoris aut tollenda aut ferenda esse : virum tollendo vitia uxorem commodiorem praestare, ferendo sese meli- orem facere. De quibus baud dissidet Socrates philosophus, cuius Xantippe adeo morosa et maligna fuisse traditur, ut per diem perque noctem viro se molestissimam praeberet. Cuius intemperiem Alcibiades discipulus miratus, Socratem interrogavit, quaenam ratio esset, cur mulierem tarn acerbam domo non exigeret. "Insuesco enim," inquit Socrates, "dum illam domi talem patior, externorum quoque foris petulanti am et iniuriam facilius ferre." 76. WHOM DID ALEXANDER MEET FIRST? Cum Alexander Macedonum rex, sorte divina monitus, ut eum, qui sibi porta egresso primus occurrisset, interfici iuberet, asinarium forte ante omnes obviam factum vidisset, ut ad mortem abriperetur imperavit. Sciscitatus quidnam immeritus capitali supplicio addiceretur, cum ad factum 44 LATIN READER suum excusandum oraculi praeceptum rex retulisset, asi- narius " Si ita est," inquit, " rex, alium sors morti destinavit : namque asellus, quern ego ante agebam, prior tibi occurrit." Delectatus Alexander et illius tarn callido dicto et quod ab errore revocatus erat, occasionem expiandae religionis in aliquanto viliore animali rapuit, atque asinario libenter pepercit. 77. THE PHILOSOPHER. Ingenium omnium et cogitata cum rebus externis miram coniunctionem interdum habere solent. Philosophus enim, qui ad hominum mentes et cogitationes explorandas omnem curam conferebat, in horto quotidie ambulabat, et, cum advesperasceret, nescio quid meditatus oculos in summum templi cuiusdam propinqui fastigium defigebat, ut mentem quoque ea contentione in proposito detineret. A quo, ut mos erat, meditante fastigium templi conspici non potuit, quod arbores iam paulatim grandiores factae prospectum interruperunt. Quamobrem philosophus graviter com- motus amicum, cuius erant arbores interiectae, oravit ut illorum capita decuteret. Quo facto ad solitum meditandi morem libenter se contulit. 78. CYRUS AND THE IONIANS. lones per legates a Gyro invitati, ut a Croeso Lydorum rege desciscerent, non paruerunt : conf ectis autem rebus et Croeso a Cyro devicto, ut iisdem legibus, quibus antea, uterentur, a Cyro petebant. Quibus rogantibus hanc f abulam Cyrus ira commotus proposuit. Fuit olim tibicen, qui, pisces conspectos in mari in terram ad sonitum egressuros esse ratus, tibia canebat Turn, ubi spe depulsum se vidit, LATIN READER 45 retibus usus ingentem piscium numerum inclusum extraxit. Quos ubi vidit palpitantes, "Desinite" inquit "mine saltare, quum me tibia canente egredi et saltare nolueritis." Quae quum audiissent legati et se piscibus in terra palpantibus a Gyro comparari intellexissent, domum re infecta redierunt. 79. THE PRISONER FOILED. Servilius, in carcere inter Ambianos detentus, tantum aufugiendi studium concepit, ut consilium caperet, quo in feretro impositus sub specie cadaveris per custodes ferretur. At dux, qui castello praeerat, de illo consilio certior factus constituit ei obstare, quominus per ilium modum aufugeret. Itaque quum forte Servilio obviam esset, rogavit "Audi vis- tine quot cives ab inimicis veneno sint absumpti ? " Negavit se audiisse Servilius. "At ego," inquit dux, "idcirco medicos iussi omnia cadavera in castello mortuorum aperire, ut manifestum sit utrum veneno an per aliam causam sint mortui." Quae quum Servilius intellexisset, maluit in carcere permanere, quam pro mortuo cadavere medicis, ut concideretur, se concedere. 80. EARLY HISTORY OF MANKIND. De prima hominum origin e multa et di versa a Graecis auctoribus referuntur. Sunt qui narrent Vulcanum iussu lovis Pandoram formasse, deinde e magno diluvio neminem nisi Deucalionem Pyrrhamque esse superstitem. Haec atque alia huiuscemodi declarant poetae, qui de antiquis temporibus canunt : apud quos non elegantior exstitit fabula quam ea quae materiem, e qua comparata sunt hominum corpora, dempnstrat. Lutum, ut haec fama est, e quo con- 46 LATIN READER formata erant cetera animalia, aqua pluviali madefactum erat : at ad homines comparandos, ut taedium vitae in- finitumque dolorem passuros, lacrimae cum materie lutea sunt commixtae. A quo initio homirmm vita posterorum haudquaquam discrepat. 81. WHICH is THE OLDEST NATION? Ferunt Psammetichum regem Aegyptiorum, quum quinam essent primi et antiquissimi homines reperire vellet, talia machinatum esse. Duos pueros nuper natos pastori tradidit, qui eos inter greges hoc modo aleret : praecipit, ut nemo coram illis ullam vocem ederet, ad quos iustis temporibus caprae adducerentur. Haec praecepit Psammetichus, ut cognosceret, quam vocem post obscures infantium vagitus primam essent edituri. Postquam autem duos annos mandatis obsecutus erat pastor, aperienti ianuam atque intranti ambo pueruli allabentes et manus porrigentes "becos" clamabant. Quod ubi ipse Psam- metichus cognoverat, et sciscitando compererat apud Phrygas eo vocabulo panem significari, Phrygibus concessit eos esse Aegyptiis antiquiores. 82. A SCHOOLMASTER'S TRICK. E plurimis pueris quis furtum commisisset, incertum erat. Nam, quum nescio quid cupediarum esset consumptum, erat omnibus manifestum unum alterumve delicto obnoxium esse. At, ne innocentes cum nocentibus in uno crimine coniungeret, ludi magister hoc comparavit. Dixit opus esse omnes per atrium caligine offusum deductos gallum manu mulcere : deinde eo, qui id facinus admisisset, mul- cente, gallum statim cantaturum esse. Qua re simulata, LATIN READER 47 ipse iussit galli pennas atro circumfundi pulvere, ut puero- rum manus sordidae fierent. His comparatis pueri per atrium deducti, pro, se quisque magistri iussu galli pennas mulsit, veritus ne forte id temporis gallus cantaret. 83. Sed quum omnes per atrium ambulasse visi essent, neque ullo mulcente cantum edere gallus voluisset, pueri, ut solent, rati aut cunctos esse innocentes aut id consilium irritum fuisse, magistro taciti irridebant. At ille, neque enim iracundus fuit neque insulsus, in alium locum coactis imperavit ut manus suas quisque aspiceret. Quo facto iis, quorum manus atro pulvere sordidae erant, absolutis, unus, qui manus Candidas ostendit, furti incusatus, et confessus se facinoris admissi conscium et veritum, ne gallus cantando ipsum reum declararet, in illud atrium non ivisse, poenas meritas persolvit. 84. THE ELEPHANT'S EEVENGE. Elephantum iure haberi inter Indos animal sagacissimum, hoc documentum memoriae traditum est. Mane praeter tabernam sutrinam deducto elephanto malum quotidie aliud ve pomum sutor ipse dare solebat. Sed accidit ut sutor, forte propter iniuriam nuper acceptam iratus, elephanti probos- cidi praetereuntis adeo non, ut solebat, pomum praeberet, ut subulam acutam offerret. Quo facto elephas magno dolore affectus, quum ad paludem pervenisset atque aqua turbida proboscidem complevisset, ad tabernam reversus supra sutoris caput aquam coenumque profusum demisit; scilicet ut demonstraret se, iniuriae baud immemorem, sutorem inhumanum ulcisci velle. 48 LATIN READER 85. ANDROCLUS AND THE LION. In circo maximo amplissimae venationis apparatus populo Eomano dabatur. Multae ibi apparebant ferae, magnitudine excellent! et ferocia inusitata : sed praeter alia omnia unus leo corporis impetu et fremitu terribili, toris comisque cervicum fluctuantibus, animos oculosque spectantium in se converterat. Ad pugnam bestiarum viri consularis servus, cui nomen Androclus fuit, inter com- plures ceteros introductus* erat : hunc ubi ille leo procul vidit, ,repente quasi admiratus stetit, ac deinde sensim atque placide ad hominem tanquam agnitum accessit : turn caudam more adulantium canum clementer et blande mo vet; deinde crura et manus prope iam metu exanimati leniter demulcet. Androclus autem inter ilia tarn atrocis ferae blandimenta amissum animum receperat; paulatim oculos ad contuendum leonern refert. 86. Tandem, postquam homo vitam priorem recordatus leonem laetus agnoverat, inter maximos populi clamores ad id excitatos, a Caesare arcessitus Androclus interrogatusque causam, cur ille leonum atrocissimus uni pepercisset, hanc rem mirificam narrasse fertur. " Quum provinciam Africam proconsulari imperio meus dominus obtineret, ego ibi iniquis eius et quotidianis verberibus ad fugam coactus, ut mihi a domino, terrae illius praeside, tutiores latebrae forent, in camporum et arenarum solitudines concessi : ac si defuisset cibus, consilium fuisset mortem aliquo pacto quaerere. Turn sole medio specum quandam nactus, in earn me recondo." LATIN READER 49 87. Neque multo post ad eandem specum venit hie leo claudus uno et cruento pede, atque illic prime quidem con- spec tu advenientis territum animum habeo. Sed postquam ingressus leo, ut re ipsa apparuit, in suum latibulum me procul delitescentem vidit, mitis et mansuetus accessit ac sublatum pedem ostendere et porrigere quasi opis petendae gratia visus est. Ibi ego spinam ingentem, quae pedi inhaerebat, revelli, conceptamque saniem vulnere intimo expressi, accuratiusque sine magna iam formidine cruorem penitus siccavi atque detersi. Ille tune mea opera levatus pede in manibus meis posito recubuit et quievit : e quo die triennium totum ego et leo in eadem specu eodemque victu viximus. Namque earum, quas venabatur feras, membra sole meridiano tosta edebam. 88. Sed, ubi me vitae illius ferinae iam pertaesum est, leone in venatum profecto, specum reliqui : et viam ferme tridui permensus, a militibus visus apprehensusque sum, atque ad dominum ex Africa Eomam sum deductus. Qui statim me rei capitalis damnandum dandumque bestiis curavit. Hunc quoque leonem a me tune separatum atque ab homini- bus captum nunc etiam pro beneficiis gratiam mihi referre intelligo." Quibus dictis, Androclus dimissus cunctis pe- tentibus poena solvitur et leone populi suffragiis donatur. Postea ferunt Androclum et leonem loro tenui revinctum urbe tota circum tabernas ire ; donari aere Androclum, floribus spargi leonem : omnes fere ubique obvios dicere 1 hie est leo hospes hominis, hie est homo medicus leonis.' E 50 LATIN READER 89. MYCERINUS PROVES THE ORACLE FALSE. Mycerino regi ex oppido Buto est allatum oraculum sex tantum annos eum victurum esse, septimo autem vitam finiturum. Turn Mycerinus, qui . hoc aegrius f erebat, dixisse traditur, se, qui deos coluerit, indigna et iniusta pati. Alterum igitur responsum editur eum certe moriturum esse. Quibus auditis, quum sententiam Deorum iam contra se dictam cognovisset, multas parari iussit lucernas, iisque quotidie ingruente nocte accensis potabat voluptatibusque nee die nee nocte ulla intermissis indulgebat. Per loca Aegypti amoena et nemorosa vagatus, hoc consilio utebatur, ut oraculum mendacii argueret; quippe qui, noctibus in dies conversis, non sex tantum annos sed duodecim victurus esset. 90. EXAMPLE is BETTER THAN PRECEPT. Non dubium est quin Spartiatae f ortitudinis et patientiae exempla mira omnibus praebuerint. Neque tamen a ceteris Graecis amabantur, quod saepius se fastidio et superbia plenos praestare solebant : neque placebant Helotibus (quorum origo de incolis primo devictis deducta esse dici- tur) quippe qui multa et gravia perpessi sint. Quos si ephori corpore et numero valentes viderant, eos secretis usi modis interficiebant : sin autem, quam ridiculus esset is qui ebrius est factus, pueris Spartiatis exhibere pater volebat, Heloti tantum vini ofierre solitus est, ut mox ebrius in ludibrium incideret. Cui turpiter et indecenter se gerenti puerum obviam latum pater monebat : " Noli, mi fili, ebrius fieri : si enim haec feceris, te in ludibrium inter sodales adduces." LATIN READER 51 91. SYLOSON'S BED CLOAK. Syloson, ut Aegyptiorum regiones et mores exploraret, e patria Samo eiectus, Memphide pallio indutus coccino in foro forte ambulabat : quern ubi conspexit Darius, qui in Cambysis exercitu tune stipendia merebat, adipiscendi pallium cupidus Sylosontem adiit ut mercaturus. Quern quum videret Syloson vehementer cupidum, casu secundo ait " Equidem hoc pallium nullo pretio vendere volo : at tibi id gratis do." Quo response delectatus, pallium Darius libenter accipit : Syloson autem se propter nimiam animi benevolentiam pallium perdidisse existimat. Haud multo interiecto tempore Darius, Cambyse mortuo, regno Persico potitus est. Syloson igitur, quum Susa ascendisset, in aedium regiarum vestibulo sedebat et praedicabat se de Dario bene meritum esse. 92. Quod ubi audiverat unus e satellitibus et regi nuntiaverat, Darius secum colloquebatur : " Quis tandem Graecus est qui bene de me meritus sit 3 Fac ut intro deducatur, ut sciam quid ille velit." Sylosontem a ianitore introductum atque in medio stantem interpretes interrogant, quis sit, quove facto bene de rege meritum esse dicat. Cui, tota re exposita, respondit rex " Tu ergo ille es, qui mini nullam potestatem habenti donum dedisti. Pro quo ingens auri argentique pondus tibi reddo, ne te unquam poeniteat beneficii in Darium collati. " Noli,' 7 inquit Syloson, " me auro et argento donare : patria enim mea Samos a tyranno est occu- pata : hanc, quaeso, mini da a caedibus et servitute libera- tam." Quae petita non recusat Darius : sed exercitum ad Samum liberandam statim mittit. 52 LATIN READER 93. AN ARTFUL IMPOSTOR. Astrologus mendax idemque impudens amicum, quern Ludovicus rex Gallorum praecipue diligebat, mox mori- turum esse palam praedicabat. Hand multo post accidit ut ille amicus morbo sit consumptus : quod quum audiisset rex, sine mora servis imperavit ut astrologum arcesserent. Quum is apud regem praesto esset, "quando tu," inquit Ludovicus, " qui te res venturas praedicere posse simulas, diem supremum obibis ] " Astrologus autem, quum, quo in periculo esset, intelligent neque tamen vocem neque animum demitteret, respondit, "Tertio ante die quam ipse moriere." Quo response perterritus rex servos iussit summam curam facere, ne astrologo palatium incolenti victus neu cetera commoda deessent. 94. THE MISSING LINK. Inter Athenienses Democritus quidam pusillo erat cor- pore et deformato, maximas tamen divitias consecutus erat. Hie autem, quum imaginem suam pingendam curavisset, et picturam iam confectam attulisset pictor, avaram mentem exhibuit. Cui minorem quam quae constituta erat pecu- niam praebuit, idque aegre ferenti respondit, "Ni hanc pecuniam acceperis, ista pictura nullum tibi commodum consequetur." "At tu erras; hanc enim maioris pretii, si tu reieceris, facile vendarn." " Die mini, quemadmodum id facturus sis : iste enim vultus mihi neque ulli alii consi- milis est." " Haec sunt vera : sin autem caudam corpori adiecero, simiae imago non hominis omnibus videbitur." Quae quum audiisset Democritus, pretium constitutum ex- templo persolvit. LATIN READER 53 95. EHAMPSINITUS' TREASURE-HOUSE Rhampsinitus rex tantas opes tantamque argenti vim habuit, ut nemo inter posteros divitiis ei exaequari posset. Quae ut in tuto reponeret, conclave e lapidibus aedifican- dum curavit : cuius aedificii quum unus paries extrorsum spectaret, structor, cui opus mandatum erat. hoc machinatus est ; e lapidibus unum ita parare, ut e pariete a duobus vel etiam ab uno nomine facile eximi posset. Qui, interiecto tempore, quum prope vitae finem esset, duobus filiis ad se advocatis exposuit, quo pacto lapide illo extracto regiis opi- bus frui possent. Cui iam vita functo obsecuti, lapide noctu extracto, multum pecuniae identidem extulerunt. Eex au- tem, quum forte conclave aperuisset et pecuniam diminutam videret, miratus haerebat, quum signa iannae impressa integra manerent. 96. Laqueos ergo confici et circa vasa, in quibus inerat pecunia, collocari iussit. Deinde, ut antea, ventitant fures : quorum unus quum irrepsisset et ad vasa accessisset, laqueo capitur. Idem fratri imperavit ut statim irreperet sibique caput abscideret, ne ille etiam secum esset male periturus. Alter autem, probato fratris consilio, caput abscisum abstulit et lapide reposito domum abiit. Ubi illuxit, rex obstupe- factus, cadavere muro urbis suspense, custodibus imperavit ut, si quern deplorantem vidissent, prehensum ad se addu- cerent. Interea tarn graviter ferebat furis mater filii alterius cadaver indigna pati, ut filio superstiti imperaret ut cadaver fratris recuperatum domum afferret; quod si perficere nollet, regem se adituram atque eum, ut illius pecuniae spoliatorem, delaturam minabatur. 54 LATIN READER 97. Asinos igitur utribus vino plenis instmctos per viam publicam agitabat ; quum prope locum, ubi erant custodes cadaveris, venisset, utres clam solvit et vino effluente in- gentem edidit clamorem : custodes autem, quum vinum effusum viderent et avide colligerent, dum vehementer se iratum simulat, maledictis lacerabat. Deinde, quum unus e custodibus facete esset cavillatus, donum iis unum ex utribus dedit : custodes autem quum id libenter accepissent atque eum manu prehensum ut secum maneret im- petrassent, potandi causa discumbebant : tandem tanta usi sunt potione, ut vino mersi somnoque oppressi eodem loco, ubi potaverant, obdormiverint. Turn demum nocte iam multum progressa, custodum dextras genas in contumeliam rasit et cadaver fratris solutum asinisque impositum domum incolumis retulit. 98. THE INTELLIGENT Ass. Thebanus quidam, qui Athenas nuper venerat, ad cenam ab hospite invitatus asinum conducendum curaverat, ut propositum iter satis maturaret. Asinus autem, quern, ut sibi auxilio esset, comparavit, inimicos et malignos mores mox exhibebat : namque Thebanum artis equitandi minime peritum excutere conatus, saepe constitit. Hoc modo in via progressus maximos spectantium risus Thebanus movebat : inter quos ut eum vidit qui asinum elocaverat, vehement! ira incensus magna voce clamavit, " Hetis tu, scelus, nonne vides quanta sit istius asini malig- nitasV Cui respondit ille "At tu nostrorum asinorum mores non intelligis ; hie enim, quum te peregrinum esse cognosset, saepe constitit, ut templa aliaque aedificia per- scrutari posses." LATIN READER 55 99. A VALUABLE CROW. Augusto post Actiacam victoriam Eomam reverse inter gratulantes occurrit opifex quidam cum corvo, quern in- stituerat ad hoc dicendum, "Ave, Caesar, victor Imperator." Quam avem officiosam miratus Caesar viginti millibus nummorum emit : neque picam neque psittacum eadem locutos emere noluit. Haec autem sutorem quendam pauperem excitavere, ut alium corvum ad parem saluta- tionem institueret : qui impendiis exhaustus, quotiens avem non respondentem obiurgabat, dicebat "opera et impensa periit." Quum iam corvus salutationem dictatam dicere coepisset et Augustus respondisset "Satis domi saluta- torum talium habeo," adeo subvenit corvo memoria, ut et ilia, quae dominum querentem audire solebat, subtexeret, " opera et impensa periit." Turn Caesar arrisit, avemque tanti emit quanti nullam adhuc emerat. 100. THE SERVANT AND THE FISH. Celer homo dicax et lepidus omnes in cavillando longe superare existimabatur : accidit autem ut etiam Celer a servo quodam homine non insulso devinceretur. Hie enim servus, quamvis ingenium acre haberet, illud dissimulare solebat : itaque piscibus, quos identidem dominus ad Celerem mittebat, ad incultum et agrestem morem deiectis in mensam, statim domum abiit. Quae quum ita fuerint, Celer iratus semel ostendere voluit, quemadmodum piscis, quern dominus illius misisset, in mensam esset deponendus. Idcirco exemplum praestare constituit, quo usus servus piscem in postremum decenter offerret. Itaque servum, pisce ut mos erat deiecto, domum digressurum Celer monuit, ut ea, quae ipse docere vellet, disceret. 56 LATIN READER 101. Ad hoc perficiendum Celer servi partes acturus calathum, in quo erat piscis, sustulit : servus autem in loco Celeris in triclinio reclinabat. " Salve," inquit Celer : " Di tibi sint fausti : imperabat mihi dominus ut hunc piscem tibi apportarem et te bene valere iuberem." Haec locutus piscem in mensam sollicitus deposuit : servus autem vafro consilio adhibito hoc quoque Celerem docere constituit. " Heus tu," respondit : "fac ut gratias maximas tuo domino pro me agas et ipse hanc mercedem accipias." Celeri enim quinquaginta nummos dat. Itaque cum Celer servum, quomodo decenter piscem offerre posset, docebat, turn invicem servus, quomodo Celer se mumficum posset prae- stare, demonstrabat. 102. SCYTHIAN PRESENTS. Persae, qui sub duce Dario fines Scytharum invaserant, magna incommoda passi tandem redire volebant ; at, quo diutius in Scythia manerent et penuria rerum omnium premerentur, pecoribus nonnullis cum pastoribus relictis, Scythae in alium locum paulatim se recipiebant. Persae quidem, quoties impetum facerent, pecoribus captis exsulta- bant. Quum autem id saepius fieret, ad extremum Darius, quid consilii caperet, incertus haerebat. Quod ubi Scytharum reges animadverterant, praeconem ad eum miserunt, qui dona avem et murem et ranam et quinque sagittas ferret. Haec adferentem dona interrogaverunt Persae, quid esset mittentium consilium. Ille respondit nihil aliud sibi mandatum fuisse nisi ut, illis datis, quam primum abiret. LATIN READER 57 103. Deinde, dum inter se colloqmmtur Persae, abiturus nuntius monuit ipsos, si sapientes essent, quidnam ista doDa significarent, facile cognituros. Darii autem regis sententia erat Scythas sese et terrain et aquam ipsi tradere : id inde colligebat, quod mus in terra viveret, rana vero aquam habitaret, avis autem similis esset equo, denique tela quasi dediti imperii signum esset. Cui opposita erat sententia Gobryae, militis inter primes egregii, qui diverse usus consilio ad hunc modum rem explicare voluit. " Nisi aves facti, Persae, in caelum evolaveritis, aut in mures con- versi terram subieritis, aut ut ranae in paludem insilueritis, salvi hinc non revertemini, sed sagittis confixi moriemini." Ita accidit ut Gobryae verba ab iis, quae postea evenerunt, baud discreparent. 104. A BET. Discipulus quum Xanthum philosophum ebrium et temulentum esse videret, " praeceptor," inquit, "num. quis mare ebibere potesU" "Immo vero," respondit Xanthus, " ego enim hoc ipse ebibere possum : at si non potuero, totam meam domum tibi tradam." Itaque depositis anulis, ut pactum confirmarent, discesserunt. Postridie Xantho interroganti, ubi esset annulus, respondit servus Aesopus eum heri ebrium mare ebibere posse gloriatum esse, et in pacto annulum eius deposuisse. "At te nunc oro, ut praesto sis et opem porrigas, ut aut vincam aut pacta dissolvam." " Vincere quidem haud tibi licet, sed, ut pacta solvas, ipse efficiam. Cum hodie rursus in unum convenerint amici, ne tuo proposito destiteris, neve ea, quae facere volebas ebrius, te sobrium facere nolle dixeris." 58 LATIN READER 105. Igitur iussit lectos et mensam in litore poni et pueros ad aquam marinam porrigendam cum poculis paratos. Cum autem Xanthus omnem turbam ad spectaculum concurrisse vidisset, ipse discumbens e marl poculum impleri iussit : quo accepto, omnibus audientibus rogavit " Quaenam foedera apud vos inivi 1 " Ei respondit unus ex amicis, "Tu mare ebibere posse gloriatus es." Quibus dictis Xanthus ad populum conversus, "Viri Samii," in- quit. " vos scitis, quot et quanti fluvii in mare perrumpant : ego autem fore ut mare solum ebiberem pollicitus sum. Hie igitur prius flumina omnia coerceat, deinde statim mare solum ebibam." Quum haec Xanthus dixisset, amicus victum se confessus, eum obsecravit ut pacta dissolveret. 106. POLYCRATES AND HlS ElNG. Polycratis, tyranni Samii, ita res auctae sunt, ut per universam Graeciam gloriam maximam consequeretur. At Amasin regem amicum non latebat, quam secundae res Polycratis essent; qui veritus, ne ei ingenti uso felicitate adversam fortunam Di invidi inferrent, eum admonuit ut, quodcunque ei maximi esset pretii, id abiceret ; quo facto Deorum invidos animos placaturus esset. Is igitur, post- quam anulum e smaragdo lapide auro devinctum delegerat et navem ipse conscenderat, nautas in altum navigare iussit : quum procul ab insula abessent, annulum de manu de- tractum cunctis conspicientibus in mare proiecit. Piscator autem, quum ingentem pulchrumque piscem cepisset, Poly- crati eum voluit dono dare : itaque in regia illo oblato ait se velle in Polycratis conspectum venire. LATIN READER 107. Tandem pisce deposito dixit : " Hunc piscem, o rex, postquam ego ceperam, non iudicavi in forum rerum venalium esse ferendum ; sed quamvis sim homo pauper et manu mea victum quaeram, te tuoque imperio haud indignum eum affero. His verbis delectatus Polycrates in hunc modum respondit : "Kecte fecisti; duplicem tibi orationis et doni causa gratiam reddo : te igitur ad cenam invitamus." Piscator domum abiit laetus : famuli vero dum piscem concidunt, in ventre repositum anulum Poly- cratis reperiunt. Quern ut viderunt, protinus correptum, animis gaudio perfusis, ad Polycratem deferunt, nuntiant- que quo pacto sit repertus. Turn rex, cuius in mentem venit rem esse divinam, ne male vitam esset finiturus, verebatur. Quod quidem postea accidit. 108. BLOWING HOT AND COLD. Homo quidam cum Satyro amicitiam habuit. Apud quern quum edendi causa homo sederet, exorta coeli tem- pestate, manus ad os admotas anhelitu refovere conabatur. At Satyro id intuenti et roganti, quamobrem faceret, re- spondit id facere, ut manus frigidas calefaceret. Deinde ubi, exstructo foco, apposita mensa, in fervidam pultem inflabat, magis etiam admiratus Satyrus sciscitatus est quid vellet. "Ut pultem," inquit ille, "mmium ferventem halitu ref rigerem. " Tune Satyrus, dum a mensa surgit, "Quid audio 1 ?" inquit, "Tune eodem ex ore pariter et calidum et frigidum halitum emittere potes ? Yale : neque enim tecum posthac amicitiam exercebo." 60 LATIN READER 109. Two SIDES TO EVERY QUESTION. Leo et homo dum in eadem via simul progrediuntur, et vario sermone inter se utuntur, columnam vident, in qua erat incisus leo ab homine suffocatus. Hanc ubi homo leoni ostendit, "Hie videre," inquit, "licet, quanto leonibus ferisque omnibus sit homo praestantior et valentior." " Quis autem," rogavit leo, " ea, quae homo gessit, in hac columna inciditl" Subridet ille et respondet scilicet hominem opus perfecisse. At leo : " Sin autem inter leones essent, sicut inter homines, ii qui marmor possent sculpere, plures a leonibus homines quam ab hominibus leones suffo- catos sculpi videres." Quo response homo subito com- motus, veritus ne ipse exemplo esset, cum leone colloquium diremit, et domum quam celerrime aufugit. 110. ALCMAEON AND THE GOLD. Croesus rex Lydorum, beneficiis ab Alcmaeone Athen- iensi acceptis, eum ad se Sardes invitavit : eundemque tanto auri pondere, quantum suo corpore asportare semel posset, se donaturum esse promisit. Tune Alcmaeon ad hoc donum accipiendum in hunc modum paratus accessit : grandi ornatus tunica, in qua amplior erat sinus, et cothurnis, quos maximos repererat, indutus in thesaurum deductus est. Ibi quum in aurea ramenta incidisset, primum circa crura, quantum auri cothurni capere pote- rant, infersit, deinde toto sinu repleto et corna ramentis conspersa, denique aliis in os sumptis, thesauro egressus est, cuivis alii quam homini consimilis. Cuius os auro obseratum et omnia turgid a Croesus conspicatus non risum continuit : nee modo ea, quae ferebat, sed alia etiam baud minora adiecit. LATIN READER 61 ^^. *> - OXi\^^^^ 111. WHOSE is THE SHADOW 1 Mercator, quum per deserta Libyca progredi vellet, asinum conducendum curavit : quocum Aegyptius, cuius erat asinus, iter pedibus faciebat. Quibus compositis, quum in asinum ascendisset, cum Aegyptio ex urbe egressus loca deserta et arida petebat. At ubi sole fervente adeo sunt calefacti, ut vix super siccam arenam progredi possent, mercator asini tergo impositus laborabat, Aegyptius autem ad fervorem vitandum, et sessoris et asini umbra protectus, ambulabat. Quum autem hoc mercator vidisset, descendit et de asini umbra cum Aegyptio strenue contendit. Hie enim asinum ipsum, neque umbram se locasse asseveravit : ille autem se cum asino umbram conduxisse. At dum rixantur, asinus aufugit ; quo facto neuter umbra potitur. 112. PERSIAN JUSTICE. Xerxes, in proelio apud Salamina commisso devictus, in Asiam mare transmittebat. Turn, quum magis fureret tem- pestas et nimis onerata esset navis, magno Persarum numero invecto, rex timore perculsus e gubernatore quaesivit, ecqua salutis esset spes. Cui gubernator respondit non aliam esse spem, nisi de numero multorum hominum in nave vectorum pars amoveretur. " Viri Persae," inquit Xerxes, " ecquis regem esse sibi curae ostendere vult 1 namque in vobis mea salus posita esse videtur." Quibus auditis, illi, quum regem adorassent, in mare prosiluere e nave, quae, hoc modo levata, salva in Asiam pervenit. Xerxes vero simul atque in terram erat expositus, aurea corona gubernator em donavit, quod regis ipsius vitam conservasset, deinde, quod magnum Persarum numerum perdidisset, caput ei praecidi iussit. 62 LATIN READER 113. STORY OF AN EARLY SAINT. Spyridio sacerdos ob priscam severitatem moresque in- tegros multos inter homines praeclarus, Cypro relicta, per Asiam quam celerrime se contulit, ut conventu apud Nicaeam ab imperatore constitute mature adesset. Alii autem sacer- dotes, qui tarn insipientes erant, ut mirae sanctitatis illius immemores habitum incultum contemnerent, in eodem itinere progrediebantur. Itaque, dum aperte cum Spyri- dione libenter colloqui videntur, quomodo eum in itinere detinere possent, secreto consilium parabant. Namque, dum eadem taberna et Spyridio et alii sacerdotes pernoctant, hi media nocte experrecti, cibo arrepto, foras se emittere incip- iebant, et Spyridioni, quominus sequeretur, obstare cona- bantur. 114. E quibus unus, qui socios retinuerat, rogavit, quamobrem tanta celeritate domum relinquerent : respondebant omnes se id facere, ut sine Spyridione homine inculto et immundo reliquam itineris partem perficerent. Quibus autem per- suadebat, ut, priusquam e taberna exirent, subtili consilio uterentur. "Abscisis mulorum eius," inquit, "capitibus, non modo ipsi Nicaeam securi vos conferetis, sed Spyridi- onem, ne sequatur, impedire poteritis. Hoc consilio libenter accepto, quum mulorum alterius candidi, alterius spadicis capita decidissent, maxima celeritate aufugerunt. Spyridio autem prima luce experrectus servos ad mulos inveniendos statim demisit, qui, cum sine mora rediissent, primo stupe- facti tacebant. LATIN READER 63 115. Dominus autem " Nonne mulos," inquit, "in stabulo paratos invenistis V "Immo vero," responderunt, "sed homines scelesti et improbi capita iis detraxerunt." Ille autem neque hilarem deposuit vultum, neque irato utebatur animo ; sed servis, ut mulos adducerent, imperavit. Quibus quum in tabernam adductis mira quadam arte capita adhuc decisa reposuisset, in Asiam statim contendit. Quo facto, additum est etiam detrectantibus maximum argumentum, sacerdotem ilium re vera hoc tarn difficile miraculum perf ecisse : namque, quia sub incerta luce colores nullo modo distinguere potuerat, capita invicem mutata candido spadix, spadici candidum forte reposuit. 116. THE FATE OF LAMPSACUS. Ad vafrum consilium Anaximenis, qui in omni dicendi ratione clarissimus erat, urbis Lampsaci salus est referenda. Nam cum ad excidium urbis summo studio Alexander ferretur, progressumque extra moenia Anaximenem prae- ceptorem suum vidisset, quia manifestum erat futurum ut preces suas irae eius opponeret et ad dissuadendum ore eloquenti usurus esset, id se non facturum, quod petiturus esset, rex iuravit. Tune Anaximenes tarn acrem exhibuit sagacitatem, ut Alexandri etiam ingenium vinceret : extem- plo enim respondit : " Peto ut Lampsacum diruas." His dictis rex obstrictus iureiurando et Anaximenis voluntati obsecutus, urbem vetusta nobilitate inclitam exitio, cui destinata erat, subtraxit. 64 LATIN READER 117. THE DEATHS OF AESCHYLUS, EURIPIDES, SOPHOCLES. Poetarum tragicorum quantum inter se distarent mortes, cognoscere operae pretium est. Moenibus Gelae urbis, in qua morabatur, Aeschylus egressus aprico in loco resedit. Super quern aquila, quae testudinem ferebat, splendore capitis (erat enim calvum) elusa, ei perinde ac lapidi onus illisit, ut carne vesceretur. Quo occisus ictu extemplo Aeschylus est mortuus : Euripidis autem aliquanto atro- ciorem finem passus est. Dum enim ab Archelai Macedonis cena domum repetit, canum morsibus laniatus obiit. Sophocles vero extremae iam senectutis, cum in certamine fabulam docuisset, ancipiti sententiarum eventu diu solli- citus, denique tamen una sententia victor, causam mortis gaudium habuit. 118. A DIFFICULT CASE. Protagoras sophista acerrimus cum Evathlo discipulo simultatem gessit : super pacta mercede inter eos haec lis erat et controversia. Evathlus dives adolescens, eloquen- tiae dicendae orandarumque causarum cupidus, in discip- linam Protagorae se dedit, seque daturum promisit grandem mercedem, quantam pecuniam Protagoras petiisset : cuius dimidium tune statim, priusquam disceret, dedit, pepigitque ut alterum dimidium daret, quo die causam apud iudices orasset et vicisset. Postea quum diu Protagorae auditor assentatorque fuisset et in studio facundiae abunde se promovisset, causas tamen non reciperet, tempusque iam longum praeteriret, reliquam mercedis partein solvere noluit. LATIN READER 65 119. Protagoras autem, consilio quod turn astutum existima- bat inito, ab Evathlo pactam mercedem petiit: lite cum Evathlo contestata, quum ad iudices ad causam diiudi- candam utrique venissent, Protagoras sic exorsus est. "Disce," inquit, "o adolescens stultissime, sive contra te sive pro te iudices sententias dixerint, fore ut reddas id quod peto. Nam si contra te constitutum erit, mercedem mihi e iudicum sententia debebis, quia ego vicero : sin autem secundum te iudicatum erit, mercedem mihi ex nostro pacto debebis, quia tu viceris." Cui respondit Evathlus ; " Huic tuae tarn ancipiti captioni obviam ire possem, si verba non ipse f acerem atque alio patrono uterer. Sed maiorem mihi voluptatem victoria afferet, si te non in causa modo sed in isto argumento quoque vicero. 120. "Disce igitur tu quoque, o magister sapientissime, utrocunque modo sit constitutum, id, quod petis, te non consecuturum esse, sive contra me, sive pro me sit pro- nuntiatum. Nam si iudices pro causa mea senserint, nihil tibi e iudicum sententia debebo, quia ego vicero : sin autem contra me pronuntiaverint, nihil tibi e nostro pacto debebo, quod non vicero." Turn iudices hoc spinosum esse et inexplicabile, quod utrinque dictum esset, rati, ne sententia sua, utramcunque in partem esset dicta, ipsa sese rescin- deret, re integra relicta, causam in longinquum tempus distulerunt. Itaque Evathlus argumentum, quo usus erat Protagoras, contra eum conversum ita retulit, ut discipulus magistrum devicerit. 66 LATIN READER 121. AN INFAMOUS HORSE. Cn. Seium scribunt Eomani auctores equum Argis natum habuisse, qui magnitudine inusitata, cervicibus arduis, colore phoeniceo, comanti iuba, omnibusque aliis equorum laudibus longe praestabat; at tali usus est fortuna, ut quisquis eum haberet cum omni domo, familia, fortunis, funditus deperiret. Itaque, quum Seius capitis damnatus miserando supplicio esset affectus, Dolabella in Syriam pro- fectus istius equi f ama adductus est, ut Argos deverteret et sestertiorum centum milibus eum emeret. At bello civili Dolabella in Syria obsesso atque interfecto, C. Cassius, qui Dolabellam obsederat, equum abduxit : idem, exercitu suo fuso, miseram mortem oppetiit. Hinc illud de hominibus calamitosis ortum dicique solitum, "ille Seianuni equum habe.t." 122. THE SINGER AND THE CRICKET. Fidicen quidam, qui certamen canendi iniit, et voce et fidibus canere tanta arte incepit, ut non modo amicos cir- cumstantes sed eos etiam, qui peritius de arte canendi disceptabant, delectare posset. At dum hac iucunda voluptate omnes fruuntur, subito una e septem fidibus, quibus lyra est comparata, interrumpitur, quam ita inter- ruptam fidicen f rustra tentat attingere. Huic aegre canenti cicada auxilium praestat, quae per artem singularem pro nervo iam deficiente suam vocem tarn iuste praebet, ut nemo praeter ipsum fidicinem illius nervi proprium sonitum deesse intelligat. Turn demum ille victor, praemio accepto, domum rediit: nee tamen ingratus, sui imaginem de marmore faciendam, et cicadae tanquam adiutricis effigiera ad lyrae fides apponendam curavit. LATIN READER - 67 123. ANTIGONUS AND HIS HORSES. Cum Antigonus in castello Phrygiae, quod Nora appel- latur, circumsederetur et vereretur, ne uno loco manens equos militares perderet, quod spatium non esset agitandi, callidum fuit eius inventum, quemadmodum stans iumen- tum calefieri exercerique posset, quo libentius et cibo uteretur, et a corporis motu non removeretur. Altius substringebat caput loro quam ut prioribus pedibus plane terram posset attingere. Deinde post verberibus cogebat exsultare et calces remittere : qui motus non minus sudorem excutiebat quam si in spatio decurreret. Quo factum est, quod omnibus mirabile visum est, ut iumenta aeque nitida ex castello educeret, cum complures menses in obsidione fuisset, ac si in campestribus ea locis habuisset. 124. EOMAN EULE. Eefert Cicero L. Domitium praetorem in Sicilia, quum aper ingens ad eum allatus esset, admiratum requisivisse quis eum percussisset. Quum audisset pastorem fuisse, eum ad se vocari iussisse : ilium cupide ad praetorem quasi ad laudem et ad praemium accurrisse : quaesivisse Domi- tium, quomodo tantam bestiam percussisset : ilium respon- disse, venabulo. Statim deinde iussu praetoris in crucem esse sublatum. De quo intellegendum esse maluisse Domi- tium crudelem in animadvertendo quam in praetermittendo dissolutum videri. Nobis autem hoc edictum, ne quis cum telo servus esset, quo Domitius utebatur, baud civile, supplicium, quo pastor est affectus, inhumanum videtur. 68 - LATIN READER 125. JUSTICE AND MERCY. Zaleucus, si quis alius sapiens et ad rempublicam geren- dain sagax, urbem Locrensium saluberrimis et utilissimis legibus munivit : quas ut confirmaret, aliis sceleribus alias poenas iuste assignavit. His compositis, quum filius eius crimine damnatus secundum ius ab ipso constitutum utroque oculo carere deberet, ac tota civitas in honorem patris poenam adolescentuli remitteret, aliquamdiu repugnavit. Turn demum precibus populi devictus, suo prius, deinde filii oculo effosso, usum videndi utrique reliquit. Ita debitum supplicii modum legi reddidit : quo facto cum civem iustum turn patrem misericordem se praestitit. 126. FAT MAN IN LONDONDERRY. Urbe quadam Hibernica diu obsessa, cives cuncti tanta fame afficiebantur, ut etiam canes, equos, alia animalia con- sumere cogerentur. Panis enim in paucis locis idemque mucidus inveniri poterat : et nocte et interdiu cives undique mortui ante oculos omnium iacebant : omnes intellexerunt, nisi auxilium sine mora adveniret, fore ut urbs, quam tanta virtute defendissent, ab hostibus caperetur. At inter homines fame confectos et macie corruptos unus pinguis propter corporis magnitudinem invidiam patiebatur: ad- mirati enim ilium tarn pinguem esse multi paene devora- turi videbantur. Ille autem omnis facinoris praeter obesitatem innocens, ut esurientium et mortem minantium aspectum vitaret, domi perterritus manebat. Turn demum, urbe obsidione liberata, id quod ei maximo periculo fuerat, ludibrio solum postea fit. LATIN READER 69 127. CUSTOMS OF THE MAORIES. Saevi mores et crudeles inter eos, qui nee iura divina nee humana cognoverunt, referuntur. At permulta, quae nobis absurda et plane ridicula videntur, nonnunquam e consilio neque insulso neque imprudent! sunt orta. Maori- enses enim, qui partem orbis terrarum regioni nostrae oppo- sitam colunt, cum moribus quibusdam bonis et honestis usi turn disciplinas artesque baud despiciendas prosecuti, multam laudem merentur. Sed, quamvis in aliis modis aliquantum humanitatis exhiberent, homines comedere quondam solebant. Neque id tamen faciebant ferocitate adducti neque ulciscendi cupidi : sed, quum perpauca, quae consumere possent, in illis insulis invenissent, ut carnem humanam praegustarent, sibi persuadebant. Eo accedebat ut, mirae opinioni obsecuti, se omnibus et corporis et animi virtutibus eius quern comederent potituros, se corrigere et emendare per illas epulas vellent. 128. BUILDING OF ATHENS. Post Persas apud Salamina devictos Lacedaemonii, post- quam audierunt muros Atheniensium instrui, legatos Athenas miserunt, qui id fieri vetarent. His praesentibus desierunt Athenienses ac se de ea re legatos ad eos missuros dixerunt. Hanc legationem suscepit Themistocles et solus primo pro- fectus est : reliqui legati ut turn exirent, cum altitudo muri satis magna videretur, praecepit : ut interim omnes servi atque liberi opus facerent neque ulli loco parcerent, sive sacer esset sive profanus. Themistocles autem ut Lace- daemonem venit, aclire ad magistratus noluit, et dedit operam ut quam longissimum tempus duceretur : causam enim interposuit, se collegas exspectare. 70 LATIN READER 129. Cum Lacedaemonii quererentur opus nihilominus fieri eumque in ea re conari fallere, interim reliqui legati sunt secuti ; a quibus cum audiisset non multum superesse muni- tionis, apud Ephoros Lacedaemoniorum accessit et con- tendit, falsa iis esse delata : quare aequum esse illos bonos nobilesque viros mittere, quibus fides haberetur, qui rem explorarent ; interea se obsidem retinerent. Gestus est ei mos: tresque legati summis functi honoribus Athenas missi sunt. Cum his collegas suos Themistocles iussit pro- ficisci eisque praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legates dimitterent quam ipse esset remissus. Hos post- quam Athenas pervenisse ratus est, apud Ephoros liberrime professus est Athenienses suo consilio muris urbem saepsisse. 130. TIMOLEON IN SICILY. Timoleon post res optime gestas Syracusis, quod reliquum vitae fuit, privatus vixit. Nullus honor huic defuit ; neque postea res ulla Syracusis gesta est publice, de qua prius sit decretum quam Timoleontis sententia cognita. Nee tamen propter hanc rem ad superbiam est elatus. Is enim, cum quidam nomine Demaenetus in contione populi de rebus gestis eius detrahere coepisset, ac multa inveheretur in Timoleonta, dixit nunc demum se voti esse damnatum; namque hoc a Diis immortalibus semper precatum, ut talem libertatem restitueret Syracusanis, in qua cuivis liceret, de quo vellet, impune dicere. Hie cum diem supremum obiisset, publice a Syracusanis in gymnasio, tota celebrante Sicilia, sepultus est. LATIN READER 71 131. AN EASTERN PREACHER. Inter Arabas olim erant sacerdotes qui in contionem populum advocare solerent ; e quibus unus insolitum ser- monem habuit. Utrum eos qui audiebant dolore afficere, an domum quam celerrime redire voluerit, incertum est. "Num scitis," inquit, "quae sim hodie dicturusf Omnes negabant. "Idcirco," respondit ille, "nil mihi prodest tempus consumere, ut homines tarn insulsos doc earn. Post- ridie quum ad tribunal ascendisset, rogavit, utrum ii qui audiebant, quae esset dicturus, scirent necne. Se scire responderunt ; dixit ille, nil igitur opus esse se ilia narrare. Tertio tandem die sacerdoti idem interroganti respond- erunt, alios ilia scire, alios ignorare. Quibus autem ad respondendum paratus "ii qui sciunt," inquit, "ignorantes faciant certiores." 132. THE ARTFUL HANNIBAL. Ad Eumenem regem Komanis amicissimum interficien- dum Hannibal talem iniit rationem. Classe paucis diebus erant decreturi. Superabatur Hannibal navium multitudine. Dolo igitur erat pugnandum, cum par non esset armis. Hie iussit quam plurimas venenatas serpentes vivas colligi easque in vasa fictilia conici. Harum cum confecisset magnam multitudinem, die ipso, quo facturus erat navale proelium, classiarios convocat bisque praecepit, omnes ut in unam Eumenis regis concurrant navem ; rex autem in qua nave veheretur, ut scirent, se facturum promittit; quern si aut cepissent, aut interfecissent, magno illis pollicetur praemio fore. 72 LATIN READER 133. Tali cohortatione militum facta, classis ab utrisque in proelium deducitur. Quarum acie constibuta, priusquam signum pugnae daretur, Hannibal ut palam faceret suis, quo loco Eu.menes esset, tabellarium in scapha cum caduceo raittit ; qui, ubi ad naves adversariorum pervenit, epistolam ostendens, se regem professus est quaerere. Statim ad Eumenem deductus est, quod nemo dubitabat quin id de pace esset scriptum. Tabellarius, ducis nave declarata, eodem, unde ierat, se recepit. At Eumenes, soluta epistola, nihil in ea reperit, nisi quod ad irridendum pertinet; cuius etsi causam mirabatur (neque reperiebat), tamen proelium statim committere non dubitavit. Horum in concursu Bithyni Hannibalis praecepto universi navem Eumenis adoriuntur. 134. Quorum vim cum rex sustinere non posset, fuga salutem petiit ; quam consecutus non esset, nisi intra sua praesidia se recepisset, quae in proximo litore erant collocata. Beli- quae Pergamenae naves cum adversaries premerent acrius, repente in eas vasa ilia fictilia, de quibus mentionem supra f ecimus, conici coepta sunt ; quae iacta initio risuin pugnan- tibus excitarunt, nee, quare id fieret, poterat intellegi. Postquam autem naves completas conspexerunt serpentibus, nova re perterriti, cum, quid potissimum vitarent, non viderent, puppes averterunt, seque ad sua castra nautica re- tulerunt. Sic Hannibal consilio arma Pergamenorum superavit : neque turn solum sed saepe alias pedestribus copiis pari prudentia pepulit adversarios. LATIN READER 73 135. WHAT is IN THE BAG? In Libycis desertis vagatus Arabs tandem, quum nullum cibum diu consecutus esset, paene fame consumebatur. Lacum autem subito aspicit, apud quern aquationis causa, ut bibant cameli, viatores consistunt ; ad quem quum perven- isset, in arena deiectum culeum vidit, quem ut distentum sensit, "Grates Dis immortalibus ago maximas,"inquit, "hunc enim culeum aut palmulas aut nuces continere pro certo habeo ; quam iucundis epulis frui potero ! quanta commoda diu optata mini contingent!" quibus dictis animo elato, dum cibum sibi esurienti futurum sperat, culeum aperit. lis vero, quae ibi conduntur, expositis, magnum concipit dolorem : " Yae mihi misero," inquit, "nihil inest praeter margaritas inutiles." 136. ALEXANDER'S DOCTOR. Quum Alexander Tarsum venisset, captus Cydni amoenitate in praefrigidam undam se proiecit. Turn repente tantus nervos eius occupavit rigor, ut nulla spes remedii inveniretur. At unus erat ex medicis nomine Philippus qui solus remedium pollicebatur ; sed ilium epistola a Parmenione pridie missa suspectum faciebat, qui ignarus Alexandri infirmitatis monuerat, ut a Philippo medico caveret; nam corruptum ilium a Dario ingenti pecunia esse. Tutius tamen est ratus Alexander dubiae se fidei medici credere, quam indubitate morbo perire. Accepto igitur poculo, epistolam medico tradidit ; itaque inter biben- dum oculos in vultum legentis intendit. Ut securum conspexit, laetior factus sanitatem quarta die recepit. 74 LATIN READER 137. THE DERVISH. Philosophus ingenio praeditus subtili et rerum omnium peritus, per Sericas partes vagatus, quum ad oppidum Balcam pervenisset, in regis palatium, quod pro publico hospitio habuit, forte iniit. Postea omnia, quae palam erant exposita, conspicatus, stragulo, ut mos est, humi deposito requiescere voluit. Cui haec molienti obviam se ferebat unus e custodibus, qui eum rogavit, quid facere vellet. Eespondit philosophus se in illo hospitio dever- surum esse. "At," inquit ille iratus, "haec domus revera regis palatium est, non publicum hospitium." Dum haec aegre ferebant custodes, accidit ut rex ipse haud procul ambularet atque eos disceptantes exaudiret. 138. Qui quum errori philosophi innocentis arrisisset, rogavit eum haud immiti usus voce, quamobrem tarn insulsus esset, ut nullum discrimen inter hospitium et palatium intellegeret. "Da mihi petenti veniam," respondit philo- sophus ; " cupio enim te pauca interrogare. Quis primus hanc domum iam aedificatam incolebat?" Eex respondit primo suos incoluisse avos, tune autem suum patrem, " Quis autem hodie incolit ? " Se ipsum. " Quis tandem tibi mortuo succedet?" Filium suum iuvenem. At respondit philosophus " Ea domus, quae incolas saepissime mutet neque eosdem hospites retinere possit, mihi quidem hospitium, non palatium videtur." LATIN READER 75 139. THE NOBILITY OF IPHICRATES. Iphicrates Atheniensis non tarn magnitudine rerum gestarum quam disciplina militari nobilitatus est. Fuit enim tails dux, ut non solum aetatis suae cum primis com- pararetur, sed ne de maioribus natu quidem quisquam anteponeretur. Multum vero in bello versatus saepe exercitibus praefuit : nusquam culpa sua male rem gessit : semper consilio vicit : tantumque eo valuit, ut multa in re militari partim nova attulerit, partim meliora fecerit. Namque ille pedestria arma mutavit, cum ante ilium imperatorem maximis clipeis, acribus hastis, minutis gladiis uterentur. Ille e contrario peltam pro parma fecit, ut ad motus concursusque essent leviores. Hastae modum duplicavit ; gladios longiores fecit. 140. Apud Corinthum tanta severitate exercitui praefuit, ut nullae unquam in Graecia neque exercitatiores copiae, neque magis dicto audientes fuerint duci : in eamque consuetudinem adduxit, ut, cum proelii signum ab im- peratore esset datum, sine ducis opera sic ordinatae consis- terent, ut singuli ab peritissimo imperatore dispositi viderentur. Hie autem a sutoribus originem traxit : quod quum opprobrio obiecisset homo nobilis quidem sed turpis et scelestus, qui inter avos Harmodium iactavit, respondit Iphicrates, "Ista nobilitas, quae ad te devenit, illico evanescit : mea autem, quae a me est exorta, in posteros progredietur." 76 LATIN READER 141. AN IDLE BOY. Tres pueri ad ludum ventitabant. Ludi autem magister eos multa et utilia docere voluit : curam enim adhibebat non modo ut Latine et Graece loquerentur, sed et ea, quae geometrae et mathematici scripserant, intellegerent. At, quura tres menses haec didicissent, ludi magister experiri voluit, utrum ea quae docuisset in memoria retinerent necne. "Die mihi, sodes," inquit ille, " orbisne terrarum circum solem movetur an sol circum orbem terrarum vol- vitur ? " Pueri autem quid respondere possent nesciebant : primus igitur respondit orbem terrarum circum solem moveri, secundus autem rem contrarie dispositam esse affirmavit. Sed tertius in diversas partes distractus, " Uno die " inquit " sol circum orbem terrarum, altero orbis ter- rarum circum solem movetur." 142. A EOMAN GENTLEMAN OUTWITTED. C. Canius eques Eomanus, quum se Syracusas contul- isset, dictitabat se hortulos aliquos emere velle, quo invitare amicos et ubi se oblectare posset. Quod quum percrebruisset, Pythius ei quidam dixit venales quidem se hortos non habere, sed licere uti Canio, si vellet, ut suis; et simul ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem. Quum ille promisisset, turn Pythius piscatores ad se convocavit et ab iis petivit, ut ante suos hortulos postridie piscarentur dixitque, quid eos facere vellet. Ad cenam tempore venit Canius. Opipare a Pythio apparatum convivium; cymbarum ante oculos multitudo; pro se quisque quod ceperat afferebat ; ante pedes Pythii pisces abiciebantur. LATIN READER 77 143. Turn Canius, "Quaeso," inquit, "quid est hoc, Pythil Tantumne piscium 1 tantumne cymbamm 1 " Et ille " Quid mirumT' inquit; "hoc loco est, quicquid Syracusis est piscium." Incensus Canius cupiditate contendit a Pythio, ut venderet. Quid multa ? impetrat. Emit homo cupidus et locuples tanti, quanti Pythius voluit. Invitat Canius postridie f amiliares suos : venit ipse mature ; ne unum quidem piscatorem videt. Quaerit ex proximo vicino num feriae quaedam piscatorum essent, quod eos nullos videret. "Nullae, quod sciam," inquit, "sed hie piscari nulli solent. Itaque heri mirabar, quid accidisset." Stomachari Canius : sed quid f aceret 1 144. THE ERUPTION OF VESUVIUS. Irrumpit cubiculum meum mater : surgebam invicem, si quiesceret, excitaturus. Ecce amicus avunculi mei, qui nuper ad eum ex Hispania venerat, ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, illius patientiam, meam securitatem corripit. lam hora diei prima et adhuc dubius et quasi languidus dies : iam quassatis circumiaceu- tibus tectis, quanquam in aperto loco, angusto tamen, magnus et certus ruinae metus. Turn demum excedere oppido visum : multa ibi miranda, multas formidines pati- mur. Nam vehicula, quae produci iusseramus, quanquam in pianissimo campo, in contrarias partes agebantur ac ne lapidibus quidem fulta in eodem vestigio quiescebant. 78 LATIN READER 145. Praeterea mare in se resorberi et tremore terrae quasi repelli videbamus. Certe processerat litus multaque ani- malia maris siccis arenis detinebat. Nee multo post ilia nubes descendere in terras, operire maria : turn mater orare, hortari, iubere quoquo modo fugerem; posse enim iuvenem; se et annis et corpore gravem bene morituram, si mihi causa mortis non adfuisset. Ego contra salvum me nisi una non futurum : dein manum eius amplexus addere gradum cogo. Paret aegre incusatque se, quod me moretur. lam cinis, adhuc tamen rarus : respicio, densa caligo tergis imminebat, quae nos torrentis modo infusa terrae sequebatur. Tandem ilia caligo tenuata quasi in fumum nebulamve discessit : mox dies verus, sol etiam effulsit lurid us tamen, qualis esse, cum deficit, solet. 146. CATCHING A TARTAR. Viator per loca deserta saltusque devios profectus, quia magnum argenti pondus secum portabat, ne latrones ex inopinato incurrerent, accuratius vigilabat. Cui multa peri- cula et graves labores perpesso, quum fere finem itineris attigisset, subito obviam irruit homo ferox et robustus, et tanta vi oppressit, ut mox omnibus rebus viatorem exspol- iaverit. At ille, quern vicerat latro impetu repentino, ad amissam pecuniam recuperandam animum applicabat : cui reputanti manifestum videtur doloso utendum esse consilio. Propterea ad latronem conversus "Invitus," inquit, "divitias tibi concessi : mei enim amici aegre ferent me tantum argenti pondus amisisse et obiurgabunt quod hominem ignavum et timidum me tibi praestiterim." LATIN READER 79 147. Quum latro subrideret, respondit ille : " Mihi quidem iniquum videtur non modo pecuniam sed etiam existima- tionem eodem die perdidisse. Quare fac ut digitum, quern in hoc ligno deponam, gladio abscidas, quo absciso facile hoc argumentum omnibus praebebo me re vera pro mea pecunia dimicasse." Viatori haec loquenti quum respon- disset latro, se libenter digitum in ligno depositum abscis- urum, gladium e vagina extractum in digitum viatoris magna vi deiecit. At ille, subito motu manu de ligno subducta et gladio ligno inhaerente, latronem correptum loro constrinxit. Itaque non modo pecuniam recuperavit, sed inter homines vir fortis et impavidus est relatus. 148. THE LUCKLESS ATYS. Erant Croeso regi Lydorum filii duo : quorum alter cor- poris vitio laborabat ; erat enim mutus : alter inter aequales omnibus rebus praestantissimus, cui nomen erat Atys. Hunc Croeso in somnio significatum est ferreae cuspidis ictu moriturum esse : quare ille experrectus Atyn, qui exercitui Lydo praeesse solitus erat, militia abesse iussit : iacula vero et hastas et alia tela, quibus viri ad bellum utuntur, ne quid in pariete suspensum in nlium suum inci- deret, amovenda curavit. Interim advenit Sardes vir cala- mitate obstrictus, qui Croeso roganti, " Quis es tu, homo, et unde venisti 1 " respondit, " rex, Adrastus Gordiae sum films : f ratrem meum occidi invitus ; quamobrem a patre eiectus et rebus omnibus desti tutus hie adsum." Cuius regem miseruit, quod et inops et maestus videbatur ; prop- terea in aedibus tutus Adrastus vitam agebat. 80 LATIN READER 149. Haud multo post in Olympo exstitit mira magnitudine aper ; qui ex illo monte descendebat et arva Mysorum vastabat : Mysi autem, saepe egressi, nihil mail inflixerant sed magnam cladem ab illo acceperant. Quamobrem venerunt ad Croesum Mysorum legati, oratum ut rex filium suum et iuvenes canesque selectos ad Mysiam mit- teret. Quibus Croesus ea recordatus, quae in somnio erant praedicta, respondit, " Lydorum iuvenum manum et omnia venatoria instrumenta libenter offeram, ut quam prompt- issime beluam e vestra terra venatores summoveant." Quae quum audiisset Atys, patrem vehementius est obtest- atus ut ad aprum devincendum ipse demitteretur. "Tibi," inquit, "in somnio significatum est me ferrea cuspide moriturum : at apro quaenam sunt manus, quae ferrea cuspis quam tu timeas 1 ?" Hoc modo Croesus evictus veniam exeundi filio baud libenter dedit. 150. Deinde Atys cum iuvenibus canibusque selectis pro- fectus, ubi Olympum pervenit, beluam indagant et in- ventam iaculis incessunt. Ibi Adrastus hospes, vibrato in aprnm iaculo, quod ab illo aberrat, Croesi filium traicit : qui cuspide ictus statim mortem obiit. Atys autem, dum cadaver domum Lydi ferunt, pone secutus, Croeso se tradidit atque eum oravit ut se super cadavere mactaret : neque enim esse sibi vivendum. Quibus auditis, rex Adrastum miseratus, ait : " Satis poenae a te repeto : quoniam ipse te capitis condemnas, neque tu tamen huius LATIN READER 81 mali auctor es, sed nescio quis deus, qui mihi iam pridem hoc futurum significavit." Itaque Croeso filium iuste sepeliendum curante, Adrastus idem et fratris sui et regis filii interfector se omnium hominum infelicissimum esse ratus, ubi circa sepulcrum silentium erat, super busto se ipse iugulavit. 151. WAS SHE CURED? Anus, quae diuturnam lippitudinem patiebatur, medico ad se curandum arcessito, certum praemium se daturam esse promisit, si morbum sanasset : sin autem non dolore liberata esset, nihil ei daturam esse. Medicus vero, quoties ad anum curandam veniebat, toties aliquid supellectilis e domo clam exportabat. Mulier autem, oculorum dolore tandem sanato, cum nihil suarum rerum domi prospiceret, medico pactam mercedem petenti solvere nolebat. Quam- obrem in iudicium vocata ea esse pacta non negat : sed se sanatam esse, id infitiatur. "Ego enim," inquit, "dum caeca eram, domum multa supellectile refertam videbam : nunc cum video, ut medicus quidam dictitat, nihil earum rerum domi prospicio." 152. THE HUNT OF THE PRIEST. Eex Childebertus sacerdotis Egidii voluntati obsecutus pacem cum hoste conciliare voluit. Exercitus autem noctu commotus undique vociferabatur, "Tollantur ii, qui reg- num Childeberti venundant et populum alterius ditioni tradere volunt." Dum haec et his similia palam exclamant, mane apprehenso armorum apparatu ad regis tentorium accedebant, scilicet ut Egidium vi oppressum et verberibus afficerent et gladiis trucidarent. Quibus compertis, sacerdos in fugam se dedit et, quum in equum ascendisset, ad 82 LATIN READER urbem propriam iter intendit. At populus ille magno cum clamore prosecutus et lapides post eum proicit et convicia evomit. Attamen lassatis sociorum equis solus conteodit Egidius tanto timore perterritus, ut unam caligam de pede elapsam colligere non curaret : sic inter muros Rhemisios se conclusit. 153. JUPITER AND THE BEE. Apis quum quondam, ut diis sacra faceret, Olympum accessisset, lovi mellis donum obtulit. Quo oblato luppiter delectatus, quodcunque ipsa postularet, ei concedi iussit. Apis igitur " rex," inquit, " omnium hominum et deorum, ancillae tuae hoc concedere velis, ut, quicunque in alvearium ad mella diripienda accesserit, ille simul ac pupugerim continuo moriatur." Quum de hoc rogato diu haesitaret luppiter, quoniam genus mortalium praecipue amabat, api petenti tandem respondit : "Sit tibi satis, quod, quicunque in alvearia ad mella rapienda accesserit, si eum pupugeris et in pungendo stimulum dimiseris, continuo ipsa moriaris." Unde accidit ut stimulo in vulnere demisso apes continuo pereant. 154. CLEOBIS AND BITO. Quum festus dies lunonis Argis ageretur, oportebat sacerdotem, cuius filii erant Cleobis et Biton, adesse. Itaque, quum illam ad sollemne et statum sacrificium curru vehi ius esset satis longe ab oppido ad fanum, moraren- turque iumenta, tune iuvenes ii, quos modo nominavi, veste posita corpora oleo perunxerunt et ad iugum acces- serunt. Ita sacerdos in fanum advecta, quum currus esset ductus a filiis, precata a deo dicitur, ut illis praemium pro pietate daret, quod maximum homini dari posset a deo : LATIN READER 83 ferunt post epulatos cum matre adolescentes somno se dedisse : mane inventos esse mortuos. Quum igitur omnium oculi in eos converterentur, optimus iis obtigit vitae exitus. 155. QUEEN NITOCRIS. Nitocris Babylonis regina eximia monumenta aedificasse eademque hunc dolum machinata traditur: quae super porta urbis celeberrima sepulcrum sibi exstrui iussit; cui sepulcro hanc sententiam inscribendam curavit : " si quis eorum, qui post me reges erunt Babylonis, pecunia indigu- erit, hoc sepulcrum aperiat et, quantum pecuniae velit, sumat." Id sepulcrum intactum perstitit, donee regnum ad Darium pervenit. Dario autem res indigna esse videbatur, ilia porta non uti nee pecuniam, quae ibi deposita esset atque etiam ipsa se invitaret, auferre. Igitur sepulcrum aperuit : neque ullam reperit pecuniam sed cadaver aliaque inscripta verba " Nisi animo esses insatiabili et turpi lucro inhiares, defunctorum loculos non aperuisses." 156. DEBATABLE GROUND. Accidit olim ut Lacedaemonii cum Argivis de loco, cui nomen Thyre, contentionem haberent. Lacedaemonii enim Thyren, quam suam esse Argivi profitebantur, vi ademptam tenebant : quum igitur Argivi ad opem ferendam accurris- sent, in colloquium ibi cum Lacedaemoniis convenerunt pactique sunt, ut trecenti utrinque pugnarent et eorum regio foret qui superiores exstitissent : reliquus autem utrorumque exercitus domum discederet, scilicet ea causa ne, si adessent, parti succumbenti auxilium sui ferrent. Quibus compositis atque exercitibus digressis, selecti ex 84 LATIN READER utrisque relicti certamen inierunt : qui quum aequo Marte pugnassent, ex sexcentis tres omnino reliqui fuere : ex Argivis Alcernas et Chromius, e Lacedaemoniis Othryades. 157. Hi quum interveniente nocte superessent, duo Argivi, ut victores, cursu Argos repetierunt: Lacedaemonius vero Othryades spoliatis Argivorum cadaveribus armisque in sua castra delatis in statione mansit. Postridie utrique re audita advenere : ac statim se vicisse utrique contendebant : Argivi, quod suorum plures superfuissent, Lacedaemonii autem illos profugisse demonstrantes, suum vero perstitisse et cadavera Argivorum spoliasse. Ad extremum ex con- tentione ad arma concurrunt, pugnam capessunt et multis utrinque caesis Lacedaemonii victores discedunt : Othry- aden autem superstitem aiunt pudore retentum, ne occisis commilitonibus Spartam rediret, illic apud Thyren mortem sibi conscivisse. 158. ARISTIDES THE JUST. Aristides Atheniensis adeo excellebat abstinentia, ut unus post hominum memoriam cognomine Justus sit appellatus ; a Themistocle tamen collabef actus testula ilia, quae ostracismus vocabatur, exilio decern annorum mulcta- tus est. Qui quidem cum intellegeret reprimi concitatam multitudinem non posse, cedensque animadverteret quendam scribentem ut patria pelleretur, quaesivisse ab eo dicitur, quare id f aceret 1 aut quid Aristides commisisset, cur tanta poena dignus duceretur 1 Cui ille incultus quidem et rerum inscius respondit se ignorare Aristidem; sed sibi non placere, quod tarn cupide elaborasset ut praeter ceteros Justus LATIN READER 85 appellaretur. Hie decem annorum legitimam poenam non pertulit : nam, postquam Xerxes in Graeciam descendit, ut civibus suis esset auxilio, in patriam restitutus est. 159. HONESTY is THE BEST POLICY. Lignatoris iuxta flumen deo Mercuric dedicatum tigna caedentis securis casu in flumen decidit. Quo multa tristitia affecto et iuxta fluminis ripam considente, Mercurius miseri- cordia motus apparuit, lacrimarumque causam rogavit; quam simul ac didicerat, securi aurea delata, utrum ilia esset quam amisisset, sciscitatus est. Se autem pauperem non eiusmodi securim habere respondit. Deinde aliam argenteam Mercurius detulit; quam quoque ubi lignator suam esse negavit, postremo Mercurius ligneam praebuit. Illam suam esse homini affirmanti Mercurius, quoniam eum iustum piumque esse cognoverat, omnes dono dedit. 160. Lignator autem ad socios reversus omnia, quae sibi acci- derant, aperuit ; e quibus unus, ut eadem experiretur, quum ad flumen accessisset, securim in aquam deiecit ; deinde flens in ripa consedit. Quern flentem Mercurius conspicatus, ac malisne moribus an bonis esset cognoscendi cupidus, securim ei, ut alteri, auream attulit et rogavit, utrum earn quam ipse afferret amisisset, necne. Quam ubi suam esse affirmaverat, Mercurius, cognito hominis mendacio atque impudentia, neque auream neque ligneam praebere voluit. Itaque securi lignea amissa, non modo improbus sed etiam stultus omnibus videbatur. 86 LATIN READER 161. A BOUNDARY QUESTION. Qua tempestate Carthaginienses magna Africae parte potiti erant, Cyrenenses quoque magni atque opulent! fuere. Ager in medio arenosus, una specie ; neque flumen neque mons erat, qui fines eorum discerneret. Postquam utrinque legiones, item .classes saepe fusae fugataeque, et alteri alteros aliquantum attriverant, veriti, ne mox victos victor- esque defessos alius aggrederetur, sponsionem fecerunt, ut certo die legati domo proficiscerentur. Quo in loco inter se obvii f uissent, is communis utriusque populi finis haberetur. Igitur Carthagine duo fratres missi, quibus nomen Philaenis erat, iter maturavere ; Cyrenenses tardius ivere. Id socor- diane an casu accident, parum cognovi 162. Postquam Cyrenenses aliquanto tardiores se esse vident et ob rem corruptam domi poenas metuunt, criminantur Carthaginienses ante diem domo egressos, conturbant rem, denique omnia facere malunt quam victi abire. Sed cum Poeni alteram contionem, dummodo aequa esset, peterent, Cyrenenses hanc iis obtulerunt, vel illos in iis finibus, quos peterent, vivos obrui, vel sese, quern in locum vellent, proces- suros. Philaeni, qui inter Poenos iuvenes praeclari habe- bantur, condicione probata seque suamque vitam reipublicae condonavere; ita vivi obruti. Carthaginienses in eo loco Philaenis fratribus aras consecravere, aliique illis domi honores sunt instituti. LATIN READER 87 163. THE REWARD OF PIETY. Simonides, musicae si quis alius peritus, inter convivas carmina hand iniucunda canere solebat. Hie, dum omnes epulantur, cantum, ut mos erat, numerosum edere in- cipiebat, in quo laudem Deorum hominumque consocia- verat. Qui, quum iam eum peregisset, praemii soliti parte non data, rogavit, quamobrem dimidiam partem recepisset. Eesponderunt convivae : " Nos quidem earn pretii partem, quam debemus, iuste praestitimus. Di ipsi tibi eos collaud- anti alteram partem persolvant." Haec autem impia dicta Decs non fefellerunt. Hand enim multo post unus e servis Simonidem fecit certiorem duos iuvenes insigni forma et pulcliritudine divina pro foribus stare. 164. At Simonides iuvenum iussu arcessitus, cum foras se pro- ripuisset, mox Deorum beneficium percepit; illos quidem non vidit, sed magno exaudito strepitu atrium, e quo excesserat, dilapsum conspexit. Tectum enim subito corruit; et servi et convivae, una strage correpti, tignis, tegulis, lapidibus opprimebantur. Turn demum Simonides reversus, cum convivas inter pocula iam mortuos aspexisset, hoc intellexit, Deos non modo suis laborantibus subvenire solere, sed etiam ab impiis poenas sumere. Traduntur enim ipsi Dioscuri eo devenisse, qui Simonidem, ut Deorum cul- torem, ex impendente ruina extraherent. 88 LATIN READER 165. THE PATRIOTIC CODRUS. Eex Atheniensium Codrus, quum ingenti hostium ex- ercitu regiones Atticae debilitatae ferro atque igne vasta- rentur, diffidentia humani auxilii ad Apollinis Delphici oraculum confugit, perque legates sciscitatus est, quonam modo illud tarn grave bellum discuti posset. Eespondit deus finem ei fore, si ipse hostili manu occisus esset. Quod quidem non solum in totis Atheniensium castris sed etiam in hostilibus percrebruit : ideo factum est ut ediceretur, ne quis Codri corpus vulneraret. Id postquam cognovit, depositis imperii insignibus, famularem cultum induit, ac pabulantium hostium globo se obiecit : unum ex his falce percussum in caedem suam compulit. Cuius interitu, ne Athenae occiderent, effectum est. 166. DOUBTFUL COMPLIMENTS. Anus quaedam, Syracusanis omnibus Dionysii tyranni exitum propter nimiam morum acerbitatem atque intoler- abilia onera expetentibus, sola quotidie matutino tempore deos, ut incolumis ac sibi superstes esset, orabat. Quod ubi is cognovit, non debitam sibi admiratus benevolentiam, arcessivit earn, et, cur ita hoc faceret, interrogavit. Turn ilia, "Certa est," inquit, "ratio propositi mei. Ego enim puella, cum gravem tyrannum haberemus, carere eo cupiebam : quo interfecto, aliquanto tetrior alter arcem occupavit. Eius quoque finiri dominationem magnopere cupiebam : tertium te superioribus importuniorem habere coepimus rectorem. Itaque quia vereor ne, si tu fueris absumptus, deterior in locum tuum succedat, caput meum pro tua salute devoveo." LATIN READER 89 167. A FORGIVING SLAVE. Antius Eestio proscriptus a triumviris cum omnes servos in rapina et praeda detentos videret fuga, quam maxime poterat, dissimulata, se penatibus suis intempesta nocte subduxit. Cuius furtivum egressum servus, ab eo vincu- lorum poena coercitus atque inexpiabili literarum nota per summam oris contumeliam inustus, curiosis speculatus oculis ac vestigia hue atque illuc errantis benevolo studio subsecutus, ad latus comes arrepsit. Mox, ut sentit cupidos sanguinis milites supervenire, amoto domino, rogum exstruit eique senem a se comprehensum et occisum inicit. Interrogantibus deinde militibus ubinam esset Antius, manu in rogum intentata, ibi ilium, datis sibi crudelitatis piaculis, uri respondit. Quia verisimilis res erat, habita est voci fides : Antius autem incolumis effugiebat. 168. THE DEVICE OF SCIPIO. Scipio Africae petendae cupidus postquam in Siciliam venit, multos milites voluntaries collegit. Quum ex fortissimis peditibus Eomanis trecentorum equitum nu- merum complere vellet, neque tarn subito eos posset in- struere, temporis angustiis exclusus, consilio sagaci usus est. Namque ex iis iuvenibus, quos secum ex tota Sicilia nobilissimos sed inermes habebat, trecentos speciosa arma atque electos equos quam celerrime expedire iussit: tan- quam eos continue secum ad oppugnandam Carthaginem aversurus. Gravis ea militia procul domo terra marique multos labores magna pericula allatura videbatur, neque ipsos modp sed parentes cognatosque ea cura angebat. Ubi dies, quae dicta erat, advenit, arma equosque ostenderunt. 90 LATIN READER 169. Turn Scipio renuntiari sibi dixit quosdam Siculorum equites tanquam gravem et duram horrere earn militiam. Si qui ita animati essent, malle eos iam turn fateri quam postmodo querentes segnes atque inutiles milites rei- publicae esse. Ubi ex iis unus ausus est dicere se, si sibi utrum vellet daretur, prorsus nolle militare : turn Scipio ei, " Quoniam igitur, adolescens, quid sentires non dissimulasti, vicarium tibi expediam, cui tu anna equumque et cetera instrumenta militiae tradas, et tecum hinc extemplo domum ducas, exerceas, docendum cures equo armisque." Laeto condicionem accipienti unum ex trecentis, quos inermes habebat, tradit. Quod ubi ceteri viderunt, se quisque ex- cusare et vicarium accipere. Ita a Scipione sine publica impensa trecentis Siculis Eomani equites sunt substituti. 170. THE PARABLE OF SERTORIUS. Sertorius corporis robore atque animi consilio eximius, dux Lusitanorum factus, cum eos oratione flectere non posset, vafro consilio ad suam sententiam perduxit. Duos enim in conspectu eorum constituit equos, alterum vali- dissimum, alterum innrmissimum ; ac deinde validi caudam ab imbecillo sene paulatim carpi, infirmi a iuvene eximi- arum virium universam convelli iussit. Imperio obtem- peratum est. Sed dum adolescentis dextra irrito se labore fatigat, senio conf ecta manus ministerium exsequitur. Tune barbarae contioni, quorsum ea res tenderet, cognoscere cupienti, hoc exposuit : " Equi caudae consimilis est noster exercitus, cuius partes quivis aggrediens opprimere potest : universum conatus prosternere, victoriam non tarn occupa- verit quam tradiderit." LATIN READER 91 171. THE SKILL OF DEMOSTHENES. Mirifica Demosthenis ars ancillae cuidam succurrit, quae pecuniam depositam a duobus hospitibus accep- erat ea condicione ut illam simul utrisque redderet. Quorum quum alter interiecto tempore, tanquam mortuo socio, squalore obsitus, ab ancilla decepta omnes nummos abstulisset, supervenit alter et depositum petere coepit. Haerebat misera in maxima pecuniae penuria iamque de laqueo et suspendio cogitabat : sed opportune Demosthenes ei patronus aderat, qui, ut auxilio venit, "Mulier," inquit, " parata est depositos nummos solvere : sed, nisi sociam adduxeris, id facere non potest, quoniam haec dicta est lex, ne pecunia alteri sine altero numeretur. Quae quum audiissent iudices, id quod Demosthenes subiecerat iustum esse rati, ancillam absolverunt. 172. THE TREACHERY OF TARQUIN. Sex. Tarquinius, quum aegre ferret quod patris viribus Gabii non expugnarentur, armis valentiorem excogitavit rationem, qua interceptum illud oppidum Eomano imperio adiceret. Inopinatus enim, tanquam parentis saevitiam et verbera fugeret, quae sua sponte perpessus erat, Gabios se contulit : ac paulatim uniuscuiusque benevolentiam fictis et compositis blanditiis adeo consecutus, ut apud omnes plurimum posset, familiarem suum ad patrem misit indi- caturum, quemadmodum cuncta in sua manu haberet, et ab eo, quidnam fieri vellet, quaesiturum. Nuntium autem, cui parum fidei haberet, quum nullo dato response in hortum seduxisset, maxima quaeque et altissima papaverum capita baculo decussit. 92 LATIN READER 173. Interrogando exspectandoque responsum nuntius fessus, ut re imperf ecta, redit Gabios : quae dixerit, quaeque viderit refert : seu ira, seu odio, sen superbia ingenio insita nullam earn vocem emisisse. Sexto ubi, quid vellet parens quidque praeciperet tacitis ambagibus, patuit, primores civitatis criminando alios apud populum, alios sua sponte ipsos invidia opportunos interemit. Multi palam, quidam, in quibus minus speciosa criminatio erat futura, clam interf ecti. Patuit quibusdam volentibus fuga, nonnulli in exsilium acti sunt, absentiumque bona iuxta atque interemptorum divisa fuere. Largitiones inde praedaeque : et dulcedine privati commodi sensus malorum publicorum adimitur, donee orba consilio auxilioque Gabina res regi Eomano sine ulla dimicatione in manum traditur. 174. THE PRIEST AND THE Cow. Bos in Sabinis nata esse cuidam patrifamilias dicitur miranda magnitudine ac specie; et cecinere vates, cuius- cunque urbis civis earn Dianae immolasset, ibi fore imper- ium ; idque carmen pervenerat ad antistitem f ani Dianae. Sabinus, ut prima apta dies sacrificio visa est, bovem Eomam actam deducit ad fanum Dianae et ante aram statuit. Ibi antistes Eomanus, quum eum magnitudo victimae celebrata fama movisset, memor responsi ita Sabinum alloquitur. " Quidnam tu, hospes, paras 1" inquit, "vis sacrificium Dianae facere? Quin tu ante vivo perfunderis flumine? infima valle praefluit Tiberis." Eeligione tactus hospes, quippe qui omnia, ut prodigio responderet eventus, rite facta cuperet, extemplo descendit ad Tiberim : interea Eomanus Dianae bovem immolat. Id mire gratum regi atque civitati fuit. LATIN READER 93 175. THE DEATH OF ARCHIMEDES. Captis Syracusis Marcellus machinationibus Archimedis diu victoriam suam inhibitam senserat. Eximia tamen hominis prudentia delectatus, ut capiti illius parceretur, edixit : quia non multo minoris Archimedis salutem quam Syracusarum expugnationem habuit. At dum, animo et oculis in terrain defixis, formas describit, militi, qui prae- dandi gratia in domum irruperat strictoque super caput gladio quisnam esset interrogabat, Archimedes, propter ni- miam cupiditatem investigandi, id quod requirebat, nomen suum indicare non potuit; sed protecto manibus pulvere, "Noli," inquit, "istum circulum disturbare." Qui, quod imperium victoris neglegere videbatur, obtruncatus sanguine suo operis sui lineamenta confudit. 176. A DREAM COMES TRUE. Tradunt Aterium Eufum equitem Eomanum somnio singulari admonitum esse de rebus futuris : qui, cum gladia- torium munus Syracusis ederetur, in somno retiarii manu se confodi vidit : idque postero die consessoribus nar- ravit. Accidit deinde ut proximo ab Aterio loco retiarius cum mirmillone introduceretur ; cuius cum f aciem vidisset, dixit idem, ab illo se retiario trucidari putasse, protinusque inde discedere voluit. Illi autem, metu eius sermonibus discusso, causam exitii misero attulerunt. Eetiarius enim, in eum locum compulso mirmillone et abiecto, dum iacentem ferire conatur, traiectum gladio Aterium interimit. 94 LATIN READER 177. THE POETRY OF EURIPIDES. Euripides poeta sui fiduciam eiusmodi exhibebat, quae, quantum inter modestiam et insolentiam interesset, facile declarare posset. Atheniensibus enim postulantibus ut ex tragoedia quandam sententiam tolleret, progressus in scenam dixit se, ut eos doceret, non ut ab iis dis- ceret, fabulas componere solere. Haud multo post idem Alexidi tragico poetae responsum non indignum dedit. Apud quern quum quereretur Alexis, quod ille triduo non ultra tres versus maximo impenso labore deducere potuisset, atque ipse se centum perfacile scripsisse gloriaretur ; " Sed hoc/' inquit Euripides, "interest, quod tui versus in tri- duum tantummodo, mei vero in omne tempus sufficient." 178. THE IMPIETY OF DAPHITAS. Daphitas eius studii erat, quod qui profitentur sophistae vocantur, homo ineptae et mordacis opinationis : itaque hie Apollinem Delphicum irridendi causa consuluit, an equum invenire posset, quum omnino nullum habuisset. Cuius ex oraculo reddita vox est, eum inventurum equum sed ut equo ipso perturbatus periret. Deinde quum iocabundus, quasi delusa sacrarum sortium fide, reverteretur, in regem Attalum, saepenumero a se contumeliosis dictis absentem lacessitum, incidit : cuius iussu saxo, cui nomen erat Equi, praecipitatus, facinoris impii iustas poenas solvisse fertur. 179. ODATIS. In iis provinciis, quae ultra Tanain iacent regna- bat Omartes. Cuius filiae Odatidi auctores tradunt LATIN READER 95 imaginem Zariadrae, qui inter Caspias portas fluviumque Tanain dominabatur, dormienti apparuisse; Zariadrae au- tem imaginem eodem modo ab Odatide visam esse. Quum imaginem tarn pulchram vidisset Zariadra Odatidemque ipsam formosissimam esse audivisset, ad Omartem nuntios misit, qui uxorem sibi Odatidem poscerent. Eenuit autem Omartes, quod ipse filiis careret, et cuidam ex suis familiari- bus earn collocare decrevisset. Haud ita multo post con- vocatis regni optimatibus et amicis et cognatis, illi ut viro nuberet imperavit rex, nee tamen cui uxorem daturus esset prius indicavit Quum ergo ferveret temulentia, ad epulas accita Odatide, con vi vis omnibus auscultantibus, " Nos," inquit Omartes, "nuptias tuas nunc facimus." 180. "Odati circumspice, auream phialam vini plenam ei, quemcunque maritum optas, tua manu trade : illius esse coniugem te proclamabimus." Patri obsequens filia, etsi Zariadram suum videre maxime cupiebat, omnes contue- batur ac flens circumibat. Zariadra autem, nuntio allato, auriga solo comite, fluvium se traiecerat, et magna celeritate circiter octingenta stadia permensus tandem prope vicum, in quo nuptiae fiebant, accesserat : qui Scythica vestitus stola atque in aulam regium ingressus iam Odatidem suam inter lacrimas morantem conspexit. " Adsum," inquit, " tibi, Odati " : quibus dictis quum eum peregrinum esse eundem- que similem illi, quern in somnio viderat, intellexisset, phia- lam in manum dedit. Ille accepit raptamque Odatidem in currum perduxit et sine mora aufugit. 96 LATIN READER 181. A BOY'S CUNNING. Mos antea senatoribus Eomanis fuit in curiam cum praetextatis filiis introire. Cum patres de re maiore qua- darn consulerent, eaque in posterum diem prolata esset, placeretque ne quis hanc rem, quam tractavissent, prius enuntiaret quam decreta esset, mater Papirii pueri, qui cum parente suo in curia fuerat, filium percunctatur, quid- nam in senatu patres egissent. Puer respondit tacendum esse, neque id dici licere. Mulier facta audiendi cupidior, violentius instabat : turn puer, matre urgente, lepidi atque festivi mendacii consilium cepit. Acturn enim in senatu dixit, utrum videretur utilius magisque e republica esse, virum duas uxores habere an mulierem duobus viris esse nuptam. Hoc ilia ut audivit, animo timore perculso domo trepidans egreditur : ad ceteras matronas defert quod audierat. 182. Pervenit ad senatum postero die matrumf amilias caterva : lacrimantes atque obsecrantes orabant, ut potius duobus viris mulier nuberet, quam ut vir duas uxores haberet. Sena- tores in curiam ingressi, quid ilia mulierum intemperies et quid istaec postulatio vellet, mirabantur. Puer autem Papirius in mediam curiam progressus, quid mater audire cupiisset, quid ipse matri respondisset, totam rem, sicuti fuerat, palam denarrat. Patres, pueri fide ingenioque undique collaudato, consultum faciunt, ne posthac pueri cum patribus in curiam praeter ilium unum Papirium intro- eant eique puero propter loquendi tacendique prudentiam cognomen Praetextatus inditum est. LATIN READER 97 183. WHERE ARE YOU GOING 1 Kex studiosus iocorum prope pontem, quo flumen multi transibant, omnes, quicunque custodi falsa respondissent, de arbore suspendere constituit. Unumquemque enim via- torem, sive dives sive pauper erat, custos hoc interrogabat, quo iturus esset. Ille autem de omnibus rebus prudens et sagax, utrum falsum an verum respondissent, mox dis- cernere potuit. Quae quum ita sint, viator quidam, cum pontem se traiecisset, custodi illud, ut mos erat, quaerenti respondet se suspensum iri. Itaque alter quid sibi facien- dum sit incertus, diu silet: turn, "Equidem," inquit, " dolore afficior : si viatorem suspendero, in eum, ut vere locutum, iniuste animadvertam ; sin autem incolumem di- misero, vereor ne ipse, mandatis regiis neglectis, poenam daturus sim." Cui haec reputanti viatorem, dolosa quidem arte usum, absolvere tamen iustius videbatur consilium. 184. BURIAL OF ALARIC. Alii homines aliis sepulturis utuntur. Alaricus, qui Honorio imperatore Eomam ceperat, haud multo postea subito morbo confectus in Italia mortuus est. Quern, cum in vita ferocem et audacem se semper praestitisset, haud dissimili funere mortuum comites honestavere. Apud enim Consentiam, Busentino fluvio e solito cursu interrupto spoliisque magnificis in alveo dispositis, sepulcrum tali viro dignum comparatum est. Itaque, cum omnia ad regem sepeliendum iam parata essent, in imo alveo cadaver depositum neque unquam post illud tempus ab hostibus vel ab amicis clisiciendum, exsequiis rite consummatis, relique- runt. Turn servi, qui illud opus inceperant, iidem aquam H 98 LATIN READER in alveum iterum immiserunt : quo facto, ne ilium locum tarn sacratum ostenderent, promiscua caede ad unum ab immitibus Gotonibus sunt trucidati. 185. SPANISH PENANCE. Hispani duo, qui pariter multa et nefaria facinora com- misissent, rationem, quomodo ilia flagitia expiare possent, iamdudum frustra petebant. E quibus uni forte in somnio evenit, ut ad sacrum quoddam templum, pisis in calceos duris impositis, magnum iter conficeret. Quod ubi cum socio communicaverat, ambo in calceos dura et siccata pisa iniecerunt atque eodem itinere mane sunt profecti. Hie maximo labore et mirabili diligentia usus propositum iter nusquam neglexit : sed, dum iratus usque progreditur, medio die tandem fatigatus est. Ille autem non modo hilarem praebebat vultum, sed sine ullo dolore tarn celeriter festin- avit, ut socium propter aestatis calorem laborantem longe superaret. 186. Deinde multis diebus exactis alter, cum iam pedibus detritis, maximo affectus dolore, templo, quod petebat, longe abesset, umbrosas inter arbores requiescit : at subito longi itineris baud immemor ad aedem contendit : cui de pro- posito desperanti alter, qui templum viserat, idemque domum libenter regrediebatur, obviam occurrit. "Heus tu," inquit ille, " quomodo tanta celeritate progressus ire ac redire potes ? Equidem adeo fatigatus sum, ut pedes iam detritos vix promovere possim." Eespondit alter : " Tu duris usus pisis atque siccatis magnum perpessus es dolorem : ego autem curavi, ne pisa in meos calceos prius imponerem, quam ea decocta emollivissem." LATIN READER 99 187. Two WAYS OF LOOKING AT THE SAME THING. Hannibalem Carthaginiensem apud regem Antiochum facetissime cavillatum esse ferunt. Ei enim ostendebat Antiochus in campo copias ingentes, quas bellum populo Eomano facturus comparaverat : et exercitum insignibus argenteis et aureis florentem convertebat. Currus etiam cum falcibus, elephantos cum turribus, equitatumque frenis praefulgentem inducebat. Ibi rex contemplatione tanti et tam ornati exercitus gloriatus, Hannibalem aspicit et, "Putasne," inquit "conferri posse ac satis esse Eomanis haec omnia credisT' Turn Poenus, dum militum eius pretiose armatorum ignaviam et imperitiam eludit, " Satis plane," inquit, " satis esse Eomanis haec omnia credo, etiamsi avarissimi sunt." Nihil prorsus neque tam lepide neque tam acerbe dici potest : rex de numero exercitus sui cum Eomanis comparando quaesierat, de praeda respondit Hannibal. 188. THE GATES OF THE TEMPLE OF JANUS. Templi, quod Eomae lano dedicatum est, fores ter post urbem conditam clausae sunt. Cuius rei haec causa narratur. Bello contra Sabinos orto, Eomani portam claudere festinabant, quia in ipsam hostes irruebant. Mox, postquam erat clausa, sponte patefacta est : cum autem iterum ac tertio idem contigisset, plurimi armati pro limine, quia claudere nequibant, custodes steterunt. At cum ex altera urbis parte acerrimo proelio certaretur, subito fama est allata a rege Sabino Eomanos fusos. Quam ob causam Eomani, qui hunc aditum tuebantur, territi fugerunt : in Sabinos autem per portam patentem irrupturos ex aede 100 LATIN READER lani per hanc portam magnam vim torrentium erupisse ferunt, multasque hostium catervas aut fervent! aqua exustas, aut rapida voragine oppressas deperiisse. Ex ea re placitum est, ut aedis fores, per quas auxilio urbis lanus proficisceretur, civibus Komanis bellum gerentibus resera- rentur. 189. FAITHFUL SLAVES. Cum Grumentum obsidione premeretur, servi quinque relicti domina transf ugerunt ; qui ab hostibus libenter accept! ad Grumentum expugnandum alacres animos ex- hibere videbantur : hostes igitur edocti, quibus in locis cives, qui earn defenderent, praecipue deficerent, baud multo post Grumentum facile ceperunt. Itaque, dum milites in urbem impetum f aciunt, atque incendiis praedaeque operam dant, servi hoc unum curant, ut domum dominamque quam celeriter petant. Ibi cum pervenissent, palam vocifera- bantur iam tandem sibi copiam datam esse, illam tarn crudelem dominam puniendi : cui domo extractae et quasi ad supplicium abreptae gravia minati, secreto omnia ami- citiae officia praestabant. Ilia enim, quam singularis fidei exemplum servi exhibuissent, in salutem deducta et peri- culis liberata, plane intellexit. 190. AN AUGURY. Aesopus servus dominum Xanthum oravit ut se in libertatem vindicaret. Cui Xanthus respondit " Id facere nolo : sed tu e domo egressus speculare ; ac si duas cornices videris, fac ut hoc mihi renunties, bonum enim augurium ; sin autem unam videris, erit malum." Cum autem exiisset LATIN READER 101 Aesopus et duas cornices forte in arbore sedentes vidisset, Xantho, ut imperatum erat, id remmtiavit. Exeunte autem Xantho, altera ex his evolavit : qui, altera sola visa, ait "Nonne mihi dixisti, scelus, te duas vidisse 1 ?" "Immo vero," respondit Aesopus, "at altera evolavit." lubet igitur Xanthus eum, ut mendacem, denudatum verberari. At dum verberatur, amico, qui iam accesserat, Xanthum ad cenam invitante, inter verbera exclamavit Aesopus ; " Hei mihi misero ; ego enim, qui duas vidi cornices, ver- beror ; tu autem, qui unam tantum, in convivium abis : vanum sane et falsum evenit augurium." Xanthus autem sollertiam eius admiratus iubet verberantes plagis desistere. 191. THE DESTRUCTION OF EOME. Honorius, inclinante Romana potestate, imperator factus est. Hie autem summo loco minime dignus non modo omnia munia non obibat, sed inanibus rebus se devovebat : cum enim puer equitare, arcum intendere, alioque virili labore uti primo didicisset, adolescens his omnibus re- lictis gallinariis ceterisque rebus huiuscemodi penitus est deditus. Principatu quindecim annos ita negligenter functus, subito nuntium, qui res afferret, ad palatium ad- fuisse certior factus est : quern maximum inter tumultum iussit statim adduci. Nuntius, magno affectus dolore atque itinere continuo defatigatus, " Romam periisse " sine mora denuntiavit. Honorius autem his dictis lacrimas copiose effudit : putabat enim gallinam Romam vocatam eandemque carissimam periisse. Sed plura sciscitatus, non illam galli- nam esse mortuam, sed Romam urbem a Gotonibus captam intellexit : itaque dolore remoto rursus hilarem vultum moresque solitos recepit. 102 LATIN READER 192. BURIED ALIVE. Turn temporis Anastasius, vir gen ere haud ignobili, avitas possessiones, ut mos apud Gallos est, retinere maximo studio cupiebat. At Cautinus, qui alienis divitiis avarius inhiabat, Anastasium primo blande et suppliciter rogabat, deinde gravia minatus eidem imperavit ut hanc possessionem sibi concederet; quod nisi dedisset, eum iniuriis affici et fame necari se iussurum esse promisit. Ille autem, quum virili animo repugnaret neque id amittere vellet, Cautino respondit satius sibi ad tempus inedia putrescere, quam sobolem suam in posterum miseram dereliquisse. Turn iussu Cautini custodibus traditus est, ut, nisi eius voluntati obsecuturus esset, fame necaretur. Erat enim crypta antiqua et abdita, ubi erat sepulcrum magnum e marmore Pario constructum, in quo grandaevi cuiusdam hominis corpus positum videbatur. 193. In hoc sepulcrum super sepultum Anastasium vivum ita immittunt, ut lapide operiatur, et ad ostia custodes consti- tuunt; qui igne accenso, ut graviorem hiemis vim sus- tineant, vino sopiti calido obdormiunt. Quid plura ? Manu dextra extrusa, vectem divinitus repertum paulatim ita commovebat, ut lapidem superiectum amoveret. Deinde ubi ita remotus fuit, ut caput foras Anastasius educeret, maiorem, per quern totus egrederetur, exitum liberius pate- fecit ; et, cum iam advesperasceret, ad aliud cryptae ostium accessit, quod claustris validis non adeo erat obstrictum, ut inter tabulas prospicere homo nequiret Ad hunc aditum LATIN READER 103 capita apposito, viatorem praetereuntem voce usus exigua ad se vocat. Nee mora : viator sudes ligneas, quibus claustra continebantur, securi incidit; exituque patefacto cum eo domum incolumis Anastasius regressus est. 194. CLEOPATRA'S WAGER, Cum M. Antonius, quidquid mari aut terra aut etiam aere gigneretur, ad satiandam ingluviem suam natum existimaret, Cleopatra, quae vinci a Eomanis etiam luxuria indignum arbitrabatur, per sponsionem est professa se in unam ce- nam sestertium centiens insumere posse. Id Antonio mirum visum : nee moratus facta sponsione contendit ad Munatium Plancum, qui tarn honesti certaminis arbiter eligeretur. Postridie Cleopatra, ut Antonium pertentaret, sumptuosam sane cenam paravit, sed quam non miraretur Antonius : quippe qui omnia, quae apponebantur, esse e quotidianis opibus agnosceret. Turn regina arridens phialam poposcit, in quam aceti nonnihil acris infudit atque item unionem ex aure altera demptum demisit : quern mature dissolutum, ut ei natura est, absorbuit. Quo facto, manum ad alteram aurem pariter admovisset, nisi Numantius Plancus arbiter superatum Antonium sine mora pronuntiasset. 195. THE SWEETS OF FREEDOM. Cani perpasto macie confectus lupus Forte occucurrit : dein salutans, invicem Ut restiterunt : " Unde sic, quaeso, nites 1 Aut quo cibo f ecisti tantum corporis ? Ego qui sum longe fortior pereo fame." 104 LATIN READER Canis simpliciter : " Eadem est condicio tibi, Praestare domino si par officium potes." " Quod 1 " inquit ille. " Gustos ut sis liminis, A furibus tuearis, et noctu, domum." "Ego vero sum paratus : nunc patior nives Imbresque, in silvis asperam vitam trahens. Quanto est facilius mihi sub tecto vivere, Et otiosum largo satiari cibo." "Veni ergo mecum." 196. Dum procedunt, aspicit Lupus a catena collum detritum cani. "Unde hoc, amice ?" "Nihil est." "Die, quaeso, tamen." " Quia videor acer, alligant me interdiu, Luce ut quiescam, et vigilem, nox cum venerit : Crepusculo solutus, qua visum est, vagor. Affertur ultro panis ; de mensa sua Dat ossa dominus ; frusta iactat familia, Et quod fastidit quisque pulmentarium. Sic sine labore venter impletur meus." "Age, si quo abire est animus, est licentia?" "Non plane est," inquit. "Fruere quae laudas, Canis. Regnare nolo, liber ut non sim mihi." 197. A FAMOUS PAIR OF DOGS. Indiam petenti Alexandro Magno rex Albaniae dono dederat inusitatae magnitudinis canem, cuius specie de- lectatus iussit ursos, mox apros, et deinde damas emitti. E LATIN READER 105 quibus cum ne unum quidem canis vellet consequi, segnitia tanti corporis ofFensus Alexander interimi eum iussit. Nuntiavit hoc fama regi : itaque alterum mittens addidit mandata, ne in parvis experiri vellet, sed in leone elephan- tove ; duos sibi fuisse, hoc interempto praeterea nullum fore. Neque id distulit Alexander leonemque fractum protinus vidit. Postea elephantum iussit induci, haud alio magis spectaculo laetatus : horrentibus quippe per totum corpus villis, ingenti primum latratu, intonuit canis moxque hinc et illinc assultavit, donee belluam assidua rotatam vertigine afflixit : itaque elephas, tellure ad casum concussa, pro- lapsus est. 198. NULLA DIES SINE LINIA. Protogenes Ehodi vivebat, quo quum Apelles annavi- gasset avidus cognoscendi opera eius fama tantum sibi cogniti, continuo officinam petiit. Aberat ipse, sed tabulam amplae magnitudinis in machina aptatam una custodiebat anus ; haec foris esse Protogenen respondit interrogavitque a quo quaesitum diceret ; " ab hoc " inquit Apelles, arrep- toque penicillo liniam ex colore duxit summae tenuitatis per tabulam ; et reverse Protogeni, quae gesta erant, anus indicavit. Ferunt artificem protinus contemplatum sub- tilitatem dixisse Apellen venisse, ipsumque alio colore tenuiorem liniam in ipsa ilia duxisse abeuntemque prae- cepisse, si redisset ille, ostenderet adiceretque hunc esse quern quaereret ; atque ita evenit ; revertit enim Apelles et tertio colore linias ita secuit ut nullum amplius subtilitati locum reliquerit. 106 LATIN READER 199. OVID is BANISHED FROM EOME. Cum subit illius tristissima noctis imago, Quae mihi supremum tempus in Urbe fuit. Cum repeto noctem, qua tot mihi cara reliqui, Labitur ex oculis nunc quoque gutta meis. lam prope lux aderat, qua me discedere Caesar Finibus extremae iusserat Ausoniae. Non aliter stupui, quam qui lovis ignibus ictus Vivit et est vitae nescius ipse suae. Ut tamen hanc animo nubem dolor ipse removit; Et tandem sensus convaluere mei ; Alloquor extremum maestos abiturus amicos Qui modo de multis unus et alter erant. 200. GAULS ATTACK CAESAR'S CAMP. Caesar idoneum locum nactus, quid quaque ex parte geratur, cognoscit : laborantibus auxilium submittit. Utrisque ad animum occurrit, unum illud esse tempus quo maxime contendi conveniat : Galli, nisi perfregerint muni- tiones, de omni salute desperant ; Romani, si rem obtinue- rint, finem laborum omnium exspectant. Maxime ad superiores munitiones laboratur : alii tela coniciunt, alii testudine facta subeunt ; defatigatis in vicem integri succe- dunt. Agger ab universis in munitionem coniectus et ascensum dat Gallis, et ea, quae in terra occultaverant Romani, contegit ; nee iam anna nostris nee vires suppet- unt. His rebus cognitis Caesar Labienum cum cohortibus sex subsidio laborantibus mittit : imperat, si sustinere non possit, deductis cohortibus, eruptione pugnaret ; id nisi necessario, ne faciat. LATIN READER 107 201. Caesar adit reliquos ; cohortatur ne labor! succumbant j omnium superiorum dimicationum fructum in eo die atque hora docet consistere. Galli, desperatis campestribus locis propter magnitudinem munitionum, loca praerupta ex ascensu tentant. Hue ea, quae paraverant, conferunt ; multitudine telorum ex turribus propugnantes deturbant; aggere et cratibus fossas explent, aditus expediunt ; falci- bus vallum ac loricam rescindunt. Mittit primo Brutum adolescentem cum cohortibus Caesar, post cum aliis. C. Fabium legatum; postremo ipse, cum vehementius pug- naretur, integros subsidio adducit. Eestituto proelio ac repulsis hostibus, eo, quo Labienum miserat, contendit; cohortes quattuor ex proximo castello deducit, equitum par tern sequi, partem circumire exteriores munitiones, et ab tergo hostes adoriri iubet. 202. Labienus, postquam neque aggeres neque fossae vim hostium sustinere poterant, coactis undequadraginta co- hortibus, quas ex proximis praesidiis deductas fors obtulit, Caesarem per nuntios facit certiorem, quid faciendum existimet. Accelerat Caesar, ut proelio intersit. Eius adventu ex colore vestitus cognito, quo insigni in proeliis uti consuerat, turmisque equitum et cohortibus visis, quas se sequi iusserat, ut de locis superioribus haec declivia et devexa cernebantur, nostri proelium committunt. Utrinque clamore sublato, excipit rursus ex vallo atque omnibus munitionibus clamor. Nostri omissis pilis gladiis rem gerunt. Repente post tergum equitatus cernitur ; cohortes 108 LATIN READER aliae appropinquant. Hostes terga verterunt ; fugientibus equites occurrunt : fit magna caedes. 203. THE GOLDEN AGE. Aurea prima sata est aetas, quae vindice nullo, Sponte sua, sine lege, fidem rectumque colebant. Poena metusque aberant : nee verba minacia fixo Aere legebantur : nee supplex turba timebant ludicis ora sui : sed erant sine vindice tuti. Nondum caesa suis, peregrinum ut viseret orbem, Montibus in liquidas pinus descenderat undas : Nullaque mortales, praeter sua, litora norant. Nondum praecipites cingebant oppida fossae : Non tuba directi, non aeris cornua flexi, Non galeae, non ensis, erant : sine militis usu Mollia securae peragebant otia gentes. 204. LAKE TRASIMENE. Inter Eomanos Poenosque tres f erme horas pugnatum est et ubique atrociter. Circa consulem tamen acrior infestior- que pugna est : eum et robora virorum sequebantur et ipse quacunque in parte premi ac laborare senserat suos, impigre ferebat opem : insignemque armis et hostes summa vi pete- bant et tuebantur cives, donee Insuber eques Ducario nomenerat facie quoque noscitans consulem "En," inquit, u hic est," popularibus suis, "qui legiones nostras cecidit agrosque et urbem est depopulatus ! iam ego hanc victimam Manibus peremptorum foede civium dabo : " subditisque calcaribus equo per confertissimam hostium turbam impetum facit obtruncatoque prius armigero, qui se infesto venienti obviam obiecerat, consulem lancea transfixit. LATIN READER 109 205. Magnae partis fnga inde primum coepit : et iam nee lacus nee montes pavori obstabant : per omnia arcta prae- ruptaque velut coeci evadunt, armaque et viri super alium alii praecipitantur. Pars magna, ubi locus fugae deest, per prima vada paludis in aquam progress!, quoad capitibus humerisque exstare possunt, sese immergunt : fuere, quos inconsultus pavor nando etiam capessere f ugam impulerit ; ii aut deficientibus animis hauriebantur gurgitibus, aut nequicquam fessi vada retro aegerrime repetebant, atque ibi ab ingressis aquam hostium equitibus passim trucida- bantur. Sex milia ferme primi agminis per adversos hostes eruptione impigre facta ignari omnium, quae post se agerentur, ex saltu evasere. 206. THE FATE OF DAEDALUS AND HIS WINGS. Monte minor collis, campis erat altior aequis : Hinc data sunt miserae corpora bina fugae. Et movet ipse suas et nati respicit alas Daedalus : et cursus sustinet usque suos. lamque novum delectat iter, positoque timore Icarus audaci fortius arte volat. Cum puer, incautis nimium temerarius ausis Altius egit iter, deseruitque ducem. Vincla labant, et cera deo propiore liquescit : Nee tenues ventos brachia mota tenent. 110 LATIN READER 207. Territus e summo despexit in aequore caelo : Nox oculis pavido v#nit oborta metu : Tabuerant cerae : nudos quatit ille lacertos, Et trepidat, nee, quo sustineatur, habet. Decidit atque cadens, "Pater, O pater, auferor," inquit, Clauserunt virides ora loquentis aquae. At pater infelix, nee iam pater, " Icare," clamat, "Icare," clamat, "ubi es? quove sub axe volas?" "Icare," clamabat : pennas aspexit in undis : Ossa tegit tellus ; aequora nomen habent. 208. THE NEWS OF TRASIMENE AT EOME. Komae ad primum nuntium cladis eius cum ingenti terrore ac tumultu concursus in forum populi est factus : matronae vagae per vias, quae repens clades allata quaeve fortuna exercitus esset, obvios percunctatur ; tandem haud multo ante solis occasum M. Pomponius praetor "Pugna," inquit, "magna victi sumus:" et quanquam nihil certius ex eo auditum est, tamen alius ab alio impleti rumoribus referunt, consulem cum magna parte copiarum caesum, superesse paucos aut fuga passim per Etruriam sparsos aut captos ab hoste. Senatum praetores per dies aliquot ab orto usque ad occidentem solem in curia retinent, consultantes, quonam duce aut copiis quibus resisti vie tori- bus Poenis posset. LATIN READER 111 209. HANNIBAL ON THE ALPS. Tandem nequicquam iumentis atque hominibus fatigatis castra in iugo posita, aegerrime a^ id ipsum loco purgato, tantum nivis fodiendum atque egerendum fuit. Inde ad rupem muniendam, per quam unam via esse poterat, milites ducti, cum caedendum esset saxum, arboribus circa immani- bus deiectis detruncatisque struem ingentem lignorum faciunt, eamque, cum et vis venti apta faciendo igni coorta esset, succendunt ardentiaque saxa infuso aceto putre- faciunt. Itaque torridam incendio rupem ferro pandunt, molliuntque anfractibus modicis clivos, ut non iumenta solum sed elephanti etiam deduci possent. Quadriduum circa rupem consumptum iumentis prope fame absumptis ; nuda enim fere cacumina sunt et, si quid est pabuli, obruunt nives. 210. POETRY LASTS FOR EVER. Ergo cum silices, cum dens patientis aratri, Depereant aevo, carmina nocte carent. Cedant carminibus reges, regumque triumphi, Cedat et auriferi ripa beata Tagi. Vilia miretur vulgus. Mihi flavus Apollo Pocula Castaliae plena ministret aquae : Sustineamque coma metuentem frigora myrtum : Atque a sollicito multus amante legar. Pascitur in vivis Livor : post fata quiescit, Cum suus ex merito quemque tuetur honor. Ergo etiam, cum me supremus adederit ignis, Vivam, parsque mei multa super stes erit. 112 LATIN READER 211. A SIEGE. Mitescente iam hieme educto ex hibernis milite Casi- linum Hannibal redit : ubi, quanquam ab oppugnatione cessatum erat, obsidio tamen continua oppidanos prae- sidiumque ad ultimum inopiae adduxerat. Quod aegre patiens Tib. Sempronius Gracchus qui castris Romanis praeerat, farre ex agris circa undique convecto, quum com- plura dolia complesset, nuntium ad magistratum Casilinum misit, ut exciperent dolia quae anmis deferret. Inse- quenti nocte intentis omnibus in flumen ac spem ab nuntio Romano factam, dolia medio missa amni defluxerunt, aequaliterque inter omnes frumentum divisum. Id postero quoque die ac tertio factum est : nocte et mittebantur et perveniebant, eo custodias hostium fallebant. 212. Imbribus deinde continuis citatior solito amnis transverso vertice dolia impulit ad ripam quam hostes servabant ; ibi haerentia inter obnata ripis salicta conspiciuntur nun- tiatumque Hannibali est, et deinde intentiore custodia cautum ne quid falleret in amni Vulturno ad urbem missum. Nuces tamen fusae ab Romanis castris, quum medio amni ad Casilinum defluerent, cratibus excipiebantur. Postremo ad id veritum inopiae est, ut lora detractasque scutis pelles, ubi fervida mollissent aqua, mandere conar- entur. Nee muribus aliove animali abstinerent et omne herbaram radicurnque genus aggeribus infimis muri erue- rent. LATIN READER 113 213. Cum hostes obarassent quidquid herbidae terrae extra murum erat, raporum semen iniecerunt, ut Hannibal "Eone usque, dum ea nascuntur, ad Casilinum sessurus sum 1 " exclamaret, et, qui nullam antea pactionem auribus admiserat, turn demum agi secum est passus de redemptione liberorum capitum. Septunces auri in singulos pretium convenit : fide accepta tradiderunt sese : donee omne aurum persolutum est, in vinculis habiti, turn remissi Cannas cum fide. Casilinum oppidum redditum Campanis est, firmatum septingentorum militum de exercitu Hannibalis praesidio, ne, ubi Poenus inde abscessisset, Komani oppugnarent. 214. NUTS. Nux ego iuncta viae, cum sim sine crimine vitae, A populo saxis praetereunte petor. Obruere ista solet manifestos poena nocentes, Publica cum lentam non capit ira moram. Nil ego peccavi : nisi si peccasse vocatur, Annua cultori poma referre suo. At prius arboribus turn, cum meliora fuere Tempora, certamen fertilitatis erat : Cum domini memores sertis ornare solebant Agricolas, fructu proveniente, deos. Saepe suas igitur, Liber, miratus es uvas : Mirata est oleas saepe Minerva suas. 114 LATIN READER 215. SECOND INVASION OF BRITAIN. Caesar noctu progressus millia passuum circiter duode- cim hostium copias conspicatus est. Illi equitatu atque essedis ad flumen progress! ex loco superiore nostros pro- hibere, et proelium committere coeperunt. Eepulsi ab equitatu se in silvas abdiderunt, locum nacti egregie et natura et opere munitum, quern domestici belli, ut vide- batur, causa iam ante praeparaverant ; nam crebris arbori- bus succisis omnes introitus erant praeclusi. Ipsi ex silvis rari propugnabant, nostrosque intra munitiones ingredi prohibebant. At milites legionis septimae, testudine facta et aggere ad munitiones adiecto, locum ceperunt, eosque ex silvis expulerunt, paucis vulneribus acceptis. Sed eos fugientes longius Caesar prosequi vetuit, et quod loci naturam ignorabat, et quod, magna parte diei consumpta, munition! castrorum tempus relinqui volebat. 216. Postridie eius diei mane tripertito milites equitesque in expeditionem misit, ut eos qui fugerant persequerentur. His aliquantum itineris progressis, cum iam extremi essent in prospectu, equites a Q. Atrio ad Caesarem venerunt, qui nuntiarent superiore nocte maxima coorta tempestate prope omnes naves afflictas atque in litore eiectas esse, quod neque ancorae funesque subsisterent, neque nautae guber- natoresque vim tempestatis pati possent; itaque ex eo concursu navium magnum esse incommodum acceptum. His rebus cognitis, Caesar legiones equitatumque revocari atque itinere desistere iubet, ipse ad naves revertitur : eadem fere, quae ex nuntiis litterisque cognoverat, coram perspicit, sic ut, amissis circiter quadraginta navibus, reliquae tamen refici posse magno negotio viderentur. LATIN READER 115 217. Itaque ex legionibus fabros deligit, et ex continent! alios arcessi iubet ; Labieno scribit, ut quam plurimas posset, iis legionibus, quae sunt apud eum, naves instituat. Ipse, etsi res erat multae operae ac laboris, tamen commodissimum esse statuit omnes naves subduci et cum castris una muni- tione coniungi. In his rebus circiter dies decem consumit, ne nocturnis quidem temporibus ad laborem militum inter- missis. Subductis navibus castrisque egregie munitis, easdem copias, quas ante, praesidio navibus reliquit : ipse eodem, unde redierat, proficiscitur. Eo cum venisset, maiores iam undique in eum locum copiae Britannorum convenerant; summa imperii bellique administrandi com- muni consilio permissa Casivellauno : quern nostro adventu permoti Britanni toti bello imperioque praefecerant. 218. AENEAS. lamque rubescebat radiis mare, et aethere ab alto Aurora in roseis fulgebat lutea bigis : Cum venti posuere, omnisque repente resedit Flatus et in lento luctantur marmore tonsae. Atque hie Aeneas ingentem ex aequore lucum Prospicit. Hunc inter fluvio Tiberinus amoeno, Verticibus rapidis, et multa flavus arena, In mare prorumpit. Variae circumque supraque Assuetae ripis volucres et numinis alveo Aethera mulcebant cantu, lucoque volabant. Flectere iter sociis terraeque advertere proras Imperat, et laetus fluvio succedit opaco. 116 LATIN READER 219. WIVES AND HUSBANDS. Omnia expert! G-alli, quod res nulla successerat, postero die consilium ceperunt ex oppido profugere, hortante et iubente Yercingetorige. Id silentio noctis conati non magna iactura suorum sese effecturos sperabant, propterea quod neque longe ab oppido castra Yercingetorigis aberant, et palus, quae perpetua intercedebat, Eomanos ad insequen- dum tardabat. lamque hoc facere noctu apparabant, cum matresfamiliae repente in publicum procurrerunt, flentesque proiectae ad pedes suorum omnibus precibus petierunt, ne se et communes liberos hostibus ad supplicium dederent, quos ad capiendam fugam naturae et virium infirmitas impediret. Ubi eos in sententia perstare viderunt, quod plerumque in summo periculo timor misericordiam non recipit, conclamare et significare de fuga Romanis coepe- runt. Quo timore perterriti Galli consilio destiterunt. 220. SLEEP. Omnia, quae sensu volvuntur vota diurno, Pectore sopito reddit arnica quies : Yenator def essa toro cum membra reponit, Mens tamen ad silvas et sua lustra redit. ludicibus lites, aurigae somnia currus, Yanaque nocturnis meta cavetur equis. Furto gaudet amans : permutat navita merces : Et vigil elapsas quaerit avarus opes. Blandaque largitur frustra sitientibus aegris Irriguus gelido pocula fonte sopor. Me quoque Musarum studium sub nocte silenti Artibus assuetis sollicitare solet. LATIN READER 117 221. THE PASSAGE OF THE THAMES. Caesar ad flumen Tamesim in fines Casivellauni exerci- tum duxit ; quod flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest. Eo cum venisset, animum ad- vertit ad alteram fluminis ripam magnas esse copias hostium instructas. Eipa autem erat acutis sudibus prae- fixisque munita, eiusdemque generis sub aqua defixae sudes flumine tegebantur. His rebus cognitis a captivis perfugisque, Caesar, praemisso equitatu, confestim legiones subsequi iussit. Sed ea celeritate atque eo impetu milites ierunt, cum capite solo ex aqua exstarent, ut hostes im- petum legionum atque equitum sustinere non possent, ripasque dimitterent ac se fugae mandarent. Casivel- launus, omni deposita spe contentions, dimissis ampliori- bus copiis, millibus circiter quattuor essedariorum relictis, itinera nostra servabat, paulumque ex via excedebat, locis- que impeditis ac silvestribus sese occultabat. 222. VOYAGES OF DISCOVERY. Inventa secuit qui primus nave profundum Et rudibus remis sollicitavit aquas ; Qui dubiis ausus committere flatibus alnum, Quas natura negat, praebuit arte vias ; Tranquillis primum trepidus se credidit undis, Litora securo tramite summa legens : Mox longos tentare sinus et linquere terras, Et leni coepit pandere vela Noto. Ast ubi paulatim praeceps audacia crevit Cordaque languentem dedidicere metum ; lam vagus exsultat pelago, caelumque secutus Aegaeas hiemes loniasque domat. 118 LATIN READER 223. THE TRICK OF THE BESIEGED. Ubi Aduatici mover! et appropinquare moenibus vide- runt, nova atque inusitata specie commoti, legates ad Caesarem de pace miserunt. Ad haec Caesar respondit : se magis consuetudine sua, quam merito eorum, civitatem con- servaturum, si prius quam murum aries attigisset se dedidissent : sed deditionis nullam esse condicionem nisi armis traditis. Re nuntiata ad suos, quae imperarentur, facere dixerunt. Armorum magna multitudine de muro in fossam, quae erat ante oppidum, iacta, sic ut prope summam mini aggerisque altitudinem acervi armorum adaequarent, et tainen circiter parte tertia, ut postea perspectum est, celata atque in oppido retenta, portis patefactis, eo die pace sunt usi. Sub vesperum Caesar portas claudi militesque ex oppido exire iussit, ne quam noctu oppidani ab militibus iniuriam acciperent. 224. Illi ante inito, ut intellectum est, consilio, quod, deditione facta, nostros praesidia deducturos aut denique indiligentius servaturos crediderant, partim cum his, quae retinuerant et celaverant, armis, partim scutis ex cortice factis aut viminibus intextis, quae subito, ut temporis exiguitas postulabat, pellibus induxerant, tertia vigilia, qua minime arduus ad nostras munitiones ascensus videbatur, omnibus copiis repentino ex oppido eruptionem fecerunt. Celeriter, ut ante Caesar imperarat, ignibus significatione facta, ex proximis castellis eo concursum est ; pugnatumque ab hostibus ita acriter est, ut a viris fortibus in extrema spe salutis, iniquo loco, contra eos, qui ex vallo turribusque tela iacerent, pugnari debuit, cum in una virtute omnis spes salutis consisteret. Occisis hominum millibus quattuor, reliqui in oppidum reiecti sunt. LATIN READER 119 225. EAIN. Postremo, pereunt imbres, ubi eos pater Aether In gremium matris Terrai praecipitavit : At nitidae surgunt fruges, ramique virescunt Arboribus ; crescunt ipsae fetuque gravantur. Hinc alitur porro nostrum genus atque ferarum : Hinc laetas urbes puerum florere videmus, Frondif erasque novis avibus canere undique silvas : Hinc fessae pecudes pingues per pabula laeta Corpora deponunt et candens lacteus humor Uberibus manat distentis : hinc nova proles Artubus infirmis teneras lasciva per herbas Ludit, lacte mero mentes perculsa novellas. 226. CAESAR LANDS IN BRITAIN. Barbari, concilio Eomanorum cognito, praemisso equitatu et essedariis, quo plerumque genere in proeliis uti consue- runt, reliquis copiis subsecuti nostros navibus egredi prohi- bebant. Erat ob has causas summa difficultas, quod naves propter magnittidinem, nisi in alto, constitui non poterant ; militibus autem, ignotis locis, impeditis manibus, magno et gravi onere armorum oppressis, simul et de navibus desilien- dum et in fluctibus consistendum et cum hostibus erat pugnandum ; cum illi, aut ex arido aut paulum in aquam progressi, omnibus membris expeditis, notissimis locis, audacter tela conicerent et equos insuefactos incitarent. Quibus rebus nostri perterriti, atque huius omnino generis pugnae imperiti, non eadem alacritate ac studio, quo in pedestribus uti proeliis consuerant, nitebantur. 120 LATIN READER 227. Quod ubi Caesar animadvertit, naves longas, quarum et species erat barbaris inusitatior et motus ad usum expeditior, paulum removeri ab onerariis navibus et remis incitari et ad latus apertum hostium constitui, atque inde fundis, sagittis, tonnentis hostes propelli ac summoveri iussit : quae res magno usui nostris fuit. Nam et navium figura et remorum motu et inusitato genere tormentorum permoti, barbari constiterunt ac paulum modo pedem retulerunt. Atque nostris militibus cunctantibus maxime propter altitudinem maris, qui decimae legionis aquilam ferebat, contestatus deos, ut ea res legioni feliciter eveniret, "Desilite," inquit, " commilitones, nisi vultis aquilam hostibus prodere : ego certe meum reipublicae atque imperatori officium praestitero." Hoc cum voce magna dixisset, se ex navi proiecit. 228. CONTENTMENT. Divitias alius fulvo sibi congerat auro Et teneat culti iugera multa soli, Quern labor assiduus vicino terreat hoste, Martia cui somnos classica pulsa fugent : Me mea paupertas vitae traducat inerti, Dum meus assiduo luceat igne focus. Ipse seram teneras maturo tempore vites Eusticus et facili grandia poma manu. Nee spes destituat : sed frugum semper acervos Praebeat et pleno pinguia musta lacu. Nam quodcunque mihi pomum novus educat annus, Libatum agricolae ponitur ante deo. LATIN READER 121 229. CAESAR AND THE Swiss. Helvetii cum omnibus suis carris secuti impedimenta in unum locum contulerunt ; ipsi confertissima acie, reiecto nostro equitatu, phalange facta, sub primam nostram aciem successerunt. Caesar primum suo, deinde omnium ex conspectu remotis equis, ut aequato omnium periculo spem fugae tolleret, cohortatus suos proelium commisit. Milites e loco superiore pilis missis facile hostium phalangem perfregerunt. Ea disiecta, gladiis destrictis in eos impetum f ecerunt. Gallis magno ad pugnam erat impedimento, quod pluribus eorum scutis uno ictu pilorum transfixis et colli- gatis, cum ferrum se inflexisset, neque evellere neque sinistra impedita satis commode pugnare poterant ; multi ut diu iactato brachio praeoptarent scutum manu emittere et nudo corpore pugnare. Tandem vulneribus defessi et pedem referre, et, quod mons suberat circiter mille passuum, eo se recipere coeperunt. 230. THE COBBLER TURNED DOCTOR, Malus cum sutor, inopia deperditus, Medicinam ignoto facere coepisset loco, Et venditaret f also antidotum nomine ; Verbosis acquisivit sibi famam strophis. Hie cum jaceret morbo confectus gravi Eex urbis, eius experiendi gratia Scyphum poposcit : fusa dein simulans aqua Antidoto miscere illius se toxicum, Combibere iussit ipsum posito praemio. Timore mortis ille turn confessus est, Non artis ulla medicae se prudentia, Verum stupore vulgi factum nobilem. Eex advocata contione haec edidit : 122 LATIN READER Quantae putatis esse vos dementiae, Qui capita vestra non dubitatis credere, Cui calceandos nemo commisit pedes. 231. THE SIEGE OF SALONAE. Est oppidum et loci natura et colle munitum. Sed celeriter cives Romani, ligneis efFectis turribus, his sese munierunt : et, cum essent infirmi ad resistendum propter paucitatem hominum, crebris confecti vulneribus, ad ex- tremum auxilium descenderunt, servosque omnes puberes liberaverunt et praesectis mulierum crinibus tormenta efFecerunt. Quorum cognita sententia, Octavius quinis castris oppidum circumdedit, atque uno tempore obsidione et oppugnationibus eos premere coepit. II li omnia perpeti parati, maxime a re frumentaria laborabant. Longo inter- posito spatio, cum diuturnitas oppugnationis negligentiores Octavianos effecisset, in proxima Octavii castra irruperunt. His expugnatis eodem impetu altera sunt adorti, inde tertia et quarta et deinceps reliqua : hie fuit oppugnationis exitus. 232. THE ORIGIN OF WAR. Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses ? Quam f erus et vere ferreus ille fuit ! Tune caedes hominum generi, tune proelia nata : Turn brevior dirae mortis aperta via est. At nihil ille miser meruit : nos ad mala nostra Yertimus, in saevas quod dedit ille feras. Divitis hoc vitium est auri : nee bella fuerunt, Faginus adstabat cum scyphus ante dapes. Non arces, non vallus erat : somnumque petebat Securus varias dux gregis inter oves. Tune mini vita foret, vulgi nee tristia nossem Arma nee audissem corde micante tubam ! APPENDIX CONVEESATIONS FROM ERASMUS THE RETURNING WARRIOR. (Hanno, Thrasymachus.) Ha. Unde redis nobis Vulcanus, qui Mercurius hinc abieras nobis 1 Th. Quos Yulcanos aut quos Mercuries mihi n arras 1 Ha. Quia alatus videbare quum abires, mine claudicas. Th. Sic a bello rediri solet. Ha. Quid tibi cum bello, homo quovis dama fugacior 1 Th. Spes praedae reddiderat fortem. Ha. Multum igitur refers manubiarum ? Th. Immo zonam inanem. Ha. Tanto minus gravare sarcina. Th. Atqui sceleribus onustus redeo. Ha. Gravis perfecto sarcina, si verum dicit Propheta, qui peccatum appellat plumbum. Th. Plus illic scelerum et vidi, et patravi, quam unquam antehac in omni vita. Ha. Ecquid igitur arridet vita militaris ? Th. Nihil neque scelestius, neque calamitosius. Ha. Quid igitur in mentem venit istis, qui nummo cou 124 LATIN READER ducti, nonnulli gratis, currunt ad bellum, non aliter quam ad convivium 1 Th. Ego nihil aliud coniectare possim, quam illos agi malis furiis, seseque totos malo daemon! ac miseriae devo- visse. Ha. Ita quidem videtur. Nam ad res honestas vix ullo pretio conduci queunt. Sed expone nobis, quomodo gestum sit proelium, et utro sese inclinarit victoria. Th. Tantus erat strepitus, tumultus, tubarum bombi, cornuum tonitrua, hinnitus equorum, clamor virorum, ut neque videre potuerim, quid gereretur adeo ut vix scirem ubi essem ipse. Ha. Unde igitur ceteri, qui ex bello veniunt, sic depin- gunt singula, quid quisque dixerit aut gesserit, quasi nus- quam non adf uissent otiosi spectatores ? Th. Ego credo, istos mentiri splendide. In tentorio meo quid gestum sit, scio : quid in proelio, prorsus ignoro. Ha. An ne hoc quidem scis, unde tibi venerit claudi- catio 1 Th. Vix, ita me Mavors posthac male amet : suspicor aut saxo, aut equi calce laesum genu. Ha. At ego scio. Th. Scis 1 an tibi narravit aliquis ? Ha. Non, sed divino. Th. Die igitur. Ha. Quum fugeres pavidus, collapsus humi offendisti in silicem. Th. Dispeream, nisi rem acu tetigisti. Adeo verisimile est, quoad divinasti. Ha. Abi domum, et uxori narra tuas victorias. LATIN READER 125 A HALF HOLIDAY. (Nicolaus, Hieronymus, Codes, Paedagogus.) Ni. lamdudum et animus, et caelum, et dies invitat ad ludendum. Hi. Invitant quidem haec omnia, sed solus praeceptor non invitat. Ni. Subornandus orator quispiam, qui veniam extor- queat. Hi. Apte quidem dictum, extorqueat. Nam citius cla- vam extorseris e manu Herculis, quam ab hoc ludendi veniam. At olim illo nemo fuit ludendi avidior. Ni. Yerum ; sed iam olim ille oblitus est, se f uisse puerum. Ad verbera facillimus est et liberalis : hie par- cissimus, idemque difficillimus. Hi. Attamen protrudendus est aliquis legatus, non ad- modum verecundae frontis, quern non illico protelet suis saevis dictis. Ni. Eat, qui volet : ego carere malo, quam rogare. Hi. Nemo magis accommodus ad hanc legationem, quam Codes. Ni. Nemo profecto. Nam perfrictae frontis est, ac bene linguax. Deinde sensum hominis pulchre callet. Hi. I, Codes, ab omnibus nobis magnum initurus gra- tiam. Co. Equidem experiar sedulo. Yerum si non succes- serit, ne conferte culpam in orator em vestrum. Hi. Bene ominare : si te satis novimus, impetrabis. Abi orator, redibis exorator. Co. Eo. Bene fortunet legationem meam Mercurius. Salve praeceptor. 126 LATIN READER Pae. Quid sibi vult nugamentum hominis ? Co. Salve praeceptor observande. Pae. Insidiosa civilitas. Satis iam salveo. Die quid velis. Co. Totus discipulorum tuorum grex orat ludendi veniam. Pae. Nihil aliud quam luditis, etiam absque venia. Co. Scit tua prudentia, vigorem ingeniorum excitari moderate lusu, quemadmodum nos docuisti ex Quintiliano. Pae. Sane ut istuc tenes, quoad pro te facit. Laxa- mento opus est iis, qui vehem enter labor ant : vobis, qui segniter studetis, et acriter luditis, fraeno magis opus est, quam laxatis habenis. Co. Adnitimur pro viribus. Et si quid hactenus ces- satum est, post diligentia sarcietur. Pae. Oh sartores ! Quis erit fideiussor aut sponsor, istuc f uturum 1 Co. Ego capitis mei periculo non dubitem esse sponsor. Pae. Scio, quam non sit tutum tibi credere ; tamen hie periculum faciam, quam sis bonae fidei. Si dederis verba, posthac nequicquam mecum egeris. Ludant, sed gregatim in campis. Mature se recipiant domum ante solis occu- bitum. Co. Fiet. Exoravi, quamquam aegre. Hi. O lepidum caput ! omnes amamus te plurimum. Co. Sed interim cavendum, ne quid peccemus ; alioqui de meo tergo dependendum foret. Fidei ussi vestro omnium nomine. Quod si quid accidat, non est, quod me posthac utamini legato. Hi. Cavebitur. Sed quod lusus genus potissimum placet 1 Co. De hoc in campo consultabimus. LATIN READER 127 GOING TO SCHOOL. (Sylvius, loannes.) Sy. Cur adeo curris, loannes ? lo. Cur lepus, ut aiunt, pro canibus 1 Sy. Quid hoc proverbii est 1 lo. Quia nisi adfuero in tempore ante recitatum cata- logum, actum est de pelle mea. Sy. Hac quidem ex parte nihil est periculi. Modo praeterita est quinta. Inspice horologium, manus nondum attigit punctum, quod horam ab hora aequis spatiis dirimit. lo. At ego vix habeo fidem horologiis ; mentiuntur non- nunquam. Sy. At mini fide, qui campanae vocem audivi. lo. Quid loquebatur Sy. Horam esse quintain. lo. Sed est et aliud, unde magis etiam timeam. Bed- denda est memoriter hesterna lectio, satis prolixa. Vereor ut possim. Sy. Commune periculum narras. Nam et ipse vix satis teneo. lo. Et nosti praeceptoris saevitiam. Omnis illi noxia capitalis est. Nee magis parcit nobis quam si corium esset bubulum. Sy. Verum is non aderit in ludo. lo. Quern igitur vicarium constituit 1 Sy. Cornelium. lo. Strabum ilium? Vae nobis. Is vel Orbillio plago- sior est. Sy. Verum dicis ; et ideo non raro sum illius bracbio precatus paralysin. 128 LATIN READER To. Non est pium, imprecari praeceptori. Nobis potius cavendum, ne incidamus in illius tyranni manus. Sy. Reddamus inter nos vicissim, altero recitante, altero codicem inspiciente. lo. Pulchre mones. Sy. Fac praesenti sis animo. Nam metus officit memo- riae. To. Facile deponerem pavorem, si non adesset periculum. At in tanto discrimine quis possit esse securus animo 1 Sy. Fateor ; attamen non agitur de capite, sed de parte diversa. THE ABBOT AND THE LADY. (Antronius, Magdalia.) An. Quam hie ego supellectilem video 1 Ma. An non elegantem 1 An. Nescio quam elegantem; certe parum decoram et puellae et matronae. Ma. Quam ob rem ? An. Quia librorum plena sunt omnia. Ma. Tu, tantus natu, turn abbas et aulicus, nunquam vidisti libros in aedibus heroinarum 1 An. Yidi, sed Gallice scriptos : hie video Graecos et Latinos. Ma. An soli Gallice scripti libri docent sapientiam ? An. Sed decet hoc heroinas, ut habeant quo delectent otium. Ma. An solis heroinis licet sapere et suaviter vivere ? An. Male connectis, sapere et suaviter vivere : non est muliebre sapere : heroinarum est suaviter vivere. Ma. Nonne omnium est bene vivere 1 LATIN READER 129 An. Opinor. Ma. Qui potest autem suaviter vivere, qui non vivat bene 1 An. Immo qui potest suaviter vivere, qui vivat bene 1 Ma. Ergo tu probas eos, qui vivunt male, modo suaviter ? An. Arbitror illos bene vivere, qui vivunt suaviter. Ma. Sed ista suavitas unde proficiscitur ? e rebus ex- trariis, an ex animo ? An. E rebus extrariis. Ma. subtilem abbatem, sed crassum philosophum ! Die mini, quibus rebus tu metiris suavitatem 1 An. Somno, conviviis, libertate faciendi quae velis, pecunia, honoribus. Ma. Verum, si istis rebus Deus addiderit sapientiam, num vives suaviter ? An. Quid appellas sapientiam 1 Ma. Hoc est, si intelligeres hominem non esse felicem, nisi bonis animi ; opes, honores, genus neque feliciorem reddere neque meliorem. An. ^aleat ista quidem sapientia. Ma. Quid si mini suavius sit legere bonum auctorem, quam tibi venari, potare, aut ludere aleam ; non videbor tibi suaviter vivere 1 An. Ego non viverem. Ma. Non quaero, quid tibi sit suavissimum, sed quid deberet esse suave. An. Ego nolim meos monachos frequentes esse in libris. Ma. At meus maritus hoc maxime probat. Sed quam ob rem tandem non probas hoc in monachis tuis 1 An. Quoniam experior illos dicto minus audientes : responsant ex Petro, ex Paulo. Ma. Imperas igitur quae pugnant cum Petro et Paulo 1 An. Quid illi doceant, nescio : sed tamen non amo 130 LATIN READER talem monachum ; neque velim quenquam meorum plus sapere, quam ego sapiam. Ma. Istud ita vitari possib, si tu des operam, ut quam plurimum sapias. An. Non est otium. Ma. Qui sic ? An. Quia non vacat. Ma. Non vacat sapere 1 An. Non. Ma. Quid obstat ? An. Prolixae preces, cura rei domesticae, venatus, equi, cultus aulae. Ma. Itane ista tibi sunt potiora sapientia ? An. Nobis sic usu venit. Ma. lam illud mini dicito, si quis lupiter hanc potes- tatem tibi daret, ut posses et monachos tuos et te ipsum vertere in quodcunque animal velles, num illos in porcos verteres, te ipsum in equum ? An. Nequaquam. Ma. Atqui sic vitares, ne quis plus te uno saperet. An. Mea non magni referret, quod genus animantis essent monachi, modo ipse essem homo. Ma. Ad hominem esse censes, qui nee sapiat nee velit sapere ? An. Mihi sapio. Ma. Et sibi sapiunt sues. An. Videre mini sophistria quaepiam. Ma. Non dicam quid tu mihi videaris. Sed cur haec displicet supellex 1 An. Quia fusus et colus sunt arma muliebria. Ma. Nonne matron ae est, adrninistrare rem domes ticam, erudire liberos ? An. Est LATIN READER 131 Ma. An rem tantam existimas administrari posse sine sapientia 1 An. Non arbitror. Ma. At hanc sapientiain decent me libri. HORSEDEALING. (Aulus, Phaedrus.) Ph. Nuper incidit mihi iter, quum satis prolixum, turn etiam accelerandum. Adeo Hippoplanum, quern dixisses ems generis minime malum; et intercedebat mihi cum nomine nonnihil etiam amicitiae. Narro, mihi rem esse seriam ; opus esse praestrenuo equo : si unquam praebuisset se mihi bonum virum, nunc praestaret. Hie pollicetur, sese sic mecum acturum, ut ageret cum fratre suo carissimo. Au. Fortassis et fratri impositurus. Ph. Inducit in stabulum, iubet ut eligam ex omnibus equis quemcunque vellem. Tandem unus plus ceteris arridebat. Hie probat iudicium meum, deierans, eum equum frequenter a multis expetitum esse ; se eum maluisse servare amico singulari, quam ignotis addicere. Conventum est de pretio : numeratur pecunia praesens : conscendo. Mira alacritate gestiebat equus in egressu ; dixisses feroculum esse : nam erat obesulus et pulchellus. Ubi iam equitassem sesqui- horam, sensi, plane lassum ne calcaribus quidem impelli posse. Audieram, tales ab illis ali, quos e specie iudicares insignes, ceterum laboris impatientissimos. Ego continuo mecum : Captus sum. Age, par pari referam, ubi rediero domum. Au. Quid hie consilii capiebas ? Ph. Id quod res dabat ; deflexi in proximum vicum : illic clam apud quendam mihi notum deposui equum et 132 LATIN READER conduxi alterum : profectus sum quo destinaram ; reversus sum, reddo conductitium equum, reperio meum sophistam, ut erat, obesum et pulchre requietum : eo vectus redeo ad Hippoplanum : rogo ut in stabulo suo alat dies aliquot, donee repetiero. Percunctatur, quam commode me gesserit. Ego vero deiero per omnia sacra, me nunquam in vita conscen- disse tergum equi felicioris ; volasse potius quam ambulasse, nee tarn longo itinere unquam sensisse lassitudinem, nee pilo factum ob laborem macriorem. Haec quum illi per- suasissem esse vera, tacitus secum cogitabat, equum ilium alium esse, quam hactenus suspicatus esset. Itaque prius- quam abirem, rogabat num mihi venalis esset equus : primo negabam ; quodsi incideret iter denuo, non facile fore nan- cisci similem : attamen nihil esse mihi tarn carum, quod non esset venale pretio largo, etiamsi quis me ipsum cuperet emptum. Au. Ne tu pulchre Cretensem agebas cum Cretensi. Ph. Quid multis 1 ? Non dimittit ne, nisi pronuntiata equi indicatura. 1 Indicavi non paulo pluris, quam emeram. Digressus ab homine mox suborno, qui mihi partem agat huius fabulae, pulchre instructum atque edoctum : is ingres- sus domum inclamat locatorem : ait sibi opus esse insigni equo et laboris egregie patienti. Alter ostendit multos, et pessimum quemque maxime praedicat ; solum ilium, quern mihi vendiderat, quoniam existimabat vere talem qualem praedicaveram, non laudat. At alter illico rogat, num et ille venalis esset : nam descripseram illi formam equi, et locum indicaram. Locator primum obticescere, atque alios ambitiose praedicare. Quum iste ceteris utcunque probatis semper ageret de uno illo, tandem locator apud se : Plane fefellit me iudicium de illo equo, siquidem hie peregrinus 1 Value. LATIN READER 133 statim agnovit hunc inter omnes. Quum instaret ille, tandem hie, Venalis est, inquit; sed pretio fortasse deter- reberis. Non est, inquit ille, magnum pretium, si rei dig- nitas respondeat : indica. Indicavit aliquanto pluris, quam indicaram ipsi, captans et hoc lucri. Tandem convenit de pretio, datur, arrha satis magna, nempe regalis aureus, ne qua supicio incideret simulatae emptionis. Emptor iubet equo dari pabulum ; se mox ait rediturum, et abducturum : dat etiam stabulario drachmam. Ego simul atque cognovi pactionem esse firmam, sic ut rescind! non posset, rursus ocreis et calcaribus armatus redeo ad locatorem; anhelus clamo. Adest ille; rogat quid velim. Illico, inquam, adornetur equus meus : nam e vestigio proficiscendum est ob rem maxime seriam. Atqui modo, inquit, mandabas, ut aliquot dies alerem equum tuum. Verum, inquam; sed praeter exspectationem obiectum est negotium, idque re- gium, quod nullam patitur dilationem. Hie ille: eliges ex omnibus, quern voles; tuum habere non potes. Eogo, quam ob rem ? Quoniam venditus est, inquit. Ibi ego simulata magna perturbatione : Prohibeant, inquam, superi quod dicis. Hoc obiecto itinere non vendam eum equum, etiamsi quis numeret quadruplum. Incipio rixam, clamo me perditum. Tandem incaluit et ille. Quid opus, inquit, his iurgiis 1 Indicasti equum, ego vendidi : si numero pretium. nihil habes quod mecum agas ; sunt in hac urbe leges : ad exhibendum equum me non potes compellere. Quum diu clamassem, aut equum exhiberet, aut emptorem, tandem ira- tus numerat' pretium. Emeram quindecim aureis, aestimaram viginti sex. Ille aestimarat triginta duobus. Cogitabat apud se : praestat hoc lucrifacere, quam equum reddere. Abeo dolenti similis, ac vix placatus etiam data pecunia. Sic impositum est Hippoplano. Habet equum nullius pretii. 134 LATIN READER Exspectat ut, qui arrham dedit, veniat numeratum pecu- niam. At nemo venit, nee unquam venturus est. STORIES. Po. Maccus quum venisset in civitatem quae dicitur Leydis, ac vellet novus hospes innotescere ioco quopiam (nam is erat homini mos) ; ingressus est officinam calcearii ; salutat. Ille cupiens extrudere merces suas, rogat, num- quid vellet. Macco coniiciente oculos in ocreas ibi pen- siles, rogat sutor, num vellet ocreas. Annuente Macco, quaerit aptas tibiis illius; inventas alacriter protulit, et, ut solent, inducit illi. Ubi iam Maccus esset eleganter ocreatus, Quam belle, inquit, congrueret his ocreis par cal- ceorum duplicatis soleis. Kogatus an et calceos vellet, annuit. Keperti sunt, et additi pedibus. Maccus laudabat ocreas, laudabat calceos. Calcearius tacite gaudens, suc- cinebat illi laudanti, sperans pretium aequius, posteaquan. emptori tantopere placeret merx. Et iam erat nonnulla contracta familiaritas. Hie Maccus : Die mihi, inquit, bona fide, nunquamne usu venit tibi, ut, quern sic ocreis et calceis ad cursum armasses, quemadmodum nunc armasti me, abierit non numerato pretio? Nunquam, ait ille. Atqui si forte, inquit, veniat usu, quid tu turn facias ? Consequar, inquit calcearius, fugientem. Turn Maccus, Serione ista dicis, an ioco? Plane serio, inquit alter, loquor ; et serio facerem. . Experiar, ait Maccus. En pro calceis praecurro, tu cursu sequere. Simulque cum dicto coniecit se in pedes. Calcearius e vestigio consecutus est, quantum poterat; clamitans, Tenete furem, tenete furem. Ad hanc vocem quum cives undique prosiliissent ex aedi- bus, hoc commento cohibuit illos Maccus, ne quis manum LATIN READER 135 miiceret ; ridens ac vultu placido, Ne quis, inquit, re- moretur cursum nostrum ; certamen est de cupa cervisiae. Itaque iam omnes praebere sese certaminis spectatores. Suspicabantur autem, calcearium dolo clamorem eum fin- gere, ut hac occasione anteverteret. Tandem calcearius cursu victus, sudans et anhelus domum rediit Maccus tulit brabeum. Ge. Maccus iste effugit quidem calcearium, at non effugit furem. Po. Quam ob rem ? Ge. Quia furem ferebat secum. Po. Forte turn non erat ad manum pecunia, quam postea resolvit. Ge. Verum erat actio furti. Po. Ea quidem post intentata est. Sed iam magistrati- bus aliquot innotuerat Maccus. Ge. Quid attulit Maccus 1 Po. Quid attulit 1 rogas ? in causa tarn vincibili 1 Magis periclitatus est actor quam reus. Ge. Qui sic 1 Po. Quia gravabat ilium actione calumniae, et intendebat legem Ehemiam, quae dictat, ut, qui crimen intenderit, quod probare non possit, poenam ferat, quam laturus erat reus, si convictus fuisset. Negabat se contrectasse rem alienam invito domino, sed ultro deferente, nee ullam pretii men- tionem intercessisse. Se provocasse calcearium ad certamen cursus ; ilium accepisse conditionem ; nee habere quod queratur, quum esset cursu superatus. Ge. Haec actio non multum abest ab umbra asini. 1 Quid tandem 1 Po. Ubi satis risum est, quidam e iudicibus vocavit 1 Vide p. 61. 136 LATIN READER Maccum ad cenam, et numeravit calceario pretium. Simile quiddam accidit Daventriae me puero. Erat tempus illud, quo regnant piscatores, frigent lanii, Quidam adstabat ad fenestram fructuariae, sive Graece mavultis, oporapolidis, feminae vehementer obesae, oculis intentis in ea, quae proposita venum erant ; ilia ex more invitavit, si quid vellet : et quum videret hominem intentum ficis : Vis, ait, ficos ? sunt perquam elegantes. Quum ille annuisset, rogat quot libras vellet : Vis, inquit, quinque libras ? Annuenti, tantum ficorum efFudit in gremium. Dum ilia reponit lances, ille se subducit, non cursu, sed placide. Ubi prodisset acceptura pecuniam, vidit emptorem abire : insequitur maiore voce, quam cursu. Ille dissimulans pergit quo coepit ire ; tandem multis ad feminae vocem concurrentibus, restitit. Ibi in populi corona agitur causa : risus oboritur : emptor nega- bat se emisse, sed quod ultro delatum fuisset accepisse : si vellet experiri apud iudices, se compariturum. Ge. Age, narrabo fabulam tuae non admodum dissimi- lem fortasse, nee inferiorem, nisi quod haec non habet auctorem perinde celebrem atque est Maccus. Pytha- goras totum mercatum dividebat in tria hominum genera: quorum alii prodiissent ut venderent, alii ut emerent : hoc utrumque genus aiebat sollicitum esse, proinde nee f elix : alios non ob aliud venire in forum, quam ut spectent quid illic proferatur, aut quid agatur : hos solos esse felices, quod vacui curis gratuita voluptate frue- rentur. Atque ad hunc modum dicebat philosophum versari in hoc mundo, quemadmodum illi versarentur in mercatu. Verum in nostris emporiis quartum hominum genus obambulare solet, qui nee emunt, nee vendunt, nee otiosi contemplantur, sed observant sollicite, si quid possint LATIN READER 137 involare. Atque in hoc genere reperiimtur quidam mire dextri ; dicas esse Mercuric favente natos. Convivator dedit fabulam cum coronide; ego dabo cum prooemio. Nunc accipite, quod nuper accidit Antverpiae. Sacrificus quidam receperat illic mediocrem summam pecuniae, sed argenteae. Id Batavus quidam animadverterat. Adiit sacrificum, qui gestabat in zona crumenam nummis turgi- dam : salutat civiliter ; narrat, sibi datum negotium a suis, ut amico cuidam mercaretur novum pallium sacrum, quae summa vestis est sacerdoti rem divinam peragenti. Eogat, hac in re commodaret sibi tantillum operae, ut secum iret ad eos, qui vendunt huiusmodi pallia, quo videlicet ex modo corporis ipsius sumeret maius aut minus ; nam sibi videri staturam ipsius cum illius magnitudine vehementer congruere. Hoc officium, quum leve videretur, facile polli- citus est sacrificus. Adeunt aedes cuiusdam. Prolatum est pallium, sacrificus induit, venditor affirm at mire con- gruere. Batavus quum nunc a fronte, nunc a tergo con- templatus esset sacrificum, satis probavit pallium ; sed causatus est, a fronte brevius quam par esse. Ibi venditor, ne non procederet negotium, negat id esse pallii vitium, sed crumenam turgidam efficere, ut ea parte offenderet brevitas. Quid multa 1 Sacrificus deponit crumenam : denuo contemplantur. Ibi Batavus averso sacrifice cru- menam arripit, ac semet in pedes conicit. Sacerdos cursu insequitur ut erat palliatus, et sacrificum venditor. Sacri- ficus clamat, Tenete furem : venditor clamat, Tenete sacri- ficum : Batavus clamat, Cohibete sacrificum furentem ; et creditum est, quum viderent ilium sic ornatum in publico currere. Itaque dum alter alteri in mora est, Batavus effugit. Eu. Ludovicus, Galliarum rex, eius nominis undecimus, 138 LATIN READER quum rebus domi turbatis peregrinaretur apud Burgun- diones, occasione venationis nactus est familiaritatem cum Conone quodam homine rustico, sed animi simplicis ac sinceri. Nam hoc genus hominibus delectantur monarchae. Ad huius aedes frequenter diverterat rex ex venatu ; et, ut plebeiis rebus nonnunquam delectantur magni principes, apud eum magna cum voluptate vescebatur rapis. Mox ubi Ludovicus restitutus iam rerum potiretur apud Gallos, submonuit Cononem uxor, ut regem veteris hospitii com- monefaceret; adiret ilium, et rapas aliquot insignes illi dono afferret. Tergiversatus est Conon, se lusurum operam : principes enim non meminisse talia officia. Sed vicit uxor. Deligit Conon rapas aliquot insignes; accingitur itineri. Verum ipse per viam captus illecebra cibi, paulatim devoravit omnes, una dumtaxat excepta in- signiter magna. Ubi Conon prorepsisset in aulam, qua rex erat iturus, statim agnitus est a rege, et accersitus. Ille magna cum alacritate detulit munus ; rex maiore cum ala- critate accepit, mandans cuidam e proximis, ut diligenter reponeretur inter ea, quae haberet carissima. Cononem iubet secum prandere : a prandio egit Cononi gratias ; et cupienti repetere rus suum iussit pro rapa numerari mille coronatos aureos. Huius rei fama quum, ut fit, per omnes regis famulos esset pervagata, quidam ex aulicis dono dedit regi equum non inelegantem. Rex intellegens, ilium, provocatum benignitate quam praestiterat Cononi, captare praedam, vultu maiorem in modum alacri accepit munus, et convocatis primoribus consultare coepit, quo munere pen- saret equum tarn bellum, tamque pretiosum. Interim, qui donarat equum, spes opimas animo concipiebat, sic cogi- tans : Si sic pensavit rapam donatam a rustico, quanto munificentius pensaturus est equum talem oblatum ab LATIN READER 139 aulico 2 Quum regi veluti de re magna consultant! alius aliud respond ere t, diuque vana spe lactatus esset captator \ tandem rex : Yenit, inquit, in mentem, quod illi donem : et accersito ex proceribus quopiam, dixit in aurem, ut afferret id, quod reperiret in cubiculo (simulque locum design at) serico diligenter obvolutum. Adfertur rapa : earn, ut erat obvoluta, rex sua manu donat aulico, addens, sibi videri bene pensatum equum praemio, quod sibi consti- tisset mille coronatis. Digressus aulicus dum tollit lin- teum, pro thesauro reperit rapam iam subaridam. Ita captator ille captus, risui fuit omnibus. EARLY EISING. (Nephalius, Philypnus.) Ph. Altum dormiebam. Ne. Quid aisl Atqui iam praeterierat octava, quum sol hoc mense surgat ante quartam. Ph. Per me quidem soli liberum est vel media nocte surgere, modo mihi liceat ad satietatem usque dormire. Ne. Verum istuc utrum casu accidit, an consuetudo est 1 Ph. Consuetudo prorsus. Ne. Atqui rei non bonae consuetudo pessima est. Ph. Immo nullus est somnus suavior, quam post ex- ortum solem. Ne. Qua tandem hora soles lectum relinquere ? Ph. Inter quartam et nonam. Ne. Satis amplum spatium : vix tot horis comuntur reginae. Sed unde veiiisti in istam consuetudinem ? Ph. Quia solemus convivia, lusus et iocos in multam prof err e noctem ; id dispendii matutino somno pensamus. Ne. Vix unquam vidi hominem te perditius prodigum. 140 LATIN HP]ADER Ph. Mini parsimonia videtur magis, quam profusio. Interim nee candelas absumo, nee vestes detero. Ne. Praepostera sane parsimonia, servare vitrum, ut per- das gemmas. Aliter sapit ille philosophus, qui rogatus, quid esset pretiosissimum, respondit, Tempus. Porro quum constet, diluculum esse totius diei partem optimam, tu quod in re pretiosissima pretiosissimum est, gaudes perdere. Ph. An hoc perit, quod datur corpusculo 1 Ne. Imo detrahitur corpusculo, quod turn suavissime afficitur, maximeque vegetatur, quum tempestivo moder- atoque somno reficitur, et matutina vigilia corroboratur. Ph. Sed dulce est dormire. Ne. Quid esse potest dulce nihil sentienti 1 Ph. Hoc ipsum dulce est, nihil sentire molestiae. Ne. Atqui isto nomine f eliciores sunt, qui dormiunt in se- pulcris. Nam dormienti nonnunquam insomnia molesta sunt. Ph. Aiunt, eo somno maxime saginari corpus. Ne. Ista glirium sagina est, non hominum. Eecte saginantur animalia quae parantur epulis : homini quorsum attinet accersere obesitatem, nisi ut graviore sarcina onustus incedaf? Die mini, si famulum haberes, utrum obesum malles, an vegetum et ad omnia munia habilem ? Ph. Atqui non sum famulus. Ne. Mihi sat est, quod ministrum officiis aptum malles, quam bene saginatum. Ph. Plane mallem. Ne. At Plato dixit, animum hominis hominem esse, corpus nihil aliud esse quam domicilium aut instrumentum. Tu certe fateberis, opinor, animum esse principalem ho- minis portionem, corpus animi ministrum. Ph. Esto, si vis. Ne. Quum tibi nolles ministrum abdomine tardum, sed LATIN READER 141 agilem malles et alacrem, cur animo paras ministrum igna- vum et obesum 1 Ph. Yincor veris. Ne. lam aliud dispendium accipe : ut animus longe praestat corpori, ita fateris, opes animi longe praecellere bona corporis. Ph. Probabile dicis. Ne. Sed inter animi bona primas tenet sapientia. 1 Ph. Fateor. Ne. Ad hanc parandam nulla diei pars utilior, quam diluculum, quum sol novus exoriens vigorem et adacritatem affert rebus omnibus, discutitque nebulas quae mentis domicilium solent obnubilare. Ph. Non repugno. Ne. Nunc mihi supputa, quantum eruditionis tibi parare possis quattuor illis horis, quas somno intempestivo perdis. Ph. Profecto multum. Ne. Expertus sum, in studiis plus effici una hora matutina, quam tribus pomeridianis ; idque nullo corporis detrimento. Ph. Audivi. Ne. Deinde illud reputa, si singulorum dierum iacturam in summam conferas, quantus sit futurus cumulus. Ph. Ingens profecto. Ne. Qui gemmas et aurum temere profundit, prodigus habetur, et tutorem accipit; haec bona tanto pretiosiora qui perdit, nonne multo turpius prodigus est 1 Ph. Sic apparet, si rem recta ratione perpendimus. 1 Supple paries. Primas partes, hoc est praecellere. NOTES TO INTKODTJCTOKY STOEIES. 6. Invasion of Rome by the Gauls, B.C. 390. 8. Pyrrhus, B.C. 280. 12. Regulus, B.C. 255. 13. tanti ; " of such great value." obtinuit ; ' ' prevailed. ' ' 14. death of Pompey, B.C. 48. 15. death of Caesar, B.C. 44. 16. battle of Actium, B.C. 31. 23. uti nimis exilia ; "for being too slight/' NOTES TO LATIN STOEIES. 7. capitis damnaverunt ; "condemned to death;" cp. 130, voti, " to pay his vow. " 12. cum . . . turn; "not only . . . but also." quosdam sibi insidiari ; "that some, who were friends, were plotting against him. " 31. gladiatorium munus ; a show of gladiators given to the people by Roman magistrates in gratitude for their election. 34. Roman names : praenomen, e.g. Lucius ; nomen (of the gens), e.g. Cornelius ; cognomen, e.g. Asina ; and sometimes agnomen, e.g. Macedonicus. 36. HS.=IL, and S.=semis (|) : HS. = sestertius, about 2d. 1000 sestertii = sestertium, about 8. When such numeral adverbs as di(enties are used, centena millia is to be supplied. 46. rude donate. A gladiator received a "rudis" (a staff) on his discharge ; rude donatus, "honourably discharged." 50. discidissent ; from discindo. 52. Thesmophoria ; festival of Demeter at Athens. NOTES 143 63. Helotes ; see 90. 67. tempus . . . quo; "time in which." 67. dare non dubitarit ; "he did not hesitate to give ; " (1) dubito = " I hesitate," is usually followed by inf. ; but (2) non dubito quin = I do not doubt that. 69. facto ; perf. part, pass., abl. 80. Sunt qui ; (1) with subj., in a general indefinite sense ; (2) with ind., of particular definite persons. Sunt qui non habeant, est qui non curat habere. Hor., Ep. ii, 2, 182. 85. Circus Maximus, built by Tarquinius Priscus between the Aventine and Palatine hills ; it was the scene of all sorts of public spectacles. 90. There were three classes in Lacedaemonia : (1) the Spartans, living in Sparta ; (2) Perioeci, who were free, but had no share in the government ; (3) Helots, serfs, bound to the soil. 99. nummorum ; i.e. sestertii, v. note on 36. 112. Battle of Salamis, where Xerxes was defeated by the Greeks, B.C. 480. 117. fabulam docuisset ; instruct the actors in their parts, and hence to produce a play on the stage. 119. lite contestata ; " an action having been set on foot " (by call- ing witnesses). 121. sestertiorum. See note on 36. bello civili. The war between Pompey and Julius Caesar was continued between Antony and Octavian, and concluded in B.C. 31 by the battle of Actium. 128. Battle of Salamis (v. 112), B.C. 480. 130. sententia cognita ; abl. abs. ; voti, cp. 7. 132. ut scirent se facturum ; "that he would manage that they should know. " 133. non dubitavit ; v. 67. 140. Harmodius and Aristogiton murdered Hipparchus, son of Pisis- tratus; the other son, Hippias, was banished from Athens, B.O. 510. 144. The great eruption of Vesuvius took place A.D. 79. torrentis modo ; ''like a torrent." 167. a triumviris Octavian, Antony, Lepidus were appointed to regulate public affairs, B.C. 43. 144 NOTES 173. Sexto ubi . . . patuit ; " when it was clear to Sextus." Tarquinius and his son Sextus were banished from Rome B.C. 509. invidia opportunos ; "easy victims owing to their unpopularity. " 174. quintu; "why not?" 175. capture of Syracuse by Marcellus, B.C. 212. 176. retiarius, mirmillo. It was very common to set a gladiator with net (rete) and trident to fight against another armed with a Gallic helmet having a fish as crest. 184. Alaric, king of the Goths, took Rome A.D. 410. 194. centies sestertium ; sc. centena millia = 10,000,000 sesterces, 80,000. 198. eius fama tantum sibi cogniti ; "of him known to him only by report." 199. extremum ; for the last time. 200. ea quae in terra . . . ; i.e. pitfalls and other obstacles. 204. Battle of Lake Trasimene, B.C. 217, 209. Hannibal crossed the Alps B.C. 218. 211. intentis omnibus ; " while all were turning attention to the river and the hope "... 212. cautum ; " care was taken that " . . . 213. septunces auri ; septunx = ^ of libra, 7 ounces. 214. noncapit; "cannot endure." 215. domestici belli ; depend on causa. prohibebant ingredi ; prohibeo and veto are usually constructed with an inf. 224. nostros praesidia deducturos ; "that we (the Romans) would withdraw our troops." 225. Terrai ; the early form of terrae ; matris agrees with it. puemm ; contracted for puerorum. 228. pulsa; "blown." traducat ; " bring me to a quiet life." 229. suo, deinde omnium . . . equis ; suo, sc. equo. ea disiecta ; i.e. the phalanx. 232. quod dedlt ille ; " which he gave to serve against wild beasts. " Tune mini vita foret. " If I had lived then." VOCABULARY N.B. This does not apply to the Appendix. a, ab, abs, prep, from, ly abdo, ere, idi, itum, v. hide abduco, ere, xi, ctum, v. lead away abeo, ire, ivi (ii), itum, v. go away aberro, are, avi, atum, v. wander away abicio, ere, ieci, iectum, v. throw away abigo, ere, egi, actum, v. drive away abripio, ere,ui, eptum, v. drag away abscedo, ere, essi, essum, v. depart abscido, ere, Idi, isum, v. cut off abscondo, ere, idi, itum, v. hide absolve, ere, vi, uturn, v. (1) free from, (2) acquit absorbeo, ere, bui, ptum, v. swallow up abstergeo, ere, rsi, rsum, v. wipe off abstinentia, ae, f. abstinence abstineo, ere, ui, entum, v. abstain from absum, esse, fui, v. be absent absumo, ere, mpsi, mptum, v. con- sume absurdus, a, um, adj. absurd, foolish abunde, adv. fully ac, conj. and accedo, ere, essi, essum, v. (1) approach, (2) be added accelero, are, avi, atum, v. hasten accendo, ere, di, sum, v. set on fire accido, ere, idi, v. happen accio, ire, ivi, itum, v. fetch accipio, ere, epi, eptum, v. receive acclamo, are avi, atum v. shout at accola, ae, c. dweller accurate, adv. carefully accurro, ere, curri, cursum, v. run to accuse, are, avi, atum, v. accuse acer, cris, ere, adj. (1) sharp, (2) fierce, (3) eager acerbitas, atis, f. bitterness acerbus, a, um, adj. bitter acervus, i, m. heap acetum, i, n. vinegar acies, ei, f. (1) point, (2) line of battle acquire, ere, sivi, situm, v. gain acriter, adv. keenly acutus, a, um, adj. sharp ad, prep, to, near adaequo, are, avi, atum, v. make equal, be equal addico, ere, xi, ctum, v. assign to addo, ere, idi, itum, v. add adduce, ere, xi, ctum, v. draw to adedo, ere, edi, esum, v. eat up adeo, adv. so Jar adeo, ire, ivi (ii), itum, v. go to adhaereo, ere, si, sum, v. stick to adhibeo, ere, ui, itum, v. (1) apply, (2) employ adhuc, adv. hitherto adicio, ere, ieci, iectum, v. (1) throw to, (2) add adimo, ere, emi, emptum, v. take away adipiscor, i, eptus, v. reach to, get aditus, us, m. approach adiudico, are, avi, atum, v. adjudge adiungo, ere, xi, ctum, v. join to adiutor, oris, m. helper adiutrix, icis, f. helper 146 LATIN READER adiuvo, are, uvi, utum, v. help administro, are,avi, a turn, v. manage admiratio, onis, f. wonder admiror, ari, atus, v. wonder at, admire admitto, ere, si, ssum, v. (1) admit ;, (2) commit, (3) apply admodum, adv. very admoneo, ere, ui, itum, v. warn admoveo, ere, vi, turn, v. bring to adolescens, entis, m. young man adolescentulus, i, m. dim. very young man adorior, iri, ortus, v. attack adoro, are, avi, atum, v. worship adsto, are, stiti, v. stand by adsum, esse, fui, v. be present adulor, ari, atus, v. flatter adumbro, are, avi, atum, v. sketch adveho, ere, xi, ctum, v. carry to advenio, ire, ni, ntum, v. come to advento, are, avi, atum, v. approach adventus, us, m. coming adversarius, i, m. enemy adversum, (or us), prep, against adversus, a, um, adj. opposite to adverto, ere, ti, sum, v. turn to advesperascit, ere, v. evening comes advoco, are, avi, atum, v. summon aedes, is, f. (1) sing, temple, (2) pi. house aediflcium, i, n. building aedifico, are, avi, atum, v. build aedilis, is, m. aedile, magistrate in charge of roads, buildings, etc. aeger, ra, rum, adj. sick aegre, adv. with difficulty aegroto, are, avi, atum, v. be sick aeneus, a, um, adj. of copper aequalis, e, adj. (1) equal, (2) of the same age aequaliter, adv. equally aeque, adv. just as aequo, are, avi,'atum,v. make equal aequor, oris, n. (1) marble, (2) sea aequus, a, um, adj. equal, just aer, aeris, m. air aerarium, i, n. treasury aes, aeris, n. copper, bronze aestas, atis, f. summer aestimo, are, avi, atum, v. reckon aestuo, are, avi, atum, v. (1) boil, (2) be warm aetas, atis, f. age aether, eris, m. upper air aevum, i, n. length of time affabilis, e, adj. polite affero, afferre, atttili, allatum, v. bring to afficio, ere, eci, ectum, v. treat, affect; e.g. cruciatuafficere, torture affirmo, are, avi, atum, v. asseverate affligo, ere, xi, ctum, v. (1) dash down, (2) damage ager, agri, m. land agger, eris, m. mound, earthwork aggredior, i, gressus, v. (1) go to, (2) attack agitator, oris, m. driver agito, are, avi, atum, v. (1) drive, (2) discuss agmen, inis, u. band, army marching agnosco, ere, ovi, itum, v. recognise ago, ere, egi,actum,v.(l) drive, lead, (2} do, (^} deal with, (4) pay agrestis, e, adj. of the country, wild agricola, ae, m. husbandman aio, aiebam, v. say ala, ae, f. wing alacer, eris, ere, adj. brisk alacritas, atis, f. briskness albus, a, um, adj. white alea, ae. f. gambling alias, adv. at another time alicunde, adv. from some place alienus, a, um, adj. of others; with aes, debt alioquin, adv. otherwise aliquamdiu, adv. for some time aliquantum, aliquanto, adv. some what aliquis, aliquid, pron. some aliquot, adj. some aliunde, adv. from another place alms, a, ud, adj. other allabor, i, lapsus, v. glide to allevo, are, avi, atum, v. (1) lift up, (2) lighten VOCABULARY 147 alligo, are, avi, attim, v. tie to alloquor, i, locutus, v. address alludo, ere, si, sum, v. dash upon alnus, i, f. (1) alder, (2) ship alo, ere, alui, altum, v. rear alter, era, erum, adj. the other (of two} altitude, inis, f. height, depth altus, a, urn, adj. high, deep alvearium, i, n. bee-hive alveus, i, m. (1) river-bed, (2) hold of a ship ambages, is, f. (1) winding, (2) riddle ambiguus, a, um, adj. doubtful ambo, ae, o, num. both ambulo, are, avi, atum, v. walk amentia, ae, f. 'madness amicitia, ae, f. friendship amictus, us, m. garment amicus, a, um, adj. friend amitto, ere, si, ssum, v. lose amnis, is, m. river amo, are, avi, atum, v. love amoenitas, atis, f. charm amoenus, a, um, adj. pleasant amolior, iri, itus, v. remove amoveo, ere, movi,motum,v. remove amphora, ae. f. jar amplector, i, xus, v. embrace amplius, adv. more amplus, a, um, adj. large an, conj. in alternative question, or anceps, ipitis, adj. doubtful ancilla, ae, f. maid-servant ancora, ae, f. anchor anfractus, us, m. curve ango, ere, xi, ctum, v. vex angustia, ae, f. narrow place angustus, a, um, adj. narrow anhelitus, iis, m. panting anhelo, are, avi, atum, v. pant anima, ae, f. (1) breath, (2) life animadverto, ere, ti, sum, v. (1) consider, (2) punish (mwith ace.) animal, alis, n. animal animatus, a, um, adj. minded animus, i, m. (\}mind, (^purpose, (3) courage annavigo, are, avi, atum, v. sail to annuo, ere, ui,utum,v. nod to,consent annus, i, m. year annuus, a, um, adj. yearly ante, adv. and prep, before antea, adv. before antepono, ere, sui, situm, v. place before antidotum, i, n. antidote antiquus, a, um, adj. old, former antistes, stitis, m. high-priest anulus, i, m. ring anus, us, f. old woman anxius, a, um, adj. anxious aper, pri, m. boar aperio, ire, erui, ertum, v. open aperte, adv. openly apis, is, f. bee apparatus, us, m. equipment appareo, ere, ui, itum, v. be clear apparo, are, avi, atum, v.make ready appello, ere, puli, pulsum, v. drive to appello, are, avi, atum, v. call appeto, ere, ivi (ii), itum, v. (1) go to, (2) assail, (3) long for applico, are, ui, itum, v. (1) fasten, (2) apply appono, ere, sui, situm, v. (1) put near, (2) put on table apporto, are, avi, atum, v. bring to apprehendo, ere, di, sum, v. seize appropinquo, are, avi, atum, v. approach apricus, a, um, adj. sunny apto, are, avi, atum, v. Jit aptus, a, um, adj.^ apud, prep, near, in presence of aqua, ae, f. water aquatio, onis, f. getting water aquila, ae, f. eagle aquilo, onis, m. north wind ara, ae, f. altar aratrum, i, n. plough arbiter, ri, m. judge arbitror, ari, atus, v. think arbor, oris, f. tree area, ae, f. chest arcesso, ere, ivi, itum, v. fetch arcus, us, m. bow 148 LATIN READER ardeo, ere, si, sum, v. arduus, a, urn, adj. steep area, ae, f. (1) open space, (2) thresh- ing floor arena, ae, f. (1) sand, (2) scene of combat arenosus, a, um, adj. sandy argenteus, a, um, adj. of silver argentum, i, n. silver argumentum, i, n. proof arguo, ere, ui, utum, v. (1) prove, (2) convict aridus, a, um, adj. dry aries, etis, m. ram arma, orum, n. (1) arms, (2) tools armatus, a, um, adj. armed armentum, i, n. cattle armiger, era, erum, adj. (1) armed, (2) subst. m. armour-bearer arrepo, ere, psi, ptum, v. steal to arrideo, ere, si, sum, v. smile on arripio, ere, ripui, reptum, v. seize ars, artis, f. skill, art artifex, icis, m. artist, craftsman artus, a, um, adj. narrow, tight artus, uum, m. limbs arundo, inis, f. reed arvum, i, n. land arx, arcis, f. stronghold ascendo, ere, di, sum, v. go up ascensus, us, m. ascent ascribe, ere, psi, ptum, v. (1) attri- bute, (2) enrol asellus, i, m. dim. little donkey asina, ae, f. she-ass asinarius, i, m. ass-driver asinus, i, m. ass aspectus, us, m. sight asper, era, erum, adj. rough aspicio, ere, exi, ectum, v. look at aspis, idis, f. viper asporto, are,avi, atum,v. carry away assentator, oris, m. flatterer assentio, ire, si, sum, v. agree to assevero, are, avi, atum, v. assert strongly assiduus, a, um, adj. perpetual assigno, are, avi, atum, v. mark out assimulo, are, avi, atum, v. pretend assuesco, ere, evi, etum,v. accustom assulto, are, avi, atum, v. jump at assurgo, .ere, surrexi, surrectum, v. rise up ast, conj. but astrologus, i, m. astrologer astutus, a, um, adj. clever at, conj. but ater, ra, rum, adj. black athleta, ae, m. athlete atque, conj. and atrium, ii, n. hall atrociter, adv. fiercely atrox, ocis, adj. flerce attamen, conj. nevertheless attendo, ere endi, entum, v. (1) strain, (2) direct attero, ere, trivi, tritum, v. (1) rub against, (2) weaken attingo, ere, tigi, tactum, v. reach attribuo, ere, ui, utum, v. bestow auceps, cupis, m. birdcatcher auctio, onis, f. auction auctor, oris, m. (1) author, (2) leader auctoritas, atis, f. authority audacia, ae, f. boldness audacter, adv. boldly audax, acis, adj. bold audeo, ere, ausus, v. dare audio, ire, ivi, itum, v. hear auditor, oris, m. listener aufero, ferre, abstuli, ablatum, v. carry away aufugio, ere, fugi, v. flee away augur, uris, m. augur augurium, ii, n. augury aula, ae, f. court, hall aureus, a, um, adj. golden aurifer, era, erum, adj. gold-bearing auriga, ae, m. charioteer auris, is, f. ear aurora, ae, f. dawn aurum, i, n. gold ausculto, are, avi, atum, v. listen ausum, i, n. daring deed autem, conj. but auxilium, ii, n. help avaritia, ae, f. greediness avarus, a, um, adj. greedy VOCABULARY 149 aveo, ere, v. be joyful aveho, ere, exi, ectum, v. carry off averto, ere, ti, siim, v. turn away avide, adv. eagerly avidus, a, um, adj. eager avis, is, f. bird avitus, a, um. adj. ancestral avunculus, i, m. uncle avus, i, m. ancestor axis, is, m. (1) axle, (2) sky baculum, i, n. stick barba, ae, f. beard barbarus, a, um, adj. (1) foreign, (2) wild bello, are, avi, atum, v. make war bellum, i, n. war belua, ae, f. beast bene, adv. well beneficium, ii, n. kindness benevolentia, ae, f. good-feeling benevolus, a, um, adj. kind beo, are, avi, atum, v. bless bestia, ae, f. beast bibo, ere, bibi, v. drink bigae, arum, f. two-horse chariot bini, ae, a, num. two each bis, num. twice blande, adv. soothingly blandimentum, i, n. flattery blanditia, ae, i. flattery blandus, a, um, adj. soothing bonus, a, um, adj. good bos, bovis, c. ox, cow brachium, ii, n. arm brevis, e, adj. short bubulcus, i, m. ploughman bustum, i, n. tomb cacumen, inis, n. top cadaver, eris, n. corpse cado, ere, cecidi, casum, v.fall caduceus, i, m. herald's staff caecus, a, um, adj. blind caedes, is, f. slaughter caedo, ere, cecidi, caesum,v. (1) cut, (2) kill caelum, i, n. heaven calamitas, atis, f. misfortune calamitosus, a, um, adj. miserable calathus (or iscus), i, m. basket calcar, aris, n. spur calceo, are, avi, atum, v. shoe calceus, i, m. shoe calefacio, ere, feci, factum, v. make warm calidus, a, um, adj. warm caliga, ae, f. boot caligo, inis, f. mist, darkness callidus, a, um, adj. cunning calor, oris, m. heat calvus, a, um, adj. bald calx, calcis, f. heel camelus, i, m. camel campester, tris, tre, adj. of the plain campus, i, m. plain candela, ae, f. candle candens, entis, adj. shining candidus, a, um, adj. (1) white, (2) shining caninus, a, um, adj. of the dog canis, is, m. dog cano, ere, cecini, cantum, v. sing canto, are, avi, atum, v. sing cantus, us, m. song canus, a, um, adj. hoary capax, acis, adj. spacious capesso, ere, ivi, itum, v. take in hand capillus, i, m. hair capio, ere, cepi, captum, v. take capitalis, e, adj. affecting life capra, ae, f. she-goat captio, onis, f. puzzle captivus, i, m. captive capto, are, avi, atum, v. catch caput, itis, n. (1) head, (2) life career, eris, n. prison careo, ere, ui, itum, v. be without carmen, inis, n. song caro, earn is, f. flesh carpo, ere, psi, ptum, v. pluck carrus, i, m. waggon car us, a, um, adj. dear caseus, i, m. cheese castellum, i, n. fort castrum, i, n. (1) sing, fort, (2) pi. camp 150 LATIN READER casus, us, m. chance, disaster catena, ae, f. chain caterva, ae, f. band catulus, i, m. puppy cauda, ae, f. tail caupo, onis, m. inn-keeper causa, ae, f. (1) cause, reason, (2) case caveo, ere, cavi, cautum, v. beware, shun cavillatio, onis, f. banter cavillator, oris, m. one who banters caviller, ari, atus, v. banter cedo, ere, cessi, cessum, v. (1) go away, (2) yield celeber, bris, bre, adj. (1) populous, (2) famous celebro, are, avi, atum, v. (l)fre- quent, (2) celebrate celer, eris, e, adj. swift celeritas, atis, f. swiftness celeriter, adv. swiftly celo, are, avi, atuin, v. conceal cena, ae, f. supper ceno, are, avi, atum, v. sup censeo, ere, ui, censum, v. (1) reckon, (2) think, (3) vote centies, num. hundred times centum, num. hundred cera, ae, f. (1) sing, wax, (2) pi. tablets cerno, ere, crevi, cretum, v. see certamen, inis, n. contest certiorem facio, v. inform certo, certe, adv. assuredly certo, are, avi, atum, v. strive certus, a, um, adj. certain, fixed cervix, icis, f. neck cervus, i, m. stag cesso, are, avi, atum, v. (1) loiter, (2) cease ceterus, a, um, adj. the rest cibus, i, m. food cicada, ae, f. tree-cricket cilium, ii, n. eyelid cinis, eris, m. ashes cingo, ere, nxi, nctum, v. surround circulus, i, in. circle circum, prep, and adv. round circumdo, dare, dedi, datum, v. put round circumeo, ire, ivi, circuitum, v. go round circumfero, ferre, tuli, latum, v. carry round circumfundo, ere, fudi, fusum, v. pour round circumiaceo, ere, ui, v. lie round circumsedeo, ere, edi, essuin, v. sit round circumspicio, ere, exi, ectum, v. look round circumsto, are, steti, v. stand round circus, i, m. (1) circle, (2) race-course citatus, a, um, adj. rapid cito, adv. quickly citro, adv. hither civilis, e, adj. pertaining to, be- fitting a citizen, civil civis, is, c. citizen civitas, atis, f. (1) citizenship, (2) state clades, is, f. disaster clam, adv. secretly clamo, are, avi, atum, v. shout clamor, oris, m. shout clarus, a, um, adj. bright, clear classiarius, i, m. marine classicum, i, n. trumpet classis, is, f . fleet claudo, ere, si, sum, v. shut claudus, a, um, adj. lame claustrum, i, n. barrier clementer, adv. kindly clipeus, i, m. shield clivus, i, m. slope coccinus, a, um, adj. scarlet coenum, i, n. mud coepi, isse, v. begin coerceo, ere, ui, itum, v. restrain coetus, us, m. meeting cogitatio, onis, f. thinking cogito, are, avi, atum, v. think cognatus, a, um, adj. related cognomen, inis, n. surname : v. n. on 34 VOCABULARY 151 cognosce, ere, ovi, itum, v. learn cogo, ere, coegi, coactum, v. (1) collect, (2) compel cohaereo, ere, si, sum, v. stick to cohors, rtis, f. company, about 300 men cohortatio, onis, f. encouragement cohortor, ari, atus, v. encourage collabeflo, fieri, factus, v. totter collaudo, are, avi, atum, v. praise collega, ae, m. colleague colligo, are, avi, atum,v. tie together colligo, ere, egi, ectum, v. collect collis, is, m. hill colloco, are, avi, atum, v. (1) station, (2) give in marriage colloquium, ii, n. conversation colloquor, i, locutus, v. talk together collum, i, n. neck colo, ere, ui, cultum, v. (1) culti- vate, (2) worship color, oris, m. colour columna, ae, f. column coma, ae, f. (1) hair, (2) foliage combibo, ere, bibi, v. drink up comedo, ere, edi, esum, v. devour comes, itis, c. companion cominus, adv. hand to hand commemoro, are, avi, atum, v. recall commendo, are, avi, atum, v. '(1) entrust, (2) recommend commilito, onis, m. fellow -soldier commisceo, ere, scui, xtum, v. mingle committo, ere, si, ssum, v. (1) unite, (2) commit, (3) entrust commodus, a, urn, adj. suitable commoveo, ere, movi, motum, v. (\).remove, (2) disturb, (3) stir up communico, are, avi, atum, v. impart communis, e, adj. shared together, general commuto, are, avi, atum, v. alter como, are, avi, atum, v. be hairy como, ere, psi, ptum,v. (1} arrange, (2) adorn comoedus, i, m. comedian compare, are, avi, atum, v. (1) unite, (2) compare comparo, are, avi, atum, v. (1) get ready, (2) procure compello, ere, puli, pulsum, v. (1) collect, (2) force comperio, ire, i, turn, v. find compes, edis, f. fetter complector, i, exus, v. embrace compleo, ere, evi, etum, v. Jill up complexus, us, m. embracing complures, ium, adj. several compono, ere, sui, situm, v. (1) arrange ,(2) compose, (3) settle compotor, oris, m. drinking com- panion comprehendo, ere, di, sum, v. seize concede, ere, essi, essum, v. (1) give up, grant, yield, (2) withdraw concerpo, ere, ptus, v. pluck concido, ere, idi, v. fall concldo, ere, idi, isum, v. cut up concilio, are, avi, atum, v. (1) win over, (2) arrange concilium, ii, n. council concipio, ere, cepi, ceptum, v. re- ceive, feel concito, are, avi, atum, v. rouse conclamo, are, avi, atum, v. shout together conclave, is, n. hall concludo, ere, si, Bum, v. confine, end concurro, ere, curri, cursum, v. run together concursus, us, m. assembly concutio, ere, cussi,cussum,v. shake condemno, are, avi, atum, v. con- demn condicio, onis, f. (1) situation, (2) terms condono, are, avi, atum, v. (1) give, (2) forgive conduce, ere, xi, ctum, v. (1) collect, (2) hire confercio, Ire, fertum, v. stuff full, press together confero, ferre, tuli, collatum, v. (1) bring together, (2) betake, (3) compare, (4) bestow 152 LATIN READER confestim, adv. at once conficio, ere, eci, ectum, v. (1) finish, (2) get together, (3) destroy confido, ere, fisus, v. trust to configo, ere, xi, xuin,v. (1) fix tight, (2) pierce conflrmo, are, avi, atum, v. strengthen confiteor, eri, fessus, v. confess confligo, ere, xi, ctiim, v. struggle confluo, ere, xi, v. flow together confodio, ere, di, ssum, (1) dig, (2) stab conformo, are, avi, atum, v. fashion confugio, ere, fugi, v. flee to confundo, ere, fudi, fusum, v. pour together, confuse congero, ere, gessi, gestum, v. congredior, i, essus, v. meet, fight congrego, are, avi, atum, v. collect conicio, ere, ieci, iectum, v. throw coniugium, ii, n. marriage coniunctio, onis, f. connection coniungo, ere, nxi, nctum, v. connect coniuro, are, avi, atum, v. unite under oath coniux, ugis, c. spouse, wife conor, ari, atus, v. try conqueror, i, questus, v. complain conscendo, ere, di, sum, v. climb conscisco, ere, ivi, itum, v. (1) decree; (2) with mortem sibi, commit suicide conscius, a, um, adj. aware of consecro, are, avi, atum, v. conse- crate consequor, i, secutus, v. pursue, overtake, get conservo, are, avi, atum, v. pre- serve consessor, oris, m. sitting near considero, are, avi, atum, v. con- template consido, ere, sedi, sessum, v. sit down, settle consilium, ii, n. (1) plan, (2) judg- ment consimilis, e, adj. like consisto, ere, stiti, stitum, v. (1) stand, (2) be posted, (3) consist of consocio, are, avi, atum, v. unite conspectus, us, m. sight conspergo, ere, si, sum, v. sprinkle conspicio, ere, exi, ectum, v. behold conspicor, ari, atus, v. catch sight of constantia, ae, f. firmness constituo, ere, ui,utum,v. (1) place, (2) halt, (3) settle, determine consto, are, stiti, statum, v. (1) stand firm, (2) cost; (3) constat, it is agreed constringo, ere, nxi, ictum, v. tie tight construe, ere, xi, ctum, v. put together consuesco, ere, evi, etum, v. be accustomed consuetude, inis, f. custom consul, ulis, m. consul consularis, is, m. one who has been consul consulo, ere, ui, ultum, v. (I) con- sult, (2) consult for consulto, are, avi, atum, v. take counsel consultum, i, n. decision consummo, are, avi, atum, v. finish consume, ere, psi, ptum, v. waste, use up consurgo, ere, surrexi, surrectum, v. rise up contego, ere, xi, ctum, v. cover over contemno, ere, psi, ptum, v. despise contemplatio, onis,f. contemplation contemplor, ari, atus, v. consider contendo, ere, di, turn, v. (1) strain, (2) hasten, (3) fight, (4) urge contentio, onis, f. straining, struggle contentus, a, um, adj. content contestor, ari, atus, v. call to witness ; see n. on 119 continens, tis, f. mainland contineo, ere, ui, tentum, v. con- tain, keep in contingo, ere, tigi, tactum, (1) dat. happen to, (2) come near continuo, adv. directly VOCABULARY 153 continuus, a, urn, adj. continuous contio, onis, f. assembly contra, adv. and prep, against, opposite contraho, ere, xi, ctum, v. draw together contrarie, adv. in opposite direction contrarius, a, um, adj. opposite contrecto, are, avi, atum, v. handle controversia, ae, f. dispute contueor, eri, uitus, v. look at contumelia, ae, f. insult contumeliosus, a, um, adj. insulting conturbo, are, avi, atum, v. disturb convalesce, ere, ui, v. get better convene, ere, xi, ctum, v. bring together convello, ere, velli, vulsum, v. tear away convenio, ire, veni, ventum, v. (1) come together, (2) agree conventus, us, m. assembly converto, ere, ti, sum, v. turn, wheel convicium, ii, n. abuse conviva, ae, c. guest convivium, i, n. feast convoco, are, avi, atum, v. call together coorior, iri, ortus, v. rise up copia, ae, f. (1) sing, plenty, oppor- tunity ; (2) pi. forces copiosus, a, um, adj. plentiful cor, cordis, n. heart coram, adv. and prep, in presence of comix, icis, f. crow cornu, us, n. (1) horn, (2) wing corona, ae, f. garland ; sub corona vendere, sell by auction (with chaplet on the head) corpus, oils, n. body corrigo, ere, rexi, rectum, v. correct corripio, ere, ripui, reptum, v. (1) seize, (2) blame corrumpo, ere, rupi, ruptum, v. (1) spoil, (2) bribe corruo, ere, ui, v. fall down cortex, ]cis, m, and f. bark, cork corvus, i, m. raven cothurnus, i, m. buskin worn by actors crates, is, f. hurdle creber, bra, brum, adj. frequent crebresco, ere, brui, v. become frequent credo, ere, didi, ditum, v. (1) be- lieve, (2) entrust cremo, are, avi, atum, v. burn crepundia, orum, n. rattle crepusculum, i, n. twilight cresco, ere, crevi, cretum, v. in- crease crimen, inis, n. charge, crime criminatio, onis, f. accusation criminor, ari, atus, v. accuse crinis, is, m. hair crocodilus, i, m. crocodile cruciatus, us, m. torture crucio, are, avi, atum, v. torture crudelis, e, adj. cruel crudelitas, atis, f. cruelty cruentus, a, um, adj. bloody cruor, oris, m. gore crus, cruris, n. leg crux, crucis, f. cross crypta, ae, f. vault cubicularis, e, adj. of a bed cubiculum, i, n. bedroom culcita, ae, f. pillow culeus, i, m. bag culpa, ae, f. fault cultor, oris, m. tiller cultus, us, m. (1) cultivation (2) worship, (3) dress cum, prep, together with cum (quum), conj. when, since cunctor, ari, atus, v. delay cunctus, a, um, adj. all cuniculus, i, m. mine cupediae, arum, f. delicacies cupide, adv. greedily cupiditas, atis, f. desire cupidus, a, um, adj. desiring cupio, ere, ivi, itum, v. desire cur, adv. why cura, ae, f. (1) care, (2) charge curia, ae, f. senate-house 154 LATIN READER curiosus, a, urn, adj. (1) careful, (2) curious euro, are, avi, atum, v. take care curro, ere, cucurri, cursum, v. run currus, us, m. chariot cursus,us,m.(l) course, (2) running cuspis, idis, f. spike custodia, ae, f. watch custodio, ire, ivi, itum, v. guard custos, odis, c. guardian cymba, ae, f. boat dama, ae, f. fallow-deer damno, are, avi, atum, v. condemn daps, pis, f. feast de, prep. (1) down from, (2) about debeo, ere, ui, itum, v. (1) owe, (2) ought debilis, e, adj. weak debilito, are, avi, atum, v. weaken decedo, ere, cessi, cessum, v. with- draw, resign decem, num. ten decenter, adv. fitly decerno, ere, crevi, cretum, v. (1) decide, (2) decree, (3) fight decet, ere, nit, v. it befits decide, ere, Tdi, v. fall down decide, ere, idi, isum, v. cut off decimals, a, um, adj. tenth decipio, ere, cepi, ceptum, v. deceive declare, are, avi, atum, v. reveal, publish declivis, e, adj. slopi/ng down decoquo, ere, xi, cturn, v. boil dawn decurro, ere, curri, cursum, v. run down decutio, ere, cussi, cussum, v. shake down dedico, are, avi, atum, v. dedicate dedisco, ere, didici, v. unlearn deditio, onis, f. surrender dedo, ere, didi, ditum, v. give up deduce, ere, xi, ctum, v. (1) con- duct, (2) withdraw, (3) compose defendo, ere, di, sum, v. defend defero, ferre, tuli, latum, v. (1) bring down, (2) report, (3) offer defetigo, are, avi, atum, v. tire out defetiscor, i, fessus, v. to be faint deficio, ere, feci, fectum, v. (I) fail, leave, (2) be eclipsed defigo, ere, xi, xum, v. fasten down deflnio, ire, ivi, itum, v. mark out deflecto, ere, xi, xum, v. bend defluo, ere, xi, xum, v. flow down deformitas, atis, f. ugliness deformo, are, avi, atum, v. dis- figure defungor, i, nctus, v. discharge dego, ere, degi, v. spend deicio, ere, ieci, iectum, v. throw down dein, adv. then deinceps, adv. in turn deinde, adv. then delabor, i, lapsus, v. glide down delecto, are, avi, atum, v. delight delictum, i, n. fault deligo, ere, legi, Iectum, v. choose delitesco, ere, litui, v. lie hid delude, ere, si, sum, v. mock dementia, ae, f. madness demerge, ere, si, sum, v. sink demitto, ere, si, ssum, v. send down, lower demo, ere, mpsi, mptum, v. take away demonstratio, onis, f. demonstra- tion demonstro, are, avi, atum, v. show demordeo, ere, sum, v. bite demulceo, ere, si, sum, v. stroke, soothe demum, adv. at length denarius, ii, m. denarius (about 9d.) denarro, are, avi, atum, v. relate deni, ae, a, num. ten each denique, adv. at length, lastly dens, tis, m. tooth densus, a, um, adj. crowded, thick denude, are, avi, atum, v. lay bare denuntio, are, avi, atum, v. an- nounce depello, are, puli, pulsum, v. drive off VOCABULARY 155 deperditus, a, um, adj. ruined depereo, ire, ii, v. perish deploro, are, avi, atum, v. lament depono, ere, sui, si turn, (1) lay down, (2) lay up depopulor, ari, atus, v. ravage deprecor, ari, atus, v. (1) beseech, (2) pray against derelinquo, ere, liqui, lictum, v. abandon descendo, ere, di, sum, v. go down descisco, ere, ivi, itum, v. revolt describe, ere, psi, ptum, v. (1) describe, (2) assign desero, ere, rui, rtum, v. desert desertum, i, n. desert desiderium, ii, n. regret desilio, ire, silui, sultum, v. leap down desino, ere, sii, situm, v. stop desipiens, tis, adj. foolish desisto, ere, stiti, stitum, v. leave off despero, are, avi, atum, v. despair of despicio, ere, exi, ectum, v. look down on destine, are, avi, atum, v. design destituo, ere, ui, utum, v. abandon destringo, ere, inxi, ictum, v. strip off, unsheathe desum, esse, fui, v. be wanting detergeo, ere, si, sum, v. wipe off deterior, us, adj. worse detero, ere, trivi, tritum, v. rub deterreo, ere, ui, itum, v. frighten detineo, ere, ui, entum, v. keep back detraho, ere, xi, ctum, v. take away detrecto, are, avi, atum, v. refuse detrimentum, i, n. loss, harm detrunco, are, avi, atum, v. mutilate deturbo, are, avi, atum, v. thrust down deus, i, m. a god devenio, ire, veni, v. come down deverto, ere, ti, sum, v. lodge at devexus, a, um, adj. devincio, ere, xi, vinctum, v. bind down devinco, ere, vici, vie turn, v. subdue devius, a, um, adj. out of the way devoro, are, avi, atum, v. devour devoveo, ere, vovi, votum, v. devote dexter, tra, trum, adj. right dicax, acis, adj. witty dico, ere, xi, ctum, v. say dictito, are, avi, atum, v. assert often dicto, are, avi, atum, v. say often dies, ei, m. and f. (pi. m.) day differo, ferre, distuli, dilatum, v. (1) scatter, (2) put off, (3) differ difflcilis, e, adj. difficult difflcultas, atis, f. difficulty diffidentia, ae, f. mistrust diflundo, ere, fudi, fusum, v. pour in different ways digitus, i, m. finger dignitas, atis, f. worth, position dignus, a, um, adj. worthy digredior, i, gressus, v. depart diiudico, are, avi, atum, v. decide dilabor, i, lapsus, v. melt away dilanio, are, avi, atum, v. tear to pieces diligens, tis, adj. diligent diligenter, adv. diligently diligentia, ae, f. diligence diligo, ere, exi, ectum, v. love diluvium, ii, n. flood dimicatio, onis, f. fight dimico, are, avi, atum, v. fight dimidius, a, um, adj. half diminuo (and deminuo), ere, ui, utum, v. lessen dimitto, ere, si, ssum, v. send away, let go directus, a, um, adj. straight dirigo, ere, rexi, rectum, v. direct dirimo, ere, emi, emptum, v. (1) break, destroy, (2) divide diripio, ere, ui, eptuin, v. ravage diruo, ere, ui, utum, v. destroy dirus, a, um, adj. terrible 156 LATIN READER discedo, ere, essi, essum, v. depart discepto, are, avi, atum, v. discuss discerno, ere, crevi, cretum, v. separate discindo, ere, idi, issum, v. separate, divide disciplina, ae, f. training discipulus, i, m. pupil disco, ere, didici, v. learn discordia, ae, discord discrepo, are, avi, atum, v. disagree discrimen, inis, n. (1) difference, (2) danger discumbo, ere, cubui, cubitum, v. lie down discurro, ere, curri, cursum, v. run about discutio, ere, cussi, cussum, v. shatter disicio, ere, ieci, iectum, v. disperse dispertio, ire, ivi, itum, v. distri- bute displiceo, ere, ui, itum, v. displease dispono, ere, sui, situm, v. arrange disrumpo (dir. ), ere, rupi, ruptum, v. break in pieces dissideo, ere, sedi, sessum, v. dis- agree dissimilis, e, adj. unlike dissimulo, are, avi, atum, v. conceal dissolve, ere, i, utum, v. (1) break up, (2) pay dissolutus, a, um, adj. careless dissuadeo, ere, si, sum, v. dissuade distendo, ere, di, turn, v. stretch distineo, ere, tinui, tentum, v. disting-uo, ere, nxi, nctum, v. dis- tinguish disto, are, v. be distant, different distraho, ere, xi, ctum, v. push apart distribuo, ere, ui, utum, v. distri- bute disturbo, are, avi, atum, v. disturb ditio, onis, f. sway diu, adv. for a long time diurnus, a, um, adj. daily diuturnitas, atis, f. length of time diuturnus, a ; um, adj. lasting diversus, a, um, adj. different, apart dives, itis, adj. rich divide, ere, si, sum, v. divide divinitus, adv. luckily divinus, a, um, adj. divine divitiae, arum, f. riches do, dare, dedi, datum, v. give doceo, ere, docui, doctum, v. teach doctrina, ae, f. teaching, learning documentum, i, n. proof dolium, ii, n. cask dolor, oris, m. grief, pain dolosus, a, um, adj. crafty dolus, i, m. craft, artifice domesticus, a, um, adj. of one's household, of ones country domina, ae, f. mistress dominatio, onis, f. dominion dominor, ari, atus, v. rule dominus, i, m. master domo, are, ui, itum, v. subdue domus, us, f. house, home donee, conj. while, until done, are, avi, atum, v. give donum, i, n. gift dormio, ire, ivi, itum, v. sleep drachma, ae, f. drachma (about 9d.) dubito, are, avi, atum, v. doubt, hesitate dubius, a, um, adj. doubtful ducenties, num. two hundred times duco, ere, xi, ctum,v.(l) lead, spend, (2) think, (3) prolong, (4) marry dulcedo, inis, f. sweetness dulcis, e, adj. sweet dum, conj. while, until dummodo, conj. so long as, pro- vided that duo, ae, o, num. two duodecim, num. twelve duplex, icis, adj. double duplico, are, avi, atum, v. double dux, ducis, m. leader e, ex, prep, out of, according to ebibo, ere, bi, bitum, v. drain ebrius, a, um, adj. drunk ecce, interj. behold! VOCABULARY 157 ecquis, ecquid, pron. anyone ? edepol, interj. by Pollux ! edictum, i, n. edict edico, ere, xi, ctum, v. decree edo, ere, edidi, editum, v. give forth, publish edo, ere, edi, esum, v. eat edoceo, ere, cui, ctum, v. instruct educo, are, avi, atum, v. (1) edu- cate, (2) produce educo, ere, xi, ctum, v. lead out efifero, efferre, extuli, elatum, v. lead forth, raise efficio, ere, feci, fectum, v. bring about effigies, ei, f. shape, image efflo, are, avi, atum, v. blow out effluo, ere, xi, xum, v. flow forth effbdio, ere, fodi, fossum, v. dig up effrenatus, a, um, adj. unbridled effugio, ere, fugi, v. flee forth, escape effulgeo, ere, si, v. shine forth effundo, ere, fudi, fusum, v. pour forth effuse, adv. lavishly egero, ere, gessi, gestum, v. carry out ego, pron. I egredior, i, essus, v. go out egregius, a, um, adj. excellent egressus, us, m. going out eicio, ere, ieci, iectum, v. throw out elabor, i, lapsus, v. glide out elaboro, are, avi, atum, v. work out elegans, tis, adj. tasteful elephas, antis and anti, m. ele- phant eligo, ere, egi, ectum, v. choose out eloco, are, avi, atum, v. let out eloquens, tis, adj. eloquent eloquentia, ae, f. eloquence eludo, ere, si, sum, v. (1) delude, elude, (2) mock emendo, are/ avi, atum, v. im- prove emitto, ere, si, ssum, v. send out emo, ere, emi, einptum, v. buy emollio, ire, ivi, itum, v. soften en, interj. behold! enarro, are, avi, atum, v. explain enato, are, avi, atum, v. swim out enirn, conj. for ensis, is, m. siuord enuntio, are, avi, atum, v. declare eo, adv. thither \ so far eo, ire, ivi (ii), itum, v. go eodem, adv. to the same place ephorus, i, m. Spartan magistrate epistola, ae, f. letter epulae, arum, f. feast epulor, ari, atus, v. feast eques, itis, m. horseman, knight equidem, adv. truly equitatus, us, m. cavalry equito, are, avi, aturn, v. ride equus, i, m. horse erga, prep, towards ergo, adv. therefore erigo, ere, exi, ectum, v. set up eripio, ere, ui, eptum, v. snatch away erro, are, avi, atum, v. wander error, oris, m. wandering, mistake erumpo, ere, rupi, ruptum, v. break forth eruo, ere, ui, utum, v. pluck out eruptio, onis, f. sally esca, ae, f.food essedarius, i, m. fighter in chariot essedum, i, n. war chariot of Gauls and Britons esurio, ire, itum, v. be hungry et, conj. (1) and, (2) both, (3) even etiam, conj. also etsi, conj. although evado, ere, si, sum, v. (1) go out, (2) happen evanesco, ere, ui, v. disappear evello, ere, velli, vulsum, v. tear out evenio, ire, veni, ventum, v. come off, happen eventus, us, m. result everto, ere, ti, sum, v. overturn, ruin evinco, ere, vici, victurn, v. van- quish 158 LATIN READER evito, are, avi, atum, v. avoid evolo, are, avi, atum, v. fly away evomo, ere, ui, itum, pour forth exaequo, are, avi, atum, v. make equal exanimo, are, avi, atum, v. "kill exaspero, are, avi, atum, v. irri- tate exaudio, ire, ivi, iturn, v. listen excedo, ere, cessi, cessum, v. go out excellens, tis, adj. excellent excello, ere, cellui, celsuin, v. sur- pass excidium, ii, n. ruin excipio, ere, epi, eptum, v. (1) receive, (2) except, (3) succeed excito, are, avi, atum, v. rouse exclamo, are, avi, atum, v. shout out exclude, ere, si, sum, v. shut out excogito, are, avi, atum, v. devise excrucio, are, avi, atum, v. torture excubitor, oris, m. sentinel excuse, are, avi, atum, v. excuse excutio, ere, cussi, cussum, v. shake out, off exedo, ere, edi, esum, v. eat up exemplum, i, n. example exeo, ire, ivi, itum, v. go out exerceo, ere, ui, itum, v. exercise exercitatio, onis, f. exercise exercitatus, a, um, adj. practised exercitus, us, m. army exhaurio, ire, si, stum, v. drain exhibeo, ere, ui, itum, v. present, show exigo, ere, egi, actum, v. (1) take out, (2) exact, (3) finish exiguitas, atis, f. smallness exiguus, a, um, adj. small, scanty exilis, e, adj. thin, weak eximius, a, um, adj. fine eximo, ere, emi, emptum, v. take away existimatio, onis, f. (1) opinion, (2) reputation existimo, are, avi, atum, v. think exitium, ii, n. destruction exitus, us, m. (1) end, (2) outlet, (3) death exordior, iri, orsus, v. 'begin exorior, iri, ortus, v. arise expavesco, ere, pavi, v. fear greatly expedio, ire, ivi, itum, v. (1) set free, (2) arrange; (3) expedit, it is use- ful expeditio, onis, f. campaign expello, ere, puli, pulsum, v. drive out expergiscor, i, perrectus, v. awake experior, iri, pertus, v. try expeto, ere, ivi, itum, v. seek after expio, are, avi, atum, v. atone for expleo, ere, evi, etum, v. fill full explico, are, ui, itum, v. (1) un- fold, (2) arrange explode, ere, si, sum, v. hiss off explorator, oris, m. scout explore, are, avi, atum, v. examine expolio, ire, ivi, itum, v. polish expono, ere, sui, situm, v. expose, declare exporto, are, ari, atum, v. carry out exprimo, ere, essi, essum, v. press out, express expugnatio, onis, f. taking "by storm expugno, are, avi, atum, v. take by storm exquiro, ere, sivi, situm, v. seek for exquisitus, a, um, adj. far-fetched exscindo, ere, scidi, scissum, v. destroy, cut down exsequiae, arum, f. funeral rites exsequor, i, secutus, v. follow, carry out exsilium, ii, n. exile exsisto, ere, stiti, stitum, v. arise exspecto, are, avi, atum, v. wait for, expect exspiro, are, avi, atum, v. breathe out exspolio, are, avi, atum, v. rob exstinguo, ere, nxi, nctum, v. put out t kill VOCABULARY 159 exsto, are, v. stand forth, exist exstruo, ere, xi, ctum, v. build up exsulo, are, avi, atura, v. be an exile exsulto, are, avi, atum, v. jump, be glad exsurgo, ere, surrexi, stirrectum, v. rise extemplo, adv. immediately extendo, ere, di, turn, and sum, v. extend exterior, us, adj. outer externus, a, urn, adj. outside extollo, ere, v. lift up extra, adv. and prep, outside extraho, ere, xi, ctum, v. draw out extremus, a, um, adj. last, edge extrorsum, adv. outside extrudo, ere, si, sum, v. push off exuro, ere, ussi, ustum, v. burn up faba, ae, f. bean faber, ri, m. smith fabula, ae, f. story, play facetiae, arum, f. jokes facetus, a, um, adj. witty facies, ei, f. form, face facilis, e, adj. easy facinus, oris, n. deed, crime facio, ere, feci, factum, v. do, make facundia, ae, f. eloquence faginus, a, um, adj. of beech fallo, ere, fefelli, falsum, v. deceive, elude falsus, a, um, &<. false falx, cis, f. sickle, hooked pike fama, ae, f. report, renown fames, is, f. hunger familia, ae, f. household familiaris, e, adj. of the household, friendly famula, ae, f. female slave, friend famularis, e, adj. of a slave famulus, i, m. slave fanum, i, n. temple far, rris, n. spelt farina, ae, f. meal fascis, is, m. bundle, lictor's bundle of rods fastidio, ire, ivi, itum, v. despise fastidium, ii, n. contempt fastigium, ii, n. height fatalis, e, adj. fatal fateor, eri, fassus, v. acknowledge fatigo, are, avi, atum, v. tire fatiscor, i, fessus, v. be weary fatum, i, n. fate, death faustus, a, um, adj. favourable fax, cis, f. torch felicitas, atis, f. happiness felix, icis, adj. happy femineus, a, um, adj. of a ivoman fere, adv. nearly feretrum, i, n. bier feriae, arum, f. holidays ferinus, a, um, adj. of a wild beast ferio, ire, v. strike ferme, adv. almost fero, ferre, tuli, latum, v. (1) bear, bring, (2) say ferocia, ae, f . fierceness ferocitas, atis, f. fierceness ferox, ocis, adj. fierce ferreus, a, um, adj. of iron ferrum, i, n. iron fertilitas, atis, f. fertility ferus, a, um, adj. wild ferveo, ere, bui, v. be hot fervidus, a, um, adj. hot fervor, oris, m. heat fessus, a, um, adj. weary festino, are, avi, atum, v. hasten festivus, a, um, adj. gay festus, a, um, adj. festal fetus, us, m. progeny, produce flctilis, e, adj. earthen fldelis, e, adj. faithful fides, ei, f. faith, credit fides, is, f. string, lute fidicen, inis, m. lute-player fiducia, ae, f. confidence figo, ere, xi, xum, v.fix figura, ae, f. shape filia, ae, f. daughter fllius, ii, m. son flmus, i, m. dung fingo, ere, nxi, ctum, v. fashion, make flnio, ire, ivi, itum, v. finish 160 LATIN READER finis, is, m. (and f.) boundary, end fio, fieri, factus, v. be made firmo, are, avi, atum, v. strengthen flagltium, ii, n. crime flamma, ae, f. flame flatus, us, m. blast flavus, a, um, adj. yellow flecto, ere, xi, xum, v. bend fleo, ere, evi, etum, v. weep flexus, us, m. bending floreo, ere, ui, v. to blossom flos, ris, m. flower fluctuo, are, avi, atum, v. toss fluctus, us, m. wave flumen, inis, n. river fluvius, ii, m. river focus, i, m. hearth fodio, ere, di, ssum, v. dig foede, adv. foully foedus, eris, n. treaty foedus, a, um, adj./owZ folium, ii, n. leaf fons, tis, m. spring foras, adv. out of doors foris, is, f. door foris, adv. out of doors forma, ae, f. shape, beauty formido, inis, f. terror formo, are, avi, atum, v. fashion fbrmosus, a, um, adj. beautiful fors, tis, f. chance forte, adv. by chance for tis, e, adj. brave fortitudo, inis, f. bravery fortuna, ae, i. fortune forum, i, n. public place, market fossa, ae, f. ditch fragor, oris, m. crash frango, ere, fregi, fractum, v. break, defeat frater, ris, m. brother fremitus, us, m. roaring frenum, i, n. bridle frequenter, adv. frequently frequento, are, avi, atum, v. fre- quent, crowd frigidus, a, um, adj. cold frlgus, oris, n. cold frondiferus, a, um, adj. leafy frons, dis, f. foliage frons, tis, f. forehead fructus, us, m. fruit frugis, gen. f. fruit, food frumentarius, a, um, adj. of pro- visions frumentum, i, n. corn fruor, i, fructus, fruitus, v. enjoy frustra, adv. in vain frustum, i, n. piece fuga, ae, f. flight fugio, ere, fugi, v. fly fugo, are, avi, atum, v. put to flight fulcio, ire, si, turn, v. prop fulgeo, ere, si, v. shine fullo, onis, m. fuller fulvus, a, um, adj. yellow fumus, i, m. smoke funda, ae, f. sling funditus, adv. utterly fundo, ere, fudi, fusum, v. (1 ) pour, (2) rout fundus, i, TO., farm fungor, i, functus, v. perform funis, is, m. cable fur, ris, m. thief furo, ere, ui, v. rage furtivus, a, um, adj. secret furtum, i, n. theft, trick galea, ae, f. helmet gallina, ae, f. hen gallinarius, a, urn, adj. of poultry gallus, i, m. cock gaudeo, ere, gavisus, v. rejoice gaudium, ii, n. joy gelidus, a, um, adj. cool gena, ae, f. cheek gens, ntis, f. clan, tribe gentilis, e, adj. of the clan, tribe genus, eris, n. race geometres, ae, m. mathematician germanus, a,um, adj. brother, sister gero, ere, ssi, stum, v. (1) bear, (2) carry on, have, wage gigno, ere, genui, genitum, v. pro- duce gladiatorius, a, um, adj. gladia- torial gladius, ii, m. sword globus, i, m. (1) ball, (2) band gloria, ae, f. glory glorior, ari, atus, v. boast gloriosus, a, um, adj. boastful glutino, are, avi, atura, v. stick gradus, us, m. step; with addo, hasten grandaevus, a, um, adj. old grandis, e, adj. large, great grates, f. thanks gratia, ae, f. favour, kindness, gra- titude ; gratia, for the sake of gratiflcor, ari, atus, v. oblige gratis, adv. freely gratuitus, a, um, adj. gratuitous gratulor, ari, atus, v. congratulate gratus, a, um, adj. welcome, grateful gravis, e adj. heavy, troublesome, weighty gravo, are, avi, atum, v. weigh down gremium, ii, n. lap grex, gis, m. flock gubernator, oris, m. pilot gurges, itis, m. whirlpool gutta, ae, f. drop gymnasiarchus, i, m. master of gymnasium gymnasium, ii, n. gymnasium habeo, ere, ui, itum, v. have, hold habito, are, avi, atum, v. live habitus, us, m. appearance, dress, habit haedus, i, m. kid haereo, ere, si, sum, v. stick, be perplexed haesito, are, avi, atum, v. hesitate halitus, us, m. breath hamus, i, m. hook hara, ae, f. stye hasta, ae, f. (1) spear, (2) spear, as sign of auction baud, adv. not haudquaquam, adv. not at all haurio, ire, si, stum, v. (1) drain, (2) droivn hei, interj. woe f herba, ae, f. grass, plant herbidus, a, um, adj. grassy 161 hereditas, atis, f. inheritance heri, adv. yesterday hesternus, a, um, adj. of yesterday heus, interj. holloa! hiberna, orum, n. winter-quarters hibernus, a, um, adj. of winter hie, haec, hoc, pron. this; hie, adv. here hicce, haecce, hocce, pron. this one here hiems, emis, f. winter, storm hinc, adv. hence hilaris, e, adj. cheerful histrio, onis, m. actor hodie, adv. to-day homo, inis, m. man honesto, are, avi, atum, v. honour honestus, a, um, adj. honourable honor, oris, m. position, office, honour honoriflce, adv. in a complimentary way hora, ae, f. hour, season hordeum, i, n. barley horreo, ere, v. (1) bristle, (2) tremble, fear horribilis, e, adj. terrible hortator, oris, m. one who encourages hortor, ari, atus, v. urge hortulus, i, m. a little garden hortus, i, m. a garden hospes, itis, m. host, guest, stranger hospitium, ii, n. hospitality, inn hostilis, e, adj. hostile hostis, is, m. enemy hue, adv. hither humanitas, atis, f. kindness humanus, a, um, adj. human, kind humerus, i, m. shoulder humilis, e, adj. humble, low humor, oris, m. moisture humus, i, f. ground hydrus, i, m. water serpent iaceo, ere, ui, itum, v. lie iacio, ere, ieci, iactum, v. throw iacto, are, avi, atum, v. (1) throw, (2) boast iactura, ae, f. loss M 162 LATIN READER iaculator, oris, m. javelin man iaculor, an, atus, v. throw javelin iaculum, i, n. javelin iam, adv. now, already iamdudum, adv. now for a longtime ianitor, oris, m. porter ianua, ae, f. door ibi, adv. there ictus, us, m. blow ictus (perf. part. pass, ico), struck idcirco, adv. on that account idem, eadem, idem, pron. same identidem, adv. repeatedly ideo, adv. therefore idolon, i, n. spectre idoneus, a, urn, adj. fitting igitur, adv. therefore ignarus a, um, adj. ignorant ignavia, ae, f. sloth ignavus, a, um, adj. slothful ignis, is, m. fire ignobilis, e, adj. obscure, ignoble ignore, are, avi, atum, v. be igno- rant of ignosco, ere, vi, turn, v. pardon ignotus, a, um, adj. unknown ille, a, ud, pron. that illecebra, ae, f. enticement illic, adv. there illico, adv. on that spot, directly illido, ere, si, sum, v. dash against illuc, adv. thither illucesco, ere, luxi, v. begin to dawn illudo, ere, si, sum, v. mock illumine, are, avi, atum, v. light up illustris, e, adj. bright, famous imago, inis, f. picture, image imbecillus, a, um, adj. weak imber, bris, m. shower imbuo, ere, ui, utum, v. steep, stain imitator, oris, m. imitator imitatrix, icis, f. imitating imitor, ari, atus, v. imitate immanis, e, adj. huge, savage immemor, oris, adj. unmindful immergo, ere, si, sum, v. plunge into immeritus, a, um, adj. undeserving, undeserved immineo, ere, v, overhang immitis, e, adj. cruel immitto, ere, si, ssum, v. send in immo, adv. truly, nay truly, nay more immolo, are, avi, atum, v. sacrifice immortalis, e, adj. immortal immundus, a, um, adj. dirty immunis, e, adj. free from impar, aris, adj. unlike impatienter, adv. impatiently impavidus, a, um, adj. fearless impedimentum, i, n. (1) obstacle; (2) pi. baggage impedio, ire, ivi, itum, v. entangle, impello, ere, puli, pulsum, v. drive on impendeo, ere, v. overhang impendium, ii, n. expense impendo, ere, di, sum, v. expend impensa, ae, f. outlay imperator, oris, m. commander, emperor imperfectus, a, um, adj. i imperitia, ae, f. inexperience imperitus, a, um, adj. inexperienced imperium, ii, n. absolute power impero, are, avi, atum, v. order, command impetro, are, avi, atum, v. procure impetus, us, m. onset, attack impigre, adv. actively impingo, ere, pegi, pactum, v. strike against impius, a, um, adj. irreverent implacabilis, e, adj. implacable impleo, ere, evi, etum, v. fill implico, are, ui, itum, v. infold, involve imploro, are, avi, atum, v. implore impono, ere, sui, situm, v. place on importunus, a, um, adj. trouble- some, cruel impotens, tis, adj. without power, without control imprimo, ere, pressi, pressum, v. press in improbus, a, um, adj. unscrupulous imprudens, tis, adj. imprudent VOCABULARY 163 imprudentia, ae, f. imprudence impudens, tis, adj. impudent impudentia, ae, f. impudence impune, adv. unpunished imputo, are, avi, atum, v. (1} reckon, (2) impute imus, a, urn, adj. lowest in, prep. (1) with ace. into, (2) with abl. in inanis, e, adj. empty, worthless incautus, a, um, adj. incautious incedo, ere, cessi, cessum, v. go, march incendium, ii, n. fire incendo, ere, di, sum, v. set fire to incertus, a, um, adj. uncertain incesso, ere, ivi (or i), v. attack, reproach incido, ere, cidi, casum, v. fall into, happen incido, ere, cidi, cisum, v. cut into incipio, ere, epi, eptum, v. begin incite, are, avi, atum, v. rouse incline, are, avi, atum, v. incline, give away inclitus, a, um, adj. famous include, ere, si, sum, v. shut in incognitas, a, um, adj. unknown incola, ae, c. inhabitant incolo, ere, ui, v. inhabit incolumis, e, adj. safe incommodum, i, n. misfortune incommodus, a, um, adj. trouble- some inconsultus, a, um, adj. not con- sulted, inconsiderate incorruptus, a, um, adj. upright incultus, a, um, adj. uncultivated incumbo, ere } cubui, cubitum, v. lean on, pay attention to incurro, ere, i, sum,v. run into, attack incuso, are, avi, atum, v. accuse indago, are, avi, atum, v. track inde, adv. thence indecenter, adv. unbecomingly indicium, ii, n. evidence, proof indico, are, avi, atum, v. show indigeo, ere, ui, v. need indignatio, onis, f. indignation indignor, ari, atus, v. be indignant indignus, a, um, adj. unworthy indiligenter, adv. carelessly indo, ere, didi, ditum, v. put in indubitate, adv. undoubtedly induco, ere, xi, ctum, v. bring in, bring to, cover indulgeo, ere, si, turn, v. indulge in induo, ere, ui, utum, v. put on industria, ae, f. industry ; ex in- dustria, on purpose inedia, ae, f. fasting ineo, ire, ivi (ii), itum, v. go into, enter upon ineptus, a, um, adj. foolish inermis, e, adj. unarmed inerro, are, avi, atum, v. wander in iners, tis, adj. inactive inexpiabilis, e, adj. not to be atoned for inexplicabilis, e, adj. intricate infamis, e, adj. disreputable infans, tis, adj. infant infectus, a, um, adj. undone infelix, icis, adj. unhappy infercio, ire, si, sum and turn, v. stuff in infero, ferre, tuli, illatum, v. bring, throw in, cause 9 infestus, a, um, adj. hostile inflmus, a, um, adj. lowest inflnitus, a, um, adj. unbounded infirmitas, atis, f. weakness infirmus, a, um, adj. weak infltior, ari, atus, v. deny inflecto, ere, xi, xum, v. bend infligo, ere, xi, ctum, v. dash against, inflcit inflo, are, avi, atum, v. blow into, infrequens, tis, adj. rare infundo, ere, fudi, fu.sum,v.pourin ingenium, ii, n. character, talent ingens, tis, adj. vast ingero, ere, ssi, stum, v. throw into ingluvies, ei, f. gluttony ingratus, a, um, adj. ungrateful ingredior, i, essus, v. walk into ingruo, ere, ui, v, attack, come on 164 LATIN READER inhabito, are, avi, atum, v. dwell in inhaereo, ere, si, sum, v. stick in inhibeo, ere, ui, ituin, v. restrain inhio, are, avi, atum, v. gape for inhumanus, a, um, adj. inhuman inicio, ere, ieci, iectum, v. throw in, inspire inimicus, a, um, adj. enemy iniquus, a, um, adj. unequal, un- fair, cruel initium, ii, n. beginning iniucundus, a, um, adj. unpleasant iniuria, ae, f. wrong-doing iniuste, adv. unjustly iniustus, a, um. adj. unjust innocens, tis, adj. innocent innuo, ere, ui, utum, v. give nod to inopia, ae, f. want inopinatus, a, um, adj. unexpected inops, opis, adj. needy inquam, v. I say insanabilis, e, adj. incurable insatiabilis, e, adj. insatiable inscitia, ae, f. ignorance inscius, a, um, adj. ignorant inscribe, ere, psi, ptum, v. inscribe insequor, i, secutus, v. pursue, follow insero, ere, ui, ertum, v. put into insero, ere, sevi, siturn, v. plant insideo, ere, sedi, sessum, v. sit on insidiae, arum, f. ambush, plot insidiator, oris, m. plotter insidior, ari, atus, v. be in am- bush insignis, e, adj. distinguished ; in- signe, subst. n. decoration insilio, ire, ui, ultum, v. leap into insipiens, tis, adj. foolish insolabiliter, adv. inconsolably insolens, tis, adj. unaccustomed to, arrogant insolentia, ae, f. arrogance insolitus, a, um, adj. unaccustomed insomnia, ae, f. want of sleep insono, are, avi, atum, v. sound in instar, n. (after the] fashion insterno, ere, stravi, stratum, v. spread on instituo, ere, ui, utum, v. make, settle, determine institutum, i, n. arrangement insto, are, stiti, v. stand on, jwess on instrumentum, i, n. instrument instruo, ere, xi, ctum, v. build, draw up, arrange insuefactus, a, um, adj. trained insuesco, ere, evi, etum, v. accustom one's self insula, ae, f. island insulsus, a, um, adj. foolish insum, esse, fni, v. be in insumo, ere, psi, ptum, v. apply to insuper, adv. and prep, above intactus, a, um, adj. untouched integer, gra, grum, adj. entire, spot- less, fresh, undecided integritas, atis, f. uprightness intellego, ere, exi, ectum, v. under- stand intemperies, ei, f. storm, fury intempestus, a, um, adj. (nox), dead of night intendo, ere, di, turn and sum, v. (1) stretch, (2) direct, (3) purpose intento, are, avi, atum, v. (1) stretch, (2) threaten inter, prep, between, among intercede, ere, cessi, cessum, v. come between intercipio, ere, cepi, ceptum, v. intercept interdiu, adv. by day interdum, adv. sometimes interea, adv. meanwhile interfector, oris, m. slayer interflcio, ere, feci, fectum, v. kill intericio, ere, ieci, iectum, v. throiv between interim, adv. meanwhile interimo, ere, enii, emptum, v. kill interior, us, adj. inner interitus, us, m. death intermitto, ere, si, ssum, v. leave off, ~bre,ak off, neglect interpello, are, avi, atum, v. disturb interpono, ere, sui, situm, v. place between VOCABULARY 165 infcerpres, etis, m. interpreter interpreter, ari, atus, v. interpret, explain interrogo, are, avi, atum, v. ask interrumpo, ere, rupi, mptum, v. break through, divide intersum, esse, fui, v. (1) be between, be different; (2) interest, it matters intervenio, ire, veni, ventum, v. come between intexo, ere, xui, xtum, v. interweave intimus, a, um, adj. innermost intolerabilis, e, adj. unbearable intono, are, ui, v. thunder intra, adv. and prep, within intro, are, avi, atum, v. enter intro, adv. within, inside introduce, ere, xi, ctum, v. bring in introeo, ire, ii, itum, v. enter introitus, us, m. entry intueor, eri, itus, v. regard intus, adv. within inuro, ere, ussi, ustum, v. burn inusitatus, a, um, adj. unusual inutilis, e, adj. useless invado, ere, si, sum, v. fall on, invade inveho, ere, xi, ctum, v. carry in, (pass.) attack invenio, ire, veni, ventum, v. find investigo, are, avi, atum, v. track out invicem, adv. in turn invideo, ere, vidi, visum, v. envy, grudge invidia, ae, f. (1) envy, (2) unpopu- larity invidus, a, um, adj. envious inviso, ere, si, sum, v. visit invito, are, avi, atum, v. invite invitus, a, um, adj. unwilling invoco, are, avi, atum, v. call on iocabundus, a, um, adj. witty iocosus, a, um, adj. merry iocus, i, m. joke ipse, a, um, pron. self ira, ae, f. anger iracundus, a, um, adj. passionate irascor, i, atus, v. be angry irrepo, ere, psi, v. crawl in irrideo, ere, si, sum, v. laugh at irriguus, a, um, adj. wetting irritus, a, um, adj. useless irrumpo, ere, rupi, ruptum, v. burst in irruo, ere, ui, v. rush on is, ea, id, pron. he, she, it, this, that iste a, ud, pron. that near you istic, adv. there istic, aec, oc, pron. this ita, adv. so itaque, conj. and so item, adv. likewise, also iter, itineris, n. journey, march itero, are, avi, atum, v. repeat iterum, adv. again iuba, ae, f. crest, mane iubeo, ere, iussi, iussum, v. order iucundus, a, um, adj. pleasant iudex, icis, m. judge indicium, ii, n. judgment, court iudico, are, avi, atum, v. judge iugerum, i, n. f of an acre iugulo, are, avi, atum,v. slay iugum, i, n. (1) yoke, (2) ridge iumentum, i, n. beast of burden iungo, ere, xi, ctum, v. join iurisconsultus, i, m. lawyer iuro, are, avi, atum, v. swear ius, iuris, n. (human] right, law iusiurandum, iurisiurandi, n. oath iussus, us, m. command iuste, adv. justly, properly iustus, a, um, adj. just, fair, full iuvenilis, e, adj. youthful iuvenis, is, adj. young iuxta, adv. and prep, close to, equally labo, are, avi, atum, v. totter labor, i, lapsus, v. glide, fall labor, oils, m. toil, labour laboro, are, avi, atum, v. toil, suffer lac, lactis, n. milk lacero, are, avi, atum, v. tear lacertus, i, m. arm lacesso, ere, ivi, itum, v. provoke lacrima, ae, f. tear 166 LATIN READER lacrimo, are, avi, atuni, v. weep lacteus, a, urn, adj. milky lacus, us, m. (1) lake, (2) vat laetitia, ae, f. joy laetor, ari, atus, v. rejoice laetus, a, urn, adj. glad laevus, a, um, adj. left lana, ae, f. wool lancea, ae, f. lance langueo, ere, v. be weary languidus, a, um, adj. weak, weary lanio, are, avi, atum, v. mangle lapidatio, onis, f. throwing of stones lapideus, a, um, adj. of stone lapillus, i, m. small stone lapis, idis, m. stone laqueus, i, m. halter, trap largior, iri, itus, v. bestow largitio, onis, f. distribution largus, a, um, adj. ample lascivus, a, um, adj. wanton lasso, are, avi, atum, v. tire latebra, ae, f. hiding-place lateo, ere, ui, v. lie hid, escape notice latibulum, i, n. den latratus, us, m. barking latro, are, avi, atum, v. bark latro, onis, m. robber latus, eris, n. side latus, a, um, adj. broad laudo, are, avi, atum, v. praise laus, dis, f. praise, glory lautus, a, um, adj. splendid, rich lavo, are, avi, lautum, lotum, v. wash leaena, ae, f. lioness lectus, i, m. bed, couch legatio, onis, f. embassy legatus, i, m. (1) ambassador, (2) lieutenant legio, onis, f. legion (from 4000 to 6000 men) legitimus, a, um, adj. lawful lego, ere, gi, ctum, v. (1) lay, (2) pick, read lenis, e, adj. smooth, soft leniter, adv. softly lentus, a, um, adj. slow leo, onis, m. lion lepidus, a, um, adj. witty levis, e, adj. light levo, are, avi, atum, v. lighten lex, legis, f. law libenter, adv. willingly liber, ri, m. book liber, era, erum, adj. free Liber, eri, m. god of wine liberi, orum, m. children liberalitas, atis, f. kindness, gener- osity liberaliter, adv. like a gentleman libero, are, avi, atum, v. free libertas, atis, f. freedom libertus, i, m. freedman (with reference to his master) libet, ere, uit, v. it pleases libo, are, avi, atum, v. offer licentia, ae, f. freedom licet, ere, uit, v. it is allowed lignator, oris, m. woodcutter ligneus, a, um, adj. of wood lignum, i, n. wood ]imen, inis, n. threshold, door lineamentum, i, n. line, feature lingua, ae, f. tongue linia (linea), ae, f. line linquo, ere, liqui, v. leave lippitudo, inis, f. inflammation of the eyes liquefacio, ere, feci, factum, v. make liquid liquesco, ere, licui, v. melt liquidus, a, um, adj. liquid lis, litis, f. strife, lawsuit littera, ae, f. (1) letter, (2) pi. letter, epistle, literature litus, oris, n. shore livor, oris, m. envy loco, are, avi, atum, v. place loculus, i, m. small chest locuples, etis, adj. rich locus, i, m. place longinquus, a, um, adj. distant, long longus, a, um, adj. long loquor, i, locutus, v. speak lorica, ae, f. breastplate, breastwork VOCABULARY 167 lorum, i, n. thong, whip luceo, ere, xi, v. shine lucerna, ae, f. lamp lucrum, i, n. gain luctor, ari, atus, v. struggle lucus, i, m. grove ludibrium, ii, n. mockery, derision ludicrum, i, n. show ludo, ere, si, sum, v. play ludus, i, m.play, school lugeo, ere, xi, ctura, v. grieve lugubris, e, adj. sad lumen, inis, n. light > lupus, i, m. wolf luridus, a, urn, adj. ghastly lustrum, i, n. (1) 5 years, (2) haunt luteus, a, um, adj. muddy, of clay luteus, a, um, adj. yellow lutum, i, n. mud lux, lucis, f. light luxuria, ae, f. luxury lyra, ae, f. lute, lyre machina, ae, f. machine, easel machinatio, onis, f. contrivance machinor, ari, atus, v. contrive xnacies, ei, f. thinness macto, are, avi, atum, v. offer in sacrifice macula, ae, f. stain, fault madefacio, ere, feci, factum, v. moisten maeror, oris, m. sadness maestus, a, um, adj. sad magis, adv. more magister, ri, m. master magistratus, us, m. office, magis- trate magnificus, a, um, adj. splendid magnitude, inis, f. greatness magnopere, adv. much magnus, a, um, adj. great maior (comp. of magnus), maius, adj. greater male, adv. ill maledictum, i, n. curse maleflcus, a, um, adj. wicked malignitas, atis, f. spite malignus, a, um, adj. spiteful malitia, ae, f. vice, malice malo, malle, malui, v. prefer malum, i, n. evil, misfortune malum, i, n. apple malus, a, um, adj. bad malus, i, m. mast mando, are, avi, atum, v. order, entrust mando, ere, di, sum, v. eat mane, n. morning maneo, ere, si, sum, v. remain, manes, ium, pi. souls of the dead manifestus, a, um, adj. clear mano, are, avi, atum, v. flow mansuetus, a, um, adj. tame manus, us, f. (1) hand, (2) band mare, is, n. sea margarita, ae, f. pearl marinus, a, um, adj. of the sea mar it us, i, m. husband marmor, oris, n. (1) marble, (%)sea Mars, tis, m. Mars, god of war martius, a, um, adj. warlike mater, tris, f. mother materfamilias, tris, f. mother materies, ei, f. matter mathematicus, i, m. mathema- tician matrimonium, ii, n. marriage matrona, ae, f. matron mature, adv. early mature, are, avi, atum, v. hasten maturus, a, um, adj. ripe, early matutinus, a, um, adj. in the morning maximus, a, um, sup. of magnus medicamentum, i, n. remedy, drug medicina, ae, f. healing medicus, a, um, adj. healing, doctor mediocris, e, adj. moderate, ordi- nary meditor, ari, atus, v. meditate medius, a, um, adj. middle mel, mellis, n. honey melior, comp. of bonus membrum, i, n. limb memor, oris, adj. remembering memoria, ae, f. memory 168 LATIN READER memoro, are, avi, atuin, v. recall, relate mendacium, ii, n. lie mendax, acis, adj. lying mens, tis, f. mind mensa, ae, f. table mentio, onis, f. mention mentior, iri, itiis, v. lie . mercator, oris, m. merchant merces, edis, f. wages, reward mercor, ari, atus, v. buy mereo, ere, ui, itura, v. and mereor v. earn, deserve (praise or blame) mergo, ere, si, sum, v. dip, drown meridianus, a, urn, adj. at midday merito, adv. deservedly merus, a, um, adj. pure merx, cis, f. merchandise meta, ae, f. goal metuo, ere, ui, v.fear metus, us, m. fear meus, a, um, adj. mine mico, are, avi, atum, v. (1) throb, (2) gleam migro, are, avi, atum, v. migrate miles, itis, m. soldier miliarius, a, um, adj. (1) of a thou- sand, (2) subst. n. milestone militaris, e, adj. of a soldier militia, ae, f. service milito, are, avi, atum, v. serve as a soldier mille, milia, num. thousand minax, acis, adj. threatening minime, adv. very little minimus (sup. of parvus), least ministerium, ii, n. service ministro, are, avi, atum, v. (1) wait upon, (2) offer minor, ari, atus, v. threaten minor (corap. of parvus), adj. less minuo, ere, ui, utum, v. lessen minutus, a, um, adj. small mirabilis, e, adj. wonderful miraculum, i, n. wonder mire, adv. wonderfully mirincus, a, um, adj. extraordinary mirmillo, onis, m. gladiator with fish crest miror, ari, atus, v. wonder, admire mirus, a, um, adj. wonderful misceo, ere, scui, xtum or stum, v. 'mix miser, a, um, adj. wretched miseret, ere, uit, v. it excites pity misericordia, ae, f. pity misericors, dis, adj. pitiful miseror, ari, atus, v. pity mitesco, ere, v. grow mild mitis, e, adj. mild, ripe, kind mitto, ere, si, ssum, v. send moderatus, a, um, adj. restrained modestia, ae, f. modesty modicus, a, um, adj. moderate modo, adv. only, just now modus, i, m. limit, manner, mea- sure moenia, ium, n. town walls molestia, ae, f. annoyance molestus, a, um, adj. annoying molior, iri, itus, v. (1) struggle, (2) throw, (3) work at mollio, ire, ivi, itum, v. soften mollis, e, adj. soft molo, ere, ui, itum, v. grind momentum, i, n. (1) motion, (2) importance, (3) moment moneo, ere, ui, itum, v. advise mons, tis, m. mountain monstro, are, avi, atum, v. show monstrum, i, u. prodigy, monster monumentum, i, n. monument mora, ae, f. delay morbus, i, m. disease mordax, acis, adj. stinging morior, mori, mortuus, v. die moror, ari, atus, v. delay morosus, a, um, adj. ill-tempered mors, tis, f. death morsus, us, m. bite mortalis, e, adj. mortal mortifer, a, um, adj. deadly mos, moris, m. (1) custom, (2) pi. character, manners; with gero, comply with motus, us, m. motion moveo, ere, movi, motum, v. move mox, adv. soon VOCABULARY 169 mucidus, a, um, adj. mouldy mulceo, ere, si, sum, v. soothe mulcta, ae, f. fine mulcto, are, avi, atum, v. fine muliebris, e, adj. of a woman mulier, eris, f. woman multitude, inis, f. multitude multus, a, um, adj. much, many mulus, i, m, mule mundus, i, m. world, ornament munia, orum, n. duties munificus, a, um, adj. liberal xnunio, ire, ivi, itum, v. fortify munitio, onis, f. fortification munus, eris, n. (1) duty, (2) show, (3) present murus, i, m. wall mus, muris, c. mouse musa, ae, f. muse musica, ae, f. music mustum, i, n. new wine muto, are, avi, atum, v. change mutus, a, um, adj. dumb myrtus, i, f. myrtle nam, namque, conj. for nanciscor, i, nactus, v. obtain naris, is, f. nostril narro, are, avi, atum, v. narrate nascor, i, natus, v. be born natio, onis, f. tribe natura, ae, f. nature natus, us, m. birth, age naufragium, ii, n. shipwreck nauta (navita), ae, m. sailor nauticus, a, um, adj. nautical navalis, e, adj. naval navicula, ae, f. boat navigium, ii, n. voyage, ship navigo, are, avi, atum, v. sail navis, is, f. ship (longa) of war ne, conj. not even, that not ne, interrog. part, nebula, ae, f. cloud nee, neque, conj. and adv. neither, nor necessarius, a, um, adj. necessary, relative necesse, n. adj. necessary necne (in indirect interrog.), or not neco, are, avi, atum, v. kill nefarius, a, um, adj. wicked neglego, ere, lexi, lectum, v. neglect nego, are, avi, atum, v. deny negotium, ii, n. business, trouble nemo, c. no one nemorosus, a, um, adj. ivooded nemus, oils, n. grove nequam, adj. worthless nequeo, ire, ivi, v. be unable nequicquam, adv. in vain nervus, i, m. sinew, string nescio, ire, ivi, itum, v. be igno- rant nescius, a, um, adj. ignorant neu, neve, adv. nor neuter, tra, tram, adj. neither ni, conj. unless niger, gra, grum, adj. black nihil, nihilo, n. nothing nihilominus, adv. none the less nimbus, i, m. raincloud nimis, adv. too much nimius, a, um, adj. too much nisi, conj. unless, if not niteo, ere, ui, v. shine nitidus, a, um, adj. shining, sleek nitor, oris, m. lustre nitor, i, xus or sus, v. push, rest on nix, nivis, f. snow no, nare, navi, v. swim nobilis, e, adj. noble nobilitas, atis, f. nobility nobilito, are, avi, atum, v. ennoble noceo, ere, ui, itum, v. hurt t do wrong noctu, f. abl. by night nocturnus, a, um, adj. nightly nolo, nolle, ui, v. be unwilling nomen, inis, n. name nomino, are, avi, atum, v. name non, adv. not nonne, adv. in questions expecting answer "yes" nonnihil, n. something nonnullus, a, um, adj. some nonnunquam, adv. sometimes 170 LATIN READER nonus, a, um, adj. ninth norma, ae, f. rule noscito, are, avi, atura, v. recognise nosco, ere, novi, notum, v. learn noster, tra, trum, adj. our nota, ae, f. mark, brand noto, are, avi, atum, v. mark, brand notus, i, m, south wind novellus, a, um, adj. new novem, num. nine novo, are, avi, atum, v. renew novus, a, um, adj. new nox, noctis, f. night, death nubes, is, f. cloud nubo, ere, psi, ptum, v. marry (a husband) nudo, are, avi, atum, v. lay bare nudus, a, um, adj. bare, naked nu gator, oris, m. trifler nullus, a, um, adj. none num, adv. expecting answer "no" numero, are, avi, atum, v. count, pay numerosus, a, um, adj. (1) numer- ous, (2) rhythmical numerus, i, m. (1) number, (2) tune nummus, i, m. (1) coin, (2) sester- tius nunc, adv. now nunquam, adv. never nuntio, are, avi, atum, v. an- nounce nuntius, ii, in. messenger nuper, adv. lately nuptiae, arum, f. wedding nusquam, adv. nowhere mix, nucis, f. nut, cone O, interj. oh! ob, prep. O7i account of obaro, are, avi, atnm, v. plough up obdormio, ire, ivi, itum, v. fall asleep obedio, ire, ivi, itum, v. obey obeo, ire, ivi, itum, v. (1) die, (2) perform, (3) visit obesitas, atis, f. fatness obicio, ere, ieci, iectum, v. throw before, expose to obiurgo, are, avi, atum,"v. blame oblecto, are, avi, atum, v. delight oblino, ere, levi, litum, v. smear, cover obliquus, a, um, adj. slanting obliviscor, i, itus, v. forget obnascor, i, natus, v. grow on obnoxius, a, um, adj. (1) exposed to, (2) guilty oborior, iri, ortus, v. start up obruo, ere, ui, utum, v. (1) cover, (2) overwhelm obscurus, a, um, adj. obscure obsecro, are, avi, atum, v. beseech obsequor, i, secutus, v. comply with obsero, are, avi, atum, v. fasten up obsero, ere, sevi, situm, v. (1) plant, (2) cover observatio, onis, f. notice observe, are, avi, atum, v. notice obses, idis, c. hostage obsideo, ere, sedi, sessum, v. blockade obsidio, onis, f. blockade obsto, are, stiti, stitum, v. oppose obstringo, ere, nxi, ctum, v. tie, bind obstupefacio, ere, feci, factum, v. astonish obtempero, are, avi, atum, v. submit to obtestor, ari, atus, v. protest, en- treat obtineo, ere, tinui, ten turn, v. maintain obtingo, ere, tigi, v. touch, happen obtrunco, are, avi, atum, v. kill obviam, adv. in the way of obvius, a, um, adj. in the way occasio, onis, f. occasion occasus, us, m. setting, death occido, ere, cidi, casum, v. fall occido, ere, cidi, cisum, v. strike, kill occulo, ere, ui, ultum, v. conceal occulto, are, avi, atum, v. hide VOCABULARY 171 occumbo, ere, cubui, cubitum, v. fall, die occupo, are, avi, atum, v. seize occurro, ere, (cu)curri, cursum, v. meet, occursus, us, m. meeting oceanus, i, m. ocean octavus, a, um, num. eighth octingenti, ae, a, num. eight hundred octo, num. eight oculus, i, m. eye odium, ii, n. hatred odor, oris, m. smell offa, ae, f. piece, bit offendo, ere, di, sum, v. (1) strike, (2) blunder, (3) offend, (4) meet offensa, ae, f. (1) offence, (2) enmity offero, ferre, obtuli, oblatum, v. offer offlcina, ae, f. workshop, studio officiosus, a, um, adj. obliging offlcium, ii, n. (1) duty, (2) kindness offlrmo, are, avi, atum, v. make fast oflundo, ere, fudi, fusum, v. pour, spread olea, ae, f. olive oleum, i, n. oil olim, adv. once (in time past and in time future] omen, inis, n. omen omitto, ere, si, ssum, v. leave out omnino, adv. altogether omnis, e, adj. all, every onerarius, a, um, adj. of burden onero, are, avi, atum, v. load onus, eris, n. burden onustus, a, um, adj. loaded opacus, a, um, adj. thick, dark opera, ae, f. pains, care operio, ire, ui, ertum, v. cover opifex, icis, c. workman opimus, a, um, adj. fat, wealthy opinatio, onis, f. conjecture, opinion opinio, onis, f. opinion opipare, adv. splendidly oportet, ere, uit, v. it is necessary oppeto, ere, ivi, itum, v. encounter oppidanus, a, um, adj. townsfolk oppidulum, i, n. little town oppidum, i, n. town oppono, ere, sui, situm, v. oppose opportunus, a, um, adj. convenient opprimo, ere, pressi, pressum, v. crush, surprise opprobrium, ii, n. disgrace ops, opis, f. help, pi. wealth optimates, ium, m. leaders optimus, a, um, sup. of bonus, adj. best optio, onis, f. choice oppugnatio, onis, f. attack by storm oppugno, are, avi, atum, v. storm opto, are, avi, atum, v. choose, wish opulentus, a, um, adj. wealthy opus, eris, n. (1) work, (2) need oraculum, i, n. oracle orbis, is, m. circle, world orbus, a, um, adj. deprived of Orcus, i, m. death ordino, are, avi, atum, v. arrange ordo, inis, m. rank, rout oriens, tis, m. east origo, inis, f. origin, parentage orior, in, ortus, v. rise ornamentum, i, n. ornament ornatus, us, m. equipment, orna- ment orno, are, avi, atum,v. adorn, Jit out, oro, are, avi, atum, v. (1) ask, (2) os, oris, n. mouth, face os, ossis, n. bone ostendo, ere, di, sum and turn, v. show ostentator, oris, m. boaster ostium, ii, n. door, mouth ostracismus, i, m. Athenian mode of banishment otiosus, a, um, adj. unemployed otium, ii, n. leisure, peace otus, i, m. horned owl ovis, is, f. sheep ovum, i, n. egg pabulor, ari, atus, v. feed, forage pabulum, i, n. food, pasture 172 LATIN READER paciscor, i, pactus, v. agree pactio, onis, f. bargain pactum, i, n. agreement, (abl. ) way paene, adv. almost palam, adv. openly palatium, ii, n. palace pallium, ii, n. cloak palma, ae, f. palm palmula, ae, f. date palpito, are, avi, atum, v. throb palus, udis, f. marsh pando, ere, pandi, pansum or passum, v. open, spread pang-o, ere, pepigi, pactum, v. (I) fasten, (2) agree panis, is, m. bread papaver, eris, n. poppy par, paris, adj. equal, fair parco, ere, peperci, parcitum and parsum, v. spare parens, tis, c. parent pareo, ere, ui, itum, v. obey paries, etis, m. wall of a house pario, ere, peperi, partum, v. pro- duce, bring forth pariter, adv. equally parma, ae, f. shield (round) paro, are, avi, atum, v. prepare pars, tis, f. share, part, side partim, adv. partly parum. adv. too little parvulus, a, um, adj. very small parvus, a, um, adj. small pasco, ere, pavi, pasturn, v.feed passim, adv. in many directions pastor, oris, m. shepherd patefacio, ere, feci, factum, v. open patella, ae, f. dish pateo, ere, ui, v. lie open pater, tris, m. father paterfamilias, tris, m. father patermis, a, um, adj. of a father patientia, ae. f. patience patior, i, passus, v. endure, suffer patria, ae, f. country , fatherland patrius, a, um, adj. of a father, native patronus, i, m. defender, advocate paucitas, atis, f. fewness paucus, a, um, adj./cw paulatim, adv. little by little paullulum, adv. a little time or space paulo, paulum, adv. a little pauper, eris, adj. humble, poor paupertas, atis, f. poverty pavidus, a, um, adj. terrified pavor, oris, m. terror pax, pacis, f. peace pecco, are, avi, atum, v. sin, err pectus, oris, n. breast, heart pecunia, ae, f. money pecus, oris, n. cattle pecus, udis, f. head of cattle pedes, itis, m. foot-soldier pedestris, e, adj. (1) on foot, on land, (2) prose pelag-us, i, n. sea pellis, is, f. hide pello, ere, pepuli, pulsum, v. strike, drive pelta, ae, f. small crescent-shaped shield penates, mm, m. household (gods] pendeo, ere, pependi, v. be sus- pended pendo, ere, pependi, pensum, v. (1) hang, (2) pay penicillum and penicillus, i (n. and m.), brush, pencil penitus, adv. inwardly, utterly penna, ae, f. iving penuria, ae, f. poverty, want per, prep, through, by means of peracutus, a, um, adj. very sharp perago, ere, egi, actum, v. finish, pass through percello, ere, culi, culsum, v. dis- hearten, strike percipio, ere, cepi, ceptum, v. (1) get, (2) perceive percrebresco, ere, ui, v. spread about percunctor, ari, atus, v. ask percutio, ere, cussi, cussum, v. strike perdite, adv. desperately perdo, ere, didi, ditum, v. (1) lose, (2) destroy VOCABULARY 173 perduco, ere, xi, ctum, v. lead through, prolong peregrinus, a, um, adj. foreign pereo, ire, ivi, iturn, v. (1) go through, (2) perish perexiguus, a, um, adj. very small perfacilis, e, adj. very easy perfero, ferre, tuli, latum, v. carry through, out perficio, ere, feci, fectum, v. finish perfidia, ae, f. treachery perfringo, ere, fregi, fractum, v. break through perfuga, ae, m. deserter perfundo, ere, fudi, fusum, v. pour over, imbue perfungor, i, functus, v. perform pergo, ere, perrexi, perrectum, v. go periculum, i, n. danger perimo, ere, emi, emptum, v. destroy perinde, adv. equally peritus, a, um, adj. skilled permaneo, ere, si, sum, v. endure permetior, iri, mensus, v. measure, traverse permitto, ere, si, ssum, v. allow permoveo, ere, movi, motum, v. rouse permulceo, ere, si, sum, v. stroke, soothe permultus, a, um, adj. very many permutatio, onis, f. change permuto, are, avi, atum, v. change perniciosus, a, um, adj. dangerous pernocto, are, avi, atum, v. spend the night perpastus, a, um (perpasco), adj. well fed perpaucus, a, um, adj. very few perpetior, i, pessus, v. endure perpetuus, a, um, adj. unbroken perruxnpo, ere, rupi, ruptum, v. break through perscrutor, ari, atus, v. examine persequor, i, secutus, v. pursue, strive after, obtain persolvo, ere, vi, utum, v. unloose, pay perspicio, ere, exi, ectum, v. look at closely persto, are, stiti, statum, v. stand firm persuadeo, ere, si, sum, v. per- suade pertaedet, ere, sum est, v. feel disgust pertento, are, avi, atum, v. test, consider perterritus, a, um, adj. very frightened pertineo, ere, ui, v. (1) reach to, (2) belong pertundo, ere, tudi, tusum, v. perforate perturbo, are, avi, atum, v. dis- turb perungo, ere, xi, ctum, v.. anoint perveho, ere, xi, ctuin, v. carry through pervenio, ire, veni, ventum, v. come through pes, pedis, m. foot pessimus, a, um (sup. of malus), adj, worst pessum, adv. to ruin pestilens, tis,- adj. unwholesome pestis, is, f. plague peto, ere, ivi, itum, v. (1) go to, (2) attack, (3) ask, seek petulantia, ae, f. sauciness phalanx, gis, f. army in close order phiala, ae, f. drinking saucer philosophus, i, m. philosopher phoeniceus, a, um, adj. purple, red piaculum, i, n. expiation pica, ae, f. magpie pictor, oris, m. painter pictura, ae, f. picture pietas, a tis, f. affection, piety pignus, oris, n. pledge pilum, i, n. heavy javelin pineus, a, um, adj. of pine pingo, ere, xi, pictum, v. paint pinguis, e, adj. fat pinus, us, f. pine pirata, ae, m. pirate piraticus, a, um, adj. of pirates 174 LATIN READER piscator, oris, ni. fisher piscis, is, m. fish piscor, ari, atus, v. fish pistor, oris, m. miller pistrinum, i, n. mill pisum, i, n. pea plus, a, um, adj. affectionate, pious placenta, ae, f. cake placeo, ere, ui, itum, v. please placidus, a, urn, adj. quiet placo, are, avi, atum, v. appease plaga, ae, f. blow plane, adv. clearly, completely planities, ei, f. level surface planus, a, um, adj. level plaustrum, i, n. ivaggon plenus, a, um, adj. full plerique, aeque, aque, adj. very many plerumque, adv. often plumbum, i, n. lead plurimus, a, uin (sup. of multus), adj. very many plus, ris (comp. of multus), adj.wor^ pluvialis, e, adj. rainy poculum, i, n. cup poena, ae, f. punishment poenitet, ere, uit, v. it repents poeta, ae, m. poet polliceor, eri, itus, v. promise pomum, i, n. fruit pondus, eris, n. weight pone, adv. and prep, behind pono, ere, sui, situm, v. place, lay down pons, tis, m. bridge popularis, e, adj. of the people, native, popular populus, i, m. people porcellus, i, m. little pig porcus, i, m. pig porrigo, ere, exi, ectum, v. stretch, offer porro, adv. further, again porta, ae, f. gate porto, are, avi, atum, v. carry portus, us, m. harbour posco, ere, poposci, v. demand possessio, onis, f. possession possideo, ere, sedi, sessum,v. possess possum, posse, potui, v. be able post, adv. and prep. (1) behind, (2) after postea, adv. afterwards posterus, a, um, adj. following posthac, adv. after this postmodo, adv. afterwards postquam, conj. after that, when postremus, a, um, adj. last postridie, adv. next day postulatio, onis, f. demand postulo, are, avi, atum, v. demand potestas, atis, f. power, control potio, onis, f. drink potior, iri, itus, v. gain possession of potior, ius, adj. preferable, rather poto, are, avi, atum, v. drink praealtus, a, um, adj. very high, very deep praebeo, ere, ui, itum, v. offer, grant praecedo, ere, ssi, ssum, v. go before praeceps, cipitis, adj. headlong praeceptor, oris, m. teacher praeceptum, i, n. (1) maxim, (2) order praecido, ere, cidi, cisum, v. cut off praecipio, ere, cepi, ceptum, v. teach praecipito, are, avi, atum, v. (1) throw, seize before, (2) rush down pracipue, adv. particularly praecipuus, a, um, adj. particular praeclarus, a, um, adj. famous, splendid praecludo, ere, si, sum, v. shut praeco, onis, m. crier, herald praeda, ae, f. booty praedico, ere, xi, ctum, v. (l)^re- dict, (2) advise praedico, are, avi, atum, v. declare praeditus, a, um, adj. endued with praedo, onis, m. robber praedor, ari, atus, v. plunder praeflcio, ere,feci, fectum, v. set over praefigo, ere, xi, xum, v. fasten on praefluo, ere, v. flow past VOCABULARY 175 praefor, ari, atus, v. say 'beforehand praefrigidus, a, um, adj. very cold praefulg-eo, ere, si, v. shine praegusto, are, avi, atum, v. taste praemitto, ere, si, ssum, v- send before praemium, ii, n. reward praenuntio, are, avi, atum, v. announce before praeopto, are, avi, atum, v. prefer praeparo, are, avi, atum ,v. prepare praepono, ere, sui, situm, v. place over praerumpo, ere, rupi, ruptum, v. break off praeseco, are, ui, sectum, v. cutoff praesens, entis, adj. present praeses, idis, m. (I) guard, (2) chief praesidium, ii, n. protection, fort, garrison praestigiae, arum, f. tricks praesto, are, stiti, stitum, v. (1) stand before, surpass, (2) fulfil, show praesto, adv. ready at hand praesum, esse, fui, v. be over praeter, adv. except ; prep, beyond, past, besides praeterea, adv. besides praetereo, ire, ivi, itum, v. go past, neglect praetermitto, ere, si, ssum, v. neglect praetextatus, a, um, adj. wearing toga praetexta (bordered with purple) praetor, oris, m. praetor precor, ari, atus, v. pray prehendo, ere, di, sum, v. seize premo, ere, pressi, pressum, v. press, subdue, cover pretiosus, a, um, adj. costly pretium, ii, n. price, worth prex, precis, f. prayer pridem, adv. long ago pridie, adv. the day before primo, adv. at first primores, um, m. chief men primum, adv. first; (with quam) as soon as possible primus, a, um, adj. first princeps, ipis, m. chief, emperor principatus, us, m. supremacy prior, us, adj. (1) former, (2) front priscus, a, um, adj. of former time priusquam, coivj. "before that privatus, a, um, adj. private pro, prep, in front of, instead of, on behalf of probo, are, avi, atum, v. prove, approve proboscis, idis, f. trunk procedo, ere, cessi, cessum, v. walk on, go on proclamo, are, avi, atum, v. pro- claim proconsularis, e, adj. of a pro- consul procul, adv. far off procurro, ere, curri, cursum, v. run forth prodeo, ire, ii, itum, v. come forth prodigium, ii, n. portent prodigus, a, um, adj. lavish, rich prodo, ere, didi, ditum, v. (1) show, relate, (2) betray produce, ere, xi, ctum, v. lead forth, prolong proelium, ii, n. battle profanus, a, um, adj. not sacred, profane profero, ferre, tuli, latum, v. bring forth, reveal proflciscor, i, fectus, v. set out proflteor, eri, fessus, v. avow profugio, ere, fugi, v. fiee away profundo, ere, fudi, fusum, v. pour forth, spend profundus, a, um, adj. deep progredior, i, gressus, v. march on prohibeo, ere, ui, itum, v. prevent proicio, ere, ieci, iectum, v. throw forth prolabor, i, lapsus, v. slip down proles, is, f. offspring promiscuus, a, um, adj. indis- criminate 176 LATIN READER promissum, i, n. promise promissus, a, urn, adj. long promitto, ere, si, ssum, v. promise promoveo, ere, movi, motum, v. advance, move on promptus, a, um, adj. ready pronuntio, are, avi, atum, v. pro- claim propatulum, i, n. open court prope, adv. and prep. (1) near, (2) nearly propello, ere, puli, pulsum, v. drive on propero, are, avi, atum, v. hasten propinquus, a, um, adj. near propono, ere, sui, situm, v. (1) pro- pose, design, (2 expose propositum, i, n. purpose proprius, a, um, adj. one's own propter, prep, on account of, near propterea, adv. on that account propugno, are, avi, atum, v. fight in defence , prora, ae, f. prow proripio, ere, ui, reptum, v. drag out prorogo, are, avi, atum, v. pro- long prorsus, adv. entirely prorumpo, ere, rupi, ruptum, v. burst forth proscribe, ere, psi, ptum, v. (1) advertise, (2) outlaiv prosequor, i, cutus, v. attend, pursue prosilio, ire, ui, v. leap forth prospectus, us, m. prospect prospicio, ere, exi, ecturn, v. look out, look out for prosterno, ere, stravi, stratum, v. throw before, overthrow prosum, fui, prodesse, v. be of use protego, ere, xi, ctum, v. protect protinus, adv. at once, forthwith provenio, ire, veni, ventum, v. go on, thrive provideo, ere, vidi, visum, v. see before, provide before providus, a, um, adj. provident provincia, ae, f. government, pro- vince provisio, onis, f. foreseeing proximus, a, um, adj. nearest prudens, tis, adj. prudent prudentia, ae, f. prudence psittacus, i, m. parrot puber, eris, adj. grown up publice, adv. officially, publicly publicus, a, um, B.^. public pudet, ere, uit, v. it causes shame pudor, oris, m. shame, modesty puella, ae, f. girl puer, i, m. boy puerilis, e, adj. boyish puerulus, i, m. little boy pugil, ilis, m. boxer pugillares, ium, m. writing -tablets pugna, ae, f. fight pugno, are, avi, atum, v. fight pulcher, chra, chrum, adj. beauti- ful pulchritude, inis, f. beauty pulmentarium, ii, n. relish, food pulmentum, i, n. relish, food puls, tis, f. pottage pulso, are, avi, atum, v. beat pulvis, eris, m. dust pungo, ere, pupugi, punctum, v. prick, sting punio, ire, ivi, itum, v. punish puppis, is, f. stern, ship purgo, are, avi, atum, v. clear pusillus, a, um, adj. small, mean puto, are, avi, atum, v. think, believe putrefacio, ere, feci, factum, v. make soft, make rotten putresco, ere, v. moulder, pine away quadraginta, num. forty quadriduum, i, n. four days' space quaero, ere, sivi, situm, v. seek, ask quaeso, ere, ivi, v. beseech, beg quaestuosus, a, um, adj. of gain qualis, adj. of what kind quam, adv. how, as, than quamdiu, conj. as long as quamobrem, adv. wherefore VOCABULARY 177 quamvis, conj. although quando, adv. and conj. when ? at any time quanquam, conj. although quantus, a, um, adj. of ivhat size, how much quare, adv. wherefore quartus, a, um, adj. fourth quasi, adv. as if quasso, are, avi, atum, v. shake quatio, ere, quassum, v. shake quattuor, num. four que, conj. and quemadmodum, adv. how quercetum, i, n. oaJc grove querela, ae, f. complaint queror, i, questus, v. complain qui, quae, quod, (1) adj. ivho ? (2) rel. pron. who quia, conj. because quicunque, quaecunque, quod- cunque (cum), rel. pron. whoever quidam, quaedam, quoddam (quid- dam), pron. some one quidem, adv. indeed quies, tis, f. rest quiesco, ere, evi, etum, v. rest quin, conj. (1) but that, that not, (2) why not, (3) indeed quindecim, imm. fifteen quingenti, ae, a, num. five hundred quini, ae, a, num. five each quinquaglnta, num. fifty quinque, num. five quippe, adv. and conj. since, to be sure quis, quid, pron. who ? any one quisnam, quaenam, quidnam, pron. who? quisquam, quicquam, 'pron. any one quisque, quaeque, quodque (and quidque), pron. each quisquis, quicquid, pron. whoever qui-vis, quaevis, quodvis (quidvis), pron. any one you like quo, adv. whither quoad, conj. until, as long as quod, conj. because quominus, conj. that not quomodo, adv. how quondam, adv. once, formerly quoniam, conj. since quoque, adv. also quorsum, adv. whither quot, adj. hoiv many quotidianus, a, um, adj. daily quotidie, adv. every day quoties, adv. how often quotus, a, um, adj. of what number ? quum (cum), conj. when, since radio, are, avi, atum, v. shine radius, ii, m. ray radix, icis, f. root rado, ere, si, sum, v. scrape, rub ramentum, i, n. scrapings, dust ramus, i, m. bough rana, ae, f. frog rapidus, a, um, adj. fast rapina, ae, f. rapine rapio, ere, ui, turn, v. (1) seize, (2) hurry rapum, i, n. turnip rarus, a, um, adj. rare ratio, onis, f. (l)^to, (2) account, (3) reason ratis, is, f. ship ratus, a, um (reor), adj. settled recedo, ere, cessi, cessum, v. retreat recipio, ere, epi, eptum, v. (1) receive, (2) with se, retreat, re- turn, (3) regain, (4) allow reclino, are, avi, atum, v. recline reconditus, a, um, adj. abstruse recondo, ere, idi, itum, v. hide recorder, ari, atus, v. remember recte, adv. rightly rector, oils, m. ruler rectus, a, um, adj. right recumbo, ere, cubui, v. lie down recupero, are, avi, atum, v. (1) regain, (2) refresh recuso, are, avi, atum, v. refuse redargue, ere, ui, v. refute, dis- prove reddo, ere, idi, itum, v. (1) give back, (2) represent N 178 LATIN READER redemptio, ouis, f. buying back redeo, ire, ivi, itum, v. return redigo, ere, egi, actum, v. (1) bring back, (2) reduce redimo, ere, emi, emptum, v. buy back, buy reditus, us, m. return reduce, ere, xi, ctum, v. lead back refercio, ire, si, turn, v. stuff full refero, ferre, tuli, latum, v. (1) carry back, restore, (2) report, record reflcio, ere, eci, ectum, v. renew, refresh reformo, are, avi, atum, v. trans- form refoveo, ere, fovi, fotum, v. refresh refreno, are, avi, atum, v. restrain refrigero, are, avi, atum, v. cool regia, ae, f. palace regina, ae, f. queen regio, onis, f. district regius, a, uin, adj. royal regno, are, avi, atum, v. reign regmim, i, n. kingdom regredior, i, gressus, v. retire reicio, ere, ieci, iectum, v. throw back, reject religio, onis, f. religion, scruple religo, are, avi, atum, v. tie relinquo, ere, liqui, lietum, v. leave reliquus, a, um, adj. left, remaining remando, are, avi, atum, v. send back word remedium, ii, n. remedy remitto, ere, si, ssum, v. (1) send back, (2) with. calces, kick, (S)letgo removeo, ere, vi, turn, v. remove remus, i, m. oar renuntio, are, avi, atum, v. an- nounce renuo, ere, ui, v. refuse, reject reor, reri, ratus, v. think repello, ere, puli, pulsum, v. repel repens, tis, adj. sudden repent e, adv. suddenly repentinus, a, um, adj. sudden reperio, ire, i, turn, v. find repeto, ere, ivi (ii), itum, v. (1) go back to, (2) recall, (3) demand repleo, ere, evi, etum, v. fill up repono, ere, sui, situm, v. replace, preserve reporto, are, avi, atum, v. carry away, back reprimo, ere, essi, essum, v. re- press, crush repudio, are, avi, atum, v. reject repugno, are, avi, atum, v. resist reputo, are, avi, atum, v. think requiesco, ere, evi, etum, v. rest require, ere, sivi, situm, v. search for, ask res, rei, f. (1) thing, event, (2) pro- perty, (3) cause, (tyfact rescindo, ere, scidi, scissum, v. tear open resero, are, avi, atum, v. unbar resideo, ere, sedi, v. sit down, tarry reside, ere, sedi, v. settle resisto, ere, stiti, v. (1) withstand, (2) stand still resolvo, ere, i, utum, v. untie, annul resorbeo, ere, v. suck back respicio, ere, exi, ectum, v. look back at, regard respondeo, ere, di, sum, v. answer responsum, i, n. answer respublica, reipublicae, f. state; e republica, for the welfare of the state restituo, ere, ui, utum, v. restore retardo, are, avi, atum, v. impede rete, is, n. net retiarius, i, m. net-fighter retineo, ere, ui, tentum, v. retain retro, adv. backwards retroversum, adv. backwards reus, i, m. accused person revello, ere, velli, vulsum, v. pull aivay revera, adv. in very truth reverto, ere>i, . \v. return and revertor, i, sus, f revincio, ire, nxi, nctum, v. fasten revoco, are, avi, atum, v. recall rex, regis, m. king VOCABULARY 179 rideo, ere, si, sum, v. laugh ridiculus, a, urn, adj. ridiculous, funny ^ rigor, oris, m. coldness, stiffness ripa, ae, f. bank risus, us, m. laughter rite, adv. fitly rixor, ari, atus, v. quarrel robur, oris, n. (1) strength, (2) pale robustus, a, um, adj. strong rogo, are, avi, atum, v. ask rogus, i, m. funeral-pile roseus, a, um, adj. rosy rotatus, a, um, adj. revolving rubesco, ere, ui, v. redden rudis, e, adj. untaught, wild rudis, is, f. foil ruina, ae, f. ruin rumor, oris, m. rumour rupes, is, f. rock rursus, adv. again rus, ruris, n. country rusticus, a, um, adj. of the country saccus, i, m. bag sacer, era, crum, adj. holy sacerdos, otis, c. priest sacriflcium, ii,-n. sacrifice sacriflco, are, avi, atum, v. sacri- fice sacrilegium, ii, n. sacrilege sacrilegus, a, um, adj. guilty of sacrilege sacro, are, avi, atum, v. consecrate saepe, adv. often saepenumero, adv. often saepio, ire, psi, ptum, v. fence in saevitia, ae, f. ferocity saevus, a, um, adj. fierce, cruel sagacitas, atis, f. sagacity sagax, acis, adj. sagacious, knowing sagitta, ae, f. arrow sal, salis, m. salt salictum, i, n. plantation ofwilloivs salto, are, avi, atum, v. dance saltus, us, m. (1) leap, (2) ravine salubris, e, adj. healthy salutatio, onis, f. salutation salutator, oris, m. visitor salus, tis, f. safety, welfare saluto, are, avi, atum, v. sa salve, imp. of salveo, hail! good day ! salvus, a, um, adj. safe, sound sanctitas, atis, f. holiness sanctus, a, um, adj. sacred, holy sane, adv. indeed, to be sure sanguis, inis, m. blood sanies, f. poisoned gore sanitas, atis, f. health sano, are, avi, atum, v. heal sanus, a, um, adj. healthy sapiens, tis, adj. wise sapientia, ae, f. wisdom sarcina, ae, f. bundle, baggage satelles, itis, c. attendant satio, are, avi, atum, v. satisfy satira, ae, f, satire satis, adv. adj. enough satisfacio, ere, feci, factum, v. satisfy satius, n. adj. better Satyrus, i, m. (goat-footed) Satyr saxum, i, n. rock, stone scapha, ae, f. boat scelestus, a, um, adj. accursed scelus, eris, n. (1) crime, (2) villain scena, ae, f. stage scilicet, adv. of course, doubtless scio, ire, ivi, itum, v. know sciscitor, ari, atus, v. question scribo, ere, psi, ptum, v. write scriptor, oris, m. writer, author scrutor, ari, atus, v. examine sculpo, ere, psi, ptum, v. carve scurra, ae, m. buffoon scutum, i, n. shield scyphus, i, m. cup se, pron. himself, herself seco, are, cui, ctum, v. cut secretus, a, um, adj. secret secundum, prep, after, according to secundus, a, um, adj. (1) second, (^favourable securis, is, f. axe securitas, atis, f. freedomfrom care securus, a, um, adj. free from care sed, CODJ. but 180 LATIN READER sedeo, ere, sedi, sessum, v. (1) sit, (2) settle sedes, is, f. seat, home seditio, onis, f. rebellion seduco, ere, xi, ctum, v. lead apart segnis, e, adj. sluggish segnitia, ae, f. sluggishness seligo, ere, legi, lectum, v. choose semel, adv. once semen, inis, n. seed semper, adv. always senator, oris, m. senator senatus, us, m. senate senectus, utis, f. old age senex, is, m. old man senium, ii, n. decay sensim, adv. gradually sensus, us, m. sense sententia, ae, f. opinion, decision sentio, ire, si, sum, v. (1) think, perceive, (2) decide separatim, adv. separately separo, are, avi, atum, v. separate sepelio, ire, ivi, ultum, v. bury septem, num. seven septendecim, num. seventeen Septimus, a, um, num. seventh septingenti, ae, a, num. seven hundred septunx, uncis, m. seven ounces sepulcrum, i, n. tomb sepultura, ae, f. burial sequor, i, secutus, v. follow serius, a, um, adj. earnest sermo, onis, m. conversation sero, adv. late sero, ere, ui, sertum, v. join sero, ere, sevi, satum, v. sow serpens, tis, c. serpent sertum, i, n. wreath serva, ae, f. female slave servio, ire, ivi, itum, v. serve servitium, ii, n. slavery servitus, utis, f. slavery servo, are, avi, atum, v. preserve servus, i, m. slave sessor, oris, m. one who sits sestertium ( = sestertiorum), 1000 sesterces, about 8 sestertius, ii, m. (2^ asses), about 2d. seu, v. sive severitas, atis, f. sternness sex, num. six sexcenti, ae, a, num. six hundred si, conj. if sic, adv. thus sicco, are, avi, atum, v. dry siccus, a, um, adj. dry sicut, 1 -, . . significatio, onis, f. sign signiflco, are, avi, atum, v. show, make a sign signo, are, avi, atum, v. mark, stamp, seal signum, i, n. (1) mark, (2) stand- ard, (3) statue silenfcium, ii, n. silence sileo, ere, ui, v. be silent silex, icis, m. pebble, flint silva, ae, f. wood silvestris, e, adj. woody simia, ae, f. monkey similis, e, adj. like simul, adv. at the same time simulac, conj. as soon as simulacrum, i, n. likeness, pliantom simulo, are, avi, atum, v. pretend simultas, atis, f. rivalry sin, conj. but if sine, prep, without singularis, e, adj. single, unique singuli, ae, a, num. one each, single sinister, tra, tram, adj. left sinus,us, m. (I) fold, (2) bay, (3)purse sitio, ire, ivi, v. be thirsty sitis, is, f. thirst sive, conj. or if, ivhether smaragdus, i, m. emerald soboles, is, f. offspring sobrius, a, um, adj. temperate socius, ii, m. companion, ally socordia, ae, f. indolence sodalis, is, c. comrade sodes (si audies), if you please sol, solis, m. sun soleo, ere, solitus, v. be wont solidus, a, um, adj. solid VOCABULARY 181 solitude, inis, f. (1) loneliness, (2) desert sollemnis, e, adj. customary ', solemn sollemniter, adv. solemnly sollertia, ae, f. skill sollicito, are, avi, atum, v. rouse sollicitus, a, nm, adj. anxious solum, i, n. (1) soil, (2) region solus, a, urn, adj. alone, lonely solvo, ere, i, solutum, v. loosen, pay, deliver somnium, ii, n. dream somnus, i, m. sleep sonitus, us, m. sound sonus, i, m. sound sophistes, ae, m. sophist sopio, ire, ivi, itum, v. lull to sleep sopor, oris, m. sleep sordidus, a, um, adj. dirty soror, oris, f. sister sors, tis,. f. lot, fate sortior, iri, itus, v. cast lots, allot spadix, icis, adj. "brown spargo, ere, si, sum, v. scatter spatiosus, a, um, adj. roomy spatium, ii, n. space, species, ei, f. (1) figure, appear- ance, (2) pretence speciosus, a, um, adj. (1) hand- some, (2) spacious spectaculum, i, n. spectacle specto, are, avi, atum, v. look at speculor, ari, atus, v. examine specus, us, m. f. n. cave spero, are, avi, atum, v. spes, ei, f. hope spina, ae, f. thorn spinosus,a,um, adj. thorny, obscure spiritus, us, m. breath, energy splendor, oris, m. brightness spoliator, oris, m. robber spolio, are, avi, atum, v. spoil spolium, ii, n. spoil spongia, ae, f. sponge sponsio, onis, f. agreement sponsor, oris, m. surety sponte (sua), f. abl. of one's own accord spuma, ae, f. foam squalor, oris, m. dirtiness stabulum, i, n. stall stadium, ii, n. (1) a furlong, (2) race-course static, onis, f. post statim, adv. immediately statua, ae, f. statue statuarius, a, um, adj. of a statue, statue-maker statuo, ere, ui, utum, v. place, settle, determine statura, ae, f. stature status, us, m. position, state sterno, ere, stravi, stratum, v. strew, spread, overthrow stilus, i, m. pen, style stimulo, are, avi, atum, v. rouse stimulus, i, m. sting stipendium, ii, n. tribute, pay sto, are, steti, statum, v. stand stola, ae, f. gown stomachor, ari, atus, v. be angry strages, is, f. overthrow stragulum, i, n. carpet, rug strenuus, a, um, adj. active strepitus, 'us, m. noise strepo, ere, ui, v. make a noise strideo, ere, i, v. creak, whistle stringo, ere, nxi, strictum, v. (1) grasp, graze, (2) pull off stropha, ae, f. trick structor, oris, m. (1) builder, (2) carver strues, is, f. pile struo, ere, xi, ctum, v. arrange studeo, ere, ui, v. be eager for studiosus, a, um, adj. eager, devoted studium, ii, n. (1) zeal, devotion, (2) study stultitia, ae, f. folly stultus, a, um, adj. foolish stupefacio, ere, feci, factum, v. stupefy stupeo, ere, ui, v. be amazed, wonder stupor, oris, m. amazement suadeo, ere, si, sum, v. advise suarius, ii, m. swine-herd sub, prep, under, up to subdo, ere, didi, ditum, v.jmt under 182 LATIN READER subduco, ere, xi, ctum, v. raise, draw off, withdraw, lutul up subeo, ire, ii, itum, v. come under, occur, enter subicio, ere, ieci, iectum, v. throw under, subject, suggest subigo, ere, egi, actum, v. subdue, compel subito, adv. suddenly sublimis, e, adj. on high submitto, ere, si, ssum, v. put un- der, let down, despatch subrideo, ere, si, v. smile subrusticus, a, um, adj. clownish subsequor, i, secntus, v. follow subsidium, ii, n. help, reserves subsisto, ere, stiti, v. stay, halt substituo, ere, ui, utum, v. substi- tute substring, ere, nxi, strictum, v. tie up subsum, esse, v. be under subtexo, ere, xui, xtum, v. affix, add subtilis, e, &d.j.fine, subtle subtilitas, atis, f. fineness, subtlety subtraho, ere, xi, ctum, v. iciih- draiv subula, ae, f. awl subvenio, ire, veni, ventum, v. help succedo, ere, ssi, ssum, v. go up to, succeed succendo, ere, di, sum, v. kindle succido, ere, cidi, cisum, v. cut off succumbo, ere, cubui, cubitum, \.fall doivn, yield succurro, ere, curri, cursum, v. assist sudes, is, f. stake sudor, oris, m. sweat sufficio, ere, feci, fectum, v. (1) afford, (2) suffice suffoco, are, avi, atum, v. choke suflragium, i, n. vote . sum, esse, fui, v. be summa, ae, f. chief part, whole summoveo, ere, movi, motum, v. remove summus, a, um, adj. highest, best, sumo, ere, psi, ptum, v. take sumptuosus, a, um, adj. costly supellex, ectilis, f. furniture super, adv. and prep, above, beyond superbia, ae, f. pride superbus, a, um, adj. proud superiacio, ere, ieci, iectum, v. throw over superior, us, adj. higher, former supero, are, avi, atum, v. go over, surpass, surmount superstes, itis, adj. surviving supersum, esse, fui, v. (1) remain, outlive, (2) abound supervenio, ire, veni, ventum, v. come upon suppeto, ere, ivi, itum, v. be at hand supplex, icis, adj. suppliant suppliciter, adv, suppliantly supplicium, ii, n. punishment suppono, ere, sui, situm, v. put under, apply, substitute supra, adv. and prep, above, be- yond supremus, a, um, adj. highest, last surgo, ere, surrexi, surrectum, v. rise surripio, ere, ui, reptum, v. snatch sus, suis, c. pig suscipio, ere, cepi, ceptum, v. (1) support, (2) undertake, (3) receive suspendium, ii, n. hanging suspendo, ere, di, sum, v. hang suspicio, ere, exi, ectum, v. look up at, suspect suspicio, onis, f. suspicion sustento, are, avi, atum, v. sup- port sustineo, ere, ui, entiim, v. hold up, maintain suus, a, um, adj. one's own sutor, oris, m. cobbler sutrinus, a, um, adj. of a cobbler tabellarius, ii, m. letter-carrier taberna, ae, f. shop tabesco, ere, bui, v. waste away tabula, ae, f. tablet, picture, board VOCABULARY 183 taceo, ere, cui, citum, v. be silent tacitus, a, urn, adj. silent taeda, ae, f. torch taedium, ii, n. weariness tails, is, adj. such talus, i, m. ankle, knuckle-bone, die tarn, adv. so tamdiu, adv. so long tamen, adv. yet, however tandem, adv. at length, pray tango, ere, tetigi, tactum, v. touch tanquam, conj. just as, as if tantum, adv. only tantummodo, adv. only tantus, a, um, adj. so great tardo, are, avi, atum, v. delay tardus, a, um, adj. sloiv taurus, i, m. lull tectum, i, n. roof, house tego, ere, xi, ctum, v. cover tegula, ae, f. tile tellus, uris, f. earth telum, i, n. weapon temerarius, a, um, adj. heedless templum, i, n. temple tempus, oris, n. time temulentia, ae, f. drunkenness temulentus, a, um, adj. drunken tendo, ere, tetendi, tensum and tentum, v. (1) stretch, (2) aim tenebrae, arum, f. darkness teneo, ere, ui, turn, v. hold tener, a, um, adj. soft, young tento, are, avi, atum, v. (1) touch, test, (2) assail tentorium, ii, n. tent tennis, e, adj. slender, slight tenuitas, atis, f. thinness tenuo, are, avi, atum, v. make slight tergum, i, and us, oris, n. back termino, are, avi, atum, v. limit terminus, i, m. limit, end tero, ere, trivi, tritum, v. rub terra, ae, f. earth terreo, ere, ui, itum, v. frighten terribilis, e, adj. dreadful terror, oris, m. terror tertius, a, um, num. third testis, is, c. witness testudo, inis, f. (1) tortoise, (2) lyre, (3) shields of soldiers held over their heads testula, ae, f. voting tablet teter, tra, trum, adj./imZ texo, ere, xui, xtum, v. weave theatrum, i, n. theatre thesaurus, i, m. treasury, treasure tibia, ae, f. flute tibicen, inis, m. flute player tignum, i, n. beam timeo, ere, ui, v. fear timidus, a, um, adj. timid timor, oris, m.fear tinctura, ae, f. dye titubo, are, avi, atum, v. stagger titulus, i, m. (1) title, (2) bill tollo, ere, sustuli, sublatum, v. lift, remove tonsa, ae, f. oar tormentum, i, n. catapult torrens, tis, m. torrent torreo, ere, ui, tostum, v. scorch torridus, a, um, adj. scorched torus, i,yn. (1) bed, (2) muscle tot, adj. so many toties, adv. so many times totus, a, um, adj. whole toxicum, i, n. poison tracto, are, avi, atum, v. handle tractus, us, m. district trado, ere, didi, ditum, v. hand over, report traduco, ere, xi, ctum, v. lead across, lead along tragicus, a, um, adj. tragic tragoedia, ae, f. tragedy traho, ere, xi, ctum, v. draw traicio, ere, ieci, iectum, v. (1) throw, (2) take across, (3) pierce trames, itis, m. path trano, are, avi, atum, v. swim across tranquillus, a, um, adj. calm trans, prep, across transeo, ire, ii, itum, v. go across transfero, ferre, tuli, latum, v. carry across 184 LATIN READER transfigo, ere, xi, xum, v. pierce through transform, are, avi, atum, v. transform transfugio, ere, fugi, v.fly over transmarinus, a, um, adj. beyond the sea transmitto, ere, si, ssum, v. (1) send across, (2) cross transport, are, avi, atum, v. transport transtrum, i, n. cross-timber, thwart transverbero, are, avi, atum, v. transfix transversus, a, um, adj. cross trecenti, ae, a, num. three hundred tremor, oris, m. shaking trepido, are, avi, atum, v. be in alarm trepidus, a, um, adj. trembling tres, tria, num. three tribunal, alis, n. tribunal, platform triceni, ae, a, num. thirty each tricies, num. thirty times triclinium, ii, n. couch triduum, i, n. space of three days triennium, ii, n. space of three years tripertito, adv. in three parts tripudio, are, avi, atum, v. dance tristis, e, adj. sad tristitia, ae, f. sadness triumpho, are, avi, atum, v. triumph triumphus, i, m. triumph triumvir, i, m. triumvir trucido, are, avi, atum, v. slaugh- ter truncus, i, m. trunk trux, cis, adj. savage tu, pron. thou tuba, ae, f. trumpet tubicen, inis, m. trumpeter tueor, eri, tuitus, v. watch, protect turn, adv. then tumultus, us, m. tumult tune, adv. then tunica, ae, f. tunic turba, ae, f. crowd burbidus, a, um, adj. disordered, muddy turbo, are, avi, atum, v. confuse turgidus, a, um, adj. swelling turma, ae, f. squadron turpis, e, adj./owZ, ugly, "base turpitude, inis, f. baseness turris, is, f. tower tuto, adv. safely tutor, ari, atus, v. protect tutor, oris, m. protects tutus, a, um, adj. safe tuus, a, um, adj. thine tyrannicus, a, um, adj. despotic tyrannus, i, m. despot uber, eris, n. (1) udder, (2) richness uber, eris, adj. fruitful ubi, adv. (1) where, (2) when ubinam, adv. where ubique, adv. everywhere ulciscor, i, ultus, v. avenge ullus, a, um, adj. any ulmeus, a, um, adj. of elm ultimus, a, um, adj. last ultio, onis, f. vengeance ultra, adv. and prep, beyond ultro, adv. (1) on the other side, thither, (2) of one's own accord umbra, ae, f. shade umbrosus, a, um, adj. shady una, adv. together unda, ae, f. water unde, adv. whence undecimus, a, um, num. eleventh undequadraginta, num. thirty- nine undique, adv. on all sides ungo, xi, ctum, v. anoint unio, onis, m. pearl universus, a, um, adj. entire unquam, adv. at any time unus, a, um, num. one, single; with quisque, each one urbanitas, atis, f. politeness urbanus, a, um, adj. polite urbs, is, f. city urgeo, ere, ursi, v. urge, beset uro, ere, ussi, ustum, v. burn VOCABULARY 185 ursa, ae, f. she-bear ursus, i, m. bear usquam, adv. anywhere usque, adv. constantly, right up (to) usus, us, m. use, experience ut (uti), adv. and conj. how, as, that, in order that, so that, though uter, ris, m. skin, bottle uter, tra, trum, pron. which of two utercunque (cum.), pron. which- ever of tivo uterque, utraque, utrumque, pron. each of two utilis, e, adj. useful utor, i, usus, v. use utrinque (utrimque), adv. on both sides utrum, conj. ivhether uva, ae, f. bunch of grapes uxor, oris, f. wife vacuus, a, um, adj. empty, idle vadum, i, n. shallow, ford vae, interj. alas ! vafer, fra, frum, adj. sly, artful vagina, ae, f. sheath vagitus, us, m. crying, squalling vagor, ari, atus, v. wander vagus, a, um, adj. wandering valde, adv. exceedingly valeo, ere, ui, itum, v. be strong, be able, farewell validus, a, um, adj. strong vallis, is, f. valley vallum, i, n. palisade vallus, i, m. stake vanus, a, um, adj. empty, vain varius, a, um, adj. various vas, vadis, m. surety vas, vasis, n. vessel vasto, are, avi, atum, v. ravage vates, is, m. bard, prophet ve, conj. or vectis, is, m. crowbar, bolt vehemens, tis, adj. eager vehementer, adv. vehemently vehiculum,i, n. (I) carriage, veho, ere, xi, ctum, v. carry vel, conj. or velox, cis, adj. swift velum, i, n. sail veluti (velut), adv. just as venabulum, i, hunting-spear venalis, e, adj. for sale venaticus, a, um, adj. of hunting venatio, onis, f. hunting venator, oris, m. huntsman venatorius, a, um, adj. of the chase venatus, us, m. hunting vendito, are, avi, atum, v. offer for sale vendo, ere, didi, ditum, v. sell venenatus, a, um, adj. poisoned venenum, i, n. poison veneo, ire, ivi, itum, v. be on sale veneror, ari, atus, v. reverence venia, ae, f. leave, pardon venio, ire, veni, ventum, v. come venor, ari, atus, v. hunt venter, tris, m. belly ventito, are, avi, atum, v. keep coming ventus, i, m. wind^ venundo, are, dedi, datum, v. sell verber, eris, n. (1) whip, (2) bloiu verbero, are, avi, atum, v. flog verbosus, a, um, adj. ivordy verbum, i, n. word vere, adv. really, truly vereor, eri, itus, v.fear veridicus, a, um, adj. truth-telling verisimilis, e, adj. probable vero, adv. certainly, but indeed versor, ari, atus, v. (1) dwell, (2) be engaged in versus, us, m. verse vertex, icis, m. (1) eddy, (2) top vertigo, inis, f. dizziness verto, ere, ti, sum. v. turn verus, a, um, adj. true vescor, i, v. eat vesper, eris and eri, m. evening vestibulum, i, n. entrance-court vestigium, ii, n. track vestio, ire, ivi, itum, v. clothe vestis, is, f. robe 186 LATIN READER vestitus, us, m. clothing veto, are, ui, itum, v. forbid vetulus, a, um, adj. old vetus, eris, adj. aged, old vetustus, a, um, adj. ancient via, ae, f. (1) way, path, (2) inarch viator, oris, m. traveller vibro, are, avi, aturn, v. shake vicarius, a, um, adj. deputy vicinus, a, um, adj. neighbouring victima, ae, f. victim victor, oris, m. and trix, f. con- queror victoria, ae, f. victory victus, us, m. food vicus, i, m. street, village video, ere, di, sum, v. see videor, eri, visus, v. seem, seem good vidua, ae, f. widow vigil, ilis, adj. awake, .sentinel vigilia, ae, f. watch vigilo, are, avi, atum v. watch viginti, num. twenty vilis, e, adj. cheap, paltry vilitas, atis, f. cheapness villus, i, m. hair, bristle vimen, inis, n. twig vinco, ere, vicij victtim, v. conquer vinculum (vinclum), i, n. bond, fetter vindex, icis, c. protector, avenger vindico, are, avi, atum, v. claim, save vinum, i, n. wine violentus, a, um, adj. violent vir, i, m. man, husband viresco, ere, v. be green virga, ae, f. twig, rod virgnltum, i, n. copse viridis, e, adj. green virilis, e, adj. manly virtus, utis, f. excellence, bravery, virtue vis, pi. vires, f. sing, force, vigour ; pi. strength viso, ere, si, sum, v. visit visus, us, m. sight vita, ae, f. life vitis, is, f. vine vitium, ii, n. fault, vice vito, are, avi, atum, v. avoid vitulus, i, m. calf vitupero, are, avi, atum, v. blame vividus, a, um, adj. spirited vivo, ere, xi, ctum, v. live vivus, a, um, adj. alive vix, adv. scarcely vocabulum, i, n. name vociferor, ari, atus, v. cry out voco, are, avi, atum, v. call volo, are, avi, atum, v. fly volo, velle, volui, v. wish volucer, cris, ere, adj. winged, bird voluntarius, a, um, adj. volunteer voluntas, atis, f. will, choice voluptas, atis, f. pleasure volvo, ere, i, utum, v. roll vorago, inis, f. whirlpool votum, i, n. wish, vow vox, vocis, f. voice vulgaris, e, adj. usual, common vulgns, i, 11 people, mob vulnero, are, avi, atum, v. wound vulnus, eris, n. wound vulpes, is, f. fox, vixen vultus, us, m. (I) face, (2) look zona, ae, f. girdle, purse INDEX OF PLACES 187 INDEX OF PLACES Abdera, ae,f. town on Thracian coast Actium, i, n. promontory on W. coast of Greece Aduatici, m. Belgic tribe in N. Gaul Aegaeus, a, um, adj. sea between Greece and Asia Minor Aegyptus, i, f. Egypt Afer, ri, m. an African Albania, ae, f. district in Mount Caucasus Alexandria, ae, f. town on N. coast of Egypt Allia, ae, f. stream eleven miles from Rome Ambiani, m. tribe on the Somme, in N. Gaul Arabs, is, m. an Arabian Argos, i, Argi, n. and. m. town in N.E. of Peloponnese Asia, ae, f. W. coast of Asia Minor Athenae, arum, f. capital of Attica Attica, ae, f. district of E. Greece Babylon, onis, f. city on Euphrates Barca, ae, f. town in N. Africa Batavus, a, um, adj. Dutch Britannia, ae, f. England Brutii, orum, rn. town in S. Italy Busentinus, i, m. stream in S. Italy Buto, f. town in N. Egypt Calydonius, a, um, adj. of Caly- don, a town in Aetolia Campania, ae, f. territory on W. coast of Italy Cannae, arum, f. town in Apulia Capitolium, ii, n. citadel of Rome Carthago, inis, f. city in N. Africa Casilinum, i, n. town in Campania Caspius, a, um, adj. of the Caspian Sea Castalius, a, um, adj. of Castalia, fountain in Phocis Consentia, ae, f. town in S. Italy Corinthus, i, f. city on the isthmus joining Peloponnese to N. Greece Greta, ae, f. island in E. of Medi- terranean Crotoniates, ae, m. of Croton, in S. Italy ^ Cydnus, i, m. river in Cilicia Cyprus, i, f. island in the Levant Gyrene, es, f. city in N.E. Africa Delphicus, a, um, adj. of Delphi, in Phocis Ephesus, i, f. city in W. of Asia Minor Epirus, i, f. country in N. W. Greece Eretria, ae, f. city of Euboea Etruria, ae, f. country on W. coast of Italy Gabii, orum, m. a town twelve miles from Rome Galli, orum, m. Gauls in France and elseivhere Gela, ae, f. city on S. coast of Sicily Gortyni, orum, m. people in Crete Graecia, ae, f. Greece Grumentum, i, n. town in S. Italy Helvetii, orum, m. Swiss Hibernicus, a, um, adj. Irish Hispania, ae, f. Spain 188 LATIN READER India, ae, f. India Insuber, ris, m. tribe in N. Italy Ionia, ae, f. district on W. coast of Asia Minor Ithaca, ae, f. island off W. coast of Greece Lacedaemon, onis, f., or Sparta, city in S. o/ Peloponnese Lampsacus, i, f. city on the Helles- pont Leontini, orum, m. town in E. Sicily Libycus, a, um, adj. of N. Africa Locri, orum, m. city in S. Italy Lucani, orum, m. people in S. Italy Lusitani, orum, m. people of Por- tugal Lutetia, ae, f. Paris Lydus, a, um. adj. of Lydia, on W. coast of Asia Minor Macedones, um, m. people living in N. of Greece Maeander, dri, m. river of Asia Minor Magnetes, um, m. people in Lydia Mantinea, ae, f. city of Arcadia Megara, ae and orum, f. and n. town near Athens Memphis, idis, f. city of middle Egypt Minturnae, arum, f. town ofLatium Mygdonia, ae, f. country in Phrygia Mysi, orum, m. people in N. W. of Asia Minor Neapolis, is, f. Naples Nicaea, ae, f. city in Bithynia Nilus, i, m. Nile Nola, ae, f. town in Campania Olympus, i, m. range in Mysia Orcades, um, f. Orkneys Palestina, ae, f. Palestine Pangaeus, i, m. range in Thrace Patavinus,a, um, adj. ofPatavium, town in N. Italy (Padua) l Phryges, um, m. people of Asia Minor Piraeus, i, m. harbour of AtJiens Poeni, orum, m. Carthaginians Praeneste, is, n. town in Latium Bhemisius, a, um, adj. of Rheims Rhodus, i, f. island off S. coast of Asia Minor Sabini, orum, m. people of central Italy Salamis, is, f. island near Attica Salonae, arum, f. capital of Dal- matia Samnites, ium, m. people of cen- tral Italy Samos, i, f. island off W. coast of Asia Minor Sardes, ium, f. capital of Lydia Scyros, i, f. island in Aegean Sea Scythia, ae, f. South Russia Senones, um, m. people in Gallia Cisalpina Serious, a, um, adj. Chinese Seriphus, i, f. one of the Cyclades Sicilia, ae, f. Sicily Susa, orum, n. city E. of Babylon Sybaritae, arum, m. of Sybaris, town in S. Italy Syracusae, arum, f. city ofE. Sicily Syria, ae, f. country N. of Palestine Tagus, i, m. river in Spain Tamesis, is, m. Thames Tanais, is, m. river Don Tarentum, i, n. town in S. Italy Tarsus, i, f. city of Cilicia Thebae, arum, f. city of Boeotia Thessalus, a, um, adj. Thessalian Tiberis, is, m. Tiber, on which Rome stands Trasimenus, i, m. lake in Etruria Troia, ae, f. city in N. W. of Asia .Minor Tyrrhenus, a, um. adj. Etrurian Vectis, is, f. Isle of Wight Vulturnus, i, m. river of Campania THIS BOOK IS DUE ON THE LAST DATE STAMPED BELOW AN INITIAL PINE OF 25 CENTS WILL BE ASSESSED FOR FAILURE TO RETURN THIS BOOK ON THE DATE DUE. THE PENALTY WILL INCREASE TO SO CENTS ON THE FOURTH DAY AND TO $!.OO ON THE SEVENTH DAY OVERDUE. KB 14 mb -& LD U. C. BERKELEY LIBRARIES COMS'lEDISS