*^-^; .^f s ^^■' ^■^'K^:,^. ./^^' ^. ' Y<^ K* : ^m M B^^^St^ -IL* * ^9 Sm •--i^s r'fi ^*.W » ^j.*?^ Lit-" ji .'M LEXICON MANUALE AD SCRIPTORES SIEDIJ ET 1.\F1M LATIWTATIS. LEXICON • MANUALE AD SCRIPTORES WM ET IPiFIM lATI^lTATIS, EX GLOSSARIIS CAROLI DUFRESNE 1). DUCANGII, D. P. CAKPENTARII, ADELUNGII. ET ALIORUM, IN COMPENDIUM ACCUUATISSIME REDACTUM ; ov REGDFJL m MOTS DE i\ MU LiTlMTE DRESSE POUR SERVIR A L'INTELLIGENCK DES AUTEURS, SOIT SACRfiS, SOIT PROFANES, DU MOYEN AGE Chaque auleiir avail des habiludes de vocabtilairo at de style qui lui elaient propres ; et ce serait renoiicer a toLUe rrilique que d'accepter,romme uoe explication de la valeiir des mots, la sisfnitiralion (ju'un ecrivain ne dans un pays different avait dounee a des formes sem- blables. (E. DU Meril.) PUBLlfi PAR M. L'ADBfi MIGNE, EDITKUH de la BIBLIOTHEQUE UNIVERSELLE DU CLERGfi, ou DKI COURS COMPLET8 Sl'B CHAQUE DRAMCIIE DE LA SCIKJ(CE HELIGIEl'SE. TOME UNIQUE. 1 VOLUMB, PRIX : IS FRANCS. PAIUSIIS APUD GAR.NIKK FHATKES, EDITORES ET J. -I'. MIGNE SUCGESSORES. IN VIA DICTA. AVE.WIi DU UAIMB, 189, OLl.M CIIAUSSEE DU MAlSll, 127. isno * • Coitega Ubrary WEllTISSEMENT. 7>i I. — « Dans les viiles I'ondees, corniiij Home, [);ir des aventuriers sortis de vingt patries diff^rentes, la langiie ne peut avoir d'abord ni unit6 ni hannonie. Tant qu'elle n'a pas (it6 fix6e par une longue habitude, elle reste ouverte a toutes les iaiporlations et subor- donnce a toutes les inQuences successive^ que d6veloppe I'histoire. Les femmes 6tran- gdies auxquelles s'unirenl les premiers Remains et les populations des viiles conquises qu'iU obligerent de s'aggIom6rer avec eux, amcnerent done necessairement de grands changements dans lenr langnge. Plus tard, lours succes militaires et la pr(?pond6raDce (|ui en ful la suite attirerent a Rome tous les ambitieux el les m6contents de I'ltalie, et cliacun y apportait des formes parliculieres de langage qui induaient insensiblement sur i'idiome public. Ciceron, qui ne se rendait un cnmpte exact que des changements qui s'6laient oiK'res sous ses yeux, disait, en parlaut des conlemporains de Lffilius et de Publius Scipion : Recte loquebanltir, sed ki:nc arte rem deteriorem vetusfas fecit, et Romx, ci in GrcEcia : confluxerunt enim et Athenas et in hanc urhem multi inquinate Inqucntes ex divcrsis locis.Toas les critiques reconmissaicnt ccUe modification du latin par les langues 6trangeres. Saint Isidure disait dans ses Oriqines : iinaquseque gens facta Romanorum cum suis opihus vitia quoque et verborum et morum transmlsit, et I'exact Quintilien s'expriniait en lermos aussi positifs : Verba, aut Latina, aut peregrina sunt ; peregrina porro ex omnibus prope dixerim genlibuf:, ut homines, instiluta etiam multa, vene- runt, II n'est pas mfime reste dans ces generaliles ; il a indiqu6 des mots gaulois, pu- niques et espagnols, qui avaient pi^nelre dans la langue. Toutes les classes n'acceptaient pas cepenlant ces corruptions avec la m6me facility ; bicntot il s'cn 6lait forme une dontl'habitude des grandes affaires avait rendu le gof!lt plus difiicile et la pens6e plus active ot plus exigeante. Kile avait innensihlement poll cet idiome grossier des premiers temps qui senlait fail ; et efface de son vocabulaire des archaismos qu'Ennius employait encore dans ses vers. Alors, comme le dit Charisius, le latin regen- dnm se reguLv tradidH et illnm Inqucndi licentiam serviluti rationis addixit. L'imitation passionn6e du greo finit nn^me [)ar lui donncr une consistance et une fermete qui le pr^servaienl du moins des plus brusques et des plus profondes alt(^rations. Mais le peuple ^lait rest6 6lranger a ces doctes perfectionnements ; I'habituile 6lait la spule loi qu'il rcconnfit, el les incoherences de sa langue la dispn^aient a se grossir, sans examen, de tous los mots uouveaux que les autres habitants do I'ltalie iutrodiiisaiont a Rome, el que les veterans y rapporluieiit conlinuellement des pays les plus f^loign(^s. Avec le temps, il s'y 6lablit done, comme pnrloul, deux langurs, I'nne politique el littiTairo, que des r^yles positives et des modules univ(!r3ellement aceepti^.s, retenaient dans une certaine fixit6 ; I'autro, heaucoup plus floltanle, que les (^rrivaius nommenl sernio ritsticus, plebeius, quolidlanus, usuatis cA pcdeslris, (>u puisait ce jrune luimmc veterum verborum cupidisiimus, el plerasque voces nitnis priscas el ignotissimas in quo- tidianis nmununlbusque sermonibus rxpromrns. dont il est parl6 dans AHlu-flolIt'. D^s le lomps de Cict^ron, elle ncconsistait pas seulement dans une mauvaise prononciation, ipie les lettres eux- mfemes affectaient quelquefois, mais dans remploi de mots lomb63 en d6su6tude ou emprunl6s a (les langues iHrangeres, et de formes plus r^K"li^res en apparence, qui ne tenaient aucun comple dos exciptions consacrees par I'usai^n et rautnrilA rj-^s £jrimmTirien>. n — !i D;iis eotlc Kinguc « ruslique, a dit uu uiemhro de I'aucionnc Acad6mie des inscriptions, d on n'alToclail pas de Lexicon hid. et iNriM. lit. >« r^/^t'^,,^ ^ -. 1 i 567295 11 AVliRTiSSiiMENT. 12 (I mettre des inversions dans les phrases ; Ton ne s'aslreignait point a d^cliner un nom sur une n d^ciinaison plut6l que sur une autre, et il en 6talt de m6me des verbes par rapport aux conju- gaisons ; on employait loiijours les preposition?, non-seulemnnl devanl Ics noms de lien, '•omme (I nous le faisons en fran^ais, mais on les joignait encore aux aliiatifs, que les grammairiens sup- « posent 6lre gouvern6s par des veibesou des prdposilions fous-enlendues. » On disait, parexem- ple, impletus de vino, libri referli de nugis, cxlera de gencre hoc, caput de aquila, inter ho7nin]ms, etc., au lieu dc implelns vino, Ubri rc/erti migis, ccelera hujus generis, caput aquilx, inter homines, etc. On se servail desmols impotionare (empoisonner), cambiare (changer), menare (raener), bat- tiiere (battre), etc., depr6f6rence a ceux de la bonne lalinile. Knfin, esseet habere etaient employes comme nos auxiiiaires elre et avoir, et Ics pronoms ille, ilia, iltos, transformSs en elte, ella, elns, faisaienl roffice de nos articles le, la, les. « L'existence d'un patois romain n'ti besoin d'aucunc prcuve parlicuiifere ; c'est une consequence n6cessaire de I'histoire de tous les idiomes. 11 suffit de comparer les premiers monuments litt6rai- res anx ouvragesdusiecle d'Auguste pour 6tre certain que des differences capitales s6paraienl la langue du peuple de celle des letlr6s. Cn est all6 jusqu'4 les suppo?er assez profondi^ment dislinc- tes pour avuir cesse d'etre intelligibies a qui n'en avait appris qu'une. La langue populaire sem- blait meme au Pogge plus vivace que I'autre ; il affirmait en avoir retrouv6 des mots qui n'6taient point enlr6s dans I'ilalien ; mais la plupart des savants reconnaissaienl que celte separation dun patois de la langue lillSraire avait 6te I'origine et le commencement de la formation des idiomes vulgaires. » II. L'introduction des soldats strangers dans les arm6es romaines, a la faveur des guerrcs civi- les, vint inlroduire une quantite prodigieuse dc mots nouveaux dans I'idiome populaire, et y fit admettre en m^me temps des tournures insolites, de grossiers barbarismes, loutes choses qui ne larderent pas a reagir violemment sur la langue des classes 6clair6es. La corruption devint m6me si promple que, du temps de Quinlilien, totus pene mutalus [eraX) sermo. A defaul de I'arriv^e des strangers a Rome, la propagation de la langue latine aurait d'ailleurs suffi pour I'alt^rer. Les Romains .s'etant fait de leur langue un moyend'unite et de force, I'impo- serent aux nations vaincues ; mais, comme on I'a remarqu6 plus d'une fois, un peuple n'aban- donne un idiome pour en adopter un autre, qu'en operant en quelque sorte une espcce de com- promis tacite enlreles deux idiomes, qu'en conservant dans I'un, sous une forme plus ou moins d6nalur6e, des mots, des tournures, des flexions de I'autre. C'est cn eflet ce qui arriva ; le latin, une fois repandu dans les provinces, y 6prouva des corruptions considerables et d'autant plus pro- fondes que I'^tude journaliere des bons ^crivninsne pouvail pas en arreter, ou du moins en mo- d6rer les efTets. Le mai 6taitdeja grand du temps de Ciceron, qui reconnait une physionomie toute parliculiere a la langue latine que Ton parlait en Kspagne. II 6lait a son comble a I'epoque de faint J6r6me, qui declare, ne pouvoir r6pondre de I'ignorance de ses copistcs. Ces alterations n'obeissaient a aucune regie ; chacun Dariolait son langnge comme il I'entendait imaginait les formes les plus bizarres, les barbarismes les plus ctranges. A la langue de la ville 6ternellc avait succede une langue flottanle, sans principcs arretes, donnnnl droit dc cit6 a toute acquisition nou velle, independante dans ses allures, et faisant fides entraves imposees par les grammairiens. « Selon les convenances du moment, chacun empruntait a d'autres idiomes des mots dont il de- guisail a peine I'origine 6trangere par une terniinaison latine. Des differences de jour en jour plus profondes ne tarderent pas a caract6riser la langue de chaque province. Elles'eloignait davan- tage du latin la oil les barbares 6taient plus rapproch^s de la population romaine par leurs mcEurs, leurs croyances et leur inQuence dans le pays. Des circonstances purement locales, qui agissaient chacune d'une maniere difl6rente, modifiaient m6me la nature des corruptions. L'empire de riinliitude est si pui.-.sanl sur le langage que les alterations dependaient en grande partie des sons dont I'oreille etait le plus souvent frappee, et Ton prenait nalurellement dans 13 LEXICON MBDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. 14 les idiomes les plus voisins les n6ologismes donl on avail besoin pour rendre des idi^es nouvi'lles ou suppleer a line conuaissaiice impaifaile du latin. Des varianles de pronon- cialion el de vocabulaire s'inlroduisirent done a la longue dans les villes les plus voislnes, iii6me en llalie oil la langue dut se conseiver plus puie que dans les provinces eloign^es de loules les traditions du bon langage. » Ces dilT6rences portaient sur les mots et sur les formes grammaticales ; elles conslituerent, quand elles purent se sysl6matiser, le germe des idiomes n6o-lalins. II ne fant pas ensuite oublier que, ainsi que nous I'avons deja dit, la formation des mots nouveaux et des regies syntaxiques nouvelles etait livree aux milles caprices des ^crivains qui puisaienl de preference dans tel ou tel idiome, grec, saxon, franc, arabe, etc., selon leur patrie ou leur inspiration du moment. Le sens des vocables n'etait m^me pas arr6t6 d'une maniere positive; comma I'a fort bien dit M. E. Dumeril, chaque auleur avail des habitudes de vocabulaire et de style qui lui 6taient propres, et ce serait renoncer a toule critique que d'accepter comme une explication de la valeur des mots, la significalion qu'un (^crivain n6 dans un pays different avail donnee a des formes semblables. L'6poqne oil vivait un ^crivain n'influait pas moins sur sa langue, continue le meme critique. Avec le temps, le d6p6- ii?»emenl des 6tudesdevint plus complet, les souvenirs classiques s'effacerent davantage, et les mots s'ficarlerent plus capricieusement de leur valeur primitive. II n est peut 6lre pas un seul mot exprimanl une id6e ou un usage technique qui n'ait requ quelque alteration, et celte altera- tion, tardive dans certains pays, a 6t6, au contraire trSs hitive dans d'aulres. Quelques exemples donneront une id^e de res changements de significalion. Temphim, sous les m^rovingiens, n'etait pu^re employ^ pour designer nn 6difice sacred, on se servait ordinairement des mots basilica, ecclesia. A la m6me 6poque, monasterium et ccenohium signifiaient une 6giise, meme une 6glise ca- Ihf^drale ; un monastere s'appe lait cnsa Dei, et on donnait souvent, a parlir du vii" sifecle, le nom (le capfltii a one f^glise paroissiale. I,e mot prinralu% n'a paru qu'au xi' siecle ; on se servait au- paravant des mots cella, celtula, monasleriinn, abbatiola. Sophisla, qu'Aulu-Gelle regardait comme un litre d'honneur, prit une acception d6favorable apres le i.\« siecle. Barbai-us signifia tour k tour f^tran^er, non romain, pai'pn, grossier et cruel, liomnna lingua, qui voulait dire primitive- menl la pure latinit6, finit par ne plus etrequ'iin latin corrompu ; honor servit a nommer un fief noble ; castnim, une ville fortifi^e ; pagus, une ville et sa banlieue ; cxemplum, une terre d6fri- ch6e ; patrocinia, des reliques de sainls ; patria, une famille ; nulritus, un enfant naturel, etc. III. Tant que le latin fut une langue g6n6ralement connce, I'usage suffit toujours pour tenir an courant de ses variations ; qiianti il pi-rdit de sa popularit6, on ful oblig6 de les expliquer par des nnles plact^es dans les manuscrits, anx endroits les plus ohscurs. Enfin, lorsque I'ignorance fut A pen pres complete, il devint utile do dresser ilea listes des formes insolites, des recueils des alU'raticms les plus difficiles a comprendre ; alors se form^renl des glossaires, se dress^rent des dictionnaires. Plusieurs de ces travaux sont parvenus jnsqu'4 nous; quelque.^-uns m6me onl 616 publies ; tl'aulres, en plus grand nombre, gisent dans la poussi6re des bibliolheques. Au xvi' siecle, quand I'Europc savante, n'ayant plus rien a demander a I'antiqLiit^ paicnne, se jeta sur iliistoire nationale, les 6rudit8 comprirent tout de suite que les progres seraienl impossibles dans les nouvelles 6tudes ; que les instruments des vieux Ages seraienl letlre morte, si d'-s livres spi"- ciaux ne venaient en expljqucr le mysl6rieux idiome ; on se mil done a Tanivre, mais ce ne ful qu'au siecle suivant que parurent les premiers r68ultals de lapliilologie des vieux Ages. Spclmann piibliaen 10:20 la premiere parlie de son Glossaire, qui ne fut termine qu'en 1(JR4. O'latorze ans apres, en 1678, noire immortel du Cange fit parailre en >3 volumes in-fol. le livre qui a immor- talise son nom, le celi'-bre (ilnssarittm ail scrij)tore!< mcdix el in/im.v f.nthiitatis. Mais ce livre n'clait pas sculement un dictinnnaire des mols latins corrompus, c'elail une veritable encyclopedic du nioyen Age. donl les proportions, d6ja con9id6rables, le devinrent bien davantage lorsque, par 15 AViiRTISSKMENT. 16 les soins des savants religieiix U. Nicolas Toustain, D. Lepelletier, D. Maur d'Anline el D. Car- pnntier, parul, de 1733 a t"G6, la grande (Edition b^n^dictineen 10 vol. in-fol. Celle 6dilion a 616 reproduile, avecdes ainelioralioDS, par un 6dileur moderne ; maislanoiivelle 6dilion, comme I'ancienne, doit a son prix 6lev6 de n'6lre accessible qu'a quclques privil6gies. F^es travailleurs neu favorisL^s de la torlnnc allenient un diclionnaii-e des lermes des bas siccles, assez complet pour faciliter l"iiitelligence des6crits de ces temps recul6s, et en meme temps, d'une valeur com- merciale assez modesle pour n'elre inabordable a personne. Ce dictionnaire, nous TofTrons au- iourd'hui ; remplira-t-il r^ellement I'objet pour lequel nous I'avons compos6 ? Ceux k qui nous le deslinons en iugeront. Pourra-t-il tenir lieu du grand Glossairel 6videinmenl non, Le colossal travail de du Cange sera toujours indispensable toutes les fois qu'on voudra faire des 6ludes ap- profondies sur le moyen-ftge. Ouelques mots maintenant sur le plan que nous avons suivi. Nous n'avons admis que les mots certains : tout vocable qui nous a paru venir d'une mauvaise lecture a Al€ relranche. Nous avons egalement supprime les formes orthograpUiques de tous les mots faciles a reconnaitre malgr6 leur alteration. Nous n'avons pas 616 plus indulgent pour les termes languedociens, e-^pagnols, ilaliens, etc., donnes par les conlinuatcurs de du Cange piur des mots latins, a moins qu'ils ne se Irouvenl dans les Vies des saints, auqnel cas nous avons cru devoir les maintenir. Enfin, nous avons 6lagu6 certains mots qualifies noms communs et qui sont veritablement des noms propres de villages, de rivieres, deruisseaux, etc. D'un autre ciM6, nous avons iniroduit un grand nombre de mols pris dans les ouvrages des ecrivains ecclesiastiques, et dans plusieurs glossaires inedils dont nous avons ddla communication a la bienveillance d'un ancien fonclionnaire du gnuverne- ment. Ensuite, a chaque mot, nous avons, autant que possible, ajout6 la signification fran^aise et le termc cijrrespondant dans I'idiome dont il est originaire. Sous ce dernier ra|)port, nous avons, pour la philologle du droit, de vifs remerclments a adresser a M. J. de Vaud., un des plus savants jurisconsultes de I'anciem barreau de Bordeaux. ■^ I 17 INDEX EXPLICATIF DES ABREVIATIONS. 18 IINDEX L:XPLICA'iIF DES PRmCIPALES ADKEVIA TIOWS. A. Anno. Abu. Abbas, abbati;i. ABB. CONCH. Abbutia Conchensis in Rulhenis. ACH. hpu:. Acherii Spicilegium. ACT. Acta. AUAMV. Acianinus. .tG. AUR. VAL. iiigidius Aura VuUis monaohus. AONKL. Agnellus. AC.OH. .igobardus. AIM. Aimoinus. ALU. Ag. Albcrtus Aquensis. ALC. Ali'iiinus. A.MPL. COLL. Amplissiiua collectio. ANAST. Nnastasius Bibliolhecarius. A-.D. Aniiegavensis. ANG. An^;e^iacensis. ANGL. Anglia, Anglicus. A.\N. pit.t.y. Aiinules Priemonstratenses. Ai>. Apnd. AiiAT. Aiator. AR.M. Arinorica. AiiN. Arnobiua. A. S3. Ada Sanctorum a Bollando edila. A. 8s. Bii.N. Acta Sanctoiuin oidinis S. Bene- dicli. AUREL. Aurftliensis. AURELiAN .Xurelianensis. AUs. Ausonius. AVE.v. Avenio. BALD. DOL. Haldricus Dolensis. BAL. MISC. Baluzii Miscellanea. UAH. liui'onius. B. DE BREYu. Bomardug de Breydeiibach. BENEii. Beneharnensis. BER. MoN. Bcrnardus monachus. BESL. Bi'slius. uiUL. liiblia. BRiVAT. Urivateasis. BRUs. Brussel. BUS. Mu9chiu8. CAD. CadurcPHsis. CMR. ROM. Cxremoniale Itomaaum. c«s. Caesarius. CAM. Camcracensis. CAM. to.M. PAH. Camera computorum Pariaiensis. CAM. PER. Caniillus I'eregrinus. CAN. iiiR. Ganones liibernici. CAP. Capitulurium. CAB. Caroliis. CAR. c. Garolus Calvus. CAR. H. Garolus Magnus. CARTii. Carlhaginiensis. CENC. tlcncius. CH. Gluirta. ciiARTUL. Chartularium. CHR. MET. EPS. Ghrodcgandus Molensis cpiacopus. ciiH. r.lironicon. CL. MAM. (;iaudianu8 Mamcrtus. CLE.M. Clemens. 001). CAN. Codex cnnonum. COD JUST. Godcx Justiniani. COD. Til. Codex Theodosii. COM. (lomitatus, comes. CON. Cnnradiis. CONC. Concilium, concilia. coNc. iiisp. (lonriliorum llispanis corpus, covs. Consul, consules. CONST. Constitutio. CONST. CA M. Conslilutiones Carmclitarum. coNSUET. Consuetudo, consuetudines. CORN. KEMP. Cornelius Keiupius. D. cHRYs. U. Chrysoslomus. DIG. Digestorum libri. DiTM. Uitmarus. DU BOUL. i)u Boulay. {Uisloria Universitalis Pa- risiemis.) DUEL. Dnpllius. EBu. BET. Ebiardus Bethuniensig. ECCL. Ecclesia. tccL. CONST. Ecclesia Gonstantlensis. EL.MH. Elinhan. (Hist. Henrici V.) ERIC. UPS. Ericus Upsalensis. EucH. Eucherius. EucEN. Eugenius. EXON. Exoniensis. FELiB. Felibianus. FiDEM. Fidemiensis. FISCAN. Fiacunensis. FLET. Kleta FLOD. Floiloardus. FLOR. Floriacensis. FORM. ANDEG. FomiuUc A ndcgavcnses. FOR. ARAG. Fora Aragonica. FORM. BAL. Formula; Baluzianae. FORT. Venantius Forlunutus. FORTES. Fortescatus. {De Laude legutn Anglias.) FRiu. Fridericus H imperator. (Lih. De venaliune.) G. Ciin. Gallia Christiana. GAL Gallice, Gallis, Gallos. galf. mo.n. Galfridus Monemuthensis. GEST. Gesta. GL. Glossarium. GOLD. Goldastug. GREG. M. S. Gregoriug Magnug. GREG. TUR. Gregorius Turonensis. GuiB. Guibertus. HAii. Hariulphus. n. EPisc. AUTis. Hiatoria episcoporum Autiaiodo- rensium. H. DE KNYG. Henricus de Knyghton. iiiLD. llildeLertus. iiiNCM. llincmarus. iiisp. Hispanis. II. SAND. Ilistoria Saadionysii.. HUNG. Hungaria. INN. Innoceutiua. iNsc. Inacriptio. INT. Interprea. iNv. Inventariuiii. IRM. Irinino abbaa. isiD. Isidorus. ITAL. Italia, Italog. ITIN. Itinerarium. .lAc. DE viTR. Jacobus de Vitriaco. .1. DE J. Jciannes de Janua. JOAN. Joannes. JOAN. SAR. Joannes Sarisberiensis. L. LflX. LACT. Lactantius. LAMB. AiiD. Lambertus Ardensis. LAURisii. Laurishamensis. I.. DAiw. Lpx Baviorum. LEG. Leges. LEM. Lemovicensis. L. H. I REG. ANGL. Lcgcs Henrici I regls Anglorum. LIB. MIR. Liber miraculoruiii. LIB. Nio. scAC. Liber niger Scaocarii. LING. Ligonensis. 19 INDEX EXPLICATIF DiiS ABREVIATIONS. 20 L. LONG. Lei Longobardorum. LOB. H. BRIT. Lobinelli Historia Britannioe. L. nip. Lex Uipuariorum. L. SAL. Lex Salica. LUC. Lucius. LUC. CAL. Lucifer Calaritanus. LUD. Ludewig, Ludovicus. L. WIS. Lex Wisigolhorum. MAB. Mabillonius. MAD. Madox. (Formulx Anglira;). .MAn. FOB. MarcuKi Formul«. MART. AMPL. COL. Marteuii Amplissima colleclio. MAT. PAR. Maltha-US Paris. MAUB. Msuriniaccnsis. MEisT. Meisterlinus. MICH. SCOT. Michael Scotus. MISS. GOT. Missaie Golhicum. MON. ANGL. Monasticon Anglicum. MON. VAL. SAB. Monachus Vallis Sarnai. MORio. Morigniacensis. MUR. Muratori. N. c. UPT. Nicolaus Uplonus. OBIT. Obiluariam. occ. Occitania. 0E9. Oeselius. OL. Olim. OL. MAIL. Oliverius Mailiardus. ORD, REG TR. Ordinantiffi rcgum Fraucorurn. ORD. viT. Ordcricus Vitalis. OTT. MOR. Otto Morena. PIP. P.ipias. p*8C. RAD. Paschasius Radbertus. PASS. Passim. PET. DAM. Petrus Damianus. PET. DE cREsc. Petrus de Crescentiis. PET. DE viN. Petruti de Viueis. PET. VEN. Petrus Venerabilis. PEz. Pezius Bernardus. [Aiiecdota, etc ) PICT. Pictaviensis. piRM. ABB. Pirminius abbas. POENIT. PoEnitenliale. PRIOR. Prioratus. PBiOR. DE PAR. Prioratus ds Paredo. PRI8C. Priscianus. PRUD. Prudentius. BAB. MAUR. Rabanus Maurus. RAD. DE HENG. Radulphus dfl Hengham. RAD. DIG. Radulphus de Diceto. RAD. GL. Radulphus Qlabertus. RAP. DE CAR Raphanus de Caresinis. REG. Regestum, Regesta. REG. MAG. Regula Magistri. REG. TEMPL. Hegula Teniplariorum. REQ. VIS. OD. Regestum visitalio Odonis Rotho- magensis archiepiscopi. RIG. Rigordus. ROL. Rolandinus. ROTH. Rothonensis. RUST. Rusticus Helpidius. Rv.M. Rymer. SAL. Salica. SALV. Salvianus. s. AMUR. S. Aiiibrusius. s. AUG. S. Auj,'U3tinus. S. AVIT. 8. Avitus. s. BERN. S. Bernardus. s. BERT. S. Bertinus. s. BO.N. S. Bonilacius. s. COL. S. Columbanus. s CYPR. S. Cypriauus. H. EUL. S. Eulogius. s. FLOB. S. Florentius. s. HiER. S. Ilieronyiiius. s. HiL S. Hilarius. s. iREN. S. Ircnaeus. s. M\RT. S. Marlialis. s. PAULIN. S. Paulinus. s. REM REM. S. Remigius Hemensis. s. SERG. S. Sergius. s. TH. S. Thomas, s. VARO. S. Vandregesilius. s. VED. ATH. S. Vedastus. Atrebatensis. s. VICT. S. Victor. s. viNC. CEN. S. Vincentius Cenoinanensis. siLV. ciR. Silvester Giraldus. ST. AREL. Statuta Arelatum. ST. AST. Statuta civilatis Aslensis. ST. AVEL. Statuta Avellce. ST. AVEN. statuta Avenionis. ST. COM. YEN. Statuta comitatus Yenaissini. ST. DALPH. Statuta Dalphinalia. ST. GEN. Statuta Genuensia. ST. mi:d. Statuta Mediolanensia. ST. ORD. DE SEMP. Statuta ordinis de Sempringhat ST. PLAC. Statuta Placentiae. ST. RIP. Statuta Riperia'. ST SAL. Statuta Saiuciarum. ST. ?AON. Statuta Saonae. ST. SCOT. Statuta Scotira. ST. s. CL. Statuta S. Ciaudii. ST. SYN. Statuta synodalia. ST. VEN. Statuta \'enetorum. STEPH. DE iNv. Stephanus de Investura. TAB. Tabularium. TAB. TALEMUND. Tabularium Talemundi. TH. OTT. Th. Otterbourne. THWRUC. Thwroczius. TBAii. FULD. Traditiones Fuldenses. TUD. Tudebodus. TUL Tullensis. TUTEL. Tutelensis. UGH. Ughellus. UGUT. Ugutio. UNIV. Universitas. us. ORD. CIST. Usus ordiuls Gisterciensis. VEN. Venaissiiius. vos. Vosiensis. w. Willelmus. w. BRIT. Willelmus Brito. w. DUGD. W. Dugdalus. (Anliijuilates provincix Warimren.'.is.) w. MALM. Willelmus Malmesburiensis. w. TVB. Willelmus Tyrius. vvAL. STRAB. Walairidus Strabo. I LEXICON MANUALE AD SCUIPTORES MEDIyE ET INFIMiE LATINITATIS, ou DICTIONNAIRE ABREGE Des lermcs m\[H daus les Monumeiiis Merits ET PARTICVLiLrEMENT DANS LES fiCRlVAINS ECCLeSIASTIQUES DU MOYEN AGE Chaque autenr avsit de3 lialiiluJes de vocabulaire el de style qui lui ^taieut propres, et ce serait renoncer i toule ciiliijue que d'accepler comme uue explication de la valeur des mots la signification qu'uu icrivain ni (iaus un pays difl^rent, avail donn^e 4 des form«3 Eeait>lable9, (E. DD M6mi.) A. — Prima littera alphabet!. — Quibus- dsm 500 ilosignat. Si recta linea superad- datiir 5f)i)U siKnificat. — In superscriplione cantilena;, ut aitius tievotur adinonet; cu- jus ii>us iitteriE I'etrus Ilomanus, Caroli Magni tempore, auctor est. — A, prima lit- tera vocis firsecte cmt:/.-/,, eomminatio. Qua lit- tera glos?Hrum Scriplurre sacrae scriptores lec- lorem jirifimonerR solebant, prophetiam esse duntnxal comminatoriam. Sic in pluribus codi- cibus, maniiscri|)tis prioribusque eoruni editio- nibus ad c xxxviii Isaia; ante verl)a : Dispone domui lux, etc. ; et Jon;e, c. in : Adhuc qun(■/;•() esxp. reliquari, Gallice etre reti- quataire, dci'otr un reste de compte. A A — Quodamniodo ponilur a recentioiis Latii scriptoribus, ut Inngum a signiflcaretur ail pronniiliandum : kkla. pro Ala. Insequenli lenipiire, aspiratioiiem inseruerunt, ut OEala, pro Ala. AAGlATUS.— Egressus annos alienae tutelae; tnajeiir, guia I'nije; ol. aagie,aag>', aaigi4, etc. AAISlliNTlA. — Idem q. Aisantia. AAISITUS. Vid. Aisatus. A.\L.\GIA. — Agri villarum viciniores; /c/TM, champs sidit's auj: abords des lieux habitcs. A.\MrND. — Idem q. Amund. AASAMliNTU.M. — Idem q. Aisamentom. AASANTI.\. — Idem q. Aisantia. AASKNTIA. — Kad. notione. AATIA. — 17//. Atia. AATll.US. — Illajsus, nil damni passus ; qui u'a }i(u sou/Jert, non cndommagi, sain el tauf. ABA. — Idem quod IIlba. AHA. — l.atinis est, quod Grcecis r.fliU, com- pcllalio jcilicet, qua apud veleres honoris causa, junior seniorem fratrein airari consue- veral. .^ic junior seniorem aul parenlem voce i-Ta aut iTtnj, soror sororem voce iirtp*, com- pellabal. Kst auiem nba vox .^yriacae originis ab n:x, dllfxif, iinde n2X, p'ller, quorum utra- qiie (il) Ili'bi ;eorum ,n-x. i'"'"''t dtlej.it, et in, paler, rejielunlur. ABABTISMUM, Abaptisti'M. — ("a p. et 23 ABA LEXICON ABA 24 panxil^a), mergo.) Instrumenlum chinirgicuLM cum ad perforandarr. Isesi capitis calvariam le- rebella ; trepan. ABAClNAUl!;. — Oculis piivare, cxcajcaie, praeserlini per lerrum candeiis, aul polvirn lerieam vel ajreani (quam Ualli vocaiil bassni. unde vocis (.lymol.) oculis exc:«candis obj^c- tani ; aveugler; ol. abaciner. ABACINUS. — llalis subobscuius, opacus ; obscur, teuebreux, noir. (De eo dicilur quod noii ciarus apparel.) ABAGUSTA. — Qui abaco operam dat, ratio- cinator, suppulalor ; cakulateur, aiilhmeticien ; ol. abaciste. ABALuT. — Piieus augustalis regum Anglo- rum coronis duabus insignilus ; chajieuu royal dcs rots d'Angleterre. ABAGTOll. — Pro exaciore seu publicaiio. — Fur jumeiitorum et pecorum, abigens; ra- vtsieur, voleur de betail (il le vole en le chas- sant) ; ol. abacteur. ABACUS. — Prffiler nolos significalus [cotiiploir, daniier, biiffft desci-iice, table carrcc sffvant, dans les festiris, a deposvr les pots et tes verres, table de Pythagore ; ol. abacie, abace, abacon), sumilur eliam pro arithmetica ipsa, quia arithmetici in abaco, vel mensa pulvere conspersa numerorum nolas delineabant, « Gerbcrlum (archiepiscopuni) Ileiucnsem a Saracenis Hispanis didicisse aslrologiam, aba- cum, caeterasque arles. » (Wilelm. iMalmesb.) nine tibri stgnati per abacum sunt codices nolis iiumericis per singulas paginas signali. ABADAGIUM. — Compolalio seu comestio. « Beuvragia, comestiones, pastus, potaliones ECU abadagia, exigere quasi ex debito non for- midaus. » (Cone. Tarrac.) ABADIA. — Vox Hispanicse originis qua non abbatia modo, sed el prtedia etiani liono- ratiora significanlur ; eadem significatione qua hoxor sumitur. Vid. Honor. ABADILIS. — Abbatialidignilali congruus, decens. ABADIII. — Lapis species; espece de pierre. (Isid.). ABALIUD. — Ouod ab alio pendct, infe- >'ius ; ce qui depend de quelqu'itn on de quelque chose, qui est au-dessons. u (Juanquam el alias confitemini istud, si quando illos (deos, sup- jilicio nostro videmini ulcisci : ubaltud a majore (lefenditur ; pudeat igitur deos ab homine de- fend!. » ABAMIIKUS. — Murus muro additus; tnur bdti lateralement a un autre poitr le soutenir et le fortifier, cnntre-mur. ABANDONNAMENTUM. — Proclamalio seu licentia ; proclamation ou permission ; ol, aban- donnement. « Nullus potest nee audd venari... nisi per curiam abandonuamentum et licenlia data. » (A. 1379.) ABANDONNABi:. — Publico banno edicere, permitlere aut velarc ; pruckuner a son de trompe, permettre, dc/endre. a Praedictum nemus in defensum ponere vel abandonnare mihi non licet. )) [Chartul. Aiiemar). ABAISDONMU.M. — Kes arbitrio cujugque exposita, preesertim de bonis inobilibus vel immcbilibus in pignus suu caulionem assi- gnatis pro pecunia dcbila, vendilione aut [ii'iMiutationc cavenda el liiinamla : yaraiitie, ce qui ijaraiUit wie chosi>, ce qui la rend silre. — Dare in abandonnium et jionere in abandon- nium, ide.m est ac oppigneraie, obligare; en- gager, donner en gage, ineltre en gage, Injpo- t/ipquer. ABANMjiINUM. — Ead. notiune. ABANDUM. — Ead. notiune. .•i.BANDUNNAUE. — Ut Abandonnare. ABANKC. — Ciiigulum saccrdotale. v A banco cingulum sacerdulale rolundum, polemila aite, ex cocco, purpura, jacinlboque contex- tiini ; ita ut {lores atque gemma; in eo esse videreiitiir dislinctce. » (Gloss, vel.) ABANES. — Ead. notione. ABANGUA. — Ul AiihNGA. AB.\NIS'AT10. — (Ab ab et annus.) Annuum exsiliuni propter voluntariam cajdem comniis- sam ; cxil d'vn an enlier qu'on faisait subir a celui qui avail commis un nieurlre involontaire ; ol. abam.alion.. ABANTE. — E con.speclu ; de decant les yeux. ABAPTISTUM. — Ut Abaptismlm. ABARG \. — Hispanis quoddani calccamenti genus, px ca|>ritia seu boaiia pidio, sa'pissiine ex funibus conlectum, ad aspera et inonlosa loca peragranda habile etapluni, [iroptereaque pastoribus ac ruslicanis hominibus in inonlanis ipsi.-i valde commune ; c/iouisure ou sundule de corde. llisp. alpargatas. ABAltCENUM. — Pro Abahtenum. ABAUNAIIE. — liem clam et occulle geslam probationibus judicialitcr mauifcslare ; fatre preuve juridique d'lm fait secret et occulle. « Si homo furlivum aliquid in domo sua oc- cullaverit el ila I'uerit abarnaius, rectum est «t inde habeat quod quiesivit. » (Leg. Kan. reg. Augl.) ABAItRABE. — Pretio conducere ; louer, prejidre d sa soldc, a layer, u Annulo sue soh- arrhavit me doininus. » [S. Agn. Off.) AUAR'IUNUM. — Iiilionestum ; honleux, vitprisable, dalionnete, laid. ABAHTIA. — Insaliabilitas ; insatiabilile, gloulonnerie. ABAS. — Bardus, hebes ; lourd, sot, bete, stn)iide. — Epilepsia; mal caduc, cpilepsie. ABASA. — Infirma domus, quasi sine base ; inaison peusolide. (Isid.) Alibi, domus abasa, id est aliis aidilicii.s separata, quasi leprosorum ; 7tiaison isolie, solitaire. ABASCAMUS. — Infascinabilis, in quern nihil valenl qurevis fuscina ; qui nc peut-elre fcsc/nc. Abaseanlos numeral 'rerlullianus inter eos, apud quos quaestionem habendam, cum quis de hac vita cgrederetur somniabant Valen- liniani. AUASSARE. — Demitlere, minuere ; casser, uiallre, di'tridre. ABASTARDARE. — Ba.'^tardum, seu nolhum aut illegitimum pronuntiare ; declarer bdtard ; ol. nhnslnrder. ABASTBA. — Folia vitis ; feuilks de vignes. ( Vet. Gl.) 25 ABB MEDLE ET INFIMiS LATINITATIS. ABB 26 AliAIARL. — Proleniere, dujicere ; /a/re lumber, detacher. « Si quis nominfm de barco abbadiderii. » [Lex Sal.) — Liyna succidere ; •■oujicr du hois. « Si aliquis aliquem invenerit in iieinoribus suis abatantem. » (A. 1228.) Vul. ATTiiO.NCAiiE. — Prclio (liminucie ; dlininuer de valeur ; o\. abatlre. En slylo monelaire : « Si tempore solutionis hac inoneta MelfJioriensis tuev'd abatiida seu deteriorala. » (A. 1209.) — Abaluie se, bona detoquere, mensaiias ratio- nes mala lide ciediloribus reiiuntiare ; frauder ses creaticiers en cousuvtant son bien. ABATERE. — Ead. notione. ABATIS. — Vel polius a ball's; qui preeest bale. I id. Baixs. — Mensura liumenlaria ; inesure de cajjitcite pour Ivs yrutiis. Abalis avena;, avena necessaria equo ; ralion d'avoine pour un citeval. ABATHAN. — De lei |irelio detiabere ; dv- precier. « Quod avera civiuin (Con-atcrii) non vililicabunl nee ubatran, ul prieffianl avera fxl raiieoium. » St. Mass.) — Signitical clian) abatare. Vid. banc vocem. ABATUA. — Monetae minnlioris species vi- detur, eadem foile quae infra ahmga. « Guni conlroveibia eral... super decern dcnaiiis et una atialtia dc cen=u, » lLc. ABAUCTOll. — Pro Abactok. ABAUCTUS. — Pro AitAtTUS. ABAl'DlllE. — Exaudire; ecouter, entendre, « (Juidem et ego Ingo episcopus vos, qui feupi-a jngales abaudivi, et recic pelitiones vestras in- tellexi. » (A. 1033.) — Conlemnere, non audi- re ; mepriser, dedaiguer. (dtespuo el blaspbenio opera inanuum houiinum, imu abawlio qui ejus modi erroruni pestibus seipsos tradero conten- (lunt. » [A. SS.) Vid. Obaudio. AB.\UTOIUZAIlE. — Ab auclorilate rece- dcre, jurisdictioiicin declinare ; ue pas recon- naitre, decl/mr ttne aulorile, une Juridiction. ABAZOLAIIK. — Fustibus seu glebas jaclan- do Iruclusex arboribus dejicere ; ab Itai. zolla, gleba, seu a hazolum, veclis, seu baculus, cui transver.io canistruni iinpununt; faire tomber les fruits des arbres a coups de baton ou en lan- fnnt dc% viotles de terre. « Item qiiaj coeperil.vel excusseril, abazn/avent, vel exporlaverit de alienis possessionibus vel arbnribus nuces, cas- laneas, .. etc. (A. 1-496.) ABiiA. — Pater. \'id. infra Auuas. ABB.^COMITES, ABBICoMITKS. — Comites ac nohiles laici quibus da!;e eranla regibusab- ba'iffi et crrle.'ii.p jure bfricnrii, seu, ul aiunt, Ml cnmmendam ; a/ibes comles, abbi's seculins; ab- bes rhfvaliers, iibbrs connnendataivrs, abbrs en cominende. Par opposition a ces abbes laiqucs, on appelait les abb(5s reguiiors abbates veri el legiiiiiii. — Abbales qui simul eranl comites ; abbh reguliers, qui, par lew naissance ou autre- nietit, etaient revctus de la diynile comlale. ABBADALIS. — Ul Auai.ii.is. .\I)It.\l)l.\. — Jus capicndi e defuncti paro- diiuni bonis mobilibus id quod magis placuc- rit. (lompelit aulem paruciiiaruni lecloribus apiid llispanos el alios in res plebis sibi com- niissae.ita lamen ut si reclur inter vesles eligat, si sunt [lurpuralte, eas ha^rcs deluncti dare mi- nime tcneatur. Ilispanis jus iliud interdum id est quod apud Belgasjus melwris catalli, aul hwreoti apud Anglos, elc. Inlerdum eiiam ab- badia ponilur pro abbatia, q. vid. ABBANUM. — Baculus abbani ; baculus ad coronationem regum llaliai adhiberi solitus. Forte baculus pastoralis archipresbyteri Mo- doetiensis qui in modum tridentis elaboralus exhibelur in charta a. 1330. (Alur.) ABBAHUaUE. — Viam obsepiie, interelu- dere, el melaphorice, decipere, fallere ; barrer. intercepter le chemin, empecher faction d'unc chose coininencee, tromper ; ol. abarrer. « Si ve- to fuerit bari'us, quialiquem burruvent m com- niunitate Hipcriae, vendendo dolose aes, pro auro, vel gemmas, seu jocalia falsa, vel alio quo vis modo abban-ando, » eli;. [Stat. crim. Riper.) ABBAS. — Vox Syriaca, quae patrein sonat. Passiinque absque s scriptum reperilur, tali modo abba. Abbates dicti sunt : Latinis et Grae- cis scriptiiribus universim monachi omnes,pree- sertim senio ac vitaj sanctitate venerandi, qua notione Patres iidem nunc appellantur. « Cum tania pluralilas eorum sit, ita ut mille abbates sub uno arcnimandrila esse n-periantur. » {/{e- gul. San. Coluinb.) — Prjefectus monasterii ; qua notione vox notissima. Hinc : Abbas rardt- nalis abbe cardinal), cui indulluin est nomeii et privilegium cardinalis ; ubbas in cupile {abbe en chef, abbe en litre), ul liabel cbarta Giiillelnii episcopi Treconensis [de Tveguier) ; abbas ':omes, [comic abbe] abbas irreligiosus, ab- bas laicus et abbas sa'cularis {abbe secuher), ab- bas miles (abbe chevalier), abbas commendatarius [abbe commendataire), comes seu nobilis laicus cui data erat a regibus abbatia et ecclesia jure beneficii. [Vid. Abuacomes et Commendatarius.) Abbates episcopi, dicti olim in Sicilia, Calanae et Monti.s Uegalis abbates, quia cum a regibus Siculis exslrucla essenl iis in locis lUonasleria, eorum abbales poslinodiim a Poulitiribus epi- scopi creati fuere.eorumque ecclesiae cathedra- los facia;. Abbates exempli, jurisdictione epis- copi seu ordinarii et nude a Bomana Sede pendenles, ex speciali privilegio ; abbes inde- peudants de I'ordmaire et 7-elevatit directcment du Saint-Siege. Abbates mitrali [abbes mitres, qui- bus episcopalia ornamenia, id est milram, saii- dalia, cbirolccas ac annulum deferendi a pon- lificibus indidem jura iiidulla sunt. Abbas re- galis. (Vide Monaslena regalia, vc bo .Mosastb- mcM.) Abbas serundarius abbe en second}, qui vi- ces affil abbatis primarii. Diclus saepissime pn'or [pricur). — Prn'fcctu? cujus vis societatis, ad colendam pietalem el divini numinis cultuni erccUe. Sic in Capital. Caroli Magni et alibi occurrunl af>bates canonicorum, nempe regula- rium, el abbates canom'ri, quibus opponunlur abbales vwuachorum . Abbas confratrix S. Yvo- nis [abbe de la confrdrie de Sainl-Yves), vocaba- tur primus inter praepositos fralernitatis seu 27 ABB LEXICON ABB 28 societalis ereclae in capella S. Yvonis Parisii.s, viaJacobea — Abhates ialerdum dicti ii quos curatoi primarios [cures primitifs) appollaiil. Conslal eniin nmncs eoclesias el civitalis et dioecesis habuisse minislrum unum majorem, alleiuni medium, tcrliiira infimum. Prior dice- balur aiA'JS, custos. e\ tandem dictus esl rec- tor ; niiniblri medii dicebanlur /jr/'sOylfri, et l&n(ien\ cajiellani ; iiiliraus apiiellabaliir sacr?- s/a. Hue jierlineiil quoque : ahl/as palalii, qui alias ai(hiia|)cllaiins ; aObas cas'rensis, abbas in ca^lris, archicapelianus regius, sic diclns quod in caslris, oratorio palalino capellanisque regiis prseaRssel ; abbas curix, qui erat archica- pelianus curiae Delphini Viennensis.^ Ucnique etiam primi seu preeposili quarumvis societa- lum sfecularium inlerdum abbates vocabanlur. De lioc genera eranl: abbas clocherii (Ga.\. o\. abbat del clouchie), seu abbas canipanilis, qui, in ecclesia Anniciensi, praBerat pulsation! campa- narum ; abbas clericulorum, qui in eadem eccle- sia, primus erat inter decern choii pueros ; ab- bas coriiardorum seu conardorum (Gal. ol. abbe des canards ou des cornards), qui a|nid Hollio- magenses Ebroiconsesque, cujusdam sooietatis joculalornm hominum prseteclus eral ; (a66e de la jeunesse)sen abbas Iselitix [abbe de la joie), qui princeps annuus erat apud Atrebales alte- rius jocosaj societatis ; abbas esclaffa>doritm,qm praeibat in Delphinatu initam societatem ad mutiiam defensionem, inter clericos ecclesiae de Romanis civilale {/lomatis, Drdme). Non solum Genuensibus Praetor seu rector populi olim vo- cabatur abbas populi [abbe du peuple), sed etiam Brixiae Decurionum priaiores el Mediolani col- legiorum et sodalitiorum, imo mercatorum el opificum pra;fecli abbalum collcgii nomine ve- niunt; quid quod in Mediolaiiensium Statutis crebra sit mentio abbalum collegii nolariorwn el artificum. ^quis Sextiis, medii ffivi tempore quotannis eligcbalur abbas populi, qui cum pompa inlererai processioni per tutam provin- ciain celcbri; quae fiebat die fcsto sancli corpo- ris Christi. In epislolis Gerbertinis, gymnasii primarius praefectus, gymnasiarchus, abbas schularis dicilur. ABBASCIATUM. — Idem q. Ambasciatum. ABBASIA. — Pro Abbatissa. (A. 1303.) ABBAStJ. — liifirmatorium, seu domus in quam aegroti deportantur; infirmerie, hos- pice. ABBATATUS. — Dignitas el ofticium abba- tis, nl episcnpatas episcopi et cardinalatus car- dinalis ; dignite d'abbe. ABBATIA. — Monaslerium cui praeesl abbas vel abbatissa. Abbalia apostolicalis ea erat quae stdi HomantP sine medio subjecla erat. Dice- batur canonialis abbati.i cujas ;ibbas erat cano- nicus. — Ipsum abbatis regimen ac guberna- tio, dignitas abbatialis. — Ecclesia parochialis, maxima ilia quae curatum habebat primitivuin, qui non semel vocabatur abbas. Hinc in anli- quis foris Navarrs parncbias vocant abndia- rfos ; priri ralione ccclesiaB parociiiales etiam dictae erant monasteria, unde antiqua vox Gal- Wc'd Muustier, te mouslier, qiiaede qualibel ec- clesia inlelligebalur. — lleditus ecclesiae paro- chialis ab abbalia di pendentes ; quod el de pnediis, alisque bonis, qute saeculo dcoimo oc- tavo prioralus appellabanlur,inlelligcnduni est, el qiue quondam quoque abassia dicebanlur. — Dominium et possessionem ad abbaliam perti- nenles. — Monachorum exahquo monasteriode- leclus ad instilulionem alterius novae abhatix. — Abbalia si'mpilcriia s iniitur juxta Lobinel- liim ut et inonachia, pro feudo jure nioilicinii donalo : fief amorti. « Iloel ciimes didil sanclo Catuodo villam DargoUi in abbalia sc)npil€7'na.» [His/. Bnl.) ABBATIALIS. — Ad abbatem perlinens ; d'abbe, abbulial. ABBATIANI. — Abbatibus subdili, addicli, ut episc(]pani episcopis ; ceuu: qui sunl suumh aux abbes. ABBATIA RE. — Abbatis vel abbatissae mu- nus ol>ire, abbaliae praeesse ; remplir les fonc- tions d'ahbe ou d'abbessf, etre H la ti'te d'nne ah- bar/p. « Fratres ejus ecclesiw elegerunt Stepha- num qui coepil abbatiari anno Domini incarna- tionis 1203. » Spicil. Acher.) ABBATIARI. — Ead. nolione. ABBATIA RII. — Apud Beneharnenses et Bi- goriilanos, iidem qui abbates mililes seu abba- tes laid. ARBATIGIU.M. — Munus abbatis ; dignite d'abbe. ABBATIGIUS. — Ut Abbatialis. Jure abbali- cio, id est abbatis poteslale el dignilale. ABBATIGULUS. — Diminutiv. abbatis. ABRATILIS. — Ut Abbatialis. (Irm.) Ad ab- batem perlinens. ABBATIOLA. — Capella, sacellum, ecclesio- la, ecclesia minor, seu viinus, ut vulgo audit, benoftcium. « Missi inquiranl de capellis el ab- batialis ex oasis Dei in beneficium datis [Cap. Car. C. an. 853) ; n cfwpelle. oratoire, petite ^glise, etc. — Parvula abbalia, in qua scilicet pauci monacbi, el res modica ; petite abbaye, ahbaye de neu d' imparlance . ABBATISARE. — Ut AsBAUARii. ABBATISSA. — Praerecla monasterio virgi- num seu sanclimonialium ; vocabatur etiam Dialer monaslerii, maltr monacharutn ; abbesse. superieure d'un convent de reliyieuses ; o\. abbi- esse, abbacsse. — Lena el mcretricum magis- tra ; femme qui preside aux lieux de prostitution. (A. 1400.) ABBATISSALIS.— Ad abbalissam perlinens; d'abbesse. ABBATISSIATUS. — Munus el dignitas ab- batissae ; dignite d'abbesse. ABBATITURA. — Argentariae dissolutio.ino- piae denunlialio ; banqueroute, (nilliie. — Juri- dictio, dominium ; juridiclion, ressort, aulorili. (Vox orta a voce abbas, quod inlerdum domina- ri, prxesse, significat.) ABBATIUNCULA. — Parva abbalia; abbaye de peu d' importance. 29 ABB MEDLE ET INHM.E LATINITATIS. AED 30 ABBATIUS. — AJ abbaliarn perliiiens ; qui regarde, qui appai lifiit a une abbaye, abbatial. Abbaiia terra, dominium et possessiones ad abbaliam pertinenles ; terre abbatiale, Cemcmble des prnprietii d'unr obbai/e. AKBATOH. — Pro Albator. Coriarius. (l>Met.) ABFJATULUS. — Parvus ahhas; petit abbe, abbe (le pen d importance. aBBAZIUM. — Abbalis munus, vel ipsa ab- baiia ; d'ljnite abbitiale, I' abbaye elle-tncrne. « Acta est aulem bcec piecaiia iradilio publice Triivi'fis in iiionaslerio Sancti Maximini, ads- tanle Eberhardo ipsum abbazinm tenente. » A. 909). ABBECARE. — Rostro seu becco impetere, seu crebrius ro-trum iiitigere, mordicare ; at- taquer a coups de bee, tnordiller. ABBERAGIUM. — Ar[iiarium ; abreuvoir, lieu oh ion mene boxre tes bestiatix ; ol. abeu- ragi. ABBI'lHARE. — Adaqnarc ; abreuver. ABRKKGAGIUM, — Dalio ad ceiisum, con- cessii) sub cerlis cnnditionibus et slalo pretio ; action de donner a cens, concession sous certaines coUi/iliuns bien sli/julees. « Faciunt inter se pac- tii, abbergayium, promissiones quae sequunlur. (A. 1455 J. ARBKHGARE. — Dare ad abbergagium ; ar- renler, donner a cens, d rente. « Acceiisal el ab- bergat et in empbyleosim perpetuam Iradit, cedit el concedit insuiam supradictam. » (A. 1377). ABBERGATA. -- Idem q Albi:rga. ABBERRAGIUM. — Locatio prsdii cujus- dam ; accensemenl d'un fonds sous une certaine redevance. ABRETAMENTUM. — Insligatio, incilamen- tum ; instigation, excitation. (Rym ) ABBETARE. — Excilare, insligare ; inciter, aniiner, exciter ; ol. abetter. ABBEl'ATOR. — instigator, incilator, qui alium ad facinus ali quod perpetrandum cxa- ciiii; instigateur. ce/ui qui conseille, qui pousse, qui excite a. ABBETU.M. — Ead. signif. q. Aubetamen- TUM. ABRICOMITES. — Ul Abbacomites. ARBOCVTlO. — Constilutio, delinitio ; ab Italico abhocnmento, congressuf, colioquiuni ; reglenient, deltberation. « Ainsi qu'ils abutaieut lour I'col. " ABBOGATORES. — Qui de re aiiqua inter se conveniuni, proxenelic ; ccux qui derident, ar- relent une a/fuire, parties contractantes, cour- tiers. ABBUTAMENTU.M. — Idem quod Arbotum. ABROTARE. — Terrainare ; toucher un but, joindre, aboutir ; ol. abouler. — Vox agriinen- loribus GaMicis I'amiliaris, cum agri limites de- signanl. Abbotare enim dicunt pr.pdiorum lines, qua scilicet parte anguslioros sunt priedio al- leri ; latera vero iiunquam aiunl abhutare, sod agro proximo adjacere. « Quae quidem Venella ahbutubat supei commuiifiii \i.uii. — fer vici- nitates et confinia creditori designare, oppi- gnare ; designer une tene par scs limites a un creancier, iengnger. « Pio se el fornm haeredi- bus abbotarunt ci assignarunt dictani ecclesiam pro dictis custibus el expensis. » (A. 1260). ABBOTUM. — Fundus creditori designatus per suas vicinitales et confinia, ul in hunc rre- ditfir speciale jus postea ac(]uirat ; terre desi- gnee par ses litnifes et engagee aux creanciers, as- signation hypothecaire, bgpotheque ; o\. about. « De dicta domu tanquam de abbnuto et assi- gnamento se pariter deveslierunt. » (A. 1270). ABBOTUS. — Mulierarius ; qui aime les femntes. ABBREUVaTORFUM. — Idem q. Apeurato- RIUW. ABBREVIATUR. — Officii nomen in cancel- la;iaapostolica. Abbreviatores 72 nuraeranlur, e quibus 12 sunt de parco mayor;', et prajlalo- ruui more vestibus utunlur violaceis. His li- bclliis supplices dislribuit cancellariae praefec- tus, tiiraque per se aut subsliliitos bullarum exjcribiinl minutas, seu primas perscriptiones. quae adlibelli siipplicis calcem siimmatim col- jecta* habenlur; et inde vocis etymon. liAbre- viatores dicuntur de parco minori, quorum est, instrumenla, quibus conlrahi permiltitur in gradu prohiliilo, perscribere el in commenla- rios referre. Cteleri exaninalores apptdlantur, qiiod eorum officii sit buJlas ad exemplar con- ferre et recogno?cere. Et bi laici esse possunt el uxorcs ducere. ABBRUCAMENTUM. — Eniplio quarumvis mercium, antequam in foio venak-s proponan- tur et earumdein singularum per partes ven- dilio ; achat de marchandises aeant leur wise en vcnte au marche et action de les vendre en de- tail. ABBUTARE. — Ut Abbotahb. ABdECA'i R>. — Eluscalio ; eborgnement, ac- tion de rendre borgne. ABCAllIARE. — Vehere e loco ad locum ; trainer, porter, mettre d'un lieu dans un autre ; par extension, transvaser. ABCARIS. — Pro Acaris. ABGUARIUM. — Alphabetum ; alphabet. ABC.IiNDERE. — Pro Abscindehb, el in spe- cie aures abscindere, qua furum pcena eral ; couper les oreilles, cssonller. ABGTURIUM. — Abecedarium ; ut Abcuaiuum. ABDENTIO. — Denegatio-, delractio, rei con- cessae repetitio ; action de nier vivement, deni- gation, re/us, action de redetnander, reuctitwn. (A. 1319). ABDEROLOGUS. — iNugalor, (jui frivolaeat- que ine()ta blaleral ; jurceur, diseur de riens. ABDICAMENTUM. — Negatio ; actionde nier. [A.SS.) ABr)IC.\RE. — Abdicere ; abandonner, renon- cerd, desapprnuver, condainner. iVox fori Rom.) — Abdere, abscondere ; mettre loin ou hors. Eloigner, ecarter, cacher. (Gasp. Bart., Gl. — 31 ABD Abslerrere, propulsare ; delourner, reuousser. { Vet. (it.) AHUIDATOIIIUM. — Locus aptiim :irl abdi- candum, id est ad abdendum et abfconden- dum ; cachelle. (J. de J.) Ar;Dl(;iUM. — Sccrelum, occultuin, abfcon- dilum ; ce gui w< cache, recule, I'toiune, secret. {Vet. Gl.) ABUIC'I'A. — Abdicatio, renuntiatio ; renon- ctation, abandon, a. rromiUo Deo.... abdictam ljro|Mit;Lalis et custodiam castitatis peipetuuiu et obedii-utiam ii [A. SS.) ABDICTATUS. — Ead. notione. ABDICTIO. — Ead. notione. ABDIGTl'S. — (.^dj.) Conslitutiis, declara- lus ; di'terinine, etabli « Et episcopus : « Ego te « absolvo, » ini|iiit, « ab hou realu. » Et ille : « Tu » inquit, « non es meus abbas abdictus, u sed tantnin Id.t civilatis episcopus. » (A. SS.) — I Subs ) Opposilio.contradiclio, ita utincoep- tiini abdicare necesse sit ; oppusilion, contradic- t'wn s off rant de telle maniere quon est obliyi' de rennncer a iin projet. (A. U51). ABUISCLRE. — OhWyMci; oublier. ABDITORIUM. — Arcae species ill qua quid abJitur vel recoiiditur ; meuble, cuffre. ((Item unum coflur et una pi.xis de ebore ornala cum argento deaurato.. it(^m tria abdilona el tres pi.xides do ebore ornata:- cum cupro deaurato. » [Mon. Angl.) ABDITUS. — Vilis, minoris momenti; de }jeu d'impm-lance, denulte valour. ABUUMUIE. — Mendose pro OfiDORMiRt. ABUUCGHE. — Deducere de posscssione per senlentiam juris, vel vi delurbare ; deptiuiller judiciairemerit ou par force quelqu'un de Qu^taue chose. (A. Ii85). ^ ACDUCTIUS. — Pro .ABnucTus. ABDURARE. —Pro Abducere. ABEAURAKE. — Ut Abkuvare. ABEBRARE. — Eadem nolione. ABECEDARIUM. — Alphabetum, prima lit- terarnm elementa ; abecedaire, alphabet. ABECEDARIUS. — Qui prima iitterarum elementa docelur; celtu qui apprtnd les premiers elements de la lecture. — Abet edarius primus ; \id. PSALMUS. ABEGETORIUM. - Alphabetum, ut Abece- DaRIUM. ABEOERIA. — Jus hospitandi in domibus vassallorum : droit d'atbcrgue, droit du seiqneur d'etre hebergc et recu chez son vassal. ABEILLA. — Apis ; abeille. « Medietatem omnium tallarum, quse fiunt hominibus in proprietatibus eorumdem, videlicet in vineis, bladis, arboribus, venalionibus, et in apibuset abillis. » (A. 1286). Alvearia forte vel apum esamina speciatim eo nomine iudicantur. .V[;EL. — Liber upucryplius annuiueiulus inter eos qui monasterio Vallisbonte donantur. (A. 1212. G. Chr.) ABFLIAM. — Haeretici.abAbel, Adami filio, sic dicti, quod ilium se imitari jactitarent. Con- juges eiant. neclam^n ronjugali consuefiidine ulebaiilur, sed puerura et puellam aJoptabanI, qui morluis eadem conditione succederent. Ab LEXICON ABE 32 Abele diclos negat HoSiman. Pulal autem sic appellatos fuisse ab Arabieo verbo thcabala, quod est ab uxore se continent. Tradiinl quippt; Juda-i doctores Adamum post .Abclis necem ab uxore abstinuisse per 130 nnnos. A simili con- linetitia Abelianoi'um nomcn. ABELIMENTUM. — Exornatio, ornamen- tum ; eiiibellissement. AHELLARIUM. — Alvear; ruche d'abeilles. — .\lvearium ; rucher, lieu destine u recevoir les ruches. (A. 1228.) ABELLUS. — Agnus recens natus ; agneau de lait. ABELOlTyE. — lidem q. Abeliam. ABELOMI.— lidem (|. Miicliam. ABENCAHE. — Eradicare ; deracincr. ABEN'F,VI-.\|{E. — In empliylcusim Incare ; loucr at einiihi/thcuse ; ol. abcneveser. Est autem emphj'leusis ilia locatio quoe lit, ut aiunt, a^l longos annos, id est a decern annis usque ad nonaginta el novem. Abenevisurn non dicitui, ut credit Lauriere in Glossario juris Gallici, de qualibet concessione facia a domino feudal! sub cerlo censu, sed de sola emphyleusi. ABENEVIS.VTIO. — Concessio in emphytcu sin sub censu et servitio ; cmphytcose, ol. abe- nevis. (1 Fratres de valjiiniena abnevisant et ti- tulo ulinevisationis tradnnt t(^rram sub censu et servitio unius livrarii siliginis. » (A. (393). ABENEVISUM. — Idem serisus q. Abenevi- sATio. \'id. Abenf.visare. ABEN'GA. — Minutioris monetaj species in Gallia, mallia inferior ; petite mnnuate nwindre que la maille ; ol. abenye, abenyhe, abenyue, abangue. ABENGHA. — Eadem notione. ABENGUA. — Eadem nolione. ABEONA. — Dea quae pr;eerat abeuntibus. (Tert.) ABEQUETORUM. — Alphabetum, ut Abece DARIUM. ABERAGIU.M. — Irri^atio, adaquatio, usus aquae ad irriganda prala, aut adaquanda pe- cora ; action d'arroser, d'abreuver, dc detourner, de prendre de I'eau pour arroser les pres ou (aire boire les bistiaux. (A. 1397). ABERE. — Abere ad prubrio.Vvo lialiere in proprio ; avoir en firapjre. (.\. 780 . ABEREMURDKUM. — Homicidium, mur drum definitum ; mcurtre avcre tt constate. ABEUGARE. — Dare ad censura stalutam- que praestationem ; donncr en rente, a cens. Vid. Abbergare. ABERGATIUM. — Vid. Atterratus. ABERGIARE. — Ut Abfrgare. ABERO.MURDRUM. — Ut Aberemurhrum. ABESARE. — Demiltere, fossam aequare ; reduire, combler un fosse. me commo IVxem- plo qui suit, tout ce qui -■,«< neccssain a i organi- sation d'niirmaison. « Idem fuil pactum... quod dictus... induct... dictam Borguiiiam, ejus so- rorem, de lecle, veslibus el aliis abilhamentis, etc. (A. 1470). ABILIS. — Pio Habilis ; bon, apte a quelque chofe. « Unum laurum et 30 v:v cas firmabiles cl abiles. » Id est foeturas habiles ; tons pour la reproduction. ABILITARE. — Habilem judicare, ad aliquid habilem reddere ; reconnaitre, rendre bon a quel- que chose, capable de (aire quelque chose. Vide Habiutahe Abilifare sese, cxercere se, assuefa- cere ; s'eiercer, s'habituer a (aire una chose. (A. 1.'t89). ABILITAS. — Facultas utendi aliqua re ; droit permission de jouissance. ABINCEPS. — Pro Deinceps ABINDE. — Inde, ab eodem tempore ; depuis ce temps. ABIMTIO. — Disceshio ; eloignement , sepa- ration. Forte aliquoties pro Abitio. ABINTESTATUS. — Intes'.alus, quinoncon- dito tcslamenlo moritur ; qui meurt sans testa- ment, infestat. .\BINT1MAS. — Qui scit secreta nostra et in- tima cordis ; confident. ABIN'I IMUS. — i:ad. notione. ABINTUS. - Pro Intus. ABIRO. — Remus; aviron. ABIS. — Pro Habks, et Albis. ABiTIiJ. — Abitus, discossio, mors : e7oi- gnement, separation, depart, mart, {Amal, Onom.) ABR'S — Idem q. Avics, ABJAGEN'I'IA. — Pro Adjacpntia. ABJAGKRE. — Pro Ad.iacehe. ABJEGTAKE. — Increpare. exprobrare ; re- procher, blumer, im/ulcr a crime. (Pap.) ABJEGTINUS. — Abiegnus ; rfe sapin. {A. *S o) ABJEGTIRE. — Vadimonium dcserere, de- ficere in lite, jus suum objicere, deserere, placitum non cuslodire ; (aire defaut, se lais- ser condamner par di(aut. — Adversarium, de- ficientem in lite deprehrnderc, sen deserti va- dimonii arguere. (A. 731.) — Adjectire ( Firf. h. v.). id est ramo vel festuca adjecla adversarium solemniter citare in judicium ; assigner devant lejuge en jetant un (etu dans le sein de I'adver- saire. ABJECTORIA. - Ead. signif. q. Abgato- hiA. ABJECTUS. — Qui vadimonium dcseruit, qui do(icil ; celui qui fait defaut. — Festuca adjecla in jus vocatus : celui qui est cite en jus- tice par le si/mbole du fetu. ABJIGERE (Se). — ,\licujns rei possessionem dimillere. cedere ; ceder lapropriete d'une chose, >/ renoncer. {Chr. .ind.) ABJUDIC.\RE. — Rem de qua controvcrsia est per judicium auferrc ; e/re mis judiciaire- nient en /losscssion d'une chose contesliSe. « Quod dat judicio judex, adjudicat ; et quod aufert judicio judex, 'lA/i/'Z/cn' illud. (Joann. de Gar- landia.) — Sibt ubjwiivare, sese exuere, deves- liri' ; se depouiller, renoncer a une chose. « Pe- rinde, Joannes de Serainviter feodum istud ab- judicavit, cognosccnset ipse teilio sub leslirao- nium hominum suorum... quod nihil juris ha- 35 ABJ LEXICON ABO 36 beret in eo. » (A. 1197.) — Judicio damnarc ; condamncr. « Dicti malefactoros ahjudicnti fiie- runt el bannili, ex qua ahjmlicalinne sou b:inno hnnorum commissio siibsdqiiiliir. » (Arrest, a. \Tii.) — 4//;u(//care signif, aliquotics ahju- gare ; dividere, se/tdiare ; e/oigner, se/mrer, etc. ABJUUICATIO. — Damnalio ; condamnalion. Vid. AiuuniCARE. ABJUDICATUM. — Quod judicio docictum est, judicatum ; ce qui est arrcte jjrescrit, enjoin', par jugetnent. (A. 1227). ABJUGASSERE. — Pro Abjugabe ; debar- rasser du Jong ; et, par extension, decoupler, eloigner, separer. ABJUGES HOSTLE. — Jugum non exprr- l8R ; hcenfs ou vaches qui n out point etc soumis au joug. ABJUBAHE. — Rem creditam perjurio nc- gare ; nier un d(''pdt. — Terram et provinciam ejurare, relinquere et in exsilium aLiirc ; cibandonner son paip, partir pour la terre ctrangere. (D'apres ies his aiiglaisfs, un mal- faiteur r^'fugi^ dans une ^glise, pouvait sortir de son asile en promeltanl pur sermenl de dis- paraitre immedialemenl du pays.) — Aliq.uain rem relinquere ; renoncer h une chose. (Frod) — Alicui nuiUium remittere cum sacramento. (A. 1237.) ABJURATIO. — Juris sui ci'ssio ; renan- cinlion n un droit, abandon dune chose. Sic dicta quod exigi solebai sacramentum de non refie- tenda re concessa vel vendita, — Solemniscju- ratio et damnatio erroris prseteriti ; abjuration. — Quoddam juramenlum apud Anglos. Quid sit docet Wilielmus Stanifordius : Abjuration est un seremet^t que home ou feme preignnnt, quant ilt ont comniise felony , et fur a I'figlise ou c/nii- toi'C, pdttr tu tion de lour vies, cslisant pluslot perpetnel ba'nissemcnt hors del realme, que a estniser f) la leg. ct d'estre trie del felonie. — ]'id. ABJL'RARE. ABJURATUS. — Qui liffiresim ejuravil ; hc- rrtiqve qui a renonce a I'erreur pour rentrer au giron de I' Eg Use. ABKET(JRIA. — Ead. signif. q. Abgato- niA. ABLABYNION — « Funis .Egyplius e corti- cibus, purgalionis causa, ut hodie, ad purgan- das patinas. n(.\mal.) ABLACTARI':. — A lacte extrahere. vel re- movere, segregare ; eloigner des matnelles, se- vrer. ABLAD.\IIE. — Agrum serere ; ensemencer, emblaver une terre, la semer eji hie ; ol. abla- der. ABIADIARE. — Ead. signif. ABLADIUM. — Bladuni seu frumentum ex agro demessum ; ble recolte. ABL.ADUS. — Eadem notione. ABLATA. — Exactin, impdt, taxe. « Libe- ros deinceps esse constituimus ab omni tal- lia, ablaia et exactione et quests. » (\. 1173). ABL.\TICUS. — Pro Abiaticus. ABLAIK). — Ead. signif. (j. Ablata. aBLATUM. — Ead. signif. q. Abladium. ABLATUS. — Pro Allatus. [Ann. Ben.) ABLECTAKE. — Ahjurare, vonderc cum sa- cramento de non repeteiida re vendita ; renon- cer a la propriete d'une chose, la vendre, en s'en- gagennt par sermenl a ne pas r'ivenir sur cette re- nunciation ou cette venle. ABLKGATIO. — Pro AiLUGATro. ABLl'Xi.MlNA. — Partes extorum quae pro- segmina dicuntur ; fragments d' eutraiUes, rognu- res. ABLEGBIGO. — Voracitas, devoratio ; avi- dite, t/rand appetit, voracite, action de devorer. AiiLEfillMBiKE. —Pro Abuguuhf. AKLEIA. — Alburnus, albula ; oi/e, ablette. ABLINGUKHE. — Lingua elucre, lambere, ablingere ; lecher. (A. 1280.) ABLl'l'HiATUS. — Proscriplus ; proscrit, mis au ban. (A. 1305.) AliLII TAKK. — Pro Ablect«be. (A. 1^30.) ABLIVIU. — ProALLuvio. (A. 1277.) AliLUERE. — Inhumare, distillare, caici- nare ; mettre en terre, distiller, calciner. [Vox chim) ABLUNDA. — Pa lea ; pnille, paillasse. AHLU'I'ATORH M. — Vas in quo sordidae vestes abluuntur ; cuvier n [aire la lessive, ta- voir. ABLUTKS. — Plurali numero sunt loca cce- nosa et aquis plena ; marei, lieiix pleins d'eau ct de vase. AULUTIO. — Inundaliu, pro Abluvio ; de- bordetnent, inondation. (A. 113H.) ABLUTIUM. — Eadem signif. q. Ablii- TES. ABLUVKt. — Mundatio sordium, rectius, inundatio, uIAblutio. ABI.LiVilJM. — Uicitur quibusdani universa- li.s inundatio. ABAIATRIMOMUM. — Ead. signif. q. Forts, maritagium. Vid. MahitaGIUm. AB.NEGARE. — Inficiari, pernegare ; nier opiniutrement, 7-efuscr obstiriement d'avouer ou de faire une chose. ( Vet. GL) ABNEGA'I'IO. — Cessio alicujus jiiiis vel pi afdii incurvatis digilis secundum more m Sa- xonicum... delude cum manu et festuca more Francoiuni ; cession d'une chose en remplissant Ies fonnalites symbnliques en usage chez Ies Francs el Ies i> axons. ABiNUUARE. — Nodum solvere ; denouer. AB.NORMIS. — Enormis, inormis, qui non est rectus, extra normam ; extraordinaire en de- hors de la regie, irreguUer. [Vet. Gl.) ABiNORMITAS. - Enormilas, irregularitas. a Amor justitiie, qui luam, pater, animam im- buil, abnormilati fecit earn ofTensam et ab ex- cessibns cautam. » [Epist. Fidb. Carnot.., a. 1021.) ABMJTIVU.M. — Recusalio, dedignatio : re- fus, negation. ABliBSITUS. — Tenebris involutum ; enve- loppe de teniihres. ( Vet. Gl.) AB(iCAT(JR. — Pro Advocator vcI Advoca- TU.S ; avocat, avoue. — Tutor, qui res pupilli ad- ministrat et defendit ; tuteur. ABOCATURA. — Forte dolii apertura, ab Ital. bocca, os, ostium, qnaevis apertura [St. Ven.) J ■M ABO MUDI.E ET INFIM^E LATINITATIS. — Gojcas : aveugle {Ch. S. MiOGKLLIS. \U'1.) ABi)CI:LL[JS. — Kalem nolionc {/bid.) AbUCULlS. — Ivad. siyiiif. q. AbocelU;. {A. SS.) ABOGAUUS. — Idem q Advocalus. ABOLliFAGEIlE. — Abolere ; aneantti , de- truire. {Scri/)t. eccles.) ABULEIAIlE. — Ilelis species, a sagena non dissimili; filet de /jeche peut-eCre semblable au boulter. ABOLENTIA. — Progenies, fanailia, genus ; fainUlc, race, tHaison.{A. llll.) ABULEIIE. — Inceiidere, oblivisci, ne^iigere ; binler, se brdler, oublier, negliger. {Vet. Gl.) ABULESi^EllE. —In significal.activa pro Abo- lere. Ulique continentiam indicens, at com- pescens conciibitiim scminariura generis aboles- cit. » (Tert.) Anr)LIM. — Jampridem (i{ym.) ABOLLA. — Pallium ptiilosnphortim, vp?tis militaris, veslis sciialnri^ ; mnntcau drs philoso- phes, vetement militaire, veteiwril scnntonal. AHOLI.AGIUM. — Jus quod habet dominus feudi in apuni examinib is ; droit qu'avait le seigneur de s'apprnpricr ha exsniita epars. et de prendre uiie cer/nine gt/antite de rire on de mifl danx les ruches de ses vassaux ; ol. oboilage, abeHl'ige. ABoMAGIl.M. — Jus dcdigendi metas in ter- ris vassallorum, simul et prtestatio quae do- uiinis pro eo persolvilur ; di'oit du seigneur de /aire planter des burnes, et redevances dcs vassaux pour les /.lanler snus la direction du seigneur ; ol. abiiniuge abitui-neuwnt. — Gerta ac dcfinila pr:es- talio, qunin siibdilus domino sue ex condiclo solvit, .s.rvilii modi'ialio ; relcraiice annuelle payee pur les vastaux an seignenr pow ohtcnir un adoiirisfement a leu)s cfiarges. {.K. I2!)0.) AB()MINA\11:NTI;\I. — Idolnm; idole. « Se- cuiidiini dictum Isaiie, abjecit bomo al/omina- inetilasun aureaet argenteu. » (Tertul.) ABOMINAIUdM. — I.iber ubi abiminatio- nes ?cril(('hanliir id est anatbeina a I'onlilici- hiis. <;pisr'ipis et fundnloribus lata contra inva- siires et flcprajdatores lionorum l^cclesine ; re- cueit des nnatliemes lances par les /'apeset les eve- f/'ii^, e\r., cnntre ceux qni usurpaient tiu rava- geaiiiit les bifis de C /ujlise. ABOMINATK). — Nausea, faslidinm cibi, actio vomilurientis ; naus^e. dignitl, enrie dr vo- mir, I'unissrment. — idoluin, idololalria ; idole, culli' des idola. — .\nalbema ; anaih!'me. AHii.NAGIL'M. — Jus figi'iidi mclas in lei lis \^i&\\\i)\n[n \ droit d'abo'tiage. I'A. \2i\.) Vid. Aiio.iiA(iU'M. — Fcuiialiun) juriiim vrndilio, re- demplio, aiialienalio, aiit commulalio ; rente, nlirnaliim, echange ou ravhal de droits frodaux (A. \im.) AHONAMENTUM. Ead. siRtiif. q. Abonagiim ; diuti il'abornage. (A. 123,').) — Gonvcniio, transaclio, pactum ; conccntion, accord, pacte, transaction. (A. 1267.) ABO 38 ABONABE. — Infamatum restituere bonge7inant une redevance annuelle detenninee. la suppression ou du inoins la diminution des prestations, tailles et servitudes qui pesenl sur ceux de sa classe ; ol. abonne. ADONEMENTUM. — Ead. sigiiif. q. Abona- MENIllW. ABOiNiNAIlE. — Limitcsseu /{lo'inas prajfigere; borner, mettie des homes ; ul. abunner, abosner, abowner. — Ead. signif. q. .\bo.nars. ABOONAGIUM. — Ead. signif. q. Abqma- GtUM. ABO )N.\TUM. — Ead. signif. q. Abonamen- TUM. ABOilBITARE. — Decedere ler {Cone. Tol.) AIMBDMIE. — Vid. Aboudatio. AliOHDATU). — Porlus ostium ; entree d'un port (A lisn.) — .Uoin/nr*? dicitur de loco ubi aperitur porlus. » El interrogatiis in cnjus ju- risdictione est situatus portiis et ejus nhordn- rw... in brotpiiis illorum de Molone, ubi ipse porlus aborda, a parte Bressia?. » (A. liSO.) AROIILABE. — Ab oris seu extremis parti- bus campi eoliectos spicarum manipulos in acervum congerere ; appnrtir des extremitds d'un champ Irsepis de bleet les mettre en meules. [St. ,\ven.) ABi)KNA.ME.\TUM. — Pro Abonamkntlm. « Qui ralilicavit aboinamentum del Porcher, quod nobis conccssurat. » ^Ubituar.) ABOUNAHE. —Ead. signif. q. Abonarb. ABflllBIS. — Scandalosus, f. nbnormis. (Isid.) .\liOHitlTlt). — Pro AiioRTio vel .\bohtivu9 [fcBlus|. iGuib.) ABOKTABE. — Qu&h dam pecliia terra; siciil fi in latum el abortal a '. ' ra (A 1204.) AB()nTlGlOSU;> — Ead. signif. q. Aborti- vus. ABitUriltE. — Abortum facere ; mettre has avanl ternw, avorter. AHiiKTlUM. — Abortus ; avorlement. ABOBTIVUS. — Pergamenum abortivum, 'lo'gner, s'icar- Aboriri. « De qua- pra:'porlat de longo ba'i'edum Itadulfi. » 39 ABO LEXICON ABS 40 quod vulgo virgineum vocaiil, ex pelle vilu- liiia vel hcudina leviori praparalnm ; parche- tnin vierge, vilirt. AIlOSATlU.— Deslnulio, eversio ; destruction, renvi-rsement. (A verb. Gal. abouser, quod rus- lici Durabenses usurpanl pro abattre, diruere. everlere.) AbOSCATL'S. — De agro dicilur, bosco seu silvael dumelis obsito ; huise. « Unum campum terrjB nboscaUim seu adnemoralum. » (A. 1413). ABCJ.SO. — Inlirma domus ; maisonpeu sulide. Vid. Abosatio el Abasa. ABUSUUITUS. — Kad. signif. q. Abosca- TUS. AIJOTAHE. — Terminare ; abou/ir. Dicitnr do agronim finibus qua parte angusliores sunt. (A. la'.n.) ABOTINARE. — Prasdari ; butinej;s'empafer. (A. 1309.) AliCfl'lOSARE. — Terminare ; aboutir. (A. 1339.) ABOTTAMENTU.M. — Auxilium ; secours, aide. ABOTTUM. — Ead. nolione. AB')1;TARE. — Ead. signif. q. Abotare. (A. 1297.) ABOUTIZABE. — Ead. signif. q. Abotare. (A. I3U.) ABPA'l'BCU.S. — Paler abavi ; pere du bi- siueiit. {l^i'j-) AliUA. — Anoilla, faraula honoralior, cujus modi diiiores ad honestiora sprvilia, seu mi- nisleria dorai alunt; youvernante, scrvante de confiance. — Concubina ; concubine. — Prresla- tio qiiiedam ex vino persolvenda ; taxe sur le via. ABRACADABIIA. — Insrriplio amuleli apnd Serenum Sammonicum pro hemitriUieo. seu fe- bri scmilerliana. Quis quidem inscriptio Sam- monicurn Basilidis hferelici, qui sub Hadiiano vixil, seclalorem fuisse arguil, cui pro summo Deo fuil nescio quis Abracax, seu, ul legen- dum, .\brasax. quera solem sigiiificasse cen- sent mulli ; mot magique en grande reputation ail moyen age, etqui guerissail, disait-on, de la fievi e double-tierce. ARRAniGAHE. — Avellere, eradicare ; arm- clier, derncincr. [A. SS.) ABRASSATA. — Armalura qua brachia te- gunlur el defenduntur ; brassard. (A. 1335). AERATOR. — Opifex, qui ad arlem texendi pertinet, sed incerlum iiUura lonsoribiis, sou carminaloribus annuroerandus . or Liceat... quibuscunque abratonbus Irama; el laboranti- bus ipsam tramam el lenere el ponere unum quarteronum seu quarlam partem unius librae pro conlrapesio. » (A. 1360). ABRATURA, — Dicilur de clavis ferreisque soleis equorum usu detrilis. « Hem pro ferra- tura el abratura ferrorum el clavorum unius equi » ... ABRAVIS. — Veslris muliebris crocei colo- ris ; K'temrnt de femme de couleur de sa/ran. {Am.) . . ABREGEP TAI'.E. — Ire incipere ; commencer de marcher. ABRENUiNTlARE. — A se rcaunliando remo- vere, renucrc, poslponere, despicere ; renon- cer. « Abrenuntiare diabolo et pompis ejus. » (Tert.) ABKENUNTI.VriO. — Renuntialio juris. ABREMUNTIATUR. — iNuntiator, nunlius ; celui qui annonrc, qui rapporte, meuayer, cour- rier. (A. 1385.) — Qui renunlial ; celui qui re- nonce a. (Terl.) Al'.REl'TARE. — Arripere. (Pap.) — Incipe- re ire ; comnvncer d'aller. ARREPTITIUS. — I't Amrkptitil'S. .\BiiEV.\ilE. — Adaquare ; abreuvcr. (A. 13(0). ABREVIAIIE. — Notara sumere, per nntam describere, in brevia redigere ; ecrire en abrey^, prendre note de. (A. 1133). ABREVIATURA. — Noise, scriplura com- pendiosa ; signes tachygraphiques, ecriture abregee. AB1UG.\. — Slragulum, lecli Icgumenlum ; couvertu7-e de til. {A. 1342). ABRifi.'X.. — Eadem nolione. ABRIGEUM. — Pro Obrvzum. ABRor.ARE. — Perforare, fi,slulam dolio ap- ponere ; mettreiin tonneau en perce, y mettre un rolimet. Vid. Addorillare. ABRliCATOR. — Proxeneta ; en t rente tfetir, courtier, brocanteur. ABRUCiANs. — Humilis ; humble, mndeste. (isid.) — Uetrahens, malilocus ; medisant, luau- vaise langue. { Vet. Gl.) AURuMA. — Sloltfi muliebris genus ; t'e.c- mcnt de jcnirne, robe. (Amal.) ABROSTURA. — Depastio animalium in bruscis seu drumelis ; broutement, action de paitre, de brouliller, pdture. — Jus dneendi animalia ad pastionem hujusmodi ; droit de [aire brouter les animnux dans les bois ; ol. abrosture. ABRilTANU.VI. — Planlae medicinalis spe- cies ; iilante medicinale, I'nurone; ol. abrone ABROUTAHE. — Vrhiculo browttn diclo transvehere ; trainer avec une brouette,brouetter. (A. 1450). ABRUriO. — Eversio, desliuclio, licenlia destruendi domum ; renter sement, demolition, permission rf» demolir une maison. .'X.BBUTUS. — Avulsus, excussus ; secoue, en- lev^. (11. M. S. D.) ABSA. — Mensurre species, in Occilania, ulna ; aune. « Quod dicli consules habeant poteslalem cognoscendi et ordinandi de men- suris bladorum.vini el olei, el aliis porideribus, el de absis, seu cannis. cum quibus panni lanei et caiirini, et alire merces mensurantur, can- nantur ac vcndunlur. {Ord. reg. a 1350.) ABSACITUS. — Investilo opponilur ; depos- sede, qui a remnee a la propriete d'une chose ou en a ete deponillc. ABSARE. — Absum faeere, id est sibl cap-jre jure doiiiiiiii. seu uli vocabant, indominicare ; s'emparer,se mettre, en vertu du droit de suzerain' te, en possession d'une chose, d'un immeuble. — Cessa- re,vacare ; cesser de marcher. .nV.sl actum... quod si dicta mokndina accensala, diiuvio aqua aut veluslate, aut alio quovis modo diruerent e il ABS MEDJ.K hT INFIM.E lATIMTATiS. ABS a/jsa>cnt... (A. 1308). — Evellere, exstirpaie ; a»Tat7ier, vel eacl. signif q. Cecli-re, rem quain- piani in alterum transl'erre. « Audoiiius Asinus laxabat vineas S. Pelro : et prujlerea, qui absabant vineas, reddsbant quarlum de terra. » — A^'uin in absum redigere ; mcltre une terre en /ric/ii;. ABSAfUUS. — Qui agros absos colit, nomine scilicet doinini fundi, servus vicarius. lid. VlCAHlUS. ABSBillllARE. — A lite liberare ; dt-barrasscr dunproces. — Pra;dium, caslrum, etc., tlnmino capitali reddere et ab lis ita excedere ut nihil juris penes ccdentem remaneat ; remettre un hnmeuble entre les mains du suzerain; (aire renonciation absolue des droits a la possession dudit. ABSCICDEKE. — Cedere rem quampiam, autjussuumin altTum transferre ; /aire ces- sion oil transmission de quelque chose u quel- qu'un. ABSCEISNERE. — llepellcre, rcjicere ; re- pousser, rejtler. ABSC^i^SSlO. — Cessio ; cession, renoncia- tion. AB.SniD!Ci:L\. — Slatu;e vel imaginis locu- lamentum in loriiicis modum ; nic/ie. (Joan. Diac.) ABSCIDILIUM. — CuUellus quo ungulaj equoruni abscinduntur. AUSCINDEllE. — Idem q. Abcindere. ABSCIKI';. — De memoria exire ; etre oublte. Am.) ABSCISA. — Scripturai genus. Vid. Scrip- TLRA. ABSCISSUKA. — Intervallum; inlervalle, so- itition ds continuile. AliSClTAS. — Terra absa, ut Aihbitas. ABSCUUEUE. — Exculere, siliquis exuere ; battre le grain et les liguines, les depouitler de teurs enuelo/tpes, ^cosser. (A. tiillj ) ABSC()M;1A. — Ut Ahsconsa. ABSCONUEUE. — Purgare se ; se jiistifier (Tune accusation. (Cap. Lwl. II imp.) ABSlii i.NS.V. — C:fca latern.i qua inonaclii ut pluriinum utuntur in obeundis dormiloriis ; lanternc sourde ; ol. esconse. AB.S(^(JNSE. — Lalenter, abscondite ; sctre/e- menl en cachetle, par-dissous main. ABSCn/rAHE. — Pro Auscultuik. ABS(;ULTAT(JB. — Forte minister ill," qui lalliavt ad placilum diclam, sen au lientiam exi- gcbat. Vid. Tallia. (A. li>87.) ABSE. — Spontaneus ; spontam':, volonlaire. (hid.) ABSECTnS. — Lnpidis pretiosi genus; pierre pr^cieuse, qui, selon Jsidore, rtait de cou- leur noire et veinee de nnige, ol. absicle. ABSE1)11:M. — Obsidio; siege. ABSEI TAS. — Terra absa. Vid. Ausus. ABSKNS. — Ead. signif. q. Ahstkntls. * Quod si admissa fueril, ctiam h;ec qua- eam reccperit, babebilur absens {Cap. C. M.), o id est, abslinebit pariler ab ingressu ecclei>ia\ seu habebitur pro excommunicala. — Absentem se farere, devestire so de ro ali(|ua, exuere posscssione ct earn in alium transferre ; se Lexicon med. et infim. hi. depouiiler de quelqv.e chose, renoncer a la pro- priele d'une chose et la donner a quelqiiun. « Exinde ullimam facio tradilionem el vestitu ram, et me exinde foris expuli, warpivi et absentem feci. » (A. 1073.) ABSENTANDUS. — Absens, fugilivus ; qui est absent, en/uite. (A. 1358.) ABSENTANEUS. — Qui se semper absentat. Vid. Absentark. AB.SENTAHE. — Occultare, abscondere ; cacher, derober aur regards. — Abesse ; eire absent « Ecce hie dicit : Clavis dcest, custos absentat. » — Absentare aliquid : ab eo rece- dere, illud relinqtiere ; s'cloigner d'une chose, la quitter. « Hoc facto, metu rigoris juslitise domum suam absenlavit. » {Litter, remiss., an. 1384.) — Auferre, abscindere, separare ; enli.'ver, separer, couper : « Quamvis de capite nihil pru'ler mentum haberelur, sicut per- cusioris iWud absentaverat gladius. » (Marten., Am pi. coll.) ABSENTATIO. — » Ilia vero circa corpus quid est, nisi a Deo quasdam absmtatiol et ahsenlatio quid, nisi peregrinatio? » (S. Bern.) — Hecitatio facta absente libro. ABSENTATUS. — Deperditus, amissus; perdu, u Et dixerit quod muniinen suum abscnlalum fuisset, » id est charta iion reperire- tur. ABSENTER. — In absentia. [A SS.) ABSENTERE. — Idem q. Abskntare. ABSENTIALIS. — AbsuntiaUs dies. Dies, qua quis absens est, ut cum canonicus a choro abest ; jour d'abscnce. « Si etiam aliquis cano- nicus... absens fuerit..., iliorum dierum absen- tialium anguslia ad hoc ut foramen judicetur non poterit coarolari. » [St. ep. Turnac, a. 11%). ABSBNTIALITEIl. — Absentialiter pra'sens; id est eorpore qnidcm absens, sed pra'sens mente ; absent materielkment, mats prt:^ent en esprit. (;Y. <:. C/i ) ABSENTIELIS. — Absentielis xtas: majori- las, ut vulgo dicilur, cum quis su;e tuteia; est, quasi quod abs so sit, id est sibi relictus ; majo- rite, etatde cclui qui est majeur. ABSENTlMEiNTUM, — Pro Adskntimentum, consensus ; consen tement , assentiPKS. — Sine spa ; sans esperance. AnSPollTABE. — Pro Asportare vei Abige- HK, si de pecoribus acilur: « Si quis a civitate fugerit et calalla cujuspiarn burgcusium aspnr- taverit. » (A. 1194.) ABSUUk EO OUOU. — Quamvis non ; quoi- que non. « Absque eo quod dictum ofticium ju- raverit. n [Form. Mass.) ABSIIADICAHE. — Avellere, eradicare ; ren- vetsei-. ileraciner, a^racher. (A. 1237.) ABS11AD1(1\TUS. — Avulsus, eradicatus; enlen'', arrache. (\. 1237.) AB.STANTIA. — Intervallum, dislantia; in- tervalle, distance. ABS'lEMIUS. — Non modo qui n vino, sed etiain (|ui a carnibus abstinel ; qui ne fj'iil pas de cm, qut ne mange pas de mande ; sobre, tern- peri\ qui est encore ii jcun. {j\nn. Jien.) ABslENlS. — Ead. sigiiif. q. AiiSTEMius. ABSTEiNTL'S. — Excommuiiicalus; excom- viunii. — Apud jurisperilos pupilius qui tulo- ris aucloritate ab adcnnda iiii-reditate rcvo- calus est, ex eo nempe quod nimis ilia sil in a?re riljono. ABSTENTS. — Ead.si.ynif. q. Abvpemius. .\BSTEI1E. — Abjungere ; deteler, siparer, iloignev. ABSTEIIGEIIE. — .Aspergero ; repandre, ver- ser. (.-1. .S'.S".) AliSI'EllNEllE. — Abjicere, repellcro. abdi- care, respuere ; repousser, rejeter, renoncer a, ecarler. AB'^TEltSniUCM. — Pannus lineus, quo uti- lur snccrdos dum Missani cclebrat ad exter- gendds sibi digitos post attrectalani bosliam ; in hoc dilTt^rl abstersorium a inniiulergio, quod isto dunlaxat utaiilur,cuni res divinas noiiduni alligrre. ABSTINATK). — Abstinalio iegis; violalio cdicli ; dt:snbeis) possil (!videnter compro- bari... di'beroiit ox iioc puniri. » (Chart, exec- cles. Sanrl. Atiduntari.) ABSTINENTES. — lidem vi.l.'iitur qui mnli- nentes, vel (|ui jnjunia obscrvanles ab oscis ab- stinent. (S. t'.ypr.) A/tslincntes ttiam vocali hiB- jctici quidaui in llispania, Gallia, •• separantes persuasionibus conjugia liominuin el escarum abslinenliain promiltenles. » MBDI^ £T INFIM.*: LaTINITATIS licence, autorisa- ABU 46 ABSTINENTIA. — Cessatio ab armis ; treve, suspension d'annes. — Renuntiatio, cessio ; re- nonciation, cession, non-acceptation. — Excom- raunicatio; excommunication. « Ab officio re- niovendus est el laudiu abstinentia castigandus est. » (Fulb. Garnot. Ep.) ABSTliNERE. — Renuntiare, redere ; renon- cer, ceder, ne pas accepter. — Abslerrere, deti- nere ; eloigner, detourner, ecarler. — Abslinere aliquem cummunione, comtnunicatiene, idem est ac E xcommunicare. ABSTIPULARE. — Dimittere, werpire ; se dessaisir et deguerpir d'un bien, parce qu'on en prennit possession avec un fetn de paille « slipu- la. » "V(i/ PesTucA. ABSTLATA. — Navis piratica ; vaisseau de pirate. ABSTOLLERE. — Auferre ; enlever. ABSTRACTUS. ~ A scriptoribus ascclicis dicitur ille qui e.xtra animi sensus raptus est ; ravi. ABSTRIGARE. — Ab omni mora et impedi- mento libcrare ; debarrasser de tout obstacle. ABSTRUERE. — Pro Abstrudere. AB.STUUEI(E. — u Eslouper. » ABSTUERE. —Ead. notione. ABSTULA. — Pro Astula. ABSTULTUS. — Ead. signif. q. Abstollere. ABSUIiATIO. — Pro Absjuratio, rei cessio cum prnestatione sacramenti. ABSURDESGEHE. — Exsurdare, aures pra;- gravarc ; assouidir, rompre la tete. ABSUS. — Absiis dger, incultus, qui in char- lis opponitur vcstito, id esl cullo ; terra inculte, friche. Inlerdum absus agcr dicitur non modo vacans, sed et prorsus incultus et paslurie ido- neus. Mansi absi, mansi dominici, fiscales, qui colonis non sunt adsignali. et opponunlur t>es- /iV/s, id est cnlonis tradilis. u Mansi abu s\ia\. qui non babcnt cullores, si^d dominus eos ba- bel in sua poleslale, qui vulf^'ariter appellantur Wroinde. » [lieg. bon. eccl. Prum.) ABSYNTI1I05US. — Amarus ; amer. ABSYNTIIIU.M. — Polio mellita, monachica. (( liis tribus (liid)us post pulsationem cymbali, qui volueril bibelde absynlhio melle confecto.» [('onsuet. Floriac.) ABTERMINATUS. — Exsilio damnatus ; co/i- damne an bannisscment. ARTLR. — Pro Ai-rus. ARULA. - Albula ; able, ablette. ABUNGOLUS.— Pro Avuncitlls. ABUNDA. — Panici et mellei folliculi ; (/s- tention de [aire une c/iose. (S. Paul.) — Deceplio, error; dece/jtiun, Iromperie. (Gasp. Bart.) — Abusus ; mauuais usage, aOtis. (Salv.) ABUSUK. — Qui male ulitur ; celui qui /ail un mauv etc. ^Terl.) — .Mendose pro Aagiati's. AtlAU. — Vox (iallica vulgaris, caute, se- crelo ; en cachetle. ACAUNUM. — Vide. Agaunum. AGCABUSSARE. — Immergere, in mare demittere ; plonger dans I'eau, precipiter, noyer ; quelgiiefois, a infUger le supplice de la cale. » ACCALVASTER. — Ab anteriori parte calvus, sicut recalvaster, a posteriori ; celui dont le devant de la tele est dfgarni de cheveux. ACCAMPATUS. — Quihabet castra ; carnpe, en parlani d'un corps de troupes. « Prodiit in hostes accampnlos... in terra j uxta Padum. » (A. 1401. ACG.\MPARE. — Castra metari, ponere ; camper, asseoir un camp. ACCAMPIA. — « Item quod idem camera- rius del et dare teneatur cuilibet monacho... quasdam estaminas... et tria paria sotula- rium... et quod dicta eestivalia teneantur se- mel facere (reficere) de accauipiis el sotularibus, si et quando super hoc fuerit requisitus. » (A. 1322). ACCANTATOR. — Vectigaliiim conductor, qui vulgo firmarius ; receveur et fermier des im- pdts. ACCAPITAMENTUM. — Idem q. Accapta- MENTUM. ACGAPITARE. — Ut Accaptarb. ACCAPITIDATIO. — Charta quae conditio- nes accapiii continet, vel ipsa ad accapitum con- cessio. « Recognoseent... eidem domino et suis sub serviliis in dictis accapilidafionibus conlen- tis et declaratis. >> (Transact. ISui.i — !'«/. Ac- capitum. AGC.\P1TIS. —Idem q. Accapitum. ACGAPITUM. — Agnitio in dominum, quod \'u\^o relevium ; droit de relief . Vid. Relevium, ACAPTUMel .\CAPITAGR'M, « Item confitemur nos recepisse a vobis pro accapiio. 1 500 marcas bo- ni et legalis argenti. » (.\. 1214.) « Deinde dono et lando... lotum honorem meum, civitates vi- delicet, atque hurgns, castra, villas atque do- minia, feudos, alodios, iircapita, pignoras et acquisitiones, ■> etc. i.\. 1150.) Ad accapitum dare, idem est ac in emphyteusin dare a Hamm in accapitum sen emphyteusin alcheriam nos- Iram, » etc. (A. 1310.) ACCAPTAMENTU.M. — Idem q. Accapitum. (I Accaptamentiim vero nobis debet persolvi nos- trisque successoribus ad ntriusqiie partis mu- tali(mes. n (A 12'tO.) — Stips, eleemo.syna quae corrogando colligitnr, eadera notione ac QujES- TA ; quite. A. 1412.1 Vid. Accattator. ACCAPTARE. — Accaptare ad aiiqoem ; caput et dominium apnoscere, capcre. « Et propter hoc jam ultra ad ilium non debeat consilium acrnptare. ■> {t.'ap. C. C'al.) — Ca- pere ad accapitum, hocest capere vel possidere I'euda ant qu.evis alia bona siib accapitorum condilione ac onorc ; prenilrf ou po^seder un fief, sous la condition de payer annuelte- ment un cens une redevance. a. VA ego... do- no uxori mea-... omnia qii;r accaptavi in Balagario. » [Ch. Rmm. comit. llarcinn) liiter- dum etiam simpliciter pro emere absque 51 ACC ullo onere. Hinc vox Gallioa acater ter, achater, achaptei; avheler. ad quara- lihel emplionem Iranslala. « Cum omnibus rebus quas accaptabil vel recuperabit. » (A. lOGO.i Accapilare aticui, relevium facere, vel exsolvere, vel aliqueni pro domino, et veiut pro capitnli domino agnoscere ; payer le droit de relief on recomiaitre la suzerainelc d'un autre. ACCARATIO. — Testium cum rco compo- silio ; confrontation des ternoins avtc I'accuse ; ol. acaration, acarement. « Gonfronlaliones \cro fiunl cxliibilis ipsli reo teslibus, et in ejus conspeclu positis, undo et accaraliones a cara barbaro nomine, quod faciem signidcat, nominanlur. » (Bleynianus, Institut. theor. et prncl.) ACCAHO — Instrumentum rnsticnm. « Et superducta iterum dicta terra cum vangis et accaronibus. » etc. (Petrus Crescent.) ACCASAMENTUM. — Casa, domus, aedifi- cium ; maison, bdliment. — « Cum quodam ac- casamento posilo ultra prtedictum fossalum. » [A.li'S'l.) — Inlerdura hac voce significantur ajdificia domui prtecipuw adjuncta. Vid. (jASa- Mb'NTUM. AGGASAllE. — Domibus instruere ; cons- truire des bdtimcnts, approprier un edifice. « i'ostquam dictum caslruoi accasatum fuerit intra muros, » etc. [Ch. Henr. V imper.) AGCATO. — Genus navigii actuarii, es/jece de bdliment leyer. ACGATTATdR. — Qm ex officio stipem cor- rogal aliis dispensandam ; qui fail des quetes, queteur. {St. FL) AGGATTUS. — Jus quod nomine relevii ex- solvilur. Vid. Accapitum. AGCATUM. — Acquisilum, comparatum ; te qui est acquis, arhete. (A. l:i!33.) ACGAYRA. — Pugnae genus, qua scilicet funda lapides jactantur ; combat n coups de pier res. ACCAYRAHE. — Pugnare jactando lapides ; Jeter des pierres, se buttrt a coups de pierr-es ; ol. acarer. k (Juod nulla persona audeat seaccrty»a- Tc seu facere accayras. » (A. 1353.) ACCEDENTi:S. — (AD). — Responsorium quod in ecclesia canlabalur, dura ad S. Syna- xirafldeles accedebant, juxtaUfficium Mozara- bicum. AGCEIA. — Ead. signif. q. Accia. AGGKLA. — Eadem notione. ACCELERANTIA. — Gelerilas ; promptitude, rapidite. (Petr. Diac.) ACCENDERE. — Lignatio, lignum accen- dendo foco necessariuni ; buis u bruler nc- cessaire pour la consommntion. a Pilaiicha... nobis concessit, quod possimus ire in nemo- ribus supradictis, quandiu ei placuerit, per(pro) nostro accendere. » (A. 1210). — Acce»di, de iuna dicilur, cum a sole in noviluniis incipit illuminari : i< Luna Januarii media node ac- cenditur. » (Kalend. x ssecul. circ.) Vid. 'kcen- SIO LUN-E. AGC.FNUONRP. — I.anistie seu gladialorum magistri, sic dicti quod gladiatores ad pu- I.EXICON ACC 52 acap- gnam accenderent : laniste, celui qui formait les gladialeiirs. Af'C.KNGI.A. — Modus agri. « Simon dedit... medielatem decimii' ejusdera vilke, et unam accingiain prali, unum arpcntum terr;e. » {' h. Adam, vicecom. Meld.) Vid. Andecinga. AGGIvNSA. — Gensus, dalio ad ccnsum ; cens, action de donner a certs, d'affermer ; ol, acenseineitt. — Major in villa et aJvocalus a Pruiniensi abbatu domino villic villam tenebal ad accciisum. » (Juan. Hocscm.) AGGE.NSAMLiNTUM. —Eadem notione. AGGKNSAHE. — Dare ad censum ; affermir, donner a ctns ; ol. accenser. « Acctnsavit et no- mine acccnsationis in perpetuum conces.sit et tradidit. » [labul. Crist. Met.) Censum exigere loco altPrius pripslalionis, servitium cum censu conimutare ; se /«(>e pai^er le cens en cchanye d'uuK autre servitude operer at echanye. « Cum homines villarum obligali fuisseni ad solvendum et ad liberandum cbarragium domino regi, pro suis operalionibus... sii|iplicavisseiit domino regi, quod ipse vellet wcensure dicta char- ragia et loco corum recipere cerlos reddilus annuatim. » (A. 1299.) Accensnre se alicui: cer- tis condilionibus ac slatuto pretio quidpiam conficere. « llem quod aliquis scriptor non au- deat se accensare vicario. bajulo, vel alicui olfi- ciali.)) (A. 12119.) ACCENSATKi. — Ead. siguif. q. Accensa. ACGr:N.SATOU. — Firmarius; celuiqui prend a louage, fennier ; ol. accenscur. ACCENSKt. — Morbus cumitialis ; epilepsic. ACGEN.'^lUNCULA. — Ut Accensio. ACGI'INSIVA. — Ead. signif. q. Accensa. AGCENSIVATIU. — Ead. signif. ACGF.NSIVIO. — Ead. signif. ACCENSOR. — Delator ; denonciateur, de- lateur. [Vet. Gl. — Acolylhus, cui incumbit cura accendendi lumina in ecclesia ; tUrc charye d'alluuier les lampes de I'eglise. (Hon. Aug.) AGGENSUATUS. — Homo domino propter terras ad censum acceplas ad certa onera el pra!3taliones adstriclus ; celui qui a pris une terre a cens et qui est. en vertu des conditions du control, souinis a certaines charges. « Ex- ceplis illis qui mihi ad serviendum anno cum bobus suis sunt accensuati Galmae.) ACCEHSUS. — Eadem notione. AGGENTHURARIA. — Vas in qi]0 cenriitur ; encensoir. AGGENTIARE. — Ead. signif. q. sare. AC.CENTUARE. — Accentns observare ; accentufr, observer les reijles de la quanlile dans la lecture. « Ignorantes discant plane legere, punctuare vel accenluare, » etc. (Regul. iontts Ebraldt, cap. 38.) ACnENTUATK). — Species canlus qui fit elevando aut deprimendo syllabam, juxla aecentuum posilionem, ut cum in ecclesia lectiones aut orationes cantantur ; cui oppo- nitur directus, qui fit absque vocis inflexioiie. bis in » (Lib. bus ao- ACCEfC- 53 ACC UEDIM ET INFIMjE LATINITATIS. 54 ACCGNTUS. — Sonus vocis, moJus pronun- liandi : accent. (A. 1.4-23). AtU^KI'TA. — Genus navis, idem q. Acaius ; alii legunl genus avif. (Isid.) ACit.l'vl'I'AlilLIS. — Acceptus, gratusiac- ceplablf, iligne d ctre agree, ngreahlf. (Salv.) ACCi;i^lAlilLIT-AS. — Theologi scliolastici dicunt : (ibede.inlix c( passionis Chnsti cu.ceptabi- litas, pro merito et gratia. ACCICPTABULUM. — Quarla pars eminiB ; le quart d'wie fiemine. — Sculella acelaria ; saiiciere. \ id. ACETABULUM. ACiCEl'T.'E. — Agii porliones viritim as- signala?, aiit quae sortiti ohtigerunt lufs dc lerre. ACCEI'TAMENTUM. — L'ad. signif. q. Ac- CAPTAM^^Tl•M. AdCf'^l'TATOIl. — Qui sine causa persona- rum habel rationem ; vox et plirasis ortae ab illo Act. ajiost. quia non est « acceptor « perso- ncirum Dcu^. (Act. x, 34.) ACGlii'TIO. — Agri puitiu. 17'/. AccRi'r.B. A(;(;K''T()H. — Acclpiter ; epervier. — Vena- tor cum ancipilro ; chasseur a I'epervi'er. ACCWI'TOIUA ARS. — Vonalio cum ac-ipi- Irio ; vhasseii I'eperuier et au faucoji. ACCEPTOIUGIUS CANJ.S. — Caiiis aviarius, Feu cum accifiitre venatur aves ; cliicr, decbasse, chien spi^cialemeut destine it la chasic atix oiseau.r, mais pouvnnt servir aussi a chasser d'autres es/,e- cet de gibier. ACCEPTORIUM. — Salinum ; saliere. {Vet. Gl.) — Locus uLi nutriuntur a''cipilri>s ; vo- Here des uiscaux dressi's }iour la chasse. — « Libelium quemdam liabcs, qui uon est major accoplorio duarum scmanariim, ijuem ego legore cnpio. » [Rpist. S. fionif. Mog.) Ubi videlur intelligi tol foliis conslitisse hunc librum, quot offirium pcclesiaslicum dua- rum fipptimanarum continebat. At cur in ac- crplorinin appellptiir, non plane assequor, nisi legend um pit exreptorio ant cxcerptn- rio. ACnEPTCUAIUA. — Cymbium quo in ec- c|psii.s asscrvantur mic:i; Ihureae ; navette n mctlre I'cncens. A(XEIU';s. — Genus securis, ut Acieres. A(5('KSSA. — Accessio, accessus ; accessa maris, reressa maris ; fluxet reflux. — Terra- rum accretiones fact* vi fluminum ; accrue dc terre. alluvion. ACCKSSAMEN. — Ead. signif. q. Accensa. ACnESSAMENTUM. — Idem q. Accrnsi- MKNTUM. ACCESSAIilUS. — Minixler secundarius ecclesin!, cui nomen Gall, assistant. — Vid. Ac- CKSSOII. AGCKSSATIO. — Ead. signif. q. Accensa. ACOESSiniLlS. — Accessu facilis ; rtcrwsi- ble. (Terf.i ACnESSimi.ITAS. — Arcedcndi s-u ac- cessns facilitas ; libre acces, nccrsslbilitr (Tort.) ACCESSIO. — Accessio febris ; allnque, ncrh de fievre. — Ac(]uisilio ; achat. — (^ana- lis, rivus. quia ad opus molendini necessa- rio accedil ; canal, reservoir. < Similiter do- nationem quam fecit... de molendino prope stratam, cum accessione sive aqiiario. » (A. 823.) — Terrarum accrelio vi fluminum facta ; allu- vion, ut Accessa. ACCESIVUS. — Forte pro Assassinus, « Hie etiam (Fredericus imperat.) ducem Ba- varice, virum catholicum, tidelem Ecclesiee et devotum, fecerat occidi per accessivos. (A. 1244.) ACGESSUII. — Fidejussor, sponsor, quod secundus a debilore accedat, ul creditor! fiat satis, sic diclus : repondant, garantic, caution « De accessoribus et fide jussoribus et qualiter convenianlur, » (jIc. (.)/n. sxcul.) Adjutor, ludi socius ; associe d'un joveur, son second. [X. 1243) — Minister secundarius, qui prcelalum comita- tur, eique in sacris deservit , assistant. — In plurib. instrum. proAssKSSOR. Vid. hoc verb. ACGESSUlllE. — Per accessionem : accessoi- rement. AGGESSORIUM. — Quidqiiid causae adven- litium et extraneuai est ; parlies accessoires d'une cause. (A. 1341.) ACCESSORIUS. — Vox fori Anglici, in- quit Spelmanus, in quo appellatur is qui sce- leris consciiis, facinoroso subvenit, sive ope, sive consilio. — Sponsor, idem q. Acces- sor. ACCESSUS. — Per accessum. Summus Ponliffix eligi dicitur cum cardinales omnes unanimi consensu ad eum accedunt et Papam salutant. AGCfETTA. — Bipennis, ascia ; hachette. AGGiE'l'TARE. — Acessere ; devenir aigre, se gater. ACCIA. — Avis a roslri magniludine sic dicta ; becasse ; ol. accc, accie. AGGIACGUS. — Debilis, contusus, fractus membris, unde adliuc in lingua Elrusca usur- patiir, acciaccare, confundere, frangere ; moulu, brise, rompu. AGCIAIVOLI. — Mercatores Italic! pro- pter ftenerationem, ut et Caorsini ion Corsini olim celebres. Hoc videtur familite Florenlinae nomen. ACGIARIUM. — Ead signif. q. Aciabium. AGtMATU.M. — Potus vilis servorum ; boisson des doniesliqucs (.A. 1477.) ACGIATUS. — Gutellus magnus et acutus ; couleau grand et pointu {/ireciloq.) ACGIDENTIA. — Quod casu accidit, ob- venit ; idem q. Escaeta. u Qua' videlicet pra>dicta masura ad me dosconlit ex acei- dentiis uxoris mea-. (A. 121!).) — Morbus, in- fortunium ; mnlndle arcidentelle. — .Ah acciden- tibus, ille dicebalur apud reges l'er,sarunti, qui res scribebat quotidie accidentes ; historiogra- phe. AGGIDENTAI.ITER. — Casu, fortuito ; acci- dentelkment, par ms jortuit. ACGIDKNTIVUS. — Accidons ; accidentel. « Nervorum diuliva et nccidcntwa conglutina- tio. •> {A. SS.) ACCIHENTUM. — Ead. signif. q. AccinKW- Ti.\. (A. 1281.) ACCIDIA. — F»V/. Acedia. AGCIDIAHI. - Vid. Ackdiari. 55 ACC LEXICON ACC 56 ACCIDIATUS. — Vid. Acediatus. ACCIDIOSUS. — Vid. AcLDiosus. ACCl.N'A. — Glandes quernea aul ilignea ; gland du chcnc, el, dans ccrlains cas, -e venir. « Azelinus... quemdam Ebulonem... acclamavii et ul rex concederel sais adulationibus impetravil. » (Chronic. Ca- merac. Balder.) — In Jus vocare, accusare ; ap- peler en justice, mettre en accusation, u bi quis ante juslitiain de latrocinio acclamalus fuerit. » [Chronic, comit. Fland.) ACCLAMATIO. — Actio quam quis inten- dit ad recuperandam proprietatem vel pos- ei abstulit ; pour obtenir tribu- ferro jerro sessionem rei su>'e quam alius action de poursuivre en justice la nstilulion de son bien, dont ttn autre s'est em- pare. AGGLAPARE. — Tegere, operire : couvrir, ensevelir. « Full tanta nix... quod occupavit el acclapavil fere duo milla ovium. » ( A. 1268.) .\G(^.r-AVKNSIS. — Forte adjacens, incurrens in aliud ; enclave. « In alio loco acclavense cur- tiiis et terra. » [Gall. Ckr.) AGGL.\USUM. — -Glausum, septum, ambitus ; clos, cidture. (A. 1308.) AGGLIBANUS. — Obliquus. (Isid.) Alii legunt ACCLIVUS aul ACCIIVATUS. ACGLLNATOIUIM. — Locus in quo acclinare aut roquiescere possumus ; lieu dt repos, cliam- bre a coucher, etc. AGGLINIS. — Dependens, obnoxius ; su/t^, soumis, dependant. ACGLUDERE. — Pro Occludere. ACGLUSARE. — Glusam facere, seu ag- gerem construerc, (|uo concluduntur aqute ; construire une eclusc, une chaussie pour conlenir les eaux. [St. Mat.) AGGOGxNMTAKli. — Eadem signif. q. Adco- GNITARE. AGGoLA. — Colonus, qui terram colit ; co- lon, cultivaieur d'une terre. « Vise eliam quod libera; conditionis tborique legilimi ac ex honestis paientibus, licet accolis, procreati existant. » (A. 1450.) — Colonus, seu adscrip- titius, qui simul cum priedio veniebal ; etran- ger, cultivaieur d'une terre Vid AscitiPTixius. « Accola eo quod advoniens terram cola I. » (Isid.) — 1< Accola, cullorloci in quo ncn est na- tus. » (WiUem. Britlo.) « Accola non propriam, propriam colit incola terram. » (.\non.) Hoc sensu a multis usurpatur. — Accolx, mansi, qui accolarum eranl, et ab lis colcbanlur : « De uno quoque manso ingenuili exiguntur sex denarii, et de servili Ires, et de accola unus, et duo de hospitibus. » [Annal. S. Berlin., an. 866.) AGGOLABKRTA. — Accokn habitatio cum praidio ; habitation d'un accola, et mctairie qu'il fait valoir.[t hart. S. Snip. Bit.) ACC()LAN.\. — « Tam in terris, mansis, ... accolabus, merito accolanaruni, vineis, » etc. (Formul. 62, inter Lindcnl/rog.) Ubi meri- turn accolanaruni est reditus domus ruslicae, nisi legendum sit accolavorum. AGGULANUS. — « Ipsa vero loca una cum colonis, accolanis, servis, liberlis, » etc. [Chart. C. M.) AGCULAREU. — Forte pendens, alteri subjeclum ; qui depend d'un auti'e. « Ber- nardus de Zaborda habebat unara ecclesiam accolared de Sancto Johanne, el mutavil eam ad Orgassam per consilium archiepiscopi. » [Chart, eccles. Auxic.) AGGOLAVLS. — Colonus adscriplitius, ut Accola. [Marc. Form.) AGCULIBILIS. — Colendus, araabilis. « Quo- niam Deus mullus eslaccolibilis. » [A..SS.) AGCULLEGTIO. — Vid. Accolligere. AGGOLLIGEHE. — Associare, in partem 57 ACC MEDIAE ET INFIKLE LATINITATIS. ACC 58 dominii quempiam adsciscere ; associer quel- qu'un d ses a/faires, I'ailmetire au partatjc de son autorite el de scs ])rofils. « [lex autein accolkgit abbatem et ccclesiam Bonneval len- aem, in omnibus qute habebat el in omnibus accollectionibus quEe sibi faclx erant. » [Ch. Lud. Jun.) ACCOLONUS. — Colonus adscriptitius, ut ACCOLA. ACCU.MANDISIA. — Concessio facia lege fiduciaria possessionis et non definilivje seu absoluta; ; qua; plurimum fil ul alicujus gra- tiam quis sibi conciliet. Itaiis accomandiyia, tulela, prolcclio, unde vocis origo, Vid. CoM- HENDISIA. ACCOMANDITIA, — Eadem nolione. ACCOMENDA. — Accomenda dicitur de pecuniis mitlendis pro emplione mercium, el de mcrcibus millendis ad hoc ul vendan- lur ; expression du commerce genois, qui ser- vait a designer les fonds et les marchandises ?Ht'un negociant eiivoyait a ses corresjjomlanls, es WIS pour faire det achats en son nom, les an- tres pour en I'/ierer le placement. At COMluNDATAIUUS. — Is quide accoraen- dis seu implicilis exsequendis curam habut : commissionnaire, agent d'affaires. ACCOM EN'DATuFl. — (jui ordinal elquicun- quc parliceps esl in accomendis seu implicilis. Vid. Accomenda. ACGOMMODAKE. — Pro Commodare ; donner. « Blancha... domui Dei... Herbertum de llonido monle accommodavit liberum et quiclum ab omni lallia et e.xaclione. » (A. t:i07.) ACCOMMODATIO. — Coramodatio ; accom- modation, accord fait a I'amiable. ACCOMMODIFICAUE SE. — Pro Accommo- PARE SE. >i Chrislus ila se noslrce conlempe- ravit accoramodificavitque infirmilali, » {Rem. Aut.) ACCOMMOUUS. — Aptus, ulilis. ACCOM.MUNICAUE. — Corporis Domini sa- cramenlum alicui dare ; administrer le sacre- vient de I'L'ucharistie a quelqu'un. — Accom- municari, sacramenlum recipere ; reccvoir la communion, communier ; o\,accomenier, accoinus- chier ; etc. ACCONCIAMENTUM. — Heparalio, refeclio, ab. Ital. wconriamento. (St. Asl.) ACGONClATOll. — Qui pacem inter cives luelur, ab Ital. accunciare, pacilicare, recon- ciiiare ; pacificateur. (St. Mont.) AGCONGIU.M DOTIS. — Suppelex qu;e in augmeiilum dolis nov:e nupta' a partnli- bus datur ; supplement de dot donni n une mariee par ses parents. ACCOIlDAltlLIS. — Quidquid reddi et solvi debet ex aliqua pactione seu accordameiilo ; ensemble des obligations a remplir en vertu d'ar- rangemenls pris. ACCOKUALIS. — El accordo,eK consensu et pactione. Vid. Cknsus accordalis. ACCOUDAMENTUM. — Pactio, convcn- lum, Iransactio, litis compositio ; convr,- tion, accord ; ol, arcordcmcnt, accordance, accordi.ton. — Laudimia, pr.Tslalio qu;e in mulationibus domino ccnsuali debelur, sic dicta quod inter dominura et emptorem de ea solet conveniri ; droit de ^nutation page au seigneur par iheritier d'un fief; ol, accorde- ment. — Consensus ; consentement, bon vou- loir. « Pifflpositus nosier... b'idellos suos per accordamenlum praedictorum hominum, in dictam lenebilur ponere libertalem.» (.\. 1233 ) ACCOKDARE. — Pacisci, concordare, con- tenlionem inter aliquos componere ; accorder, tnellre d'accord. ACCOttDATIO. — Pactio, conventum; accord. ACGOKDELLATUS. — Dicitur de panno raso, cujus texlura facile apparel ; drop dont le jioil est coupe si ras que la curde se voit (acile- ment. (A. 14!H.) ACGORDERE. — Forte pro accidere, con- lingere. « Recognovil dicto vicecomite... cum terlia parte jusliliarum, quae debent ibi accor- derc. » (A. 1232.) ACCURDIA. — Idem q. Accordium. ACCORDIUM. — Pactio, conventum ; accord, convention. (A. 1241.) AGCORDU.M. — Eodem sensu. (A. 1345.) AGCORl'ORARE. — Incorporare ; incorpo- rer, reunir a, joindre. « Inflabant ilidem has malorum civilium buccinas, potenles in regia ea re ut damnatorurn petila bona suis accorpo- rareiit. » [Am.) ACCORTIRE. — Assentire, concedere ; accor- der, consenlir ; ol. escourder. ACCOSTARK. — Jungere, applicare ; mettre a cote, joindre. a Quod... unum crus vel genu cum alio non poterat accostare aliquo mode. » (A. ..S5.) Vid. ACOSTARE. ACCOTUMARI':. — Mores corrigere, ad offi- cium el meliorem vilam revocare ; ramener au devoir, amender les mteurs. « Potestalem habeat accotumandi contrafacientes vel non observan- tes. )) (A. 1292.) AGCRAANTARE. — Fide et sacramento inlerposilis promitteie, cavere. Ut Creantahe. AGGREANTATIO. — Caulio de re quapiam facienda, ul Grkantlm. ACCREDKRE. — Muluo dare ; preler quel- que chose, donner a credit ; ol. accroire. « Ut de reddilibus Pictavite pecunia (juam ci ac- credideram, raihi sine diminutione solvere- lur. » (Suger. Epist.) — Muluo sumere ; re- cevdir d'un autre, cmprunter ; ol. accroire : (( Ut nihil omnino contra vohintatem negotia- lorum ab ipsis accredant ; neque proprium au- feraiit. » (Cli. Ph. Aug.) AGGERUULA. — Galerila seu alauda ; alouette. ACCRESCENTIA. — Accretio, incrementum ; accroissement, augmentation. AGCHE.STIO. — Forte pro Accretio, ac- cessio ; augmentation, accroissement, annexa- tion, c Gedenles eidern... omnia jura et omnes accrestiones reales el personales quae et quas iidem... habere poterant adversus qiiofcunque debilores. (.\. 1308. 1 Nisi Ifgendum piitcs nrtlones. ACGRIDERE. — Eodem sensu q. Acckedere. AGGHIPKN.NUS. — Jugerum ; arpent, jour- nal de lerre. ACCKUS. —Pro AcRA ; modus agri ; acre. 59 ACC LEXICON ACE 60 AGCUBARARE. — « Est toto corporeincum- bere cubito. » {Vet. Gl.) AGCUBATTS. — Morbus caducus; haut-mal, epilepue. mat caduc. ACCUBIA. — Acus, acicula ; aiguille. ACClIblTA. — I ?V/. AcciiBiTUS. ACCUBri'AllK Sli. — Cubilo inniti ; s'accou- der, s'appuyer die coude. ACCUBri'ATUS. — Qui ad mensam accum- bit ; qui est assis a table. (Sug.) ACCIJBITOK. — Prtefectus sacri cubiculi, idem qui alias camcrarius ; grand charnbrier. AGCUBI'IUS. — Ciibitum ; coude. « Super lacum in accuhitum Judira?, Segur... ostcn- ditur (Kgesip., De distant. Incor. Terrx San- ctse.) ; id est qua parte Judaea situ suo cubitum eflingit yjait un coude.) » Hinc accu- bilare se. Vid. Accubitare. — Cubitus ; ac- tion de se coucker sur la dure : ita videlur usurpare Guibertus [Hist. Hierosolym.) : « Giborum, accubituum, excubiarum, frigo- rum pluviarumque snstinurre miserias. » — Mensa vel s^des ad mensam, ad qnani accum- bitur ; table sur laqnelle on mange, sieges qui I'enlourent. — Triclinium in quo ad mensam adcumbitur ; salle a manger, refectoire. Hinc accttbilM et accubila appellata olim triclinia raajoribus ffidibus sacris adjuncta, in quibus Pontifices e clero et laicis praecipuos convi- vio excipiebant post sacra peracta. — Ipsae accubitoriaj vesles, qua accubitis insterni Solent ; couvertures et tapis dont les anciens couvraient les lils sur lesquels ils prenaient leurs repas. — Prandia seu convivia ipsa ; les repas eux-memes. — Accubiius vastatorii ; jus prandii, pastus. Vid. Pastus, Prandium, Procuratio. ACCUGULA. — Ead signif. q. Agagdla. ACCULAHE. — In angustias, vel in arctum, redigere ; acculer. AGCULEARE. — Eadem notione. ACGULIA. — Ead. signif. cj.Agagula. AGGUMULASCERE. — Accumulari, accres- cere ; s'accumider. [A. SS.) ACCURIMENTUM. — Accurimentum tem- poris ; idem quod practicis retractus. Gallis alias acourement, nunc course, I' action d'accourir. ACCURSA. — Exsilium ; expatriation, exil. ACCURSARE. — Cursum dare ; donner cours en parlanl de la monnaie. « Monetam grossam vel minutam accursatam, seu quae accursabitur in futurum in civitate Veronis, » elc. (Stat. Veron.), id est cui dabitur cursus, qnse in usu communierit. AGCURS.VrUS. — Cui cursus datus est, qui in usu est. Vid. Accursare. ACGURSIaNI. — Accursius in libros juridi- cos glossemata conscripsil, inde qui ejus me- tbodum secuti textum glossematis onerarunt, accursiani dicti sunt. AGGURTATIO. — Vox chimica cujus ignota si.^nifica'io. AGGURT.\TUS. — Gurtus, brevis ; court. " Qui... in vestibus accurtatis . . . equilant. » {Dtcret. de reform, inconcil. Constant.) AGCUS. — Pellis vitulina praeparata, charta pergamena ; parchemin. (A. 1335.) ACGUSA. —Pro Accusatio. (A. 1304.) AGC^IiSAfilU.M. — Quoddam exercitiura vicarial jurisdictionis in acnusationibus que- relisve auilicndis acdirimcndis forto situm. (A 1243.) A('GUSATIO. — Accusatio simplex, triplex, Vid. I. ADA, (Jkdalium. AGGUSIO. — .\c('usatio, reprehensio, ca- Inmnia ; repruche, pinirsuite, liacasserie. « Si quis vias emcndare voluerit, liceat ei, sine acciifione. » (A. H8i .) AGEA. — Gorruple pro ascia, securis; hache. .^GKDl.^. — Melancholi;e species monacho- rum propria, taediiim ; ennui, tri-itesse .milancolie. A(]El)l.\i.|. — Indignari, slomachari : se de- piter s'irriler. fnire du mnnvnis sang. AGi.UlA'rUS — Taedio atlectus ; en proie d re7i7iu>. AGEDIOSUS. — Molestus, Irislis, anxius ; tnquiet. chagrin, Iriste. AGKDULA. — lierbse genus ; ebulura, ut ait Bnrollus ; oxalis, ut putat Carpentarius ; Ihyeble on I'oseille. ACEGU.NUS. —Pro Actigiius. ACKGUUS. — Pro Actiguus. AGEIH. — Ghalybs; acier. ACELEXIA. — Panni aut ornamenti ec- clesiastici species. « .\dornamenlis ecclesiae damns ocio vestimenta et tres mantos, et sex 8tola^^... qualuor sine serico et tres acelexias et duas stacatas et una copa serica. » (A. 781.) ACELIA. — ProA.XELLA. AGEMETI. — Ut AccEMETi. ACENGENARE. — Gomputare; compter. AGE.NGEiNATlO. — Gomputatio; action de compter. AGkNGIA. — Modus ogri qui in leg. Buwar. est decem perlicarum. Vid. Andecinga. ACENIA. — Eadem notione. ACEOLUM. — <> Missarum autem celebra- tionihus expletis... ad hospitiolum paupe- rum pervenit, et xii pauperum pedes lavit, et unicuique eorum de aceolo pretium unius denarii donavit. » (Act. SS. ordin. Sanct. Bened.) « Ailatis vestibus novis, xii paupe- res veslivit et acervulum areoli aliis dispen- savit. )) (Ibid.) Dictum conjicit Mabillon, pro acculo aut marsupio. Verum repiignal exem- plum ul'imum mendose scriptum credit Gan- giiis pro I'mtenlo, seu linceolo, tela linea, unde Gall., lincpul. AGEPHALA. — Regio nulli episcopo sub- jecta : pays qui n'est soumis n I'antnriti d'aucuneveque. iConcil. Avenion., a. 1209.1 AGELPHAl.ITiE. — Ha;retiri quidam sic di- cti, quod neminem sute heresis auctorem agnoscerent : iidem videntur cum acephalis. ACEPHALUS. — Sine capite ; sans tete. — Acephali dicti sunt : 1° ii qui in synodo- Ephesina nee S. Gyrillo, nee Jo. Antiocheno adhaerere volueruni; 2" haeretici qui saeculo v Petrum Mongum seu Moggum primnm se- culi, ab ipso desciverunt, uhi Henoticon et synodum Ghaloedonen?em suscepisset ; 3* sub Justino imperalore, Seven Antiocheni sectatores alque ii omnes qui Ghalcedo- nense concilium noluerunt recipere ; 4° mo- i 61 ACH MEDI.E ET INFIM.E I.ATINITATIS. ACI 62 nachi quorum abbas vel prior defunclus est ; o" omiies ii qui iiec regeiii, nee Ecclosiam, nee barones, aut dominos feudales agnoscunt, cum paupcres, el nullum leneinenlum possi- deant, ratione cujus eos ul capita sua recognos- cant. Afil';!!. — Chalybs ; acier,fer Irempe. — Agri modus. Idem q. Ai;ra. At^KIl ; erable, — OU'ula futfuraceo pane ; boulelle, pent vioiceau de pate. Ai.l'KA. — Avis ; oiseau. ACKRA.MliN. — Livilns, nigredo ; coulcur noire, coulcur liviile, le noir. ACEUAKE. — Paleis niisccre. {Vet. (U.) Lulum aceraliim, paleis subaclum apud Fe- stuni. AGERBA. — Uva acerba, ande omphacium (fiall. vvrjus) elicilur. Lugdunenses cliam nunc aiyrat vocant. ACKHBOSUS. — Pro Ackhbus. ACIillBUVl. — Mors incboata (Fe^ GL) ACEUE. — .Xcescere ; devenir aigre, tour- ner. At'EIllES. — Genus securis ; hache. ACEUIS. — Pro AcEHHA. Cymbium quo in eccietia asservantur micae Ihureae ; naw^^e. — Palea milealia. [Vet.GL] ACEllIU.M. — Ghalybs; acier. — Instrumen- liim quo utuntur ad exaeuendos cuilellos et giadins ; pierre nu meule a aiguiser. ACERNA. — ProACKRRA. A(-EKR.\ — Pro Agra, modus agri. — Vas in quo continetur oleum, vt 1 Ihuribulum ; vase a huile uu eucensoir. ACKIlliUM. — Chalybs ; acier. AGERUM. — Forte ut acieres, genus securis. (St. Ait.) ACESSAMENTUM. - Tradilio ad censum ; acceusement, action dedonner h cens. At'lCSSARE. — Eadem signif. q. Accemsahe. .\('K'I' ABUI.IM. Sciilclla acetaria ; saladier. — Mensurce specit.8, quae eralapud velercsses- (|uicyalhus. — (Juoddarn vas in officiis eccle- biasticis ; quid sit non oninino constat. \'id. Aci- TAHftLUM. ACETAFORUM — Vas acetarium. Ead. si- gnif. q. ACMABULLM. ACETALI.U.M. — Vasin quo aceta jindjan- lur, vel vas arelo plenum, vi I vas ad acetuni recipiendum, vel vas in quo liquida omnia pio- bantur. .VKETARIC. — Ead. signif. q. Acerb. AGE'lWRIUM. — Ead. signif. ([. Acktadli.lm et ACRTAFORCM. AGETdSITAS. — Acrrbitas, acor; dcrete, ni- grenr, aynertiinie. AGETRUM. — Urna senea, silula aenea ; vase de cuirre. ACETl'M. — Acetuni philosnphorum ; lac vir- Kinis, vel aqua virginalis qua metalla solvun- liir. AGHA. — Securis ; hache. Ai;ilAGIlIA. — Suc-us siliquiE (Vet. Gl.) ACIiVCIIIMlE. - Pro .Vtacihare. I A. 115,"..) A('II.\PTAMKNTIM. - Idem q. Relevium. AC.IlAPTAMK. — Ut AcCArrAUE ACHAI'TATUR. - Emptor ; acheteur. ACHAPTIS. — Ut AccAPiTUM. ACHAPTUM. — Ead. signif. q. Accapitum. AGHAI'TL'S. — Qaidquid sub accapilorum conditione et onere possidetur. Vid. Accap- TARE. ACHATEON. — Velum maximum in medio navi« ; la grande voile d'un navire. AGH.\TUM. — Relevium, emplio ; droit de relief et achat. AGHIiLANDIUM. — Navigii species. Idem q. GUFI.ANDIUM. AGllEi.ETUS. — Adminiculum vineae, peda- mentum ; piece de bois dont on etaye ks vignes, echalas. ACHEMENIA. — Ira, excandescentia ; colere. AGHEROPiETA. — Ut Aciuuopictos. AGIIKROPOSITA. — Ut Antekopsita. AGHI^IiURE. — Ferrum in chalybeni vertere; tremper hfer, le convert ir en acier. AGIIESU. — Occasio, exaclio, tributum ; pensilatio indebita, vexatio, lis contra jus inlentata ; occasion, cause, vexation, accusa- tion, droit injustement exiqe, etc. Vid. Occasio. AGHESuNATL'S. — Vexalus, multatus ; vexe, poursuivi inquiette ; ol. achaisonne. (A. 1-2U5.) AGIIETA. — Diminut. ab ascia, securicula ; hachetle. AGHETUM. — Eraptio ; achat. ACHEVELATUS. — « Homines in bracis et camistis, el mulieres in tunieis ache- velati^, nudis pedibus, » etc. (A. 1330.) Tu- nica ex cannabe, vel tela grossiore, ut vide- tur. .\CHIA. — Pcena quaevis aut multa. Vid. Haciiia. — Securis. Vtd. Acqa. AGltlLO. — Pro Aquilo. AGUIMITENSES. — Ead tignif. q. Acok- METI. ACHINUS. — Ilortolanu* in villis residens, non habens mansos( Z?rey//. At^HiULI — Societatis mercatoru n Italico- rum nomen : compagnie de viarchands ita- liens. AGHIROPICTOS. — Vox Hybrida pro ay.ttpo- uify.T'j.:. Ita appellabant quasdam Sanctae Virgi- nis imagines, quas divinitus, nee arte huniana piclas putabant. Vid. Anthkkopsita. AGIIOISONARE. — Occasionibus gravare, vfcxare, molcstare, mulclare ; vexer, inquieter, accuser; ol. achaisonner, etc. ACIIONUS. — Securicula ; petite hache ; ol acbon- ACIIIIIIMIRE. — Idem q. Adhamire. ACIIRANMIRE. — Eadein nolione. AG.IIRATOFORUS. — Vas vinarium, f. idem q. ACETAFORIUM. ACUTA. — Ager, pratum, etc., ubi quid- piiim agere, quod iis nooeal, non licet ; terra quae sub banno est ; terre mise en de- fense, oil il n'l-ft pas permis de toucher. (A. l'23l.) — llostilis consectatio publicumque orlium omnium per sententiam decrclum el sanciliiin : « Proscriptioncs eas, quas a persequi'ndo achtas vnigaritcr voc^mns. » (Gas.) ACIA. — Ala ; — aile. — Axilla, aifselle. — 63 ACL LEXICON ACO 64 Filum ail consuendum ; fil a coudre. — Malitin, iiiviilia ; mechancele, envie. — Dolal)ra; doloire. ACL\L1S. — Angularis, in angulo posilus ; angulairf, plafe dans un angle. AGIAHK. — Chaljbs ; acier. ACIAMILM. — Acuuin tlieca ; etui a aiguilles. — Clialybs, ucier. ACIGULUS. — Securis ; hachette, doloire, co- gnee. ACIDIA. — Ul Acedia. ACmOMCL'S. — Acidus ; aigre, acide. AC.lKUKIUl'S. — Falier qui aciarium seu chalybem operalur ; ouvrier qui travaille I'acier. (A. 11%. "I AClEilES. — Genus securis ; sorte de hache. — L't AcicuLus. ACiEltlS. — Securis, ut Acieres. ACIES. — Lanx trutinfe ; bassin ou plateau de balance. — Servitium militare quod do- mino debent vassalli ; service inilitaire d& parte vassal au seigneur. — Angulus cornu ; angle, coin. — Acies lerminorum, apud agii- mensores, qua invicem concurrunt. « Si terminus in tres acies conslilu'.us fuerit, tres lineas aucloris oslendit : si in qualuor acies, quadrilinium facit. » ACILIUM. — Axis ; essieu. AClLLAllE. — Movere ; remuer. Af.lNAClL'M. — Ghalybs ; acier. ACINA1{I. — Tricaii, in parvo morari, in Glossar. Isidori, quod faciunt qui in acinis uvarum eruendis lempus lerunt, vel qui de acinis disputant. Casaubonus apinari resti- tuit. ACINAIUU.M. — Gall, marc ou vendanqe. ( Vet. Gl.) ACINATIU.M. — Congregatio racemorum ; amas de pampres de vignct oil lietment les grap/jes ; ol. muissitte. ACINUS. — Pepinus uvae ; pepin de raisin. {Vet.Gl.) AC1H.\LIS. — « Concedimus pbiaias ar- genteas vasa vitrea, concas acirali 2, » elc. (A. 939.) Ubi aciralis torsan pro acicu- lis, politus ab llispan, acicolar, expolire. Qua ratione legendum esseteo?icas acirales. ACIIIE. — Maris nuctns. ACISCOLUM. — Malleus itructorius ; marselini- de lailleur de pierre. AGISCULAUIUS. — Lapicida ; tailleur de pierre. ACISCULUM. — Ut AciscOLUM. ACISSINII. _ Eadem signif. q. AssissiNii. AGISTEHIUM. — Ead. signif, q. Asceteiuum. AGITABILUM. — Grepitaculum, quod fuit ex istius musicae specie, quam &;:6aoov lio-jT.y.i-, vocani Grteci. .< Acitabula, inquil Breviloq., sunt musica instrumenta aenea vel argenlea, quae percussa sonum faciunt grandiorem. » ACITAKA. — Stragulum ; couverlure. ACLA. — Modus agri ; pars praedii ru- stici. F. idem q. Agra, parlie d'une melairie AGLA.MATIU. — Ead. signif. q. Advo- CATio, clitttielaris professio, Agmtio in dominum. AGLASSIS. — Fimbria, limbus, quod imce vesli assutum est ; bordure du bas du vetvment. — Tunicae species ab hunieris non consutiE ; sorte de tunique. ACI-E.\. — Campus vel locus querceus, quercetum ; lieu planle de chenes ; bois de chi- nes. ACLEPS.\UD1A. — « Vinum ijuod venda- tur aclepsaudia inferius contentuin in dolo [f. doliol est nobis incursuin. » (k. 1273.) Vidctur legend, a clepsaudia, id est clam, furtive. ACLKESIA. — Ardesia ; arduise. AGLONlA. — E.vcusatio quse aflertur cum aliquis ad condictum diem juri stare non potest. [Chart. Burg. Ubi videtur legendum Exn.\i\, q. Vide. ACLOSSElllUS. — Arboris species; alisier AGLUS. — Turcorum lingua mensis Junius. .ACNON'ITUS. — Qui nulli communicat. (Fe/. Gl.) ACOEMETENSES. — Ead. nolione q. Acce- METI. ACffiMETI. — Monachi quidam primi- tivae EcclesicB sic vocabanlur a Greeco ixoi- [xr^toi, quod diu noctuque psallerent in ec- clesia, nuUaque hora vacarent a laudibus divinis, quas ex eo laudis perennis nomine agnoscunt scriptores. Divisa erat in hunc finem in tres costus monachorum sodalitas, ita ut peracto a priori in ecclesia Officio, se- cundus et mox tertius succcderet, sicque nulla hora ecclesia a laudibus et canticis vacaret. ACCENONITUS. — Qui nulli communicat, {Vet.Gl.) ACOHA. — F. appendix, appensum do- mui tectum : « Item domus digrupta... vi- delicet in quarta pa-te versus solis ortum et in una acoha. » (A. 4363.) ACOLABUS. — Brucchus ; espece de tau- terelle sans ailes. ACOLETUS. — Panni species. « Quamdam pravam vestem de acolelo... ccpit. » (A. 1354.) ACOLUTHA. — Pro Acolythus, nisi de moniali, quK acolythi officio fungitur in- telligas : m In die Epiphaniee, dum legitur novissiraa lectio, induitur diaconus dalma- tica et acolytha alba et amictu. » {Ordin. Mss. S. Crucis Pictaviens.) AGOLUTHUS. — Idem q. Acolytbus, ACOLYTATUS. — Olficium acolythi ; office, charge d'acolyie. ACOLYTHUS. — Prosimus hypodiacona- tui gradus, ut patet ex synod. Roman. Syl- vestri. can. 7, ubi episcopo parere jubetur presbyter, diaconus presbytero, diacono hypodiaconus, huic acolythus, acolytho exor- cista, cui lector. Dicti aulem acolythi, quasi a/.i/ojoo; ; sunt enim veluti famuli ecclesia- stici, utpote qui vilioribus Ecclesiae mi- nisteriis deputantur, ut cereis deferendis. — « Acoluthi Sedis apostolicse octo ordinarii, qui cum Pontifex apud lectum paramenli, et similiter ut in ecclesia celebraturus, et in- duitur sacris vestibus , circumstant ge- nuflexi, et ornamenta subministrant diaco- nis, cardinalibus, » etc. {Coeremon., lib. ni.) 65 ACQ MEDI.E ET INPIM/E LATINITATI3. ACR 66 ACOLYTF. — Mansio seu exedra acolylho- rum juxla ecclesiam aul secretariura ecclesiae ; aut potius ajdificiuin juxla introitum ecclesiae iedificatum. ACOMANDA. — Depositum ; depol. [St. PL) ACO.MAIIE. — Equorum comas pectere, equos comere ; peiyner les chevaux. {Hist. Delp.) ACUNITAKIUS. — Veneficus, qui aconitum seuvenenum propinat. {^Vet. Gl.) ACONOMINTUS. — Qui nuUi communicat. ( Vet. Gl.) ACONTllACTIO. — Solutio a contraclione. [A.SS.) ACOPHILUS. — Pincerna ; echanson. {Bre- viloq.) ACOPIAGIUM. — Helevium et quod jure re- levii exsolvilur. Idem q. Acc.\riTUM. (A. 1337). AGOIIA. — Pro Ex hac fiora, subiata h, ut saepesolel. ACORARIUS. — Pro Acubarius. ACORDAMENTUM. — Liher accordamenti ; qui et militiae statula et militantium condilio- nes, alque nomina continel. {Ch. reg. Ararjon., a. i:i65). ACORDATUS. — Qui slipulatione facta, conscriplus, adscriptus est; cnrole, engage. (A. 1333). ACORDTA. — Paclio, conventum, transactio; arrangement, accord, pacte. ACOST.\RE. — Lateri adhterere ; allcindre, low.her. u Quarum una (pechia terrre) acostat una parte ad terram RicardirAngiois. » [Char- tul. S. Vand.) ACOT. — Flaf^ellum ; potius flagellorum ic- tus ; foiiel, ou mieux, cni/ps de fouet. (A. 1289). ACOTAHiv — Flai^ellare ; battre de verges. A(;0UPLAlii';. — Copulare ; accoupkr,join- dre, viettre ensemble. (A. 1323). ACO.XA. — Coxa claudus ; dehanchc. ACoYS. — Anteris, fulcrum ; arc-boutant, conlre-forl, pi Iter, a/ipui. (A. 13()3i. ACQUEREMENTr.M. — Ademptio, compa- ralio, emplio; acquisition; ol. acz/ucremcnt. ACQLIESTA. — .Acquisitum ; cetjui est aehete, acquis, gain. ACQUE.STUS. — Eadem notione. AdQUEVERSIUM. — Aquarium divergium, diverticulum. (A. 1308). AGQUIGTARE. — Quietum reddere ; acguil- ter. Vid. Acouitahe. AGQUKn'L'.M. — Idem q. Acoditum. ACQUIETANTIA. — Apocha ; quittance. Ar.OL'lETARE. — Solvere ; ;;fly«T. — Quie- tum et securum reddere, absolvere (vox foren- sis) ; acquitter. AtXH'INEIA. — Equus gradarius ; haquenee. (A 13;)7). ACQUIIIAMENTUM. —Emplio, comparatio, acquisition ; ol. acquest, acquerement. AGQl'IRKRE. — Quietum reddere ; f. ACOUITAHE. AC.QUiUlMENlUM. — Ideinq. Acouiramen- lUM. pro AGQUISTANTUM. — Idem, ut videtur, quod pertinenliiB et dopendeiitiae nomine signitica- tur, nisi mavis idem esse quod Acocisimen- TUM. ACQUISTUM. — Adeptio, comparatio, emp- tio ; acquisition ; ol. wquest. AGQUITAGIU.M. — Vecligal , tributum , prtestatio, cujus scliedula solutio asserilur. Vii. ACQUITUM. AGQUITAMENTUiM. — Fadem notione. ACQUriWUR. — Quiclum reddere, immu- nem faccre,dimittere ; quitter, dormer quittance, exeinpter ; ol. quitier. — Debita solvere ; payer ses dettes. AGQUITATIO. — Solutio, deddctio ; action de payer. ACQUITTUS. — Solutes, liberatus ; quia page, qui est debarrasse de ses charges. (A. 1244). ACQUITUM. — Ead. signif. q. Acqcita- GIUM. AGRA. — Terrte portio mensurata, variae la- men quantitatis pro diversis regionum et pro- vinciarum moribus. — Mensuree agri modus ; acre. — Extrema ; les extremites. ACRAMENTUM. — Augraentum ; accroisse- ment, augmentation. AGHEiJO. — Acerbilas. « Gravi fubrium af- ficiebatur acredinu. » ACREUIJLA. — Alauda; alouctte. ACRE SSUTA. — Accretio, incrementum ; ut ACRAMENTLM. ACREMENTUM. —Eadem notione. ACRIB1.\. — Diligentia. « Volo cum acribia vitam luam cognoscere. » [A. SS.) ACRlFOIlMA. — Asperitas ; dicitur de re as- pcra et rudi, quic noa est ad.equata; aspcrite, rudesse . ACRIMOMA. — Pffina qure sacrilegis praeci- pue infligitur, slcul est incarceratio, vel exsilii rclegatio. — Acrimonix, vexaliones ; impdts. (A. 1036). AG-RlMOiNMUM. Ead. signif. q. Acredo. AGRI.MO.NIOSUS, — Fortis, constant, asper ; brave, rude, plein de Constance. ACRINUS. — Forte idem q. .\i:erum, genus sccuris, vel uva acerba ; sorte de liache ou raisiri I'lpre an qont. ACRli'EDIUS. — Ead signif. q. Acupsdiuii. ACRIPENNUS. — Mem ,[. Agripennus. ACHIPOMUM. — Malum aureum ; orange. AGIllS. — Pro Agra. AGIUSI.\. — Idem q. Acroisia. AGKISIMT'S. — Idem q. Achozimus. ACRirUDO. — Acerbilas ; aigreur, amer- tunie, I'ipreti. ACRIVIOSE. — Accurate ; avec soin, exacle- meut. AG1MZIMU.S. — Mem q. Acrozimus. .\GR()r.ilARE. — Unco apprehendere, inun- care ; siisir arec un croc, accrorhcr. ACllUCHERIA. — Ligalura arliculoram. P.. p.) .\GROISIA. — « Inter niedios hostes. qui ei insidias Iftenib'ranl, quasi acroisia perculsos, ad instar F.lisei Iransierunt. » (.I/on. .ingl.) Ubi leg. aorasio, a Grteco iopaula, caecitas; aveugle- 07 ACT LEXICON ACT 6S ment. Quidam lamen dicunt aorisia, quidam atirisia. A('ROMA. — Caput, summitas ; te haul, la parlie sii/ierieure. (I'lT. nioii.) ACIIOPIIAIJIA. — Idem q .Kcanoi-nAGi-f;. ACIKiSriCUM. — Cad signif. q. Tkistica. Ar.ROTO.MUS. — Lapis dedolalus ; pierre taillee. ACIIOZIMUS. — Panis leviter fermeiitalus ; pain peu fennenle. (Isid.) ACRU.M. — Pro 'iGra. [Vid. hoc verb.) — Ve! pro acre, neut. ab acer, acerbum ; aicjre. AGHUMl^N. — Acredo, acrimonia ; aiyreur, amerlume. ACHUS. — Pro AcRA, raensurae modus, vel pro Acer -jerable. AC SI. — Formula frcquens in subscripUoni bus, (|ua9i, tanquam : '< Landobertus af si pec- calor subscripsi. » .\CS1UM. — Voru, id est spitum ; brochc. ACTA. — Abacti's ; actuarii, exceptores, ac- torum scriptores. — Ada ; idem q. .\chta. ACTACinARi:. — Pro Attachiare, clave fl- gere ; doner. (A. 1484). kCTJE. — Acta, chaila;, inslrumenla ; llti-es, chailfs, inatrvments (A. 1357). ACTAIIE. — Sentenlia lata statuere. (k. 1284). A(;TAIMUS. — Commenlariensis, pro Ac- tuaries. AGTP.. — Coacte ; de force, par violence. ACTFMPTATA. — .\gre8sio, usurpatio ; ac- tion d'attaqu'r, cntrrpriie conire quelqu un ou gtielqtte chose (A. MOri). ACTEMPT.\TUM. — Ead. signif. q. Actemp- TATA. ACTFNUS. — Pro Hactknus. ACTEHGU.M. — Forte Retro. [C. Ludov. Ullram.) Vid. Atrmgus. .\CTKRM1NARE. — Diem solvendm pecnnite statuere ; fixer le jour du payrment ; ol. aller- mer. ACTIGUUS. — ProAiTiGuus; adjacens, pro- ximus ACTILK. — Hoc verb, vidnlur signific. ulen- silia miiitaria ; uutiltement. .\CT1NE.\TIA. — CoQsanguinitas, cognalio, afOnitas, pro Atiine.ntia. ACTINUSUS. — Resplendens, radiosus ; brillant, resplendistant. Hoc sensu ab Ambrosio Ecclesia adinosa vocatur, id est fide operibus- que splendida. ACTIO. — OfQcium, ministerium, munus ; emploi, charge . — .{cliones, acta, inslrumenla actionum ; papiers d'affaires. — Actio, ead. si- Knif. q. Actiomarius ; agent. — Canon mi>sa; dictus actio, quia, inquit ecclesiastic, scriptor, in eo sacramenta conficiuntur Dominica. — Acliones. Scenaj, spectacula ; Gall, representa- tions thcatraUs. — Adiones synodorum. Aliudest synodiseisio, aliud arlio, cum in uno interdum conscssu plures causa; vcl acliones txplicari soleanl. In synodo Chalcedoncnsi sex primge se.osiones sex omnino acliones continent, singu- l;e siugulis. .\l sessio septima Ires acliones amplectitur, septimam oclavafn ct nnnnni. — Aclio fidei, ullimus el solemnis Inquisilionis ac- tus adversus ha;relicos variis pujnis aut suppli- ciis afficiendis ; auto-da-fe. ACTIUNABILIS. — Hficax \ qui fail de I'cffit. e/ficare. ACTlOiNALlS. — Adionalis male, (|ui inique agil : qui .'/i' proprie dicti, qui annonam a sus- ct'ptoribus accipiebanl, dalo pittacio, in quo conlinebatur qnantum accepi-sent, oainque postnioiluni niilililuis erogabanl, ut coiiigcre est ex fiid. Tbi'odos. — Actuarius agilis, velox ; notarius acta cito scribens. — Actuarius limes ; apud agrimensorcs dii tus ab aclus lalitudine, qui agrurn per jiigera disrrirniiialjal. Nani duo actus (]iiadrati jugiruni l'ariil);uit : cujus eadera erat lalitiidu cum unius actus iongiludiue. — Artuarii pall ; qui ibdigcbaritur inter ccnienos vicenos pedes, sic dicli, ab actus iongitudine, qui per 120 pedes porrigebatur. •> AI;TU.\TI() — El'ticacitas ; rf/icacite. Actua- lio medirinarum. Ar/l'UBKIlNAI.IS. I'ro Adtlbkr.nalis. ACTUI^A. — Littus, lira ; bord, rivage. ACTUM. — (Juod in fine dipiumatum soepis- sime li'gitur, rinn semper idem est ac da- tum. Datum tempus confecii diplomatis, ac- tum rem trans.ictain significal ; vel actum tempus confecti instruuienli denolal, datum concessi, cum scil. instrumentuui in manus impetrantis Iraditur. — Modus nicnsurte. Vid. Ac.riis. Ar,TU.MAHl<:. — Pro Ai-ruMMiE. ACTl'dSUS. — Pro AcTl^o»^s. .\(;TUPLK.\. — Corruple pro AHTiFtx ; du- plex, diilosus. AC.Tl'S. — Munu?, officiuni, ministerium ; emploi charge, o/fice. — PagU8, actoris, comitis seu vicarii dislrictus ; ressort, juridiction, pays sur Icquel s'ltend I autorile a'une personnc. — Agri tpatium, \ii) ped. (Agiiinunsurum vo.x.) Actus quadratus undique finilur 1:20 pedibus. Aclus (iuphcatus ']u^c\am iiicW.. Actum intervt- ciiiale ; quatuoi' piules latum, qua jumenta 8gi possunl. ."Vctus crt, inquit Papias, jus agendi veljumentum, vel vcbiculum. — Actus aposto- lorvm ; liber ecclesiaslicus, qui vulgo y4c/aa/3os- tolnruTii. ACTUUM. — « Sedente pontifice, sint prae- sentes in acluo [(. atrio] ecclesia;, qui reconci- liaudi sunt pcenilentes. » \Ordin anliq. Eccl. liisuntioiieus.). AGUA, — Forte pro Aiicus, vel Angulus. (A. 1177.) ACUANIT/E. — Ilaeretici quorum primus Acuas quidam Jlanetis discipulus. ACUARIUM. — Theca acuum ; etui a ai- guilles. ACUAFtlUS. — Theca acuum, ut Acuahium. — iVedicus equarius ; v'terinaire. ACUBICLLA. — Pro AcupiCTiLE. ACUBUS. — Idem q. Aculus. ACUCLA. — Scaplum. (IW. Gl.) ACUCUL.\. — Uiminutiv. ab acus quasi minor- acus ; sic aulcm discerniculum dicitur ; aiguille de tele dont on se servait pour pjarlager les chevtux. — Aculus, solers ; ruse, adroit. A(X"(^ULLA. — Idem q. Acucula. ACrD.\. — Rota hauritoria ; roue pour puiser I'eau, cliapelet. ACUDAMENTUM. — Relli declaralio ; action de declarer la guerre, defi. Ar.UIDAMENTUM. — Eadem notione. A(^U1DARE. — Uellum declarare ; defter au combat. .\(X'ITAS. — Acumen, ulslyli, ingenii, etc. ; pointe de style ou d'esprit, subtilite. ACULKA. — Cuspis campanaria, pyrarais, obeliscus : aiguille, de cloclier, fleelie. ACULERIUiM. — Acuum theca ; etui d'ai- guillcs. AGULEUS. — Genus lormenli ad modum acus aculi. Vid. FyuuLEUS. AGIIMUM. — Pertica I'erro praeacuto muni- la ; ut Beccusfrfdus. AtlULLS. — Legendiim a caliculis, niinis- lerialis domus regiai ; idem q. pincerna, echan- son. AGUMBA. — Accubilum ; lit de table. AGUiMRIS.MA. — Fulcrum ; jtied de lit, sup- port. AtlUMENTU.M. - Quod pro acuendo iustru- menlo ferreo solvitur; coi'l du repassage dun until sur la mcule a aiyuiser. AGL'MINARIC. — Acuere ; aiguiser. Metapho- ric. excolere, perpolire. ■• .Vdeo nani(|ue solers ejus quotidie acumiiialur in f^eiiium. >> ^Guib.) — Acuminali calcei ; souliers li pointe. liil. Rostha et Pol'LAINIA. Ai;i'.M)AKE. — lad. signif. q. Acunydark. ACU.NKIJ. — Viclim.-v. [Vet. GL] AC.f.N-inAMKNTfM. — Hclli .ieclaratio. dif- lidiitio ; declaration de guerre, action de de/ier au combat. 71 ACY LEXICON ADA 72 ACUNYDARE. — Diffidare, hoslem se (ie- clararc, ad bcllum provocarc ; defier au cotn- bat. ACrPi:DIUM. — Vox GrtECO-Lalina qunc ho- minem tanla velocilalt; currenlein sonat, ulvix tangal hunium suiiiiiiis pcdibus. ACL'PICTILIS. — Acupictus ; irorfe, fait en tapisserie. ACUPICTUKA. — Ars acupingendi ; tapisse- rie, broderie. ACUPICrUS. — Ead. signif. q. Acupicti- LIS. ACJ'PITA. — Pro Aiui'iCTA. Ai:i'l'ODH,'M. — Idim q. AcuPBDlUM. AGI'UAllIA. — Ars acurarii ; serrurerie. (A. 1288.) ACUHARIUS. — Faber ferrarius; serrurier. (A. 1288.) AHUUSUS. — Accretio, accessio ; accroisse- nieiit. (A. 1IC7.) ACUIlTAIlE. — Breviare, conlrahere ; ecour- ter, alireycr. ACUS. — Acicula, spinula, qua pallium ar- clucpiscopalc conslringilur sen configitur ; aiguille, brochc, ardillon d'une bonrle. (A. 1301.) — Calamistratorium ; epingle ou aiguille de tele. (Isid.) ACUSTUMARE. — Tribulum ex custuma sou consueludine exigere ; reclamcr, sc (aire payer les redevances d'usag'. Vid. Costuma. — A tributo quod costuma dicilur liberare, vel libe- rum declarare ; exempter des taxes coutumiires. (A. 1452.) ACUTA. — Violens ; violent, aigu. « Febris acuta, jiCuliE passiones, acuti morbi. » — Acuta in musica. \'id. Superacuta. ACUT.\UE. — Acucre ; aiguiser. AGUTARIi Canes. — Vid. Cams. ACUTELA. — Acumen ; pointe, bout, eilre- mite. iisid.) ACUTI.V. — Versutia; fourbcrie,ruse. — So- tularium aculia, id est cuspides ; pointes dessou- liers {A SS.) ACUTIANGULUS. — Angulus acutus ; angle aigu. ACL'T1.\T0R. — Qui acuit, saniarius ; four- bisseur, aiguiseur. (Isid.) ACUTIKS.— Acumen, cuspis. (A. SS.) ACUTIM. — Acute ; d'utie maniere aiyue subti- lement. i. de J.) ACUTIO. — Actio qua quis aliquid acuit, vel subtiiilas ; action d'aiguiser ou subtilite, fnesse, sagacity ; ol. aguisement. ACUTOR. — Kad. signif. q. Acutiatob. ACUTLLE. — Diminutiv. ab AcLxii. ACL'Tl'M. — yEdificii species Hispanis, quae vox non semel occurrit in I'oris Aragonensi- bus. ACUTUS. — Clavus aul gomphus : clou, che- ville. — Panis triangulus ; coin de pain. — Idem, q. Acmo. ACUYNDARE. — Ead. signif. q. Acinvdabe. ACYMDAMENTUM. — Ead. signif. q. Acu- MDAMENllU. ACYRALIS. — Idem q. Aciraus. ACY'ijTERlUM. — Idem q. AicnERiLM. ACYTURA. — Pro AnjUTURA, tribuli species ; aide. Vid. Aixilium. ACZA[).\. — Inslrumentum agricultur;e, li- go ; houe. ACZ.\DUS. — Capreolus, bidens, iigonis species ; tioue a deux dcnis, hinelte. ACZARIUM. — Chalybs ; acier. (A. 1333.) ACZI.MA. — Pannorum tonsura ; tondage, faille des e toff us. ACZIMARE. — Tondere ; tondre tailler. ACZIMATURA. — Ead. signif. q. Aczima. ACZI.MIATURA. — Eodem sensu. AD. — Praeponilur s;cpe locorum nomini- bus ex familiari ac vulgari loquendi formula, qua ire ac, pergere dicunl ad gua'lam loca. « In quodam munte qui dicitur ad Sanctum Leo- nem. » (A. 902.) Occurrit eliam apud scripto- res Gallos el Germanos, cutii de officiis minis- teriisque agilur : scrvientes or/equos, servientes ad pedem ; sergenis a cheval, sergents n pied. (A. 1202.) ADA. — Pro AcL.\. AD.\CCUB1TARE. —Ead. signif. q. Accubi- TARE. ADACTICUS. — Quodam morbo affliclus; atleint d'une maladie. AD.EQUANriA. — Justaaeslimalio, adaequa- lum cum re aliqua pretium ; action d'egaliser ; d'a'lapler, d'estimer. {St. Verc.) AD.EQUARE. — yEstimari diligentcr, dis- culi, inspici ; etre eslime, examine promptement . (Hon. imp.) AD/EQUATIO. — vEqua bonorum parlitio inter bteredes ; action de partager iin heritage par portions egnles. AD/EQUE. — Pariter, perinde. (Diurn. Rim.) AD.ERARE. — Pretium addicere, tere cs- timare, ad a:iis pretium redigere, vulgo adpre- liare ; apprecier, eslimer, determiner en e%peces la valeur d un objet. — j'Ere munerare, stipendia decernere ; solder, pager un salaire, des gages. AD/ERATIO. — Actio adcerandi ; estimation, fixation de la valeur d'une chose. ADAGAGIUM. — Fro Adaouagium. Irrigalio, ususaquai ad prata irriganda; droit d'lrriga- tion, action d'arroser les pris. AD.VGOiMSTA. — Incitator, censator ; encher- cheur, qucrelleur, qui cherche dispute. ADALGERE. — Pro Adaugere, addere. ADALIDES. — Mauris Hispanis, audilores, itineris ductores. ADALINGUS. — Vox originis Saxonicfe quae nobilem el nalalium splendore illuslrem quem- piam significat. ADALLEVANTIA. — Armorum quibus offen- di potest genus ; sorte d'arme. (A. 1 101.) ADALMATICA. — Pro Dalmatica. ADALU3. — Piscis genus ; sorte de poisson. (A. 942.) ADAMA. — Huraanum genus, Adami pro- geoies; le genre humain, I'humanite. {Missal, vet.) ADAMANTES. — Species lignorum ad ap- paratum navis accommodorum ; pieces de 73 ADA MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. ADC 74 bois d. Fusage des navirex, vergues ? [St. Mass.) ADAMASCHUS. — Damasceni operis pannus bombycinus ; ilolje dc Datri's, d-nnas. ADAMATICA. — Arbor paradisi terrestris cujus fruclutn manducavere primi parentes. ADAMATOR. — Amans, qui amat ; aimanl. (Tert.) ADAM \TIIIX. — Quce amat ; amante. ( Vet. Gl.) ADAMIANI. — Dicti quidam haerelici, qui Adaj imilantur niiiUtatem. iinde et nudi orant, el nudanles sft mares et femintc conve- niunt. ADAMICARI. — Adamari. (Mur.) AUAMIT.Ii. — Idem q. Adamiani. ADAMITTEKE. — I'ro Admictehe. ADAMPLARK.— Ut AnAMPUARB ; amplifier, ngrandir. Itol., Pap.) ADAMPI.ATURA. — Idem q. Exartcs ; id est agar refens exaratus, proscissus. (A. 1220.) ADAMPLIARE. — Pro Ampliare. ADAiNlARl'L — Ostendere, probare ■,prouver, itablir. (A. 796.) ADAPTARE. — Aptare, accommodare ; curres/iondre, appliquer. [St. Saon.) Adaplare se, iudulgere, de jure cedere. (A. 1349.) ADAPTATIO. — Accommodatio, applicalio. « Quod si similitudo ad habitnm referatur, ve- ra est adaptatio. » AD.\PTUS. — Pro .\daptatus ; aptatus, fa- bricatus ; prfipnt-i, apprnprii. AU.\QI .\GIU.M. — Aquarium ; abrenvoir, limsin. — Irrigatio, usus aquse ad irriganda prata ; action d'arrnser les prairies, droit a irri- gation. ADAQUALE, — Rivus. canalis ; ruisscau, fnssi. AD AQUA RE. — Irrigare ; arroser. — Mi- scere aqua, aqua diiuere ; ditteinper, delayer. — Aquara pra'liere ; fournir , donner I'eau. ADaQUARIUM. — Aqualis ; aiguiere. ADAUUATURIUM. — Aquarium. Vid. Ada- 0U.\G1UM. ADAQUATUS. — Aqua aspersus, madidus. .AU.XQUERIUM. — Aquarium ; reservoir. (A . 1 !70.) AHARCA, clier. .XDARDIRE. — Adardire cum aliquo, pugnam cum alijuo cxperiri ; se battre avec quelquun. (Mur.) .\DARESr.IIILD. — Vox Longob. Aggressio facia in iiiiquo vice. ADASIATUS. — Gall, a I'aise ; ludicrum co- gnomon. (Ap. Lobin., fjist. Brit.) ADASSA.MENTIJS. — Heddilus, proven - Ins ; nisi .^il pro nd censamcntutn. « Jiibeo ut I.anibertus bajulus meus tencat qualuor amies omnes adassumentos de Montepessula- no, .etc. (Test. a. 1121.) AIlATKnUS. — Pro Adtactus ; tarlus morbo ; atteint d'une mnladie. lA. H.")'J.) AD.\UriMA. — Augmenlum, addilauienlum ; adili/ioit, augmentation. (Isid.) ADBaSSAHE. — Demillere. Vid. Adas- sake. LbIICON MSI). BT INFIM. UT. Ilispanis, clvpeus ; targe, bmi- ADBENEVISARE. — Idem q. Abebevisabe. ADBOUTA.MENTUM. — Fundus cum suis limilibus cieditori assignatus, ut postea in ilium spcciale jus acqnirat. Hoc sensu acci- pitur in Consuelud. Ponliviens. At in Mf tens), fundus est assignatus et specialiter creditori oppi.','neralus. ADBREVIARE. — Idem q. Breviark. ADBUI'ARE. — Terminare ; aboutir. ADC.\PITA. — Ut AccAPiTLM, amphyteusis. ADCATIIENARE. — Catena ligare, constrin- gere ; enchainer. ADGAUSARE. — In jus vocare ; eiteren jus- tice. ADGENSA. — Idem q. Accensa. AUGKNSARE. — Ad censum dare ; inter- dura ct rccipere ad censum ; donner a. cens et prendre a cens. Vid. ArcENSA, Accexsare. ADGENSATARIUS. — Usurpatur pro eo qui dat ad censum, et etiam pro eo qui ad censum recipit ; celui qui donne a cens et aussi celui qui prend a cens, proprielaire et fermier. (A. 1147.) ADCENSATIO. — Locatio ad censum an- nuum ; action de donner a cens, location, acen- senient. ADCr.NSATOR. — Idem q. Adcens.\tarids. ADCENSiMENTUM. — Ad censum datio ; act on 'ie donner a cens. (.A. 1 179.) ADCENSISARE. — Ead signif. q. Adcen- SIRE. .\DCKNSIRE. — Dare ad censum ; donner a cens, louer. (A. 1163.) AOCENSUATIO. — Ut Adcrnsimentum. ADGESCARE. — « Haec erit forma tradendi ballivias et prajposituras domini comitis, et ter- ram ipsius adcescandi. » (A. 1254). I'orte legen- dum adcensandi. .VDGHRAMIRE. — Ut Adramihe. ADCL.VMARE. — Vendicare, repetere ; prac- ticis Galiicis, darner. ADCLKPIATUS. — Infirmus, debilis ; malade, echpe. AUGLINE. — Leviter acclivis ; Ugerement tn pente. (A . SS.) ADCLINUS. —Pro Acclinus. AUGOr.NITARE. — Notum vel cognitum facere ; /aire savoir, faire connaitre. ( Vet. Gl. ADCOGNOSGEHE. — Afjnoscere [Vet. Gl.) AUi OiNQLIRERE. — Adquirere ; acquirir. (Rym.i ADCONSILIARE. — Consilium dare, consu- lere ; conseiller, donner un conseil. .\Ut:t)PIOSUS. — Abundans, locuple8;ncAe, abondant, bicn pourvu. ( Vet. Gl.) ADCORDABlLls. — Adcordabilet denarii, denarii qui danlur dumiiio vice laudimiorum, cum possessiones censuale.s ilistraliuntur, aul permutantur ; quia eo casn dominus et vassal- lus, si in dislractione aul venditione nulla pe- cuniiP solulid interveneril, invicem conve- niunl ; unde cjusmodi laudimia accordenuns dicunlur in quibusdam Consuetudinibus. Vid. .\CCORII^MENTlM. ADCdRPdIlARE. — Idem (j. .Vccori'Orame. ADCRA'IATOR. — Qii\3 sit adcratator non facile est dicere. Forte assarius, vel 3 75 ADD LEXICON rdtisseur, sculpteur babelur, sculptor aut saicinalor ou tatllfur. Chr. Seiion.) ADi:iU:UITATUS. — Cui fides cui creililiir ; accteiltle. AUCIlEDUMTAllE. — PuFKare se, sacra- mcnlo omiiem cniuiois suspicionem amo- vere ; $e jutlifier d'un crime donl on est accuse. ADCHKSCENTKS. — Uicli polissimum mililes jyoXi^ovTt;, qui non niililalmnl, sed mililaribus numeris adscripli, in locum Ic- gilimorum inililum amissoium subrogaban- tur, ila "t niimerus, si quando essel imrai- nulus, repararclur ; sotdals surnmneraires destmis a remjdir les vides qui pouvaient se (aire dam les cadres. ADDAMNAHE. — Damnum infcrre ; faire dudommagc, caitsrr du prejudice. (A. H65.) ADDECIMAllE. — Decimam accipere ; recevoir la dime. AUDECIMAKI. — Dccima; subjici, obligari ; ctre souiiii.i a payer la dime. ADDEMNAKb;. — Januam, fenestram ita obserare vel firmarc ut aperiri noa possit ; condamner une parte, une fciietre. (Guib.) ADDEMPiNAKE. — Idem q. Adi.amkahe. ADDENSATOIl. — Fullo ; ouvrier qui foule le drop, joulon. ADDEXTKARE. — Tegere lalus dexlrum, ad doxtram cujuspiam stare, incedere ; se tenir, marcher a la droite de quelquun ; ol. odextrer. « Imperatricem in processionem domnus episcopus addextravit. » ADDEXTRATOll. — Papalis mitra; dela- tor, quia ad Papre dextram incedebat, quan- do equitabat ad visiiandam quamdam ec- clesiam ; officier de la cour pontificale, charge de porter la tiare du Papa quand celui-ci allait visiter quelque eglise. ADDICIALIS MENSA. — Regale convi- vium ; f est in de roi, banquet de premier or- dre. (Pro Adjiciaus ; est autem Latinis ad- jicialis ccena, qu;e lauta est el affluens.) ADDICIU. — Receplio in quadam socie- late ; admission dans une societe, une corpo- ration. (A. 1102.) A. verbo addiscere. ADDICTARK. — Idem q. iNDiCTAnE. ADDISl.EHE. — In societatem quamdam recipere, admittere ; recevoir, admettre dans wie corporation, une societe. (A. 13213.) ADDISHATUS. — Idem q. Adikatus. AUDITION A RE. — Amplificare, augerc ; augmenter, enrichir d' augment at ions. {\. 1337.) .VDDUAUE. — Servilium militare, prout feudalarii solent, prwslare. armia instruere ; fa re le service militaire preterit par la loi feodale.W. 12WI.) ADD(JNARE. — Clientem se profileri, alicui addicei* se ; se reconnaitre vassal de quelquun, se comacrer au service d'un autre. .VDDONATIO. — Ipsa clientelaris profcssio. Vid Addonari:. ADDOR.MIKE. — Obdormire, somno so- pire ; s'eudormir, se livrer au sommeil. ADDOZILLARE. — Perforare, duciculum dolio apponere ; metire en perce un tonneau, y adapter une cmule. (A. 121'J.) AOK 76 VDDRESSARE. — Jus, quod juris est fa- cere, damnu reparare ; (aire justice, ruparer Us torts, redresser /ol. adressier, adreter. AUDRETIAIIE. — Idem q. Addressabk. ADDUClME.NTUM. — Pi;e.slatio qu;« pro exemplione eundi in cxercituin a vassallis pendilur ; ce que le vassal paye au seigneur pour se {aire exempter du service militaire. (C. .Sic.) ADDUCTK). — Servilium in adducendis seu avehundis messibus, liguis, etc. ; item in deducendis pecoribus de loco in locum ; corvee pour le transport des produits du sol, bois, moissons, etc.. et la conduite des bes- tiaux du seigneur d'uti lieu a un autre. (C. Sic.) ADEBITATUS. — Oneribus publicis obno- xius ; soumis aux charges publiques. (G. Sic.) ADEGERDITtE. — Hreretici qui dicebant Chrislo descendenli ad inferos, omncm ani- marum mulliludinem occurrisse el, el cre- didisse el. et liberatam fuisse. ADEGIMARE. — Decimam festimare, sla- luere ; regter ce qui concerne la dime, deter- miner qui doit la payer, surquoi elk doit porter, etc. [St. Cad.) ADEGA. — Forte supeiiex ; meubles. (A. 1286.) ADELANTADUS. — Hispanis prwfeclus, senescallus ; officier de justice, correspondant au grand bailli de France. .\DEL1NGA. — Ordo nobilium apud Lon- gobardos ; I'ordi'e des nobles, la noblesse. ADELINGUS. — iNobiiis ; qui est d'une fa- mille illus(i-e, noble. ADELPHl. — Rionachi, fralres : les moinet, les freres. ADELPHOllUS. — Collega. «. Quia a san- ctos canones prohibelur talis consanguinitas, ne jungatur a me et a meisque adelphoris, tali absolutio invcnitur. » {Ch. Ecc. Auxit.) Hie agilur de matrimonio inter consangui- neos contraclo, quod archiepiscopus Gar- cite dicit neque a se, nequea sms adelphoris posse approbari. ADELSCALC. — Minister principis, servus principis ; serviteur, officier du roi. ADEMPRAMENTUM. — Idem q. Ademphl'm. ADEMPHAllE. -- Item quod homines dictorum locorum se possint ademprare in locis ciicumvicinis, sicut consuevcrant. n (A. 1312.) « Mililes ei infauciones possunt monies regales juxta forum ademprare et pas- cere. » Vid. Ademcrum. ADE.MPHEMENTUM. — Idem q. AoiiMi-itUM. ADEMPRlViUM. — Idem q. Ademprlm. ADEMPRUM. — Prffistatio quavis ; pres- tation seigneuriale quelconque. — Jus quod- dam a comilibus provinciii; subditis suis impositum ad expensas faciendas pro mari- laiidis seu nuplui collocandis liliabus, pro expeditionibus liierosolymitanis subeun- dis, et pro lerris acquirecdis : quo casu eadem essot vis vocabuli ac .Vuxilh ; aides. — Usayium, id est ins utendi aliqua re, pascuis nenipe et forcslis ; divit d'usaye 77 ADF MBDI.E ET INFIME LATINITATIS. ADH 78 (lit seigneur dans Us dot's el les prairies. (A. 13iy.) ADKMPTARK. — Pro ArriiMrARB, tenlare, ad malum inducere ; tenter, pousscr an mal. ADE.Ml'TIAHE. — /Eslimare, ad ajris pro- tiiiin redignre. Viil. Ah.erahh. AUKMPTIU. — Had. siyiiif. q. Ademprum. ADKMPTUM. — Ead. signif. q. ADiiMi>HUM. ADEMllIVU.M. — Ead. signif. ([. Ademi'hum. ADENS. — A verbo a'lesse, priescns, assis- tens, f/ui est pt-esent, qui est temoin. ADl.iNTIA. — Fr;i'sentia ; presence, itat d'etre present a une chose. ADEPSIT. — Pro Adeptus e.s<. ADKPTICUS. — (I Qui de facili acquirilur. » (J. de J.J ADEPTUS. — " Qui gratis accipit. » ( Vet. Gl.) ADi'"RARE. — Idem q. Ad^erare. AUi'^SGAllE. — Lfuccella in os inserla pa- scere, in os vel rostrum escara ind 're. (Vet. Gl.) ADESITAIIE. — Astringere, cogere ; astrein- dre, obliyer a. [ Vet. Gl.) AUilSTAUE. — Atlestari ; atlester, prouver. (A. lie.) ADESTIIAHE. — Ul Adextrare. AUEVA.NTAGIA. — Quod ultra partem rc- cipilur ; arantage, cf tju'on rcroit en sus dc son droit. ADFADI':il. — Arloperltus. {Vet. Gl.) AUEATIMIIiE. — Idem q. AFFATiMiitii. AUFA'i'l.MUS. — Adfatinue, epistolie ; litres de donation. ADFATIU. — Allocutio, colloquium. (Vet. Gl.) ADFADOMAHE. — Donare per ad/utomiam, id est festucam in siauin ejus cui donatio (it projiciendo. Vid. Afiatimhu;. {.i. 1119.) .\UEATO.MiA. — Idem q. Afi'ato.mia. ADFECTATOllES. — I'etilores. {Vet. Gl.) AUFi!;(;T.\TUS . — Adectus, disposilus ; a//efte, dispose. (A. SS.) .\L)FElil.\L. — Quasi (3f/ feralia, aquas quaj super morluorum sepulcia litabantur; eau que I'on repnndait sur le tonibeati d'un mort. AUFEI'UA'rUS. — Qui nornine /eudi possi- det ; qui pusskle n litre de fii;[, gens it fief ; ol. fiedue. (A. 1211.) ADFIDAIIE. — Idem q. .\kkidah&. AUFIiJiAltK. — Fide data promillero, obli- gare so ; s'enqaqvr, promettre sous la joi du ser- ment. (A. 11. 'iS.) ADFIDUClAllE. — Fad. signif. q. Affi DAHF. AUFinATK). — Actio afligendi. [Vel. Gl.) AUFIOIlUE. — Vo.\ propria in legibus, cum so. capitulnin aliquod iis addilur, adfigi- tur. ADFKilHAItE. — Idem q. FiGUiiAHii. AI)l'lLl.\liE. — In liiium adoptnre ; adonlvr pour fils. ADFILIATU). — A.loptio in IHiuin ; adop- tion, action d'adoplcr pour fits .\nF(ll> AUi;. — .Msliinarc, pi'ctinm inipo- neie, constiluere ; tajjer, mettiea pn'x ; ol. ulJo- rer. ADFOR.\TIO. — ^stimatio ; action de mettre (I prix, taxe ; ol. afforement. AUFRONTAItE. — Terminari a parte qua; agi'i frons dicitur. AUiUUTABULUM. — Vasculum. Forte idem q. ACJ'TAUULUM. (Isid.) ADFULARE. — Pro Adfolahk. Idem q. Af- FOLAHE. ADGAUD1:RE. — Gratularl, gaudia sociare cum aliquo ; temoiyncr sa joie a quelqu'im, le coiiiplimenler, par lager sa joie. {A. SS.) AUGENIGULARI. — Genua llectere ; se met- tre a. genoux. (Tert.) AD'GISTARE. — idom q. Agistare. ADGLIGATUS. — Obiiquus, curvus ; de tra- vel's, courbe. ADGNASCI. — Idem q. Nasci. ADGNATIU. — Liberorura procreatio.(/'c»Y«. Marc.) ADGRAVAUE. — Molestiam vel damnum inferre ; causer du chagrin ou du prejudice. ADGRETUS, — Pro Aggressus. ADGRFTTUS. — Id. ADHABEIIE. — Passim pro habere, tenere, possidere ; avoir, posseder. ADHABITAIIE. — Juxta seu prope habitare; habiter, demeurer pres de. {Vet. Gl.) ADH.'EliEDARE. — Mitlere in poEsessio- nem ; mettre en possession., inuestir ; ol. adheri- ser. ADILERENTIA. — Societas, adiucsio ; ac- tion u'ad/ierer a un parti, a une ouinion, adhe- sion. (.\. 1352.) — Appendix, id ijiiod adiuerel; ce qui depend d' une chose, appendice, supplement. {A.SS.) ADH/ERERE. — Adjungere, admovere, ap- plicare, fulcirc ; joindre, appliquer, appui/er. — Adhwrere saxos ; I', convellere vel auferre silices, (Agnel.) ADHAUSSARE. — Pensitationem pro mer- cibus exportandis slatutatu persolvere ; paijer Ics droits d'exporlation des marcliandises. AUHEG.\UE. — Adiequare, parliri in tequas paries ; diviser en parties cgales. (A. 1382.) ADIIENAYZIA. — Idem q. Aiie.\ayzia. ADHERBARE. — Agrum in pratum seu her- bain rodigerc ; convertir un champ en prairie. (A. lio'J.j ADllEUEDITAliE. — Mittere in possessio- nem. Ut AblLKHEDARE. {A. SS.) .VUHEKMALIS. — Adhermales lerrx ; prujdia fere deserla el inculta quie ad terras hermas prope accedunl ; terres incultes,qui ne sont point cultivees. (,\. I314.) ADllOA. — ia» relevii aul7-avheti; alibi jus relcvii atque snbsidii ; alias etiam servitium mi- Ittare. Vid. Relevium, Slbsiurim.Sekvitil'.m .mi- LlTAUi;. ADHOAMEiSTU.M. — Fad notione. ADllOGA.MFNTr.M. - Fad. notione. ADIIURT.VTUS. invitalus. AlJlKtSlMTARE. — In loco coUocare. « Mar- ttm et concordiam mullis iuimolationibus sibi adhuspilavere{llict. Cret.Y, » id est, ut iu codem quasi Lospilio habiturent. elletcu'. In signiflcalione passiva, 79 ADJ LEXICON Ilunialio, sepultura. (A bleu, ADJ 80 azur. (A. ADHUMATIO. 1039.) ADIIUllIUM. — nseruleam ; 1308.) AlJllYCKUE. — Idem q. Adjicebe. AUIBILIS. — .\ccc8su t'acilis ; facile a abor- der. ADICEIIR. — Pro Adjicehr. AUlCiKKE. — Cogilare; pi-mer. ADILLAHE. — Per alluvionem accrcscere ; forte lepend. adluviare. ADIMBHEVIAIIK. — Idem q. Imbreviabe. ADIMPEIIAFU':. — Ediclo excilare, evocare ad aliquiJ cxsequenduni ; pousser,{nvikr a faire une chose. ADIMPLEBII.IS. — Completus; accompli. {Rail. Gl.) ADIMPLEUE. — Concedcre, perrailtere ; permetire, accorder. AUINEPISCI. —Pro Adipisci. ADINOUIHEHE. — Pro Acquirebe. ADINVKN no. — Acquisitio; acquisition, ac- tion d'acqucrir. — Adinventiones ; Sffipe in ahti- qoisdocumenlis sic nominanlur inventiones ad fallendam fidem, excepliones pro infirmandis paclis el contractibuscxcogilatre. ADINVENIIDNUM AUXILIA. — Ead.signif. q. AniNVENTIONES. ADIPALIS. — Pro Adeps. (S. Amb.) ADIPATA. — Edulia adipe condita, cibi pin- gues ; mets prepares avcc de I'axonge, mets gras. *• ADIRAHE. — Dicilur de re non tarn deper- dita qnam quae non est ad manum ; egarer. Adivatus, perditus ; egar^, perdu. « Si quis bo- vem vel asinum, vel aliquam rem suam adira- verit, qua; ab ali ]uo vania fuerit invenla >) [Leg. Nannaiin.) ADIllE. — « Kxpedire, sustinere, instituere, informare, vel inchoare, provocare, subiie, ex- plicare, periculiim facere, elidere, excutere, exuberare, insidiarc, induccre, irretire, illicere, implicare, infeslare, insectari, persuadere, pa- li, perferre. » if'et. Gl.) ADIllECTARE. — Adtingere. [Vet. Gl.) ADIS. — Frumentum ; ble. {Vet. Gl.) ADITA. — Pro Aditus. (.-1. 5i'. Ben.) ADITOR. — Qui adit ; celui qui va trouver. ADITUS. — Aditus intrandi et exeundi: tribu- tum ab introeuntibus et exeunlibus exactum ; droits d' entree et de sortie. .\DH'S. — Testis qui rem ab aliquu affirma- tam Sacramento jurabat so veram credere; te- moin qui affrmail et jura it en presence du iuge. Dicitur apnd veteres SACBAMEMALts et Sacra.- MENTARirS, q. Vid. ADJACI- NTI/E. — Loca vicina eidein do- mino, aut dominio parenlia vol subjo la, adja- centia, appendices: dependances, appendices. (A. SS. Hfn.) ADJACENTI.^RI. — vEquiparari, componi, juxlaponi, comparari. (.\. 1304.) ADJACTIVUS. — Qui vadimonium deseruil. pro Abjkctivus. Vid. Abjectihe. ADJAN'CIAMENTUM. — Incrementum dotis quod mortuo marilo uxori superstili reddilur supra dotem propter nuptias ; douaire d'une /emme a la inorl de son mari ; ol. agencement. AUJECTIRE. — In jus vocare ; asfigntr, ci- ter en justice . ADJkCTUS. — Additio, additamenlum ; ad- dition, chose ajoutie. ADJENCLIi. — Pro Adjacentij:. ADJENCIUM. — Quod adjacet, quod vici- num est, appendix ; ce qui depend, est placi a c6ti, dependance. ADJUCARI. — Blandiri ; caresser, dire des mots flatteurs. {A. SS.) AUJOCATIO. - Coliudium, jocus cura alio ; jeu, ebats entre plusieurs. (.1. Si\) ADJORNALyE. — Opus unius diei, corimtx species quam a subditis suis doniini exige- banl. ADJORNAMENTUM. — Vocatio in jus, cita- tio ad diem dictam ; assignation, citation en jus- tice, ajournement. (A. 12'.ltt.) ADJORNARE. — Diem dicere alicui, in jus vocare ; fixer le jour, assigner ; ol. ajorner. (A. 144C.) — Afiud .4nglos signilical cnmperendi- nare, vadari, in ulleriorem diem ponere ; ren- voyer, remettre lejugement o nn autre jour. ■\DJOTTJM. — Ager genistis obsilus ; terre couverle d'ajoncs. ADJOUDUM. — Idem q. Adjotum. ADJOURN AMENTUM. — Idem q. Adjobna- MENTUM. ADJOURNARE. — Idem q. Adjornahe. ADJOUSTARE. — Juxliiponere, rem ad alte- ram adaptare, oomparare ; metire une chose a c6te d'une autre, comparer, converlir, reduire {en parlant de mesures.) ADJUDA. ~ Pro Ajuoa. ADJUDiGARE. — Idem q. Judicare. ADJUMENTA. — « Quod villa Galladius una cum appendiciis suis, vel omnes adjumentai suas, mancipia, » etc. (A. 780.)— Forte legend. .\d/ac"ntia. ADJUNCTIONES. — Adjuncla. {Cone. Ilisp.) — Ordinationcs. « Polerunt quoque.... manu- miltere liberare, simul etiam per adjunctio- nes secundum patriffl consuetudinem injungere et aggregare, el super hoc cum eisdem ho- minibus componere. » {St. monast. S. Clau- dii.) ADJUNCTORIUM. — Idem q. Advincto- RIUM. ADJUNCTUS. — Socius, collega ; compa- gnon, cotlegue, adjoint. (A. 13(38.) ADJUNfiARE. — Gall, decevrer. ( Vel.GL) ADJUNGERE.— yEquare. {Vet.Gl.) ADJURAHE. —Ad sacramenlum adigere ; jttrcr, faire serment ; ol. adjurer. « Post hsBC adjurent accusalores vel testes eorum in illoruui baptisma. » (Flodoard.) — Ad- juratus, juramenlo {)h&\.nci\xi ; qui est lie par serment, ol. ailjure. — Adjurantes, exorcistse ; cetix qui font Ics adjurations, exorcisles. ADJURNAKE. — Idem q. .\pjob.nai;e. ADJUSTAMENTUM. — Jus adjustandi et adaequandi mensuras et exigendi quod pro eo jure exsolvi debet ; droit dc verification des poids et mesui-es et droits a payer pour cette operation. 81 ADM MHDI^ ET INFlMiE LATINITATI8. ACM 82 ADJUSTITIARE. — Adm^inare, coaequare, mensuram suo arclietypo adt'equare ; vin/ier les mesures, Ics conifjarer el les rumener d, lew e talon. ADJUTORES. — Dicuiitiir qui magislra- tibus seu polius ol'ficiiilibus (juihusvis ad- jungebanlur, ul in muniis obeundis essent, qui eos adjuvarent ; aides, adjoinls, elc. ADJUTOIlIUiM. — Priuitatio quae a sabditis principi fit pro co adjuvando iu ejus neces- gitalibus, vel sane eu prtetextu ; aides. — Adjutorium natalis, paschx ; piiEstalio quoe fit ad iiativitatera, ad pascham (Mur.) — Adjutorium generate, adjutorium coquinx ; prajstalio, qua facilius yenerale monachis exbibeatur et ex coijuina abundantius sub- rtiinistretur. {Nee. abb. H. Pet. de Cas.) Auxiliuin ai de. ADJUVAMENTUM. (A. SS.) ADJUVAKE. — Ejuraie patriam et in exsi- liurn abire, ut Abjuhahs. (A. 1203) — Piofi- ccre, propagari. (A. SS.] — Sermo adjuvans, id est exceptio injure. (A. 1377.) .\DJU.\T,\llE. — Accommodaie. « Pauperi- bus sen)p(!r se ac parvulis adjuxlabal. » ( I'ita S. Gattch. e/j. Camerac.) ADLaPSUS. — Sensim, caute veniens. {Vet. Gl.) ADLASSAFtE. — Ceivum, aprum, perse- quendo lassare, faligare ; forcer un cerf, un sanglier li la vliasie. {Lex Sal.) •>.ULATERAL1S. — Socius, qui ad latus est, vel iriciidit ; compagnon. (Had. de Die.) ADLATEllAKE. — Latus tegere, ad latus in- cedere ; setenir^ marcher u cdli d'uii autre. ADLECTI. — Sic senatores dicubantur qui a srnaloriis oiieribus singulari priviiegio immu- nes eranl. AD .EGAIiE. — Idem q. Allegarb. ADLEGIAIIE. — Lege seu sacraraenio iii- terpositii, se purgaie, culpa se e.\innere facinus diluere ; se fjurger d'une accusation jiar ser- men I. ADLEVIAHE. — t ro Allisvare. ADM(^.UL.\. — Genus vestis. lsid.1 ADLITIGAHE. — Pro Litigahe. ADLlTTAIti:. — Ad litlusappeiJere, ut Al,.!- PARK. AUI.ONGIUS. — Ad suramum. (A. IIOG.) ADLUUATURA. — Vtd. Alludaujus. ADLUIllGUM. — Hes ad usura apta. (I'W. Gl.) ADl.UVl.E. — Loca coinosa. ylsid.) AU\IALLAIIE. — Idem q. Mallare. ADMANNIHE. — Idem q. .Manmiie. ADMAN.-^AUE. — Idem (j. Admasahe. AD.MANUKNSIS. — ci (juod si quid(|ii,ini malum de quoquam (clcrico fama diclave- rit, per veram et cerli.tsimaui clericorum probationem, vel virorum ndmamiensium... omnia argulissime perquiranlur. » [Concil. Osrense.) Ubi admanuenses viri videiilur cjso qui manu juranl, seu manibus S. Evaiigelia tangenlos ; nam Jurare super sacra, in Evangelia, velautur clerici, (|uorum asscr- tio pro Sacramento erat ; unde fide digni di- cuntur. ADMARTYRIZARE. — Martyribus adsi- slere, ipsos ad constanliaiu liortari ; assister lei martyrs, les encourager dans les tour- ments. ADMASAMENTU.M. — Vid. Admasare. AUMASAUE. — Jus et locum habitationis sub censu annuo in villa concederc, in mansvm dare ; accorder a un eiranger le droit d'fiabiter dans une seigneurie sous la rede- vance du cens a/jpele enlragium, droit d'enfrage ; ol. amaser. — Locus amasatut ilio est qui a domino feudi fuit ad habi- tandum concessus. .Admasamenta sunt loca aedificata sub iisdem legibus et oneribus. Unde in consuetudinibus passim occurrunt horti. prata, aliaque praedia. quae dicuntur admasiata, non quod sunt a?dificata, sed quod concessa sunt sub bac forma el lege. AUMASIARE. — Ead. notione. ADMASIATA. — Vid. Admasare. ADMASURUS. — Admasurus pannus. « Pan- num altaris diarodynum bysant. 16 ; tapetia optima 16, pro byzant. 67 ; pannum admasu- rum pro bvzantiis 8 ». etc. LeoUstiens ) ADMENSURARE. — ^stimare, preefinire, statuere ; rej/fr, fixer, deteryniner. (A. 1223.) — « Feodus vero, qui adeo modicus fuerit quod ad 12 denarius esse noa debeat, ad- 7nensurabitur. n I A. 12K5.) Hoc est sua ei raensura dabitur. In alia eh. ejusdem prin- cipis (Philip. Aug.), adyneusurare idem est, ut videtur, ac imponere tanlura tributi, quan- tum cuj usque facultates patiuntur. ADMENSURA'I'lti. — Statutum ; reglement, fixation : ol. admesurement. ADME.NSURATUS. — Ordinalus ; rigle, fix6. ADMENTATIO. — Eadem signif. q. Admen- TUM. ADMENTUM. — Lorura quo jacuia con- lorquebaiitur ; metapliorice, validius argu- mcnlum ; courroie pour lancer les traits ; argunieiit pluf virulent. (Tert. i ADMEKCIARE. — Pro AMbRCIARB. ADMKMGARI SE. — Sese immiscere, im- plicare. (A. 1338.) ADMESTA. — Oblivio ; oubli. AUMKSTIa'. — Ead significatione. AUMICTERE. — Pro Amittere. ^ D.MIGllAllE. — In cedem seu villam ali- fu lis, eliam invito domino, possidendi ani- mo ingredi ; penetrer de vive force nour se I'approprier, dans I'habitatiun ou la pro- priete d'aulrui. {Lex Sal.) AUMILIUS. — Pro Admir^^lius, AD.MINARE. — « Et non debet admtnare nullus hominom contra nostrum regnum. » \A. H71.I l.igtMKJuni videtur, mljuvme. ADMIMGLE.Vno. — Auxilium ; aide, se- cours. (4. SS.) AUMIMGULATIVE. — Per accessionem. (A. SS.] ADMlNlCri.ATDR. — Ab adjuvando di- ctus est ct adminiculando. Hie seplimus erat ex officialibus Romana- Ecclesiae ; pro viduis, pupillis et egenis procurabat ; quod munus hodiii pauperum advocatus facit. 83 ADM LEXICON ADM 84 ADMINIGULUM. — Modus, ratio, arguraen- lum. (Luri.) ADMINICIILUS. — Minisler : scrviteitr. {A. .y.v.) ADMFNIS'i KALIS. — Qui ministrat no- crssaria ail viclnm ol veslilum. « Gonsli- tuiiuus.... quod qufficunque de coctero con- lingat vacare in ecclesia nostra olficia, quee piston, et a'/niinix/falis, el dormilariiis, et botellarius, el pnitarius habent, » etc. {Stat. Eccl. narcinoti., A. 1:281.) AUMIN'iSTltATIO. — Donatio ; forte ne- ccssariorum ad victum, vestimentorumque suppcflilalio ; action de fourn'ir ies aliments el les vetemenls. {Ann. Ben.) ADMINISTn.\TOR. — Administrator apiid Anglos dicitiir ille ciii defuncti bona admini- slranda ab ordinario committunlur, cum nulli exstant exsccotores testamentarii, quorum qui 85 ADM MEDIiE ET INFIM^ LATINITATIS. ADO 86 ADMOND. — Liber, sni juris ; qui est libre, qui ne depend de personne. [Leg. Long.) AD.MuNITKJ. — Debitoris admonilio, appe!- lalio, inter|ieUatio ; sommalion, avertissemenl dun creanciev a son debitetw. (Lex Sal.) — Cas- ligatio seu correctio quee non prscipiendo, fsed monendo fit. (A. 744.) AUMONITOH. — Porlitor; celui qui porte, agent charge de notifier les arrets jiididaires ct les ordres du prince. — In ordinationibus con- cilioiura sic non raro dicilur qui recentio- I'ibus Magister cseremoniarum, quod de omnibus quae agenda essent admoneret ; maitre des cere- monies. AO.MONITORIA. — Epistola qua judex ab- senlem in jus citat ; quam defert ad absenteni Adinonitor . ADMOiNITUM. — « Olim dicebatur. eum harena alba molissima pila moleque terebatur ; dohinc miscebatur tribus partibus nitri pondere vel mensura adliquaela in duas forna- ces transfundebatur ; qua massa vocabalur, ul diximus, adinonitura, atque ha;c recocta tiebat viirum purum et candidum. » [Gl. vet.) ADMONTAUi'l. — Concedere in manuni morluam ; amortir ou donnir aux gens de main- morte. (A. 1269.) ADMORANDUS. — Idem q. AniaiRAiLus. ADMOR TARl!;. — Acervare ; amonceler, incttri I'unsur I'autre. {Gl. vet.) ADMORTIFICARE. Ead. significatione. (A. 1276.) ADMORTIFICATIO. — Concessio in ma- tt um mortuani ; action d' amortir, de donner aux gens de mainmorte. (A. 1216.) — Census annus qui a manu mortua exsolvebatur ; cens pay^ annuellement par les mainmovtables. I'A. 1273.) ADMOHTIRE. —Ead. signif. q. Admobtare. (A. 1290.) ADMiJRTISAMENTUM. Ead. signif. q.| Ad- MOhTIZATIO. (A. 1341.) AUMORTITUS. — Liber et immunis a tributo, quod a manu mortua exigi poterat ; celui qui nest pas aslreint a payer les 7-ed-e- vances imposees aux gens de mainmorte. (A. 1292.) ADMORTIZAMENTUM. — In chart, ann. )467, admortizavientum ab admortizatione ila. dislinguitur at hajc significet ipsam prse- diorum in manum mortuam translationem, illud vero chartam qua id perficitur ; amor- tissemenl ice mot signifia d'abord la propricle d'un bien qui ne devait plus sortir des mains du clerge. Mais les princes ayant exige des droits pour laisser sortir ces biens du commerce, ces droits prircnt le nom d'amortissinients.) AUMORTIZAUE. — Ead. signif. q. Adjiou- TARii. (A. 1277.) — Exstiiiguere ; ctcindi-e Admortizare calcem, eteindre la chaux. (A. 14U5.) ADMORTIZATIO. — Pradiorum trans- latio in manum mortuam, seu pra3(iiorum acquisitio facta a monasleriis et collegiis religiosis vel etiam laicis ; qute semel acqui- sita, in commercio, mutalionibus, aliisque pra'diorum oneribus obnoxia esse desinunt, nee adventilia feudorum commoda producunt, V. g. Lavdimii, Wardx, Maritagii, Relevii, etc. ADMORTIZATUS. — Redimiiis. « Reci- piet fabrica singulis annis 5 libras monetae cur- renlis super 2U libris perpetui redditus admor- tizati, licet redimiiis. » [Obit. Eccl. Morin.) — Vid. Redditus. ADMUGITARE. — Admugire, valida et rudi voce appeliare. (A. SS.) ADMUNIi'IO — Munitio ; action de fortifier, fortification. ADNARl'j. — Navigare; nager vers, appro- cher en navigant. ADNATIO. — Quod super aut ad aliquid nascitur, ut viscus super quercus aut malos, ut eliam foliola et surculi, quae ad plurium planlarum caules juxta genicula oriuntur. ADNEGATUS. — Submersus; noyi. [A. iSo .] ADNEMORATUS. — Nemore, siivaetdume- tis obsitus : boise. ADNIGHILARE. Pro Adnihilare ; reduire a rien, annihiler; o\. adnichikr, ADNIfiTARE. — Invitare, arridere. Pro- prie est Scepe et leniter oculo adnuere. (Vet. Gl. ADNIGRATI. — Prostrali vel abdicti, subac- li, capti aut compulsi, necati, occisi, admissi, adhibiti, assumpti. (Pap.) AD.XlHILARli. — Idem q. Adnichilare. ADMLLARE. — Eadem notione. ADNOTAMENTUM. - Adnotatio ; annotation, remarque. ADNOVARE. — Renovare ; renouveler, repa- rer, relablir. (A. 1315.) ADNURA. — Hispanis et Lusitanis, a vas- sallis debita opera et prrestatio pro reficien- dis castroruni doininicorum fossis, rauris aliisque raunitiunibus ; corvee et redevance dues par le vassal pour la construction ou la reparation dts travaux de defense du chateau set- qneurial. ADNUKRE. — « Adjungi. Adnuit : favet vel promittit; adnuite: prsesentes facile. » (Vet. Gl.) ADNULLARE. — Ead. signif. q. Adnichi- lare. ADNUMISTA. — Is erat qui in exercitibus imperatorum Constantinopolitanorum, milites recensebat ; ex ad et o'io'j.7., quod ad nomen res- ponderent lirones in delectu ; officier chargi de [aire le recensement des troupes. ADNUMIU.M. — Recensio militum ; recense- ment des troupes, appel. ADNUNCIARE. — Proniulgare, publicare ; rendre public. (Cap. C. M.) ADNUNCIATIU. — Promulgatio, prophetia ; action de rendre public, publication (Cap. C. M.), prophetic (Chr. Jdac.) ADNUTIJ. — /k'ficile. (Gl. \'ct. ADURAMKNTUM. — Convenlio, pactum, idem q. Abonamentum. (A. 1233.) ADOBARE. — Armis inslruere, militare cingulurn alieni conferro ; armer chevalier, o\. adouber. — Exornare, rcficere; repairer, ac- commoder, boucher, radouber, ajusler, orner, parer, habiller ; ol. adouber. — Adobare cordoa- 87 ADO LEXICON ADP 88 num ; corium inficere pulvero querneo ; meltre le cuir au tan, tanner. (A. t233.) ADtJllATUH \. — Pra'paralio ; action de pre- ftarer, d'unier. Vid, Adubahe. ADOliATL'H — Hefcclu.*, exornutus, Vid. Adodarb. — .Idobatus miles ; celui qui est ]HE. — « Illuininare; adolet, exsur- git. » ( Vet. Gl.) AU(JI.ESCENT1L1S. — Adolescentilis xtas, pro AnoLKPCi.NTiA. {A. SS. Den.) ADOLIAGIUM. — Vinum quod ad es- plenda dolia reservalur ; vin d'oullage (A. 1414.) ADOLUS. — Ead. signif q. Adol.\bili9. ADdNEGAItE. — Puiliri, adt«quaie, divide- re ; ]/arlager, diviser. {St. Plac.) ADUNliGATIO. - Partitio divisio ; action de diviser, paitage. (St. Plac.) AUdPhRAKI. — Pro Ui-tRARi. ADOPKARIi. — Pro Op,!rahi. ADOPTAHI^. — Omni voto adoptare ; adop- ter a rnnanimilii. I'Gasp. Bart.) — Adoptare in militem ; vassallum =ibi facere. IVrf. Mats. (A. Um.) — Adoptare sibi in maritum; idem q. nubere (Hog. deHov.) ADOPTAKI. — Adnptari per baptismurn dice- balur is qui ad baplismutn ab aliqiio affereba- tur, pro quo iil<' spondebat apud sacerdotem baplizanlem ; undo non modo qui bapHzaba- tur, fUiiadoptivi, vel saltern filioli, palrinusve- TO patris spirituatis et adoptivi appellalionem exinde relinebant. Sed idem palrinus, iu signuni veluti adoptionis irsitimaj, munus aliquod cidcra liliolo, lanqurtm successionis 6UK portiunculara coiiferebat, quod filiolatum vocabant. ADOPTARIUS. -Fuer ex adoplato natus (Isid.) AUOPTFANI. — Uaerelici qui dicebant Chris- tum secundum humanam naliiram, non nisi adoptione et gratia esse Filium Dei. ADOHAItE. — In sacris l.itUiis el apud scriptores ecclesiaslicos seepe pro honorare et venerari suniilur. Gal. oi. aourer, honorer. — Haec vox usilatissima erat apud Albigenscs pro salulare praesertim doctores et doclrinae anle- signanos. ADOKATIu. — Adoratio barbara. In legi- bus Canuti regis, sic appellatur adoratio quae paganorum more fit, qui idola ad- orant, vel solera, lunam, ignem el alia ejus- modi. — Adoratio horarum, certus genuflexio- Dum numerus singulis horis pcEnitenlibus im- posilus. {Can. Hibern.) ADOIIATOHES. — « Ditimi enim (teditimi) el sacerdoU's et ministri, el arus|)ines, et ad- oratores et divini optimi habutidant. » (Alyp. Ant.; ADOllATORlUM. — Locus subterraneus in quo diis suis defunctisve parenlil)us Indi sacri- li( ant. {Cmc Hisp.) AUOHDINAKE. — Ordinare, diaponere ; mctire en ordre, disposer. (G. C/tr.) ADOIIECTARE. — Adtiiigere. {Vet. Gl.) ADOllN \HE. — Ornuie ; orner, parer. AD(JU.NATOIl. — Adornalor auri et argenti : f. aurifex. {Chartul. S. Vine. Gen.) AL)l)HT.4ttE. — In horlum seu curtile redi- gere ; tnetire une terre en jardin. ADUHTAHl. — Clamare, quceritare, procla- mare, teslificari, protestari. ( Vet. Gl.) ADOIITI. — « Subito nati, surrecti, adgres- si. .) [Id.) ADOSILHARE. — Perforare. Vi.it servilia dicilur disavenant defief. Uuapropler prohibelur ne ultra terliam par- tem feodi sui vassallus vendere possit aut dis- traberc. AUVENANDICATIO. — Ead. signif. q. Ad- VRNANTIA. ; eau, pour ADVE.NANS. — Advena; qui vient du dehors, eiranger. AUVENANT.^KE.— Assignare, addicere ali- fui bona, festitnalione eorumdern piius facta, debiliqiie jurisve habita ratione cornpetenli ; determiner, regler el liquiier ce qui revientd chacun,suivant I'estimation appelee avenantement, «. advtnantatio ; » avenanlores vero ipsi ajstima- lores nuncupabantur. ADVENAMTATIO. — Vide Advenantare. ADVENANTIA. — Quidquid de prEcstationi- bu8 et servitiis reddendum competitei, qui feo- di partem acquirit ; ol. advenant. AUVENANTUM. — Ead. signif. q. Advenan- TIA. ADVENATIO FEODI. —Idem q. Advena- MENTUM FfODI. ADVENEANTICIUM. — Ead. notione. ADVENIENS. — Ead. notione. ADVE.NIMENTUM. — Quidquid hsredilate aut alio quovis niodo muiieri venit post sua sponsalia ; biens advenlifs. (.\. 1389.) — Con- vpntum, pactio ; accord, convention, arrange- nmu. (A. 1198.) aDVEMAGIUM. — Quidquid praeter par- tem quae alicui juxia leges obtingere potest, concedilur ; avantage. (A. 1347.) — Priemium quod ultra pretium conventum operatio datur; pourboire. (A. 1225.) — Adventagium guerrx, quod ex prsedationibus et expilalionibus belli tempore fieri solitis obvenit ; part de bulin. (Hym.) ADVENTALIA. — Conveniens apparatus; tout ce qui est utile, vivres, veterncnts, approvi- sionnements de toute espece ; ol. garneslure, gar- nitures. ADVENTIO. — Acquisitio; acquisition. — Translatio reliquiaruin alicujus sancti. ADVENTIRATIU. — Ead. signif. q. Advkna- MENTUM. ADVENI'ITIUS. — Advena, albanus ; qui vient du dehors, etrauger, aubaiu ; ol. adven- tif. ADVE.NTUAltlA. — Conciones in singuios dies Advcnlus. (llaim. Duel.) ADVElNTUUA. — Quod quasi fortuito obve- nit ; casualite ; ol. les adventures. ADVENTLMtAllE. — Audere, fortunam ten- tare : i'aventurer, tenter la fortune. ADVENTl'ltAllIUS. — Navis dicebatur ad- venturaria qute in aliaruin gentium errabat maribus, prsedandi aut eliam mercandi causa ; eadcm fere qu;c piratica. ADVENTlIllElilUS. — Mercator extraneus ; tiiarrhiind eiranger ou forain. ADVENTUS. — Casus adversus, infortu- nium ; arrident, malhfur, adventure. — Tempus (|uod natale Domini priccedit; .\vent. — Tribu- ti species. « Gaufredus... ca^[iit qua^'ere allaiu oeeasionem, quam adventns voeanl, pro tjuo petcbat quotormo sibi reddi unum sextaiium friimenli et duos aveiiae el unum modium vi- ni. » [Tabul. /}u)-(/.] .Adventus jacundus, Iribu- tum quod domino pxsolvilur. cum primum ad aliquam dignitatem pervenit, verbi gratia, cum rcges ad regnum educuntur; joyeux avenement. — Pro AuDKNTus, umbraculum ligneum pro- 95 ADV jeclum quod feneslrse vel officinm appcndilur ; auvvnl. AUVKI'iARE. — Rem veram esse probare; averer, ^ruuvet- qu'uue chose est vraie. — Facta iiiquisilione el recognilionc SBslimaro. (A. 1391, ADVEIIBIALIA. — Ralioncs, sententia, arli- culi. (UalhtT. Verun.) ADVEltGKUlA. — Modus agri qui apud Canipanos auvergier dicilur. Forte idem q. ViillCUEHlA. ADVEliSAKIA . — Aoiiiiadversiones (Bre- nem.) AUVERSATUIN'ES. — Tributa, exacliones, malffitolt.T ; impdis, taxes principalement rel/es qui ne soni pas jusies. ADVER*^ATUS. — Qui sui compos non est, insanus ; qui a perdu I'usage de la raiK. — Pro ADvtRTKRE; ob- servare; observer. [A. SS.) ADVERTENTIA. — Ubservatio, nota, ani- niadversio, observation, remarque, reflexion. {God. Lex.) ADVERTKRK. — In usum et proprietatem assignare, coiiv«i tare : « Hem appropriamus el applicamus et advertimus hospitali prasdicto. » (A. 1336.) ' ADVEKTIBILKS. - Visibilis ; visible. ADVERTlSsANJEiNTUM. — Monitum ; aver- tissetnent. (A. 1482.) ADVERUNCARE. -Multum verum facere. (vel. Gl.) ADVE6TIUE. — Possessionem conferre ; in- vesiir. ADVESTITURA. — Missio in possessionem ; investiture. ~ Census annuus in signum accep- lae vesliturui seu possessioiiis. Vid. Vestitura ADVESTITIIS. - In familiam admissus; qui enim vestes ab aliquo accipiebal, de ejus fami- lia censebatur; domestique ou membre dune communaute ou fainille a laquetle on etail admis en prenant I'habit. ADVENTUM. - Clientalis vassalli professio: qus scilicet feudallum praediornm cum suis li- milibus ac terminis, alque adeo jnribus ac one- nbus descriplionem domino capilali ex debito aflert. idem q. Denumerame.'^tim ; acte par le- quetun vassal hxumerait les terres et les droits quiltenaude son seigneur, ainsi que les devoirs qu It (levait remplir a son ei/nrd ; ol aveu ADVEXATICIUS. - A d*mone vexatus; qui est tounnenti par le demon. ' AUViciOSlTAS. - Induigentia vitio favo- 145y f ' '"''"'^'"'" 9"'' lavorise le vice. (A. .ADVICTORIUM. _ Advinctorium, adjuto- rium adymtornan, adjuntorium, avilorium UujE lam incerta scriptio oritur ex ambiguitate hu)us nolae ut quae utrum ui vel in debeat ex- LBXICON ADV 96 plicari incertum est. Cionaccius singula loca adnuincral et in dubio nolat, videii, legendum advinctorium, vel adjunctorium, ul significetur oblatio qua'dani cerea pluriniorum cereolorum in fascem coltlgatururu, vel fax ex pluribus fu- iialibus compusita. ADVIUEllE. — Commonere ; aviser. ADVICIi lUM. — Laudes quae matutinum, sen vigiliarum Officlum per tria nocturna di- yisum claudunt: I'o/fice de Laudes, qui suit loffice de Matines ou des Viqiles de la nuit. [A. SS.) ADVINARE. — Viles in agro serere, planta- re ; mettre une terre en viynes, planter des ceps de vif/tie ; ol. avingnier. AlivINCTA. — Fax, leeda ; torche, flambeau. AUVhNCTURIUM. — Vid. Auvictohium. ADV1.\EARE. - Ead. signif. q. Advinarb. ADVINIATIJS. — Uicilur de agro vineia con- sito. lid. Advinare. ADVIiNTORlU.M. — Idem q. AnvicTORiUM. ADV18AMENTUM. —Consilium, sentenlia ; avis. (Mon. Angl.\ ADVISARE. — Consulere, deliberare, mo- nere, consulter, deliberer, fairs savoir, avertir. ADVISATE. — Cogitate, consullo ; a dessetn. ADVISATUS. — Cautus, prudens ; avise. AL)VlS(j|<. — gui dal consilium; celui qui donne conseil. AUVISUM. — Consilium, sententia ; avis. AUVITALITAS. — Concessio ad vitam, ad usnmfiuclura, /(/re advitalitiali, id est usufruc- tuaiio et preoaiio jure; par donation a litre via- ger. ADVITdRIUM. — Idem q. Advictorilm. ADVlVEItK. — Pro VivEHE. ADVOAMEN iUM. — Advocati tutela, patro- cininm. ejusdem districtus ; protection accordee par wi avoue, ressorf du patronage d'un avoui ; ol. advuuerie, avouerie. — Approbatio, recogni- lio ; vox forensis. (A. 1376.) ADVtJARE. — Hem factam agnoscere, rem in se suscipere ; reconnoitre qu'une chose a eti faite, existe, avouer. (A. 1315.) Agnoscere, jus patronatus alicui competere ; se declarer vassal. (.\. 1345.) — Ratum habere, comprobare, suffi- cienti auctorilate munire ; approuver, confir- mer ; ol. advouer. — Agnoscere ; reconnaitre. « Proraisit... quod... alium dominum quam ca- pituhim non advoabit. » (A. 1283.) ADVOATIO. — Agnitio rei faclae. — Agnitio pro domino. — Proteolio, tutela. — Professio clientelaris. ViL Advoare. ADVOATUS. — Pra:fectus urbis, ijui biijus regimini prseest, atque adeo jura iilius lutatur, unde nominis origo ; premier magistral d'une ville. echcvin ; ol. advoue. ADVOCACIA. — Idem q. Advocatia. ADVOGAMENTUM. — Tutela, protectio ; protection, tulelle. — Advocati jurisdictio ; ad- vouerle, ressorl du patronage d'un avoue. ADVtJCARE. — Advocatum agere, causam alicujus defendere . [A. SS .) — Rem fac- lam agnoscere, rem in se suscipere. [k. 1274.) — Advocatum poslulare, vel sub avocali patrocinio se ponBre. (A. 1250.) Tenere. (A. 97 ADV MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. ADV 1236.) — Evocare, causam transferre. (A. 1366.) — In familiam admitlere; inter fami- liares recipere, ul suuna agnoscere ; quo jure poliebanlur qutedam ecclesioe quo sibi adop- tabanl homines, qui ea ratione nonnullis pri- vilegiis gaudcbant. (A. 1271.) Plaider, dr-fen- dreles interels d'autrui ; reconnakre {'existence d'une chose ; solliciter la protection d'autrui, se rneltre sous la protection d'un avoue ; tenir une terre d'autrui; ajourner une affaire, la remeltre d une autre cpoque ; recevoir quel- qu'un dans sa famille, le reconnailre, le choisir comme sien. AUVOCARI. — Pro udvocato haberi, pensi- tationibus qua; advocatis exsoivunlur donari. (A. 1148.) ADVOGAKIA. — Pensitatio quae prreslatur domino, pro ea quam impendit civibus protec- tione ; aliis snlvnmentum dicilur; prolectio ipsa ; redevance payee par le vassal au seiyneur pour la protection quit en repoit ; cetle protec- tion elte-nif'me. — Argumentura, probatio, ducta, ut videtur, ex testis confessione ( Fi(/. Advocamrntum), nisi sit diffidatio, quae sche- da provocatoria (it. {Cknrtul. prior, de Guile. .\nVonATA. — Patrona cui competit jus firaesenlundi ordinario ad beneficiiim vacans. Ferniiias ctiam usas fnisse hiijusmodi palro- naliis jure ex miiltis scriptor, constat.) — Quas causam alicujus consiiio aul quovis alio modo defcndit. (A. 1377.) ADVOCATALIS. — Ad advocatum seu pro- lectorem el defen&orem pertinens ; cTavoue. (A. 1285.) ADVOCATIA. — Protectio, tuitio ; protection. (A. 1160.) — Dominium superius, superior doralnatio cum juribus annexis ; domaine et suzcraineti' d'ordre stcperieur. (A. 1270,1280, 1301.) — Jus el potestas ju iicandi, jurLsdictio seecuiaris, el quidom pr;ecipue superior, unde eliau) dicilur dominium ct dominatio ; droit de jiistice, justice siculiere, surtout haute justice. — Jurisdiclio lanlum civilis media et inferior; droit de justice, seulement au civil, et de justice basse et inoi/eune. (A. 1231 — Oftirium, munus, jus aiivoeali ; office, cm/,toi, droit d' avoue. (A. i:tU.) PriBstatio qua; fit advocatis ; redevances pai/'cs aux avoues. (A. 1231.) — Advocali in- fcudali districtus ; ressort du patronage a'un avoui. — Dalio campionis, qui advocalus ; action de prHenlir un champion dans ies combats judiciatres. (A 1212.) ADVUCXTIO. — Vassallorum profc'ssio ; de- claration, reconnaissance de vassvlaye .-ol. adveu. (A. 1315 Aneu. — Di.strictus advucali; nssorl du patror.aiji' d'un avoue. (A. 1215.) — Idem q. ViAiiiA, juii.-fdictio media; moyenne justice. — I'cnsilalio seu pnestatio pro jure advocationis, vel pro tulaunnto ; tributum quod advocalo e<8oivitur; redevunce due a i avoue jiar celui qui tn est protege, ul AnvocATiA. — .Fus praisen- landi ordinario aliqucm ad benelicium va- cans ; droit de presenter le ."uccesseur dun brncficiaire dccedl — Tuteia, prolectio ; pro- tection. ADVUCATISSA. — Mulier seu nobiiis femi- na cui jure feudi advocatiam alicujus monas- terii compelebat ; fernme a qui appartenait en vet tu des lois feodates I'avouerie d'un monas- ter e. ADVOCATITIUS. Sub advocali patrocinio cl tulela positus : aJviicati jurisdiclioni obno- xius ; place sous la protection d'un avoue, soumis a sajurtdiction. (A. 1231.) — Jus adcocatiiium, ead. signif. q. Advocatio. ADVOCATOR. — Idem q. Auvucatus, tutor; avoue. — Palronus ; patron. [Ord. Rom.) — Campio ; qui pro alio monachiam a judice decretam subit ; champion, celui qui soutenait en champ clos la querelle d'un autre. ADVOCATOniUS. — Advocatoria exactio, peiisatio pro jure advocationis, tributum advo- calo exsolulum ; idem q. Advocatio. ADVOCATHIX. — Otis jura, bona et facul- tates Ecclesiae tuelur et protegit ; celle qui pro- tege et defend Ies droits et Ies biens d'une eglise. (A. 1187.) ADYOCA'I'UKA. — Jurisdiclio media vei quod praislatur sub sper.ie advocatiirae, seu tutamenti, vel salvamenti. Ut Advocaiio et Ad- VOCtTIA. ADVOCATUS. — Advocati ecclesiarum dice- banlur qui jura, bona el faoullales ecclesia- rum Uiebanlur; quibus id muneris confereba- tur ul in publicis judicii's earum causas defen- derent et actoris vel rei paries agcrent ; personnes choisies par Ies iglises et Ies mnnasteres pour soutenir leurs droits dans Ies cours et Ies defmdre au besoin a main armee. {On Ies appe- lait aussi lestores, adores, pastores laici, scho- laslici.) Mulla eranl advocatorum nomiua; advocati granar a, qui rebus annonariis eccle- si.irura invigilabani, et quodammodo primi or- dinis crant advocali; advocati malricularvs, ecclesiae malrici cathedralis advocali, etc. — Palronus, cui jus competil prTesentandi ordi- nario ad benelicium vacans ; patron d'une eglise, d'un etablissement religieux, a qui appar- tivnt le droit de ^iresenter a [ordinaire le succes- seur d'un bencfi':iaire decide. — Preefectus re- gionis, urbis vel caslri; gouverneur de ville ou de chateau. — ^Erarii vei fisci curator ; prepose n III garde et a I'a /ministration du trSsor public. — Tutor, baitlivus, qui nomine lulorio res pn- pilliaiministral el tulalur ; tuteur, curateur. — Campio, qui pro alio monachiam subit ; champion, celui qui se bat en champ clos pour un autre. — Verba faciens [jro aliiiuo in judi- cio ; celui qui en justice prend la parole pour un autre, ile/enseur. avocat. — Advocati camerx et imperii, qui publica' pecuniie functioncm et pn.curationem impcraloris vicem gerebant, qui et arfoo(u^//(sc( cl tandem denique liscales (licli ; grands tresoriers de I'empire. — .Uivocati Icgis, apud llalos, ([ui legis perili sunt. — .idvocatt de usu, qui res rivilalis vulgo admi- nistrant. ADVOCEHIA. — Jurisdiclio media. Idem q. ViAHiA. (A. 1340.) ADVOKIUA. — Prolectio, tulela, propter quam triliutum exsolvilur ; protection, defense; ol. advoison, avouerie. (A, 12li6.) 09 iEDI LEXICON jEMA 100 ADVonARE. — Idem q. Advoare. AUMMIATIO. — Idum q. Auvoatio. AUVdLl. — Oui aliunde venerunl, advenic ; Strangers; ol. advoles. AliVOTIA. — Adv'ocali officium, praslatio qu» advocalo exsolvilur. Idem q. Advoca- TIA. ADVOTUM. — Uelenlio feudi per advolum ; relenue dii fief par afcu. (A. 113C.) AUVOVAMKNTI'M. — Argumenlum, pro- balio forte ducta ex lesliura vel etiam advci- sariorum confessione ; aveit. (A. 1-481.) Ik/. Advoaiie. ADVOVAIIE. — Idem q. Advoare. ADVOVATIO. — Idem q. AuvOMiO. ADVOYAMENTUM. — Idem q. Advoamen- TUM. ADVOYAIIE. — Idem q. Advoare. Fatcri ; avoufr. ADWAHFIIIE. — Possessionem alicujus rci dimiltpre ; se d'saisir el abaudonner la possession d'uii bien. Idem. q. GuEnpiKE. (A. 1014 ) ADYANTL'M. — Herba perpeluo virescens. ADYTUM. — Secrelior sedis aut ecclesite pars, solis sacerdotibus pervia ; iojTov ; Gracis recenlioribus Bf;aa ; sanctuaire. (Leo Ust.) AUZACAUE. — Adaquace, irrigaiTe; abreuvcr, arroser. {.\. 137'J ) ,'E. — Pro e nonnunquam legitur in veteri- bu8 monumenlis, ul v siepissirae pro a'. .^CENTIA. — Pro Aicentia, id est adjacen- lia. — Senlicelum ; lieu buissonneux. .f.CHElUUM. — Idem q .Ecuerius. iiiCHKRIUS. — Ager, campus, item seges : II Cum pratis, pascuis, nemoribus, sauzetis, viveriis, • ressetnlilancf. .ENIGMATISTA. — Qui a-nigmala propo- nil aul solvit ; qui /impose ou devine Ics eniij- wies, gut parte par eiiigmes. /ENIULUS. — Lebcs a;neus. Vid. yENEUM. yENlTOUES. — Tubicines ; trompettes. yENULUM. — Caldarium ; chaudron, chau- diere. ,ENl]M. — Idemi q. ^neum. yEON. — A Greece «iwv ajvum, seculum Steele, temps, epoi/ue. (A. 972.) yEPHONOTIlOPHIUM. — Pro Eutpuvoxprfuiov. Locus in quo alunlur cantores ; lieu oil I'on ileve les chantres. .I'.QU.VLAHE. — /Equare, percequare ; egaler. A. i4(Ji.) .EQl'ALIuNTIA. — Divisio hairedilatis vel bonorum per iequales paries ; partage de succession en lots lyaux. /EgUANTlA. — Ead. signif. q. yEoCALEN- TIA. .EQUANTIAHli;. — iJividcre per tequales partes ; diviser en parlies egalvs. ,KOU.\IUCIA. — Equoruni grox ; haras, troupeau de chevaux. A. 9i6.) .EUL'AUII'M. — Eijiiorum armentum ; ha- ras. (A. 1080.) yEQUAItlljS. — Pro AouAitirs, minister sivo servus (pii portal a(|uani ; porteur d'lau. /E(JU.\TI0. — « (Jlericos si qui obligati sunt, vel pro lequatione, vel pro gcnere ali- cujus (iomiis, nun ordinandiis nisi probatie viln; fuerint. » (('onril. 7'otet.) .L'r/uatio ibi videtur esse tribulum quod domino pra-- stabatur. \ id. Pukijuatki. -'ElJl'ATdll. — (Jui describebal census in libris cunsualibus ; rcdacteur des regislres de I'impi'il. Cod. Tli.) — Item qui tributa civibus ex ivquo imponebat ; repartiteur de I'impdt [Cod. 7'h.] yl'X'UIDIUiM. — yEipiidiale ; equinoxe. .'I'^IJlilGKNl. — Gemini ; gi'imaux. (Isid.) yEUUILANGIUM. — Idem i]- .Evlaf.kntia. -KlJl'lLANX. — Qui itKjuas lunces iiabd : qui a les plateaux eyaux. iEQUlLATIUM. —Idem q. yEQUlLA^CIUM. .EQUILATUS. — .Equilaleralis ; equilateral. {A. SS.) /EQUILAVIUM. — Idem q. .Eqoilancium. .EUUILIBRATOR REGIS. — Idem q. Ma- gister regis sen ptedagogus ; sic autem ap- pellalus quod herilem puerum in xquilibri- tate, ac Itovoiai^, ut loquitur Tullius, conti- nel : pricepteur, gouverneur. (.\. 1067.) yEtjUILIRE. — ./Equare, parem facere ; eyaliser, rendre egal. (A. 11 GO.) yEQlJUlLOCUS. — jEquali in loco positus. (I'liil. Monac.) yEQUIMANUS. — Ambidexter ; ambidextre. ( Vet. Gl.) yEQUliNOMIUS. — Ejusdem nominis ; ho- monyme. jEQUlPAR. — iEquus ; egal, pareil. (Ans.) yEUUlPAUABlLlS. — Comparandus ; com- parable, egal. (A. 7H9.1 /EQUIPAIIANTIA. — /Equiparalio ; com- paraison, egalite, conformite. iTert.) >EQU1PAI!ARE. — Navem rebus omnibus necessariis instruere, munire ; equiper, ar- mer un navire, /EQUIPEDIUS. — Ead. signif. q. Acupe- DIUM. .EOUIPi<:RARE. - Sanare ; guerir. yEQUiPOLENS. — Tantumidem valens quantum aliquid aliud ; equivalent, egat. iliQUlPONDEKARE. — iEquiparare, juste festimare, aliquid cum aliqua re conferre ; comparer, mettre enparallele. ..-EUUITARK. — Pro Equitare, id est per- calcare, quod solemnis erat modus inve- sliturie, seu aliquem miltendi in possessio- nem rei alicujus ; pi'endre possession d'une terre en la pnrcourant u clteval. (A. 1248 .) yEiJLUTERNUS. — ^Eque eelernus ; ^gate- tnent eternel, coeternel. (Isid.) yl'XtUlVALENTIA. — Qui eequivalet ; I'e- quiualent. (A. l'J66 ) Tribulum quod tem- pore Caroli VI ad suniplus bellicos iiidu- ctum est ; quodque ex rebus inobilibus per- cipiebalur, loco duodccim denariorum pro libra aliisin locis exaclorum ; unde ap[)ella- lionis origo. .EUUIVALENTU.M. — Ead. signif. q. yEyUlVALKNTlA. yEUUlVOGARI. — Eodcm nomine vocari ; porter le meine tiom. .EnUIVOCE. — Una vel lequa voce. .'Eni'lVOCUS. — Hoinonymus qui eodem nomine ap[iellalur ; honioni/ine, qui purte le meine num. « Si quis... ad... proplu'las aul angclos, vel aliquos sanctorum, quos xqui- vocus falso vocant, abieril. corumquc pravis doctrinis inb• (A. COO.) .EOUORARK. — Navigare ; voyager par iner. 103 JESD LEXICON ^TE .€RA. — Epocha, vox chronologica quee certum et insigne designal Inmporis pun- cluin a (jiio aiiiii niimi'raiilur ; v. g. Aira Na- buiinai'ari?, .Kra Christiana, etc ; ere. — Suppulalio, numerus, computus ; comple, calcul, nombre, couijml. « Morem secutus caiculorum qui ingentes summas xris bre- vioribus exprimunt, res gestas signabo, non eloquar. » (Ilub. I'Vst.) yErx dierum, pro Hu- meri dternm. — Quivig annus ; annee. (Luitp.) Januarii, primus Januarii dies ; le Pro Area nidus ; 104 commodum, — .Ura premier aire. Al'RA volantes ^KALE. - emplacement, janvier. A MM ALIA. — Aves coeli in aero habitants de fair, ois^au.x. ( Vet. Gl.) Area, seu locus aedificio aptus ; aplani, surface plane, lieu pro- pre (i rececoir unc r/ioisnn. iEi.AMEN. — (juodvis ulensile, ul in hoc ex. : (I Aurum, argrntum, codices, asramen, orn^menla ecclesiarum. » — Alias pro oere sumitur : << Deinlus irramen erat et cu- prum. » >'EKAMENTUM. — Interdum hiccvoxsumi videtur pro quovis utensiii sgricoiiirum. {G. M.) .EKARIUS. — Pretio taxatus, adaeratus ; taxe ; « /Krarire annonse. » (Cod. Th.) yERATUS. — .Eralus orhis, scutum ; boucUer. -KRKA. — Nidus accipitris ; aire. ^REMANTIA. — Pro .Eromantia. .ERENERVrS. — Nervus .ereus instru- meiiti musici, cui vice nervorum insunt oereae chorduhe ; pi de cuivre tenant lieu dntis les instruments a cordes des nerfs ordinaires. (Jul. Firm.) AEREUS. — Cffiruleus ; bleu, de couleur, bleue. — Alius ; eleve. u Aft-ese quercus. » jERIA. — Nidus iiccipilris ; aire. — Ager aut locus qui nee aratur nee colitur ; friche, terrain non cultive. jERIALI". - Idem q. Areale. AERIANl. — Haerelici ab Aerio quodam dicti. .ElilNlS. — Ut Aekkus. .EROMANTIN. — Divinatio ex aere ; a&o- mantie. iERUGlNASCEUE. — ^ruginem conlra- here ; se routlkr. {A . SS.) jfiRUSCANS. — -Es minnlum. Vit. Gl.) MS. — .-Eramenlum, nummus, tortitudo, firmitas. {Vet^Gl.) .ESANCIA. — Facultas utendi rebus noa sois in alienis nemoribus, pa«cui,% etc., vel ex cnie. iESSANCIA. Pro ^sa.ncia. yESSELLA. — Asses, tabula sectilis ; idem q. M&s ; unde diminutivum xssella, ssepius scandula, tabula tegendis lectis apla ; planche mince et ^troite, latte ; ol. ais- faule. fA. 1381.) .EST AEIIS. — yEstivus ; d'cl^. (A. SS. ) yETTIMARIA. — ^slimatio quae fit aju- dice. (Car. Mac ) .ESTIMXTIO. — Opinio, sententia ; estime. .'ESTIMIUM. — yEstimalio : « Possessio- nrs pro xstimio ubertatis angu?liores sunt assign ata'. » {Hyg.) ./ESTIMUM. — Idem q. vEstimium. — Cen- sus, impositio, collecte ; imposition, itnpdt. iESTIVA. — Loca umbrosa in quibus per aestalera pecora vitant soils calorem ; Heux champetres oh le bHail sc retire a I'mnbre. jESTIVALES. — Ocreae, calceorum spe- cifs, quibus aestatc utebanliir ; bottes legeres, chaussores d'ete ; ol. esliviaux, houses. yESTIVALIA. — Eodem sensu. ^,STIVARE. — Dicuntur pecora quae in wslivis seu pascuis aestate pnscunt ; ol. esti- ver. — Decurrere, calorem pall, sudare. (Vet. Gl.) .ESTIVATUS. — .Estivatus panis, panis muridus ; pain rjioisi, gate. .ESTUR. — Procella. [Vet. Gl.) .ESTUARIUM. — Hypocaustum ; calori- fere, hypocauste. .ETAS. — Nude, quae vulgo majoritalis cum quis suae tntelae est. Unde (]ui nondum banc aetatem attigit infra selatem esse dicitur. (Lex. Long.\ yEla/^ perfecta : aelas '2.^ anno- rum. yE tas imperferta ; ceias pupillaris. y£'ignerare ; racbeter, dcgager. (.Me- noch.) AFFRANi'VTIO. —Idem q. Affhactio. AFFRA.NClll.MKNTUM. — Idem q. Affran- CAMENTL'M. AFFRANTHIRE. — Idem q. Affrancare. AFFRANCHISAME.NTUM. - Idem q. Af- FIIANC.AMENIUM. AFFRANCHISARE — Idem q. Affran- CAIIE. .\.FFRANCISAMENTUM. — Idem q. Af- FnA.NCAMENTU.M. AI'I'UANCTL'S. — Pro Anfbactos. AFFHAN(ilAME.MTUM. — Idem q. .\.ffr.\c- TIO. AFFRANQUIMEiNTUM. Inslrumenlumoff'ran- quimrnii, sive libcraliimis ; litre d'affranciu^sse- jncNt. (A. irrJ.) .VFFl'iANQUIUE. — Inoin (i. AFFnANCAHE. AFFKANUUISCHERE. — Idem q. Affran- CAME. AFFRANTITIUS. ~ Lihcrlato donalus ; affrancbi. AFFRAYRAMENTUM. — Socielas ; so- cicle. Al'FRESlNUS. — Aurifrigium ; orfroi. HI APR LEXICON AFFROIAMENTHM. — Terror ; terreur effroi. epouvanle; ol. a/fre, afjraitment. AFKKON'lAKi:. — Terminari ; se rfiV -:a, quce sex lucernis constahant. AFURARI':. — Juxla foros, seu leges ac consuetudines receptas, facere, judicare ; agir, jugcr selon les lois et coutumes ; d'oii Desajorare, prononcer conrrairement a ces lois. AFORKSI'KRANITU.M. — Vendilio, ck- Bura caiduai silva;, vel silvae C8edend;u assi- gnalio ; action de vendrc ou de [aire une coupe dans un bois, ou encore de marquer les arbi-es a couper. AFORIvSTUM. — PrEcslatio quECvls, quo sensu forestagium goepe occurrit ; redevance quelconque. AFORIS. — De loco in loco; de lieu en lieu. AFRANCARF. — Idem q. Affrancare.) AFRANCIIIRI]. — Annua? pensionis obliga- lione sese exsolvere ; se debarrasser de I'obliga- tion 0" I'on etait de servii- annuelkment une cer- taine somme. AFRANXIARF. — F. pro affidiiciare, h. e. discordantes fide data constringere ad pacem servandara. .VFRK'ANUS. — Moneta Saracenorum, sic dicta quod ab Africa veniebal. .VFRICARIU-M.— F.pro piscarium in ch. sae- culix:" Deo... attribuo... quidquid habere vide- lur, h.e.mansos l^vcstitacumappendiliissuis... cum silvis, pratis, africariis, aquis, » etc. AG A H2 Slulti, ex Gr£ECO i'lfpove; ; AFRONES, . /ous, idiots. .VFRUR. — Gravis odor, foetor ; puanteur. AFRi iSKLlNUM. — Talcus ; talc. AFULHIA. — Injuria, conlumelia, unde. .\FULHI.\RE. — Injuriari; injurier, outra- ge.: [\. 1291.) AI'UNDARI. — Idem q. Affondarb. .\.i;A. — Pro .\.GUA. A^iACKNCl.E. — Pro Ajacenti.e. .V'i.EUS. — « llaec isdem Ilenricus, qui in se expcrtus est, mihi relulit, cujus nivca barba, vel a^«'('m caput ab ejus ore mendacium cxu-t lare compcllit. » (]'. S. Walt, abb.) Ubi edito- ressuspicantur legendum esse cygneum, id est canum ; nisi forte, addunt iidem, scribendura si .vgetim caput, et sic auctor allutlat ad senera .I'^geum, de quo poetiu varia fabulantur. AGAITUM. — Insidi;e ; embaches ; ol. agait, aguet, etc. AGAL. — Canalis ; agal, conduit. AGAL^MA. — Simulacrum, scrinium ^senage, sceau, co/fret. — I.ictitia, gaudium ; Joie; ab a-iilloiiy.'. ; bine agalmata vocat splcndidos ke- tosque martyruin triumphos, ul observant docti liagiographi, auctor Actorum S. Marga- relhce. {A. SS.) AGAPE. — Sic Ghrisliani vocabant com- munes ccenas, seu epulas, qute ut mutun; chari- talis indices ac illices primis sreculis in prruci- puis solemnitatibus celebrabant, in ipsis etiam ecclesiis. — ]-]lecrao8yna, refeclio pauperum, quia communibus istis conviviis pauperes ad- hiberent. — Cliarilas, quaj vis est vocis Gnecae, tilulus honorarius : « Uberemstrenuilatisvestrae agapen erga nos. » (Marculf.) A'iAPETA. — Lenocinator et qui cum fe- minis illicite conversatur procacius clericus. Porro clericos istos iyjinr,-:'rj<; vocabant, quod cum mulieribus et virginibus, quas domi sub agapelarum seu dilectarum appellatione deline- bant, prava commercia habere dicerentur. AGAPITU.M. — Idem q. Accapitum. AG.VRENI. — Saraceni, quia scilicet se exis- timant orlos ex Ismaele, iilio Agaris et Abra- hami. .\GARNUS. — Pro Agarenus. AGASATUS. — Acer, acidus ; aigre, acide. Vinumagasatum, acelum ; vin aigre, vinaigre. A(tASU. — Asinorum jumentorumque cus- tos ; curator equarius seu stabularius ; recen- tioribus temporibus, idem q. Marescallus ; do- mestlque charge du soln des betes de selle et de somvic; plus Isird, bas o/'ficier qui veillait aux besoins des chevaux dans les ecuries. I'ans les derniers temps, sa charge 6tait la mfeme que celle du marechal. AGASTALUS. — « Episcopus Castrensis (solvit) pro castro de Arsa concesso in feudum a dom. Innocenlio PP. daosagastalos[L augus- lalesj. » [Lib. cens. Eccl. Rom.). Vid. Augusta- Lis, monetoB species. AG.\ZIA. — Pic6e species ; ;)ie ; ol. agace, agacette, etc.. 13 AGO MBDI.E ET INFIM^ LATINITATIS. AGI AGEA. — Via vel loca in navi per quaj ad reniiges iiortator accedit. (Ugul.) — Victimae qua- pro rebus agendis offerebanlur ( Vet. GL) AGICAR. — Hortalor remigum ; comile. AGECENCIyE. — Pro Adjacenti.e. AGICLATIO. — Gelatio, gelu ; gek'e. AGELLAHIUS. — (Jui agrura co'it, rusticus ; pai/san cultivateur. A'iELLUS. — Nuntius, gaudium, parvus ager. {Vet. Gl.) — Nepos ; neveu. (A. 1043.) AGENGIENGI.(E. — Idem q. Agecenci^:. AGENDA. — Negotia, res; affaires. — Agen- da jMcis, pads condiliones ; conditions de paix. — Dfficiurn divinum, Officium Missa;, sacra li- lurgia, quod vcteres agere Missus dicerent ; nam Missa generatim primilus quodvis Officium eral ; le saint sacrifice de la Messe. — Af/endi dies, in quibus agendx scu ecclesiastica Officia peraguulur ;jour oh onl lieu les Offices religieux. — Agenda diet, Officium diei seu fesli. — Agcti- da mortuorum, quaj etiam nude agenda, Offi- cium vel Missa pro defunctis ; Office d'.'s marts. — Agenda nude positum pro vespertinis preci- bus iiaque canonicis sunii videlur in schedis Narbonensibus; Office du soir, ]'epres. — Ag.. - da capiluli, totuni id cpiod in capilulari loco, seu capilulo, vel legilur, vol Iractalur ; affaires Irailees aux reunions du clia/iitre. — Agenda, « liber baplismatis vel benediclionis, » in quo scilicet Officia ecclesiastica continentur. AGENDAllIi. — Qui agendam seu Officium mortuorum celcbrare seu cantare tenentur. (Maan., IJtsl. Eccl. Turon.) AGEN.NETUS. — Ortus non habens. (Tert.) Ai;ENS in SERVITIIS. — Qui res domini agil, ejus(jue possessionibus ac ulililalibus in- vigilal [A. SS.) Vile Agektes. .\i;ENTES. — Sic dicuntur qui rebus agen- dis prresunl et a proceribus iis pradiciunlur ; intendanis, procureurs, regisseurs, etc. A'iENf'l. — Pro AcENTES. A'iE.N'l'l.V. — Facultas agendi ; /atiJ/e, au- torisaiion, potivoir d'agir. A'iEN'llAMENTUM. — Instauramentum ; agenccment , douaire d'une jemme a la mort de son mari. -MiEU. — Terroe seu agri porlio, cerlis limi- tibus et mensuris definita, quam alii acrani vo- canl ; portion de terre d'une etcnduc bien dcler- tninve, acre. — Dominium amjilum, principale priedium, a quo alia feuda eliam nobilia pen- dent; Rr.M. — (!ia»cis recentioribus atiisque Cluislianis sub Turcicu iinpeiiu degen- tibus, sic dicilur insliuniunlum ligiieuai, quod campiin.T loco in toiivticandis coelibusadhibcre cuKuiilur, cum canipunaiuni uous a 'rureis pro- bibilus sil. A<;IRKLARirM. — Pro Agillahium creditiir; pra'diuni in quo armcuta bourn aliorumve aiii- lualium iiutriunlur. A<".lSt'.US. — (I Caiices artenleos.. signum cum Agiscos duos. lYi-pe/,., Cli. ord. S. U.), r> ubi agiscus videlur poni pro ansa. AGISTAMKNl'UM. — Ajuid Anglos, jus pas- cendi aninialia in silvis, it Iribuluni propter hoc jus ; droit d<' pdture el redevance pour en jouir. ACISTARK. — Apud Anglos pecora in pas- cua immillere quo ibi pascanl et jaccunl cei ta anni tempeslate in designalis locis ; mener Ic betailau jidturage dam Ics cantons desigues. Agis- tare hoscutn, cerium pecoiis numernm, compas- cendi jus habenlibus, .tssiKnare in boscn ; deter- miner In guantite de betad a conduire dans un boii. — Pensionem iuiponere ; frapper une con- tribution. AfilSTATOR. — Apud Anglos, qui pascuis silvalicis priest, cl ne ultra metas prffiscriplas animaiia evagentur, aul ultra pr;esiitum pas- cant, invigilat ; has ofjicier charge de la >ur- veiUance des pdluragcs. AGITARIL'M. — Cunabulum, quod ad infan- tes ad soninum provocandos agilatur; berceau. AGlTATKi. — Cflerfcrnonicc, ncnipe in sacri- ficiis qiiibusdarn Yeleris Teslamenli genus fuit, quorum oblalio liebal agiiuliune versus Orien- tem, Occidenlem, Meridiem et Septentriunem A'ilTATUKKS. — Aurigte qui agitandi mu- nus pxercerent ; cockers, conducteurs de chars, A(ilUS. — (rriec. o-cia.;, sanclu.s. ' AItLANDERATA (Quprcus). — Glandibus onesta iquercusl ; ehene charge de glands. A(iLATA. — Terrai ptirlio arabilis el sepi- bus clausa ; idem q. Oglata. AGl.ODIAKK. — Cumulare, accrvare ; anwn- ceU-r. mcttre en tas. I\. 1352.) AGLOMA. — Viclima, lioslia. (Vet. Gl.) AGLUTINARE. — Absorbere, deglutire gloutir. A(TMANlLi*". — Ideni q. Aouamanile. A<'Ml-;NrARE. — Augere; augiiienter. AGMINARI. — Agniinatiin decertare, gnare ; vombaltre par troupt'S, par masses. AliMYNDALA. — Pro Amvgi.ala. AGNAT.IA. — Minula decima quae ex lanis agnonim vervecumve pcr!-ol\iiur ; dime de la laine drs agneaux et droit de la perceooir. (A. 1228.) AGNACIO. — Idem q. AGiNacia. AGNAFUS. — Fullonem non experlus, ex Gr8ec. offioioo^. AGNATIO. — Nati; (Vs enfunts (Lex Wisig.) Agnationis charta. qua iloniiiius servi quisein- genua' junxil, illi.< iiiduipel ul qui ex eis nascen- tor liberi permaneant ; concession du seigneur au pere pour que les en fonts legitimes nes d'un serf et d'une femme librr naissent libres. AGNELLARE. — Agnum procreare ; meltre bas, agneler. cn- pu- AGNELi-ARIA. — Locus ubi agni educantur; bcrgcrie. (Ibid.) AGM'.LLARII. — Quibus agnorum nutrien- doruin cura incumbit ; bergers, pntres (St. ord. Cart.) A(iNELLINUS. — Agnelimi panni ; peaux d'ugneaux. AGN ERE. — Tffidio alfici. (Vet. 61.) AGNETUM. — Pro AtJAixuu. AGMlE. — Idem q. Ovile. Stabulum ; ber- gerie, elable. ACiXI.MA. — Vas mensarium. « Agnima de- aurala axiotoma. » (An. HOl.) AiiXnio. — Idem q. Agnatic. AGNOMIXIA. — Infamia quae portae alicu- jus imponitur. (Vet. Gl.) AdNULUS. Monetfe species ; agnetet. A(iNUS. — Pro castas ex (ir. a-f/o,-, occurril non seme! in Act. martyrii SS. Didjmi ctTheo- dorae. — Agnorum cnnsueludo, prajslatio ex agni>s. .4gniis pnschalis, qui juxta Rnmanam auc- torilalcm in Pascha benedicitur, nun ad alta- re, sed ad rommunem mensam. — Agnus Dei, cantilena quaedam in lionorem Agni cocleslis. Sic etiam vocalur ceren Agni ca'lestis imago quae a pontificibiis ipsis coiisecratur Sabbalo sancto. — Agnus aureus, inonet;e s[iecies regum Franoia' el Hispania). A(!0<;AR!',. — Xutrire, nisi legendum sila'ia/ii competit exercere. Vid. Griaril's. AGRICOLANUS. — Agricultor ; travailleur de terre. AGRlCOL.VRE. — Colere agrum; travai'ller la terre. AGRICOLATIO. — Jus niessem in agro na- tam parliendi ; droit de prendre la inoiiie de la rccolte [Chartul. mon. Aq.) — Ttrra arabiiis ; ten-e labourable. fA. 1166.) AGRICOLATOR. — Ut AGBicnixNus. AGRICOLERE. — Ut Agricolahe. .\GRI :UL.\TIO. — Agiicullura, aratio ; cul- ture de la terre. .VGRICULTURA. — Prtedium rusticum in quo aratur, plantatur, seritur ; mitairie, ferme. (A. 1279.) AGRICULTURARIUS. — Ad agriculturam perlincns ; agricole. (.\. 1.384.) .VORiniUM. — « B. Virgo ita eum prose- quitur : Scia.^ me, inqu.Tm, haclenus minime fuisse inltrpciialarn, pro hujnsmodi re, ut ista est pro qua nostra sollicitas sufTragia, cum ox diversis morbis valida contulerim agridia- » Lib. inirac. S. Fid.) Quo loco vox agriiia, nisi mendura subsit, auxilia, aut xgrorum sanationes significat. AfiRIFARE. — Ungues prolendere ; etendre les gri/fes, 'jc/ratigner ; o\. aqrifer. AGRIOT.V. — Cerasi species ; griotte. AGRIPEXXA. — UlAHAPENMs. .VCRIl'EXXARIUS. — Ead. nolione. .\i iRIl'LXXIS. — Agraiia mensura ; arpent. .\i 1 KllM.XX II S. — Agripennius ager, qui non in loto ijuadratur, sed in longo est; terre de forme rectangulaire fPap.) .\.GR1PEXXU.>. — Ead. signif Agripenno- ru.n cousuctudo, pra'stalio domino fnudali pro quolibet arpento terrce ox consuetudine sol- venda ; redernnce pai/rf an seigneur pour chaque at pent de terre. A. 1 192.) Af.KlPEXTrM. — i lem q. Arai'ENn;s. Ai'iRIPERIUS. — lincinus, fibula; agrafe. AiiRiPixxrs, — i;t .vrapi NM>. .\<;RIS|(). — Gultura ; nrtion de tnettre la terre en valeur, culture. AdRITOK. — Ul Agricolakus. A'tKI'MEX. — <>lerum g' nns, acrimouiam aliqiiam habens, ut porri. allia, etc. (A. SS.] A(;rAlTU.M. —Idem q. Agaitum. A(tU.\LE. — Ganaiis ; ul Aoi alb. AiiCASSERIUM. — Turricula edilior in ur- bium caslroruuique muris, unde excubiie seu 119 AIA LEXICON AIS 120 aguaitum fieri potest ; (ourelle elenie d'ou on /ait le guet ; ol. ogeule (A. 1353.) AADASTRUS. — (Adjccliv.) Ex ahiba.stro; d'albulre.{\. 1352.) ALABAUSTRUM. — Pro Aiadastrum. Ge- nus niarnioris ; nlbdtrc. (A. 1218.) ALABAUSTU.M. — Ead. nolione. AL.VBODIRE. — '< Dedil etiam campumac vinoam ; pro quo (]uidem campo, si aliqua ori- rclur caluiiinia, tain alabodire , f. allodii jure \ ecclesiam habere decrevit. " (A. 1181.) .ALABKAIvE. — I'relo uvas premerc ; passer Us raisins au pressoir. AL.VliRl'M. — Inslrumentum circaquod vol- vuntur Ilia et cujus ope in orbe gloineranlur devidoir. — Turcular '.pressoir. AI.AniMMoNIA. — L.Ttitia ; >(■(■ (Isid.) AI.Ai'KlSl'M. — I'lo Alociirysum. AI.AiMilTUlX). - Lretilia ; joie (.1. .s'.V.) ALAHUM. — I'ro Alaudum, id est alodis. A LAI A. — Mctallorum perinislio ; altiage. AL.\.L.\GMA. — Clamor laetiliaj ,cri dejoie. ALALAGNIA. — Idem q. Alalagma. ALALRARE. — Idem q. .Vlabrare. ALAMARES. — Serici flosculi in vestibus. {Cone. Hisp.) ALAMbl(;US. — Angulus, locus secretus. (A. 141i.) ALAMBINUM. — Pro Alemdicum. (A. 1482.) ALANETUM. — Pro Alnethm. ALAPA. — Alapam dare et aurem torquere in testimonium {Lex Hip.) quod agi solitum ut testes postmodum, cum in rei gesta3 testimo- nium advocarentur, in memoriam revocarent se eo in loco alapis CEesos aul auribus vellica- tos : quand on produisait des temoins, on leur ti- rait iorcillc, on leur donuait un petit sou/'/let, pour qu'ils gardassent le souvenir au tcmoignage qu'ils avaiunt 7-endu. — Alapa militaris, ictus qui tyionis ad militarem dignitatem promo- vendi coUo aut bumeris, eiise vel gladio, quo miles ficbat, infligebalur ; I'accolec, coup d'epee sur Ics epaules dont on frappait le nouveau cheva- lier. — Alapx erangeliurum aurae, ornamenta ad instar palmic fabricala.(Agnel.) ALAPHA. — Pro Alapa. ALAPHISARE. — Iteratis alapis percutere ; souf/lelcr, phisieurs fois. (/I. .S'.V.) ALAPIS. — Notre in libris emendatis ; forte sic dictte quod adinslar manus essent exaratae ; signcs da collection en usage cliez les copistes. AI.AP1ZARE. — Alapas dare: souffletcr ALARE. — Alis aerem agitare ; agiter I'air avcc desailes. — Pro Halahe, insufflare, aspi- rare. — Expandere ; etendre (A. 1352.) ALAllGARE. — Ampliare, dilatare ; vlargir agrandir. (\. 1342.) — Reniillcre, ralaxare ; renvoger, mettre en liberti', ctargir. (A. 1360.) — Purgare ; nettoyir, {.St. Mas.) ALARICA. Pro Phalarica. ALARIN.K. — Pro Alyrumnje. -AL.^RIO. — Aquila parvula rostro ct ungui- bus minuta ; aigletle sans bee ni serres. alerian. ALAS, axis. — Qui babel alas ; qui a des ai- les, a He. ALAS.V. — Domus alasa[L alata], domus scilicet lalcra ; nisi idem sit i|uod aisentia", per- tincntia nimirum ubi libere percipi possunt ai- sameula. ALASTOR. .\nimus male conscius, superbus. Usurpatur fere semper pro malo daimone. {Le.r Pit, I.) .\LAT.\. — (Subsfantiv.) Via lustrandi vigi- liis comparata ; chemin dc ronde d'une place lorte. (A. 1.3.^7.) .\1.AT0I\IA. — Idem q. Al.\ta. — .\mbula- cruin, porlicus , portique; ol. allee. (A. 13'J7.) ALAUDARll. — Idem q. Alodabh. ALAl'DE.S. —Pro Alodes. AL.MIDIU.M.— Idem q. Alodis -VLAUUIUS. — Idem q. Alodiarius. ALAUI)1;M. — Idem q. Alodis. ALAr.^^AGil'M. —Oiiidquid ex vcnationibus subdilorum domini compelebat ; ce qui reve- 123 ALB LEXICON ALB 124 nait au seigneur de la chasse faite par les vas- taux. ALAUSAR. — Species relis quo fortassis priesertim utebantur ad capieiidutn alausas ; filel de peche. ALBA. — riemina. margarila ; perle, pierrc preckuse blanrlte. — Veslis, seu lunicir species a candore sic mincupaliu ; chentise ? Uuin eliam a/6a pro vesle iiiulirl)ri ali(|U()lies usuipaiivi- delur. — Veslis saceidiilalis; aiibv. Albas genre esse in alhis dicilur el de rlericis duin albis in- ducli procediiiil, vel Ofticia eeclesiaslica pera- gunl. Albn frimda, altia limbriis ornala. alba oculala, alba in qua delincahc seu acupiclte sunt figuric instar ocuioruin. Alba paraia, alba phrygio opere inlexta ; brodee; ol. paree. Alba pascfialis, alba qua in festis paschalibus ulilur. — Albit' infantes, seu pueri in albi%, pueri syra- phoniaci quorum vcstis propria alba est; en- fants de clncur. — Veslis Candida quam indue- bant recens baptizatiin puritalis cl innocenliae quam profitebanlur s3'mbolum. Inde in albis positi et albali dicebanlur recens baplizati donee albas deposuissent. — Aurora ; aube dn jour. — Populus alba, seu tremula ; saule, aubier, bois blanc. — Pars sellae equestris. — Hebdomada quae Pascha vel Pentecostcm subsequilur. ALBACIA. — Officina albaria (A. 1153. ) ALBADERUM. — Exsequise parvulorum; forte quod fiunt cum paramentis albis ; ol. au- badat. ALBALESTRIUS. — Idem q. Alabastarius. ALBALISTA. — Idem q. Alabastbrius. ALBAXAGIl'M. — Jus regis vel domini ali- cujus loci in peregrinorum decedenlium bonis; droit d'aubnine en vertu durpiel les biens d'un Stranger nan naturalise appartiennent au seigneur sur les terres duguel il est mort ; ol. aubainage aubanie, etc. ALBAXARE. — In albanorum ordinem co- gere vel albanorum loco habere ; ita ut iisdem praestationibus et obsequiis obnoxii sint qui- bus ca-teri atbani ; reduire a la condition des aubains ; ol. aubainer. ALBA\E[.I-AS. — Avis auguralis species. ALBANEXSES. — Idem q. Aubenses. .iU^BAXICUS. — Idem q. Albands, advena. ALBAXIUS. — Idem q. Ar,BA.Nus, advena. ALBAXU.M.— Ebenus ; ebeno. ALBAXUS. — Advena, alienigena,qui ex do- mini sui praedio vel dominio in alius domini prffidium vel dominium vunit sedem ibi figens ; etranger, cclui oui abandonne la Icrre oil il est ne pour passer du7u les doinaincs d'un autre sei- gneur ; aubain, albin, auban, etc. Albanus ali- quoties pro a/iienif'i capitur. ALBARA. — Arboris genus ; aiilne. ALBARAXUS. — Idem q. Albanus advena. ALB.\RI)A. — Clitella, stragulum \aubarde. ALBARDACHA, — Idem q. Alabarda. ALBARE. — Vallum, fossa ; fossi. Pro Dea- lbare. ALBARELLUS. — Galathusi/jaHiw, corbeille {A SS.) — Schcdula, breviculus; petit ecrit bil lei. (A. li()4.) ALBARIiTA. — Locus populis albis consi- tus ; in genere arborestum, locus arboribus consitus ; lieu planle d'aubiers, lieu plante d'ar- bres. AI.BARIA HEBDOMADA. — Hibdomada quae Pascha vel Penlecostem subsequilur. ALUAKIUM. — Idem q. Albareta. ALBARRANEUS.— Idem q. Albanus. ALBARLIM. — Idem q. Albare. ALBARUS. — Populus alba seu tremula; aubier, saule. A LB ATA. — Alba vel chrismale baplizato- rum vel confirmatorum, seu oblatio qua? pro b'nnliriitine albarum sive chrismalium fiebat. {hul. Alex. Ill, a. 11279.) ALBATOR. — Albator coreorum seu corio- rum ; qui coria dealbanl, iidem f. q. pelliparii. (Flat.) ALB.VTUS. — Rescens baplizatus ; nouveau baptise {\\.\\\xni.) — Clericus ; c/erc, ecclesias- tigue ; ol. aube. (A. 1213.) ALBAVER.t; GEMM.E. — Vid Gemma. ALBEDU. — Quod album est; blancheur. ALBELLUS. — Alnus aut tremula. ALBEN. — Vexillum regale, ab artic. ara- hico al. et benda, fascia, limbus ; banniere ro- yale. ALBENAGIDM.— Idem q. Aibanagium. ALBENDA. — Idem q. Alben. ALBENES. — Bona albanorum ; biens des au- bains. (A. 1306.) ALBEPINUS. — Alba spina; aub4pin, aube- pine. ALIiERETA. — Idem q. Albareta. ALBERO. — Sagum, lorica hamis conferta ; hauberg. — Hospilium, ut Alberga. ALBERGA. — insgisti ac procurationis, seu divertendi in domum vassalli et in ea hospi- tandi ; vel prEestatio quae pro ejus modi procu- ralionibus domino exsolvilur ; droit de gitc et de procuration du par le vassal a son seigneur. . Redevancc annuelle pour representer l' obligation de ce vassal a recevoir ou a nourrir le seigneur- — Familia, domus .• mahon, famille.{A. i2i0,) Hospilium .• gite, logcment, auberge ; ol. alberc, alberge,eic. ALBERGADA, — Diversorium, jus hospitii, prajstatio nomine albergae soluta, ut Alberga. ALBERGAGIUM. — Jus gisli et procuralio- nis, ut Alberga. ALBERGAMEXTUM. — Praestalio annua quae pro alberga seu jure hospitii solvitur, ut Alberga. ALBERGARE. — Hospitari, hospitio exci- pere ; Inger, habiter, recevoir en sa maison, he- berger, et etre loge, heberge, recevoir V hospi- talite. — Dare ad albergam, seu ad censum el praestationem, cnjusmodi est ilia quae pro gisto exsolvilur, (A. 1397.) ALBERGARIA, — Apud quosdara scriptores sumilur pro xenodochio. Sic vocabantur apud mililes Hospital. S. Joann. Hierosolym. domus in quibus fratres ordinis per nationes una co- medebant etcongregabantur. 125 ALB MEDIAE ET INFIALE LATINITATIS. ALD 126 ALBKRGATA. Idem q. AtBbRtiADA. ALBKIUJATOR. — Qui hospitio excipit ; ce- tui qui limine C hospilalttii, Mle. (A. 1475.) — (Jui jus liosfjitii exigit ; w/ui qui reclame, se fail /ouriiir le gite. (A. \'-2'X.i.) ALHER(tELLUM. — Loricahamis conserta ; hauberyeon. AI,Bb:itarum, alidarum, cannabium, » elc. {X. 1270.) I-'orle pro allium : ait. ALII»A1)A. — Kioplra, rcgula qutedam mo- bilis pinnulis instruct;!, qu;y ad astrolabii, gra- phometri, aliorumque geometrite instrumento- rum centrum aplatur ; alidade. ALIEL.VRE. — Idem q. Alialare. .VLIH.XIORXARK. — Dislraiiere, vendere, alienare ; vendre, aliener. ALIKRIU.S. — Mem q. Aliarius. ALlK'i'.VS. — Diversilas, difierenlia, ilia prieserlim quse est inter alia, et aliaindividua; difference. (.4.. SS.) ALIKTUS. — .\ccipiter ; ^pervier, emerillon. ALIF.VNI. — Calices poculorum. (Vel. Gl.) .\J.,IGALIS. — I'ro .Vlujualis. ALK'iE.N'.V. — Pro .Vlienigena, extraneus. ALKtERARK. — Volare ; voler. [A. SS.) ALKiXAMEXTUM. — Lignalio. (A. SS.) AMGNEA.MEXTU.M. — I'Yontis tedium des- criptio ; alignemeut. (A 1401.) AMiiUERIUM. — Alisiaria; alisier. ALI.MAXDA. — .\mygdala; amande. ALI.MELE.\. — Idem q. .Vlemella. ALIMEXT.\RE. — Alere; qu;e vox non adeo tantuin (jun; viclui, sed aliis omnibus qua3 usui necessaria &unl applicatur. ALIMENT.VTIi >. — Alimenlum, ipsorumque alimentorum usus : aliment et alimentation. (A. SS.) AI.IMolUM. — Curia dominica in qua ju- dicantur lites vassallorum. AM.MUTIA. — ProALMUTiA. ALIXEA.MEXTU.M. — Idem q. Alignea- MENTUM. -XI.IXUS. — Idem q. Alivus. ALICRU.M.K. — Idem q. Alyhumn.E. .VLII'TK-'US. .ilipticum opus, sculplum vel piclum opus; travail de sculpture otide pcin- ture. (And. Klor.) ALIl'l'DR. — Sculptor vel plagarius, id est plagas curans. (Pap.) AL1(X'AMS. — Quicunque, uUus, quidam. AI.KJUALITER. —I'ix parte, quodam mo- do. (Cone. Ilisp.) ALIQUAX I'ALITER. — Kad. nolione. AI.K.tUAX TKU. — Ead. notionc. .M.KjUAXTl. — Pro AI.H1U0T, nonnulli. VMSCARA. — Vid. llAR.MISCARA. AI.ISOIMUM. — Subula;n^w'. ALUSIRARE. — llumectare. (Isid.) ALITOR. — Decessor, vel ionge superior. (A SS)— Medicus: mrdvcin. (Vcl.Gl.) di- quo ALIT01>H.\(JI. — Pro Antropomagi. ALITUS. — Pro IIalitus. ALIU.M. — Pro Allium. ALIVUS. — Dicitur ager juxta aquam ; gice. chaussi'p. ALIXOiNA. — Polio quaedam ignota. ALIZ.VRL-E. — Forte loca celtibus consita ; celtis enim Gallis dicitur alisier. ALLA. — Instrumentum rotundum acuuntur culteili ; ntrulc a airjidspr. ALLABARDERIUS. — Miles alabarda ar- matus ; hallebardicr. ALLA BARRA. — Voces seditiosse quibus ad arma provocabatur ; cris dc sedition. (\. 1252.) ALLACARIUS. — Rerum minutarum mer- calor, nisi legendum sit allocarius, atque de iis intelligatur qui stalla locabant. ALL.VIA. — Idem q. Aleiu.m. ALLARE. — Ire, iter facere; alter. ALLAR(iARE. — Ampliare, augere ; elargir. ALL.VTERARE. Idem q. Adlaterabe. ALLATO. — Aurichalcura ; laiton. ALL.VTUR.V. — Apportalio ; action d'appor- ter. (A. SS). — Mendum pro AIallatura, publicQS conventus, in quo majores causae dis- ceptabanlur. .\LLAVIUM. — Pro Gellarium. ALLEC. — Idem q. iVLECiUM. ALLECIARIUS. — Idem q. Aleciarius. ALLECTATIO. — lllecebra ; in Actis mar- lyrura SS. Tharaci et sociorum in allectatione videtur sural pro suavitcr, dulciler, ab allicere vel alh'ctare. ALLECTIUiM. — Idem q. Alecilm. ALLEGTIVAUS. — lUecebrosus ; plein d'at- traits, seduisant. ALLECTOUIUM. — Forte theca calamnria ; etui a plumes, encrier. .VLLEdABILIS. — Qui in argumentum al- legari potest ; ijui peut-elre mis en avant, alle- gue. Vid. AiLtGARE. .VLLE(t.VL.\.RE. — Ad legem seu archety- pum conferre, uIAlialake. ALLl^G.VX Tl.V. — Confoederatio ; alliance. — .Itleganriie, idem q. allegationes, sod ad pra- vum scnsum, ul videtur, (iclort.T. Allegantix civtiatis et palriw, litters quibus civilateali- quis donatur. (Mart.) .VLLI-IGARE. — Latinis scriptoribus est millere vei aliquera li'gare ad alium. — Allegare precrs, supplicare per scriptum. — Allegare la- tes, producere in jure. — .Vliquid apud acta allegare, pro in acta referre. — In specie, do- num, Icgatiim in acta publica referre, el deinde, iatiori seiisu, comniiltere, traderc, donare. — Allegare contractus id'-m esse videtur ac iisdem acceplis uti lnn(|uam snis. — l.igare, sacra- nicnto sibi dcvinciro, in suain ligam Irabere. ALLEOATIO. — Relatio in acta publica. (Cod. I'll.) — Legalum in acta publica relatum, donuni. (Anast.) — Subscriptio, nota qua»vis propria manu descripla ; souscription, signe quelconquc fait de la mam des parties. {Form. 131 ALL LEXICON ALL 132 Lindeb.) - Allegaliones partium, raliones quas reus et actor producunl; les moyens des parties. (Cod. Th..) , ,,., ALLEr.AT. S. — ConfcEderalos ; allte. \LLK(HANTI\. — Fides quae a vassallo domino feudi praeslatur, serment de foi et hom- mage. (A 1551.) ALI.K(ilARE. — Idem. q. Adlegiare ALl.KfilUM. — Navigium-inquoda/fcyianaa navis gratia merces Iraaspoi tantur ; allege. ALLEIA. — A Gal. allee, androu, porlicus. (A. ISBo.) ,,, \LLK1ARK. — Alleviai e. exonerare ; alleger. ALLKIUM. — Lex, inlrinseca bonitas aun vel argenli ; aloi. , j , AELia.UlA. — Vox Hebraica qua; laudate Deum,ve\ polius Dominum significat. Alleluia clausum : quando in sacris liturgus dcsiiiu canl&n. Alleluia Dominkalia, quffi canlanlur diebus Domiiiicis apud Honor. Augustod. Al- leluia duplex, quod repetitur ac bis dicilur. Alleluia qucc dicilur Balra, id est cum pneu- mate seu jubilo, ul aiunt, repelenle scilicel A, A, cum certa modulalione. — Pulpitus ubi Alleluia cantari solct ; lutrin. (A. 1343.) — I'lanla sic vocila quia Onrrt -luo tempore Alleluia in I'craplis frequcntins cam consuevil; sorte de Ireffe a ftuilles pointues (Gl. let.) \LLKLU1ARE. — Ulcere vel cantare cum adjuncto Alleluia in plerisque veteribus Bre- viariis. , VLLELUIARIUM. — Versus psalmorum quibus Alleluia prt^'ponitur. — Liber in quo Alleluia continentur. ALLKLUIATICA. — Vid. Alleldiaticus. ALLELULVTICE. — Cum Alleluia. ALLELUIATIGUM. — « Alleluialico cum ca- pitelloexpleto.»((;reg. Tur.) « Bines psalmos cum suisfl//e/uia?!Ci'sdicant. » (lieg. S.Aurel.) a Psallebat (clcrus) alleluialicum, quod ipse domnus Ildefonsusfecerat. »(Rix. ep. Toiet.) Tid. I'SALMUS. ,, , . . ALLELLLVnCUS. — (Adjectiv.) Alklwatira antifjhona, vel nude alleluiatwa : antiphona lemporis paschalis, qute vd solo constat vo- cabulo a//e/uja, vel qua constat eadem voce, sed aliis verbis inserta vol aildita. sive id fiat semcl tantum, sive pluries. (//(/. B. M. Deaur.) Alleluiaticx exsequi.r, idem q. Alleluia clausum. Vid. ALLiauiA Alleluiatica gaudia, jiibila et laetitia rollaudantium Deum. (A. SS.) Alleluia- ticipmlmi, qui pro lilulo habent Alleluia. ALLELUIATUS. — Cuiadditur^We/uw (Mi- crolog.) ALLENALIS. — Cultellus allenalis, pugiun- culus, sica ad inslar subulffi ; petit poignard, stylet affile. ■ VLLETA. — Pro Athleta. ALLETUS. — Idem. q. Alecium. ALLEUliA. — Denliculala rotula ; alluchon. (A. 1435.) ALLEVAMENTUM. — Imposilio tributi; elablissement d'un imput : ol. levee. (A. 1206. — Arborum plantarium, seminarium ; p'pinii>re. ALLEUM. — Pro Allium. ALLEVARE. — Vox Ital. Alere, colere ; He- ver. (Chr. Parm.) .\ccipere, capere ; enlever. (.V. 1215.) ALLEVATIO. — Allevatio arenas, forte men- dum pro allevatio anchorx, ejus sublalio ; action de lever I'aiicre. (A. .^S.) .VI^LKVATITIL'S. — Exposititius, quia col- ligitur et allevatur; nisi sit (iro advena ; enfant trouve, ptranger: ol. ailevin. ALLEVIA.MEXTU.M. — Levamen ; allege- ment. ALLEVIARE. — Levera facere ; alleger. ALLEVIATIO. — Idem q. Allpviamfn- TUM. ALLEVIUM. — Allevium inter fectorum, jus levandi homini? interfecti cadaver e loco in quo repertum est; droit d'opererla levee des ca- davres des assasunes. (.\. 1:!()6.) ALLE.MARIUS. — Idem q. Alleciarids. ALLEVIUM. — Idem q. .\lecium. ALLEYARE. — Ad legem monotam con- flare, legiliraa materia nummos efficere ; mon- nayer au tilre et aupoids diterminrs par la loi ; ol. atoyer. ALLIAMENTUM. — Forte pro Allevamen- TUM, impositio tributi, prajslatio quajdam. (A. 1115.) ALLIANCIA. — Foedus ; alliance. ALLIARIUS. — Qui vendit allia ; marchand d'ail. ALLKLVNTIA. — Foedus, armorum conso- ciatio, affinitas ; alliance. (Rym.) ALLICtARE. — Confoederare ; faire alliance. ALLKtATURvE. — Species amuleti ad ar- cendos morbos. (Bed.) ALLICtATUS. — Excommunicatus. Vid. Obugatvs. Alligati testes sun\. H quibus qnaeri- tur Veritas in judicio, quos quisque ante judi- cium sibi planitis alligal ; nee quibus postea sit liberum aut dissimulare, aul -subirahere se ; unde atl'yati appellanlur. » (Isid.) ALLIGATIO. — Affinitas ; alliance. (Rym.) ALLIGOTATUS. — Alligotalx vestes, idem q. Algotatje. ALLISIO. — Martyrium ; marlyre. ALLIVIS. — Pallii genus virgini, dum con- secraretur, ab episcopo impositum. ALLOCABILIS. — Qui allocari potest. (Flat.) Essnni'iin aUocabile, quod admitti el recipi po- test, excusalio, quai recipi potest. (St. Rob. /, reg. Scot.) 'aLLOCAGIUM. — Locatio. datio ad cen- sura ; action de louer, de donner acens. (A. 1463.) ALLOCAMENTUM.— Usus, possessio. (Lam.) ALLOCARE. — Admiltere rem ut veram et probatam ; approuver et reconna'itre la verite d'tme chose: o\. allouer. — Collocare, ponere in loco ; placer, arranger: ol. allouer. {Cap. Bat. a. 1350.) — Uti, impendere, insumere ; employer n, de/ I'nser, user. Allucari dicwbanlur Ubertates Ecclosiarum, cum justitiaiii itinet an- tes, aut alii aprincipe adidselecti, inslrumenta et cliartas, in quibus continebantur evolvebant vel de iis inquestas faciebant. ALLOCATIO. — Usus. (A. 1386.) ALLOC ATUS. — Procurator qui pro alio 133 ALL MEDI.« ET INFIM^ LATINITATIS. ALM agit, spondel ; mandataire, representant . (A. 1269.) Locatus, conduclus, tiro ; mercenaire, salarie. (A. 1308.) ALi.ODAKIUM. — Fundus, praedium : terre, bien de campagne. ALLODARIUS. — Ut Allodialis. ALLOOERIUS. — Liber a censu. Opponitur villano. Vid. Allodialis. AI.LflDI.VLIS. — Nobilis, scilicet is qui allo- dium tenebat, id est prredium ab omni pr;i!sta- lione et ?;erv!lio reali el pi;rsonali libenim ; noblf dont les hicns sont rxnnpts dr tou/e presta- tion on service rrel et p''rsoniiel : ol. allodial. — Altodialia bona, bona ab omni prtestatione li- bera ; terre allodiale, terre exempte de toute re- devance. — Allodialis opponitur censuali, atque ideo inteiligilur, quod per emptionem in alte- rius possessionem devenit, allodium quippe idem quod proprium. ALLUULVLITEU. — Sine prrestatione ; sans redevanee. ALLOUI.\.NUS. — Idem q. Alloderius. AbL(tl)lARIUS. — .\b omni pr:estatione li- berus ; ul .Vll'idi.mis. Al.LODlA'l'US. — Ead. nolione. ALL(Jl)lli.M. — Allodium sex tnensorum, fun- dus seu prasdium contlnens sex tamilias ; terre ftabitcc par >.ix ineitages. (Lud.) Allodium, prres- lalio quaidain ; redevatue, pratatiun. — Lauda- mentum seu laudiniium ; droit de relief. (A. 1157.) — Idem q. Alodium. ALLOdAMK.N'TL'.M. — Jus gisti seu diver- (endi in domum alicujus atque in ea hospitan- di ; droit de gitc ; ut Alberga. (A. 1120.) ALLUGAKIUM. — Kad. notione q. Alloga- MENTUM. ALLOOI/E. - Pro .VuLOGli:. ALL(k;1AM1!:N'TUM. — Uospltlum ; logement, glte. (Hym.) ALLOGI.VRK. — Castra facere, locare ; as- senir un catnp, camprr. '\. 1373.) — Hospitari, dive rtere ; sijourner, loger, etre loge. [X. 136.S.) .VLLnlAIti;. — AUoiare se, confoederare, fcE- deris vinculo .se ligare; se liguer, fairc alliance. .VLI.OI'IIYLUS. — Alienigena ; etranger, d'uitf autre taee. (Tert.) ALLf)l»llYTIUS. — Qui allopilia, seu alo- pecia laborat ; qui est maladr dc I'aloni-cie. (A. SS.) ALLOPITIA. — I)efluvium capillorum chute del cheveux. ( Vet. Gl.) ALLOIMTIU.M. — Kad. nolione. AI-IJIQIJARK. — I'ro .\llocahe. AUJUJUAI'US. — I'ro Allocatus. ALLtlQU-VX. — Loquax, eloquens. (Script, rer. Franc.) ALI.DQUI. — Impugnare, impelere, contra- dicere ; contrcdire. n'etre pas du meme avis, alta- quer une opinion (.\. i'S.) AI.LOQUUriO. — Contradiclio ; action de contredire. .\LL<)RIUM. — .Vmbulacrum ; alldr prome- nade. A L LOTA. — Suber : li^ge. ALLUTUS. — ImpensuB ; a vet. (>aM. allou4. ALLOVERILM. bourse : ol. aloiere. ALLUHKXTER. ALLUBliRE. — 134 espece de Marsupiuni (Flet.) — [Aibenter, libenli animo. Annuere, ratum facere; ap- prouver, agreer, ratifier. (A. 888.) ALLUCIDARE. — Illustrare, explicare, di- lucidare ; eclaircir, debrouiller, expliquer, elu- cidtr. ALIJ'I»ARIUS. — Unusex opificibusquipan- nos parant, cujus ofliciuin vocatur adludatura. (A. 1317.) ALLUKTA. — Alula ; basane ; ol. alude, ali'udc. ALLUETL'iM. — Allodium, a vet. Gal. alluez pro a lieu. ALLUTARIU.S. — Qui pelles et coria parat ; tanneur. (A. 1362.) ALLUVK). — Ruina riparum ex aquis ; ae- (roissement des terrci par ics eaux qui rongent une rive en s'eloignant de Idutre. ALLUVloSUS. — Alluvionibus frequens. Vid. Ai.luvio. ALMA. — Pro Agnes, celeberrima martyr, alludendo ad vocem (Jraicain i-pni, qute alma reddilurin qnibusdam scriploribus. ALMWniNA. — Idem q. Alamandina. ALMAXUS. — Pro ALEMAN^us. ALMARCHIA. — Idem q. Almakia. ALMARIA. — Pio Armauia ; armoire ; ol. autninire, arrnaire. AL.MARIUM. —Ead. nolione. AL.MArilAClUM. — Culcita lanea ; mateias. ALMELIXUS. — Restia almelitia ; aumeline ; quae ex iis est quae aumailles vocant, id est bo- ves, porci, caprte, etc., vulgo Gal. nuncupati auimaux dr basse-cour et dc ferme. AL.MIACU.M. — Pro Almutia. ALMIFICIUS. — Idem q. Almificos. .VL.MIFICUS. — (iloriosus, sanclilate Cele- bris; renumne pour sa saintele. ALMKiER. — Ead. nolione. ALMIRA(ilUS. — Pro Admirallus. ALMISSEMUS.- vus fictus ab almu< AL.MIT.VS. — Sanclitas. Est eliam tiluluB compellalorius in qnibusd.im scriploribus. — Palerna bonitas, ut videlur, bcnignilas chari- lasve. AL.MO.MOR. .Mcnsa syna^oga; Judaicaj. .\LM(lXARI.\. — Id^m q. Eleemosynaria. AL.MOXARIL'.M. — Ead. nolione. .\LM0N.\R1US. — hlcemosynarius ; atimd- nler. AL.MOXKRIA. — Idem q. Ai.monabia. AL.MOXETA. — .Vuclio, Hispanis Almoneda ; cncan. .M.MGRI V. — Idem i]. Aimauia. ALMli^iV. — .Vmiculum, seu aniictus, quo canonici caput buincroi-que legebanl ; aumusse. AL.Ml'C.IC.M. — Ead. nolione. .VL.MUNI.V. — .\pud Hispanos, pra'dii opus, horlus ; metairie, jardin ALMUXICILIM. — Ead. nolione q. Almu- CIUM. Pro almissimus, superlati- 135 ALO LEXICOM ALT 136 ALMUSSA. — Ead. nolione. ALMUSSEIUUS. — Almuciarum arlifcx ; aumussier. ALXA. — Ulna, ccrtte longitudinis virgaqua telas paiinosque metiuntur ; aunc. — Res men- surata ; chose mesurie ; ol. aunc. (A. 1354.) ALNAGIUM. — Ad alnam raensio ; aunagc. ALNAHK. — Ad alnam mensurare ; auner, mesufcr a I'amir. ALXAKIU.M. — Idem q. Alna. ALNEIUM. — Alnelum ; aunaire, Ueuplante (Vaulnes. ALXETUM. — Ead. nolione. ALNIDUS. — Kad. nolione. . ALMXUS. — Alnini fastes (f.cx. Sal., lit. 63), ex quo loco viri docti conjiciunt sic. vete- res Francos loca paludosa incoluisse. ALNU.S CAVA. — Xavis sic dicta quod ex alni ligno sxpe conficiatur. (Act. or/I. S. R.) .VLOAUIUS.— Ouialodum.seuprajdiuineliam domino ohnoxium possidet ; proprietaire dune terre alodiatc. ALODARIUS. — Idem q. Aloarius. ALODATGE. — Annuus census, conductionis prelium ; louage, layer. ALODATK.U.M. — Idem q. Alodis. ALODES. — Eodem sensu quod alodis sumi- lur stcpissime ; at eliani accipitur pro eo qui alodem possidet; alhu ot propriclairr d'allru. ALODIAI.IS. — Idem q. Alodarius. ALODIAMTER. — Alodialiter /wif/r, jure alodii possidere. (A. 1047.) ALODIARUS. — Pro Alodarius aut Allo- DIARIUS. ALODIASIS. — Pro Alodis. ALODIATIO. — Locatio ; action di> louer, louage. ALODIATUS. — Immunis, jure alodis dona- tus ; exempt de totile charge. — Idem q. Alo- DiARius, cujus erat cum paribus suis de iis, quic ad alodia spectabant, cognoscere et judi- care. ALODIS. — Qiiivis fundus, posscssio, htere- ditas pr;cdium immune, nulli prcestationi aut oneri obnoxium ; t'eudum seu pi;edium quod arealisive personali servilio minimo llbcrum erat; terre, domaine en general, alku, funds ou hrritage patrimonial dont on petit disposer (il diff^re du beneDce, qui n'est donn6 qu'a vie) ; lerre noble, exemf,te de toiile charge, soil reelle, sent persnnnclle. ALODIUM. — Ead. notione. ALODUM. — Ead. notione. AI.ODUS. — Ead. notione. ALOERIUS. — Idem q. Aloariu-:. ALOGI. — — Qiiidam lucrelici, sic dicti quod Verbi divinitalein negarent, respuenles Joannis Evangelium et Apocalypsim. aXoyo;, sine Verbo, ivev ),o-co',. ALOr;iAMEXTUM. — Ilispaniscastra ; camp. — Hospilium ; logement ; ol. alogemenl. (A. 1409.) ALOIGNA. — Caepe Ascalonita ; echalole, ALONGARE. — Producere, extenders ; allonger ; ol. aloigner. •VLOXOUARE. — Differrc in aliud tempos, procraslinare ; di/frrcr, rcnvn)5; renard. A LOR. — Idem q. Alodis. ALOSUS. — Alalus ; aii-. ALOTGEARE. — Pro Allogiare. ALOTUM. — Pro Alodum. ALOXIXIUM. — Polionis genus ; hypoctas. ALPA(;IARE. — Pecora pascendi causa in monies seu alpcs abigere ; conduirc les bcsliaux au pCuuragc. r/rf. Alpes. ALPAGIUM. — Jus pascendi pecora in alpi- bus, vel pcnsitatio pro facultate ea abigendi in alpes ; droit de faire pattre les troupeaux sur les montagnes, ou redevancc « payer pou7- I'exercice de ce droit. ALPAL. — Palam. « Presbyter curatus die- bus Dominicis et aliis consuelis alpal excom- municatos pronuntiet. » (A. 1347.) ALPES. — Sic vocali non modo monies qui Ilaliam a dallia et Germania distcrminant, sod eliam universim quivis montes altiores ; toute haute mo/itagne,pgrticuHerement cellesqui sont propres a faire paitre le betail. ALPESTRIS. — Pascuus ; propre au pdtu- rage. ALPHABETU.M. — Schola, seu locus in quo monachi vacabant studio psalraorum memo- riter ad discendum ; chambre oh les moines se retiraient pour apprendre les psaumes par cceur. ALPHACmxUS. — Sapiens, doctor, qui sa- cris praiest apud ^lahumetauos. ALPHI. — PapulK quibus aliquando facies turgescit. (Med, Sal.) ALPHIXUS. — In ludo scacorum, persona quam Oallice fou vocant. ALPI?\AGIUM. — Idem q. alpagium. ALPu.MEL. — Sedes prtepositi ecclesiae ca- thedralis Aniciensis cum episcopus in pontifi- calibus non celebrabat. Hujus vocis origo, si bene barioior, est al, quod in quibusdam Galiioe regionibus dicitur pro a, au, vel a la, Latine in, ad, et pomcl, qui videtur sedes or- nata globis quos vocant <;alii/ww7/?('s vel ioi^^es ; alpomcl ergo, si vera est conjectura, non est peculiaris sedes decano erecta, sed sedes est navi proximior, quam occuparc solet prima cliori dignitas, ut loquuntur, et qute pomel dicta sit ex iis pilis vel globis quibus erat de- corata. .\LPOXUS. — Idem q. Aliiunus. ALRAUXyfi. — Ita vocabant Gothi veleres- que German! magas suas, qufe apud eos ea- dem feruntur obiisse munia quae Druidaj apud Gallos. ALSBERGUM. — Idem q. Alberga. ALSIERIXA. — Yasa unguenlaria. (Gl. Vet.) ALTUS. — Alta Missa, Missa quae can- tando dicitur ; grand'mcsse. — Alta ecclesia, dicilur pro ecclesia superior! rcspeclu infe- 137 ALT MEDI^ ET INFIM^ L\TIN1TAT1S. ALT US riorisel Bubterranea>. ; ^glise d'en haul. — Alia patria, regio superior. — Alia proditin, crimen [:Bi'if,ii\.c., d'eyltse; ol. aulelaiye. ALTALAGIUM. — Ead nolione. AL'l'ALAYA. — Idem q. Latalia. AJ/rANA. — Vid ScRU'TUHA. ALTAXUS. — i:urus ; autan. ALTAR. — Pro Altahk. ALTARA(ilUM.— Obventio altaris. Altara- giuin: idpotissimum dictum fuissevidetur, quod vicario altariservieiiti assigtiabalur, quodcun- que illud fuerit, cum prieeipui reditus lis quos primarios curiones vocaraus reservareulur. ALTAIvAKlUS. — Vicarius ecclesia;, qui allari servil, cui assignari solent emolumenta (]ucb presbylcris et curionibus proveniiint ra- lione altaris ; vtcairc desservant unr eglise avtc certaine r.i-tribution. ALTAUE. — -Vra ; aulel. Allure aulhenticum, cardinale, domimcale, dominicum, seu ma/jis- trum ; altare majus; le mailre-aulel. Altare ges- (alorium, itenerurium, levaticurn, portal He, para- /um, vel iv>2/(cu'«; altare quod portari potest; autel mobile ou poilatif. Altare matutinale, in quo prima Missa diei celebralur ; aulel oh se dil la premiere Mesne. Altare ronventuale, quod est intra chori septa ; autel compris dans I'en- ceinte du chwur. (A. liGS.) Altare animarum, in quo sacra fieri solent pro animabus dcfunc- torum : autel oii se celebre i Office des 7)iorts. (A. 15HJ.) Altare capitanei^n, quod in capite absidie seu fronte ecclesiiu jjrimum est, sive illud majus sit sive minus; in pluribus namque ecclesiis pone majus altare, aliud exstat in ca- pitali parte, quod dicilur capilaneum ; I'autel du fond de I'egiise. (A. i'.V. /Jen.) — Eccle>ia ; eglise. Act. Mur. Mon.) — Mensa usurariorum et nummulariorum ; comploir des banguiers et des usuriers. {SI. Manl.) — Basis pliylacterio- rum, sen capsellarum in quibus recondiintur reliquia; ; pied de reliquaire. [liilil. Lab.) — Ubiationes sacne ad altare, reditus altaris seu ecclesiu! ; offrandes, dons a una ' glise, revenus d'une eglise. [Pass]. — Uecima ccclesiastica ; dimi- ecclesiastique. (Pass). — Altare chori plu- leus, lectorium ; lulrin. {Cod. Mon. D. M. deaur ' Tolas. ) ' ALTARIKNSIS. Sacellanus ; pretre qui id(s- lierl un autel, desservant, vicairc; pi. altante. ■(A. 1581.) I ALTAIilOLU.M. — I'arvum allare ; petit au- Ucl. ALTARISTA. — Ead. notione q. Altahien- Isis. (.4. .V.V.) I ALTAKISTER. — Ead. nolione q. Altahien- sis. (A. 1398.) I AI.T.VRrrA(;iUM. — Oblalio altaris. ut Al- jrARAiiiuM. (A. 1232.) I ALT.VRIU.M. — Pro .Vltare aut .Vltarita- !iiUM. — Capella. (.\. 13U.) — Altariuin redemp- Lexicon MED. ET iNriu. Lit. lioni^ ; redevances dues par les monasteres aux ive- ques, a chaque mutation dc I'homme vioantetmou- rant qu'ils etaicnt tenus de presenter. Ce rachat d'autel, qui 6tait qualifie de vente des autels fut defendu |)ar desconciles. ALTATUS. — fcxcnisus ; ilevi. (Isid.) ALTELAGIU.M. — Idem q. AltaraGium. (A. 1437.) ALTENUM. — Plantarum, sive vitium, sive arbonim, sed et de agro dicilur in quo semina- tum est frumentum. {St. Saluc.) ALTER. — Pro alius. (Tert.) ALTKRARE. — Mulare; c/ta»^e»-. (W. Xeub.) ALTERATiO. — Pro .\ltercatio. .VLTERATIVUS. — Vim habens immutandi; iterulif. « Medicina alteraliva. » A. 1352.) AL'i'ERATUS. — Aliena specie seu veste in- dutus, ita ut alius esse videalur. {Co7ic. Trev. a. 1310.) ALTER DIMIDIUS. — Id est unus et dimi- dius. — (A. 1398 ) .\LTER(tARE. — Altercari, contendere, mo- lestare ; dispuler, se querelkr, inquicier. ALTERlTx^S. — Vicissiludo ; a/^erna<(ye, suc- cession. (S. Aug.) — Actio qua quis alterias infamiam in se suscipit. (.4. .S'.S'.) ALTERXAMEXTUM. — Vicissitudo, ut Al- TERITAS. (CI. Mam.) ALTERX.VTIVA. — Alternffi vices; allerna- tioe. ALTERNARE. — Mulare, commutare ; chan- ger, rarier, transformer. ALTERXITAS. — Vicissitudo, alterna for- tnna, alternee vices; vicissitude. {/list. Dalp. — Consequenlia; suite, consequence, enchainement . (( ier. abb.) ALTERPLEX. — Duplex, doiosus ; a double face, fnurbr. ALIERPLICITAS. — Duplicitas ; fourberie, duplicM. Al.TERUTRARE. — Alternalim oslendere ; monlrer alternativemcnt. ALT E r B.VS. — Souverainement, en dernier rcssorl. .VLTLVRE. — Levare, exloUere, in altum erigere ; dlever, hausser. .VLTlBo.VRE. — Clamare; crier bien haul, chanter. .M/nCOMUS. — .[Itieoma cupressus, cypres dont le fi'uillago est eleve. (Tert.) ALTIGRADUS. — .\lle gradicns ; haul mon- tant. .VLTIJUGUS. — Alii jugi monies ; montagncs dont la etme eat elevee. (I'aul. Xol.) ALTILIA APIUM. — Alvearia, examina; cssaiin* d'abriUi's. ALTILLVRIUS. — (Jui apes nulrit, pascit, saginal ; qui eleve des essaims d'abeillrs. .VLTILICIUM. — Exqui:jilior lexlura : haute lisse. ALTIF-OQUUS. — Qui alta loquitur ; qui a le vcrbe haul. AI.'nXETU.NL — Diminut. ab. altinus. AI.riNL'S. — Idemq. .VLTEr(UM. ALTITHRONUS. — Cujus tbronusesl in al- 139 ALU LEXICON un Irdne eleve, ou AMA 140 voyatit, prudent. (.1. ALTUINSKCUS. - lis scu in Ctjelo ; qui siege iu> au ael. (Juvenc.) ALTITROXUS. — I'ulpilum, siiggestio ; /»- trin, r.haire. ALTITUDO. — Tilulus honoiurius regum ; haute^ie. \LT1RIDUS. — Prudens, piovidus ; pve- SS.) Invicem, miilue, ciieum- quaque, undique. ALTRIPLEX. — Idem q. Altkhplkx. ALTULUS. — Ideiiiq. I-radisiehium. ALTUM BAXXUM. — Tiibuti species quod persolvebani ii quise a debitis operibus redi- mere volebaiil ; fcdevance payee par ceux des vassaux qui rachetaient Uurs corvees, ol. haul ban. ALTUS. — Poprie, editus.eminens, respectu inferioris, significatio veteri Lalio non inco- gnita. Hinc in medio sevo aUa putria, idem est ac regio superior ; rt/^a ecf^wia, respectu snb- lerraneiB, \id. Alta. — Formula in alio et basso, eadem est ac, ut alilii habelur, in liumldo ct sicca, in arido et paludoso ; souveralnemenl, en dernier reisort. — De coloribus, idem est ac ardens, ignescens, tloridus, fulgens ; eclalant. — Id quod lit alta voce, solemnis : alta Missa, Vid. Alta. — Excellens, qui in sue genera exiraiura est; qui est du plus linuldegrii. Altapm- ditio, t\viae in superiorem committitur. — Alte et basse, l" libere, absque ullo impediraenlo (a. 1268) ; i'omnino, prorsus. {A. SS.); — Allum bannum, Vul. Altum. — AUa juslltia, altum et bnsswn, alta lunsdiciio, seu, ut ssepius legitur, alt et bas, alte et basse, alto et basso, non, ut Cangius vuit, supremum jus denotant, scd po- tius omnimodam jurisdictionera, omnimodam potestatem. ALUBI. — Vvo alibi. ALUDA. — Pellis mollior et tenuis ad chi- rothecas et alia ad id genus apta ; basane, peau mince a faire dts gants ; ol. alude. ALUDEKII. — Ii qui aludas parant. Vid. Aluda. ALUM. — Pro Alodlm. ALUMARE. — Accendere ; allumer. ALUMEGHIUiM. —Idem q. Almucium. ALUMELLA. — Lamina ; alumelle. ALUMEXARE. — Accendere, ut Alumare. (A. 777.) ALU^IXUS. — In quibusdam titulis pro scu- lifer sumilur, vel famulus honoralior, sic dic- tus quod ex mcnsa domini alenlur ; ecuyer. In quibusdam scriptoribus, voces alumni, niitritii, minisleriales, famuli, lanquam synonymaj usur- pantnr. ALUXIUM. — Alumen ; alun. ALUSTROSUS. — Ordetim ulustrosum, pur- gatum, arista exemptum ; orge nettoye, depouille de loule impure le. ALLTA. — Corium ; cordouan. {\'el. Gl.) ALUTARII. — Qui operantur in aluta ; cor- donnier. ALUTARIUM. — Pellis prajparata. Hoc ver- bum pelles majores aut saltem majoris pretii, aluta minoresminorisve pretii videlur designare. legendum pro auuen- ALUTIJM. — Cortex arboris qucrcina onm qua cerdones prfeparant coiium ; tan. ALUVIUM. — Caualis, rivus ; canal, conduit, ruisseau. .\LV.\.. — Pars sellae equestris (Silv. Gamb.) .VLVEA. — Ead. notione. ALVEXXUS. ~ Videtur tut. (A. 12ia.) ALVEOLUS. — Alumnus ; eleve. — Vasin quod lavaloriis aqua efl'undilur; cuve, auge. — Sella humilis hominis cruribus pedibusque capti, quacum reptando per terram graditur. ALVIALE TEMPLI. — Atrium templi. (Grtev.) ALVKiXIA. —Idem q. Alonia. ALVREMOXIA. — Pro Alcdimia. ALYPTINUS. — Sculptus ; sculpte. ALYRUMN^E. — Ita dicuntur magoe apud Gothos. ALYTIXUS. — Verus, genuinus. ALZARE. — Forte chalybs ; acier. (A. 1526.) ALZIiMA. — Subula ; alene. (A. 1232.) AMA — Strigs ; hibou. (Ugut.) — Vas in quo sacra oblalio continetur, ut vinum, men- sura vinaria ; vase a vin, calice, gros lonneau. AMABILLIMHS. — Pro amabiUissimus. AMABREVITAS. — Forte pro amabilitas. [Som. Gl.) AMAISAMKXTUM. — Dalio ad ccnsum et servilium, seu redilum annuum et perpetuum; action de donner a cms, de louer, d'a/fermer : ol. arnaseinent. (A. 1283.) AM.IISIAKE. — Vindemiam colligere, et ex ea vinum conlicere ; recolter les raisins et faire le vin. AMAJORAMENTUM.— Augmentum aug- jnenlation, accroissenieni. AMAJORARE. — Augere ; augmenter,accroitrc. AMALLUS. — Advocatusilliusqui ad mallura cilatus est. Vid. Hamallus. AMANDA. —Pro Emenda. AMANDALARIUS. — Araigdalus ; amandier; ol. amandelier. AMANDARE. — Emendare, reficere ; amen- der. AMANDRIARE. — In unum colligere, coa- dunare ; mettre en (as, rassembter. [St. Mod.) AMANDUS. — Forte pro mansus. AMANERP2. — Extra manere, exspectare. {Vet. Gl.) AMANGANARE. — Lapides, ligna aut quid- vis aliud in hoslem vibrare e certis macbinis bellicis quas mangaiias vocabanl ; lancer des projectiles avec le mangoneau. A.MAXITES. — Fungi species; variele de champignons. AMAXXUS. — Rudens, funis ancoralis; amarre;\e[ funis scansorius ; hnuban. — Pro Ammannus, praetor causarum civilium vel con- sul. AMANS. — Adamas ; aimant. AMAXTARE. — Idem q. Ammantare. AMARA. — Cloaca, cubiculus; palus.{Vet. GL) lii AMA MEDI^ ET INFIM^ LATINITANIS. AMARELLUS. — Avis aqualica, forma pe- rinde ac anas, sed minor. — Pro Admirallus, praefectus maris. AMAKEN'US. — Species cerasi arci saporis cujus fructus amarina dicitur. [St. Avei. ) AMARESCERE. — Amaru m fieri ; devenir amcr. [Cone. Hi'sp.) A^MARICA. — Amaritudo ; ameriwne. AMARICARE. — Exasperare, exacerbare ; irriler, aigrir. {G. M.) AMARICARI. — Ead. nolione q. Amaheser- ERE. AMARICATIO. — Dolor ; amertume d'esorit. AMARICATUS. - Ead. nolione. AMARIFICARE. — Amarum reddere ; ren- dre amer. AMARINA. — Cerasi species aciduli sapo- ris. (A. 1300.) — Vimen, aut quodvis aliud vir- gultum vinculis aptum : osier ou tout autrps menues branches bonnes a /aire des liens. [St. Aven.) A.MARITIA. — Amarilies; amertume, ce qui est amer. AMARIUS. — Pro Armabius. A-MARRARE. — A Gal. amarrer, rudenle ligare navem. AMARTIGENIA. — Peccati ortus, a Gr. a(Jiapx'.Yevo; (Vin. Bell.) .AiMAS. — Vasis species. Vid.AtiA. AMASA(iIUM. -- Redilusqui ex vino obve- nit; redevance qui se pay ait en vin ; ol. amassnge. AMASARE. — Dare ad censum et servitium seu redilum annuum et perpetunm ; affirmer tm/jhyleotiguunienl. (A. 1453.) — Yindemiam colligere et ex ea vinum conficere ; vendanger et faire le vin. (A. 1238.) — .^diRcare, mansio- nes exstruere, vel etiam attribuere et assignare, seu in mansionarios recipere ; l/Aiir une terre, y assignor des logements aux sujets, les aniaser. AMASATUS. — Amasalus mansus, in quo exslrucla sunt aedificia ; pro/jricte oh il y a des maisons. Vid. Amasake. A.MASCERE. — Congerere, cogere, collige- re ; russembler, amonceler, metlre en tas. { A. H20.) ^ A.MASIA. — Puella flmata, concubina ; mai- Irtsse, concubine. (St. Pullav.) A.MASIARE. — Dare ad censum et servi- tium, ut Amasare. A.MASIONES. — Pro Amasii. (Prud.) AM AS! RE. — la manso constituere. Vid. Mansus. (A. 1239.) AMASSARE. — Percutere tnassa ; frappvr avec une massue ; ol. amasser. (A. 1320.) — Congerere, ut Amascere. (A. 1492.) — .^Edi- ficare, ut Amasare. (A. 1293.) AM.VSSARIUS. — Idem q. Admissarius. AMASSARITIA. — Supellex, inslrumentum massffi rusliciim ; vel etiam mansus ipse liac supellectili iostructus. Vid. Massar.tia. (A. .VMASS.VrOR. — Pistor, qui farinam subi- . git {St. Taur.) AMASSUS. — Acervus, cumulus ; amas, tas. (o<. Avel.) AMB Acervus ex 142 glebis terreis ; domus : AMATIO. — monceau, tas. AMATIXUS. — Pro Amethistus. AMAYN.AMENTUM. - Mansio, habilation. innison. AMBACTALLS. — Ab ambacto statutus, vel qui in usu est percomitalum. (Prtec. imp. Car. AMBACTUS. — Cliens, servus conductitius ; esclave, serviteur, client. AMBAGIBALLS. — Ambagibalis charta ; quo nomine putat Adelung chartam qua; adversario ambages facessit, significari. AMB.AGLXES. — Difficuliates, calamitates ; pro ambages. AMBRAGIOSUS. - Circulosus ; tortueux, plein d'ambages. AMBAGIUM. — Dubietas, dubium ; doute, incertitude. [A. 88.) AMBAISSARIA. — Negotii paragendi alicui demandatum munus ; ambassade (A. 1251.) AMBANARE. — Ambire, cingere, claudere ; entourer, clore. AMBANNU.S. — Repagulum, sic dictum quod ambit, circumdat ; 6arr(e;v>, cldture. C\. 1327.) ^ AMBAR. — Ambrum ; ambre. (Vet. Gl.) .AMBARATUM. — Ambitus seu septum ad munimentum oppidi vel caslri ex barris seu repagulis constructum atque a liciis distinc- tum ; aiiquoties signiGcare barrir-m videtur ; ligne de retranckement en bois, palissades, quel- quelois faubourg. (A. 1243.) AMBARURALIS. — Ambaruralis processio, processio qua circa bona ruralia fit ; procession autour des champs. AMBA.SATIA. — Pio Ambassiata. AMBASATOR. —Pro Ambassiator. AMBASCIA. - Legatio, injunclum munus, negotii peragendi ac conliciendi alicui deman- datum munus; ambassade, ni'ssion, co77imission. .AMBASCI.ARE. — Legationem obire, seu polius nomine alterius quidpiam eflerre, nun- liare, referre. Ambosaare dicebantur proceres qui ab episcopis aut abbatibus interponebantur ad donalionem aliquam pro suis ecclesiis ali imperatoribus aut regibus impelrandam. Has enim donationes amba^icinsse. id est suo inter- ventu obtinuisse dicebantur ii, eoqiie nomine chartas ipsas subscribebant, iu quibus semper menlio fiebat has donationes ad illorum preces I'actas fiiisse. AMBASCIARIA. — Ead. nolione q. Ambas- cia .\.MB.\SCIAT.A. — Munus alicui demanda- tum, ut Ambascia. (8t. Cad.) A.MBASCIATOR. — Logatus, internuntius qui jussa regit aut domini sui defert ; cui ali- quot! negotium demandalur; is cujus interven- tu aliquiil fit ; umbassaileur, charge d'affaires, mandaiaire, medialeur, intermediaire. AMBASCIATUM. — Xon est legatio ipsa, quod volunt nonnulli, sed Icgali rerum a se actarum narratio ; rapport sur une mission qu'on a remplie. AMBA.SITOR. — Idem q. Ambassiatob. l/i3 AMB LEXICON A ME IM aMBASSEATA. — Idem q. Ambassiata. AMBASSKRIA. — Idem q. Ambassiata. AMBASSIA. —Idem q. Ambassiata. AMBASSI.VTA. — Legatio ; 'imhassade. AMBASSIATIO. — Kad. nolmne. AMBASSIATOR. — Legalus, internuntius, qui jussa regis aut domini sui referl ; ambassa- deur. AMBASSIATRIA. — Idem q- Ambassiata. AMBASSIATRIX. — .Medialrix ; mediatrice. A.MBATIAId-;. — Idem q. Amuasciare. AMBAXARIA. — Idem q. Amuasciahia. A.MBAXATA. — Idem q, Ambassiata. AMBAXATOR. — Idem q. Ambassiator. AMBAYSSATOR. — Idem q. Ambassiator. AM]5KR<;A.MKNTUM RKOUM. — Locus sic dictus eo quod rex aut dux aliquis ibi fuerit hospilalus vel castra posueril. {G. Ch.) AMBIDEXTKR. — Aptus ad gerendas res tarn spirituiiles quam temporales. (.S7. coUtg. de Montfi Acttto.) Judex qui ab ulraque parte dona accipit. (Bract.) AMBIDEXTRIA. — Munera ab ulraque par- te accepta. (Rym.) AMBIENTER. — SoUicite. diligcnter ; aiten- tivement, soigneuseiitent. AMBKtIATUS. — Furtum jumentorum ; vol de betail ; ut Abigeatus. AMBIGIOSUS. — Circulosus, ambagibusple- nu9 ; ut Ambagiosus. AMIJKiUOSUS. — Ead. notione. AMBILOQL'US. — Bilinguis, qui nunc hoc, nunc illud affirmat ; qui a deux lanyayes, faux. AMBITA. — Cohors ; basse-cour. (A. 1352.) AMBITIO. — Apparatus; appareil, pompe. AMBITIRE. — Pro ambire, blandiri, inter- pellare. AMBITUDO, — Idem q. Ambitus. A.MBITUS. — I'erislylium, claustrum. Am- bitus proprie idem ac circuilus ; quare sumitur aliquamJu pro ipso claustro, quod in obliquo subintelligilur ; portique, galcrie qui fait le tour du cloitre. le clotlre Im-meme. — Inter vi- cinorum sedilicia, locus duoriim pedum et se- mis, ad circumeundi facuUatem reliclus. [Vet. Gl.) — In ambilu, circa. « In codem anno post Pascba, m ambitu letaoias cometa apparuit. » (Ethelwerd.) AMBIVERTIBILIS. — In ulramque partem versatilis. « Ambivertibili vullu oculos con- vertit. (A. SS.) A^IBIVIUS. —Idem q. Bivius. AMBLACIUS. — Annulus virgis fiexibilibus contortisque edormatus, cui paxillus jugi inse- ritur ; isque annulus aralri lemonem extremum aduncumque in ipsum introductum relinet at- que altrabit. Aliler senlit Ducangius qui cra- tem intelligit, quce cartum ambit et cingit, ut in eo certse merces vehi possint; sorle de carcan en osier tresse que Von suspend au collier des bceu/set dans lequtl le limnn de la charrue est relenu par uue cheville de /er ; ou bien, suivant Dncange, elate ou ridelle en osier dont on entoure itnr rliarettepour y voiturer Usobjils menus ; nbulnie equus cum alterno crurum cxplicatu mollem gressum glo- merat ; alter I'amble. AMBULATIO. — Ambo, pulpitum ; ut Ambo. A.MBULATt)R. — Equus cui mollis alterno cruriim explicalu glomeratio est; cheval qui a une bonne allure, qui va I'amble. AMBULATORIUM. — Locus aptus ad am- bulamium ; promenoir. — Pedatnra murorum seu moenium. Vid. Pedatura. AMBULATORIUS. — ^■on slabills, qui amo- veri potest ; 9i/(>s< amovible. — Ambulatorius capellanus ; beneficier amovible. — Ambulatoria moneta, quae in usu est ; monnaie qui a cours. AMBULATRIA. — Equa tolutaris ; jumen/ qui va I ambre. AMBUSCHIA. — Idem q. Ambosca. AMELIORAHI. — .Melius valere ;s'a7«e7wr(?r, devenir meilleur. AMEMBRARE. — Jungere, conjungere ; joindre, vnir. (A. 924.) AMENI>A. — Mulla; amende. AMEXDAMEXTU.M. — Correclio, emenda tio, reformatio. (A. 1354.) AMEXDISIA. — Idem q. Amf.nda. AMENDOLERIUS. — Amygdalus ; aman- dier. I 145 AMI MEDIiE ET INFIM^ LATINITATIS. AMI 146 AMEXDULA. — Amygdala ; amande. AMKXSURARK. — Commeiisurare, ex iequo meliri, seu partiri pro rata porlione (de iis in- lelligitur in quos eadem mulla decernilur). — Amensurare custodes, iis quod justuna est assi- gnare. (A. I2r;:{.) AMI-'NTARK. — Societatcm ludi habere, cum aliquo lucrum et damnum participare ; elrc associe au jeu avec quelguun, avoir un cnmpognon dn jeu. (St. Val. Scr.) — 1)6 aliquo cogitare ; penser a quelijue objct. AV'ENTARIUS. — Amygdalum ; ainarviier. AMEXTATUS. — Vermiculalus; eniailld. AMKRADIA. — Amiralii pra;fecturae dislric- tus ; amirnnti'. AMERALDUS. — Smaragdus; emevaude. AMHRCIAMKXTUM. — .Multa seu poena pecuniaria pro ([uolibet delicto ; amende, peine pecuniaire imposee pour un crime ou un delit ; ol. amercimenly amerchiement. — Ainerciamen- tum illrvabde, illud cujus percipiendi nulla spes est ; aiwndc duiit Ic payement est impusii- bled cause de l insolvabilite de Vaccuse. AMERCIARE. — Multam seu poenam peca- niariam pro delicto in reum decernere ; cua- damner n Vamende, imposer une peine pccu- niaire ; ol. amercier, AMP'SURA. — Vim vocis esplicat Arest. I'arlam. Parisiens. anti. 1311 : « .Mnjor et jurali cognoscere, judicare et emenda taxare possunt in casibus umesurarum, scilicet quando unus I'acit injnriam alteri conviciando, perculiendo et faciendo sanguinem. » AMETARE: — Recedere quasi a meta ; siloigner. A>IETUM. — Ganalis, alvei species ut vide- tur, alveus prcssorii ; conduit, luyau, auge : ol. numrtte. (A. 1381.) AMFRACrURA. — Hanni fraclura, infrac- tura ; cnnlravculion, vinfation d''s reijlemcnis: ol. ant mint. (A. 1318.) AMIABILIS. — Amicabilis ; it I'amiable, (St. .Mass.) AMICABILITER. — .\mice ; amicalenvnt, nvec bienveillancc. AMIi 'ARI''. — Animare; encouragrr. (Anielg.) Aniicum n'.ddere, quernpiani sibi coiieiliari! ; s'allachrr quelqu'un, se /'aire bien vcnir de quel- qit'un. AMICALITKR. — Kad. nolionr. AMICIA. — Idem q. Almucium. (Man. .[ngl ) A M II 'H 'Ml. I'M. .[miciculum ferale, indusium, ut, videtur, cadaver proxime amiciens ; suiiire. (A. SS.) .VMKiirER. — Amico, ut Amicauiliteii. .\iMirrnA. — Trnrrr in aniiriliiiiu pia'diiini quodvis dicebatur qui ultro et ex mera liene- volenlia sibi concessum et ad libiluui tradculis ute.iidiim prndtebatur ; se diaait (Tun bien qunn nr pnssi'ddit que Jusqu'nu bnn plaisir de crlni qui I'avnit donnf — Amicitin, titulus com- pellalorius. f/;';;is^ r.r Sugrrianis.) — .imicitia seu conmunia jurala, cujus vi oppidi inco- Ito amicitiam sibi invicem sacramenio (irma- bant. (Spicil. Ac/i.) AMIGTURIUM. — Pars vestimenti mulie- bris (jua humeri teguntur ; fichu de femme. (S Hier.) — Vestimenlum quo collum cingi- tur ; amid. On Ic trouve aussi design6 sous les noms de anahokviium, ambolagiwn, anabola- bium, humerale, supcrhumerale. AMIGTUARE. — Araicire, operire ; couvrir. AMIC.'l'US. — Priuium ex sex indumentis episcopo et presbyteris communibus (sunt au- tem ilia, nmiclus, alba, cingulum, slola, mani- pulus tt planeta, ut est apud Innocent III PP. De mysler. AJissx) ; amid. AMIDOXUM. — Amylum ; amidon. AMIDUM. — p:ad. notione. AMYC.DOLA. — Pro Amygdala. AMILIARIUS. — Miliarium ; pierre mil- liaire. AMILIG.VRE. — Lenire, mitigare ; adoucir, apaiser. (A. 1488.) AMILLl. — Ludi genus ; forte pro taxilli.. AMINA. — Mensura frumentaria, eadem quae Hemina. AMINAdlUM. — Prsestatio ex quacunque aniraa frumenti aul alterius grani ; idem q. Eminagil'M ; redevances rtablies sur chaque hr- mine de ble : ol. aminage, amiiiaige. -AMIXKTA. — Ead. notione q. Amina. AMIXUERE. — Diminuere ; diminuer, amoin- drir. AMIR.EUS. — Dux apud Arabes ; mir. AMlRAfxIUS. — Idem q. .Vmih.eus. AMIRALDIA. — Officium et jura amiraldi ; charge d'amiral et droits y attaches. AMIltALUUS. — Idem q. Admiraldus et Ami- BiEOS. AMIRARIUS. — Ead. notione q. Amir.«us. AMIRATUS. — Ead. notione. AMISGEHE. — Proestatio ex rebus escariis, vel etiam idem q. Pbocuratio, Pastus. .VMISSA. — Pro admissa; sic et amminisler pro administrfr, suppresso d, quod scriplori- bus medii ;evi familiare est. AMISSARh:. — Idem q. Amittkre. AMISSAlllUS. — Idem q. .Admissarius et I-'.MISSAHIUS. A.MISSlt). — .imissionem Icnere, item vide- tur quod causa cadere, seu jureactionisexcludi. A.MISSUR.V, — Submonitio, admonitio, ci- tatio, seu multa pro vadiinonio deserto (difaul); vel pro casibus amessurarum ; avert issement, citation, afsignaiwn ou amende inffigee a celui qui jnisnit dr/aut en justice. AMISSUS. — Perdilus. a l»eo reprobatus. " lllc inclusus erit amissus amore pecuniae (A. SS.), » id est peribit ailernum. AMISTERIUM, — « Exceplis militibus... cum Into suo amisterio... (a. 122.'5) ; » id est cum ministris ct lamilia. AMITA. — Pro Amigtus. (Rym.) AMITAXES. — Pro Amit*: ; tantes. (Leg. Luitp.) AMITER.MIXUS — Finilimus confinalis. (Jan. Laur.) AMIIKRZIA. — Fimbriae ; /ran^M. 147 AMO LEXICON AMP 148 AMITTADARE. — In socielalem dareseure- cipere. (Si. Cad.) AMITTUS.— Pro Ami(.tus. (St. Fl.) AMMA. — Mater S[)iritiiali8. — Vasis spe- cies. — Bubo. A.MMANTAHK. — Pallio seu ma«/o induerc, ex Ital. ammautare. AMMASSAUE. — Colligere ; amasser. AMMASSATL'S. — In uuam inassam I'Ldac- tus ; mis en las. AMiMAYLAHH. — Kiic.au>ilo pinjjere ; email- ler. AMMKNT.VRF.. — Jaciila vibrare, ab umm- /urn, lorum i]uo hasla bxigius jacitur; lancer des javelois. AMMESSARIUS. — Idem q. Emissarius. A.M.MIATUS. — Pro aiiA. — Item q. Admiraldus. AMMIMEODA.— Idem q. Admikaldu.s. AMMIXICULU.M. — Amininiculum vitis, pa- xillus, pedamenlum, palus, cui vilis innitilur ; ^chalas. AiMMISCERE. — I'm commiscere; ani'iiis- tio, pro commislio. occiirritur non semel apud S. Fulgent. AMMO. — Mi'nsura vinaria ; mesure pour le tin. — Pro Ambo, pulpilum.(A. l."{08.) AMMOLARE. — Procudere, exacuere ; aigin- ser, a/ filer, repasser ; ol. amouler. AMMONITIU. — Pro Admomiio. AMNESCIA. — Abolitio maloium, oblivio ; amnistie. AMNISTHATRIX. - Administra ; ce/^e (/ui aide, qi/i sert n quelque rhase, servnn/e. (A. I.'i.'i2,) AMO. — Men-ura vinaria : inexiirepour le vin. (G. Chr.) AMODIARE. — Allocare ; donner a layer., louer ;o[. amodier. A^IODIATIO. — Locatio ; nctioti de Inter, location ; ol. amodiation. AMODO. — Pcinceps, iizh xoO vC/ (le occupatur, etiara titulo protectionis ; usurpation, empieie- ment. (A. 1130.) 149 AMP MEDIAE ET INFIMiE LATINITATI3. AMPARANTIA. — Tuitio, protccllo ; census obtuilionetn clienlelamve exsolvendus ; protec- tion et retievance par/ee pour cette protection. A. 1245 et 1:271.) A.MPAKAlili;. — Tueri, prolegere. — Inva- (lere, aulerre, occupare ; quod faciunt qui ali- cujus lutelam ac [)roleclioneni suscipiunt, dum earn suam faciunl ; s'emparer de (/uelgue cJiuse, empieier, usurpfr. (A. H!)8.) — I'alronucn seu pruteclorem agnoscere ; riconnaitre pour pro- to:leur[\. i\a^.) — Obvenire, icluui avertere ; piirfr un roup, le detonrner. ( A. I.')(i5.) AMPAIlA'l'K). — Tutola, proleclio ; protec- tion. (A. 1200.) — Possessio etiam Iegilima{a. 1221) ; possession Idgitiine. A.Ml'AHATOR. — Iiilercessor, ab Hispan. amparar, irnpedire, obstare. (A. 1138.) AMI'AKIiNTLV. — Tutela, proleclio, ut Am- PARANTIA. A.MPARLARIUS. Vox ducta a Gall, ampar- liers quo nomine olim appellabanluiadvoc.iii; avocat, procureur. AM1*ASSI'',IA. — Passus simplex seu commu- nis minor, scilicel lanlum spalii quantum in- cederitis hominis distenta crura coniplecluutur ; cnjam/iee. A.MPHIBALUS. — Pannus utrinque villo- sus ; proprie aulem tunica hispiila, villosa ; etoffe (le /nine d mt les deux edt-s soul garnis de pails ; vrteinent /ait de cette eto/jc. — Casula, in- dumentum sacerdutale; chasuble. AMPHIBOLETICUS. — Ambiguus ; amphi- hologique. AMI'IIICIRCUS. — Amphitbeatrum ; am- phitlwdtre 'Ileiin.) AMI'HIl'KXDl LATUS. — Quasi pendulus. AMPillSKPlRK. — I'ro ciranmepire. AMPIIITKO>IS. — Idem q. KjiruiTKUSis. AMPlllTIIKATKR.— Doliarluscirculus; cer- cle de toiiTieau. AMPHOHKLLA. — Bulla; bouteillc. f.l. AMPIIOIIUS. — Aquarius, unum e duode- cim signis Zodiaci ; le Venenu. lempiis amphori Januariusest mensis, cujus signum Amphora vel Aiiuarius. A.\IPIIiil|-:ii()PI,()\. — I'd'iins nauticnm, cum {'(jMicralor et commeatus et rcmeatus pe- riculuni su.«n'pil. A.MI'ICTL'S. — Pro Amwiipictus, id est cir- ciimpirlus. A.MPLARK — Idem q. Aiplahe. AMl'J,ASTRU.M. — Locus vacuus indefinita; raagniludinis, duiuibus .cJificandis vel rc-ajdi. (Icandis idoneus ; empla cment, place, vide: ol- eniplaistre, amptnstre. AMPLATKAIL'.M. — Idem q. Amplastrum. {Obd. ercl. / ing.) AMIMJ-TilA.' — A Gall. emplat(p\ nt videtur, complemcnlum. " Pro vectura et ampleiji'i ul- ni... dati xxv sol.Turon.D (A. 1239.) Vid. I.m- I'l.AGIirM. AMPLKT.n'lO. Araplificalio, additamentum, (A. 1301.) AMPLETHIA.— Forte plinthis ; ulin'he. (.\. 13Si.) ' ' AMU 150 - Amplexus; embrass^t AMPLE.X.VTUS. Slreiiit. (Lud. A»t.) AMPLIANTER. — Magnifice ; avtc magni- ficence. (.\nasl.) AMPUARK. — Impendere; cmn^ue''- (06. S. Nic. Corb. A.MPLIATIO. — Mem q. Ampi.et.atio. AMPLIATUR. — Qtii auget, ampiiat, [Lud.) AMPLICARK. — • xVmpliare. « Amplicare... coipil I)ei ciillum et religionis gentcm et lo- cum. D (.4. SS.) .VMPLICTl'S. — Quidquid ad rem aliquam pertinet, appendices; dependances. (A. 903.) AMPLIORARR. — Ampliare, ampliorem fa- cere ; augmenter, accro/tre. (Bald. Nov.) A.MPLIORATIO. — Ut Ami-lkctatio. A.MPLIUS VHLLE. — Mall^ ; aimer tnieux. A. 1214.) AMPLIJM. — Eatitudo, Amplum ensis, qua parte latus est ; le plat de I'cpee. (.\. 1366.) — idem videtur ac Xovalf, q. vid. AMPLUS. — Ampla pectoris medium pec- tus ; lemilitu de la poitrine. (C/ir. Triv.) AMPLUSTRE. — Navisgubernaculum ; gou- vernail. A.MPXIS. —Pro Amnis. A.MPOELATA. - L'rceolus ; burette l\. 1367.) AMPUiSI.Y. — A Gallico enipnse, quodvis opus qudd aggrediraur; enlreprise, tout e chose guon entrcprend. AMPUI.L.V. — Vas amplum quod dalur ad altare in quo scrvatur vinum vel aqua ; burette. Ampulhirum prtrterea usus fuit ad oleum pro catechu nieiiis el infirmis, etchrisma conservan- durn. Aiiipiilhe ignis agrestis, forte vasa, quie colorem papuiarum referrent, quas in morbo qui ignis Silvester seu ignis sacer dlchnr, ebullire videmus. {Chr Sic. episc. Veron ) Ampulla l(e- nieitsis, in qua sHcriira chrisma quo ungebantur reges I'Vancoriim asservabalur ; la Sainte Am- poule. — AntpiiUx, ciinvlcisi ; pouilles, ut cum dicunt Galli chanter pouilles (i quelqu'un, alicui conviciari. (.1. S.S., a 868, etc.) A.MPILLAGIUM. — Mem cj. Ambullacium, A.MPULL.VTUS. — Inflatus, turgidus ; tnfle, ampoule. -V.Ml'lLI.OSE. — Superbe. ferociter ; or- gueillvusenient, fieremeni. AMPHTARK. — Ci.mprimere. (Lud.) A.MPUTATORIUM. — Kalcuia ; petite fau- citle, serpe. (A. 13T9.) .\MS1DULL'S. — Idem q. .Vmpuibalus. AMTRUSTIO. — Idem q. Antrustio. A.MUA. —Pro Amlla. .V.MllLA. — Vas vinarium. vas offerlorium va*e a vin, vase pour les sncrificrs. .VMIILGARI*;. — In molem slruere, acervare, congerere ; inettre en tns : ol. amulonner. .\.MUXI). — Liber a tutela vel cuslodia suL juris; emancipi, majeur. .\MrRA'IUS. — Idem q, .Vumihallus. WirsAElKRUS. — Rudis [loeseos, vel qui nun li'git piii'tas. (Erni.) AMl'STIA. — TunicK monialibus propria; species, quoi ad genua usque purtingebat ; unda 151 ANA LEXICON ANB 152 quidam putant sic diclani, quod ad mediam corporis parlein lanlum excurerel ; a Gallico a mo i lie. AMUSURAKE — Slaluere, pijennirc ; ut An- MBNSURAni!. (A 1258.) AMUTIA. — Idem q. Almucm. ANADASll. Veloces niinlii, qui equis curri- busquc consoensis volocitor iiliiiuid perl'erunt ; exp?rs, esla/illes. (S. llior.) ANABATA. — Vi;lum lepciidis coilo, ppclore el humeris. Hoc utuiilur in divinis Ofliciis in- terdum sacerdoles alii(]uc iiiinistri sacri (Kenn.) ANAUOLAUIUM. — Ainictoriuiu litieum femi- narum, quo humeri opcriuulur, quod (iraici el Lalini sindouem vocabaiil: fichu de ftimme. — Pars vesUmenti ecclesiaslici ; idem q. Amictus, q. Vid. ANABOLAGIUM. — Idem q. Anaboladium : vestis pontificalis. ANAUdLARIUM. — Ead. notione. A.NACKMETIZAIIE. — Pro Anathematizarr. AXACIIOIIESIS. — Secessio ; retrailc, soli- tude d'ermile. AiNACIlOUETA. — Monachus qui in soiiludi- nem se recepit ; anachorete, ermile, solitaire. ANACHORITA. — Cellula inclusorum ; cel- lule dereclus. Vid. Inclusus ANACHORITARI. — Vitam in solitudine du- cere ; vivre dans la solitude, mener la vie d'ana- chorete. {A. SS.) ANACHOHIZARE. — Ead. nolione ac Ana- CnORITARI. ANACI.RTA. — « Vasa dono argentea ana- clela pensantia libras 8 (saec. Xi) ; » f. legend, anaglypha, caelata, sculpta. ANACLEUS. — Idem q. Anax. ANACTEUS. — Idem q. Anax. AN.XGLISUM. — Pro Anaglypuum, caelatura. AXAPil.YP.— Idem q. Anagbiph. ANAGLYPHA. — Opus anaglyphum ; ou- vrai/e de ciselure. AXAGLYPHARIUS. — GrKlator, sculptor; caelatus, sculptus; ciseleur, cisele. AXAGLYPHATUS. — Cajlalus, sculptus; grave, cisele. ANAGLYPHICUM OPUS.— Ut Anaglypha. AXAGLYPHITE. — Sculpto opere. (Agnel.) AXAGXoSTICUM. — GrfBcis id omne est quod legitur aut recitatur... Unde Gregorius Magnus pro epistola aut quovis scripto vocem hanc usurpat. ANAGOLAGIUM. - Idem q. Anabolagilm. AXAORESS. — Dici videtur de accretione bonorum pupilli. (A. l2iS.) ANAGRIPH. — Culpa, delictum, sed po- tius puella; stuprum ; /auteet specialemenl celle de deshonorer une pile. ANAGRYPHUS. — Pro anaglyphns, ut Ana- GLYPHATUS. ANALABUS. — Vestis monaslicte species, vulgo scapulare {A. SS.) \fi.KLOG\JE. — Imagines, simulacra. {A. SS.) ANALOjIST.A. — Liber a reddenda ralione. (a. i;u5.) AXALOGIL'M. — Pulpitum, Icgilorium, idem quod A.MHK ; anibim. jubc, — I'luteus portalilis aut iiilVrior cnjiij^modi in teni|ilis iilimur, ubi Evaiigelium et Epistolarum libri |)onuntur et legiintur. Xjuiiii. pulpitum maiumle videturappel- laii in vetciibus glossis, qund ad nianum fit, et raanu quo opus est feratur. — Mariyrolo- gium seu nei'roiogium ; forte quod maityrolo- gium semper in analogio esse soleat, ex quo promunlur (]uaj ad diei anniversaria seu obitus peragenda sunt. — ilidiliciolum supra sanciu- rum corpora coiislructum. AXALPHABETUS. — lllitteratus; sans ins- truct Inn. AXAMELATIIS. — Ornatus encausto, ver- miculalus ; emaillc. AX.'\.PKLLUS. — Parvus crater ; petite coupe. ANAPESTU?'. — Anapestum alicui reddere, argumentum adversarii in eum regere ; retor- quer iargumenl. AXAPHUS. — Patera, crater; coupe. AXAPUS. — Idem q. Hanapl'S. ANARETICUS. — Exquisitus, selectus. (.4. SS.) ANARGYRI. — Dicti aGraec, ivApppo'.a SS. Cosmas elDamianus, quod gratis medicince ar- tem exercerenl. AXASCOIE. — Vox Hispanica, Gal. serge d'Ascot. AXASTASIFIGIJS. — A. gra5C ivisToiau-, resurfcctio. (Appellalionis causam docet Fleury n ist. c'cc/tsias>ic. ) AXASTROPHOX. —Pro voce Grsca ivirt- po^ri, inversio, subversio. ANATA. — Pro An eta. ANATHEMA. — Donarium Deo vel Sanctis dicatum. Eadem notione vocem ovio^ifjia usur- pant GriEci, noii quidem pro quovis dono diis consecrato, sed pro lis tanlum, qute suspendi aut in excelso ita coUocari poterant, ul templis essenl oinamenlo. — Inflicta ab episcopo vel concilio excommunicatio cum exsecratione et malediclo. AXaTHEMABILIS. — Anadieraate ferien- du.<, dignus ; qui merite I'anatliime. AXATIIEMATICUS. — Kod.sensu. AXATHEMATIO. — Proprie fixcommunica- tionis seu anathematis comminatio ; menace d' excommunication . AXATHE.MATISATIO. — Anathematis pro- mulgalio : promulgation d'une sentence d'excom- munication. AXATHEMATUS. — Anathemate percussus ; frappe d'anathfime. ANATHIMATUS. — Ead notione. ANATICLA. — Cardo, qui in foribus cir- cumvertitur ; gond. ANATROPE. — Graf'ca vox. Afleclio stoma- chi cibum non valentis retinere, pronique ad vomitnm. AXAX. — Rex ; roi. — Vasis species seupo- tius materia ex qua vasa conficiuntur. (Greg. Tur.) ANBRA. — Idem q. Ambrum. 153 ANC MEDIAE ET INFIMJE LATINITATIS. AND 154 ancellatus ; sic ancas rcprtesen- petite cuve ; ol. ANCA. — Coxendix ; a/icke. — Pro Auca, anser femina. ANCAKKRIA. — Prredium, ut videtur, quod Capitate vocabanl. (A. 1170.) ANCELARIUS. — Officium monaslicum ; qui praeerat cellario, quod alcham, (tuI. anclie vocabant, vel ab ancen'u, cupa, sic dictus ; cell&ier. AXGEl.LA. — Pro Ancilla. AXGELLATUS. — Pannus .) AXGl.V.XI. — Primores quarumdam urbium' prwsertim Itali.e patricii, nobilcs , /« nubk^ (Idus (jwlquci I'l/lcs. — Sic etiam soniores suos, Mireiiue si-cl.X' magistros et presbyturos appelia- liant Albigenses ; nom do)inr par les Albif/eoi' u leurs pretrts ct « teurs principaux partisans. .\.Xni.VXUS. — Velu.s ; ancten, vieur. .VXGIDA. — Homicidium, seu hoinicidii cognitio, ab Ital. anciderc, occiderc. (.\. 1331.) •VXCIIJ.A. — Mulier serva ; fanme serve. Ancilla rcfjia, quir ad regem aut ad I'.ccle- siam perlinet. (l.ex Rip.) Ancilla palatli(Lex ; l.uilp.), i/encctariufLex Alinii.j id est ex inulie- I bri famulalu. Ancilla ve<:tiaria, ra foric (|ii,t libera erat, sed slipendio famulalum impcnde- ! Iial, prseeralque rei vesliaria' vpI veslilius con- I (idendis. f/,f.r Aleni.) Ancilla fjenlihs, opp.mi- I tur anclll.v Dei quibusdam tiiulis, aliis vero jflnfi7/.x' Romatiiv ; ubi colligitur gentilcm an- jcillatn earn esse qua; orlgine barhara crat. 'Ancilla pcnsiiis, qua; ad pensum el fusuni fa- I mulabalur. (Lex Long.) Ancilk' Dei, mona- chffi, devotas, uti monachi servi Dei appelia- banlur. .AXGILLARE. — Subjicere, vectigalem fa- cere. (S. Bern.) AXCILLARI. — Acquirere, comparare ; acheter, acqucrir. (W. Malm.) — Aliquando mendose pro anullari. (Ch. an. 1255.) AXCILLATIO. — Ancillarum servilus. (A. 1124.) AXGILI.ATiUM. — Servilus. De injusta lai- corum in ecclesias dorniualione dicilur. « Kc- clesiffi quae diu in episcopatu mco in ancillatio exstilerant, a manu laicali retraherenlur. » (A. 1134.) AXCILLATURA. — Servilium. (A. SS. Ben.) AXCIXGA. — Idem q. Andecikga. AX'GIXIA. — Ead. notione. AXCIXUS. — Pro Uncinus seu Uncus. ANGIPITER. —Pro accipiter. ANCIS. — Ansa ; anse. ANGL.'VDA. — Ager esse videtur, seu agri pars qufprlara. « .\pnd Ydrag dedi ancladam quamdam, qiife atlingit a cruce usque ad Bai- sani. » (Charlul. Eccl. Auxit.) ANGLEXA. — Inslrumentum ferreum, forte incus ; enclume. AXCLUA. — Eperlanus, piscis species ; eper- lan. ANGOBOLADIUM. — Amictus sacer. « In- duunt semclipsos diaconus vel clei ici albis cum ancobuladils. » (Missale Muzambicum.) AXGOLA. — Pro Ancuora. .\XCOXA. — Imago, ut Icone. AXGORAGIUM. Idem q. Anciioragium. ANCTUS. — Cruciatus, a verbo angere. (Script, rer. Fr.) AXGYBA. — Snccuba. (Isid.) AXDAMEXTCM. — I'ribiiluin pro transitu ; igc. (A. 1211.) AXDA.MIUS. — Ambulacrum; clicmiit pra- liqni sur le haut d'untnar, dune fortification. (A. I0;i3.) AXD.VSIU.M. — Fulmcnlum focarium ; lan- dier. AND.V'l'A- — Incnrsio, militaris expeditio ; expedition niilitaire. (A. 1296.) AXI'KCIXG.V. — Modus agri ; cerlaine quan- tite de terres arables contennnt plusieiirs perches. AXDKDUS. — Instrunipntum ferreum supra qudd opponuntur liuna in igne ; chenrt. AXl'KL.V — Idem M. Andfna. AXjiKLAXC. — Idem ([. Andelakgus. AXI>ELANOUS. — Vox quoc Sccpius in vele- ribiis traditionum charlis, bar fere semper for- mula occurril: per feslucam alque per onr/e- tauiiinn Iradere, donare ; sed iiicerlum est quid proprie sit andel'inyiK. AXhEi.LL'S. — Tantuin spatii quantum quis divariealis cruribus dimolialur. •'■all. vel. on- dain, andeain, AXI»ENA. — Had. nolione ac Andedus et .\Nr)Kt.Li's. AXItEIUA. — Idem q. Andedus. ANliElllLS. — Idem q. Amdbdos : ol. andier. pia(j. 155 ANG LEXICON quadri- ANG 156 ANDETUS. — Via, aditns, platea, vium. [\. 1023.) ANItlCTUS. — Ead. notione. AN1>1<;AKK. — Uicilur de eo qui, moibo non laborans, de rebus suis disponit, Icslalur ; dii/ioser de ses biens en sante. AMJOCMICTUS. — Is qui, apud Francos, coaiilcm vel sumraiim magislraluni adibal, eiquc sufrgerebal se habere actum, vil inedi- tari vindictam adversus aliquem, invilareque ilium ut hunc apprehendat, vel captis pignori- bus coerceal. ANDKA. — Ead. nolione ac Andkon. AMXtluNA. — Locus publicus et operlus undequaque inclusus. (A. 1308.) .\NDRENNA. — Auditorium, tribunal, quia in ioca puhiica sedebant judices. Loguril tion- nulli andvrnnam pro audicntinm. (A. 132U.) ANDHOMATICA. — Veslis genus, forte sic dicta, quod ex panno villoso facta. ANimOMKUA. — Veslis de pellibus oyium, arietum, a Greec. i'vopo;, quod est Lai. nries. ANDllONA. — Locus publicus, ubi viri invi- cem confabulabanlur, viarum concursus, angi- portus, spatium inter duas domos ; locus do- micilii ubi multi viri habitant ; //ew de reunion; allee, jjassaijc, rwlh- enlrc deux maisons; api>or- tement des hoinmes. — Ea pars currus operla in qua qui vehuntur sedent ; place des voyngeurs dans une voiture. — Apud scriplores Hal., iiui- rus et allium ; niuraille el cour. ANDROPOLlS. — Coemeteriura ; chneliere. ANDURA. — Idem q. Endura. ANEBOLADIUM. — Idem q. Anabolagium. ANECIUS. — Primogenitas ; aine. ANECLOrylSTUS. — Liber a reddenda ra- lione. (Cod. Th.) ANEGARE. — Submergere, demergi ; noyer. ANELACIUS. — Cullellus brevior, sica ; poi- gnard, slylnt. ANELERE. — Pro Anhelare. ANEMELATUS. — Idem q. Anamelatus. AXETA. — Anas fetnina ; cane ; ol. anele, anate, anede. aunetle. ANFIHOLUS. — Idem q. Amphiballus. AXEOUHS. — (icnus moneta;, idem q. An- FURI. ANFRACTA. — Effraclnra ; fracture. ANFRACTIVUM. — Defectus in solvendo debilura. (A. 1392.) AXFRACTUS. — Alveus, ramus. (A. 11H8.) — expensura. Vid Fractds. (A. 1488.) — Im- plicalio. , inquietude, touiment de Cesprit. (S. U.) — Equestris sella vel canis, quam gra- viorum criminum rei gestarc cogebantur. \'id. Sella et Canis. — Angarix ; Qualuor Tempora, seu triduana ilia jejunia, qnrr singulis annis qualer celebraiitur : Ics Quutre-Temps, le jeune des Quatrc-Tcmps. (Pass.) ANGARIABlLIS. — Anxifer, perniciosus. (A. I2H7.) AN6AR1AGIA. — Pro Angaria. ANGAMIALT^5. — Corveis seu angariis ob- noxius; astreint nux corvees. — Ad angariam pertinens ; relatif a la corvee des transports. Angaria publica : f'acutle accordee d'user de la corvee des transports pour son service. ANGARIAXUS. — Eod. sensu q. Angaria- RIUS. ANGARIARE. — Compellere, injusteregere ; faire violence, forcer. — Deferre, carro vel equo vehere ex debitte prseslalionis servilio ; voitu- rer, transporter, faire la corvee des transports. (A. 708.) AXGARIATlO. — Difficullas, negotium. (Cone. Pis. a. 1409.) ANGARIUM. — Locus ubi sufferrantureqiii ; lieu convert oii I'on ferre les chevaux. ANGARIUS. — Pedellus, compulsor, exac- tor. — Eod. sensu q. .Vngararu's. (A. 1215.) AXGARIZAHE. — Cumpellere, injuste exi- gere, vel angariam facere ; ut Angabiark. ANGELICUS. — .Angelica vestis, habitus mo- nachicus, sic dictus quod monachi dicantur angeli a Palribus, eorumque vita angelica, delude quod vivant angelice et sint in came sine came, ul ait S. Hieronymus. AXGELOTUS. — Dirainutiv. ab angelus. — Monetae species; angelot. AXGELULUS. — Ul Angelotus. ANGELUS. — Vexillum pr^cipuum apud imperatores Occidenlis, quod S. Michaelis effi- gie insignirelur. (Willik.) — Tilulus quo Summi Pontifices, aliique episcopi compellari golebant. — Nummus aureus Francicus ; ange, angle. — Piscis genus; ange, squale. — Ange- lus eliam vocabatur Salulatio angelica, qax matutina luce, meridiana et vesperlina ad cam- panoe pulsum recilalur. ANGENS. — Auxius ; inquiet, chagrin. ANGERIUS. — Vecligalium exator, quia 157 ANQ MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS ANI 158 angit sic diclus ; recevetir d'hn/jdts, mUeclcur. (A. 12lo.) ANGKTUM. — Palitii aut a^geris terrei spe- cies videlurquo aper a Iranseunlibus deteuili- lur; sic dictum quoii viam coarctet [St. Gen.) ANGHIO. — Anthrax, bubo ; charbon, ulcere, rongeur. [A. SS.) AXGILDUM. — Simplpx gikhnn aut weregil- clum, spu sim[ile.\ valur hnininis aut alicujus rei compensatio [iro simplici roi vel hominis ffistimaliont'-; valeur d'une chose oh dun homnte. Twt/iliJtim, clour le coivpensalwn de sa valuur : Trigildum, triple. AXGISTRUM. — Hamus : hamefon. (Ug.) — Instrutnentum chiruigorura. (Isid.) AXGLAHE. — Angulus sive exterior, sive in- terior ; coin angle, (A. 1357.) AXGLARIUM. — Ead. notione. AXriLI(;AX'US. — Anglicanum o/ius, quidam pannus acu()ictus, apud Anglos eflictus ad ves- tium ecclesiasticarum usum 1 surte de broderie angliiise pour les vctements sacris. AXGLICUS. — Monetoe species ; ange. AXGLUM. — Pro angulus. AXGLUS. — Pro angulus. ANGO. — llasla qua Franci ulebantur; hnngon, amie des anciens Francs. AXGOISSOI.I. — Publicorpm usurariorum societas. (A 1353.) .\XGOVINI. — Pro Andegavensis moneta ; Angevim. AXGU.K. — Intervalla arborum, convalles. (Isid.) .\XGROM.AGUS. — Idem q. Ancihromacus. ANGUiiN. — Anlrax, pesliiens inguinisbubo ; charbon, bubon. AXGUEmUS. — Angulus. (A. 1386.) .VXGLMLLA. — Angwllarum positio, ][\s po- nendi in flumine (juidquid ad capiendas an- guillas n('ces.«arium est ; droit d'elablir dans urie riviere tout eni/in prnpre a la peche auxanguilies. {.\.\-2n.) AXGUIId.ARIS. — Locus fluminis uiii ca- piiinlnr aul habitant anguill.T ; lieu propre a preri'lre des Angutlles et droit d'y pecher ; ol. (wgui/U-re. .\X(iUILLARUM. — Kod. sensii ac .\^GUll.LA- I'.is. — Pi iMslatio aiiguillariirn doriiino dcbita- rum ; redi-cance payee par les pecheurs d'an- guilles an sdgwur sur les terres duquel ils ejer- cent leur wilier. ANGUIXA. — Funis; cable, Curde. [Script. Norm.) ANGUINALI.V. — Bubo ; ul Angukn. AXGUlROMAri'.S. — Idemq. ANCniiiOM.\Gi)s. .VXGl'IS. — Oraconis eflinii-s in vexiliis de- lineata. Vid. Dhaco. .\XGni,A. — 'lerrilorium quoddain bailliviaj sen distriiUus Senonensis. — Angula lerrx, pro angulus terrx : com de teiTe. Suspicnlur (^ar- penlarius e»se modum agri quem lialli anglee appellovernnl. AXGULARIS. — Colatorium, quod vnlgo chausse voranl Galli, quia in angularem for- mam desimil. AXGULATA. — Ead. notione q. Angula. (A" 1263.) AXGULOSrS. — Subdolus, tortuosiingenii, vafer fourbe, trompeur, cautcleux. ANGULUM. — Ambitus ; exceinte (A. 1211.) ANGUORA. — Idem q. Angaria. ANGURIA. —Idem q. Angaria. AXGUSTIARI. — Aro aiigi, angore, mcesti- liaaflici ; elre en pioie a la tristesse, au chagrin. (A. SS.) AXGUSTIGLS. — Angustus(A. 900.) ANGUSTIOSt;. — DifficuUe, cum angore. (Mat. Par.) ANGUSTIOSUS. — Molestus(A. SS.) .ANHKLA. — Halitus, anhelilus; haleine. ANHELABUNDUS. — Anhelans; haletant. hors d' haleine. [Cojic. Hisp.) A:':nELERIUS. — Annulorum faber; fabri- cant d' anmaux . ANHELITARE. — Anhelare, spirare; respi- rer. ANHELLUS. agnel. ANIIIX.V. — Pelles aguinoe \peauxd'agneaux. ANICELLUS. — Annulns ; anneau. AXIL.VF. — Apud vet. Francos undecira. .VNIMA. — Homo. « In nave 276 o/i/ma? fuere.» (Ord. A'it. — Vita. « Contra anviiam uostrara cogitaveruntet consiliaverunl. » {/{eg. pet. Diac. — Auincp vacabatur die? commemorationis de- funclorum, 2 Novenibris; le jour des Ames. A\1.M.1'X>UI0R. — Idem, quod Anim.eouos. ANIM.EQUUS. — l,onganimi.s, patiensanimo; piatient. qui a de la longanimite. AXIMAL. — Equusaut jumftnium.^Cof/. Th.) Animal rossntinum, equus minor vel mulus. (A. \'-im.) Animal de hosle, mulus. (A. 1298.) Animal ad clausum pedem, quod non habet Animalin, pocora ma- Agnellus, agneau, ilivisam ungu'am jora ; betes a cornet, gios bclail, aumilles. Animatm aratoria, aniuialia delavore, qureagri- culluraMnsrrviunt. Animalia de carroih qua; currum trahiint, Animalia scinrni, otiosa, qune in eqnili morantur. Animalia minntn. pecudes; menu bi troga- ioire accompagne de la tiirtwe. ANSAPRE.NUS. — Capulus ; poignee. AXSARIU.M. — Cultellus sutoris : tranchet. — Vecligalis species ; sorte d'impdl. ANSERKS PATELLAE. — Idem forte ac pa- lellm ansalx. AXSKIUA. — Anser vel anserum grcx. (Ch. Lud. tX.] AXSEIUJLUS. — Anserulorum corvata, an- serum praestalio, droit seigneurial sur les oies desviissaux. (A. 1319.) AXSISIA. — Tribulum, pro AssisiA. — (A. 1295.) AXSO. — Annuli species, forte quo pessuius conlinetur. (\. 143S.) .\XT.\POl^H.\. — Arcana syngrapha apochce vim elevans: contre-leltre. AXTARA. — Rebellis; rebelle. ANTARSA. — Eod. sensu. aXTARTES. — Eod. sensu. AXTAHTICUS. — Eod. sensu. AXTE.WIBULO. — Praecursor ; qui marche devant, precurseur. ANTEBIBEIUM. Pro Antibiblium. AXTEBRACGHIA. — Brachiale, armatura qua lacerti teguntur; avanl-bras. AXTEBULI.ATUS. — Antebullalx ctilamy- des, quae in anleriori parte iu^/is seu ornamentis quibusdam orbiculatis erant instruciae. AXTEGAPITULUM. — Ea pars claustri qua; est ante capitulum in monasteiiis. AXTECIXKIIALIS. — Antecinerales ferix, quae praecedunl diem Cinerum seu initiuni Quadragesimae. (Raira. Duel.) ANTECLUSOHIUM. — Uomus ubi degebant inclusi. Vid. Inclusus. AXTECURSUK.— UtANTEAMBiLO. {I'ct. Gl.) AXTECUSTOULV. — Prima acies ; avant- garde. ANTEDIALIS. — Antelucanus, diem ante- vertens. (^i. 6'^). ANTE DIE. — Pridie ; la veille. AXTEDIVINOS. — Gentilis, profanus (ab a-n\ el divinus, opposilus divino.) ANTE-ESSE. — Tueri, tutum praestare ; ga- rantir{\. 1198.) ANTE ET RETRO. — Forma corporis incli- nandi apud monachos usilata. « L't novitlus regulariter sciat inclinare; scilicet non dorso arcuato ut quibusdam negligcntibus est fami- liare, sed ila ut dorsum sit submissius quam luinbi, et caput submissius quam dorsum... quando intramus chorum... vei inde recedimus cum ante et retro similiter inclinamus. » [Spici- leg. mss. FonlanelL). « Circuitus ante et retro providentiam et solliciludinem significat. » [Ibid.) (I Quam inclinationem nos per ipsum ante ':t retro appellamus quia incipit contra Orienlem et finil contra Occidentem. » [Ordo Ciuniacens.) ANTEFATUS. — Prafatus ; precite, deja dit. ANTEFENESTRA. — Prima fenestra, ubi \enales exponuntur merres levioris momenti. AXTEGAI'.DA. — Prima acies; avant-garde. Antegardam jacere et retrogardam in exercilu regis, senesealli Franciai officium fjiisse 165 ANT MEDI^ CT INFIM^ LATINITATIS. ANT 166 qui proluitldin ct retu- Iradit quidani srriplor telam appcllat. ANTbGAHUIA. — Ead. notione. AXTEHEBDUMAUAUIUM. — Liber ad usum hebdotiiadarii, quein idcirco ante se habere de- bet. (A. 1407.) ANTEIIORI'AIIR. — Ideal q. ANriiORTAHE, AXTEJUIIA.MKNTUM. — Vid. Juhamentum. AXTEl.A. — Kqui peclorale. (laid.) ANTELATAllE. — Proponere, anleponere. (Vet. Gl.J ANTELATK). — Praerogaliva : prerogative (G. Chr.) AXTELUCANUM. — Crepusculum ; le ere- puscule. (J. de J.) AN'TELUCARE. — Ante lucem surgere ; se lever avant le jour. (Vet. Gl.J ANTELUCULUM. — Idem q. Antelucamum. (Lud.) AiNTEMA. — Antema carrocii ; pars supe- rior carrocii, sen ciirrus in quo praecipuum exercitus vexillum imponebatur. ANTEMALUM. — Prfeleritum malum. (Isid.) AXTEMAXIGA. — Pars veslis qua; ante ma- nicas induitur; ovant-manc/ies. ANTEMEX.^ALES. — Apud Griccos dicli qui ad gacram mensam recipiebantur el ad comniunionem Euchari>li;i;. AXTEXAGIUM. — PrimogeniU jus, idem q. AiNESCIA. AX'I'EXATKJ. — Cujus vi secuiido geniti, qui tunent jure para^ii, lencntur respondere pro levi injuria in curie primogenili filii adver- 8US ailerum. (Cons. .\orm.) AXTEXATUS. — Primogrnitus ; aine. — Apud Ilalos, a»j/ena^(sunt anlecessores, proede- cessores. ANTENNAL. — Pro Antenna. AXTii;()KTAItE. — Pro trudere ; fieurter. (Lev. Sal.) AX TEPASSIO. — Idem q. Propassio ; pres- sentiment. ('A', liter.) AXrEPEi;TUS. — I.orioa ialerilita, saxea, vcl terrea ; parapet. (A. 1300.) AXTEPEDirs. — Ex hydropisi, quam pri- mum passus est in pedibus, necnon ex inci- sione venarum antepedinrum dolorem incurre- ral aceriiis^imiim. » (.4. A'.!>.) Mavuit Taiigius wunrum antfpi'diatium, per quas intelligendo! sunt veiKi! (|ii:i' sunt in pedis parte superiore. AXTEPEXDIU.M. — Velum quod ante pen- det ; siricliori sensu, il quod ante altaris men- sam pendel ad sanctorum rcliquias servandas ; drnperie, courlinf de deuatit, et, dans un sens plus restreint, ridtau suspendu .<:ur la face et , tes cdtes dit Inmlicatt dc i^aiittd pour preserver \ et cacher let reliques des saints, devant d'au- I tet. I AXTEI'itMENTIJ.M. - Hellaria, sic dictum I forte, (luoil ItoMiani ab ovis incuepta convivia I pomis termiiiarcnt. I ANTEPollTA. — Prima porta; avant-imrte. \{\. v.m.) 1 AXrEPURTALE. — Vid. Pobtalk, (A. |i238.) AXrEPOSlTIO. Agrr cjui aii'c il'imum lluvio vicinam exstruitur ; terrase. (A. llOO.j AX TEHIORARE. — Quasi anlerius ire, ulte- rius progredi. « Pedites Glirialiani se aiiterio- > antes equus perfidorum mucronibusgladiorum confodiebant. » ANTERITAS PIUOHL'M. — Vro majoribus (Act.SS. ]'iin B. W'olphemi.) AXTEROTICUS. — Redamalorius, a Greece dvTEpii.j redamo. (A. SS.) AXTE-SIGXAIIIUS. — Pro an tesig nanus ; qui prieibat vexillo ad illius cuslodiam. AXTESOLAIUUM. — Poriicus species, seu prominentes a;des columnis I'ulue et extra caite- rarum ordiacm prosilientes. (A. 1224.) ANrESP.\'riUM. — Spatium ante murum. Vid. Phoml'RILm. ANTESSATUS. — Pro Antestatus videlur. AXTESIWKK. — Proliibeie, ue quis reinali- quam facial, inlcrcedere, se interponere, quod faciunt qui ante aliquem slant. ANTETABULA. — Prima tabula ubi vena- les exponunlur merces levioris momenti. Vid. Tabula. AXTEVALLATUM. — Fossatum cxlerius quo cselera urbis ant caslelli I'ossala et muni- merila cinguntur ; avani-fosse. AXTEVAXXA. — Uuibraculum ex assamen- tis. VuL AVANNA. AXTEVENIIIE. — Occurrere. (A. 1108.) ANl'EVIAltE. — Prajire ; innrchev devant, dtuancer. (I'ort.) AX TEXEXOUOCHIUM. — Pars anterior xe- nodochii a caeleris partibus separata. (A. SS.) Vid. Xenoducuium. ANTHEKOPSITA. — Pro AcnEROPiTA. A.NTHONIAHE. — Praecinere ; cntonncr. ANTIIROPOFORMITA. — Slatuarius qui hu- manas formas eflingit. (Reclius nnthropumor- phita.) ANTIANITAS. — Droit d'anciennetc. ANTI.V.MJS. — Anliquus, vetus ; ancicn. ANTIliULLA. — Bulla ab anlipapa aut ab eo qui talis babctur promulgala. (.\.. 1380.) .VNTICA. — Propyleum ; portnil. AM'lC.VSTELL.A. — Turris lignca undecas- tella el nrbium nia'nia solebanl oppugnari. ANIICIIIilSTAl.IS. — Antichrislus. (Lud.) A.\TICIPi TKR. — I'ro Accipiteb. ANTICII'DT. — Pro Sinciput. .\N rii.UL.E. — Q\}vc scamelta aliis dicunlur. Xl.ih. "iir. S. Ilic/i.) A.NIICUS. — Pro A.NTiorus. A.NTlUA'l'U.M. — l)ijnum pro dono, romune- ralio. (A. 139.i.) ANTinONU.M. — Ead. noliono. (A. \2i'3). A.N TIDORA. — Ead. nolii^ne. ANTIUORALKS. — Antidorahs obUgalio, gralite et benelicii vicem rependendi debitio. (A. U8a.) ANTipORALITER. — Cum niulua accepli benoncii reiuiineralione. (Hist. Dvlpli.) ANl'lDoRUM. — Apud (ira^cos panis est benediclus qui voce Eucharisiia; datur iis qui ad sacram commuiiionem accedunt, post sa- cram liturgiam. Cunlicitur autem Antidorum i67 ANT LEXICON ANT 168 ex eodera pane qui ad sacrificium oflertur, ex quo desumit sacerdos paiticulara cruce signa- lam, reliquo quibusdaui piccihus liunedicto plebique reservalo. Nun soleiil Anlidorum Grajci cotnedere nisi jejuni, alioquin in crasli- num conservant. ANTIDOTAM'l'KR.— Idemq.ANTiDOHAi.iTKn. AN'llDdTAKt;. — I'ra'venire medicamini- bus, averlere morbos imminentes, coirigeie pra3senles. ( Vet Gl.) ANTIDOTARIUS. — Liber in quo continen- lur anitJota, seu eorum compositio describilur; fonnuldire medical. ANTIDOTUM. — liemedium ; antidote. A.NTI FACTUM. — Pro Ani'efactum. ANTlKhlSUM. — Fimbria, lacinia, quic in parte anteriori ponitnr. ]'id. Fkisum. ANTIGALIIA. — Yalde pinguis ; fori yras. Terra anIiijaUia ; terre fertile. ANTlGMAfHUS. — Qui scribit, scriplor, canceiiarius ; celui qui roil, scribe, chancelier. — Una e notis senlenliarum quou cum punclo apponilur ubi in translalionibus diversus sen- 8US habelur. (Isid.) ANTILAMBUA. — Signum in libris ad dis- tinclionera apposilum. ANTILATIO. — Antecessio ; prsestantia. ANTILOGIUM. — Prsefalio, sermo anlece- dens ; preface, avant-propos. ANTILUPUM. — Frustum, ab Angl. lop, am- pulare ; lupin, (ilym.) ANTILUOUUM. — Prima loculio. — Con- tradictio, obloculio. ANTILOQUUS. — Qui primo loquitur ; qui parte le premier. ANTIMENSIUM. — Sic apud Graecos dicitur quod Latinis altare portatile, lapis sacratus, seu, ut in Urdine lioniano, tabula itineiaria, vel altare viaticum ; pierre d'autel ou autelpor- tatif ANTIMOXIUM. — Stibium; antitnoiae. ANTIORATIO. — Orationis exoidium, ini- tium; praeparatio. (A. 1049.) ANTIt'AHIES. — Idem q. Anlemurate. ANTIPENDIUM. — Pro ANTEruNDiuM. ANTIPHON'A. — Gantus ecclesiaslicus alter- nus, cum scilicet a duobus choris altematim psalmi aut hymni concinuntur. Strictiori sensu, in ecclesiasticis Udiciis dicunlur anliphonee meraj ex variis psalmis diversorum versuum, qui magis solemnitatis mysturium exprimunt, eclogffi qute psalmis ipsis concineudis pra^mit- tuntur, seu sententis qua; psalmuin antece- dunt, quia, ut ait quid.ini arriptor, ad ejus sympLoniam psaimus cantalur [ler duos cho- ros, ipsaque anliphona conjungunlur duo chori ; chant a deux chwurs ; sentence qui pre- cede un psnume chante par les deux chwurs. An- tiphona ad iniroitum, qurc in introitu Missse ca- nebalur; anliphona;, alleluiaticx, Vid. Alle- luia ; antiphonx invitatorix, qua) curruiit per Dominicas nodes ; antiphonam levare, canendo preecinere ; antiphnnx majores de 00, quae, incipientes per interjeclionem 0, septem die- bus ante Nativitalcm Domini docantantur • antiphona de Podio, dicta orado Salve lieyina, rumBC ; mines, facta ab Aderaaro epiacopo Podiensi ; nnti- phutix processioutites, qua; in processionibus ca- nuntur ; antiphonx royationales, qua; dicuntur in Hogalionibus. — Antiphona, bracuarura pars anterior, jocose el facele. (Bern, de U.) ANTIPIIONAKIUM. — Liber continens anli- pbonas tolius anni ; Anliphonmre. — Liber in quo inlroitus antiphona; in Missa dici solilee continebantur ; n Nam, » inquit Maliillo, a in omnibus liturgiis Missa incipicbat ab antiphona quadam. undc liber qui ejusmodi versus con- tinut .^nliphonanuin a quibiisdam vocatur. » AlNTH^HONATIM. — Allernis choris. ANTPHONKTl. — Christi imago, forle pul- pito apposila aut depicta, ubi antiphonx pree- cinuiitur. AMI PII HAS I ANUS. - Qui eloquentia abu- litur, 111 faciiius deducere possit. (A. 1408.) A.NTII'HIIASIUS. —Qui in sermonibus an- tipliras-ibus utilur. [Ann. lien.) ANTIPUDU.M. — Anterior selke pars cui equitaiiles nianu innitunlur ; dcvnnl de la selle. — Subselliorum monasticorum, qu:c nunc fornix dicuntur, pars posterior, qua; anterior!, seu podio, opponitur. — Quidam actus solem- nis in academia Parisiensi ; incertum qua ra- tione sic vocatus. ANTIPODUS. — Ara anlipoda, ara qute ad sancti tumbam circa pedes ejus erecla est. (A. SS.) ANTIQUALIA. — iMaceria;, antiqiiaiUes. ANTIQUARE, — In antiquum statum resti- tucre ; retablir dans I'elat prmutif, reslaurer. AXTIQUARIUvS. — Qui veluslate obsoletos libros componunt, rcparant, describunt. — In monasteriis, antiquariorum domus ead. erat ac SCHIPTOIilUM. ANTIQUATL'E. — Ead. notione q. Antiqua- LIA. ANTIQUATUS. - Senex ; vieillard. (A. 1321.) AXTIQUITAS. — Senectus. (I'lV. ,S'. ColeLr.) AXTiQUL — Majores ; ancctres. ANTIHE.X. — Tyrannus, qui legitimo regi adversatur ; usurpateur. (Mart.) ANTISCOPI. — Pro anticpiscopi, pravi e^ i- scopi. (I'il. S. Tlieodardi.) ANTISOLIUM. — Porticus species, vestibu- lum, vel ctiam umbraculum ligneum projec- lum, compluvium. AXTISTA. — Pro Antistita. ANTISTaRE. — Episcopum aut abbalem agere, pra3esse ; rem/Air les fonctions d'eveque ou d'ahbi. Vid. Antistitare. — Restaurare, tucri, lulum prrestare ; retablir, restaurer, nut- tre en ban etat (G. Ch.) ; proleger, rendre sur, (A. 872.) ANTISTITA. — Abbattisa ; abbesse. AXTISTITARE. — Episcopum agere ; re«;- phr les fonclions d'eveque. « Tunc temporis Hi- larius antislitabatur Grysopoli. » AXiTSTIUM. — Prsesulatus vel primatus ; episcopal, primaliat, sacerdoce. — Monasterium ; couveut, tnonastere. 169 APA MEDI.E ET INFIM3S LATINITATIS. APE 170 age a un an, qui ANTIVAGIUM. — Tributum quod pro aper- tura min;« ferri apuil Uelphiniitcs illi prii'slalm- lur qui fundi doininus erat ; ol. andvag".. AN'l'O.MUS (SAXCTUS). — Rostratus su- perne baculus, sic dictus quod foitnam rclcr- ret crucis S. Antonii, quffi ut littera T forrnari sold ; baton recourbe, crosse. ANTOl'IIOHA. — A Graece ivQo;, flots, et tpspw fero ; flores ferens. (A. SS.) ANTUllGA. — Gereus intortus, tteda ; lorche. (A. 1332.) AN'I'OIKIIIIA. — Fax sepulcralis ; tonhe, AN'IT^AS. — CarbuncuUis; charbon. ANTUKLLUM. — Parvuiii antrum. (A. SS.) AN ruOLlU.M. — Significalio ignota. An lo- cus ubi slat molendinum, vel idtm q. trolium ? ANTRUM. —Templum. (t'ap.) — Antrum tumb'ile, scpulcrum. (Mur.) ANTRUSTK). — Qui lidelis domino, ei jura- mento fidelilatis obiigalus est, vel in ejus nii- nisterio occupalus ; anlruslion. On nommait ainsi les jideles du roi sous les merovingiens. [,eur nom venait de cc qu'ils jnraient liiielite a Icur chef, qui, en 6cliange, leur accordait la protection la plus compl6te. ANTSl.NdA. — Ut ANDiici.NCiA. ANUATUS. — Annotinus; date de I'annce derniire. A.XUBDA. — Prajstationis vel oneris species apud ilispanos. ANUDAlil*:. —Pro Annullare. (A. 10G7.) ANUGUKRA. — Idem q. Anubda. ANUPDA. — Idem q. Anubda. ANVANNA. — Vid. Auva.nna. ANVOlRK. — Tributum quod olim episcopis Bellovacensibus a novis conjugalis solvcbalur, necnon ab iis qui in civium adscribebantur nu- merum. ANWII.LA. —Pro Anguilia. AN.XER. — Pro Anser. ANMAM. — Pro Amiani. AN.MAlll. — Anxio animo esse ; itre dans Finquietude, ctre inquict, embarrasse. AXXIATIO. — Anxietas ; inquietude, an- xiete. AX.XIMONIA. — Ead. nolione. AXXIONARIUS. — Anscrum venditor, vel volatilium saginator? AXXri.A. — Ligalura ; lien, bande, ligature. \\'/j\Vi'A\. — I'ro Aminga ; idf.m q. An- dbcinua. AURASI.V. — Ctecilas ; aveuglemeni, cecile. (A. SS.) AUSTAfilUM. — Prrestalio qure ad medium Aupusli cxigebntur, unde vocis origo ; rente, 'prestation qui totnbait a la miaout;o\. aous- ! tagc. I .\l'AC.\RE. — Satisfaccre, contentum rcd- I dere : conifiiter, sotis/airc; ol. apner. ■ APACTlO. — I'acilicalio ; pacification. I .VPALAXCARH. — Palis munire ; garnir de U)alissaites. (A. 12'.)o.) APAI.roR. — Manceps. « Proliibemus clericis... no commercia vel ofllcia sa-cularia lexerceant maxime inbonesla, ct ne sinl ca- I I Lexicon mf.d. et imim. Lax. salium aut redituum apallores aut procuratores milituiu. I' (Sgnod. /lapli.) Al'ALTU.S. — Locatio; location, a:lion de prendre a loi/er. (Ibid.) APAX.\(;1UAI — Idem quod ad victum et in aliinentum secundo genitis prteslabalur et concedebatur a parentibus ; ce (jfi. Al'KHTOKIUM. — Officioa, taberna apcrta, in qua artilices palam opera sua conficiunt. (Hoc verbuni esse videlur pro opertorium, \e[ polius oj)e)atorinm, ab opera loi-e ;GM, ouvrier.) APiailURA. — Kxpositiojcxplicalio. (CoHC. Uisp.) — Via, media, qua; quis tentat vel ape- rit, ut ad finem possil pervenire. Aperturam facere, aperire. Lob.) APEIvTUS. — Aperli lionores, aperlabeneficia, aperla feuda. dicuiitur cum vacant nee posses- sorem bahent ; /le/s ouvirls, gut sout sans posses- seur. Aperta- littcrx, quae vulgo patenles ; lettres palentes. Aperlie terra.', aratro proscisfte; terres labources. Aperli limites, qui ex lege patent, el pervii sunt itincribusel mensuris ageiidis. (Hjg.) APKS. — Alveare apum, examen ; ruclie, essann d'a/teillcs. {Lex Sal.) APK'l'ISSAUK. — Imminuere, decrescere ; amomdrir, diminuer : ol. appelisser. (A. 1359 ) APKTITIVUS. — Appetens. appetitum indi- cans; appetitij. APE.\. — Saspe occurrunt a]iex, apices, pro instrumentis, diplomatibus, vpislolis, etc. — Epis- copi ct abbales apices vocabantur, forte quod, apud Itomanos, llarainam dignitatis nota eral piifus cui nomen apex eral. Al'llUS. — Pro Cvpiius aut Anapous. APlASTltlUM. — Locus ubi sunt apum al- vearia ; ruclier. APICAllH. — Eigare, seu ad furcani sus- pendere ; allacber ou pendre. Al'lCELLI. — Idem q. Apices. APICES. — Pro scriptis, epistolis. Vid. Apex. APICIO. — Idem q. Apiafum. APICULAHK. — Idem q. Apiarium. APICUEAHII. — guijure abollagii in silvls dominorum gaudent. I'/rf. Abollagium. APICULAllIU.M. — Alvear ; ruche d'abeilles. APICULUS. — Ead. colione q. Apicellus. LEXICON APO 172 APIFEHA. — Eunes nautici ; cordages, cables en usage dans la marine. dare PUR- Al'lFEllll-M. — Idem q. Apiarium. APll-AGlUM. - Jus erigendiseuconstruendi porlicus nundinarios, ubi merces venales ex- ponuntur, a pilis quibus sustenlabantur diclte. Vid. PiLA. APILA.ME.NTUM. — Jus ligendi palos, ag- geris susliriendi causa ; droit d'enfoncer des pieux dans le sul pour soutenir, consolidcr un terrasse- ment. (A. 13'J3.j — Fulcrum, fultura ; soulien, etai, etancon, support. (A. 1388.) APILE. — ,\lvearium apum ; ruche d'abeilles, APIPIIOKIUM. — Idem q. Apiculaiuum. APISTUIEM. — Ead. nolione. APLiE. — Soleae quas Cineci eliam uavSiXia dixere. ,\PLANAUE. — Planum reddere; aplanir. APLANE6. — Firmamentum. APLaTA. — Pro cerlo.{Vel. Gl.) APLAUSTKUM. — Pro Aplusthum. APLEGlAlIE. — I'teyium seu vadem donner une caution ; ol. aplejer, applegier. APLOBL.VrXEUS. — Idem videtur q. PUHEDS. APLOIUUM. — Vox generica qua quidquid piscalioni necessarium est, imo el equi vel bo- vis inslructus significatur ; engins de prche, hdtnais de c/ieval ou de boeuf. joug, c\.c. ; ol. apluit, uploii, aplet. APLUSTKE. — Navis gubernaculum ; gou- vcrnail d'un navire. ( Vet. Ul.) APOCALKiUS.— Milescaligatus;iim/)/ej!oWa< APOGALYPSIS. — 'Ar.oxil'yl:^ , revelatio. Nomen, ut oranes norunt, libro visionum S. Joannis Evangelistre tributum ; sed multis eliam libris apocryphis inditum fuisse obser- vat Hofinan in Lexico. APUCARTKHESIS. •— A Marcionilis dicta est mors violenta ex inedia vel laqueo accele- rala, afireeco inoy-apxepio). (Terl.) APOCATASTICUS. — Vox astronomica, re- ditu? anniversarius planelce in idem signura. (A. SS.) APOCHA. — Schedula qua quis fatelur se quidpiam ab alio recepisse ; quittance. -— Chi- rograpluis ; obligation sous seing prlvi. — Epistola ; letlre ordinaire. APUCHAKE. — Dare apocham ; quittancer, donner quittance. APlJClliTlA. — lu eo ab apocha differre vi- delur, quod htec in casu vendilionis, ilia vero emplionis dabatur. (A. 1269.) APOGUPAIIE. — Abscindere ; couper, APOCUPUS. — Debilis, infirmus ; faible. (S. Athanas.) APOCUISIARIUS. — Nuntius, legatus ; en- voye, legal. — Caneellarius, qui sigillum prin- cipis servabal et diplomata regia signabal; chancelier. — In monasleriis apocrisiarius ap- pellabatur is qui custodiebat ecclesis thesau- rura : in cujus manu eral quidquid ad al- laria ofl'erebatur, cui portarum ecclesife ape- riendarum munus incumbebat, etc. — Apoc- risiarii preeterea erant a Ponlifice Romano vel ab archiepiscopis ad Comitatum missi, 173 quo res ecclesiarum APO MEDIAE ET INFIMiE LATINITATIS. APO 174 suarum peragerenl, et tie iis ail principeai referruiit. Si cniiu qu.e- piam ingrueret dilTicultas in rebus ecclesiaslicis seu puliticis, qu;i,' a priccipe deliniri dcberet, vel de qua ills consulendus esset, per apncrisia- rium, qui in Comilalu, seu principis curia nge- bat, res gerebatur, qui et pontificem, de quo missus erat, de princii)is et virissim principcm de pontilicis responsis, tani|uam inlernuiitius admonebat, quousque res legitimo exitu dona- relur. Al'Or.UYPIlA. — « Apocrypha proprie dicun- lur ilia scripta quorum origo ignoratur, et quamvis ibi niulla sint vera, tameu non haben- tur in aucloritale propter plura falsa qufe ibi conlineutur. » Sic eliain dicta quiu ab btereti- cis seu schismaticis consciipla et pricdi- cata sunt et nullatenus recipit Ecclesia lloma- oa. APUCllYl'HAIU. — ApocrypLus liaberi, re- putari ; pdiser pour apocryphe. Al'UUEX. — Probatio, experimentum ; preuve, experience. APUDIA.MENTL'M. — Adminlculum, res quievis cui iiitiitimur ; appui. Al'UUlAUE. — Inniti, fuUire, suslinere ; ctayer soulenir. APOUIUK. — Apponere ; appuyer. AI'ODISIA. — Ut Apodixa. Al'ODISSA. — m Apodixa. AI'ODIX. — Meretrix : fille de joie. Al'OUIXA. — Kad. notione q. ArocuA. Al'UDlXIA. — linpensa. « Ad apodixins ali- cujus quidpiam facere, » idem q. impensis. [Ann. Gvnuens.) AlMii'KltETA. — Ut Apopuoretum. AiMll'KllTllM. — Kad. notione. AI'OI'KIIKTUM. — Ead. notione. Al'(J<'iEU.M. — i'roHYPOG.KLM. Al'OdKlFUS. — Pro Apochyphus. AI'OLEGIUM. — Liber, commentarius.inquo charlii! (luiialionum, emplionuiu, etc., descri- bebantur. Idem q. Polyptyciius. Al'OLLlU.fi. — Servi qui in opus publicum perpt'tuo d.'ibanlur. AP' d.UGESlS. — Excusalio .justification. .\l'ML(tOIA. — Excusalio ; 7'«sf//i'c"/i'o/), ex- cuse, etc. In Ecclesia llomana apuloyias vocant excusaliones quibuj sacerdoles sacra facturi, excusant sc, quod indigni ad lam vcneranda ct I Iremend.i mystcria accedunl, quarum lormu- liaj plures liabentur in libro Siicraim-nl. tiregorii ', .Magni; liarum loco coh/css(0 seu Confitcur di- , cilur. — Uccasio (.1. SS.) i APOETATS. — helis spccie.s. Idem forto ■ quod APUSTADUM. I APO.NCIIAIIE. — I'ro Apunctahe. (A. H88.) 1 APO.NS.UIE. — Aponsam facere, immiltere iligoa. (A. lii'.t.) I APlJ.NTAMEMA. — Puncla seu ca|)ita ad jdoliberandum et slaluondum |)roposila ; points, Mrtictes a examiner, sur lesqucU il i; a a Uiiibe- rer. (A. 1359.) APOPEMPOKUS. — Servator, liberator; qui preserve qui delivre. {A. SS. Den ) APUPllUUETUM. — .Munera qua- apud vetc- res Homanos, in Saturnalibus suniuio cum fas- lu et Isetitia celebratis, xenia dantes ab acci- picntibus referebanl. Post modum pro ipso vase in quo munera ipsa referebantur vux apnp/iorata usurpata. Eadem vox temporibus nii!(Jii ffivinon semel significabat vas aa feren- das ruliquias sanctorum proprium. APOPLACIUS. — Pro APLOBLATTIL'SVel Aplo- ulatteus. -VPUPULARE. — Incolas in regionem indu- cere ; peupler un pays. (A. 1384.) APOKEARI. — Inopem esse consilii ; ne sa- voir que faire. Vid. Aforiame. {Cone. Hisp.) .\iV)HlA. — Ulceris species, sic dictum quod inde defluat pus ac sanies. — Pauperlas. (Flod.) — Anxielas. (Pap.) APORIAilE. — Ad pauperlatem, angusliam reducere, ita ut is qui in hoc statu fuerit nesciat quo res vertat ; reduire que/qu'un a une telle cx- trcmite qutl ne suit oil dontier de la tete. .VPOUIAUI. — Angi, hierere, dubitare ; etre iucerlain, douter, hcsiter, ne savoir quel parti prendre. APORISMA. — Certa et summaria conclu- sio. APoSFHAGISMUS. — Sigillum, imailu3 reli- gionis, lerlio in demissione tonsura' cleiicalis. APOSTaTATH ). — Mem q. Apostasia. APDSTATICE. — Dicitur de ro qui, volo obslrictus, a inonasU-rio sine licentia superio- rum recedil. APttSTATlO. — Pro Apostatatio. AposrATIZARE. — Ab Ecclesia" comrau- nionc separare, pro apuslala habere. [Leg Wistg.) APitSTATOR. — Munachus qui ab ordine sprclis V()li> dclicit ; reliyieux de/'roqu^. APOSTATIMIA.— Commissura, maxime quae ex addilis si'gmcnlis lil. (.St. Mas.) APOSTEMA. — TKM.i:. — Idem q. Apostpma, atis. {A. SS.) AP0STEMAT1.\.. — Idem q. Apostema. APOSTE.MATU.l S. — Qui aposlcmale labo- lal ; qui sou//re d'un abccs. (.1. SS.) 175 APO LEXICON a bees, apos APP 176 APOSTEMATIO. — Apostema; tume. {A. ^S.) APOSTOLA. — Francorutn aposiola ; sic nun- cupala est Clotildis, regis Chloilovei uxor, quod prima apud Francos ('hrisliana, creleros fecit ad Clirislum provehi. Apostola quoquc appel- lataesl Maria Magdalena, quod resurrectiouem Domini prima nuntiaverit. APOSTOLARH. — Pontificatum Romanum oblinere ; s'asseoir sw le trdiie de Saint-Pierre. APUSTOLATUS. — Kpiscoporum dignilas et titulus honorarius. — Suprema Paparum di- gnitas. — Fines jurisdiclionisepiscopi Romani. APOSTOLI.— Dimissorirelittcrsequasepisco- pus laico vel clerico in alienam dioecesimlransi- turo dabat, laico (luidem ut ibi ordinaretiir ; clciico vero, ut vel ordinaretur, vel ordinatus sacrificaret, vel in aiienaj Ecclcsise catalogura referretur. Dabantur etiam ejusdem generis lit- lera3 ab officialibus et ecclcsiasticis judicibus, teslanda' appellationis gratia, quolies Roraam ad Pontificem provocabalur. Scd interdum pro quibusvislitleris, utivocaiit, appellatioytis, el\a.m ad judices laicos, vox apostoli usurpala est; lellrcs d'appel. — Legati, nuntii : envoije, depute — In dioecesi Ambianensi, presbyteri qui pa- rochiis curione viduis deserviendis milleban- tur. — Apud Italos,viripii ex elcemosynis more apostoiorum viventes. — Quia Pontificibus Ro- manis lilteras impetrabant ad vacantia bene- ficia. {Cone Andegav.) APOSTOLICALIS. — Cathedra apostoUcalis, id est pontificalis, Romana, papalis. APOSTOLICARK. — Idem q. AposTOLAnE. APOSTOLIGATUS. — Papatus ; pontifical, la papaute. APOSTOLICUM. — Sic saepius appellantur Romanorum Pontificum epistoke, decreta, bul- Ire, etc., quod ipse Pontifex voceiur Anoslolicus Vid. h. V. AP0ST0LICU3. — Olim etnasceutc primum Ecclesia, universim episcopi onines opostolici dicti, interdum adjuncla episcopi, viri, aut alia voce, tanquara apostoiorum succrssores ; seu polius qnod quisquc in sua dioicesi vices apos- tolicas ageret. Verum sicut Papx appellatio, qure episcopis omnibus communis primo fuit, postmodum soli Pontifici Romano adscripta le- gitur, ita et npostolici ; qua qiiidem scripto- res medii a3vi sajpe, ne dicam semper, Papam indigilant. — Apnstolicus ordo, monasUcus. Aposlolica vita, monaslica. (A. SS. Ben.) Apns- tolicv ecclesix, sic dicltc olim eranl cathedrales omnes, etsi in confesso esset, apostolicaj Ec- clesitu principatum in Romana vigerc. Aposto- lica scdes, eadem ratione, episcopalis sedes. An- nal. Benedict.) Patres autem Apostolicns appel- labant sedes qute fundalae fuerant ab apostolis. APOSTOLIFICUS. — Idem q. Apostolicus {A. SS.) APOSTOLIUM. — Pro Epistolium. APOSTOLUS. - Liber Episfolarum S. Pauli, qui in ecclesia ad iMissara legisolet; lectio ejus- dem libri. — Vox apostolus interdum pro Ad- mh'allo, seu maris piefecto, sumitur. APOSTQUE. — Posteaquam (A 1451.) APOSTROPHARE. ~ AUoqui ; apostropher. APOTELESMATA. — Superstitiosa verba qualia sunt ilia quibus se ruslici Kalendis Ja- nuarii in Picardia pra;sertim, salutare solebant ; Au guy Van neuf, respondelur :PlPATISS.\MENTUM, — Ead. nolione q. A rrATi AMENTUM. (Rym.) APPATIZARE. — Appalissamenta imponerc ; frapper un pays, une ville dime contribution de guerre. APPEISAMEXTU.M. — Inducias, pacificalio ; treve. APPELLARE. — Dicitur qui appellat aut ac- cusat, vel qui appellum seu accusalioncm siiam prosequitur. — Pro appellere, occurril eiiam in Gil. a. 1411. APPELLAREA. — Idem q. ArrLARE. APPELLARIA. — Ead, notione. APPELLATIO. — Evocatio, qurc ad sonum campanse fit ; convocation, action de reuntr au son de la cloche. APPELEATUS. — Pro appetlans (a. 1227), et apustulatus. [Litt. Inn. III.) APPELLITUM. — Apud Hispanos submo- nilio quoevis (a. 1267), et submonitio seu evocatio populorum ad vindicanda maleficia. (A. 1325.) APPELLITUS. — Ead. notione. APPELLIUM. — Ut Appellum. APPELLUM. — In jus vocatio, accussatio propria enim in criminalibus actionibus vocem banc usurpant Angli, vulgo apeale. APPEXAGIUM. — Ut A['anagiu.m. APPEXDARIA. — Appendix, appensum do- mui tectum, seu polius ajdificium rusticum levioris pretii ac momenli, respectu eorum quae ca/ita mansuwn appellabantur, cujusmodi sunt ea qua' a Gall, appenlis vocantur. Imo quivis agelli, qutrvls tedificia rustica ab aliquo niajori prsedio pendentia, eleitanquam appen- dices adjuncla ; petilemaison jointe a imegrande et qui fait saillie sur un de scs cdtes ; maison rustique dependante d'une plus grcnde. APPENDERE. — Dependere ; dependre. APPEXDIA. -- Ut Api'EKDiriJS. APPEXDICIOLA. — Ut Appendaria. APPEXDICIUM. — Appendix, ut Afpekda- BiA. — Tributum quod domino villa' seu feudi pendebatur pro facultate habendi et exstruendi appjendicium in villa. APPEXDICIUS. — Appensus. {A. SS.) APPENDICULA. — Idem q. Appendaria. VPPENDITIA. — Eod. sensu. APPEXDITIUM. — ^dicula sacra pendens ab ecclesia majori ; annexe. APPEXDIU.M. — Pretium vel pondus. « Si nuUius erat pretii, sicut dicitur, ergo mille ta- lenta argenli. ne unius quidem poterant ovi appendio suppulari. » (Pet. Dam.) — Expensum ut videlur : « Juramentum gagiatnm in assisia de appendiis placiti, potest fieri in placitis vice comitatibus. » (A. 1236.) APPEXXAGIUM. — Idem q. Apanagium. APPEXXARIA. — Ut Appekdahia. Donatio appendaria, quit- reruni datarumfacta inquisi- tione scripto duplici firmalur. {St. Ma^s.) APPENNATIO. — Pensio, prsestatio ; taxe, redevance, prestation. APPEXXIS. — Charlie species. Vid. Aphnnis. — Modus agri, idem q. ApAPtKNis. APi'ENSA. — Mensura frumenti ad ali- cujus corporis pondus; quantite de fremcnt egale au poids d'une personne. {A. SS.) — Scri- plnm quo asserilur possessio rerum quaruni authentic^' charlae incendio aut hostili depraj- dalione perdity satjt ; litre dc possession tenant lieu des actes 07'iginaux qui ont ele perdus dans un incendie ou a la suite d'une invasion de I'en- mmi. (A. 927.) — Appensum domui tectum, seu umbraculum ligneum priijeclum, quod fe- nestra' vel officina; appendilur ; appenlis, au- venl. (A. 1343.) — Ut Appendaria. (A. 1228.) APPEXSAMEXTUJM. — Delatio ; ol. appen- scment. Dies appensamenti concedi dicitur liliga- tori, qiiando cum co differtur vadiraonium. APPEXSARE. — Locare, dare ad censum ; loucr, donner a cens. APPEXSATE. — Consulto, dedita opera ; de guet opens, en y rejlechissant. 179 APP LEXICON APP 180 APPEXSATU?. — Facto appemito; ol. de fait appensi';, id est prnnrdite. Al'PENSIONAHK. — Ad pensionem dare; donner sous condition de redevance. (A. 138?. — Annuos redilus nomine pcnsionis assigoare ; pensionner, donner line pension. !\. ^ 1(12.) APPKXSliiNAToll. — (Jui sub annua pen- sione solvenda aliquid tenet ; cctui qui possede une chose a charge de payer annuellcment une somme deU-rminee. APPENSIS. — Appendix ; dependance. (A. 846.) Al'PENSU.M. — « No3... paesentibus bul- 1am nostram plumbeamiu appmso apponi|ju5si- mu8. M (A. 1327.) APPE.NTINU.M. — Appendix. Idem q. Appen- DARIA. APPKXTITI.V. — Idem q. [Aitenditia el Apphndaria. APPKXTITIU.M. — Tribuli species, ut Ap- PEND1CIU.M. APPEUPETUUS. — Perpetuus. (A. 1474.) APPEllTINKXTI.E.— Idem q. Pi£rti.ne»tije. APPERTINEKE. — Appertinere ali'cui, pro pertintre ad aliquem. APPEllTUH.V. — Appcvtura rcrum feuda- Hum, cum I'oudum, vacal ; ouucrture de fief. Vid. Apertus. APPEYSAMENTUM. — Belli scdatio, indu- cije ; pacification. APPIGLANTIA. — Rixa non tantum verbis, sed et facto commissa ; nulla tamcn praeeunte animi deliberatione et sine maiitia prrecogitata. [St. Verc.) APPILAGIU.M. ~ Anteris scu fullura qua domus caduca sustinetur ; a/)/)! (A. 1391.) Forte appodia significant baculos vel clavre genus. APPODIX. — Idem q. Apodixa. APPUIXTAMENTUM. — Pactum, conven- tum ; articles dont les parties sont convenues et sur lesquels elles sont d' accord ;o\. appoinctation. APPOIXTARE. — Reficere. restaurare \rela- blir, meltre en point ; ol. appoinler. APPOXDEKE. — Tignum immiltcre sedibus augendi causa. Vid Apoksare. APPONDIAMEXTUM. — Idem. q. Appenda- BIA. APPONENDUM. — Consensus scripto appo- situs ; acquiescement , consenlement ecrtt d'une chose. APPONERE. — Pignori dare, penes aliquem rem deponere in debili securitatem ; donner en gage, en garnntie d'une sominc pretee. — Addi- cere, atlribuere ; allribuer. n Slatuerunt ut ipsi homines apponerentiir ecc\es\Si illi, cui, placeret monachis. » APPONTUAMENTUM. — Uedendae urbis vel arcis conditiones pactionesve; conditions de la cofjitulatiim d'une ville. APPORIARE. — Ad inopiam et angustias reduccre. {iial. Misc.) APPOP.TAGIUM. — Census, proventus, quid- quid ecclesise afl'ertur in suslentationem eidem di'servientiiim ; idem fere quo 1 Appobtum ; toute redevance d}ie a quclque iglise pour Cenlretien des pcrsonnes qui la servent. .... I 181 APP MEDI^ ET INFIME LATINITATIS. APP 182 APPORTARl. — Pali, ferre, admiltere ; corn- porter. (A. H93.) AI'PORTATUHA. — Apportatio, vectura ; transport. (Cone. Terrac.) APPOKTIONAIII. — Diciturde eo qui por- tionem bonorum lirereditariorum accipit, ea lege lit a reliquo Patrimonio excUidalur. APPORTIONATIO. - Rata porlio. (Rym.) Al^POHTU.M. — Merces et sarciria quEevis quasquispiamsecum porlat, val advchit.(Uym.) — Vectigal, tributum, census qui dominis in- ferebalur ; vox forensis. {Mon. Anduct»s, canalis ; con- duit, canal, aqueduc. — Tributum quod pro mercibus per aquam transvflien(li.s exij,'itur; taxe (I payer p(nir k tianspurt des ma>-chandises par eau. {A. l-i'iS.) Jus piscandi, etc., utAyUAiiiA. A(,)l AlllOLlUM. — Aquarium, canalis per quern nqua curril, ul Aouagium. A(JUALE. — Ead. notione. AMUALENTUS. — Ilydropicus, aqua turgi- (liis ; hqdropique. AOIIAMI'KUA CAPPA. — Vulgo pluviale ; ornameiihim rcclesiaslicum, Gal. chape, sic dictum (|uo(l illo priinmn usi sint clerici extra ecclesiam prucedontes, ut sihi a pluvia caverent. AUIIAI.IS. — (Subs.) Ganaiis ; conduit, canal. — (Adj.) Aqualicus; d'eau, aquatique. AQUALIUM. — Sumnia pars capitis. (Isid.) AtjlJAMANILE. — Vas super quod cadil aqua (|ua nliluuntur diRili saccrdotis post sumplionem corporis Gliristi ; etiam urccolus quo aqua ralici inlundilur ; htisun, plateau dans lequel touihe I'eau dont Ic pri'tre lace ses mains ; vase, burette qui scrt n verser celte eau sur les mains. AUUAMElUTUiM. — Aqute provenlus. Vid. MiSRITUM. AQUARE. — Irrigare; arroser. (A. 1322.) AQUAMILliNA. — Pro Aou.emouna. AQUARIA. — Aiunt nonnulli esse jus pis- candi tribus in anno diebus. Suspicaiitur au- te{n alii per aquariam significari piscium fer- cula quue a piscaloribus domino feudi ex jure puestabantur, qute ipse aliquando monasteriis concndebat. AQUaRIATUS. — Ufficium aquarii. Vid. Aquaiiius. AQUARIGIA. — Italis, urceus, vas certcE ca- pacitatis. « Unam aquariciam olei. » AQUAUICIUM. — Idem q. Aol'ahium. AUUARII. — Uauelici, sic dicti quia aquam solum oUerunt in calice sacramenti. A(JUARIU.M. — Ganaiis, alveolus ad quem adaquantur animalia, emissarium ; canal, con- duit, augc, evier. AQUARIUS. — Officium monasticum cui aquari:m seu piscationis cura incumbebat. Idem officialis dicebalur aquarum prxpositusin monasterio Vedastino Atrebatensi. Amplior vero fuit administratio aquarii in monasterio Sanctte Crucis de Tolemundo. Omnes fere fruc- tus agrorum, pratorum, vincarum et salinarum ad monachos pertincntium, emolumenta altx et medix jmtitix, homagiorum abbati debilo- rum, census, reddiius firmarum saltem pluri- marum, etc., percipiebat ipse, et qua-i jure proprio possidebat, eaconditione ut vestimenta fralribus necessaria cum cibaiiis omnibus mi- nistraret. AQUAROLIUM. — Idem q. Aquairoliu.m. AQUAKULIUS. — Idem q. Aquaiholium. AQUASBRIUM. — Canalis, rivus ; fosse. AQUA'llA. — Idem q. Aquaria. AQU.VnCA. — Idem q. Aquahia. AQUATICUM. —Jus ulendi aqua el tribu- tum quod pro eo jure solvebatur ; proeslatio pro pecoribus adaquandis ; droit de peche dans un cours d'eau, et redemnce payee, pour I' obtenir, au seigneur du lieu ; redevince payee au seigneur pour avoir la permission de faire boire les bes- tinux a I'nbrsuvoir soignetiriul. AQl'ATURIUM. — Idem q. Aquahum. AQUATURA. — Idem q. Aouatia. AQUAYERSUS. — Idem q. Aqu.i:vi!RSUS. AQUELUS. — Pons ; source, /unluinc. AQUENSESERVITIU.M. — Vid. Bos Aquen- sis. AQTERIA. — ■ Idem q. Aquahium. Ganaiis, rivus vel emissarium. — Urceus aquarius ; at- ijui( re. AQ ElllUM. — 1^-0 Aquarium. AQl'ESTA. — Adeptio, comparatio ; acqw'-t, acquisition. AQl'l';SrUS. — Ead. notione. AQU.EUSUS. — Idem q. Aqd.kversus. .AQriA'I'Icr.M. — TnbuUim quod pro mer- cibus per aquam traiuvebendis exigebatur ; jiiage payc pour les marchandises transpoi lees par eau. AQIILA. — Lcctrum seu analogium in forma aquiUe alas cxpensas babentis confec- tum, in ()uo libri .ecclesiastici, qui in ecclesia legunlur, reponuntur; iiua qnidem aquibe spe- cie S. Joannes evangelisla dcsigualur ; liUnn. 187 ARA LEXICON ARA 188 — Monelre genus aquila insignitae. — Aguilx galex, conlabulatio triremis ; pont d'uiie galere. AOUIL.VRIUS. — Af/uilarius eaiionicus, ca- nonicus litljdomadarius, sic ilictus in quiUus- dani ecclesiis ijiioJ (jus nomen in oiyMi'/a rostro appenilalur. Jus iiabeie consuevil nominandi seu |jr;L'afnlandi ad lieneficia per siiam hebdo- madani vacanlia. AUl ILaTL'S. — Decoralus figuiis aquilarn reprtesentantibus ; orni de figures d'ai\V.) AUBEiilATdJI. — Videntnr esse liabitatores pra^diorum seu pagorum qui pi'ndeli.inl a do- minis ut servi, vel saltern alia rationc dominis obnoxii. ARBEGLUS. — Faba arbegln, id est cum siliqua; feve avec sa cosse. ARBERKGIUM. — Arberegium canum, ser- vitium quo subditi ad hospitium et paslum ca- num venaticorum domini tenebantur; presta- tion que dcvaient les vnsaui pour I'entretien de la'^tneufe du seigneur. AltBERO, — Jus hospitii, ut Alberga. ARBERGA. —Pro Alberga. ARDERGAMENTUM. — Jus hospitii, hospi- tium ipsum, seu domus rustica; droit de gile, le gite lui-rnihne, maison de paysan. Vid. Al- berga et Albergamkntum. ARBEItGARIA. — Pro Albergaria. ARBERGEUIA. — Ead notione. ARBERGUM. — Pro Alberga. ARBERJAME.NTUM. — Domus munila. Vid. REf'ARIUM. ARBERJARE. — Idem q. Albergare. ARBIPENNIUM. — Pro Arvipennium. ARBITRALITER. — Ad arbitrium ; a vo- lonte. ARBITRAMENTALIS. — Arbitralis, arbitra- rius ; nrbitml, d'arbitre. ARBITRAMENTARE. — Arbitri nomine sen- tentinm ferre ; rendre une sentence nrbitrale. ARBITRAMENFACTOR. — Arbiter ; arijVre. ARBITRA.MENTUM. — Senlentia arbitro- rum ; arbitrage. ARBITRARE. — Aliquando pro arbitrari usurpalur. ARBITRATOR. — Amicabilis compositor; simple media teur ; ol. nrbitrnteur. ARBITRATUM. — Sententia arbitri; arbi- trage. xVRBITRATUS, a. — j4istimatus arbitrorum judicio. (Mur.) ARBITRIS. — Pro Arbiter. ARBITRIUM. — Teslamentum ; testament, {Cod. Til.) Arbitrium luminis, sul, luminis pa- rens el auctor. (.1. .VS.) ARBITRUM. — Aluliebre ornamentum. « Volentesque suarum pretiosarum rerum abun- danliam... ostendere... suspensis ad chordas strophreis, llutis, dextrocheriis, nrbi/ris, » etc. (Sal. Mai.) ARBOR. — Arbor finalis, notntn, clnvilnta ; inter agrorum lerminos recensenlur passim arborcs a groroaticis a qnibns ideo finnlus dice- bantur ; certis porro incisuris ant notisin Irunci cortice incisis notabandir, inde et notat;i'. In- tenliim clavitatx appi'llanntiir quod in earum truncis f/aci' notariim loco figercntur; nrbres de lix>rn'. — Arbor signnfn, arbor ad ca-dendum alicui assignala vel dcsignata, quod notum sit arboribus cirdendis signum a foreslariis ap- poni ; nrbre marque, mnrlvlr. — .Irbores sa- crivi, arboresquas ut sacras cnlobant psgani ; arlires sacras au.rquels les Gnulois portaiml une grnndr veneration. — .-irbores, candelabra ma- jora in eoclesia multis instrncta luminibus, qua' a terra surgunl; grands candelabrcs a pliisieurs branches. — .\rbor ambulntoria, ma- china beilica, forte aries. — .Arbor maris, co- rallium ; corail. — Arbor paschalis, cereus, 191 ARC LEXICON ARC 192 paschalis Sabbalo sanclo bencdici solitus ; cicigc pascal. AHDOKAGIU.M. — Pro ANCUonAGii'M, Anoii- DAGiiM, vol facultas iigcndi anclioram navis in portu. (A. 1307.) Ali'u'UKATUS. — Arboialus locus, arboribus consilus ; lieu garni d'arbres. ARUOREA. — Locus arboribus consitus ; lieu phinic d'arbrcs ; ol. arboic, nrbonl, ar- brih:'.. ARBORETA. — Had. nolione. « Donamus... quoddam sniiciiim seu arborclam, el arboriafam in dicta |iarocliia. » (A. 1102.) llaud facilis est disliiictio arborel.v el arboriatx, nisi sit una series arborum ordinalim, altera vcro sine ordine dispositaruni. ARBOR iiTUM. — Idem q. AniiOHEA. ARBOREUM. — Ul Ajseoragium. (Cfi. Lud. lA.) ARBORIATA. — Vid. AiiBOBETA. ARBOSTURA. — Pro Abhostura. ARBUA. — Idem, ul videtur, quod Aubo- RETA. (A. 1281.) ARBUSlWRlTIyE. — Exaclionis species apud Ilalos. (A. 894.) ARBUSTATUS. — Arbusculis consilus ; planle, plein d'arbres. ARBUSTIFER. — Arborum fcrax ; qui pro- duil beaucoup d'arbres. ARBUSTUM VITATUM. — Locus arboris consitus ad quas applicantur vites ; lieu rem- pli d'arbres aux trorics desquels grimpent des vi- giies. (A. 874.) ARBUSTUS. — Pro Arbutum, arbousicr ; ol. arbout. ARBUTA. — Idem q. Arboreta. ARCA. — Signum (jnale, forma quadrata, ad possessionum extremitatesconstilulum;Aor;(e carrec dcs arpentturs. — Career, el forte career ca-cus, seu locus carccris depressior, sic dictus quod sub fornicc, quem Galli appellant ardte, route; cachot. — Arcula, seu sacra pjxis in qua sanclissinia' Eucharisliie sacraraenlum re- conditur, apud quosdam scriptorcs ecclesiasti- cos. nine archa vel area, ferclrum, Iheca in qua condunturreliquife sanctorum. — l-'iscus, Ibesaurus publicus ; tresor public, fisc. Hinc area rcgia, arcx ecclesiarum. Inde arcarii, ar- carum ecclesire custodes. — Area, ca?mete- lium aul altarc portatile. o Non permillantur prsedicatorcs super areas celebrare, nee pul- sare carapanas per vicos, » etc. {Stal. syiujd. Odon. episc. Paris.) — Arcagranaria seu an- nonx ; area in qua granum seu frumenlum condebalur ; grenier public. — I^ars corporis, quam ihoracem appellamus, sic dicta, ul vide- tur, quod in ca iiitestina omnia recondanlur, tanquamin area; co(]re. — Modus agri, a forma quadrata forte sic dictus. — Officina, locus ubi res venales exponuntur ; boutique. ARCAOIU;\I. — Pra'statio ex agris, nomine arcx designatis, pra-stila, idemitaque ac Agha- F.IUM. ARCALECTUS. — Ligneus leclis instruclus, quasi area lecti ; bois de lit. ARCANDIUM. — Forte pro Arcagium. (\. 1476.) ARC.\RAGIUJM. — Vid. Feudum arcaragii. ARCARE. — Arcum seu fornicem exslruere ; bdlir une vonte, voider. ARC.VRIUM. — yErariura ; It esor public. ARCARIUS. — Sagittarius ; archer. — Cui arete publicrc, seu thesauri cura demandala era I ; tresor ier. ARCASIU^L — Forte idem q. Arcagium. ARCLVTA. — Arcus, fornix ; arcade. — Idem q. Ahca, modus agri. ARCATIUW. — Area ; cof/re. .VRCATOR. — Sagittarius ; archer. ARCATURA. — Idem q. Ahca, signum fi- nale. ARCATURIA. — Palorum sepes in publi- cum nrivatiimquc commodiim slructa ad ar- cei.daui cousiiiiigendamque perennis iluminis aquam ; escalade. ARCAVUS. — Atramenti vasculum ; e«- crier. ARCAYRAGIUiM. — Officium arcarii seu sa- gitlarii ; o//ice d'archer. ARCE. — A Graeco dpxii, dignilas. — Pro archwum legilur in Ch. Childeberli III. (A. 'J94.) ARCEDO. — Ligamen quo sanguis venae sec- fee sistitur seu arcetur a quo dictum arcedo : li- gature. xVRCELLA. — Donius in qua fiunt easel ; idem q. Fromagebia ; chalet, fromagerie. — Ar- cula; petit colfre, petit bahut : ol. arcelle. ■- Si- gnum finale, ul Ahca. ARGELLUS. — Arcus, fornix ; arceau. Hinc ila diet;e ipsae aedificiorum porlae in arcum exs- tructa3, ut in monasterio Tyroniensi. {Attn. Ben.) ARCEiNTUM. — Idem q. Arcetum. ARCEPS. — Ut Arcuivum. ARCERE. — Occupare, ad manum ponere; saisir. (A. 12G9.) ARCERILIS. — Sagittarius; archer. ARCERNUM. — Thuribulum ; encensoir. ARCES. — Torliles ex virgullis laquei ; harts. ARCESSITIO. — Mors, qua scilicet ex hoc mundo ad Deum areessimur, evocamur ; Kort. (S. Cypr.) ARCETUM. — Vox Beneharnensibus nota, apud quos ila appellabatur jus procurationis, seu certa pensitatio, quae episcopo ab abbati- bus el ecclesiarum pra'positis exsolvebalur, loco procurationis, aul rccepti, sive receplio- nis. ARCEUTUM. — Idem q. Arcetum. ARCH. — Vid. cum Arc voces quae non in- fra inveniunlur. ARCHABUSIUM. — Ferrea flstula, sclope- tus; arquebus?. ARCHADICUS. — Stolidus, nnllius vir indus- triffi et ingenii ; d'Arcadie, sot, ignore, qui n'a aucune valeur inlellecluelle. ARCHANUS. — Pro Archangelus. ARCHARAGIUM. — Vid. Feudum arcaragii. ARCHARISSIMUM. — Arcbivum, archa- rium ; archives. ARCUARIUM. — Arcbivum, tabularium, 193 ARC MEDLE ET INFIM^ LATINITATIS. ARC 194 area, ubi monunienta Vetera reconduntur; ar- chives. AUCHAS. — Prcopositus, prccscs, princeps ; celui qui est le premier, chef. ARGHEAHIUS. — Ut Arcarius. ACHELARIA. — Arbalisla, vel balista; bn- liste ou arbalele. AIICHKMISTA. — Chymise peritus, qui cx- ercel artem chymicam ; chimiste, alchimisle. ARCHEllA. — Quoddam lignum ; ol. nrchure- (Guid. de Vigev.) AKGHRRARIUS. — Arcariiis ; archer. ARCIIERIA. — Fcnestriculaoblongioretstric- tior in urbiiiin el castrorurii muris, per quam sagillarii vel balistarii sagitlas suas aut tela in obsidentes emillebant ; archiere, arkiere. — Species sergmterix, seu feudi servientis, quod qui possidet arcura habere pro servilio doniiiii, vel (ircherinm castri illius servare teneiur. — Archerix, in comilatu Calomonlio supremi Dumbarum principatus dicebanlur parvulae domus ubi colonus unus residere poterat cum labore duarum vaccarum tanlum. ARCUETENS. — Ab Arcilenens, Sagittarius ; archer. — Anteris ; arc-boutant. ARCHETUS. — Tractoria grus qua lapides in allum tolluntur ; machine a elever les far- deaux, grue. (A. liOI.) — Uncus seris aperien- dis aptus ; crochet a ouvrir ies serru7-es, rossi- gnol. (A. 1 111.) ARCHEURA. — Archeuni molendini; lignum quod ante molam ponunt; archures, ARCHIA. — Pro AncA. — Fornix pontis ; arche de pont. — Principatus. Vid. Arce. AlK'HIACOLA. — Idem q. Arcuiscolus. ARCHIACOLYTHUS. — Cum in ecclesiis calhodralibus olim quatuor essenl canonicorum ordines, prcsbytcrorum scilicet, diaconorum, subdiaconoruin ct acolytliDruni, quilihet suis capitibus suberant, presbytcri arcliipresbyteris, diaciini archidiaconis, subdiaconi arcliisubdia- conis, acolytlii denique archiacolylhis. ARCllIACoNUS. — Armorice archia^un, ar- chidiaconus ; nrchidiacre. ARi'UIALITER. — Primarie. (Bonif., Yd. S. Liu. I' p.) AR<-11IA\TISTI^S. — Archiepiscopus; ar- chevequc. (I)ilm.) ARCHlAIHJSTor.US. — Quo nomine desi- gnatur S. Pclrus, apostolorum princeps, uli vulpo crcrlilnr. AiirdllA'llll. — Medici principis et (|iii in sacro palalio militant. Ardtialria dignilns nun- ciipabalnr eonim dignilas. ARCIIIATRIUS. — Eod. sensu. ARCIlIliANCFM. — Scamnnm majus cum cubiti t'ulmentis ad utramquo partem extre- mam. (A. 1 17fi.) .VRGHIDANCUS. — Area, armarium ; caff re, nrmoire. ARCHIiniS. — Idem (]. Arciiivum. ARCHIHUSIUS. — Idem q. Akcuabusium. ARCHIliUSUS. — Idem q. Arcuaiicsilm. ARCUICAMERAUIUS. — Priufcctus camera sen Ihcsauro imperial!. Vid. Cajierarius. AUGHICANGELLARIUS. — (JuicaHeris aula vel palatii cancellariis prteerat ; arohi-chance- lier. ARCHICANTOR. — Primicerius scliolm can- torum. (Bed.) ARCHICAPELLANUS. — Cappellanorum primus; ie premier dcs chapelains. Vid. Cai'El- lANUS. AROHIGERARIUS. — Idem forte qui Primi- cerius. ARCHICHORUS. — Prrecentor, qui choro, diim sacra liturgia peragitur, prajcst. [Ann. Uened.) ARCHICLAVIGERUS. — Idem q. Tuesaura- nius. ARCHIGLAVIS. — Ead. notione. ARGHICLAVUS. — Ead. nolione. ARCHICOMES. — Titulus comiti Flandrite ob summam potestatem datus a Willel. JJrito- ne. ARGHICOQUUS. — Princeps coquorum ; maitre cnisinier. ARCHICRIMINATOR. — Princeps, reus. {ilhythmi in obitum Henrici VII, imperatoris.) ARCHIGUBERNIUS. — Ut Archigubeknus. ARCHICUNUS. —Eod. sensu. ARCHICUSTOS. — Dignitas in monasleriis majoribus ordinisS. Benedicli, cujuscura erat, ut videtur, eadem quffi capicerii. ARCHIDAPIFER. — Primus dapifer ; Vid. Dapifer. AIK'HIDIACONARE. — Archidiaconum ins- tituere. (Pelr. Gant.) ARCUIDI.VCOXA'l'US. — OfPicium ctdistric- tus archidiacoui ; office el ressort d'un archidia- cre. ARCHIDIACONIZARE. — Archidiaconi mu- nus obire. (A. Hi6.) ARCillDIACONUS. — Primus inter diaconos. Dignitas ecclesiaslica quo donalum S. Stepha- rium conjicit S. Augustinus, quod primus a S. Luca inter septcm diaconos nominetur; arcki- dincre. ARCHIDICUS. — Quasi princeps diclionis, eloi]iions ; quomodo etiam forte legendum est pro arcliidiclus. (.-1. S. Cass.) ARCllinKH'.CESIS. — Archiepiscopi dicece- sis ; diocese administre par un archeveque. (Cone. Ilisp.) AKCHIELECTUS. - Eleclus in archiepisco- pum. (I'ajs. Mon.) AKCHIEPISCUPARE. — In archicpiscopum civare, seu potius ecclesiam arcbicpiscopali ti- tulo donaie. (Dip. Aijap. II I'P.) Ai{<'lllEPlSCUl'AKI. — Esse arcliiopisco- pus ; elre (ncheviqtie. AHcmEPISGUPIUM. — Arcbicpisco£alus ; archii-prscopat. AKCMIERARrnUS. — Ponlifex RoEuanus, tolius hierarcbiu! princeps, undo etym. nomi- nis. (.1. .S".s'. Den.) AUriilER.^TK'US. — .'Irc/i/errt^ca sedes, id est archicranhi, seu Papaj sedes. (Agnel.) 195 AIICHIEREUS. ARC LEXICON ARC I'J Qui praeesl rebus sacris, episcopiis ; eveque. [A.SS.) AK('[11EK(;ATUS. — Operarius, conduclor operis; entic/jreneur,arcliilecle.{\gne[.) ARCHIFLAMEN. — Archiepiscopus ; ar- cheveque. (Hisl. Delpk.) ARClUFltATEIl. — Dignitas quisdam eccle- siaslica, verum cujus oflicium ignolum est. (A nasi.) AKCllKiALLlNA. — (iallina exquisilior, de- licalior ; poulu exquise, AlU'llKiE.XES. — Medicus vel chirurgus ; inedecin ou cliirurgicn. (A. SS.) AROHKlllAPHUS. — Prtecipuus ialer scri- ptores; premier des 4crimins. A pud Anglos, archly raphus reyix tnajestatis idem est ac nota- rius vel cancellarius regis. (Albert. Mus.) AEirilKlUBKRMJS. — Navis seu classis prtecipuus gubernator, prsefeclus ; commandant d'un vaisseau, ou amiral. ARCIIIIIEBDOMADARIUS. — Ilebdomada- rioruni pni'feclus. Vtd. IIebdomadaiuus. ARi lllJUHARK. — De eo dicilur qui primus charta: seu fideijussor subscribit. (A. 1130.) ARCHlJUSTlTIAUirs. — Supremus Anglia; justiliariiis. Vid. Justitiahius. ARClIlLKCTlLr?]. — Lccti compages lignea; boisde lit. (A. 1440.) .VRCIIILKVITA. — Arcbidiaconus.. q. Vid. ARClllLUJS. — Tribunus, ab ap/o?, prin- ceps, et /tXto'. mille. (.4. SS.) ARCJilLLEUS. — Idem q. Arcuehius. ARCHILOGIUM. — Exordium ; commence- ment, exorde. ARCIIILOGOTHETA. - q. Vid. ARCIIIMACHERUS. - chef de cuisijic. ARCIIIMANDRISIA. — Videntur esse loca vel pr^edia, quircunque ilia sint, a monasleriis vel arcliimandrilis pendenlia. {An. Sen.) ARCIIIMANDRITA. — Abbas generalis seu princeps monachorum, ct quivis praslatus eliam ■drchie\)[!ico\ius archimmidrite, aliOe, cccque, ar- cheveque. ARClllMAN-DRITLSSA. — Abbatissa ; ab- bcsse. ARCMIMARESCHALCUS. — Princeps equi- sonum, cui cura incurabit equorum imperalo- ris 'ierinaniiL'. ARCH IMA RINUS. — Maris pra-feclus ; ami- ral. (Lob., Hist. Paris.) ARCIII.MENT.\RIENSIS. — Archinolarius. {Form, vet.) AHCIllMETATOR. — Qui metala in caslris et exercitibus ordinal, disponil ; recentioribus, mansionarius. (.\.rn. Hub.) AKCHIMI.NISTER SA<11I PALATII. — Di- gnitas palalina sub <'arolo <'alvo. Archiminis- teridemerat qui Majordomus. ARCHLNALE. — Locus ubi exstruuntur na- ves, arma servantur, etc., arsenal. ARCIILNUTAltlUS. — Idem q. Archicancel- LARIUS. Archicancellarius, coquinffi ; Magister ARCIIKECONOMUS. — Qui ecclesiarum ceco- nomis prieerat. ARCIlItn'ILIO. — Archiepiscopus. {Cotic. Narb. a. 917.) ARCIIIOT.E. — Archivorum custodes ; ar- chivistes, gardes des archives. {Dig.) ARCHIPALATINUSPRiESUL. — Archica- pcllanus palalii regii ; idem q. alias senior ca- pellanus el sacri palalii moderator. Vid. Capbl- LANUS. ARGIIIPARAPIIONISTA. — In Ordine Re- mano sic dicilar qui aliis locis yua/'/«s scholss^ vocatur. Vid. Pahaphonista. ARCIIIPATER. — Sic dicitur Bruno Colo- nientis archiepiscopus ap. Baldric. Archipatres vocal Dudo {Act. Norman.) priscos et famosos duces. ARCIIIPIIOXISTA. — Archicanlor (dignitas ccclesiastica.) ARCHlPIiYLAX. — Primarius custos. Sic appellabaturoliminmonleCarmelo generalis to- tius ordinis i?armel usque ad ann. Christ. 1121. Tunc noniinalus esl prior. ARClIIFlXCEliXA. — Princeps pincerna- rum. Vid. Pincerna. AlirillPIRATA. — Amiralius, classis pree- fectus. Vid. Pirata. ARCIIIPISGIS. — Piscis exquisilior. Vid. Archigai.lina. ARt'HlPOLITES. — Archiepiscopus, metro- polilanus. AliCIIlPONTIFEX. — Summus pontifex. (Galf. Monem.) ARGHIPOPULARES. — Idem q. Archipoli- TEs. (Sal. Mai.) ARCHIPR/iiSUL.— Archiepiscopus. (Galf, ^lonem.) ARCHIPR/ESULATUS. — Archiepiscopa- tus. {Gest. Guill. due. Norm.) ARCHIPRESBYTER. — Archipreshyteri di- gnitas alia fuit sa'uulis prioribus, alia posterio- ribiis. Glim enim archipresbyteri dicti, qui in ecclesia cathedrali episcopi quodamniodo vica- rii erant. Archipresbyteri postea dicti qui decani rurales et archidiacouis subsunt. ARCIllPRESBYTERATLS. — Diatrictus ar- chipresbyteri ruralis ; nrchtpretre. ARGIUPRESBYTEUIATUS. — Ead. notio- ne. ARCHIPRESTERATUS. — Ead. notione. ARCIIIPHIOR. — Militiae Templi pra;fectu8 ; grand luaitre du Temple. ARCIIIPRIORATUS. — In quibusdam ec- cltsiis Archiprioratus idem erat ac iu aliis Archtdinconatus, ea scilicet dioecesis parte qua; ab uno pendet archidiacono. ARCIIIPROTOPAPA. — Ut archipapa, pri- mus inter presbyteros. Vid. Protopapa. ARGIIIPKOTUPAPATUS. — Dignitas archi- prolopapce. ARCHIRO.MACHUS. — Idem q. Anchiroma- cus. ARCHISACERDOS. — Archiepiscopus. (Fort.) ARCHISACRISTA. — Vid. Sacrista. ARCUISGOLARIS. — Idem q. Pkosceolus. 197 ARC MEDI.E ET INFIM/E LATINITATIS. ARC 198 ARCHISCOLUS. — Magister scholarum id est scholasticus ; icoldtre. ARGHISCRIBA. — Primus scribarum ; pre- mier secretaire. (Joan. Troest.) AKGHISCHINIUS. — Thesaurarius ecclesiae ; Iresorier de I'eglise. (Besl.) ARCmSCRIVIUS. — Idem q. Archiscriba. (A. 1307.) ARCHISCRUTINARIUS. — Officium monas- ticum. (Ugheil.) ARCHISENRSCALLUS. — Senescalloram primus. Vid. Senescallus. ARGHISENIOR. — Arcliiseniores principum, id est pnecipui inter magnates. AIiCIIlS(JLI[JM. — Pnecipua sedes ; siege principal, capitate. « Panorraus, Sicilia; archi- soliurti. » ARGHISTERIOLUM. — Diminutiv. ab archi- sterium, monasterium. (A. 1007.) AitCHISTLCKlUM. — Monasterium. (A. 1004.) ARCllISTEItlUS. — Ead. notione. (A. 986.) ARCHISTIUTI^GUS.— Imago S. Michaelis archangel! in ve.xillo picta. (A. 1141.) ARGIIISTRATEIUS. — Rex, dux exercitus. (A. 1077.) ARCIilSTRATICUS. — Sic appellabant mo- nasleria S. Michaeli dicata, quem principem militin; coilcslis vocant Patres. AitCiUSUHDlAGONUS. — Primus inter sub- diaconos, quemadmodum archidiaconus pri- mus inter diaconos. ARCHITARIUS. — Pro Arcbiater. (Greg. Tur.) AKCmrKGrA. — 'recta, redificia ; bdtimenls, Mi/ices. -cce- voir ehez sni, donncr I'hospitalite. AHir.ERlUM. — Idem q. AuizKnm.M. .\I\'ll)irM. — Terra arida seu sabulum. AIIIEM'U.S. — .\pnd Uispanos moneta; species qua; idem videtur quod denarius seu nummus argenteus, qui simpliciter Argektus 7 203 ARI LEXICON ARM 20i appellalur in can. 44 Cone. Legionis an. 1012. ARIKNT.VTLS. — Argenleus. (Mural.) ARIKNTUM. — Argenlum. moncla. (.Mural.) AHlERli-KKODUM. — llelrofeodum ; arriere- ARIES. Iriflem h-vave ; coitnr le lournois du Mier; especi- de carrousel qui ful defendu en Anglelerre, a cause des dangers que couraient Ics jouleurs. . ARIKTARK. — Arielibusperculere, etdeiride in genere, deslruere ; /ra/iper a coups de belier, delruire. AR1?:TAT1U. — Pcrcussio quiu hi niacbina bellica aries dicla ; action de ballre les murs d'unc villc avec le belief. ARIGALIS. — l'"orle ager ex pralo ad cullu- ram redaclus, vel lerra araloria muris aul se pibus inclusa. A. 1070.) ARI.MAXDIA. — Familia militavis. a Fide- lis nosier venicns in pulalio iioslro una cum arimandin sua... » [/'orm. Marc.) — Jus quo dominus vassallos suos in exercilum ire com- pellebal ; drod qu avail le seigneur de forcer ses vassaux a le suicrc a la guerre. (X. 115G.) ARlMANiNUS. — Vid. Hehimannus. ARIMCHADA. — Modus agri : « Tres arin- c/iorfas lerra5. » (A. i'AVJ.) ARliNGIlIiRlA.—Suggeslus. (/I. SS.)— \ >d. Ahe.ngahia. AR1NSCAI)A. — Ul Harmiscara. ARIO. — .Vrdea ; heron. ARIOLA. — Parva area. Vid. A he a. AltlOLARI. — Ariolandi peccalum : « Man- dalis aposloiicis nolle acquiesccre, peccatum ariolandi est. » (Stcpli. Tornac.) ARlOMAXnVE. — Ariani, sic dicli quod Arii [jia/!? sivc furore, correpli cssent. ARll'l'^NDlUM. — Idem q. Arapexnis. ARIPENDUS. — Idem q. Arapennis. ARlPEiNISIS. — Idem q. Ahapehms. ARIPEXTUS. — Idem q. AHAPE^^•ls. ARlPEilGARE. — Pro AniBERGAHK. (Mur.) ARIIlAiilDA. — Ul Hahikeda. ARISCADA. — Mullagravioraprincipeirro- gala. \'id. Harmiscara. ARISCLA. — Assula ; planche prop^e a (aire des pnrlcs ; oi. ariscle. ARISTA. — Pisciura ossiculum ; aretedepois- son. — Angulus exlerior domus; arete d'arctii- tecture. ARISTARE. — Spicas legere ; glaner. [Vet. Gl.) ARISTAIU. — In arislam crescere : « In mense Julio quo arislanlur srgeles, crescenle cuimo. » \A. S.S. Bened.) ARISTATO. — " Si quis arislatonem super hominem morluutn capiilaveril, » etc. {Lex. Sal.i. ulii arislnfo nihil aliud significal ni.si slru- cturani ligneam h(jnoris causa tumulo imposi- tam, quam violari nefas eral. ARISTATUS. — Arislali pisces, qui plures habent arislas ; poissons qui nnt beaucoup cV are- tes. ARI.STELLA. — Parva arista ; petite arete. ARISTIFER. — Ferens aristas ; qui a des aretes. ARISTO LAPIS. — Lapis leclus arislatone (.4. S.S. Uen.) ARISTOSLS. — Arislosa cibaria, panis hor- deaceus. Vid. Panis. ARISTO'IELIUUS. — Aristotelici dies, qui- bus vacant scholar pliilosophicae. AlilVUS. — Riparius, ad ripam perlinens. )V(/. Ti RHA. ARIZKKIUM. — Forle Iiortus scu poraa- rium, vel locus in quo fructus scrvantur ly'ar- din, verger ou fruitier. [St. Per.) AKKAI{IUS. — Idem q. Arcarius. ARLUTUS. — Helluo, venlri deditus, ne- bulo ; ol. arlnt. ARLOXEIUS. — Ut AcLossERius. ARMA. — Feminiii, gener. : « Nullus lam sordidam el incullam annam habet quam hie. » {Gest. reg. f'raiic.) Anna clamare, clamare ; trier aux armes. Anna, scutum cl lancea dicun- tur nonnullis inslrumentis sfficul. vii el Mil. Armoium oslensio, retue; ol. m'/"»Oe. Aimorum prxparatio, militia, cinguli militia; accinctio. — Armorurn proclamalio, \'id. HEERESCiiiLD.ylnna lapere, cques creari ; cire fait clinmlier. Armis contendere ; monomachia, judicio belli se pur- gare ; se justificr par nn combat singulier d'un crime donl on est accuse. — Arnia dare, armis cingere, honurare ; militem seu equitem creare ; ariner chevalier. Arma acciperc, militari cin- gulo accingi ; ctre fait chevalier, .irmn depo- nere ; arma relinquere jubcbanlur quibus ob crimen aliquod imponebalur pccnitentia pu- blica. Arma, libera, quaj liberum, id est virura ingenuum el nobilem solum spectant. Arma molila, aul moliita, n\ii mull ritoria; s&miala, acuta ; armes emoulues. Arma offensibilia, arma od oll'endeiirium ; armes offensives. Arma plena, quae mililem speclanl, seu omnimoda arma, armes de chevalier, armes pleines. Arma lormen- talia, arma turneamenlorum ; armes de lournois. — Arma pro viris arraatis ; gens d'armes. — Arma, gcnlililia signa ; armes, armoirics. Arma incartelalu, scutum quailripartitum ; ecu ecar- Icle. Arma reversala, arma inversa, qua; fiebant in degradationibus nobilium qui felonifp dam- nati erant. ARMABILIS. — Facilis ad armandum. {Vet, Gl.) ARMACIO. — Apparatus belli, belli praepa- ralio ; armement. (A. 1383.) ARMADILLUS. — Pisciculi marini genus. (A. SS.) ARMAMENTUM. — Arma ; armes, armement. — Armentorum stabulum ; elahle de gros belail. — Utensilia ; outils. ARMANDA. — Insignia genlilitia ; armoi- ries (A. 1343.) . . ARMANDATUS. — Insignibus genlihtiis si- gnaliis ; qui a des armoiries. (A. 141'J.) ARMAXDU. — Idem q. Ahimandia. ARMANDIES. — Armarium; armoire ; ol. armaire. ARMANICUM. — Id omne quod armandx, seu inslruendEE navi necessarium est (A. 1323.) ARMANXIUS. — Idem q. Herimannus. ARMANTRIA. — Idem q. Arimandia. 205 ARM MEDI^ ET INPIMiE LATINITATIS. ARM 206 ARMARARTUM. — Bibliotlieca ; b'lbUothi'que. AILMAItAKIUS. — Bibliolhecarius, ciislos lihrorum ; btbbolhecaire. — Aimoruin I'aber ; armurki' ; ol. armoirier. ARMAKIt]. — Arma dare, mililem facere, cingulum clo'^ere ; armer cheualier. (Ord. Vil.) — Navem inslruere ; ei/it/jer, armer un navire. (A. 12-28. — Apparare ; appreter, armer. (A. 1341.) .VK.MARIA. — Bibliollieca, armarium ; bi- bltotkefjue, nrmoire. — Armaria pro ariraandia usurpala fuisse videtur in dipl. Fred. imp. a. 1220. .\R.\IARI.\TUS. — Officium armarii seu cus- lodis bibliothecae ; emploi de bibliolhicaire. AR.MAR1I:R1US. — cantor seu pnucenl.>r in eccleeiiis el monasteriis ; cliantre. .\R.M.VU10LLIM. — Tabernaculum in quo Chrisli corpus asservatur ; tabernacle. {Slat. Eccl. Lrod.) All.MARlOLUS. — Parvum armarium. {Ord. Cluniac.) AR.MARIU.M. — Bibliollieca; bibliothegue. — Locus vel rapsaubi arraa reponunlur ; nieu- ble ou lieu a serrer les armes ; ol. armaire. .VR.MARIUS. — .Vrmorum faber; armurier. — Cuslos bibliothecte ; bibllothecaire. — is qui in ecclcsiis cl monasleriis cantor vel prse- centor dicitur, cui librorum, praeserlim eccle- siaslicorum cura incumbil ; chantre. .\R.M.\RUERIUS. — .Vrmorum I'aber ; armu- rier. AR.M.VT.V. — Exercilus ; armie. — Navis inslruclio ; armement d'un navire (A. 1288.) Armoruni supellex; a/'m«re. (A. 1200.) — Ar- matx dies, dies Martis (.1. .S\S.) .\RM.\T1. — Milites calapliracli, omnibus armis inslructi ; chevaliers armes de toutes pieces, f/ens iFarmes. (A. 1298.) AHMATIZATU!:'. — Insignibus genlililiis signalus ; ut .Vhm.\ndati;s. AR.M.VrOR. — (Justosarraorum ; qui garde \des armes. (A. SS.) AR.MATUKIUS. — Armatus; arme, qui a 'des armes. (A. 133.J.) 1 .\1\.MAI 1 KA. — Armorum c.xercitalio, exer- ,:itium mililare, quo milites a carapidocloribus l.nstituebantur in campo ; exercite dcs armes, ytanwuvres militaires. — .Vrma quaiquis induit: \innure. — .Machina bellica. [Lilt. Carol. 17.) '— lixercitus ; armie. [.\. 1408.) — Scuta gen- jilitia armniries. (Hym.) — Scrvitiuni quo vas- jiallus duniino nun iniliteni prajstare, aut ipse- inel in exercitum dumini sui ire tenebalur ; \ervice mililaire que le vassal devait au seir/neur, 'oit en se rendaiit lui-mime al'armi:e,soit en /'our- msnnt un roiiptnrant. (.V. llt-l.) ! AUMAirKARiUS. - - Ut AiiMAnuERius. ! AK.MATl'.'^. — ,4)'//i(i^/s equiis, oquu.s veslitus ui in funcribus iiubilium ellerri solebat (A. |3n0.i Ut A MM ATI, q. ]id. ARMAZIU.M. — I'ro Ahmarum. ARMHATOR. — Idem q. .Vhm.vrukrius. ARMI'",L.\US.\. — Idem quod almulium ca- onicorum, sic dicta quod tanquam armiiiusa, 3u sagum militarccM'lerisindumenlissuperad- erctur. I'id. .Viimilalsa. — Armentum gentilitiis orna- stable. [A. SS.) armer quam ARMELARUS. — Idem q. Armiiadsa. ARMELAL'S. — idem q Ar.milausa. AR.MKLAUSIA. — Idem q. Armilausa. AU.MI^LhNU.S. — Mus Ponticus hermine. AR.MELI.A. — Annulus fermeus ; armille. AR.MELLAUSA. — Ut Ar.milausa. AR.MELLINA. — Ut Ar.meli.\us. ARM!':\1ACE.\SES. — Fautores partium du- els Aurelianensis, generccomitis.\rraeniacensis, contra diiceni Burgundia3 ; Armaynacs. AH.MK.MWRIU.M. — Locus ubi arma repo- nuntur ; arsenal. {Vet. Gl.) t/oupeau. ( Vel. Gl.) AK.ME.NTATUS. — Scutis lus ; armoirie. (A. 1343.) AKMI':NTU.\I. — Stabulum: ARMER. — « l^ro una tunica rex liabuit. » (A. 1202.) .VR.MERINUS. — Armerinse pelles, pelies muris Pontici ; peaux d'hertnine. ARMliRIUS. — Idem q. .\rmaruerios. ARMESSARIUS. — Admissarius equus. Vid. E(,iuus. ARMEUR.\RIUS. — Idem q. ARMARaERius. ARMICOLA. — Miles; soldat, qui suit la carnere des armes. ARMiDOGTOR. — Idem q. Campidoctoh ; instruclcur. .\RMIDUCTOR. — Capitaneus ; commandant, A RMI FACTOR. — Ut Armahuehius. ARMIFKX. — Ead. notione. ARMIGAISIA. — Ut Ahmilausia. AH.M1G.A.TUS. — Idem q. Armentatus. (A. 13'J8.) — Organa armigala, ad armum, id est humerum ligala, unde in organis armigatis, de quibus agitur in lib. // Regum, id est ad humerum posilis. ARMIGERATUS. — Ead. notione. Alt .MIC ER ENS. — Idem ad Armiger. AU.Ml(iERl.\. — Otficium, partes armiger! ; emploi d'eciiyer. ARMRiEltlUM. — Idem, secumium Ducan- gium, ac Scutagium, seu servitium niilitare, vel polius pricstutio qu:u liebut a niihtibus ratione fcodi militaris. ('arpentarius intelligit banc voccin de obligationibus armorum quie in no- bilium funeribus ollerri solebant. AK.MILAUSA. — Sagum mililare quod tho- raci superinduebalnr ; casaque mililaire, soubre- veste. AHMII.CAIS.V. — Idem q. .\rmilausa. AR.MII.CAS.V. — Ead. notione. AR.MlLll'M. — Idem q. Ar.millum. ARMILL.V. — Ornainentum brachiorum ; bracelet, anneau ; ol. armille. ARMILLINUS. — Muslela Alpina seu Pon- lica ; hermine. ARMILI.UM. — Idem q. Aiimii.la. — Vas vinarium apliim ad porlanduni in buraeris. AR.MILUSIItARli. — Armis proludere ; joiiter. (.Mur.) .VRMLNE.V. — Pellis muris Pontic!; peau d'/iermine. AR.MI.Nir.M. — l'"orlc pro Ahnksium; appa- ratus, (|uidquid ad omamentum rci addilur [Tabul. Cats.) 207 ABN LEXICON ARQ 208 ARMIRAOIA. — Maris preefectnra; com- mandement marilime, amiraute. AUMlKAiilUS. — Maris prjcfeclus ; amiral. AIIMISCAKK. — I'iO Hahmiscah*. AK.MIZATUS. — Paralus ; />;•<,'/, armi. ^Sao.) AKMU. — Pugio, sica, ul videlur : OuoJ nullus canonicus... porlare audeal cultellura, anuoiwm, falctiionem pcniialum, clavtra ; en- sem, aul alia arma. » (Si. Eccl. Aqueus.) ARMOLLIS — An idem iic Akmoracia?« A Pascha usque ad Ascetisinnt'in Domini, liceat illia dare carnem cum armollibus, vel cum aliis bonis et sanis heiliis. >» (6'. C/ir. a llSl.) ARMOKAClA. — Ilaphanus; raifovt, radis noir. AliMUDAKE. — Idem q. Abmatura. ARMUM. — (Juidquid ad perculiendum aplus esl ; arme. ARMUIIARIUS. — Armorum faber ; armu- rier. ARMl'RATUS. — Scutis genliiiliis, quee vocanl arma, dislinclus, ornatus ; armorie. ARMUS. — Idem q. Armum. AKMUSSERIUS. — Idem q. Armcraril'S. AILMUTIA. — Idem q. Almutium. ARMUZiUM. — Ead. nolione. ARNALDENSIS. — -Miineta episcoporum Aginnensium. ARNALDI v. — Morbi species, sed incerta, nisi forte alopeia fueril. (Rog. ITov.) ARNALDLS. — .) ARllAMIATK). — idem q. AiiHAMrno. A. 1201.! ARRAMINA. — Ead. notione. i \. 1214.) ARK VMINATIO. — Ut .'Vdramitio. (A. 120'.l.) ARR.WCANES. — Vox Hispanica, inaurcs; boucli's d'oreille (.[. $■'<.) ARRANCARE. — EveRere ; arracher, renverser (A. 1168.) ARRANC.VTA. — Apud Uispanos, expeditio militaris, vel raplus, direplio, qualis fieri solet in expedilionibus mililaribus. ARR.V.NCURA. — Rixa, lis, querimonia ; guerelle, dispute. Vid. Rancura- ARRANDUA.MENTUM. — Datio ad censum annuum ; action de donner d cens, a rente an- nuelle. ARRANNARE. — Intcrposito sacramento interrugare ; int'jrroger apres avoir fait preter servient (Chr. llenr. Blancf.) ARRAPARE. — Arrip«re, apprehendere ; at- Iraper, saisir ; ol. arraper (.V. 137U.) ARRAPAX. — Harpago ; harpon, griff e, croc. ARRARE. — Spondere, arram dare ; repon- dre, donner un nantisseiuent ; ol. arrher. — Fa- ligare, exagitare, vexare ; harceler, tounnenter, vexer ; ol. harrier, hardier. ARRAS. — Pjnnus acu pictus in Alrebatis civitate. ARRAS.\RE. — Complanare, fundilus ever- tere ; raser. ARR.VSTLE. — Ligonis species. (A. 1361. ARR.VnOXARE. — Aliquem alloqui, ad- moiiere, Iraclare cum aliquo, in jus vocare; haranguvr. dinloguvr, purler raison, traiter) sommer. citer en justice ; ol. arraisonncr, arais- nier. ARRATIONATUS. — In jus vocatus ; ce/u* qui est cite en justice. ARRAUS. — Forte mendum pro averiis, id est animalibus agrinulturae inservienlibus. (S. XIV.) ARRAYAMENTUM. — Idemq. Arramentdm, ARRAYARArilU.M. — Pro Arehagium. ARRAYARE. — Idem q. Auraiahe. ARRE.VTUR. — Qui res curat, inslruit: « Consules, procuratores, arreatores et admi- nislralores, » etc. (A. 1282.) ARIIEGTATUS. — Accusatus, in jus voca- tus; ul AiiUATioNATUs. ARREDA.MENTUM. — Idem q. Arre.nda- MENTUM. ARREDiUM. — Apparatus bellicus ; qumvis supellox. ]'id. Hahnf.silm. ARRF.tllUM. — Pro Ahhkragum. AKREI'iNARE. — Idem q. Arkmahe. AKKKHKNA'I'US. — Idem q. Aurauenes. ARliKlIEXES. — Ead. notione. ARRi:iRAATOii. AlUlEXGA. — Oratio ad proponendura con- silium in conventu ; harangue. ARIIENGARE. — Loqul,disputare,disserere; haranr/tter. {St. Cad.) — Ordinare, disponere : arranger, (.V. 12C5.) ARREXGUM. — Conventus publicus ; assem- bli'e puliUque. (Mur.) ARREN'IATUS. — Coactus se sisterejudicio. Vid. Arrainarr. ARRENTA.MEXTUM.— Idem q. Arhenda- MENTIM. ARRERARIUM. — Ut Areragium. ARRESTA. — -Mora, obex, impedimentum ; arret, empechement. — Atcger, piilvinus. (A. 1351.) ARRESTABILE. — Armentum, lora scilicet, quo lancea media religalur, retinaculum ; conr- roie fixre a la Innceel servant a la retenir, arret. AKRESTARE. — Delinere, raanusin aliquem vel in ejus bona injicere ; arreter. (A. 12"J0.) — Decernere, slalueie ; dixlder, resoudre, ar-reter. — Summam inscribere ; ecrire unarrete. {Mem. Cam. f'omp. Par.) — Retinere, cohibere ; re- tenir entpecher. — Insislcre alicui rei, ipsi in- brerere. (Mart.) ARRESTATIO. — Caplio, injectio manuum in aliquem vel in ejus bona; arreslation, se- questration, saisie. — Impedimentum, retarda- tio ; action d'empecher, de retenir. ARRESTATOit. — Qui ex jure manum in aliqnem vel ejus bonainjirit. (A. 1278.) —Pro Arrendatok, conductor. lA. 13'i6.) ARRESTIUM CLAUSTRALE. — Inclusio in claustro et forte in claustralicarcere. (A. 1.531.) AllRESTUM.— Manns injectio in aliqnom vel inilliusbonaartj'on (Varreti'r quelqu'un ott de sai- sirses biens. Arresti ''iV/r7,inquaniurcatoribusfo- raneis licet inemptores merrium suarum, seuin illorum bona manum injicere : ville oit les mar- chands etranyers peurent/aire arreter leurs debi- teurs ou saisir Itur avoir. (A. 1351.) Arrestum frangere, injussus abire ; sen al/er sans en avoir obtenu I'autorisaiion. Arrestum compuli, ralionum confeclio ; aneted'un compte — Ar- restum curia' ; Vid Ahe-tl^m. — Appunctamen- tum, consilium quo partes appunclantur, vel ut de re conlroversa inter se conveniant, vel ut rem conlroversam magis elucident ; arran- gement dts parties sur les points en discussion. (A. 1347.) — Inlcrdicluu). (A. 1442.) — Mora, di- lalio ; empechement, retard, delal. — Arronlum, ul Arrkstahile. (A. 1383.) ARRETaRE. — Accusare, in jus vocare ; accuser, ciier en justice. — Statuere, definire ; decider, arreter. (A. 1 I'Jl.) .VIUlEVUM. — I'ro Arretum, rclru. ARIIEYRACIUM. — Pro Areragium. ARRII.E. — Munera in sponsalibus dari so- lita ; arrhes. ARRIIARE. — .\rrlii3sponsam donare; don- ner dcs arrhes. ARI^IA. — Pro Arra ; aire. ARRIARE. — Pro Ahraiare,. ARRIBA. — Supra, vox mere Ilispanica. (A.SS.) ARIIIHAXXUM. — Ut Heherannum. ARRIBATICUM. — Ripa facilis appulsui na- vium, porlus species. Item tributum pro ipso navium appulsu ; rivaye d'un abord facile pour les vaisseaux, droit a acqnitter par les navires qui abnrdent. ARRIHA'l'ORIUM. — Ead. notione. AliRIEItAGlUM. — Idem q. Areragium. ARRIERIBAM. — Idem q. IIerehannum. ARRIETAGIUM.— Prri'Stalio quoe, ut vide- tur, ex arielibus fit. (A. 1239.) ARlilGARE;. — Dicilur qui de rebus suis morbo laborans disponit ; disposer de son bien en maladie. {Lex. Long.) ARRIMAXARIA. — Idem q. Aki.mama. ARRINGERIA. — Locos edilior undo con- cionantur publice, ut Arengera. ARRIXGUM. — Ut AHE^GUM. AHRII'AlilUM. — Tributum quod pro ap- pulsu navisin portum solvitur. Vid. Ahriboti- CIIM. ARRIPATICUM. —Ead. notione. ARRIPATORIUM. — Ripa ad quam appelli- tur. Vid. RiPAToniL'M. ARRIPERE. — Pertinere ; apparlenir. {S. IX.) ARRIRAGIUM. — Idem q. Areragium. ARRIVA. — Maleficii species. (A. 1310.) ARRIVAGIUM. — Idem q. Arricagium. — Ripa appulsui navium facilis; ut .Vrhibaticum. ARRIVARE. — .\(\ ripam trahere, in ripa navem exonerare, ripam tangere ; a (lal. rive. Inle et apud nautas deriver, a ripa navem sub- ducere. ARRIUM. — Arrha; arrhes. ARRO. — Idem q. Arao. (A. 1351.) ARROIiOXGNARE. — Circnmcidere : rogner. ARROGANENSES. —Pro Aragonenses. ARIiOGAXTIA. — Magnanimilas, ut inler- pretantur editores .-Ic^ .S'.S'. ARROGARE. — Arroganter aliquem alloqui. (A. 1389.) — Adesse. (Vet. Gl.) ARROLIUS. — Forte pannus vel tela in se convniuta ; rouleau. (Rym.) ARRdLOGIUM. — Pro Horologium. ARRONCHARE. — Runcare, exherbare. (St. Verc] 213 ART MEDIiE ET INFIM^ LATINITATIS ART 214 ARRUMPERE. — Arare, agrum proscinde- re ; labounr In lerre. Vid. liuMi'iiuii. ARRUITUM. — Pro Abrlptum. ARS. — iM ichina, uncle (Jallis artillerie, — An siinc/a. Vid. Sor/es sanctorum. — Voxgene- rica qua iuslrumiijiluin quodvis arte confeclunn denolatur. (,\. 1352.) — Ars maris, scientia na- valis ; art mnritinte. (St. lUas.) ARSACID.E. — Idem q. Assassini. .\.RSAI,IU.M. — IncendiuiJi. (A. 133G.) ARSCllIL. — IlEEliESCniLD. ARSCILD. — Ead. notione. ARSEIA. — Combust;u sylvaj ; /orets dont on a brute tes arbres ; ol. arsins. ARSEI.LU.M. — Parvus fornix, seu lapis sc- pulcralis instar fornicis parieli affixus. {Xecrol. 6'. i\farl. Lemnr.) ARSELLUS. — Idem q. Arcicllus. .•MISEXA. — Armamentarium ; arsenal ordi- naire. — Locus in ijuo fabricari aul servari so- lent naves ; arsenal maritime. ARSIA. — Forte pro Ahciiia, fornix pontis. AHSIBILIS. — Cremabilis ; combustible. {Vel. Gl.) ARSIl.E. — Bibliolheca in fornicis moduin exstructa. {Chr. Subl.) AUSIXA. — Incendium, vel crimen incendii, seu cognitio de crimine incendii ; incendie ou crime d'incendie, uu droit de connattre de ce crime ; ol. arsin. ARSIXUM. — Jus cognoscendi de crimine incendii ; droit de connnitre des crimes d'incen- die. (A. 1145.) .\IISISIA. — Pro AssisiA. AltSrnUM. — Forte jedificium in modum arcLs niunitum, in quo annona el siippeilex qiiaivig tempore belli recoudebuntur. Locus baud ila absiinili-* anemc, quie armnutentnrium sonat, ul supra dictum est: aut fortassis arsi- liutn all iirdi're vel nrsurn, qua; est auri conda- tio ; qua ratione arsitium pos?Pt esse locus seu officina ubi monela conflalur. (A. 1218.) ARSIVU.*^. — Arsii'Hs consulwn, forte primus consulum aut comilum, ab 'iy/wt, prince[)S. (Chartiir. Eccl. .iuxilanie.) ARSULTARE. — Pro .\ssuLTAnK. AR.^^URA. — Auri vel argcnti conllalio, pur- gationi.sergo vel examinis. (Donirsd.) — Erpe- la, morbi .spccie.s ; (/(/r^e, u/c've nnii/rant. (A. KlHS.) — Vi'sli(;ium aiane cru- cig f7;7o>!,ccomeslio non puto vacare myslerio. » Ubi editor arlonam, paniciam interpretatur, ab asto;, panis. ARTRACTATIO. — Pro Altf.kcatio. AR'I'UARE. — Membratira lacerare, divide- re ; demembrer. ARTURIA. —Pro Aratoria. ARTURUM EXSPECTARE. — Proverbium apud Anglos, quorum crcdula adco fuit olim fides, ul Arturum regcm dcnuo regnaturum persuasum haberent. ARUL.\. — I'arva ara, allaris mensa ; petit autel, table d'nulel. {Ann. Den.) — Patella car- bonum, cralicula, vel vas aeneum ijuadrangu- LEXICON ASC 216 luna, in quo ignis ardet, vd in quo prunae vel carbones asporlantur. ilsid.) ARULATUR. — Idem q. Arilatob, seu Ario- lator. ARUM. - Terrilorium, forte pro arvum. ARUMATUS. — Pro nrvinatus, pinguis, ob nimiam piiigucdincm deformis. ARUMPERE. — Pro Arrumi'ere. ARUXrALlS. — Ager incullus; terre non culiivee. ARUXCARE. — Evertere, eradicare ; renver- ser, deracinrr. ARUNCETORIUM. — Ager incullus; ut Arcncalis. AliUNDINETUM. — Arundo, locus ubi cres- ciint arundines ; rosenu el lieu plante de roseaux. ARUXDO. — Canalis, aqualicus ; twjau : « Videns etiam quia fons aquaductus antiqui- tate el velustate defecisset..., habiles canales adaptavi el per plumbcas arundines mealum fonlis constanlissime reparari feci. » (Marc, abb. Fold.) AHVA. _ (Fem. gen.) Ager, interdum regio, provincia, ager seu locus incullus, Ludificio ap tus ; champ, pays, emplacement, terrain vide, propre a bntir ; ol. arue. ARVK'OLA. — Agricola, qui arva colit. ARVIXARE. — Pinguedine implere ; en- graisser. ARVINUL.\. — Parva arvina. ARVIPENDIUM. — Idem q. Ahapennis. ARVIPEXNIIIM. — Ead. notione. ARV(JLI»IA. — Idem q. Arnaldia. ARVOUTUS. — Erisma, anleris ; arc-bou- tant. ARVUS. — Per Abvum. ARWERNUS. — Aper; sanglier. {Lex Sal.) AiiX. — Pro Archivum. — Copia;, vires, exercitns : forces militaires. ARZHLLA. — Conchre marince species, ap. Italos. (A. 111)7.) ARZENARE. — Aggerem conslruere, ap. Ilalos. ARZER. — Ilalis, moles, agger. (Rol. Pat.) — lisdem forte ignis, focus, lignatio. AHZO. — .Vrculus; areenu. (A. liOO.) ARZO.N'US. — Equeslris sella' arcus ; argon. ASACIUM. — Indiculus pretiorum rebus venalibus slatutorum; idem q. Calmeubium. ASAGIUM. — Dcgustalio ; essai, eprcuve ; ol. asaie. ASAMMUM. — Vid. Bisamcm. ASAQUERIUS. — Aquarius, forte pro ada- quarius. ASAXONARE. — Formare; faponner, /abri- quer. ASBERGUS. — Idem q. Alberga. ASROTARE. — Pro Abutare. ASBOUTARE. — Ead. notione. ASCALARE. — Scalis admotis invadere ; escalader. ASGELLA. — Axilla, luUio ; aisselte. — Pro assella. asserculus ; petite soli re, chevron. — Pro Ala, id est pars eedis el avis ala ; nile de bdli- ment el nile d'oisenu. ASCELLARE. — Furca alaris, qua ascellse 217 A8C MEDLE ET INFILLS LATINITATIS. seu humeri* claudicantium suspendunlur ad firmandos gressus ; crosse (Aim.) ASCKI.LATUS. — AsccUala rena, quce et basilica ; nam vena qure iii ascellas vadil, se in quuluor venas dividil, (juarum lerlia in ma- num per armum secedit, eaque vocalur as- cellnla et basilica. ASCliLLUL/E. — Diminutiv.ab ascellx. ASi;EM»KitK. — Dicitur de animaliiim ad- missione. (Lud.J — Oescere. — Asceuderc ex adverbo, conlradicere. (S. Anselm.) — Asccn- dere ad plenum, ad supeiiores sedes cliori as- cendere. (St. L'ccl. Lugd.) ASCENSA. — Ascensio, feslum Ascensionia Dominicoe ; la fete de r Ascension. — Pro Ac- CBNSA, iocalio ; conventio, pactum ; action de donner a cens ; arrangement, pac'e, accord. ASCLNSAMENTU'.M. — Had. notione. ASCENSARE. — Locare' ad ascensam dare ; donner a cens, louer. ASCE.XSATIO. — Datio ad censum, ut As- CENSA. ASCENSIRE. — Ut Ascensare. ASGENSIVA. — Proestatio annua ex ascen- salione persolvenda ; prestation annuelle due pour un bicn /tris a ferine. (A. H9}.) ASCEN61VUS. — Qui ad censum tenet ; fermier. (A. !3IG.) ASCIONSOK. — Adcensor, qui ascendit ge- neralim, pecuiiarius eques ; en general, qui monte, qui gravit ; en purliculier, fjui monle un cheval, cavalier. (S. Hier.) ASCK.N.SOUKS. — Anteccssores, majores ; les ascendants. ASGICNSdKIUM. — (Iradus quo ascenditur ; id quo (|uis in equum ascendit, lollitur; esca- lier, inontoir. ASCi;NSUA'I 10. — Idem q. Adcensuatio. ASCEIt. — Chalybs ; acier. ASGKKIDLUS. — Sciurus; eciireuil. ASCK'l'.E. — Monaclii qui virlulem, conti- nentiam ac vitam evangeiicnm excolunt; as- cetfs. ASCi';'l"EUIlJ.M. — Ex Gr. i7/.r,-:/v.ov, monas- teriuni. locus exercilio et disciplin;e viitulum destinatus ; se/our des ascetes, convent. ASGEI'Rl.K. — Feminie continenles qii;i' a monachabus dill'erebant ut ascelerium a mo- na?terio : a nionachatuis scilicet, qufp in solitu- dinihus dotnicilia habebant ; /emmes vouees a la vie ascetif/ue. ASCIIAZA. — Non tonsuratus; gui n'cst pas tonsu7-i-. [Lex. Sal.) ASGIIEKATIS. — Asrheratus ad helium ; coinparatus, instriictus, arcinntus, forin ab ascar <]iio(| armatura ex clialybe erat, vel ab ascer, sanguis, cruor. (A. 1:218.) ASCJAIx'lv — Asciare denlibus, idem est quod sec are. ASGIAKIA. - Copiosas asciariatuni ei iusi- gniuni rcininarum lalcrvas olivimn habuinius (.id. S.S.), D uhi editores emendant ascelria- nmi, id est nuilierum piarum. ASCIA'JTS. — A/iKtta lex, videtur esse on- drm qufp lex inviolahilis, sempiterna. {('h, Autran.) — Cullelli species ; sorte de couteau. ASC 218 AsciOLA, et pro APGICULUS. — Idem axicnhis vel asserculus. ASCILI. — Idem q. Ascodrogili. ASGir.LA. — Idem q. Ascella. ASCILUS. — Foile pro Asellus, machina bellica, vel pro Astilus seu Astila, veru. ASCINGIA. — Idem q. Andeci.nga, Accen- GIA. ASriNI. — Qui laribus et tecto carent. ASLINUS. — Possessio, locus sepibus, mu- ris aut vallis conc\visus; propriety mwee, en- clns ; ol. acin, ascin et assin, a verbo accin- gen. ASCIOBOLA. — Idem q. Asciola. ASGIuL.A. — Minor ascia, parva securis ; hachette. ASCISLE. — Statuta qua- in assists seu co- mitiis publicis de rebus ad rem publicam spec- tanlibus conficiuntur. Vid. AssisA. AStnSINI. — Idem q. .Assassini. .\SG1T/E. — Hairetici ab ax/.o;, uter, dicli. Hi bacchantes ulrem inflatum et opertum so- lebanl circumferre, tanquam ipsi essent evan- gelici utres novi vino novo repleti. (S. Aug.) ASCITKRIUM. — Idem q. Asceterium. ASCLA. — Asserculus ; petite solive, che- vron. ASCLARE. — Rescindere; femlre. ASCOB.ATUM. — Quajvis sordes, purga- menla ; salite, balayure, etc. « Quod nullus projiciat -sanguiuem, vel aquam putridam, seu aliiid quodcunquc putridum vel ascobatum domus in carreria. » {Inst. ann. 1301.) ASGOBRA.MKXTUM. — Idem q. Incurri- MENTLM. ASCODROGILI. — Hserelici iidem qui As- CODRuGITjE. ASCODROOITiE. — Haeretici in Galalia, qui utrem inQatum ponunt et cooperiunt in sua ecclesia, et circumeuiil eum iiisatiientes poti- bus, non iiitejjigentes, qnod ail Salvalor, utres novos sumendos inque eos vinum novum mit- tendiim, non in veleres. .\Sroi)Ri:(;i. — Had. notione. ASCOGEFRUS- — Pons ex utribus confec- lus ; pant fait d'nutrcn gnnflees. .VSi'.OI'A. — Vas aqualicum, ulri peisimile. ASCOPERA. — Ead. notione. .V.SCtJRA. - Idem q. A^copa. ASCRIPTARll. — Idem q. Aschiptitii. ASCRIPTITlATrs. — Ead. notione q. As- CRirTiTitis; Vid. .\schii>titii. ASCKIPTITII. — Coloni, agricohe, villani, qui aliunde orti, in alioriim doininorum villas et pra'Jia pergebant, ibique eonimdcm liconlia sedes suas ligebaiit, el snb annul census rondi- tione in ca'terorum sulnlilnrum transiebanl sta- tuni, et in album ascribebantur; paysans qui, chungeant de demeure, allaient s'vtablir dam unc seigneurie ctrangere et y itaient refus et imniatri'uli'sd charge d'une rcdevance. ASCULTARE. — Pro Auscultahe. — Con- ferre, comparare, exscriplum ad rationem ar- clietypi e.xpendere ; collafionner. ASCPLTl'S. — Pro l-.xfr.iiU'TUS. ASCUPA. — ProAscoi'A. 819 ASI LEXICON Contraherc, minuere ; rcs- ASN 220 ASCURTARE. serrer, ra/ye/me?-. ASCUHZARE. — Forle peiTicero : « Kodem anno ecclesia Sancli Joannis de domo fuil (is- curzata. » [Chr. P!ac.) ASCL'S. — Naviciila, scapha ; pclit bateau, nacelle. ASCYSTERIUM. — Pro AsnF.TFnii'M. ASKiWRK. — Falce desecare; faueher. ASKCRiniS. — Vox inderlinabilis, seu a se- cre/is, sccrelarius, consiliarius ; secretaire, con- seille>\ ASEITAS. — Vox scholaslicorum, proprie- tas subslantioR qualenus est per se el opponilur abalteitati. ASELLA. — Axilla; aisselle. — Asellx, alee minio, aliove colore in lodicibus manuscriplis piclfe ad aliquas observatioiies, addiliones, elc, indicandas concludendasve. AS1;LL1. — Liisoria' lesseru', taxiUorum spe- cies. ASELLIONUS. — Tro Aseluts. ASELLUS. — MacLina bellica, ead. q. otia- gri nomine alias nunciipala. — Corpus huma- num suople impelu prorium ad libidmem (Hier.) ASEMOLA. — Idem q. Azemila. ASEMPRE. — QuEEvis prffistatio : « Hera quistam, lonlam, talliam, collectam, exaclio- nera vel asempre. » (A. 125".) ASEMPRIVUM. — Jus utendire aliqna, e. g. pascuis et foreslis, idem q. Adempium. (A. 1306.) — Idem vidi'tnr qund Planum, ager cullus, vel domus Ai'i'iiMiiTi.K : « Hem omnia ilia hospitia... cum piano seu ascmprivo diclo- rum hospiliorum quae sunt situata, » etc. (A. 138-.) ASENIA. — Ut AzENiA. ASENSARE. — Idem q. Adcensare. ASENSIA. — Facultas utendi rebus alienis tancjuam suis ; ol. aJsanee. Vid. Aisanha. ASKPDIUM. — Pro .\ssedii'M, obsidio ; siege. ASERAIRA. — Forte pro Asinaria, servi- tium quod cum asinis domino debetur. (A. 1317.) ASERRIO. — Animalium moibi genus apud Hispanos. (.4. SS.) ASERTIUM. — An desertum ? « Et cum ve- nissel ad Saphet, invenil ibi asertium sine sedi- ficalione, nbi quondam fuerai castrum nobile ac faraosum. » (Bal.) ASETUM. — Forte nomen loci, nisi idem sit ac aisa/nt/i/'4m, perlinenlife scilicet, ubi li- bere percipi possunt aisenlix : u El quod habet apud Viliers in .\seto et villa sublus firmila- tem, » etc. (A. 1149.) ASI.V. — Pro.\ciA, filum. — Idemq. Aisi^i: ; pertinentifp ubi libere percipi possunt aisa- menta. A.SIAMENT.V. — Commodilates, necessaria variis vit.T usibus, ac prffisertim jus utendi re- bus alienis ; lout ce qui est utile a la vie, droit d'ttsage dans Irs proprietes fi'autrui, aisance, aisements. (A. 1253.) — Quidquid rei alicui per- ficienduj commodum est; tout ce qui pent servii- a ejcicuter ua-t clioie. {Si. ]'erc.)— Instrumenla charlae ; litres, actes, papiers. (St. Ast.) .VSI.VNZIA. — Commodilas, ubus; aitance. ASIATI.M. — Pro AbCiATiM, id est divisim. ASIDERATUS. — Paraly-i percussus ; /rn/'pe de parali/sie. (A. 1167.) ASIFONI.VrUS. — Ablatus, sublatus. (A. 77b) ASIGA. — Piscis e mugilum fluvialium ge- nere ; vendoise. ASII.E. — Assula seu lignea tabula Icclis cooperiendis apla ; latte. ASI.\.\ CURTA. — Onus asinae mutilaj, seu cui Cauda deci.=a p?t. {f'l'arltil. S. Germ, /'nil.) .VSI.N.\DA. — (inus asiiii ; charge d'ane; ol. asner. AS1.\.\RE. — Asino vehi ; alter a une. (Luilp.) ASIN.VRI.V. — Servitium domino exhiben- dum cum asino ; conci de transport a chie. {G. Chr.) ASIXARIUM. — Idem q. Asinada. ASINARIFS. — Qui iigna de silvis deferl ; anier. — Asinarivs saneti Petri, vox injuriosa. (A. 1271.) — Asinariiper convicium olimdicli sunt Christiani non minus ac Judaii. ( Vid. liar.) ASINATA. — Onus asini, vel eliam equi aut juraenti ; c/fa/'^e d'dne et generalement de toute bete de somme. ASINDULUM. — Lampas, pro cicendulum vel cicendela, quae pro lampade etcandelausur- pantur inlerdum ; quamvis cicendela propria sit vermis species noctu lucens. (.1. 5S.) ASINEUS. — Mensura; frumenlariae species, idem q. AisiNus. (A. 1'242.) ASlNIAIUIA. — Idem q. asunahia. ASINITAS. — Stupor asininus ; asnerie in Vet. GL ASiNTURA. — Ambitus ; enceinte. ASINULUS. — Pro Asellls. ASINUS. — Metaphorice, corpus humanum pronum ad libidinem. — Onus asini. — Modus agri. — Asinoruin on/o; ila dictus ordo Sanclap. Trinitatis, seu Mathurinorum, quod, cum iter agerent, asinis tantum vehi lis liceret, non equis. ASISIDA. — Partitio, distribulio, ut videtur, venationis. (A. 12^7.) ASlSlNUS. — Sicarius ; assassin. ASISRIA. — Pro Ascetria. ASIUM. — Ager, vel terra inculta, sedi ali- cui adjacens. — Vox generica qua ustrina vel ofticina qutevis ad aquas exstructa significa- tur. ASMA. — Pro Asthma. A SMERCI AMENTUM. — Multa pecuniaria deliiiqii6nli imposita ; amende, peine pecuniaire. (A. 1283.) ASMORIA. — Pro armaria, armarium ; ar- moire. ASN.^GIUM. — Servitium cum asino exhi- bendum [Chartid S. Wand.), et prfestatio quee loco ejusdem servilii solvitur (a. 1247) ; 221 ASP MEDLE ET INFIMJ3 LATINITATIS. ASS 222 corvee d'une et redevance peruniaire qui la rem- ptnce. ASNRRIUS. — Asinarius, mulio ; u/iier. ASOLIA. — Forte pro Asotia : a Statuimus quod clerici Hibaudi, qui dicuiilur de familia asoll.T... londeri p> recipiantur, vel eliain raiii, ita quod eis non reiiianeal lonsura clericalis. » {Cone, /iothoiuag. an. Ii31.) ASOXGLV. — Axungia ; axonge, graisse. ASORTIKE. — t^eligere, secerneie. (A. lo2G.) ASOZAHK. — In societalem seu sozidain, hoc est ad nieilietatcm frucluum dare ; donner louer u rnoilif fruit. Vid. Sozida. ASI'A. — L'liciiius, Fibula; crochet, boucle. (St. Mul.) — Impedimciitum, laqueus quo cu- jusvis animalis pedes illiganlur iie es'agari pos- sit; entraves. (A. 1273.) ASI'AGIUM. — Jus quo animalia vaganlia, qu:i' cujus juris sint, aguosci non potest, do- mino praeiii in quo reperla sunt, addicuntur. (A. 1329 ) ASPAI.DARI']. — Lorica locum muiiire ; eta- blir des parapets. ASl'ALDIJM. — Lorica. propugnaciili species give ex japidibus, sive e.x labuiis ; epaulement, parapet. ASP.VKGIA. — Pro aspagia. Vid. Aspagilm. ASP.\RGUS. — Asparagus ; asperge ; ol. as- pargue. ASPATGIU.M. — Idem q. AspaGIUm, ASP1-:i;TIU. — pro As pectus. ASPKRA^fiUS. — Idem q. Aspakgus. ASPRRKLLUS. — Accipiler ; epervier. ASPKKK.MUS. — Pro Aspiremus. ASl'l'",RGI'",IlE. — Aspergere vtonelam: « Anno 12n'j, fiiit a/tscrsa moneta de Hossanaya, qua; duravit Ires aiinos. » (Cone. Hisp.) A.SPKRGKIUUM. — Aspergillum ; goupiUon. ASPKIKlli.S. — Kod. sensu. A.Sl'KKGIA. — Pro Aspakgia. ASPERGlTtjRIUM. — Idem .[. AspF.RGEitiUM. ASPLllGOTU.M. — Lorica annularis ; huuber- geon . ASPRIIIULUS. — Sciurus ; ecureuil. A.SPEUITAS. — Infecunditas, slerilitas; slc- rilil'-. (A. IL'OG.) — Impi'ltis ; iiiiiieliiosile. (\. I'Si'.f.i — .Isperitas coiisuetudinum ; duritia, in- bumanitas in exigendis Iribulis. (A. lIGo.: ASPKRSIO. — Amylum dilulum ; empois. ASI>KKS()L. — Idem t\. Aspergkfiium. ASi'i:ilSiiHir.M. — As|)crgillum ; gnupillon. .\Sl'ir,i;ilE. — Concordare, arbilrari, seu causM' artiilriuin agere : « Pro hoc paclo le- nendo dedit abbalissa Itoberlo TJOo libras, si- cul fuil nspectum inter eos. » ASPICIE.NTLE. — Qua-cunque ad aliquam domum vel pr;edium perlinenl; deuendances. (A. K-i2.) ASPK'UUS. — Conspicuus. (Aus.) ASPIDICE. — Unciiii, incastralune, iim- briif, catcniilffi. [Vet. Ul.) ASPIUlSCiE. — Ead. notioae. ASPINARE. — Spina vinum venaie indicare' {St. Ast.) ASPIRAHE. — Conspirare. {Gasp. Bart. Gl.) ASPIRIIjM. — AlTectus, ab aspirare, ut sus- pirhitn a su^pirnre. (A. 1401.) AS PITA RE. — Pro nssistere. « Uno bine et allero bine aspitantibus. » {Vit. S. Joan. E tee in.) ASPOilTAGIU.M. — Tributum quod domino penditur pro mercibus evebendis. (A. 1350.) Vid. .-Vppoht.agilm. ASPORTARE. — Asportare Jus curlx, ad aliam curiam jure appt-IIalionis causam de- ferre, a judice ad aliiim provocare. (A. 1220.) ASPOUTATIO. — Dici videtur de pannis aiiisque similibus, qua3 ad ecclesiam obialionis causH apportantur. (A. 1199.) Vid. Aproiircs. ASPUATILIS. — Aspratiles pisces ; qui con- chas habent ; coquillages. (Alex. latr. ASPRArUR.\. — Xegotiatio argenlariorum, sive ipsa permutatio. ASPREDiJ. - Pro asperitas. ASPKI. — Pro asperi. ASPIllO. — Mtmetae species Constantinopo- lilanre, vulg. aspres. ASPHluLUS. — Sciurus ; Ecureuil. ASPRU.M. — .Nummus argenteus. Vid. As- pnio. ASOriTES. — Hydrops, cujus abdomen ad inslar utri aqua pleni indatum esl; hydropi- que. ASSA. — Lignum latum el delalum ; plan- che, nis, Intlc. ASSACCUMANAllE. — Depopulari, vastarc ; saccager. ASSACIDiE. — Idem q. Assasini. A>SAGIIARE. — Tentare. cxperliri ; essai/er. .ASSAGIUM. — Examinatio, probatio ; essni, epreuve. (.\. 1362.) ASSAIA. — Ead. nolione. ASS.MAHE. — Idem q. Assagiiare. ASSAILIAIIE. — .\doriri, invadere ; assaillir. ASSAli.LIKK. — Ead. nolione. ASSAISL\r»tlv. — .Monel.e inquisitor et pro- balor ; essayeur de In monnaie. .\SSA1TUM. — Bitumen. (Legendura videtur asfaUum.) ASS.M.E. — .Vsser ; ais, pieu, chevron. ASSAI.IIIAIIE. — Idem q. Assaiuarb. ASS.\L1.\. — Vermis intra asseres cresceng, cossus, teredes ; ver de buis. ASSALIAUE. — Idem q. Assailiare. ASSALlllE. — Ead. nolione. AS.-^ALLERE. — Ead. nolione. ASSALTARE. — Ead. nolione. ASSALT.VTIO. — Aggressio, oppugnalio : action d'allaquer, d'assaitlir, attaque. ASSALTURA. — Ead. nolione. .VSSALTl'S. — .Aggressio, usurpalio, injusta el violenla occupalio, audio; nttnque, usurpa- tion, accroissement. ASSA.NCIA. — Idem q. .^sancia. 223 ASS LEXICON ASS ASSANTA. — Preces pro morluis, forle sic nuncupalfc quod slando fundcreiilur, uiide cl ailare appellatie. (A. 1474.) ASSAl'l'AKK. — Inslruriientu rustico, quod sappa dicilur, laborare, paslinare. (A. 1283.) ASSARILM. — .Vssis vcl nummus. ASS.VUTA. — Silva succisa et in af;rum cul- lum redacla ; buis coupe et mis en culture. ]'kl. E.XARTUS. ASSAllTAUli;. — Silvas inlerlucare, radices avellere el in culluram redigere ; ol. cssarier. Vid. EsSARTARE. ASSAKTUM. — Ut Assarta. ASSAHTUS. — Ager recens ad culluram re- daclus. ]'id. AssAHTA el Exartus. ASSASSIN.VMHNIUM. — lloraicidium ; an- sassiual. ASSASSINARE. — Ex insidiis irilcrficere ; assassiner. — Pro AssaxuNare, conficere, perfi- cere. {St. latir.) ASSASINATUS. — Cffides ex improviso, ex insidiis ; assassinat. ASS.VSSIXEIilA. — Ut Ass.\.ssiname\tum. ASSASINI. — Populi qui liabilabanl in mon- tibus Pbffinicia; et quorum dux vulgo a (Ihris- tianis set^tx vel vtlulusde Moiitauis, Gal. le oieux de la Muntagne, appellabatur. ASS VSSl.MUAl. — Ead. uolione, sed el pro jurisdiclione et cognilione ejusdera criminis usurpalur in quibusdam inslrumcnlis. ASSA'l'UllKS. — Craticulse ad assandas car- nes ; <)rils a /aire cuire la viande. (Itym.) ASSAULTUS. — Oppugnatio ; assnnt. ASSAUTUS. — Aggressio in via regia ; alta- gue sur la vote publique. (A. 1207.) AS.S.\XINUS. — Sicarius ; assassin. ASSAXONARE. — Formare, debita foruia donare ; fa^onner, donner la forme convenable. {St. Vere.) ASSAZAHE. — Mensurare ; memrer. ASSAZATUll. — Examinalor ; cssayeur. — Mensurator ; inesureur. ASSAZA1'UR.\^. — Quod pro mensura exigi- tur ; droit de mesurage. ASSAZUM. — Examinatio, probatio ; esxai. ASSECAlU'j. — Pro Assecuhahe aul .\dse- CARE. ASSECIARE. — Assignare, consliluere ; as- seoir. (A. 1310.) ASSECTAMENTU.M. — Pro Assetamentum. (A. 1308.) ASSECTARE. ~ Pro Asset.\re. (A. 1308.) ASSECULAKE. — Corailari ; nccompagner, suivre. ASSECl'RAMENTU.M. — Apud leguleios se- curitas qua coram judice vel domino feudali, qui inter si; inimicitias ob crimen aliquod per- petratum exerccnl, sibi invicem de nihil fa- ciendo cavent ; prnmesse faile sous serment, de- vant le juge on le seigneur, par des parties qui sont en guerre ou en division, de /aire la paix et de ne pas la Iroubler. ASSECURANTIA. — Ead. nolione. ASSECURARE. — Pignore vel fidei jussione interposila securum facere : donner siirete par gages, dtages ou promesses ; ol. asseurer. — Men- dose pro Assecolare, comilari ; accompagner. {A. SS.) ASSECURATIO. — Assechhamentim. ASSECUltA I US. — Cerlo convictus : « Pro- ditionis civilatis assecuratus. » (.,-1. SS.) — Tranquillalus, pacificalus. (A. 1376.) A.SSEDAIil'^. — Sedari,', pacare ; calmer, apaiser. (A. 1:^98.) Censum describere ; asseoir la taille. \'id. Assiiiere. ASSEDEIIE. — Censum describere, ut Asse- DARK. (Ityn).) ASSEDI.M^E. — Obsidere,oppugnare;ass/t'^('c. ASSEDITIO. — Taxalio, peroequalio ; assiette dt I'impdt. ASSEDIU.M. — Obsidio ; si4ge. .V-SEFAI.I.IA. — Obs'inatio, perlinacia ; en- tetinifnl. oh^iiniilinn. ASSEGIA. — Piscis species. (A. 1181.) ASSICiiURAMENTUM. — Idem q. Asseclra- MENTl'M. ASSEfiURARE. — Aliquem rei alicujus posses- sorem securum prwstare ; assurer. {Antiq. Nov.) ASSEIATOR. — Idem q. examinalor, proba- lor ; essayeur. ASSElllA. — Idem q. Assrixa. ASSELLA. — Axilla ; aisselte. ASSELLIA. — Ead. nolione. ASSI'LMHLARE. — Convenire ; assembler (A. 1200.) ASSE.MBLATA. — Convenlus, Cffilus ; assem- ble e. ASSEMBLATIO. — Convenlus inilus ad li- tem componendam ; reuniou de plaideurs. (A. Ii07.) ASSEMBLEA. — Idem q. Assemblata. ASSEMBLEIA. - Ead. notione. ASSEMPER. — Pro ad semper. ASSKMPERARE. — In perpeluum assignare. {\. 1394.) ASSEMPERATIO. — In perpeluum assigna- tio. (A. 1394.) ASSENAMENTUM. — Dominlcaj manus in- jectio in res aul prajdia ; saisic feodale, main mise; ol. assenement. — Assignation ; assigna- tion ; ol. assene. ASSEN.ARE. — In res aul prsedia jure do- minii manum mitlerc ; saisir, occuper ; o\. os- sener. ASSENCI/E. — Assensio ; consentcmenl , assen- timent ; ol. acence. ( Vet. Gl.) ASSEN'NATll). — Assignatio, addiclio ; assi- gnation. (A. 1228.) ASSENSA. — Idem q. Accensa, dalio ad cen- sum, census. (A. 1262.) ASSENSAMENTU.M. — Ead. notione. ASSENSA RE. — Dare vel accipere ad cen- sum ; donner ou prendre a cens. ASSENSATARIUS.— Qui sub annuo censu te- net ; i/ui possede un bien sous la condition de payer artnuelkmenl un cens. ASSENSATIO. — Ut Assensamentum. ASSENSATUR. — Qui ad censum dat ; gw? donne a cens. ASSENSATORIUS. — Qui sub annuo censu accipit ; qui regoit a cens. ASSENSIA. — Facullas utendi rebus alienis tanquam suis. Vid. aisamxa. 225 ASSKNSIO. ASS MEDIJE F.T INFIMiE L4TINITATIS. seu ad lir- Dalio ad censum mam ; action dc dnnnev a cens. ASSEXSUAlU'i. — Idem q. Assknsare. ASSIiNTANEUS. — Consentiens ; qui consent, consentant. ASSENTAHE. — Consenlire, assenliie, con- cedere ; cnnsentir, ctre d' accord, accurder. (A. SS.) — Tenere ad censum ; posseder d charge d'nncens annuel. (A. lOGO.) ASSENTATOR. — Conductor, qui tenet ad censum. [(.'oncit. Burdig. ann. i;255.) Legunt nonnulli accensator. ASSEXTKS. — Pro a/)SC>ites. ATSENTIA. — Idem q. Firma, domus rusli- ca ; /erwe ; vel pi tius idem q. AisoNIIA, cuin- moditas, usus. — I'orte pro essentia, natura, indoles, in <;uii)ert. Al'SKXTLMEXTUM. — Assensus, consensus; consentement, accord ; ol. assent, assenlement. ASSI>;(JUUI\AI»E. — Asseguura7-e aliqnein, alicjuem rei alicujus possessorem securum face- re. (A. 1179.) ASSERA'l'UM. — Tabulatum, quia ex asse- ribus fit ; plancher. (A. lliG.) ASSKK.\'1'US. — Chalybe duratus; trempe, aciere. ASSERCIUE. — Pro accersire. ASSEHES. — Tegmen iibri ex asseribus ; couverture d'un livre /aite de bois. ASSEREUS. — Ligneus, ex asseribus com- paclus ; de bois, fait de planches. (.4. SS.) ASSERIA. — Pro AssisiA, seu designalis pr;L>iiii.s anniialim percipiendurum. (A. 1303.) ASSi.lilA'liiiUM. — Disliiclus, jurisdictio, nisi li'j;i-ndum sil nssisialf/ium, cod. sensu acci- piendum ; ^unt//(.. — Assertio, alfirinatio : asser- tion, affirmation. — Uefcusio, tuitio ; defense, protection. .VSSEIII'ATOH. — Pr;es, sponsor: « Charlte liuic multi teste et asserlatores subscribunl. » (.1/1)1. Hen.) ASSEiriiONAMTI'Llt. — Corto, sine erroris mt'tu ; il'iini' maniire certaine, sans erreur. ASSI'IllTlVE. — Aflirmale ; positiveinent, dune muiiiire formelle. AS.SEIli'Oll. — Advocalus, causidicus ; de- fenseur, avocat. ASSEIIVATOIUUM. —Area seu locus rebus assiTvandi,-; ; coffre ou lieu a serrrr li'S (7i(«c.<. ASSEHVISAUE. — Servituti addiccre, hoc est sub annuo sirvilio seu prajslalione conce- dere , assujeltir ; ol. aserviser. ASS 226 Positio vcl faclio retis impositae ol. ass is reunion re- ad ASSESIA KETIS in fluvio. (A. 1134.) ASSESIM. — q. As-ASiNi. ASSESSAMEN'l UM. — Idem q. Accensa. ASSESSARE. — Ad censum dare. Vid. Ac- CE.NSARE. ASSESS!. — Quibus rata pecunice exsolvenda ta.Kata est ; contribuables ; a In tat lie. ASSESSIXI. — Idem q. AsSASiNi. ASSESSlU. — Judicium consessus dejuges, assise. — Assignatio rcditus ex fundo percipiendi. (A. 13i;2.) — Tributi impositi laxalio, percequatio. (W. Thor.) Vid. Assidehe. ASSI'.SSUR. — (Jui tiiljuta pcriequat vel ira- ponil ; reparliteur ; ol. ass'ur. — Idem q. As- CENSOR et Apjutoh. ASSESSORIA. — Assessoris seu judicis mu- nus ; office de Juge. [Cone. Alb.) ASSKSSURIUS. — Idem q. Assessor. Vid. ASSIDERE. ASSESSUS. — Sic dicilur fimdus cujus ditus cuidam assigtiatur. (A. i'-2G-2.) aSSESTARE. — Apud Italos exiequare, legitimam mensuraiii levocare. (St. Ast.) ASSERTRIX. — Comes; compaynon, celui qui assisie, qui accovipayne. {Vit. S. Arr.alb.) ASSETAMEXTUM. — Metarum fixio. — Assignatio, oppigneratio. ASSETARE. — CoUocare dotem in fundo, fuiidum iippignerare. Item nude pro Assig.nare. — Tributum singulis viritim impoiiere. — As- bid<'rc, sedere. ASSET.ITIO. — Tributorum descriptio ; ol. assiette des tallies. ASSEIATURA. — Ead. notione. ASSETIARE. — Assignare, oppignerare ; assigner, dnmer en gage. ASSETIRE. — Ead. notione. ASSETTAMENTUM. — Idem q. Assetamen- TUM. ASSETTARR. — Idem q. Assktare. ASSEURACIU. — Cautio, pignus ; garantie ; ol assurance. ASSEl'RARE. — Idem q. Assecurare. ASSIA. — Assia taillia.', tributorum descri- ptio, ut .\SSKTATIO. ASSIAfilU.M. — Kistrirtus, jurisdictio, quod ad nssisias certi loci piTlinel ; ressorl, district des assises dun pays; ol. assisiage. ASSIATA. — Idem q. Asciola. ASSIA ri.M. — Divisim, dislinctim ; d'une maniere claire, distincte. ASSIA'l'l'S. — Ex asseribus seu tabulia sec- tilibus confectus; fait de planches. A.SSlCtlA'l'IO. — Stagni solum exsiccatum ; V .Nullas assicalionvs liabot in dido stagno, » id est nibil liabel in solo dicti slagni assiccali, quod (lossil excidere, vel unde possit quidquam ulilitalis pcrcipere. ASSK'URARE. — Ut Assecurare. ASSIDARI''. — Assignare, oppignerare; ul AssKTiARi. A. M82.) ASSIUAKIIIS. — Pro Essi:nAHiL";. ASSIDA 11(1. — Assij-'natio, pera-qualio. ASSIDATUR SCUTUKUM. — Svmbolorum 227 ASS LEXICON ASS 228 perieq uator ; ol. ass^eur >uod [irod supremo judicio eral. — Assisa in- lerdum sumilur: 1" pro ipso tributo quod ex conse.ssu oplimalum el populorum in assisis coaclorum imponi decernilur ; 2° pro mulla seu emenda; 3° pro brevi quodam regio quo quis ob certa delicta, vel crimina, lilesve alias, quorum probatio incerta est ex instrumentis, in jus vocatur; 4° pro brevi, quo quis ad pro- baiidum per assisam citatur, el pro ipsayi/ra^a, seu pro ipsorum juratorum lestimoniis ; 5° pro tempore, quod conceditur alicui infra quod li- cet in judicio agere et alium in jus vocare, qui vim aliquam aul aliquid injuste fecit. — Assisa, quorumdam rediluum ex designalis pr;ediis annuatim percipiendorum assignatio ; sessio ad mensam ; pensio annualis. ASSISARE. — Decernere, statuere in assi- sa ; decider, decreler, juger aux assises. AS.SISATGIUM. — Convenlus, consessus ad lites dirimendas, idem q. Assisa. (A. 1333.) 22fl ASS MEDI^ ET INFJM;E LATINITATIS. AST 230 ASSISIA. — Districlus, jurisdiclio assis;e ressoil, juridiclion des assiies. — Cibus quoli- dianus uniquique assignatas. — Munus assisii. — Tempoiis nota adscri|ila aclis notariorum. Assiiiia ri'lis, jus ponendi rete ad eapiendos pisces. ASSISIAGIUM. - Districlus, jurisdictio assis/a? ;ol. assisiagc. F/rf Assisia. ASSISIA RI I. — (Jui a piincipe vel a do- mino feudi delegali assisias lenenl. (A. 120!).; ASSISIAUGIUM. — Ead. nolionc. q. Assisia- GIUM. ASSISIATUS. — Districlus, jurisdiclloassisae, et ipsa assisia, spu consfissus ad liti-s diri- mendas. Vid. Assisa et Assisia. ASSISKJIO. — Assignatio, addiclio. (A. l'J9'J.) ASSISINI. — Idem q. A.ssasini. ASSISlU. — Assignatio, ul Assisicio. ASSLSI'lUS. — sedons ; assis. — Assignalus ; assif/ne. (A. 1238.) ASSiSIUM. — Lex seu consueludo civitatis aul provinci.T; ; lui ou couluine d'unu ville ou d'une province. ASSISIUS. — In ecclesiis ciitiiedraiibus bene- ficiati, minores lameii ordine caudiiicis, in ec- clesiis Cyjiriis, qui vidcnlur fundi officio cano- nicorum, quos vicarios dicunl ; vel quibus assi- gnata eitl assisia, seu pensio annualis, quasi Ijensionaril. .\SSIS()R. — Qui r.ssisas seu taxationes im- ponil, per:i'qual, idem q. AssbssuK. ASSISSIM. — Idem q. A.ssasini. ASSISSOHKS.— Idcmq. Assisiarii. ASSIS TAUl:;. — .Vdjuvare, auxiliare; assislcr. ASSISTATUU. — Adjulor, qui ferl opem ; aide. ASSISTKXTIA. — .\uxilium ; assistance. — I'rffisentia assi.staiicc. — Officium et munus coriiin (|ui eelebranti ponliQci assislunl el illi adjumi'iilo Piinl. .VSSISTKKlv — In medio adcsse. .K.SSISTKKIU.M. — Idem q. Ascetkhium. .VSSIS'I'IV.V. — Assisleresolita J/a/i'erfsass/s- tivx esedem sunl quie Ascelria'. ASSISTKIA. — Had. nolione. ASSISTUIX. — Comes, adjulrix ; compagne, camaradc. ASSI.SUS. — Sub censu annuo locatus el concessus ; toui vl ccdi sous la coitdilinn d'un CPUS annuel. 7'crra assisa apporiitur trrrw do- minic.v ; ilia a vassallis, Iih-l- a domino lenelur. .VSSITA. — Quorumdam rcdituum ex dcsi- gnatis pra^diis annualim (lercipicndorum assi- gnalio ; assiellc. A. I31.'t.) ASSITAIv'K. — Addiccre, oppigncrare. (A. 1315.) ASSITIATUS. —Assignalus. (A. HOI.) ASSITUAKK. — Idem ac Asmdeuc, assi- ! gnare ; asseoir, assiqncr. I ASSITUATK). — Idem q. Assidatio. (A. I 133!l.i — i*lstimatio, peraiiiualio. A. 1405.) I ASSrrilS. — A Oa\. assis, posilus, situs. ! ASSIli.M. — Idem q. Vkiiu. AbSIZA(.ilL'M. — Idem q. Assisiagium. ASSIZIA. — Convenlus, consessus ; seance. (A. 1338.) ASSIZI.VCUS. — ProAssisiATUS. ASSOGlAHIv — Comitari, (.4. SS.) — Male I a'^ere. (A. 1325.) — Aliquem in partem do- mi. ij suorum prrediorum adsciscere : qnod so- lebaiil monasU'.ria el ecclesiaslicco persona; fac- litare ut a potentum el vicinoniin invasionibus bona sua lularenlur, potentiorum lulela et pro- tcclione hac i alione suscepla. AS.S(X'1ATI0. — Domini socielas. (A. 1307.) .\SS( »LARI'^. — Ad solum deprimere, idem q. .\dsolare. — I)e solo seu fundo et posses- sione securum prseslare, cavere ab evictione, fiindom assignare. ASSOLAHIUM. — Idem q. Solaiuim. ASSOLAYKAHE. — Solarium seu labulalum construere, contignare. (A. 1357.) .\SSI)I,UAIIE. — .Mitilos conscribere, vel mi- liles suis habere stipendiis; leuer des houpes,ou en avoir fi sa solde. .VSSULIDAKE. —Ead. notions. ASSOXA. — Scindula, idem q. Assula. ASSONGIA. Axungia ; graisse. .VSSUPIRE. — DifTerro, suspendere, laxare ; ol. assoupcr. Dislribuere, partiri ; par- Ipsa dislribulio ; parlage. - Qui dislribulioni praeest ; ASSORI'ARE. - tafjcr, distribuer. 'assortatio dislrihntinn. A.Si;(Jin"ATOR. lepartiteur. ASsORT.\RE. — Vergis caedere flagellare ; battres de verges. (A. 1236.) ASSULA. — Fragmenlum, id quod cadil de ligno, cum dolalur ; rdal de bois, copeau. (J. de J.) — Dolabra : doloir. ( Vet. Gl.) ASSULTARE. — .\doriri ; assaillir. ASSUL'I'US. — Impetus, aggressio ; atlaque. ASSU.MERK. — Delere, iulerficere. (Gasp. Barlb f.l.) ASSUMMARE, — In summam tolalem redi- gere ; sommer, totaliser. ASSII.MMATIO. — Summa ; sonmie, total, Vide Summa HE. ASSU.\lPrR>. — Dies mortis sancli alieujus, quo scilicet ejus anima in cu,>lun) assiimilur. I'^ofiem uomine designalur ascensio Domini in quibusdam intrumenlis. .VS.SUM'llo. — Coronalio, electio in regeni ; couronneminl. ASSUN.VTA. — Expoditio mililaris ; expedi- tion militaire. ASSTNOIA. — Idem q. Asungia. ASSl'RIlKirio. — Honor, reverenlia, qualis exliibelur eicui ingreilienli assuigunl oinnes. A>TA. — Veru \broche. — Asia (eudalis, sub- jeclio feodalis ; vassaiile. — Modus agri. — Pro fiaslea, lancet. ASTAIU'LA. — Velum,ulvidetur,tensum,quo soils ardor arcealur : " Unus ipsorum studen- liuni ludenlium ascendens astabulam in muro diclorum viiidariorum commune lensam. u [.K. lil6.) ASTACllAXTUM. — Locus, ut videtur, palia 231 AST forle pro LEXICON ATTACnXHTUM. ATA et paxillis tnunilus (St. Ast.) ASTACIA. — Forte modus agri ; nisi legen- dum sit arracia pro HohaCIUM. (A. 1070.) ASTADIA. — Idem q. Asta, agri modus. Vid Hasta. ASTADIUS. — Ead. notioie. ASTAL.\(;|[JM. — Idem q. Kstalagium vel Stallagium, |)ra>5talio pro mercibus cxponen- dis. — Agcr uiiius aalx. (A. 1265.) ASTALAltlA. — Modus agri, idem q. Asta. ASTALIA. — Siiva unde hastte seu haslilia CEedehantur. [Leg Luiti).) ASTAlJUS. — Astalium aliquem facere, frus- trari, decipere. (Mar.) ASTALLAME.\TU.M. — I'rolatio, ad indic- tum terminum debiti solvendi inducice ; ripit. (A. 1339.) AST.VLLAUI-:. — DifTerre, tempua prorogare di/ferer prolongcr. ASTALLATIO. — Dilatio, mora, induciaj; retard, delai. .VSTALONUS. — Ornamentum capitis mu- lierum. idem, ul videtur, ac Galiis bourrelet. AST.^NTIA. — .\iixiiium ; assistance. ASTARE. — Idem q. .Vssanta. ASTARIA. — Marilima, campus planus marl adjacBDs. (San.) ASTAIIDM. — ProAFFAROM. ASTATICL'M. — Idem q. Stagium, mansio, residenlia. AST.VrUS. — Pro Assatus. ASTEAIllUS. — Recensetur inter officiales Ecclesi;)' Aulissid. ; scd quis est ? (.\. 1247.) ASTEDIUM. — Idem q. Hastedum. ASTELLA. — Haslile, seu baculus longior cui vexillum adfigilur ; hampe. {X. 1333. — Veru ; /irochn. (A. 1:218.) ASTELLAllE. — Equos ad currum jungere ; atteler. ASTEXANCIA. — Ad lempus indictuui indu- ciaj ; suspension d'armes ; ol. alenanclic. ASTEARIA. — Officium oilearii. Vid. Astea- RIUS. ASTERIAS. — Piscis genus, rcmora. ASTERISCUS. — Xola instar stellula; qua uliintur librarii ; asterlsque. — Ex auro vel ex alio melallo sleliula, dr. aTzi^'.\ mauvaise etoile. ASTUL.\.. — Scgmentum \morcmu, fragment. AS TUR. — Accipilcr major ; autour. ASTURCO. —Ead. notione. ASTURGIUS. — Ead notione. ASTUS. — Assatura, seu frustum carnis ad assandum, vel lumbus porcinus, idem q. AsTiS. ASTUTUS. — Astutia; fourberie, tromperie, ASULHARE — Asulhare pice ; dolia picare ; enduire les tonneaux dc poix. ASUNGIA. — Idem q. Assongia. ASUR. — Caeruleus ; azure, couleur d'azur. ASURATUS. — Ead. notione. ASUREUS. — Ead. notione. ASUTATUS. — Aggressio ; assaut. ASYLE. — Pro asylum, AT. — Pro ad : « Qu;e at rem publicam per- tineat. » AT. — Actio, lis, apud Arvcrnos. AT.\CHEIA. — Paxillum seu pedamentum cui vitis iunilitur ; ecbalas; ol. atache. — Id cum quo quid ligalur ; attache, lien. ATAGIIIA. — Clavulus ; petit clou. (A. 1243.) — Ul Atacheia. ATA('HI.\RE. — Ad manum regis seu do- mini ponere, quasi alligare ; livrer. (A. 1155.) AT.\COUSTA. — Malus auscultator, explo- ralor ; qui audita refert ut noceat ; espion., mouchard. 23.S ATO LEXICON ATT 234 ATALHA. — Ut Tallia. ATALUOAIiE. — 111 declivilalem construeic ; ol. tatutcr. (A. 1382.) ATA.MlJOlt. — Tyinpanum ; tambour. A'I'AXS. — /Eiiicula, ap^junsiud niuro Icc- Uim ; idem q. Attehia. ATARACAN/E. — Armamentaiium : arsoriL (A.SS.) ATAVUS. — Pro Avus (A. 1112.) ATKLABUS. — Species iocustee ; sorle de $auterelle. (S. Ilicr.) ATK.Ml'rnlUUM. — Forte susceptio, molilio militaris ; expedition, ent reprise millt aire. ATCXEK'C. — Duraro, perseveraro ; tenir. [Ann. iJen.) ATENGIA. — I'ro Acengia. (A. 1262.) ATliXIA. — Pro Antilena. ATKUMINAItl'L — Solvendic peeunia! cer- ium teiiipiis (Jtliitoii pr;eliriiic ; alerinoijer. (A. 1_2'<.) — Termiiiis sou liinilibus circumscri- bere ; fixer ties limites (A. 1473.) ATEKMIN.\T<)R. — Agriinensor, qui termi- nox seu limites ex jure slaluit ; arpenteur, (A. 1;j30.) ATERRAItE. — Terra ini[)leie ; reinplir de terre; ol. oterir. .VTEItmssAMENTU.M. — Alhivio, liini, terrse, arenarufuve alienum in locum deporta- lio ; after risspmi'nt. ATllAClllAIUv — Pro Ataciiiare. ATIl.VT. — Clamor vim aliquam patientis, haro; cri de detresse(X. VSol.) ATHAUDHEC.il. — Idem q. Taudrkgil. ATllEN \SI. — lidcm q. athnnnii, mililes le- gionis mililaris apnd I'ersas ; /c.s liutiiorlek. ATllEUA. — Kdulium quoddaiu apud /Egyp- tios, ex tritico et iafte conrcclum. A TllillllA. - Pro AsTiiEHiA, lumbus. .VlTlILAToR. — Idem (]. .Vttiliatur. AT1MS(;/E. — Vasa poloria ; vines a Loire. ATII.MD.SPII.EHir,! EKFECTUS. — Terra; motua; trvmhkinent de terre. (Clirislop. Mul.) ATlloML'S. — Pro atomiis, ininiuia pars liorte : « O.^lcnlum est (iu pars uniiis hora;, alo- nios in »e conlinens .376. » illab. Maur.) — — .4lht)iiius terr.T. porlio teriie: << Reginaldus dedil IV alhomos terra;, » etc. A rili>M()t)A. — Vox Arabica, vnsis cuprini sperii's. (And. l''lor.) ATIIJATOII. — Pro Attii.iatoh. ATINA. — Forte pro satina: panni gi'nus ; satin. AI'IM'ITJS. — ('ompertus ilagitii ; prai:licis Gallii'is, tiltciut et coiiv/iincu. A'i'IN(jK,ilE. — Asscqul ; atteiiulre. — I'on- vincere ; ennvniucre. .VriillMENTUM. — Armatura ; mmure. ATI.ANTES. — Columna' ; colomies. (.4. ■V.'?. Ben.) ATOI.A citala. lite AT0M.\[,1S. — .Itomnlia corpora, id est ato- mi, indiviilua corpuscula qua' (|uidani philoso- plii lin.xerunl esse prima rerum principia. Lexicon ueo. et iNtiu. Lat. Inslrumcnti musici species, forte ATUMUS. — Minima pars horae, ut Athomos. ATONDL'S. - " Vadat liber ubi vuluerit cum cavailo el alondo suo. d {Coiicil. Legion, a. 1012.) Forte pro servo suo. ATOPINARE. — Ad inslar murium cavare ; creiiser a la nuiniere des rats. ATOUGAIiE. — Consentire, concedero ; con- sentir, accorder. (A. 1422.) ATORNA. — Mundus muliebris; atours, pa- rtire, urnement. ATORXARE. — Instruore, adornare ; purer, equiper, harnacher ; ol. aluurner. (Bern. ]\lon.) ATOURXARE. — Rem in alterius dominium Iransferre ; changer de seigneur, transporter une chose, cens, rente, doniaine. a un autre seigneur. ATUUIIONDARE. — Ead. notione. ATHABATICtJS. — Ex panno cui nomen Arras coutectus. ATIIABILARIUS. — Alelanclndicus, tempe- ramento frigidus et siccus, abundans atrabile ; atrabilaire. ATRAMEXTUM. — Punctnm, nota, qucc vulgo periodi sensum claudit ; pofVU o/'^Ao^^'a- phiRRVRE. — Ad terram adhBerere, Ira- here, appellere ; alternr. (A. 1321.) — .\d ter- ram dejicere, prosternere ; jeter a terre. (A. 1310.) AT TERR ATI 'RA. — Agger lerraceus, pul- vinus. (.SV. Mut.) ATTERRISSAMENTUM. — Idem q. Atter- RAMENTUM. ATTERTIUM. —Pro Allbctium. ATTESTATIO. — Testimonium, teslificalio; allesldtion. — Idem q. Testatio, sive jus quod fpiscopi habebanl disponendi in pios usus de certa parte relictornm teslamenlis. ATTESTATIVUS. — Alleslans. (A. 1482.) ATTIDERE. — Premere, conslringere. (A. 1338.) ATTIFICIUM. — Altificia, mobilia ; les vitu- bles. (A. 1258.) ATTiaiA. — Idem q. Attegia. .VTTIGUUS. — Adjacens, proximus; adja- cent, contigu. ATTILEUM. — Idem q. Attiliamentum. ATTILIUM. — Ead. notione. ATTILL.A^MENTUM. — Instructio, appara- tus; iigres, equipage, allirail, karnais, attelage. (Flet.) ATTILLEUIA. — - Pro Artilleria. ATTILLIA. — Ulensilia, instrumenta rus- tica ; out its, instruments agricoles et autres. ATTILLIATOR. — Idem q. Artillator. ATTINCTA. — Ut Attaincta. ATTINCTIO. — Ut Attainctio. ATTINCTUS. — Ut Attainctos. ATTINENTES. — Consanguinei, affines, pro- pinqui ; proches. {A. SS.) ATTINENTIA. — Consanguinitas, cognatio, affinitas, parente. (A. SS.) — Atlinentiee ; ap- pendices, dependances. {A. SS.) ATT LEXICON I'rope esse ; allcnir, eUx uui- 237 ATTINERE. sin, i'lre pres. ATTINUAHE. — Adscribere. (A. 1117.) ATTIQUKTA. — Nominis slalusque alicujus inscriplio. (Si. Auen.) ATTITIDARR. — I'ro ArrrTULARE. (A. 1185.) ATTiTULAlil':. — Ad.ciibere. (A. 1 I5U.) — Dedicaie, conseciare. (A. IIOU.) — Refcrre li- lulos vel suinmaria rei Iractandie. (.1. .^5.) — Inscribes matricula; sfu cataltigo clericorurn ciijusdam occlesiaj. ([^ud.) — Titiiliim libro iiiiponere. (lluC.) ATTITULATK). — Ailiiulado in colfegio sanctorum, adscriptio in sanctorum numerum ; tnscrijjtion, nnse au nombre des saints. (Mart. Anecd.) ATTITULATI. — Sic ecclesiarutn dicuiitur presbyleri quibusdam inslrumentis. ATTOl-IDIARI. — Tajdio afllci ; etre nccable dennui. ATTOLIi:.\TlA CURl'OllIS. — Elevatio cor- poris e tuijaulo, quod ullinium erat canoniza- tionis ar(?umcntum. (Marl.) ATTo.NSUllA. — I'ro To.NbUKA. ATTUUNAMENTU.M. — Iransilus vassalli ab obsequio doinini veiiduiilis in ohsequiuin ementis, quod fit vel traJitione dt'iuuii, vel prseslalione tidolitalis, vel nudo ipso in vendi- tionem assensu. A quibusdam Attornnmcntum diciiur de colono vel iiiquiliuo ubi domitium mutat, id est ubi doniinum novum agnoscit. Attiirnniiwntwn laliori etiam signilicaiione in- terdum usurpari poluil, qua scilicet Attornatio. Vid. .Vttuhnahe et .Vttornatio. — I'rucuratio ; procuration. .\T ToHNAUAIU'L — I'ro ATTOBNARr:, procu- ratorcm constituere : constituer un procureur, un mnndntnire. (A. i23i.) ,\Ti"(lKN.\I{K. — Negolium alicui commil- lere, curam detuandare ; confivr unc affaire a quclqunn, le charger dii suin de la rowUure, — Hem, censum, priedium, aut vassaliuni in alterius dominium Iransferre ; transporter ii un autre les droit.^ i/u'oti a, lerrcs, rentes, ccns, etc ; ol. attorner. — Altornare aliquem ad alifjuid solvendum, delegare alicui debilorem. A'l rulUNATIU. — Xegoliicotiimissio. — I'ro- curalio ipsa. — Rei, ceubus, prii.'dii aut vabsalii in alleriu:) dominium translatio. — Delegalio debiloris ad aliquem. I'id. Attoiinaui-;. AiruUNAToii. — Procurator, ut Attuhna- TUS. ATTORN.VrUS. — Ad aliquid conslitulus, desliiiatus : procureur, mandataire. I'id. .Vttuk- NATIH. .VI'TIt \(yi' All!'".. — .\ttrahere, persuadcre ; atlirer ; ol. altraicler. [Leg. Luipt.) — Tracta- re ; trailer. (.Script, rer. franc.) ATTIlAr/riUS. - \.cn{iua; plus Untemenl. ATTRACTUS. — idem q. cnitractus, man- CU9, momhris captus ; mntil^, perclus. {A. .s'.S'.) Vid. Contractus. — {''acultas quam lial)rl do- niinus IVudi, retini'iidi iinmini.'s alterius domi- nii, ita ut a propriis dominis rcpeti non pos- AUB 238 (■iiiL. — Acquisilio, ilia praesertim, ut videtur, quiu laboie fit vel indiistria, in quo distingui- tur a coiHparato, quod fit datu prelio, vel etiara gratuito. — Locus in quo dominus, qui jure altraclus gaudet, retinere potest homines alte- rius dominii. (A. 1227.) — Idem videtur ac esnavn. jus ncmpe in aniinalia abcrrantia, vel animaliiim qua; in damno suntcaplio, et emen- da ob id e.xsolvenda. (.\.. 1060.) — Canalis in quem aqua atlrabitur. — In jure Hungario, reus, cui lis intenditur, in jus tractus. .VTTRAHI':RE. — Tueri, defendere ; d^/en- dre, proteger. (A. 1195.) A'ri'RAVTU.VI. — Rudera, ilia maxime quae e parietinisatlrahi possunt ad aedificandumuti- lia. (//ist. Dalplt.) ATTHlBUEliE. — Tribuere, dare. (.-Inn. Benn . ) ATTRIBUTA. — Despoi.sata. (A. 1307.) ATTRIBUTARIUS. — Tribularius, qui tri- butum solvit; Iributairc, contribuable. [Cone. Hisp.) ATrillTUS. — E.Kercilatus, versatus ; rom- pu, verse. (Mur.) ATTR(>.\(]AltE. — Truncos lustrare et re- censere. (Hiijusmodi Iruncorum examcn fit ab iis qui aquis foreslisque pra-liciuntur ut, si fieri possit, eos qui arbores furtim succiderint, dc- prehendant.) ATTHONC.VTUS — Is qui facta truncorum luslralione (I7rf. ATTHONCAnE) apud se habere arbores succisas deprpjiendilur ejusdem modi, qualitatis, etc., quorum sunt Irunti lu.=lrali. ATTURNATUS. — Aflomali el ntturnati d'l- cunlnr in jure Anglico el Normannico, pro- curatores qui aliena negotia, ex spceiali man- dato, in foro agunt et dominorum suorum jura tueuturac promovont. ATZE.MBLARIUS. — Idem q. Azemblarius. AUHANA. — Jus dominorum in auhanos seu advenas ; ilroit seigneurial sur les etrangers, au- bainage. etc. AUliANI. — Extranel ; etrangers; ol. au- boins. .\UBA\NUS. — Umbraculura ligneum pro- jeclura, quod fenestra; velofficinteappenditur ; auvent. AUBELLUS. — Forte Alncs. AUIlllNA. — Kxlranpus, advrna ; nubain. — (>iuod ex caduco alicui obvi^nit, maxime ex aiienigenis et exlraneis ; toutavantagc, tout profit Inesperr, nnbnine. Al'IiKNAiilUM. — Idem q. ALiiONACiiCM. .\UBENIA. — Locus alnis vel populis consi- tus ; iiunaie. ALBEIUIARIUS. — /lalsbergariim seu earuin fabcr ; [abricant de cuirasses. AUBERGOTUM. — Minor lorica geon . AUBKItlA. — Locus ubi crescunt seu polius idem ac .VimKNiA. AUBKii:!. — Albi^'cnscs; Albigeois. .VLIlDll. — .Alburnum ; aubier ; ol. auboin. .VUBRA. — Mensune species; apud .Vnglos : « x\ a«/.i;'assali3. » ^A. 10G3.) lon- hauber- herbie, 239 AUG MfiDIiE ET INFIM.E LATINITATIS. ADC 240 AUBRHMA. —Morbus capitis. (.1. SH.) AL<-'A. — Anscr ; oie. — lutcrduin pro quo- libel avisumilur. — Tcrrae porlio arabilis, fos- sis vel sccpibus undiquc clausa. Idem q. Olca. AUCAIllUM. — Lacus, sic diclus quod aucx lacu delectanlur. (-4 SS.) AUCAIUUS. — Aucarum seu anserum cus- tos ; gnrdeur U'oies. (A. 1288.) — Coquus ; cui- sinier, rdiisseur ; ol. oyer. — Accipiter, falco ; epeivier, /aucon. — In iogibus llurigaricis, per- jurus. AU( '.VTA. — Anser femina junior ; jeune oie. (A. 1399.) AUCKLLATK). — .\ucupiutn ; oisellerie. AUCELL.VTUR. — Idem q. Accii-itrarius. AIK'LLIX'S. — Quu'vis avis ; oiseau eii fj>;ne- 'ral ; ol. uiset, ausel. — Quivis ex avium volatu vcl inspectione ariolus; decin qui predit Cavenir par I'exainen dii vol des oiseaux. AUCENU.V. — Idem q. AcciiKGiA. AUGKNTI.V. — .Modus agii: « Una aucenCia prati. » AUCKHii. — Acuere, quomodo eliam forte legeadum est. AUCKlllA. — Ul Anceria ; tributum annuum quod a subditis pro liilela et protcclione domi- nis exsolvitur. AUCllliSUS. — Situs, positus ; situ^. AUCIARI-;. — Elevare, c.xlollcre ; /tausser. AUCINGA. — Idem q. Acixga. AUCIPASTA. — V'id. Pastcs. AL'OIPKS. — Pro Aucui'Es. AUCIPITIUM. — Pro Aucupium. AUCIRE. — Occidere; (uer ; ol. occire. AUCMENTARE. — Pro Augmf.ntare. AUC.A.. — Idem q. .\uca, anser. AU'TENTICAKE. — Contirmare; authen- ticum declarare, auctoritate roborare ; confir- tner, declarer authenlique. AUCTIONARIUS. — Mercator et proprie qui hie vel illic res parvas, veteres, Irilas et ruptas evaii\ I ripier. (L'gat.) — Agens, procurator, seu operarius. ((iuil. Gem.) AUCTlON.VrOU. — .Mercator, qui auctio- nem facit. AUCTIR. — Pro AucTOB, sponsor. AUCTOR. — Apud Latinos el Christianos scriptorcs, dominos rei, vel venditor, qui rem vendit, dominiumque illius habere se profitrtur, probatque. L'nde apud t;iceronem mains auclor audiebat qui auctnritatem, quam in re ha- bere se contendebal, probare non poterat. Kl auclorilnleui defurjere dicebatur is qui nnlebal se auclorem prufileri, ul contia, qui auctorem 86 promiserat, auctoritali obnoxius crat. Deni- que auctorem suuiii laudarc dicebatur emptor qui nominabal dominum suum, a quo emisset, si res empla in eo essclutevinceretur.Ha;cprffi- mittenda fuerunl ul eamdem vim ac notionem habuisse in vocabuli* poslerioribusacinfimis sje- culis tandem constaret. — Aucloi-es dicli pr;e- terea qui vel generis vel opum el honorum pa- rentes nliis fupie. — Secundiis auclor, fideijus- sor, sponsor. Auctpres, magislri professores in legn. — Auctor Chrislus nude vocatur in Ch. ann. 1038. llxc vox sumitur eliam pro judex, magistrutus, in quibusdam iustrumentis. AUCTORAHILIS. — Fide dignus; dignc de foi. (A. SS.) — -Vpprobalus, authenticus, auc- loriale legitima munitus; approuve, authenti- //ue, ri(julier. (\. 869.^ AUCTDRAIilLITER. — Perils. [A. SS.) — Cum auctorilale. (A. 867.) AUCTORALIS. — Auctoritate praiditus [A. SS.) AUGTORALITER, — Prajdile. (.4. SS.) AUCTORAMEXTUM. — Consensus domini, vel uxoris, aul liberorumin vendilionibus. Vid. AucTOBiZAnK. — Quod obsonium sciliret perci- ])il qui se suamque alicui vendil operam, ul erant gladiatores, quorum merces aurtoramenti vocabulo designai'i solebal. AUCTOIIARE. — Uatunr habere, aulhenli- cum declarare. (A. '49n.) — Dicitiir etiam de eo qui rei alicujus suasor et auclor est. (Mart.) AUCTORATIO. — Vendilio. Aurturauo vide- tur proprie dici vendilio hominum, ut audio rerum. AUCTORATUS. — 67m>MS, id est publicus notarius. {Hieral. juris Pontif.) AUtyrORIA. — Additamenlum. Dici vidutur de instruraentis quce jam prolalis, lite inchoa- la, addunlur. (A. 14l9.) AU01\)U1ARE. — Tueri, auctoriate sua de- leudere. (A. 1034.) AUCTORICIUM. — Auclorilas, vel possessio libera et auctoritate donata. (S. vi.) AUCTORISABILIS. — Authenticus, ratus, firmus. (A. 88(5.^ AUCTORISARE. — Confirmare.f A. 1130.) — Probare, convincere. (Lud.) AUCTORISATUM. — Charta auctoritatibus seu subscriptionibus munita; acte muni des si- gnatures qui le rendent valide. AUCTURITAHILIS. — Qua; de suo fit. (A. 1034.) — .^oleranis, ratus, firmus. (A. 1107.) AUCTORITATE. — Confirmare, roborare ; autoiiser. (Cap. Bol.) .VUCTORIT.VS. — Diploma regis, imperato- ris, .Sumrai Pontificis ; dipldme de roi, d'empe- reur, de I'ape ; hinc frequens in charlis regiis formula : « Et ul h;HC auctoritus perpetuum obtineal vigorem, manu propria firmavimus. » — Tiluliis horiorarius Summis Pontificibus tri- butus ab Hincmaro Remensi. — Auclorilas ef- figiala, signum, subscriplio, monogramma ; signature monogrammatique ou en toules lettres, sceau. AUCTORITATIVE. — Ut Potestativil, cum auctoritate. (.V. 843.) AUCTOMITATmJS. — Auctoritate ac potes- tate praeditus. AUCTORIZABILIOR. — Majori auctoritate fultus. AUCTORIZABILIS. — Receptus. (A. 1468.) AUCTORIZABILITER. — Cum auctoritate. AUCTORIZALITER, — Ead. notione. ?41 AUD LEXICON AUG 242 AUCTORIZAMENTDM. — Idem q. Aucto- RAMI NTUM. AUfJTORIZARE. — Affirmare, seu potiiis contirmare. (J. de J.) — Ciiigulo inilitern aut ordinibus clericum decorare el oidinare. {Vet. Gl.) — Aucion'zarc dicebantur domini, aut vpnditorU lihori, vel uxoros, (]ui vel qu;e vcn- ditiones ct distracliones ab iis facias approba- banl, iisque consensual suum firteslabant. In- ter.lum vero, quo rata ossct el (irmior vendilio, einptores, ultra conslituluni vendilori prelium, libfu'is aul uxoii vtniditoris cerlani eliam sum- mam persolvebanl, veluli indemnilatis gratia. AUCUI'ADILIS. — Res apla ad occupan- dum. (J. de J,) AUCUPACIO. — Aucupaiidi jus vel quid- quid ad aucupinm perlinet ; JruU de chnsse aux oiseaux on lout ce qui conceme cettc vhnttse. (A. 1^11.) AU'.'UPALIS. — Ad aucupium idoneus, ap- tus. (A. 1217.) AUGUIMTIUM. — Pro Aucupium. .MJDACl.V. — Consilium, molilio, cxpeditio militaris. (A. 1359.) AUDAXICU.M. — idem q. .ViNdanicu.m. AUDEXTICU.M. — Pro AmiiKMicuM. .VUDIBILIS. — (^ui facile audire potest. (.Mad.) Audib'dis liber, libor quern doceulur discipuli in uuiversilatibus. (Lub.) .VUDIC.V. — Praeslalionls genus in Chart. Ma.s.iiliensi. (A. 1094.) .\L'DIKN'(,'I.\. — Judicium. Audieiiciam ali- cnju.i npjitUare, ad judicium provocare. — ('oiilroversia, lis. (A. 1021. j— Audilus; ou'ie, faculte d'enleridre (\>rud.) — C'onventus, con- sessus ; rdiminn, a.i.iemblee. (A. H.l^.) — fn audientia, publice. (A. 1184.)— I'acullas et poleslas loquendi coram supcriore alicui con- cessa ; andimce ; ol. oijaiice. ( \'i;i. GL) — Obe- dieritia. (.lnH. lieu.) — Tribulum, vol tribuli species. (A. 12()S.) — I.ocus uhi de nbus suis traclaluii congreganlur. (A. IHO.t.) — Domns vel rnliiculum in monasterii.^ ubi exeipiunlur advenii'nles ; /^ar/oic. (Si. S. Vict. Pari-i.) Ari)lKNTF':S. —Sic dicti, scriploribus Lati- dIs ecclesiaslici.s, qui firrecis xiTr,yoj;xivo! vrl qu'd anlequam ad baptismum admitterenlur, lidei Olirislinna; erudirenlur mj-teriis ; vel, quod priiisqiiam sacra ticrel linirgin. Scriplu- ras audirciil. Aw/irnlcs paii ralniui^ dieli sunt ptenileiites publici SLCunda> cla.stis, quod au- dita, (piif ante sacram lilurgiam li«ii solibul, oralioiie, Miniul cum catecliunieni.s ejicercnlui-, iilpote qui indigrii ernserenliir Haerornni inys- terionuiipr.rscnli.i el parlieip.-ilicuie. — Audicn- trs, auditiires, diicipuli, qui lilteras, pbiloso- phinm aliasque artrs discunt. AUI»li;\TlAI,IS. — .iwlienlialis rhnrta, cpia quis ad principis judicium vocatur, rilalur. [Funn. Marc.) AUDIENTIAHIUS. — .Scriba, m)larius fo- rensis ; audieitcicr. Inter apparitores forensfs prinia.s lenet r»» /i>«/iar(((.v, sieque appellator, quod in nndimtin caussas ordine suo appellare, atque audienliam populo faccre ex officio Icne- alur. AUDIRR. — Inlelligere, capere, judicare, velle, consenlire ; cunifirendre, saisir, juger, connaitre de ; vouloir, avoir I'inttniion, consen- tir a. AUDITIO. — Cujlus, consessus ; osse/niZee, reunion. (Mart, Anecd.) AUDITOR. — Judex ; audire en'im judex, prajfectus urbis, praeses dicilur, qui cognoscit, judical. — Inquisitor qui de rebus controversia a judicibiis delegabatnr ad earum veritatem de- legendam, arlliibiiis mi'lilisf/ue teslibus (unde auditor diclus), el de iis ad ipsos judices, quo- rum judiciis intereranl, referebal ; commissaire enqiuHeur. — Is qui in fisci curia vel in monas- leriis rationibus cognoscendis excipiendisque pi;cficilur. — Qui de delictis inquirit, et ut ea reprimantur vel puniantur, promovet ; prorno- teur. — .Xotariiis, quia contrahentium volun- tates a!«/(7easque scriptis mandat ; tahellinn. — Qui inslrumenli confeclioni aut cbartee lec- tioni testis adest. — Idem q. Audiem, seu Ca- techumenus. AUDITORIALIS. — Auditorialix scholasti- CHf!; patronus, advocatus, qui in audit triis seu judiciis publicis pro clientibus peroral -juvocat, de/etiscur. .VUDITORIU.M. — Locus in ecclesia in quo consislebant awrften/es, seu calechumcni: vel locus ubi (ideles vi'rba concionatorum excipie- bant. — Domus vel cubienlum in monasteriis ubi cxcipiebantur advenienles hospites et salu- taturi : prajterea, in monasteriis ('luniacensi- bus el ('islercien.sibus. locus in quo coiiveuio- bant monacbi, quod in eo esseiil monachicoe sclioke, ibique pr;eceplores docerenl, discipuli audirent magistros doceules. — Audilus, au- dilio, actio audiendi. — Admissio ad princi- pem ; audience. AUDITU.M. — Kdictum, promulgatio ;/)m6Z/- cattoi), edit. {.\. 13ofi.^ AUDITUS. — .Vdmissio ad principem ; au- dience. (Rvm.) — Auris; orcille. {Lex liip.) AUKF.\RIUM. — Ut Affahilm. AUKFUGARE. --Idem q. Fuhare. AUFUGUS. — Profugus. (.1. 6\s\) .AUG.V. — Pro .\l"CA, anser. .\U<1E.\. — .[ugea ventosa, dicilur de cana- libus fonlium quibus parvum additur foramen quo interclusi venli ilabanlur. AUGERI';. — In instrum. ann 1313, viva- liuin piscium significare videtur. ArGi:Kl".A. — Cloaca : (I Quia nemo... de- bet habcrenugerenm seu cIciacami'Cox.f. L''mov.) .\U<;!.\. — Campus pa.scuus amni adjacens, vel amne circumfusus el quatenus insula. AIUUFICAUK. — Augere, prolucere.((.ieorg. Siioler,) AUure, af/iiie ; or ftn. Aurum com- paratirum, aurum i,uod pro veste miliLari et canonica comparanda a tribulariis pr;estaba- tur. Aurum conmariuin, aurum quod anperato- ribus Homanis ullro conferebalur in auro vel in coronis aureis, s-ignisquo diversis, ob parlas victorias, aut Ircliliam aiiquam, a senatoribus et aliis magislratibus, inlerdnm necessitate ali- qua poslulante indiccbalur. De Iribulo quod in regum coronatione exigebalur a suhdilis, in- lelligitur ill chaila an. i'i'Si. Aurum eluium, aurum probe purgatum. Aurum filatum, idem q. infra traclililium. .le/?\.m glebale, aurum quod pro possessionibus pcndilur. Aurum merum, Vid. Merus. Aurum olilatitium, aurum quod ullro el non ex necessitate, vel ordinaria col- latione senatoit-s principi olTerebant, veluti principatus initio, vel quinquennalibus aut de- cennalibus, vel post victnriam a principe adep- \.9.m. Aurum paqense, tribulum quod ex pagis co^ehainr. Aurum pienosum, auri lustralis col- latio, a qua pauperes tion immnnes erant. Au- rum firimum, aurum obryzum, purum. Aurum regit, eod. sensu ac argunlum regis ; Vid. in ha.c\oce. Aurum Iraccitium, tractitium, aurum Ve\\\\6. Auri invesligatio, forte idem (\. Auri- fodinx. Aureamassa,V{i\ auri massa, seu auri illatio ; aurum quod a tribulariis pensabatur, vel a susceploribus vectigaliura publicornm in massam conQatam ad sacras largitiones Iran^- miltebatur. AURUS. — Aratri auris; oreil/e de charrue [Charlul. SS. Trin. Cad.) AURYZU.M. — Pro Obryzi;.m. AUSBERGOTUM. — Loricic species ; hau- bergeon. AUSCIONARIUS. — Pro AucnONAUius. ALSCOLINUM. — Pro Austolinum. AUSGULTARE. — Animadvertcre, exami- nare. (S. Don.) — Auscultare vi ascuUare A\- cuntur monachi qui priusquam in ecclesia' quod sbi injunctum est, legant, recitent, vel canani, coram eo cui id curte incuiribit, lec- tiones suas recitant, ot ab ipso non moiio se- riem leclionis accipiunt, sed etiam quo illavo- cis toDo recitanda sit, docenlur. [Lib. Ord. S. Vict. Par.) AUSGULTATU.S. — Auditio. (.1. SS.) AL'SK. — AusiiN. — Idem ^\. Uansa. AUSEA. — Pro Alsatia ; Alsace. AUSELI.L'S.— Avis ]'id. Alcellus. Al'SElUA. — Pro Osiciua. AUSILIU.M. —Pro Auxilium. .VUSPERGOTUM. — Idsm q. AusuERGOruM. AUSPK'ABILITER. — Auspicalo, fcliciler, (Leib.) AL'SPIC.xRl. — Gonjeclare, fibi spondore. (Gasp. liarl. Gl.) AUSPORTARE. — Pro Asportarr. AU-'^S.A. — Forte proAiiSA. Vid. Ausus. AUSSUS. — Vellus, apud Occilanos ; loison. .VUSTERAltE. — llumectare ; mouiller ol. atn>iislire. AUSTEHIAS. — Furor. (A. 878.)— Inhuma- nitas. (A. V.ill.) Hinc. AUSTERUS. — Immanis, inhumanus. (A. 138'i.) AL'.STOLINUS. — Accipiler ; oiseau de proie drc^si pour la chasse, faucon. AUSTORIUS. -- Accipiler major •,autour. AUSTOZIUS. — Pro Austorius. AUSTREGA. — Arbiter, ap. Germanos \ar- bitre. (Lud.) AUSTRELUNDI. — Idem q. Austoales. AL .STRIA. — Pars Gallia; : Austrasie. — Pars orientaiis rcgni Longobardici, pra;sertim du- catiis Fori-.Julii ; le Frioul. .\USTUOSUS. — Pro /Estuosus. AUSTUR. - Idem q. Astur. AHSTURGO. — Idem q. Astckgo. AU.STL'TIA. — Pro Astutia. AUSUS. — Pro esiis, cibus. fAch.) — Audax, temerarius. [Chr. Cnd.) — Pro.Vussus, vellus. AUTARCIUM. — Judicium. (A. 711.) AUTARE. — Luto aspergere ; couvrir de boue. ( Vet. Gl ) AUTKMPTICUM. — Pro Althenticum. AUTEXTIGA. — In .Missali Ambrosiano, Feriae 2, 3 et 4 post Dominicam Palmarum di- cunUir feria 2 in auteutim, feria 3 in auleiitica, feria 4 in autenlica. AUTE.NTICARE. — Pro Autuehticare. .VUTENTUS. — Muncre publico donatus. (Cnd. leg. Norm.) Pro oblentus. (A. 1210.) — Autentus tnni. modus toni musici decantandi altius vel lentius. (A. 8.=)1. ) AUTERICUM. — Designari videtur locus ubi abbas excipiehat quod audire debebat ; forte pro .\i'DiTiiniu.M, ( Form. And). AUTERIUM. — Forte locus edilus ; hauteur. AUTHEXTIGARE. — Confirmare ; con/Inner, approuuer ; ou; epis- copos ap,-ollarunt qui n palriarcbis non depen- debint ratione jurisdiclionis ; sed oodem ac illi iiToy.£'ia),'7<; jure gaudi'batit nulli alii siib- jocli. In licclesia ocnidenlali idem privilegiiim »ibi arrogasse archiepiscopos Ravennales auc- lor est Anaslasius. AU'l'iil/l't'S. — Corruple pro aiit ortus. AL'TOl'lldHl. — Fures nianifepli, eliam om- ne« qui in quocunque alio crimine depreheu- dunlur. AUTOPHRACTI. — li quibus id privilegii in- dultum eral ul ad Iributa soivenda a compui- Boriiius ul ca'leri non adnioiutrcmur aul coni- ptilleienlur; sed iiltro, et .'-ponlaneo voluntatis sludii), ea infeirenl. (Cod Th.) AT TOl'Ylvl S. — Aulo/ii/rus, panis, panis e.\ quo niliil ne(|ue pollinis ncque furruris excritum est. I'ii. I'ani.s. .\UT{t!{. — Vccipiter major ; autnur. AUTORAMLN'l U.M. — I'ro Aultoiumlmt.ii, consensus. APTOR\KF,. — I'ro AucTonARK. AU1'i»R(]A.M1:NTI;M. — I'roAi'CTOiiAMKXTiM. ArToHfiARK. — lit AucTomzARK. (A. H77."i ACToitlCARIi;. - Kad notione. Al.'ToiUi M'M. — .\ucloritas, luitio, vel potiusjudiniuiri. ul supra AurAmui'M. (\. COi.) VUTOIIIGARF:. — Ut Autoroahk, connr- iiiare. VUTORISABII.IS. — Idem q. AurnoRisABi- LIS. AUTORIUM. — Conslitulio, sUluUira, defl- nilio. {Vel. fil.) AlCTOUIZARH. — L'l Auctohizark. ATTRIX. — yuie est auctor, vel potius in- canlalrix, niaga ; magicitnne, enchanlenise. AUTTORIZABILIS. — Auctorilale preeditus, vel qui potest legitime conlirmari. (L'h. Com: arch. Mo (J.) AUTUMNALIA. — Fruclus terrte, qui au- tumni tempore maturescunt, messes; ircolles d'aiUomne. (Rad. de Heng.) ALTUMNALIS. — Anfutnnalis exactio, qua ex frucilliiis terrte aulumni tempore persolvi- lur. (A. 13G8.) AUTL'M.XARE. — Rapere, decerpere uti faciunt ii qui, aulumni tempestale, I'ructus ex aiboribus eveliunt, maturescere ; detacher, cueillir, dier, murir. AUTUMPMA. — Quidquid vanno exculilur triticuai vcntilando, hauto; hauton. AL'TUMSERIS. — Forte spicarum raanipa- lus: « De Simpliciaco... solvendre sunt illis antumscrfs centum, aul pro eis de argento libra una. » [Ch. C. C.) AUTURF.TAS. — Auctoritas, charta, di- ploma ; litre, acte, chartp. (A. 657.) AUVENTUS. — Idem q. Auvasna. AUXAXfilA. — RroAxuNGiA. AUXARIA. — Pro Aviaria. AUXliLLUM. — Forte Aucopium. AU.XII.IAMENTUM. — Auxiiium ; secoun, aide. (Rym.) AUXILIATIVUS. — Auxiliarius; qui secourt, (Elmh.) AUXILIL'.M. — Auxilia llomani appellurunt copias niililari'S qua; a sociis vel fojderalis niit- lebantur ; dilTercbantquc ea a legi(jnibus quae ex llomanis constabanl. — Adjuuicnlum in lite. Aii.viliuin velere, petere forlioiis atljuoien- tum in lite, scilicet cum vassallus inferior causa laboral el jus aigre luetur suum. turn superio- rem domitnim oral ut sibi palrocinctur. Auxi- iium ; cuiix, curi;e jusslo, qua quis ad ipsam ci- tatur. — iiixiliiii/i ; aide vox foreiisis. Sic autem appellatur quuadam Iributi et vectigaiis spe- cies, quain Iciiens seu vassallus domino capitali, pro ingrueiile aliqua neces-sitatc, prujslal et ob bumptuum nrcossariorum onera. I>uplicis vero gini'ris filauxi'iiiiii, legilimuni scilicet et libe- rum seu graliosu'n. /.iv/iiin:iiiii vocanl quod a lege, vel a consuetudine induclum est, cujus modi sunt Iria illaauxilia qua- in omnibus lere consueludinibus municipaiibus domino I'eudi atBerunlur, cum videlicet primogenitum filiuin milileiu fiicit,cum liliani priniogenitam piiinum I'uplui cullocal, uc terllo, si ipse e caplivitate ledimendus sil. O'^t'dani auxilia libera el grn- titisa ap|iellala fuere, quod dominis pro in- gruenl*' aliqua necessitate iinjirrovisa a vassallis et snhdilis pensilarentur praluilo et ex mere eorum arbilrio cum nulla lex exsislerel, aul staliituni niuniripale cpio ad id exsolvetidum cogerentur. Aiiuiiia vice coiintum, auxilia qute vice comitibus seu baidivis pra;slabaiitur in .Viiglia prajscrlini. (Flel.) Auxiiium arrielayii, ]iil. .VRHiKrAGiUM. Auxiiium epixcopi, pecuniai el procuraliones quasepiscopi a personis ercle- siarum subinde exigebant, quas et ronsueludmes fpinrnpalts, qunndoqiie si/7wdnlfs. qnandoque denarics paschalcs \ocahi\n\, ul est apud Alexan- 251 AVA MEDI^ KT INFIMjB LATINITATIS. AVB 262 drum III PP. [Apj.end. ad cone. Later.) Attxuintn pallii, auxilium quod arciiiupisropo a presbyle- ris diujcesis pu iihil.>batur pro eundo llutiuiii ad pallium aicliiupiscopale suinondum. .luxitium f^M!, cum sub ditus rquum pra)=tare debet in ob- sequium domini vel pro eqtio cerlam pecuniam. Auxiliitm rr''mV«j, pra;stalio (niam tenonles et vasnall i domino sol vebanl in belli 8umpt us, quae sae- petiebat pro ipsa exercitus exemption* ,4 ujrj'/fMm fidele, auxilium quod a vassallo qui (idem suam doiniiui obstrinxit, pendilur. Auxilium mililii, Bubsidium a subdilis soivi solitum cum domi- nus aul lilius ejus primo;,'cnilus mdes creatur. Auxilium forcagii. auxilium quod ex porcis lit. Vid. AimiETAGifM. Auxilium prati, servisiurn quod tenentes domino suo debenl in falcandis pratis, vel ejusdem servitii redemptin pecunia- ria. Au-vilium Icrtii nnni, auxilium quod tertio anno percipiebalur; idem q. 'ricHTiONAHiuM el FoAGiuM. Auxi'.iutn unius diei, diurna operarum prxbilio. AUXILIUS. Auxilialor ; celui gut aide, qui ass isle. AUZANNA. — Dominica Palmarum ; di- manclie dn Ilamraux. AUZEDA. — <( Similiter dimiltomedietalem de auzcdns et raedietatem deplacilis el jusliliis. » (Seec. X.) AVA. — Avia ; aieule. AVAL. — Ducere aval, idem q. Avalarb. AVAL.VGIUM. — Praeslaiio ex anguillis et piscibus qui ingurgilem vel nassam descendunt, vel ipsa eorumdeni captio ; droit de pe'lier avfc une nacelle el des fikta lespoissons qui s'ecfinppent, duns une crur, d'un etang ou d'un re:iervoir, et rederance a payer pour t'exercice de ce droit ; ol. avalage, avalaison, avalasse,avalee, etc. AVAJ.ANTl.V. — Clivus, declivitas ; pente, penchant. AVALARE. — In fluvio deorsum navigare, vel e montibus aut collibus descendere « (Jiiod quicunque mercatorcs undecunque sint, cum mercibus suis asccndendo et avalando possinl tran-ire pontem Hotomagi. » (A. 1293.) — De- miUere, deponere ; descendre, par exeniple, des tonneaux dans une cave. AV.\.LL.\T10NES. — Fauces piscariae quae e cratibus palisque in clnthorum modum dispo- silisin alvdis nuraiiuim conslruunlur adsalmo- nes el maxime anguillas, cancrosque capien- dos, quos aquarum lapsu raplos sorbenl et de- gluliunt. AV.VLU.\^CIO. — .lilstimatio ; evaluation. AVANAXTATIO. — Quidquid ratione heere- ditatis alicui advenit, seu ejusdem porlionis assignalio, facta prius bunorum ceslimatione. Vid. ADVEN.ANTAnE. AVANAXTIZARE. — Idem q. Advekantare. AVAX(t.\RDA. — Prima acies exercilus ; avant-garde. AV.\NNA. — Pro .\NTEVAN.VA. AVANSAMRNTUM. — Avansamenlum lixre- ditatis, reprmsentatio hrereditatis, quid(]uid per anlicipationem liberis a parenlibus datur an- tequam sit suceessionis locus ; avancement d'hoirie. A^AiNTAGlUM. — Vid. Avi^.-tagiuji. AVANTATOK. — Circulator, oslenlalor sci- licet aPi^anorum el mirubiimm ; charlatan, montreur dc chonescurieuscs. (Mur.) AV.\.N'rB.\KlUM. — Species munilionis extcrioris qua sepilur murus urbis. Idem vi- delur esse ac .\nti-,vailatim. AVANTSOLIERS. — Vox ex Gallico avant, ante, et so//e)-j, solarium, quae signilical quasi menianum cxcclsum el soli expositum. AVAN'l L'UAIll.. — Audtre; s'avcntwer, oser. AVAllAMENTUM. — Lonsensus. [Us. Bare.) AVARIA. — Vecligal quod naves, quae por- lum ingrediuntur, iulwiiul; droit que les navircs ont (i juii/cr^n enirant dam un part. — I'ccunia qua^ experto iiauta) dalur, qui navi viam tutam in portum raon.strat, qua3 vulgo diciliir araria covimiinis ; mlnire du pilote qui introduit le navire dans Ic port. — .lactus armamentorum navis, sen mercium quaruindam in mare, Ic- vanda? laborantis navis gratia, quie dicilurafa- ria grussa ; lancement a la nier du greement et du chargentent duuuvtre pour I'alleger dans un cat de danger. — Id quod ab his quorum mer- cer el bona in portum salva delata sunt, in eoj confertur, quorum merces et bona jaclu ob tempestatem prrierunt in mari ; indemnite payee aux negocianls dont les marchandises ont pen en mer par suite de la necessite oh on s'est trnuve d'en aUegt-r le navire, par ceux dont les ballots, n'ayant pas eu ie meme sort sont arrives a bon port. — (Ji'odvis damnum extraordina- riusvc sumptus ; tuute perlc, covune loute depense extraordinaire. AVARITIA. — Tribula qua; sub tilulo avarice exigunlur. Vid. Avahia. aVED.VLTU.M. — Forteidem ac Avellaseta. {\. 1313.) AVEIUE. — Idem q. Alxire. AVELLANARIUS. — Nux avellana, arbor ; noisetier ; avelinier. AVELLANETA. — Lncusarboribus avellanis consitus ; lieu plantede noisetiers. .WEELANETUM. — Ead. notione. AVE-MARIA. — Reditus quidam : a Est alius reditus in Tronceyo dictus Ave .)Iaria... succedil loco salarii dicendi Ave-Mariain prin- cipiocnjusvis horae canonicae. » St. Eccl. lutel.; a. 1497.) AVEMBRATU.^. — Adjectus, adjunctus ; attenant. A. 810.) AVEN.\. — Avcna de fimo, de molta ; avena quae coUigitur. ex agris fimo impinguatis, et avena, sen quajvis prestatio quae exigitur ab lis qui ad molendinum molendi causa acce- dunt. — Molta ; mouture. Avena de Gaule; praeslalio agraria, seu census annuus ex agrii avena solvendus. AVEXABLATUS. — Idem q. ; Advenablatus. AVENAGIIIUM. — Pro Avenagiuji; avenage. AVEXAGIUM. — Vecligal seu pensitatio ex avenis, dominis pensilari solita ; redevance en avoine;o{. avenage. — QuaevU praeslalio ; v. 253 AVE LEXICON AVI 254 g. avenagium lanarum et arietum. etc. — Ali- quandu pro Al'bgnagium. AVliNA.NClA. — Pro AdvehaMCIA. AVKNA.NTAllE. — Pro Alvenentare. AVE.NANTATA. — Pro Avektata. AVKXAMIA. — Pro A\KMATA. AVENANTUM. — Portio unius summee in partes a-quales distiihulw. AVENARIyE. — Arva in quibus solae excres- cunt avenee ; terre qui ne produit qut de I'avoiiie ; ol. avenarie. AVENANTIZA. — Ut Advr^amentum. AVENi;AHE. — Avcnai truiicare, eradicare ; couper, arracher iavoinf. AVENDEllE. — Avtfudere ad firmam, ad ccn- 8um seu firinam dare ; donuer a cens, louer. AVENEANTICIUM. — Idem q. Advknauen- TUU. AVENEBLATUS. — Idem q. Advenablatus. AVEMATUS. — Ager rineis consilus ; terre pluntiede vignes. AVENIMENTUM. — Vox foreiisis ; Gal. advt- nant, multiplicis signiticationi* pro locorum et consueludinum vanelate. Vid. in Glotsariu Ju- ris OalluiD. de Laurifere, et alibi. AVENIUE. — Pro Adte[al. biens uvcnieii, cadiicum, leu quidquid ex confiscationihus et eiactu domino feiidi ant proedii quasi foriuito obvenit. AVENNUS. — Pro Acevahnus. AVEN'SAHE. — A. (lall. avancer, protendere, appropinqnare. AVENTAKIUM. — Qiiodlibet jns ; droit. (Pass.) — Fncililan, opporliinilas ; nvnntage, commoiiite. (I'rid. irnp.) — Jus prajcipuum, quiitqiiid a parenliljus alicui e liberis velecon- jugibus sibi iiiviccin dalur pr;«rogativo jure ; don /ait d uti enfant par iet parents uu delu de ev quit petit espi-rer, dumiliun inire cpoux ; oi. avan- tage. (A. 1372. j — Quidquiil einoliimi nli conco- dilur operariis praeler ronslilulam mercedem ; suppU'iitent lie sa/aire. (Th. Mast.) — Quod prrf- lor pretium, corollarii noinino, in emplionibu* pactioiiibnsve aliii conrpdiliir ; c^denu, pul-de- rin. ol. uvantiuje. (.\. 1:276.) — (Juod spoiite et ex usu tantum exsolvilur; taxe, redtvnnee eta- blie par I'uKtge et dont le paxjement drpeml du bon vutiloir du contribuablv ; ol. avantnge. (.\. I3.')3.) — Projcclura, prominmlia ; Lvance, laillie. (xiii fxc.) — Jus pr.Tcjpiiuni spii prne- rogalivrc quo (juii inlir p.irliripfs ]i'-iiliii» bf- neftcinno acripil ; droit de prioriir, avantnge. (A. liJoT.) — 0""d aliciii, lit jus snuin rrdat, extolvitur ; ce que Ion pai/e n nn autre /lour qu'ii /'utse cession de son droit de prioitlt-. (A. 1328.1 — Lucrum, qiiiustus; >/ain, profit ; u\. avantnge. (A. in.il.i — Annua jjensio cum praj- rogaliva ; somme dont le pagvment pusse avant tout. (XIV SffiC.) AVRNTAItE. — Idem q. Atkncahe. AVENTATl'S. — Arenlata terra, terra ca- doce, qti.x" domino feudi per avenlurnm obve- nit. (A. Ii>7.1.) AVENTK'IUS. — Advena, alhanus ; idem q. Advehticius. AVENTUHA. — Eventos ; aventure. — Tor- neamenlum, equeslris derursio ; toui-noi, joute. — (^aducum, stu quidquid ex confiscalionibus el exaclis domino I'eudi aul prcedii quasi I'or- tuilo obvenit. (A. 12ot.) — Avenlurx, csl ^u^ in terra domini feodalis casu reperiuntur nee ab aliquu repetunlur; ^pavet. AVENTURERIUS. — Pro AuvKaxuRERicsaut Ahmfabkiiu-s. AVENTUS. —Pro Adventm ; tennpusante natale Domini ; Avcnt. AVER. — Vid. AvERiUM. AVERACilUM. — Yccturte onus quod tenens domino exsolvit cum nvrriis, si u bobus, equis, plaustris, curiibus ; corvee fecdalc que le vassal etait tenu de faire avec ses engins de transport. — Delrimentum quod in vectura mercibiis ac- cidit. His adduntur vecturse sumplus et necet- saria; aliae impensic. AVERARE. — Probare verum esse ; averer, verifier. Iticilur praeterea de iis quK ad pundui regium probantur. — Res cum aeeriis vehere. \ id Aveba t;l AvKiUL'M. — Idem q. Adverare. AVERATIO. — Idem q. Adveratio. AVERGORNE. — Frnmenlum quoddam cen- suale, lenentium sive vassallorum opera, ju- mentis .••ciiicet ac plaustris, ad granarium vel horrrum domini defiTendiim. AVERE. — Falcutates, animalia ngriculturrc insprvientia, ut Avrrium. — Vectigal, porlo- rium, vel eliam sedes in quibus tiscales ii redi- tus excipiuntur. (Mur.) AVEROARIA. — Idem q. Advehgeria. AVERIA. — Idem q. Avhrf. AVERIS. — Idem q. Averk. AVERH'iM. — Omnia qu.T quis possidet ; avoir, fortune. (\. 13IU.) — In fpecie ; 1" pe- cunia ; argiut, espices (a. H'JO) ; 2* equi, oves jumenta. cfeteraqne animalia quae agricnllurae inserviunl, aut in aKricola; bonis el larullali- bus, seu, ut vocanl, inslauramento, compulan- lur ; betuil, aniniaux domestiques ; ol. uvert. (Pass.) — Qua!vis merccs ; marc bandises. Wine Averium pouderis, morces omne^ qua^ vendun- lur ad pondiis seu libnim ; mnrcbandises qui se vendentau poi'/s. (A. IH09.) AVERIES. — Averii, equi, boves, etc., ut .Vvmn-M. AVERIUM.— AVhRITATOR. — Circulator, oitentator sci- licfl arcanorum el inirabiliuni, ut AvA^TAT0R. AVhRSALlEANA. — \id. Schu'tuha. .WERSIO. — /ies in aversione empta, hoc est in uinvurium t-mpla, re omni neque pers- pecla bene, neque eiploraia, quasi averso V u 1 1 u . AVEHTATOR. — Idem q. Avehitatoh. .WEIM'.M. — Idpm q. AVEIIILM. AVESIUM. — Pro AvEBUii. AVESN.V. — Solum in quo avena> tantum crpfcunl ; ut Avrnaria. AVi;riA. — Rpropnitio fcudalis ; ntv-M. AVEZAKI". — Idpm q. Apvphare. WEZAIIO. — Idem q. Adtmatio. 255 AVI MEDI^, ET INFIM^ LATINITATIS. AXI 256 AVIAMRNTUM. — Itio, adilus. (A. 13tiJ.) AVIAKIUM. — Locus aplu» nulriendis avi- bu8 villalicis ; voliere. AVlAllCUS. — Ab ovu oriundus, ex filio nepos. Avialica hxreditas, prcedium avitum, alodis. AVICI'S — Pro AviATiCDS. AVICECA. — Forte pro Aucklla, aut Avi- CELLA ; « Ucbf:t ministrare diclis religiosis... de minulis volatilibus, videlicet pullis, colonis de jardo, nii/ccr'/x, pcrdricibu?. » A. IH66.) AVKHNAIiK. — Accedere ; s'np/irocher de. AVICLUDIUM. — Cavea ; cage. (Men.) AVICri.Alli:. — Aiicupare. (A. \3'20.) AVIGUl.AKirs. — Officium in coquina re- gia; oiselier. (A. ISi61.) aVIOUS. — Pro AviATicus. AVIbENTIA. — Otccitas ; aoeughment, ciciti. AVIDKRE. — Singulatim et penitus videre, expendere. (A. UOl.) — Avidum e«8e [Vet. Gl.) AVIES. — Pro Abies. AVlLLAltE. — Vilem reddere, deprimere ; avilir. AVILLAHIUM. — Videturaliis idem q. Avia- RlUM, aiiis vero idem ac Abollagium. AVIXENTIA. — Apud Aragonenses conven- tio, cnnniventia. AVIONES. — Avi, progenitorei ; lesancetrcs. AVIOIIUM MATEtt. — Hex apum, seu mater apis ; la reine d'un cssaim d'abeiUet. AVinUNATLS. — Iteraus quo navis impelli- tur ; avirnn. [Mon. Angl.J AVIS. — Instrumentum seu va» aptum por- tando mortario ; oiteau. — Avis vmalis, avis provonatica. Avis mutata, avi« quae rintlam pnisa est seu plumai mutavit. .4i'i> franca, gcntitis, seu nobilis ; avis cujui est usus in venatlone. Avis sancti Marlini, cornix, sic dicta quod circa feituni sancti Martini hiemalis videri dciiium incipiat. .Sic etiam Normanni appellant alcj'o- nem. AVISAMENTUM. — Consilium, deliberatio, a Gal. avis. AVISAHE. — Consulere, delihorare ; prendre conseil, deliherer, consuUer. (Mir.) — Monere ; avertir, donner avis. (A. 1426.) AVIS.VriO. — Idem q. AvtSAMBiCTCii. AVISOH. — Idem q. ,\dvisor. AVISATUS. — A Gal. ofise, prudens, consi- deratus. A VISI AMENTUM. — Idem q. Advisamrm- TDM. AVISTAHDA. — Otii ; outarde. AVISTUPOH. — Terrieuluin avium in bor- lis; cpouvantail que I'on met dant let jardins pour en Pearler ies oiseaux. AVISUM. — Consilium, gentenlia ; avis. AVITAILLARE. — A Gal. avilailler ,urhcm. castrum, rebus cibaiiis, aliisve munire. AVITAS. — Avita origo. [St. Mus.) AVITINUS. — Avitus. Hinc bicns avitins (A. SS.) AVITIUM. — Volatile pecus. AVIU8. — Pro Avos et pro Apis. AV1V.\HE. — Uoborare, firmare, vires au- gere ; avtver, ravtver. (Chr. Parm.) AVIZAHE. — Pro Avisaue. AVOAHE. — Kateri, agniiscere, clientelam proli'eri ; avouer, rendre aveu. AVOCAIUS. — Pro Advocatus. AVOCUL.ATIO. — Ca;citas ; aveuglemm'. {A. SS.) AVOCUL.vrUS. — Caecus, oculis captus ; avenglfl. (A. SS.) AVOCni.rS. — Idem q. Abocellus. AVoDlAltE. — Idem q. Avoark. AVoI^RIA. — Tulcla, prolectio pupilli, re- rumque ipsius administratio ; ol. avuerie et merii> \ \mi\. tutflle. — Cnstodia, tuilio ; /)ro- trclion, garde. — Defcnsio quee armis fit ; rfe- feiisf a main armee. {.\. 4256.) AVUlan- che. (Leg- lioth.) Vid. Axkgia. AXEOIATUM. — Sepis accgiis seu asserculis inlcrtexta. A\KLI,A. — Idem q. A'<(:ella. AXluMA. — Inhospitalitas ; inhofpitaliti. AXIDORIA. — Korle idem q. Axadokium. AXILA. — Idem q. Ascfala. AXILIA. — Ead. uulione. AXILIS. — Asoer. AXI.MA. — « Vovil, quod ad ejus sepullu- rain portarct unuai axiinam, et omni aiiru) iret ad ejus altarc, » etc. {A. SS.) ; ulii axlma poni videtur pro flgura ccrea, inquit coiiUnuator Bollandi. AXIOMATIC!. — Magistratus, magnates, procpres. ( Vet. (11.) .V.MONAKIUS. — Pro Auctionaimus. AXloTuMA. — Vid. Seisvitium mens.f.. AXIS. — « llle vero axim festinatiler tenons, vidil, M etc. {Act. SS.), ulii editorns per axim tenerc iritelligunt i-ecta via progredi. Axis testa- mt/(. — Coloris coerulei; d'azur. AZIJRUUM. — Ead. notione. AZlUnJM. — Ead. notione. AZY.MIT/E. — Idem q. Azi.Mi. AZYMUS. — Sanctus, ab.sque malilia.apud euulusia&licos scriptores, ex iilu D. Pauli : Ex- puryiile velus /eniwutum, ut silis nova consper- sin, ficut estis azyini. (/. Cor. v. 7.) .\d quas alliidens Pasohasius Radbertus abbas Cor- beiensis : « Si tamen sumiisdz/ym/, idestabsqiie fermento malitiae et neqiiitiae. » AZZA. — Securis; hache. AZZAIIIM. —Idem q. Azair. AZZARIUM. — Idem q. Azale. AZZETA. — Uipennis ; liachette. AZZ(J.MJS. — Securis major; liacheron. AZZUUINI. — Sic a veste caerulea seu vio- lacea diciinlur canouici congregalionis S. (ieorgii in Alga ; les Azurins. B B. — Littera est numcralis qiue 300 desi- gnat. Eidenn litterse si recta iinea superadda- tur, Iria raillia significat. — Pro /'crebro occur- rit in veteribus tabulis et ioscriptionil)us. — H ro/itndum et B rjuadratumS. Bernardo in epis- tola seu prologo super anliplionarium ordinis Cisterciensis eadem sunt qute nobis in cantu vel uiusica B mollc, B mol, el B quadratuin, B qunrrc ; « unde in qualibet rnaniera, ubi rnol- iiorem e.vpedit fieri sonum, loco \i quadtali'Q rolundum quandoqne ponitur. » BAAS. — A CJal. 4as, tibilia. (K. 1272.) BAR/ECU i.A. — Slulus ; niais. BABELI.US. — Pro Barbellus, baibus mi- nor. (A. d289.) BABI'-KVYNUS. — Simite species. Pueruios nebulones vulgo sic appellant (ialli; gros singe, babouin, et, par lerme dc rnepris, enfant. BABICTA. — Pro Biblicta. BABOTA. — Vermis species ; sorte de ver. BABOUINUS. — Idem q. Babervynus. BABUGUS. — Idem q. Bab.ecula. B.VBUL.EUS. — Qui ducit boves et ara- trnm ; bouvirr. (A. 1271.) BABULUS. — idem q. BaburrUS. BABUIiCUS. — Ead. notione. B.VBURBUS. — Stultus, iiisanus ; sot, inseti^e. BABUZTUS. - Pro Baburkus. BABUTZK^AKIUS. — Incubus, nocturna corporis oppressio et suflocatio ; cauchcmar. (Ccel.Rhod.) BABUYNUS. — Idem q. Babekvynus. BABYLONICUM. — Acu piclum etiara alibi quam Babylone. Vld. Baldicum. BACA. — Vacca. — Annulus catenae, anuu- lus quivis, unio ; perle, bagtte et anneau de chaine ; ol. bucee. baccye. BAGALE. — Pro Bacile. BACALLATUll. — Bubulcus, vaccarum cus- tos ; vacher. BACANA. — Ager vel preedium vaccarum gregi alendo idoneum, idem q. A^acgaria. (A. 1251.) BACANNA. — Vas aquarium ; ut Bacca. BACAPULUS. — Ferelrum in quo mortui efferuntur ; civlere. BACAR. — Idem q. Bacann^. i;Ar:ARIO. — Ead. nolione. BACAUDA. — Pro Bagauda. B.YCGA. — Navis species ; f. btic (Hist.) JJcc- ccns. man) — A'as quoddam , quod non raro iuter ulensilia ecclesiaslica n-censetur; bassin, cuvette, plateau. — .\nnulus calense ; anneau de chaine. BACGAL. — Pro Bacapulus. BACCALARIA. — Praidii ruslici species, eadem I'orle (\\iiKvassnleiia, seu feuduin vassal- 11 iiiferioris ; espece de b'wn de Liniipugne ou ga- gnage, lerre qui comprvnail autant d'etendue que vingt bieuf^ pouvaient en labonrur en un jour ; (il. bncell". Baccal'irin dotiiiniraria, seu indomi- nicala, praeJium rusticuin quod ad ilominutn ipsum spcctabal el ab ipso e.\.colebatur. — Ju- vencula nondum nu])la ; jeunv fille ; ol. bache- lelte. (Pass.) BAGCALARIARE. — Baccalarii gradum imperliri ; conferer le grade le bachelier. BAGGALARIATUS. — Dignilas baccalarii; bacinlnuriat. — Gradus inferior in choro ca- nonicorum. BACG.VLARIU.M. — Baccalariorum opus Vid. Baccalaria. BAGGALARIUS. — Qui lerram baccalariatn dictam tenet, possidet. Vid. Baccalaria. — /laccalnrii ecclesiaslici, qui ecclesiie baccalarias tcni^bant alque e.xcolebant. — Qui militarem ordinem consecutus, non erat satis dives, vel cui iduneus baud erat vassallorum numerus ut vexillum in praeliis educere posset ; vel si ejus- ce esset ordinis , (]ui Banneretorum dicitur, Dondum taraen prae aetale iilud eduxerat, et, ut Galli dicunt, qui n'avaient pas encore Icve banniere. .Vlque in vulgo bacheliers appellan- lur quos ut adolescenles ideo scriplores (iailici repraesenlant. — In academiis, idem q. bachel- larius alias appellalur, id est qui obtinuit gradum nomine baccalaurintus. In ecclesiis, canonicus professus, nondum presbyterio dona- tus. Adolescenles non conjugati, Tiro, discipu- lus ; gentilliomme qui, n'etant pas chevalier, as- pirait a I'elre ; chevalier bachelier, jeune homme, adolescent, ctudiant qui a obtenu lebacralaureat ; pretre non ordonne ; celibataire, apprenti, aspi- rant. 261 BAG LEXICON BAG 262 BACCALE. — Pro Hancale, tapes quo baucus seu scamiium tegilur. — Tro Bacile. liACCANA'J'US. — Fusor. \^Vct. Gl.) 1!A('(JAKIUM. — Vas vinaiium ; basiin. BAGCAKIUS. — Pro Vaccarius. BAGCATIIS. — Unionibus ornatus ; orm' de perles. HAGCAULUM. — Feretrum in quo mortui elVeruntur ; civiere. BACCl'lA. — Ul Baccarilm. JlA'.CELAlvlA. — Ul Baccalakia. BAGCELAKIUS. — UL Bacgalakius. BACCFLEKIA. — Ul BaccalaUia. BACCIIA. — Specula, pliarus, signum, vol vas lillorale, pro nocturno iiavium accessu. (fiualt.) HAGCHAI.ARIA. — Idem q. IUccalaria. BAGGHALARIARI. — Baccalaurei ordine donari in acadeniiis; oblenir le grade de bache- lier. BAGGIIALARIATUS. — Idem q. Baccala- RIATUS. BACGHALARirS. — Idem q. Haccalahius. BAGCHARIU.M. — (I Vas vinariuiii, el dici- lur a Bacchus. » (J. de J ) BAGCHATUS. — Unionibus ornatiis ; orne de prrles. — Anions, ultra modum accensus : « Ejus amoris llainina bacchatus. » (A. 1351. BAGC'iilNO.V. — Patera ligiiea ; tasxc de boi.i ; ol. bachinon. BACCllINUS. — Ex tere urceus; poele de cuivre, casxcrolc, bassinnire ; o\. bac/iine. BACGHu. — Idem q. Baco. BAGCHOAIGHA. — Vas vinarium seu aijuale. li VCGIIOMGA. — Had. nolione. ISACI'IEAIKI^ — Vinum. (I"c7. 67.) B.VGCILE. — Polubrum, pelvis; bassin, cu- vette. BAfCll.oTUS. — Ead. notione. BACCIMIJ.M. — Ut Bacc[v\. BAGGINUM. — Ea.l nolione. liVGf^INUS. — Urcens vcl pelvis ; mensurae aridorum seu graiiorum species apudllalos; bafsin, bnniinr ; ,/ifsurc de ca/mcilr /lOur Ics grains. Daccinx pellet, pro racciii.v pelles. BAGGIJS. — Navigii latioris species in tluvli<, quorum eliam usus est ad transvehendos ecjuos et currus ; bac. BAGI';m,ERI.\. — Ordo ipse BACELLAnioRUM. BACEELU.S. — Baculus, Itacilltis ; klton, ba- guette, rerije. — Scapluila, dimiiuit. a Uacci's. — Dimiiiul. a Basmm, clilella, sagina, vel ju- mentum sakMnariiim. BAGENUS. — Urs.itus nnmmus Bcrnensis, primum in Ilelvclia, dcinde etiam in llUS. — Gupa, labrum ; bai/uet., IL\CA\. — Lalriaa : ol. basse c/iambre. BAGIFuLLU.M. — Moli adinum venlarium aul molendinum quo lundunUir panni ; mou- iin (I vent ou moulin a foulon. {Tab. S. Fl.) BACIGN.V. — Pellis ; bassin. BAGIGNETUS. — Diminut. a Bacinus. — Idem q. Baci>(ftum. BACILE. — Idem q. Baccilb. BACILIS. — Ut Bacile. BA<:iLlUM. — Ead. nolione. B.VGILLA. — Ead. notione. BAUILLETUM. — Ul Bacinetum. BAGILLUM. — Lampas in modum bacini. BACILLUS. — Ead. nolione. BACINA.— Idem q. Bacilk. B.VCINAfilUM. — Tribiitum ?alinarum seu aliarnm rerum, ex bnrinh s.ilinariis, vel quan- tum sails bacini's continero potest; droit qu'on pretemit dans line bassine sur le sel ou autres denrees ; ol. bassinage. BACINETU.NL — Cassis, galea in modum lacini, h\\oT helmn ; casque leger, chapeau de fer en forme de bassine, hacinet. BAGhNETUS. — Ead. notione. B.VCINNUS. — Idem q. Bacina. B.\GIXUM. — • Campana, qua inonachi lien- tur ad refeclorium, quiutjue appendilur in claus- tro ; cloche du re/ectoire Idans les couoents, {\. 1288.) BACIXUS. — Ul Bacca, pelvis. B.ACIO. — Idem q. Hacrnus. BAGIUM. — i;ail. nolione q. Bacca. B.\<'IUS. — Ead. nolione. BACO. — Qua voce promiscue donanlur por- cus saginatus, ustulatus el salitus, et petaso aul perna ; cochon, lard, jambon, viande fu- mee ; ol. bacon. BaCONA. — Ead. nolione. BAGoNUS. — Ead. nolione. BAG'I'ENDERIU-M. — Molendinum ubi panni tundunlnr, idem q. Baiahihium. ( A. l:i!)l.) B.VI "1 IMJIU.S. — Baculus, scipio; batun puur marcher, bi'ilim d'orneincnt. (.1. .s'.v.) IU( riSlERlUM. — Flagellatio, verberalio; action debaltre de rej-ges. (oucl. BACIiroR. — Hiictilor ai'ri : batteiir dor. BAC'lK'Ul'ER ST.-K. — Ha philosophi appel- lati quod baculum el peram I'errent. Altanien, apuil .S. llieronymum, per /«v 'am videlur inlel- ligendum esse nlre-i vinarios quos sccum fere- bant peregrini. BACUt'El. — Homines cerlo quodam divmo- nuin gencre corn-pli. vel pnlius da'mones ipsi. BAf'l'LA. — .Scapula ; nnrcl/e, petite barque. BACULARE. — Bnculo Ciedere; bdtonuer, /rapper atec un bdton ; ol. bacouler. (Matlh. Par.) 263 BAD MKDIiE ET INFIM^ LATINITATIS. BAG 264 BACULAUIS. — Oi Jiuis inililaris liro. — Pro Uaccalarius academicus ; ilem qui tfiis- copo vel abbali est a batulo seu pedo ; prvire qui pnrle la crofse de /'abhe ou de Veri-que. IJACULARIUS. — Tiroarademicus, ul lUc- CALAHius ; clericus qui a bacuio episcopi seu abbati est, iit Haculahis. — Apparitor, snr- viens, bedellus, qui haculum manu gi slal insi- gnum suic fuiiclioiiis ; apparifeur, sergent, hiiissier. (A. 1312.) BAI-'LTLOSUS. — Bacu/osus ecclesiasticus : sic dicilur cpiscopus aul abbas, qui paslorali bacuio insignitur ; crosse. BAt'ULUS. — lincu/usprisloralis, pedum e|)is- coporum cl abbatum ; crosse. liaculuschoralh, baculus quern deferl abbas in cboro. BaciiU pienitcnlium, baculi quibus poenitenlium pere- grinatio innuebalur. Uaculi cantorum, baculi quibus in ecclesia ulebanlur cantorea. Baculus peregriiKiliouis, idem q. Uurdo. Baculus jjrxpo- sUurce, prteposili ol'ticium et ejusdem otficii euiolunienlum. Baculus ronlralrhe, vexillum iu quo palronus pia' alicujus socielalis depic- lus est, vel fustis quo illius imago defertur. Baculus pastoris, virga seu jus exscindendi vir- gas qua' pastori vel bubulco neeessaria; sunt. Baculi regit in signum salva; gardire apposili. — Sceplrum regale. — Aspergillum. — Baculus plummatus ; an scopula plumea; halai dc plu- mes ; aul pulvinaiis species. BACUT. — Forte molendinuni ubi tundun- lur panni. (.V. 1309.) I7(/. Batitorium. BACCU.M. — Ca'lus minor; baquct. BACYiMS. — Idem q. Bacille. BADA. — Tributum, collccla publica, praes- talio publica, annuus census e.\ fruniento et aliis; taxe, rederance, im/Kjl, ccns annuel. i\. im .) — Vigiliie, excul'ia; ; ilem el ipse vigil, speculator; garde, guet, gardien, guetteur, .sen- tiiwlle. (A. 1203, 1302.) BADACiilUM. —Idem q. Bad.atGium. BAD.M.ACIUS. —Ex Ital. badalucco, vclita- tio, cerlamen ; combat, escanuoucha. P.ADALLUM. — Lignum in os inserlum ; boillon. (A. 1379.) BADALOL. — Ead. notione. BADAI.S. — Oscilatio ; baillemmt. BADALUCGARE. — Certare, velilare ; c.icar- moucher. (Vill.) BAD.\L' ecus. — Levis pugna; ctcariuourhe. BAD-VLUCHU^L — Instrumentum quo co- lurnices capiunlur. {St. Fl.) BADANTERIUM. - Balneum publicum ; bain ijublic. {.Scliill. Gl.) BADARE. — Oscitare ; bdtllcr. -ol. bnder, baer. BAD.VRELLUi^. — Ensis species; sabre a. lamecoui-te, large el recourbee ; ol. badelaire. BADaRE.XSIS. — Pro Bandabensis. B.\I»ARNA. — Caldaria in qua sal confici- tur ; chau.dih-eoii I'on fail eraporer I'eau salee pour en ex tr aire le set. BADATGIUM. — Tributum quod ratione bourn pendebatur, seu pro pari boumaratorum vel pro aralD. Idem q. B'ILagium ; ol. badatge. , BADELARE. — Idem q. Bxdarellus. BADELARIS. — Ead. nolione llAliELLARlA. — Officium appariloris ; cuiploi de bcdeau, de.se/-gent. I id. BAtibLLUS. BADELLUS. — Pro Budellus. B.\I)EU1.\. — Districlus et officii baderii, vel frucluum cDsiodis ; rcxso/'l et office de mcsnier. BADKIUUS. — Apparitor. Md. Bedkllus. (A. 1308.) — Fructuuni et messiiim cuslos ; me.isie/-. [k. 1192.) — Baderins festival ix, ve- xillum in quo jjalroniis piai alicujus socielalis depittus est, idem q. baculus con/'raOiie. (A. 132;i.) BADERNA. — Idem q. Badarna. BAUIEKX.^. — Ead. nolione. B.'.UILL'CUS. — Idi m q. Badallccus. B.VDINEL'S. — I.ancea3 genus ; snrle de lance. (A. 1377.) B.\D1US. — Color eqni ; bai, bai-brun. BADIVOL.-V. — Idem q. Bajulona. BAD lA. — Consensus, laudamentum ; as- sentiinent. BAOUS — Amphorae species vel pelvis. BAERNA. — Pro BAGbn.NA. BAFFA. — Ut Baco. — Parlem cujusvis rei significarc eliam videlur, un(l«/;a//''s, fasciculus. BAFFICUS. — Spurius, illegilimus ; bdtard. BAFFO. - Ut 1 Jaffa. BAFFOIl. — Pro BospnoBUS. : « Transito Bafforr, sou brachio S. Georgii. » {\. 1(90.) BAFICIUM. — Mensura frumentaria, idem q. Baficiu.s. (A. 1277.) BAFUMARIA. — Templum .Mahumelo dica- tum, quod aliis mnchunieria dicilur; mosquee. BAGA. — Omne id quod quis possidet, prse- serlim bona mobilia, ve»timenta nccnon joca- \\&; toui Cavoir, surtout lex objfts d'un trans- port fai He, l-s vetements ct les bijoux ; ol. bague, bag III'. (Pass.) — Annulns aureus; bagur. (A. 14«l.) — Area ; colfre ; ol. bague. (Man. Angl.) — Saccus ; sac. (Ilym.) — Com pes aut torques vinclorum ; e/(//'ai'cx. Hem pour les pieds, nu cotlii-r de jtr. (S. xiii.) BAGAGll'M. — Impedimenta, sarcinac ; ba- guge ;oI. bague. BaGARDUS. — Idemq. TiEGUAnDL-s. BAGAHOTIXUS. — Frivolus, futilis, vanus. (A. 1379.) BAGATINUS. — Monetae species apud Italos BAGATTARE. — Nugari, [rica.Ti ■,plaisnnler, chercher, de.t detours, tricher. B.\GEA. — Signum, Insigne quoddam. (Rym.) BAGERNA. — Idem q. Badarna. BAGlA. — Idem q. Bagea. BAGIUS. — Idem q. Badius. BA(}LIA. — Idem q. Balia. BAGNWDELLUS. — Res aromalica ignota. (A. 13.10.) BAdNARESSUS. — Lavationi inserviens Tina bagnaressa, cupa, labrum ad lavandum; baignoire. BAG.NATUS. — Madefartus; mouille. BAGXIRE. - Pro Banmre. BAGXmO. — Pro Bannitio. B.\GNU.\I. — Pro Bannun. — Ut balneum, id est lolio pedum quae fieri plerumque solet monachis in monasterio vel capitulo post- quam facta est pauperibus in ecclesia... 205 BAI MEDLE ET INFIM/E LA.T1NITAT1S. BAJ 266 B.UlORDA. — Ludi public! ; fi'tvs, re/ouissan- ces. {Chr. Parm.) BA'tORlJARl^. — Ilaslis ludiniis ex equis piignare ; tournoyer, combat/re a cheval et a amies courtoises, deliourdcr. (Miir.) BAGUA. — Pep=uli caurJati anni lus ; anneau lie vrfdicil (A. 12j)!2.) BAUUAKll. — Pro Havari. {A. SS.) ILUJUEKKA. — Ul BouERA. BAOUGA. — Vermutalio, idem q. Bapata. (A. lion. Mur.) BAG US. — Idem q. ISadius. BAHA. — t'llOUIUa. Viil. ALLbLL'IA. BAUAGXIA. — Pro BuiibMiA. BAHL'DUM. — Aica; species ; c^ffre, valise; oK buhut. (FIjl.) BAIA. — Rumor ; bruit [Vet. Gl.) — Sinus ; bai''. (A. 1216.) — Palma ; palmier (S. Ilipr.) BAIARDEUM. — QuoJdam vehiculi genus ; civ'rre li bras. (S. xiv.) BAIA RE. — I.ingneie vel linguere; Ucher. BAI ATA. — Pro Bouata- I5Air.HA. — Navirula ; barhot. (Rym.) BAIJUI>INUS. — Procurator, ut Majulus. B.VII.A. — Famnia, ancilla ; scrcfiute; o\. biiHe. bailie. B.MLJvTL'S. — Fnmulus; domestiqne ; ol. baitct. — Pro Varlktus, q. Vid. J5A1I,11AR(;IA. — Hordui species; baiUart. BAILIA. — Auctorilns, piilestas, adniinis- (r ilio rurum el lionorum pupilli. prolcctio et liibuluiu quod raliuiU! illius protectionis exi- giliir, pacuim, couventum, juslilia; admiiiis- trulio, ballivi juri.sdictio, dislrictus ejusilcMii- qut> oflicii emolumoiilum ; /luls.sance, I'ef/ence, tnlelle, proteclinn, rrlevmice paijC'e u celiii qui pvoli'gp. arrnrd, pncle, ^lendnc do la juridivUnn du baillt, resunrl el profits du baitli ; ol. baiUie. (Pass.) BAILIVI.V. — Haiiwia cnrforuin, servilium qtiod a subdilis cum carris duniitui prse^taba- tur ; coruee de ebarroi. B.VII.IVIATUS. — Baillividislriclus; r«M0-7, juridicliun de baiUi ; ol. bailHuye. BAlIJ.AdlU.M. — Tulela; l,.lelle. (Cons. Lemov.) — Baillici districlus; itendue de la juridtclioitdu bailli, bailliage. {.K. 1369.) — Ua- lio ad censum ; location dune terre. [Chartul. Flor.) BAII.I.I'iH'.M. — Propugnaruli specirs, sou locus pab'is munitus rt rircums(>plus; baile. BAII.I.ET.V. — Trndilio ad censum, loca- I tio ; ut Baillagiuh. (A. 1 1:>0.) B.VII.I.IA. — Tutrix, admini«lra bonoriim I piipilli ; adiiiinistratio rcrum ol boiionun pupil- I li ; tutrue, fenintrijui adutinistie les biena d'nn \}'UpHle\ ceite administration elie-memc. (.\. 1 1-J60. ii.16.) KAll.l.l \i;I("M. — Ut Baili.a(;h:m. BAILLIARG.V. — Ul Balliaugus. B.VILLIO. — Mom q. Baillivus. BAII.LIUM. — Tul.-la la. i:on, ul Bmma; ballivi olliciura et districlus ; ul Bailuvia. (Rym.) Llxicun Mi;u. ET IMIM. Lat. Tibiale ferrum mililis; labrum ad lavan- BAILLIV.YTUS. — Idem q. Baillaoilm, bailllvi officium, districlus. (A. 1459.^ BAILLIVI.V. — ISaiUivi seu bajuli munus et jiiris'.iiclio ; chiirye et etendue de lajuridictwu du haiUi ; ol. balliay, bailiie. (Pass.) — Friora- {im; prieunj. lA. J:}75.) — Baillivin fendata, juris dicendi polestns in feudum data ; juridic- tion in/eodee ; ol. baillie-fevce. BAILLIVIAf.IUM. — /?a///(yi' officium et dis- triclus, ut Baillivia. (.\. 1310.) J5AILUVIATUS. — Ut Baillivatus. BAILLIVIUS. — Idem q. Uajulus, procura- tor. BAILLIVUS. — Procurator, idem q. Baju- Lus. — Officium m'inaslicum cui prsecipua rerum monasterii administratio pertinebat. [ii Chr.) — Bailliiu', (iai, baile, baitli, dicti quihus justilise in provinciis et majoribus civi- latibus administrandae cura a principe deman- dula. B.\ILLONUS. — Idem q. Bailuo. (A. 1268.) BAILLUM. — Tulela, traditio ad firmam, localiu ; ul Baillagium. B.AIJjLUS. — Judex, ut Bajulus. BAILO. — Ul Baillio. BAILONIS. — Ul Baillonls. B.YILUS. — Judex, ut Ba.iulus. B.Vl.N'.VItE. — Diluure, quasi balneo immer- gere ; baiyner. (Bern. Mon.) DALNBEIIGA. — cuissarts. BAINXADOIRA. — Cupt. diim ; baignoire. (A. 1218.) B.Vl.N I'A. ^ Pro BajulA. (.1. SS.) B.VIOLIA. — Tulela, pro 1!ajll.\. B.VISIAKE. — Pio Bamare. B.\ISSA. — Labia ; leures. — Locus humi- lis, depressus, paludosus, dumelis et vepiibus plcnus ; lieu bas, mnrecageux itplcin de ronces; mare, mnrnis ; ol. bais. (.V. 133!).) BAISSAMEXT M. — Diminulio; diminu- tion ; ol baitsement. (A. 1307.) B.VISSIARI. — Demillere, deponere ; bais- ser. (A. 1341.) BALSSVALIUM. — Idem q. Baufvalium. B.VIV.\R1US. -- .\rbor ad propagationcni ri'licta ; hnliveau ; ol baiviaux. BAIZA. — Vasia Bacca. BAJA.NULA. — Idem q. Bajulona. B.\J\RI»US. — Ul Badius. BAJOI.AKE. — Pro Bajulahk. BAJdLUS. — Pro Bajulus. BNJULA. — Nuliix. (A. 1-JS7.) — Vas aqua- rium. (Itym.) - Tutrix. (A. 130-'.)— Ofliciuni sou digiiilas in ordlnibus niililaribus religiosis. ( ]'>t. Form ) BAJUI.ACIJS. —Forte prof) AJiLATUS. (Rym.) B.VJUL.\r{K. — Regere, gubernare ; a(/mini<- tnr, (jouirrner. — Exagitare, vcxare, seu les- tare ; ballottrr. BAJULATIO. — Gubcrnalio ; administra- y species esse vuietiir, ul 207 BAL LliXICON BAL 268 — Rajiili 13'JG.) -- Bailia et lion, direction, (/ouventemeiit. — Baillivi olfi- cium, dislriclu.t, jurisdiclio, idem q. H.mlliv a- TUS. (A. 1200.) — (iravamcn ; corvee, /jreslalwn, (A. 1105.) — TribuluDi, vocligal, quidtiuid ob ruerces e.Klra regnuin vel provhiciani c.xpoila- tas exigitur; droit d'ex/jorlalion. .Marl.) — Tu- lela. Idem q. Hailia. (A. I20U.) B.VJL'I.ATORIU.M. — (JuiquiJ Ijajulaiuliim, seu porlandum proiionilii; ; jardtau u /juiter. {A. SS.) B.\.JULATUS. — Tdlela. (.Mur.) seu judicis dislrictus cl olficiuiii. (A. Localio, conduclio. (A. 1125.) I'lV/, Bailleta. BAJULIA. — Tutela. CA. 1432.) — Bajuli olficium el districtus. — Proteclio. (A. lO'J'J.) — Concessio, pactio, cooventum. (A. 1070.) B.VJULINU.S. — Procurator, uIBajulus BAJLILIUS. — Ead. notione. PjAJILoX.V. — Leclica ; litiere. BAJULUS. — Portalor, predagogus, cuslos, lulor, procurator, CBConomus, monitor, pra'lor, maior, gubernalur, regni moderator; lorteur, precepteur, youverneur, gardien, Iv.leur, prolec- teur, syndic, econome, surccillanl , jut/e, mnire, f/oiiveriicur, regent; ol. bail, baj/te, bavx, bail- lustre. builU^seur. iPass.) — Ifajitlt conventualrs, in ordiiic llospitaliorum S Joaiinis llierosol., piajcipui (irdiriis cmisiliarii, id est .Magnus com- meridatarius, Marescailus, Hospilalariui, .\d- miratu«. Prapfrius, elTuicopdlnrius. Bajulica- pilurales, in eoilcra ordine, qui capilali.s ail- scripti sunt fonsilioque intersunt : hi sunt Ba- juli octo linguarum Provincia;, Alvernia>, I''ran- ciiB, Italite, Aragonice, .\nglise, Alemanni;B et Castellan. BAJUNflLA. — Ut Bajllo.na. BAJUNULA. — Kad. notione. BAJUS. — Idem q. Badius. BAKELPEH. — Militaris ordinis tiro ; idem q. Baccalahius. B.\L. — Apud Biterrenses, mensura vinaria ; mesures jjour levin. {X. 1255.) BAL,\^. — Sagma, lascis, sarcina in modum pilee ; balle, ballot. (Rym.) BALA.\. — Scopa; ; balai, BAL.\DIUM. — Purgamenla frumenti vel horreorum qua; scojiis coll guntur ; balayures. lid. Balagium. BALAKAltDUS, — Utsupro B\nELAnu-. B.\LAGARE. — Scopis mundarc ; balaycr, nettoxjer. BAL.VCiiU.M. — Tributi speries e.x Uectius purgamenta frumetiti, qum coiliguntur, scu frumentum quod in acervi parte remanet, atque a decima tur. BAL.VGIUS. — Ut Balasius. BAL.iGUARE. - Idem q. Balagahe. BALAIUM. — Idem q. Balaa. BALA.MlTES. — Gemmte species. BAL.\NCA. — Libra, bilanx ; balance, BALAXCEA. — Ead. notione. bladis. scopis infima e.ximi- rA. BAL.VNCIA. — Ead. notione. — Imo, piues- talio, ut videtur, qute pro mercibus ponderan- dis solvilur. BAL.ViNCL'S. — Navis l\A\c& , sorte de buti- rnent leger. (Car. de Aq.) BALANDRAN'.V. — Pallii species; casnque de voyage ; ol. balandran. B.VL.VNERIA. — Navis beliica) vet piraticaj species, navis cursoria ; vaisseau cor.KRE. — Tutoris nomine res pupilli ^.•\m\n\iU'&Te\ adminiitrer en (jualite de tuteur les bicmt d'un pupillc.{.\.. 1154.) B.^LLISTARIUS. — Nobilis inferioris ordi- nis, qui in bellis militum anna seu balistas geri'hat ; ul .\RiiiGKit ; {Inst. Arag ) BALLISTRIARIL'S. — Ut Baustkahius. BALLISTU.M. — Idem q. Baillm, Ballium, et Ballum ; adminislratio scilicet rerum el bo- uorum pupilli. (A. 1231.) B.VLLIU.M. — Propiignaculi species, seu lo- cus palis muiiilus et circumseplus, impiuvium niuris cinctum. Vid. Haillei:m. (A. 1102.) — Cuslodia, career, quia locus luunilus. (A. 1513.) — Charta locationis terrae, vel sedilicii; bail. (A. 1422.) B.ALLIVA. — Idem q. Balia et Baillivia. BALLIVIA. — Idem q. Bailuvia. — Prae- fectura a monaslerio pendens, idem q. Obedien- tia seu PRionATUs, q. J'id. — Ihiilliva fcodala, juris dicendi polestas, vel polius predii alicu- jus cura in feudum data. (Tab. Lad. Andeg . Sic. rey.) BALLIVUS. — Judex ; bailli. BALLO. — Follis ; ballon. — Bestia marina ; ead. BALbNA. BALLUMER. — Malus dominus, maius prin- ceps, veteriLius Francis. BALLONUS. — Fascis ; ballot. B.ALLOTA. — Pilula, seu glans ferrea vel plumhea : boule de plomb ou de fer. BALLOTARE. - liallolis seu calculis ferre su (Tragi um ; voter. BALLOTATIO. — Ipsa ballotandi actio, electio qu;e fit calculis ; election. BALLOTTA. — Calculus; ad ferendum suf- fragium bulletin de vote et tout ce qui pent en lenir lieu. BALLUCA. — Arena aurosa seu ramenla minutiora auri, necdum excocta; sa/>le aunfere on paillettes dor, non encore degagees des matie- res etrangeres. BALLUM. — Tutela (A. l231j ; proleclio; (A. 1372); tradilio ad lirmam, localio, pro- pugiiaculum ; idem q. Balhum ; tutelle, pro- tection, bail, ouvrage de defense, palissade 273 BAL MEDI^ ET INFlMiE LATINITATIS. BAN 274 — Dallum Britanni appcllabant cum morluo va-sallo ac ballii legR feudum lencnle, relicto haerede tetale minori, dominussupcriorisf'eiidi, aporto scrvionto feiidn frucbt'.ur, donpc hferes jiixia xx annorum (Etalem implevisset. BALT-US. — Tutor, rerum pupilli adminis- trator ; lulciir. — Saltalio ; /miL DALLUTK'IACUM. — Velitatio, procu-sa- tio ; escnrmouche. liALMA. — Lapis sepulcralis, turaba, seu cavenia in riipe exrisa, excavata ; jiio-re totn- bii/e, loiii/jcnu on qrottc. — Quibusdain in Gal- lite rtgioiiibus, balme, collis est a valle in val- lein protensa in locis monluosis. (A. 1037.) HALMUl). — Malus tutor, qui prsevaricatio- iiem in administralione luteiaj commisit ; mau- I'tiis lulcnr, tutcu/- iiifidele. iC/i. C. M .) BALNEAMEN. — Balneum; bain, salle de Lain. BALNEARE. — (Verb.) Lavare ; knyner. [A. SS.) — Madufacerc ; inouiller. (A. SS.) — SSubs.) Pretium pro balneo ; pensum : prix du ()llieca ; boutique. IJAXCIIK'ITU.'^. — Cellerarii monasleriorum elijjantur in bnnc/icllo pe.f vola sccreta. » ^Mar- ten., Heyul. S. Ben.) llic barichettus e^l vfd ca- pituluin ant rella conimnnis, quo monachi conveniunt ad traclanda negolia, quod in co sinl band [)ierique ad si dcndnm. BANGUI A. — Stallum morcalorum ; ctnl. — Rejiapulum, quod ex loigis et arclis lignis fit ; bar/-iere. (A. li2G.) BANCIllUS. — Sedile, ut Bancus. BANCHUAI. — Ead. notione. BAiNCHUS. — r.ad. notione. BANCIO FRUMENTARIA. — Forte banio. navis annotina. (A/b. Muss.) BANCIUS. — Sedile, ut Banccs. BANCOBANCUS. — Districlus, jurisdiciio jadicis ; ressort, elendue de la jortdicHon d'un juge. (A. 1335. J BANCUS. — Siibsellium, sedile ligrieum lon- gius ; iiHC. (Pass.) -- l\!cnsa mcrratorum in qua merces suas emptorihus cxponunt; comp- toir dr mofchnnd, banc. (Pass.) Officina cujusvis operai ii, inus-tfum nolarii ; boutique, ct'ide de notaii-e. {A. S.S.) — Spques, dopositarius, ul BamcafiU's. (A. 13i!).) Tribunal ; trih nnl, lieu oil se rend la justice. ( Pass.) Hol'.chs salii, eras- sum I'ruslum salis ; bloc de svl. {A. iS'.V.) 15AN1)A. — Costa navis ; /June de navt)-e ; ol. bande. — Ferrea lamina: binde de /er. (A. BANDAIRAGIU.M. — Jus agruin vel pascua sub idino teiiendi, ila ut iisliui aliis non ii- ceat, eornmqnt^ euslodiam hnn Ifrii' rommit- tendi faciiltas. (A. 13.i2.)— Jus indigendi iniil- tas pccuniarias, quas haudu seu banna voca- banl ; vel banna edicendi et staluendi. (A. 13i3.) BANDARENSIS. — Vexillifer, porte-ban- niere. B.V.MJASIA. — Idem videlur q. JUndum, seu jus banili vel banni. (.\. li.'()7.) BAM).^YltA(;IUM. ~ Bandaihagium. BAM)l'.<;Altl'',. — llanuum seu bandum i)ro- claniari". slaluere. (.\. 1327.) HXNDK fiRUINA. — Pallii genus ; esiiece de mantenu. (.\. 1231.) BAMJEIARI*:. - Ut Bandkgake. (A. UiO.) — .\grum vel pascua sub.banno lenere, ila ut iis uti nulli liccal, cbidque banderios seu cus- loies ponere, ul ruultas ex iufraclo banno exi- yeie. (A. 1370.) B.VMiELLUS. — Fascia ex Ciallico bandeau sic appeilala quod bandi seu vcxil i speciem referti. (A. 12^0.) BA\l)i:i LU.M. — Ead. notione. HANDEnUl.NUS. — Mem q. Balpakinus. JiANDEKAGIUM. — Idini ac HanhaihaGUIm. (A. 13S0.) — Jus infligondi nuillas pccuniarias. vel banna proclamandi et staluendi. (A. 1389.) — Pra'conis. qui et banderius diccbalur, ofli- ciuni. (A. 13i(i.l J1AM)EHARE. — liannum seu bandum i>ro- clamare, edicere. (.A.. Isi'.'O.) BANBEKARIU!;. — Vexillifer; porlc-ban- niere. — Miles qui alias Hannehktus; banneret. llANDhRi'.SILS. — Idem q. BANllAHE^SlS. B.VNUhRIA. — Vexiilum ; banniire. (Mur.) — Viii qui sub banderia seu vexillo militant. (Mur.) — lianutrii olficiuni, vid. Bandehius. (A. 1319.) BANDERIATUS. — EaJ. significationc. (A. 1403.) BANPERIGA, — Aragoncnsibus proclama- tio, clamor quo quis alterius auxiliuni invocat. (A. no.i.) BANDERIUM. — Yoxillum, idem q. ]3an- DUM. — Cohors mililaris. BANDERIUS. — Qui alibi mrssarius, agro- rum cnstos ; sergent /orfstici' ; o\.bandier. — Fu/'W'S banderius. fuinus in quosubdili piLA. — Apud llalos linteum abs- lergeuiJis manibiis ; essuie-mains. B i.XBlNU.M. — Ut Banm:ji, inulla pecunia- ria. (A. 1473.) BANDIRE. — Edicere, o;rfo)i««'. (A. 92i.) — Sub banno [loncre ; meltre au ban. (A. 981.) BAXhllUS. — Pro Banmtus, proscriptus. (A. 981.) HAMJIUM. — Idem q. Bannum. liandium vintarum ; edicluni quo inlcrdicitnr vindemias peragerc ante staiuluin a cl'iuiino loci tempus; ban des vtnnunyts. BANUIUS. — Ut Banditus. (A. 1419.) BANDONARIU?. — Ul BAisi-HiiAiiius. BAXJJURA. — Sudalitium, cohors mililaris, idem q. Banderia. 277 BAN MHDI^ ET INFlMiE LATINITATIS. BAN 278 ItANDOSITAS. — Inimicilin, liflliim priva- tum ; inlmitif, guerre privie. (A. I35'.t.) UAXUULA. — Kad. notionc. (A. 1584.) BA.NDUM. — Vexillum, bigdum mililare ; ba'ir,ih-c. — Calcrva, manus, societas ; bande. — Pro Bannum. HANDUS. — Fascia ; bandeau. — Homiuuni liiiiia sub cerlo duce vel vexillocollecia; bande. lUNCAUIUS. — Qui banno domini subdilus est. Ul Ban.nahils. (A. ii'3-2.) BVNERA. — Bareria. BAXKRIA. — Vexillum, signiim militare; bariniere. — Signiim quod artifices suspendunt ante oflicinas suas ; (?»,?e(^ne de marchnnd. — Dislrictus, district, terrlloire ; o\. banerie. HANKRICU^^. — Ul lUiMiKKTUs. BAN'MRIUS. — (Adj.) Spoclans bannum, quo s-ubili'us leni'tur molere ad molendinum Uumini sui ; banal banlrr. — fSabsl.) Idem q. Mem q. Uannihettus. (A. 1125.) — Agrorum ft fiiicliuim custos, ut BAMnEiiiu-!. (A. 1319.) — A|)paritor, submonilor ; sergenl de justice, hu'ssifr ; ol banier. (A. 13i)7.) BAXRSTERIA. — Frminn banesleria, qu;c cislam vu1go bannstum diclam porlat. liVXGAOIU.M. — Tribulum ex bvtchia sen stallis super qu;u merccs in foro cxponunlur; droit de places auc ma/rhes. BAMIJL'S. — Idem ul videturac Bannalis. H.VXILUS. — Officialis minor ballivo, quasi victbolliviis. U.VXIULA. — Idemq. Rajulona. HANITOR. — Pro Ban.mtor. Banitores mri/aidinorum, tenenlcs qui debent uli moien- dino domini sui; vassaux astrcints a porter letas graim au uioulin seigneurial. H.VXIUM. — Pro Banno.m, destrictus, juris- dii'tio. BAXI.AUCA. —Pro Banleuca. RAN'I.KVA.— Kad. notionc. B.\NIJ';rn.V. — Tractus, ut piurimura unius leurce Bcu milliaris intra quern civitas seu mo- paslp.rium [lolesl bannum cxercerc ; banlieue, rs/.acfsdes ter/rs f/ui soiit frnif: une ccrlnine ju- vidictinn ou d'une ville on d'un monuslerc. — Miilta qua- impoiii solet iis qui intra banleu- cam delictum aliqiiod perpeliant ; peine im- pnsie it crux qui co.nnieftaifnt u>i dc/it ou tin crime dans /'enceinte de la banlieue. HAXI.HI'iwV. — Kad. notione. IlANLKUrill'M. — Tractus intra quern civi- tas sen monaslerium Imnnum excrcere potest, ul IUnmi'ca. — (A. VSm.) I5AN1.KVIA. — Kad. notionc. BAM.KYA. — Kad. nolione. BvNIJX. — Kad. notionc. RANI.IKVA. — Kad. notionc. BAM.iVA. — Kad. nalione. BANNA. — Cisia; species; bautie. — Tela auin(|ue scxve uliiarum qucp Gall, ctiam banne dicpbanlur. (A. I.'illl.) BANNAOH'M. — Jus bannum promulgandi, ipsa iHomulgatio; lernpiis quo vinnni per Aan- num venditur. Alia notione 1/7. in ItANAi;iiM. B.\NNAL1S. — (Jul intra bannum scu distric- liun .■ilici;jus jurisdiciionis, justitiac, vel domi- nii nanet ; afui qui demeure dans le res'Ovt d'une juridiclion. Uanmdem facere, forte rem alicujus banno suljjicere. Cruces bannaks, Vid. CBt'x. Bannale dominium, Jiannalis leuca, idem q. Baklelca. — Danno scu ediclo man.iatus, ad quid coactm. Furnus bannalis ; four banal. Banno — intcrdi'lus, prohibitus; de/endu, pro- hibe : << Nemus h banalle; » foret ende/cns. B.VN\.\LITKR. — .lure banni; ol bannlment. (A. 1240.) BAXNARKTUS. — q. BANNf.RETUS. BANNARLV. — Dislrictu'^. jurisdiclio fa. H;{;t); officinm banncrii (a. ;3Ul.) jus cogendi tenenlcs suos »d molendinum suuin deferresua frumentamoienda, vel pr.eslatio qure ea rationc ab iis exigilur (a. \-2i)o); /rssort et juridiclion ; Office de bannier ou gardes desrecolles; droit de forcir les vassaux a porter leurs grains au moulin seigneurial : ou redevance teiianl lieu de celte obligation. BANXARIUS. — /J.iiuK, aiicujus subdilus, proe^erlim banno raolendini scu furni snbditus- qui furno vel molendino bannali nli coac, tus est; astrei'it a cerlaines p/-eslations overs son Sfignew, pai'ticuUeremeni a (aire nion- dre soil ble au mouUn banal. — Baantrias miles, ut Bannerktus. BAXNATUM.— Idem q. Bannahia, jus co- gendi, etc. BANNKARK. — Officium 6a«nc>'(( excrcere. {Hist. Dalph. ) BANNEARIUM. — Idem q. BaNekia, vexil- lum. BANiN'KI.ARK. — In bannum raiilere; meiire au ban, proscrirc. — ,\grum vel pascua sub banno tenere, ila ut iis uli nuUi liceat ob idque bannerios seu custodes instiiucre ; simul e', banncrii officio fungi ; metlre des terres en de- fense. inUiiHC)- des gardes pO'O' les gjrdcr, remplir les fonctions de ces gardes. {\. 1296, 1-234.) BANNENSIS. — Bannense jus. jus quo quis bannum promulgare pjle^l ; d/-oit de ban. HOXNKItARIUS. — Miles Gall, banneret apfiellatus. HANNKU.VTUS. — Proscriptus, banJilus ; mis au ban. proscrit, (M;Ulb. Par.) BANN'I-;HK TUS. — A'ir inter nobiles prima- rius. qui cum pluia ac niajora prjedia possi- derel, vassallos suos in prsclium sub baneria sua seu vexillo suu cunduijibal ; ihnmlier ban- neivl. HAXNERIA. — Vexillum ; bannicre. — Offi- cium bannerli. — L"t BA^^A1UA, districlus. — Bannnria, jus alios cogen li, etc. ]'id. Banne- ims, BAN.NAniA, cic. BANNKHIAI.IS. — Perlinens nd niHites baniie- relos ; de banneret: t /{nnnrriali^ di^nilas. » (A. 443.-).) BANNKKII'M. — Vrxil'nm. Id.ni q. Hwne- liM (A. im-.l ) liANNKIlirs. — Kl ItANN ■.nils banno sutidi- lus.cuslosagiorum, vinearnmet frucluum, alias 279 BAN LEXICON BAN messai-ius, qui nimirum invigilat ut Ouuha do non inviolandis bladis, vincis ant fnintibiis sor- veiitur, seu ciislos agroruin iiilra bnnnuin si- loruin (a. 1300); ajiparitor, siihmonilor. (A. 1279 ) Vii. B»NNARius, IUndemcs, Banichius. RAXNESR. — Banno proliibilus ; interdit, pivkiOe. (A. ll'.tG.) BANXRUKA. — Jus coaclionis di'Oit (le ban. BANNKVELIUS. — Vexilifor, niere. 280 bamiu seu ban Hi ; po/'le-ban- BANNIA. — Dislricliis. juiisdiclii) (a. 1210); serviUis qua suhdili inoleio aii moltridinuin el coqueru ad funiuin doiuini tenenlur. (A; 1258.) Vid. Bannvhia. BANNIARI':. — Vi Bannfiare. BANiNIATIO. — Proscriptio ; acilon de mcttre au ban, pi-oscription. BANNIATOR. — Gustos agrorum, apparitor, idem q. Bannehius. BANNIGARE. — Bannerii officio fungi; exercer (es (oncUons de tiit'ssier. BANNILEUCA. — Ul Banleuca. BANMLEUGA. — Ead. nolionc. BANNILIA. — Vel prx'dium banilii, vol forte pro An//(iv'a, dislrir.lus liaillivi (A. 1308.) BANNILOCUS. — Mem. q. Bnueuca. BANNIMENTUM. — Proscriptio; baimisse- ment. (Rym.) — SLibtnonilio, ro(|nisitioJuri>Jica. (.\. I26G.) — PoTia et muita pt-.cuniaria, qua banni .seu legisinfnclor pnnilnr. {Hht. Dal./)h.} — /iauni proinulgalio, pruciauiatio, proct.arna- tion, publication ; oi. bawliment. BANNiOLA. — Leclica ; litih-e. B.VNMRR. — Publico hanno edicnri^. jubere, staluere ; enjoindre, prescrirn, arrc'cr par une proclnmaiinn d son de troinpe. — Gilare, sub- inoneie, banno seu eilicio publico evoc^re ; assiyner, citer a cowparaitre, somnwr. « In cxercitum vel lioileni bannire; » cunuuquer pour se rend)-e a, Vai-mie. — Edicto seu banno cogere. Bannire ad mokndinum dicuntur do- mini, cum cogunt tenenlcs suos ad molendi- num suum (it f'rje sua frumenla molenda. — In bannum niit/n-e, ediolo publico proscribere, relegare, eliani rxcommunicare ; bnnnir, pro^- c/'ire, excommunier. — Multam imponere ; /rapper d'une amei'dp. lianuiins de «0 li/i/'is, cui bannum seu mulla GOIibrarurn iinposila est. — Congregarc. /ianni/-e /iidirinin dioilur cum illud peragitur. Hiuc bannitmn /udicium, judi- cium congrcgalum. (Lud.) — fsum alicujus rei prohiL)ere ; inierdire I'usage d'litie chme. Banni/-e sylvam dicitur, qui ejus ingres.Mim prubibet. — Cerlis finibu.s riicumscrit^ere : inde miliare bannilum, pro Banlkuca. BANNISARE. — Proscribere, ut Bannire. (A. 1106.) — Jurisdiclionein fxercere, piguora auferre, obsignare, ut JusriiiAit. (\. 12G8.) BANNISATK). — Proscriptio, ut BA^MJIE^- TDH. BANNISAT(.»11. —Apparitor, idem. q. Ba\e- Rl'.IS. BANNITIO. — Citatio, proscriptio. UA.\.\ITOI{. — Prceco publicus qui proclamnl ; crieur public ; ol. bnnnirr. BA.NNITUS. — Proscriptus. etc. ]'id. Ban- Ni'^f. — (.Subst.) ipsa proclaraalio seu banni put)licatio, (A. 122."j.) BANNIUM. — Idem q. IUnnum el Bknnium. UAiNiNlZ.\RE. — Prcjscribere, idem q. I^an- NisAiiE. — .Mulla pecuniaria punire. (.^7. Itvc.) B.VNNUVIU.M. — Tcmpus quo licet pecora pasci per agros commuues. (Lud.) BAN.NU.M. — .Multiplex apud scriplorrs bujus vocabnli est nolio; sod potissimum qniotiiplici signilicalu accipilur, ac prim-) quidpin pro edicto publico, deinde pro re jussa, terlio pro anctoritnte seu jure cogendi ct ju- bendi, quarto pro mulla judiciaria, quiuto de- nique pru dialrictu ac jurisdictiune ; quos si- gnilicalus singillatiui oxpeudumus. 1° Ediclam puOlicunt. Ediclum, mandatum quodcunque, lex qiiaicunque ; ordre, nrrcte, rbfjlemenl, loi, etc., tout acle de I'aulorite. Bannum adimplfrc, mandalum regium ex?cqni. {[.rx Hip.) Bannum pads, quo pax indicia est edicto pubiico. (I<",clv.) Bannum frangere, bannum domiui non exsequi. (A. 1357.) — Cilalio. pvocalio. convocalio ; cilatinn, convocation, .'iurlnut appcl aux armcs. Bannum /lonere, ediclum publicum facere;/))0- claitier el rendre publu/ue unc nrdontiance. Pr:e- cipue evocalio subdilorum in hoslem ban. Per bannum ad placilum venire, id est per subino- nilionem regiain. (.\. 835.) — Intcrdictum, prohibilio rei cujusdum aut ejus usus ; >le[ense, mine en interdit d'une cbosn. In specie [a), inler- diclum laisionisscu oifensionis. Bannum miitere super rem aut personam aliquam, cam publi- calo banno seu interdicto, in su!?m prolectio- nem i^u.scip''re ; mcttre quclqu'un ou ijw^lque cboae sous sa protection. (A. 1047.) Bannum ponerc super caput nlicujus ; e^A. nolionc. (.\. 1208.) Biinnum .[uquiti, quo me.-sibus cavilur. (Parad.) (6) Intcrtiiclum usus alicujus rei. Ban- num nemoris, quo fUvx usus probilii'lur. (A. i;tn.) Bannum horlorum, simili srnsu. [St. Arel)(c) Bannum vind^miarum, ediclum quo irilerdicilur vindemias peragere ante slatntum a loci domino tempos. (.\. 1322 ) Proclamatio ; in specie proclnmatio e suggeslii, publiratio matrimonii ; publication, surtout du haul dun lieu cleve, ban de mar lay e 2° Bes jussa, ad quam quis cogiiur, res edicto coucessa, opcra- ruiu pKL'bitio, vccligal, tribulum ; tout ce a quoi on est tenu d'oblempdrer; prestations, coi'i'des, im/jdls, redivances etc. ; 3° ^\uc- lorilas seu jus cogendi et jubendi ; droit d'ordonner et dc /aire cx'kulcr; puis'>ance. Bannum vini (a. 1183), seu Bannum ven'tar/ii vini {&. 13/|8), privilfgium seu jus quod domino Irudi compelil, cui licet vinutn suum particulatim vendere cerlo ilierum spatio, te- iientibus seu honoinibus suis a vini proprii vt nditionc ct.-^?antibus ; Bonvin. — Jurisdirtio quajcunque. Bnnnnm XHX regice. Jurisdic- lio qufecunque. Bannum vix regiee, jurisdictio quae in viis regiis seu niajordjus ad do- minum superiorem special. Bannum syno- dale, Cangio est juris iciio lempoialis per synodos cxerccnda, Carpcntario vero pro 281 BAN MEDI^ ET INFIM^B LATINITATIS. BAP 282 mulgalio statutorum synodaliura, vel syno- di coiivocalio. — Juiiidictio uiuiiici[)alis. Viil. Rannus URBALis.. — Iiiiperium merura, jutisdiclio ^upi'I■il)^ et criminalis. Danni'S rctjius poniliir pro cauffe cognilione exlrnor^lina- ria qua; ab ipso principe vel magistrain Jie- bat. (A. 803.) A" Punitio, pnHnseirrogatio, sensii litlissimo, qui omnes poiiiarum species am- Ijilii 8U0 coriipleolilur, dicilur aulera da multa, seu puena ptcuiiiaria qua quia bamii Sicu legis infractor puiiitui'. ISanmim com- pont'iv, mullam exsolvere ; jjat/ii- I'amcni/e. {Cnp. C. C.) lianntim niittcre, mullam impn- nere ; condanmer a ramrmle. {Cap. C. M .) Bannum Uvnre, mullam exigere ; faive payer (aiiu'wie. (A. 1376.) Bannum de animatibus ; muUa qucD pro ariimaliura damno iraponitur; amende prononcee puiir (url fait a ijue/.qu'un dans sts troupeaux. (A. 1::!2S.) Bannum do- miiiicum ; multa qua; domiuo sou principi solvcbatur pro inf acto banno dominico ; amende pour infraction aiix ordrei de I'auto- riti'. {(^ap. C. M ■) Bannum regis impnnere, bnnno re^is sou mullam, ob inlractiim ban- num regis debiliu, obniixium declarare; con- diinincr a pai/er I unicndu royale, /lOur iin- jrurtion ptecedente. (A. 10(J8.) Bannum (do- niinicumj dupliciter vel tiip/icitcr lOmponere ; duplici vtl triplici niulla dainnaii. Bannum asfintin vel consuelicm, multa pecuniaria 6() sniidorum, qi'te praeter bannum domini- cum pro infraclo banno, in qiiibusdam saltern casibus, a dominis oxigebatur. Bannum de norte, rnulla ob violatuin //dnnum, puta icpii- teyii alleriusve cunsuetudinis per noctcui obsiTvanda,', inipusila. Banna giossa ct mi- nutd, majores el minorcs muU;e, qua; pra-ler bannum dcminicuni, domino solvebsinlur, in i|Uo rum htiuno asnicto convcniiint ; in hoc, vcro ab t'o diiri'rrc vidrntiir, quod ad niitiun d(m)ini poloranl miniii vol angeri. (A. !:'.()(). > lliinna nui/'irn, ininnin, seu mcdiocria : cad. notione. (A. 139(1.) Uannum pttninn, bannum doniliiicnm, qiiud 00 solidornm cral in Capi- tul. Carnli Calvi. Bannum I'adtare, revadiare ; pro multa a judicibiis indicia vadium dare ; dnnnri-des fjayei pour I' amende (Lex Long.) Itannui epiicop'i/is, inulla qurc ei)iscopo sojvitur; amende due a I'ru'f/ue. Bnnnm f)'an- ci'i", franci sf^ii libi-ri Iioruinis multa ; qua; frnnciirum composilio ct bannus /rancorum alias dicitur. (Cap. C. C.) Bannum capitis, multa qu;r in pccoribus i xs.jjvilur. (A. !)H3.) — DelOMli'i bonornm. Bannum /.nnere, bona dclincrc. (A. 1173.) — Conliscatio bonorum. In Imnuum millere, confisraro. in fisci polcs- tatrm edirlo publico rcrligrre. (Lex. Sal.) Tnllere vcl Irahtre de banno, rem conti.'icatani redderu |)iimario possessorio. (Mur.) -=- I'ms- criplio judici.i sa-culnris. Bannum imperiale, prnfcriptio sancila impcraloiis aucloiiiato ct cilicto. (Mart.) Bannum a/icui judirare proscribcrc. (A. 813.) — Kxcommunicatio sen proscriptio saeTa. Bannns cpi'irnpiit. episcnpalis. Banna c<>n/- striclus, limes jurisdictiouis, lerritorium ; r':ssorl de juridicfion , territoire dependant d'une vi/le, d'une eglise, etc. Bannus f,acer, limites intra quos ecclesiic immunitas defi- nitur. [Bullar. C/uniac.) Bannum ecmpttonis, eod. sensu, prffi«erlim ambitus intra quern jus porrigilur mullam et proscriplionem bono- rum indiceiidi, vel bannum promulgandi. (A. lOcSj.) Bannum leuy.e, idem q. LiA.NLiiLC.4. Bannus urbalis, lerritorium civilulis, el ju- lisdictio ipsa. (A. 980. 1 Bannus nioltx, am- bitus intra qucm liubilantes leiieatur mole- re frumeiita sua ad molendiunm domini. (A. iL'Iti.) Bannum scabinatits, locus ubi homo librr nalus est apud Saxonic. scr[iit. — H.in- num interduTi pro Bantium, vexillura, sumitur. BANNUS. — Idem ac Bannum. — ]'id. alia nolione r,^Nn.F,. — Vro Bagaud.k. BADriAl'D.K. — Fad. notion-. BAl'llnMKT. —Pro Moiiamkt. l!.\l>l'AI.KIvir.\l. — .Molendinum ubi lun- duulur panni. (A. 14-17.) 283 BAP LEXICON BAR 284 J3APTENT0RIUM. — Ead. nolione. T^AP'l'ini'.RK. — Baluero, vorherarc, bnltrc. U\1'TII,MJS. — Tudicula, clava campaiiii' ; bfilldiii ilti cloche. li.Vl'TlKH. — Ut Baitiueuu. — Boijlh-e monctam, nuininos cudere ; baltrc monnaie. liAPl'ISAGIL'.M. — I'ra-slado qua ex ba- pli.^mo seu bcnediclione naviiim provcnit. (A. MH-.i.) BAI'TISAMKN rU.M. — Baptism iapparalus ; ceerernonia ; circmonie du bapleme. ( liul. li:n. VIII.) liAI'l'ISARI-;. — Bn/ilisare iinnyinoii ccream, cam af'pellaic noaiine illius cui uocere propo- silum erat, ul solcbanl prassligiatores. (A. i'ioi.) BAPTISATIO. — Quajlibel corpoiis ablnli i. (Burn, (le Hreyd.J BAl'TI.-^ATUS. — Dicatus, quia Deo dicamur in ba|itisiiio. (Fred.) BAl'ilS.MrS. — Bnplismus pafckalis et I'cnltcoivs, quia olim, ct ab ipsis Chrislia- nisnii initiis, iin? duaj polissinium solecniii- tales ail bajilismum cakcliuiucnorum dclec- tffi legunlur. Ihi/ilisnuan penlcre, gratiain baplisnii et innoci'iiliani ptrdcre ; /.rrdic la grace (In liajitcme. ([•"orl.) Lapis liaplismi, an fens bnplismalis quadratu.s et compaclus c lapidibus qualiior? (A. SS.) Daptismm ad snccurrendnm, baptismus qui in extremis confertur. (Ai'i. sac. Eccl. Item.) Baptismus manualis, liaptismus qui quolibet die confer- tur. (.v. i'iii.) — Locus vel eedes in qua baplizanlur, idem q. Bai'IIstehium. (A. 1307.) — Baplismath nomine nuncupabalur in Eecle- sia Tulltnsi immorsio quae poena eral inslitula in monuchos srrvitio eccles-ia' ralhcdrali drbito cerlis diebus dclicientcs. [St. Eccl. full. l-V.n.) BAI^TISSIO. —Baptismus. (Ind. bene/. Feci. Const.) BAl'TISTEIilU.AL — Piscina ; bassin. (Sid.) — .iEdea vel locus ubi baptizalur; lieu ou Edifice dans Ivquel s'adniinhlrc le bapteme, baptist'Tc. (I'ass.) Aqtia baplismalis, tontes ipsi ; eau baptismale, fonts baptismaux. {Lib. Saciain. (in-f/. J/.) — Baptismus ipse ; ie sa- crenicnt du bapteme. (J. de J. — Liber in quo ritus baptismi ct orutiones describunlur: for- mulaiie des riles du bapteme. (.V. "8'J.) — Ob- vcntione-s el redilus sacerdolum ex b;ip!i>mis; pr.ifits qu-; rapporf aiix prelrcs I'adminiUration du bapteme. (\. ^3-2.) — Ecclcsia parociiialis ; eglise paraissiale. (Sid.) — .\[)ud Armenos, fes- turn Epipliania; ; I'Epiphanie. fWilleb.) — Tinctoriiim ; atelier rfe teinturc. [Vet. Gl.) BAin'ISTORIUM. — Pro B.m'titohium. BAPTITORlU:\f . — Ut Batatouium. BAI^TITURA. — Vid. Maktisia. B.\PT1Z.\RE. — Nominare, vocare ; nom- mcr, donner un nam. — Enunliare, describere ; declarer, sp-erifier. BAPTIZATOR. — Qui baplizal, lingit. (,i. SS.) BAPTIZATORIUM. — Idem q. Baphsie- RIUM. BAPTIZATUS. — Baptizati A'icW potissiraum (pii a JiidaicQ vel Mahumelana superslilione nd (idem Chrisli convertebantur. ]5AQU.VL.UvlUS. —Pro liACCALAUUEUS. BAIJL'I LLARIUS. — Eal. mdione. BAQliERil'S. — t^tui baccuin curat ; piayer ; ol. basquier. iJAQl'ETUS. — Cupa, labrum ; bacjuct. B.Ul.V. — Luctica ; ferctruni ; litiere. (A. SS.} Eliictus, uiida ; barre. [A. .SS.) Qui fidcm datani iion serval ; par/ure. {Usal. Bare.) BARAf'A. — Casuia, luguriolum ; petite maison, 7iiasure, baraqnc. iiARAClIA. — Ead. nolione. BAR.\OIXES. — Idem q. BAKtiiN.vA. BARAUU. — Forte pugio. (rabul. prior, de Pared.) BARALC.VTA. — Pra?»la!ionis species quae in ccia cxsolviLur. (.\. 1419.) BARALI.V. — Repagulum, clallirus ; cldlure, griUojie. barriere. (.V. 1593.) BAli.VLLUS. — Cadus, mensura; species; mesitre d,' vln, sorte de petit bard ou de petit tonneau ; nL barrau. B.\RA\C.\. — Fraus in cnnlractibus, mau- vaisp fill, tromperie dans Ici af/aires. (A. 1.302.) BARAItE. — Di'iipere ; troinper. (.1. S.S.) BARATA. — Pemiutalio, idem q. Bahaium. ■ — liiem q. Bamatahia, dolus, Iraus in contruc- tibus. [St. Eccl. Cad.){.\. )%Vi.) BARAHAHE. — Pcrmutare ; echanger {St. Mas.) — Fallere, decipere ; trnnipcr, friponner. [St. Saon.) [)i-pprd(M-e, dissi|)aie, dilapida- re ; dilruire, aneantir, dissiper. [St. f'allav.) BAHATARIA. — Fraus, dolus, qui fit in contraclibus vel venditionibus ; tromperie, (raude, I richer ie dans les af/aires ; ol' barate, baraitterie, baratie. — Concessus, socielas lu- dentium, alealorium, sic dictum quod ibi fraus sffipissime exercetur; reunion dejoueurs. [St. Ctim.) B\RATATIO, — Dissipalio, dilapidalio ; action de dclruirc, dedissiper. BARATATOR. — Impostor, dcceptor; im- posteiir, trompenr \ ol. brirretur. baraleur. BARATKIUA. — Sic dicilur quando judex aliqiiid petit indebilum, ul juslilinm facial. (Hort. Cavalcan.) BARATERIUS. — Is qui praUoiium nirais frequenlat, vililigator ; chicantur. — Erro, int ndicus, pauper vagus ; vagabond. BAHATICUS. — Ex baratliro seu obysso, pro Bahaturicus. BAIIA'IOR. — Idem q. Bahatator. BARATTaRIA. — Forte locus ubi merces fraudis suspcclte, aut permutandae reponuntur, vel nipnsa numinularia. {Inquis. an. 1.371.) BAli.VTl'M. — Permutalio ; echange. (A. 1247.) — Vallum, fofsa, quod barris seu repa- gulis munialnr sic diclum; retranchement, fofS". (.\. 1275.) — Scheda aceepli et expensi ; etat des depcnseset des recettes. (k. 1438.) BAIt.ATUS. — Buratus argcnto. keniis argen- teis dislinclus ; barre d'argent. « Slatuimus ul nullu,<; nionacbus zonam de seiico audeat por- tare, nee corio barato argcnto, ncc alio mctal- lo inhonesto. » (A. 1294,) ■Mt 285 BAR MEDLE HT INFIM.E LATINITATIS. BAR 286 IJ.VHI5A. — Gena vcl menlum uLi crc»iil b!.rha. (.1. SS.) — I'alnius. — Cavallus de b'.irlin fqiius Cunicus ; rheval barbe. FJAItliACA. — Navis mercaloria. Forle le- gend. Hahca. (A. i;)37.) HAItliACiANA. — I'ropugnaculum cxterius, quo oppidutn aul casliuiii, prtescrtim veru coriim poi'lie aut muri muniunlur ; unde nnle- mur'ilc, proriiurale el murus exterior non scmul ap[)f;llatur barhacane. liAltliACKXUS. — Ead. nolinne. HAHHACHANNA. — Ead. noliimfi liAltHAXlS. — Ead. notione q. yAiiBANUS. It.vmi.VXUS. — I'atrutis ; oncle palernel. — Rector Waldensium ; barbe. — bquu^ bar- banwi ; iileiii q. CnoaUus de bnrbn. 17rf. lUiiiiA. IJ.MtUARA. — Tetrioris cujusdam carceris casli^llui iiomcn. (A. 1398.) HAUBAll.VSCIIL'S. — Ex' baibaiia; qui esl de lio'-barie, Barbaresque. I'.AItDAItAT(Mt. — U( Barbatoi!. BAIII!AIU:.\TU.\I.— Hordiiim forle, ab aris- lis, gall, barbcs ; « Tencalur... faceic juiarc omiK's pislores cl pislorissas... quod non im- mijrcbiinl li'gutnina ncque siligincm, ncque niamliliam vel harbnreatum cum frumcnlo. » (.sv. .Ui.) BAItUARELLU.M. — Locus mullis arborura gciieiiliiis iiioi (liiiale cunsitus ; fonrrc. HAIlliAltl. — .Monclte species ; idemq. Bah- DAIIIM. BAHBAKIA. — Alifnifrena, ul Darbarus. — Uaibltonsoris ofdcina : bouli'/ue de perruquier. BAIii!AHIATi;.VI. — Ul liAHDAIiEAIUM. BAKHAlllES. — f;enlili?mus, idololaliia. {Lex .Sat.) HARBARIXl XUM.MI. — Xummi a viceco- ! milibus I.cmoviceiisibus cuii ; IJarbariiis. iJARBARISMATICE. — Barbaiorura idio- male, hoc est Teulonice, in .id. .S'X. Jtirni. RARBAHISMUS. — u Xon Irganl in festivis diebus nisi |iliilosophos, el rlieloric.s, el qua- drivialin, el barbniisnium, el clbicani, » elc. [Chart, a. [ii'i, pro refnrinaf. uniiier.\itat. I'a- ' ri. liens ) I I!\UHA!\Ml'S. — Ctiirnrgns sic diclus a lon- idoiiila liarha ; cliirurgien barbier. — I'iscis iispHcie.s : b'lrlieait. HARHAIIIZAUK. — More baibaro agcre, lo- qui. 1.1. .V.v.) lUllRARIZAUI. — liarbarus fieri, pro bar- jbarohabcii. ( Ag.>l.iird. ) • RAHHAK'ijSIUMUS, — Qui verba barbaris- linis |)leiia prufeil. j HARIiAlvU.S. — Qui reiigionem Cliristianam jnoii proliletur; ijui ii'rst pw Ciiretlen. — Xuni- ]inoriiin genus; idem q. Hahiiahini. ftarbnra \liii;iua, |>ro 'I'henlonii'a non raro legilur; quir idicilur clinm viilgare /larlmrum, barliam fiiruii- \din, elc lUltHASTEItllJS. — Vir imberbis ; qui n\, pas lie li.trbe. BAHb.\'ri)R. — M iti':;ls curiam sequaiilur ns.sidiie hisliiones, caudidalrice.-, alcaloies, lulcoraiii, caupones, nebulalores, niimi. burbn- 'ores, a elc. (Pel. Bies.) Quo loco barbatores no;i s.ii;l liarbitoiisoras, ut aiunt nonnulli ; pro- babilius est liocce vocaluilo describi mimos et scurras, qui larvati in tliealris ludunl, quo- modo in liaciianalibus fieri polissimum solel, in quibus laiva; ipsa^ prolixioribus elformae in- soleiilis iiarbis inslruclaj sunt. BAUB.ATORIA. — Officina lonsorum ; loutl- que de barbier. — Barbae lonsio ; action de /aire la babe. — Barbaloruin leslivilas ; mas- car a de. B.\SB.\TUL.\.. — Piscis genus, forle idem ac Barbvuius. B.\HI?ATUS. Fralres barbati, sicappeiiali ut phirimum fratres controvei-si \n moiiasteriis quod contra quam monachi volo aslricti bar- bam nutrir-^nl. Barbati prreterea appellali mo- naclii onlinis cujusdam monaslici cujus memi- nil Alliericus a. 111-!. — I'^pili'iilicus. (I'ap.) — liarbata nwnela, Baibarini nutnmi. ]'id. Bahbauim. — linrbata sagitla. ]'id. Sagiita. HAKH.\Z.\T('S. — Idem q. Baptizatus. JiAltliECAXLS. — Ul Bakbacana. 15ARBEL.\TUS. — I)entibus geu aculeis mu- nitus ; bniliete. BARBEldUS. — Idem q. Hahbakids, barbi- tonsor. In Mirac. B Hennci Bancenens., pro ciiirurgo sumitur, quod cbiruigi solcrent lon- dere barbain. 15.VRB1'M"US. — Paimi species, fortt! quia vil- losus sic appellabalur : « Garnachia de barbelo cum foiirraluris. » (.\. 1335.) B.\RHI.\i\IUS. — Desecalor; .scieur de bois. liAISBlCALIS. — .Machina bellica ad saxa projicienda ; mangoiienu. (.\lb. .\.q ) BAIIBICANA. — Pro Barbacana. B\HliICAX'Ar;iUM. — Tribtilum -luod pro barbicanis exslruendis vel rendendis pensila- balur. [Mm. Aug.) BXRBIOI.US. — Barbus min.r ; bvbillon. B.VUHIIIASIUM. — Barbte tonsio ; action de /'aire la barbe. HMIBIRASUS. — Idem ac Bahbrhils. IfARIUTARlliS. — Haibilonsor; barbier. liARHlTlsT.V. — Qui canlal cum barbilo ; qui cliante en s'accoinpagnant de la lyre. HARBrrt)\l)IUM. — Tonsura barba\ vel loeu.'s iibi tondetur. \'id. Bahuatohia. BAKlli I'ltXSOiilA. — Idem ac Bahbiton- 1)1 LM. B.VIIHITOXSTRIX. — Barbaria ; barbiire. BAi;mZi:i.LUM. — Ma. bind bellica, aries, vel quid simile. BAItlitt. — Slullns, m >l)iii^, mulierosus, ( Vet. HI.) — Piscis ; bo'beru. BAUItoXl. — Piscis ; ul Barbo. RARHiiS. — I'l'li Rencn. ul vilel'ir : « Qm- cuniiiie .. cum bilisla, v.'l eiim Imrlms, vel ab- ler v(;nando, vel non venand >, transibil, » elc. (.St. .i/n.v ) B.VIiBOT.V. — .Xavis species ; $orte de >ia- vire. BARBOTATUS. — Ilarbolata uarigia, ea qua- in uiodo barbotarum lecla sunt. \'id. Baruuta. 287 BAR LEXICON BAR 288 HARBUALDUS. — « Is est hnrbualdm,. » ait riiiill. l'arisi'>ns., « qui piiprisad teimrem os- lenilitnr... lirirhnnldus enim dicilur (isiiira et piotiira tprribilis. » HAHBUDA. — l.arvaquae ponitur in facie ad terrenilum pueros ; innsque. 15ARBULA. — JJarbcB spocios, (iai. barbil- ton; pill qui in iilraquo oris parto quorunidam pisciinn nascuntiir. — Menilose pro Bai.bota. — Adolesociis. juvcnis; )i'une bathe. ILVRBUI.ATUS. — Idem q. Halebatus. BARBUNGULUS. — I'iscis genus ; bnrbeau. BAUBUTA. — Teguiinis species qua caput legetiant milites seu equites in praeliis. « Eranl omnes armali cum barbulis in capite. » (Joan. Ilocstmius.) — Militesartnati cum barbuli*: « Kquilaverat... cum octingcntis bni-biiii^ » {C/iron. ]'eron. a. 1354.) BARCA. — Xavis mercalorum, quo? cuncta navis commercia ad lillus pmlal ; rbnlou/ie. BARC.V'ilUM. — Naulum, quod pro barca traiiivecloria exigilur; ft-ct. (\. 1343.) BARCALAURKUS. — Pro Baccalauhkus. B\HGA\IARF,. — Tricari, tergiversari ; ol. bnriifdgyier, borgifjnpr, bnrqucnier, etc. ; wnr- ehnnder, nefjocier, elre lonij a se decider. {Cap. C. C.) BARGARE. — Navim inscendere, vela fa- cere ; s'enibarf/iwr, /'aire uoile. (A. lOio.) B.\RGARI(JS. — Qui barcas facit vel ducit ; con.slructcur ou jiilote dc barques, de navircs. B.-V.RGATA. — Onus barcte ; chargement d'une barque. B.VRC'iLLA. — Alias narkula, vas ecclesia; in quo thus reponitur ad incensam ; nnvette. BARCHA. —Pro Barca. BARGHAT.DUS. -- Ut BAnscAixus. BARGHALIXA. — Uiminnt, a barcn ; navi- cula. BARCHATINUS. — Moneta Venela, prot.ium trajectus aqu;c ul putat Robert. Genal. BARCHERIA. — Ovil« ; btrgerie. BARCHEROLUS. — Nauta ; pntron dr bar- que. BARCHETA. — Idem videtur qui noctlva- gus vigil, (tuU. garde de nuiC ; nisi forte ma- lu^ris inluUigcndam esse naviculam qua, tem- pore noclis, vigilos egrcdorcntur Verona per Alhcsim fl ivium ad perluslranda liujns urbis suburbia. (.S7. TV?'.) BARCHKTTA. — Ut BABCnALiNA. BARGHIA.— UIBahca. B.\.RCHK;LI.\. — Mensura frumentaria in regno Vatentino, capiens duos modios. BARCHOXUS. — Fenestra ; fenelre. (Si. Asl.) BARCHUS. — Pro Parci'S. B.MICI.\. -- Idem q. Bahchauna. BARGIOEUM. — CunjE ; bcrcmv. BARCOXrs. — Idem q. Bafcronus. BARGUS. Idem q. Bargus. [Lex. Sat.) BARGUSSIUS. — Navis species. (A hr,rcn, ut videtur, vox deducla.) BARl).\. — 'ienus ephippii, seu potius cli- tella ; bdl. « Idem dicimus de ceilis, bnrdi.i el fi tuis irregularibus. » {Cap. S. Met. Alasx.) — Bipennis, securis ; /mc/n: BARH/EA. — Alauda ; alf)ucl(co\. bardal. B.\RDA.lA. — E.id. nolione. BARD.\LA. — Ead. notione. BARIi.\RI('S. — Sicarius, «ccieratns, ut BiiR- RC»:iuus. BARDATU.M. — Locus ubi varia supellex servatur ; r/nrde-nieiible. B.\RUATUS. Bnrdatusequuf, idestcatapbrac- tus, sa barJa, tpliippium ; cheval barde, convert de son armure ile balaille. BARDENA. — Inem videtur ac Defensa ; agcr nempe, pralum el silva seplmenliscincta. (Ch. Hispnn.) B.Ailbi' A:iE. — Inslar ni!-;i>i caiilarc ; c/m/i- Icreomtue I'li pnijsan, id esl, sans gout, sans me- sure, ineptemoii. BARJtlGATlO. • - Clamor, cantus ineptus; cri desordonne. chant grassier, sans gout. BXRDIGIOSUS. — Bardus, stultus ; sot, inepte. {A. S.S.) BARDIRE. — Glamare instarcervi. !5AIU)ITUS. — lile n q. Bahriti-s. BARUO. — i;|iliippii seu clitella; genus: « (Juod sellerii et cooperlorii nonapponanl in barilis, bardoiiibus, .sellis el coopertoriis, nisi borram vel colonum. » (Slal. Aven. an. li!43.) BARDO.N'US. — Idem q. Bardo. BARUUCIU.M. — Ilaslile jaculum, securi- cula levis. (Amalt.) BARDUS. — Apud Gallos veleres, cantor, qui virorum forlium laudes canebat (ah an- tique barem, caiiere, clamere). — Forte pro Barhus, piscis; « Piices qui afferebantur de Mosa, quos poelice liccnlia vocare po.ssumu8 roceas et bardos. » [Spicil. Aclitr.) — liardo- rum socii'las ; Vid. Caorcini. B\RECA. — Forte pro Baraga: « Item cur- lem meam cum tabulatu, cum bareca, cum omnibus quce ad ipsum curtem pertinent. » [Teslam. Tellonis episc. Curiens.) BAREGTATOR. — Vitililigator ; chicaneur. ■ BAREGUM. — Septum ex cratibus quo per nodes grex includitur ; pare a moutons. BARELLUS. — Obex, clalliri, vectis; barre, barreav. — Vas ligrieum, cadus ; bard. I'laus- tri genus, idem q. BaiioC!A. BARGA. — Idem q. Barca. BARGANATICUM. — Tributum pro merci- busquffi bargis referuntur solutum ; pcage que pnyent les marchandises trrnisportf'es par eau. BARGA NATICUS. — Ead. notione. BARGANIA. — Contractus, convenlio ; ac- cord, convention. (Rym.) BARG.AXISATIO. — Actio barcaniandi. V^id. Barcamauk. BARGAXIZATIO. — Ead. notione. — Idem ac Bahgania. BARGA XIZATOR. — Qui barcaniat. Vid. Barcaniare. BARGAXXEA. — Idem q. Barga.ma. BARGAXXIARE. — Idem q. Barcaniaru, 289 BAR MEDLE ET INFIMjE LATINITATIS. BAR 290 BAROANNIZARR. — Ead. notione. BAKGEA. Idem q. Bahca. BARiUCLLA. — Mantica, pera viatoiia ; besace. (Pap.) BAlliiliLlJIS. -- Apud Ilalos, liclor, liclo- rum dux. BAlidRN'A. — UIBakGina. B\HiiK.NNA. — l':ad. notione. BARGIA. — Ul Bhaga. BAliiill.LA. — L't Baugklla. BARfilXES — Ut Bargin.na. BARfilNHARE. — Racisci, slipulare ; sti- puler, rorjter, sacconlrr. (A. 1296.) BARdl.NW. — Iliiju3 vocis nolio non om- nino obvia ac poi-.-picua est. Rrociil diibio corriipta est a /^cn'y/'wrt ,• peregrinalor, viator reliuionis causa ; /jfileriii. (Pass.) UARfilXL'S. — Ut Hargi.nna. RAR?. — Ad baroncm perlincns; de baron, barnnnt. Banmali jure possiderij, supremo jure el duminio, quemadmndum barones, pos- sidere. BARttXATUS. — Baronis dignilas; dignilc de baron (I.ud.) B.ARONIA. — Pra^dium a rego nude pen- dens, vei majus pi;cdium aut Teudum ; ba- runnie. {.K. IHi,).) ]'cnerv in baronia, dicilur qui jus nuiidinarum, caslrllaniam, pen^ium el ligium eslagiuui in !>uo llodo Ijal.el. Slab.) .S'. J.ut.) — Dido nobiliuin, ut liAlii'NAt.ll M. {L'p. Lud. Vll. reg. Fr.) — Titulus quibusdam 291 hAR LEXICON peciali rcgum — BAR 292 majoribus prsediis altrilnilii3 privilcKio. (Spelin.) HAimXiCALlS. — Idem ac IUronalis. HAROMSSA. — Uxor baroni*, vel virago, scilicet baionis habens anitniicn. I5AKONI TALIS. — Idem ac Hahonalis. IJAROMJS. — Baro, princeps ; baron. liAKUSliLI. — Ead. nolione ac HAKODtmi. liAHQlA. - UIBahca. UAKijLl'^LlL'S. — Aquaj rcceplaculum ; ba'-quiaii. — Fovea aquis conlinendis aptca. (A. Naiiclerus, qui bavcam basshi, reterooiv : ol aliisquc rudcribns 13i>8.) 15arqui':rh.'s. - ducit. HARQUILK. — Idemq. Babquelius. RARRA. — Fu?lis, veclis: bm-re. — Se- ptum curiiL', cancelli, aiiditoriiun, ubi cauja; coram jinlicibiis ab advocalis pcrorantur; bar- reau. — I'erelrum ; biere. — Meiisura agr.iria apud Arvenios. — Massa iinta cerli pondeiis: « Duas ban-as lini. » — Armoruni ycnua. — Idem q. Barhkm, suburbana domonim con- geries. — Pons, polius rcpagulura ad pimtem positum. - fiarrx dicunlur: 1° rcpagiibi no septa ad raunimenta oppidorura el caslroriira, vol ad rorum introilus ac porlas posila ne in- consiillis ciistodibiis in eas adiliis quiliusvis pateat ; 2° excepliones rei, vel geiieralim pi-inire litiiim iiislructiones, ad bnrras fori simpiici ac nuda forn)ula peracta; 3° decursio paUe-lrica, quod pehrstra barvis seu repagulis claiuleretur ; •4° Iribula quaivis, praesettim quiead uri)ium ct oppidoruui barras el portas praj.Mal;). BARRACANA. — Slragiilum, forte a panno quern bvuracan dicunl Galli. (A. 1218.) B.VRR.VCANUS. — Panni species; (ial. bou- racan. BARRADUS. — Barris seu lineis distinclus; raye. BARRAGAN. — Ead. nolione. q. Bahhala- GiUM. [Cone. Hisp.) BARRAGIl'.M. — Tributum, quod ad urbium barras seu portas exigitur ; barrage, droit qui se live aux bntrieies. (A. 1308.) — liarra3 ipsae ; les barrieies {.\. 12-26.) — Jus mensura; ad quam exiguntur dolia vinaria, qua; barralia nuncupanlur, siraul el prteslalio qua; ea ra- tioiie domino feudali pensitabaUir ; ban aye. (A. H30.) BARRALAOIUM. — Tributum ad poilas exaclum, ut Baruagium. (A. 1337.) BAIiR.VLE. — Cadus, mensura litpiidorum quae duos et septuaginla sexlarios (lallicos seu triginla sex pintas capere soiet. (.\. 1301). ) — Hepagnlum ; fermelure, cDlure. (A. l32o.) BAitRALEU.M. —Cadus, ul Uaiihale. BARIIALIUM. — Ead. nolione. BARRAXCUS. — Hispanis, locus cavus, iter lortuosum ; ravin, chemin creus'i par les eaux el torlueux. (A. 1 132.) BARRANETUM. — Ead. nolione. BARRANUS. — Judex seu apparitor. [Chart. A. 1230.) BARRARE. — Repagula ponere, concludere, obslruere; etablir des barrieres, fermer ,A. SS.) — Disceplare, liligare ; iilaider, faire des pro- cedures. (W. Slan.) — Fallere, decipere; trnm- f)er. [SI. flip.) — Dolia ad meiisuram exigere, egitimare ; /auger les tnnn'nux, les ramener a la mesure legale. (.\. 1372.) 1? aRK.ARKEIUS. — liarralium seudoliorura artifex ; tnunelii'r. liARItAltlUS. — Telonarius, qui Iribula ad Marcos exigil ; rcceveur des droits d'viilree, pre- posed la perception du barrage. {.\.. 12i)7.) — Ropagulum, ut Bahra. (Form. Angl.) BARRATUS. — Ta:niis, lineis filisve divcrsi coloris conlextus ; rai/e — liarrati /ralres dicll ("armelilaj, quod pallia ex albo et nigro allernalirn dislincla dcferrenl. BARRKIA.MENTL'M. — Actio Barreiandi. BARRI'MAUE. — Idem e.st ac I'lancahk. l!\l!lii;i.VTOR. — (Jui barrciat. BAKHKLIUM. — Idem q. Barpale. l!\UUEr>.\. — Uepagulum, septum cuiia;; idem q. Bahra. BARRERIA. — Ead. nolione. B.AIfRERItlS. — Inspector pannorum ; vis teur des drops. (.K. 1221.) BARRETI. — Carmelila;. Vi-l. Barratus BARHETU-M. — Pllei genus, tegumen cnpi- lis ; b'ret. BAHREUM. — Mensa nummiilarionim ; bu- reau, cniiiptoir. (A. 1415.) liARRi'.Y.E. — llepagula ac septa qua; ad inunimonla oppidorum el caslrorum ponun- lur ; barrieres, palissades. B.VIIRIA. — Regula, norma: regie, inodele. — Mnnilio ex objectis repagulis barricade. B.VRRlANI. — Incola; caslri, qui in caslri vel oppidi ba>ris habitant ; ccux r/ui habilent les faubourgs dune ville. BARIUCANUS. — Ul Barracanus. BARHIDUS. — Cadus, ut Hariluis. I!AIIRU'.R.\. — Prothyrum, porta repagulis el cancellis [.raimunita; barriere. BARIIIGENA. — Ul Bargin.na. BARRIEA. — Doliolum ; barillet. BARRILIS. — Ut Bahile. BAIUIILEERIUS. — Qui plaslrum, quod barrel/urn vorani, ducit. (A. 1373.) BARlilNI. — Hferelici, Valdensium seu Ca- lliaroruni a^secla;, a Barro, moiite circa lacuRi Lariuin nomen hoc sorlili, aul a liarrian in agro Cremensi. BARRIOUA. — Cadus, dolium ; barrique. BARUrrUS. — Clamor niililaris ab inituris prrelia edi solitus ; bardit. IJARRIUM. — yEdium ac domorum extra urbem el ad suburbana queedam congeries; murus ci\i[a{\s : fai'bourg d'unc ville ; murs et remparls d'unc vilte. B.VllRIUS. — Ead. notione. BARROCrilA. — Mendose, ut videlur, pro PARROCniA. B RROCHIANUS. — Pro Parrocdianus. BARRUTA. — Carriseu plauslri genus, ejus- que onus ; tombereau : ol. barrot. BARROriU.M. — Ead. notione. BARRirrU.M. — Ead. notione. BARRUM. — Portus, quod portus barris 293 BAS MKDIJS ET INFlMiE LAT1NITATI3. BAS 294 seu repagulis claudi solet ; idem q. BAKniuM, minus, el I5ak»a, senium ; ijort, rempart, salle d'andience. li.VRUUS. — Doccplor, impolor, ul JUra- lATOii ^t. Itip.); rufii:-, niger; rougcd(re,iioir. ( Vel. Gl. HARKL'U.M. — Mem q. lUiiRALAGlUM. (A. IKii.) liARSCALGUS. — Colonus liber, cerlis nihi- loniiiius aditictus serviliis, sed ex convinlione. (C'/i. Ovrm.) 15AKTA. — Silva; species, silvula seu terra arbuslis, sed non arboribus consita ; bouquet de bdis ; ol. bartu. HARTAVl^LLA. — Pessuli caudati annulus ; anneaii de vcrroii. liAElTKRIU.M. — Instiumcnii sonori genus. (Miir.) IJARriini.oMIS'lVK. — Kautores Uibani PI'. VI, ([ui liuilholuiua'us I'rignani vocaba- tur. 15ARTU. — Orgaiii genus. I'iJ. Barbiton. (Isid.) HAItloN. — I'lxdium dominieum, vet tcnie q lias vocai] I '/oHii/i /crimes, hoc rsl, quas in oi«'Mr. I HASCLACIA. -- Alealorium ; maixon ousalle \de jeu. I HASHLARIUS. — Pugio, sica ; poujnard, \slyUt. {St. Mant.) I BASCLI. — Prtedones, ruplarii, e Vasconia lurti. 1 liASCULI. — r.ad. nolione. I HASCUl'.M. — Pro pAscriM. B.VSiaAllDUS. — Idem q. Hasalahdus. ' PASKLKIIS. — Navis species; felouque, ga- liotle, biKjiDitin. BASKIJ.AIIUIS. — Idem q Hasalardus. HASID1:M. — Pro lUsiM. (Fortun.) HASI1,1'",('US. — Siini'iii.s sub cujus invnca- lione basilica dicala est. {Funn. And.) BASILI^ON. — Libriseu collcclio imperia- lium constilutioiium ab iuiperaluris Justiniani tem"i>oribu.s, cujus eollL-ctio:as auelores Hasilins .Macedo, Constantinus Hlins cl Leo Philoso- phy'. B.V.SILICA. — iEdes sacra, lemplum, eccle- iiia; e'i/icc sacre. cglise. « //anHcx prius voca- bantur rogum habilaoiiln, unde et nomem ha- bent... nunc anlom ideo divina tcmpla basilicx nominanlur, quia ibi Regi c.mniuni Deo cultus el sacrilicia ollVriinliir. » Vet. OL) Hasdicam scindere, mortiuim in basilica sepelire, huina- re; enterrer duns ttiw e//tise. — Allare ; autel: « Unum cereuin aiJeiis... ceram altari seu busilicn ipsius S. Anlonii. » (A. l.'{70.) — JJnsi- Ucie appclla'aj leliculce qusedam lignea3 quas Frauci vcteres niagnaluni tumulis imponebant, quod formam basilicarum seu ffilinm sacrarum referrfTit. BASILKLVNUS. -- « (Jni habitat juxta basi- licam el sub alls ejus, » ecclesiasticus. BASirjC.\RIUS;. — riericus qui in basilica seu rede sacra Pap;c, episcopo, aul sacerdoti sacra facienti minislral; forte idem q. Sacrista. BASILICULA. — Parva ecciesia, capella ; pelite erjlise, chapelle. BASP.U'P.^. — Apud ('onstantin(ipolilani)S, idem qui mandator, qui imi)eratornm mandala perfenilial. BASJIJOUMUM. — Sepulcrale monumen- tum, ul Basilica. (Vet. insc.) BASIMSSA. — Imperatrix, regina ; inipera- trice, reinc. B.VoILlUS. — Primus; qui est au premier rang. B.VSILL.V. — Regina ; fcmme de roi. BASILI.ARDUS. — Idem q. Basalardus. P.ASl.NKTUM. — Idem q. Bacinetum. BASKLTTU.M. — Ab Angl. basked, corbis, calathus. BASOI.ARDUS. — Idem q. BASS.\. — Ovis pinguis. Ilassa curtii, clmrs vel cohors .S\S.) BASSACllA. — Idem q. Hasaciiia. BASSALLU.S. — Pro Vassallus. BASS.VRIv — Deprimere ; baisser. BASSK. — (Adv.) Submissa voce basse. Ilassr seJerc, in inliuiis gradibus — (Subsl.) fienus epbippii viliori-^, cui insident aurig;e, torte idem q. Bastlm aul Bastam ; bat. BASSERi:. — Depoiu^rc. (\'et. Cl.) B.V.S.SliTUM. — llumilis mensa ; a Une petite tabic appclee basset. {.\. I;>9'.l.) IiAS>lAlU']. — Demiltcre, deponere. BASSIA roll. — Baslorum opiinx ; btitier. BASSICNKTUM — Ul Bacinetum. BAS>;clum ; liticre porter par des mulets. BASTI.Y. — •Caslrnm, tnrris, propugnacu- lum ; bastie, basttde, bastille. BASTICIUM. — Silva ciedua; bois laillis. B.VSTIDA. — Lignea lurris, propngiiarn- !nm, ul l',A=TrA. — Prtedium rusHcum cum mansione ; bien de camiiagne, bastide (en I'ro- vence.) — Xude pro domus, aulificium ; mai- son, hub I ta /ion. BAS'l'lU.\Rt;. — Jiaslidus exstruere, adifica- re. (A. IzGD.) B.\ST1D!'jXS. — Dasiidx seu castri incola. BASTIGIA. — Ul Dastia. B.VSTILDIA. — fj-mba, navicula ; bateau. — Idem q Bastia. BASTll E. — Idem q. Bastia. liASTII.LA. — Ead. notione. HASTII.lvUS. — Ead. notione. HASTliMEiNTUM. — .Edilicium ; couslruc- tiun, bdumeni. — Piopugiiaculiim, easiruui, muiiilio. — Uare ad nwdium basKnientuin dici- lur, cum locus aidificalioiii apliis ad niedicta- impeusarum el rediluum concedilur. (.A. 1325.) BASTINIACUM. — Basto>icum. B.ASTINUM. — Servilutis gi'nus, forte cum quis cquos basti' seu sellis iiistructo praibere- domiiio tenetur. BASTIONARIUS. — Apparitor, virgarius, ' brdelliis, sic dictus quod virgam seu bastonem tenet ; hiiissier, sergent, bvdrau, etc. B.ASTIONUS. — Propugnaculi species; bastion. B.\.ST111E. — jEilificare, proprie bastias, seu baslitaf. e\i.U\]cre. (.V. Ii63.) BASTITA. — I Jem q. Bastia. BASTITORIU.M. — Molendinum in quo qiiernei cortices conterunlur ; moidin a drops, a tan ; ol. bateor. BASTITUM. — Kad. notione. IJ.VSTIUS. — MonetiE Alemannicae species, eadem q. Batrius. BASTO. — Baculus, fuHis ; baton. BASTOXAGIUM. — << Item nuam cappam et diniidiam fruinenli cum bas:oiiagio pro quodara prato. » {7'errear. castel. d'/bois.) .An rle men- siiia qua; ba^tone seu baculo a^quotiir? An de servitio, quod equo vel mulo clilellis instructo redililiir ? BASTONARIUS. — idem q. Bastionarius. BASrONATA. — Fusluarium ; bastonnade, coups de bdlon. BASTONERIUS. —Idem q. Bastonabils. BASTUiNICUM. — Arctissima cuslodia ; de- tention tres-severe. « \ comite adducatur, ut in bastonicum relrusus, usquednm nobis placuc- rit, pcenaslnal. » {Cap. C. C.) BASTOXUS. — Idem q. Bisto. B.VSTORIA. — Baculi genus, clava; gonr- din, maisue. (A. 1411.) 207 BAT MEDI.E ET INFIiM^ LATINITATIS Pro BAT 298 pia^lium ; combat, J)uelliim, judicium laiU.) — Turma, 1410.) — Superius BASTUM. - Clilellic, sagnia ; bat Vastum, depopulalio, vaslalio. [{AsTl'RA. — Baslum, seu quantum jiimrn- tum baslntum portare potest. (A. 1166.) li.V.S'i'LIS. — Sufficicns ; 9(((' es/ suffisant. (A. 1133.) Ut H.vsTiiM. {Hist. Daliih.) liATAFALCYA. — Anisum ; nnis. (A. 1330.) LAiWiil.IOLA. — Ab Itai. l/atliujlia, pugna. (.SV. Taur.) BATAULOKIA. — llasliludium, torncamen- lum ; louniois, joule. {St. Montis Itcg.) 1!AT.\1LIJ,K. — iMunimenta uihiiim ad qn;e bataillix seu pr;clia fieri solent, ciitn portarinn repagula perrumpere hostes conantur ; ol J/aille. (A. l'l5i.) U.VTAII,1.1.VTU.S. — Munitus; rempar, for- tifie. (Lud.) HATALA. — Idem q. ]5at.\li.\. B.Vr.\L.\RI'L — Armis congredi, arma viri- liler stringere, vibrare ; batailler. BATALAlilA. — Xavis species ; especc de vaisseau de guerre. BA'l'.VLE.V. — llepaguluiu, ul Batailllk, et prajlium, ul Batalia. BATAIJA. — Pugna, guerre /jublique. (I'ass.) — duelii; duel Judiciaire. (A escadroii ; ol. balai/le. (A. navis t:ibuiatum ; le onitt d'un navire. {A. SS.) D.V'r.M.l.VlllO. — Oppuguare ; allaquer. lUTALLA. — Ut B.vtalia. HA'I'ALI.ATL'.S. — Ul Batailliatus. B.V r.M.LlilllUS. — DaluiUarum seu niuni- tionuni exslructor. Vid. Batailli.f.. (A. 1530. \ n.V'I'.VLLlA. — Prailium, ut Batalia. — Juiliciuiii il cinolunK'ntuni duelii. (Lud. — .MiuiimcntuMi, ul Batailli.k. BATAl.LU.M. — Tndicula, ul Bastulius. — Jiiiliciuni el eraolumenlum duelii. liAI'AXDKKll'.M. — Olliciua vel moicndi- nuin uhi cortices lunduntur el in pulvcrem redigunlur ; uidulin n fuulon. BATANDUS. — Ead. nolione. (A. IHS.) B.VT.V.NNU.M. — Kad. nolione. BATARl'}. — Perculere, verberare ; battre. 1!.\ rAlllL'M. — Idem q. Bat.uorilm. BA r.VTtHl. — (Jui frumcntum Qagello excu- lil; bntti'ur. A. 11U9.) BAi'A li iiilUM. — Idem q. P.atandehium. Ba I KUil .M. — Idem q. Basticium. BA'IKl.AGIUM. — Quod pro balello seu nave solviliir. f\. 1101.) BA 1 Ki.i.A. — ("ymba ; nacelle, caiiol. (Flet.) BATELLAUIUS. — Navicularius ; batelier. BATl'XI.US. — Cymba, ul Batklla ; ciava campano;, ul Basteuus ; navicularius, ut Ba- TBLLARIUS. BAT1;MIS. - Idem (|. I'.atatotmm. BATKNI'KIUUS. — I.ocus ubi cannabis tunditur ol maceralur. {St. Mimiis lieg) B.VI'ENEIIIUS. — Ul I'.AsTioNARius. (A. U97.} B.VrENTEAUIUM. — Ul Bati.no, i.u s. B.VTKXTEKIUM. — Idem q. IUtatorilm. BATENTUIUUM. — Ead. nolione. Li;\ICON MEO. F.T INKIM. I AT. B.\.TERJ';. — Pro Battueke. BATt'MU.V. — Vox, generica, ulvidelur, qua vasa coquinaria ex cupro ferrovo fabrefacta, qiiie battei-ie de cuisine dicunl (ialli, significan- tur. — Ars liiridendi pannos, tereadi cortices et alia sirnilia faciendi qua; in batalorium pe- r-igunluv ; fou/(tnna;/e du drajj el lout ce gut s'lj rap/jorte. I!ATEN1)US. — Ut Batiutl's. liAT(;iU.M. — Mem videtur ac Basticium aut Bai GUM : « Possessiones... cum suis pas- cuis et batgioruin, et aliis cremis. i> (A. 147U.) B.\.TH.\.L1A. — Pugna, idem ac Batalia. BATIIEDORIU.M. — Idem. Batatorium. B.VTllKKREDUM. —Idem q. Bklfhedus. BATHIOi'A. — Vas ad sacrificandum, forte patera. (Isid.) B.VniOICA. — Ead forte nolione. BATHUS. — Pro Batl'S. B.\TICIUM. — Jurisdictio, dislriclus. « Quia ipsa terra eorum baticium est. » — « Quod batlcia de Erluns etde Dormicorl propria suut S. Vicentii. » .Xisi hie idem sit ac Basticium. B.\TICIUS. — Villa batlcia, qufe jure com- nuiiiiai' noil potitur, atque adeo quce suis legibus non regltur, sed sub alterius dominio et potes- tale esl. (\. 1323.) BATirOLlU.M. — Propugnaculi species, Gal. bastion, seu, ut ciuibusdum placet, turris ilia liguea quam bel/redum vocabanl. — Idem ac Battuarium, ubi panni vei quercei cortices lun- duntur. (A. 1316.) BATIFOLLU.M. — Bati folium coaBaci folium fiirto usuipatur in Tabular. S. Fiori pro tno- Icridino ventario, ciijus ledificium in modum lurri.s sini bellVedi exstruetum Cft. BATIFRKUUM. — Mem q. Belfredus. BAril.l.AltUrs. — Idem q. Basalahuus. liATILLANIU.M. — .Naulum, pretium pro iiavali vectura solulum ; fret. B.VTILLUS. — ("ampanaj clava ferrea; bat- taut de cloche. — Hatillus molendini unde des- cemlitfarina in alveum ; balait, parlie dumoulin par oil toiiibe la fariue. BATlOi'A. — Patera argenli ad sacrifican- dum liquidis apta. {Vet. Gt.) HATinriCA.-- Ul Batiiioca. I! \ risen. E. —Pro Bretacuu:. BAl'lSMAL. — Torcular; pressoir, machine ti presser. ( I'e/. ^7.) BATISSAMEMT.V. — .Edificia ; batiments. BATISSICAHE. — Bene facere ; faire bien. (Vel. (it.) B\TI.STEItlU.\I. — Pro lUrasrEBiLM. BATISTORIUM. — q. Batatorium. B.VTITUR. — Qui frumenta fiagollo excutit ; batteur. (A. 1190.) — Uatitores clericorum ; ila se nnncupabanl quidam facinorosi homines qui cltrieoscum obvios habcrcnt verberabanl. (.\. 1333.) B.\Trr()RlUM. — Idem q. Batatorium. B\ 11 ITIIA. — Trilura ; halta;/e : '. llatitura bladoruu). » (.V. 1192.) — Verbcratio, percus- sio ; action dc /'rapper, de batlre. BATIZAHE. — Pro BAniZARi:. 10 29;l HAT LBXICON BATLINIA. — Panui linlel loclonim ; dr^ijis lie lit. (Cn/>. C. M.) liATiJN. — I'rreslalioiiis consuclaj sjiccks. I 'iff. COSDL'l'.NA. HATONNUS. -- Idem .|. H\stonus. H.Vl'OUUJM. — Idem q. l{\TAionii:iM. HATHACIHJS. — Unim; grew,uilic.[A. SS.) liATIlKSCH.E. — Idum i\. IJiii-.TACiii.i:. 1! VTKIX. — Mensurye sijucics, iit Batus. BATI'A. — V.txA. nolione. BATTAIA; — Ut Batalia. BATTAI,II';B.E. — rt Bataillle. HATTAXUKRIUS. — Idem q. HAXENntHUs. UATTAHR;. — TriUirare. IT.igoilo exculcic; batlre Ic bk. iCiej. Heist.) BATTEXTP'S. — Sic appcllali sunt lioniiiies cujusdam societalis S. Antonii dr. Monlociano, quod frequenter se nagoUarent. (.1. .S.!?.) BATTliRIi. — Flagello exculere, idem ([. Battare. Ualttre in scuiia ; ballre en ijvange. — Verberare, plagas inferre; frap//c>; batlre. — Tundere, macerarc ; brm/er, /aire macerer, louir, en parlant dn chanvie. — Ballcre /ir.l- inas, manibus plaudere ; applaudi'-. BATTEIUA. — Conflictus, pugna in .jur^iio ; baltirie, qucrelif oil il y a dcs coups. (Fi(;l.( HATTICUM. — (ieinina ; pierrc prcciaisc. BATTIMliNTU-M. — Flag.^llalio, veiberatio: « Anno 1260, admirabllis I^omb.udorum facta est commolio, qvui bailimm'um vocata est. » (Muralor.) BATTlllE. — Ul Battahe. BATTISMUS. — Ut Bai-ti&mus. BATTlTOi!. — Qui cannabum tuiidit aut macerat; ouvrier qui fait muirct braio lu clian- vre. — Ba/lito-i-PS, iideni qui jlaf/ellatores. {Stut. antiq. Florenl.) BATTITORIU.M. — Idem q. Batatokium. BATTIZARE. — De aacro fonle infantem susciperc ; etre parrain. {Hist. Dalp.) BATT0R1UM. — Mom q. lUirATOimM. BATTl'DA. — Species piscalionis, cum pis- CPS scilicet in aqua exagilanlur cneuntiiiquo, diverberata sen bnliita aqua, in unum locum confugere, quo facilios capiantur ; rnnnieri' de pichcr en battnnt I'cnu. — Ager, ut videtur, dumis consiliis, idem (). Huolium. (A. i;)00.) — Servilii genus quod vassalli domino faciunt di- verjierando dumeta ut inde feras facilius exi- gant. (A. 1413.) — I'aviracntum, solum loci aporli. (A. 1324.) BATTULIS. — Mem q. J^ATruiiLis. FUTTUTILIS. — I)c melallo dicilur in lami- nns deiiiclo alquc niaileo conluso ; metal balfu, metal en lnme..-a', veluti goramte, uniones el alia ejus- niodi: ;V)//a((,r. {(log. llov.) BAU(.'.\. — Vasis species ; b(jcal. — Aruiilla ; bracekt. — Tegula lignca ; planclie. (.A. SS.) BAU('A(JIIJ.M. — Prffislalionis species. BAIJCALK. — A'asis, idem q. I'.auca. JiAUCALIS. — l':ad. nolione. BAUClvNDUS. — Equus albo el nigro inlers- tinclus ; f/((?ya/ marque de blane el de noir. o\. bausant. (A. 1:244.) BAUCliXiNUS. — Albo at nigro inlerslinc- tus, vel bip;irlitus. (.lac. de Vilr.) BAUCHAXTUS. — Idem ac Haucendus. BAUriloiUtlM. — Pro (iAUCuoitiL'M. 15.\U(JULUS. — liadicis medicinalis genus vel cinplastrum ex ilia radice composilum. (.1.5.*^.) BAIICUS. — Vas, ut Bauca. BAUD.VTOU. — Ut Bausiator. HAUB.VTUM. — Teguke vel lateris species, nisi sit tabula sectilis tcgendis domibus apla. (A. 1363.) 15AUDEKIXUS. — n Baluaciiinus. lUUDF.QUINUS. — Ead. notions. H.-VUDiiFtAiilUM. — Idem q. Bandayragium, jus agrum sub banno tcnendi. HAUUKRIA. - Vcxillum, ut Bakderia. BAUDEBIUS. — Ut Banderius. BAUDI.\.. — Dolus malus, fallacia ; /raude, trompevie ; ol. boidie, boisdie. BAUDITOil. — IH Bausiator. BAUDuPUORUS. — Vexillifcr ; pmtcban- tiiere. BAUDOSA. — Inslruraenli musici species. BAI DBA. — Baltheus; baudriei: BAUnUAItlUS. — Qui coria qusevis parat ; baudroi/er, conoyeur. (A. 1)60.) IiAUltliE.\. — idem q. B\udiia. BAUDIIEAIIIUS. — Idem q. Bauuuaiuus. BAUDHKlllUM. — Amentum, lorum ; bau- drier, ccharpe qui soulenait Vepee ; ol. baiidre. BAUDBEUS. — Ut Baudbakius. B.VUra'ALIUM. — Suppellex qutedam ad ledum pertinens, forte auriculare : « Untim coopertorium... item unum bonum tristicium, item unum buufuolium barratum. » (A. 13iO.) BAUGA. — Armilla; bracelet. — Pro BhaGA. (.\. 1373.) BAIJG.\HEDI. — Bagaud;e •,bagaudes. BAUGARUS. — Bavarus, ex Bavaria oriun- dus; Baravois. B.\UGIUM. — Idem, ut videtur, quod BaH- LEUCA, districtus. — Silva caedua.ut Basticium. — Locus dumis consitus, ul Bkolium. — .^di- cula ; petite maison, etable. 301 BAY MliUI/E ET IN1'IM;E LATINITATIS. UliA 302 Sagma, fascis, o:rJs, sircinci ; H.VL'L.V. - lialU\ hallot. iUIJL.VItE. — Latfaro ; alioyer. HAULKUCA. — Idem q. IUnleuca. 1JAU1-I':UVA. — l!;ad. noliono. liAUI-.MA. — Pro Ualma. HAULUS. — Judex, pro Haillivus. HAUSATOR. — Idem q. Hausutoii. I5AUSATURA. — Macula alba in froiile equina. (A. 131'J.) iiAUSlA. — Fclonia, proditio, crimen capi- lale ; trahixon, perfidie. (A. 13:21.) DAUSIARI'L — In dominuni insurgere, foils faccre, fallere, declpere ; for/aire, Iroin/jcr sou seigneur, s'tlcver contre lul ; oi. boiser. BAUSI.VTOll. — Felo, qui in dominuai In- surgil ; liailre, felon, qui se revollc coiilre son seifinmr. BAUSlTiC. — Bona niobllia vcl immobliia, qu;c ex Oauiia ac fcloiila reorum in fiscuui ca- ilunt ; /i'scae^ds alii vocanl. ]'id. Escaeta. (A. 1:281.) HAUSSIUM. — Rupes piii:iupla; rocher es- carpr. (A. 1197.) liAL'SSL.M. — I'^ad. nollone. liAL'-SVALIUM. — Idem q. Bali'valium. i; vUTAGIUM. — Ut BoTAGiuM. HAL'ZA. — UIBausia. HAIZATUR. — II BosiATO.i. BALZIA. — Ut Bausia. ii.WA. — Saliva, fluor saliva; ; salive. ltAVAll.\. — Pecloralc liiileunfi nb auio ad nureiii menlo sublcnsum ad cxciplendum in iiirantilnis bavam, el ad colli ac pectoris iiuda in virgitiibus priescrlim Deo sacris decentcrob- teKcnda ; baveltn. ItAVAIUl. — Servorum genus. (A. 1056.) lUVAKUM. — UIBavaiia. liAVASSORIvS, — Pro Vava690ri;s. HAVIiRl.^. — flalrc pars aniica ; visie>e au casque. — Galea i[isa ; le casque lui-meme. BVVIAUDL'S. — .Monol;i' species. BAVIiJA. — Administralio, oflicium : << Ego non coniniiltam burilias vel adiniiii>lrationes nee ol'liiua publica alicui do pra-diclis. » (A. 1309.) L'.'gondum forte Balivia. n.WIV.E. — Aves quicJam maritim;e. B.V.Vl)SUS. — Stullus, a bava, saliva ex ore lluens, 111 stullis suipiu.'i accidit ; idiul, sot. n\\ VTiill. — I''ullo ; /oulon. HAXKLI.A. —Pro Vaxei.la. BA.XILli'A. — Pro Basilica. BAXIATOU. — Idem q. Ba\aioii. BAY. — Vid. Bai. BAYAHDUS. — Kipius pba»nieeus seu l)a- dius ; c/icuiil bai ou nnix. B.\YE'rA. — .Speculator, cuslos, excubitur; surtH'illiiDt, senlinellr. (A. laiH.) BAYIIAKDllS. — Ui BvYAnDis. B.\Y1,A. — Modus agri apud i.emovices. BAYI.ES. — Instrnmeiitum, forle idem ([. vatcl C.alli api.ellanl. BAYl.d. — idom nr Baillio. (lt\m.) n\'S 111 M. — Pellcs partim albi, parliin cw- rulei corolis ; vair. BAYSS.Vl'iCllA. — Actio qua panni a bai/s.sa' (on; scu fulone pijliuntur el doalbantur, ars fullonica ; fouleric. (A. l.'J34.) BAYTELLUS. — Ut Baivakils. BAYUS. — UI Badius. BAYVELLUS. — Ead nolioiic q. Baivarius. BAZ.Vl.A. — llerbte aromalii'iu genus; basi- lic. BAZALAllDUri. - Idem q. Baivarius. liAZ \I-AUIUS. — l^ro B.ACCALAunEus. BAZANA. — Viluiinum vel ovinum corium; basane. — Saceulus, pctil .- des bienheurettx . (St. Pall.) BliBDUXI. — I'ro HEnuiNt. BEBURAXIA. — PrtPslaliunis species in prceceplo Taroli Magni pro Hisjiaiiis. BE' "A. — Hispanis amiculum quod doclores el prnebendarii geslant, et ii qui graduni ali- quern adcpli sunt in academiis. HHCALEIULJS — Ensis roslralus, vol culler lanionius. (St. Val. ,Scr.) BECARIO. — Urceoli genus. ( ]'ct. Oiwm.) HECCA. — Instrumcntuni ruslicum ; beche, binclte de janliiiicr ; u\. Lcchnrd. BECCARIA. -— Macelluin, lanicna ; bouclie- r'le. (Mur.) HECCAKIUS. — Macellarius ; boucher. BECCAZEXEHIUS. — Ead. nolioiie. BECCHETUS. — Pars legumerili capitis in heceum seu roslrum desinens ; Ilalis becchelte. (St. Ft.) BECCO. — nostrum ; bee. BECCUM. — Ead. nolione. BECCUNES. — Corii genus, forte pellesbir- cinte. BEGCUSFREDUS. — Perlica ferro prieaculo et recuso munita : « Beccusfredus aViSiS aculeum iiiaiinas frangens naves. » REGHA. — Habitus proprius Clarenorum ; Costume de.<< rcligicux ('lari»s. ]'id. ('l.m.eki. (.4.. SS.) — Decha capiicii, pars ejus extrema qua; dcsinil in beccum seu acumen ; OI)CUS. — Foreusis, extraneus ; itran- gcr ; ol. bedos.{k. 1322.) BlCDOfllUS. — Equus junior ; poulain ; ol. bedou. BEDREPE. — Ut Bederipes. BEDItEPIUM. —Ead. notione. BKHUIXI. — I'ojiuli qui Araliiarn incoluerc, Uulapiam cl Graclium versus, nuUis certissedi- bus, nee in urbibus aul pagis, sed in laberna- culis degentcs ; (ial. Bedouins. BEI»UM. — Palorum series qu;c ad conti- nendam aquam, quo validius rotam torqueal, supra molcndinum infigi sold; ipse elium rivi alvcus ; bonde de mindin. Vid. Bea ; canal du mouitn, lit d'un cours d'cau. BKDURII. — Idem q. Beduini. lilCFAGUS. — Mendicus; qui mendie. BEFARIUS. — Bilinguis ; qui a deux langa- ges, fourhe. BEFVX. — UlBiFAX. B1;FFA. — Fraus, illusio, noquitia ; fourbe- rie, drriston, mechancete. BKFFREI)US. — Gampanile, turris ubi cani- panae ; beffroi. BEFULCUS. — Bubulcus ; bouvier. (Mur.) BEGARDl. — Idem q. BEGiiARni. BEGETUM. — Repagulum. agger quo aqua; continentur ne in agros excurrant ; chnmsee, digue. (St. Mon. reg.) BKG(iIX/E. — Ut Begqin-E. BEGGIXASIUM. — Ut Begui.nagil'M. BEGGINUS. — Ul Beguini. BKGHARPI. — Haeretici exorti primuni in Alemania, qui vulgariter Bcgehardi quoad vi- ros, el Beginje quoad feminas nominanlur. Bl'](iHIX^. — .Mulieres ejusdem secUe ac instituti quo Hcghardi. BFGHINAGIU.M. — Idem q. Beguinagium. BKGHIXALIS. — Ad Beg/iinas perlincns. \ id. Begui.n.k. BEGIHARDI. ^ Sic appellali fralres con- versi in ordinibus Prtedicatorum el Minorum : « In hoc capitiilo (FF. Pr;Eilicatoruni) fuerunt conversi seu Beyihardi, hoc est, fralres non ha- benles domicilia, 80 mendicanles cibaria. » (A. 1302.) BEGIXI. — Pro Begui.m. BEGXINUS. — Pro Benignus. BEGXIYOLEXTIA. — Pro Benevolentia. BEGRA. — Piscis genus. (A. 1366.) BEGUIXA. — Idem q. Begdina. BEGUIXAGIUM. — Gonventus vcl institu- tum Beguinarum. (A. 1320.) BEGUIXI. — lidem qui Begharui. BEGUTA. — Idem q. Beguina. Vox in pra- vum hodie sensum delorta pro muliere supers- litiosa ; (ial. bigole. — Locus stationis pro via- loribus, hospitium, diversorium ; cabaret, pe- tite auherge de campagne oh les voyayeursse ra- fraichissenl ; o\. begude. BEGUYXA, — Stipis colleclrix ; queleuse. 305 BEL MEDI.-E KT INFIMiE LAIINITATIS BEL 306 BEHIOMOTH. — lilephas sou qurevis ma- jor beatia. Qua voce diemonein inteiliguiU in- lerpretes. BFJloRDEIS. — IJastiludium ; joute ; ol. beliDurs. liKJ \.NN.VRE. — Xoveniim s-nholasliciim, qiji'm fii'jnnum vocabanl, recipere, in sociiiiii adiniilerc. HEJAXNIZAHE. — Kad. nolione. Hl'jJAN'CS. — Idem q. Beanus. BEJAUXIU.M. — A. Gal. Bejaimc, quod a novis srholariljus, nomine juciindi advoniu?, a condi'cipuiis exigct)atnr; bienvenne, sommc pai/'S dans Ics univcrsiles, par h's nouveaux dtndiaiils aux ancicns. BKINBElUi/E. — Arma qnibus Irguntur crura; anmuedes jambes, jamblh'cs. BENELLUS. — Pro B.mvellus. BEKA. — Itiviis : « Terminus autem ma- resci Walchori 0:^1 sicut uliaque beka ex una paite, el rivus aqu;e ex altera parte dividuiit. [Vi-t. Tub.) BELA-dUlA. — Quod prieter victum el po- luni cauponi exsolvilur; pourboire BEl, V.MIA. — Vestis species in regula mo- nialium I'onlis I^vraldi. HEI.AHE. — Balare ; beler. BI';i,EN'(.'US. -- Lndus alealoiiiis ; jcu de brelan ; ol berland vel brchind. BELICNEAS. — Idem q. B.aji'lona. Hi;i,HNUS. — Ut Bellenea. HICLI'WGUE. — « Pro faciendo ct poncndo in dido molendino unum belfague. » (A. 1433.) Forte idem ac lignea trabs prope lipam [lo.sita 111 cerla porlio aqua; ad declinalum molemli- nonim final el supcrfluum alio diuhieat. BEl.EUAC.lU.M. — Idem q. I^klkhedus. BELEItEDUS. — Machina bcllica lignea in niodnm cxcelsioris lurris exstrucla, variis ta- bidalis, ca-naculis sen slationihus conslan.j, rolis((u».' i;uatuor vecla ; lanta; proeerilalis ul I'iistigium oppidoruni el castrorum obse.s-o- rum iiuiios ;equarel. In rienaeulis autem collo- caliMiitur mililes qui in hostes tela conlinuo viliraliaiit aul sapittas emitlebant ; infra vero viii robore [iraMtanles magnis iinpnlsibus ma- ris macliiiiam admovi-banl. <',al. bif/ioi. — liel/rcdi nonifn a siinilitndine ejui'.modi ma- cliina' brllicii' poslca inditum allimibn.s Iniii- bus (|nar in urliibus aul caslris erigiinlur, in (|narum fasligio excubanl vigilcs ([ui eininus adventanles licsles, pulsala quse in eum liiiem appensa esl campana, cives ailmonenl quo I i«int ad arma parati. Nee in eum tenluni liuim J slalula' \n hcljrcdi campana', nl adventanli's nuntii'ut liiiUes, sed oliam ad convoeandos rives ;cl ad alios usus prout reipubliiTe curalorilMis jvisum I'uerit. Undo cain/mua bannnlis dirilur, quod, eum [lulsalur, qnicunque intra baiimtm Iseu dislrietum urbis commoranlur ad con- iviMitus publicos ire teneanlur. — Denique bel- |/re'/»;/; appellant ligiie;ini fabriiMui in eampa- |nariis, in quibus pendent campana'. BELKI.NUS. — ProBAinAKiNLs. BELLA. — Acus ; aiijuillc. — Mendoso pro bol/a, cyallius. {\. 1400.) — Subs. fem. pro Bkllum. pu:ina, [irtelium. {Vet. cod.) BELLA-.M.VTEK. — Noverca ; belle mere. BELLATOR. — Castrorum prtefectus. {A- SS.) — Bella/or rnonasierii ; forte idem qui advocalus seu defensor : bellator diclus quod pro luilione nionasleiii sibi commissi nonnun- quam belkue logcrclur. (Charl. S. ]'inc. Cen.) BKLL.VToUIUM. — Pars navis, ea scilicet qua; (iai. passavanl uuncupatur. BELLENEA. — Onus plaustri seu vehiculi b:lcnHHi dieli. Gal. bencau\o\ bclneuu. {X. 1441.) BELLEKBECHI. — Praefecti militares apud T ureas ; bei/lerbey. BELl.EilLV. -- Annulus a quo tudiculacara- pance pendet ; bcliere. BELLETO.M.— Fucus, pigmentum;sMisra/ife pjour se peindre le visage. (Barul.) BELLIC.V, oiiUM. — .\rma, sagum, el quid- quid armorum el vestium ad delegendum el exornandum niililem perlinel; tout ce qui conslitue I'equipentent miLitaire. BELLIC.VHE. — Belligerare, praeliari, im- pugnare. (.Mur.) BELLICOSE. —Cum armisrebusque aliis mi- ll laribus : (( Tenebuntur... bellicnsf proficisci. » Id est, avec lout L'cquipement militaire. (A. 1402.) BELLICOSIT.VS. — Virtus bellica ; vertu gucrricre, bracoure. (Ach.) BELLICOSUS. — Bellicnsa patria, qua bel- lum frequenter geritur. (.\. 1402.) BELLICULI'M. — Diminutiv. a bellum, si- iiiulatnm prieliura, ludiera pugna ; combat siinulr Inurnoii. (Mur.) BI'^LLICUM FACEKE. — Hoslilia facere. (Hymer.) BELLIDUCTOR. — Pugna; inslruclor. (A. 14(J8.) BELLIDU.X. — Ead. nolione. BELLIO.N'ES. — Bellicosi, belligeralores ; guerriers. (Glab. Rad.) r.ELLIPAlllUS. — Pro Pi:llii'AR11is. HKLLIS. — Bcllicosus : « In campo Marlis erant belles. » HELLUM. — Pra'lium ; combat, batnille. Bellum publirum. seu campale aul cawpestre, pugna pnbliea, |iublicus conllictus. — .\cies; unnre, corps dc trnuj cs. Helium primum, prima aeies ; arant-gardv. — Durllum, monomaehia eliam legibus decreta ; cumbal singulier, duel judicitiire. — .Manipulus, seu globus militum ; rscadron. {(lest. S.Lwlov.) — .Machinas bellicw ; ieusnnble des enginx de guerre, I'artillerie. (Mur.) Bl'LNEHIA. — Idem q. Bellenra. BI;LXEUM. — Ead. notione. BEI.ONAHDUS. — Pro Bolonardus. BEL0S1L'.<. — Idem q. B\Losius. RELOTIIYRUM. - - Pro Vklotiiyro.m. BELS. — Vox exeilatoria, apuil .Vlbicnses. BEr,SA. — Sagitla ; jU-elie. (A. i;i9.i.) BETLIS. — Precum carniinirarum sive psal- nnirum cantio, ul videtur, in synod. Celi- clivlensi a. 810. BELTREECA. — Idem ac BuETAcniA. BELTRESCA. — Ead. notione. liiCLTRKSCATl'S. — Jicltrescn munitus. 307 BEN dofensus ; defvndu, forlifie dc bretesches ; ol. bretesche, brcteqiie. HELVERIA. — Amiclus psrs qua canonici in hieme caput tegebaut. ejusque ornalus ; <( Malriculariiis... debet habc.e pelliciuiii cum belveria de griso. » (A. IHS.) BELUXDIXTA. — Apud Anglos multa pro eduso sanguine. BELURIA. — I'Vrarum vtnatio ; chnsse aux betes /aiivcs. (A. 1381.) BEMA. — Feslum Manichseoruin sic appel- hiLum, dies nempc quo Manes occisus est, quern Manichfpi quinque gradibus instrucio tribunali et protiosis linleis adornato, ac in promptu posilo et objcclo adorantibus, magnis honoribus proscquebanlur, ul est ap. S.Augus- lin. BE.MBEKGA. — Ut Bainberga. BEMIVEHGA. — Ead. nolione. BEMOLLIS. — Una e ctavibus musicre ; be- mol. BEXA. — Species aratri quo solent uli ad ilerandum ngrum, Picardis binot. Arare ad benas, id est secundo terram proscindere ; donner vn second labour. [Chart. SS. Trin. tad.) BENAGIUM. — Idem q. JallaGicm. BEXATIA. — Uelis species. (.5;. Pallav.) BENAVESA. —Idem ac aisamenlu,ca. nempc omnia quae cuique pro suo statu et arte sua exerceuda necessaria snnl. Vid. Aisajienta. BEXAURARE. — Bealum faccre ; beatifer. BENAURAT. — Bealus ; bienheurcux ; ol. beneure. (.1. SS.) BENDA. — Lamina ; lame. (A 1419.) — Fa.s- cia, limbus, iuslita ; baude. {A. SS.) Fibula ferrea ;pa«e rfc/er (A. 1450.) — Sndaiitium, turma hominum ; reunion, bande.{A.. 1296.) BENDARE. - A Gal. bander, inlendcrc ; balisla bendala; arbalete tendue, bandce. — Yincirc, alligare ; attacker. Her. [A. 12ti8.) BENDATUS. — Ta?nis interstinclus ; orne, garni de bandes. {X. lo84.) BENDELLATUS. — Sacrum chrismasuscep- turus, a facia sou bendello quo fronlem sacro chrismate iliinilum cingunl. (A. 136G.) BENL)ELLU:M. — Fascia, vilta ; bandeau. BENDELLUS. — Ead. notione. BEXDERIA. — Vcxiilum ; banniere. BENDIDIOS. — Mensis Aprilis. (Pap.) BENE. — Circiter; environ. Bene centum fuerunt interfecti. » — Bene-clare ; liquido, de- ductis quibuslibet expensis ; netlement, loiites dcfienses payees. (A. li{61.) BEXECUPIENS. — Qui alicui bene cupit. (A. 1132.) BEXEDlCEltE. — Pro n/a/t'(//cere. Vid. Be- KEDiCTio. — Benedici dicunlur noiitii in mo- nasteiiis cum, expleta navitinlus tempnra, vota emiltunt. [Reg. S. Fntcluos.) BENbDlCITE. — Praeslalionis species; rede- vance en dragees, oublirs et oittres objcts du meme genre que le doyen du cha/iit7e dc I\'nynn devait a I'eregue des /nnoccnis. (.\. 1497.) BEXEDIClTliS. — Pro Benedictus. (Men.) LEXICON BEN :?08 BEXEDIt^TA. — Sic vocabatur apud Rayo- nenH>s devota mulier qua? ecclesiae linleaniina lavare, aliaque niinuliora hujusmodi oflicia exercere solebat. (.\. 1302.) BENEUIGTARIUM. — Vas aquae bencdiclte bcniticr. REXEDICTIO. — Apud Hebrasoj clevalis manihus Iradebalur. Jiencdictio super plebem, benediclio qutu soliuseral cpiscopi. Benedictio magna et parva ; benedictionem parvam inler- prclanlur nonnulli cam qua; a prefbyleris da- iwv, magnnin vero qua; ab episcopis ; melius, ut opinanUir alii, magnam de publica, parcam dc privata occipienda. Bencdictione privari ; apud mouachos poena- species full, minor ta- mcn excoaimunicatione ; ii vcro quibus ba;c prona indicia crat, rccedcrc Icnebanlur ante- quam illam monacbis ex morcsolito impcrtiret abbas. Benediclio abbatum, quw fit abepiscopo, cum ii abbatcs constituunlur.//p»C"/('t7/o ambu- landi cl rcrertvndi, qua; monacbi.s non rever- saris dicbus duobus aul liibiis iniperliebalur. — Benedictio erangelicn, qua- asacerdole sacra facicnle diacono Evangelium lecturo impcrti- lur. Benediclio regularis, quam monachi ab abbatibus suniunt. Benediclio peralis, idem ac benediclio perce percgrinornm. Benedictio super populum, eadem (\\ix ucnedirlio popuii. ISenedic- llu regis coronalio ; sarre. Jienedictiones judicio- rum ; dc judiciis divinis intclligcndum, in qui- bus, verbi gratia, ferrum candcns, aqua; fer- ventes, etc., a sacerddtc benedicebanlur, pri- usqiiam accusal! ac rci adejusmodi judicia des- cendercnt. — Benedictio nude occurrit 1° pro professionne monaslica (6'/a'. ord. ('iste)-cens.); -2° pro sacrum chrismum effiisum in caput cpis- copi consecrandi ; 3° pro copia, abundanlia ; ber.ediclio in auro, munus in pecunia numerata erogalum ; 4° pro malediclione : o Ac post juxta exemplum B. Job, n; forte filii ejus in benedictionis laherenlur foveam, sanclificabat eos otfcrens corpus Clirifli et sanguinem pro omnibus. »{Acl.SS. Bened.) — Benedietiones nude dicunlur 1° pastus txlraordinarii mona- chis exliibiti ccrlis ac solemnioribus diciui.', quos eliam churilates appoUabant ; 2° canli- cum trium puerorum quod incipit ab his ver- bis : Hcnedicite omnia opera Domini, Domino, quod ante Laudesin ecclcsiadecanlatur ; 3° or- dines viilgo minores vocati, quod simplici be- nediclione conferanlur. 4° Eulogiae, munera. (Pass.) BEXEDICTIONALIS. — Benedictionalis liber, liber ecclesiaslicus in quo benedietiones quae ab episcopis et saccrdolibus fiunl conlinentur. BEXEDICTIUNCULA. — Munuscula ; petils cadeaux. (Hinc.) BEXEDICTORIUM. — Vas aquee benediclDe; benitier. (Sev. inepisc. L>igd.) — Mensa in qua nece.ssarla ad benediclionem aquae pra;paran- tur. (A. 1305.) BEXEDICTUM. — Pro Benedictio. (S. Pau- lin.) BENEDICTUS. — Epithclon quo Christianos plerique Patrum ornabanl. (Isid.) 309 BEN MUDl.t: ET INFIM.B I.ATiNITATlS. Bl'N 310 BE-XKDIGUS. — Qui bene tie proximo loqui- tur. bi: ;r,KACICllK. — Prajdiuni, af.'ruiii in be- neiicium dare ; donner une lerre tn benefice. {G. fhr.) UE.XEFACTORIA. — I'liuJium minus no- bile Lilulo beneQcii concessum. (Cone. Hl»p.) liE?a':FA(,'TUM. — Pars hn'redii, leiiia sci- licet boMorum luiternorum aul niateinorum, qua; secundo gonitis, apud Andegavi-nsea, ob- vanit, quaqiie ii gaudenl usul'iiictiiarin jure: lis enira exstinclis ad piimogcnitos illius pro- prielas rcdit ; Gal. ol. Oienfait. [Cuiis. And.) BEXEFICARI. — Piis alicujus exemplis et colloqniis ad pietatem e.xcitari. (.1. SS.) BE\EI''I('1.\. — Reliqiiiie sancloruin ; i-elt- ques des saints. ('Trej,. HENEI'^KJIALIS. - M.) Ill buneficium datus, ad benefcium perlinens ; donn6 en benefice, bencft- cinire. BEXEFICIAIIE. — I'laedium in bLwfuium confeire : hinc beneficiali, id est feudali, vas- salli ; donni?r une terre en benefice. — Benefi- cium ecclesiaslicum seu pra;bendam conferre ; donner im benefice ecclesiastique. (Pelr. Dies.) REXEI'IOIAKIA. — Charla qua quid in be riflieiuni seu ffudum dalur ; acle relatif a. la (hu'ition d'un benefice. HKXI'.KICIAHII. — Apparitores, satellites, niinislri inagistraluum ; gnrdes.agents, liuissiers, etc. (Tert., etc.) BliXEFK'lAKIUS. ~ Apparitor, ul Be.nefi- ciAiiu. — Ad beneficiwn perlinens, ut liE.NKFi- ciALis. — Jure benelicii possessus ; /lossede a titre de benefice. — Beneficiario jure passidere, id est per usum friicluin. {Cfi. C. C.) I'.EXEFli'lATRIX. — Bene merita, gratifi- ciinn, qute alicui benigne facit; bienfoilrive. {.V. i22;j.) BENEFICI.VTUM. — Datum in bcneficium : chose donwe en benefice. (O. Ch.) BENEFICIATUHA. — Officlum benolicinti : <■ Ordinavcrunl quod dicti bencficiati vcl vi- carii non pnsscnt diclos clcricatum rt beneficfn- lurmn ac vioariam permutare sou rcnunliare alicui sine consensu ac licentia 1). episcopi, » etc. (St. /■.'eel. Oinicns. a. li"'J.) BEXEFICIATUS. — Pueditus heneficio ec- clcsiastico ; beneficier. — Feudatiis, vassal Ins ; vassal. BEX'EFirlo. — Propter, causa ; a vnute de, pour le moll/ rium. I'id. Birrettum. (A. IIO'J.) BI']RETLXUS. — Cincrcus, Icucophteus ; qui est gris cendre. BERETUM. — Idem ac Bereta. BEREUAfilU.M. — Idem ac Biberagilm. BERFREDUS. — Pro P.iaFREDis. BERFflEIL'.M. — Ead. nolione. BER(iARIA. — Ut Berbicaria. BKRGARIUS. — Idem q. Hercarius. BERaERI.\. — Idem ac Bei'.bicaria. BERGERIUS. — Ovium cuslos ; herger. BERGGRAFIUS. — Pro Burggravids. BERGUARIA. — Idem ac Bercaria. BERL\. — Locus planus, campestris. } iV/. Berra. BERIGLUS. — Cristallus; verre, cristal ; o\. hericle. BERILLUS. — Conspicilium ; beside. BERINGAUDUM. — Poculi species ; coi//)e. BERLATIO. — Pro Balatio. BERLHNGHUM. — Idem ac Bellekgim. BERLERIA. — .\nnulus coriacens a quo tu- dicula campanje pendet; hellere. BEllLIA. — Modus agri, el in quibusdam Gallia> provinciis, grex ovium numerosissimus, V. g. trium millium animalium. BERLIXA. — CoUistrigium, piiorium -.pilori. BERLIXGAC'CIUM. — Feria quinta ante diem Cinerum \ jendi gras. \A. SS.J BEitLIXGOTlUS. — Scriblitfe species. Ila'is herlingozzo. {A. SS.) BEIILUTA. — Idem q. Uarbota. BERMARIUS. — Pro Bi;N.\Araus. BERXACjE. — Avesaucis palustribus similes. BERXAGIU.M. — Pro IIybernagicm, frumen- lum miscellum, et idem ac Brenagium, <]. Vid. BERXARDIANI. — Sic appellantur in Polo- nia Franciscani fratres de C>bservantia a S. Bernardino ejusdem ordinis. BERXARII. — Ut Berroerii. BEXECEL^. — Ul Bernac.e. BERNESCHJi. — Ead. nolione. BEKXEST^. — Ead. notionn. RERX'ET. — Incendiura, a Saxonico hyran, incendium facere. [Leg. reg. Canut.) BERXICH^. — It Bernace. BERXISCRiT. — Vestimenti genus. BliROCATA. — Vehiculum duabus portatnm rotis ; char a deux roues. BEROF. — Seditio, ut videlur. (A. 1231.) BEROVARII. — UIBerboehii. BERQUARIA. — Idem ac Bercaria. BERQUERIUS. — Idem ac Bercarius. BERQUEUIA. — Idem ac Bercaria. 313 BBR MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. BBS 314 BEKRA. — Idem ac Bebia, id est locus ar- boribiis dcstilutiis, diimelis vero et arbiislis plenus. BERKARIUS. — Idem q. Barrarius. BERRETA. — Capitium, idem q Birrktum. BERRl'yi'UM. — Ea.l. nolione. BERKIATA. — Fasciculus, « Una licrriala fCEni ; » line botte de foin. BERRUERIl. — Sicarii, scelerali, ruptuarii, apparitores ; bandits, brigands, huissiers, ser- gents. BERROTATA. — Vehes, plaustti onus, a voce bnvrot, plaustrum apud Lugdunenses ; charretee. BERSA. — Corium ; cuir. (Vet. Gl.)~ Forte cella \inaria. (A. 1080.) — Bcvkx, crates vimi- neoe, seu sepes ex palis vel ramis graiidioribus conlextic, quibus silvju vel parci undique in- cinguntur, ut nullus cervis, ca^terisque feris ad egressuni pateat adilus. BERSAKE. — Venari, intra bevsa.s forestaj venalionem exercere ; chasser; ol. berccr. BERSARll. — Venatores vel parcorum ct silvarum custodes ; chasseurs ov (jardcs fores- tiers. llERSURA. — Jus bersandi in forcslis do- iiiini ; droit de cbassr dans les fortUs du seigneur. — I'ro Vehsuiia. BERTARIUS. — Ut berroeriiis. !'((/. Bebp.o- F.llll. UEItlARI'lLLLS. — Instruinenlum piscalo- rium, nassa. [St. Perus.) BERTECIOLA. — Di'minut. a Bcrta. Vid. Blutus. BERTEFREDUS.— Idem q. BuLinEnus. Bi-^HTELLUS. — Genus ludi, forte cum ;i'riiin- nulis quas Galii brelelles vocanl. (A. 1401.) BERTiiESCA. — Species podii, ab[anliquo • iailico A/'c/t-sr^p, quod iirimuiu sitinifioal cas- teila lignea. quibns oppidu niunicbanUir, di-inde locum ill foris procrninentem unde deiiuii- tialiones edictave publica promulgabantur. BERTHONA. — Ut Bertonia. BERTONCELLA. — Ead. notiune videiur- (A. 1-23n.) RER It i.M'lSSA. — ('aslcllum, propugnacu- lum. 1'. idi'm q. Biietaciiia. (Mur.) BERTC)MA. — Villa vel pra-dium frnmenla- rium : « El in bertonia mca de (^ideham unum locum ad construendam aliam grangiam. » (Hon. Angl.) BERTRESCA. — UrBHETACiiiA. BERTUS. — Splendidus, iliuslris, fulgens : « Nola est eis filia cui nomrn imposuerunt Bertnm, qua? inlorprotatur /'u/yida seu Sjilen- dida. (.1. .SVS'.) — /iertn, ovis fclibus jam inuti- lis. [Ch. S. Virl. Mass.) BERUA. — Pro Rellua. BERUAGIUM. — Idem q. Bireragium. BEIlVAEDUS. — Apparitor, qui nd nrbis porlas slat no fraus in vcctigaliiius pulili is Hat. [SI. .Is/.) BERVERIUS. — Ll Bcrroerius. Vid. Ber- HOERIl, BERVICAlllUS. — Ut Berbicarius. BEllL'S. — A'eslis ex =erieo conlextus. [Cone, liangrens.) BESACIA. — Mantica duas habens peras ; besace. BESALE. — Palorum series, quae ad conli- nondatn aqiiam, quo validius rolam torqueat, .solet supra moleudinum infigi ; inlerdum et ipse rivi alveus, canalis, Gallis eliam besal. ]'ld. Bea. (A. 1381.) BESANA. — Apium exaniina vel earumdem vasa ; essaims d'abeiUes ou I'ucbes ; ol beisaine, besanne. (k. 1196.) — Titulinum vel corium ovium subactum ; basane. {St. Care.) BES.VNS. — Idem q. Bysantius. BESANTUS. — Ead. notione. BESAVUS. — Proavus ; bisaieul ; ol beseel. BESCALINUS. — Idem q. Bestaunus. BESCALMUS. — Veslibulum, atrium, por- ticus species in plaleam prosiliens. (.A. 1220.) BESCARE. — Terram hesca fodere ; bi'cher. BESCAZARIA. — Luni alealorii genus ; bre- land. BESCOLUMNUS. — Alternatim cumul.i- lus, supereminenle cumulo allerna vice ple- nus ; comble. [St. Av.) BESEXAGIUM. — Prnestationis species, ea, lit videtur, qute ex apum alvcariis, besanx dlc- lis, percipilur; ol. besenage. (A. 1180.) BESEXE. — Idem q. Bisene. BKSILAMENTU.M. — Detractalio, detrunca- tio, a veleri<'iallico bcsiller, mulilare, sauciare ; estropier, niutiler. (Hym.) BESILIUM. — Pro Bisellium. BESOGIUM. — Ut BisACUTA. HESOUI). — Ut Ryzantin'us. Bl-^SS.V. — E'g« ; bi'che ; o\. besse. — Rivi alvcu.s, canalis ; lit d'un eours d'eatt, canal. — Arvernis el Lemovicis bessx idem ac pascua ; pnlarages. (A. 1 190 ) BESSATUM. — Locus hiimilis. paludosus, dumetis et vepribus plenus ; lien bas et mareca- geu.c, plein de brotissailles ; ol. bei^se, bessiere. liE.^SU.'-;. — Ul Becca. BESTAfllUM. — Pecus; betai/. (A. 1364.) BES'l'ALI-;. — Ead. notione. BESTALIXUS. — Forte iter loiluosum ; chemin oblique ct tortueux. (A. 135".) BESTAI.I.U.M. — Idem ae Bestale. BES'l'AXOIUM. — Gontroversia, contentio ; dispaie, di/p.rend, querelle; ol. bestene. BESTARCllA. — Bignilas ex illustrioribus in aula Constantinopoliiana. lii;STl'"Liyr.\.. — Diminutlv. a Bestia ; petite bete ; ol. batelctle. BESTIA. — Equus vel jumcnlum quo quis vehilur ; clievnl, jument, vinnture.Bcstix trajini; ntulels pour le transport des mnrchandises. Ve- nnri ad vtngnam brslinni, venari ctrvos, damas, npros, elc. ; cbasser la giosse bete. Brslia bisa, Tera venalica cinerei coloris ut apiT, elc. Bestia blanca, beslia lanigera, ul ovis, agnus. Bestia Jerri, Gal. In-xte de fer. qu;r domino iion peril. Beslia trnhens, aratoria prircipue. RESTIALE. - Pccudes ; bclail. {O. Clir.) 315 BEV LEXICON BIB 310 BESTIALIS. — Ruslicus, stoliiliis ; grnssier, sol, sltipide. (Bar.) BESTIALITAS. — Suniiiia iiislicitas ; ol. he si eric. fiKSTIALlFKR. — Bcstiarura more ; commc li'S biHes. BESTIAMIIN. — Pecus ; Iroupcau dc m on- ions. (Mur.) BESTIARK. — Kad. nolione. (A. i^'H.) BESTIAKIUM. — Liber do bestiis composi- lus ; Icsliairc. — Locus ubi beslin; moranlur. (Ugut.) — Pecus ; betail. (A. \21H.) BESTLVRIUS. — Venator bestiarum ; clias- srur. {Vet. Gl.) — Pecus; bi'tail. (A. i2:j2.) BESTIUS. — Ut Bi:sTiAUTKn. (J. de J.) BETA. — Pellis lanata ; ficau cuuverte de laine. — Rivi alveus, canalis. Idem q. Besale, ut vidctur. (A. 1219.) —Pro Bara. — Genus oleris ; belle. — Panis species ; tourte, gnltaux. {Vet. Gl.) BETACIUS. — Insulsus ; sol, bt'le, tiignud ; oL besliasse. BETAGIL — Apud llibernos sic dicuniur laici ascripli glebaj ecclesiaslicio. BETA(t1U.\L — Servilium quod cum carroct equis praiistatDr. (A. 138().) BETATUM. — Pro bolalum. Vid. Vinum. BETTREDUS. — Idem ac Belfhedus. BETINUS, — Venler. (Bare!.) BETOLA. — Caiiponula, ah Ital. bclhda. (Ch. Berg.) BETRESCHA.— Idem q. Bhetachia. BETRIUUM VIM. — Jus viiium divendendi, cess antibus aliis quibuscunque ; idem q. Uan- KUM VINI et liANVINUM. (A. 1337.) BETTUOITA. — Advocalia precBria. Vil. Advocati.\. BETU.M. — Pars agri elatior inter duos su- leos. (Lud.) BETUNIUM. — Res vilioris pretii, a vet. GaL betu7i, purgamenla queevis. (A. ia60.) BEUDUM. — Mensa ; lable. BEUS. — Radius : bai. — Beatus. BEUVENDA. — Potatio, seu vini dislrihulio pro assistantia in clioro in cathedralihus et col- iegialis olim usitala. BEVARIUS. — Casloreus. Bevarix pelles, peaux de castor. BEVARUM. — Ut Bever. BEVER. — Fiber, castor; castor: ol. hievre. BEVERAGIUM. — Ut niBERAGlLM. BEVERARIUS. — Cui caslorum cura et cus- todia incurabit. (Hincmar.) BEVERINUS. — Ut Bevarius. BEVREDUM. — Ut BEt.Fi!EDUs. BEVIU.M. — Idem q. Bedl:m. BEVRACIL'M. — Fens, proprie aquarium ; fontaine, source, reservoir, abreuvoir. — Bibi- tio, com potatio : action de boiro. de se reunir pour boire, reunion de buveurs. BEVKALIS. — Non castratus. Bevralis por- ous : lerrat. BEVRATORIUM. — Ubi adaqnantur anima- lia ; abreuvoir. BEVRIOTUS. — Bibax, ebriosus; ivroqno BEVRUM. — Ut Bever. BEVYR. — Ead. notione. BEX, Becis. — Vicia, leguinini.s species ; vesce, — Locus bumilis, paludosus, idi-m ac Baissa, vel rivi alveus, canalis, ut Bessa. BEYUjM. — Idem q. Bedum. BEZAGINA. — Pollis ovina: nam ovis Gal- lis velcribus liezaine dicta fuit. BEZALE. — Pro Besale. BKZAXTIUS. — I'ro Bvzantius. BEZARIA, — Ut BiiCiAiiiA. BEZ.VTU^. — Idem ac Besale. BEZOZ.V. — I'ia et religiosa niuli>'r alicui addicta societali. (.4. SS.) BIA. — Pro Via. BLVFOR.V. — Bannum seu clamor publicus, quo edito, communiae, burgcnses, aliique vico- rum aut urbium incuhn cum armis, domo egredi, el principcm aul ejus vicarium scqui te- nebanlur. BIALI>UM. — Veslis species, idem q. Bliak- DUS. BIALE. — Idem q. Beale. BIALERIA. — Ead. notione. BIANDUS. — Albi;.*; blanc. BIANIUM. — Ut BiENNUM. BIaNUM. —Ead. notione. BIARICIUS. — Pro Viaricius. BIARRETA. — Pro Birheta. BI.\S. — Ut BlIiNNUM. BIBARIUM. — Polius; brcuvage. BIBEXD/E. — Idem ac Buvande, lora, posca vinum scilicet quotidiani polus in usumdomes- licorum. {Ord. reg. Or.) r.IBER. — Potio, liquoris hauslus, Kive sor- bilio ; breuvage, potion, covp ii lioire. BIBERA. — Ut BiBERLs. BIBERAGIUM. — Quod prasler prelium corollarii vice in emptionibus conceditur ; pourboire, pot de vin ; ol. brevage. BIRERK. — Compotationi vacare, quomodo albr biire vulgari vocabulo dicunt . — Secundus maritus. (Pap.) B1.M.\ lUS. — l.uplicatus. ( Vet. Gl.) HI.MIXUS. — liimixa lircevna, cujus duplex cllycliiiiuin ; lampc a deu.c bees. (.Mur.) BINA. — Locus tectus ubi mercalorcs raer- ces suas vcnuni «xponunl; halle. (A. IIKS.) B1N.\(HUM. — Prii'slationis specie?, sic forte dicta, quod prajstarelur vice servilii, quo sub- dili terras dominorum suorum secundo pros- cindeie Icncbanlur. (t\. l.'MI.) \'i(l. Hinalia. BINAII.LIA. — UlBl.NAUA. (A. 1200.) BINALlA. — (am terra rursum proscindi- tur. aralur ; action de biner la true. Md. Bi- KAHE. BINAI.IS. — Gfininus; doublr. Bl.N'.MlE. — Agruni secuiidu pi'oscindere, vi- neam iteruiii fodere ; donner iine secowle fmon ntix leires, biner. — Societatem cum alicjno inire, sociuui sibi adjungcrc ; s'associer, fiiire societc acec quelqu'un. BIN.VTI.M. — Bini, duo simul. (.Mur.) BlNCl.NA. — Ul Hl'kina. BIND/E. — Eimbi, fascia;; bandes. [A. SS.) • BINDAIIE. — Bindare oculos, velo tegere.ob- iiubcre; bander les yeux. (Bar.) BINEMIA. — Pro Vindemia. BINlO. — Nummus duplex, nummus dupli- cis foraue ac festimalionis ; monnnie double de raleur et de grandeur. BINNA. — Laquear, tabuialum supremum. (.]/on. Anr/l.) BIXNU.M. — Tributi species, idem q. Besta- GKJJI. BlN(iiNlU.S. — (ui geminum est nomen ; qui a deux noms. BIXOTA. — Ligo, marra, instrumenlum ()uo terra secundo paslinatur; binot, Iwi/au, bi- bent. BIOCHUS. — Ut BiLLiA. BIOGBAPHUS. — Vilarum scriptor ; biogra- phe. BIOLLA. — Arboris species ; peuplier. BIOBDARE. — llohordica frequentare. Vid. BOUOHDICCM. BIUTEXATUS. — Pro Biotuanatus. BtOTHANATUS. — Qui mortem sibi ipsi consciscit aul qui violcnla morte peril. — Ab elhnicis <'iirib;irini sic njipeilati quod ullro et sponte se morli cxponcrent, et vioicnta morte e vita exccdcrenl, diim martyrium ambiubtnt. (.1. SS.) — A recenlioribus ila nuncupati clamnati ac furciferi. et qui violenta morlc pe- riri' mcrebanlur. BIPEDILE. — Machinae jaculaloriee species diioijus pcdibus innixa. lilPI'.NiN'UM. — Bisacutum ; besaigue. lilPI'iniJoCUS. — Ut JOCUS PAllTITUS. BIPES. — Forceps ; tcnaille. (Hone.) B1PHA1{1.\. — Bis niipta ,• femme qui s'est inari'k' dvu •■ fnls. BIPHATFS. — Pro Bifaciatus. BIRALL. — Lapidis species, forte idem ac Behiclus. BIRLA. — Ecclesia, forle pro Basilica. (A. 1000.) BIRMANDUS. — Monetaj minutioris species apud Leodienscs. BIUOXA'I'US. — Tcrobralus, foratus ; pcrcL BIRONEBIUS. — Qui facit aut vcndit tere- bras ; fabricant, marchnnd de vriL'es. BIRO'I'A. — Vehicuium duabus rolls cons- tans ; petite roilure a deu.r roues; ol. birette, ba- rouctle. BlRliTOEA. — Onus birotie ; eharqed'une bi- rette. BIRKA. — Instrumenlum piscandi, massae species; instrument de pi\ lie ; ol. bij-e. BlRB.VrUS. — 7?/no indulus. Vid. BiRRUS. — /iirrati dicti monachi Carmelita; a birrafis sen |ialliis radiatis. lilliilECTUS. — UlBiitnRTUS. BIRUETA. — Lapidis genus, forte idem ac Behicli:s. BlUUETA'l 10. — (licremoniaqua licentialus birrrli) doctorali donatur. BlHllEi'L'M. — (Jupitium, capitis tegmen, liiieum tenue, slricluui forma ipsius capitis, 323 BIS LEXICON Icrii BIT poiililicum propiiuin I'uit. Ucccniioribus poribus, fuil etiam (ioctonmi. BlllHITlUCAUE. — Flexare ; plier, phyer. (J. de G.) BIKROSUS. — IJirvo vaWias. lid. BiiiRUS. BIRKUAIUUS. — Apparitor, ut BiiRROEBiLTS. BIKllUS. — Qumvis vc^lii!. — Vestis siim- jituusa. — Vestis communis, ex paiino crassiori confecla. BISA. — Septentrio, aquilo ; hise. Mode di- cilur dc aqiiilonari venlo, modo de ipsa oi bis parte aquiloni subjecln. BlSAlilL'S. — Pro BisAvius vel BiSAVUS. BISAGCIA. — It Bi'SACCiA. BISACCUS. — Had. nolione. BISACIOLA. — Diminut. a Bl-accia, man- lica parva.(Mur.) BISACUTA. — Sccuris duplicem habens fa- ciem, vel telum quod utrinque acutum erat. BISACUTUS. — Sarculi species. (!'(/. 5. An- ton.) BISALUS. — Lapis cui sunt duo anguli. (A«nel.) BISAXDUS. — Pro Byzantius. BISANTEUS. — Pro Byzaktkus. BISAVIUS. — Proavus ; liisakul. BISAVUS. — Kad. notionc. lilSATA. — Pcra, sacculus ex ovina pclle ; joire a poudre, petit sac de peau. B15CAMBIARE. — Pcrinularc, canibiarc ; changer. y.\. 970.) BISCAMBIUM. — Pcimutatio; echangc. BISCATIA. — Ludus alcatorius ; Ireland. BISCHA. — Ceiva; hklie. BISCHALITIA. — Ul Biscatia. BISCHATIA. — ]:ad. notione. BISCHL\. — Ead. nolionu. BISCHIZARIA. — Ead. notione. BISCIALIS. — Biscialis vcrmif:, vermicuius qui naves perforat ; tarel. (San.) BISCLANTIA. — Ut Biscatia. EISCLATtA. — Ead. notione. BISCOCCUM. — Coccura ; kennh.{A. 1324.) BISCOCTUS. — Panis nauiicus ; hixcuit. BISCONTEIilA. — Pro Vicecomitatus. BISCOHXA. — Fustis feiro armata, clavae species ; Gal. ol. hiscorne. (.\. 1271.) BISOORXUTA. — Vasis species, qua vinde- mia; colliguntur et feruntur racemi ; ut Bi- CORNA. (A. 1493.) BISCUTELLUS. — Crustulum ; bhcuit. [A. SS.) BISCOTTI. — UlBiscocTCs. (Bern.de Breyd.) BISCOTTU.M. — Ead. nolione. BISCUM. — Vinum. {Gl. Vet.) BISEXE. — Prffistatio qure ob lacultalcm juncos ctedendi domino persolvitur. (A. 1122.) BI.SETUS. — Panni species, a colore cineri- cio sic dicta ; etoffe decouleui ccndree. BISIUS. — Ul BiSLS. BISI.OXGUS. — Oblongus, qui in medio di- latalur ; ol. Lnlong. BIS^IALVA. — Herbee species ; guimauie. BISMO. — Forte pro Bacinus aut Bacino ; « Hie dedit in ecclesia B. Petri cruciculam aurcam 1, maurcs G, fibulani 1, annuluin au- reuin 1, hhmoncin 1, calicos argcnleos _'. « [Chr. Fonlan.) BISXI'^PTIS. — .Vbnepti.s; airiere pctiti-ftlli'. BISOMU.M. — Scpulcruni quod duo corpora conlinebat ; tomlicuu ii deux places. lilSOXIU.M. — ?'.'egolium, res, usiis, com- modilas. (Mur.) BISOXS. — Bos ferus, bubulus ; bu/'fie. BISPAIITIRE. —In duas paries dividcio. ('A. 1358.) BISPATEFACERE. — Januas apcrire. (Vet. Gl.) BISPELLIO. — Pro Visriua; Ga\. croque- mort. BISPELLO. — Ead. nolione. BISPIA. — Episcopalus scu episcopi pala- liuui, apud Occitanos ; crrcltd ou palais cpiico- pal. lilSPIUM. — Falcula; genus. (A. 1212.) BISSA. — Ccrva ; biche. — Ut Bessa, rivi alveus, canalis. BISSACULUS. — Qui gestat peram ; ywi j.ortc besace. — Bisiaculi S. Francisci ; motncs dc Saint- rninrnis. BISSAXTILS. — Ut BvZANUUS. BISSELLUS. — Idem ac Blsseuus. BISSETUS. — Ead. notione. BISSEXTIIJS. — Bisscililis annus, annus in- fclix, infrucluosus ; annec qui ne pioduit rieu. [Aulre/ois I'anncc bissextile clait rcputcc malheu- reuse.) BISSEXTUS. — Infortunium, malum super- veniens ; malheuv, inforlune : ol. bissc.rle, bisss- tre. Vulgariter dicebalur ; le bissc.rle est tombe sw une telle o/faire, cum res ilia male cesscrat, — Exactio, nescio qua, ab cpiscopis fieri solita. (A. 1S!80.) BISSICIA. — UtBisACCiA. BISSINACIIA. — Vestis Candida, ex quodara genere Jini crassioris confecla. (Vel. Gt.) BISSIXICA. — Ead. notione. BISSIXNABE. — Bis transire. [Vet. G BISSONUS. — Vox heraliiica, idem SON ; especc de ho-af sauvar/e. (Mur.J BISSUMARE. — Idem q. Bissinxake. BISSUS. — Pro bi/s.ms, scu ornamenta bys- sina. B13TAPIA. — Forte fiicra ilia fcrrea f.quis inscendendis ct pedibus rquitum suslincndis solila ; etriev. BISTARDA. - Ut AvisT.,nDA. BISTEKXU.S. — Bisterni menses; « Eusebius inter regnum ejus et Joachim alium do suo addidit annum propter menses bislenws, quibus Joachaz et Joachim regnaverunl [Ciifonic. Ro- mual'li II, archiep. Salerml.) ; » id est, propter sex menses quibus uterque rcgnavil ; Joachaz quidem Iribus mensibus lolidemque Joachim, quibus esplelis Babyloniam captivus duclus est. BISTRAXDE. — Ut Weuvagium. RISTURRIS. — Propugnaculi species. (A. 1249.) BISUS. — Ginericius ; gris : ol. bise. BITALASSUS. —Peninsula; presquilc BITEFREDUS. — Ut Bei.fredus. Bi- 325 BLA MEDIJE ET INFIM^E LATINITATIS. bile, BLA 326 I>1 i'J''LLUS. — Fibulae uncus : ab AngI mordure. (A. 1293.) HITKHK. — Ire, proficisci, ainbulare. {Vet. al. ) mri'.RIA. — fiullus, aqualis ad aquam la- vanliuin iiiaiiibus efiunLiendam, pclvi supp"si- lus ; riiguierc. lilTKRNUS. — Pro Bisteiinus. HITIFRICPUS. — Idem q. Belfui£DUS. BITlllK. — m HiTERE. BiroiUUS. — Avis species, forle ardca, 'itil. bulor, aul r^'giijus, Oal. roitelet. Hrrii'SCUS. — Ead. notioiic. lill TliRIUS. — r'tlensura liquidorum, iil Bi- CAiuuM. (A. 1208.) BITl-MIN-VRlv — Compingere, glullnare ; assembUr, collcf. (A. i4'25.) BITU.MiTUS. — Compactus, ferruminatus ; assemb/f, soude. [A. Ss.) BIVANE. — .Septum -.cnclos. (X. 1038). BINAXGIUM. — Spalium, intervallum, sep- tum ; cnclos, elendue. (A. 983.) HIVAIUUS. — Modus agri ; ol. hivier. aQua- luori('yaf/o.s- terra;.)) (A. 11283. )ldeiiib.Iiiiv.\nius. BIVATIO. — (1 De omnibus furis faclis, bira- //'oHi6j(S et injuslililsqnas in lerris at villis nos- Iris, pr;fici>pcral fieri, justificavit. » (A. 1067.) Vox, ul videlur, a blvium (icta, quod is qui male agil non unam et simplicem viam incedat. BIVI';R.\., — Fiber ; castor ; ol. bievrc. — Se- cundacoMJux, ul Hivuua. BlVKllUS. —Idem txi: fiber. — Bevera, ',A.besacp, quod osliatim paiiom et victuni emcndicanli's, bisac- nun Iniiiiiuis deCorrcnt. Cangius vero eadom ra- tionc /iizuccbiis, (\uix /itcchiiins dictos ccnset, a I vcslibiis scilicet bir/ii seu grisei coloris. lilZoCU. — Fad. iiotiono. I BIZI'MA. — Sepimentum \encloi. I BLACCA'i'US. — Nigricans ; noirdire. I Bl.ANF.llA. — Ager con.'*itu.s quercubus vel j caslaneji, adeotamendistantibusut arari pos- , sit ; ihamp Jr chi'ncs nu de chataignier, /ilmiles d tine distance quipermcl de labourer eiilre; ol blu- chr. I A. 1334.) BL\('niA. — Kad. notionc. BI.A'TULA. -Pro Rlattui.a. BLADADA. — Praestatio ex blado ; redccance en blc, droit sur la n'colte du ble. — In viccco- mitalu Laulrecensi, droit de bladadc idem est qnod alibi Bohagium dicitur. BL.\I).VGIA. — Bluda deUKssa, eaquc po- lissinuini qute lx campi parUbu»et agrariis col- ligi'b.inlur. BLADARi']. — Agrura segete consercre; ina- truere ; enscmenctmne terre en ble ; ol. bluer. BLADARIA . — Forum in quo hlnda vendun- lur marche oh Von vend Ic ble ; ol. bladerie. 1>LAD\IUUS. — Dlidi venditor; marcftanrf (/< blv ; ol. hladier. BLADATA. — Pro Bladada. BLAIiATARIA. — ^Edes in qua reponunlur hlada seu segeles demesste ; grenier A ble. BLAI»A'ri?\l. — Bladatim solceri% pro solu- tionc bladiim dare ; payer en ble. BLADATURUS. — Ad bladum perlinens. Moltndinus bladalurus ; moulln a ble. BLADEARIA. — Jus pascendi pascua in blu- dariis sen agris in quibus bladum vel triticum dcmessum est, quod soli feudi domino, qui sei- gneur blai/cr(_JMi6 dicitur, intra suam jurlsdic- tioniin et illius vassallis et subdilis compctit, ita ut vicinis alteriiis jurisdictioiiis ea facultas inb'.rdicla. sil ; droit de pfiturage stir les tcrres (juiont rapporte du ble ; ol. droit de blairie^bla- daf/e. BLADKBIA. — UiBladaiua et ut Bladada. BLADERIUS.— Ut BLADARius'et Bladatu- llUS. BLADIARIUS. — Idem ac Bladaturl's. Bl.ADIFER. — Ager blado datus et instruc- lus ; tcrre culticic en ble. BLAIMS. — Bladum, ager frumentarius. (A. Mdi.) BLADIU.M.— UtlSLADUM. RLAOONICUS. — Bladonicum inolendinum, in quo moluiitur blada ; moulin ii cereales. HL.VhU.M. — Ha>.; vox sumitur pro quovis tri- tico, el si dilTerat a frunvnto, (ial. hle-fniment ; pro farre omnis generis, (juando est in herba ante incsscm ; pro quovis granorum genere, Irumento, siligine, hordeo, avena,etc. Illadum alberyale nut rensuale, quod ex alberga, seu censu debelnr. litadum album, rriiinentuni pu- tius (|uod biso seu niisto tritico opponilur. lUa- (him briuinum, idem quod niislura, seu annona misla, uadragesima duos wiessa/v'o.s, qui messes ct vineas cuslodi- renl. BLAEIilUS. — Bladorum seu messium alio- rumque fructiium custos, mcssarius ; garde des rixolles, iwssirr, ol. b/aicr, b/rcr, blcicr. BLAFEMARE. — Pro Blaspuemare. BLAFFAKDUS. — Monetffi species, eadem quae albi's vel blancus alibi dicitur. BLAGU.M. — Bladum. BLAIEKIARIUS.— Idem q. Ulaerius. BLAIUM. — Ul Bladum. BLANOA. — Pro Blancus. BLANi'ARDUS. — Lignum sanclio crucis in ecclesia Turonensi, forte sic (jlim dictum quod in cruce tanta; molis inrluderetur ut nonnisi in blancardn seu bvnncurdo, (iallis brancard, hu- merisgestaretur. BLANCARIA. — Officina coriaria, ubi aptantur el subiguntur coria, vel ars ipsa subingendi ; Ifnnrrie ! ol. blancheric. BLAXCARIUS. — Goriarius ; tanneur, cor- royeur. BLANCHERIA. — Officina ceraj vel teUe can- defaciendee ; blanchisseries ol. b/anguerie. BLANCHETUM. — Indusium laneum, seu thorax interior lanea : ol. langiicul. BLANCHETUS. — Panni genus, forte albi, drnp de lainc, serge ; ol. blanchet. BLANCHIA. — Locus alius vel populis albi consitus. — Idem q. Alberia, (A. 1316.) BLANCHIATURA. — F. album seu tribulo- rum et consuetudinum programma ; elnt, liste des redevanccs. [(Jk. Ediv/ird. IV reg.Angl.) B( AXCHUS. — Albus, Candidas; blanc. BLANCIARE. — Ineple el stulte loqui ; fol- lement parlcr. BL.VXCUS. — Panni species, fortassis albi. (.\. 1420.) — Monetae genu?, ead. ac Albus. BLANDA. — ProBuANDA, locus dumelia et vepribns consitus ; lien plein de broussdilks. (Flet.) — Munus, donum, forte a bland/rs, sic dictum, quod munus ei, cui offerlur, blandtnn sit el gratum. {Si. Are/.) — Proestalio, eadem q. FoAuiuM ; unde proverbium : Fen mort, blande cesse. BL.\Xl)ECTUs;. — Ut Blakcuus. BLANDEIUM. — Pro Brandeium. BLANDELL.A. — Chlamys, veslispurpuraia. (Pap.) BLANDRRIA. — Pro Bandrria, vexillum. (A. 1334.; BLANDIMENTU.M. — Consensus ; cotisetile- ment; ol. blandimen. (A. 844.) — Prastatio quae pro landamento seu consensu domino solvilur ex jure vel ex consuetudine. (A. 1 163.) BLANDIOSUS. — Xi^dhWh ; prcvennni, ena- ble. Bh.AXUlKI. — Ambire, cupere, adeclare ; ambilioiuier. convoiter ( Cottc. Hisp. ) BL.\Nl)iTIA. — Consensus, laudamenlum ; consenU'inent. BL.V.NI)0. — Fax, tieda, funale, pro Brando. lU.AXDONUS. —pro I>randonps. Bl.AXDDB. — Ambiliosus. ( ]el. Gl.) BLANDl'.M. — Munus, donum, ut ISlanda. Bii.VXIUM. — Blanium Sathanx, pannus bombycinus; Ihin de colon, (liym.) BL.VXKETUS. — Genuspanni, fortassis can- diiJi, a. (ial. bla>}c ; idem q. BLANcuiiTUS. (Rym.) Lodix lanea; cni'vcrlm-e de luine. (Id.) lil.ANQUERIA. — Ul BLANCUIiRlA. BLAXyUEUlUS. — Ul Blancarius. HLAXQUETUS. — Ul Blancuetus. BJ.AXX. — Pro Blax. BLAUUERIUM. — Ut Blacua. lil..\S. — Slultus, insipiens; sol, ignorant. B]..\.SEIUUy. — incendiarius ; iucendiaire. RRASFEMUS. — Pro Blasi'ue.mus. BL.\.SIMARE. — Vituperare; b/uiner. BI.ASMA. — Repreliensio ; bcilme. BLAS.MARE. — Beprehcndere ; reprendre I aimer. BLASO. — Cubicularius, hospitarius. BL.VSPIIEMARE. — Vituperare, daninare, culpare. infamare ; blamer condumncr, incnlper dfcrier, accuser. — Maledicere Ueo, impie loqui: blasphemer. — Blasyhemare judicium ; idem quod falsare senlenliam, banc scilicet tanquam falsam impugnare el ab ea appellare ; faas^er lejiigement de son seigmur le declarer faux et mal rendn. BLASPHEMIA. — Criminatio, insimulatio, infamia ; reproche, reprimande, blame. BLASPHE.MUS. — lufamis, blasphemator. {Gap. C. C.) lid. BCASPIIEMAIIE. BLASTO. — Ut Blaso. RLASTEMARl. — Pro BLAsrutMARE. BLASUM. — F. monetfc species. (Irm.) BLATEARE. — Slulle loqui : parler sotte- menl, dire des sottiscs. BLATERARI. — Ead notione. BLATHOX. — Pallium. (Pelr. Dam.) BL.ITO. — Idem q. Blasto. BLATTA. — Vermicuii species purpurei : cochcnille. — Purpurcus color, purpura ipsa: ipsum sericum blatta tinctum : la c'lu/cur pour- pre, la maliere ciilorante eUe-meme, VeUiffe leiiite en poiirpre. BLATTEARIUS. — Pro Bhactearius. fl'e«. Gl.) BL.ATTEL.A. — Grumus sanguinis conchy- liorum : caillot de maliere colorante fomni par les coquillages qui donnenl la ponrpre. BLATTERE. — Ul Blaterare. BI^.VTTEUS. — Purpureus : de coulevr pour- pre. BL.*\.TTIN. — Pro Blatta, purpura. BLATTINIUM. — Ead. notione. BLATTOSETICUS. —Sericum purpureum; tissu de sole teint en pourpre. BLATTUM. — Ul Blatta, purpuia. BLATUM. — Pro Bladuji. BL.-VVA. — Lapis ca^ruleus tegendis cedi- 329 BLO MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. BOA 330 ficiis aptus. [A. SS.) — Idem q. Bladum, apud Italos. BLAVATUS. — Color caeruleus ; bleu, cott- leur bleue ; ol. blave. I5LAVE0LUS. — Ead. nolione. BLAVETUSTA. — EaJ. nolione. BLAVINEUS. — Ead. notion. e ]?LAVIUM. — Ut Ulava, bladum. HLAVIUS. — UIBlavatus. BLAVUTINI. — Militaris factio in nastris Flandria; comitis, I'hilippo Augusto regnante. I'.LAVUS. — Ut Blavatus. BLAX. — Ut Blas. BL.VZOiNAllE. — Delineare figuras in sculis genlililiis ; peindre des armoirics sur dcs ecus. BLAZZ.V. — Tribu'ium ex blado venaliper- ceplum? (Ann. Ben.) BLEGOVEDA. — Idem ac Blacoia et Bleto- bata. BLENGHUS. — .\11jus, argenteus ; bluncd'ar- gent. BLENENIA. — Slullilia ; ni(therie,stupidiie, suttise. H1,ENETL'S. — Ut BLAv.vrus. BLENNUS. — Stultus ; sot, niais, stupide. BLENVU.S. — Teter ; hideux, repoussant, nfjreux. BLEST.V. — Cirrus ; toufje de c/icveux, tou- pet ; ol. blmti;. BLETNED.V. — Dhida Jeniessa eaque potis- simum quie ex campiporlibus el agrariis colli- gebanlur ; bhh moissonnes, ceux surtout ijni pro- viennenl des clinmp'irts. [k. 10G3.) 15I,ET(i.\AT.\. — Silva novis arboribiis et maxiine quercubus uoasita ; bois noiivelletuent planlii, piirticulureinent bois dechenvs. (A. 1063.) BLIAI.DUS. — Vestis species ; blouse ; ol. bliaux, bkaut, bliau. BMAUDUS. — Ead. notione. liLICEA. — Ut Blenknia. BLIDA. — Maciiina bcllii-a, fDrte eadem q. Catai'ulta. (Roland.) — Monela; i=peci(.'s. ((Nolo lu ignorare me vendidisse ccnlum blidis mu- lam. i> (Ilu;,'. Mel.) BLIDALIS. — UtBuAUDUS. HLIMAIIUUS. — Locus ad ferarum cuslo- diain, palis, cralibus, niuris aut lossis septus, aul locus in foresla novellis quercubus insilus? (A. H8G.) HLIiNhllliUM. — I'm BiixiNiUM. BLISAUUUS. — Ut Blialdus. BLISSAIIE. — Balbutire, inarliculatim lo- qui, quod faciunt blxsi ; brilbulier, purler conime les brgues ; ol . bloiser. BI.ISTATA. — Ul HisciiALiTiA. BI.ITHEA. — Ul ItucEA. BMZAUDUS. — UtBuAUDUS. BLOCUS. — Truncus ; bloc, tronc ; ol. blo- quiini. BLDDEUS. — Color sangtMiious, a Saxonico blod, sanguis. Intclliguiil alii culorem cieru- leum, (llym.) BLUUiUS. ~ Ead. nolione. (Rym.) Lexicon utu. ur i.ifim. Lat. BLODSTODIA. — Cruentatio, sanguinis emis sio. {Ley. II. 1 rty. Angl.) BLODUS. — Idem q. Bloius. BLODWITA. — Ap. Anglos, p(sna, multa efTusi sanguinis. BLOETINI. — lidem q. Blavotini. BLOETliESET. — Vulneratus ut sanguis fluat ; blesse jusqu'n effusion de sung. [Cons. Furn.) BLOOMUS. — Genus, ut videtur, placentae, vel potius carnis crusta inclusae et incoctce; pate. (Cons. Eccl. Colon.) HLOIRE. — De avibus rapacibus dicitur, cum earum oculi conteguntur. (Fred.) BLUIUS. — Forte idem quod Blavatds, co- lor ca3ruleus, vel certe quivis color, ut blnveus: tt Monachi non iiicedant sine cuculla et Uocco ; licet sine cuculla et capa rcgulari, non bloia et sumptuosa. [Bull. Grey. 1\ PP.) BLONDINUS. — Color flavus ; blond. BLONDUS. — UtBiuNDUs. BLOQUERIUS. — Glypeus ; boucUer; ol. bio- quier. blouquier. (A. i3;{3.) HLOTUS. — Pro summa : u Debeant... uni- versum blotum, sive universalem sumraam agere. » (A. 1490.) BLuYUS. — Pro Bloius. BLUDERVIGA. — \n jus imponendi et per- cipiendi mullas effusi sanguinis '.' (Rym.) BLUniE. — Sanguinolentus. BLUETTUM. — Ead. nolione. BLUETUS. — Ut Blavatus. BLULARDI. — Minutioris monetce genus. BLUXDUS. — Color capillorum Ilavus blond. BLUSO. — Contusio ; contusion. BLUTARE. — Exspoliare ; piller, depouil- ler. [Lex. I^nng.) BLUTIIURA. — Leve vulnus ; legi-re blessure. HLUTTARE. — Idem q. Blutahe. BO.VD.V. — Corveia cum bobus prtestanda ; corvie due par le vassal a raison d'un jour de travail avcc set bimfs par chaque jtaire de bieufs. (A. 1271.) ■ — Pra'slatio ex blado, qua? ralione bourn, seu pro pari bourn araloruin, vel pro aralro pendeltalur ; redcvance en nature payee d raison de c/ioijuc paire de ba'uf's ou de chaque ch'irrue qu'on empltajait au labour. (A. 1230.) BOA(UUM. — Ead. nolione. litl.VlR.V. — Servilium cum bobus domino a vassallis exhibendum. (A. 1251.) HO.M.E. — Pru!dium rusticum ; ferine, mitai- rie. BOANATOR. — Gui, ut videtur, bourn cura comniissaest ; bouvier. (A. 10"..'3.) RiiAlllA. — Ead. notione i|. BovARlA. BOAIIIU.M. — Locus iilii vendunlur boves ; marrh^ nux bumfs. BOARIUS. — Pastor boum, ut Boanator. HOAROIATA. — Modus agri, idem ac Bo- VATA. BOATA. — Idem q. Boada. A. 1308.) BOATERIA. — Tallix species. (Mural.) — Forum tdii vendunlur boves, ul Boahium. (A. 1453.) 11 331 BOC LEXICON BOD 332 BOATERIUS. — Qui pradium ruslicum Boate dictum curat. — Jjoum mercator vei qui eorum carnes vendit ; marchand de bivu/'s on boucker. {St. Mnt.) BUATIA. — 'I ribulum quo.l pro pari bouin debetur, idem q. Bov-\gii;m. (A. 1173). BOAUCHIliUS. — SportLB viminefe terra op- pletai quibus machinaj jaculatoriee prolegunt; gabions. B0.\YR1A. — It BoAiRA. BOBATTIilllL'S. — Apud Italos, agricola, ad agri culturam pertinens ; agiiculleitr, agricole. « N'obiiis ars bobulteriorum. » BOBELLIL'M. — Hubile; etahle a bwu/s. BOBIA. — Forum publicum, ut videtur. (A. 1314.) BOBINARE. — Jaclare, osteiitare ; monlrer de Vor-gueil, se vanler ; ol. bobander. BOBINATUU. — Jactabundus, oslentalor ; vain, presomplueux, fan/aron ; ol. bobencier. BOBINATUS. — Tricosus etinconstans. ( Vet. Gl.) BOBULCA. — Idem acBov.WA. (Ap. .Mural.) BOBULGL'S. — Pro Bubuluus. BOCA. — Pisciculus marinus ; bugue. (.1. SS.) — Yasis species. (Leo Ost.) BOCAFORT. — Dicilur de equo qui durioris est oris et quern I'reno vix licet fleclere. BUCAGIU.M. — ProBosCAGiUM. BOCAIRIA. — Macellum, lanlena; buucherie (A. 1273.) BOCALARIUM. — Scutum ; bouclier. BOCALE. — Vasis species ; bocal. BOGALUS. — Ead. nolione. BOGAR. — Bovile ; etable a bceufs. BOGARAMUM. — Telte species, eadem q. BOQUERANNUS. BOCARANUS. — Idem q. Boqderabnus. BOGARIA. — Ut BoCAiHiA. BOGASOTI. — Idem q. Bizocii. BOGASSINUS. — Telte species ex gossypio vei iino ; sorte de toile di colon oit de lin ; ol. boucassin. BOGATA. — Munimenli species. (Mur.) BOCATEHIUM. — Macellum bovile; bouche- rit ou etable a bceufs. (A. 1482.) BOSGA. — Bucca, os ulceiis, rivi, flu minis ; trou d'ulceres, embouchure de cours d'eau. [A. SS.) BUCGAGIUM. — Prtestatio e.^cvino in bocuLis vendito ; redevance sur le vin vendu a pots a et pintes. (A. 1165.) BOGGARAMEN. — Idem q. Bocahamum. BOGGARAN. — Ead. nolione. BULGARIA. — Ead. nolione q. Bocaiiua. BOGGUS. — Pro Boscus. BOCELATL'S. — Nodis distinctus ; bossele. (Reg. Vis. Od.) BOGELLA. — Lagena ; bouteille. (A. 1302.) — NassEB species : ol. boissel, boussel. (A. 1142.) BOGELLAGIL'M. — Prajslatio pro vino. BOGELLUS. — Lagena, ut Bogella. BOCERAS. — Regius scriba, ap. Anglo- Saxones. BOGETA. — Pascua; palurages. (Pap.) BOGETUM. — Bubile scu pascua. (A. SS.) BOCGLARIU.M. — Ut Bocalarium. (A. 132.1.) BOCHA. — Bucca, os ; bouche. BOGIIARDUS. — Cinericius ; gris, couleur cendvee. BOCIIARIA. — Ut BocAiniA. ]iERi.\.. — Piifdiuni riisticum, iili^m q. Mansus. — S^rvilium cum bobus domino a vassallis exhibendum, Ut Bo.mria. BOESSONIUM. — Ul BoissoNiuM. Bi)ESS(JNUS. — Minor siiva petit hois, hois taillis; ol. boisson. BUES'lW. — Capsula, pixis; hoite. BOETA. — Ead. notione. BUETIA. — Ead. notione. BOETL S. — Auxilialor, adjulor, domeslicus ; a Gr. Bor.e-;,- (Dud.) BUKETAUA. — Sic dicitur liiua colli per- cussio in militaribus inaugiirationibiis ; ceremo- nie de tunnement d'un chevalier, lai/uelle consis- tait a donner trots coups de plat U'une epee sur I'ipaule du recipiendaire. BoFlZAKl. — Uli, frui, vcl coli, ararl. (Mural.) BOGIS. — Simus; cainus. (\\. Armor.) BUGA. — Terminus, limes; borne liinite. — Armilla, bracelet. — Torques, cottier. BOGE.V. — Bulga ; bourse, saccoclie, petit sac de cuir ; at. hougette. (Rym.) B( tGERRA. — Idem ac BiGrnA. BOGI.\. — Torques damnatorum quari ju- gum bovis ; carcan. ^I'ap. — Candcla cerca; j bouijie. (A. 1143.) BiiniNA. — I'ellis hircina; /)p«« de bouc, BnGlCM. — Idcmq.Boi.A ul lloDica. ItOfiLARIUM. — Civprus ; boucUer. Bt)GLETA. — i;i BoGKA. (.S7. Asl.) BOGNA. — I'ro Bonna. (A. 1313.) BOGNAr.ILM. — Pro B(.NACiii'.M. BOGNARE. — liognas figere ; bomer, planter lis homes. (A. 1314.) BOGllANUM. — Telte species ; bougran. BOGRI. — Haerelici, idem q. Buigahi. BoGKlSI.A. — Bulgarorum haeresis ; hiresie des houlyres, bougrerie. BOGIJA. — Riscis genus ; poisson de mer semhlable au than. BOHADA. — Preestalio qua subditus unum par bourn domino pra.'staro tenetur ad illius vinum conducendura ; obligation du vassal de fout nir une pairede bceufs pour le transport da vin dusei- gneur ; ol bohade, vovade. BOUORDAMENTU.M. — Idem ac BoEORDiCL'M. BOHURDARE. — Hastiludium exercere ; jouter, latter; ol. behourder. (Pass.) BUHORDICUM. — Hastiludii species ; joule, hit te a la lance; ol. behonrt. Pass.) — Prinaa Dominica Quadragesima; ; le pr-emier dinianche de Cureme ; o\. behourdis, hehourt. (Pass.) BUIA. — Compes aut torques vinctorum ; entraves ou collier de fer en usage a I'^gard des prisonniers. BOIAC. — Jus gisti ; droit de gite. (A. 1136.) BUlARI. — Nobiles inferioris ordinis apud Polonos ; boyards. — .\rmigeri ; ecuyers. BOICELATA. — Modus agri in quo tantum frumenti seritnr quantum contineri potest in hoicello, aut ex quo boicellus censualis colli- gitur ; mesure agraire, boisstlce. BOICELLUS. — jNIodiiis ; bnisseau. BOIOHERIA. — Laniena ; boucherie. BOICHETT.V. — Nassa; species; engin de pi- che ; ol. hoichee. BOICHETUS. — Ul BocuETUs. Bo I ETA. — UtBotsTA. BOINA. — Dumetum, minor boscus, vel illius pars densior (.Y. 1481.) BOIUUM. — .Vdeps suillus, ut videtur. (A. 1321.) BiJiR.VDA. — Corveia qua vassallus debet arare binis bobus terrain doraini sui ; corv'e ou service gu'un vassal doit /'aire avec une paire de bwufs pour travailler les terres du seigneur ; oL boiade. {tjhartul. Caynal monast.) BOIRETA. — Amphora; burette. BolS. — Relis genus. BOISARE. — Ul Bal'siap.e. BOISELEADA. — Idem q. Boicelata. BOISELLINU.M. — Pra^statio ex mcnsuralione qu;c boisellu. fit; droit sur le mesurage uu bois- seau. (A. 1102.) BOISI.V. — Fustis, baculus ; buclie, gros bd- ton ; ol. bnise. BOISIARE. — Ul Bausiare. BolSOM'S. — .Minor boscus. BOISSELINUS. — Idem q. Boicellus. BOlSSEJ.l.US. — Ul BoiCKLLUS. — Situla, quod ad modii formam aocedal, sic dicta ; vose a puiser de I'eau. {\. I'lOD.) Hoifellus postna- lorum, priestatioiiis species. (.V. 1284.^ BOISSERI A. — Silva ca.'dua, silvula ; buisson, hois taillis, bosquet; ol. boisson, bisson. BOISSUNNIU.M. — Ead. notione. BOISSUNUS. — Ead. nolionc. BUISSOTUS. — Ul Boicellus. BOIS r.\. — Jus deciniam minulorura grano- rum percipiendi, sic dicluoi forte quod bnittello 335 BOL LEXICON DOM n garbis seu maiii- de /icrcevotr la dime mensurarentur, cum alia pulis colligerenlur; droit des menus gj-ains. UulSTELLA. — Operculum, quia loco est capsee. (A. 1433.) BOISTELLATA. — Idem q. Bdicelata. BOISTELLUS. — Idem q. Koissellus. — Jus menourae faciendae? (^A. 10'Ji>.) BOISTIA. — Ul BOESTA. BUITHLLKRIUS. — Idem q. BuTicuiAiiius. BOKETUS. — Clavcus ligncus, fibula in qua cerei InBguntur. U(jLv. — .Meta; home. Dnl,v vilLv, diflrictus intra quern jurisdiclioalicujus loci protenditur, idem q. Banleuca. (A. lltt'i.) — Uiobus, pila ; boule. (A. 14!0.) BOLAItIUM. — Locus forte tUiminis ubi ca- piunlur anguillae vel servanlur. (A. 1213.) BOLARE. — Signare; tnarquer. B(tI,ARlUS. — Signaler, nolator. BDLC REST ARE. — Terrcis aggeribus niu- nire ; terrasser. (A. 1360.) BOIDHONUS. — Hippopera ; valise. (A. 1338.) — Pellis cujuslibet animalis pilis seu lana adhuc munita ; jieau munie de son poil. (A. 1264.) BOLDMNI. — Us Beduiivi. BOLEA. — Ut r.OLA, meta. BOLENDECtABIUS. — Pisfor; boidangrr. (A. 1212.; BOLF.NDIXUS. — Apud llalos, nummus signatus, ab Hal. hollar e,9.ymho\y.m seu tessera, qua? canonicis ct aliis prcebendariis in prae- senliae signum datur. BULENGARIUS. — Ut riOLBNin gakius. BOLENGERIA. — Officina pisloria, pistri- Dura ; boulangerie. — Ars pisloria, etiam bou- langerie. BOLENGIARI. — Arfem pistoriamexercere ; boulanger. (A. 1162.; B<»LEN(tIU^I. — Aquarium, rivus ; reservoir, abreuvoir, ruisseau. (A. l'i9B.) BOLEXGRIA. — Ut bOLENUEniA. (.4. SS.) BOLERI.V. — Locus, ut videtur, betulis con- situs; lieuplante de bouleanx. BULETA. — I'ilula ; peltte boule, pilule. (St. Cum.) BOLETARIUS. — Botarurn seu limitum cus- tos. CRyra.) BULETINUS. — Schedula ; bulletin. BOLETTA. — Sigillum ; sceau, cachet. BOLETU.M. — Ager incultus aut locus betu- lis consitus ; idem q. BoLi.itiA. (A. 1209.; EULEVARDUS. — Agger urbem vel cas- rum muniens et circumcingens ; boulevard. BOLHETIS. — Apex. fA. Iil2.) BOLHITOHIUS. — Cupa in qua vinuni co- quitur; bassin ou on faitbouillir levin, louilloir. (A. 1378.) BOLHITUS. — fiolhitum corium; cuir bouilli. BOLID.A. — Palma manus. [Vet. Gl.) BOLIDUS. — Fungi species quce nascitur in arboribus. BOLIET. — Relis genus. [St. Mass.) 336 videtur de BOLINUS. — Ad bolinum dici opere analglyplico. (.V. 1293.) iiOI.I.XGERlUS. — Pislor; boulanger. BMEITA. — Ut I^OLIDA. BOLL.\. — Meta ; bnrnr. — Sigillum ; scrau. — Gyallius ; coupe, bol. — Ap. Anglos mcnsura conlinens tros partes pinias. BOLI.AXI'S. — Secundus curio, seu sacerdos ecclesiie parochialis I!. M. de Lorriaco, in qua duo vicissim presbyteri curionis seu pastoris ol'ticio fiingcbantur. unus ad collationem ar- chiepiscopi Snnoncnsis, alter, nempe [Bollanus, ad pra'sontalionem abbalis I<'loriacensis. HOLL.\TURA. — Signatura, sigilli appositio. (.S7. Verc.) BOLLE. — Cyathus ; coupe. HOI.LETA. — Scheda aut sigillum. (.J. SS.) — Bulla quie chartis appenditur. (.1. SS.) BOLLICI.\. — Tumultus, seditio ; trouble*, revolle. BOLLUC'A. — Silvestriiim ac parvulorum pomorum species. (A. SS.) ROLTA. — Pilum ; Javelot. \ BOLUETUS. — Agger; boulevard. (A. 1477.) BOL' M. — Betula ; bouleau. BULUS. — Frustuium pauis, placenta;. (.J/crf. Sal.) — Caput, articulus. (67. eecl. Coris.) BuLZSU. — Massa monelaria ; billon. (A. 1328.) BU.MBACEN'UM — Papyrus e bombace seu gossypio confectus ; papier de colon. BO.MBACINIUM. — Yeslis species ; pourpoint, huqiielon. BO.MBACYNUS. - E bombace confectus; de colon. BOMBARDA. — Machinae bellicre species ; bombarde. BOMBARDARE. — Gal. canonncr. BOMBARDARIUS. — Is qui bombardas exercet; bombardier, canonnier. BOMBARDkLLA. - Diminut. a Bumbahda. BU-MBARUERIUS. — Ut Bombardarius. BO-MBARUULA. — Ut BoMBARDiaL\. BO.MBASIUM. — Thorax, idem q. Gambeso. BO.MBASU.M. — Idem q. Bombax. BO .MEATUS. — Gurvatus ; bombe. BOMB.AX. — Gossypium ; colon. BOMBaXINA. — Ead. nolione. BOMBICIXIUM. — Vestis gossipio facta; habit, de colon. BO.MBICIXUM. — Ead. notione. BO.MBICU.M. — Ead. notione. BO.MBICUS. — Superbus. indatus ; /;om^e«.T, orgueilleux . (Fort.) BqMBILARE. — De apibus dicitur bombum) edentibus ; bourdonner. BO.MBIRE. — Ead notione. BO.MBITES. — Formiccu /oi^cmis. BOilBlX. — Aranea, bombyx ; ver a sole. BoMBOSUS. — Ut BoMBicus. BOMBUS. — Crepitus ; pet. — Pila incen- diaria ; bombe. BOMBYCINARE. — Purpuram facere, me- lius veslea bombycinas texere. (Isid. et al') 337 BON MEDIAE ET INFIM^ LA.TIN1TATIS. BOQ 338 BO.\BY(.INAT0RES, — Qui vestes bomby- cinas lexunt. BO.MBYCIXUS. — Idem q. Bombacinus. BU.MKVRDA. —Pro Hombahda.. BO.MVUS. — Pro Bcmbus. BOXA. — Bona fides, loca juraraenli ab epis- copo interposila ; Vid. KiDts. Bonn hora, ma- ture ; de bonne hcnre. Buna quinta fnria, dies Jovis sancta ; jmidi samt. Bonse filix meretri-- ces ; /tiles de joie. BONACIA. — Malacia, tranquillitas maris; bunacf. (^[urj BUNACIU.M. — Jus quod majoribus villa- rum maxime competit in defigendis metis in terris vassallorum ; droit de bordage on de /'aire filanter les burnrs, que le seir/neur avail seul dans les tcrres de ses vassaux ; ol. honnnge. BONAWU.M. — Speci -s carbunculi seu tu- mor raalcn, maxilia;. BOXAKE. — Metas figere, mensurare ; plan- ter les bornes, tnesurer ; ol. bonneer. BONAIUA. — Modus agri. Bunas. — Bona forluna, thesaurus, seu po- tius thesauri inventio ; trcsor qu'on a Irouve. BONATA I'i^liK.E. — Modus agri, idem q. BONNAFIIUM. BO.XATRIA. — Idem ac Bunacia. BON.\'riJS Bonus, commodus, idoncus ; Gall, bonasse. BUXBICIXlUxM. — (ialea; bassinet. (A. 1352.) BUNBUCINIUM. — Lit Bombax. liOM'ALK. — Pro I!ancale. H()M)A. — Vox Saxonica, paleriamilias, maritus, quibusdam liabilator. [Leg. Kan.) BU.NDAdlUM. — Ap. .Scotos, conditio ipsa servilis vel colonica ; condition de set-/, de vo- lon. Teneie in bondagio, idem valet ijuod tene- re in villenagium, quod \'id. BOXlJUMA. — Familia; /amllle. HOiNDlJXUS. — Dolii obturamentum ; bon- don. BUNDULA. — Ut HoDULA. BUiNDLN. — A p. .Vnglos servus obnoxi;e conditionis, qui alias .\ativus. lK)NI";C'r.\. — )M|ueslri8 sarcina, pera viato- ria ; porle-manlenu ; ol. bnnnotle. |{i 'M'.l.i.us. — Had. notione quod Bondula. liUiNKiNDICVUS. — Xummus, raonelaj spe- cies. BONETA. — Capitis tegomentum ; bonnet. — Pro HONIXTA. BdiNETL'-M. — Lad. notione, capitis legu- menlum. MONiaUS. — Kad. notione. HO.NOIA. — Fa.sciculu.s ; bolte. bOXIKM'AUK. — Melius reddere, reslaura- re, augere ; amrlinrer, niabtir, nuguienlrr. BU.Nl. - Buni generis homines, nobiles, ia- gcnui (Capitular, an. 813.) . BONl MO.MI.NKS. — Sic stepe dicuntur qui m placitis cum comitibus et jiidicibus jticlicia exercebant, (iail. /),-(/'/'/io7Hmi»s. Himi nmb^ di- cuntur consiliariiseu judices, judicispiincipalis nssessores, in Inst. an. KiM. lioni homines de communia, viri probi. (Gest. Innocent. Ill PP.) — Apud Anglos, villlici aliique rustici quibus est familia. — Apud I''loreniinos, viri duodecim qui duobus meiisibus urbi administrandae praee- rant. — Hreretici Albigeuses. — Sic dicti fra- tres nrilinis (Irandimontensis el Minimi. BONl PUERI. — Pauperes scholares. BOXISCULA. — .Modica bona, exiguee facul- tales. BO.NISSLMUS. — Optimus. (.1 SS.) BOXITA. — Ut BoNiTAS, e.vaclio. BOXITAS. — Exactio sub specioso Bonita- Tis nomine, tanquam gratuito a subditis domi- nis proe=tala. (A. J267.) — Donum, munus ; don [Leg. Luitp.) — Felicitas, bealitudo ; /eli- cilr, beatitude, (-ilyp. Ant.) — Ulficium, obse- quiuni ; bon o//ice. (A. 1:220.) — Valor, pre- tium ; valcur. (A. 1342.) BO.MTUiV. — Piscis genus. BOXXA. — Terminus, limes ; borne; ol. bonne. BONNALIUM. — Idem q. Bosnarium. HUMXARIU.M. — Modus agri certii limiti- bus seu bonais defiuilus ; champ dont on a pose ou determine les limites ; ol. bonnier. BOXiN ARILS. — Qui bonnarium agri possi- del ; celui qui posside un bonnier de terre. BUiNiNEKIUS. — Ut BosnaRIUm. BOiNXETA. — Species pilei, ut Boneta. — Modus agri, idem ac Bo.nnahium. liONXETERIUS. — Bonnetarum opifex ; bonnetier. BUNNUARIUM. — Ut Bonnarium. BoXOARlUS. — ut BoNNAHius. BO.NORll. — Idem q. Bom uomines, haere- tici. HONOSII. — Kad. notione. BO.NSNAGIUM. — Idem q. Bo.nagium, meta- rum positio. HONUARIUM. — Pro Boxxuarilm. liOXULUM. — Carnium elixarum jus, ut B«oi)iuM. (A. 1271.) B;)XUM. — Id quod Lalini bona vocanf, facultales; biens. (IJald. Noviom.) — Morbi species, ut Mm.annl's. — (.-1. SS.) — Donum, ipsa donalionischarla. {.Martyr. prior. S. Mont.) Hd.NUS Po.MINUS. - .Arbiter, sic dictus quod partibus liligaiilibus, tan ]uain bonus do- minus, utri(iue consulebat, remque inter eos compiiinbal. >.V. 1312.) BU.NUSCULA. — Dimiiiut. a bona, falculta- Ics. BUNVEXTUS. — Convivium, idem q. Pro- CURATKi. (A. 1237.) Ill iNZlNUM. — Vasis species ; bocal. BOUHA. — Ut Boca. BOOLETUM. — F. agcr incultus ; champ en frirhe; n\. boot. (A. 1177.) ItOORlA. — Idem ac Boria, prsedium ru»- ticum ; melnirie. IlllQUARIA — Ut ItdCAHIA. HdOUELLARlUS. — ( lyncus, scutum ; boucl'ier. BdUl'FNA. — Pellis iiircina ;;)?«» de bouc. (.\. 128«.) BOOUERANNUS. — Tola; sublilis species ; bougran. BOQUKRIUM. — I.ocus boquetis seu palis 339 BOR LEXICON BOR I) ill circumseptiis ; lieuenlouredepoleaux. {\. 1307.) BOQUKRIUS. — Idem q. Bocuiiiuus. BOQUETALLUM. — Servilii genus quod subdili debent, sive in deferondis aiil vehcndis, give eliain exscindendis lignis vel palis. (A. 1432.) BOQUFTUS. — Tignum, palus. (A. i:{ol.) BOUUINUS. — Caprinus, liircinus ; bouque- tin. BORA. — Cella recondiloria ? (S'^. Plac.) BOHAC.VNUS. — Panniis e pilis caprinis contexlus ; bourracan. BOHACIU.M. — Tomentum ; bonrre. BORACUM. — Species sails ; borax. BORAGIUM. — Culcitrarum exaclin, quae fiebat a vassallis ad dominorum excepliones, cum peregre ibant, sic dicta, quod culcitraj borrn seu fomento farciuntur. (A. 1270.) BORARIU.M. — Ostium Quminis vel ora? BORAX. — Ul BuiiACUM. BORAZIUS. — Tela linea aut cannabina ex qua conficiuntur mappae crassiores, seu linlea ad abslergendas manus. BORBA. — Lutnra, limus, cosnum ; boue, bourbe. BORBOR. — Ead. notione. BORCERIUS. —Pro BocuEnius. BORDA. — Axis, tabula ; planche, plateau. (Rym.) — Genus vestis apud .Vrabes, idem q. Burda. — Ora, margo ; bord. (Rym.) — Do- mus, eedes, lugurium, prredium ; jnaison, cn- bane, fenne, petite mclalrie ; ol. borde. — Panni species. — Limbus, fimbria : bordure; {Necr. Paris.) BORD.^. — Prima Dominica Quadragesimfe nonnuilis in locis.(In aliis Dominica lirandonum appellala.) HORDAGIU.M. — Teneturx species, ralione cujus bordarivs, seu qui bordam tenef, viliori- bus servitiis domino obnoxius est, ila ul nee bordam vendere aut alienare ci liceal inconsul- lo et invito domino ; cujus quidem bordagii nullum pr.Tstalur hominium ; metairie, terra dont la possession est chnrgee de rederanccs one- reuses ct d'ordre inferieur ; ol. boitrdelage,borde- lage. BORDANUS. — Qui sub bordagii onere pos- sidet ; bordier. Vid. Bohdagilm. BORDARE. — Pro Berdare. BORDARIA. — Ut Borda, prajdium rusti- cum. (A. 10G6. — Servitium quod abeo qui 6or- darJum tenet dcbotur. (.V. 1323.) BORDARIOLUM. — yEdiculum, tugurio- lum ; petite maison, cabane ; ol. bordiau. BORDARIUS. — Qui bordam aut domum sub bordagii nomine possiJet ; bordier. BORDATURA. - Ead. notione ac borda, limbus, matgo; bordure, bord. (A. SS.) BORDATUS. — Ora, margine, vel limbo cinclus ; borde. — Bordala navis, cujus margi- nes labulis crassioribus sunt intructi. fJiji-data moneta, quae non est perfecte rotunda. BORDELAGIU.M. — Idem ac Bordagium. (A. 1364.) Jiistriclus Aom\ni bo r dor urn ; ol bour- delage. (X. 1310.) BORDELAGIUS. — Idem ac Bordabius ; bourdelaqier. BORDIOLARIA. — Idem q. Bordaria. BORDELARIUS. — Idem q. Bokdarids ; ol. bourdrlier, bordelitur. BORDEI.Kdlll.M. — Pro lioRnF.LAGiUM. nORDI'.i.l.UiM. — -Ediculum, ead. notione q. BnHn.»i!iiiLUM. — llaic vos apud iiallos usur- . patur pro lupanari, quod, inquil Cangius, mc- retrices, ul plurimum, in domiinculis ac nul- lius momenii acdibus habilent. BuUDELLUS. — Ead. notione. BORDENALE. — Palus, tignum ; poteau, so- liveau. {Si. Palt.) HORDERE.S. — Loci limitanei ; lieux situes dans tr voiiinage ; ol. bordieies. (\. 781.) BORDHRIA. — Pro Rhrdaria. BORUKRIATA. — Idem ao Hordaiua. BOiiDKRlU.s. — Qui bordariamsen praedium rusticum tenet. (A. 1218.) BoRDlIALPhNY. — Nummus qui in foro et nundinis solvitur pro ereclione mensarum et labularuni ad exponendas merces ; droit de place, d'etalage. ^ BORDI. — Vid. BORDUS. ! BORDIA. — Idem ac Borda. BORDlARE. — Ad barros pugnare, torniare, gladiis concurrere, juslas faccre, hasliludium exercrre ; idem q. Uuiiordaue. BORDKiALA. — Arcif majoris genus in qua pisces servanlur in stagnis vel fluviis; caissr, reservoir de boisd conserver le poisson ; ol. bour- digue. BORDIGALARIUS. — Qui in pisces ex bor- digalis adduclos jus habet. BORDILE. — Idem ac BoRnELLUM. BORDILERIUS. — Idem ac Borderius. BORDO. — Baculus cantoris; bourdon. BOitUONARII. — Asinorum curatores, aga- sones ; dniers. B(»RDONATL'S. — In mndum baculi religio- se peregrinantiuni lornatus el lerminalus ; bourdonne, en forme de bourdon de pelerin. BORDONUS. — Baculus perregrinantium ; bourdon, baton de pelerin. — llasla qua suslen- talur umbella qus principibus viris in solem- nibus c;i'remoniis aul urhium ingressibus prae- tenditur; bdton de dais. (A. 1328.) BORDUA. — Limbus in arte heraldica ; bor- dure. ',4 BORDUM. — Panni species. '^ BORDURA. — .Margo vel limbus si de ves- timenlis similibusque ornamenlis agitur; bor- dure. BORDUS. — Limbus, fimbria ; bord, bordure d'/iabit. (i\ec. Eccl. Paris.) — Ora, margot; bord. (A. SS.) — Domus, lugurium, ul Borda. {Mon. Angl.) PORE'illALPAM. — Idem ac Bordualpeny. BORELLUS. — Carnifex ; bourrcau. BORfiA. — Pro BuHGUs. BORG ECHINUS. — Ocrea levior, calceorum species; brodequin. BORGELLA. — r.onspiralio, sedilio ; emeute, conspiration. (A. 1315.) BORGENSES. — Pro Burgensks. 3/il BOR MEDLE KT INFIMyE LATINITATIS. BOS 342 BORrxERALFRUM. — Polionis dulcissimra species. (Bern, mon.) BORGIilRASA. — Ead. notione. B0RG?:RASTRE. — Ead. nolione. BORGKSIA. — Telee species, forte ead. q; BooUERANNUS ; ol. horge. (A. 1176.) BORGHUM. — Idem q. Rohgum. BORGIOSIA. — Jus civilalis; bourgeoisie. BORGNUS. — Codes ; boivjne. BORGUERANTUS. - Idem q. Boqueean- NUS. ]iORGUM. — Ap. Anglos, vadiraonium. Borgi /ractura, ap. eosdem plegii fraclio. BORIA. — Preediam ruslicum ; nvtairie. BORIOISIA. — I're HoiiGrnsu. IWRLA. — Spicarum manipuiiis, fascis vel manipulorum certsi coilcclio. (Si.Au. a. I'lQli.) — Pastorale pedum ; halon pastoral. (A. d3HG.) R()RN.V. — Meta, terminus, limes ; home. HORXA'ilC.M. — Jus defigendi mclas in lerris vassallorurn, atque pensilalio quam ob earn rem domino persolvunt vassalli ; idem q. BONACilUM. BORXATURA. — Idem q. BoHDATunA. BORNATU.S. — Ut Bordatus. BURNI'XLUS. — Canalis ; ol. bourneau. BURR A. — Tomcntum ; bourrc. — .\p. Na- varros pccuniaria mulla minor. — A p. 1 talcs, cavus dumcti plenus, uIjI stagiiat aqua. BORRAt^lIlA. — idem ([. Boqueran.nus. B()RRA(,iUlA. — liorrago; bourrache. BURKASSKRIUS. — Helciarius; buurrelier. BORRAT. — Culcila tomento farta. ]5()RRATKLA. — Tela crassior, ut videlur. (A. 123U.) HORRATIll?sI. — Ycslis ex borra seu to- mento confccta, coactilis, gamheso ; casaque piijure cloualee, qambcson. lii.iRlv ATURA. — Artificium seu confcclio epliippiorum et aliorum ornaluum ad equos perlinentiiim ; arl du bourrrlier. BoKREFIA. — Pr;edium ruslicum, ut Bo- RiA. (A. 122i.j BOKRKLARIUS. — Ead. nolione q. Bor- ItASSKHlUS. BOHUF.I.KHIUS. — Ead. notione. linRKI^LETUS. — Pars legminis capitis qua usi sunt veteres (ialli ctiam cum in desue- tudincin abiissenl capitia ; bourlet. BOi{RELlO. — Tomentum quod in mun- dando paniio, do eo cum foi licibus elcvalur ; bourre fniilmxe. HIMJK'KI.IMIS. — Km\. nolione. iiiiKlvELI.io. — I'.ad. nolione. BnUKKl.LUS. — Collaie, lielciiim ; rol/ior. (A. 12".).'i.) — Carnifox; bourrcaii. (A. l.'-t-JO.) BORRELLUS. — Tomenlarius ; bourrelier. BOURI'JT.V. — l'"a';cis virgeus, seu minutioris ligni ; bourree. lioiJHETilL'S. — Idem q. Bnicuaio. 151 M\Ki'',lIS. — Cilubiis boyrrux. gloiiiistomcnto factus ipii in die Cinernm |i(i'nil'Mitiiius daba- tur all iisdem reporlandus feria v in coMia no- mini. liOKROLllls. — Dissensio, discordia, con- lentio ; brouilkrie. BORSEGUES. — Cothurni, species calcea- menti ; brodc/juins. (Cone, ffisp.) B0RSER1U3. — Idem q. Buhsarius. BORTATUS. — Pro Bordatus. BORTO. — Species lanem qua uluntur ii qui decurrunt ad annulum trajiciendum. BORTUM. — Limbus ; bord. BORZANES. — Perti.ge; barres {S . de G .) BOS. — Bos a?-afor, aratro dedilus ; bceuf de labour. (Cod. 7h.) Bos aquensis, cujus opera molendini rota versabalur ; bwuf occupe a [aire tourner la roue d'un niou/in. {Tab. S. Rem.) — Bos medianus, medii pretii ; b(euf de moyenne valeur. [Lt'- Alam.) BUSA. — Stercus, ccenum, lutum ; boue. BOS('AI»ERIUS. — Lignator ; qui chercheou fail du bois. BOSCAGIUM. — Silva, silvula ; petit bois, bocage. — Jus boscum seu ligna exscindendi in silva aliena, et preestatio quw ea de causa sol- vilur; droit du couper du bois dans la [oret d'autrvi el redeuance payee pour I'obtention de ce droit ; ol. busehage. (A. 1306.) BOSCAIRARE. — Ligna ceedere ; couper du bois ; ol. busilicr. BOSCAIRARIA. — Jus utendi bnsco, ut Boscagium. (A. d203.; BOSCAIJyE — Dumeta, ligna queevis ; brous- sail/es, menu bois, bois. {St. 7aur.) ROSCALIVUS. — Nemorosus, dumetis con- shus ; convert de bois ou dc broussailles. (Mur.) BOSCARARIA. — Ut Boscaihahia. BOSCARE. — Ut BoscAiRARK. BUSCATICU.M. — Tributum pro lignis in urbcm vcl oppidum inferendis ; droit d'entree page par te bois que I' on introdui( dans une ville. BOSCATUR. — Lignarius, qui ligna caedit ; buc/ieron. BOSCHADUM. — Praestationis species ; forte qua^ pro jure utendi bosco pensitabatur, vel pro lignis in urbem inferendis. Vid. Bosca- Giii.M el l^oscATiciJM. (.\. 1215.) BUSCHARE. — Caidere, secare; couper. {St. Vcrc.) BOSCH laU). — Ut BoscATOn. BUSCHETTUM. — Diminul. a boscus, sil- vula ; bosquet. BOSCH IITIUS. — Ead. notione. HnSCIllTUM. — Ead. nolione. lioSCIIUS. — Pro Hoscus. HUSCIA. — Pyxis; b„ite. y\. 1317.) BO.SCIDA. — "i:ad. nolione. (//. Dalpb.) Qui cajdit boves, macellarius ; boucher. (Ugul.) BOSCLEJilUM. — Clypeus; bouclier. liOSCOELUM. — Eustis, lignum lanceoe ; bois de lance. BOS(;US. — Silva; bois. — Pars quaedam foresta". Boscus mortuus, boscus vivus ; praclici I '•i\\\'\c\ boscum vivKin a|)|)ellaiit arbores et vir- Kulla nemorum infiudifcra, ob idque morluum bdsvuin (lii'unt, quod fruclus nun ferant ; bos- cum voro morluum appcll.int i]ui revera mor- tuus, id est siccus est. \ivi ii;itur bosci usus est ad irdilicandum. niorlui voro ad ardendum. BnSDAKlA. — Pro lioRiiAhiA. BOSEFl.V. — Locus ubi mactanlur boves ; 343 BOX LEXICON EOT 344 riie- boisse- fahri- (A. abattoir ; aut pracJium ruslicum ; ferme, tairie. [\. 12Gi.) BOSI<:(>»UUS. — Rubiilcus ; hmiuicr. (S. xv.) BOSKTUM. — Plantarium, minor boscus ; bosquet. BOSIA. — Ut BAU8IA. BOSINA. — Pro Bonna, raeta. BOSOll. — (laro ; chair. (Vet. Gl.) BOSTKILI.O. — Ut BoscATOR. BOSgUATdlUM. — Ut Rosc/.GIUM, jus li- gni. BOSQUERAKK. — Mem q. Boscairare. BOSgUKINKAKI':. — K;ul. notione. BOSUUEIRARK. — Ead. nolione. BOSyUETALLUM. — Idem q. Boouetal- IDH. BOSSA. — Tumor, tuber, proprie dc ulcere pestifero quod llali hozzaiii vocant. BOSSANAYA. — Monetae Barcinonensis species. BUSSELAGIUM. — Praeslatio quae ex labu- lis nummulariis, ut videtur, provenit. (A. 1 197.) BOSSKLLA(ilUM. — Praestationis species ex bladii venditis et boisselio admensis exsolvenda. (A. 1145.) BOSSELLUS. — Idem q. Boissellus. BOSSEUUUS. — Bubuleus; bouvier. BOSSERIUS. — Bosselloriim faber ; Her, seu umbonum artifex ; armurier, cant de houcliers. (A. li!3i.) BOSSEX. — Uoliolum aut amphorula, 1338.) BOSSIA. — Ulcus peslilens, idem q. Bossa. BOSSIDA. — Pyxis, arcula ; boHe. BOSSONAGIUM. — Idem q. Bosseiagium. BOSSUNAYA — Idem q. Bossanaya. BOSSONIUM. — Ut BoissONiuM. BOSTAR. — Slabulum boum ; etable a keufs. BOSTARASIUM. — AJinor boscus, ut Bos- CnETTUM. BOSTAZARIUM. — Jus lignum excindendi in nemoribus. Vid. Boscagilji. BOSTELLUS. — Ead. nolione acBuissELLUs. BOSTIA. — Pro Boistia. BOSTII.LATOR. — Qui fpnum manipulalim componit, in fasces coUigat ; , celui gut bolelle le foin. (Men.) BOSTU.M. — Pro Bustum. BOSTUS. — Pro Boscus. BOSULA. — Meta, ut Bonna. BOSULARE. — Bosula« li^ere, utBONARE. BOSUS. — Lignum, pro Boscus. BOT. — Imago cerei, votum ; i'map'e de cire, VCBU. (A. laOa.) BOTA. Ocrea ; chaussure, botte. llolx con- ventuales, seu nioniales. qui bus utuntur niona- chiinconventu. — Lagena major, dolium ; ton- neau ; ol. bntie. — Botarum covsuetiulo, idem ac Botagium. Botx noclwnalcs, forte sic dictae quod majoruni festorum pervigijiosolvcrenlur. — Locus ubi botx rcponebanlur ; cellier. — Emendfe species. BOTAiilU.M. — Prteslatio pro vino quod in bolii seu vusis vinariis uislrahitur ; droit die au seiyneur par celui qui vendait duvin ; o\, bou- tage. BOT.\LLUS. — Dolium, vas vinarium ; ton- neaic. BOT.VHE. — Pellcro, pulsare; /ioussfr; ol. bouler. BOTAllEA. — Pro Votarea. B()T.\RIA. — Vas vinariu-n; o]. boux. {.\. 1350.) — Via strata, agger ; cfiaussce.{.\.. 1313.) BOTATinU.M. — Idem videtur ac Botella- GIUM. i BOTATICUS. — Ead. notione. BOTATUS. — Vinum botalum, vas vinarium redolens. (A. 1301.) BOTELhERIA. — Cclla vasaria; office. BOTELLA. — Lagena; bouteille. BcyrELLAGlUM. — Praeslalionis species, scilicet unius vini Jagenac, quam boutiille dhWi dicuiil, pio singulis doliis vinariis qute certo anni tempore dislrahuiilur ; ol. bnnluitlage. Bi)'ri<',LLAItlA. — Ofliciuni botcllarii. B() TKLL.VRIUS. — Cui boteltarum seu potus cura dcmandala est ; bouleiikr. BOTELLERIA. —Idem ac Botellaria. IiOTELLUS. — Inleslinum ; boi/au. — Bolu- lus ; boudin. — Ocrea ; botte. BOTERIA. — Aperlura per quam aqua in prala ex rivo deducitui- ; ouverlurc par laquelle on inli oduit ilaiis un pre, pour iarroser, I'eau dun cours d'cau ; ol. butiere. (A. 1471.) RoTliRIUS. — Qui //o/a.s seu dolia vendit, doliarius ; tonnelier. ROTERONUS. — Fasciculus ; botte. BOTGIUM. — Compes vel torques vinclo- rum, ut BoGiA. BOTHA. — Officina ; boutique. BOTHENA. — Ap. Scotos, baronia, aut ter- ritorium vel disirictus domini. 1!OTMOFLEMARE. — Pro Flebotuomare. BOTHONATUS. — Fibulatus, fibulisinstruc- tus ; boutonnii. BOTICA. — Officina, taberna ; boutiqve. BOTICELLA. — Lagena ; bouteille. BOTIDUS. — Dotida imago, anaglypta ; sculpte eu basse. BOTIGA. — Ead. nolione quod Botica. BOTIGIA. — Ead. nolione. BOTIGLIUS. — Ut BoTicELLA. BOTIGOLIUS. — Ead. nolione. BOTIGOLUS. — Ead. notione. BOTIGUA. — Ut BoTiGA. BOTIGUIA. — Ead. notione. BOTILLAGIUM. — Pro Botellagiim. BOTIN.\. — Levior ocrea ; bottine, botte U- gere. BOTINUM. — Prffida ; butin. BOTIS. — Cloaca ; egout. BOTISELLA. — Doliolum. BOTIUS. — Tumor purulens, ut Bocius. B< >TIZARR. — Terminare ; aboutir. BOTLARIUS. — Idem q. Buiicularius. BOTO. — Fibulae, globulus ; bouton. —_ Ag- ger terrae quo metcC agrorum aliquando signi- ficanlur. BOTOERIUM. --Idem q. Batatorium. BOTOILLAGIUM. — Pro Botillagium. BOTONATUS. — Idem q. Botuonatus. 345 BOU MEDIiE ET INFJM;E LATFNITANIS. BOU 3 '.6 BOTONTINUS. — Tumor aggesia trrra ex- cilatus ad agronim fines ; monticule de terre faisant office de borne. BOTONL'S. — Olans, pilula ; boule, boulctte. (Mur.) — Fibula, ut Boto. (A. 1230.) BOTORIUM. — Pro Botoebium? BOTORRIUS. — Turriciila, specula, vel pro- pugnaculi species. (A. •217 ) HOTRIFER. — Qui botros fcrt, frugifer. (A. SS.) BOTRIO. — • Uva, racemus ; grappe de raisin. BOTRUS. — Fossa, via irabribus excavata, Ital. bolvn ; fosse, cliemin crense par les eat'.r. (A. 1297.) BOTTA. — Ocrea, bolte. — Lacuna ; mare. — Rubeta, bufo. crapaud. BOTTAC.LIA. — Ul Hotella. BuTTl^RA. — i'inis, terminus, vel polius fossata quibus aqua dcducilur in agros. (A. 1277.) BDTTir.EI.LUS. — DoJiolum ; petit tonneau. BOTTIXCS. — Ut BoTiNLJi. (A. 1333.) BOTTUS. — Dolium ; tonneau (^lar.) — >So- nitus campanaj qui repetilis ictibus fit ; sons prccipitfh de la cloche, espece de tocsin. (St. Mant.) BOTr.M. —Finis, linxs ; bout. (A. 1286.) — Tudiciila, clava cainpanfe ; bultant de cloche. (A. 1-433.) — Lignum ([uodvis fractum, vel usu delritiim. ;A. 1^39.) BOTUS. — Ocrea, leke species, lagena ; botle, liss)i, bouteille. BOUCASSIXL'S. — Idem q. Bocassinus. BOL(;.\rORll .VI. — Porlicus species, quae sub dormilorio erat. (A. 1330.) BOUC.ELLUS. — Uler ex pellibus confeclus, pice oblilus ; idem ac Butta. (A. 1301.) BOUCHELU'S. — Sepes, sepimentum ex virgultis confectum, idem quod P.\rcus. (.V. 1291.) BOUCHERIA. — MaccUum carnaiium ; bou- cherie. BOCfUFRIUS. — ^raceilarius; boxcher. BOUCLAKILS. — (l^peus; bouclier. ' BOCC.LKRIUS. — End. nolione. BOUCLKTA. — Fibula; bnitcle. BuC<'LI;TARHS. — Uoucleriorum confec- tor ; fnbricant de boiicliers. (\. 1239.) liOL'CLU.M. — Vcstilus ornamenlum : « Nee deferunt boi'cluiii a retro longuni dictum loga. » (A. IMOO.) BOrDINl'S. — Ilotulus; bui'din. BOUdi'lRlUS. — Terra boi/geria, forto qu) {Ch. Henr. reg. Angl.) BOL'RDONAGIL'M. — Pcdagium seu vecti- gal, ut vldetur, quod ab asinorura conductori- bus exigpbatur. BOLRELAltlL'S. — Helciorum opifex ; bour- relier. BOURELARLA. — Ars Bourelarii, Vid. Bon- RELARIUS. BOLRETA. — Anas, avis aquatica; canard cTeau; ol. bourette. BOURG.VGll'M. — Certum et annuum vecti- gal quod burgensis aul burgi incola, pro domi- ciliis suis aeu tenementis, qua; in burgo possi- del, burgi domino {jriustat. BOLRLKTTA. — Clavae species; espice de massue ; ol. bourlette. BOURR.V. — Tomentum ; bourre. BOURHELAlllUS. — Idem q. Hoiikblarius. BOLSSELIA'S. — Idem q. Bjissellus. BOUT.VGIUM. — Idem q. Bjtagrii. BOl'TAILLIA. — Ller. (Ch. an. 1332.) BOUTARE. — Pellere.pulsare, offendere ; ol. bouter. llol'TARlUS. — Qui but'irutn curam habet. (A. I2(il.) nOITATFRA. — Impulsio. (A. 1355.) Bill TEILLA. — Latjena ; bouteille. Bolt FLAG I UM. — It BotaGium. l!i»( TELLA. — Fad. nolione (j. Bouteuia. BoLTELLlS. — Diminul. a Hourus. Hol'Tl^RLV. — Limes, terminus, finis ; bout. — Via strata, agger ; chaussee. BnlTKRlFS. — Idem ac Moutarics. BOUTOIR. — Relis species. BOUTO.NXAUIUS. — Globolorum opifex ; boutonuier. BOUTONNL — Ut BoTONES. 347 BOV LEXICON BRA 348 BOUTTUS LAPIS, — Lapidis species ; liou- tisse. BOUTUM. — Limes, idem q. Bouteria. BOUTl'KA. — Idem q. BoiTATUitA. BOUTUS, — Lagena, loulcille. BOUVKLLliS. — Juvencus ] jeune boeuf d'vn an ; oL bouvillon. BOVA. — Celia vinaria ; care. — Ap. Vcne- tos, morlius bourn. — Canalis, aqureduclus. BUVAGIUM. — Idem q. Boagium. BOVARE. — Modus agri, idem ac Bovata. BOVARKGIUS. — Idem q. Bucua, aperlura fluvii, per quara derivantur aquoe. BOVARLV, — Piaeiium luslicum ; ferme, melairie ; ol. boverie. — Stabulum bourn ; i-ta- ble a bceufs. BOVARL-VTA. — Idem ac Bovata. (A. 1223.) BOVAHIUM. — Modus agri, idem ac Bo- vata. — IjOCus ubi venduntur ho\es ; marche aux bieufs. — Bubile ; etable a bmifs. BOVAUIUS. — Cui boum cura commissa est ; bouvier. BOYATA TERIl^. — Modus agri sic dictus quod lantum lerrce conlineal quantum bos unus vel par boum arare potest spatio unius scilicet anni ; viesure aqraire contcnant cequune paire de bait/^ pent labourer en im an ; oL bove de terre. BOVATERIUS. — Forle minister qui bovati- cum exigebat a subdilis. BOVATICUM. — Protectio, tutela, quam princeps debebal iis qui boagium illi solvebant ; vel immunitas qua boves aratorii ab omni cap- lione qualibet ex causa edicto publico exime- bantur. — Tributum quod ralione boum jien- dcbatur; rcdemnce gu'on pai/ait proporlionitelle- ment aux biles dc labour qiion occujiail ; idem q. Boagium. BOVATIM. — Instar bovis. (;4. SS.) BOYEIA. — .Edicula, tuguriolum, forle lo- cus in rupe excavatus, nisi idem sit ac Bovata. BOVELLUM. — Idem q. Bovile. BOVELLUS. — Bos junior, juvencus, utBou- VELLUS. BOVERA. — Idem ac Bovata. BOVERAGIU.M. — Pro Biberaoium. BOVERIA. — Ul Bovaria. BOVERIUM. — Modus agri, idem ac Bovata. BOVERIUS. — Bubulcus, agricola. [St. Taw.) BOVETA. — Idem q. Bovata. — Crumena vel bulga, sea pera viatoria ; sac, sacoche ; ol. bougelte. BOVETTA. — Bucula, juvenca ; genisse. BOVETUS. Ut — Bovellus. BOVI.A. — Piscari in bovia dicitur cum pis- catores a duabus naviculis simul, quasi boves, rete extrahunt. BOVIALE. — Bovile ; elable a banifs. BOVICIDA. — Macellarius ; bovcher. BOYICULA. — Ut RovETiA. BOVILIUM. — Idem ac Boviale. BOVILLA. — Ead. notione. BOVILLICARIA. — Pro Bubulcaritia. BOVINUS. — Animah'a bovina ; boves, vacca;. B0VJ0N.\TOR. — Ouii in'er pannorum opi- fices, iis qure ad ejusmodi opificium spectant, invigilat ; ol. bougouneur, bovionneur. BOVIRE. — Ut Baulare. BOVISCIDA. — Idem q. Bovicida. BOVITILLUS. — Vitulus ; vcau. BOVIUS. — Idem ac Bovinus. BOVO. — Bos ; bauf: BOVOLCARrriA. — Idem q. BuBULCAniTiA. BOWGA. — Bulga, pera viatoria ; bougttte. BOX. — Hiicus ; bouc. BOXARDIUS. —Per buxardium ; (our a tour. BOX! A. — Forte capra, hircus, aut servi- linm cum bobus procstandum. BOXTA. — Pyxis ; boite. BOYA. — Pro BoiA. BOYARDUS. — Hadius ; bai. BOYCELLEIIIUS. — Pro Boutellerius, BOYCHUS. — Silvula ; buisson. BOYG.\. — Terra incuita ; fi-iche. BOY'XA. — Limes, mcla ; borne. BOYRANIUM. — Corveia boum seu opera cum bobus pra>8tanda. (A. 1272.) BOYSIA. — Ead. notione q. Boxta. BUYSSAGIUM. — Forle tribulum quod ex granis venditis et boisscllo mensis cxigitur. BOY'SSERIA. — Modus agri lantum seminis capiens quantum in boissel/n potest conlineri, vel polius silvula. [Jnstr. I'ivar.) — Cloaca ; fosse a im7nondices, voirie. (A. 1352.) BOYTA. — Pyxis, ul Boxta. BOZARE. — Forte idem ac Bosiare. BOZIGA. — Domus, mansio, habitatio. BOZINA. — Latrinarura forina vel forinae ; canal d'un price; ol. boyne. BOZOLA. — Meta, ut Bonna. BOZOLUS. — Dumetum (A. 1496), pars mo- lendini, vel exclusx. [X. 1283.) BOZOSUS. — Forte luberosus. BOZULA. — Idem q. Bozola. BRABANCIONES. — Pra;dones ; pillards, brabangons. BRABAXTINI. — Monette ducum Braban- ciffi. — Brabancioues, quod Vid. BRACA. — Moles, agger; ol. iraie. — Pro broca, fistula doliaris. BRACADA. — Senum pedum raensura ; bmsse. BRACiE. — Femoralia, vestis species; c«- lolles, haul de chausscs, calegon, braies. BRACAGIUM. — Jus quod monelario com- petit pro salario cusae monetae et decessione materite aliisque impensis ; ol. brassage. BRACALE. — Fascia herniae coercendK ; bandage. — Idem q. Brac^;. — Fascis, quan- tum brachiis capi potest; brassee. ' BRACARE. — Braccas induere ; chausser braies. ( Vet. Gl.) BRACATGE. — Species grani? i BRACATUS. — Signatus. Pecunia bracata ; argent monnayi. 349 BRA MEDIAE L:T INFIMiE LATINITATIS. BRA 350 RRAOBANCONES. — Idem ac Biubanciones. URACCAGIUM. — Uuanturn brachiis capi po- test ; brassce. BKACCATOR. — Qui monetam signal et cu- dit ; iiionnai/cur. \j\{\VA'\\\\L\i. — Cingulum seu hi^rniae vin- culum ; ceinture ou bandage a fiernies. {A SS.) BRACCIA. — Mensurte agrari.c species, tan- tum lerrie quantum uuuu 1 omo in uiio die bra- chiis suis luborare polest ; ol. brasscv. BRACCO. — Canis sagax, indagator ; chien df chasse, braque. 15HVCCU.S. — Ead. nolione. BRACE. — (irani species ; secale aut miscel- lutn fruraentum ; mall, scigle ou meleil. I'>BA( 'KA. — Senum pedum mensura ; brasse. BRACEARE. — Pro Behceare. BRACELLUS. — Placent;c species. {Cons. Floriac. ccen.) — Armilla, brachiale ; bracelet. BRACENTUS. — Agricola, qui Lracliiis ler- ram laboral, vel qui labore viclum comparat ; cuitivateur. :Sl. Plac.) BRACERIUM. — I5rachii armalura; brassart. I5RACETUS. — Ut Bhacco. BRACHA. — Idem q. Blacba. (Vel. Gl) BRA»'H/li. — Pro 15hac.k. IM^ACHALE. — Cingulum coriaceura quo tu- diculacampanfe suspendilur ; brayer. (A, 1429. ^ BRACHARE.— Gervisiam conficere ; brasse?-, faire dc la biere. BRACUEI.LUS. — Placenlre species, ead. nolione q. Bmaclllus. BRACHIiRlA. — Pars veslimenli hominum, vulgo (lall. braguetle. P.RACIIERIOLUM. — 111 Bracchiale. HUACilliRIUM. — Pro I5n.\CEHiLM. liRACUKTUS.— Ul Bhacco. BRACHIALE. — Manica; manche dhabil. — Torques in brachio, dexlrale, bracelet. — Ar- bannum brachiale, bracbiorum opera (corvaUe specii.-si. BRACIIIALIU.M. — Propugnaculum ; Gall. braie, undo /ausse-braie. BRACIIIATA. — Senum pedum mensura; brasse — Mensura agraria, eadcm q. Rraccia. — Urach'tata aclnrui/i, opera, scripluraaclorum prelium opera;, nolarii mcrces. (Insl. an. 1303.) BRAGHIATUS. — Magna habens brachia ; qui adc qrands bras. (Ugut.) BRAC'lllKRA. — Idem ac Bhaccia. BRACHILK. — Armilla ; bracelet. — l.ineum qiui fcnioralia succingunlur; ceinture. iUt \< llllJ'.M. — I. onus seu a.'des ubi sorvi- sia conlicilur; brasserie. BRACllhNUM. — Ead. nolione. BRACHIOLIN'r.UM. — Braca linea qua fc- nioralia succingiinlur ; calcron. BRACllKiLU.M. — Idem ac Br\CELLUS. nUA'UilUiLUM. — Fascia continend;e ilium procidenlio! ; bandaye a hernies. BRAGHIS. — UlBiiAC.K. BllAi'llirM. — Mensur.T species, cubitus. — Meusura agraria. Drachium fluvialc.brachium mariman : bras de flenve, bras de mer. Brachium capcllse ; lalus. Brachium in collum ponere ; si- gnum servitulis susceplie, BRACHIES. — Idemq.BRACCO. BRACIA. — Ul Ba.\CE. BRACIACUM. — Ul Brace. BRACIARA. — Mensura; agraria; species, ea- dem quoe BnACiiiERA. (A. 1033.) BRA('I.k.Rt;. — Gervisiam conficere; brasser. BRAGIAIUA, — Locus ubi cervisia conlici- lur ; brasserie. BRACIARIUM. — Ead. nolione. BRACIATICUM. — Praeslalio frumenlaria, forle ex hordeo. (A. 1209J BRACIATOR. — Cervisia; confeclor ; bras- seur. BRACT.\TORIUM. — Idem q. Braciarium. Bll.\CIATUS. — « In omnibus pra;cipuis Te- stis facit fieri braciatos, el quisque habelunum cum pane suo. » Placenluke forle seu panes in prunis excocti, seu en la braise. BRACILIi. — Manica qua coqui vel minislri mensa; legunl brachia ne vesles sordibus infi- ciantur. — Pars veslis monachorum (zona aut renum cingulum.) BRACILIU.M. — Ead. nolione ac Brace. BRACl.NA.— Ut Braciaria. BRACINIUM. — Ead. nolione. BRACINUM. — Ead. nolione. BRACIOLUM AQUiE. — Gall, bras d'eau. BRAGIONARIUM. — Ut Braciahium. BRACISA. — Cervisia; species. {A. SS.) BRACITORIUM. — Ul Braciarium. BRACIUM. — Ut Brace. BRACOX.\(iIUM. — Idem q. Marcheta. BRACUXARIUS. — Cui braceonum cura est. BRAGUNERIUS. — Ead. notione. BRACRIUil. — Fascia conlinendis iliis ; bandage a hernies. BRACTAMENTUM. — Humor, exGr.Spivctv. (Fulg.) BRACTILETUM. — Brachiolum, sinus, fre- lum. \Sl. Mat.) BRACUS. — Vallis ; vallcc, vallon. BRACZALIS. — Agricola, qui brachiis ler- ram laboral, vel qui labore victum comparat, uIBhace.ntils. BRAI)ELLA. — Sedes qua in ecclcsiis utun- tur mulieres. (,\ct. \Eccl. .\lediol.) — Scabel- lum allaris ; marctie/iird de lautel. BRADIA. — Gauipus vol ager suburbanus. (Mur.) BI\'\lilU.M. — Ead nolione. — Prtemium, munus, palma, (J'et. Gl. RRADO. — Pelasoseu perna? BUA1»US. — Pro Badius. URAESIU.M. — Idem q. Brace. BR.VGA. — (iiirges, locus in fluvio aggere coarclus piscium capiendorum i^ralia \partieAe riviere ressrrrrc par des digues pour facility la peche du poisson ; ol. brayc. BRACAMARDUS. -- Gladii species, idem q. BHAythMAllULS. 351 BRA LEXICON BRA 352 BRAGAXTES. — Pro BniG vntes. BRAGARE. — Ex mundiori cullu gloriolain aucupari ;ol., brnguer. — Vagilare, clamare. {Ord. reg. Fr.) BRAGATIO. — .MuriJior cullus. (Men.) BKAGEiNTIA. — Fainilia, ul viJelur, />ragts enim sou v^stibus rtonabantiir familiares abiis quorum snrvitio aiblicli erant. (A. 1307. BRAfiERlU.M. — Femora, vel lumbi. A. SS.) — Femoralia, qua; virorum pro;)ria sunt ; culolfS. BR.VCHERIUM. — Ead. notione. BRA(;iA. — n DaACA. BBA<;iI)A. — Idem q. Bradi.u BRAGIRE. — Hinnire ; hennir. BRAGIUH. — Ut Bracus. BRA(;r.E. —Pro Bhac.e. BRACiUERIU.M. — Procidentia- ilium retina- culum ; bandage a hernies. BRAGUETA. — Femoralia sen femoralium aporlura ; cu^o^cs ou po.U; ol. braietle. (Cone. Hisp.) BRAGUILERIUS. — Qui facit braguetas sen bracas ; qui fait des braies, tallleur. BRAGUS. — Idem q. Bracls? BR.MA. — Idem ac Bradia. BRAIARE. — Vagire, clamare, prout infan- tes Solent ; criri\pleurer, brailler, bramer. BRAIB.VNCENI. — lidem q.BRABANCiONES. BRAIDA. — Idem ac. Bradia. BRAISIUM. — Idem ac Brace. BRAIUM. — Limus terra; ; fange, boue, tcrre grassc : ol. bray, brahic, etc. BIUMBARICARI!. — Ut Barbaricarii. BRAMOSUS. — Pro Bromosus. BR.\.N.\. — Juvenca, vacca junior, vel qute taurum nondura passa est, BRAXAPtIUM. — Pro Brt^nagiuji. BRANCA. — Pars extrema sive crurum sive brachiorum in feris et avibus rapacibus, si mo- do pars ilia manus vel pes proprie dici debet ; griffe. — Jusexcidendi ranios arhorum, quos Galli branches dicunt, in forestis pro foco sen igne 8U0. BR.VXGAXTA. — Forte rami arboruni ad umbraculum coUecti. BRANGARE. — Brancare dicuntur avesra- paces ; 1° cum ungulis raraum cui insident complectuntur; 2° cumunguibus suisimpetunt. BRANGE. — Pro Brack. BRANCEA. — Mala, maxilla ; ioue. BRANCHA. — Idem ac Branca. BR.VNCIIADA.— Ferculum quo sanctorum reliquiarum capsa^ portanlurinprocessionibus ; brancard. BRANCHAKE. — Pars crucis transversa ;iraj de la croix. BRANCHIA. — Ramus ; branche. - Mensu- ree species, ut Bkacuilm. — Pars corporis avium et ferarum. ut Branch. Rami in genealogiis; BRANCHIAGIUM. - branche genealogique. BRAN'CHIATA. — Idem ac Brachiata. BRAXCHYA. — Ct Bhancea. BRAiNCIA. — Mala, ut Brancba. — Ramus ; branche. BR.VNtMOL.V. — Ramusculus; petite branche- BRAN'HA. — Titio, fax ardens ; brandon.ti- son allume, torche, flambeau. — Myrica ; bru- yere. BR.VX1).\^L1S. — Brandalis, platea. turris, ubi brandium, icu fascia in signum jurisdiclio- nis apponitur. BKAXDAXALE. -Fulcrum locale (Murat.) BR.\.\DE.\. — Zona, fascia, cingulum ; bande, ceinlure. BR.\XI)ELL1('I. — Hajretici ab auctore 5ra»- dcllo mun.ioho sic dicti. BRANDF.ItlA. — Andpna, sustentaculum fer- reum.fnlcrum focarium. BR VNDEUM.— Velum, palla serica, vel lin- tea qua divorurn reliqui;e vel corpora involvi a Cbrisliaiiis solebant. — i'anni particula qua sanclonim iipsanis applicala ex ipso contactu tamquain divornm ip.sorum reliquire Christia- nis dispertiebatur. — Species panni serici aut alterius maleriic vestita;. — Zona, fascia, cin- gulum, ut Buandea. I'.ltAXniUM. — Velum, ut Brandeum. BRAXI)OX.\RE. — Branuones apponere ; BKAXDO. — Fax, Iceda, tunale ; torche, ti- son enflamme, flambeau ; ol. brandon. (Pass.) Branduncs sen dies brandunwn, prima Dominica Quadragesimte ; le premier dimanche de Carenie ol ; diinaine brundonner, dimanche dcs brandons — Velum sen [lotius bacuhis palca instructus quod pnediis obsignalisjapponitur ; panonceau ou mieux bdlon garni de paille que Von fie he en terre pour signaler les biens saisis ; ol. brandon. (Pass ) BR.\.NnONR.\E. — Drandones apponere ; mctlre les brandons, saisir et arreter les fruits d'une terre ; ol. brandonner. {I29i .) HRANDONUM. — Fax, ui Brando. BhANDGNUS. — Fax, ut Brando.— Species panni serici. BRANDRETUM. — Diaconorum vestis in mo- duir largioris stola;, qua in (Juadragesima ali- isque jejunii diebus pro dalraalica uluntur. (Inst. an. 1400.) BRANMASSI. — Idem q. Brabancio.nes. BRANXUM. — Fnrfur; son. BRAXTIA. — Tenuis auri lamina ; mince lame d'or. (Isid.) BRANUM. — Locus alius et profundus, prse- cipitiuin. [A. SS.) BRAQUEMARDUS. — Speciesgladii ;4ra9ue- mart. BRARERIA. — Cingulum coriaceum quo tu- dicula campana3 sustenditur ; braijer. BR.\SA. — Prunae, carbones candentes; braise. BRASARIUS. — Ad 6/-ace pertinens. Brasa- rium molendinum, ubi brace molitur. BRASGHETUS. — Idem q. BaACCUs. BRASCIMUM. — Ut Brace. BRASCIXA. — Idem q. Bracina. BRASEUM.— Ut Brace. BRASIA. — Vepres, dumeta ; broussailles. — Pro Brace. BRASIARF. — Cerevisise confectrix. BRASIATRIX. — Pro Bhaciatrix. BRASILE. — Brasilicum lignum, vel co- 353 BRA MEDI.E ET INFIM^E LATINITATIS. cum infecloriura, color ruber ; hois dc Iciuture rouge. Brazil. (A. 1400.) — Pro Bhacile. BUASIU.M. — Ul liH vcu. BRASSA. — Mensurte species ; brasse. BRASSAUKLLUS. — PlacenlBe species in prunisexoclre ; Firf. Ii»ACELLUS. BRASSAGIUM. — Idemq. Bhace. BRASSA.MKiN; — Cervisia; confeclio ; hras- sage.{\. {233.) BRASSARE. — Idem q. Braciare. BRASSATA. — Idem q. Bkassa. BRASSERIA; — Locus ubi cerevisia con- fiuilur ; brasserU'. — Upus iUius qui brachiis icivaiUi \a.boiail', travail cles bras; ol. brasarie; BRASSERIL'S. — .Minister in monasleriis qui prxerat brasseria.'. — Idem qui mar/ister open's vei operavum. — Agricola, qui braciiiis Icrraralabuiat, vclqui labore victum coiuparal ; laboureur, homme dnjournce, ouvrier ; ol. bras- sier. BRASSIA. — Mensurasex pedum, eadera q; Bbassa. — iSIensuraagraria, eadem q. Jornale. BRASS! ATA; — Kad notione. BIJASSICARK. — L'IBraciahe. BRASUM. — Ut Bracr. BR.VTALE; — Idem q Brace, femoralia aut subligaculi genus quod brelclles dicunt Galli. BR.VnSARK. — Ut Bhaciare. BRATIUM: — Ut Brai-.e. BRATSIN.V. — .Molendinura ubi brace tun- ditur, moulin a moudre te grain ; ol. bressine. BUATTEA. — Pro Bbactka. BRATXIA — Balleus, cingulum ; baudrier. BRA'l'ZARE. — Ut liBACiARP. BRANCA], E. — Pn> Haucale. BKANSIA. — Pro Brasia. BIIAVARIA. — (irex equoruin, seuslabulum gregis equarum prolelarii. BRA VIS. — Bob junior ; yeune bteuf. BUAVIUM. — Victoriii; praemium, quod in publicis ludi.s d.nbaliir, a Inr.) — I'rPR.stantia. excellcnlia. (A. 1375.) BK AVIL'S. — Ut Hhavis. BRAVUS. — Tios junior el indomitus ; ol. brau. — Sicarius, satelles; bravo. I!K A.X.Jv — l''enioralia, ul Brack. UHAXATIO. — liraxatiimis o/'ficium ; jus conficicndi et vondcndi ccrevisiam ; (/ de fabriquer el de vendre di- la biere. (A. 132.5.) BK.VX.VTOR. — Minister in monasteriis qui jirajorat brasseria' ; relui qui dans le couucnt diri- geait la pnparalion dr la bii-re. (Mart.) BUAXAIOKIIM — Idem q. Buaci.na. BRA.XATORIU.S. — Ead. nolionc. BRAXATRIX. — Idem q. Bhasiatiux. BKAXATURA. — Ut Bhacina. BI^V\I.\A. — Ut IJRACIN.V. BRAXK^NARIUS. — Idem q. Braxator. BIlAXlU.M. — Idem q. Uhassa. BKAYE I r\. — Bracca linea ; calefon. HIIAYIA. —Idem q. Bhace. BR.VYSIUM. — Ead. notione. BKAZA: —Idem q. Brasa. — Cerevisia; biere ; ol. braste. BRE 354 Brachiale, brachii armalura ; BRAZALIS. brassart. RRAZARE. — Idem q. Braciare. BR.VZATA. — Idem q. Brassa ; brasse. — Quantum ambabus ulnis amplccti el ferri po- test; brassee. BRAZEAdlUM. — Idem q. Bracagidm. BRAZIA. — Idem q. BRACii. BRAZILE. — Idemq. Bracile. BRMVrUS. — Coriuin breatuin, explicalum. (St. Sal.) BREBWTIXI.— Pro Brarantini. BRKBANTIONES. — Kad. notione. BREBEiNZONES. — Ead. notione. BREBIGIONKS.— Ead. notione. BREBILEOIUM. — Pro Brevilegium. BRECILLUM. — !5rasilicum lignum; ut Bra- SILE. BREIXJLA. — Fulcimentum, fulcrum vel eliam scamellum. (Vet. Gl. A. 1218.) BKEUOLATUS. — Fulcimentis munilus. (A. 1496.J BREGANTINA. — Annorum species ; bri- gandine. BRECtANTINUS. — Naviculaj species; bri- ganlin. BREGNIATUS. — Dumetis el vepribus con- situs; plein de broussailles. BREIARE. — Pinsere; broyer,piler. BR EN. — Furfur; soH. BRENA. — Fruticetum, frutetum ; taillis. BRENAGUS. — I'urfuraceus ; de son. BRENA'tIUM. — Triiiutum quod pro hretuu'o prajstalur, vel brennium ipsumquod lenenles dare teneulur dominis suis pro canum venati- corum paslu; (//•ti(7 seigneurial sur Ic son, ou redcvance en son pour la noitrriture des ch tens du seigneur; ol. brennage. (X. 1184.) BRI'^NARIUS. — Qui brenagio cogcndo prae- fectus est, vel peuos quern caiiuin pascendo- ruHi cura eral ; reccceur du droit de brenage ou valet chargi de faire manger les chient du sei- gneur. BRENATICUM. — Idem q. Brenagium. UKEXEUirs. —Idem q. BiiENARius. BRENNACUM. — Idem q. Brenagium. BUENXAHIA. — Ead. notione. BKEX.MU.M. — Idem q. Bhen. HRIC.NTA. — .Vpud Ital. vasis vinarii species. BREN I'ARIUS. — Qui brentus deferl. BRENTATOR. — Ead. nolioue. BHEXUM. — Idem q. Bren. BRI';s. — Idem q. Brace. BRESGIIIA. — Ead. notione. BRESIA. — Idem q. Brasa. BRESIUM. — Idemq. Bhaci:. HRKS.MIA. — fleuus piscis ; bnhne. BRE.SOLA. — Rotffi denticulus. BRESS/E. — Cuiue ; herceau. BRESSOLUM. — Ead. notione. BRESTACIIJA. — ("a.stellum ligneum quo r.Tslra ol nppida muniebantur ; /orli/ication en bois dcslinee a defindre les abords d'une place; ol. brelesche, berteichc, bretoische, etc. — BRE Locus cditus nnde juridicae promalgalioncs a praicone fiebaiit. — yEdificioriim eininentia et projectura e ligno aut e lapidibus coiifecla. BRESTKSGHIA. — Ead. notione. BRKTACHIA. — Ead. notione. BRETAGL'E. — J-:ad notione. BRETAXCHIA. — lilad. notione. BRETKOHIA. — Ead. notions. BRETJiSCHlA. — Ead notione. BRirriA. — Idem quod Muta, praemium sci- licet quod in mulationibus prrediorum domino exsolvituc ; droit paye au seigneur loutvs les /ois quun foiiih de ferre cliangeait de proprieta'iro. BRliTlNUS. — Color equi, idem q. Liardus^ BREVA. — Vox monetariorum, Tiall. breve et brieve; dicitur de monetis qu;e roonetariis per- ficiendfe Iraduntur, descriplo prius earum brevi seu indice. BREVE. — Inventariura, rolulus, chartula conlineiis indicem seu summalim rei cujuspiam descriptionem, el alia ejusdem generis ; uiven- taire, rdle, clat rcleve, ctat sommaire, prods- verbal. (Pass.J — < 'liarla qutevis, diploma quod- ■vis, inslrumentum publicum, epislola, manda- tum ; charte, litre, acte public, lellre, mandeiiteut. (Pass.) Breve divisionaiis, teslaraentum, ultima dispositio; testament. fHug. ep. Tol.) Breve sacramcnti, inslrumentum confectum de Sacra- mento preestito, el leslium subscriplioniljus fir- malum ; acle dc fidctile. fGreg. Tur.J Breve i>i- quisilionis, quo inquisiliones juridicas fieri li- cet; bre/ d'enquL-te pour fat re des informations juridiqucs. (A. 1155.) Breve pendens extra si- (jilluni, apud Anglos, quo servitia ratione feudorum suorum debita regi significabant feudalarii ; acte par Icquel les jcudataires recon- naissent la suzcraincte royale. (Lib. nig. Scac.) Breve invcstiturx, quo quis in jjossessioncm rei alicujusmillitur \acte d' investiture {\ch., Spic.) Breve de sordcmanda, inslrumentum immode- ratte pelilionis ;ol. brcf de surdemandc (A. 12J6.) Breve de capella, litterre cancellaria> regiae; li'ttres de chancellerie. (Rym.^ Breve re/utationis, charla cessionis, qua quis de jure succedil; acte de cession. (Font.) Breve pro quxsta, seu pro stipe coUigenda ; acte f.ortant, permission de queler. {St. Feci. Meld.) Breve testatum, seu vic- torialc, charla qua quis a judice in possessio- nem alicujus rei mitlilur; acte donnant gain de cause. (01b., Mur.) Breve de convenientia, inslrumentum quo litiganles pacificaotur ; accommodenient, transaction, (A. 1410.) Breve judiciale, vel origijiale, quo quis judicialiler citalur ; citation, assignation. ('Pass.j Breve magistrale, instrumentum quo quis licenliam obtinet litem babendi cum aliquo; lettres de chancellerie qui autoriscnt a intenter tine ac- tion contrc quulqu'un. (Pass.) Breie mortuorum, seu de defunctis, aul pro defunctis, inslru- mentum quod a monachis in ea monaste- ria cum quibus societalem, seu, ul aiunt, fraternitatem inierant, millebalur, quo mona- chorum suorum mortem el obilumnuntiabant, quo pro iis statas et ordinarias preces el Missa exsolverenl ; billet de mort. (Bass. Vid.) eliam SaLV.VTIO, CoNtLCTUS, EXCOHMUKICAIIO, elc. — LEXICON BR I 356 Summi Ponlificis epislola quce in cera rubra sub Annulo Piscatoris obsignalur ; brefdu Papc. (^Bas.s. — Apud I'rovinciales, regio, seu potius dominium, districlus in quo breve domini cur- rit ; quart ier scigneurie, aomaine. A. 1246.J — Annuus reditus qui px prtediis aut rebus aliis provenil qui in brevibus describi solet ; rente, revenu. (Bass.) — Liber ecolesiasticum Ufficium compendio compleclens; bnjriaire. ((,'"■/•. vet. Eccl. Cam.)— Rosponsorium quod post sin- gulas iN'octurnorum lecliones canlalur. (Bern. Mon.) Brei-c »i(H(*/u//j,, forte obventiones quo- lidiana; minores in brevibus annolatee. [Obit. Led. Morin.) BREVETARIUS. — Qui brecia defunclorum in varia monasteria deferebat. Vid. Breve. Ponlificis epislola ; bref. — BREVETUM. - Rchedula ; billet. BKEVETUS. — Schedula, indiculus. — Bre- retus salvationis ; Vid. Breve salvationis, ia Bheve. l^REVIA. — Characteres magici in brevibus descripti, quos sccum deferre solenl qui iis utuiilur, amulelum. (I>^ Gl.) — Uumilia in mari vel in flumine loca. {Vet GL) — Idem ac Bkeva. (A. 1360.) BREVL\GIUM. — Dominium; idem acBaEVB. BRIiVIALE. — Locus ubi reponuntur vel re- porlantur brevia, vel ubi aliquid continelur ab- brevialum, unde quidam liber in quo est totum Officium diurnum et nocturnum dicitur Brevia- rius ; breriaire. BREVIALI^. — Idem ac Bhevis. — Brevialis ^fl4;//a, in qua discipuli regulasa magistris ac- ceptas scribebanl. (Bern, men.) BKEVIARK. — (Subs.) Idem ac Breviale. — - (Verb.) In bretes redigere, describere ; re- diger, ecrire. — Agendorum charlulam seu conceptum animo teslamentum perscribere, delineare ; minuter. BRE^'IARIUM. — Instrumenlum notario- rum ; acte notarie. — Liber ecclesiasticum Offi- cium compendio compleclens ; breviairc. BREVIARIUS. — Ead. notione q. Breveta- Rius. (A. 1366.) Brevis {Ann. Fuld.) et Bhevia- RIUM. [Act. Mur. rnon.) BREVIATUS. — In brevi inter defunctos conscriptus ; com/iris dans la lifte des nwrts. BREVIGARIUS. — Idem ac Berbicabius. BREVICELLU.M. — Epislola; idem ac Bre- vis. BREVIGOLA. — Ead. notione. BREVICULUS. — Indiculus, compendium, breviarium ; sorumaire, abrege, mi-moire, borde- reau.. BREVIGER. — Bajulus etporlator brevium. BREVIGERULUS. — Ead. notione. BMEVILEGIUM. — Breve Ponlificis; bref. BREVIS. — Summarium ; idem ac Brevk. BREVITUDO. — Brevilas ; brievete. petitesse. BREZELLUM. — Forte idem ac brasilicum lignum? (A. 1209. BRIA. — Vasis species ; gourde. BRIBA. — Frustum panis, panis mendica- lu3;ii/' ibe. BRI MKDI/E ET INFIM^ LATINITATIS Idem q. Biiadanciones. 357 BRABAZOiNES BRICA. — Laler ; brique. — Lateraria ; hri- queterie. — .Machina jaculatoria; machine de guerre ; ol. briclie. BRIGHKNINLS. — Via iter, illud pra;serllm iter in quo propter aquas fontes s.epe occur- runt. BIIICIIOLA. — Idem ac Bhicola. HRICIA l^VNIS. — Mica, frustum ; mietle. BRIfJHAUIA. — < >pifex lateraria vel qux la- leres vendit. (A. 13!)b.) BRICOLA. — Machina bellica, {balisla ; via- chine de jet ; ol. fji Uvlle. BRICUSUS. — Jurgiosus. BRIDA. — Frenum ; bride. (.1. SS.) ~- Ma- china bellica, eadem quai BnicoLA. BRIDOLEZA FARINA. — Purior similago ; ol. bourilalese. (A. 13t)3.) BRIEVA. — Idem ac Breva. BRK'-A. — Jurgiuii), rixa, pugna, lis, factio, diflicultas ; piuces, queretle, demele, rixe ; o\. briga. BRICADA. — Idem ac Hbigata. BRl'iANdll. — .Milititc pedestris genus; brigands. BRUIANDI. — Ead. notione. BRIGANDINA. — Sagi militaris species; brigandine. BRIGAN'IVE. — Ut BaiGANCii. BRIG.VNTES. — Ead. notione. BRIGANTIlNA. — Buiuandina. BRKJANTINA. — Ut Buigancii. BRIGANTINUS. — Naviculoe species; bri- gantin. ; BKIGARE. — Rixari, contendere, negotium I cum alicjuo habere. 1 BRKiATA. — Turma ; brigade. ; BRIilENDAKlL'S. — Militia seu brigatx i praifeclus ; brigadier. j BRhiEMLN US. — Idem q. BitiGANTi.NUs. ! BR1GER1.\. — Santonicum, herba absinthio i non dissimiiis ; ol. bregutere. j BlUiilARIUS. — Lebctum fabcr ; chaudron- I nier. (A. iVM.) j BilKiOSUS. — Intricalus, faslidiosus; em- I brouille. difficile. j BR1(;R11. — UtBEKSAnii. BRILLUM. — Conspicillum ; lunette. I BRINA. — I'ruiiia; yt'/eV. BRINARE. — (ielascere; geler. BRINGANTIXA. — Pro Briga.ndina. BRINUM. — Navis species. BRIOLIU.M. — BitoLiCM. BRlSAIvlC. — Friuigi.'re ; briser. Bills A'l'lU. — liifractio, infraction ; viola- tion. BRISA TUS. — Non observatus ; viole, en- freint. BlUSCA. — Favus ; rayon de miel ; ol. brcs- BRO 358 ehe BRISCUIARE. — briser, percer. BRISECIA. — Ut Bretacqia. Frangere seu perforare ; BRISIACUM. — Brasiiicum liguuni; ul BaA- SILE. BRISILLUM. — Ead. notione. BRISIX. — Ut Bhisga. DRISOLIU.M. — Ut BnisiACUM. BRISTACHIA. — Idem q. Bretacuia. liRlTESCHIA. — Ead. notione. BRITIGENA. — Brilo, Arraoricus ; Breton. BRITISCUS. — Ut BiTBiscus. DRISOXARE. — Linguam in Britannia infe- riore usilalam loqui ; parler bas-breton. BRITONES. — Satellites seu milites, forte sic dicti qw-d essent e liritannia minori. — Grassatores, praiiJonei'. BKIULUM. — Ut Brolium. BROA. — IJmes, terminus, forte maxima cum aliquo dumo indicatur. (A. 1319.) Locus depressus, huniidus. — Silvula ; petil bois, bos- quet ; ol, broil. (A. llGu.) BROALE. — Limes, ut Bhoa. (A. 1318.) BROCA. — Fistula doliaris ; caaelle ; ol. broche. Vinum vendere ad brocam, id est minu- iaWm \ vendre le vin en detail. (A. 113 4.) — Ager incultus, dumetum ; broussailles. — Dens, cornu, aculeus ; aiguillon, pointe. (X. 13C0.) — Canna. arundo, pudamentum ; roieau, echalas. (\. i i'JO.) — Vasis geuus ad mensam, aliosque usus destinatum ; broc. (A. 13G1.) BROCALIU.M. — Fistula doliaiis; robinet, cannelle. liROi'ARDICUM. —Juris axioma; axiome de droit ; ol. brocard. BRUCARE. — Auruni vel argentum serico inlexcre ; brocher d'or ou d'argent. — Foliis seu frondibus spoliare ; diJpouiUer une plante de ses fruits ou de scs feuiUes. BRUCARIA. — Uumeta; forte ericeta ; brui/eres. BRiXJA'r. — Pannus auro card d'or. [Cone. Ilisp.) BROCATUS. — Pro Brodatus. BROCC.E. — Sudes acuta?, pali; brocket. BRUI'CALU.M. — Ut Uhocat. BKOCI'AHIJA. — Ut BitnCAUDlCUM. liROt'CATU.M. — Idemac Biioccaluk. BRUGELLUM. — Dumetum, idem ac Bnu- SCIA. BROi'HA. — Veru ; ftcocAe. BRUCIIA r.\.. — -Nleusura, forte sic dicta u Gal. 6/'cic; amphora : « Septem brocliatarumii- ni puri. » BR(K"!1ER1US. — Pro Bocuehios. ItROGHER(JN.\US. — Forte urceolus ; bu- rette : (1 Cum parvo brocheronno ad tradcndum viTiuni presbylero in magno altari. o (A. 1419.) BRUCUETA. — Fistula doliaris ; cannelle. BROIjUETUS. — Mensura Lugdunensis con- tinens vigesimam (juartam partem asinatx. BROt'UlA. — Fijlula doliaris, ut Brocueta. — Dens, aculeus, acies ; aiguillon, puinle. BROrm.VTUS. — Aculeis munitus; garnide pointes. (A. 1358. BR0GUU6. — (Subs.) Amphora ; broc. broussailles ; aut contextus ; Bro- 359 BRO LEXICON BRU 300 (Ad].) Brocis aea dumelis consitus; rempli de IroussaiUes. (A. 1336.) BUOCIA. — Ul Bhuscia. BROCIUS. — Currus, plaustrum ; charrette. RROCUS. — Ut Brocdus. BRODA. — Opus acupictum: broderie. BRODADURA. — Ead. nolione. BRODARIA. — Ead. nolione. BRODARIUS. — Juris quod hrodium voca- banf ligurilor. (A. SS.) BRODATOR. — Qui acupingil; brodeur. BRODATURA. — Idem q. Brodadura. BROD.VTUS. — Acupiclus ; brnd^. BRODEUL'INUS. — Caliga; hrodequm. BRODERATUS. — Idem ac Brodatus. BKUDl'.RlA. — Idem ac Bropa. BRODKRICIA. — Ead. nolione. BRUDIATURES. — Anliquarii qui in libris describendis lilleras ac elementa non accurale 8ed more acupictorum el Ijrudinloruin ieviter eftingunl, adeo ut visum pene efl'iigianl. (Nic. Cleraang.) BRODLXIUM. — Carnium elixarum jus; brouet, jus dfviande bnmll'e. BRODIUM. — Kad. nolione. BRODULA. —Idem ac Brodatura. BRODUM. — Idem ac Brodium. BROEILLIU-M. — Idem ac Brolium. BROELLA. — Genus panni ; sorte d'eloffe; ol. bi'ouelle. BROETA. — Pro Birota ; brouelte (A. 4257.) BROETARIUS. — Qui broetam sou vebicu- lum ducit. (A. 1361.) BROGILUS. — Idem ac Brolium. BROGINUS. — Relis genus; filet de piche; ol. bregin. BROGRISIA. — Bulgarorum hoeresis; here- sie, secte da Ilulgarcs ; ol , bougrerie. BROIA. — luslrumentum lerendie cannabi ; broie. BROIALUM. — Idem q. Broliuu. BROIARIA. — Idem ac Bruariom. BROIHERA- — Ead. nolione. BROILUS. — Idem ac Brolium. BROLETUM. — Plalea, locus publicus arbo- ribus coiisilus ; lieu plante d'arbres, promenade publique. (Mur.) BROLIUM. — Nemus, silvaaut salUis in quo ferarum venalio e.xercelur, maxime vero .silva muris aul sepibus cincta ; pare ou boi's. — (^'am- pus; /;/aine, ehamp. — Pratum, poraarium ; pre, verger. — Idem q. corveia, quae in brolio domini, sive neraus sil, sive pralum, a vassal- lis debetur. BROLIVUS. — Arboribus consilus ; plants d'arbres. BROLLUM. — Ul Brolium. BROMA. — Ut Bruma. BROMIDITAS. — Pulredo, fa;tor; pourri- ture, puanteur. BROMOSUS. — Immundus, putridus, coeno- sus : (I Aqua btomosa. » BROXCHKRIA. — Dominica Palmarum ; dimanche des Rameaux. (A. 1370.) BRONDA. — Virgullum, ramusculus ; ra- me^u, petite tranche; ol. brounde. (A. 1352.) DRO.ND.\TUS. — Acupiclus ; brode. BRONIA. — Lorica; cuirasse. BRU-XZINLM. — Tormentum Gallicum ; canon. BONZINU.S. — Vas, urceus, unde lavandis manibus aqua iufundilur. — JEs, cuprum ; cuiore, airain, bronze. Species panui Lusilani- ci. BROQUERIUS. — Pro Boclerius ; bouclier. BROQUETTA. — Ciavus, fibula ; brocheUe, clou. BROQUETUS. — Diminut. a Brocus, ampho- ra. BRORIUM. — Idem q. Brouom. BllOaASTA. — Feni manipulus ; botte de join. BROSCA. — Avis species. (Rumpl.) BROSCHUS. — Idem q. Bhoscus. BROSCIA. — Dumetum, ut Bruscia. — Pro BOISTIA? P.ROSCUS. — Lagenaj majoris species ; bou- teillede grande dimension, broc. BROSDUS. — Ul Brusdus. BROSSA. — Pumetum, vopretum, silvula; ; broussailles, buisson ; ol. brosse, brousse. (A. 1112.) BROSSIA. — Ead. nolione. BROSTAGIUM. — Praeslatio, ut videtur, pro jure coliigendi in nemoribus brossas, seu du- mos, vepres el arborum ramos. Vid. Ramagium. BROT.'^. — Holrus, uva; 7-aiain. BROUGATUM. — Idem ac Bruccatum. BROUD.VI'OR. — Idem q. Hrodator. BROUUATURA. — Mem q. Hrodatura. BROUDATUS. — Idem q. Brodatus. BROUETA. — Idem q. Broeta. BROULUM. —Idem q. Brolium. BOURD.\.DUS. — Forte idem q. Broudator aul Broutahius. {X. 1519.) BROUTARE. — Broeta transvehere ; brouet- ter. RROUTARIUS. — Qui broela transfert ; brouetteur. BROYDATi S. — Idem q. Bhodatus. BROYLUS. — UlBROiLUiM. BROZIA. — U t BuusciA. BROZIUS. — Ut Brocius, plaustrum. J3KU\. — Idem q. Brossa, silvula. BRUARIUM. — Agar stcrilis, vepribus et dumelis horridus; bruyere. BRUCIA. — Ul Bruscia. BRUGINUS. — Buxus, ut videtur; buis\o\. brurin. BRUCTARE. — Pro Blutare. BRUCUS. — Pro Bruchus ; hanneton. BRUDATUS. — Pro Brodatus. BRUELL/E. — Inlestina: intestins, boyaux; ol. brcilles, brouaitles. BRUER.V. — Idem q. Bruarium. BRUERIA. — Ead. nolione. BRUGARIA. — Ead. nolione. BRUGEUIUM. — Species panni; sorfe de tissu : « Golellam de brugedio. » BRUGGA. — Ager sterilis, vacuus ; terrain inculte, brmjere. (A. 1276.) BRUGIA. — Modus agrl : « Duas brugias terree. (S. xiii.) 361 BRU MEDIAE KT INFI\LE LA.TINITATIS. BUB 362 — Idem q. Brogilus. — Idem q. Broc.i;sus. — i-'ad. notione. — Murmur ; bruit. Lorica ; cuirasse ; ol. 'jvugne, fere mis- Na- BRUGILUS. IJltUGIXA. - I5RUGINUS. BRUGITUS. - BKUfiNA. — brunic. (A. 813. BRUGOLA. — Fungus, vel prunuin silves- Ire. [A. SS.) BRUOUEUA. — Ut BauGARiA. BRUGUEKIUM. — Ut Bbuahium. BHUIDA. — Ead. notione BRUIERIA. — Ead notione. BRUILLIUM. — Idem q. Brolidm. BRUILLUM. — Ead. notione. BRUILLUS. — Ead. notione. BRULETUS. — Moneta nigra seu la; ol. bru/e.(\. 1343.) BRULLATUS. — Idem q. Brodatus. BRULLIUM. — Ut Broulm. BRU.MA. — Pruina ; gelee du matin. vis species ; ol. brument. BRUMALIA. — Fcstus dies apud paganos in honorem Bacchi a Romuloinstitutus,ut pulant. BRUMXTICI. — Qui Bmumalia celebrant. BRUMOSUS. — Ut Broiosus. BRUXA. — Moneta quam alii nigram vo- cant ; VkI. Moneta. — Lorica ; cuirasse. (Mur.) BRUXATIOI. — Pro Bromatici. BRUNATICUS. — I''iiscus, subniger; brun. BRUXCLERUS. — Idem q. Brevetarius. BRUXEA. — Thorax, lorica; ddrasse. BRUNEARIUS. — Draniarum confector; fabricant de cuirasses. Bit UX EDO. — Color fuscus ; coule>/r brune. BRUXELLUS. — Certa mensura sails, ea- dem q. minolus ; ol. bruncl. BRUXET.V. — Pannus non ex nativi coloris lana confectus, sed quavis Unclura Imbutus; ol. brunette. BRUNIA. — Ut Rhunea. BRUNIGUS. — Equus tolularius. (Isid.) BRUXITUS. — Lcvigatus, polilus; ncttoyi, blanclii. BRIXTISSAGIUM. — Politio ; brunissage, action de nellni/er, de fonrbir. (\. Ii2().) BRUNTUEARI']. — Su3urrare, niurmurarc; murmurer. (Bar.) RKUNUS. — Fuscus color, subniger, nigri- cans ,■ bi'uii. BRUS.VRE. — Navcm calefacere, Ignem ex bruscis accendcre in navi utfacilius purgaii pos- sil el sebo illinlri; jJainber un navin\{\. 1213.) HRUSCALE. — Dumetum : idem q. Bruscia. BRUSGARE. — Incendero, ul Uruxahr. BRUSGA'rUS. — /Kreo colore imbutus; bronze. BRUSCIA. — Uumi'tuiu ; brnussailles. BRUS(MARK. — Idem q. Bhiiscarr. BRUSGIOLUS. — (Jarbunculus, species ul- cerls. {A. SS.) BRUSCOSUS. — /irusciis locus consllus ; lieu plein de broussailles. Bll^ SCUS. — Rustum ; fragnn e/iineu.r. es- pece de houx. — Alvus apum, ul Brksca. — Ranif species, rubela ; snrte do grenouille vcni- meuse. vl'ap.) Lexicon heu. et imfim. Lat. BRUSDUS. — Opus phrygium acupiclum, plumariurn ; broderie. BRUSL.VrU.S, — Idem q. Brodatus. BRUSSURA. — Ut Brusura. BliUSTIA. — Arcula cogenda^ slipls ; Ironc a recevoir les nffrandes. (A. l;^)23.) — Peclinis genus, Instrumcntum quo linum carminatur; ol. brouessc. (A. 1476.) BRUSTIO. — Dumetum, minor boscus ; Vid. Broscia. BRUSTUM. — Pastlo, cihalus, esca, pastlo animallum ex bruscis, seu ilumetis ; le brousf; hlnc brouster, pascere, depascere. BRUSTUS. — Ut Brusdus. BRUSUA. — Ut Bruscia. BRUSUBA. — Llvor qui ex percussione in carne enascilur. (Bract.^ BRUTA. — Narus. uxor filii ; bru. BRUTALTS. — Ad animal brutum pertinens, belluinus, stolidus, stupidus ; brutal, de brute. BRUTALITAS. ~ Stupidllas, stupor; bruta- lite. BRUTAIITER. — More animallum bruto- rum ; a la manicre des brutes, commc unc brute. BRUTAUE. — UIBlut.^re. BRUTERE. — Stolide agere ; aglr sottement. BRUTESGERE. — Stullus fieri ■,commencer a c'tre sot, le devenir. BRUTESGHIA. — klcm q. Bretacuia. BRUTININA MELODIA. — Drxtorum mul- tarumve bestiarum clamor, verbi gratia plu- rium canum collatratus, commugitus boum, etc. BRUTIRE. — .More brutorum agere. (.Mart.) BRUTIT.\S. — Stupidllas vel feritas ; brula- lile. RRUTTUS. — Arboris genus, forte eadem q. BOULHS. BRUTUS. — Insanus, stullus, Insulsus ; in- sense, brulu. BRUV.VGIUM. — Potus, polio ; breuvage. BRUXARE. — Ustulare, incendere, ambure- ro ; mettre le feu, brnler. BRUZIA. — Ul Bruscia. BRYO. — Eons eloqucnli.T ; a Gr. ?p J^'', scaturire. (.1. .'^.'?.) BUACA. — Forte idem q. Halls buca, caver- na minor, scrubs, locus sublcrraneus : « I"]t in civitatc Xarljonensi casalcs apsos cum buac.a qua) sunt ante ecclesiam S. .Marcelli. » (.\..898.) BUAD.V. — Bovilc, slabulum boum ; elahle a boeufs. BUANOERIA. — Mulier qua3 abluit, purgal, candefacll liiilea; laveme. BUATA. — Grypla, lestudo sublerranea, lo- cus depressus. (.\. 1173.) BU.\TUS. — Mensura} species frumentariaj. (A. 1252.) BUBA. — Ul Buno. BUBAI.US. — Hos silvestris; buj-fle. BU.VRE. — .Madefacere ; an'ose/', mouiller. (S. xv.) BUB.VT.V. — I''orle locus confornicatus, ab Ilispnno bnbedo, fornix, camera. 1U'BI(;US. — Id. m q. Kiiiius. iilTili.ARE. -- lUibonis vox. BUHIUS. — Xebulo, furcifer, lixa, ul Bubo. BUBO. — Tumor, species ulceris ; bubnn. 12 363 nuc LEXICON BUE 364 (A. SS). — Calo, nebulo ; vaurien, 7nauvais su- jet. BUBTICULA. — Pro Bitticula. BUBULA. — Bos, vacca, (,l«n. Ihn.) — Commentnm, fabula. (Bar.) BUBULCA. — Ap. Italos, modus agri ; idmi q. BOVATA. BUBULCAlllA. — Domusbubulci; maison de boavier. BUBULCATA. — Idem q. Bubulca. BUBULCERlUiM. -- Pisedium ruslicum; idem q. Boveria. BUGA. — Truncus, stipes; b'u-/ie. — Os, adi- lus , douche. BUCALE. — Vas per cujus bticam seu cana- ticulum aqua lavandis manibus infundilur ; aiguiere. BUDAKANUM. — Idem q. Boquehannus. BUCARE. — Absentem a divinis Ofticiis puncto nolare ; pointer, piqucr. BUCGA. — Os ; bouche. Duccajmrlus, ostium. — It )mesticuf, I'auiiliaris, qui sumptibus pa- troni nuti'itur, quoeliam sensu TU.M. — Abacus ; arutoire, buffet. BUFFA. — Alapa; souffle I ; buffe. BUFFARF. — InQare ; snvffkr; o]. boiiffer. BUFFARIA. — Ludificalio, ab Hal. buffari, nupari. liUFKKTERIA. Idem q. Bufetagium. HUFKETUS. — Concessus hominura qui de re aliqua slatuere possunt; ol. buffet. — liuffe- tuspanis; panis siligineus. (^1. SS.) BUFFO. — Joculalor, tnimarius ; houffon. — Idem ac bufo ; crapaud. BUFFONIA. — Scurrilis jncus; bouffonntrie. BUFFRKDUS. Ul Belfbkdi's. BUFI.L'S. — Idem, ac [Jlbalus. BUFUKUIL'M. — Idem ac Hohordicum. BU('.\. — Minutura lignum ; bkchette, menu bois. BUGADA. — Lexivium ; le.ssive. BUg.\UI';RIUS. — Ad lexivium perlinens ; de lessioe. BU(i.\DlER.\. — .Mulier quai biigadain fa- cil; fi'iiime qui fait la lesuve. BlKiARl. — Pro Bulgari. BL'GA'IW. — Vasis species, apud Italos. BUG.VTOLUS. — Alveus, aiveare, apud Ita- los. BUGATT.VTUS. — In vase bugnta dicto po- siluB. BUG.V'I \j6. — Panni species apud^iUlos. BUGFRl. — Pro Bllgahi. BIJGKKIUS. — Idem ac Hol'Geiuus. HL'fiFS. — Lapidis genus. (A. 13.S4.) llUGlirUM. — .(Edicula; putUe habitation; ol. buqe. HUGETLS. — Ul BuGES. BUGIA. — .'lidicula, ul Bugetum. — I'as- cuuin, pralum : paturage. pruirie; ol. bughe. -- Candela cerea ; bougie (\. 1472.) BUC.LIKI';. — Pro liuLUrtE. BUllli'lMRIUS. — Urceorum opifex ; bulw- tier, fabricant ou warchaml de bubes. BUIIOKS. — ppiHslatio qua; liebal pro fa- cullalo capicridi ardearum specii'in, quas bubo- riniix vooalinnl, viilgD bu/ors. HUilUKDAKi:. — Iduni ac BouoiiDAnE. HUllUlvDb.lU.M. — Idem ac Bouohdicum. lil il'^US. — Buxeus; ilc buis. lUHLLIO. — Idem ac Bii.lio. UUI.NAKIUM. — Modus agri, idem ac HON- NARILM. (A. tJ3.s.) BUIKKIA. — Urceolus; burette. BUISSKI.LUS. — Idem ac Boisseli.us. BLISl'A. — Pyxis; boHc. BUITARDA. — Otis ; outarde ; ol. buitarde. — Cribrum farinarium ; sceau ; ol. bu- Sigillum petit sac de UULGIA. — Sacculus instar bursae : « Dul- cins de corio pro libris v. » (A. 1295.) BULKIELLUS. — Baltheus; baudrier. BULFCTA. — Genus Iribuii. (Rvmer.) BULliiNGAIUA. — Pro Boi.endegakia. BIILFRGIS. — Gonsiliai'ius; Gr. SojXr.-copoi;. BULIiTAHE. — Fariaam incernere, cribro secernere ; blultr. BULETELLi iM. bl/deau. BULETINUM. - lette. {.St. Pat.) BUlJjA. — Sacculus e corio : cuir, bour.^e ; ol. bulge, bulgans. BUE(]ARI. — Uajreticiqui vulgo Albigenses in Fraiicia, alibi paterini, cat/iari, etc., ivlani- cbteoiiim asseclaj ; ol. bougres. — Usurarii ; etiain bouqres. BUUiETARIUS. ■ — BuUjaruin venditor ; inarchand de bulges. Vid. Bulga. BULGIA. — Idem acBuLGA. BULGRl. — Eidem q. Bolgari. BULGULA. — Idem q. Bulllca. BULIO.— Ul BuLLiu. BULIKE. — Pro Bullihe. BULLA. — Hujus vocis variae sunt notio- nes. A scriploiibLis medii tevi ila appellanlur guiieraliter omnia ornaraenla orbicularia, a qiiihus vox buuie apud Gallos oiiginem sumpsit. — Sigillum seu lypus sigiUariuf, quo bullae ip- sfc iinprimunlur. — Sigdlum quod chartis ap- penditur. — Ipsiim diploma bulla munitum, queiiiailniodum sigillum pro ipsometdiploraal'^. — Sehedula, syngrapbum, cliirograplium ad rei cujuspiam indicium. — Ferriim quo rei in froiile aliave corporis parte signaiilur. — Si- gimin quo vini venalis dolium notatur, ratione cujus cerium quid exsolvilui'. Id quod pro ipso signo snlviiur. — Inslrumcnlum ludi aul qui- dam ludus. BlILLANUS. — Idem q. BoLLANOs. BULLA RE. — Ferro candenli reos inurere ; marqurr un cr'iminel. [Si. ]'en.) — Vini venalis dcdia iiotare. Vid. Blllatio. — BuUas facere, id e^t liimores ; /a"ce/- des bulks, boiiilloiiner. — Teslari ; lemoif/ner. « Fidem Chrisli buUan- tes proprio sanguine. » (Marl., Ampl. Col.) — Hulluin seu sigillum apponere ; mettre le sceau, sctdli-r ; o\. bulletcr, boulli-r. BULL.VIUi. — Curiae Romause buUarum seu diplomatum ronfeclores. BULLAIvlLM. — Bullarum Romanorum Ponlilicnm colleclio ; liuUaire. BULL.\riO. — Jus ferro candenli reos si- gnandi ; druil de marquer les coiipables. HULLATURA. - Gbarla vcl lacultas bulla el .'igillo conccssa, ratione cujus cerium quid exs .Ivilur. (.V. i.«/c. i BUHDESAGIUM. — Idem videlur ac Burga- ' GIUM. BURDIARE. — Ilaslis burdiare ; jouter. \ BUUDICALA. — Idem ac Uordigala. BCRUICULUM. — Kad. nolione. BURDIGALUM. — Ead. nolione. BURDIGOLUS. — Ead. nolione. ; BURDILLUS. — Fuslis, virga ; baguette, inz/p, petit baton. I'iURDIXUS. — Asinus, ut Burdo. BURDIRE. — Ludere. exsultare ; fouer, sau- ter. — Praeslationi seu scrvilio, quae bardura dicebatur, satisfacere. BURDO. — AUacus, fucus ; frelon, bourdon. — yiWyua; l'aheon,mttan. — Asinus, seu mu- lus ; ane ou mulet. — Baculus quem geslare so- lebanl peiegrini Ilierosolyniitani pcdites ; bnur- don de jti'lerin. - Burdones ; calami seu lubae ainca? quo; fere tubas referunl cl earum sonum, aut calami majores organorum, qui graviorem sonum eduni, vel ipsa organa. BUKBOtikKU. — A burdonibns seu baculis peregrinatoriis per conlemplum appellali pere- grin! olim ab Albigensibus ; boiirdonniers. — Asinorum euratores, agasones ; unie?'s BURDOXUS. — AUacus, ul Burdo. BURDUS. — Sutor vestiarius ; tailleur. — Forte baculus seu pedum abbalis ; crosse. BURELLUM. — Mensa ; bureau. BURELLL'S. — Panni spissioris ac vilioris species, ut Burallus. — Tabula, index : « Uniira textum argenteum el deauralum, cum uno bu- rcUn magno, et tabula mortuorum in eodem infixa. » (A. 1240.) BURENGUS. — Idem q. Burgensis. BURETA. — Amphora ad ministrandura vi- num et aquam in Missa ; burette. BURETUM. — Ut Bruneta. BURG.V. — Cloaca, ut Burca. — Idem q. Buhgagium. BURGACEA. — Potionis species, idem q. BOIIGKRASTHE. (A. 1204.) BUlUiAGlUM. — Cerium et annuum vectigal quod burgensis aut burgi incola pro domicifiis suis seu tenementis, quse in burgo possidet, burgi domino prajstat. Burgagium liberum dicitur, quod soluto vecligali annuo solito ab orani alia liberum est servitute. BURGARIA. — Violenta in domum, vel pri- 360 BUR MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. BUR 370 vatam, vel sacrara, ut ecclesiam, vel ctiam in tentorium noctiirna irruplio, cum intentione interficiendi et furandi. ((]ow.) BUK'tARIUS. — Burgensis, Vid. h. v. — Villicus : « Huncsiqui'iem locum... a suo bur- gnrio, quieum pussederal... comparavit.» [Vit. iS'. Gatic. efj. Cam.) BURr,ASATICU.M. — Ut Bu-hgensatica. BUR'tATA. — Suburbium ; faubourg. (X. 1490.) BURGATICA. — ut BURGENSATICA. BUFMATOR. — Fur nocturnus ; voleur de nuit. fFlel.) BUFv'lKLLUS. — Burgus minor, oppidulum: (I Quaedam terra quae est in l/urgello d'Arel. » BUIlGE.M'VrUS. — Curia burgensis, conven- tus burgi, vel civitatis, id est civiura. BURGE.NCIA. — Idem q. BoRGAGiuM et Bun- GENSATICA. BURGKNS.\TICA. — Prajdia qua; a burgen- sibus possideri poterant, Gal. rolures, unde feudalihus, quie nobilium erant, opponuntur in chartis. BURORNSF.S. — Atunicipes, burgorum sen villarum clau?arum incol.-o, vel qui tenementa iniis possident et ratione eorum hwfjagi a domiuo burgi pensitant. Burgensh regis, qui icet in altcrius domini jurisdictione maneat, ab ilia tamcn eximitur et jurisdiclioni regice lantum subcst, nisi dominus juribus regiis gaudi'at. llurgeiisw afjnraneus, extraneus. IiUR'C), se moquer. — Pro Bullare. BURIARI.\. — Locus in urbe vel extra ur- bem in quo ludere solent incokc. (A. 1403.) BUREKSCUUS. — Satiricus ; burlesque. (.[. SS.) BURiNA. — Pro Horxa, meta. Bl'RNETA. — Pro Biiunfta. BUilNETUM. — Ead. notione. BURXEUM. — Ebur; ivoire. BURO. — Sagitta, tclum ; /Iccbc, trail. (Script. Act. Fr.) BUROL.V. — Navigii genus. BURRA. — Tomentam ; bourre. (IW. ni.) — ('rrta pellium quantitas. (A. 1163.) — Pen- silalio quam a vassallis dominus exigit pro molitura frumcnti in molendinis suis ; idem q. MoLTA. (.\. 11S2.) — Fuslis, vectis, idem q. Marra. (A. 1370.) BURRARIA. — Qua' burn seu lixivio iin- leas vestes abiuit, purgat; blanchissciisc, ta- vtune. BI'K'RENE. — Vestis ex birro vel burro'? lilRRlCliUS. — Ut RuMicus. lU'RS. — Idem q. Huringi. BURSA. — Crumena; bourse. Revocatio 371 BUS LEXICON BUS 372 per bwsam, jus quod proximiori consan- guinco compctit, tenemenliim so'i feodiiin a consanguinuo, extranco vendilum, pretio con- venlo iiumerato, intra aniiiiin a vindilione sibi revoc.ire el asserere, praclicis (iallicis, clamcur dc bourse. Revocave rt rccupemre railnn-^ buvsx, ead. raiione. — Area, gazopliylarium ; co/frc- fort, Irc'sor. (A. 1283.) iJisU'iliutio quae fit ex area communi. (X. 1389.) — Commodura quod proiler prxbeiulam canonicis obvenit. — Con- venliculiim, illicilus coelus, forte sic diclus ex area communi ad illos convenliis tuvendos destinata. (A. ii3-2.) — Saccus instar bursa; lana, tomenlo, aliave re simili plenus, queni taurorum cornibus illigabant, iie dum agi- tantur, ludcnles possent laidere. {Cone. Ilisp.) — i?accuhis in oigaiiis. (A. 1473.) — Cloaca. (Isid.) — Static mercatorum, ubi dc rebus suis consnltum conveniunt ; bdurse de commerce. BURSARE. — Nummos ia biirsatn seu cru- tnenam dennittere ; cmbourser, encaisscr, metlrc dans la bm/rse. BURSARIA. — Locus ubi asservantur charia; ; vliartier, lieu ou les acles S07il cluposijs. — Officina seu conclave bur^arii, ubi creditam servat pecuniam, lecipit et solvit ; bureau de (resorier, lieu oii il garde hs /onds a lutconfies, ok il fail les recettcs el acrjutlle les depcnses. (Ken.) — Officiuiii npul moniales sumptua- rium. (A. 1338.) BURSARiUS. — Cuiex bursis slipcndia proe- stanlur ; qui refoit dcs fortds d'unt bourse com- mune, boursier de college. — Officium monas- ticum penes quern est bursa seu pecunia mo- naslerii ; Iresorier. [Mon. Angl.) — Officium classicum ; ol boxrsier, errivain. (A. 1497.) — • Bursarum opifex ; fabrkant de bourses. (A. 1482.) BURSCATUM. — v^icopula ; brosse. BDRSELLA. — P.irva bursa; boursette. BURSlCLLUr.A. — Ead. notione. BURS EM AGISTER. — Idem c[. Bursabius, is penes quern est bursa ? (Rvm.) BURSERIUS. — Qui facit"6;^rsas. (a. 1160); is pene? quern est bursa. Vid. B!)rs\rius. BURSTA. — Idem ac Buhscatum. BURUM. — Conclave ; chamhre d couchcr. BUSA. — Tubus, canalis ; luyau, canal. Du- see ventalcs, hoc est canales excltisarum, seu ag- gerura ad continendas aquas: fc^Mse. — Navi- gii species. BUSASUM. — Stercus, cocnum, slabulorum purgamenta ; fumier. B[JS-B.\S. — Iragor sclnporum ct certami- nis; bruit de l.j nwusqueterie el de la balaille. BUSC.V. — Ligni sou arboris stipes, caudex focarius ; buche. BDSCADFXLUM. — Apianura vinum ; vin muscat. BUSGAGIUM. — Piaesiatio pro buscis, sou lignis, quae in urbem infcruntur ; droit paifC par le bois a son entree dans une ville ; ol. bus- cage. BUSCALATOR. — Idem ac Boscatof.. BUSC.\LE. — Idem q. Boscus, bois, seu po- tius dumeta. BUSC.\Ll',Li,S. — Nemorosus, silvosus ' boise. (A. 1033.) HUSCALUARl';. — Arhorum ramuscuios ciXidere vel colligere ; coupcr et rnmasscr les pe- tites branches des arbres, rauiiller. (A. 1353.) BUSCAREUM. — Dumetum ; lieu pie in de brnussaillts. BUSCARiA. — Ead. notione. BUSCELLUS. — Idem ac BoissEiius. BUSCHA. — Lignum ; b>yche. BUSCHI:LLUS. — idem ac Buissellus. BUSCHERIO. — Idem ac BoscnERO. BUSCHERICM. — PrcBStalio, forte qua: pro jure utendi bosco solvebatur, vel pro lignis in urbem inferendis; droit pour la permission de caliper du hois dans la forel seigneuriale ou pour enlrer du. bois en ville. {.\. l^ll.) BUSCHERIUS. — Lignator; bucheron. BUSCHETUS. — Parvus boscus; bosquet. BUSCBIA. — Ut Bi'sCA. BUSCHIVUS. — Ut BuscALEDs; BUSCHUS. —Ut Boscus. BUSCIA. — Pyxis ; boile. — Navigii genus. BUSELLUS. — Pro Bunellus. BUSIA. — Canalis, ut 1!l»a. BUSIO. — Perenopterus, aquila; species timidior, vel ineptior; buse { quo nomine len- tioris vel nullius mentis homines vulgo appel- lant.) BUSKETUS. — Idem ac Buscdetus. BUSOUETA. — Portio ligni ; buchetle. mor- ceau de bois. BUSQUETUS. — Idem ac Buscuetus. Bl'SSA. — Navigii genus grandio:i5; navire de fort tonnage ; ol. busse. BUSSELL.-vTA. — Idem ac Boicflata. BUSSELLUS. — Idem ac Boissellus. BUSSIUM. — Buxus; buis. BUSSO. — Dumus; buisson. BUSSULA. — Pyxis, areola; hoile. BU6S0LA. — Ead. notiune. IJUSSULUS. — Cista, pyxis ; corbeille, hoite. BUSSUM. — Ut BiTssiuM. BUSSUS. — Pinguis, obesus, pro Byssus, ut videtur. (Rym.) BUSTA. — Idem q. Busca, arcula ; boile. BUSTARK. — Humo condere, sepfiiire; enterrer. BUSTARIUS. — Qui condit humo ; celuiqui met en tcrre, fossoyeur. BUSTEA. — Arcula, ut Busta. BUSSELLU.S. — Idem ac BoissEHUs. BUSTIA. — Ut BusTEA. BUSTILLA. — Diminut. a Busta, arcula. BUSTI.NAKE. — Pro Buccinahe. BUSl'UALE. — Pro Buslum, rogus. BUSTULA. — Conspicilla, duo rirculi vitrei quibus utuntnr ad jnvandam aciem oculorum, besides. — Pyxis, arcula; boile. BUSTULUM. — Dimiout. a husliim ; pelil scpiilcre. BUSTUM. — Corporis truncus, corpus sine capite ; buste, ironc. 373 BUT MEDIAE ET INFIM^ LATINITATIS. BYS 374 HUSUS. — Pinguis, obcsus. — Alveus, al- vearc. — Levigatus, politus? (Mur.) BUTA. — Pyxis ; boite. — Dolium, ut HUTTA. liUTAGIUM. — Idem q. BotaGicm. HLITARE. — Ad lerratn dejicere ; jeler a terre; ol. boufer. (A. 1345.) — Terminarc ; finir, (Ictifi-miner. [Chntiiil. S. From.) niiTAltlA. — Forle prteslalio bultarum viiii. (A. 111:2.) lilJTARlUS. — Idem q. Bootarius. BUTI'-Ll,A. — Idem q. Houtella. BUTKLLAHIA. — Ot'ficiiim Buticularii. BUTERIA. — Moles saxea seu id omne quo pons vol aggiT fulcitur aut rctinelur, aut ipsa- met via strata seu ager ; biclee. (A. 1103.) — Modus agri seu agellus ; bout de terre. (A. i;i20.) B(JTot ; oi. bute, bniis, etc. — Huttd terr:v, forte agellus pro quo (iaili sa-pc dicunt ; un bout de lerrc. (.\lon. Angl.) BUTTARE. — Pro Arbdttahe, terminare. BUTI'ARIUS. — Qui butlas sea ejusmodi vasa onerat, implet. (Lamb. Ard.) BUTTELARIUS. — Idem ac Boticularius. BUTTERICUS. — Vasis species, cantbarus. (Mur.) BUTTICUS. — Gupa. nt Butta. BUTTIFREBUS. — Ut Belfredus. BOTTILGERIUS. — Idem ac Buticclauil'S. BUTTIS. — Ul BaTTA, dolium. BUTTORIUM. — Idem ac Batatorium. BUTTUS. — Caput ; bout. BUTUARIUM. — Pro Batcarium. BUTULUS. — Umbo equini lapati ; hos- sette. BUTUR. — Bulyrum ; beurre. BUTUS. — Cupa, ul Butta. — Caput, ut BUTTIIS. BUTYRATUS. — lUitus butyro ; otnt de beurre. BUVERIUM. — Ea I. notione q. Buverius. BUVERIUS. — Modus agri, idem q. Bova- GIUM. BUVETUM. — Ead notione. BUXA. — Idem q. BuxtRiA? BUXERIA — Buxetum forte seu silva buxis consita ; buissiere. {Men. Angl.) BUXETUM. — Pra3stalionis specie?. (A. 1053.) BUXIA. — Idem q. BoxiA. BUXIDA. — Pvxis; boite. BUXIDUM. — "ut Buxetdm. BUXIS. — ut BuxiD.N. BUXIVULSOR. — Arculffi, tbesauri dissipa- tor. (Marl.) BUXOLA. — Idem q. Bussoia. BIJXTA. — Ut BuxiDA. BUXTULA. —Ead. nolione. BUXTUM. — Pro Bustum, sepulcrnm. BUXUl-A. — Ul BuxiDA. BUXUS. — Diplycbum. (/Vr;/. i'. Pacliomu.) BUYRELLUS. — Pro Burf.llus. BUYSAi-E. — Corporalium Ibeca ; « Idem unum buymie de tela linea. » (A. 134:2.) BUZA. — Ul Butta, vas vinarium. BussA. navigii genus. — Annonce species. BUZKRIUS. — Carnifcx, lanio ; bouclier. BIZlAXi. — Ha;relici, ab auctore Buzone sic (licti, Valdensium seelarii. Bl ZliNA. — Pro liuccina. BYBLhUS. — Pro Billkus. BYESIU.M. — Idem q. Bedl'M. BY.MIXUS. — Diciiur de lucerna duplicis ellychuii. (Mural.) BYKETU.M. — UlBiRRETUM. BYROUS. — Pro Bunous. BYRNA. — Idem q. F.RtNEA. BYRS.V. — Corium ; cuir. BYRS.VGIUM. — Mulla judicialis, composi- lio publica, quu^ fisco inferlur ; aliunde. BYKSUM. — Ead. nolioiio. BYSSIXUS. — Idem q. Bymixus. UY.s^lS, — /li/ssis vol bi/sses uoclis, forlo duiu noclis Vigilue, seu bina spaiia secun- dum anliquain consueludinem noctium divi- dcndaruni. Ul 375 CAB LEXICON CAB 376 BYSSUS DIRECTORIUS. — Mappaex bysso quce super directorium seu abacum explicari liiZA. — Piscis genus. BYZANTIA. — In Eccli^sia Aulissiodorensi a^nua dislribulio qute fiebai in vigili.i Irans- lalionis S. Slepbani ad Byzantium, iinde vocis oriSO- BYZANTIUS. — Generaliiu numraus au- reus quivis ; fingillalini, nummus aureus ab impcrutoribus ("onslanliuopolilanis cususCons- tanlinopoli, quaj oliin Hyzanliuiii, undc monelee nomcn. Byzautii Suractnati, Saraientci, aut Mafsamtilini, nuinmi aurei sullanorum sarace- norum. (P'uerunl etiam byzanlii argenti, unde dicti byzanlii alhi, byzanlii de plata.) G C. — Littera nuraeralis quae centum deno- lat. Kidem litterae si recta linea superaddalur (6'), centum millia significat. — C in suscrip- tione cantilense, ut cito vel celeriler dicatur, cerlificat. — C interdum mutatur in (1 et vi- cissim : (jambutla pro cantbutla ; cabella pro r/abella. Sfepissime in A' : Calendx vel Kalendx, Carolus vel Kavolus perinde Icgilur. Hand raro in (ju. Sic ab incokndo dicitur inguilinus : re- Unco, pro rclinquo. Sod nulla frequcntior com- mulatio est quam cum littera T:Portio, por- cio ; iiunlius, tiuncius, etc.; aut cum jillera S' : boicelius aut boisellus, etc. CAABLUS. — Funis, rudens ; cable. CAAGIUM. — Ead. signif. q. Caiaigil'M. CAANUS. — Ead. signif. q. Caganus. CABA. — Ead. signif. q. Cava. CABACETUS. — Fiscina, corbis ; cabas. CABACUS. — Ead. nolione. CABAGIUM. — Census, quem homines de corpore seu de capite domino quotannis prses- tare debebanl, nisi idem sit quod pastus, et pwcuratlo, qua> su'pius in pra;slationem pecu- niariam commutabatur. GABALATICUS. — Forte moletrina qute a caballo seu equo versatur, vel hoitus olilo- rius, aut ager ubi crescunt cabalcasci. (A. 11G3.) CABALGASCUS. — Forte cucurbila ; ci- tron itle. (Mnr.) CABALCATA. — Equitatio, seu obligatio qua vassallus in exercitum cum domino supe- riore pergere tenetur ; cheuauchee, service feo- dal di'i par le vassal a son seigneur, dans les (juerrcs privees. (A. 1214.) — Pompa equestris ; cavalcade. {A. SS.) — Eqnilnm manus; troupe de cavakrie. (A. 1154.) Cahalcala pads, mili- tum convocatio seu convenlus, ut pad jurandse intersint. (A. 1232.) CABALE. — Capitale, capitalis summa ; capital cCune deltc : ol. cabal. Interpretatur po- lisfimum quidam scriptor bona et facullales mercatoris, ut sunt merces aliaque ejusdem generis. Hlnc cabalium liber in quo unius- cujusque facultales summatim descripta? sunt. CABALGATA. — Equitum manus, ul Cabal- cata. GABALIS MAXSUS. — Idem q. Caput man- si. Vid. Mansus. CABALLA. — ProGABELLA, tributum.(Mur.) CABALLACU-M. — Prsstatio avensc pro ca- ballis ; redevance en avoinepour la nourriture des chevaux. CABALLADA. — Opora cabali. (Tab. Cels.) CABALLARE. — Ead. signif. q. Cabalu- CARE. GABALLAHIA. — Praedium servitio militari obnoxium, seu quod nemo prretor mililera pos- sidere potest; proprieie dont le possessetir doit le service militaire on fief de chevalier : oi. chenale- rie. — Mensura agraria, forle a caballus, quan- tum scilicet equus uno die arare potest ; autant de terrc qu'iin c/ieval pent en labourer en U7i jour. CABALLARIUM FERETRUM. — Species Jcclicffi seu rhedie a caballis vectce ; voilured deux 7-oues. C.\BALLARIUS. — Eques; soldat a c/ieval, cavalier. — Miles ; chevalier. — Qui caballos habel ; proprietaire de chevaux. — (jui equos curat, agaso ; palefrenier, gargon d'ecurie. — Nuntius, labellarius ; courrier. CABALLATA. — Quantum caballus ferre solel; charge de cheval ; ol. cheoalee. (A. 1234.) — Vas vinarium, forle uler, quod formam cabalcasci referat ; vix enim de onere equi in- telligi poterit.(A. 1263.) CABALL.X^TIO. — Munus alendi equos pu- blicos, vel pecunia qute ad id pra'^tabatur ; idem forte quod fodram ultimis mi'dii Kvi soe- culis dictum. — lilquitatio ; cheuauchee. « Nee ire in nostram caballalionem , ncc in hostem. » (A. IMS.) CABALLATGR. — Eques ; cavalier. CABALLaTRIUM. — Atrium in quo exer- centur equi, seu equile ; manege ou ccuriu. CABALLERITIA. — Opera caballo prastan- da, give etiam servitium militare cum equo; corvee de cheval ou chevauchee. GABALLERIUS. — Idem q. Gaballarius. GABALLK'ARE. — Caballo vehi, e(iuitare ; monter un cheval, chevaucher. — .-Vrare, quia caballis aratur ; labourer, Iravadler In lerre. — ('aballicnre super aliquem ; in eum in- currerc, ei bellum inferre ; fondre, courir sur guelf/u'un, lui declarer on /'aire la guerre. CABALLICATA. — Incursio equitum ; course de cavakrie, expedition faite par la cavakrie. (Luilp.) — Obligatio qua vassallus in exerci- tum cum domino superiore pergere tenetur ; ut Cabalcata. GABALLICATIO. — Obligatio qua vassal- 377 CAB MEDIiE ET INFIM^ LATINITATIS. lus exercitum cum domino pergere tenetur,ut C'abalcata. GABALLINU.M. — Stercus cabal li ; /«mi'er de cheval. CABALLUS. — Avis nocturna quce Gall. effrair dicilur. — Equus; cheral. Caball'is medianus, id esl medii pretii ; cheval de moyenne valeur. Caballus s/jadatus, idem q. caslraliis. Caballus ai/t-estis, lid. I'^quifer. Caballus male- tus, equus vectorius ; cheval de somme. Vid. Cavallus. CABALMUT. — liad. signif. q. CAriLMUT. CABANA. — Tugurium, casula ; maisonnette, cabane. CABANACUM. — Stabulum equorum ; ecu- rie. CABANA Rl A. — Idem q. Cabannaria. CABAXXARIUS. — Qui gregibus alendis vel praedio ruslico cabana dicto praefectus est (A. 1303.) CABANESIUS. — Vid. Capanna. CABANNALITIUSTKHMINUS. — Mela ca- bannarioe. {Tabid. A/jt.) CABANNARIA. — .Edes rustica vel prsedium rusticum ; maison de campagne, metalrie ; ol. caban, cabanctle. ('ABANI'S. — Tunicse laxioiis et talaris species, quie cieleris vestibus superaddilur ; manteaude berijer <'t de vdijayeur ; ol. caban. GABAHlO. — ('avare, fodere ; fouir, creuser. CABARETUS. — Caupona, taberna ; caba- ret. GABARGIUM. — Idem videtur quod Gaba- GIUH. CABARI.V. — Idem ac Cabana. CABARLKXCUS. — Pro Cambari.encus. CAUASIL'S. — Locus, ut videlur, in fluvio cabassiis seu nassis coarctatus piscium capien- dorum gratia. (A. 131!).) CABASSIO. — Fiscina, corbis; cabas. GABASSIUS. — Kad. signif. q. Cabassio. CAHASTRAClUS. — Idem q GabesthaGium. CAB.VriUS. — Idem ac Gauassio. CAHB.VLA. — Doclrina oretenus tradita, et sppciaiius, scientia ilia abstrusior quam rabbi- ni in Moysis el proplielarum libris investigant, per lilieraruni el syllaharnm, pr:esertim iio- minum l)fi, nuincrum, cullatiunem et transpo- silioncm, undii nascitur, si eis tides, rerum ar- canarum cognilio. CABBALISTA. — Cabbalfe peritus. T'Jrf.CAB- BALA. CABKCALAIIIUS. — Apud Hispanos exse- culor leslamcnti ; execuleur teslamcniaire. (A. 1247.) C.VHKl-I.A. — I'ro fiAHELLA. Interdum cliam pro C'aualla, equa, jumenlum, CABKI.LANARIUS. — Pro CAPELLANAnius. CAIU-:i.l.AKIA. — Pro rAHALiAitiA. CABKLI.ARIl'M. — Foile stfihnlum equo- rum vel oflicina ubi fanes contexunUir ; icuric ou ateliv!- de cnrdter. (A. IISS.) CABELLAl'OR. — Minister, exactor cabella- rum ; employe aux gabelles, receveur d(s gabel- les. CAUELLATUS. — Idem q. Gabbllotus. CAB 378 — Piscis raarini genus; CABELLAUWUS. cabillaiid, mcrlas. CABELLOTL'S. — Idem q. (iABELLOTUs. CABELLUM. — Organi musici species. CABENTIA. — Faculfates, bona; biens, (a- cultes ; ol. chevance. CABERN.VrUS LAPIS. —Porte lapis erulus ex caverna. Vid. Tabentum. CABERNUM. — Idem q. Cavernum. CABh-S. — Caput; tete. CABESCHOLIA. — Idem q. caput scholx. Vid. Capdt. CABESOLIHUM. — Capitis tegumentum seu ornamentum. (A. 1200.) G.ABESSA. — Lignum quoddam, forte can- therius. (A. 1360.) CABESSALUS. — Stratum rusticanum vel cervical. (A. 1379.) CABESSIUM. — Ead. signif. q. Gapitium. CABESSUS. — Ead. nolione. CABP^STRAGIUM. — Prrestalionis species, quffi a subdilis domino pendilur pro jumentis ejus, quibus illi utunlur ad frumentasua trilu- randa ; ol. cabeslrage. CABESTRUS. — Cantherius; chevron. (X. 1433.) CABIA. — Species sella; gestatorioe a cavea cujus formam quodam modo referebat, sic appeUnix; espece de chaise a portews. — Ca- vea qua aves concludunUir ; cage. (A. 1333). — Locellus in carcere fabricalus ad inslar ca- vecG. (A. 1277.^ — Machinte bellirre species, corbis, ijualus, m re nautica est mali specula ; Cial. hune ; ol. gabie. CABIAUK. — (.'avare, fodere ; creuser, fouilkr. CABILiARIU.S. — Qui genimas excavat ; graveiir sur pier res fines. GABILLA. — Idem q. Capillatio. CABILLACIO. — Galumnia. ( IW. 01.) GABILLATOR. — Calumnialor. (Id.) CABILLINUS. — Vasis genus : « Duos cabil- imos aceto plenos. » (Brompt.) CAlilLLlS. — A'.Sajy.aX;^ Ttaiofjaic (Ke^ Gl.) CABIM1<;.\TUM. — Facultales, bona, idem q. Cabbniia. — Alia signif. de qua dicilur in slalut. ordin. Hospital. S. Joann. Ilieiosolym : a VoiMbuhim esl Galloniiii, a ccb'n-e, i|uod signilic.il aliquid assurucie di; inio quis sc pu- tel ralionem probe reddere posse ; sic vocalur commrnda, quie fratri suo ordine conceditur. » <'AI)1R(.». — Caullierius; chevron (terme de charpenlier.) <'A[!IR(JN.VLI.S. — Cabironalis clavus ; capi- tatus; clou (I tele, a (/ro^sc tele. CABISCHOLARIUS. — Ul caput schola: Vid. Caput. CABISCIUS. — Ead. signif. q. Capitium. • AHISCOLIS. — Dignilas schotastici qui in fcclcsiis catliedralibus el monasleriis schohi; pia^eral ; office d'dcoltitrc. <'AH!-('()|.IUS. — Ead. nolione. ('AI)1S(\»LUS. — Ead. riotione. GMiiSTACUS. — Ead. signif. q. Cabus. GABl.IClA. — Rami arborum, vi vcntorum, niil Icmpeslale, vel alio casu disjecli ; bois abatlu, reiiversv, casse par le vent ; ol. chablis. CABMASUS. — Ut caput mansi. ]'id. Caput. 379 CAC LEXICON Equns castralus. (Pap.) — Pro CAC 380 CABO. — Capo. CaBOCKIXUS. — Parvus caZx/.'!, minor men- sura frumnnli el aliorum siccnrum; caboccau. CABOHALIS. — Fro Cai'Oiuus. CAB(JS. — Piscis gnnns; clinbot ou cabnl. CABOTRABS. — Navis. {Vet. Gl.) CAltKA. — Pro capra ; c/ievre (animal.) — Fulcrum Icrreum poilibus quatuoi instrucluin ; clieure (ninctiiiie.) CAHKARIUS. — Pro Capharius. CABliKTA. — Levis sallus aJ inslar capise vel hteiiuli ; cabriole. CABlxl'^UM. — III Status. l']quituin Mclitcn- slum hafalu3. CAUAl'I'Al.K. — Idem q. Cadafaus. ('ADA I'll. ALUS. — Idem (j. Cadafalus. iKiiola uolione sumilur in concii. Narbonn. aim. 143U: « Licel nos episcopi noslros iia- beamus oflirinles, qui pra^sunl ju.slili:i' civiliter el criuiinii.itcr, iicc do juslili.i nos inUiPiiiiUa- inus propter quod ufliciuli.s el judex vuslcr !ip- pcllaiionum sua mnndala debel nnstris oflicia- libu.s dirigerc el non iiobis; uiliilouiinus dicUis olliciiilis el judex ap(iellalioiium nobis mandal inbilicDilo sub pu'tils pecuniariis el excummu- nicalionis. el nos adjnriiari facil, licel seinl, nos de ipsis e^iu.-is niillatenus inlromisisso dt;- pricnendo slaUiin dinnll.ilis ponlificalis, ul ali- (pKis ex nobis mandal eilari el cadapluilli.i ec- clesiarum noslrarum, civilalum el dia-cesuni. •> GAUM, A. — Idem q. ('aha. r.ADAKEFUEDA. — Usus, consueludo /'er cadare/redain judicarr, id est ex coiisuetudinc et usu apud omnes recepto, nonveroex scripta lege. {Long. Leg.) CADARSI. — Anliquilus. (.Mur.) CAD.VSTUUM. — Codex in quo recensentur bona, possessiones, possessorum nomina, cen- sus, imposiliones, elc. ; cadastre, reglstre des impols, papier terrier. GAD.VSTRUS LAPIS. — Saxi species : « Pro naulo 2j0 lapidum cadaslrarurn el 18 lausa- ruin de corona in barua apporlatarum, ad opus lurrium dc Laurelon. » (A. 1370.) OADATOtllUS. — Gadivus, qui per se cadit. (Vigev.) (WD.V.X. — Claudus, qui saepe cadit (Isid.) G.VDEPAL. — Idem q. Cadafalus. CADEFALIL'M. — Ead. nolione. GADELITUS. — Lecti compages ligneacujus fundus vol a?seribus vel funibus extensis para- tur: chiUit, hois de lit. CADKL.ARF. — Conduccre ; conduire, em- mencr ; de cadelcr, chadeler. GADENEIRA. — Provincialibus, modus agri sen ager de.fensus, forte a cnde, arbuscula, juniperi species. (A. liSl.) GADENEUS. — Vid. CaM;1-us. CADENTIA. — Casus ; chnte. G.\1)EUE. — Active, pio dejiccre. (A. 1096.) CAD1<:RFU1']DA. — idem q. Cadahefreda. CADl':ilUM. — Septum ; cloture. CADI'^S. — Species juniperi nolhne ; espdce de faux genevricr. (.V. liCI.) GADpyiUS. — ^■alu minor ; cadet. CADEX. — Pro Gaudex. C.VDIA. — Flos papaveris ; /lew du pavot. G;AI)1GLA. — Pro cavilla, hoc est malleolus pedis ; chcLullc du pied. CAUIMA. — Ul Gidima. CADIMIRUS. — Lapidis pretiosi species. « Unum calicem cum sex cadimiris et cum tribus ermaudis. » (limentor. an. 1119 ) GADIOLUS. — Diminut. a cadus; Gall, baril. C.\DIVL'S. — Qui perse cadit ; qui tombe de soi-mi'me (en parlaut d'un fruil). — Caducus ; qui tombe du mal caduc. C.U>R\XS. — Quarta pors ; /" qnnrt. CADH VTUS. — Pro fpiadrnlu^ ; cnne. CADJll'lLLUS. — Telum breve et spissius a formn quadrata sic rljctum : cnrreaii. GADHIG/E. — Pro (.H'ADRIG.f.. GADRP US. — Idem q. Cadrellus. GAilRU.M. — Idem q. QuADRUM. G.VDRUS. — Angulus ; angle, coin, a Et flirigiiur ad cadrum lurri.'^. » (.\. 120S.) — .Modus agri {mesure agrairr), vel a forma qua- drata, vel a quaiititale 'Cni in eo crcscen- tis sic dit;lus. Vid. Qvadm. CADUUVIU.M. — Pro O.adhuvilm ; carrc- four. GADUt'A. — Frusta ex adipe. (I'e/. ni.) CADl'GANS. — l':pileplicns ; q^ii a tc tnal ca- duc, cpilcplique. CADUGARIUS. — Idem q. Gadlcfs cl Cahi- vus. (S. .\\ig.) — Cui caduca hirreditas conlin- gil ; cp/«i (i qui arrive un heritage inaltcuhi. (Pap.) 383 C^M LEXICON CAG 384 CADUCIATOR. — I'acificalor ; pacificateur, apaiseiir. (J. de (1.) CXbUCATX'^. — Caducilas/eu'h, dicilur de- feudo quod cadit in manus domini propter vas- salli feloniam. GADUCTOH. — Pro CAnucEATOR ; envoyc, ambassadcur, honul d'armcs ; oL caduceat, ca- duceour. CxVDlJCUiM. — Ilferoditas qute in Icgitimum hreredem cadit : « I'onipromiserunt super con- trovcrsia... occasione cujusdam raclieti quod petebat dicta aljbalissa a dida doniina ratione feodi de Montenrmolio, quod eidem dominse obvenerat ex caduco seu successione defuucli Drocoiiis quondam fralris ipsius dominffi. » {Tabhl. Cakns.) — Haredilas cui nemo succe- dit haires ; heritage mns Iwritier naturel. (Pass.) — jNIanus mortua ; « Docognoverunl se esse homines de corpore ecclesias S. Genovefe at quod ipsi manum mortuam (juk vocatur cadu- ctim debent. » (Tabul. S. Genovef. Parisiens.) — Decessio, imminutio : « Pro caduco ii sol., VI den. » (A. 1244.) GADULA, oiiUM. — Gultai quce cadunt ex piogui carne, cum assatur ; frusta ex adipe ; JUS que rend la viande quand on la fait rdlir; fragments de gi-aisse. CADULA, M. — Cadivus pessulus ; loquet. CADULDUM. — Ilia pellicula qua; remove- tur a muliere Judtea in circunicisione, et id idem vocatur in liominibus preeputium. (]'el. Gl.) CADULUS. — Ead. signif. q. Cadiolus. GADUNATUS. — Pro coadunalus. (A. 1262.) GADUREiRIUS. — Forte apparitoris stipator. CADUX. — Hcereditas, ead. signif. q. Cadu- CUM et EscAETA. (A. 1279.) CiECILIXGlUS. — Qui nee loquitur, nee au- dit ; soicrd-muet. C^CITUDO. — Ca3citas ; cecite, pi-ivalion de la vue. C./ECORA. — Pro cic/iorea; cichorium, chi- coree, endive. GiEGUB A . — Noctua ; chouette, effraie, hibou. C^r.UCITAS. — Ead. signif. q. CiEciTAS. C.ELATLRA. — F. Tabernnculum : « Ce- reus paschalis, duo cerei processionales, ccela- tura super altare, campanella deferenda ad infirmos. i> {S>/nod. Exoniens. a. 1287.) — F. concameratio, ccelum : « Tigna, laquearia, tecta et cffi/a^uram ecclesiae, cum turri... res- tauravit. » (Laur. Leod.) — Sepimentum ex cratibus factum. (A. 1486.) C.-ELESTINUS. — Idem q. Ccelestinus. CALIGULA. — Idem q. Coelicola. C^LILOQUUS. — Idem q. Goeuioquds. G^ELIA. — Idem q. Gelia. C.ELIBATUS. — Sanctimonia vel sacerdo- tium, ut videtur : Exinde creperunt sanctum ejus (Severij coelibntum amplius venerari. » (Boll., Vit. S. Sev.) CjXAAO. — Coelum, scalpellum ; burin, cise- let. G^MENTARE. — ^dificare, exstruere; hatir, construire, clever. (A. 1106.) GyENABlUM. — Pro roENoniuM. CyE.\ARIUS. — Ofliciarins in monasterio R. Dionysii, cui cura erat cccna hospiles refi- cerc, qui eo sese conferebant ; ol cenier. C.EXOPKGIA. — Pro Scenopcgia, dedicatio : « Placet... sub honore Petri aposlolorura prin- cipis dedicari, cujns cwnopcgiam Klus Oclobris annualim inslituti iterari. » [A. SS. Ben. C'EPIA. — Pro cepa ; Gal. oignon, aut sepia, i piscis genus ; Gal. sec/ie. CyEPTUS. — Pro septum, ambitus. G.ERE.M0X1.\RI. — Cteremoniis seu cultu exteriori colere, adorare : « Galienus dixit Gy- I priano : Jusserunt le sacratissimi imperatoreg r cxremoniari. ))(.Macer. in flier. Lexic.) CMKOLk. — Arcula, pyxis ; petite caisse, boite. CjESAR. — Possessio principalis. Vet Gl.) , C^tSARA. — Uxor Gaesaris seu imperatoris. j (Erm. Nig.) G/ESARIA. — Mulier cauponia. (Ugut.) C.liSARIANI. — Oflicialcs procuraloris Gae- saris, qui et Calholiciani. Hatiimes tiscales trac- tabant, et bona ad principem devolnta veluli vacantia occupabant. C.ESURA. — Jus caedendi ; droit d'ahaftre, de couper du bois. « Damus canurnm, ubi fru- teta occurrunt,ruricolis ad fedificandas sepes. » (A. 1063.; GyEXIA. — Armorum species nondum co- gnita. Legendum forte Cadrilia. (A. 1424.) CAFA'tIUM. — Forte domus praBcipua. lAem (\. caput mansi ; Vid. Gaput. (A. 767.) GAFALAXTES. — In scholis Alamannorum qui occulte subauscultant quid dicatur, quid agatur, corycsei. CAFARDUS. — Hypocrita, pietatis simula- tor ; cafard, hypoirite. GAFFA. — « Tarn pro immunilatis anterio- ris quondam regibus, quam et pro reliquains- trumenta species caffarum ipsius dict.-c Ecclesiae Parisiaci, » etc. {Ch. C. C.) Hustici Dombenses cafferm vocant peram, sacculum. An quid simile posset hie intelligi ? Xonnulli putant quoddam genus vasis vel mensurte designari. CAFFIUM. — Mensurfe seu vasis species; (( Oeto caffia de vino. » [Tab. S. Vict. Mass.) CAFICIUM. — Mensurge Hispanicaj genus. GAFISA. — Mensura; liquidorum species. (A. 1342.) GAFLANIA. — Pro Gaslania. GAFSIS. — Calor ; chaleur. GAGA. — Pyxis ; bo/te. GAGANUS. — Sic Avares seu Hunni reges sues vocabant. CAGASUPTL'S. — Propugnaculum, sive pluteus B ligno compactus sub quo milites la- tebant ; idem q. Catus. (Mur.) GAGELUS. — Perna, femur porci. ( Vet. Gl.) CAGIA. — Vto Cavea, septum, ut videtur, in sylvis ne ferae possint egredi ; Gal. cld- ture ; vel instrumentum capiendis apris ido- neum : Gal. toile pour prendre les sangliers, 85 CAL MEDI^ ET INFlMvE LATIMTATIS. CAL 386 )1. caige. — Pyxis, arcula ; boUe, pelile cage. CAGIATUS. - Coagulalus; caille. (Mur.) CAGIUS. — Caseus; /romage. CAGOTI. — Genus quoddam hominum cae- eris odiosum ; cagols, cagoux, etc. CACtUALIS. — Canaiis lalerilius ; tiajau en erre cuite. (A. 1 438.) CAHARIE. — ]id. Caya. CaHILI.A. — Casula saceidolalis : « Item inatn cahiUam veluli rubei cum stola el mani- )ulo. )) (A. 1377.) CA HOD IIS INI. — Idem q. Caorsini. CAHOVETUS. — Amictus pars, quacanonici n hieme caput tegel)ant, ejusque oinatus, seu :apilis legmen quoddam ; cspecc de bonnet, par- te de iaumuce qui couvrait la tele; ol. cahuet. CAHUA. — Vinum album et debile ; vin blanc t faible. — Casa, lugurium ; maison, cabanc; )1. quahute. CAHUCA. — Forte Casula. (A. 1448.) CAIA. — Domus, officina ut Cava. — Pica, ivis species ; ijeai. (A. 1482.) — Domina, in li- )ris Hispanicis. CAIA(!H'M. — Vecligal ex fluviorum portu- )us ; droit qite Ics niarchamh payaipiil pour de- joser tews maichandises sur le quai dun port; )l. quaiage. tlAIAN'l. — Homines inter (Wioslicos perdi- issimi qui perditissimos quosque vita functus iummo cultu venerabantur, ut ('ainum, a quo luncupati, Tore, Dalhan, Abiron, Sodomitas et maxime Judam prodilorem. (:AIB.4 FEldU. — Forte clathri ferrei ; ba- 'uslrades. {Reg. Pad.) CAINIT.-E. — Eod. sensu q. Caiani. CAlRATUS. — Pro Quadhaeus. CAIRELLUS. — Telum spissius et breve, orma quadrate ; carreau. ("Allio. — !■'. pro (iARTO, mensura frunien- aria; hie autein si bene conjicitur, modus ngri sapiens lanliim seniinis quantum car/one potest :onlineri : « Campum de via inajore el duos ^aironesilii terra. » (A. ll."{8.) (L\llt(JNU.S. — Saxum quadratum et conge- 'ies lapidum ; pierre carrve propre aux construc- lons el tas dc pierres ; Ving. Occil. cairou, coi- •ou.) C.VISNINUS. — Ouei'cinus ; de chene. CAISSIA. — .Area, capsa ; caisse. (A. 13'io.) CAlTlUl. — Colonus qui praedium ruslicum :ural el coiil ; metayer, colon. (A. 843.) CAIU.M. — Area in litlore onerandarum et ixonerandartiru navium causa; qua>. CAIXIA. — Ut CaisSia. CAEAUU.\. — Machinae bellica! genus; cnla- >re. CAL.VBUM. — Vestis species ; idem q. Colo- HM. CAI.AUIA VIA. — Via strata ; chauss^e. (;AI.At)i{lLlS. — .Vvis species : raladre. CAL.\l''A'r.\KE. — llcsarcire (proprie do na- ■ibusi ; catfalrr. r-.\LAKATUS. — Xavium stipator, qui na- ium rimas el commissuras soiidat et compo- lil ; cnl/iil. GALAMACUS. — Ut Camelaccum. CALAMAXTUS. — Ead. natione. CALAMARIUM. — Vas Jn quo asservantur encausla vel atramenta, atque adeoipsi calami quibus scribimus, unde nomen ; ecritoire, en- crier (■( elui ; ol. calamar. CALAMATUS. — Idem ac Camelal'Cum. CALAMAUCUS. — Ead. notione. CALAMAUL.A. — Fistnlatorius calamus quo in bellis nonnulli utuntur populi ; flageolet. CALAMAULAKIUS. — Qui ca/awdM^a canil; qui joue du flageolet. CALAMELLA. — Ut Calamaula. CALAMELLUS. — Calamellus mellitus ; sac- charum ; sucre. CALAMINA. — Cadmia, lapis tcrarius ; cala- mine. CALAMIZARE. — Spicas legere ; glaner; ol. chalandeler. GALAMMARIS. —Idem q. Calamina. CALAMUS. — Fistula qua sanguis Domini- cus liauritur ; chalumeau ; Vid. Canjna. [Tab. 7no>i. S. Tlieof. Velav.)— Hastacandetabri; S6.] CALCATIO. — Trilura bladorum. Idem q. Caicagil'm. , ,n, \ CALCATOR. — Caicar. {Ch. an. 4 104.) — Inquisitor. (St. Val. scr.) . ^ , r. CALGATUM. — Ager aut agri modus .' « l^ro medietale quorumdam calcatorum. [Vel. >mt. ^'ivar.) , , , CALCATURA. — Tritura bladorum el prses- talio qute pro ea pendilur. (A. 1421.) CALCEA. — Via strata ; chaussee ; ol chaul- C€6, GALCEARETUS. — Calcens; snulicr. CALGEARIUM. — Pensio ad eineuda calcea- menta; taxe posee pour ocheter la chaussuie. — Minislerium alioruni calceos purgandi in mo- nasteriis ; chareje de netloyer la chaussure. CALCEARIUS. — Calccus, sutor ; Soulier, cordonnier. CALEATA. — Ut Calcea et C.\lcagium, Iri- butum dc cntcea. GALCEATOR. — Calceatorius, sutor ; cor- donnier CALCEADA. — Ead. notione q. Calcea. GALCEDO. — Ead. notione. CALGEDOXLV. —Ead. notione. CAU'EGIUM. — Idemq. Galcagjum, Uibu- tum pro calccds. GALCEIA. — Ut Calcea et Calcagium. GALCEL^GIU.M. — Idem q. Calcagium, tri- bulum pro calcclis. CALCEltADKlUM. — Merces, pretium ; honoraires,potsde-vin, epingles,etrennes, pour- boire ; ol. chausses. GALGERE. — Calceos vel caligas inducre ; chausser. CALCERIA. — Ul CALCbA. CALCESTRUM. — ]\Iallha : ciment. CylLCETA. — Ul Calcea. CALGETUM. — UICalcka. CALCIX'S. — Tributum in calceis vel pro calceis solvendum. — Cnlceus bnssus,^ forte cur- tus, laicornin proorius. [hint. an. 1310.) Cal- cetts laqucahts, laq'ucis seu lorulis exornaius et aslriclus. Calceuf lunalus, a forma luna; cres- cenlis sic dictus. (A. 1326.) Calceus /irderh, li- ga et factio rusticana. Calcci fenrslrali, aut in- cisi, in quibus certa; eranl incisur;e. (A. 1520.) Pedem imum in duohus calceis habere, adagium diclum de homine duas vias ingrcdiente, ul earn insistat quam cognoverit uliUorem. CAL' HARE. — Stipare, opplcre : " Fortiter inclavclctur navis super curvis illis, el posted calchcntur slopino cum cuniis el maciis. » ((iuid. de Vigev.) GALCIIERA. — Fornax in qua unlur calx; four a chaux. CALCHERIA. — I'^ad. notione. Charta calche- ria, qua fornax ejusmodi alicui concedilur. (A. 1131.) C.VLCHIA. — Ut Calcea. CALCIA. — Tibiale, crurum legmen ; chausse. — Calx ; chaux. — Plantea pedis, spu ra pars plania' qua; in digitos desinit. (Vet. Gl.) CALCIA(JIU.M. — Idem q. Calceiagium. GALCIAMEXTACIUM. — Idem q. Calca- gium, tributum pro calcelis. CALCIAMENTARIUS. — Pro Calceamenta- RIUS. GALGIAMENTUM. — Pro Calceamentum. CALCIARE. — (Subs.) Calceus; chaussure. — (Verb.) Calcare, calcibns impetere ; e/ieron- iwr. marcher. « Ad boras B. Mariie.... cantenlur in Ecclesia cum... dcvotione, uon insurgcndo eicalciando (Cone, incert. ap. Marten.), » hoc est pcdibus s tando. — Aggerem seu viani stra- tum faceie ; conslnnretine chaussee. — Vocare; appeler. CALGIARETUS. — Pro Calceabetus. CALCIARIUM. — Certa pccunis pensio quae in calceos emendos erogabalur ; rcdevance pour la chaussure. (G. ./I/.) — Quodvis munus, qutevis pensio; tout devoir , toute redovance. (Leon. Ill PP. L'pisl.) — Calceus ; chaussure. (.loan. .Mon.) C.\LGIARIUS. — Ut Calcearius, sutor. CALGIATA. — Ul Calceata. GALCIATICUM. — Prfebilio calceamenio- rum ; foumitnre des chaussures. GALCIATOR. — Ut Galcratoh. CALCIATURA. — Calceamentum; chaui- sure. CALGIATUS. — Ut Calcea. CALCIFEX. — Ut Caiceator. GALGIFURXiUM. — Fornax calcaria; four a chaux. CALCINALIS. — Calcarius, ad calcem per- linens ; relatif a la chaux, de chaux. CALf'IXARIUS. —Ead. notione. CALCIXATIO. —In calcem red actio ; calci nation, action de trmsfonner en chaux. CAI/'IXATORIUM. — Calcinatori"m vas, ubi orte metalla in calcem redigunlur. 389 CAL MEDl/E KT INFIM.E LATINITATIS. CAL 390 CAL<'INEUS. —Ex calcc vcl lalcrilius; « Vi- ncam niuro calcineu cinxit. » [A. SS.) CALCIO. — Feinorale liiieum interius ; cale- fon. — Udo laneus, Ihicusve; chaussoii. CALCIUCALIGA. — Calceus in caligtu for- mam lactus. GALUII'EDIA. — Galceornm species, ut Ca- LOPEUES. (A. IIDJ.) CALCliKE. — Vocare, ul Calaue. CALCITRARE. — liquo calcaiia adhiberc ; ferreruHckeual. — Ofl'endere ; altaquer. CAU'lTROSUS. — Callosas; cullcux, rude. CaLlLLS. — Pro Calculus. CALCULA. — Lixa aul servus milituin ; goa- jat, valet de suUnt. CALCULGaIIL:. — pro Calculure. CALCULO. — Magistrr liidi ; mciUre d'dcnle. CALGULOSUS. — Dubius ; douleux chan- ceux , CALCL'LUM. — Ut Galtuli;:!. CAI.CCM. — Calcatio frumt-nti dum mensu- ralnr. ( \. 12'(0.) Calda aqua ; eauchaude. Cinis calidus ; cendre ut Galdameria. - yErarius faber cliau- CAI.DAGIA. - GALDACINIS chaude. CALDAItARlA. - GAI.DAHAUIUS. dronnier. GALDARE. — Vas ex sere caldario seu fusili confcctuin. (Mur.) CALDARELLA. — Diminut. a CALDAnE. GAI.DAItETIA. — Pnt'Statio, ut vi.lelur, quaj scholaribus fiebat pro caldanis babendis. [St. Cum.) CAGDAKIA. — /lincum vas majus, ex ;cre call/aria cont'ecLum, in quo aqua igui adrnove- lur ; cliandirre. GALUAKIKEX. — Ul Caldararius. GALIJA riVA. — Idem q. Galdacia. CALUEAR. — UtGALUAiiiA. CAEDEI.LGS. — DiminuL a Calhus. CAGUEIvARIA. — Locus ubi corificiuiilur vel asiiiirvantur caldaria;, olficiiia leraiia ; chaudroiiriei ie. GAnhERARlUS. — Ul Caluakarius. CAGUEI{1A. — Idem q. Galdahia. 0ALI)EK1US. — Ul (aluakahius. (jALDEli(J. — .Enum, vas ex ;ere caldario, lebes ; ilidudron. GALUK1ro Gali:i ai;eue. GALEFIEUE. — Ead. nolione. CALEMINUS. — Panni species, forte idem ac CAMKi.riTUM. (A 1^75.) CALENDA. — Marlyrologiura. Vid. Ka- LENDA. CALEXDARIUM. — Idem q. Kalendarium. CALEMDARIUS PAXIS. — TVt/. Pams. GALENGAHE. — Ut Gai,endahe. GAJJ{N"NA. — Tugurium, casula ; maison- nette, cabane. CALQUAR. — Pro Calcar. CALQUERIA. — Moletrina, ubi quernei cor- tices cnlcantnr et teruntur, vel officini ubi co- ria querneo cortice inGciuntur : moulin a broyer le tan, ou tannerie. [St. Mat.) 393 CAM MEDI^ ET INFUta LATINITATIS. CAM SOI Calceorum artifex ; cor- CALSATERIUS. (lotmier. CALSur>ARIA. — Sutrina, officina calcea- ria, sutoruin vicus ; boutique de cordotmier, gunrtier des cordonniers . CALSOLARIUS. — Idem q. Calsatemus. CALTA. — Tributura per vim et contra. jus exaclum, furlean pro I'olta. (A. 1U62.) — Vas ligneuiu minus cum manubrio, orcula ; petite Jarre. GALTEHIA. — Vestiarium symbolum ? Gal. livree, — Forte pro Cautehia. GALTIiRIATUS. — Forte pro Cauteriatus. CALTIO. — Idem q. Oalcio. CALUMXIA. — Actio in jure qua quis rem quampiam sibi per soleinnes juris formulas as- serere conatur, aut pro qua litem intendit ; ac- tion, demande en justice, repetition juridique /aile pour rereudiquer quelque chose. — Caluin- niam inferre : assigner quelquim. — Calumniam jware, actionem legitimam esse sacramenlo asserere ; jurer que la demande que Ion forme en justice est juste. — Cnlumniam iverfjive, ac- tionem instilutam dimittere ; se desister de sa demande. — l'(jt;na pecuiiiaria, ea/u"iri(a? multa, qua daninatur qui calumniandi animo litem in- leiidil pro injuste iiislituta actione vel objecta exce|)lione ; amende prononcee contre celui qui en actwnne un autre en justice sans sujet. — Ca- lumniam complere, persolvere ; payer I'amende. — Injuria, adversitas, infortunium, conslitutio, statutum, disposilio ; injure, injustice, maUieur, catamite ; arrele, reglement. CAt.UMNlARE. — Actionem intendere, mo- vere, in jus vocare ; citer, traduire quelqu'un en justice : ol. ralenger. CALUMPNIZARE. — Ead. notione. CALVACATA. — Pro Cabalcata. CALVACATUS. — Ideir q. Oaballicata. CALVACHIA. — Idem q. Cabaixata. CALVAnAltlA. — Id«m q. Cabalcata. CALVANUS. — Idem q. Cavannus. CALVARIA. — Detonsio, decalvationis poe- na. — Vid. r):iCALVAnE. CALVATA. — Idem q. Cabalcata. CALVAUCHIA. — Idem q. Cauallatio. CALVE A. — Mensura frumenlaria, apudlta- los. CALVRRE. — Decipcrc ; tromper. CALYnri'A. — (^ognomea S. Joannis (jP. quod sub tiigiirio Imbitaret. i:ai.yi'1ia. — lit cuALYi'iiA. CAI.Yl'lRA. — Diademalis Renus ab eo quod fcrehiit Venelus dux non absimile. tyAI.ZAHKrruS. — Calceus ; chaussure. CALZARnS. — Certa pecuniiB pensio quasi in calccos eraendos eroearetur sic diria (A. ni7.) CAI,Z\TUS. — Ead. notione. CAI,ZK['ARU;s. — lit Caligarius, sulor. CALZI AKI'71'Tl'S. — Idem q. (Ulzahettus. CAI.Zol.ARlUS. — Idem q. ( 'AU(iABii:s. CALZliLAKUJS. — Kad. notione. CAM/EIJS. — Lapsis inscuiptus ; camee ; oi. camaheu, camaieu. ('Pass.) Lexicon med. bt imfim. Lit. CAMAHELUS. — Ead. notione. CAMAHOTUS. — Ead. notione. GA.MAHUTUS. — Ead. notione. CAMALDULES. — Ordo monasticaa auctore S. Rooiualdo. a campo Malduli, in quo fundali fuerunt, forte appellati. CAM.\LE. — Humerale ; camail. CAMALLOTUM. — Panni species ; camelot. GAMALLUS. — Ut Camale. CA.VlANSUS. — Idem forte ac caput mansi, domns preecipua ; Vid. Caput. (A. 1350.) CAMAR.\. — Fornix, camera ; voiite, pla- fond, chambre. — Aquaeductus, canalis forni- catus ; aqueduc, conduit voiite. — Vagina ; gaine, fourreau. CAMaUARIUS. — ProCAMERARlUS. CAMARLENGUS. — Pro Camerlihgus. GAMASELE. — Forte lamina denticulata suspendendis in foco lebetibus ; cremaillkre. CAMASIL. — Idem q Cajleus. GAMASUS. — Vestis species. (Isid.) TAMAURUM. — Mitra papalis : « Cum ea- nauro seu mitra papali habenti tres coronas. » [A. SS.) CAMAYNUS. — Idem q. Campus. CAMAYX. — Ead. notione. C.\MB.V. — Brassialorum officina, seu locus ubi ccrevisia coquitur et conficitur, quem vul- go hrasseriam vel braxatoriam nuncupant ; brasserie : ol. camhage, cambe. — Cerevisia ipsa ; la lucre elle-meme. — Crurum armatura, ut G.AMBiA. — Manubrium ; inanche. Camba ventilabris ; manche d'eventail. CAMBAGIUM. — Tributura quod dominig solvebant subdili pro coquenda cerevisia ; droit qui se levait sur la biere ; ol. cambage. CAMBAGNO. — Penna ,• jambon. CAMBAGUS. — ProGAHPAOus. CAMHAIONUS. — Idem q. Cambagno. t'.AMliALENTUS. — Idem q. Cambellanus. CAMRARIIJS. — Cambx seu cerevisiee con- fector ; hrasseur de biere: ol. cambier. G\MBARLENTUS. — Ead. notione. q. Cam- bale ntus. GAMBATA. — Modus agri. GAMRKLLAGIUM. — Tributi species ; c/roi< de fief di'i au seigneur a chaque mutation de vat- tal ; ol. chanibi'llage, cliambrelagc. CAMBELLANATUS. — D\gaH&s Cambellani ; diynili- de chambellan. GAMRRLI.AMATUS. — Ead. notione. CVMHELLANUS. — Ilodiernis idem qui Ro- manis ruhicularius, \'e\ prxpositus sacri cubiculi, diversus a cambrario penes quera cura erat ca- mrrx seu thesauri legii ; cambellano aulem fait cura cubiculi. Gambellani praecipuum mu- nus fuit in vassallorum hoininiis admittendis ac rcripiendis ; domino enim aderant, ac ejus vice vussallum rogabaiU eidemque responde- banl ; chambellan. CAMHKLLARIUS. — (Subst.) Idem ac Cah- bki.lanus. — (Adj.) .\d camhnm seu cerevi- ■iam perlinens : moltndmum cambellaHum, IS des CAM LEXICON CAM 390 ubi granum ex quo cerevisia conficitur, moli- tur. CAMBGLLATTS. —Idem ac Cambellanus. CAMBELLIN13S. — Pro ("amelinus. CAMBELLUS. — Pro Lambellus; CAMBENTUS. — Idem q. Cambellanus. CAMBEKARIUS. — Ead. nolione. CAMBEHIUS. —Idem ac Cambarius. CAMBERLANUS. — Idem q. Cambellanus. CAMBERLARIUS. — Ead. notione. CAMBERLINGUS. — Officiarius in monaste- riis, idem qui camcrarius polius quam cambel- lanus. (Mart., Anccd.) CAMBEROTA. — Crurum armatura ; jam- biire, partie dc iarmurc qui protegcail les jamhes. . , , GAMBIA. — Permutatio ; echange, troc. — Cerevisia, ut Camba. — Crurum armatura, ut Gamberota. CAMBIALIS. — Vid. Litter.t;. CAMBIARE. — Rem re permutare ; troquer, echanger. CAMBIATIO. — Ut Gambia, permutalio. GAMBIATOR. — Campsor, nummularms ; caisxier, banquicr, changeur ; ol. cambiador. (A. 113T.) CAMBICtIUM. — Idem q. Cambagium. CAMBILE. — Ager (forte ubi cannabis cres- cit, nisi idem sit ac cmyipus.) CAMBIO. — Idem q. Gambium et Gampio. CAMBIS. — Pro Gannabis. CAMBITIO. — Permutatio, ut Cambium. CAMBITOR. — Idem q. Cambarius, pro Cam- BiATOR, et Gampitor. _ .. CAMBITORLE LITTER.^. — ^ummularn seu mensarii chirographum ad pecuniam ab alio mensario alicui alibi numerandam ; lettres de change. CAMBITUS. — Nummulariorum ofticina ; banque. — Permutalio ; echange. CAMBIUM. — Permutatio ; echange, troc. Cambium publicum, tabula nummularia. — Jus recipiendi quod cuipiam per vim abla- tum fuerit; idem q. Represali.-e. (A. 1360.) GAMBIUS. — Mensa camblatorum ; comp- toir, bureau de banquier. CAMBLENTUS. — Idem ac Cambellanus. CAMBO. — Modus agri : « Dederunt de cul- tura in villa cnmbones duos qui habent fines de uno latere. » CAMBOCA. — Ut Cambuta. CAMBONIUN. — Ut Cambo. C.lMBORTA. — Baculus incurvatus, oblique terras infixus, ut sepem contineat, ne in latus inclinare possil, aut corruere. CAMBOTTA. — Idem q. Cambuta. GAMBRA. — Camera, cubiculum ; chambre ; ol. cambre. — Modus agri, idem q. Camhala: « Cambra terra?. .^ {Clmrtul. S. ]'tct.Mass.) CAMBRERIUS. — (Uihicularius ; chambner. Officium monasticum a camerario distinc- tum, cui pannorum cura prgecipue erat, unde alibi draperim nuncupabatur. GAMBRETA. — Diminut. a Gambra. CAMBSOR. — Pro Campsor. CAMBUCA. — Bacculus incurvatus, virga paatoralis episcoporum, vel etiam ejus pars in- curvata ; croxse, bdton courbe. i GAMBUCAUIUS. — Qui cambucam aut cru- | cem defert. Vid. Cambuca. | CAMBUCIA. — Idem q. Gambuia. CAMBULA. — Tibiale, sorte de bas. CAMBULU.M. — Tibiale, ut Cambola. —En- sis brevior ; ^pee courte. CAMEILLIUS. — Ut Campus. G.^-MEL.\. — Gameli femina ; chamelle. CAMELARIUS. — Qui camelorum curam ge- rit ; chameticr. GAMELATUM. — Pro Camelotum. C.\MELAUCUM. — Orcecis recenlioribus xajjiEAajy.'.ov, capitis integumentum, et pilei ge- nus ex camelorum pilis confectum, unde no- men. CAMELINUM. — IJem q. Gamelotus. G.\MELLUM. — Vestis species, eadem forte q. (ialli camail vocant. GAMELOTUM. — Pannus ex camelorum pi- lis confectus ; Gal. camelot. GAMELUS. — Funis ; cable ; ol. chable. CAMERA. — Modus agri : « Tres cameras de vinea. » — Domus, cubiculum, ca;naculum, conclave ; chambre. Camera bassa parlamenti, inferior. Camera collocutionis, locus coUoquiis destinatus in monasterio. — Camera crosseria, locus in quem traclandorum negotiorum eccle- siasticorum gratia conveniebat archiepiscopus Ebredunensis cum suis canonicis. Camera cro- tala, subterranea, fornice instructa. Cameria, fornita, sua supellectili munita. Camera gene- ralium, jurisdictio, curia eorum qui colligendis et administrandis subsidiis prajfecti erant. Ca- mera pads, domus publica. Camera panis ma- (ulinatis, ubi panis mane canonicis distribue- batur. Camera papagalli, in Vaticano palatio in qua habebalur consistorium secretum. Camera paramenii, forte camera parata. Gall. chambre de parade. Camera per terram. sub- terranea, vel ad solum. Cameri privata, la- trina, secessus. — Conclavis, ubi thesaurus reponitur et servatur, fiscus regius ipse ; cham- bre oh le tresor est depose, le tresor lui-meme. Camera; mmtius, cui, sub secunda regum Francise stirpe, provinciee aut urbis, quae ad fiscum regium spectabat, cura demandaba- tur, eratque velut procurator fisci in hac provincia aut urbe. Camera denariorum, in Francia fiscus seu thesaurus regius. Camera apoxlolica, Romanis reverenda camera quam spectat cura pecjniarum ac thesauri Ec- clesia; Romanae. Camera computorum, ca- mera suprema in qua quidquid ad fiscum pertinet tractatur ; chambre des comptes. _— Guria imperatoris aut regis. — Antra exciso sale cavata. — Officium camerarii. — Offi- cina monetaria principis. — Dotalitium nxo- ris (vulgo /" chambre de la femme) olim ap- pellabant <;alli supellectilem quee post ex- cessura conjugis eidem addici solebat. — Opus ligneiim eiegantius (Gal. boiserie.) Supellex quoevis ad ornamentum caraerae. Fornix ; vonte ; ol. cambry. — Vehicu- lum, fornicis instar superne tectum ; char convert. — Cameras, provinciae etiam aut 397 CAM MEDIiE ET INFIM^ LATINITATIS. CAM 398 urbes quae immediate principi suberant, etfisci proprii erant diclaj. Camera abbntis, quidquid immediate abbati subest, cella, prajpositura, vel prioratus moaasterio pendens. CAMERAOIUAI. — Stallagium, jus exponen- di mercesin camera, seu apotheca. (Cons. Bur- dig.) CAMERALIS. — Puella amanuensis ; femme de chambre, chambriere. CAMliRALITEEl. — In cameram ; dans la chambre. GAMERARE. — Cubiculum vel domiim con- tabulare ; cmwrir de planches, /jiancheier. CA.MKRARIA. — Idem q. Cameua, seu cu- biculum. — UICameralis. — Officium camtrarii. — Provincia, cum hoe tamen discrimine quod plures in eodem regno provincise, unica dun- taxat esset cameraria. CAMERARIATUS. — Officium camerarii ; office de c ham brier. CAMERAHIU5. — (Subs.) Dignitas in pala- liis regum, cui cameras regiaj, id est thesauri seu cimeUorum regis cura incumbebat; tre- sorier ; ol. canvrier, chamhrier. Milites came- rarii a quibusdam dicti qui pro camerarin mi- nistrabant. Erat eliam camerarius in monaste- riis, cui omnes census et reditus percipiendi et pcrquirendi cura incumbebat, nee non pro- curandi vesliinenta, calceamenta, etc., fra- tribus necessaria. Camerarius opostolicus, •lui pecuniarum et thesauri Ecclesise llo- manae curam gerit. Camerarius episcopi, cubicularius. Camerarius, visitator, qui ^•'luniacensis abbatis vice fungebatur in ca- imerariis seu provinciis. Camerarius, in I regno Anglico, idem qui in Francia cam- |bellanu8 seu cubicularius. Camerarii digni- jtasin regno Scotiae eadem fere est quaijus- |tiliariiin regno .\ngli;e. (Is enim certis an- jni tempestatibus totam Scotiam peragrat et I in forefacta burgensium et forinsecorum ( inquirit, prasserlim artiticum, ut brasiato- rum, i)islorum, etc... de slaleris, ulnis et ' ponderibus cognoscit, multas imponit, elc.) Camerarios, id est pecuniarum el the- isauri custodes, etiam habuisse civitates et imonasteria quttdam ex nonnullis instrumen- Itis patet. Camerarius de accrutis, reldiluum 'coaclor. — Justilia- minister inferior. — Mo- .dusagri, idem q. tiAMERA : « Unum camera- irium horti. » — (^Adj.) In curvitatem inclina- ilus ; courbe,ploye. (.1. SS.) j CAMEHATUS. — Tectus, involulus : « Verbis I uti cameralis ; » Gal. par/er a yiiots cnuverLi. \ CAMERI.VrUS. — Officium, dignitas camtra- rii ; Vid. <'ameiiarius. I CA.MI',R1S I'A. — Idem q. camerarius monas- iticorum; Vid. Camerarius. j ('AMI'.llLANUS. — Camerarios, prajfedus |cubiculi ; chumln-ier \ ol. chamerlam. CAMEUI.ARIU.S. — Idem q. Camerista. CAMKRI.KNGUS. —Idem acCAMERLANus. CAMKKl.lNGUS. — Qui ex vassallo et scrva seu censuali nascitur. |Lud.) CAMi;U riLS, — Modus a^'ri ul Camerarius. CA.MEHUL.\. — Parva camera, cellula ad colloquendum ; chambrette, cabinet. (A.) 1429.) — Stabulum porcorum ; elable a pores. (A. 1334.) CAMERUNCULA. — Conclavis secretior. (A. 1350.) CAMFARTAGIUM. —Idem q. Gampipars. (A. 1264.) CAMGACtIUM. — Cambium, tabula nummu- laria, ?eu nummulariorum jus. (.\. 4197.) CAMIARE. — Idem q. Cambiare. CAMIGIA. — Intercula linea. Vid. Gamisa. CAMILAUGIUM. — Camelaucum. CAMILLA. — Vestimenti genus, minor ca- pa ? aut idem q. Gamallum. (^Tbeod.) CAMILUS. — Funis, idem q. Camelus. CAMINADA. — Ut Caminata. CAMINALE. — Fulcrum focarium, cujus usus set in caminis. (A. 1430.) GAMINARIUS. — Yiator, mercator, cami- nitm seu iter agens ; voyageur, marchand. CAMINATA. — Camera, conclave, caenacu- lum quodvis, in quo caminus exstat ; chambre a cheminee. — ^Domus presbyteralis ;pres6y. — Frequenter cambiare ; changer souveni . GA.MPSOR. — Nummularius, monelarius, mensarius ; banquier, changeur. CAMPSORTA. — Olficium, officina, mensa campsoris ; metier, bureau, comptoir de chan- geur, dc banquier. CAMPUS. — Ager, modus agri ; certaine quantite de terre, champ. (A. 1153.) Campus frigiduf, ager pascuiis ; //a/u/v/r/c. (A. loOO.) — in scnlis gentilitiis, Gall, champ, in pannis vero fond, nt cum dicunt ". etoffe a fhnd d' urgent oa d'or, pannus argenteus aureusvefiguris distinc- tus. (Pass.) — Castra ; camp. (Pass.) Campum leuare, castra movere ; decam/jer. {/^aris.) — Uuellum ; combat singulier, duel. (Pass.) — Bellurn, piaeliuiu; guerre publique, combat, ba- taille. (Joan, Bid.) — Locus juxta urbem in quo rei uUimo supplicio multantur ; lieu des executions cupitales. (S. Aug.) — Mercatus, nundinie ; fuire, marche (A. 1230.) — Coeme- terium ; champ du repos, cimriiere. (A.SS.) — In campo, coufestim, cxtempio ; sur-lc-champ. {St. Saluc.) Catnpus Marlii, (.'auipus Madii vel Starji, genoralis conventus apud F'rancos ; champ de Mars, champ de mai, assemblce gine- rnle de la nation chez les Francs (Pass.) Cam- pus martins, planities juxta majus oppidum in qua milites armorum exurcitationi operam danl ; champ de monceuvrcsmilitaires, champ de Mars. (A. 1411.) GA.MPUTA. — Idem q. Cambota. GAMSARF. — Pro Campsare. CAMSEI.LUS. — Ut Gamisa. . CA.MSIL.V. — Ead. nolione. CA.MSILUS. — Fad. notione. GAMTIJS. — Latu3, pro Cautus. CAMUCU.^L — UICamoca. CAMUERCIXI. — Fort.! pro Camercini. CAMUF'CIIJM. — Arboris species, carpi- nu8 ; charme. CA.Mri.FUS.— Vehiculi genus, traha.(.Mur.) CA'.'.UZZU.M. — Panni species. (.1. .S.S.) CAMVIATIO. — Pro Cahbiatio. G.\.MY11US. — Curvus : « CdrnycKjbaculus; d b&ton pastoral, crosse. 403 CAN LEXICON CAN 404 CANA. — Mensiira liquidorum, vas vina- rium espece de mesure pour les liqnides ; ol. channee. (A. 1357.) — Cannabis ■,chanvre. [Tel. S. Bert.) — Cana mellis, arundo unde elicilur zacharum : canneii suae. — I'r;estatio qum in infeodationibiis lerrarum, pr.-cserlim ab Eccle- sia possessarum, plerumque in usu erat. Canada. — Penus, cella vinaria : cave, gre- nier aprovisiotis. — Cannabis; chanvre ; ol. canabe. CANABACIUS. — Tela cannabina ; canevas, loile de chanvre. CANABALE. — Locus in quo seritur canna- bum ; cheneviere ; ol. canabiere. CANABANA. — Ead notione. CANABARIA. — Idem q. Canabale. CANABARIUM. — Ead. nolione. CANABASERIUS. — Telarum cannabina- rum aliarumve ex cannabe rerum artifex el mercator ; llsserand, marchnnd dc toiles;o\. canabasiier, canabasseur. CANABEXA. — Idem q. Canabana. GANABERIA. — Idem q. Canabahia. CANABESUM. — Ut Canabale. CANABEZUM. — Cannabjra ; chauvre. CANABINA. — Ut Canabana. CANABIS. — Cannabis. CANABOSIUM. — Idem q. Canabesum. CANABUM. — Pro Cannabum. — Canabum batulum, cannabum Iritum ; chanvre broye. CANABUS. — Arundo ; roseau. CANADA. — Vas, lagena, poculum ; bou- teille. CANADELLA. — Diminut. a Canada : «Tres calices cum canadellis suis, » hoc est urceoli ad Missam usurpandi, quos alii ainpullulcn vocant ; burettes. CANAGIUM. — Jus quod domini in vassal- lorum preediis habebant, ratione cujus iidem vassalli canes domitiorum excipere et alere te- nebantur; obligation ou ctawnt les vassaux de noiirrir la meute du seigneur; ol. chienage. (A. 1311.) — Jusponendica>inas seupalosinfluvium piscium capiendorum gratia, et praestatio quae ob id solvebatur ; droit d'etablir des clayonnages dans lei cows d'eau pour prendre le poisson, et taxe payee pour I'obtenir. (A. 1314.) CANAL.iTUS. — Slriatus, canalium ducli- bus instructus ; cannele. CANALETA. — Infundibulum, seu ejus pars inferior. [St. Sal.) CANALIS. — Via publica. — Cavum ; trou, creux. — Canalis infirmitas, morbi genus a raedicis tenesmus dictum (.1. SS.) CANAMELLA. — Arundo unde elicitur sac- charum ; cannea sucre. CANAMENTUM. — Species canlici.(.l. SS.) GANANA. — Pro Ganara, cella vinaria. GANAPA. — Ead. notione. GANAPALIS. — Pro Canabale. CANAPARIUS. — Qui cellse vinaria; curam hs.he.\.\ celui quiest charge de I' administration du cellier, cellerier. GANAPATIUM. — Pro Canavacium. CANAPE. — Funis cannabaceus; cort/t' de chanvre. CANAPERIA. — Idem q. Canabaria. CANAPERIUM. — Ead, notione. GAXAPl'^UM. — Umbraculum, umbella, coe- lum, immincns principum capitibus in pompis ipsiusque <'hristi corpori, cum del'erlur solcm- niter ; (tais. CANAPEUS. — Cannabinus ; qui est dc chanvre. (Mur.) C'ANAPINA. — Tela cannabina ; loile de chanvre. — Idem ac Canai'icbia. (A. 1157. J CANAPIs. — Pro Cannabis. CAXAPIUM. — Tela, ut Canapina. CANAPUM. — Pro Cannabum. CANAl'US. — Funis, rudens ; cable. CAX.\RDUS. — .Majoris navigii species. (Ord. Vit.) CAXARIA. — Jus quo vassalli canes domini excipere et alere tenebantur ; ut C'a«agium. CANASTELLUS. — Canistrum, corbis ; pu- nier, corbeillc; ol. canastcl. C.\NATI<;LI.V. — Filum aureum vel argen- teum levius; cannclille. CANATUR.A. — Mensio ad cannam ; mesure a la canne. CAN.\TUS. — Cannarain seu palorum series in fluvio posila ne pisces possint ultra ascen- dere el ut facilius capianlur. (A. 1494.) CANAVA. — Cella penaria vel vinaria ; cave. Sumitur etiam canava pro ergaslulum vel ca- vea, prison ou loge, el canapina, seu tela cana- bina, toile de chanvre. CANAVACIUM. — Tela lintearia ; tissu de lin. CANAVALE. — Idem ac Canabale. CAXAVAHIUS. — Cellaj vinariae praefectus, pincerna ; echanson. CANAVATIU.M. — Locus ubi cannabum venditur, lieu ou se vend le chanvre. CANAVAZERIUS. — Cannabinus ; de chan- vre. CANAVERIA. — Ager ubi cannabis crescit; cheneviere. GANBERIA. — Tibiarum armatura ; jam- biere. CANBIS. — Pro Cannabis. CANCELLA. — Parva fenestra ; petite jene- tre. (S. XV.) CAXCELLAUE. — Scripluram induclis can- cellatim lineis oblillerare el delere ; barrer un ecrit, le biffer, I'effacer par des traits de plume en forme de treillis ; ol. canceller. — Bracbia decussare, transversim ponere ; croiscr les bras en forme d'X, les croiscr en sautoir. (A. 14S1). CANCELLARIA. — In Gallia, locus iu pala- tio in quo regia ac publica inslrumenla asser- vabantur. Hodio cancellariam. Gal. chancelle- ric, in cadem regionedicunt prEetorium cancel- larii vel locum ubi diplomata regia seu litlerae, quae sigillo regio muniri debent, obsignantur; hacque notione non semel legiturvox cancella- ria ab annis saltern trecentis et amplius. Sic apud Anglos dicitur summum Anglia? tribunal in quo cancellarius singulis, qui rigoic juiis communis se laesos queruntur, ex regula aequi- talis subvenil. GANGELLARIATUS. — Officium seu di- 405 CAN MEDI^ ST INFIMJS LATINITATIS. CAN «06 gnitas cancellarii ; office de chancelier, clian- ceLlerie. GANCKLLARIUS. — In primis temporibus, sic diclus ijiii liUeias principi missas expo- nere habobat. Item is qui ad cancellos foreii- ses.seu judicuin.stabat.Supplicantes introduce- bal ad jiidicem, illiusque juasa et inandala e.xsequebatur. {Concellaril, (ial. huissiers.) — Temporibus recentioribus teslamenla et acta pubiica conscripserunt et notariorum munus obiere. Cancellarii in regum Francia; palatiis idem munus obiere et eorum chartas ac pi';e- cepta descripsere, Cancellariorum munus oliam ecclesiasticum fuil, ut ex Anastasio coiligilur. ( Vita S. Joaiinis f'JlejinosifnariL) CaiiccUnrius in ecclesiis catliedralibus dignitas, cujus ofli- cium eral sigilla ad causas el negotia conferre, litleras capituli faciTe et consignare, libros servare, scholas conferre, etc. C'a«ct'//ac(V ?«o- nasticnruin memorantur in Annal. Benedictin., etc. (Interdum cancellarii Patruin AppcHanlar.) Cancellarii academiarum dicti, qui iis qnodam- modo prsesunt, penes quos tolius rei iilterariaj regimen ac moderalio est, qui si res postulat, in socielatem professionis sua; idoneos inagis- Iros advocanl, castigant ai quid in doctore col- lega sit digiHim pcjena aut rcprehensione, et meliores subrogant, calliedrisque proeficiunt, baccaiauieos ad d(Jcloralemapicem promovent, novas leges coiiduiil, veteres abrogant, sciiola- rum diseiplinam reforraant, etc. Cancellarlus ciiinmunix, idem q. iiodie le grefficr de la utile, le secretaire de la commune. (Nolarii nonnuii- quarn cancellariorum nomine appellantur, ul et canceiiaiii secundi ordinis notanorum notuine donantur; qui tiluius usurpari videlur prieser- lim cum nolarii, vacanle cancellaria, aut summo cancellario absente, muaere cancellarii fungebantur.) CANCKLI.A'l'URA. — Oblitleralio linete in charta cancellatim ductie ; I'action d'annulcr les ecrilures en les burrant. Vid. Cancellark. CaNCKIJ.A'I'US. — Accussatus; Firf. Can- CKLLAHE. (A. 1201.) CANCEI.IJ. — Vid. Cancellus. CAXCKI.LUI.U.S. — Junior ostiarius. (Ep. Mart. PP. a. 650.) CaNCELLUS. — Fenestra reticulata ; /ene- tre IreiUissee. [Auct. Mamot.) — Interslitium inter propugnacuia ; ouverture uratiquee dans les fortifications jvnir lancer des projectiles. {Ibid.) — Urbis regie ; quartier d'une ville. (A. 1 ll'.t.) — Astaoi species qute vocatur (iallice le snldat vel Bernard fennite. (Pass.) — Cla- Ihri quibus chorus ab ecclesise navi dividitur ; barriere qui separa le sancluaire ou clueur de la partie de I'lylise occupie par la fideles. (Pass.) — Locus altaris canceilis septus, 3f;|xa Gnecis, vel iJjTov, presliyterium Latinis ; le cliirur : ol. cnnrel. il'asg.) — Cancelli sepulcrorum, quibus homimim vit;o innocentia et sanclitato illus- Irium monumenta et tumuli muniuntur : grilles clallir.i aiitinir des tomlieaux drs minis, (l* ss.) — .'1 canceilis, canceiiarius ; secr-jtaire, clian- eelier. (I'ass.) Canceilis prxfcctus, primus inter secretariog, ut placet editoribuB A. SS. ; mavult Carpentarius de eo qui ad ca«ce/fos ju- dicium stabat. (.1. SS.) CANCEIl. — P'orceps ; pinces, tenailles. — Arcus, fornix, quod cancri forcipem referat ; arceau, arc, vouie. — Machina bellica ; bilier. (A. 1300.) (lANGl'^RATUS. — Cancere depastus ; devori par un cancer. CANORfiOSUS. — Qui exeditur cancere ; ronqc par un cancer. {A. sS.) Cancerosi, sic (licli Jud:i!orum sermones, nempe utcancerser- pun(, inquit I). Paulus. (.'ANCKTUM. — Pro Calcetum. GANCI/E. — Fabulee. nugte ; chansons, sor- nettes. [A. SS.) CANCILLUS. — Vasis genus, certa vini al- teriusve liquoris mensura, idem q. Caucili.US. GAXCRKN'UM VULNUS. — Cancer ; cancer, chancre, affection cancerense. (.'ANGIIIZARIO. — Retrorsum ire ad instar cancrorum, inetapliorice minui, in pejorem conditionem vergere ; aller comme lesecrevisses, de mal en pire. ('ANGRIZ.VrUS. — Gangricna, seu cancere vitiatus,infectu8 ; altaque du cancer, gangrene. {A. SS.) CANHA. — Species telonii. (A. 019.) C'ANDATOR. — A candidare sic dictus fullo, ut videlur, quia purgat pannos et Candidas fa- cit ; f'oulun. CANDAVENiE. — Pro campus avenx. C.\NDI']LA. — F.ucerna olearia ; lampe a huile : cerea, cierge, chandelle. Candeta de Ba- bylonia, cujus ellychnium ex gossypio, quod a solo ^Egypti ulim inutuabautur, confectum eral. Candela de charitate, qua; ultro offereba- tur. ('andelx morluorum, cerei qui in exsequiis offeruntur vel circa corpus ardent. Candela nummata, quffi pretio seu nummis ;estimatur et redimilur, vel ceveus eui affigunlur uummi. — Festum Purilicationis, ut Candei.aiua.(A.1127.) — Festum, sacrum sodalilium, nundinaj quaj in festis patronorum fieri solent. Vid. Festum. (A. i:i'.)o.) — Pra'stalioiiis species liominibus manusmortuai im[)Osita, unde a (iailis chande- liers vocabaiilur, iidem q. Luminabii. (A. 1312.) — Temporis seu lior;e spatium, pra^sertim noc- tium : Pour ce que ilestoil environ Irois « chan- delles •> de nuit. {\. 1376.) CANDELABRICUS. — Ad festum Candela- ria dictum perlinens. (Ann. Ben.) G.\.\DF.L.\l'r,\. — Qui candelas seu lucer- nas accendit in ecclesia ; celui qui est charge d'allumer les cirrges ii leg Use. (A. SS.) •"AXDKLARIA. — Festum Purilicationis Beatie Mariie ; la Chnndeleur ; ol. la Cande- licre. — Pro Candulauhum ; chandelier. — Quo; facit vel vendit candelas ; femnic qui vend ou fabrique des I'handelles. GAN1)KI,A111U.M. — Oblationes candeiarum in ecclesiis ; offrandes de cierges a I'rglise. GANDF.L.VRiUS. — (Jui candelas in eccle- sia defert. (^. 127S.) Uui 'icil vel vendil can- delas. (A. 1329.) 407 CAN LEXICON CAN 408 CANDELATIO. — Festum Purificalionis Vir- ginis Marise ; la Chandeleur. CANDELCISA. — Kad. notione. CANDELERIS. — Candelabrum ; chamte- lier. CANDELEHIUS. — (jui facil vel vendil candelas ; fabricant ou vnideur de chandellet. CANDELLUS. — Gereus ; cierge. CANDELOSA. — Ut Candelatio. CANDELOTUS. — Ut Gandellus. CANDIDA. — Vestis Candida, alba. — Edi- lio ludorunn quae fiebat a magislratibus, prae- toribus scilicet et quaestoribus candidatis pro- prio sumptu. GANDIDARE. — Abluere lintea, vel etiam telis candorera inducere ; laver, blanchir. CANDIDAUIUS. — Pelliparius, qui Candida facit coria ; corroyeur. — Qui laval et parat pannos et eos fulgere facit ; foulon. GANDIDATIO. — Candor melaphoricus, id est ju.stitia et sanctitas. (Lamb. Ard.) GANDIDATRIX. — Quae lavat pannos ; blan- ckUseuse. CANDIDATUS. — Dignilas palatina aeque ac militaris in imperio Romano ; mililabant vero Candidati in ipso palatio, alque adeo ad impe- ratoris custodiam adhibiti, perinde ac Schola- res {Vid. h. v.], e quorum classe censebantur. (Pass.) — Petitor, rogatoi' ; ctliti qui demande, qui sollicite. Candidalus Dei, qui bapLisiaum petit. (Tert.) — Qui telas dcalbat ; celui qui blanchit les tissus. (Corn. Zantf. — Candidalo- rwntegmen in Vita S. Athanasii episc. Neapol., sumi videtur Muratorio pio veste aut Jignitate episcopali ; addit taraen idem editor, quuJ si quia cum Baronio legere malit Candidatorum regimen, per Candidatos intelligi posse clericos in ministerio sacro candidis veslibus indulos, qaos regebat S. Atbanasius, ulpole eorura epis- copus. CANDIDIFER. — .jic clerus dicilur quia alba indutus in A. SS. Ben. CANDIDIFICARE. — Candidum facerc, deal- bare ; blanchir. CANDILERIUM. — Idem q. Candeleris. CANDOR. — Officina albaria ; blanchlsserie. CANDORIUM MOLENDINLM. — Officina fuUonica ; moulin a foulon. CANDREDUS. — Ut Caivtredus, CANDRUS. — Liber in quo, in Ecclesia Tul- lensi, erat Officium ecclesiasticum. GANDULA. — Parva candela ; petite chan- delle. CANE. — Navigii species, cujns usus est in flnviis trajiciendis; bac? (Ap. Lud.) CANECIUM. — Locus cannis obsilus ; lieu pltin de roseaux ; ol. canet. CANELA. — Fistula doliaris ; cannelle. CANELLA. — Diminut. a canna, baculus ; canne. — Fistula doliaris. ut Canela. — Pars colli, fistula spiritus accipiendi ac reddendi ; trachie-artere ; ol. canole. — Casia, cinnamo- mum ; cannelle. — Actio in jure qua quis rei alicui intercedit ; opposition. — Navis species, Ut Cank? CANELLUB. — Canalis ; canal. CANI/PIXUS. — Pro Oannahinds. CANF^RE. — Privalim recitare : « Venitcon- sueludo in I'xclesia ut tacite obsecratio et oon- secratio a sacerdote canntur. ul verba lam sa- cra vilescerent. » (Renii^. .Vulissiod. monach.) — Jiicitur de litleris quidpintn continfntihns el indicandbus, qualiter etiamnum Oalli dicunt : Que chnnte ce Itvre ? quid canil hoc est quod complectilur hie liber? CANERIA. — Arundinetom. — (A. H70.) CANESTIilLLA. — Cislella -tpanier, corbeilte ; ol. canistenu. CAXESTELEUS. — Ead. notione. CAXESTRUM. — Ead. notione. 1 CANEVA. — Idem q. Oanava. ' C.VNEYACIUM. — Tela canabina ; canevas. CANEVaLE. — Idem q. Canahale. CANEVARIA. — Ead. notione. CA.N'RVARIUS. — ("ustos canevae seu areas publicae ; ynrde du Iresor. tresnrier. CAXE'ALO. — Vexillum ; gonfanon, ban- niere. CANFALONERIUS. — Vexillifer ; gonfalon- nier, porle-dmpenu. CAXFORA. — Pro Camphora. OANdlU.M. — Pannus forte unius coloris, sed alio minus intensiore inti'rmistus. ita ul pro diverso aspoctu subinde miiletur aliquo- modo ; etof/e changeante, dicunt (iaili. — Ut C*MBiuM. permutatio; echange {A. H76.) CANIBIU.S. — Vid. Panis. CAXICELLUS. — Canistrum parvum, ci- slella ; corbcille, panier. CAX'ICULARIUS. — Cuicanum vnnatioorum cura incumbebat. (Mur.) — Qui canes expeliit ecclesia. [Cone. Hisp.) CAXICUXA. — Casula canum ; lege dchiens. CAXIFER. — Qui canibus venaticis prae- esf. CANIL. — Idem videtur ac Gameria. CAXIPA. — Promptuarium, cella vinaria et penaria ; armaire, lieu de depdl, chambre a pro- visions. — ii^^rarium ; caisse, tresor. CANIPARIU.S. — Gustos canipse ; Vid. Ca- MiPA. (St. Mant.) C.\NIPSL\. — Idem ac Canbstblla. CANIPULUS. — Ensis brevior vel cultellus ; epee courte, couteau, poiynard, canif. CANIS. — Dignilas apud Tarlaros alios- que populos .Vsiae ; Gal. kan. — Lagena, ut Canna. — Fulcrum focarium ; chenet. — Animal domesticum notissimum ; canis : 1* acceptoricius, aut hapichunt, qui cum acci- pitrice venalur ; 2° argularius, qui argulo sue clamore feras insequilur ; 4° bibarhunt, qui cum viverra venatur el cuniculos, cum bos e subterraneis suis cubilibus ille propulit, slatim capil ; 4° braco, sagax, indagator ; b'-acqup ; .5° dr cliacia seu fugax, venaticus ; chien de chasse ; 6° cursalis ; Tral. ckien courant; 1° catenarius, custos curtis vel domus aut fundi, qui domnm defendit ; c/iien de garde; 8° custos pecoris, seu pastoralis aul pccua- rius ; chien de berger ; 9° in dextro anno ton- )us, regius, nota regia signatus ; 10° ductor, index, monstrans, aut inductor, qui per vesti- 409 CAN gia ducit, vel inducit inquisitorem : 11° fran- ciis : chi'.n I rant \ \1' jiigurn transpassans, qui juguiii pali possit et alligari ; 13° lalu/bi/is, qui benelatrare scit : 14° le/iorariits, le/jornlis:, veltris. vcitrahus. verlragus, pagax, qui veln- cilale lepores curaprehendit : cliien levrier ; 15° petrcnciilus, /jetrouiux ; chien courant ; 16° por- canlius, fjorcarius, qui porcos seu apros vena- lur; 17° a/v^^, qui f'eras persequendo in rete fugal ; 18° segusius. sensius, scugius, seucis ; in- vestigator ; 19° terrearius, animalium snbter- raneorum indagalor ; chien terrier 20° trassans, vestigium prosequens [tracer enirn est perqui- rere vestigiis insistendo) ; 2J1" ursarilii's, qui ursos prosequitur. — (Jarmm expedilatio, Vifi. Exi'iiDiTAKK. Cancm ferre, Vid. II vk.miscaha. In- ter ranem et liipum ; entre chien rt lou/i, sub crepuscuiuni, vel vesperum, cum lupus a cane vix disccrni potest. CaNISTKLLTJS. — l»anis species in modum Mni's^ri confeclus ; erpece de tourle, de gilleai/. (A. 1176.) CAXISTRKLLUS. — Kad. nolione. CANISTKUM — Vas ecclesiasticum in quo distribuebautur eulogiee seu panes benedicti.— Ita etiam appellant scripores ecclesiaslici dis- cos qui lanipadibus snbstrati sunt. CAXITA. — Spcculi ornamentum quoddam : » Item nnnm speculum cum quinque caniti.i garnitum deletono. » (1149.) r.AXlVETlJS. — Rnsis brevior, vel cultellus, Bcalpelhis : canivet. C.VNLA'I'A. — Lignum quoddam ; ol. chan- late. (A. 1441.) C.VNNA. — Fistula (jua Domiiiicus sanguis hauritur ; chalumeau, mslrument anciennernent usiti: dans i Eglhe lat'ine poui la coimnumon sons I'espece da vin. (Theop.) — (Juivis tubus ; layau tube. (B. Pez,) — Cannabis ; cluuivre. (H. mon. Hcccons.) — Mensura : 1° arcliitectonica ; 2° agraria ; 3° qui paiinos motimur ; canne, me- siire dc InngneKr et dc contennnce. (Pass.) — Canlliains. poi-iilinu, vas strictius eloblongius, Germanis el Delgis Aan ; sorlede flacon; ol. canne. (Gab.) CANNABA. — Pro nAN.NAnis. r.ANNALiKRIU.M. — Agercannabeconsilus ; chtnerirrr. CAWABINA. — Kad. notione. CANXAHdSUM. — Cannabis; chanvre. CA.NNADA. — Pro canvata, vas vinarium. CAXNAI.r,. — Pro CaiNNams. CANX.\MKM.A. — Anindo saccbari : canne a Sucre. — Fistula ; nt Ca'amklla. (!AX\AP1N.\. — Idem q. Gannauina. C.WN'Ah'F. — Canna metiri ; yne.iwcr a !a canne, cnniier. GANXATA. — Vas vin irium, iil Canna. Cantharus, poculum, ut CAXNATELLA Canna. CAXXATIO. — Actio canna metiendi ; action de mrsiirer u la canne, wesi/rnge d la canne. CAXN.XTFS. — CICan.vtls. CANXAVU.M. — Pro Cannadum. OANNELA. — Candela; species. MKDI^ KT INFIMiB LATINITATIS. CAN 410 CANNESUS. — Ager ubi cannabis vel can- nte crescunt. CAXNKTA. — Minor canna, vasculum. — Locus ubi crescunt cannamellx. CAXXEVASIU.M. — Tela canabina ; cane- vas toile de chanvre. CAXMITIA. — idem q. Canatus. CANNOLLA. — Pars colli, fistula spiritus accipiendi et reddendi; trachee-arlire : ol. ca- note, chanolle. C.VNXUS. — Albus, candidus; blanc, d'un blanc, eclalant. (A. SS.) CANOBUM. — ProC'ANNABCM. CAXOHADURA. — Sera catenaria qua can- n£e occluduntur. (A. 1330.) CANOLA. — Codex actorum ; registre. (A, 1405.) — Capsula, tubus argenteus vel alte- rius nietalli in quo servabantur reliquiae ; pe- tite boite, elm de metal ok Von met des reliques. (A. 1280.) CANOLUS. — Arundo ; roseau. CANON. — Pensitatio ; redevance. prestation. Tria pensitalioiium genera recen?ent scripto- res : canonom, oblationem et indictionem ; ac canon quidem sen canonici tituli sunt solemnes el antiqiiae prajstationes : indictio, quidquid pneter canonem indicitur; oblntlo denique au- rum et argentura quod largitionibus infertnr. Canon cemnalis, prteslatio nomine census. (A. 1154.) — Officiumecclf'.siasticuni atque indedic- tiE Horx eannnicx. (llariulf.) — Ipsa oratio qua officiuin canoniciim concluditur. (.1. 55.) — Regula, liber regulae canonicorum vel mona- chorum. Canones apostolorwn, quos quidam e veleribus S. Clemenli ascribunt, alii apocry- phos cens-^nt. Canones conciliorum dicti, quod instur regulte sint Christianis et iis recte vi- vendi normam prsebeant (isid.) Sub ecclesias- ticocanone comtilulus, sub eoclesiastica regula, clericus. {('one. Fornj. a. TtJl.) Canones Evan- ge/iorum, per quos quis sciie el in venire potest, qui reliquorum evangelistarum siinilia aut pro- pria rtixerunt. Horum auctor Eusebius Ciesari- ensia. f^VfnoHcw.VetusTestamentum appellal S. Hieronyraus. Canon jxpnitenlialis, idem q. Li- ber pa'ntlentiat is; Vid. Pif.NiTKNTiALE. /« cano- ni'ui incidrri' dicitur non qui contra canones ec- clesiasticos peccat, eoque ipso jndicis ecclesias- lici censura? et judicio subdilur, sod qui in ca- nonem pu:nitentuileni, hoc eat, qui legibus poeni- tenlicB ab Ecclesia indiclis obnoxius est. (A. 1208.) — Glerus ; \id. Canomcus. — lnde.\ ; liste.iX. 1361.) — Tubus, fistula; tuyau, tube. « Canones terrte coctae. » — Machina bellica ; bniic/ie li feu, canon. — Canon .Uissse oratio quae in .Missa ante consecrationem et in ipsa consecratione xacrte hosti;u recitatur a sacer- dote, qufe ideo crtHi'm vocalur, quia in ea est legitiinH el regularis sacramentorum confeclio, inquil Walafridus IStrabo. [Oe reb. ecclesiastic.) CANUX(ilA. — Cidlegium canonicorum ; col- lege, chapitrede chanoines ; ol. canoisie. CAXOiNlA. — Canonicatus, pr;ebenda cano- nici ; canonicat. (Pet. Cell.) — Collegium cano- nicorum, ul Oanongia. Qerv. Doroh.) — Bed- 411 CAN LEXICON CAN 412 ditus canonici : revenus d'un canonical. (Greg. VII PP. Episl.) CANONICA. — Canonici dignitas ; dignite de chanoine. (Hincm.) — Canonicorum colle- gium seu polius ecciesia collegiata ; cliapitre de chanoiiies ox eglise rollegiale, (Cone. Hisp.) Ca- nonica (vyw/ar/s, raonasterium (A. 822.) — Ad- vocatia, protectio ecclesiae canonicorum, seu praebenda canonicis concessa pro advocatione et tuilione alicujus ecclesiaj. (A. 10.36.) — Cen- sus annuus; Vid. Canonicum. — Praebenda vel reddilus canonicorum lecclesite assignalus. (A. 1106.) — Domus, habilalio canonicorum. (A. 1162.) — Canonicse, primis Ecclesice saeculis videntur appellatae diaconissae, quod, perinde acclerici, sub canone ecclesiastico essent cons- titutae. CANONICiE LITTER.(E. — Kavovixi ypiii^a-xoi, Graecis dictce, quod juxta cerlos ac determina- tos canones et regulas quasdam solemnes exa- rarenlur, vel certe quod iis, qui ex canone ec- clesiastico erant seu canonicis peregre et in alienam dicecesim proficiscentibus darentur {Formntx et regulares recentioribus tempesta- libus appellatcB sunt) ; leltres de passe-port et de recommandation que Von donnait a un clerc qvi partait pour un autre diocese. Sub regibua Francorum primae et secundae stirpis, canonicx epistolx fuerunt etiam quae a comitibus provin- ciarum vicariis suis mittebantur de colligendis vectigalibus ; canonkx nuncupate, quod ad canonem seu rationem facullatum locorum, a quibus exigebantur, accommodata erant tributa colligenda, vel forte quod solemnes et antiquas duntaxat praestationes continebant. CANOXICALE. — Codex canonum ; recueil de canons. CANONICALIS. — Ad canonicos pertinens ; canonicaUs sepultura, locus ubi canonici inhu- mantur; canonicaUs rector, praepositus collegio canonicorum. CANONIGARE. — Canonicum facere ; faire chanoine. CANONICARI. — Regulariter vivere, vel su- mere habitum regularem ; prendre I'habil re- gulier, entrerdans un convent. CANONICARIUS. — Qui canones, id est tri- buta exigit; percepteur des contributions. {Cod. Th.) CANONICATIO. — Institutio in canonicum ; action de jaire chanoine. CANONIC ATUR A. — Ecciesia coUegialis, collegium canonicorum ; collegiale, chapitre de chanoines. (A. 1096). CANONICATUS. — Ad collegium canonico- rum spectans ; canonial. (A. 1232.) — Appro- batus ; approuve, confirme. {St. Flor.) CAXONICE. — More canonicorum ; « Cano- wicevivere, » [Cap. Car. M.) — Legitime ;re'^M- lierement. OANONICITER. — Secundum regulam seu ca>ionem, regulariter ; regulierement, conlormi- ment avx regies etablies. CANONICUM. — Domicilium, habitatio ca- nonicorum ; demeure des chanoines. (A.) 1223.) — Idem q. Cano, pensio annua. (Agob.) — Idem q. solvitur pro ordinatione. (Dio. Go- defr.) CANONICURSUS. — Idem q. Canonicarius. CANONK^'US — )Adj.) Canonicn porlio, quae canone tribuitur ecclesiae parochiali de rebus relictis a parochiano defunclo illi ecclesiae, ubi suam cli"gil sepulturam, cum alibi quam in parochialisepelilur. (A. 12S0. ) Lilterx canonicx, Vid. Canonic^. Cnnonica institutio, regularis, monastica. Canonico ordine vivere, idem ac ca- nonice vivere. Canonicus ordo, idem interdum ac regularis. Canonica iidatio, idem q. ('anoni- cuM seu Cano, pensio annua. — (Subst.) Primi- tus et pluribus medii aevi saeculis clerici, qui ecclesiis deserviebant, canonici appellati sunt quod essent sub canone ecclesiastico, i-' ti'ji xa- viivi et EX ToO xavovos ut loquuntur Concilia An- tiochense, Chakedoneuse ei Synodus TruUana. Canonici regulares, qui secundum regulam iis propriam ac praescriptam vivebant. Canonici sceculares, qui secundum canones seu regulas clericis omnibus indiclas vitam agebant. Cano- nici claustrales, qui in claustro degebant, ad distinctionem eorum qui in praeposituris mane- bant. Canonicus curatus, qui simul canonicus erat et curatus seu parochus. Canonici nobiles, qui, ut ad canonicatum pervenirent, genere nobiles esse dehebant. Canonici domicillares, juniores canonici qui, necdum gradus cccle- siasticos adepti, jus capituli non habebant. Ca- nonici capitulares, seniores domiciliaribus o^^o- siti, quod jus habebant capituli. Canonici fo- renses, foranei aut «on stationarii, qui in cano- nica sua seu [ecciesia non residebant, quibus opponebantur mansoinarii, seu residentes aut stationarii. Canonici inlegri, qui integram prae- bendam obtinebant. Canonici exspectantes, qui in ecclesiis cathedralibus canonici dignitatem exspeclatione prcebendx habebant et in capitulo vocem, et stallitm in choro. Canonici minores seu vicarii (Eccles. Londonens), qui loco majorum canonicorum vicissim erant et successive ad magnum altare .Missas celebrabant, etc. Cano- nici marcamm, seu librarum, quorum praeben- dcB redditus annul tot marcarum argenli erant. Canonici tertiarii, qui fructuum praebendte ter- tia parte tanlum fruebantur. Canonicus ad suc- currendum, qui instante mortis periculo cano- nicam vestem induebat. Canonici honorarii, laici qui, ex quodam privilegio, hac dignitate in ecclesiis canonicalibus gaudebant. Canonici obedientiales, qui cellas rurales, obedientix dic- tas, procurabant. Canonici de stallo, de terra, Vid. Clerici. Canonici incorporati. in Ecclesiis Lugdunensi et Viennensi qui ordine secun- di erant. Canonici ordinarii, panaterii, tor- tarii, lYrf. Ordinarii, Panaterii. Tortarii. — Canonici et monachi promiscue usurpari viden- tur nonnullisinstruraentis. Canonicus interdum etiam significat ilium qui pensitationi canon dictfe obnoxius erat. (A. 1158.) CANONISATORIA SENTENTIA. — Qua quidpiam jam statutum iterum approbatur et confirmatur. {G. Ch.) Vid. Casobizarb. 413 CAN MKDIiE ET INFIMiB LATINITATIS. CAN 414 CANONISATUS. — Inscriptus in canone seu icalalogo clericorum alicujus Ecclesise. (I.ud.) CANONlSSyE. — EEedem q. Canonic.e. I CANONIZARE. — In album et catalogum isanclorum referre, canoni Missaj ascribere, quippe, longe anlequam condercntur Mar- lyrologia, in canone Missa; primitus facta est commemoralio sanctorum, non quo pro iis loraretur, sed polius ut ii pro populo orarent, ut aits. Augustinus ; (Tal. cannnlser, nieltre au nnmbre des saints, [aire fiyurer au canon de la Messe. — Approljare; a/jprouver. « Tn hac sancla synodo... stalutum est, et universis episcopis collaudatum et canonizatum, ut, >> etc. — Dirigere ; rey/er, arranger. — Canoni- icum facere. {Tab. Eccl. Carnnt.) ' CANONS. — Panni species: « Una pecia de ■canons. » (A. 1277.) CA.NONUS. — Fusus ; f'useau a filer, bobine. . C.VNOPEUM. — Species reliculi subtili.s ex ■ Itysso seu gossypio confecli quod circa ledum aut altare ponobanl ad defensionem musca- rum ; rideau deimmsseline. ' CANOI'ICUS. — yEgyptiacus;; qui est d'Egy- pte. CANOPIUM. — Ut Canopeum. CANOPUM. — Ead. notione. CANOPUS. — Pro Camjbus. CANOR. — l^'orte fossatum, vailatum, nisi idem sit ac caneria : « Jus depasccndi piscaira- gium quod habet dictus rex in canoribus dicti caatri. (C/i. an. 1307.) >> CANOKGARK. — In canonicum suscipere seu pro canonico haberi' ; unde Canohgamen- TUM seu Canohgatki, ipsa susceptio. C-ANOTA. — Idem q. Caneta. GANOVICALUS. — Cuniculus ; lapin. CANSTELLATOH. — Ut (;anteli.ator. CANT A. SS.) CANTABRICUS PANI.S. — Panis e furfurC confectus. [A. SS.) CAXTAljUUS PANIS. — Ead. notione. CAXT.VGIUM. — Officium solemne pro de- functo. }'td. Cantahe. (Subst.) — Sacra litur- gia, celebratio Miss;i' cl pro ea obiatio. (A. 1312.) — Xoniiiillis inslrumenlis forte pro Cal- CAGiUM, trihiituiii (juod pro calcnis reficiendis a l)ra;lereuntibus exigitur. CANTAU']. — Anuiversaria sacra pro mor- luo. CANTAl.l.UM. — Idem q. Catallum. CAN'l'AMEX. — Canticum ■,<:anlique. GAXTAMISSyE. — Obventiones ex cantatio- ne Missx. CANTAItA. — Tributi species pro vino ven- dcndo sciluli. C.VNi.MlE. — (Verb.) Cantare in eccksia dicebatur presbyter cui ecclesia alteri ma- jor) .subdita rogcnda comniissa, uti est ra- petliiiiia, sou oui rantai m demandala oral: " l[isc dttcricus, duui ipsum ecclesiam to- nerel, cantant in Xoviante et in Landri- curte, el in boeris ; tituluB autem ipsius, in quo ct rcsiduus erat, fuit in Follaneebraio. » Canthus, pars rota; iiicurva. (.1. {Epist: Hincmari.) — Quamcunque ecclesiam aliam regere : « Quandiu vixero cantare faciam I-lcclesiam preelibatam. — (A. 1:254.) — Recitare ; reciter. — Sacram liturglam pera- gere, Missam celebrare ; dire la Messe. « Nul- lus cantet, nisi jejunus. — (Subst.) Anniversa- rium pro defunctis.simul etOfficium solemne pro iisdem. (A.1482.) — Eleemosyna seu pauperibus erogatio(|uae in anniversariis maxime fieri sole- bat :« Item legavit quod faciant tria cantaria,sive tres cleemosynas de pane, vino, etc. (A. 1449.) — Tumulus honorarius, pegma funebre, cata- falque. (A. 1362.) — Idem q. Cantarium, fascis qua? cantarium pendit. ('A. 1369.) CANTAREDUS. — Idem q. Canthedus. CANTAHIA. — Beneficium ecclesiasticum Missis decantandis addictum et cui deserviunt qui alias capellani dicuntur. (W. Th.) Cantaria parva, munus eorum canendorAam qua; minora habentur in (Jfficio divino. Cantaria presbyiera- tus (a. 1230), cantoris dignitas, officium eccle- siasticum. — Pro Canaria, servitus qua servi canes domini alere tenentur. (A. 1219.) CANTARIOLUM; — Anniversarium, Missa pro defuncto celebranda. [Not. Eccl. Din.) CANTARISTA. — Forte capellanus, qui cantarise deservit. (Rym.) CANTARIUM. — Cantorum pluteus, analo- gium ; pupitre. (A. SS.) — Hordei genus, exacticum; — Tignum super quod dolia collo- cantur ; chantier. — Pro cantharum, discus cui ceroi infigebantur, candelabri vice. CANTARULUS. — Parvus cantharus. CAXTARUS. — Pelvis qua tonsores utunlur ad lavandam barbam ; plat a barbe. — Pondus 23 librarum. {A. SS.) — Praestatio quaedam. (Ap. Lam.) CAXTATA. — Cantus ecclesiasticus, vel po- tius Missa quae cantatur. (A. 1314.) CANTATE. — Canlate Domino, quarta Domi- nica post Pascham ; le quntricme diinan.he apres Pi'iques. (Pass.^ C.AXTATIM. — Cantando ; en chantant. CAXTATUR. — Incaiitator, magus ; enchan- teur, magicien. (Victorin.) CANTATOIIIU.M. — llomanis, ut auctor est .\malarius, est liber ecclesiasticus quern Franci (Iraduale vocant, (|(iia in gnidibus vel analogic reponitur. — Analogium, pluteus; pupitre. CANTATRIX. — Mulier ad lamentandum mortuum conducta; pleureuse. CAXTKLLA(ilUM. — Tributum pro vino vendendo solutuin. CANTELLATUR. — Praestigiator, ut CA.tTATOU. CAN TELLUM. — Velut quanlillum, id quod supra mensuram additum est. (A H98.) CANTKLLUS. — Quadra ; chnnteau. GA.N I'KR.ATA. — Vasis species, seu aqu^e rec('|)tacuhim ad formam vasis quod can/ero. llalis (licitur. CANTERINUS. — Equus. ( A. Ss.) CANTERIUS. — ProCANTiiERius. <,'.\NTERMA. — Malelicii species aut incanla- lionis. CANTHARATUS. — Cantharata vela coc- magus, 415 CAN LEXIC»N CAP 416 coprasina, vela in quibus erant Hopicta anima- lia, ac prceserlim scarabaei. CAN'IHAKEUA. — Cantharis ; cantharide . CANTHARHDUS. — Idem q. Cantrkdus. CANTHAKISTA. —Idem q. Cantahista. GANTHARUM. — Vasvinarium.— Cantha- ra ceroUrata, disci cereis instructi. in quibus illi iiilixi, caudelabrorum vice. CAINTHAKUS. — Aquas receptaculum quod in mediis ecclesiarum atriis seu propyleeis exs- Irui ; reservoir. CANTHELIUM. — Vasis species. CANTICA. — Liber ecclesiaslicus in quo cantica conlinenlur. (A. 1250.) CANTIGINIUM. — Caulus ecclesiaslicus. Of- ficium ecclesiaslicum. — « Nocte, in tiora canlicinii (Lud.), » ubi canticinto videlur signi- licari Officium quod noctu peragilur, seu tem- pus quo gnllus cantat. CANTICUM. — Canlus sacer ; chant mcri, canti(/ue. (S. Hier.) — Vox cantantis in laeli- tiam ; chant joyxux. (Isid.) — Cantica yraduum; sic dicli 15 psalmi, scilicet cxix, cxx, cxxi, cx.vii, CXXIIi, c.xxiv, cx.w, cxxvi, CXXVII, CXXVIII, CNxix, cxxx, cx.xxi, cxxxii etcxxxiii, nici vel monachi de re el disriplina canonica et monastica acturi ; chapitre, salle capitulnire. — Capsula reliquiarum in modura arcis efTormata, vel carle idem q. Caj-ueillm: « Lnus den. B. Joannis B. qui in medio illius vasis in uno parvo capitolw cryslallino et ar- genleo sit nalus. " {Gest. abb. S. Germ.) — Bonum omne quod possidetur ; tout I'avoir que ion a. [A. SS.) Idem q. Gapiscolus. — Census de capite, ut Capi- CAPITOLUS. - CAPITORIU.M. TATIO. CAPITO.SE. — Obstinate; avec perseverance ou obstination. CAPITOSITAS. — Obslinatio, pervicacia; perseverance, obstination. — Morositas; caprice, fantaisie. CAPITRA. — CucuUae seu vestis species qua caput operiebatur ; capuchon d'une forme parti- culiere. CAPITTA. — Vestis Candida, idem q. Chris- male. (A. 1566.) CAPITULAKE. —(Subs.) .Scriptum capilulis dislinclum ; ecrit divise en chapitres. Capitulare Evangeiiurum de circulo anni ; liber ecclesiasti- cus in quo describunlur initia el fines cujusque Evangelii, quod singulis diebus in Wissa legi- tur. Capitulare instiiutuui, regula monastica per capilula dislincta. Capitularia ; code des lois ripuaires et ecclesiasliques; edits et ordunnancei des rois, principalement corps des lois que les rois faisaieiil dans les assemblies des conttes ou des eveques, ou dans les candles, — Operimentum capitis. (Isid.) — (Verb.) Capilulis aliquid dis- linguere ; diviser un ecrit en chapitres. — Pacisci, consenlire ; accorder. — Brevem lec- tionem, qute in divino Ofticio legilur, recilare, quod ad ceicbrantem perlinet. — Alicujus sancti Ufficiuni celobrare. peragere, a cupitulo. [Vtd. Capitulum^ saltern incipiendo - m ca- pitulum convenire tractandorum negoliorum causa: se reunir en chapitre. — Succcnsere, punire, quod fit in capilulis monachorum ; punir, reprimander. Hinc vulgaris loqucndi monacliis usilala formula davealicui capitulum, vel accipcre capitulum, pro reprehendere. CAPITULARIS.— Diploma, charta.libellus; dip/dme, chfirle, litre. — Urnamenlum capitis, ut Capitalk. — Canouicus ; cAw/)o/»!e. Capilu- lares litlerx, majoros litterte qua3 in principio cujusque capiluli librorum describuntur, auro, roi/iii), aliisque coloribus depictae, et variis su- bindft fjguris adnrnalae ; letlres capilales initia- tes. (Uipitutnre Iributum, idem q. Capitalitium. Capitulares. qui assidebant capitulo, seu do- mui urbis pubiic£e,iidem quos capitouls vocant. C.VPITULARITER. — Capitulatus ; sommai- rement. — Capilulariter congregari, in unum capitulum convenire. {Bull. Carmel.'} GAPiTULARlUiM. — Liber censualis in quo descripla sunt capilula, seu praestationes quas quisque debet ; cadastre, regislres des imposi- tions. — Liber decrelorum ac slalulorum civi- lalnm ; registre des deliberations et des actes o/ficiels des municipalitis. — Tegminis capitis species ; esjiece decoi/Jure. — Ornainenlum char- tarum quod vit/culam vulgo seu vignette appel- lanUlalli, quod illud in librorum capilulis ut plurimuni fit. — Liber ecclesiaslicus conlinens capilula, qua' in ccclesia canuntur. — Capitu- lum, locus, in quo monachi congregabantur; salle capitulaire, chapUre. CAjniULARIUS. — Scabinus ; Mevin, ca- 425 CAP MEDI^ ET INFIM^ LiTINITATlS. CAP 426 pitoul. — Exactor; collectrur d'impdls. — Nun- tius, minister, famulus, seroilcur. — ])ominus, possessor,' prnprieinire, seigneur. — Cui capi- lale sive in pecunia, sive in pecudibus creditum est ; drhili'iir. (JAl'ITUL.Vn.M. — Disti-cte, per capitula ; par cha/iilre, duipitre par chapili'e. CAI'ITULATIO. — Index capitum ; t.iLle Jes chapitres. CAPITULATUS. — Indem (|. Capitalagium. (A. 1459.) CAPITULUM. — Domus urbis publica in qua fcdiles seu scabini jus dicunt aut coeunt; Miet lie vi/le, cnpltolc. — Capitis tegumentum muVmbrh; t.tpcec (Je coiffure lie /emrne. — Ca- put lecti ; chevet. — Paclionis cajiut, arliculus. ]'id. CAPrroLAKK. (A. 1301.) - Convenlus, sy- nodus,' reunion, synnde. — Muri fasligium ; chaperon. — Mandatum seu ciiarta qua ex- peiisa pucuiiia reslitueiida jubetur. — I'ars scri- ptorum ; partie d'un ecrit, d'une lot, chajiitre, litre, cnpitidn et (■ajiituliir'ia, canonuui cccle- siasticorum et legum regiarum codices ita nun- cupali, quod per capitula seu secliones digesti dislinoli(iue siul apud Tlieophanom legitur. ('apituln nooitiarum, novarum constiluiionum synodaliuin decrela. — Brevis lectio qua' in dividO UiTicio loco iecliouis legitur. — Locus in (|uetn coiivcniubant rnoiiachi et cunoiiici, el conveutio ip.sa ; Mile capitulaire, chapilre. Ca- jiiluln rurnlia, convtnlus curionum ruraliiim ijiii ab cpiscopi-, archidiacoiiis aut dccanls ruralibiis subinde coguntur, in quibus de rebus ecclesiaslii'is suaium parocliiarum perlraclare Solent. Cfi/iilulutn liabere, jus quo extraneus monacbus in capiiulo cujusdam monasteiii se- debat. GAPLA'l'lA. — Vestis species ; M^jece de ve- \tement. CAPLIM. — Obligalio qua vassalli lenenlur arbores exsciiidere ; service f&odal ronsisiant a couper Ics arbres pour le seigneur, [/^ohjpt. S. /tern.) , CAPLUM. — Funis ; cable. j f'.VI'MAXSIO. — Idem q. i«/y»// viansi. ]'id. I CAI'I'.M.AltlU'lNT. — Capellainqua, parie- •libus paiino nigro veslilis, multi accenduntur jcerei pro I'uneiibus principum et magnatuni ; ichnpellc ardiute. I CAPUL.VKK. — Abscindere, diminuere; Youper, raccourcir. j C.VPOLATA. — (( Item .t millia teiilei', ilim |3 cnpolnlns d,- pclra. » (A. 1142.) An pc^lr.irnin ■onus, vol laiiUini pclra' quantum uno die; homo \eapularf seu scimliTe potest? Pro onere quod jcapiti inipimitur, occtirrit inter jura vicec. Narb. (A. 12(;().) I CAPOXACHIM. — Jus domini a subdilis |vel capnnes vel eornm valorem aceipiendi. I CAPONITS. - Idem q. Cnpo. CAPOKAI.IS. — Claput, gubernator, |.iM'fec- |tU8 pra'cipuus ; c/c/", commandant. i CAl'Ol'IIS. -Pro CAiiOTUs. C.M'l'WA. — Tuiriirium, uICaiiana. CAPI'AIIK. - Pro niipi-ARK. Lexicon med. et infim. Lax. CAPPARIUS. — Qui facit et reficit cd/)/ws, seu ornaraenta ecclesiastica, et cantor qui fert cappam in eeclesia ; chnpier. CAPl'ATIGUM. — Idem q. Cappagium. CAPI'A'rUS. — Qui gerit cappam ; revelu d'une chappe. — Cantor, qui fert cuj)pat)i in eeclesia ; chajiier. CAPPlGEK. — Cantor, idem q. Cappatus. CAPPlLLAHE. — Idem q. Capulare. CAPPILLINA. — Galete species; armure de tele. ol. cappellinge. CAPPUCCIUM. — Idem q. Caputium. CAPllAMARITUM. — Idem q. CnAnAVARi- TUM. CAPRAREA. -— Caprarum grex vel stabu- lum ; iroupeau de chevres ou etahle a chevres. CAPKARITIA. — Ead. notione. CAPREA. — Pro Capra. CAPHEDUS. — Pro Capreolus. CAPItEOLlCS. — Ead. notione. CAPRETUS. — Ead. notione. CAPIUCULUS. — Ead. notione. CAPKICORNIUM. — Temporis nota, solsli- tium hibernum ; le solstice d'hiver. CAPKIDARE. — Dicitur de capra qum pa- ri t ; chevretcr. CAPRIFER. — Idem q. Capreolus. ('APHINU.M. — Pra:stalio ab iis qui capras tcnent exsolvenda ; dioit que paijaient les pos- sesscurs de troupeaux de chevres ; ol. chevrelage. CAPRirUS. — llircus ; chevreau ; ol. cabri. GAPRO. — Caper, bircus; bouc. [A. SS.) CAPRULLUS. — Pro Capheolus. CAPRONES. — Tigna, caiitherii; chevrons. CAPS.V. — -Area, iheca, cista, ubi aliquid repoiiitur ; caisse, armoire, corbeille. Propria vero est area in qua reconduntur sanctorum reliquia' ; chdsse. Caps,T evangeliorum, eorum opercula. Capsa navis, ima pars navis ; cnle de narire. (A. SS.) — • Pars casula?, eucullus ; capHchon de chape. (Greg. Tur.) — Vagina; /iiurreau d'epee. (\V. Wyr. — Pectus, tliorax ; poitrine ; vulgo le coffre. — Umbella ; dais. (Ord. S. Petr. Aurel.) ('apsa de cnsa, propiie- tas, (iumirilum, proprie id quod in capsa seu area ticrvalur. (Fur. And.) CAPS.VCI^S. — Vasculum ; rase a renfermer. I'huile. CaPS.VN.V. — Idem q. Capitium, ea vestis pars (]ua' ad os lunicw collum circunul humc- ris injecta. (A. 14G4.) — Capislrum. (A. 1334.) (ArSAllll'M. — Capsarum in quibus recon- debaiilui' sanctorum reliquia'. Ibeea. CM'.S \li HIS. — Tliesaurarins eeclesia-, seu qui sacrarnni capsnrwn curain liabebat ; treso- ricr on garde des chds.ics des .taints. CAPS.W. — Vas sextariorum duodccim. (Pap.) CAPSRA. — Pro Capsa. CAl'Si;i,LA. — IJiininul. a Capsa. CAP.SEUIL'M. — Cervical ; oreillrr, coussin. (A. I47(>.) CAPSERIUS. — Cajtsx seu arc;i! publicae cusl(is ; caisslcr, tresorier. OAPSETTA. — Capsula; caxscltc. (A. SS.) CAPSIA. — Pro Capsa. 14 427 CAP LEXICON CAP ■128 CAPSIDILK. — Pro Cassidile. CAPSlDULUS. — Pera ; besace. CAPSILIA. — Veslis aperlura superior per quam caput immillilur et exerilur. (A. Ss.) CAPSIM. — Forte pro carplim, scnsim. CAPSIS. — Capsa sacrarum relinuiarum ; chdsse, reltqunire. {A. SS.) CAPSOLlDU.M. — Idem q. Gapisoudum. (A. 1332.) CAPSONA. — Peclen ; ij(jnjne. {Vet. (il.) CAPSONUS. — Armarium, area major ; ar- moire. CAPSOR. — Prsepositus capste nummariffi ; caissier. CAPSOU. -- Prsestationis genus. OAPSOVEKIUS. — Qui soivendo capsou preepositus est. GAPSULA. — Idem q. Gapsella. Gasula ; chasuble. GAPSUM. — Tiiorax, pars concava corporis coslis circunulala; le thorax, leco/fre. — Uelis gpcies aul niacliiiia3 ad capicndos pisces ; espece de filet, d'tnyln a prendre le jwiss 'U. — Carruca undique conlecla, (in.'isi caiisa; voiture fcrmee. — Carhedse pars ubi qui vectanturse- dent ; misse de voiture. — Capsiim ecclcxix, ea aidis pars, ut videtur, quam navim dicimus ; nerf d'une eg Use. CaPTABULUM. — Idem q. Catabulum. OAPTAGIUM.— Idem q. Capitalitium. CAPTALARIUS. — Pro Capitularius. CAPTALE. — Pro Capitale. CAPTALERIUS. — Qui rei alicui praeposilus est, qui lerram aliudve sub censu seu reditu annuo tenet; ol. captalier. — Nuntius, minis- ter, idem q. Capitularius. GAPTALIS. — Pro Capitaus. CAPTALMEN. — Quod vi et injuste captum est. (A. 1090.) CAPTAMEXTUM. — Species servi'.ii, vel prtestationis, idem, ut videtur, ac Acappamen- TUM. (A. 1256.) CAPTANIA. — lenere ad captan'uun, tenere ad terminum slalulum, aut ad volunlatem al- terius, vel etiam sub conditioneca/jf/rtifmad libi- tum reslituendi, nisi idem sit ac tenere ad catnl- lum. (A. 1308.) CAPTARl!;. — Vid. Cuptabe. CAPTATELA. — Captatela pallii, apud Ter- tul., acceptio pallii. CAPTATIA. — Dolus, astutia, malilia. {Vet. Gl.) CAPTATUS. — Horn captata, ralo tempore, bora praesliluta. (A. 1358.) CAPTEINIUM. — Idem q. Captenium. CAPTELA. — Cautela, cautio ; sureti cau- tion. (A. 12811.) CAPTENERE. — Manutenere, tutari ; main- tenir, proleger. (A. 1081.) CAPTEMUM. — Tulela, protectio, et praes- tatio pro ilia prolectione ; protection due par le seigneur au vassal, et droit que le vassal pay ait au seigneur pour la protection qu il en rccevait ; ol. captein. CAPTIA. — Yenatio ; chasse. CAPTIO. — Detentio, career ; detention, prison. — Mala tolta, exactio ; rcdevanre injusle (A. 1076.) Captiones, alias pn'.sa-, dictum quid- , quid ad expi'nsas regis seu domini capiebatur ; super sulidilos el tenentes, quod legitime et debile persolvi debebal. — Adniissio, recep- ; lu8 ; ndmis.si<>n. (A. 1317.) CAPIIVARK. — (apcre, caplivum reddere ; . prendre, /'aire prisonnter. — Diripere.abducere, '• misere habere ; ol. chitiver. ; CAPTIVATIU. — Captivitas ; captivile. , CAPTIVATUS. — Augustus; de peu d'cten- ', due. , CAPTIVELLUS. — Misellus ; pauvre, mal- 1 heureux ; ol. chetif. ' CAPTIVITAS. — Miseria, calamilas ; mal- heur, in for tune. ' CAPTlVUri. — Vilis, contemtilis ; de peu dei valeur, pauvre, ma'heureux ; ol. cheiif, chaitif.i (A. llS-2.) — Viduus, privalus. {A. SS.) ] CAPTOR. — Qui captiones nomine regis exi- 1 gebat. (A. 1.379.)— Collector; rccereur dim-. fdts, percepteur. , CAPIUARIUS. — Qui balneaticum exigebat. CaPTULARIUS. — Pro Cahtl-larius. CAPTURA. — Locus piscosus, ubi capiuntur pisces ; endroil poissonneux. — Ipem q. Capiio,' CuEDiTio vel Gredentia. (A. 11X6.) - Exactio. (A. 1119.) — Spalium, inlcrvallum, districtus certis limitibus captus seu conlentus — Caplu- rx, quje ad capiendas aves ponuntur. C.\PTUS. — Pro cattus, felis ; chat. CAPUCCIXUS. — Idem q. Caputium. GAPUCCIUM. — Ead. nolione. GAPUGEHIA. — Ead. nolione. GAPUCIULUM. — Ead. nolione. CAPUELLA. — Diminut. a capa, baptizato- rum veslis ; eadem etiam forte quam chrismale appellant. CAPULA. — Idem q. Captim. (Irm.) GAPULARE. — Cajdere, abscindere, frange- re; couper, tailler, trancher, briser. (Pass.) G.VPUi.ARlS. — Veslis species tcgens scapu-/ las; iiiem q. Scapulars. GAPULAHIUM. — liad. nolione. CAPULATIO. — Ead. nolione. Gapulatura. GAPULATUHA. — Vulnus ; blessure, meur- trissure. , GAPUL.VTUS. — Gladiocinclus;eei?!<(/t/e/jfe. GAPULLA. — Idem q. Capuella. GAPPULUS. — Pro Gapellus. GAPULUM. — Idem q. Gaplim. (Irm.) CAPULUS. — Ead. nolione. GAPU.NTA. — (Quantum manu capi potest; i poignee ; ol. capsine. CAPUS. — Avis praedatoria, falco ; faucon. • — Giavus cujus pars praecipue caput est; clou a tresgrosse tele. — Pro Capo et Caput. CAPUSIERA. — Species artis ad capiendas aves. CAPUT. — 1° Pars corporis. Caput lupmum gerere. (Leg. Angl.) dicilur is qui proscri- plus est, exiex; liujus enim caput cuivis, per- inde ac lupi, exponilur ampulandum, si m provinciam redeat ; banni, proscrit, outlaw. Capitis proprii esse, obedienliaj impatiens < i2U CAP MEDl^ ET INFIM^i: LATiNITATlS. CAR 430 iuo arbilrio agere. Caput ienerum habere, iebilioris esse capitis. Caput foci, forte ful- ■rum focariura. (A. 1:218.) — 2° Persona ipsa, (line capite ctnsi, serviluli et censui ob- loxii. Capitis deditio, servitns. Per capita niccfluro, dicitur de lifBredibus pluriniis qui iuam quique hfereditatis partem a(ci[iiunt miualiler, nulla stirpis, quain reprte-entant, laLilta ralione. — (Juodcun que in recensione luiiierum eliicit ; tout ce qui, dans un iiiven- 'aire ou rerensement , fait nomhre. Capitis fur- 'uin, capitale furtum, id est furtum aniii.alis, vcl rci tnobiiis. (A. 973.) — Quidquid in re pi'imuiu est, el quideni : 1" de tempore. Caput villi, initiutn (caput annoruin contraria ratione 1 nonuullis pro fine annorum sumitur.) Caput lejunii seu Quadragcsiinx, quarta I'eria (Juin- luagesima;, qua jejunium quadragesiniale in- ;hoalur. 2" de loco. Caput aquse, fons. {Caputa- ■jua, uno verbo, pro ipso aqu.e fonte in ch. an. Ml.) Caput picere, vox medica, suppurare.(.J.. V.V.) Caput mobile, caput modulus, aquit' fons ;l origo. Caput molendini, caput unde aqua •.unit ad molc;ndinuin, ipsa niulendiui exclusa. Caput finis, limes. Caput sayitia;, lerrum quo iagilta arniatur. Caput lenere, terminare ; tboiitir. Caput Icrsorii, ora tersorii ; Oord. Ad ■:apul venire, pcrficere ; veiiir a chef. ',1° de va- ilore, diyiiitate, pars rei cujusdam pnecipua. \Caput castri, lurris praicipua, donjo ; rcduit, donjon. f.V. 10'J4.) Caput comitatus, \e[ baronix, inesnagium capitale baronice, castrum, vel iliud aiditicium quod propter jus gladii dividi lion polerat. (Bract.) Caput e/iisco/iatus, major 'jcclesia. {(Jli. Car. Cal.) Caput ccclesi;v, I', ca ,)ars quam vulgo navem appellant; »ef. {\. IIOOIJ.) (Jiiput luansl, domus capttanca, domus prxcipua, quie perlinet ad primogenitum, vel In qua babitat caput faniili;c. [Caput mansi, ■iro primogcnito sou capilc faniiliie suinilur in liuibusdam instrumontis.) Capiiis partem reti- nere ; retenir de quoi scrvir le /(>/'. Caput pecii- \nix ; le capital. Caput solidum, \)rxsl;iiio eadem i|u;d C.\i'aol,DL'M. 4° Uux, priL'feclus, doininus ; ihef. Capita clericata, prtecipui ex clero. Caput •■Junius, idem q. caput mami, senior donui*. Ca- .•lut ecclesix, qui ccclesio; monastcrio pneposi- I.U9 est. Caput excuhiaruin, qui excubiis pr.'c- \Mi. Caput faccre, do;num babore, ul caput fa- Innilia:. Caput fumlorum, corum dominus capi- |lalis. Caput (lermaniw, lllienus. Caput i/urrrx, liiix militum. fn ca/iite tjuerriare dicebatur do- ' ninus cum ciqiiis suis pra!rd. Htim.) Caput senalus, qui nenatui pra'est. Caput scniiir, domiiius superior. In cainir tc- •lere, nbs rcKe feudum tenere, uuUo mciiio. Ca- pita terrarunif prsediorum domini. Caput vica- rix, vicariai seu villce piisfeclus vel prtecipuus. — Modus possessionum quibus collatio inimi- nebnt, juguin eliam dictus. {Cod. Th.) Ca- put hominis, census capitis. (A. 1186.) — Capi- tis tegumcn, pileus. Vid. Bidria.) CAFUTI.VHE. — Caputio caput operire ; s'en- capuclionncr. CAt'UTlU-M. — Idem q. Capitiu.\i ; capu- chon. Caputium botonalum, ornatum bolonibus ; garni de boulons. Caputium ducere, pacis el de- dilionis symbolum ; ainener pavilion. — Modus agri : « Dedi...duas foreras cum caputiis prali,)) id est cum capilibus prali ; uvec des bouts de pre. — Pars fe lis sacra; ; le chevet de I'eglise. (A. 1136.) — Larva ; mafque. (A. 1213.) CAPUT'LW. — Baculus pasloralis, ut Cam- BUTTA. CAQUOBUS. — Pro Cacabus. (AQUUS. — Cadus ; caque. ('AK. — Annonarife mensurse species, eadem ac PUGINATA. CARA. — Facies, vultus; figure, visage; ol. ca/e. Lapis de cara, qui in ajdificii cara (a utie Jacwie) collocalur, non in angulis. CARABAGA. — .Machina bellica expugnalo- ria, forte eadem ac Catapulta. (San.) ('ARABU"^. — Parva scapba ex vimine et corio, cymbula ; nacelle d' osier reconvert de cuir, canot. CAKAC.V. — Xavis oneraria ; bdtiment de transport, caraque. CARA(3ALLA. — Ap. Romanos, vestis ur- bana et militaris ptenulifi siinilis, quK, apud scripforcs ecclesiasticos, passim pro cappa au- mitur; hinc Gallicum casaque dcdurunt non- nulli. CAltAGATA NAVIS. — Eadem q. Caraca. (lAR.VCCUM. — Parvum pondus, quo utun- tur in pondi-randi-s lapldibus preliosis ; carat. CAHACoKA. — Mem q. Caraca. CAI{.-\.iT1:R. — IiU. CaARACTtR. CARACTEK.VTU.M EEllRUM. — Quo Hunt oblatx ; monk a hoslies. CARACTERIZARE. — Xolare, insignirc ; marqtier, camcliiriser. C.VIiACTlO. — Vectura, carrirum opera ; corree dtt charroi. ('AllAl)lilJS. — Terebra; tariere, vrille. CAllArA. — Pbiala, ampulla vitrea ; carafe. ('ARA'<.) — Idem q. ("vRRALK. tlAKAMA.N I'RANT. — Dies .Marlis ante di.-m Cineruiu ; mirdi gras ; ol. caraniantrant, car- mentran. 431 CAR LEXICON CAR ko2 CAHAMKLATOK. — Apiid Occitano?, qui flores ill tasciculos coliigil ac divendit ; bou- rne tier. GAIIANISA. — Sorlilegii species ; sorte de sortilege. CAKANTARK. — Pro Ciif-AKTAUE, fide aut Sacramento inlerposilis promittere. (A. 1205.) CAHAXTENA. — Modus agri quadragiiita perticis constans. (A. 1272.) CARAPHUS. — Ul G.\R.\BUs. CAKARIA. — Lapidicina, ex qua lapides quadrali eruunlur; carriere. GAllAltlliE. — Lanaui carminure, peclere ; carder la laine. (ARAIUUS. — Idem q. Caragus. CARATliA. — Idem q. Carada. CARATHERIA GLEIIICALIS. — Tonsura seu corona qua clericus designalur ; /-. C.AKI ll'M . — Vcchine onus quod vassalli domiiii fxsolvebanl, nt Cvreia. .Mrnsis rareii. forle quorarria exporlare liret. (A. l.'U7.1 C.VUhll.l.A. — II Consules niliilominiis carcl- lam, potoslateset baronesabjurare bitirolicos... coni()eIiantur. » (Cone. Narb.) An socielas, congregatio, contubeniium ? C.VHELLUS. — Telum balistaj spissum et quadralum ; carreau ; ol. carrel, carriau, gnrot, etc. — Vitreiim quadratum ; carreau de oltre. CAREMENTRANUS. — Idem q. Caraman- TRANT. CAREMPNIUM. — Ead. notione. CARE.MPRUNIUM. — Ead. notione. CARP^NA. — Quadragesima pars; la quarnn- tiriiw partie. — Quadragesimale jejunium, poe- iiilenlia ptiblica ab episcnpo clericis et laicis, aul ab alibatfi inonii(;his indicia, qua quis jejn- nare sputio quadraginta dieium lenetur ; ye/J/ie de quarante jonrs, penitence pub liqne. — Remis- sio seu indulgenlia ejusmodi 40 dierum, quae a Romano Pontifice vel ab episcopis indulgetur; exemption, remission de ce je/'ne. — Alvus seu fundus navis ; cnrene. CARENTENA. —Jejunium, idem q. Carf.na. CARENTIA. — Piivalio, penuiia; manque, penurle. CARENTILLA. — Strigilis; ctril'e. CARERATORES. - Carminatores; cnrrfpurs. CARERI':. — Dividere ; diviser, partager. CARERIA. — Idem q. Caiireria. CAREllIUM. — Plaustrum, carrus ; char- ret le. CARERORIUM. — End. notione. CARESCERE. — Charum fieri ; devenir cher. CARESTIA. — Charilas annonse ; cherle. CARETA. — Carrus, plaustrum, onus care- tae ; charrette et charrclee. CARETONUS. — Auriga; charretier; ol. ca- re ton. CARETTARIUS. — Ead. notione. CAREU.M. — Veclnrffi onus quod vnssalli domino debidiant; nt Carria. C.VRI'IZARE. — ("arrum ducere; cnnduire un char. CAR(tA. — Onus ; charge. GARfi.VX. — Armaluiaj species qua collum legebatur. (A. 1233.) CARGARE. — Onerare ; charger. CAIUjAUIA. — Transvectio ; action de trans- porter d'un point a un autre, dt charqer. CAlKiATlo. — Anleris, ut videtur, erisma; appiii. (A. 1 104.) C.VRGAToR. — Mercafor qui navem cnrgat. vel onorat meroimoniis; rhargeur. CARilATOKlUM. — 1-ocus, ul videtur, ubi oncrantur naves ; cmbarcadere. CAIKJATUUA. — Idem q. Cauga. GARdlA. — Ead. notione. r.ARlA. — Pania ; pain. ( Vet. Gl.) — Injusta exaf'tio : redevancc injuste. — Caries ; puurri- ture, ordure {surtnut celle du hois). — Carrus quo vebunlur impediincnla exercitus ; voiture de Irnn^porl . ('AltlAtjH'M. — Vrclur.i mm carro quam quis domino pra'stnre debeixil; droit de char- ringe. — Jus rnri'ilnris : ce qn'ou ilnitnail pour son sniaire, d celni qui condnisait la dime ehez le ddcimatcur; ol. carion. — Impedimenlum 535 CAR LEXICON CAR Wr, exercilus, congeries carrorum qua cxcrcilui subseqiiitur ; equipages inilltairei. CAKIAUK. — Carro vebere ; chnrrier. — Pulrescere ; sc pourrir, sc carier. CARIATOR. — Is qui dccimas colligebat eSLBque carriabat in horreum (hcin.atoris: col- hcleur de dimes. CAIUCALLUM. — Canistrium vel copliinus ad rnortuos efTerendos ; cioiere. CARICIARE. — Circunjsepire, vallare ; en- tourer d'une cldture. CARIERA. — Idem q. Carreiha. CARIGARK. — Carro vchere, onerare ; cliarn'er ct charger. GAIUr.ATA. — Onus plaustri ; charrclec. CAIUGIA. — Via (ilia proprie per quam car- riis transirn potest) ; chemin de chwelle. OARIGIU.M. — Ul Cabregium. (.AUIGO. — Onus cariagii, ut Caiuagium. GARII.LONUS. — Numerosus et modulatus campanarum sonilus ; cnrillon. CARINA. — Convicium ; injure, raillerie. — Quadragesima ; Careine. CAHINARIO. — Illudere ; railler, moquer, ridicidiser; ol. chariner. CARION. — Jus cariatoris, ul Caiuagium. CARIOLARI. — Saltare, tripudiare ; savtcr, danser ; ol. espinger, espingler. CARIOSIUS. — Libentius, libentiori anirao. (A. 1351.) CARIOTA. — Plauslrum, rheda minor ; carriole. CARIPENDERE. — Carum habere. (Bui Mart. PP. V.) CARISMA. — Jejunium quadragesimale; Car('me. CARISTIA. — Dies festus inter cognatos. (Pap.) — Dies mensis Februarii vigesima se- cunda ; /e22 fevricr. (Pass.) — Annoona; cha- ritas ; chate du ble. CARITABILIS. — Alicujus sludio.-5us, alicui addictus, deditus ; devow; a quelquun. CARITADERIUS. — Qui bona pauperibus eroKanda curat et geril. (.\. ioOO.) CARITAftlA. —Omcxam caritarii. (A. 1178.) CaRITARIUS. — Monarbus qui caritatum, prsediorumque ad eas perlinentium curam ha- bet. (A. PitJO.) CARITAS. — Agape Chrislianorum, con- vivium quo amici. vel etiam panperes exci- pinnlur (Greg. M.) ; qua'vis extraordinaria le- fectio, maxime ilia quae fiebat extra prandium et ca'nam in monasteriis. (I'dal.) Mensura vini quie prrebebalur munacbo in ejiismodi refpctionibiis extraordinariis. [Man. Angl.) Carilalis vocabnio in mopa?tPriis eleemosy- nse etiam intelliguntur, sfu epuke solem- nes et extraordinariae, quas ii, vel anniver- sariorum suorum, vel stalls el designatis aliis diebus, praesertim feslis solemnibus, a monachis fieri praeceperunl, quo et bene- fioiorum, et rerum roncessarum memoria aitius monachoium animis ha;rerL-t. (A. 882.) — Quod dalur ultra pretium vcnditionis ; pot de vin ; ol. charile. (A. 1412.) — Quod gra- lis conccdilur, non vero ex debilo, sed ex consuetudine ; quemadmodum cnrilativa di- cunlur dio-cesana episcopi vicligalia, quae Lo- nestius accipi, quam peti possunl, el non lam exlorquentur, quam ullro el gratuilo ol'lerunlur, ul auclur est Rep. Chopinus ; (/on graluil. (Mint. Augl.) — Quod vice recoguitio- nis dabiiUir ; sic vero nuncupalum, no dona- tio nnn graluita, sed. venditio aul pi.-rmuta- lio vidcrt'lur. (Crd. Tit.) — lienodictio ; ifHc- dirtion. (Pitm.) — Oblatio qua- intnr Mis. sarum solemnia fit a lidclibus ; (i/Jrnii'ie. fA- H68.^ — Sacrum sodalitium; confrerie. (A. 131"2.) — Festum nundina;, quae cum convi- viis celebrari solenl ; f'te votive, frairie. (A. 1397.) — Jus hospilandi, idem q. Procuhatio, qua scilicet hospilio et conviviis excipiuulur episcopi l'".cclesias .suas visitanles, qua; inlerdum in prcnniariam sumniam convertebatur ; droit de (/lie. (A. PiG.").) — Publicum, ul videtur, va- leludinariiim ; hospice. (A. 119(i.) — Carilalii domus, ea forlasse in qua turn pecuniae, turn etiam alia- res mobiles ad communem Kcclesiae usum expendcndae servanlur, apud Marl. (Stat. ecct. Ilarch.) Carilalis \nidoriiu\ carilatu p-ocuralor, non semel ibidem legilur pro eo qui pra'fcclus est huic domui, rerumque eccle- siae communium curam habel. Carilas Dei, Sabbati dies Quatuor Tcmporum Pentecostes; le samedi des Qua t re -temps de la Pentecute. CAlilTATERIUS. — Qui caritates seu bona alicujus ecclesite curat et collecta servat. (A. 14-23.) CARITATIVE. — Ex caritate, ex animo, humaniler. (Pass.) — Vice recognitionis. (A. 1147.) CARITATIVUM. — Donatio: action de don- tier, donation. {\. 1115.) CARITATIVUS. — Ex caritate procedens; vhari/rible; ol. carilalif. Caritatirx comestiones, Vid. Cauitas. — Idem q. Carilalis procurator; Vid. ('AlUfAS. CARl'l'lA. — Annonaecaritas; cherte dugrain. CARITOSUS. — Amicus, benevolus ; ami, bienvfillant. CAIUTUDO. — Dilectio, amor pracipuus (Guib.) — Carilas annonae ; cherte du grain. CARIUS. — Carrus ; chariot. CARIVARIC.M. — Lndus linnitibus el cla- moribus variis quibus illudunl iis qui aJ se- cundas convolant nuplias; charivari. (ARIZARK. — Idem q. Carfzarh:. CARLEVAMEN. — Bacchanalium dies; ca)-navril. CARLINGI. — Caroli Magni successores; les Cnrlnvingitns. Pars Carlingorum ; Francia; (.1. SS.) CARMALH1:;RUM. — Cremasler focarius; crdnailliire. GAKMELINI. — Pro Carmelitx. CARMELIiMJM. — Charta seu schedula in |ua slatulum a publicis aestimatoiibus pretium quo carnes divendi debent describilur. {St. Ast) CARMENTRAN. — Idem q. CaramantranT. CAR MEDIAE ET INFIMiE LATINITATIS. CAR 438 I CARMENUM. — Idem q. Carmeli.num. I CARMESINUS. — Color ostriniis, purpu- l reus ; cramnisi. I CAR.MI.VALIS. — Carminalia inslrumenta, qiiibus utunlur incanlalores in suis artilius cx- erceniJis. ( \"tt. S. Der.) CAUMI.NAHE. — Incantare, carminibus ma- gicis irri'lire ; rhartncr. I CARMUM. — Fortf! pio C'AniunuM. CAHMUS. ~ Arboris species, carpinus ; charme. CAUMUSIXUS. — I'Jein q. CARMESI^u^. CAllNACEKiUS. — Carnifex, lorlor ; //our- reau. CAR.XACLIGIUM. — Species veslis. CARNAiilU.M. — Prandiucn ex carnibus, vel carnes ipSiB aninialium ; re/y.is dv ui'unde, chair lies (iniinaiix. — Idem q. ('ahnaticum. CARNALAtHUM. — CariiPsipsn! animalium ; ch'iir des niiiiiiaux. — Tribiiti species; tribal que Ics bouchers payment en viande an seiffneur de la lerre sur laqueile its demeuraient ; ol. car- iialage. CARNALK. — Carnisdomiis, ubi scilicet eu- ro dislr.'lhitur ; boucherte, nbatin'r. — Animal : II El tolam docimam de lana, de lino el de cor- nali, » — Scrvilntis species qua penora et ani- inalia, si damnum facere in agro dnpiebendan- lur, agri doinino ca()crc non modo licet, sed occiilere, atijue adeo comedere, si sinl luijus- modi ul apponi possintin mensam ; alias |ii- gnori ea capere ipsi licet. — Tempus quo Can- nes licet comedere ; temps ok il est permis de manger de In viande ; id. cbarnage. GARNALEcilL'.M. — Idem q. Caun.MICUM. CARNALIS. — Genuinus; dii memesnny, ri- ritahlfl ; cnrtiaHs fra/er, filius cnnirdis, etc. Vilri cnrnalis, quam \\\\mus. (Cogit.) Ciirna- Irs prece.i, qu^- fiiint pro alio ; cum scilicet ali- quis agnate vel cugnato beneficium ccclesias- Ucum vi prucum suarum impelrat. — Garni sorviens, deditas ; clinrncl, de/ianehr. C.A.RN.VLl TAS. — Libido, luxuria ; luxurc, amour dirbgli do la chair. CARN AI.ITER. — Secundum camera ; selon fa chair. — Amice, benevolo ; amicalcment. avec hienveillancc. C.VRNAKl \. — Eocus ubi carnes deponun- lur, vpI vonduntur ; hniicherie. — Ossarium, polvandrium .• ossttairc, charnirr. CAIi.NAltllJM. — End notione. CAUNASSAKIA. — Ead. notione. GARXASSERIA,— Ead. nntionn. nAUNASSERlUS. — Garnaiiiis, laniui ; boiicher. CAilNATICUM. — Tribuli species ex atiinia- libu!! ; idem (j. ('iiARNAdUM. GARN.\'riJM. — ivid. notione, el teinpiis quo carnes comiHlere licet ; idem q.GARNALt:. CAKNEI.AdlL'.M. Idem q. ('.MiNALAdK m. CAR.NELEVAMEN. - Uaccbanalium dies; caruaval. GARNEEEV.VUIUM. — Ead. notione. CAHNELLARE. — Idem q. Quabnellahe. pingues- pro ceruisia in Gh. a (-AR.NELLUS. — Species vehiculi ; espi'ce de charriof. [A. SS.) — Pinna muri quae fpnestrae quadratae cffigiem praifert per quam militesja- cul.Ttitur; crencnu ; ol. camel, camiaux. ('ARXEM-LAXAHE. — Tempus quo carnium esus laxalur, carniprivuni ; carnaval. CARNEitlA. — Porlrc verticula ; charniere. — Rursa falconarii in qua reponebat carnes ad escam falconis ; pnche dans /aquelle les faucon- niers inettaicnt la nourriture de leurs oiseniiac. CARNERIUM. — Marsupium, crumena ; carntissi'h-e. — Coemcterium, ossarium ; cime- lirre charnier. GARNERIUS. — Ovis, aries ; moulon. CAIIXES'-.ERE. — Garnosum fieri, cere; C/u/raiascr. GARNESIA. — 1399. CARNETUM. — Tnmnliis, sepulcrum ; tom- beaii. (.Mart.) CARNIGAPIUM. — Dies Alartis in carnica- pio ; mardi gras, mardi de carnaval. CARNICATORIA. — F. pro carricatura in Ch. a. S70. CARNIGERIA. — G-irnificina ; boucherlc. GARNMCFJilUM. — Ead. notione. r'ARXICElilL'S. — Maeeilarius ; boucher. GARNIFt'-X. — Honiicida vel maeeilarius ; homicide ou boucher. (Ugut.) GARNIFICARE. — Games facere, id est ma- ctarc ; luer. GARXIKICERIA. — Idem q. Gakniceria. GAUNlFK.EitlUM. — Ead. notione. CARMFICIA. — Summa crudelilas. (Bern. Dreyd.) GARXIFICIARIA. — Idem q. Carniceria. CARNIFICIXA. — Ead. notione. — Caedes, slrages," carnage, massacre, boucherie. GARXIFIOISS.V. — Garnificis uxor vel quse- vis alia mulier qua; carnes vendit ; fcmme de bouiher ou titute autre marchande de viande. CARXIFIGIU.M. — .Macellum ; boucherie — Tributum e carnibus veualibusexaetum ; droit prrlevr sur les vianJes mises en vente. CARXIFICUS. — Idem q, Carmfex. CARMLEVARIA. — Idem q. Carneleya- CILM. t'AllXlPET.V. — Qui cujjit ccrncs cdere ; ce- lui qui vent mamjer de la viande. OARXII'ETEXTIA. — Desidcrium carnis cdendffi ; dhir, souhail de manger de la viande. rMlNll'HEVirM. —Idem q. G*nMPRiviUM. ('All.NII'Kl.Mli:.M. — Ead. notione. GARXIPRIVIU.M. — Tempus quo carnibus pririri ei ab na abslinere incipiunt fideles an- te jejunia Quadragesim.T ; quandoqiie sumitur pro prinii-! jejunii dielm-i; hni/is auquel on com- mence (\ s'ablenir dv f'aire gras avant le Cari'me . cf quiavait lion le dimanche avint les Cendres. ]'id. nii.M'MCA. — In quii)usdani Eeelesiis duo ciunmemorabantur carni/irivia, unum ante .■!(/- vrnlum, RUcram !in\.o Sc/iluagesirnam. In non- nullis inslrumenlis carniprivium sumitur pro 439 CAR LEXICON CAR 440 tempore quo carnibus licet vesci, ul eliain ac- cipitur pro tempore quo carnibus abslinendum est. CARXISCAPIU.M. — Racclianaliiim dies qui jejuuium quailragesimale proxinii! pra-ce'lunt ; jours gras, carnaval. GAIINISO. — Ornatus, apparatus, armalu- ra garniture, armure. GARNISPHENIUM. — Idem q. Carnii'RI- VI UM. CARiNlSPRlVIALlS. — Ad carnisprioium perlinens; de carnaval. CAKNISTELLUS. — Panis arlificialis spe- cies, idem q. Canistellus. (A. 1241.) GARNITIU.M. — Idem q. Caknaticum. CAHNIVORA. — Dies Martis ante cineres ; mardi gras. CAR'NIZARIUS. — Idem q. Carnicerius. GARNULENTIA. — Grassiludo ; oOesile CARNULENiUS. — Plenus carnibus; cAar- nu. GARO. — Carrorum faber ; charron. (A 1360.) — Omnis honjo ; honimc en gineral. (S. Aug.) — Corpus validum, sanum et nulla a'gri- ludine oITensum ; cor/3s exempt de loule in/ir- mite. — Vita; vie: in came vivus; en vie. — Animalia ; belail ; unde vulgare veibum, apud Provinciules, canialar ; id est carnes sive ani- malia pignori capere. — Pro carba sumitur in nonnullis inslrumentis. GAROLA. — Pala ; chaton. — Clalhri quibus capellFR claudunlur ; grille barreaux. — Chorea saltalio; danse, divertissement, o\. carole. CARONC.E. — Eleemosynae pauperibus im- pertiendoe. CARONIA. — Platea, vicus, ubi habitant carones, cadaver; quarlier hnhtte par les c/iar- 7-or)s; corps mort, charogne ; ol. caruigne. Garonnius. — Carroruui faber; charron. GAIIOPERA. — Opera carri, veclura; trans- port par char, charroi. GAHOPEKAHli. — Vehere; voilurer, trans- porter. GAROYA.NA. — Pro Caravan.na. CARPA. — Cyprinus ; carpe. CARPANA. — Ead. nolione. GARPEIA. — Portio cibaria monachica, sic dicta, ul videlur. a carpia, (Jal. charpie, seu linteolo minutissime carminato et dissecto, quod carnes minutatim inslar carpise concidan- tur ; vianie on pnisson en hachis. G.XRPELLUS. — Cyprinus minor ; carpeau. GARPEXTAGIUM. — Vecluraj onus quod vassalli domino exsolvebant ; corvee des trans- ports. — Opuslignarium, struclura maleriaria; ckarpe>ite. CARPEN'TARE. — Opus cnrpentarii exerce- re vel ex ligno opus quodvis conficere : cxer- cer le metier de charpentier, J'atre un travail quekonque en hois. CARPENTARIA. — Locus ubi carpentarii seu fabri tignarii operanlur ; atelier de char- ron, de charpentier. CARPEXTARIUS. — Omnis faber lignariug ; charron, carrossicr, charpentier. C.ARPIsiMWTK). — Opus carpentarium seu ligna ad opus carpentarium necessaria. CARPivNTER. — Idem q. GARi-hNTARius. CARPKNTERIU8. — Ead- notione. CARPENTURA. — Opus lignarium ; char- pente. GARPENUS. — Pro Gahpinus. GaRPETA. — Idem q. Garpi.nus. CARPETA. — Idem q. Gabpia, vel potius panni villosi vel crassioris genus el vestis ex eo panno. GARPIIIA. — Claviculi qui configebanlur sub soleis calceamentorum militum ; clous a soulicrs. CARPIA. — Linamcntum seu linleum carp- turn quod vulncribus induitur ; charpie. CARPIO. — Idem q. Garpa. CARPIONUS. — Kad. notione. GARPISCULUS. — Calcei barbarici species, unde fiirtassis(4alli escarpins hauscrunt. CARPITA. — Ul Carpeta. GARPIRIX. — Ofticium in artillaria regii: « Carpitrix nervorum nrlillnriae. » (A. 13i8.) CARPO. — Idem q. Cabpio. GARPSELLA. — Pro scarce Z/a.pera coriacea pe'egrinorum ; hanesac. GAPSL'M. — Noraen libri divina Officia com- pleclenlis, sic diclus quia carptim colleclus. CARPTARE. — Sauciare, ferire. {Vet. Gel.) GARPUSCULUS. — Idem q. Carpisculus. GARRA. — Currus quo vehunlur impedi- menta exercitus ; voitwe de transport. — Onus carri ; charretee ; ol. carree. — Navigii species; navire d'une espece particutiere. (Idem q. Gar- RACA?) — Carra vim, vinariEe meusurse species charge de rin. Carrx in nonnullis inslrumentis impedimonta exercitus significant; les bai/ages. C.VRRABILIS. — Idemq. Carearilis. CARR.VCA. — Xavis oneraria ; bdtiment de transpart, carraque. CARRACARE. — Carro vehere ; voiturer, charrter. G.\RnADA. —Onus carri, quantum carro vehi potest ; charretee. — Vinaria; mensurte ge- nus, ul Carra. GAIiR.VbES. — Onus carri, ul Carrada. C.AURADIA. — Tributum seu vecligal ex cj/v/s perceptum. (A. 1368.) CARRADIUAI. — Ead. notione. GARRADL'.M. — Vecturte onus, idem q. Car- redum, vel porlorium ex carris perceptum (.Inn. Uen.) CARRAGIUM. — Vectura cum cacro, ul Car- ropeha. (A. 878.) CARRAIROXUM. — Idem q. Gareironcm. GARRALE. — Idem q. Garhedum. CARRALIS. — Ead. notione. — Carralis eveclio ; vectio curruum. (Marl.) CARRAQUA. — Ul Carraca. CARRARE- — Carrare in carro, carro 441 CAR MEDLE ET INFIM^ LATINITATI3. CAR 442 imponere ; charger, mettre sur une vnilure. CAKllAIvlA. — Lapidicina ; carriere. — Via qua carrum velii potest ; chemin de voilure. — Onus carri ; charretec. CAItRARIATUM. — Lapidicina; carriere. CAKRAltlUS. — Carraria opera, quie carris pry'slaiitur ; /jrestalion de cliarroi. (A. 789.) GARIIASTA. — Ut (^ARHADA. CAHRATERIUS. — Auriga, doctor carris charretier. (A. 1375.) CARRAT(iIUM. — Vectura3 onus quod vas- salli domino solvebant ; corvee de c/tarrvi. CARIvATlii. — iJgnum quo conficiuntur pa- xilli, vel paxilli ipsi ; dots propres a fatre des ichalas, ou les echalas eiix-memes. (Irm ) GAKKATIUM. — Paxillus quo sustentalur vilis ; echalas. CAIlRAToll. — Ut Carraterius. CARHATUM. — Ut Cahratgium. CAKRAXaTURA. — Idem q. ('uaraxatura. CARRAYRKRIUS. — Cui cnrreriarum S(^u vianini juiljllcarum cura demaodata erat ; di- recteur, lurveil/ant des trnmux des rotites. ('ARRKAtilUM. — ('arms quihus vchunlur impedimenta exercitus ; voilures des transports militairi'S. — Tributum quod ex carris exigi- tur, ut ('arratgium. (JARIilOARlv — Vccluram &e\xcarronmi ser- vitium exigerc (a. HS7); carro vehere, carrum ducere (a. 13(i()) ; faire erecuter la corvee de charroi, voitnrer, conduire un char. CARHEC'l'A. — Currns duobus constans ro- lls ; charrelte. CARKECTARIUS. — Auriga ; charretier. CARHECTATA. — Quantum ran-ec^a conti- nel ; charretec. CAHRKCTUM. — Idem q. Carrecta. CAIiHEIiA. — Idem q. Carhaigium. CARRKDUM. — Ead. notione. CARItE(;iA. — Pio CoHRiGiA. CARItEro Gahiu'Cata. G.VRUUM. — Majoris candelabri ecclesiis suspensi species, sio dictum quod carri seu currus speciem referret ; especc de grand lustre en forme de char. (Mon. JJas. Ambr.) — Cur- rus ; char. CARRUOPERA. —Idem q. CAKniorEnA. CARRUS FUNARIUS. — Vchicuhim minus quod funibus tiahitur ab operariis ; hujusmodi ftequens usus est in saxis mole niajoribus Iransvebendis inter ecdificanilum. CAIIRUSTA. — Carrus, idem q. Cari.uca. G.VItUUTAGli M. —Media decimffi frugum quam quis percipit. Vid. Rei'ort.sgium. CARSALATA. — Caro sale aspcrsa ; viande salce, sale. CaRSAMATIUM. — Eunuchus, spado ; eu- nugur. CARTA. — I'ro quarto, niensura frumcnta- ria ; quarle. — Pars domns ; appartement. — — Species preeslalionis agrarire apud Anglos ; redeuaiice rurale. — Cartse, folia lusoria ; cartes a, jouer. C.'VRTAGIUiM. — Mensura frumenlaria, forte eadem ac Carta. CARTAL.AriHlM. — Videlur jus fuisse per- ciiiiemli cartas vel cartntes e friimentarii? mercilMi.s in mercalo vendili<(, >il coponagium jus cral pcrcipiendi copas ex iisdi-m merci- bus. GARTALADIA. — V. ead. notione. (A. liS8.) CARTALXTA. — Modus a^ri quarlam aii- pennis (larleni conliiiens ; qiiartelce de terre. G.\iri'ALIS. — Mensura fiumenlaria ; me- sure pour les ffrains ;' o]. cartel. — Cnrlntis vinia, cujus fructuum quarlam partem culler accipit. C.\RTAL1>US. — Coptiinns vel canislrum ; panier,corbeille. — Mensura frunienlaria, idem q. Cartalis. — Gerifolium, capsula Rcrcndig cbarli.-; ; /,oiic/cuille. — (Jiiarla pargdolii : qvn- Irieme panic d'un tonneau. CAl'.'lAMENTUM. — Instrumentum, cbarta ; acte, piece, litre, charle. CAIITANARIUS. — Qui quarlana febri la- boral ; qui est atleint de la fievre quarle. CARTAPACIA. — Idem q. Ciiautai>acia. CAIi'lARKNCIIiA. — Mensura; frumenlarise species apud Arvernos aliosve, majoris scilicet quartx dimidia pars, seu minor qiiarta, 14 est rasa. CARTARIA. — Pars quarta ; quat rime par- tic d'line chose. GAllTARIATA. — Modus agri, idem, ul vi- delur, q. QiARTiHiA ; cartelee, quatrieme partie d'un arprnt. CAItTARIUS. — Modus agri ; mcsure de terre; ol. quartare, quartier. CAR'IWRO. — Mensura frumenlaria, f. ea- dem q. Cartabenchia. CARTARONGHIA. — Idem q. Cartarbn- cniA. CARTARONUM. — Quarta pars librae ; qiiarteron. GAHTATA. — Modus agri, idem q. Gauta- ElATA. CARTATICUM IMPERIALE. — Unguenli genus ()uod ardorem febrium spirttualiuin mi- tiynl. (Hug. Mclel. ad S. Bern.) GARTAYROXUM. — Idem q. GahtardNUM. GARTA"iRAfilUM. — Forte quod pro char- tis proeslabatur, idem q. CnARTiATicuM. (A. 1343.) CARTEA. — Mensurse seu pondus species: « Cnrlea piscium, cnrten carnium, cartea la- nse. 1) (Tab. S. Berlin.) GARTEIA. — Kad. notione. CARTEIRATA. — Idem ac Cartakiata. CARTEIRONL'M. — Quarta pars mensurse majuris sive liquidorum sive aridorum ; quar- teron. CARTELARIUS. — Forte notarius, scriba aut chartarum opifex ; notaire, greffler, ou car- tier. (A. 1243.) GAIiTELETUS. — Quarta pars mensur?e vel dolii ; ut Garteironum. CARTELLANA. — Garlilago. {Const. Afr.) CARTELLARE. — In cliarla describere ; mcttre par ecrit, comp/rendre dans un acte. (A. 1322.) CARTELLUS. — Chartula ; bil/cl, cartel. — Gophini species, seu capsx in qua sanctorum 445 CAR MEDI^ ET INFIltLE LATINITATIS. Men- CAS 446 reliquiae reponebanlur, ut CAinALLi:s. sura fnimciitaria. (Mural.) CARTEKi:(iIUM.— Mensura frumentaiia. CARThHENGHA. — Mensura? annunaiite ; ArvernicfE species, eadem q. Cartarencuia. CARTER lA. — Forte idem q. GaRteykonum. CAUTl^RIUM. — Mensura annonaria, idem ac ('AiiTARiATA. Cartcrhtm arictis, quarla pars arielis ; (jtiartie?' d'ayneau. Carter iiim molmdini, quarta pars rcddituurn molendini ; Iv quart du revtnudu movliii. — Itegio, vicus; quaitler d'u- ne ville, partie ou canton d'un pays. CARTERIUS. — Quarla pars cujusvis rei ; quart d'une c/inse. CARTEYR()J-A. — Mensura vinaria ; me- iure de viii, pinte. CARTEYHONUS. — Mensura; Hquidorum species, f. eadem q. Carteihonum. GARTIATA. — Idem q. ('autahiata. CARTIBELLUS.— Gharlula in qua cxpensi rationes per singula descriijunlur ; memoire. CAUTICELL/E TfUUMPHALES. — Chartse jusoriffi ; cartes a jouer. CARTinNIUM. — Charlnlarium, codex char- tarum ; carlufaire. CARTK'irS. — Charlaceus ; de papier. Car- ticium previlegium, qiuid charlce seu srriplo mandatuiii est. (.\. 10S3.) CARTKiRAl'HUS. — Notarius vel cancella- riug. Vid. CuARTiGHAruus. (A. 960.) CAHTlLA(ilL'M. — Forte idem p. Cahtala- GIOM. (Hal. (irrc/. VIII.) GAR'ril.l'.MIlM. — Serinium, locus ubi char- tee asservantiir, ut Giiahtui.arium. iA. SS.) CARTILOGIUM. — Ead. nolione. TARTO. — ('liarta spissior ; carton. — Quar- la pars dolii : quortaut. — Urbis regio ; quar- tier. — .Mensura frumenlaria : quartan. CAR TOLA. — I'ro (maiitula. CAIiToLARlUS. —Pro Cuahtulahiur. CARTON ATA 'rERIl.F. — Terra, vol terra; aul agri porlio uniiiscartonis frumenti redilus ; Itrre d'un qunrton de lAe de revenu. CART()1'I1Y(,AC!UM. — Idem q. CuAnTO- PHYLACIUM. CARTo(-/o)i. CASSETARIUS. cant dc filets. CASSETEl LA. cassette. (A. SS.) cass[!:tulla. {let. (IL) C.VSSIA. — <'apaa argentaria ; caisse; coffre- furt. Cassiam nnponere, imponere Iribula cl vecligalia, quorum proventus pecuniarii in cassia quadam publica reponebaiilur. — Capsa reliquiarum ; c/iusse. reliquaire. — Capsa in qua tncrc(!s rcponuntur; caisse, \malle. — Men- sura frurnunlariii ; mesurc pour les grains. — Fasciculus ; p/iquet. CASSIAMI'INTUM. — Idem ac Casale. CASSIHULLA. — Pro('ASLi!L-LA. CASSIDA. — Casula, tugurium, vel priedium rusticum cum mansinne ; maisonnette, cabane ou petite metaine. (.V. 14GU.) — .Mbugo, glaucoma, quia cassis species. CASSIDATUS. — Casside armalus ; Iteaume, cniffe du l.raume. CASSII»II,E. — Pera, marsupiurn, crumeiia, sacculus, capsa ; bourse, cassette, sac, cof/ret. CASSIDONHJM. — Murrha, species lapidis preliosi ; rnisi'ioine. CASSI1)ULU.S. — Idem q. Cassidile. CASSF\.\. — Casula, lugurium ; petite mai- son, raliane. — Pulvinar; coussiu. — Priedium rusticum ; bien de campagne, metalrie ; ol. as- sine. CASSIN'ALI.^. — F. ii qui cassinas seu [ir;e- dia ruslica curant. (St. Vcrc ) C.\SS1N1. — Uoclores Turcarum. C.VSSINUS. — Pagus, regie; canton. CASSIO. — Species cap.'a; ; cnisson. — Spe- cies rei aromalica; vel leguininis. (lusl. an. 710.) C.VSSL). — Sarlago ; poClon. 450 Arma- CAS.SOATA. — Quprcus in comllatu niacensi .• chene ; ol. ehauine, cassoala. C.\SSOLA. — Parva cassa ; petit pnglon.. — Mcnsura Irumentaria, ut Cassa. CASSOLJS. — Ap. Calalaunos, piacentai vel conuimenti species. CASSOXUS. — Magna area, Hal. cassone, cofjre. (Bar.) CASiULA. — Pro Cai-sula, parva capsa. {A. ■'^'•V.) — Pro Casula, veslis sacerdotalis. — Fas- cis; paquet. (A. 9i3.) CASSIIM. — Fragmentum ; debris, fragment. — Pectus ; poitrine. CASSUS. — Pars vestis major qua corpus legitur e.\ceplis bracliiis ; (Jal. corsage ; vox ab llal. casso, thorax, ut videlur, derivata. {Ann. Ben.) — Casa ; tnnison. — Tributi senus ; rede- vance qui ctait, pour Ic blc, de deux qerbes. (A. 1139.) CASTA. — Prcestalionis species in Occila- nia ; impjot particutier aux viynobles. CASTAGXARCTU.M. — Castanetum ; c/mtai- gneraie. C.VSTAGNKRETUM. — Ead. notione. CASTAGNERIUM. — Ead. notione. CASTAGXETUM. — Ead. notione. CASTALDATICUM. — Tribulum castaldo debitum. I'iV/. Gastaldus. CASTALDATUS. — Munus vel jurisdictio castnldi CASTALDIO. — Villffi procurator, prtefcc- tus. I'iV/. Gastaldus. CASTALDUS. — Ead. notions. CASTANARETUM. — Idem q. Castagnare- TUM. CASTANEOLAIllA. -- Parvum castenetum ; clidtan/nernie de peu d'elendue. CAST.VNHERIA. — Ead. notione. CASTANHEHIUS. chdtnir/ne. CAS'l'EGXETUM. — Idem q. Castagnetum. fASTEI/iAKDUM. — Castelgnrdnm servi- tiiun ; serviliis qua; in arce aliqua regis vel al- terius douiini pi()[jiignaiiila alque dtfcndenda consistil qudlies leudatarius reiiuisitus fuerit; service feodal pour la gardedu chateau seigneu- rial ; ol. caslelgarde. CASTELLACCIU.M. — Castellum ; chateau, fort. ('ASTELLACirs. — Castelli custos, nastella- nus ; commandant de chateau, chdtelain. <'AST1':LL^GIL'M. — Quod exsolvcbatur caslellano vel alteri, pro custodia rei in cRi- IcWii ; indemnite vagce pour la garde d'un pri- sonnier • o\. casselage. CASTEI.E.VXARIA. — (^istollani districlus ; chiitellenie, luriclion d'un chdtelain. C.VSTELLAXATUS. - Castellani dignilas, offlcium ; dignity, charge de chdtelain. CASTELLAXt^A. — Opera in ffidificando vi'l rpparando rastro exiiibita. lA. 11(5".) CASTELLAXERIL.M. — Idem q. Castella- ^ATA9. Castanea ; chalaignier , 'lol CAS LEXICON CAS 452 CASTELLANIA. — Dignitas, officium, feuduin seu dislriclu^ castcllani ; dujnil4, charge, fief, diitricl de seigneur rfiiUelain, chdtellenie. — Obligalio qua qiiis lencbatiir caslruin domino capitali reddcro cum ei li- bueril ; u/'liyalion de rendre snn chateau au suzerain quand il le den.andcrait. — (^aslri cuslodia ; garde de chateau. « I'lo quibus qu,-c lenel a domino rege, debet ei unum inen- seoi caslellanix. » [A. 1273.) CASTELLANICUS. — Ad castellani dignita- tem pertinens ; de chdtelain, qui est relatif a la dignite de chntelain. (A. Il2l.) CASTliLLANUS. — Castelli incola ; habitant de chdteaa. Cattellamis miks; qui in castelloruin prtEsidio oral. — Custos caslii seu qui rationc feudi caslro domini prtEt'ectuseral. I'rteler cus- todiam castri incumbebat polissiinutu burgcn- ses et eoiuin communiani in exeicitum educe- re. — Miiitibus prtesidiariis in castro prfcfec- tus. — Gustos castri seu domns regiae, con- cierge. — Castellani, apud Gallos, eraut qui feuda castellanise possidebanl, quibus ipso jure castellum cornpetebat, cum mero iraperio, seu jurisdiclione suprema; seigneurs chatelains. Castellani dicebantur praelerea qui babebaiit jus castri reddibilis. CASTJ'ILLAHI';. — (Verb.) Castella seu mu- niliones exstruere, castella munitionibus sepi- re ; construire, fane construtre des chateaux ou des fortifications, /iirtifier les chateaux (A. l.'l i'J.) — Inter castelli incolas recenseii atque adeo castelli opeiibus obnoxium esse; eire compr'is dans la /lo/jalalion dun chateau et etre suumis aux charges communes. {Ch. C. III.) — Munire, quod dictiur de navi ; fortifier un narire, y elever des trnuaux de defense. {Mur.) — (Subsl.) Gastrum, ipsa castelli raunitio ; ciidteanx, tra- vaux de defense du chateau. (A. llil.) GASTELLARIA. — Idem q. Gastellania. CASTELLARITJM. — Castellum, castella- ni ae ; chateau, ttrritoire d'une chalellenie. CASTELLAUIUS. — Dominus ca?tri, vcl qui pioeerat castro ; proprietaire du chateau ou commandant du chateau. CASTELLATIO. — Gastellaniae dislriitns ; territoire dune chdtellenie. — Castelli aedilica- llo ; cov iruction dv chateau. — Feudum castel- lani ; fi'.'f de seigneur chdtelain. CA. TELLATUM. — Castri ambitus; en- ceinte, pourtour d'un chateau. (A. 1019.) CASTELL.ATURA. — Idem q. Gasiellana- lus. — Castellani districtus; rcssort de la juri- diction d'un chdtelain. CASTELLEHIA. — Idem q. Castella .na- ElA. CASTELLETUM. — Castellulum ; petit cha- teau, chdtelet. CASTELI>IA. — rid. Mannehia. CASTELLIFICATUS. — Castri instar muni- tus ; fortifii comme un chdtaau. CASTELLUS. — Idem q. Castklllm. CASTELR.VrUS. — CastellanisB districtus; ressort d'tine chiiiellenie. (Dom.) — Parvo castro mumlus; defaidu par un petit chateau. {Uart. Glos.) CASTELllIA. — Idem q. CAsxrLLARiA. C.VSTENARI.V. — ('astenctum; chu'aigne- raie. CASTENEARIA. — Ead. notione. CASTIC.VMS. — Visis species. CASTIGAMKNTUM. — Idem q. Ca'CEia. CASriCAllE. — Idem q. Gasticiabe. CASTICELLUM. — Idem q. Uasiicia. CASTIGHAHE. — idem q. Gasticiare. GASTKjIA. — (Juodvis fedilicium ; bdtimenl; edifice ; ol. castiche. GASTICIARE. — .Edificare, palis ligneis instruere; bdtir, elever des constructions, etablir des barrages ; ol. casticher. CASTIGATOIIIUM. — Lumbrelli genus; Vid. TUMlillKLLLM. GASTIGaTUS. — Detentus ; retenu. Dlciinr de pccoribus quaj in pascuis alienis deprehen- duntur atque detinentur, donee damnum resar- ciatur a dominis. GASTILIJO. — Ut Castelletum. CASTIMEXTUM. — Idem est, ut videtur, ac ' Casalenum. GASTIMOXIALES. — Virgines quffi castita- ' ti'm vovunt. (t.>i(t.) CASTH'ULbM. — Pro Castikuli'M. CASTL.WUS. — Pro Gastbllanus. ' GASTLEGARDUM. — Pro Castllgardum. | CASTO. — Pala, funda ; chaton d'une bague ; I ol. caston. (A. 1347.) — Vervex, aries caslra- - tus; moitton ; ol. eastrat. (.V. 126.S.) GASTOLARIA. — Idem videtur acGASTELLA- , NIA. CASTONUS. — Idem q. Casto. CASTONCELLUS. — Diminut. a CastoNLS. CASTOR. — Vervex, aries castratus, ut Ca- TO. CASTOREATUS. — Castorina pelle indutus, ornatus ; ormi, qarnl de peau de castor. CASTORIXATUS. — Ead. notione. GASTUAMENTUM. — Castellum; chdleau. i CASTRANUS. —Castri inco a; habitant d'un chateau. (iASTRARE. — Subducere, subtrahere ; enti'ver. C.\STH.\TIXUS. — Vervecinus ; de niouton. CASTR.'VTI VUS. — Ead. nolione. : CASTRATUS. —Vervex ; ut Gastor. CASTRENSIS. — Qui feudum castri possidet. Castrense peculum, pioprium feudi castrensis dominium. — Gastri incola ; qui habile au cha- teau. CASTRICOMES. — Castellrinus, qui feudum castellani;e possidet ; seigneur chdtelain. CASTRIMARGINARIUS. — Rusticula ma- jor ; beeasse. CASTRITIUS. — Vervex, ut Castor. i CASTROFIRENSIS. — Gastri incola ; habi- ' tant d'un chdteau. GASTROLUM. — Castellulum ; petit chdteau. CASTRUM. — Urbs subdita alteri qua; ca- put gentis vel provinci;c liabclur; viUe de se- cond ordre. (Ap. Vales.) — Domus seu palatium i53 CAT MEDIiG ET INFIM^ LATINITATIS. CAT irincipis; /lahitalion du prince, (^^yn.) — ('as- ruin (ioliirh, t'erutrunj ; cercueil, lii&re. {Vet. /Erem.) CASTRUS. — Pro Castrum. I CASTULA. — Assula. (.1 ':S.) i CASTULAIUUS. — Arcuj ' iS, qui casUdo seu |irca pra30St ; tresorier. , CASTULUM. — Area, cisla ; caisse, fif:c, tre- 'jor. CASUALIS. — (Subsl ) Pro Gasale, casa. — Adj.) Fortuitus ; accidentel. CASUALITAS. — Quod fortuito cadit in fis- cum domini vel ex delicto vas'^alli, vel ex alia quavis ratione ; 7'evenus eventucls, casuels. CASUAlilU.M. — Idem q. Casa[{1UM, seu ca- sa cum adjuncla, ut videtur, certa terrae quan- lilale. (A. 1022.) CASUHLA. — Veslis sacerdolalis, eadem quee planc'la ; chasuble. CASUBULA.— Ead. nolione. CASULA, — Minor casa seu ecclcsia, ccllu- la : jjetite ma/son, eylisf, clmpcllij, chambrctle. — Veslis cucullata ; vetetnent ilr dcssus avec ca- puclinn, espi've de caban. — Halii'.us monachi- cus ; lial/it des moines. — Veslis sacerdolalis, eadem q. Casula ; chasuble. — Gapsa, capsula niorluonini seu eorumdem reliquiarum ; cer-- cueil, c/iihse. CASULA* ilUM. — Idem q. I^asariim. CASULAKIL'S. — Vestis sacerdolalis, qu?e casulu, vocalur, ailifex ; chosublicr. CASULULA. — Uiminul. a Gasula. CASURA. — Gasus ; chute. CASL'KARIUS. — Idem q. Casllahius. GASUS. — Caducum. [Cod. Th.) — Terlia aul quarla pars dolis qua; viro uxori superslili udveiiil, nullis exslaiitibus liberis. (Julian., .Inlect. you.) — Oblivio, sioloinia ; jicrle de memoir e, iloui'disscnienl. CA'I'*. — Macliina \\ii\\\cA\ machine de guerre appelie chat. — Ad' juxla, secundum, versus: (I l)omus |)osilii ca/a mon.isteriura, Kvangelium cata Maltha'um. » — VoWs feinina ; chalte. — Funis cum pltimbo quo aKiludo lentalur ; filii plomb. GATABIBAZON. — « Si vero in eamdem catabi'mzim sal nubesque convenerint, nulla tiet mnnlio de nubibus. Bed lanlum de soils ardori- bu<. " I'apebrocliius suspicalur esse legenduin catabibasin, n y.t-.ri''''ii;'->, descendo. l)e annis c.liinalericis vero inlelligi polcsl ex Samalsio, uibilque ila nuilandum. CATAHI.U.M. — Pro i 'atahoi.um. CATAHULIGI. — Malbematici. (Tcrt.) CATABOLUM. — Solulio, prajslatio, verbum juris ; pat/onrni, fouvniture. — FCmporium ; iniirchc, lieu on se traitint Irs affaires de com- merce. CATABUIATUS. — F.x albo el eliam aliis coloribus alternalim distinclus ; raye de diver- ses ciiuhiirs. ('A T XHri.lIM. — Glausura aniuialiiim, non quidem silveslrium. simI jiimcnlorum qua- pu- blicaMilililati ad vebenda onera descrviunt. GA r MUJS'IW. — I'ro KAiAiiLsrA. GATAGLITUS. — Pro Uataclistus. GATAf'LISTUS. — Opera Phrygio ornatus, brode. surtonl de perles. GATAGLYSMUS. — Diluvium, inundalio ; detu(je, debordcment. GATACLYZA. — Vid. Gata-jlyzomatis. CATAGLYZOMATIS OPUS. — Opus aurifa- brorum qui operibus suis lapillos el gemmas includuni : « In diademate cataclyzomatis arle gemmicconslitutiB (Greg. Turon.) : « id est in diademate arle uic/wsorioaut aurifabrili consli- tulae ; diademe orne de pierrrs precieuses enchd'i- secs. Catachjza in calice inscrla. gemmnc in ca- lice aurit'abriii inserUe. Catacly:-a rasa, panni gemmis el unionibus exornali. (Fori.) C.yrA(;OSMUS, — Uignltas in palalio Gons- lantinopolitano ; officier de la maison des empe- rews ijrecs. CATAGUiVIBA. — Terlio ab Urbe milliario, cceraeteria publica, quod vis cremeterium ; les catacombes: dc Home, cimetiires en general. CATACUMINUS. — Pro Catacuumenus. GATADUHA. — Pro GArruRA. CATAFALTUS. — Pro Cadafaltus, G.\TAFUNIS. —Idem q. Cata, funis. GAT.V(;I.\. — Ludiorum t'eslum ab F^phesiis paganis olim celebralum, quod occasio full inailyrii s:incli Tiinolhei priini eorumdem Ephesiorum episcopi. (Mulla .Martyrolugia ha- bent Dianae celebrilales t'uisse.) CATAIiOGlUM. - Fad. nolione. GATALE. — Idem q. Catitale, debilae pecu- niae caput ; le capital. CATALEPTIGUS. — Idem q. Epilepticus. CATALE PTUS. — Leclica ; m(;re. GATALLIUM. — Idem q. Catallum. ('ATALLU.M. — Pecudes, omniaqiio bona, pr;u3erlim mobiiia, cu|uscunque generis sinl ; bi'lail, avoir, biens, principalement les biens nicu- hles ; ol. catcl, catiex, catenls, chutcl, chaptel. (I'ass.) — Prffislalio qu;c pro catallis debeUir; droit ijui se paye an seigneur pour le chalet. (Reg . Ohm Parlnm. /'ar/s.) Caput pecuniae debiUc, ut Cai'itale. (Mad.) Esse cd idrm catallum, rjus- dem negolialionis esse, vclsocielateni cum ali- quo bahcre. (A, 1213.) .I/p/Zm-- catallum, pi;Bsla- lio qua; post mortem lenenlis domino piajsla- tur ; ilroitqu'a le seigneur de prendre da'is la suc- cessiini du vassal ou duserf le meilteur nteubleou la meilleure tele de beiail ; ol. droit de nieiilcur chalel. ( I'ass.) CAI'A.MAIllv — Juxla inane; pri'i dujour. C.Vl'AMODlCU.M. —Intra modicum tempus; sous peu. CATGN'EUS. — Idem q. Caimtaneus. CATAXUS. — Pica:/>/e. C.VTAPAN.VrUS. — Officium Catapam ; charge de calnpan. Vid. Gatai'a.nus. C.\TAP.V\US. — Pra-ses, prirfectus provin- ciiU vel civitatis; goiwcrneur, eatnuan d'nneviUe ini d'tnie jiriirince. (Ila appellabantur i]ui in Ita- liam ab iinperatoribus Hyzanlinis miUebantur piovinriiis ac urlios leoluri.) GATAI'llU.U:i'AUlUS COMES. — Vid. Co- MbS. C.VTAPIIIATES. — Linea cum massa plum- bea qua maris alliludo lentalur ; sonde maiine. 455 CAT LEXICON CAT 456 CATAPLLiS. — Classis appulaus ad poituiii prceserlun innrcaiorum, porlus ipse ; entree dune (lutte on d'un vaissedu dans un fiort, le port Itii-mciue. CATAPOKATl'^S. — Idem q. f'ATAPUi.'.TiiS. CATAPRATKS. — F.ad. nolioiie. CATAPUlTA. — Macliina bellica, saijiUa hamala, leluiira ; machine de guerre, fleche bar- belee. {A. SS.) CATARACTa. — Oculi suffnsio ; cataracte. CATARACTS. — Clalhra aul fores clnthra- tffi, ad cataracla; formam ex lignis sen forro canc6llalim compactae, vel portiB robustiores, funibus ac catenis ita suspense ut demilti et subdiici possint, prout res poslulat, quales in urbium aul arciuin adilii, hoslium irruplioni propulsandfe in usu lemanserunt; herse. — Cataractx sancli Petri ; cancelius ferieus in modum calaraclae compaclus, quo muniebalur sepulcrum sen confessio S. Petri ; grille (/ui en- tournit le toinheau de S. Pierre, (k'/jtst. ]'ill.V. — Sedes, sou sessio huneslior 3l auguslior episcoporum in ccclesia cirleris aliorum presbylerorum sedilibus excelsior ; I'autcuil, si/'ye de I'fvcque a I'cylise. — Sedes, jpiscopalus, dioecesis ; diocese, siege episcopal. — Ipsa cedes seu ecclesia calhedraiis ; cglise -atliedrale. — Area ;co//re, l/oile. (.\. 31 i.) — Vummus aureus Francicus sreculi xiv ; denier for a 1(1 chaise on a la c/iaire. — Cathedra S. Petri. fesUim in honorem S. Petri institutum ; hi (.'hairr de S. Pierre, le 22 jiorier [avant le hnnlificat de Paul /!'. ) I (A 1 HEI)R.\LES. — Canonici eccle.-iie cathe- ilralis. (A. 121G.) ! CATllEDRALiCA. — Idem q. Catdedrati- l.'UM. 1 CATIIKDRALIU.M. — Ead. nolione. I CATHEhliARl. — Cathedrari dicebanlur ;piscopi cum ad cathedram episcopalcm pro- uovrbantur, quod, cum consecrarentur, in ■;cclesi;e cathedra collocarenlur, in eaque se- ,ienlcs palam ab aliis episcopis ellerrentur. 1 CATlli'^DK.MtlL'S. — Cathedrarii se)-vi,seryi ijui catiiedras seu scilas fcrebant gestatoria? ; ^mrle-cliaiscx. , CAl"HEL)U.\'ri(;UM. — Pensio quae episcopo lib ecclesiis quotannis solveiialur in sig/tum uhjeclionis, ui htihci charia liirardi episcopi ^'adurccnsis, seu, nl aiunl ixninulla inslrnmcn- 'a, pro /iiiiiore cathcdrx aul pni respectu sedm. ill est in Coiicil. Bracarensi 11 et in Couril. Ha- \'cnnetisi a. Il'.t7. ; (.'ATIIi:i)K\Tl('i:S. — Doctor, professor, ||ui (locel ex cat/tedra ; prn/'eascur, ctdui i/tii Insciyiie i/uliaut de ia cliaire. \ CATllEMl.VrUM. — Idem q. ('athi:i.rati- I.UM. I CATIlKhllA'l'US. — Cathedra- seu Irono iin- |>08iliis; mis sur le Irdne, intnmnr. CA'I lll':nKI'l A. — Uiminut. acallirdra, rnp- , aica. Lexico^i mkd. et imim. L«t. CATllF.GETA. — Doctor, praiceplor. rATIIE(;oitALISUUUU. — Id est Canoni- eorum regularium ; Ics chanoines reguliers. C.VTH1•;LU.^!. — idem q. (^atallum. GATHKN.\TA. — Modus agri, idem q. Per- TICA. CATHESICARE. — Idem q. Catechisare. CATIIKTICATIO. — Pro CAXEcniZATio. r.ATHETIZAHK. — Conferre, contribuere, solvere. (Epist. Andr. rey. Hung.) CATHEZIZARE. — ProCAXECuizARE. CATHICUS. — Dux, prajfeclus, a corrupla voce firseca xaOr,-)"!; pro ■/.%f)-t,xrii/,s. [A. SS. Ben.) CATHIGETA. — Idem q. Cathegeta. CATHOLICANI. — Idem q; clienles, servien- les, sergenlarii. (Boer.) CATHOLICATUS. — Districlus Catholici; Vtd. Catholicus. CATHOLK'E. — Oranino, prorsus, vel con- gruenter, legitime. [Tab. Niv.) CATHOLICIANI. — Officiales CathoUcorum ; Vid. Catuolicus. — Spiculalores apud Saen. IJist. Daiu'ca. (AriKlIJCUS. — Tilulus regi Franciee vul- go datus, « quia defensor est Christianitatis. » Idem tilulus llispanicis regibus Iribuil Alexan- der YI PP. — Dignitas et magistralus, in Afri- ca pricjertim, cui olficium fuisse videtur tribu- torumexaclioni incumbendi. — Primusquiinter episcopos primntise, ut vocant, dignitatem ob- tinebat. Id porro appellationis spectavit prae- scrtini primates aliquot Asialicos, Antiochenae sedi subditos et sudraganeos, quorum jurisdic- tio et difficesistam ampla erat ut inde se catho- licos, id est universales, nuncuparent. — Ha- buit etiam ^Ethiopia 6\ios cathoticos Alexandri- ne sedi subjectos. — Rectus, a^quus, qui fidem datam serval; probe, hoiuiute, fidele ii (a foi ju- rie. (.1. .s'5. Ben.) — Fidelis, sensu hodierno ; celui qui pro/esse la vraie religion, fidele. — Christianus, vir probata fidei, integer vitre ; homme de nururs irrcproctiables et dune piele bien constatec. {.\. 1314.) CATIlOLOfiUS. — Pars superior molendini. (]'et. (11.) — Forte lihellus professionis quia monacho prolitenle super altare deferebatur. (A. J3I0.) nATIlOLUS. — Pala ; clinton de hagne. t:A'l lit >MUS. — Ul Catomus. (ATK U.Ml.N'A. — Puella qu;e sub lutela aliena est, ul videtur. (.\. 1006.) ('ATIiiKRA. — Idem q. Catbegeta. C.VTII.L.VUK. -- Vocem edere inslar fells; viiaiiler. CATIPANUS. — Pro CAriTANirs. C.ATO.Ml. — Virgarum species, virgjE fcr- leis uncis nrmalic seu viminea. Calnmis cxde- ;■(', in ccrvicibus ca-dere, quod quidani ex scri- ptoribus Latinis cntomidiare dixerunt ; coifber i/iult/ii'un siir Irs i'pa"lc.'e iaudaverunl at si qiiis, 1) etc. (Usat. liarcin.)Ga\\\ dicerent: Us oiit juge que ce serail uiie boinie chose d'or- lonner. CAUS.VIlE. — Liiigare, caxsas agere ; con- iuire un praces, plaider, presenter une di'/ense. — Galumiiiare, repetere ; chicaner, recltmer, '•evendiquer. — Manubrium aptare ; einnian- :her. CAUSAKl. — Deberi de eo quod legitime el jure debclur. rAUS.MUL'S. — Litis amalor ; qui aime Ics proces. — gui causam habel, ralione cl causa nililur. CAUSAI'KIUUS. — Sulor, liblalium confec- lor ; chaussetter. CAUS.V'l'lClJ.S. — ■ (Jui aliurn in causam tra- hit. (f.ex. Ilniir.) C.VUSATlo. — Lis, conlroversia ; proces, discitssinn. — Morbi species. C.VU.SA'roil. — Qui actoris vel rei in judicio paries agit, litigator : « (]um causa diecussa fuerit inter duos causatores. » (Lex. Sal.) CAUSIvA. — Pro (ULCEA. CAUSIKK'AIIE. — Litigarc, causam prose- qui ; plaider, poursuivre un proces. ("AllSII'MCATlo. — Tcrgiversalio, excusalio, causatio. , CAU.SILICUS. — Pro CAUSIDICU3. I CAUSIMFATUM. — I'roleclio, lute'a, de- ! fensio ; /);o^r//on, defense. (.V. 1126.) — Scn- [ lentia, jtldicium, arliilrium ; jugemenl, sentence arbitrate. {\. lOGO.; CAUSI.N.VIIIA. — I'ornax calcaria ;/<>«;• ('« chaux. (A. 1312.) CAUSIXAUILTS. — Ut PAfciNARius. C.M'SS.MIK. — Manubrium aplarc ; mellre un nmnclte, nnmancher. CAUSSKTIIS. — Career arrlior. !\. \3il.) CAUSSLM. — Pro Caohcim. CAUSSIS. — Calx ; chaux. CAUSSO. — Calcei lenioris species ; chaus- son. C.VUSSU.M. — Idem videlur ac Caijtum, lo- cus defensus, immunitas. (A. 1369.) CAUSTOM.V. — .Vduslionis nola ; marque de bn'dure. {A. .S'.S'.) (-AU'r.\. — Caula ?«ariV//«ff, ora marilima ; cdte de la nwr. (A. 1337.) CAliTAitE. — Defenclere, prolegere, munirc, securum lacere, caverc rei alicui ; defendre, prolcger, (ortijier, etc. CAL'TiCLA. — I'rudcnlia, cautio, circum- spcctio. {Bnrt. (1/1.) — Fraus, aslulia, dolus. {\. 1477.) Caiilelx, instrumonta el chartio qui- bus privilegia, jura, possessiones asseruntur. (A. 1340.) CAUT&LIA. — Idem q. Cautela. CAIIIELITAS. — Ead. notione. CAUTELOSE. — Vafre, fraudulenter, ver- sule; avec 7-use. cai(teleusemenl . GAUTELUSUS. — Cautus, prudens ; prudent, prevoi/ant. CA'UTERARIUS. — • Pro ('AUTr.niZATUs. {A. SS.) CAlITEitlAHE. — Inurerc ; bruler. (Carpo- craliani dicebanlur cauteriare discipulos suos, id csl caulcriis seu sligmatibus insigniro.) CAUTEIU.VrUS. — Aduilus; brule. Caute riata conscienlla, depravata, cui quasi cauteri nnta inuila est ; conscience caulerisee. (•AllTRRIZARl^.. — Idem q. Cauteriare. GAUTIA. — Pro Calsia. C.\.UTIBUL.\. — .Macbiriabftilica, forte idem ac Cattl'.s. G.VIJTICA. — Via strata, idem q. Calcea. CAUTIFICARE. — Caulum reddere, admo- nere. {A. SS.) ('AUTIO. — Chirographum quo dtbilorca- vel se pecuniaiii a credilorc accepisse, eamque cerlo die soluturum spondel ; ubllgaliun, eff'et. — Securilas data pro quavis re facienda ; assu- rance, garantie. ("AU TIOXARK. — Fidejubere, prsedem fieri; cauli(nitier. (A. 1 17i.) CAUTIVKN.N'US. — Dicebalur de molendino props rennam seu se|)lum ad intercipiendos pisces. ( Tab. .S'. I'. .)/. CAI'TOLiKSK. — Idom q. ('autelosh. C.\L" rU.M. — ('.hriraKra|ilium,idem q. Cautio. C.VI TLS. — iNavis species. C.VUZEA. — Via strata, iilcm q. Calceia. CVVA. — l'"os8a, locus depressus, vallis ; /oss6, lieu enfouce, vallon, chemin crei'x ; ol. cavee. ("AVAfilUM. — Census capitis, idem q. Ca- pita LK. CAVAILLEUIUS. — Pro Cauallaiiius. CAVALAC.in.M. — Idem q. Cabauacim. (A. 12rj6.) CAVALAlilA, — lilciii q. rABALLARlA, pra;- dium. (A. I'JS',).) ('AVAL<\!>A. — Mem <]. ('adalcata. CAVaLCVRIA. — Idem q. Cabalcata, cqui- lalio. (A. 1-271.] G.VVALC.VTlis. — Pompa equeslris ; cara/. 463 CAV .EXICON CAY 404 cade. — {llym-J Kxpedilio inililaris, incuijio ; chtvaucliec. (Rym.) CAVALEATA. — Idem q. Cavalcama. (A. 1233.) CAVALGA. — Idem q. ('ahcalata, cquitalio. (A. 1326.; CAVAL(;AIt.\. — Idem q. Cahalcata, cqui- talio. (A. H98.) C.VLVALC.VrA. — Ead. nolione. (A. 1275.) CAYALIlAltlUM. — Idem q. CAiiAi-LAHiA, prtedium. (A. 128'J.) < AV.VLLACIU.M. — Idem q. Caballacijm. (A. 1230.) CAVALLAIIIIC.M. — Idem q. Cabai.laiua, proedium. (A. \-22-l.) C.W.VLLAHIA. — Equilum incursio ; ejr/jc- dition do sotdals a c/irval, reconnnhsance mi/i- taire a cheval. (St. Verc.) Coeremonia mililis inaugurandi ; ccremonie de la reception d'lin chevalier. (A. 1230.) CAVALLAIUXL'iS. — Prsedium cavalcalce seu servitio militari obnoxium ; terre doni le possesseur devait le droit de chcvaucliee. fA.lir)2.) GAVALLARIUS. — Xunlius, idem q. Cabal- lahils. (Murat.) CAVALLATK'UM. — Pneslalio avcnte pro caballis, idem q. Caballacum. — Idem q. Ca- BALCATA, obligatio pergendi in exercilum cum domino superior!. CAVALLERI.V. — Ars equestris; equitation. (R. Lul.) CAVALLEIJILJS. — Idem q. Caballarius. CAVALLKTUS. — Cantheiius quo utunlur mercalores ul mcrces suas vcnaies exponanl, pondercnt, vol racliantur. (.S7. Mass.) — Equu- leiis seu macliina lignea caballo seu cquo si- milis cui imponebanUir lorqucndi; dicvalel. CAVALMXA. BKSTIA. — Equus. (A. 1274.) CAVALTHEIA — Ut Cabalcata, equitatio. (A. 1194.) CAV.VXARK. — Forte pro Evanare, animi deliquia pati ; tomberen de/aillancc, sevanouir. (A.SS.) C.V^ANEUS. — Locus depressus et paludo- sus ; lieu has et marecageux. (A. 1227.) CAVAN;oL.\. — Mensura minor annonaria ad quam, in (piibusdam locis, punstaliones fiu- mcntari:i; exigebantur ; idem I'orle ac C.\7J'LA. CAZI'^UI. — A Germanis Valdenses olim dicti sunt an a priscis Calharis detorla voce, an a voce (lermanica Calz, id est callus, eo quod sicul fules noclu sua convenlicula celebrabant, ila el ilii advenariorum metu, noclurnoque lem- pore co'lus suos inslituere fuerinl coacli. CAZOL.V. — Vas quoddam el mensurce anno- nariiR species. (.Mat. Silv.) CKBA. — ProCiiPA. CliBAXIA.— llordeum ; orge. (A. 832.) CECINDII-LUS. — Idem q. Cicindela. CKCROPIA. — In 1(7. 5. (in-gorii Magni, auctore Joan. Diacono, li;i^c vox sumi videtur, ul ait Mabillonius, pro lingua Cirieca ; nam Cc- cropia arx fuit .Mlienis. Cl'XUA. — Noclua ; chouette. CUNIA. — Kad. nolione. CEDA. — Pro .V(/(('!e, scant. {\. 1341.) CELA. — Scamnum ; banc. (St. Aven.) CEI.A.MKX. — l''orle idem q. Cklla, G'U.lv- IIIL'M. • 'ICL.VMEX'IT'M. — Sccrelum quod celari debet ; secret : « Aperiens illi.s sub magn:i' con- fessionis felamenli). » (Mart., Atiecd.) GICI.ANDRIA. — Navigii species. ("KL.VRK. — Ubi dc ii'difioio, contcgi'ic vcl caniorare : couvrir on roiUer. (.Vch., Spic.) GKI.ARI. — hiccbalur de vulncre quod ji;- dici cplabalur. GKI.ARIUS. — I'ro Gicll.miii's vel (jKLLErius. CKL.vr.V. — Insipia; ; fw6i(Sfar/p, pidgcs. — Gassis, galea ; espi-ec de casque, salade ; ol. re- late. CEL.VrUM. — Umhclla, pro (klim. (,'ELDAL. — Idem q. GtNnALUM. CKLKBUAViONTUM. — Cclebralio : action de celebrer, celebration. (Cnns. Norm.) GELKBRARK. — Missam agere ; dire la Mcsse. (Burck.) — Facere, peragere : faire, cummettre, accomplir : « Peccatum celebrare. » (Mur.) « Digeslio celebrata. » [St. S. Flor.) CELEBRATIO. — Solemnis processio ; pro- ce.'ision solennelle. (X. 13o().) (JELKHRATOR. — Qui Missam solemniler agif ; celebrant. \Ord. feci. Cam.) GI'lLMBRITER. — Gloriose; d'lme maniire Cjlorleuse. — Feliciter; bcureiiscment, avec bon- lieur. TKLEBSEDRA. — Pro Glepsidha. CEIKGIA. — Idem q. GERtvisiA. CELEiNDBA. — Inslrumenlum quo poliuntur panni ; ealandre. CELEB. — Veredarius; courricr, messayer. CELERAGIUM. — Pra;slatio e.x vinis seu cel- lis vinariis ; droit sur ies vins en cave; ol. cele- raye. CELERABE; — Pro Celare. (A. 1276.) CELERARIA. — Officium Gelleraiui; office de crllerier. (A. 1218.) CELEB.ABIUM. — Idem q. Ckllarium. CliLERE. — Pro Celeriter. CELERINUS. — Piscis genus ; colerin. CELERIUM. — Cellarium, cella vinaria ; cave a vin. (.\. 1242.) — SalarUan, pretium, sli- pendinm ; lionoraires, appointemtnts, salaire. (A. 1272.) CELESTE. — Area. (A. 1412.) GKI.ESTINUS. - I'ro Ctelcstinus. (A. 1497J <_'ELEUSMA. — Cantus nautarum, quem in prosperis priusertim concinebanl. (.1. .§xS\) (IXEYR. — Kphippiorum arlif'ex ; sellier. CELHA. — Silulai species ; sorte de vase a porter I'eau. (A. 1362.) — Lumbus ; )-ei>is, lom- bcs, ilos. Cellt'i porci ; plet de pore. (A. 1316.) CELIli.VrUS. — Sancliraonia, sacerdoliura, seu polius celebrilas, fama. {Vit. S. Severi, elc.) — Caslilas, probilas. [Vit. S. Bernard, episcop.) GI'J.IDO.M.VTIS. — Idem q. rnELinoNiACUS. CI'ilJDRl'S. — Idem ip (jiely.mihus. CICLI-MliltlA. — Navigii species, idem q. GllELANDLM. GEI.ITIi'lS. — Pro ('LLTicus. ('ELLA. — .Monacliorum domicilium alque moiiaiilerium ipsum ; habitation de religieux, cellule, inona.^trre. (Pass.) — Monasleriolum, seu, ul olim vocabant, Obedicnlia ; petit etablis- semrnt cn'e sur iin fonds appartenant u une ub- bnye et destine li I'habitation dcs religieux char- ges de /aire valoir cr funds; ol. celle, obedience. (Pass.) — Interior amiiilus monaslerii ; inle- ritur dun wonastere. (Inn. III.) — (irculusqui saipius rola vocalur; rand. (X. Iit4.) — In (luiliu.sdam rcgionibus, domuncula cum agri poiliuiii- ad u^Uln servi ; celle, habitatitm dc serf. (Pass.) — Xon semel pro Sella scribitur. ('IvLFiANUS. — Inclusus, qui eell.j monachi- cara, seu potius ert-miticam vilam agcbat; er- ni'le solitaire. CEl.LAUARRiS. — Idem q. Cei.lauius. 467 CEN LEXICON CBN 468 CELLAUIv — C'avea, locus sublerianeus ; cai'(?, lieu soulerrain. CELLARIA. — Uflicium Celtarit (quod ali- quando daliatur in feudum cum domibus, ter- ris el roddilibus sutlicientibus). — Pro Sicll.v- HiA, vicus in quo liabitaul H'llarii, acu spllaruin artifices. CELLARITA. — Qui cella sou prompluarii curam habet ; clepensier, econome, sominelier ; ol. celli'rier. CEI.LAHIIJM. — Pcnarium ; yarde-inanijer, magasin de provisions, office. — Species ipsre quse in cellario asservaii solent ; jivotisiuiis de- posees dans I'office. — I'ella, cubiculum ; cham- bre cellule. (Cone. Arel. ii.) — Doliuti), vas vi- narium; tonneau, ustensile a contenir du vin, CELLA ItlUS. — Ut Cellaiuta. CELLEXAllII. — Idem videnlur qui (,'asarii seu coloni, fortasse sic dicti a cella, casa, lugu- rium. CELLENSES CORNUTI. — Monetae species ; Vid. CORNUTUS. CELLERAULV. — Officium Cellaru. OF- Jicium in monasteriis feminarum. (Abel.) — CELLEHARIUS. ~ Idem q. C;:llarijs. CELLERIUM. — Cella vinaria ; ccllier, cave a vin. CELLIOLA. — Pro Ckllula. CELLIS. — In Vita S. (hillhaci (A. SS. Ben.) significari videtur calceamcnli genus, forte idem q. calones, nisi legendum sit calk, scmita ; sen/ier. In quibusdam Occitauis charlis cellis idem est ac sella equilis ; srlle. GELLISTA. — InpalatioConslantinupolitano, camerarius, cubicularius ; ckawbrier. CELLULA. — Cubiculum monacbi; chambre de moine, cellule. GELLI'LANUS. — Concellancus, cuntuber- nalis, monachus qui in eadem cella, cellula, aut monasterio habitat ; mnine qui vit cti com- mimaute, par opposition a celiii f/ui vit dans I'i- solement, dans la solitude. CELSITONANS. — Allitonans ; i/ki lonue ou fait tonner an haul des cicux. (I'lZ.) CELSITUIJO. — Titulus bonoiarius regum. CELSUS. — Morbi genus, forle cancer, aut quid simile. ((.1. .S'-S. ) — Moius : rnurifr. [C. Aur.) CELTICUS. — Nobilis, insignia, illustris, egregius, augustus, authenlicus. (Thes. nov. Latin.) CELUiM. — Umbella qute in proccssionibus et funeribus regum porlati^r ; dais. CELURA. — Forle lecti supremum ti'gmen : Cielde lit. (A. 1388.) CEMALIS. — Vasis genus ad usus dis'crso* aptum, pro Semalis. (A. 1307 ) CEMHELLU-M. — Species torneamenti seu hasliludii ; joute. tournoi ; ol. remhol. CKMELIA. — Idem q. Cimelia. CE.MENS. — F. maris refliixus. (A. H90.) CEMENTARIA. — StrucUira ; mnconnerie. CENEGIATOR. — Cui cura commissa erat reficiendorura aggerumatquee.\ckisai-um.(Lob. Hist. Br it.) CENAGIUM. — PrtL'Slatio pro jure piscandi cum instrumento quod quibusdam in provin- ciis (lalliif ccsne vel cene appellatur ; rederanre a payer pour avoir la perimssion de pecker avcc I'enf/in a/jpule cesno ; ol. ccnnge. CE.NBELLINUS. — Martes ; zibeline. CE.XCllETUM. — Cingulum, zona; ceinlurc, sangle ; ol. cenchet. CENDALF. — Idem q. Cendalok. CENDALIUM. — Fad. notione. CF^NDALU.M. — Tela subserica, pannus sc- ricus ; itoffe de sole ; ol. cendal, sandal. CENDARIU.M. — Semita; senticr. CENDATUM. — Idem q. Cendalum. CENDEIIIUM. — Idem q. Cendai;ii;m. CENDRA. — Cinis, qui in silvis confici sole- bat ; cendre. [fl. Chr.) CENDUARIIJS. — Quicines conflcit; (/i/i/aU des cendres. (G. Chr.) CENDREIA. — UtCENDRA. CENDRERIUS. — Ut GEHDnARiUB et Cinbna* RIUS. CENGLARIS. — Aper ; sanglier. CEXnLARIUS. — Ead. notione. CE.MTll. — Pro Zemtii. CEXITUS. — Qui oculum rulum habet; Ijorgne. {Lex. Sal.) CEXOBITALIS. — Idem q. Coenobita. CEXOBRIUM. —Minium ; cinabrr. (Tlico- phil.) CENODOIUU-M. — ]'id. Coenocopeiuum. CENODOXIA. — Vana gloria, sicut est gloria mnndana ; i'a/«e ^/o(>e. — Pro quovis delicto {Caj,. Car. .»/.) ('ENOKo.XIUM. — Pro Xenodociiium, pu- blica douius pauperum. CEXODOXUS. — Inanis gloriae cupidus; fjui aime la vaine gloire, vanilcux, orgueilleux. U'aP-) CENONFS. — Dignitas ecclesiaslica apud Catapbryges btoreticos, seu Montanietas. GENOIMIALI. — Simiarum species. CEXOTAPHYA. — MonumenUira sine cor- pora ad memoriam defuncti exstructum. Hinc cenotaphium sumitur pro feretro vacuo quodia e.\sequiis et anniversariis mortuorum exponi- tur in ccclcsiis. (Cone. Hisp.) CEXOVEGTOUIUM. — Instrumentum cum quo portalur cenum ; civiere. (let. (11.) CKXRADA. — Forte cinis et purgamcntum metalli liquati. (.S7. Mas.) CEXS.A. — Tributum, pensitatio ex agris et preediis, idem q. Census. (A. 1224.) — PrLeJiura TviiWcMva \ vietairie donnee a ferme ; ol. cense. (.\. 1-ill.) — Prredium ecclesiasticum, ab ec- clesia peiidcn*, idem q. Pr.i:p(isitura vel Obe- DiEMiA. (A. P223.) — Proestalio qu;e loco tal- Hx dominis fit a tenentibus seu vassallis; rf.de- Vance payee au seigneur pour tenir lieu de taille ; ol. cense. (A. J281.) — Idem q. Gomvata, ser- vitii genus aliquando pecunia redemplum ; corvee. (.\. 130S.) CENSALE. — Villa, pradium mefairie, bkn de carnpagup. (A. 1299.) CFNSALIS. — Ad censiim pertincns, cen- 469 CEN MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. CEN 470 sui obnoxiumj^MJ est relatil an cens, quiestsou- mis au cens. CliNSAMHNTU-M. — Idem q. Gensa, nisi sit census, qui percipilur in prrt'dio aiterius. (A. 1216.) CENSARIA. — Tenemenlum, quod nomine ct sub preeslatlone census possidebatur ; Icrre pussedcL' a Ulve de cense etsoinni'.) CENSII'L'S. — Censui obnoxius; sxjtl au te/M. (.V. 101)8. ) — Uui sub cinsu annuo pi;r- diuni possidel ,• celui qui a une terre on un funds (I ctiarye de cens ; ol. tensite, censitaire. ( A . 1)75.) f''//.s('iHs donatus ; Vid. Censalis, Cicnsatus. (A. 1484.) CI:NS1VA. — Census; cens. (A. 1231.) — Fundus censui obnoxius ■ terre suuniise an cens, censive, terre censitaire. (.\.. 1320.) CliNSIV.VlllU.M. — .]iiscensivx peicijiicndie ; droit de percevoir te cens. CENSOR. — Judex ; juge. {I'd. HI.) UI'^NSOIUCM. — Tribunal; lieu o« se rend la justice. ( ]'et. Ol.) CENSOI\IUS. — Censorius dies, judicii sii- preini (lics;ynHr du dernirr Jnijemvnt. ( ]'ri. la- ser.) Term censoria ; qua; debet censum nut cui debelur census? (A. 1079.) CEXSUALE. — Possessio censui obnoxia, ut C'ensitum. (Ch. Barcin.) CEXSUALIS. — (Subst.) Qui ceraum per pro- vincias exigil, ul Ckinsitoii. (Pass.) — (Adj.) Censui obnoxius ; souwis au cens. (.V. 873. j Li- ter cem-ualis, in quo possessiones elceosusexbi- bcnLur ; ivle du cens, pouille. (Pass.) Censuales solidt, qui solvuntuf ratione ce/isus debiti ; ar- gent du cens. (A. 1163.) Ccnsualis cullura, terra arabilis et seminalis; ^tce labourable. (A. 1217.) CENSUALI'r.VS. — Conditio c^'ms!// obnoxia ; condition de m qui est soumis ii payer lecens. (A. 10'J8.) — Fundusad feHii(?n receptus ; terrepriae a cliarge de payer le cens. (A. 1201.) CEXSUALITEIl POSSIDERE: — Ad cen- sum possidere ; posseder une terre a cfiarge tie cens. (A. 1140.) CENSUARE. — Praeslationem nomine cen- sus exhiberc, solvere : payer le cens. (A. 1356.) CENSUARIUS. • — Cui ceiuus solvitur ; celui a qui on payc iecois. (A. 1030.) — (Jui solvit censum ; celui qui paye le cens;o\, censier. {Cone. Hisp.) CEXSUAl'IM. — Ad censum seu pro cemu ; pour le ceris. (.Marl.) (^ENSUATlO. — I'rujstatio qua;vi3 ; rede- vance. {Leg. Pol.) CENSUATUS. — Ad censvm positus ; aceensi (A. 1120.) CENSUM. — Idem q. Censdb. {Cap Car. M.) CEXSUMOUTHIDUS.— Vid. Census. CEXSUIIA. — Judicium, judicis senteolia; Jugement, arret. (Salv.) — Severitas morum ; austerite des mwurs. « Vir singularis censurw et severilalis. i (Chr. And.) — Census ipse ; le cens. (A. 10y3.) — Dalio ad censum ', mise a cens, location. {Ch. Hug. de Oisy.) — Censum ecclciinslica, judicium ab episcopo prolatuoo (hoc vocabulo non solum interdict!, sed sus- jK'iisionis el exconimunii:ationissententia intel- ligilur) ; censure tcclesiaslique. (Pass.) Cl^NSURARIUS. — Severus ; de mccurt rigi- des. (S. Isid.) ('EXSUS. — Tribulum, pensilalio ex agris el praidiis ; redevance anuuclle et seigneuriale, foiicierc ct perpitutlle dont un heritage roturier est charge cnnrs te seigneur du fief dunt il est monvant. Census reetus rapitali, fonsalis seu fundi trrrx, -edevancc e.r- tranrdinnire due dans cirtai'ies circonttances. (Pass.) Censui nccordabiUs qui ex pacto solvi- tur ; redevance due au seigneur en ver u (Fun ac- cord. i.\. 133',!.)— (U-iisi's allaris, pra'slatio qua rpifcoiiis 111 nnotiescunque ccclesiarum, quae monai'hdnini juris sunt, iwrsonw, ut aiunt, mu- lanlur, eadctn q. altnris rcdcmutiu ; eens dn par cerlaittes eylises A lour iveqne achaqutchan- 471 CEN LEXICON CBN gemenl de cure. (S. xu.) Census coiitmuni^, qui ob comniunix, jura a domino concessa pcrsol- vilur ; redevance due par les ha/jitaiit^ d'une commKiu au seigneur quia crigi lein- vi/le en commune. (A. liJOS.) Census cousluniarum, qui solvitur ex consuetudine ; redcvance dont la li- gitimitcnest pas i-tahlie par des litres, ct ne re- pose que xur I'usage. (A. 1290.) Census Ecclexix Roman.v, qui in provinciis, medii k\\ tempori- bu8, a Pontifice Romano coiligebatur ; cens que prelevdil autrefois le Pape dans toutes les par- ties de la clirettenle. (Pass.) Census lignorum, tribulum quod ex lignis in urbem adveclis per- ciptur ; droit d'enlree t/ue }i"ye le bois a bruler aux partes des vi I les. (A. 105'J.) Ccnst's martii, qui eo mense solvilur; redevance qui se pni/e au mats de man. {Vet. Terr.) Census nummorum, sea siccus, qui pecunianumcrata constat ; rede- vance qui se page en especes. (A. 1105 ei Ilisl. Sab.) Census requisibilis, qui a domino requiri debebat ; redevance qui n'est pages que lursque le seigneur la demande. (A. 1307.) Census usura- riorum, qui pro jure utendi aliqua re pensila- tur ; redevance qui se page pour le droit de Jouir d'une chose. (T. 1320.) Censii cadere, a censu eximi ; etre exempte de payer le cens. (A. 897.) Vid. Inchementum, Manufirma, Rationalis. CEXTA. — Decima pars cenlenx, continens decern familias, ]id. Centena. — Ambitus, cir- cuitus ; ]'id. Cintum. CENTANA. — Districtus, dominium, uK'en- TENA. (Leo. IX PI'.) CEXTANARIUM. — Pondus centum libra- rum ; poids de tentt: licres. (A. 1526.) CENTATUM. — Pro Cendalum. CENTAURUS. — Idem q. Centurig. CENTENA. — Pars comitalus aul regionis, sic dicta a centum familiis quibus constabat ; centaine. une des subdivisions lerriforiales, de la Gaule a I'epoquc carlovingienne. (Pass.) — I)is- trictus, jurisdiciio, dommmm; Juridietion, res- sort, seigneurie. (A. 1090 ) — Cenlenx, fustium vel Qagelloruracenteni ictus. (A. SS.) CEXTENALIA. — Pars regionis, idem q. Cbntena. {Tab. Hob.) CENTENARIA. — Dominium, idem q. Cen- XENA. (A. 951.) — Canalis per quern aqua de- carril; tuyau, canal. (Anast.) CEXTEXAHIU.M. — Pondus centum libra- rum ; poids decent lirres. (Isid.) — Quod com- plectilur centum cannas ; longueur de cent Can- nes. (St. Mass. — Canalis, ut Ce.NTiiNAitiA. - - Officium centum Missarum, ]id. Trice.nahium. (Chr. Casaur.) — Pars regionis in cenlenas di- visae, vel lerritorium intra quod jurisdictio et districtus alicujus villa; seu oppidi protenditur. (A. 1108.) —Modus agri, idem q. Centum, f.^. 1374.) CENTENARIUS. — Centurio, centum milili- bus prffifeclus ; centurion, centenier, comman- dant de cent homnies. (Pass.) Cenlenx proe- fectus, judex minor qui in centenis jus dicebat, comilique suberat ; ceutewer, celui qui administrait la Justice dans une centaine. (Pass.) — Modus agri, idem q. Centum. CEXTENITAS. — Centum ; centaine. (\. Bern.) CENTEXNIS. — Cenlenarius, ajtatis centum annorum ; cenlenaire, age de cent ans. (Cild.) CEXri'KAIllUS. — Sarcinator, qui consult et conlicil centones ; couturier, tailleur. Melius legeretur Centonarius. (Lob., Hist. Brit.) CEXTERIUS. — Semita, via striclior ; sen- tier. CENTETU.M. — Spalium centum pedum; longueur de cent picds. CEXTIALES. — Pro Censiales. GEXTICAMLS. — Qui centum, id est plures habet vel habuil uxores ; ut bigamus qui duas ; celui qui a ele plusieurs fois niarii. (Ach.) CENTIiMETRUM. — Carminis genus ex alie- niscarminibus seu carminum particulis compo- silum ; cenlon. (Ach., Spic.) CENTIMOLUS. — Molendinum ; moulin. (Petr. Diac.) CENTIXA. — Pro Centena. (A. 770.) CENTO, — Pulvinare ; coussin, oreiller. (Joan. Wheth,) — Carmen seu scriptum ex variis fragmentis conlextum; centon. (Pass.j CENTOCULUS. — Qui centum oculos liabet ; qui a cent yeu.v. (Pass.) CENTOXARIUS. —(Adj.) Ad ceutonem spec- tans ; c/e ceHto«. (Tert.) — (Subsl.) Qui canto- ncs colligit et vendit : Chiffonnier. {Cod. 7A.) CEXTQXIA. — Herbae genus, forte pro cen- toria, cenlauriura ; petite centauree. CK.NTONIUM. — Cento, vestis ex variis pan- niculis consarcioata ; vetement rapiece. fjit de morceauj divers. (S. Cyril). ) CEXTOXIZARE. — Ex variis libris descri- bere, excerpere ; eitraire de diverses publica- tions, composer une ceuvre de morceaux choisis dans difjcrentes anvres. (Rad de Die) CKNTRATUS. — In centra positus ; qui est au centre. (Fulg.) GKXTRUM. — P'ornicis circulus, cui lota concameratio innititur ; cintre. ( Vet. Gel) CKXTUM. — Modusagri, idem q. Centuhia: n Unum centum lerrae in piuribus petiis. » (A. 1374.) CEXTUPLICARE. — Idem q. Centonizarb. (Pap.) CEXTLRA. — Cingulum, zona ; ceinture. (Mur.) CENTURERIUS. — Zonarius ; ceinturier. (A. 1375.) CENTURIA. — Apud Anglos, hundredus, five curia hundredi ; Vid. Hundredus. (Joan. Sar.) — Zona ; ceinture. (Mur.) —Modus agri; ctrtaine quanta a de lerre. (Pass.) CENTURlAIiE. — Idem q. ClNTOMZabe. (Pap.) — Agrum limitibus includere ; limiter une lerre, en elablir les bornes. CEXTURIXI. — Vid. CuRisTiA.M de cinctu- ra. CENTURIO. — Centenarius, qui centenx prEeest ; centenier. Centurio rerum nilentium, ap. Am. Marc, is quisignorum ac slatuarum i73 CEP MfiDIiE ET INFIMiE LATINITATIS. CER 474 3X aire marniore in urbe curatn gerebat, postea '.ribuiiKX, nc deraum comes n'rum nitcnlium jppi'llalus est. (.'KNTUIUUM. — Zona, ut Centura. [St. Verc.) CENTUS. — (Adj.) Pro centum : « Ad sum" mam quatuor cpnlannn librarum. (Mart.) — l>ro CONTU.s. ( Vet. Gl.) CENULKNTUS. — Coenosus, lutosus ; 'loueux, fancjeux. (A. 947.) CKOC-i. — Stipes ; souche, tronc d'nrbre. (,'F^OLA. — Navis species, ex longiorum ge- nere ; xorlr de raisscaa long. {Inst. Anijl.) CEOLLA. — Ludi species in quo follis clava propellitur ; espece de jeu paume, de mail uu :le ballon ; ol. choule. ('1';PARIA. — Strues, ul videtur, slipilum, Iruncorum alteriusve maleriae combustibilis ; inias de Loin uu d'aulres rnalieres combustibles. [Mur.) — Horli species; courlil. {Vet. Gl.) CEP.VRIUM. — Jusculum cepa condilum ; \auce a I'oijpion. (.V. 1361.) CEI'.VIUL'S. — Qui curat cepas; jardinier. \Vet. Gl.) — Vulgaris panis. [Vet. Gl.) CEPAUU.M USATK'UM. — Hedditus quern [)crcipiel)at rex in hortis uniiis loci. (.\. 1306.) CEPAS TKU.M. — Pro Cespaticum. CEPATGIUM. — Idem a. Ceppagium. Ci-T.VTICUM. — Stipites arborum succisa- rum ; Vid. Cei'pagium. CEPERIA. — Hortus aut carceris custodia. [A. 1:269.) CEPIIAL. — Caput, a r;r. y.t-irl/, ; tele. CKPU.M.AETIIvt;. — Capitationisexaclores ; recereurs de la capitation. CEPFl.VIvERIO. — Census de singulis capiti" bus ; ca/iilation. CKI'HALK'LIS. — Capitalis, princeps. (De Chrislo dicilur in quadam oratione.) ('EPHAI,Mi:i)IN. — Prtflor urbis, idem q. Zavalmedina. CEPH.VLUS. — Stullus, ineptus ,• sot, inepte. CEPHAS. — Caput; li'le. {PP. Joan. AXII. /Julia.) CKPIA. — 1''. pro sepia, piscis genus ; seiche. {l\'ec. S. Mart. Lnn.) • KPl'rATlCU.Vl. — Idcna q. Cespitaticum. Ci'lPl'l'l. — Cierici minores vel inferiores. [Stat. Eec. Sen.) GKPdI.A. — niminut. a Cepa; petit oii/non. CEPUNES. — Juniores seu infantes. (15ern. men.) CEPPA. — Vilis, vinea ; vignj. — Truncus, stipes; souc/ie, tronc. (A. 10:2-2.) CKPPAdlUM. — A. (iai. ce,,, stipes, caudcx, cippus: (. (Jiii forpst.iiii ceperint cooperliones, ceppiujin, el eschaetas quercuum sive nliarum arbonini. "(Mai. in Vit.abh.S. .[lb.) Id t"st, stipites arborum succisarum nundum eradica- las, iiKjuil Wiirsius. Vid. Cekepaticl'.m et Ciio- CAUIt'M. CKPPUS. — Truncus, ul Ceppa. — Pro Cip- pus. .Vcceplare ; ar/reer, accepter, — Vilis, vinea, stirps vinece ; CEPTARK. - adopter. CEPTULUS. cep. (A. i;J61.) CEPTRUM. — Pro Sepilm. fA. 134.'^.) CEPTUS. —Idem q. Captura. (Anast. Bibl.j CEPULA. — Idem q. Cepola. CEPUL.\RIU.M. — Juscellum e cepis confec- lum ; raijoi'it d'oit/notis ; ol. oif/nonnde. CEPUL.VTUM.'— Ead. nolione. CEPUM. — Pro sebum, adeps pecudum ; suif. (A. 1239.) CEPUS. — Rete, ut Cippus. — Compedes et career ipse, ut Cippus. — Truncus, stipes, ul Ceppa. CEIIA. — Facies, vultus ; visage ; ol. chire, chirre. — Cera annuli subterprmare, sigilli ef- figieimpressa cera3 instrumentum confirmare. [Act. SS. Bcned.) Per ceram et sctam commen- dare est, ut videtur, sigilli effigiem cerae im- primere, iiiamque sc/a seu bombyce appende- re. {Chartul. Feci. Apt.) — Cera de resurrectio- ne, id est, ut conjectat Mabillonius, cereus pas- chalis seu ilia lampas quae Jerosolymis divini- tus accendebalur singulis annis in vigilia Pas- ch;e. {Act. SS. Ben.) — [Ceras superiores et suMinas antiqui vocabant primas lestamento- rum pagellas, secundas vero inferiores secun- das, novissiinas, Jmas et exlremas.) CERACULU.M. — Tabula cerea in qua ve- teres solebanl characteres formare ; tablette de cire sur laquelle les anciens icrivaient. CERAFUXIBULUS. — Fax, Isedaex funibus et cera confecla ; tor. he. (Gauf. Mai.) CER.\.i)i. /Jen. ) — Pulvinus : oreilhr. ( ] et. sline, entt'.e. (S. Aug.) CERVICORIUM. — Crumena ex cervicorio ; bourse ilcpeau decerf. (Ord. Vit.) CEIIVICOSITAS. — Pertinacia, contumacia; enletement. obsttnation. (Ji..SS. ) CERVICOSUS.— Pertinax ; e7ifrle, npinidlre. CERVKilUM. — Idem q. Cuervigium. CEUVINARIA. — Cella vlnaiia ; cave, cel- lier. CERVINARIUS. — Qui vinum vendit ; viar- chand de vin. CERVISA. — Idem q. Cerevisia. CERVISIA. — Ead. notione. CERVISIARE. — Cerevisiam conficere; fa- hriquer de la biere, brasser. CliRVISIARIA. — Mulier quse cerevisiam conficit ; femme qui fait la hiiire. CERVIX. — Cerebrum ; la cervelle. (Vit. S. Fr. de Paul.) CERVULA. — Ludus quondam apud paga- nos et eliam apud Chiislianos solilus ; sole- banl quippe ii Kalendis Januarii belluarum, pecudum, et vetularum assumptis fnrmis hue el illuc discursare, et petulanlius sese gerere ; quod a Christianis non modo proscriplum, sed el ab iis postmodum inductum constat. CERVUS. — Cervm domitus, domeslicus ; cerfprive. [Lex Ripuar.) Cervus ad venationcm faciendam mansuefactus ; cerf dresse pour la chasse. (Prfemiltebalur in silvam ut cseleros at- Iraheret, et dum iis se adjungebat, in casses el venalorcs conjiceret.) Cervus extelarius. Vid. ExTELAHius. Cervus, ijui treudis non habet. Vid. Treudis. CERYCA. — Buccinator vel homo scenicus, aul quid simile. «Cei'vcas, citharislas, tragcEdas, et aurigas ssepe sibi superasse visus est.» (S. Aug.) CERYCIUM. — Caduceus, seu lignum rec- tum duos habens serpenles sibi invicem impli- citos, el facies habentes sibiobversas; caiuciie. CKS.^TRIX, — Qute jure sue vel aliqua pos- sessione cedil ; cessionnaire. (A. 974.) CESIA. — Lenticula ; lenlile, tache de rous- seur. ( Vet. Ul.) — Sepes, sepimenlum ex vir- gultis ceedendis vel caesis confcclum ; cldture, enceinte faite de buissons. {St. Verc.) CESPALICAXA. — Vid. Scr/ptuha. CESPATICUM. — Idem q. Cespitaticum. CESPES. — Cum cespile terrx traderr, ali- quem in lerrae possesjionem mitlere ei Ira- dendo cespilem ejusdem lerrfe. Vid. Investi- TUHA. — Praedium ruflicum ; melairie, b^'en de carnpagne. (S. Cypr.) GESPITARE. — Cadeie, offendere ; prce- sertim dicilur de equooffensalorcquicMpiY/pe- dem impingit. i CESPri'.VItll. — Qui cespite.t eruuiit. (Lamb. Ard.) CESPITATICU.M. — Quibusdam tribulum pro via cespitibus munienda; aliis vidclur esse pro castris muniendis. CESPITATOR. — Equus offcnsalor. lid. Cespitake. CESPUXTICUM. — Idem q. Cespitaticum. CESSALIS. — Cessalis mensura ea ut videtur, quffi cumulala ; mcsure comble. (Heclx seu ada;- quatre opponilur.) CESSARE. — Cedern, dare ; donner, ceder, llvrer. (A. 1207.) CESSARIA. — Prii'dium rusliciira seu forte viridarium pomarium ? (A. 132i.) CESSATIO. — Inlerdictum, censura eccle- siastica, cujus vi a divinis cessalur ; interdit. {St. Ftitc.Bitur. arch.) CESSERIA. — Idem q. Ges3aria. CESSIA. — Sepes, idem q. Cesia. CESSIM. — Gradalim ; graduellement , peu d peu. CESSIOXARE. — Cedere, ut Gessare. CESSIOXARIUS. — Qui jure suo vel aliqua possessione cedit ; is eliam cui cedilur ; cessio- naire. (Rym.) — CESSITOR. — Qui sua possessione cedit; idem ac Cessinarius. {Chartul. Ecc Apt.) ^1 CESSURA. —Pro Cj-sura. •^ CESSUS. — Cessatio a divinis, inlerdictum; interdit, privation des ceremonies religieuses. (A. 1347.) — Ut Decessus, Hal. cez I>icebalur de beneficiis ecclesiasticis vacanlibus per cessio- ncm, velobilum possessoris. (A. 1537.) — Pro Census. {Act. SS. Ben.) G?]STA. — Vinculum, ligamen ; attache, lien. {Guid. Disc. Fars.) CESTARIATA. — Pro Sextariata. CESTARIUM. — Pro Sextahium. GESTIXUS. — Cistella; cassette, co/fret.{A. SS.) CETA. — Pro Cete ; baleine. CETARIUM. — Vivarium in quo pisces sunt, vel officina in qua liquamen ex piscibus confi- citur ; reservoir ii poissons ou atelier de prepara- tion de la saumure. CETARIUS. — Piscalor et qui salsamenla piscium el liquamen venditat ; pecheur et mar- chand depoisson sale. CETERA. — Cetera mioriorum ; nota abbre- viationis qua polissimum ulebanlur notarii. (Bar.) CETERARIUS. — Idem q. Cetarius. CETHERIUS. — Idem q. Cei-aceus, speclans cele ; de baleine. CETHOXIXUS. — ProSETONi.NUS. CETILH.E. — Sedes in choro ecclesiae. (A. 1407.) CETI.MUM. — Idem q. Cetinum. CE TIXUM. — Vivariumgrandiorum piscium; vivier, reservoir pour Irs poissons de graude taille. CETIXUS. — Pannus serious; satin. {Cone. JTisp.) CETONINUM. — Idem q. Setoninum. 81 CHA MEDIAE ET INFINLK LATINITATIS. CHA 482 Pro cilrinus : couleur de ci- j CETRINUS. ron. CETRUS. — Mensurre annonaria; species; I XVI cetros aven;o. (A. 1224.) CKUXUM. — Sebum ; suil. (A. 1 1S8.) ' CKVATA. — Avena ; ul Civata. CKVl'XELLIA. — Pars vcslis qua caput im- nillebatur, idem q. CuEVESSiiLLiA. CEVi'^RIU-M. — Apud Dalphinates, species mbammatis scu eliquaminis quo pulli condiun- ur, vel forte vas in quo coquebantur. CKVICSIA. — I'ro Cei!EVisia. ■ CP]VKUS. — i,ocus tesUulinatus ; liru vouti. Vet. Gl.) ■ CEZA. — Rainale ; ram&c, banchagcs coupes. ■A. 1398.) GHAABLEIU.M. — Arbor ventorum vi, vel ilio quovis modo ad terram proslrata ; arbre il/altu; ol. chaahtr, chahlis. . CllAAIil.lS. — Rudeiis cahle; ol. cliaaUe. ; CHAAIiLU-M. — Kad. nolione. CHAAFELUS. — Tabulatum ; plancher, ap- ~)entis ; ol. cha/aut. ! CHAAFFALLUM. — Propugnaculum, idem *{. Cadafalsus. (a. 1570.) ClIAALLANl.i. —Pro Gastellama. CHABANARIA. — Idem q. Caba.nnauia. CHAB.\N-\A. — Chabanna mercati, forum .eclum ; marche couvert, iinlle. (A. l!2'J6.) ' CIIABAIIDUM. — Idem q. ('APUARnuM. I CH.VBEN'A. — Cerla, ut videtur fill quanti- las cerlo ordine disposila. (A. 1380.) ' CHABENTIA. — Idem q. Gabentia. ' CHAUISCAUE. — Doture, dotem assignare ; ionner unc dot a quelqn'un. (A. 1340.) I CHAHLUS. — Idem q. Cbaablis. , (3U.VBi»CKLMJS. — Species mensura; frumeii- 'tari;c. (A. l^tiS.) ' GHAGAATOK. — Equus venatorius ; chival dechasse; ol. chacimr. ' CHACAXU.S. — Idem q. Caganus. 1 CHACARF. — Vcnari ; chasser. I CHACEA. — ^'enalio; chasse. — Via per iquam agunlui- aiiimalia ad pascua. Mine cha- fieare pro eo quod (iaili eliamnum dicuiil c/tas- 'ser lei beles aux fhumps. (In nonnullis locis jNeustriiij atnbulncra scu itinera hiiic indeariio- iribus consila, <7iasseetiamnum appellantur.i 1 CIIAi'El'nhUS. — Idi'm q. Gacei'olus. CIlAf i'.ltlA. — Vcnatio, ut ('iiagea. CHAriiArDFIMIJM. — Forte fornnx calda- |ria. (A. 13I'J.) I ("H.\FI.\. — Venalio ; c/ms.'e. C/mcia calida, •cum quis ex primo impelu aliquem insequilur ; rhnwle i.hassc. (A. i;)S2.) — Via per quam ani- inialia ad pascua agunlur, ut Ciiacea. ; CIIAGIAUE. — Idem q. Gaciare. I'll AGII'oj.F.Ki A. — oflicium cace;;o//i ejus- jdcmque emolumenlum. (A. 1259.) I ('II Vt 1 1'l )1,LUS. -^ Idem q. ('ackpollus. CllAr.nU. — Idem q. ("uacaator. ! CIIAUABILA. — Idem q. Gaduli s. CHADKHiAUUM. — Exporlalio, vcclura; charriagci GH VF.CIA. - Idem q. (1iui;i:a. GUAI'.LI.ANUS. - Vassallus, feodalus, do- minus inferior ; Idem q. GaASE.\TU8. (A. 1435.) CHAFAfilUiM. — Lignatio ; chauffaye. CHAFALLUS. — Turris lignea, seu tabu- latum ; /o(?r rfc ?i\v.) Charta coccinea, crocata vel croca, membrana pur- pureo colore infecta ; parchemin teinl en pourpre. (S. Hier., Ana.^t.) — Instrumcntum quodvis ; acte, litre, dtplome, charle, el gc- neralemenl toute espece d'actes ecrils, Charta traditionis, trans fusioyiis, refusionis, offersio- vis, Irans/ersionis, perptetualis transaclionis, stabilitatis, confirmationis, eleemosi/narix, ces- sionis, vel largitionis : inslrumenlum quo alicai aliquid dalur, conceditur ; acte de donation. Charta relalinnis seu npennis ; Vid. ArENNis. Charta jurata vel sacramentalis, qua quis cum juramento aliquid se faclurum pro- miltebal ; acte de serment au de fiddlile ou con- lenanl une promcssc quekonque sous la foi du serment. Charta de mandeOurne, qua rex domi- nusvc ecclcsice seu monaslerii cujusdam pro- leclorem profitelur ; charte de mainbournie, rharte de protection accordee ii une cylise ou i un monaslcre. Charta audicnlinlis, qua quis ad priiicipis judicium vocalur, cilatur ; citation en justice. Charta aperta, idem q. IJtlcrx pa- tentcs, Gall, leltres patentes. ('hartabrncfuiaria, qua prredia couceduntur cuidam nobili viro qui, ob earn conccssionem, servitium militare debet ; charle bineficiaire, arte par kquel Its rois des i/ciix premieres races donnaient des ler- rcs a leurs fideles a charge de service mililaire, Charta definitionis, concordiif vel de definilione, qua inter se concordant, lilemque deflniunt proceres quivis seu domini superiores ; acte d'accord. Charta incantationis, qua quis cau- lus cl securus redditur ; sauf- conduit. Charta fegalaria, lestaraentum ; testament. Charta pro- bans, qu;e legitime coram testibus signala in quocunque judicio locum habel testimonii publici et irrefragabilis ; acte authentique et /aisant foi en Justice. Chnrta per pimctum con- firmata, ea quam quis confirinal puncto addilo, cum prse ignoranlia nihil potest scribere, ul liodie pingunt crucem qui ncsciunt lilteras; acte sur Ic quel un des interessi's ne sachant jins ecrire a fail un point pour ttnir lieu de signa- ture. Charta regin, ea, apud Marculfuni, quae ante regem vel a rege conficitur ; charte royalt, charte drcssee par le roi ou en presence du roi. (Apud Anglos, Charix regix dicunlur dona- iiones et chartae a rege faclre.) Charta pagensis seu privali, qu» a privalo quodam conficitur; charle d)-i:ssec par ordre d'un parliculier. Vid. eliam Agnatic, Carta, Causa, Cuartiaticum, CniROGRAi'nus, Indentura, Investitura, Pari- CLA, ROGATUS, SaCRAMENTALIS, SeN'ICA, SniNSA- LiciA, etc. Chartarum tonii, rcgesta in quibus plures charta; conlinentur ; recuril de c/iartes. ((ireg. Tur.) Charta charitatis, prima Cister- ciensis monaslerii inslilulio ; statut primordial de I'ordre de Citeaux : ol. carte de chorilc.i Pass.) Chartam facere, conficere inslrumenlum dona- tionis seu permutalionis ,' dresser un acte de do- nation ou d'echange. (Tabul. Brivat.) Charts ecclesiastics, epislolee formalce. Vid. Formatus. {Lib. Diac.) Chart.r glulino conglutinatx, cum propter verborum copiani non sufficeret unum pergamenum ; chartes ecritcs sur plusicurs fcuillcs de parchem in ajnutcrs ensemble. ( A . 1 385. ) Chart.v nupiialcs : ; hinc chrismnte ungi pro cunfirmari apud l',ili.>. — Juri'diclio ccclesiastica seu illius diptricUis; Juridiction ecclesiastique ou rcssort dccctte iuridnlion. 499 CHR LEXICON CIA 500 CHRISMAL. — Vas ecclesiaslicum in quo chrisina seu sacrum oleum asscrvalur, quod ampulla chrismatis eliara dicilur. — (^orporale scu palla corporalis. — (Junevis palla, qua sa- craj conlegunlur reliquia'. — Vcslis Candida qu;e super caput baptizali ponilur. — Clirisina- lis Missa, Vid. Missa. Chrixmales ihuarii, piies- tatio qufe presbytcris pro chrismale, quod circa Pascha ab episcopo accipere solciit, eidem episcopo exsolvebalur. CllRlSMAllE. — Confirmationis sacramen" turn impertiri ; cimfirmcr, donncr le saci-etncn* de confirmation. Chrisnmre fontes, chrisma mis- cere sacris fontibus ubi suscipilur bapUsraa. (A. 1337.) CHRISMAIUUM. — Vas in quo sacrum chris- ma reponilur. (A. 378.) — Theca rcliquiarum ; boUe, coffret a reliques, c/idsse. CHRISMATARIUINI. — Idem q. Cbrismabilm, vas in quo, etc. CHRISMATiO. — Baplismus; bn/ileme. (\. 1240.) CHRISMATORIUM. — Ut Chkismarium, vas in quo, etc. GHRISMETARE. — Idem q. Chrismare. CHRISOBOLUM. — Ut Chrysobullum. CHRISTEMPORUS. — Qui Christo seryit lucri gratia, ut tempera sese habeiit: « Fugile istos, sunt enim vaniloqui, seduclores, non Chrisliani, sed christtnipori, chrislilucriones, quique ex Chrisli nomine queeslum faciunt. » (Ign.Mart.) CHRISTIANI. — Primum sic appellali Chris- li cullores Antiochiae. [Act. apost.) — (^ui cle- ricatum seu ordines erclesiasticos susceperant. (Cod. Th.) — Monachi, apud Palres (iraecos, clerici. — Cayoli, Vid. hoc verb. — (.'atliolici (ad discrimen Arianorura ap. (jreg. Turon.) CHRISTIANISMUS.' — Populus Chrislia- rnis; la chrelienle, /(' pcK/jle Chretien. — Insli- tutio fidei Chrisliani, calechismus. (A. 1368.) CHRISTIANITAS. — Rehgio Christiana, christianismus ; la religion chrelienne, le chris- tianisme. — Clericatus ; clrrge clirelien. {Cod. Th.) — Professio Christianas fidei ; profession de la doctrine chretienne. — Absolutio peccatorum in confessione : absolution dcs peches. — Tiliilus honorarius qui Francorum potissimum regibus tribuebatur; tilre honorifique donnd it, plusieurs rois dc France. — Baptismiis et ipsa ad baptis- mum praeparalio ; le baplemc et la preparation arecevoir ce sacremcnt. — Capiluluin, collegium vel forum eccli'siasticum ; chapiire, college on reunion d'ecclesiastiques. — liona quasvis ad ecclesiam vel monasteriutn pertinenlia ; biens d'une eglxse ou d'un monastere. — Functio seu jurisdictio, audienlia episcopalis, vel forum ecclesiaslicum, cui episcopt's vel alius illius nomine prfeerat, quod vulgo curia chrisliani- tatis vocabalur ; officialili', cour de chretiente. ■ — A christianitate separari, privarl ; elre ex- conimunie. Christianitalem faccrc alicui, cum ea in divinis communicari. (Ann. Bened.) Chiis- tianilatem facere, excomuiunicare. Christianita- iem reddvre, aliquem ab interdicto vel excom- j municatione absolvere. CHRIS IIAXITKR. — More C;hristianorum. | CHRISTIAXIZARE. — (hristianam doclrj- I nam edocere. Christianum facere; inslruire sw j la doctrine chretienne, christianisrr. i CHRISTIAN US. — Vid. Chbistiani. ' CURISTICOLA. — Christianus, cullor Chri- '• sli ; Chretien, religieu.r, moine. — Monachua. ] CHRISTIFERUS. — Vexillifer ; porte-ban- ; niere. CIIRISTILUCRIONES. — Qui propter quae|- tum deserviunt Cbrislo. F/c/. Ciibistempohls. CHRISTIXARI. — Catechumenum facere. (A. 136S.) CHRISTUS. — Unctus ; nint. (Hinc propter unctionem christus sumitur pro episcopus in ' quodam instrumenlo. FllRoADA. — Modus agri, idem q. Croada. CIIROCHIA. — Baculus pasloralis ; crosse. CHROMATARIUS. — Colorarius, vel qui to- la die in arena ad solem stat. ( Vet. Pers. in- ter p.) CHRONICA. — Catalogus, descnptio, in- dex ; table, inventaire. catalogue. ('HROXIGANS. — Chronicarum seu anna- linm scriptor ; nnnaliste, chrouigueur. (HRONICUS. — Antiquus, invetcratus ; an- cien, invi'terc. — Diuturnus ; (/e longueduree, long. CHllOTTA. — Tibia, instrumentum muci- cum. (I*'prl.) CHRYSIDINEUS. — Auro intextu.s ; encAaJse d'or. CIIRYSOBULLUM. — Bulla aurea ;Wfe d'or. CHRYSOGLAVUS. — Idem q. Aurifrigium. CHRYSOCUMUS. — Capillis aureis prfedi- tus; a la blonde chevelure, aux cheveux d'or.. CHRYSUGRAPHATUS. — Auro sculptus et insiKnitus. GHRYSULATUS. — Auratus ; dort:. CHRYSUS. — Pro Chnjsens, aureus ; d'or. CHUCA. — Idem q. Cuouca. CHl'GRUM. — Saccharum ; sucre- GHULLEUS. — Mensurae liquidorum species. CH[JNN.\. — Xumerus centenarius, siye centuria denariorum, secundum quas cenlurias, omnes pecuniarite pa:;n8e concept.'^ erant apu4 Francos et secundum easdem denariorum suro- ma reducla semper ad numerum solidorum 40 denariis in solidum putatis. {Lex. Sal.) CHUREMANNI. — Idem q. Cuorema.nni. CHYEK. — Dominus ; seigneur, unde Galli- cum, sire. CHYMINEYHA. — Caminus ; cheminee. CI.\DDA. — Cruslulum ; unblie. CIALFARDA. — Birreti species, capitis teg- men. (A. 1328.; CIAMBELLOTUM. —Idem q. Gamelotum. CIANY.E. — Galcei seu cothurni qui crura ef pedes tegebanl ; Vid. Tzani.t:. GIARRATANUS. "' ' Circulator, Gal. char- 501 CIC MEDI.E ET INFIkLE LATINITAT19. aM 508 latan, et per metaphoram probitalis et pietalis simulator. CIATICA. — Ischias, ischiaticus dolor ; icia- tigue. CIBANUM. — Forte \)ro turbanum, pileus Turcicus ; turban. CIBARK. — Comedere; matu/er. CIBAUIA. — Frumentura, hladam; /roment, hie. CIBIRIATIGON. — Idem q. Cerevisia. CIBOLUM. — Idem q. Cibohium. CIBOLUS. — Caepula; ciboule. CIBORIUM. — Tegmen et umbraculum al- taris ; baldaquin, (lllud autem quatuor colum- nis, iisque praealtis attollebatur, et in fastigia- tara formam eductnm totum altare contegebat.) — Sacra pyxis iu qua sacrosanctum Christ! cor- pus asservatur ; ciboirc. — Quaivis superior concameralio, qua; quatuor potissimum pilis vel columnis suslentatur. — Pulpilum ; jufjc. — Tribuna ; f/ali-rie, tribune. — Parvum al- tare porlatile ; jjetit autel pnrtatif. CIBOUNUS. — Idem videtur ac cibaria, fra- raentum, seu mensura quaedam frumentaria. (A. 154'J.) CIBRIO. — Proestalio frumentaria vel anno- naria, ul videtur. [Ch. Andr. reg. Hung.) CIBRIUS. — Vasis lignei species. CIBUKEUM. — Pro Ciboriuw. CIBU.S. — Prandiura ; dejeuner. — Hefectio, cibi sumptio ; repas, action de prendre de la nourriture. — Placentae species ; espice de gii- teau. — Malus cibus, polio venefica ; breuvage empoisomie. (A. 1351.) CIBUTUM. — Area cibaria, magna area ; buffet (1 mettre les aliments. CICAI).\. — Forte canlus seu musicce mo- dus quem (iall. cadence nuncupant. (Mart.) CIC.\RE. — Monaclium faL:ere ; f'aire vioine. CICATIU. — Idem q. Munacuatio. CICATUICARE. — Cicatricem inducere ; eicalriser. CICENDHL.V. — Idem q. Gicindela. CK'E.NlilLE. — Lampadis species. CIGKNDEL/VUIUS. — Qui cicerj'/e/"s seu 1am- pades, aliaque vasa, ad lucem ferendam in tfide sacra curabat. (;ICKI{<^('LUS. — Cicerculus color, idem ac vuIko griseus ; couleur gn'se, gri's. Gir,ki{(). — Idem q. Ciceh ; pais chiche. CICINDKLA. — ( ienus muscarum quod noctu lucet ; vcr luisant. CICINUS. — Veslis ornamentum, fasciola. (A. 1315.) — Pro Cignus; cggne. [Lex. Sal.) CICIONARIUM. — Forceps; tenailles. (A. 135-2.) GH'LlCrS. — llotundus, orbiculatus ; en rand, de forme ronde. CIGLUM. — Mcn^ura liquidorum ; Vid. Si- CLA. GICONKS. — Olores, cigni ; cygnes. Cl<'ONI.\. — Macliiiia lignoaail hnuriendam e puteo aquam ; machine h puisi/r de I'eau dans lilt /mils. ClGl'MA. — Noclua ; chouette. CICUMKA. — Fulica ; fnulque, poufe d'eau. UIGUTICEN. — Quinanitcicuta sen calamo ; /oueur de clvdumean. (Sid. Apoll.) CIDALARIUS. — Apiarius ; eleveur d'abeil- les. CIDAHA. — - Pro cidaris utitur S. .Vugusti- nus. CITjELARIUS. — Idem q. Cidalarius. CIDENTAD.VNA(;iU-M. — Ut Gitadanagiom. CIDLARIIJS. — ProCiDALAnius. GIENTADAGIUM. — Ut CiXADANAGinM. CIERGIUS. — Cereus; cierge. CIFATUM. — Mensurae species. CIFR.^. — Xotae numerales ; chiffres. — Cha- racteres occulti quibus arcana et quae ab aliis ignorari interest solent prescribi ac significari ; chiffres, ecriture secrete. ('IGNITUS. — Cygni clamor; cri du cygne. CIGONIA. — Machina pulsalioni campana- rum utilis. [Imt. man. S. Cruc. Burd.) CILIATURA. — Pili palpebrarum ; cils. CILICIARIUS. — Giliciorum opifex ; fabri- cant de cilices. (Montef.) CILICIATUS. — Indutus cilicio ; revetit du cilice. (A. SS.) CILIGIO. — Coelum, scapellum ; ciseau, bu- rin. CILKIOLUM. — Diminut. a Cicilium. CILK'lUM. — Veslis interior seu subucula ex pilis aniiniilium contexta qu.im raonachi et vi- ta^ sanctioris viri ad domandam carnem sub caeleris vestihus deferunt, ne, dum cernilur, vanom procreet ostentationem ; cilice. (^II.I.ERE. — Movere ; mouvoir. (Isid.) CILOSTRUS. — Fax, funale ; torche. {St. Cum.) CILUM. — Pro cilium ; panpiere, cit. CIMA. — Montis acumen ac generatim cu- jusvis rei altioris summitas ; cime. CI.MALIA. — Ramorum summilates excisse vel casu dejecltu ; e.clremites des branches d'ar- bres, coupecs a la suite de I'opemtion de la taillc ou autrement. CI.MARE. — Pannos londere ,• tondrc les eloffes de laine. (Mural.) CIMATIO ARBORUM. — Arborum cimx succisae, ut Cimalia. Cl.MATOR. — Tonsor pannorum ; tondcur d'ktoffes. {A. SS.) CI.M.\TUR.\. — Ars pannos londendi ; art, metier (le tondeur d'e.toffes. (St. ]'erc.) I'lMB.V. — Capsa reliquiarum ; coffre d reli- ques. chiisse. (.V. I31S.) (IMIlAltlUM. — Idem q. Ciborium. I'lM BKR. — Cimber viercatitrarum, forte lanhnn mercisquantura cymba vel cymbula vehi solel. (A. 1207.) (IMHoI.U.M. — Pro Cymdalum. (A. 1405.) (I.MRUIUU.M. — Idem q.GiBoiuuH. CIMELIA. -- Thesauri, vasa, supellex pre- tiosa ecclesim ; Irisor, vases saerSs, omemenis precieux apparlennnt a vni I'-glise. ("l.MKN. — Sdmnujs. Hormitii) ; snmmeil. CI.MERI.X. — Imposila snnim;i' galcie tigiiia ; cimier de cfl.ti/Mt. CIMERIUM. — Ead. noliimc. — r.aleaipsa ; le casque tui-meme. 503 CIN LEXICON CIN 504 ClMESSull. — Homo condilionis abjeclte ; horiime de hasac condition. (Am.) CI.MKTKIllU.M. — Idem q. CoEMeTEUiuM. ClMETLl.M. — Panni species, [/fist. ah. Cond.) Cl.MKY.K. — Idem q. Cimalia. (V. i:]l().) CIMILIA. — UlCiMtLiA. CIMILIXE. — Vas aqualicum ad abluendas manus; bassin. CAMINJE. — Placenta? species. CI.MINETA. — Caminus ; chcinlnee. (A. l.'tia.) CIMIXILK. — Idem q. Cimili.m;. CIMIXUM. — (lumiiium, seii cyminuin sati- vum ; cumin. CIMISTKRIUM. — Idem q. (-'oiisiiiTKitiuM. CIJM1TKIII.\1.IS. — Cimili'iialis ccclesta, in qua humanlur corpora mortuorum. CIMETKRIU.M. — Idem q. Coemeterilm, lo- cus ubi bumantur mortui ; ciweticre. — Ubla- liones pro humalione ; duns, offrandes faitcs a I'occasion de I'inhumation des marts. ■ — Azyiiis circum ecclesiam. — ]>ocus quidam seu vicus forte piope ecclesiam constitutus; lieu ou ha- meau silue pres d'lm cimctierc. (.\. 1241).) Cl.MOXA. — Kqui morbus; gourme. CIMONAGIU.M. — I(iem q. ('imey.k. CI.MOSSA. — Summitas, extremitascujusvis rei ; cime, sommel. CINABRIUM. — Cinnabaris ; cinahre. CINATITUM. — Ead. notions q. Citadana- GIUII. CIXBOLUM. — Campanula, lintinnabulum ; tonnette, cloehette. CIXCELLUS. — Pro Sy.mellus. CINCEXDEL\. — Idem q. (icindela. CINCIARE. — I'ipilare (dicitur de garritu- dine passerum) ; piauler. GINCIDELE. — Idem q. Gicindela. CINCIXERIUM. — Umbella, umbraculum ; dais ; ol. cincelier. CINGIXXUS. — Cincinnus sanguinis dicitur de sanguine fluenle qui quasi cincinnos de.scri- bit. {A. SS.) GIXGTA. — Gingulum, zona ; ceinture, san- gle; ol. cinde. (A. 1029.) — • Oircuitus, amhilus, modus piscandi quo circumeundo pisces cin- gunlur et capiunlur ; enceinte, espece de peche. CINCTORIU.M. — Gingulum ; ceinture. — Pugio ; poignard, epee courte. — Cincfnrium ce- res, filum cera obductum quo ciiigebatur se[)ul- crum sancti cui cinctorium istud devovebatur. {A. SS.) GINCTUM. — ('ingulum ; ceinture. (A. SS.) — Forte murorum ambilu.s vel Icrrilorium finibus suis definitum ; enceinte des mnrs ou ban- Heue d'une ville. (A. 819.) CIXGTURA. — Gingulum ; ceinture. — Fas- cia; bande, snnglc. Cincturn regin.r, Vid.ZosA. CIXGTUS. — Cinctus Judex, a principe de- legatus, cingulo donatus. (In noniiullis scriplo- ribus, cinctus judex privalo opponilur, ctiara- que ecclesiastico.) GIXDADUS. — Idem q. i'endaluu. C1XI).\T()R. — jNIagus, incanlator; mngi- cien, enchnnteur. CINDATUS. — Idem q. Cendalu.m. CLXDERE. — Pro Scindere. (A. 1315.) CINDULA. — Pro Scindulu. (A. 1338.) CIXEFACTIO. — Yersio in cinereui ; action [ de rcduire en cendres. (.1. .s.v.) | CIXEOLUS. — Pullusci,i;iii ; ./'t'!/»e cy^ne. j Cl.NERAiUU.M. — Jus cumburendi lierbas in silva el ex ii; conficiendi cineres ; droit, per- \ mission de briller I'herbe dans les bois pour en fnire dts cendres. {.\. 1285.) G1XER.\R1U.'^. — Qui ex herbis desiccalis in neniore cineres conficit; ce/'n ^iieT/rii/e I'Uerbe dans les bids piniren f aire des cendres. (k. 1318.) — ('brisliani vocabantur eliam ciiierarii quod cineres, sanctorum servarent et colerent. (Hie- ron.) CIX1-;RATUS. — Ambustus, redactus in ci- nerem ; briite, reduit en cendres. ('l.Nl']RESCI-]RE. — Cinerem fieri, in cine- rem redigi ; (amber en cendres, eire rdduit en cendres. (Terl.) Gr.Ni-;RlCI[. — sic diclichristiani quod sanc- torum cineres servarent et colerent. (I)urand.) CIXG.\. — Modus agri, idem q. Andeci.nga. CINGARUS. — Idem q. /EinrriACi. C1X(tERE. — Obligare ; obliger, coutrain- dre. (A. 1292.) GIXGIA. — Ambitus, circuilus. (A. 1213.) GIXGL.V. — l-;qui cingulum ; sangle. GI.\(tUL.\. — Ead. notione. — Gingulum quo clava campante suspenditur. {\. 1473.) (IXGULUM. — ("ingulum mi/ itare sea mili- tix ; baudrier. Cingulo militari decorare ; laire cliernlier, (.\. 1313.) Cingulummilitare auferre, a militia degradare ; degrader. — Cingula dare hosti, obsidere, obsidionecingere ; assiiigcr. (W. Brit.) Cingulum lapidum, corona mnri ; cordon. (A. 1291.) — Cingulum inscrij/tionis acciperc jubebantur accusatores, quo se ad pcenam obli- garent per calumniam non probantes quam ex- poscebant accusatis aut dclatis inlligi {('ons(. Sicul.) — Dignitas, magistralus, honor ; emploi elevc, dignite. — Regio suis limitibus definita, vel terminus, limes; les environs, la banlieue, I'vnreinte, les limites. — Jurisdictionis dislric- lus ; ressorl. GIXIGUS. — Ganum custos, cui cinum cura cotnmissai ; gnrdien du chenil, serriteur charge de soigner la meute. GINIGIU.M. — Forte exemplar; cnpie, expe- dition. {Act. concil. Const.) GIMLE. — Oviie, vel locus alendis ovibus iduneus, aut septum ex cratibus in quo oves includuntur; prn-c a ynoutons ou bergerie. f.A.. Moi.) CINIS. — Cineres clavati seu clavellali, qui ex feece vini siccata et combusla conficiuntur ; cendres gravelees. — Jus cinerum, priBStalio pro facultate conficiendi cineres in nemoribus ; tave que j)ayait cebti qui voulait fahriquer des cen- dres dans les hois ; F/rf. ClNEBAGIUM et Cl.NEHA- nius. (A. 1170.) CINNI. — Inlorti crines ; papillotte.'i. ("IXOV.VGIUM. — Idem q. Cuev.igium, ca- pitis census. G1NQU.\XTIXA. — Quinquagena ; cinquan- taine. CLNQUENIU.M. — Quinta pars ; quint, le cinquieme. 505 cm MEDI^ ET INFBLE LATINITATIS ceinture. ol. CIR 506 CIXTA. — Cingulum, zona ; cinle. CINTADAMAOIUM. — Idem q. Citadanagium. CIXTIIUM. — Ligneum fornicis fulcrum ; chiirc. (A. 14!)3.) CIN'riJ.M. — Idem q, CiNCTUM, murorum ambitus. CINTUKA. — Cingulum ; ceinture. CINYHA. — ('illiai-Lt; genus ; espece de cillwvc. CIOXri'/E. — Qui et Slylilte, monachi qui dies noclcsque super columuam vilam exigo- bant; Sti/liles. GlOlt.MA. — llemiges triremis ; cliioavme. CIPHAIUUS. — Scyphorum arlifex ; /aii-i- cant fie coupes. Cll'IlU/li. — Idem q. Cifr.e. (Jll'HUS. — Omalis; siphon. — Pro scyphus, vasis genus. CIFITATICUS. — Tributi genus, idem q. (;ESriT.\TICUM. CIPPARIUS. — Carcerarius ; geuUer. CIPPATICUS. — Vinca; cep de virjne. {Cap. C. -V.) (.'ll'PUS. — Idem q. I'KPcas, inslrumcnUim ferreum quo reorum pedes conslringebantnr ; cep. — Career ipse ; prison ; ol. chep ii mel/rc jual/aileurs. — llete ; filet, piige ii prendre les animaux. ('ll'U.M. — Sebum \saif. CIR A. — ''era ; >n. (.\. 1335.1 — Bodellus ; mns- sier. {('h. Oenuens.) — Qui cellse vinaria^ pra;- eral ; sommvlier,; ol ccllerier. (A. 1295.) — Cla- uij^cri' appellantur in inslrum. an, 1229 quia parte Grogorii Paprc contra Fridericum II im- pfralorem slabant, quod efficlo; essent claves in pontificiis vexillis. CLAV1(;i:RATUS. — officio clavlgeri, id est ecclesid,' Ihesaurarii, functus ; qui a rempli Us fonctioiis de tresorier d'egl'ne. {Man. Anql.) 519 CLE LEXICON CLAVir.KllICUS. — S. I'elricpilhclon, idem CLE 52u q. Clavigei!. CLAVICERIUS. — Iilcm q. Clavahius, qui pr;i;erat cbivririx ; clavaire. — Qui curam ha- bebat ceike vinariiu, idem q. CLAViGtn. CI.AYILK. — Urgani musici [jinniE ; clavier. [Compt. Vel.) CLAVINA. — Veslis species: « Quod unam vilem clainnam dederat ei ad inducndum. » CLAVIS. — Locus claiisus, ut tlccardus in- terjiretalur ; cndroit /enne. {Lex Salic.) _ — In computis ecclesiasticis, numcrus variabilis da- tus anno ad inveniendum principia quinque mobilium feslivilalum (Sepluagcsima, (^>uadra- gesicua, Fascha, Rogaliones at Pentecosles). (Uur.) — Pro Glavus ; clou. (Vit. S. Lu/x'r.) — \es[\s imvpaiaila; L'etenient garni d'wie hande de pour pre. (Vet. Cod.) — « Hanc charlam... clave sigiili nostri roboralam cidem conluli, » (A. 1223.) Ubi ali;e chartai prffiferunt ; muni- mine. — Claves Ecclesiie, poleslas et jurisdiclio Ecclesiie ; ex illo Chrisli ad I'etrum ; Tibi daho claves regni cnlorvm. — Clavis aniwiur, horrc- orumprajfecluravel custodia; divection ou garde rfe.5 fjrenicra publics. {('!. Ch.) CLAVITATA ARBOR. — Vid. Arbor. CLAVODIUM. — Preliosa qutevis ecclesia- rum vasa et ornamenta (Mural.) CLAVORIUM. — Vid. Corona. GLAVUS. — Clavus 'anx, pondus quoddam vel carta lan;i' quanlitas ; certain poids nu cer- taine quantile de laine. (Inst. Anyl.) Retis ge- nus ; espfice d'engin de pi'chc. (A. 1087.) — Cln- vi militum, calciamenta militum ; chaiissure rfe.t soldais. ( Vet. Gl.) CL.VXKNDIX. — Classicura ; .signal donne par la cloche ou la trompettc. CLAXUM. — Pulsatio campanarum pro mortuis ; glat funebre ; oL das. clkan'teus. Haec ctiam sacris jusseruot indere libris More cleanteo solitis buUata sigillis ; hoc est more principura, ut existimat Mabilio- nius, qui clvanteus aclere deduci putat. CLliD.V. — Crates, clalhrus ; claie, grille, parte (\ barreaux. (Pass.) — F. creta ; craii-, {Ch. llisp.) CLKDARE. — cledis claudere ; fermcr, en- tourer de claies ; oL Cleda. (A. 1231.) CLEDATUM. — Idem q. Cleda. (A. 1357.) CLEDICARE. — Ut Cledare. (Staph.) CLlilA. — Crates, tabula viminibus aut vir- gulis contexta ; claie, {^'et. Gl.) CLEIARE. — Clcis muni re, claudere, ut Cledare. (A. 1426.) CLEIDA. — Ut CLEiA. (Leg. Daw.) CLEISONUS. — Puer symplioniacus ; enfant de cha;ur. CLEMENTIN^E. — Decretales epistolu- Ito- manorum Pontificum a Clementi V collecta; in unum librum qui est Septimus I)ecretaliuni ; Clementines, drcretalcf: du Pape Clement V. CLEMEXTINI CAPELLANL — A Cleraenta VI Papa, eorum in Ecclesia Hothomagansi fundatore, sic nuncupati; dementis chapelains crees a Rouen par le Pape Clement. 1 7. CLEXICUS. — Pro Cli.mcus. (A. SS.) CLI'-XUDIUM. — Res pretiosa ; bijou. GLAPERUS. — Obscurus vel dubius; obs- cur ou doiitcux, CLEPO. — Clepo clericorum, faldcslorium ; /auteuit. (Pap.) Gl.EPPERIUS. — Pro Clapehius. CLEPS. — Lalro ; volcur, bandit. (Ilab. Maur.) CLEPSEDHA. — Pro Cj.ErsYDiiA. CLl^P.SYDRA. — Ducilliis aut docillus qui oliit foramen dulii. ]'id. Dl'cilli's. — Instru- mentum quod iininiltitur in dolium superius per foramen causa furandi vinum ; pipette. CLEPTES. — Ut Clei'S. (.1. SS.) CLEPTIM. — Furtim ; sccriftement, /urtive- ment. (A. SS.) CLEPTIS. — Ead. notione. {Chartul. mon Lander.) CLEPTOR. — Ul Cleps. (Sim. Dun.) I'LEHE. — Inciinare ; incliner, penchcr, (Duel., Misc..) ('LEU(il>PlA. — Officium scrib;p, cjnsdem tabularium ; grcfjc, office et Intreau do greffier', ol. clergie. CLEIKIONUS, — Junior clericus, val puer choralis ; Jcunc clerc, petit clerc ou enfant de chceur ; ol. clergon. CLEIllC.V. — ;\Ionialis choro addicla ; reli- gieuseen litre. (Ach., Spic.) — Corona clerico- rum ; tonsure {A. SS.) CLERICALIS. — Speclans clericos ; rclalif aux clercs, qui concernc les clercs. (.Sid.) « CU- ricale tirocinium » passim occurril apud scrip- lores ecclesiaslicos. CI.ERICALITKK. — Clericorum more ; a la mnniere des clercs. (A. 1332.) CLERICARE. — Clericum facere, ordinare ; ordonncr pritre. (Anast.) CLERICARE. SE. — Clericatui se devovere; se vouer au service des aulels. (.1. SS.) CLERICATURA. — Dignitas seu bencficium clerici ; dir/nite ou benefice ccclesiastique. (A. 1352.) — Tabularium forense ; bureau dt gref- fier. [lab. cam. Camp. Par.) CLERICATUS. — Dignitas scu munus cle- rici ; clericus ; vita monastica ; dignitc de prC- tre ; prelre ; t'lV monastique. Clericalus tdarum ', officium illius qui telas in regesta referebat tri- bulaque ex iis parcipiebat. CLERICI. — Omnes qui in ccclesiaslici mi- nisterii gradibus ordinati sunt ; /ous Ics minis- t)-es du culte en genkral. Varii erant clericorum gradus, quippe presbyteros, subdiaconos, lec- tores, et canlores, -i-i-.-x- ■/.'/.■t,p:y.vji /.aXoJiaev, in- quit Juitinianus in Nov. In Coned. Carthagin. Ill : « Clericorum nomcneliam tactorcs, el psal- mislae el osliarii retinant. » Sad et episcopi, presbyter! et diaconi primi clerici dicuntur in Cod. Theod., ul ctuteri inferioris loci, in eod. Cod. — Canonici, maxima regulares, qui in ec- clesiis cathedralibus sacra peragebant; Ics cha- noines, particulieremrnt les chanoines regulicrs. (Cap. C.C.) Clerici crithedralcs, canonici. (Joan de Col. Clerici&Q\x canonici de stallo, de terra; 5:ii CLE MHDI^ fit INFIXLE LATINITATIS. CLE 522 oanonicorum genus ecclesiae S. Martini Turo- iiensis. (!''rat in ilia ecclesia nonnullisque aliis ccclcsiis triplex ordo canonicoruin : primus presbyleroium et diaconormn, qui in stallis superioriijus sedebanl ; secundus subdiacono- rum aliorumquc minoruin ordinum, quibus locus eral in iiif'eiii)ribus stallis ; teitiusordo eiat canoiiicoruni [tueroruni seu cleiicorum diniplicis lon.surii;, t|ui in scamuis considebaiil pucroruni clioralium more, tiividebantiirque inter se variis slalionibus el officiis. Hi nomine olericoiuui seu canonicorura de /errrt designa- bantur.) CUrici cwsarii, qui Horas caiionicas cantare ex ollicio lenebantur. (A. 4458.) Vid. CuBsus. Clerici formerii, iidem vi.lfnlur ac rlerici de slallis. (A. 805.) Clerici de scammello, i{ui i.n scamittellis, sou in sedibus inl'erioribus in occlcsia sedcbant, ul clerici de stalone, qui in status, et clerici de choro qui in choro deservic- baut. {X. 1210.) Clerici uKtluUiiales, qui niatu- tinis seu Ufricio nocturne inleresse teaebantur. Vid. Matutinahu. (a. 1167.) Clerici palatini, qui in palatio capelhc rcgiae deserviebant. Vid. (lAPELLAM. Clerici de terra, in ecclesia Lugdu- nensi appellati videntur qui canonicos primi ordinis ad choru n comitabantur, quod in terra seu in summis ad tcrram posilis sederent, sic (licli. {\'ct. inst. Eccl. Lugd.) — Yiri lillerali ac docli, quod clericos potissimum lilleratura ac erudilio speclarent, sic appellati ; homines instriiils, savants, tons ceiw qui ont de i'instriic- lion; ol. clercs. (Pass.) — Scribo?, actuarii et amanuenaes judicum vel officialium regiorum, aut qui sumptus quolidianos ad officia ac mu- nera .spectantes, in acta referebant, aliaque ubibant munia qua; sine qualicunque doctrina pricstari iiequeant, cujusmodieranl charlularii, iu singulis judiciorum vel olficiorum scriniissic dicti, inquit scriptor (juidam, ob doclriuam seu scicnliani .seu arteui illam qualemcunquc qua; clergie (iillice nuncupabatur ; Us yre/fiers, les secretaires ; ol. clercs. (Pass.) Clerici rrgis, qui et nnlnrii cl postmodum secrelarii appella'i. re- ikis diplomatibus in dorso noraina sua ascribe- bant. iidiim erant quos recenlioribus tenipori- lius, rlers, nolaires et secretaires du roi, appclla- rufil Pialli. (I'ass.) Clericiis cuupunarius, qui in •.aupona pecuniam recipiebat reddebatque de ea lalioueni ; clerc d'auberge, celui i/ui est an coiiip- 'nir, ijiii tiicaisse les recettes. {.S.. iWl.)Cltricus yranaril, qui sal acceptum et vendilum in re- i;estum dcscribnbat; clerc du grenier a sel, ein- hloyi'' qui ti'nnit note dcs mouvements des mnga- 'iiis. (.V. l;{6().) Clertcus gueli, otiicialis quidani 7«e/i in civil. I'arisiensi ; clerc du guet, u/ficier ilu guet itont les tunclions ne sunt pas bieu con- »ues. (Ord. reg. Fr.) Clericus lionorii, is cujus vicaria niunoris alicujus cxcrcendi polestas comuiillcbalur ; clere d'lwnneur, supplcunl. intr- timnire. (A. I lOS.J Clrrirus loijix, lliesaurarius domus public;!'. (A. 131'J.) Clericus mnresrnUo- rum, coruni aniannonsis ; secretaire des mare, ''hnux. (Ord. reg. I'r.) Clericus placilornm aulx- lial. rlrrc des arrrt.i, idem q. postea gn-//ii'r du oartrmeiit nnncupatus. (.\. I.il7.) Clerici Tein- iili, ai'u ibesauri regii, (pii iuTemplo ['ari-sicnsi asservabatur ; clercs du Temple. (A. 132'J.) Lexicon ked. et imfim. Lat. Clerici scanlionarix ; clercs, greffiers de I'echan- fomierie ; idem forrarix, de la fourriere du roi ; idem lilierationis domus regis, des livrees de la maison du roi ; idem mapparutn, des nappes ; a rcubalistariorum, des arbaletriers ; eleemosynx, de iaumdne; cnmerx computorum, de lachambre des camples (etiam dicti, petits clers, clercs d'em- bas) ; sculijiriie, de i'ccurie; consilii, du conseit, etc. — Clericonan nomine intelligunlur inler- dum monaclii, forte quod dum sacra Officia in ecL'lesia concinebant, clericorum inunus imple- renl ; les retigieux, les moincs. Clerici etiam seu nude, seu clerici parochiarum aut clerici schola- res dicebantur qui in singulis eccl siis curioni- bus in sacris Ofliciis deserviebant et scholas te- nebant. Clerici in quibusdam inslrumentis ap- pellantur scholares, unde nomen jjrati clerico- rum prasdio iu Parisiis datum, (ial. pre aux clercs. « lUe, » inquil Roberlus de Sorbonna, (I qui frcquenlal magis scholas, cl diligentius magistrum audit, debet melior clericus rcpu- lari, » id est scholaslicus litteris ac erudi'ione pr£E cuiteris instruclus. CLEUICIDA. — Occisor clerici ; meurtrier d'lin pretre. (Innoc. Iff PP.) nLEIUCIDIUM. — Occisio clerici ; assassinal, meurtred'nn pretre. (I.,eo X PI*.) CLlililCIO. — Tonsura donatus clericulus ; tonsure, petit clerc; ol. cleriron. (Proinde cleri- cio iste eral ex eorum clericorum ordine quos ««//'(7os appellant in Capit. an. 874.) CLEfilCULUS. — Junior clericus vel puer choralis ; en/ant de cfueur ; ol. cleryeot. (fun. Vllf PP.) CLERH'US;. — Vid. Clerici. CLEfvII'MCARf. — De eo dicitur qui clericus fit; deeenir pretre, entrer dans le sacerdoce {A. SS. Ben.) CLEI^l.XfO.XI.V. — Clericorum canonicorum vel monachorum collegium ; ensemble des cha- tioines d'unr catlicdrale, d'une ville ; le personnel d'une abbaye ; o\. la clergie. CLEItOCINARI. — Vitam clericalem profi- teri ; mener la vie de pretre. (.f . SS.) C.LIOHOCINIUM. — Vita clericalis ; vie de pretre. [A. SS.) CEEiiOXOMlA. — Ut CLtRIHONIA. GLEIiOiNOML'S. — Heeres ; hiritier. (.I/on. Angl.) CLKROPRO.MMI. — Dici videntur S. Cy- priano, ep. :2i, qui ad clericalem ordinem, lau- quam idonei, deligebanlur ab epifcopo ex lo- lius cleri consensu, ita ut cum necessilas emer- gerel, dineonum aut sub li iconum in ecclesiis ordinari, ox eorum cirtu ali(iurni idem episco- pus ad id muMcris promovorel. <'I,F.K('S. — (Irdo clericorum. (]uandoquo etiam monacliorum ; /'■ clrrgi. (.Vnast.) — I'le- ricus ; nlerc, humnic d'iglise, membre du clerg4, (.Vnasl.) CLE TA. — ("rales ; claie ; ul Clbia. CLI:TELLA. — Parva cleia, q. Vid. — Pro Clitell.i:. ('LEVEXdUA. — Moncliu miuutioris spe- cies ; sorle de menue monnaie. (.V. 1374.) 17 523 CU LEXICON CLO CLIARIA. — Locus cleis seu cralibus in flu- vio clausus piscium capiendorum gratia ; en- ceinte de ctaiea elablie dans une riviere pour f net- liter la peche du poisson. (A. 1212.1 CLIBAXAHIUS. — Pislor ; boulamjer. CLIBANATOll. — Furnarius; fournier. {Vet. Cod.) CLIBAXUS. — Tliorax ferreus quo pectus icgilur ; cuirasse. (Vet. Gl.) — Turria ; tour. (Abb.) — Furnus; jour. (Hariulf.) CLIGHA. — Pila, globulus ligneus qui clave quaoi cliquart appeliabanl propellitur, quod clichare dicebant. (A. 13.i4.) (JLICIA. — Phthisis ; p/ithisie. CLICQUAllDUS. — Idem q. Cliklkardus. CLIDA. — Idem q. Cleia. In clida mitlere, in carcercm compingere, vel certe intra qua- luor parieles, ut dicimus, includere ; mcttre en prison, en/ermer entre fjuatre murs. CLIDAKE. — Ctidis munire, ut Cleiare. (A. 1357.) CLIDATU.M. — Ut Cledatum. CLIDUS.— Idem q. Cleda. (A. 776.) CLIENCULUS. — Quasi clientulus, diminu- liv, vocis cliens, Gal. client, qui causam suam patrono committit. (A. 1310.) CLli'.NS. — Armiger, doraeslicus, familia- ris ; miles inferior seu homo armalus ; quili- bet homo plebeius, vassallus ; ecuyer, serviteur, soldat d'ordre in/drieur, homme arme, Iwriime du peuple en general, artisan, vassal. Cliens armo- rum, aulicus apparitor, huissier, sergent. (A. 1473.) CLIEXTADANAHI^ FORMA. — Id est re- ceptionis in buigensem forma. Vid. Forma. CLIENTELA. — Domestica familia, concu- bina, focaria ; feudi species, eadcm q. alias Sergentakia ; tons les serviteurs d^une maison, concubine, femme de menage, espece de fief. CLIEXTIA. — Refugium, proteclio ; refuge, asile, protection. {Vet. Gl.) CLIh.NTULUS. — Clientulus, ctientula, qui vel qucu causam suam credit patrono deienden- dam ; client, cliente d'un avocat. (A. 1234.) — Vassallus, vassal. {Lib. feud.) CLIN ARE. — Pro inclinare. {A. SS.) CLIXEKARDUS. — Species moneta' comi- tum Flandrifc el ducum Burgundise ; monnnie des comtes de Flandre et des dues de Bourgogne ; ol. clinquart, cliquart, claquin. CLINEQUARDUS. — Ut Clinekardus. CLINICI. — Qui Itcto ex eegritudinedelinen- tur ; rualades alitcs. [Clinicos praeterea appella- tos a qnibusdam qui in fegritudine baptizaban- lur, qui nempe aqua salutari non loli, sed per- fusi erant, tradit S. lyprianus.) CLlNUDiUM. — Idem q. ClENOdium. {A. SS.) CLIOTHEDRUM. — Sellae genus ; siege, fau- teuil. (G. M.) CLIPAXICA MAJOR. — Vid. Schiptura. CLIPEARE. — Contegere, clypeo munire ; couvrir, remparer. {Vel. Gl.) 524 Vid. SCRIP- CLIl'PALLIiANA GALEATA. TURA CLIQUA. — Idem q. Clioobtus. CLlQLETL.M. — .Malulina cumpaniE puiga- lio, seroliiia veio ignitegium ; le son dt la clo- che au matin ; ol. cliquet. (A. 1393.) CLIQUETUS. — Hod. seusu. (A. i393.)Etiam pessulus versatilis ; Inquvt ; ol. cliquet. (.A. 1416.) CLISIJUA. — Pro. C'lausura, angustus mon- tium aditus ; di'filc, passage, port. (.4. SS.) CLITA. — Idemq. Cleia. ("LITOXES. — Univcrsim filii omnes reguir apud Anglo-Saxones. (-'LOA(;a. — Latrina (a. 11 S3), sepulcrair (.4. SS.)\ latrines, tombcau. CLOACARIUS. — Carceris custos, sed prae- serlim carceris istius partis quam basse-fosn • iaili dicunl. (Vet. cod.) — Qui latrinarum mo naslerii curam babebat aut qui purgat cloaca {A. SS.) CL0C.\. — Fossa major in agris per quan eluuntur imbrium aquce ; fosse d'ccouhmevt (A. 13Ui.) — (^'ampana ; cloche. (Pass.) — Ves- tis species quce equitanlium et peregreeunliuu propria fuit ; cape ou inanteau qui se porlai printipnhment a cheval {il eiait etroit par et hunt, large et arrondi par en bas) ; ol. cloche (Pjss.) CLOCARIU.M. — Campanarium ; docker (Pass.) CLOCCA. — Campana, idem q. Cloca (Pass.) CLOCCARIUM. — Idem q. Clocahium. CLOCCUM. — Campana, idem q. Cloca. CLOCHA. — Campana et vestis, ut Cloca. CLOCHARIU.M. — Idem q. Clocaril'm. (A 1217) CLtiCHERIU.M. — Ead. notione. (A. 1283.) • LoCllERlUS. — Campanarum fusor ; /on- dcur de cloches. {Obit. Eccl. Ling.) CLOGHETA. — Campanula ; clochette. CLOCHIA. — Campana et vestis, idem q. Cloca. CLOCIRE. — Sonare sicut aqua in utre; groiiiller. CLOIiELLIIM. — In charlis Iiumbensibuscst pialulum clausum aut eliam quilibet parvus fundus sepibus vel muris clausus. CLODICIUM. — Ager sepibus aut maris claiisus, idem q. Clausum. (A. 12(J5.) GLODUM. — Ead. notione. (A. 910.) CLODUS. — Pro Glaudus. (Leg. Long.) — Clavus, vel vasis genus, urceus ; clou ou vase {Vet. cod.) CLOEA. — Crates, claie ; idem q. Gleia. GLOEXDA. — Ead. nolione. (St Ast). CI.OERIA. — Idem q. Clauseria aut Cloea. (A. 1228.) — Forte catella ; la chainc dune etoffe. (St. Ast.) GLOIA. — Idem q. Cleia. CLOPERIA. — Pro Claperia. (A. 1353). CLOPPUS. — Claudus ; boiteux ; ol. clop, clopin, cloppe, etc. {Leg. Alem.) CLOQUA. — Campana et veslis, ut Cloca. CLOQUARE. — Clocam pulsare ; sonner la loche; ol. docker. (A. 1400.) J25 CLOQUARIUM CLU MEDI^ ET INFBLE LATINITATIS. COA 526 — Idem q. OLOCARiaM. CLOQUE.VK. — Pro Cochlear. CI.OQUKARK. — Cloqueiire cri/stallinum, nassula crystalli ad instar tnrriculfe, Oal. :lockir, ed'ormata. CLOyUE.MANNUS. — Cui campanarum ec- ;li site cura, easqiie pulsare iiicuinbit ; souneur le cloches ; ol. clockeman, clucmun. CLO(>.>UERIU.M. — Idem q. Clocabium. — I'oclilear ; cuiller. (A. 1453.) CLOSARIA. — Feudi species inforioris ordi- lis ; sorte de petit fief ; ol. closerie, clourie. CLOSARIUS. — Gustos ;colonus parliarius ; joncierge, gardien, fermier, metayer ; ol. closier. CLOSELI.UM. — Dimin. a Closum. (A. 130/.) CLOSTRUM. — Pro Clausthum. CLOSTURA. — Septum jcW^ure. (Ch. Rob. irch. Rothom.) CLOSUM. — Locus sepibus aut muris clau- ius ; cios, enclos. (.\. 1206.) CLOTA. — Arcus, forni.x, concameratio ; Mi'ite. (A. 1358.) — Mela, limes, terminus; 'lorne. (A. 127!).) CLO'l'.VRIUS. — Faber clavorum ; cluulier. .\. 1381.) GLOrHi';DRO. — Ut Cliotdedrum. CL(»TIlliSAKKES. — Species panni seu telai •adioris ; es/jire de tissu grassier. {Ch. .Angl.) CLOTO.NUS. — Locus subterraneus et con- lameralus ; lieu soulerrain et vontii. (A. 1334.) CLOTURA. — Idem q. Claustura. CLOYA. — Crales, Idem q. ('lkia. (A. 148G.) CLOYFHA. — LtCuniiA. CLOYSIO. — Ut Clausio. CLUARIUM. — Locus ubi ferrauturequi, a iavis quos Galli clous vocant. (Won. Angl.) CLUBU.M. — Cavea, career; chambretle, pri- on. {.A. SS.) ("LUE<'I>A\<'US. — (lloriosus, famosus, cu- iis gloria et laus per hominum ora cum so- lilu volitat ; renomme, cclehre. (Fort.) CLFEN ri.\. — (lloria, fama ; rcnommce, rc- lulaliijii. (A. SS.) t'LUKKl']. — PoUere, excellcre, vigcre ; iriller, apparaiire, elre fforissaitt. (Pap.) CLUINABULL'.M. — Ul China hullm. ('LUIS. — Nobilis ; lUustre, nohle. Cluvior, lobilio: Prxcluis, inclylus, pra;nobilis. CLUISELLU.M. — UIGlodkuum. (/m7. Domh.) GLUNABULUM. — Pugio, cullellus, parvus [iailius later! SiAh\E.reai\ poignard, misiricorde, (lurtc epce. GLUNACULUM. — Ead. nollone et etiam ullula ereclis formarum subselliis apposila, ui clunes supcrpouuntur (unde nouieu). Gl.UN'KULUM. — Ul Clunaiiulim. GLUPEUiM. — Pro Clvpeus. GLUSA. — .\ngustus montium aditus ; dffile lassage. (isginb.) — Muniliones et fossa; qui- )U8 caslra circumdabanlur aliaquc loca op- lorluna ; retranchemcnls. (Anast.) — ■ .\ggcr luo concluduntur aqute ; digue, icluse. (A. 1171.) — Piscaria seu locus in fluvio obi pis- ces concluduntur; pocherie. {.intiq. Pict.) — (>ellula, in qua degit monachus inclusus, Gal. rectus ; cellule, layette. [G. Christ.) CLUSARIUS. — Exactor portorii qui ad clusam seu aditum sedet ut vectigal a trans- eunlibus accipiat ; receveur du droit de paisage. GLUSELL.V. — Arx, castellulum in clusis redificatum ; chateaux fari eleve pour defendre im passage dans lesmontagnes. {k. 1223.) CLUSIATICUM. — Tributum quod penditur a clusas transeuntibu.s ; droit de passage. (A. i)98.) GLUSINARL\. — Virgo Deo sacra reclusa recluse. (A. SS.) CLUSOR. — Qui gemmas auro concludit; monteur de pier res pricieuses. (Aud. Mon.) CLUSOItlUM. — Operculum ; couvercle. {A. SS.) — Cellula, utCLUSA. GLUSORIUS. — Clusoria ars, qute gemmas auro concludit ; art du monteur de pierres pri- cieuses, juaillerie {A. SS. Ben.) GLUSTARE. — Claudum reddere vel luxa- re ; estropier ou rendre boiteux. (A. 1312.) GLUSTELLU.M. — Gorollarium, sequella ; suite, cotisequence. [Vet. Pceiiit.) GLUSURA. — Septum, ut Glausura. (Lex Misig.) — Angustus monlis meatus ; defile, pas- sage. GLUSUS. — Ut Clausum. (A. 1038.) GLUXA. — Pro Clusa. GLUZELLUM. — Gella vinaria ; cellier a vin. GLY'D.V. — Grates, ut ( 'leia. GLYPEARE. — Quasi clypco protegerc, de- fendere ; de/cndre, garantir, proteger. (A. SS.) CLYPE.VrURA. — Armatura clypei. Vid. IlEERESllIilLD. GLYPEUS. — .\rmorum insigne, quod in co depingi solcbat ; ecu. (Pass.) — Praerogativa ac dignilas: i< Cli/p us seu cingulus militaris in spptimo terminatus. » [Spec. Sax.) — Vas- sallus qui domino cum clypeo servitium debe- bat, mililari servilio obnoxius ; vassal tenu de suivre son seigneur ii la guerre, arme d'un ecu. [Ch. mnn. Uigau) — Familia nobilis; fatnille noble. — Clgpci prostrati, apud Mat. Paris., idem q. famili;e nobiles exstincl;e. — Vis ar- morum ; force des annes. « In omni terra .Sla- vorum, i|uam ipse vel progenilores sui suhju- gaverint in f////;eo suo et jure belli. » (Helm.) — Glava, ludicula ; batlant de rloche ; ol. clipet. (A. 147-2.) ("Ml'/ro. — Apud Polonos homo rusticusseu servilis condilionis; jiaysan ou homme de condi- tion servile. (.1. 6'.!>'.) G0.\. — Pro GonuA, auditorium, locus ubi res publico; civilalis Iraclanlur. <'t»AI!i5.\.rES. — Apud Glaniaccnses ali- qu.'tudo dicli sunt abbates, qui prteoranl ino- nusleriis Cluaiaco lolius ordinis capiti subjec- lis. G(").VC(^ESSOR . — I'nus ex arcessoribus seu asiessuribus qui administratoribus rei publiccc a 527 COC LEXICON COC 528 consiliis sunt. Vid. Accessor. (\. M39.) CO.VDAL. — Forte idem q. Caldelum. {Cli. S. Vict. Mass.) CU.Vl»JUJOR. — Qui episcopo etiamnum viveate ad ejus Ecclesiam proinovelur cpis- cnpus, illius tulurus succe^-sor, ul munia epis- copalia obeat, propter allerius episcnpi intir- Diitatem corporis, vel fegriliidinern, aul causas alias ; coadjuleur. — Apud Jesuilas coadjutores iidem qui alibi fratres laid vel convent appel- lantur ; coadjuleurs, uom des freres lais, /'rcres convers chcz Its Jesuites. COAltJL'TORIA. — Dignitas ad aliquod of- ficium designati, adhue vivente illius officii possessore ; coadjutorerie. COADU.XATIO. — Congregalio, convenlus ; reunion, assemblce. {Cone. Hisp.) COyE(jUATOR. — Qui ex officio mensuras et pondcra cosquat ; veri/icateur des fioids el niisures. (Ord. reij. Fr.) CO>KTAXEAUE. — Coaetaiieum ecu fjus- dem selatis esse ; etre conlemporain, etre du mime lige. (Tert.) COyEVIT.VS. — Coexsistenlia ; conlempora- neite, coexistence. (A. 931.) COACtULATIVUS. — Qui coagulal; qui fig e quicoagule. COAGULUS. — Caseus ; fromagc. (Chr. Ast.) COALITIO. — Congregalio, convenlus ; reunion, rassemhlement. (Joan. IV PP.) COALTKRARE. — Jurgiis invicera conten- dere ; contester disputer ; ol. ensemble lancer ( Vet. Gl.) COANGELICUS. — Vid.. Angelus. COANGUSTIARE. — Constringere, cogere ; forcer. (Frod.) COARCTARIUM. — Modus agri ; cevtaine mcsure de ierre. (A. 1120.) COATHIA. — Pro Cloaca. (A. 1388.) COBALT. — Virunculi montani, da;monum species; lut'tns, genies des montagncs dans les legendes allemandes. COBESSELLUS. Operculum ; couvercle. (A. 1438.) COHLA. — Species relis ad piscandum ; cobUlon, filet pour la peche. (A. 1449.) GoBLE. — Trabs, lignum ; poutrc piece de bois. (A. 13-9.) C0BL1<:TTUS. — Calix, poculum ; gobelet. (Ch. Angl.) COBOLUS. — Species monetse, forte pro obolus. (Nicol. IV PP.) COBRAXCIA. — Acquisilin ; achat acquisi- tian ; ol. cobre, cobrance. (A. 4267. COBR.VRE. — Acquirere, recuperare ; ac- guerir; ol. cobrar. (A. 1239.) CO0A(tIL'M. — Jus eradicandi et colligendi succisarum arborum stipiles; (//•0(7f/'a/'Cfl(?^c'r et de prendre les souches des arbres quon a cou- p6s. Vid. CuoCAGiuM, Cefpagium et SocA. COC.\LE. — Glandula, struma ; tumeur, grosscur. (A. SS.) COC.ARIUS. — Coquus ; cuisinier ; ol. qucux. GOCATRIX. — Crocodilus, basiliscus ; cro- codile, basilic. COCCA. — Forte navigium : <- Fecilque en- dothim super S. ccclesicB altarium Ursiaiife ex auro puro cum slamitiibus scricis, ponderosa nimis mediani babcns cociam (.^gnel.) ; » hoc est posita suprrioris intorprelationis voritate, mediara habens navim dopiclam : qua ima- gine Ecclesia poluit designari. GoGG.^V.V. — Buccina; trompelte. (Pap.) COCCI.V. — Concha in sedificiis; coupole. (A. SS.) ('UCOirrARE. — Claudicare ; bolter, etre boi- CoU.'lNU.M. — Vestis species, forte eademj (]. COTTINUM. CUCCO. — Ut CoGO. COCCOMELINUS. — ]'id. Meusus. COUCUS. — Oallus ; coq. (Lex Sal. COCERE. — Pro Coqueue. (A. 1334 ) COCEZ. — Operarius ; manoeuvre, ouvrler. {Charliil. S. TT. Cad.) ('OCIIA. — Stipes, truncus arboris ; souche; ol. c/ioque. — Viatorium navigium ; cache d'eatt. (Soan. XXII PP.) — Sus; coc/ion, Ar- vernis, cache. (.V. 13G3.) — Angulus ; coin, an- gle. (Mur.) ('U(_'IIERLV. — Sic in Dumbensibus inslru- mentis dicilur, a ("['(JIlA. — .lus, sorbitio ; hnuillon. '(Dern. ion.) — Oauterium ; instrument pour hr/iler. 3. Hern.; COGI'iiS. — Coquus ; cusinier. — Exuslus, el potius lento igni admotus ; bride a petit feu. ("OCUL.V. — Sagum ; manteau dc voi;ageur, tyon ; ol. cucute, ciiute, etc. Cocula marina, uncha ; coquillr de mcr. Ct)(:Ul'i;NlilLI.M. — Olla major; pot de randf laitte, marmile. (A. 13:!G.) CdCUIlA. — I'liarelra ; carquois. (I.eo imp.; ConiJS. — Pro CoQUL-;. (Hern, mon.; COCZUMHER. — I'retiosum suffimenli gn- us ; c.<;j^cc rfe /jar/wm pncieux. (fipist. Ilonif. rch. Mng.) CdD.V. — Modus agri apud Anglos ; cerlaini' uantilfde tcrre ; ol. code. '^oitDUS. — Mensura annonaria a|uid \n- los ; ccrtaine mrsurv pour les grains : « rodos ladi. I) [Mon. Angl.) CnDEl.l-yi'US. — Calculus. VId. Codmlls. GODI'.l\(^lTM. - I,ocus pascuus ; paturage ; 1. couderc.{\. 1438.; Cubitus; coude. (A. 1385.^ Papaveris caput ; tele ae pavot. pre- CODI-X. CODIA. - {Vel. Gt.) COUICALISSIMPLE.X. — Vid. Scbiptura. CODICELLA — Donationis tabula, charta ; acle de donation, charte. flODIGELLARE. — Aliquid legare codicillis ; donner quelque chose par des codicilles ou appen- dices a un testament anterieur. (A. 1318.) CODICELLULUS. — Parvus codex, seu libel- lus ; petit cahier. CODIGILLATOR. — Qui codicillum scribit. (A. 1412.) (;ODICILLU.S. — Codicillus diffamatorius, libelhis famosus ; (fcciV f/(//a/«a/o/re. (A. 1418.; CODICIUM. — Codiculus, parvus codex ; petit registre. OODOLUS. — Calculus ; caillou, petit caillou ; ol. codou, coudoule. (\. l.'!62.) CODONNATUM. — Cydoniatum ; codignac. (A. 1.S31.) ConORSO. — Mensura lignaria, quantum dorso t'erri potest ; autant de bois qti'un hotnme fjeut en porter, charge de bois. (A. l:2"o.) COUUBERNARIUS. — Sarcinator; couturier. (A. 12-22.) CuDL'RA. — Salura; couture. (A. 1337.) GODURARIUS. — Idem q. Codubehnakius. . CODURARIUS. — Ead. notione. COEBORIUM. — Pro CiiiORiuJi. (A. 1003.) CC8-;DULARE. — Obsonium priepararc pa?'er les alimcn/s. { Vet. Gl. COi'.DULIUM. — Edulium, cibus omnis pree- ter panem ; ordinaire, tout aliment, fiormis le pain. (A. 1252.) COI-:FFiriIAT(JS. — Coagulatus ; coagule, figr. (Lud.) ('(lELESTlNUS. — Coelestlnus color ; hy&cin- tliinus ; couleur hi/acinthe. (M. Silv.) COI'ILIOOLA. — Angelus; oM^e, habitant du ciel. {Vet. Gl.\ — Monachus, propter sanctum el an>;elicum vilui institutum ; religieux, inoine. {A. SS.) llajreticus qui ccelum ut dcum colit; adorateur du ciel, adoralcur des aslres. {Cod. Just.) Cta'XILOQUUS. — Propheta ; prophi'tr. CtJin.i.M'I.AIlL'S. — Divis ascriplus, qui in calum receplus est, sanclus ; admis dans In dcmeure celeste, saint. (A. 1187.) CCELUM. — Concameratio ; voiitc, coupolr. {C/i. Angl.) — Supellex (|ua muri cameraruin vcstiuntur et ornanlur; dtapvrie, dais, ciel: (1 Caduni diappi. » (Mur.j ( (H-lMI'.riiHIUM. — Locus in quo humantur (idrlium corpora ; c'lmftiiri', rluniip du repos. (I'ass.) — i'^cclesia in qua scilicet fidelium cor- pora humantur ; ei/lisv dans laquelle on enterre. (Innof. I PP.) — .Vrea ante a'llcm sacraiu, ea- dom q. .Vthium. — Cirmeteria; oblationes se- inilturarum ; offrandcs que les fideles font a icqlised I'occusion ou le jnur d'uue sepulture. {A. '^'•^■•) . , . . '"■(H'^N.V. — Quivis pastus sen ins refectionis aul prandii vel procuralionis. Viil. Phocubatio ct Pastus. {.irag. Ch.) Cxna archiepiscopalti, 531 CCEN LEXICON COG 532 I eod. sensu, sou pro archiepiscopali jure refcc- tionis aul procuralionis in tcnis vii>saloriim. {Inst. ]'ascon.) C; ; convent, monas- tere. — Ecclesia cathedralis ; rglise cnthedrale. {A. SS.) CCCNOBOLIUM. — Concilium, convenlio ; reunion, assembice. (Vet. Gl.) COENOCOPERIUM. — Sepulcrum vcl fere- trum ; tumleau ou biere. (Vet. insc.) CCCNODUBIOLU.M. — Parvum caenobium. (Rath. Ver.) CCENODOQUIUM. — Commune recoptacu- lum, pro xenodochium. (Ch. IJifp.) C'^NODuXUS. — Vanai gloriae cupidus, qui famara capiat; vaniteux, qui recherche la vaine gloire. (Pap.) GOENOYEHUM. — Jnslrumcntum quo porta- tur coenum ; civiere, brancard. (Ugut.) CC»li;NUBlUM. — PoUutio sic dicta a voce ccenum ; souillwc. (liild.) COE('I.'^^uPl■S. — Apud J^. Aug. accipitur pro CO episcopo quern coadjutorem vocant; coadjuteur oi. dal. evesque cnmpain. COKPIUM. — Pro sebum ; sui/. (St. Mass.) COEPPE. — Pro quippe. (.Vmal.) COEQUABILIS. — Imposilioni subjiciendus; contribuable, soumis a la taille. {.\. 1483.) COEUCUS. — Pro quercus. [Ch. Fores.) COE^^SE. — Simul esse ; el7-e ensemble. (S. Bern.) COi;s;SENTES. — Sodales; compagnons. (Ord. Vit.) COESSENTIA. — Praesentia ; presence. (A. SS.) COETUS. — Quietus, unde Gal. coi in hac loquendi ralione, se tenir coi. COEXECliTOR. — Ejusdem rei una cum aliis curator, v. g. testamenti ; cocxicuteur let- iamentaire. (A. li'.)5.) Col'W. — Tegmen capitis ; coiffe. COFEA. — Ead notione. COFELLUS. — Mensurai annonariiB species; certaine mesure pour les grains ; ol. coftl. (A. 1352.) COFEKARIUS. — Qui co/rossea areas regios serval ; garde da tresor royal, tresorier. (Ch. Ang I.) COFERUM. — Cista, area ; coffre. (Ch. Scot.) COFFOLUS. — Ut CoFEixus. COFFRERIUS. — Coffrorum seu arcarum artifex ; coffrclier. (.\. 1283.) COFFRETUS. — Arcula ; coffret. (A. 1476.) COFFRINELLUS. — Ead. notione. (Invent. S. cap. Par.) GOFFRULUS. — Ead. notione. iJbid.) CtJFlA. — Idem q. Gupuia. COFLMEXTA. — Fructus saccharo condili ; confitures. (A. 1357.) GOFI.N'ARICS. — Qui vendit aut facit copbi- nos ; celui qui vend ou jail des corbeillcs. ( Vet. GL) COFINELLUS. — Diminiil. a. Cofinus. tii- nor cophhius ; peti'.e corbeiUe. [Reg. Tempi.) COFINIS. — Idem q. Cofinus. [Ch. Angl.) GOFIMJS. — Cophinus, fiscina ; corbeille, manne, panier ; ol. cojfin, couffin, etc, (Pass.) COFRIUM. — UtCuFi.RUM. GOFIlUS. — Ead nolione [Pass.) COGACCIO. — Coactio ; contrainle. (A. 1266.) COG.\STER. — Coquus secundarius \cuisinier en second. (A. 1261.) COGASTHAXU.S. — Ead. notione. (Ch. Hisp.) COCtEUS. — Forte ferialis : « Duo debent esse pulmenta in die cogea. » [Cons. man. S.C. Burdig.) CO'ilA. — Conjux ; femme, ipouse. (For. An- deg.) COGIARIUM. — Pro GoNGiAHioM. (Vet. Gl.) COGIATICEM. — Quffivis prtestatio c. acta; impdl, taxe. (Car. Ill imp.) COGITAMEN. — Cogitalio : pensce, rrflexior. (A. SS.) 1333 COG MEDIjE ET INFIMiE LATINITATIS. COI cOpMlans ; pen- \ COOITARIUM. — Ead. notione. {A. SS.) ! COGITATIVUS. — Multimi ;»/. (A. SS.) ' COGITATOIIIUM. — Heceptaculum cogita- lionnm ; siege de la pensee. (Tert.) , COGIVE. — Ul CoGiA. (Form. Andeg.) COGXAIiO. — Igiiiarium undo ignis excuti- jlur; briquet. (I'aii.) i COGNATA. — Marili vel uxoris soror; belle- sceur. 1 COGNATIO. — Corpus, ordo, socielas ; cor- voralion,classe, corps. (\. 1198.) Cognado spi- ritwxHs. Vid. Genfiiatio. C(t.) — (Verb.) Fluere ; couler. (A. l2i-2.) — Glutinare ; coller. (Lob., H. B, it.) COLARESUAl. — Aiensuiiu viiiariae species eadem q. Cullakbdum. (A. 1070.) COLARIU.M. —Ornamenlum ccclcsiaslicum quod sacerdotis aut diaconi cuUo aptalur ; idem q. Collare. II. episc. Engol.) COL.VTOHIUM. — Saciis ministcriis vascu- lum sublilissimisfoiaminibus ab imofundo per- foratum, per quod vinum ex amulis in calicpm apud veteres refundebatur ; possoere ; ol. cou- loir. (Pass.) B36 C'OLVX.— Arx, castellum, lurris ; chdieau fort, citadellr, tour. (Kay. de Ag.) f'OLAZH'S. — Famulus cui ad certum tera- pus agri cnlendi jlraduntur, cum quadam eo- rumdem ipsis assignala portione, idem q. Co- LONus. (A. 1107.) COLCA. — Lecti compages lignea ; couche, lit ; ol. coke. COLCAS. — Granajium ruri construclum ; grauge. /A. 1594.) ('(JLCHIA. — Culcitra, stragulum scu pic- tnni ; couvre-pied, coiirte-minte. {Ch. flisp.) COLEHUS. — Ictus ; coup. COI.ECTU.M. — Lorica, quod ex pluribus annulis simul coUectis etinnexis,constet, sic dic- ta ; cotte de mailles. {A. SS.) COLE\TES. — Qui abidololalria transibanl ad Judaismum. Sic e.xplicat Beda colentcs adve- nas, de quibus in Act. apost. C'OLER.\. — Collare, torques ; collier. (Rym.) — Italis, ira ; colere. — Pro CnoLKhA, bills. COLEUATA. — Pro Collkkhtu.m. COLEllATUM. — Colli ornamentum, ut Cot- LEHETLM. (A, 14)23.) COLERaTUS. — Meudose interdum pro Co- LORATUs. — (A. 1423.) COLERES. — Humores; humeurs. ('0LKRL\. — Aimalurce species qua scilicel Cjllum mililantis tegebatur ; partie de I'armure; ol. collier. COLERIDA. — Ut COLLYRIDA. COLERIUM. — Collare ; collier. — Geniis medicamenli ; onguent, remede ; ol. colUjre. — Equus ipse ; choral, collier. — Quantum collo ferri potest ; charge qu'un homme peut porter sur lecou ; ol. collier, colaije. COLEHIUS. — Ead. nolione. — Qui merce« suas ad collum porlat; colporteur. (Leud.Carc; COLETRA. — Vas ad colandos liquores : cou- loir {A. 1342.) COLETUM. — Amictus colli ; collet d'habit. COLETUS. — CoUiculus, pai vus coUis ; pe- tite coiline, coteau. (A. 1278. — Scapus ; tiye. (A. 1376.) COLGA. — UtCoLCA. COLGARE. — Ut CoLLOCARG. ^A. 1295.) COI/UA. — Ut CoLCA. COLHAR. — Cochlear cuiller. (Ch. Lusit.) COLIARDUS. — UtGoLiARDus. i COLIHERTIA. —Contmoculliberti; condition , de collibvrl Vid. Collibertus. COLIRILIS. — Colendus ; colibilr fcslum, quod coil debet vel celebrari ; fete qui doit sece- • lebrer. {St. Aven). i COLIGA. — Vestis species, f. callga. f Lamb. ' Ard.) I COLIDEI. — Sic dicli, ut nonnulli aiunt, j apud veleres Scotos monaclii, qui, quod sedulo pimdiL-aUoiji vacarenl, cssentque frequeiites in orationf , ab iis ita appellati sunt, quasi cul- torcs Dei. Alii existimant colidfvs uon (iini fuisse i monarbos quam regularcs canonicos, seu prcs- bylpros monachatu nonduni indutos, qui in Occidente, saeculis in iilig primitivis, baud ita i37 COL MEDI^ ET INFIM.E LATINITATIS. COL n usum receplus erat. Interdummtnjsn'!, inter- lura cicrici nnnciipantur in IJisl. fundalionis mpital. S. Leonardi infra civilalem Elioraceii- leni. (.l/o«. Angl.) ubi agil de coUdeis(\m inEc- ilesia I'^boraccnsi munia sacra obibant. COF.IMPHA. — NavJRula urinnloria, in qua jni forel, etinm ea squis obruta, nnn inriigerpt umine, quia speculi electrini, vel vitrei benefi- :io pelluceret. COLINELLATUS. — Pro Calumfllatus. ; COLINUs.— Pro CoLo:f7a7e d'ar- nure qui gnrnntit le con ; ol. colter, collier. — >olli legmen quo iiluntur clerici : « Neqiie il'erat clericus) diploides, aut collaria vel mani- ^jas de panno:ieiico. » [toiicil. Llerlus.an. I'i2'.).) ■— (Verb.) — Gonferre ; vela dare, proficisci ; ,'undere ; «/;/)o;7tr, nmettre; mettrc a la voiie, larlir, coaler. {St. Mass. et Aven.) i COLLAREhL'S. — Mensurffl vinarire seu li- '[uidoruui gcfuis ; sorte de mcsure pour les li- '■'uides. {Chartul. St. Vict. Mass.) ■ COLLARESUS. — Ead. notione. t ("OLEARETUS. - Ornamcnium colli ninistri sacri utuntur tempore sacrilicii. i 450). COLLARIL'M. — Ead. notione. (.S7. .S'. . COELARIUS. — Ul CoLLADEnius. COEEA'l'A. — Vectigal, tribulum, quod ab |iniversissubdilis domino con'erebatur ; uJe- ['ance, im/.i/t. [\. S.jti. — Cullalio pro ilct ino- jynis vel ecclesiis; offrunde. (Eulrad. abb. y. Den.) — Gollis; coUine, loteau. A. 1364.) i C0LE.VTI:RAE1S. — Quiad latus est alte- luis ; quiest aci)tid'un autre. — Socius, amicus ; yni, camarade. (Sug.) — Conjux, uxor; rpnu.r, tpousf. (A. SS.) _ COEI.ATERAEril'lK. — .. Assumciis eos fe- ll collateraliier secumascendore. » (Eric. Ups.) 538 Ea- quo (A. cap. GOLLATERANITAS. — Agnatio. Vid TEKANEL'S. GOLE.VTERARE. — Ad latus alicujus esse velsedere ; etrcou s'asseoirct cOte d'un autre, (A. SS.) G()LL.A.TEltATIO. — Agrorum termini : limites, domes d'un champ, d'une forel, etc. GOI.EATIO. — Apud monachos sacrorum librorum lectio qua;, stalls boris, maxime post camam coram lis liebat ; lecture religieuse qui se fait dans les couvents apres le ?'epas. — Apud practicos collatio dicitur cum exemplura des- cripluiii confertur cum archelypo, et ad hujus ralioncm illius lides expeudilur ; collation, com- paraison de la copie et de ^original pour s' assurer de la conformitc des deux pieces. COEEATIONARE. — Exscriptura cum arche- lypo comparare ; collationner. Vid. Collatio. COEEATIUM. — Ul CouciUM. COEEATIVUAE — Collatio; contribution, tribnt en argent. (God. Th.) GOELATORES. — Qui confcrunl Iributa, irlhalaTu; ceii.v qui sent snumis n I'impdt, con- tribuables. {Cod. Th.) — Transverso cognalionis juncti ; collateraux. {Cone. Brag.) COLLATUM. — Jugiim montis ; col. port. (Cli. Uisp.) — Genus polionis aut melius vi- num puruni ; sorte de boisstnou vin pur. CUEEATUS. -- Gonglulinalus ; colld. {A. SS. COEEAUDARE. — Collaudare iti dominum et regem, solerani ritu ad regiam dignitatem eve- here, electi regis laudos celebrando. Vid. Lau- DAKE. (Bitm.) COELEAGIUM. — Collectio, exactio ; recou- viement. (A. 1220.) GOEEECTA. — Tiibnlum, vccligal asubditis domino debilum ; inipot, i-cdevance. (A. 11245.) — Eleemosynarum collectio; quete, action de recuciUir des aunnhies. (A. lIOJ.j— Gonvenlu.s ; assemlilee, association, confrerie : (Cone. Aarin.) — Populus ail resistendnm aul vim faciendam coaclus el armatns ; rnssemblement arme, popu- lation re'unie et mise en amies pour repousser une altaque ou exdcuter quelque entreprise. (Pass.) Familia ; famiUe. (l>d. Chin.) — Missa; sacrili- ciurn ad quoil Chrisliani coire el colligi Solent ; populiad sacra ecclcsiarum DIficia peragenda convenlus, alijue adeo quodvis officium eccic- siaslicum ; /(-' saint sacrifice dc la Messe,etpar extcmion toute assemblee des fidcles a I'eglise el loute ceremonie religieuse. (In monastciiis major coUecIa dicia erat cum onin>"s fratrcs sinuil con- greiTMli orilcium diviiirm pcrsolverenl in orn- lorio; minor vocabatur (|iiii' in singulis clas^i- bus seu dnmibus a IValribus ejusdem classls seu domus in ipsis doinibus lierel.) — Sacro- rum librorum lectio qua- in monasteriis, statis boris, maxime posl ca-nam coram lis litbal ; lectures des lieres saints qui se /aisail dans hs moiias'eies en j.rescnce des relinieux reunis et a rertaines heures, surtout apres le repas . — Or.i- lio quam is qui cbro vel monacbis prn>e't, linilo cl I'xpleto (]iioliliet canoiiico dfticio, vclul onniiiim astaiUiiim vola et preces in unum coUigeiis, poblice el voce alliori reci- 539 COL LEXICON COL 540 tat ; prieres d'actions de gracen que fait, an nom de la coiiimiimiule, apris citaque Of fice r^gulier, le cliff lie cettc communaute. (Kiip.) — Uriitio quaj ilicitur aiUe Missntn ; coU'-cte, priere qui pricede fa Messe. iOrd. Horn.) — Lilierconlincns Collectaa ; livre d'dglise qui rcnfrrme les umisoiis appelefs Colludes ; i)\. CoUecfaire. — Frut;um fructuumc|ue collectio ; rdcolte. [Chortul. S. Vand.) — .Merces, prelium: /jr/x. salaire. (A. 1410.) GULLKCTABILIS. — Collectss sen tribnlo Eubdilus ; soumis a Vimpdt, coutribuable. (A. 1318.) COLLECTA'..ULL'.M. — Locus ubirivi cocunl; lieu ( i< des cours d'eau se remu'sscnl. { Vet. Grom.) COLLKCTALIS. — Tiibutum a subdilis do- mino prcBslilura ; redcvance. — Collect ne seu tribulo subditus ; sujet a I'lmndt, coniribuable. (A. 13! a.) COLLECTAXEUM. — Liber ecdcMasliciis in quo CollcrtiB ad quaevia Officia dicendte continentur ; livre d'er/lise qui renferme les orai- sons appelees tollectes; ol. Collirtaire. (LTdalr.) COLLECTANEUS. — Lad. nolioii.>. (Bern, mnn.) COLLECTARE. — Collectas seu tribula col- ligcre ; i-ecouvrer, faire rentrer, lever les impdis; ol. CO Heeler. COLLECTARIOLUM. — Cribrum; crible. COLLECTARIU.M. — Liber Collectas con- tinens, ut Collectaneum. (Ii;ild. — Collectio ; rhume, recapitulation, reunion, collection de passages de divers auteurs. (Rud.) — Liber ca- nnum ab Isidore compoRilus ; litre d'tm des ouvrages d' hidore de Seville. C(^LLEr.TAKirS. — Tributorum exactor; mrcepteur, coUccteur. (S. Aug.) — Liber Col- lectas eontinens, UtCOLLKCTANtUM. [Cod. Alem.) — Officialis genus inferioris ordinis; magistral d'ordre inferieiir. (Strab. WalJ CdLLECTATA. — Merces quam Mistralcs Delphinalus recipiebant ex lalliis generalibus. (A. 1323.; COLLECTENARIUS. — Ut Collectaneum. {Invent, vet.) COLLECTERALIS — Ut roLUTEBAUS. (A 1445.) COLLECTERL\. — Ut Collectaneum. (A. 1419.) GtJLLE(/J'I(j. — Conventus ; nssfm6//'e. [Cod. Til.) — Oralio quaj post antipbonas dicilur, ut CoLLATio. (Pass.) — Tributi species, ul Collegia. (Leo III. PP.) — Collectio pueri expositi. Vid. COLLECTUS. COLLECTISARE. — Colleclamsive Iribulum sit, sive pretium, statuere, impontre, seu exi- gere ; etahlir, asseoir ou lever un impdt ou un lalaire. iSl.univ. Tol.) CULLECTORES. — Exactores quia Uomano Pontificc ad vindicandas ex bouis Ecclesia paries ac male congestas opes per provincias mittuntur. [Via. Baron, a 3'J7.) Cnllectorescon- sortiales. Oal. queteurs, qui ?pontaneas fidplinra oblaliones colligunt pro cu/isartio'-um 8eu eon- fratriarum expensis in iuminaribus, vestibus •acris, aliisque pietatis operibus. (Nicol. IV PP.) Colleetores Afissarum vel anniversa riorum di- cuiilnr in I!ispania quidam sacerdoles ab epi-; seopo depiitali, cujus oCdciuui est eleemosy-' nam recipeie Missaruni omnium, qua ex leslainenlorum dispositione aut alio quovlsl modo fclibrari dcbcni. {Cone. Ilitp.) — Col\ lector coenaruin erat apud Aragonenses minister cujus erat pccuniam vel alias res colligere regi, dfbitas pro ccenalici&el albergis seu paslibusj quos domini a vas^allis suis exigere consue-| verant. (A. lii'JO.) | COLLELTU.M. — Tribulum, vecligal ; uti COLLECTA. j COLLE(]TUS. — Expositus ; expose, aban-\ donnd. i^Pass.) ' COLLEfxA. — I'ribijluiii, ulCoLi.ECTA. (Tabul.\ vet.) j COLLEGANS. — .Socius, confcederalus ; as- socie. I COLLECT ANTI A. — Socielas, f(]edcralio;| association, alliance. {St. Venet ) ; COLLEGIALIS. — Colleg talis ecclesia, in qua; collegium est canonicorum ; dglise colldgiale. Vid. Ecclesia. ; COI.LEGIALITER. — Una, simul, more' C0//C7/1' : « In eadem, domo collegialiter vivere! debeant. » (A. 1410.) ' COLLEGIAN OUS. — Convictor, uIColikoia-! Tus. (A. 1483.) I COLLECilARIUS -- AlicuicoUegio addictus;' d'une association, d'une corporation. (Tert.) ' COLI.E(;lATA ECCLESIA. — Ut Collegialis' ECCLESIA. COLLEGIATE — Scrvi cujusdam generic qui publico manuariam aliquam artem, operami et niinisterium praibehanl. [Cod. Tit.) — Cor- porati, alioui collegio addicti ; mrmbre d'wpe\ corporation, d'un college. (In vcteri urbis Cyon-j slantinopolis descriplione. coUegiati appellan-' tur qui diversis corporibus ar.ilicum ordioali,; incendiorura casibus subvenire tenebanlur.) | COLLEGIATUS. — Carpenlarius ; charpen-] tier. (Pap ) — Collegii alumnus, convictor;' boursier d'un college ; ol. collegeat {\. 1483.) COLLLGIO. — Collectio, collegium : « In- teriorem familiarumco//(?j/o/!em. »(Ann. Prcem.)\ COLLEGIUM. — Exercitus; armee. {Bart.- Gl.) — Familiaris consuetudo, societas ; coni-l pagnie. [Ann. Ben.) — Conveutus illegilimua, vel illicila societas ; reunion iilrgole, assembles illicite. [Ji. i'M2.) — Collegium episcopale, so- cietas el universus ordo episcoporum ; omiies! enim ex toto orbe episcopi collegte sunt, et ita^ olim sese' mutuo appellabant ; I'episcopat. {S„ Opt.) _ . , COLLELLARIUS. — Vestium seu gtponumi sartor ; couturier, tailleur. I COLLEMENTUM. — Tributum a subdUi»| domino collatum, idem q. Collata. (k. 1444.) C0I.LERETU:M. — CoUare, ornamenturaj colli interdum vestibus assutum ; collet. [Litt:. Car. VI.) 1 COLLERIDA. — Vid. Collyrida. i il COL MEDI^ ET INFIXLE LATINITATIS. (A. COL 5i2 COLLETANUM. — Ut CoLLECTAaEUM 1218.) < COLLETISARE. — Ut Collectisare. ' COLLETIS. — Collare; collel. (A. U99.) I — Angiistus adilus monlium ; col, defiti. vort. (A. 1258.) . tULLI.-V. — .\Mpi;stus montium adilus, ut COLLETUS. (A. Vl-tl.) ' CoLLllJEN'llA. — Consensus ; consentement. CULLIHEKTI. — .\pud Latinos, qui ah eo- dem domiiio sen palrono cujus servi fuerant, libertate donali erant ; affrauchis d'un nn'ine mailfc, coa/franchis. — In temporibus medii .!B\\, coUi/ji) toium alia apud Oallos fuit condi- tio; nam nee inter omnino liberos, nee inter omnino servos acecnsebantur. nee liberis, nee servis annumerabantur, licet ad servoriim sla- lom propius aecederent, cum eorum inslar e.s- aent in commercio, dominus hajjerent, quibus ,censum de more exsolvebant, el ab iis in liber- 'latim noil secus ac servi assererenlur. Colli- herti erant servi in libertatem, non quidem plenariarn, sed conditionali'm assert! ; unde ?liam crtnrlilionales dicuntur ejusmodi homines alicui condition! vel snrvituli obnoxii, a qua rur.suni as.sorebantur interduni in potiorem li- bertatem ; colliljerls, espice de serfs qui tenaieut le milieu enlre les serf's proprement dils el les honinns lil/res. i CULLli IDICiM. — Idem q. Collistrigum. ; COLLICTUS. — Pro CoLLtcrus. ' rOLLIGATiO. — Confoederatio ; liyue. (A. '1228.) COLMG.VTL'KA. — Fasciculus; pelit paquet. ■[Vet. Gl.) \ C'OLLKiATUS. — Confoederalus ; allii. L'Rym.) C< iLI,I<;ERE. — Cuire, ccelus celebrare ; se ,rasseiii/)ler, former des rmniotis. (Cod. Th.) — >uscipere, defendere ; defendi'e, proleyer. {Cod. .Th.) — .Vssoi;iare, in partem dominii qucm- jpiani adciscere ; recevoir ilanssa societe, I'asso- •"ier, adinetire qudqu'un an partage, a la jiro- firi'le de que/que rhose. (Cone. Tur. n.) — Exci- pere, domi delinere ; retenir, garder. (Inn. ,VI1I PP.) — .\d collectani pertferc. colledain ,facere : « Sed quonioilo colligcmus (Tcrtul.), i> [id C.St quomod,) in lefnplo congregabimur ? — \Colliijere se ad ntiquein, adirc ; se rcndre aupres lie qitelqii'v.n, I'uHer troiirer. f'olligere diem, eli- ;(;ere, ilebignare ; cltoisir, designer le jour. Orn- \tioncm coliigere, colleclam dicere, id est oralio- ;Qem. \'iil. (".oLLhCTA. (Cass.) : Cui.l.l.MlTA.NEUS. — Ead. notionc q. Col- 'UMITANS. I CUl.MMlTANS. — Confinis ; voisin, limilro- \ohe. : COI.I.IMITARE. — Limitcs eosdem habere, ;on(incm el vicinum esse ; contincr a. (.Siric. :'P.) ^ COLLINA. — Colliciihis ; colline, coteau. ( \'el. Irom.) • 'OLLISTV PORTA. — Cataracta ; /;or/e a oulisse, herse. (Chr. Senoti.) COI.LISTRIGIUM. — Palus cui affixus est ■ircuhis ferreus quo damnalorum colla con- tlringunlur; carcan, pilori. COLLITRAf.lU.M. — Ead. nolione. COLEOCARE. — Cubare ; se coucher. (Jul. Afr.) — Sotem calcare aut eullocare, in Leg. Salic, quod idem valet ; quid sit docel qui- dam scriptor : » Qui rem aliquam vendicabat. possessorem in jus vocabal eique solem seu diem occasum vel calcatum piaefigei)al, intra quern juii stare ad respondendum deberet ; quo elapso cerium nunierum noctium, seu in- ducias in jure resjiondendi, rursum roo conce- debat. Nam per nodes, non per dies, Franci ejusmodi terniinos dinumerabant. Proinde ac- tor reo solem lalcabat, irl e.st solem occasum prtefigebat, seu diera integrum, quo elapso, reus, si juri non slctissel, causa excidebal ; ut actor, perinde si defecissel, nulla scilicet missa exeusatione. » COI^LOCATIO. — Locatio ; action de loner, location. [Vet. Gl.) t'OLLOCATUS. — Dicilur is qui arlifici ma- gistro operam suam local ; celui qui se lone, qui se met en service. {.\. 14(12.) COLLOCIUM. — Ut CoLACiuM. COLLOCUTOR. — Qui coUoquilur ; celui qui parle avec an autre, inter locuteur. (Terl.) COLLOCUTORIUM. — Locus colloquiis des- linatus in monasteriis, ubi moiiaehi aut monia- les excipiunl externos ad colloquendum ; par- loir. [Ciinc. Lim. a. 1582.) — Collocul-^rii offi- ciutn; idem, ut videlur, quod janitoris munus in monasteriis, quod is advenas excipial ad colloquendum ; portier. (Form. Angt.) COLLOGIUM. — Colloi]uium ; conversation, enlretien. ((Tiiid., Disc. J'ars.) — Localio, con- ductio ; fermage, location, bail. (.V. l-i02.) COLLOQUACITAS. — Colloquium frequeos. {A. Si>.) COLLOQUIUM. — Convenlus, coetus ; asse7n- blee, colloque. (Lud.) — Locatio ; fermage. ( Vet. Ch.) ~ Colloquium glorix, elogium, ul videlur, glori;e bello tl armis comparanduj. (Chr. Sir.) COLLORATIO. — Color, dissimulatio, cir- cuilio ; dissimulation, pntexte, detour, circuit. (St. Cad.) COLLOSUS. — Clivosus, coUibus frequens ; paqs ou terrain accidenle, vumtueux. (Jac. Card.) COLLUIJENTIA. — ("on>cnsus, benevolen- tia, a collubere, beneplacore. [Ann. Iii'n.\ COLLUCIA.M.-^T.E. — Ariaiii sic dicti, quod Arianus .•";. Lucianum prcsbyterum .\nlioche- nuin martyrem luBresis sua; auclorem jactabat, ac proiudc sectatorios suos CoUuciaitislas dice.e consuevi rat. CDLLLDlii.SE. — Fraudulenter, cum coUu- sione ; jrauduleusement, avec artifice. (.V. 867.) COLLL'OIOSUS. — D(dosus ; row-, fourbe. COLLUDIU.M. — Collusio; collusion, intelli- gence secrete avec quelqu'un pour tromper un tiers. (Gild.) COLI.UKRLNA. — Pro r.OLiBUiN.v. CULLU.M. — Pars corporis ; cou. Colli pxna, idem (]. PiLoiiiUM. (Lud.) — Collum pedis, pe- dis pars superior el convexa ; cou-de pied. (A. SS.) — Ad ciillum exspectarc, tantum e raOjis arborum ampulare el a uccideie, quantum collo vel scapulis potest asporluri ; couper tout le bois que I'on pent porter sur le cou ou Us rpaules. 543 COL LEXIC»N COL 544 {Aniiq. Picl.) — Colli JudUium, juo pilorio reos punicndi ; firoit de }iiloi-i. (A. 1202.) — Adcnllitm /iirari dicebatui' in (^uibusdam regio- nibus de eis qui ligna furabanlurin silvis quan- tum scapulis asporlaic poleranl, non amplius; voler jusgti'au cou, nc vuler tjiie la q item lite de bois que Ion pent /jorler sur ks euaules. — Fas- cis, onus quoJ ad colium porlnUir ; faix, charge. (A. 12dG.) — Pro Colum. (A. 1358.) COivLlITIO. — Oargarizalus ; gargarisme. CULLYKIDA. — Panls species; sorte de ga- leae. COLLYRIDIAXI. — Ilajrelici sic dicli quod in sacrilicio uterentur collyridis. COLMENA. — Cobneua apum, vas apuni ; ruche. {Ch. Lusit.) COLMIA. — Calamus cum spica sua. (I'tV. Gl.) COLO. — rid. Colon FS. COLOBA. — Vcstis species, presbyleris pro- pria. Vid. Cor.onirM. COLOBARIUM. — Idem q. Colobium. COLOBIUM. — Tunica absque manicis, vel cum manicis brevioribus et quae ad cubitum vix perlinerent ; Iwiique isatis manches on a courtes manchfs que povtaient, dans les premiers siecles dii vwyen age, les ev<'ques, juges, princes, etc., coluOe. (Pass.) COLOURI.XA. — Ul COLUBRINA. COLOBUS. — Mutilus; mutite, cslropie. {A. SS.) — Pro CoLi'us, ictus. (Lex. Sal.) COLOCCERIUM. — Pro Cloccarium, campa- nile. COLOEKIA. — Colum, infundibulum ; enton- noir. (A. 13'io.) COLOGA. —Idem forle ac CoLO.N'GfA, viliula cum raodo agri. (A 940.) COr.OGKRUS. — Ut Caiogeru?. COLO.MA. — Ut COLMIA. COLOMKLLI. — Denies qui canini dicuntur; dents canines. COLOiMERARIUM. — Forte pro Columba- rium. {Cod. red. episc. Autis.) COLONA. — Feraiiia colonariae condilionis. Vid. CoLO.MUS. — Monetae aurese species; mon- naie d'or. — Columna; piller, colonne. (Vet. trad, de art. jnil.) COLONANTIA. — Idem q. Coloma, coloni habilalio et pr;udium ; maison de colon, ferme; ol. coloniero. (A. il37.) CULONARIA. — Coloni conditio ; condition de colon. COLONARIUS. — Ad cnlonum pertinens ; de colon. Colonarius ordo aut colonaria conditio ; colontrum conditio ; condition de colon. — Co- lonaria mancipia, qute colonis addicla erant ; ser/s mis an service des colons. CULOXATICUM. — Scrvitiura quod colonus domino debet vel prajslat ; vocal ur etiam colo- norum Iributum ; services, redevances, auxquels le colon est tcnu envers son proprietaire. C0LOX.\TUS. — Colonorum conditio : colo- nat, condition de colon. — Idem q. Colokia. (Syn. Rom. sub Leo. IV.) COLONECUS. — Idem ac Colonblium. (Mab. Liturg.) COLOXELLU.M. — Habilaculum ruslicum cum prxdio ad alcndum colonum ; maison de colon. COLOXEl.LUS. — Chiliarcbus vel Iribunus; colonel chef de viille hommes. (Rym.) — Minor columna, parva pilia : petite cdonne, petit pilier. (]'et. cod.) — Slipilisgentilitii ramus ; brancht- de famille noble. (Mur.) COLOXES. — I'ro Coloni. COLOXETA. — Idem q. Colonia. (A. SS. Ben.) COLOXGIA. — Ead. notione. (A. 1149.) \ COLONIA. — Villa sen villula cum raodo i agri, quaniiim colonus unus colere potest. ; Aliis (quod probabilius est) est habilaculum ' ruslicum cum sufficienti prajdio ad alendum i colonum vel familiam riisticam ; coloni eedes, prtedium ; ferine, metairie, proprieie rurale ; ha- bitation d'tm fennier, dun colon, entouree du teirain nfassaire pour nourrir le colon et sa fa- mille; o\. coloniire, colone, coulange, coulone, colunge, etc. ! COLOXIATUS. — Colonus, vici incola \paysan. , COLOXICA. — Coloni habilalio et jireedium. i {Lex. Burg.) Ul Colonia. i COLO.NICATUS. — Ut CoLO.NAHas. (K.. 90J.) [ COLONICIATUS. — Ead. notione, (Tab. i Cas.) \ COLONICULA. — Parva Colonia, q. Vid. \ COLOXICUiM. — Ut Colonia. (Mab., Annal) I COLOXIENSIS. — Ut Colonus. (Ann. Ben) ' COLOXILIS. — Co/o?iiy« /ex, coloni conditio ; i condition de colon, colonat. (A. 821.) COLOXITA. — Ut Colonia. (Mab., Annal.) I COLOXITIA. — Eod. sensu. (Chr. Pars.) \ COLONITIUM. — Idem q. Coloxaticoii. , (Lind.) COLOXIUM. — Ead. notione. (Leg. Norm.) I COLOXUS. — Vici incola ; pai/san, habitant ' de la campagne. (Isid.) — A pud Gallos, in medii sevi tempestatibus colonos appellaverunt agro- rum cultores quos constat fuisse ascriplilios et condilionis servijis ac obnoxiae, licet non om- i nino essenl servi, sed cullur* agrorum ad cerla loca addicli. Eranl ejusmodi coloni ine- diaj condilionis inter ingenuos seu liberos cl servos; proinde iidcm ferme qui conditionalcs eliam nuncupali ac originarii et tribulales, de quibiis suis loci'? agetur ; colon, homme dune ■ condition intermediaire entre I'homme libre et , I'esclave, tenu de cultiver la terre et de payer unt redtvance an proprietaire. Coloni ecclesiarum, , qui ecclesiarum ac tedium sacrarum proprii erant el earum agros colebanl. Coloni fiscales, ' qui fisci prajdia excolebanl, qui in coloniis fis- calibus manebant ; colons attaches aux lerres du roi. COLOPHICARE. — Colapdizare. COLOQUIXTIDA. — Colocynthis ; cologuinle. COLOR. — Praetextus ; pretexte, faux-sem- )45 COL MKDUJ ET INFIM^ LATINITATIS. COM 546 'ilant, eouleur. — Color Grxcus, Cceruleus ; 'lieu, azur. Color lu/licus, caeruleo purpureus nislus ; violet. Color alius, splondidus, fulgens eouleur eclal'inlc, briUantc), cui opporiitur co- or baisus, iahohicwvni [eouleur sombre). Color isperis, idem q. Color Grxcus. Color inedius, uscus, subniger ; leitUe noirulre. ] COLORA. — Macula ; laehc, marque, (.i. ■SS.) COI.ORARR. — Hem argumenlis et rationi- 1118 probare el stabilire ; prouvcr et ilablir une •hose par des arguments. (A. l-4()8.) I'l ajtexere ; :olorer, tle/juiser, eotivrir dune [ausse apparence. A. 137G.) ' COl.uHATUS. — PuJoie suH'usus, pudibun- ;Jus ; houteux, confus. — Titulus coloratus, appa- •ens nee salis conslans ; litre colore. (Mur.) — ■Colorati ioliJi. \'id. Vravilwati. f COLOlilSl'A. — Tiactor, infeclor ; teintu- Yier. {A. SS.) \ C0L0RIU6. — Coluber serpens lam in terra 'qua in aqua vivens ; serpent ampkibie. {Vet. ? COLORUS. — Coloratus ; colore. ; COLOTHIS. — Hoslia non consecrata ; hostie '•ion coiisacree. {Vit. S. Eutychii.) ■ COLPO. — Frustum ; fragment, coupon. ;Rog. Hov.) p CULPIS. — Ictus; coup; ol. cotps, colx. '(Lex Sjl.) — Forte agger quo aqua; conlinen- lur; digue, ecluse. (A. 1229.) ' COLTELLUS. — Pro Cultellus. i COLTIS. — Pro CoRTis. i COLTORIUM. — Idem q. Colatorium. (Bern. •mon.) • COI.URKRCULUS. — Parvus coluber; petit ierpent. ■ COI.riifUMODUS. — Colubrinus; de couleu- •)re, de serpent. i COLUBRIXA. — Tormentum bellicum ; \:ouleuvrinr. I COI-UliRISSARII. — Factiosi homines in 'page Leodiensi an. U6G. ; LuLLIliR■a/?-es Ciiinbinaii. [Inst. ord. F F. prwd.) OOMBINATUS. — Combinati fratres. Vid. COMBINATIO. CUMBITCMIXARE. — Bituraine conjunge- re ; Her, cimenter avec du bitume. {'Wart.., Anecd.) OOMFJLARE. — Complere ; remplir, combler. (A. 1500.) COMBLESGATUS. — Cumulatus; comble. COMBLUS. — (Subst.) Cumulus; comble. « Pro ducentis sexlariis bladi persolvendis, scilicet blade et avena ad comblum. {.K. 11^38.) — Fastigiuni, culmen ; faile, comble. (A. 140!).) — (Adj.) Cumulatus; comblr. rempli. (A. 14^5.) COMBONA. — Terminus, limes ; borne, li- viHe. COMBRA. — Agger in fluviis ad pisces ca- piendos exstruclus ; pecherie faile de pieuxplan- ttisdansune riviere pour y tendre la filets; ol. comb re. COMBHI. — Ligna et arbores excisae quibus vine irapediuntur aut quae in aquis dcGgunlur ad pisces capiendos ; abatis, pour inlcrdire la circulation sur un chemin, ou rangies de pieux cnfonces dans I'eau pour servir a porter Ics filets de peclie. GOMBriCCA. — Ut Cambuta. CnMBURGENSlS. —Qui exeodem burgoesi, concivis ; concttoyen, cobourgeois. (A. 11S6.) COM Combuslio : 548 brulure. (CoHc.i q. CoMUunES. (CA., discedendi facul-j conge. [St. Cad.)\ did- 1 COMBURUM Hisp.) COMBUSTIO. — Turhfe, dissensio ; irritation} effervescence, combustion. « Kuerat quondam po-| pulus ipse in magna cotnbu.'itione eo quod mul-| ti urbe puisi el exsules. (,1. .S'.S'.) — Stigma! cum [ei facies ferro calido notatur; marque, anpreinte fade aoec un fcr chaud sur le corps dt\ certains criminels. (Pass.) COM DOR I. — Idem Arag.) CO.ME.VTUS. — Licentia, tas ; permission de se rclirer, COMECIA. — Ut CoMiTiA. COMEDEXTARIUS. — Sic a comedere lur commendatarius a quodam scriplore. i COMES. — Comites a comitando primum' dicli aula; Romana> ac imperatorii palalii pro-i ceies, quod ii principcm sectarontur ejnsqoe iateri adhfprerent, seu domi maneret, seu in cxpodilionera proficiscerelur. Postea cum ex' eorum numero assuiuerentur qui ad piovincias' regendas miltebanlur; comites illi non amplius, principis a quo aberant, sod provinciii" dice-| bantur quam ipsi cum comitiva dignitate gn-' bcrnabant ; da7}s I'empire romain, comtes. graadsl fnrmant I'enlourage du prince, et plus tard, gon-' vcrneurs des provinces. — Apud Ciallos. in tem-| poribus medii tevi, varios sensus habuit vox; comes. Regnanlibus regibus slirpe JMeroveiJ to;/iM appellabatur judex civilatis ac pagi cir-; cumjacentis ; juyc iCune ville el de sa banlieue. j [Le.T Rip.) Comites provinciates erant qui in; provincias ad eas regendas delegabantur ; CJin-' tesproiinciarix. gouverneurs des provinces. (Greg. ■ 'I'uron., Cap. C. .)/.) Comites nominabant qui ! turniis ac copiis mililaribus in navigiis preee-' rant, Gal. officiers de galeres ; ol, comite; seal etiam inlerdum advocates ecclesiarum calhe- i dialium. (.\. IQQ'J.) Comites in Anglia nuncupa-' bantur ducum, ul vicecomiles, corai'ium iiliij (Thorn. Srailh.j, et in imperio Byzanlino centu-i rionesquicenturiisetturmis mililaribus praeerant I inexerciiu. [Const. Porphijrog.) Comes cnstrensis ' seu castri, qui castrum a principe feudi lituJO' pdssibebat, ut ejus guardiam seu castaldiam gerere deberet. Coy/ifs C(y!/rti/iii larjitionum, jui Uiesauris sacris ac publicis praierat et lar- ,'iliniiibus prineipis, quas ille rnagislralibus, uiiitibus el subditis erogabat. Intcrdum iride .licebatur eomcs mernritm sen comes largitio- >mm. Comes legion, prolessor in jnre. {Inserijit. fOccit.) Comes limitum seu limilaneus, qui limili- ;5us imperii prajerat et caslris vel caslellis in lis exstructis. (Imp. Kom.) Comes mnrcx, idem J. Mahcuiii. Comes tiKarscallus, in Anglia dic- lus e.x comilibus qui marescalli dignilate dona- balur, cum non nisi comilibus conferrelur. Comiti'S maritime seu lilloris vel maritimi Irac- ,tus, qui ad custodiemla maris liltora dcputa- bantur. (Imp. Rom. et reg. b'ranc.) Comes me- \tidlorum, qui auro in melallis invrnto portio- |nem principum debitam e.xigrbat, in llumini- 'bus eliam vel fodinis aurum iegentes. (Imp. '!{om.) Comes de militia, dux, tribunus mi- itura. i'omes notarwrum ,dignilas in aula re- l^uui Golhicorum ilispaniie. Prtecipuus forle |.nter nolarios et idem qui primicerias nola- yiorum. Comes numeri, seu cohorliseidem prre- ifectus. [Mir. S. Georg.) Comes obsequii, qui ob- 'Sequioet comitalui imperatoris prteerat. (Imp. iiom.J Conifs pai/i, id est provincia; vel civila- itis. Comilcs palntiiii, gencralim dicti qui in palaliis rcgum mililabanl, seu qui in eorum leranl obscquio, quos vulgo inde pn/atinos alii .nuncupant. Comites a Intoe in (|uibus(lam iiis- Iriimenlis ap[)ellanlur ; sed pru; cteleris qui in iiisdfin palaliis juris auclorilalo judicum offi- cio fungebanlur. Comes parnehialis, dicebalur lapuJ llung.iros proprius regionis cujusque iprajft^ctus. Comes portiis /{om;i', qui navibus jOnerariis, seu viclum et annonam iti urbem ex iHiari per Tiberis alveos invebrntibus pra::t'pc- itus eral, no qnid iis mercaloribus detrimeiili ;accidoret. (Imp. Horn.) Comes de prxseidi, qui •miliiibus in pra'seiili prrccrat. (Imp. Kom.) Womei proi)iiict;r, qui proviiiei;e couiiliva piimi lurdinis decoiaUis prieerat. (Imp. Kom.) Comes \oroviiirinlis, judex scu comes lerritorii medi- Itorranri ad discrimen mardiionum (All., .1. jN'.S'.) Comes Orieiilis, gub ciijus disposilione |Jrant Orientis provinci.i'. (Imj). Kom.) Comes "^egalif, comes clienleke jure rcpi obnoxius. jiial.) Comes rci eustretisis, qui exercilui ad jbellum gerendum prteerat. Comes rci milita- \''is, qui ad provincias dcfendendas destinaba- tur. (Imp. Horn.) Comes ripariim ct n/rci, cui ura incumbebat aquarum el alvei Tiberis et ut illius navigalio non impediretur. (Imp. Kom.) Comes rerum privalarum, seu comes privutarum vel rei priralx, qui pr;eerat aerario, quod privatis princiins usibus er.it dicalum, cum aliud essel .erariurii i]uod largilionum ap- peilalione nolabanl, quod iiempe publicis nc- ctssilalibus addicluiu eral, cui qui praeerat, comes saorarum largilionum dicebalur. (Imp. Kom.) Comes iacrarum remune ratio man, is qui comes sacrarnm largilionum. Corner scanciarum, idem q. Scancio ; echnmon. (Hisp.) Comes scholarum, qui scholis palatims, puta scholis sculariorum, genlililium, etc., prreerat. (Imp. Rom.) Comites seniores, una e sex vexillalionibus palalinis sub disposilione magislri mililum in [iriBscnli. (Imp. Rom.) Comes spart/iancrum, qui apud Golhifios Hispania; miliiibus circa regcm excubanlibus prceerat. Com<'s stabuli, comeslabilh, conestal/ilis, etc., qui regii stabuli cl equorum prineipis curam gerebal; contteta- ble. Constabulurius caslri, seu constabtlis portal aul portarum, tribunus mililum cui castri aut oppidi cuslodia dabalur. Comes terminalis, provinciiu limilane;e piajfcclus; idem q. M.\r- cuio. (A. 8-<9.) Comites de tertto dcnario, appei- labanlur comites in Ani,'lia, quod comilaluum reditus p.irs terlia ad illos qui iis donali rrant a principe pertincret ; quod ab ipso ('aroli Ma- gtii ;i'vo oblinuil. Comes tliesaurorum, qui in provinciis thesauros prineipis servabat. (Imp. Rom.) — f'omes etiam dicebalur a[)ud Gallos sooielatis vel sacri sodalilii praifectus. Liber comitis s.u\.comes appellabatur congregatio sa- eraium lectionum quam a S. Hieronymo com- posilam ferunt, sic diclam, ul quidam volunt, quod eoclesiaslici eam comileoi semper ha- bere debeant. COMESARIUS. — Officium monaslicum, cui ciborum cura erat deraandata,ni9i legendum sit Celleranus. (A. li'JO.) GO.MKSOR. — Qui mulluni comedit ; man- gear, gourmand. (Terl.) COMESSALITEK. — F. inter epulas, apud Sidonium. (A. qui se CU.Ml-:STABILIA — Regio ; quarlier. 1409.) ('(J.MKSTAHILI.S. — Idem q. Comes stabuli. CO.MESTABULUS. — Had. notione. cn.MKSTAHILIS. — Ksculenlus mange, bon a manger. (Ch. llal.) CitMES'l'IOXES. — Qua; alias dicunlurpAS- TIS, GlSTLM, PbaNDIUM, ('oNVIVlLM, etc. (M.MKSTDltKS. — .Mililes vel polius appa- rilores el servieriles quos erediturcs, ox decreto judieis, in debilorum a^les immiltebaut, qui illorum sunijilibus alebanlur, donee debita sua cxsolvissent ,• garnisaircs \ ol. mangeurs, gas- tciirs. CO.ME.STUS. — Ul ln.MKSTIONKS. CO.MKTIA. — I'ro ('omitia. <'(_>.MI.\'rUS. — Licenlia, vcni.i; permission, conge. COMICUS. — Liber ecclesiasticus alias 551 COM LEXICON COM 55 Comes dictus. Viil. Comes. GOMIKNTIA. — Licenlia, lit CoMiATUs. (A. SS.) COMIXIS LIBER. — Ut f'OMicus. COMIXUM. — Pre Cuminl-m, COMIXUS. — Propc, iiixta. [Tab. conch. Ruth.) COMIS. — Pro Comes. (Mabil., Hist. Gal.) CO.MISATUR, — Pro Comestor. C0MIS6ARE. — Laudaic; /ouer. {Vet. Gl.) CO.MISTAHULI. — Pro Comes stabuli; Vid. Comes. CO.MIST.E. — Valdensium seclarii, ab urbe Como in Lombardia dicli. CO.MITAL.\DUS. — Dominium, idem q. COMITATUS. COMITALIS. — Ad comiteiii pertiiicns ; de comle, coinlal. Comitalis fjulcslas, comilij juiis- tiiclio, dignitas, teriiloriam. (.V. OoG.) CO.MITA.NDISA IIO-MIMCATUS. — lloraa- giuin, ul vidclur, sen prieslatio, quaj domino ) liHsitalur ab eo qui debet homagium. (Ch. S. Wand.) CO.Ml'l'AXrS. — Paganus, ruslicus ; hahilanl de la cammgne, paysan, villngeois. {A. SS.) COMITARIA. — Coliors, mi'itum lurba ca- (erva vel ccntaria; bande rscouade ou compaynie de sotdnts. (Mur.) COMITATENSIS. — Qui in sacro principis comilatu militabat, vel qui ad sacrum co)nilatum speclabat. (Imp. Roin.) Prajsertim vero cumi- talenses appellabant palalinos, qui scilicet in olficio erant utriusque comilis largilionum, ex q-iorum nuincro selifrebantur qui in proviiicias mitterentur, undo et »»?'«(?«f/ar(Mnterdum di- Cfbanlur. Comitafenses ntmieri, qui in comitatu rl palatio merebant. C'mu/alenses larj/itlones, eredem qua? sacra; largiliones. (Imp. Rom.) — Comilalus sea teriilorii urbis incola. {A. SS.) COMITATINUS. — UtCoMiTANUs. (.4. SS.) COMITATIVA. — Comilatus. rid. Cojii- IIVA. CO.MITATOR. — Socius, consors ; associe. {.K.. 1032.) COMITATULUS. — Parvus comilatus, ter- ritorium urbis, ul Couitatum. (A. 1014.) COMITATUM. — Comitalus, terrilorium uibis; banlicue d'une ville. (Joan. Ylll pp.) COMIT.VTURA. — (-omitatus, dominium; siigneurie, comle. (A. llO'J.) COMIT.vrus. — Paialium, aula rcgia, lo- cus ubi rex aut imperator moralur; /sa^a^s '/;< prince, demeure du roi ou de iemperenr. (Cod. Ik.) — Cijiiii;is seu judicis di-niUs, dislriclus, .i'lrisdi.tiu, territoriuin, terra quam unuscomes li;net ; comte, parlie de pays aJminisiree par un comle, 7-essort du poucair du comle. Vid. Co.Mhs (Pass ) — Apud Anglos, locus piiblicus in quJ vxecnmcs uniuscujusqne provinciae qiiaj, apud iilos, comitalus nomen ohh'npt, jurisdiclionem siiam exercet ; idem locus nuncupatiir etiam comilatus sedes: si^ge du tribunal du vicomte en Angleterre, lieu ou, ce vicomte exerce ses fonc- ti'ons. (Ulm.) — .\pud cosdcm Anglos, conven tus j iridicus qui fit in comitatu seu provincia vulgo aisisia ; assises du comte, inslilulion jud' ciaire de V .bigleierre. (Pass.). — 'rerriloriun ui'bis, jurisJiclio loci alicujus suis tinibu-> cii cumscripla ; ressort, hanlieue, juridiction. il'ass. — ])ominium ; seigneurie. ^Lamb. Aid.) — Ips. qua3 domini jure pensilabalur pi;eslalio ; set vice feodal dn an seigneur. (A. lOGU, 1009, etc. Militum lurba, exorcilns ; forces mililai>es, ar mce. « Nostri vero obsidebant illam porlan inagno comitatu. » (Vet. inst.) — Appendix dcfjendances. (A. 8i<.) — Comes, judex lerrilo lii; comte, juge infuiieur. (A. 13i-4.) — Facnl las, commeatus, ul Co.miatus. (Ch. Hal.) CO.MITELLUS. — Parvus comes. (J. dej. COMITIA. — Comitalus, sen comitalus dis liictus et jurisdictio, vel etiam dominium ut vox Go.Mif.\Tus sumilur. GO.MITIACUS. — Vicarius /)rinc/;j?s (officia les etiam dlcti) in urbe Roma. (Jien.) COMITIALITEU. — Jure comitalus seu do minii ; par droit de souveraineti. (Lob., // Brit.) CUMITIANI. ~ Officiales Comitis Onenlis sic appellabantur eliam officials Comitis do rnonini. COMITIARI. — Colloqui, conversari cun. aliquo ; s'entretcnir, parlcr avcc quelqu'un. (Isid. CO.MITIDA. — Vcitimenti vel instrument; genus quo lectores inecclesia uleLantur. (Joan Diac.) COMITISSA. — Comilis uxor ; comlesse. ! COMITISSUS. — An vicecomes ? (Ann. Ben. GOMITIUM. — Placitum, q. Vid. C,0MIT1V.\. —Comilis dignitas; dignili A; comle. {Cod. Th.) — Idem q. Obseouiu.m : suited compagnie. (Pass.) — Societas ; reunion, g'-oupt), (A. 1351.) — C omitivx 6\cix p-a;datornm mij litarium cohortes ; compaqnies, bandes. (Urban. V PP.) ^ I CUMITIVL'S. — Ad. cow/V(a perlinens. (A| lili.j — Pro Co.NViciKiiS, vicinus. (.\. 1279.) [ CO.MIToHES. — Sic dicebatur apud Catak'i nos, Rulhtnos et Gabalos, qui in urdine mili-i lia; seu vassalatus post viceconiites el ante va- vassores rccenscbatur ; comlor. | COMITORIA. — Liignilas el feudum comilo- ris : dignile et fief de comlor. ! COMITULUS. — Ut CoMiTELLUs. ' COMITUS. — Praefectus navis. Vide. Combs — Liber ecclesiasticus, idem q. Comes. COMLIBERTI. — Ut CoLLiBEKii. COM.MA. — Locus declivis el propenins,} idem q. Cumba. (A. 1260.) COM.MAXDA. — Vid. Commekua. I COMMANDARE. — Vid. Commendahe. i COMMANDARIA. — ProLctio, uICommenda.i COMMA.NDERIA. — Beneticium equitumi Melitensium ; commanderie. (A. 1482.) I C()MM\NDESIA. — Mandatum, jussio, prae-l ceptum ; ordz-e, cc^nmandement. (.V. 1227.) — Prsestatio quoi domino a vassailis solvitor 553 COM MEDI.E KT INFIMiE LATINITATIS. COM 554 pro tulela et protectiono ; taille que pai/enl les vansau I pn reconnaissance de la protection que le seigneur lew accorde ; ol. commandise. (Pass.) CO.M.MAXDICIA. — Prffistatio pro commendi- sea sen tutela el proteclione, ul ('ommandesia. (A. llGi.) ' COMMANDISIA. — Ut Commandesu. (A. 1280.) ; CU.VIMANDUS. — Idem q. Commendatus. '[ CX)iMMANE.\TES. — Dictoe ea; mulieres quas concilia jjvujccxto'j vocant. (Vales, ad Kuseb.) — Mationles, incokc ; maiianls, habiiants. (Ch. Any I.) CO.MMANE.NTIA. — Mansio ; demeure. \ COMM.\NEKE. — Una manere, habitare ; \demeurer ensemhle, cohabitcr. ' CO.MMAXKS. — Idem q. CoMMANENTES, iu- quilini, coloni, vcl cotmunni, ru3lini quiinco/(S ,3eu luf,'iMiis el maii^iiinculis habitant. {Cltarltil. ■SS. Tr. Cad.) — Comnuvieslaii'l, possessiuncu- la quam coluat com manes, ab Anglico land, terra possesslo. {Ch. Angl.) ■ COM.MAXIPULARIS. ~ .Miles cjusdem cen- luria;, conscius, collega ; soldat du ineme mani- vule, de la meme compagnie, camarade. (J. de , 'CO.MMAIIGAXF.U.S. — Vicinus, cullimita- lens ; voisin, limitrophe. {A. S.S.) I COM.MARCHA. — Ut CoMMAitcniA. ; COM.MAltCHIA. — Confine, limes; limile, fome, fronliere; ol. cornmarehic, comarque. COMMARCHIANI. — Quorum marr.hx vici- '\iB iuni ; ceux dont lei marches, les frontteres ^ont limitrophe-i, voisins. {Lex. Baiw.) ' (.OMMaIU'.L'S. — Idem q. Commarca.neus. Mab., Anual.) ' CO.MMAKi'Yll. — In marlyrium colicKa ; ompaynnn de martyre, comartyr. (.1. S.S.) > CO.M.M.VSSARi*;. — Massare, in unam mas- lam coagmentare ; rcduire en une masxi'. (Bed.) I COMMAS riCAllE. — Mandere, denlibus te- ■ero; marker. (.Mac.) 1 (jO.MMATF.R. — Mulier sic dicitur ci cnjus ■ Hum vel liliam de fonte ba[)lisniatis sascepit ; lei contra mulier commater est illius qui fi- um saum aul (ilium suam de fonte baplisma- i suscepit; mnrrainr, comm''rc. (Jommatres tiam appellat;u mulieres qua; una in domo cum ;piscopis et clericis manebant, inlerdum el so- >res vocatte. [C/tr. (iuill. Hard.) j COMMATKRNITAS. — Affinitas inter eom- .latres. (Hocsem.) I COXIM.V'I'IDl'S. — Incisus, brevis ; bref,pre- r». (Hreg. Ill PI'.) ! COMM.VTRINA. — UICommatf.h. (.1. .V.s.) I COMMATIWXA; — Malrona. domina ; ma- \'one, mailres.'nefice de I'ordrede Maile. {Sic. sac.) — Certse preces pro defuncto t'aciendai ; prii'i-es poi/r les marts, dilTiirentes des vigilcs ou de roifice des morts. (Mab., Annal.) — Commo- datum ; prel. {Stat. Arei.) — Cautio, iideijus- sio ; caulio, I, garantie. (.\. 1334.) — Eleemo- syna, munus sponto oblalum ; aumthte, o/frande. (A. iol.S.) — iJaro in cowmcndam, in enmman- dum mittere, prredia ac benefioia ecclesiastica vel monaslica sn^cularibns vel aliis liduciario jure concedcre ; donner les biem d'iine eglise ou (I'un mnna.stc're en garde, en commende. (Pass.) ( 'OM M ENDABlLlTKIt. — Laudabiliter ; -. ]id. MiSCULAIlK. CU.M.MlSEItO. — Una miserandus ; compa- gnon de malheur. (Tert.) r^OMMlSSAKlA. — Actio commissarii, exse- culid tt'slainiMiti; e.cecution testamenlaire, nclinn d'ereculer les rolontrs d'un testaleur. {('unsl. Nic.) — iMuuus commisarii, cui custodia castri Vid. COM 558 CoMMissARius. (Bonif. VIIJ. comraissa. PP.) COMMISSARIUS. — Is cui negotium quod- dara curandum creditur; celui qui est charge de la direction d'une af/aire, commissnire. (Pass.) — Apud Italos, exsecutor testamentorum ; exe- cuteur testamentaii-e . {St. Venet.) CU.MMISSIO. — Legatum negotium, manda- ta rei alicujus provincite ; commission. (Lud.) — Charta ipsa, qua quis ad negotium agendum inslituitur; litre par lequel une personne est chargi'e de faire une chose. (A. 1492.) — Con- liscatio, bonorum multatio ; privation de biens, confiscation, sequestre. Vid. Commissum. (A. 1300.) — Commissum ; chose confine, depot. (A. 1280.) — Immissio ; action de faire entrer, d'en- voye.r dans. (A. 1341.) COMMISSIONARIUS. — Idem q. Commissa- Hius, delegatus ad tractanda alterius negotia. {Ch. Angi.) COMMISSORIUM. —Donatio, testamentum, vel diploma; actede donation, testament ou litre en general. COMMIS.SUM. — Depositum, ut sunt chartae qureapud notarios deponuntur; depot. — Bono- rum multatio; confiscation ; ol. commise . Incide- re seu eadere in commissum ; tomber en commise, etre dans le cas de la confiscation. (Sic diceban- tur dominia jua; ex delicto vassalli ad domi- num feudi redibant.) COMMISSUS. — Ut CoMMENDATUs. (a. 1082) et CoMMissAnius. (A. 1428.) — Pro Commisslm, delictum; crime, delit. (A. 961.) COMMITTICRE. — Cominissi culpam vel pcenam incurrere, id est bonorum multatio- nem ; encourir In commise, s'exposer a la con- fiscation de son fief. (Ord. reg. Fr.) — Crimen comm.\\.i(iYe\ commettre un crime, un delit. (S. xii.) — Commisccre ; meler, melanger, reunir. (A. 1318.) GOMMITTIMUS. — Vox J.atina quem prac- tici (iallici Gallicam fecerunt signifioandi causa facultatem eligendi tribunal opportunum ad diriraendas litessuas quibusdam concessam re- gio diplomate ; privilege accordee par lesrois de France « un certain mnnhre d'o/fieiers de leur niaison, ae dignitaires, de prelats el de maisons rctigieuses, pour faire evoquer tons les proccs de- vant des jugtsspeciaux ; droitde « committimus ; » leltres de a cotnmittimus. » COMMl.XERE. — Pro Commiscere. CO.M.MtJU.VLE. — Fructus, quidquid comtno- t/fin agriscst, vol ex agris nascitur ; revenus, tous les fruits que prodmt ou pent produire une terre. (A. 1230.) COMMODATIO. — Vid. (^AiinucA. CoMMdDlFER. — Commodus, uliiis; utile, propre (i. (Elmh.) COMMODIOSUS. — Ead. notione. (A, 1321.) CoM.MODISIA. — Tutela, ut Commbndisia. (A. 1220.) < |>MM(II»ITATES. — Reditus, provenlui!, bona quu'vis, id omne quod eomniodum est; rvucnu, produit, tout ce qui est utile. (A. 133i.) 559 COM UEXI(X)N COM 500 GuMMODOLARli. — PioGommudahb. (I<"orm. Ami.) GOMMODUM. — Slipendium, salariiim ; conlribulion en argent, paye, salaire. (I'ass.) — Pensilatio, exaclio i; jjayetnenl, dcpcnse, recla- mation d'une creance. (I'ass.) — I'ecunia qu;i; pvo maibi e\soW\lur ; avj/ent pay c ci litre d'a- monde. (A. 864.) — I'ubiculiim ; chambre, chambre a coucher. (Uiisch.) GOMMUNAGIIUS. — Ejusdcm monasterii seu congrcgalionis monachus ; rcligieux i/'un meme couvent on de la memo congregation ; ol. comniolne. GOMMO.NKRK. — Cominonere placilum, lili- gare, litem inlentare ; plaider, intenlcr un proces. {G. Chr.) CUMMONIA. — Idem videtur ac synodus, convenlus ad quern presbyleri ab episcopo commoncnlur. (A. 1157.) GOMMONIALIS. — Una cum aliis monacha. Vid. CiiMMONACiius. (C/i. Anyl.) COMMONLMKNTUM. — Gominonilio; arer- tissement, admonilion, action derappeler^ remon- trance ; ol. comonimen. (A. 1124.) COMMONITORIUM. — Epislola qua aliquiil pvfficipilur, qua quis common e I ur ut rem maii- dalam cxscqualur; instructions ei:riles, ordre ecrit dc /'aire une chose. ( Vet. Ol.) — Memoria- lis libellus, quo scilicet menioiia juvalui- ; car- net, liore de notes, souvenir. (Vine. Lir.) — Analogium , ambon. {Vet. Gl.) OUMMOTARK. — Gommovere, allerare ; changer, altcrer, dtnaturtr. (Can. Uib.) Caide- re, impellcre ; maltraiter, seeouer. {Ibid.) GOMMOTIYUS. — Ad commotionem exci- tans ; poussant, porlant it VebranUvient. (S. Aug.) (JOMMOVISTI. — Commovisti terram ct con- lurbasti earn, Sexagesima; Dominica ; le diman- clie de la Sexagesitne. (Pass.) GOMiMUNA. — Ul GoMMUNE el Gommunia. COMMUNALK. — Pastura communis ; pdtu- rage en commun. Communalia, bona quie in commune possidenlur ; biens communaitx. COMMIXALIS. — Communis; qui est en commun, mitoycn. [Ch. Ital.) — Municeps, ci- vis; habitant d'une vitle, bourgeois. {A. SS.) COMMUNANTIA. — Iiicolarum urbis aut oppidi conimunilas ; le corps des habitants d'une vil.le, d'un hourg ; ol. la commune. Communen- tix, ead. nolione q. Communamv. {Ch. Ital.) GOMMUXAUIUS. — Canonicus scu alius qui communia, vel comnvmias aliis canonicis dis- tribuebal; ]'id. Communia. [Mon. Angt.) COMMUNE. — Pensilalionis species tarn a clericis quam lairis pro snslenlalione et ue- fensione securilatis et pacis public;e, quam cuum ; droit de vnine pature ; ol. com- mon. (Bract.) — Buna quce in commune possi- denlur a canonicis ecclesiaj alicujus cathedra- lis, vel qiiidquiil ex iisdeni bonis ac proventibua in commune iisdem dislribuitur ; proprielis possedees on commun par les chanoines d'une Cglise calhedrale ou fruits en provenanl. (Pascli. 11.) — Cohors, turba, exercilus, picbs congre- gata et aimala; armre, rassemblement arme. (A. 1289.) — Opera servilis domino pr.eslita; corvee. {G. Chr.) COMMUXIALIS. — Communis, ul Communa- u.s. (A. 1296.) — Idem q. Gommcnebius. (A. 1532.) GOMMUXIALITAS. — Officia et onera com- munis; devoirs et charges d'une commune. GOMMUNIARIUM. — Pascunm commune; trrre en vaine pdture. (A. 1372.) COMMUNIAUIUS. — Qui ex plebe est; hommc du peuple, de la basse classe. (A. KiCO.) COMMUNICABILIS. — Communis, sociabi- lis, uperlus; qui a des rrijjports avec tout le monde, acessible, affable, ouvtrt. (A. 1452.) COMMUXICALES. — Vasa argentea vel au- rea quorum inter communicandum usus eral, qua) in stalionibus prieferebantur ; aut ut alii |iulant, tabeilse seu mensuhu qute olim Eucha- risliam accepturis supponebantur, qucmadmo- dum hodie linteamina. (Anast.) GOMMUXICAXDA. — Antiphona, ut Cqjimu- Kio. (A. ^2^,lt.) COM.MUMCANTES. — Inter Anabaptislas ii sic diccbantur qui, more veterum Nicolaitarum, omnia babcbant communia; secte anabaptiste qui avait tout en commun, communistcs . — Sic etiam appeliabanlur in inslrnmentis veteribus a^vi medii : 1° orationum cum populo parlicipes absque oblatione {Co??c. Arclat. ii) ; 2° oratio canonis sacrificii Missaj qute variat in variis feslivitatibus, ul et prtefactio, quod semper in- cipiat ab hoc vocabulo Comtnunicanlvs, nos- tramque cum Sanctis in coelo regnantibus com- munionem signiticel. GOMMUXICARE. — Hsec vox, ut el Commu- NiO, varie sumiturapud Palres et in conoiliis : nam comnninirare dicuntur qui cum aiiquo comraunionem invicem habenl, utChrislianiac 501 COM MEDI^ ET INFIItLE LATINITATIS. COM 562 fideles. Deinde communkare dicilur qui sacram Eiicharisliani percipit. CO.MMUNICAKIUS. — Ut Communahius. CUMMUNICATIO. — Sumplio sacrosanctre EucharisUai ; (;v>/;(OTu««oM. (A. 140.''.) — Com- munkalio jracU pants,, id est panis benedicti. {A. HS.) C(JMMUN1CATIVUS. — Qui rerum suarum lilii'iilisr copiam l';icit (Joann. de Card.) Ill »M.MU.\l(:ATOIllUrf. — Communicalorix lilterw, eije quas ei)iscopi dabanl laps!* et, c.xacta pcenilentia, ad cornmunioncm rcce- jilis; iiitciilum etiam tidelitius pcregi-inaturis ct ill alienam diceccsim profecluris, quo a cae- leiis fidelibus ill coniinunionem rcciperentur ; ccrtifivat que U'S cvciiues dunnaicnt aux penitents i/ui avaient accompli leur penitence, nfm quits lit' fussent pas repousses de lasainte table ; Ictlre /jiie les menus eveques donnaient aux fideles qui loi/ageaienl, pour qu'ils fussent admis dans les ii'it'-es dioceses a la participation da sacrement enrltnristiqiie. I'O.MMUXIO. — Universilas liominum unius urliis, ut I'lijiMDNE. (fiuib.) — Communis iiuMisa ; table commune. (Uy"'i-) — Cunimu- uis bonoruin possessio ; co-propriek. (Aci.., ■V/y/c. ) — .Sumplio sancta; lilucbarislite ; com- mimion. Communio viatica, ead. iiolione q. N'lATiiuiM. (Cone. Aurel. in.) Communio sactr- (litiilis dicebatur qu;c sacerdotum erat, a qua qui deliqueral abstinere jubebatur donee ad tanitatem rediret. Communio pads, quo; fit per manus imposilionem pa;nitenli in extremis agt-nli. (C'o;(c. Eliberit.) Accipere in fine com- munionem aut ea privari, in articulo mortis absolvi vol non absolvi excommunicationc. (Ibid.) Communione reconciliare, absolvere ab excommunicalioue. {Ibid.) Communio laica ilia erat (jux picsbyleris aul clericis ex delicto aliquo inipoiu'lialur per pu:!nilenliam vel in poiuam, ut videlicet non ul presbyleri et cle- rici, .sed inter laicos communicarenl, lioc est in laicorum ordine deinceps censerentur, ita ut neijue iMissam facere, neque in choro com- municare possenl. (S. Cypr.) Commnnionem in oratione aceipere dicebantur ii qui, post pe- ractain |)umilenliain a. I pul)licas quidein ad- milli'bantur preces, non aulem ad sacram Ku- charisli.r p.rceplionem ; idque statute el de- flnito tempore, ((uo elapso ad perfectionis gra- liani perveniebant, id est ad coinmunionem cum oblalionc aluiitlebantur. Cnmmnnio pe- regrina, ea est qua* peregre cum formatis ad- vcnieutibus ccclesiastiris vel laicis concedi ?o- lebal ; ita ut si episco|)us peregrinus cum me- Iropolilani formatis in alienam diicccsim venl- rcl, uullo (luidem in ea dignitatis suiu munerc fungoretur, sed in concesju preslnterorum, sen, ut vocabant presbyterio, nnle presbylcros sederel, el ab episcopo civitatis. cum caeleris presbyteris diiecesanis sacram luicbarisliam sumeri'l. Idem porro erat do peiegriiiis pro- sbyleris el diacimis i|ui intra cancellos sede- baul, ut peregrin! lamen ab oflicio cessabani, sed taiituiu ('(uunuinicabiint, Inm in oratione, luni ill I'.urliaristia, cum aliis presbyleris, cum ea qu;e eranl sui ministerJi exercerc iis non iicerel injussu episcopi ad cujus dicecesim aoceiiebant. Quae quidem communio ideo perc- grina dicilur, quod episcoporum et presby- teroruin poregrinorum propria esset. — Anli- phona, vci cantos ecclesiaslicus, qui, dum communicant fideles, a canloribus canlalur, a Gregorio .Magno inventus, quem iile in .Missa cantare instiUiit. (Hon. Aug.) — Ublatio, lar- gilio ; offrande, don. (A. 1213.) Socielas, parti- cipatio ; association, participation. (A. 1317.) — Conspiralio : complot, association illicite. (Mart., Anecd.) CO.M.MUNIS. — Accessu et affalu facilis ; ut CoMMUiNic.\Bii.is ; affable, liant. (I'ass.) — Ami- cus ; ami ; ol; commimelli. (I-'lod.) — Qui al- teri assenlilur ; qui est du m^me avis qu'un au- tre. (Greg. Tur.) — Pensitatio quoedam, ut Commune. (.\. 1323.) — Civitas quie caput est provinciic ; vilte prinripale d'un pays, capitate. (A. 13 19.) COMMUNITAS. — Privilegium, immunitas ; privitef/e, imimiiiile. (A. 844.) — Universilas incolarum unius urbi.-, ut Commune. ((Jrd. Vil.) — Prfustatio quaidam, ut Commune. (A. 1315.) COMAIUNIU.M. — Socielas, conlubernium ; relation, coliabilation. (A. lOSl.) — Ant quffi post communionem cantatur. {IJb. vet. Liturg.) COMMUXUARfUS. — Ut CuMMUN.vmrs. COMMUTATIVA. — Commutatio ; echange. (A. in.s.) COMMUTUAllE. — Pro Commotare. (A. 1027.) COMODA. — Pro Commend.^. (A. Ho2.) COMODIUM. — Cubiculum ; chambre a cou- c/ier. CO.MODGSUS. — Ut CoMMoDiosus. COMORTHA. — Collecla, contribulio ; taxe, levee de denier s. (St. II. iV.Angl. reg.) COMOTUS. — Cumulatus, m/ii/'-. (A. 1342.) CoMI'ACTARK. — Compingere, formare, fa- brefacere ; fabriquer, forme). (S. Eulog.) COMP.UT.VTU.M. — Pactum, convenlum ; convention, pacte, arrangement. (Sixt. IV. PP) COMI'ACriO. — Kad. notione. — Actio com- pactandi ; Vid. Comi'actahe. (S. Rulog.) CO.MPADIATIM. — Pro compelialim. (Paul. Diac.) CO.MPAGANUS. — Ejusdem pagi, ejusdem sDrJKlalis ; (/(' memr endroit, du meme corps, cini/rerc; ol. cnmpaignon, compain. CiiMPA'il'lS. — (ienus ealceamcnii quo ule- banlur diaconi Komani, alii dicunt episcopi. (.1. XV.) CU.MI'AGINARK. — Conjungere, coiiulare, compingere ; item in unum volumen con- gerere ; joindrc, rcunir, assembler. (S. Pau- lin.) C.OMPAGlUM. — Mxactionis species, fort oad. an (Commune. (.\. 1 163.) CDMl'AGM.V. — .Militum couturia, socie- las, fii'dus; troupe de .■inti/nts, compognie, a>so- Ctilllil'l. CGMPAOUS. — Ut COMPAGANOS. (Elhcl- reld.) 563 COM LEXICON COM 504 COMPAIGNOXUS. — Monetre FlandricC spe- cies ; vioimaie flamande; ol. compaignon. COMI'ALLIDUS. — Simul, pallidus ; pdle ill meine temps. (S. Paulin.) COMPANAOIUM. — Quidquid cibi praeler panetn el cibum, id est cibus qui cum pane in escam datur ; ce que Von maiir/e avec le pain, viaiide, /ruits, legumes, elc ; ol. companaije. COMPAXATDHES. — HaTclici qui assere- banl panem cum corpora Chrisli remanere in altaris sacramenlo. (Mac. likro.) COMPA.XIES. — Contubernium ; compagnie, socieli. CO.MPANIS. — Ut CoMPANAGiUM. {A. SS.) COMPAXIUM. — Contubernium, societas ; ut Companies. [Lex. Sal.) COMPANSATUS. — Pro (Ompensatus. (A. 1350.) COMPAR. — Conjux ; ipoux, epouse. (TV/. insc.) — Compares, prselerea dicti pares inter se comparati respectu superioris domini. I'id. Pares. (Ord. Vit.) CUMPARA. — Prffistatio quae pro mercibus solvitur ; droit sur les marchatidises ; ol. com- pare. (A. 111".) COMPARAGIUM. — Forte idem q. T'akia- GiUM. (A. 1230.) COMPARAHE. — Alii rapere et sibi con- ferre ; emere, cum alio square ; solvere, dare poenas ; enlever le bicn d'aulnii et se I'appro- prier ; ocheter, reparlir e/]alcmrnt, eynler : pu- 7iir, subir une peine ; ol. comparer, cumperer. comjjarager. COMPARATIO. — Proprium labore ac ptir- cimonia acquisitum, emplum ; bien acquis au- trement ijue par heritage, an par donation, mais avec le produit de son travail; ol. acquest. (\.. 794.) ^Ab eo differebat comparatio ab alode, quia alodis dicebalur quidquid hseredilario jure possidebatur.) — Rcddilus quidam, pro- ventus, sed notionis non nota;; certain revenu. (A. 1452.) COMPARATUM. — Ead. nolione.(A. 1048.) COMPARATUM. — Ead. notione. {Chr. Lauresh.) COMPARCEHARIUS. — Comparliceps, qui aliquid in commune possidet ; co-proprietaire. (A. 1336.) COMPARCUS. — Locus clausus, a Gal. pare, septum. (A. 1181.) COMPAREXTIA. — Vadimonium, consti- tutum ; comparution ; ol. compnrance. (k. 1392.) COMPARIARIUS. — Ut Cu.mi'ahcikakius. COMPARICIUM. — Comparalum ; acquisi- tion. (A. 1014.) COMPARIETICI. — Vicini ; voisins. (Vet. Gl.) COMPARILE. — Compar, par, simile, in leg. Baiw., uhi quoddam codex habci parilia ; Oal. la pareille. COMPARIMIXI. — Libeilus a judice eccle- siastico adversus excommunicalum conlunia- cem judici laico oblatus. C6.MP.\R1T.\S. — Parilas conditionis et ori- ginis ; egalite de condition et d'origine. (A. 1051.) COMPARITIO. — Idem q. Compahemia. {St. Saon.) COMPARTAGIUM. — Partilio inter plures ; partagt. ( //isi. Dec.) CUMI'AIITIONARIUS. — Qui una partitur. {Antiq. I'ict.) COMPARTIRE. — Partiri ; partager, divi- ser. (Abb.) COMPARTITIO. — Divisio, parlitio, fequa- tio ; division, parlage, ripartilion egale. (A. 1469.) COMPARTUM. — Ut Compartagiu.m. {Hist. Bee.) CO.MPASSARE. — A. Gal. compasser, cir- cino dimeliri : in moralibus, acliones suas ad rationis normam dirigere ut ad optatum exi- tum provehantur. (A. 1559.) CUMPASSIBILIS. — Via per quam transire potest; chcmin oii I'on peut passer. (A. 135-1.) ft tMP.XSSION.VRI. — Compassione seu mi- seratione permoveri ; Ctre emit de pitii, avoir compassion. (Chr. Joan. Wheth.) COMPASSIOSUS. — Qui facile compalilur, vel compassione dignus; qui s'apitoie (acile- tnrnt, ou qui mcrile qu'on s'apitoye sur son sort. (Knvgt.) — Commiseratus ; appitoyc, qui a pi- tie. '(A. 1040.] COMl'ASSUS. — Circinus vel circulus ; cotii- pas. Brodatura facta ad compaxsus ; broderie au tambour, en tapisserie. COMPATER. — Sodalis, amicus ; camarade. ami. (A. .S'.y.) — Amitce vir ; oncle. {X. -. {C/i. Hal.) CU.Ml'i;ilDlTUS. — Perditus, amissus ; perdu, i'ljari'. (.\. 7X0.) Cll.MPEi{TIO. — \nseni\o ; decouvcrte, in- vention. (.1. SS.) COMPKRTOIUUM. — Inquisitio judiciaria; enquvle. (Kenn.) COMPES. — Septum, ambitus ; enceinte. (A. 1302.) COMPKTA. — Pro Compita. Ci)MPi:iE\TES. — Baptismi candidati, qui baptismura postulubaiit ; c/m/yt^/j/.s, aspirants an liaptnnf. COMl'KTIvNIIA. — Debitum, (juod alicul competit ; ce qui est di'', vevient h quclnu'un. (A. 1264.) CO.MPEri''lll''. — Invadere, rapere, pervadc- re; enraliir, enlever, ravir. Cone. I'ttr.w.) — Accusare, in jus vocarc; accuser, citer, Iraduirr en justice. (Can. Ilib.) CO.MPETLE. — l-'rusta ; morceaux, frag- ments, pii-res. [A. SS.] CU.\IPKT1AT1.M. — I'er pccias seu I'ru.-ila ; par pieces el par morceaux. CdMPI-n'lTlO. — Uuerola; plaintr en justice. {Cod. n.) ' COMPETlTOll. — Qui bona daninalorum mortuorum aut proscriptorum vacantia a prln- cipe impetrabal atque pervadebat. (Imp. Rom.) CO.MPILATIM. — Oranimo, rursus ; entiire- ment, tout it fait. (Steph. de Inf.) COMPiL.\'riVE. — Succincte ; succinctement. [A. SS.) COMPILATUS. — Exstruclus ; bdti, construit. (Mart., Ampl. Col.) COMPLACABILIS. — Gratiosus ; complai- sant. {A. SS.) C(.1MPLACENT1A. — Obsequium ; complai- sance. — Delectatio ;char?ne, agrenient. Compla- eentiam habere in aliquo, illo oblectari. ((iocl., {Lex. phi I.) COMPLArKliE. — Solvere, slipendia militi- bus erogare ; payer, donner la soldo aux soldats. (A. 1438.) COMPLACIBILIS. — Ut Complacabilis. (Rym.) CO.MPLACITAliK. — Convenire, pacisci ; fai)'e une convention, (raiter. (A. 822.) COMPLACITATIO. — Placitum, pactum ; arrangement, pacte, convention. (S. \.) COMPLA('iTI.;M. — Ead. notione. (A. 802.) GO.MPLAINGTA. — Ut Complainta. (A. iiai.) CU.MPL.\INTA. — Vox prrestationibus Iribu- ta, quce per vim imponebantur, ansamque quce- rendi praibebanl ; taxe, redevance extraordi- naire et inusitee (Pass.) COMPLANATORIUM. — Instrumentum ad levigandum ; ]'id. Luviga. COM PLAN ATUM. — Ut Comi'lantum. COMPLAXCTUM. — Kad. notione. COMPLAXCTUS. — Querela; plainte; ol. complaintc. COMPLAXOEUE. — Queri ; se complaindre. (U.MPLAXTA. — UtCoMi'LAiNTA (a. 1312.) el ('cMi'LANcnis. (.A. 1353.) COMPLAXTAGIUM. — Prajslatio ex coni- planto. Vid. Compi-antlm. COMPL.W'rAKi:. — Terrani arboribus frnc- liferis colere ; fairc des plantations, mettre une terra en rapport; ol. comptanter. Cu.MPLAN'l'UM. — .\ger jure usufructaario ad complantas vineas sea arbores quaslibel ccrlis rimditiunibus datum ; terrain donni a long bail sous la condition de le planter et de le mettre en culture ; ol. ecmplant. CO.MPLKCTiaiE. — VYOCnmplecli. CO.MPLEC.riSSlME. — .Vccuralissime; eom- plclement, Iri's soigneusement. (A. 132T.) coMPLEOlllM. — Pignus ; ijam- plere ; aceomplir un dewir, une charge. (Sid. — Ollicium quodvis ecclesiaslicum cullccta seu oratione concludere. (Greg. M.) — Legi salis- 567 COM LEXICON COM 568 facere sumpla de crimine vindicla. (Mural.) — Complicare; jjlicr. (A. 1332.) CuMPLKTA. — Olficiura pcclesiaslicum quod cajlcra diurna Officia complct el dau- dil : uiide dicilur sub noclis initium. (Pass.) — Kelis species ; filet dejcche. (A. J3'.tl.) CO.MPLETOR. — Fideijussor, qui pacla complcnda fidejubet ; repondatit, caution. (A. 1212.) COMI'LETORIUM. — Officium ecclesiasli- cuni, idem q. Comtlkta. (Amalar.) COMPLEX. — Scelerum socius ; complice. (A. 948.) COMI'J^EXIO. — Corporis conslilulio; cnnt- plexion. [Ch. Ital.) C0MPLl!;X10NATUS. — Cerla ralione cons- tilutus ; complexiorme. (Ch. Ital.) CCMPLEXIVE. — Brevilcr, compendiose ; brieoement en abrege. {A. SS.) COMPLEXIYUS. — Verus, sinccrus; verita- ble, fiiicere.iA. SS.) COMPLEYTUM. — Idem, ut videlur, acCoM- PLANTCM. COMPLICAMENTUM. — Yolumen ; rouleau, cahier. (Cone. Hisp.) COMPLlCli;NTIA. — Liccnlia, consensus ; perynission, consentement . COMPLICES. — Snelerum socii ; complices. (Isid.) — Foederatus, socius; allie, associe, qui est (lu vu'mw parti. {A. 1^34.) Complices saricli, qui ejus cullui sunt dicali. (A. 1043.) COMPLUTUS. — Irrigatus, compluvius ; arrosee par la pluie. (A. 1426.) COMPONAGIUM. — PlO COMPANAGIUM. COMPONERE. — Fimn impinguare ; fumer la terre. [Cap. C. M ) — Delictum lran.saclione el composilione iiUerveniente expiare ac lucre, aut cum Ltbso aut ejus iiajredibusde inulta ac pajna propter illud irroganda pacisci ; terminer line affaire, e.rpier une /ante en donnant amiahle- tnrnt vnr som)nc a la partie lesee ou a ses repre- ientants. (Pass.) COMPORTATIVUS. — Poriatu facilis, seu potius id quo portalus facilis est ; facile ii por- ter, ou ce au moi/ea de rjvoi une chose est porta- tive. (A. S5.) COMPOllTARE. - Ila se habere ; se compnr- ter. COM PORTION ARIL — Socii, consortes ; associes, cnnsor/s. (A. 1230.) COiMPORTLS. — Vectiira? onus quod vassa- 11 domino prajstabant, idem q. Cahreda. (A. 128t.) COMPOSITIO. — Malta sonti imposila ad luendum crimen damnumve resaiciendum ; condavination pecuniaiie, dommages-inlerdls ac- cordes a la partie lesee ; o]. composition. (Pass.) ro.MPOSlTOR. — Arbiter, qui a litigantibus eligitur ad lites et conlrover.sias amice compo- uendas ; arbilre. [Ch, Arng.) COMPOSTAKE. — Terram fimo impingua- re ; fumer la terre. {Mon. Angl.) COMPOSTKRIALIS. — ]'id. Scriptl'BA. COMPOSTUM. — Fimus quo impingualur terra ; fumier, ertgrais, compost. (A. 1238.) COMPOSTUS. — Dicitur, 1° pro CoMroxus (S. XIII.); 2° de minulo trilico, vel de agro pro.'^cisso, non salo, ((uod liinc fimo seu com- poslo impingualur. (A. 1270.) COMPUTISTA. — Ut CiMPOTiSTA. COMPOTUM. — 'I'ractus, regio ; conlrcc, pays, terroir. (Tahul. /inl/i-mi.) C(JMPO'rUS. — Ut ('OMl'LTL'8. CUMPH.V. — Emptio, acquisitio; achat, ac- quisition ; ol. comjjre, crOianpe. (Ch. Hisp.) COMPlt.MlE. — J'^mere; achcter, acquerir. {C/i.IJiS),.) CO.MPRATOR. — Emptor ; acqudreur, aciic- teur. (A. Vi.^t.) COMPREllK.NDALIS. — Qui intra ambilum ejusdem loci inanel, a Gal. comprls, ambitus, circuitus. (A. 1414.) CO.MPREIIEXDERE. — Comparare ; acheier, acquh-ir. (A. "96.) COMPHElIENSlO. — Comparalum ; ce qui est acquis, acheti, propriety, domaine. {.\. 796.) CUMPRESBYTER. — Una vel ejusdem ec- clesiw jiresbyter ; colU-gve dans la prettise ou pretre du la nttUne cgiise. (S. Aug.) COMPRESBYTERIUM. — Concessus presby- terorum qui ab episcopo vel Summo Ponlifice pro emergente quapiam difficultale congrega- iur; a xsemb lee de prelres, synode; Vid. Phes- HYTIRIUM. G0:\1PRESSARE. — Comprimere ; presser, serrer, opprimer. (Airaoin.) C0MPRET1ATU.S. — Cujus pretium consti- tulum est; apprecie, cvalue. (A. 1060.) COMPREXIA. — Spatium comprehensum seu conclusum ; etendue, surface. (Ch. Bres.) CO.MPRIMOT^. — Primores ; les princi- pau.v, les qrands. COMPROBATUS. — Conviclus ; convaincu. (A. 788.) COMPROFESSUS. — Qui monasticam vilam cum aliis prolitetur in uno monaslerio ; colle- gue en vte nionacale. [Chr. Mellic.) COMPROMISSARIUS. — Arbiter ad lites aliasve res deliniendas ex compromisso elec- lus ; arbitre, expert choisi en vertu d'lm compro- mis. (A. 1247.) Compromissarii eliam dicuntur quibus electio per compromissum facienda cre- d'duv; ceux a qui un compromis donne te poit- voir de faire une election. COMPROMISSIO. — Pactum, conventio, fo'dus inilum et promissum ; accord, pacte doiit les conditions sont arrctees et convenues. (A. 1303.) COMPROMISSOR. — Fidejussor, qui simul cum aliis aliquid promisit ; repondant, qui agit de concert avec d'autres personnes servant comme lui de caution dans la meme affaire. rOMPROMlSSUM. — Inter eleclionum in episcopos aul abbates foi mas una est qute per compronussum appellatur, cum videlicet dissi- dentes invicem electores tiansferunt potcfla- tcm eligtndi tribus vel pluiibus, juramenlo plerumque astiicti-, qui omnium vicct cligant personam idoneam et secundum formam con- cilii geueialis. Cornpronassuin de alto in bassum et de basso in altum facere, de iis dicebatur lili- 51',' t COM MEDIAE ET INFlMiE LATINITAT18. CON 570 gantibusqui arbilris eleclis supremam omni- mudamque tribuebaol litis dirimendai faculta- tein. (A 1.1'.)7.) CO.MPKUVIXCIALIS. — Ejusdem provinclee ; qui est de la meme province. rOMPTABILIS. — Solvendo debito idoneus, adrnillendus ; acceptable, dans un etnt convena- hlr. (A. d23o.) • 'UMI'TAHE. — I'ascuum, paslura ; pnlura- gr, pdtis. (A. 12f33.) • UMI'TALIA. — Forte prtestatio vel servi- tus comiti debita. (A. ll'.)3.) ]'id. Comtalia. <'0M1''I'AIJ';. — Ornaro ; orner, decorer, pa- ver. fMur.) COMPTATUS. — Coraitatus; comtd. {Tab. Riithom.) COMPTITAUK. — Ut Comptare. (Agnel.) COMPTORES. — Ut CoMiTOREs. COMPTOHIUM. — Mensa; table, comptoir. (A. 1325.) COMPUGNATIO. — Pugna ; combat, bataille. (Isid.) COMPULSAMENTUM. — Compulsio ; im- pulsion. (Fulg.) COMPULSAUI-L — Omnes simul campanas pulsare; sonner tonics Ics cloches. Vid. Pulsahe. — Compellere.exhibenda injudicio iuslrumenta 1 exigere ; /orce>' loif //r/r/ie « produne les litres • sur lesqKels elk ap/juie se.v pretentions. {A. SS.) ( OMPULSATUIUUS. — Cnmpulsatorix litte- ne, quibus labcllio adigiturad documenta liti- I ganli necessaria exliibeiuia : commission decer- nee par Ic juge pour contraindre quelque of/icier 1 public a delivrer les litres dimt les parties se I veulent aider en production, ol. compulsoire, i lettre de compulsoire. i CDMPULSK ). — Actio qua quis per senten- I Uam judicis aliquciii rumpuUitad aliquicl exse- ' qucndura ; lontrainte, violence legitime qui se . (ait par order de la Justice pour forctr quelqu'un '< a exicutcr une chose. (A. 1275) — Jus ejus- I modi compulsinnis juridicic ; droit d'user de ce ' mogen juridique. (A. 1316.) I ('O.Ml'LIl,^^<»lt. — ['"iscalium oucruin exactor, 1 qui publicis fuiictioiiibus obno.xios ad solulio- ' neni comixdiil ; celui qui force a payer les im- 'p6ts, pcrcepteur. ( Vet. (H.) — In inonasteriis, : qui Officii canonici horas indical, moiiachosque ' ad rrclesiam cokII ; moine chnrgc dans un mo- ■ naslere, dr prevenir de I'/ieure de I'O/fice, et dc \ faire aller les religieu.rii leglike, (("ass.) — .\pud ' (Jolhos, qui rnilites in hoslcm exire cogebat ; \chef militairi'. (Le-r. Wisig.) I _ GU.MPULSOlilUS. — 6'ow/>M/s^ynrt littera, qua .judex rem aliciuara exsecutioni maudat ; ordon- I nance nui prescril I'execution dun jugemcnt ; ol. \ compulsion. (A. 1411.) 1 COMPUI{(iA'i'()ll. — Testis, qui una cum |reo jurabat, ut absolveretur. J'id. JuwAMiiM'UM. I C'OMPliTAIiE. — "Sarrare ; conter, mconter. i(Regin.) — Scribero vel Icgere ; ecrire ou lire. (.[. .s'X.) ^ COMPl'TARirs. — Idem q. Comcitista. (.>^. illolumb.) — Lilier comjtutarius, liber ralionum sive ncrepli ol expensi ; livre de compte,registre de» depenses ct des recettes. COMPIJTATORIUM. — Mensa qua ulunlnr in con)putis faciendis ; comptoir, bureau. {A. 1364.) — -Aula in qua rationcs excipiuntur vel ubi pecunianumeratur; cour des comptcs. (A. 1453.) CO.MPUTISTA. — Calculator ; calculaleur, celui qui dressc ou fait dresser les comples. COiMPUTOHIUM. — Sacrorum fastorura li- ber, calendariuin cum necrolugio ; calendrier, {A..s.s.nen.) CO.MPUTIIIBILIS. — Conjunclim putridus ; gate, pourri ensemble. (A. 984.) COMPUTUS. — Numeratio, vel numeri assi- guatio ; compte, calcul. Computorutn camera ; la chauibre des comptes. — Nolitia cursus lunae et Kalendarum ; le comput des temps. (Pass.) — Ser- tum globulorum, vulgo rosarium; ch(ipelet,ro- sairc. ((iuili. de Thoc.) — Fabula,commentum ; fable, tvnte.{K. 1300.J CU.MT ALIA. — Forte prceslatio vel servitus comiti debita, seu potius exactio j)ro pascuis. (A. 1316.) COMTdll. — UlCoMiTOR. ('OMTORKSS.V. — Uxor comitoris ; femme a'un eomtor. COiMUE. — Pro Commune. COMUXARIUS. — (Jui in communia oKicinm municipale exercet ; quia un emploi dans une commune : ol. communier. f.V. 1221.) COMCNUU.M. — Ut CoMMUNiA. COMUKAKE. — Comraunire ; fortifier. (Lib. cens. Eccl. Rom.) CUN.V. — Mariipulus segetis, garba ; gerbe de ble, etc. (■]. de J.) — Cadusccrtam coniplectens alecum qnanlitatem ; tonneau renfermant une certaine quantitr de /irirengs,cnqi'e. (Ch. Angl.) — Pro luoNA, ligura, sacrum iiuiiiisma rosario apponsum ; medaille benite. {Inslr. Dalph.) CUNADIJAS. — Abbalis vicaiius, idem q. COABBAS. CO\.\LIA. — Agenda, tintanda ; ce qui est a. faire, a essay er. (Vet. cod.) COXAHDI. — FacetaqiKi'dam sociotas jocu- laturum hominum apud Rotbomagenses et Ebroicenscs ; canards, confrcrie Inirlesque crcee a Jiouen et k Evreux. COX ARE. — Pro conari. {A. SS.) — Cude- re, a (ial. coin, signum ferreum quo nummi cuduntur; /rapjier. (Ben. abb. Peterb.) COXATUS. — Anxius ; inquiet. (A. SS. Ben.) CoXHA rUS. — Pro concnbinatus. CoXCAHlSTO. — Pro Co.naiiisto. CoXCAD.V. — Modus ngri, Icrtia circiler parte minor arpciito ; me.fure agrairc en usage en Languc'loc el tn (iuicnne, qui e.'it plus petite d'un ti'rs que I'arpent. (.V. 1292.) (^()XCA(iATUS. — Concacalus, sordidalus; ,s7j/(, .■iiiuille {terme de mepris rliez les Franlis.) C0X('AMBI:R1A. — Comnuitalio ; change- lucnl, cftiaiiqi. { Tub. Drir.) COXCAMItlAllK. — Permulnrc ; ichanger. {Lex. Sal.) COXCAMBIATIO. — Ut (^oncamdkhia. {areg. VII PP.) COiNCAVBlO. — Ead. nolione. 571 CON LEXICON CON 572 CONCAMBIRR. — Ut Concambiarb. [Tab. Briv.) CONGAMBITIO. — Concambiatio. (A. 1043.) CONGAMBIUM. — Ead. notione. [Cap. C C.) CONCAMIARE. — Ut Concambiare. (Pez.) CONCAMIATIO. — Ul Concambiatio. {Cone. Hisp.) CONCAMIATURA. — Ead. notione. [Vet. form.) CONCAMIUM. — Ut CoNCAMBiuM. (Vet. form.) CONCAMIUS. —Ead. notione. (13esl.) CONGA NONICUS. — Ejusdem ecclesiie ca- nonicus ; chnnoine de la meme eqlisc. (A. 1330.) COxNGAl'ACITAS. — Capaci'tas, ampliludo campi vel agri ; contenancc. (Ananiod.) CONCAPITULARIS. — Cui cum sodaliljus jus est sufl'ragii ; colldgue en droit de suffrage. (R. Duel.) COXGAPTIO. — Idem videturq. GOMi'REnEN- Sio. {Ch. ,4/««.) CONGAPTIVATUS. — Simul captua ; qui a iti fait pvisonnier en tnhne temps qu'un autre. {A. SS.) CONCATHEDHARE. — Cathedrx sea hono- ris sui consortem et participcm facere. (Pseud. Ovid.) CONCATHOLICUS. — yEque rectus, aeque Justus. T'irf. Catholicus. {Can. Hd>.) CONGAYARIU.M. — Aquarum receptaculum, cantharus ; bassin, reservoir. (Fulcuin.) CONGA VATUS. — Concavus ; creux, voidi. (A.. 1376.) CONGELARE. — Concelare facinora, in iis connivere ; Ctre eomplice d'un crime, etre de connivence avec srs auteurs. (Chr. Triv.) CONCELLANEUS. — Ut Oellulanus. GONCELLITA. — Monachus qui in eadem cella vel monasterio habitat, ejusdem cellteco- habitator ; moine qui hahlte le nicme courent quun. autre. (Sid.) CONCENSIRI. — Inter censuales recenseri ; figurer, etre compi'is pay-mi les contribuables. {Lone. Care.) CONCENSUS. — Pro Census. [Chart, censil.) CONCEPTIO. — Jus ahquem capiendi el de- tinendi ; droit d'arrrter quelqu'un et de le rete- nir prisonnier. [.St. Aven.) — Intelligentia ; conception. [ ]'ot. epit.) CONCEROERIA. — Officium cone erger it ; of- fice de garie-mcmer. (A. 1221.) CONCERGERIUS. — Gustos domus ; con- cierge. {Charlul. S. Vand.) — Sergenterius cui custodiendi segetes, submonitiones ad manda- tum donaini faciendi, etc., cura incumbebal ; garde-champetrc, messier. (A. 1221.) CONCERCtIUS. — Gustos domus, ut Concer- GERIUS. CONCERN liRE. — Ad aliquid altinere, spec- tare ; concerner. (A. 1439.) — Interdum sumi- tur pro considerari . CONCESIA. — Ut Co>xiSA. CONCESSATI'S. — Concessus ; accordc, avoue. (A. 1369.) CONCESSIATOn. — Qui concedit jure dele- gationis. (A. 12S4.) CONCESSIBILIS. — Admillendus, conceden- dus ; admissible. (A. 1416.) CONCESSIO. — Consensus domini in feudi vel praedii dislractione, seu priBslatio quffi ei- dem fiebal pro ejusmodi consensu ; consente- ment du seigneur pour I'allenalion du fief du vassal, OH droit a payer pour oblenir ce consen- tcment. (Pass.) ('ONCHA. — Xavigii species in conchic for- mam efficta, ut sunt gondolx Veneticx ; sorte do navirc en forme de gundole. [Ch. .irag.) — Mensural frumentarise species apud Occitanos ; mrsure pour les g>-ains. (Pass.) — Pars iedis sa- cra) in qua sacra myslcria pcraguntur et ubi stat allare ; .'a;!c/«n;Vf. (Pass.) — Sepulcrum in formam conchceexstructum ; tombeau. (Mur.) COXCHATA. — Modus agri, uIConcada. COXCIIORIALIS. — Clericus ex choro, qui cantorem comitatur, dum officium suura pera- git. (A. 1407.) COXCIARE. — Ornare, reparare, reficere ; dicorer, parer, rdlablir. {Ch. Ital.) CONCIBUS. — Conlactancus ; fr^re de Init, 7iourri du meme Init. [J'ct. Gl.) COXCIDA. — Ut CoNCisA. COXCIDES. — Ead. notione. COXGIDUA. — Ead. notione. CONGIERGERIA. — Career ; prison de Paris, la Conciergerie. (A. 1420.) — Officium con- ciergerii; charge de gouverneur du patais du roi. (Pass.) COXCIERGERIUS. — Gustos domus regiae, pra'fectus palalii ; gouverneur duchdicauroyal. — ^Edis cujuslibet custos ; £^an/ie« de 7naison en general, concierge. CONCIERGUS. —Ead. notione. COXCILIABULUM. — Locus ubi raulti ho- mines congregantur ; lieu de reunion, assemhlee. — Furlivus et clandestinusconventus : concilia- bule, reunion illicite et faite en cachetic. [Cone. Carth. IV.) COXCILIALES. — Consiliarii; conseillers, confidents. {A. SS.) CONCILIAUE. — Convenire, adire ad ali- quem ; se rcndre aujjres de quclquun, alter le trouver. [Chr. Maur.) — Conciliare se, congre- gAn ; se rassembler. [Gl. Barth.) — Conciliare ecclesiam, illam scelere aliquo pollutam ilerato consecrare et aqua benedicla aspergere ; puri- fier une eglisc qui a ete souillee. (.V. 1307.) CONCILIUM. — Coetus, corpus et universi- tas hominura simul et una convenienlium ; assemhlee, reunion, ccrcle. Concilium deorum \ Vnssemhlee des dieux. (Tert.) Consilium patrum ; le senat. (Symmach.) — Concilium cathnlicx, Ecclesia catholica vel certe coetus Ecclesi;e cle- ricorum; I'Eqlise catholiquc ou le clergc catho- lique. [Cod. .lust.) — Concilium marly rum sane- tortcm, locus ubi multorum martyrum ac sanc- torum corpora conquiescunl ; episcoporura con- sessus de rebus ecclesiasticis deliberanlium. Concilium magnum, idem q. cecumenirum, seji tinivfrsale \el generale, id est cui ades- 57:! CON UEDIJE ET INFIMiB LATINITATIS. CON 574 86 possunt et ad quod evocanlur totius orbis episcopi. (Concilium universale in- terdum idem quod prorinciale.) Concilitim ptenai-ium seu plnutn dicebalur illud cui metro- politanus cum cieleris suae dioecesis episcopis intererat. ('oncUium provtncialc seu J'egionale, cui aderant ejusdein provincite episcopi. Con- cilium civib; synodus episcopalis seu qua ab episcopo in sua civitate fit cum presbyteris suee diuecesis. — Arcliidiaconorura districtus vel ju- risdiclio. (A. 1235.) — Prccstalio qure in feudi vel prcudii distractione domino pro ejusdem consensu solvebatur. (A. 1(J96.) — Incolarum urbis aut oppidi univcrsilas. (A. 1322.) — Par- lamentum, apud Anglicos scrlptores. GONCINiaiATIU. — Sanctorum reliquiae ; relir/ues,)-esles d'un saint. Hinc Cinerarias Catho- licos appellabant hscretici. Vid. Cixer.\rius. r.ONCINKIlATUS. — Cinere conspersus ; convert de cndre. (Tert.) CONGIXXANTIA. — Concinnatus, ornatus ; decoration, parure . {Cone. Ilisp.) CONCINNATIO. — Machinalio ; machination ( ('one. I lisp.) ('ONCINNATOR. — Calumniator; chicaneur. {.Vet. Gl.) CONCIO. — Incolarum unius urbis universi- tas, ut Commune. GONCIOLA. — Congregatiuncula ; reunion, assembUe de pen d' importance. {Vet. Gl.) CONCIOXABULUM. — Conciliabulum ; reu- tiion itlicite, conciliabule. (A. -S'.V.) CONCIONAHIUS. — Qui populum alloqui- ur ; orateur. CONCIOXATIO. — Concio, oratio ; discours, harangue. C0XC1S.\. — Arborum eversarum strages, ilineri pr:ecludendo,' abaltis servant it intcr- cepter le passage des c/iemins. (Paul. Warn. — Silva c;rdua ; bois taillis. [Ch. Car. Calv.) — Sepimenliim circum agros et fundos factum) cum levitiM' sfiniciosa virgiilta proclinantur, implicaiituniiie invicem perpelua textura, ea- que interim succrescente ; cldture debuissonsen- trelacis. (Le-r Sal.) COXClSlO. — Idem q. arborum incisio in truncis plerumque facta ad limites designan- dos. Vid. Arbuh. (A. ec/aw (a. 1352,) d id est bene. Puteus condirectus de cistulis sive ferralis ex catena et rota ; hoc est instrnctui omnibus necessariis ad hauriendam aquam. Condirec- tumdomui, ejusdem conservatio ; entretiend'wxe maison. {Cone. Hisp.) COXDIRIGEHE. — Dirigere, mittere ; frui, uti re aliqua, eam possidere, regere, instruere, cic; enuo)/er, faire passer, diriger, avoir I'ad- ministration, ttser,jo>'ir, posseder. etc COXDISGORPIA. — Discordia, dissidium ; desunion, discorde, fA. 1360.) COXDITA. — Locus certus, territorium ; canton, quart ier, territoire. (Pass.) CONDITIO, — Tributum, pensitatio ; paye- ment, dipense, redevance, impul. {PaiSS.) Condi- dio candelx, prajstationis species. Vid. Gan- DELA. — Rescreata, vel creatio : creation, ou ouvrage, ceuvre. (S. Iren. vet. interp.)— Nego- tium ; affaire. (I)esid. episc. Gad.) — Morum etingenii habitus ; habitudes, mceurs. (A. 1315.) — Gorporis constitutio ; etat, constitution " corps. (A. 1356.) du CON USDIJR ET INFIM-*: LATINITATIS. CON 578 CUMtlTlONABILIS. — Pendens a condi- lione; soummis d certaines conditions, condi- lioiinet, CONDITIONALI'IS. — Qui aliqiia servUii seu scrvilulis conditiono obligali sanl; serfs dune crrlfiiui; cUlSse. Vid. Coi'lUlTIUNATUS. I I ,l)ITln.NAHP]. — Conditionem iinpoue- ir, niodiim [joiiere ; mettie ou opposer une con- ililion. (Junditwnare poleslatem regis; bornur ie pnuvoir dii, roi. COXDiriONARII. — Ut CONDITIONALES. • ONDli'loXATUS. — Manumissus a servi- tute sub operarum servitio aut aliis conditiani- bus ; serf nffranchi sous certaines conditions ; ol. conditionnl:. (A. lyUB.j COXDITIUNCULA. — Negolia ; affaires, in- ti'rets. (Uesid. Cad. episc.) (JONUULO.MA. — Dicilur de tuberculis ex in- llaramatione nalis circurn anura. (.1. SS.) <-'O\I)0lX).\IA'rLS, — Coiulolomate labo- runs. Tid. ('o.ndolo.ma. I'UXDO.MA. — I'ro Condamisa. {Ck. Lon- ijob.) CUXDOMINA. — Ead. notione. (A. 1088.) CDNUoMlNlCATUS. — Ead. nolione. [Hist, episc. Aiilis.) (;oXI)U.MlXUS. — Ejusdem dominii sociu3 ; CDseiyueur, celui qui est seigneur, corijo'iitement (icec ijueli/ue autre, d'lin terre, d'un pays. f'UXDoNATUS. — Idem q. Donatus, Ubla- TLs. (A. i2:!2.) ("UXUOll.MlKXTES. — Ikerelki sseculi xiii ill (ierraania, quod sine diicriiiiiue sexus aila- lis((ue aomnum capurent sic dicti. CoXUUll.MlTIU. — Mors, obilus; mort. (R. Duel.) COXUORSUS. — .Modus oneris quo lignum porlatur, seu polius caudex aut ramus arboris crassior. {.Stat. Muss.) ClLNDItW; TA. — Ut CoNDlItECTA. C'OXDKl'LZEl.LA. — Ead. nolione. I'OXDIIK'TA. — Ead. notione. ('UXDUICTIO. — Idem q. Gomiiukctio. Tab. Gel.) CONDRICTUS. — Ut Condirectus. (Lex. Hi- puar.) CUNDUCEUE. — Deducere amicum abeun- lem, prosequi, comitari ; accoinpugner qutl- qu'un, lui /aire la coiiduile. (Ugut.) — Exliibe- re, pr;esenlare ; presenter. (Leo IX PI*.} — Re- cipere, investituram accipere ; entrer en posset- tion receuoir I' investiture. (A. HoG.) — Sal- vum condwtum aiicui concedere ; donner un sauf-conduit a qiielquun.,. (A. 1185.) ('UNl)l'rillillll. — Clerici canonicis inferio- res eorumquu quasi conduclilii in quibu9da>n ecclcsiis ; ol. conduchiers. CUNUUCIIJILITAS. — Ltiiilas ; ulilile, aran- tatje. C()X|)U<"TIAI.IS. — Conducliutes litterx, 3UIU ad iidcin publicam ct tutuni commeatum anlur ; sniif- conduit. (.\. l:iU6.) CONDUCTIU. — (Juod domino solvitur pro securitate rerum expoi'tandarum ; idem q. GuiATlcUM. [.Ann. (ien.) — Pro (^ondictio. {Cone. Hib.) — Morbi S()ceie3 quam Grteci suajjiov vocant. (Ctul. .Vur.) CONDUCTITIU.^. — Procurator plebis vel mtnislcr altaris, qui caiionita porlione minus accipiendo, subjeclione indebila, niunus ab ob- scquio suo conduclori pcrsoivit. — (Jonductitix litterx, eajd. q. Co.NDUcroRii:. i:uXDUl>TOU. — Qui conducit, vector ; qai transportc, porteitr, voilurier. [Chr. /'arm.) — Qui campioncm seu pugilem conducit ad duelium ; lernoin, purrain. (.Mur.) — Kodem- ptor qui certa pecuniai gumma reditus eccle- sia; conducit vel emit, ut ex iis qusestum fa- cial ; fermier des revenus d'une eglise. (Mur. — Actor, curator ; curateur, demandeur, adininis- trateur ; ol. conduiseur. (.\. 753.) — Ilospes, cauponarius ; hotelier, auberyiste. (Kulil.) CUXDUCTOKIUS. — Conductorix litterx, commealus ; sauf-conduit. (X'icol. V PP.) CON DUCTUS. — Defensio, tutcla, presi- dium, comitatus ; action de defendre, tutelle, protection, secours, escorte, suite. — Pecunia qufe pro rerum qua; exportaiitur securitato domino solvitur. — Idem ([. Guiaticuji; droit de peans ; clos, enrlos. (A. HGO.) CON'FIXAUI-'.. — Kelegare, amandare ; rele- ijiter f/uelqu'tin dans U7i lieu, chlyncr, ren- ni\jer. { Ann. Gen.) — Confines seu melas po- nore ; borner, elablir, jilanter des limites. (A. 1301.) — Conterminare ; toucher aux limites, ■nfiner. (St. Cml.) GOXFIN.\TIU. — Kelegatio ; action de rele- (juer, intevncment. [Ann. Gen.) CONFIX.VTIS. — Confinalis; limitrophe, qui confine. [Tab. liriv.) OUNFIXATUS. — Eod. sensu. (Ibid.) i;OiNFINI*;S. — Fxsilium ; exil, expatriation. '(Ann. den.) <'(»XFliNIA. — Idem q. CoNFiNiuM. (Oreg. VII I'P.) <.'|»NFIX1AI,IS. — Confinalis; limitrophe, qui confine. (Car. M.) COXFIXl.VllE. — Relcgare, ut Ccnflnaiie. {Ann. den.) CUXFIXIRE. — Terminari; nboutir. {.[nn. Ben.) COXFINIS. — Mela, finis, limes ; borne, li- tnite, lieu oit une chose fhiit. (f'aius.) COXI'"INIl]M. — Vicinilas, locus ubi fines daarum lerraruin conveniunt ; situation limi- trophe, voisinarje, point oit les homes de dei'X proprieles se renconlrent. (J. de J.) — .\r.x in conlinibus exslructa ; chdteau-fbrt conslruit sur la front irr(:(\. 1237.) COXFINL'S. — I'ro Coi-uiNus. COXFIIIMARE. — Con firmare populum di- cilur archidiaconus, diaconus, ant snbiliaco- nu9, dnin post porrcclam a sacerdoti' I'lucha- risliani eidum jiominicum sanguinem liaurion- duni pi.i'bft. iUrd. lium.) Confiniiare tnlinlam, qua ri'liquiii" in allaii iucludiinlur, dicitur episcopup, quod ram cbrismato perungat. {f'onltf. Senoii.) CUNFIUMAKIUS. — Oui sii^illi appn<.itione chartain conlirn^al ; celui qui applique Ic sreaa iur une charte. (A. 1473.) COM'IRMATK). — Sacramentum Ecclesiae Iloniaii;e sic dictum (juod baptismum quodam- modo confirmct ac compleat ; .^acrement de confirmation. — Subscriplio dipiomalis ; sous- criptiun d'un litre, ( Vet. ch.) COXFISCARE. — Fisco addicere ; confis- qucr. (A. 1394.) CONFISCATIO. — Bonorum aiicujus fisco addictio ; confiscation, action d'adjugcr au fisc la fortune de quelqu'un. (A. 1308.) COXFISCBHE. — Pro conficere. (A. 1363.) CONFISGUS. — Pro confiacatus. [Ch. Angl.) GONFISUS. — Fidus, amicus, familiaris ; confident. CUNFITKllI. — Passive sumitur pro prxdi- cari, dici. [Cone. Hisp.) CONFITUM. — Salsamentum, conditura. (A. 1170.) CllNFITURA. — Dulciaria, ul Confectura. GONFLAGITIUM. — Flagitium, vel delic- tum commune : « Rectorem Dominus Papa ordinal, qui vel per se, vel certe per civesejus- dem urbis conflagitia ejusdem loci punitetpuc- gat. » (Mab., .[nnal.) GONFLAfiHAMEN. — ConQagratio, incen- dium ; embrascment, incendie. [Script, rer. Fr.) GONFL\TILIS. — Gonflando factus ; de fcnte, fait en metal fondu. (Prud.) COXFLATl.M. — Copulalira, contexte. (Isid.) CUNF^LATOR. — Auctor, molilor ; ^u/ ma- chine, qui dispose, auteur, executeur, instru- ment, de. (A. 876.) GOXFLATORIU.M. — Fornax, locus ubi fit confiatio ; fournaise, fourneau. (]'et. Gl.) CONFLICTUS. —(Adj.) Dissipatus, fugatus ; mise en deroute, mise en fuite. {\. 1258.) — (Subsl.) Pugna, pnelium ; combat, choc, conflit. — Exercitus difsipatio, fuga : diroute d'une nr- mve, fuite. (A. 1238.) — Con fi ictus legal i':, due[- him ex lege statutum ; duel Judiciaire. (S. xi.) (UXFLIGATIO. — Prailium, bataille, action d'cn venir aux mains. COXFLIGIUM. — Pugna, pro Conflictus. (Guib.) COXFLUENTIA. — Frcqucntia ; affluence. (A. SS.) CnNFOAGIUM. — Jus lignum exscindendi ad focum, annoua lignaria. 17(/. Affo.\Gium. (A. Ii28.) G()XF()t;DERAUE. — Foedus facere, inire ; fairc alliance, s'unir par un traite. (Tert.j CONFOEDEKARI. — Ead. nolione. (Script, rer. Fr.) r(1NF()UTAMEX. — Corroboratio ; ce qui corrnbnre, fortifie. (.i. SS.) CONFOIITAMENTUM. — Ead. notione. (.4. SS.) GOXFORTARE. — Corroborare, firmare ; fiirtificr, con/iirler. (Pass.) (•oXFOKTATlCIE. — Auxilium pra)stando ; en aidant, en secourant. (A. 1:2(11.) coM'-oMTATln. _ Ut ('o.NFonT,\MnN. (ONl'oRTA'l'tlitHJS. — Cnnfurtalnri.T epis- lotte fidei, ad confirmandam lidem. (Anast.) 583 CON LEXICON CON 584 Forum, nundinir ; marche. CONFORUM. (A. H 19.) COXFOSS.VTUS. — Fossis munilus ; ^aeni de fosses. (Ach., Spic.) CONFliSSUM. — Slagnurn, fossa mnjor, ubi aquae continenlur; etang. {Leg. N'onn.) (t iNFHA. — Commune convivium : « Sicut ergo mulli conviviB confram faciunl, id est commune convivium. » (Josl. episc. Sucssion.) CONFR^lCTIO. — Fractio ; action de rompre, demettre en vtorcennx. [A. SS.) CONFIIACTOKIU.M. — In Alissali Ambro- siano sic dicilur ilia oralio quBe sequilur fiac- lionem hoslite. CONFR.AGANCUS. — Pro Consufragani;us, coepiscopus. [Vit. S. Thcod. arch. Narb.) CONFHAUAGIUM. — Quod Confraternilalis causa solvitur ; droit d'cniree f/ue jtayecelni qui est admii daits itne nssocialioii. {C/i. Dalph.) COXFilAllIA. — Sacrum sodalium ; confre- rie. (A. 1301.) CONFRATERNIA. — Ead. nolione. (.1. .SS.) C0NFR\T!':RNIT.\S. — Socielas; associa- liou, reunion, suciele. Confrnternitas Dei. pax ab cpiscopis OccitanitE .Vquilaniaeque proceri- bu8 iaila regnanle Philippo Augusto ; Vid. Agnus. CU.NFRATRE^. — Collegaj, qui codem offi- cio uturilur; coUegu.es. (Ivo Cam.) CONFR.ATRIA. — Societas ; soctefc' co«/reri°, association. (Ilincm.) CONFRATRIGA. — Idem q. Confraria. {St. Saon.) CONFllATIllSSA. — Consoror ; femme qui fail prirtie de la mcine nssocinlion, oh qui rem- plit les memcs fonctions quime autre. {A. SS.) COXFRATRUKLIS. — Conjifn. ; femme via- riee, epouse. (A. 1351.) CONFRErilA. — Ut GoNFiWTRiA. (A. 12G9.) GONFROXTARE. — Limites assigiiarc ; donner, assigner, determiner des homes, des limites. (A. M06.) — Confronlari, adjaccre, conliguum esse; etre limitrophe, etre coniigu. (A. 1302, 1317.) CONFROXTATIO. — Adjacenlia, limes, ter- minus ; borne, timite. — Collatio, comparalio ; confrontation. {A. SS.) COXFRUXTARI. — Pro confrontari. COXFUGIUM. — Invocalio ; nclion d'inro- quer, invocation. (.1. SS.) — Terrilorium, dis- triclus vel preeslalio qua' propter lutelam sol- vebalur ; territoire, ressort ou yedevance jxiyee au seigneur pour la protection quit accorde. (A. 906.) ~ Confugium facere, fugerc, confu- gere ; prendre la Juite, chercher un refuge, se refugier. (A. 795.) COiNFUXI>ERE. — Pudore suffundere ; con- fondre. Confundere personam, babitum ei tol- lers vel mutare, quo inlernosci possil; deguiser quelqu'un pour qu'on ne puisse le reconnaitre. (A. 13:27.) COXFL'SIBILIS. — Ignominiosus ; ignomi- nieux, degradant. {A. S.S.) CONFLSIO. — Probrnra, dedecus ; deshon- neur, honte. (A. 866.) CONI'US^IVE. — Ignominiose ; honteusement. (Laur. Ryzin.) CONCADIAIUA CHARTA. — Mulua; obli- galioDJs el sponsionis charta ; tit re de mutuel engagement. (.\. 1237.) GOXGADIUM. — Pignus a pluribua simul constilutum ; Vid. VAoarM. COXfiAMIUS. — UtCoNCAMius. COXGEARE. — Dimillere, licenliam abeun- di dare, expellere ; donner congi, conjedier, renvoi/er, expulser ; ol. congeer. CON'GEARIU.M. — Licenlia abeundi, jus ex- pellendi ; Vid. Co.vgeare. CONGEDIA. — Diraissio, ex Gal. congi. CONGEDIARE. -- Ut Congeare. GOXGEDIUM. — Idem q. Congedia. COXGEIUM. — Jus ejiciendi ex urbe; droit de banni!:semenl. (A. 1177.) C0XGI:LLUS. — Pro Concellaneus. (Notk.) COXGEXEHI. — Duarum sororum marili ; maris de deux saurs, beaux- frires. {Cod. Tit.) CONGEXIUM. — Ars, machinalio, fraus ; ruse, adresse, habilete, fowberie. {Form. An- deg.) CONGERIRE. — Dimillere ; congidier ; ut Congeare. (Mart., Anecd.) GOXGERIUM. — Licenlia; conge. (A. i330.) CONGERIUS. — Salulalio ante discessum ; acte par Icquel on va, avant de parlir. saluer les pcrsonnes acec lesquellcs on a des relations, vi- site d'adieu. COiNGERMAXUS. — npioTsfiSEX^o,- ; cousin germain. {Cone. Hisp.) COX(iEIiO. — Da;mo, diabolus ; Ic in alin es- prit, le demon. COXGERRONES. — Qui divitias et opes con- gerunt ; t/iesauriseurs. (Cone. J'icin. sub Bened. VIII PP.) — Socii itineris, vel ludi el nuga- rum ; compaqnons de roiite ou de jeu et de plai- sir. fGreg. Tur.) COXaiARE. — Ut Congeare. CONGILDONIS. — Contubernalis, conlribui- dis, ejusdem gilda; socius ; qui est de la meme association, de la meme gilde. (Pass.) CUXGIVE. — Conjux, uxor ; femme mariie, epouse. [Vet. form.) CONGLO.MERATIO. — Congregalio, conci- lium ; assemblee, reunion. (Hier.) CONGUORIFICARI. — Eadem gloria afflei, ampliticari ; t'tre glorifie ensemble. (Tert-j GOXGLUTIN.YTURA. — Conglulinatio ; ac- tion de colter, de cimenter. (A. 1385.) COXGRAPHIARE. — Conscribere. COXGRATARI. — Cougratulari ; feliciter. (A. 994.) COXGRATULAMEN. — Congratulatio ; con- gratulation, felicitation. (A. SS.) COXdREARE. — Gratum invicem habere, comprobare ; se convenir, agreer ensemble ; ol. congreer. (A. 1416.) COXKKEGAUIS. — Ejusdem gregis ; du meme troupeau. [A. SS.) COXGREGATIO. — Collecta seu synaxis. (Ferr. Diac.) CONGREMEXTUM. — Accretio ; accroisse- ment. (A. 1289.) CONGRESSUS. — Impugnatus, lacessilus ; 585 CON MBDUS ET INFIM^ LATINITATIS. CON 586 inquiefi', asxailli, attnqni. (Script, rer. Fr.) rONGKUKXriA. — Bona cuifiam ccclesi^ aul presbyterio addicla. {Vonc. His p.) (^OXGIIUIUS. — Congruenlius ; conform'', conuenable. (A. SS.) I'.u.N'GUSTUS. — Forfe angustus raontium ai]il\is;iiefiie, col, port. (A. 1118.) r.UNHASSA. — Seciiris : cor/nce. (A. 1390.) CONHmERK. — I'ro cohihiire. GU.XI.V. — Poma sylvestria ; pommes de pin. {Vet. GL). CONI.AD.V. — Panes ovis ct lacle subacli qiios eliatn nunc Picardi cuignets appellant. (Inn.) (I'lXlARE. — Cudare, signare monetam ; /rapper monnaie, mannaijer. [SI . Fl.) ('ONIATOR. — Aleator, qui globulo.s luso- riiij projicit contra quosvis obvios ; joucur. I i /. AVKKITATOn. I'OXICIX'.M. — Forte conclave; alcuue.i.'i. i."ir..j GoXlDAKlUS. — A Gr;eco zovi,-, lens, pedL- nilu.«, noiin'n per conteniplurii diabolo tribu- tuin, i|ua!:i sordidissimus essel pediculosus, aut Ictilibus scaluns. [A. SS.) (lONILLOS. — Forte vivarium cunicula- riuiii ,' garcnne. (A. 1052.) — Cuniculus ; uipin. ( \. 1311.) C.uXlXUS. — Coninx pclles, cuniculoruni ; priiux Je lupins. • D.XIS. — A (ir. /.'j-n-, urceolus ; crw 7it'«. (.1. SS.) (!Xl'riO. — Populi nn\\[\\.\i(lQ\peujilc,nwl- IHu'lr. (]-el. Gl.) i;(».NILIXCL\. — Juncluni ; atlclagc. (Sl. irh. iiion.) (]o.\IL'S. — Cuncus, sigillum ferreiim quo numuii cuduiitur; coin monulaire. GOXJAC/rUHA. — Pro conjectura. COXJEGTABLINDUS. — Suadens, oonsu- lens. (S. Aug.) I CONJMGTANIER. — Per conjecluram ; par conjertuic. COSiVA'.'VWiK. — Contribuere ; coH//'(7>«er, /nuriiir. (A. 807.) COXJEGTUKA. — Id.im q. Gosjectus. , GUXJliGlUllAl.rri'U. — Ut Co.vject.^stkh. j (Sid.) (^U.NJICt'l'i lt.\Kl. — Gonjicere ; juger, com- biner dans I' esprit, conjecturer. {A. SS.) I COXJF.GTntATlVR. — Conjccturando ; par > eonjpcliirfi. (l'",C(;ard.) I GttXJKG'ius. — Gontribulio, symbolum, I collccla ; quod quidque in uiuitn confert ad ex- 1 solvcn'i.iin cci'lani pnciini.i' siiinuinni vcl ad I colligfiKJam ci'rlam ribariorum quanlilatcin : I maxime quud a populis rcpiis missis in ilincro 1 exsolvilur ; rcdcvaucr, cnlisaliim, collccle ; qtto- lepart, ce que chnotn doit payer pour former 1 hf»e snmme ditcrminie, solder inie drpeiise fnite ou a I'lire. CONJUnK.K. — Assessor, qui cum prininiio judicp judicat ; nssesseur, Juge adjoiiit. {\c\\., Spic. ) W.NJUGA. — Pro conjitx. (Burcii.) COXJL'OALIS. — Ead. nolione. (.[ntiq. Lk.\iiain urn. ».r iiflm. Lm. Picl.) CoXJUGKS. —In lihris feudalibus sic di- cunlur domini ct vassalli, quod mutua, licet dispari, inter se fide conjungantur et obstrin- gantiir. GOXJUNGTURA. — Conjunctio, conglulina- ■ tic ; action d'unir, de coller ensemble. (A. 1385.) ' CUNJUXGFPiE. — Pervenirooliquo; anioer dons im lien. [A. SS.) Conjungere Jerusulem, ; arrivcr a Jerusalem. — Cotijungere testes, com- ponere ; coiifronter les lemoins. (Mur.) ('C)XJURA. — Conjuratio, conspiralio ; corn- plot. (Mur.^ CONJUItAMENTUM. — Submonitio parium. 17'/. CONJUHAIIK. COXJUR.VRE. — Simul jurarc, simul jura- mento firmaro ; faire un serment colleclif, Jurer en nii'ine lemps ct ensemble. (Pass.) — Submo- nerc, in jus vocare, per fideni et sacramenlum, quod domino feudali obstrictus est, quempiam citarc ; judiccs ad judicium exercendum evo- care ; aucrtir secrelcment, citer en Justice, som- mer de cnmparaitrc pour rendre I'hommage et Jurer la foi due au suzerain, convoquer lexjuges, les inviier a rendre jttslice. (Pass.) — Exsilio dainnare ; condamner au bannis.scment. {X. 1282.) — Conjnrare terrain, jurarc terram, de qualis est, ad certum bominem pertinere ; rfe- clnrer sows la /oi da serment a qui nppartient la tf.rre en b.lige. ( 17/. .s'. Ftig ) Conjurare senten- tinm, animo statuere, doccrnere ; resoudre, arri'ter dans son esprit. (.1. S.S.) CONJUH.VTIO. — Submonitio parium ; avcr- tisseiiient donne par les pairs. (A. 12G0.) — ('ommunia, universilas civium unius urbis ; le corps des bourgeois, la commune. (.\. 1161. J — Adjuratio ; exorcisme. — Juramentum quoi- vis ; serment. C(JXJL'RATOR. — Pro cnnjuraltts. (A. 1030.) « Judex conjuralor hominum judicantinm, » quia bomiiics judicantes submonet et vocat ad judicium. Jul. I'hiliji. 17, rer. Franc.) — Coiijurn/ures, qui simul jurant ad cjusdem rei conlirinationcm. ]'id. Gonjuhahe etJuisAMKN- TUM. (A. 128(1.) GONJIRATUS. — Eodcm astrictus jura- menlo ; lie par le menie serment. (Unde conju- rati dicuntur in noiinuUis cliartis cives oppidi.) CONLABOn.VTIO. — CHiconomia. adminis- Iratio ; administration, gouvernement. {.\iin. Ber- lin.) — Provcntus agrorum ft jiralorum labore cullorum ; produits de la terre, ricolle. {Price. C. .\f.) — .Vo.piisitio conjugum stanto matri- monio : acquisition des epoux pendant tc ma- riaqe. { Lex. Rip.) CoXL. — Voces quae non infra sunt quiu- rendic per Goll. ('t)XLATA. — UlC'OLLATA. ('()!JI,A TEIIVRIUS. — Transvcrso cognalio- nis gradu junclus ; coUati'ral. (A. (059.) ("OXL.VTERARE. — Ad latus esse ; c^i.' " r6l6de. (A. 1027.) COXLATKRi;. — (^onhiterc >-.•, occallarc, absrondere se ; se cacher. (.4. X.s'.) • oM.ATon. — Adulator: /latleur. GONLAUDATIUM. — Consensus, COTVcnlio, pactum ; arrangement , accord, paele. 587 CON i^EXICON CONLECTOR. ~ Qui simul legll; condisci- ple, compagnon d'clttde. (S. Aug.) CO.M.iriAUE. — Sese pariler obligare, uli solenl qui de re aliqna paciscunlur ; sVnja^pc viulttellcmcnt. [Tab. Vos.) CONLUMINARE. — Accendere, inflamma- re ; allumer. {Cb. C. C.) GONLUSIO. — Ul CoLLUDiuM. CUNM. — Viih per Comm. COMMAIITYKISARE. — Aliquem c medio lollere per martyrium ; donncr le marlyre. {Hist. Ingulf.) CON.NESTABILIS. — Idem q. Comes slabuli. Vid. Comes. CONNKSTAHIA. — Urbis regio ; quartier d'iine ville. (St. Saoiu) CONNEXITAS. — Pro connexio, afiinilas. [Ch. Angl.) CONNIBENTIA. — Pro connhcniia, asscn- sus. fA. 684.) CONNIUS. — Signum cuneum quo numini cudunlur ; coin monetaire. COXXIYE.XTI.A. — Pactum, eonvenlio ; accord, arrangement. ~- Assensus; assenlimeni, connivence. (Gr. Tur.) CONNIVERE. — Consenlire ; ctre d' accord, consentir. { Vet. inscript.) CONXOTARIIJS. — In officii notarii socius ; conotaire. (Menag.) CONXUBERE. — Pro concumbere. (Anast.) COXN'US. — Angulus ; coin, ang'e. (A. 1278.) CONOSTABULUS. —Pro CosicsTACums. COXP. — Vid. per CoMi'. CONPHILOSOPIU'S. — In pbilnsophim stu- dio socius; compaqnon d'eludcs pliitoso/ikir/ucs. CONPTUS. — 'Coctus ; citvd. [Charlul. S. Wand.) CONQUA. — lit CoNxnA. COXUUADRARE. — Adversari, conlradi- cere ; contrecarrer. (Brusch.) CONpUADIlATUS. — Scicnlia vol virlulc or- nalus, inslruclus. CUXqUATA. — IModus agri, ul Concada. CONQUATERXARE. — Quaternalim jungc- re ; attelcr quatre betes dc front. ( I'et. Gl.) COXQUAVARE. — Pro concnvare. CONQUEKEMENTUM. — Acquisilio; acqui- sition, biens acquis. (A. 12 2G.) CUXQUERIMENTUM. — Ead. nolionc. (A. 1256.) CONQUESTA. — Armis aul bcllo quresilum, parlum ; conquete, chose ronqulse. (A. 1408.) COXQUESTAR!:;. — Bello el armis acquirc- re ; conquerir; oi. conquerre, conqucstcr. (Thorn. Wals.) COXQUIiSTATUS. — Armis acquisilus ; conquis, acquis par la force dcs armes. (S. XIV.) CONQUESTIO. — Ut Conquesta. (Pass.) ('ONQUE'^TRARE. - Ut Conouestare. ('riiwroc.) CONyUESTRATIO. — Ut Conoue.sta. (Pass.) CONUUESTU.S. — yumlibel bona quavis ratione acquisita, etiam qu;e a patre el ma- tre hccreditario jure quis possidcl ; bicns ac- CON 588 Mritage, guerre, quts n imporic comment, par etc. COXQUETA. — ISIensurae fruraentarise et vi- nariae species. Idem q. Concha. (A. l.'Jiti.) COiNUUIXISC.K.KE. — Quiesrere, cubare ; reposcr, etr-e cnuclie. {(H. /{(idulpli.) COXOUIREl^I']. — Armis comparare ; coh- qucrir. (Bnrl. Gl.) COXQUIRIMEXTUM. ~ Ut Conoueremen- TUM. CONQUISITE. — Vi armorum, jure belli; par la force dcs armes, par droit de conquete. [A. SS.) COXQUISITOR. — Victor gentium, qui po- piilos suo subegit imperio ; conquerant. (.\. llilC.) CONQUISITUS. — Dona quwsita vel simul quajsila ; acquets ou cnnqiu'is. (Cap. C. C .) CONOUISTA. — Bcllo qii.i'sita ; conqugle. (Cone. JJisp.) COXnUiSTARE. — Acquirere armis seu alio modo ; acqui'rir par la fore dcs amies ou aidre- mcnt. (Pass.J CONQUISTUM. — Census; redevance. {lab. mon. S. And. ]'icnn.) — Bona acquisita, nt ("ONOUisiTUS. (Ann. Ben.] CONQUISUS. — Deviclus, superatus ; sou- 7)u)i, conqu'.t. COXRADIUM. — ut CONREDIUM. CONIMSERIA. — Officium Conrf-sarii ; of/ice de conrasicr, ol. conraserie ; Vid. Conresa- BIUS. CONREARIUS. — Ul Correarius. (A. 1297.) COXREATOR. — Qui pelles paral ; tanncur, cnrrojieur; ol. conreeitr, conrimr. (A. 1313.) Co'XREDIUiM. — Bona qu.-evis qu;i; ad vi- ctum, veslitum, cultumve inserviunt ;/((*'< ce qui (St necessaire pour la nourriture, IhabiUc- mcnt. etc, — entretien. (Mon Angl.) — Convi- via qunp dominis prreslahantur a vasfaliis quo- ties per illorum terras pergebant ; droit dr gite oxi de procuration, obligation cm est le vassal de nourrir le seigtieiir el sa suite pendant qu'il voyage; ol. conroi, conree. Vid. Gistum, Phocu- RATio, etc. I A. 1157.) COXREGIOXALIS. — Ejusdem regionis ; qui est da meme pnyn. COXREGIUM. ~ Ul CoNncnuiM. COXREGXARE. — Una ciim alio rcgnare ; reqner ensemble. 'COXREGXARDUS. — Conregnardi solidi, iidem q. Censuales. COXREIU.M. — Ul Conredium. (C/iartul. S. Vand.) COXREIX. — Turma ; cscadron, troupe, com- paguir. (A. 12!2.) CONRI:;.SARIUS. — Monachus qui fratribus conredin seu cibaria ministrare tcnebatur ; frcrc cellMcr ; ol. conrasier. COXRESATOR. — Coriarius, alularius; cor- roycur. (Ch. Mass.) COXRESIGXARE. — Aliqnid alicui simul Iraderc, transcribere, imiiucere; transmettre, resigner. CUXREZARE. — Excipere, conredia pa- rare, dare ; preparer, donncr les aliments ; ol. conrier. I ( 5S9 CON MEDI.E ET INFIMiE LATINITATIS. CON 590 CONRIVALIS. — Concivis ; concilnyen. (A. SS.) COXROTUNDARE. — Rotund urn etncere ; nrrnndir. (Vet. 01.) COXSA. — Laterna Cfeca ; lanlernn sotirde ; ot. escnnse. (Con?. C(nn. Fior.) COXSACERDOS. — Simul sacerdos, coepis- nopus, sollcga in sacerdolio ; collpguc dans le m- rerdoee. (Pass.) COXSACKAMENTALIS. — Qui eamdem rem affirmal sacramcnlo ; conjurateur. qui jure iivec d'niilres qn'iin fail est ou n'est pas exact. \"ul. .lunvMEHTUM. C(JXSACRAX1':US;. — Eorumdcm sacronim particeps: f/i'i participe aux memos ceremonies ^ ■rrees, correligionnaire. — Eodem sacramenlo nlistrictus, conjuratus ; lid par lcm<;ine serment, 'injure, conspiratcur. COXSACllAliE. — Pro consecrare. [Vet. ins- rript.) CONSALAXEUS. — Qui eodem sale uUtiir, rnntubernalis, conviva ; (jui use du memc set, ( onimeusdl. GOXSCABINUS. — In scabinali'.s officio col- loga ,• colli-gue dans I'cchevinnt. (A. 1184.) GONSCIl'oi.ASTlCUS. — Condiscipulus ; rnndisciple. (Flod.) <'i )XS(;ii';\TIA. — Conscientlam fncere : 1° rellgloni iiahore ; fiiire conscience (Hern, do Uioji.); 2" notiim facere; (aire savoir. [Char- lul.'s. Vict. Mass.) (•ONSCIENCIATL'S. — Idem q. Co.nscientio- sis. (A. SS.) CUNSCIKiNTIOSUS. — Religiosus, qui om- nes actus suos aJ recti et ajqui normam exigil ; cotnciencieux. (Chr. Bernt.) COXSCOPAKE. — Scopis mundare ; balai/cr. (Golscl. mon.) COXSCRIPTI. — Charta, contractus, libcl- lus ; litre, c/inrte, cuntral. (I'ct. form.) CON.-^i'RU^TlO. — Suljscriptio : signature, subscription. {Hist. S. Germ. Prat.) CUNSEGKAXEUS. — Ul Cunsachaneu?;. CONSl'^i^ll.VRI'L — Terrainum oonslilucre, fij;erc ; bornrr, etablir dcs limites. ( Vet. af/rini.) CO.X.SEGRARI. — Baplizari ; e/re baptise. (Pasch. episc. Lilybit.) Consecrnri aiiciijus sancti corpus dicitur, cum e terra eximitiir ho- noris erga, aique inter sacras reiiquias fideli- bus exponilur vencrandum. i.Utn. Mutin.) CONSi';Clv.\ Tl'S. — Haptizalus ; qui a riru le hapti'mc. — (Pasci).) Monialis cousecrala, nb- balissa; nbbesse. (A. 1:222.) CONSEGREl'AEIS. — Uomeslicus, familia- ris ; serviieur, domeslique. (.\. 080.) — .Secn-tn- rura parliceps et conscius ; vunfident. (.1. .S'.v.) G()XSE( r.VXKl'S. — Ejusdem seclie ; //u» ett dc la memc scctc, correligionnaire. (Sid.) GO.NS!'',l)I-;iiE, — Invadere, per vim aufurrc ; s'emparer, prendre dc force. [.Antiq. Fuld.) GONSECALE. — Sccale; seigte. (Ap. Hrus.) GOXSEGALLUM. — Ead. nolionc. (cli. Eccl. Mass.) COXSEN'TAXEUS. — Conscius, parliceps; qui est dans la confidence, dans le secret, coniplirc qui participe. [Serijit. rer. Fr.) COXSENTIA. — Pactum, conventio ; pacte, convention. (A. 835.) — Consensus ; accord, con- formitiide sentiments, unnnimite. (".V. 1006.) GOXSEXTIARIUS. — Ut Consentaneus. {Leg. ,'Vorm.) GOXSENTfATIVUS. — Ead. nolione. CO.N'SENTIMEXTL'M. — Consensus; consen- tcm^nt.(('hartul. Eccl. Apt.) GONSEUUEXTIA. — Ut consensus. (Lamb.) GOXSEQUERE. — Pro consequi. (Mab., Lit. Gal.) COXSEQUUTIUM. — Pro consequentia. (Pet. Cell.) CONSERGIA. — Gustos mulier, seu uxor consergii. Vid. GoxsERr.iijs. (A. 1202.J COXSERGIUS. — Gustos; garde, conserva- teur, concierge. C0N3ERVA. — Vivarium ubi pisces conser- vantur ; reservoir, vivier. (Cons. Draf/.) — Con- serve, foeilerat.p naves, qua; eurndem cursum tenenles sibi miituam opcram promittunt ; con- serecs, navires qui font route ensemble pour se preter un muluel appui. (Sal. Mai.) CONSERVAGIU.M. — Navis, ut Conserva. {St. ^fass. GOXSERVEXTIA. — Conservalio conserva- tion, maintien. GOXSERVATIA. —Ead. nolione. ;A. 1391.) — Rcscriptum seu mandatum quo ponlifex si- bi rcservat collationem quorumdam beneficio- rum ,• ut Reservatio. {Ch. Angl.) CONSERVATIO. — officiiim sen jurisdiclio consirvaloris universitalum ; charge et dignite dc gardicn des privileges d'ttne universitc. (R. CrOUl.) CONSERVATOR. — Conscrvatores appellali quorumdam generum ministri : Conscrvatores privile^ioriim universitalum, conscrvatores Ju- dxorum, etc. COXSERVATORIA. — Rescripli pontificii species. Vid. Gonservatia. (.\. 1365.) GOXSICRVATORIALIS. — Conservatoriales lilirr.r, quibus conscrvatores privilcgiorura in- sliluunlur. (\. 1391.) COX.-^ERVATOKIUM. — Idem q. Litier.v conservatoriales. Vid. CoNStRVATOiiiALis. (Pcz.) — Vivarium ubi pisces conservantur \rcservoir vivier. (.\. 137 (.) GONSE'ITU.M. — Frumcntum cum secali mistum, f. pro Go.nseli.um. (A. 1231.) CONSIALIUM. — Ut CONSEGALB. (A. 1250.) GONSIOERARILIS. — Spcctandus, laudabi- lis. [Cone, llisp.) coXSIDERANTIA. — Ut Consideratio. {Ch. \arar.) GoNSIDEIlARE. — Dccernerc, ro expensa el con.sidcratnjudicare ; decider, risoudre npris exanten. (Episl. C. M.) d'un tribunal. (Lex. Long.) GUXSIDKRATIO. — Consideratio curi.v, de- crotum. Judicium curia; : decision, juyement. GdNSIOXAMENl'l'M. — Depositio ; consi- gnation. coXSICNARE. — Concedero, lraderc;flc- rorder, donner, tivrer. (Mur.) — Eronti bapli- zali oleo sipnum cruris, seu conprmai'nnis sa- cramenlum inipertiii baptizato ; fnire sur le 591 CON LEXICON CON 592 front d'une personne que Von baptise le signr de la croix avec I'kuilc sninle, on admini'ilrcr a un baptist le sacrcmetit de conpnuiilmu. — Sinnu saiicUc cnicis alicui hcniuiiclionem irapei'liri ; donnir la benediction a quelqu'un. (S. Cypr.) — Judici sistere ; comparnllve dcvanl le juge. (St. Cad.) CONSIGXATIO. — Probatio per sigm sen per ch!{.c\aiS ; demonstration, prpune de I' exacti- tude d'une chose en exhihant des titr-es. (t'ap. lladclc. Bcnev. princ.) — Sacramenlum coiilir- ms.Won\i : ■'increment de cotifirmation. (A. f' chef de I'Klat, conseil du chef de I'Ktat. [Cod. Th.) — Lxedra ;edi sacra) ad- juncta, iu i|ua forte consistebanl sacerdoles de rebus ?airis cum cpisct>po disceptaluri ■.salle de reunion jninte nuxeglises pour servo' aux co)i- ferences du clergcel de I'eveque. [Ch. eccl. Car- nut.) — 'I'hronus excelsior ; trdne, siege cleve. (.1. SS.) — Consessus cpiscoporum aulpresby- terorum ; asitemldee du clerge, synode, consistoi- re. (CoTcm. /loin.) — ("tetiis hominum simul ct una consistenlium, collegium scabinorum ; as- scmblce publique, reunion des magistrats munici- paux d'une vile. (.V. 1370.) CONSITl. — F. idem q. Cup.taiui vel Corta- siANi. {Ch. Edward. I. reg. .\ngl.) COXSITUS. — Ut commislus vel condilus; « (icmens dico, cum absinthiu ni meum respi- cio, cum consita melle vocula veslra deprehen- do. » (Marl.) CONSOBRINUS. — Patruelis: cousin ger- rnain. [A. SS.) (iJiNSOLAMENTUM. — lla manus imposi- lii>nem et baptisraum appellabant Cathari hae- retici. CONSOLAIiE. — Manus imponere, baptis- mura couferre. IVrf. Co.nsolamkntum. C0NS0L.\T1. — Paterini hreretici sic appel- lali quod consolainentum sms impertirent. C.ONSOLATIO. — Serotina cnena qune post collationem fiebal a monachis, qui. quod vice consnlalionis et gratuila; refeclionis, post im- pensas oralioni ol leclioni boras complures iis impcrliretur, detorlo indc vocabulo, consola- tionem banc refoclionfm pro collatione appel- larunt (Crodeg.) — Denariorum dislrihulioqure canouiris fiebal, ab aimuo reditu beneficii dis- tiicta. (.S7. c«;). danders.) — Caeremonia qua aliquis inter (^^atbaros admittobatur, idem q. 'oNSOLAMENTUM. (.\. 1241.) — Solatium, auxi- lium ; smUagement, aide, fj'ct. form.) COXSOL.VTUS. — Jnlerdum pro CoNSULA- TUS. COXSORCLV. — Ut Consortia. COXSOROR. — Virgo mulierve quae se sua- que, vel sallem bonorum suorum partem ali- quara oblulorat ccclesite sou raonaslerio ea vel simili ralione qua ol/lati. Vid. Oblatus. COXSORS. — Gonjux, uxor; epouse. (A. 1338.) — Vicious; vnisin, qui e^t proche. (St. .\sl. — Pro Cdm'.ors, unanimis. (Acher., Spic.) GONSORTARh;. — Limiles habere consorles, vioinos el eosdrm ; avoir des limiles communes, i-tre Inn'lrophe. (Chur/ul. Apt.) COXSURTARI. — Ead. notione. (A. 1030.) CONSORTES. — Ejusdem agri vel dominii parlicipes, qui soi'les suas vicinas habeut ; voi- sriix, co-pruprielriires (Iu mcine champ ou du meme fief. (Leg. Wisig.) — Fines agrorum, ter- mini ; limiles, homes des champs. (A 1032.) — Consorles coluni, qui vicinos agros colunt, arant Colons, fermiers qui font valoir des terres voisi- nes. {Ch. ap. Guic. — Consortes dicuntur in li- 593 CON bris feudorum dominus et vasalius jvjjtfju-^o) , ejusdein militiau socii. CONSORTIA. — Siiciolas, collegium : riu- nion, comiiiunaule, corporal ion. — Ager, domi- nium, vel prajiJium ciji- pliires sunt partici- ptss ; terri\ stifjnturie, mclairie qui appartien- 7Wiil d plnsieurs en memo temps [St. ('ad.) CO.XSnlM'lALIb'. — Sodalis, socius ; asso- cie, cuiii/iai/iion. {Cod. Tk.) Ci.iNSOlM'IARE. — 111 consortium udmiltere, vel siiiiul partiri. (A. 1:247.) (■.ONSURJ'JU.M. — ConvcnUis ct coiigrega- tio piu.sL)yliroruin, cum scilicfl iiivicetii tie rebus ecclcsiasticis et parochiarura aiiarum delilierant ; iaicorum pia sociclas, sodalitium ; assemhlee, de pretres, synode, conference; con/re- rie. C0NSP.\LAT1US. — Comes palalii ; comic du palais. (ONSP.-VRSUS. — A?persio aquae benedi- cla', qii:e aqua aspertfionis dicitur ; aspersion d'eau bi'nite. (.Vnasl. ) GoNSi'Kr.TAIlE. — Conspicere, videre ; apetcevuir, voir. (A. SS.) CO.NSl'Kf'TOll. — Qui conspicil videt ; cclui qui aprrcoit, qui voit. C().NSl'l':ilSlO. — I'anis eucharislicus ; pain eurhiiristiqui-. fPa.=c!i. Radlj.) CON'SPICARII.IS. — (Jui conspici potest, vi- sibilis; qui peul i'tre vu, visible. (Vigil. Taps.) CONSIMCATOR. — Speculator, explorator ; ?'ui va a la decouverte, explorateuv, espion. Alb. Muss.) COiNSI'IRARK. — Simul senlirc el credere ; avoir Its memes seniimcnts el les mrmes croyan- ccx. (Cone. Ilisp.) C(t\SI'lRA THIX. — Monialis ; nonne, rvU- gieusc. {('dp. oriL Cist.) CONSl'ONSALIS. — Commatcr; comini're. CONS'l'A. — I'ro Costa, clivus, latusmontis. Vid. Costa. CONSTABIILARIA. — Dignilas comilis sta- bulorum ; connetntilie. compaqide dc soldats. GONSTAliUI.ARIUS MSmJB ET INF1M.£ LATINITAT13 quasi CON 594 Fra- Vid. prosterni' Ceiituria niilitaris ; — Idem q. comes sla- biili. V'ni. Comes. CONSTABUi-ATUS. — Ut Co.nstauulaiua, comitis stahuli dignitas. CONSTAliULlS. — Idem q. conies stabuli. Vid. Comes. CONSTA HUCUS. — Kad. nolione. CONSIAMKNTUM. — It Custus. (Ord. Vil.) CO.NSTANCIO. — I'ro constilulio : << Item liac irrcfragabili conslanlione sanximus. o {Ord. Ph. IV, ro,j. Fr.) CdNSTANClA. — Ut CusTUS. (A. 1233.) CONSTAN riA. — llxpensHi, impcufffi ; dr- pmae ; ol. mn.'itdnce. (A. llH'.t.) CONSTAN TIN US. — Solidns, moiiila aur.a impt'raloriiiii ( 'oii.-flaiilinopolilanoriim ; cons- tant inatmonnair dcseinpereurs de Constantinople. CONSTAHK. —Pro slnrc ; demcurer. {Lex Bao.) (JONSTELLATLS FRATER. — TER. CONSTFKNATUS. — Prostratus (Rre,>. Par.) CONSTIPKNDIALlS. — Particeps slipendii. (.1. SS.) ro.N.-jTlPi.LATIO. — Contractus stipulando conlirmalus ; ut Stipl'Latio. (A. 700.) COXSTITUCIA. — Prajstatio (juui ex consli- tuto solvilur. (A. 1268.) CONSTITUTIO. — Ead. notione. {Ch. num. !\!ur.) CONSTITUTOR. — Qui pro alio se solulu- rum promiltit, vel aliqua facturum, et alterius in se transfert obligationcm ; celui qui se met au lieu et ji/ace d'un autre CONSriTUTUM. — Decretum; loi, regie etablie. { Vet. 01.) — Dies conslitulus, prajfini- \\ii\Jour determine, fixe. {Lex. Long.) I'onere consUutum, diem constituere ; determiner, fixer mi jour. [Ibid.) CONSTORIA. — Idem q. CusTus. (/ns/. Eccl. Const.) CONSTIUNGERE. — Cogcre, coercere ; con- tra ind re [Lei/. (J. ^L) CoNSTRlNGIBILlS. — Qui ex jure coerceri fotesl ; qui peut I'tre Juridiquemcnt contraint it. (A. J.iOl.) CONSTItUCTOM. — Qui construendis aut re- parandis ajdificiis invigilal ; surveiilant de tra- vaiix de construction ou de reparation, architeclv. [St. tccl. S. Laiir. Mom.) CONST' MA. — Pro Costuma. roNSTUItA. — UtCousTURA. C'ONSUA. — Ut Vox scripla per abbrevialio' nem pro Constuma. (A 1228.) Ct)NSURN'rEIl. — Pro consuetudine ; scion la coutume. {X. laOl.) COXSUETA. — Liber ritualis. Vid. Consdetu- DINAHIL'?. [Cone. Ilisp.) CONSUETUDINALITER. — Ex more ; selon la coutume [Cone. Ili^p.) CONSUETUItlNARlUM. — Pnestalio, idem ac ('ONSUKIUI)O. COXSUETIDIXARIUS. — Consuclus : liabi- tuel, ordinaire. — Liber ritualis in quo Ol'licio- rum divinoriim ritus formuheque deocribuiilur, in quo consueludines convenUiales et monas- lica^ exaraUi' sunt ; rituel. (BrompL) — Consue- tudinibusseu tribiilis obnoxius, villauus ; Iwmme sujet aiix scrrices feodanx, serf, vilain ; ol. cous- tuniier. (.\. 1()'J2.) Terra consuelwlinaria, tribu- lis obnoxia ; lerre sujette aux redevances fiodalcs, lerrr rolurirre. (loXSUETUUO. — Lex municijialiset qu;i^vis alia, sive ex consut-tuiline recnpla, sive eliain lilleris exarala ; lot guelconque, icrile on nan, ^l'a-« ^ Ciinsiirtuilii ninri^, qua ros tnaritiraa.' refiwidwr ; coutume de la nirr rreueil dt rrgienienfs stir la navigation. (A. l^S.'L'i — itegnia iiionas- liea ; rri;le monastique. [Cli. Mur. mon.) — Mesis Inius sanguis rcminarnm, qui consiie'o temporo redil ; flux menslruel. (.\lex. latrop. interp.) — Pra-slalio, pensitnlio, quic ox concueludino priL'slatur, sive pi>r,iinia, sivo aliis robn.**, aiil etiam servitii*, cujus inilinm isnoralur ct a quo 59S CON LEXICON CON 596 inducta : redevances en nature ou en especes ; ol. coulume. (Pass.) Consueluduus buryt, qme a burgensibus seu burgorurn iiicolis solvuiilur. {Gal. Ch.) Consucludo toiiiilis aul cmisulafis, quiB comili vel ralione comilatus debi'Uir. (A. 14-2;f, 1068.) — Consueludo Judiciaria, dia- triclio, mulla a judice irrogari solila. C'onsue- tudo Jacewli eC comcdeiidi, idkiva q. Jus r/isti el prucuralionis. lid. Gistum et I'rucuratio. (A. H43.) CONSUL. — Conies ; comie — Cunsiliarius ; conseiller. — Oppidi magislralus; iiiagislral municipal, echcoin ; consul, rvssoi/l, consau, elc. — Qui in emporiis seu poilubus maris merca- lorum jura ac niorces luclur ; consul, ai/cnl di- ploniatifjue. [St. Mafs.) — .Mercator eleclus ad dirimendas lites sociorum ; consul, urudhoinme. (A. lo6;{.) COXSUL.\.RE. — Consilium dare; conseiller. (A. 1284.) CONSIJLARITAS. — Comitalus, dignilas comitis ; romle, iltynite de comte. A. H4S)._) CONSULAUIUS. — Consiliarius ; consllio- rum parliceps ; conseiller. (A. 5oi).) CO.XSULATUR. — Eod. sensu. (Joan. Brompt.) COXSUL.VrUS. — Comitalus, comitis dis- Irictus ; comte ; ol. cnnsolat. [Ch. -iiii/l.) — ])i- gnitas amiralti seu supremi rcrum piuifecli apud Saracenos ; emir. (Eulog. Told. — Con- siliariorum conventus ; asscmUce de conscillers. conseil. (Joan, a Leyd.) — Munus cmsulis ?i seu perfoclum. [Cnu. Hih.) — Opus ex diversis aucloribus colleclum. IV(i. (^onsummatum. (Dig.) GOiNSUMMATOH. — Perfeclor, qui con- summat et perBcit ; qui accomplil, qui achi've. (.S. Cypr.) CUX.-^UMMATU.M. — Succus ex decocliscar- uibub cxpressus ; consomme. [A. SS.) CONTADIIU.M. — Ul (l\NTAi>RUM. CnNTAniNA. — I xor ; epouse.(U!xri:\.) Accola ; qui habile aupres, CO.NTAUIXUS. voisin. (.4.. SS.) COXTADOR. - rii , calculateur, CUXTADORIA. - Calculator, priefectus ajra- caissier, Ircsorier. (A. SS.) iErarium, seu locus ubi numer.itur pecunia ; tresor, caisse. (A. SS.) C0XTAG1.\UE. — Citare, in jus vocare, ctter en Justice assiguer. Vid. Aptacuiaue. CO.XTAfil.VrUS. — Conlagionc correplus; atteint par la contagion (A. SS.) C(JiNTA(;iU.M. — Contagium originate, pec- caluin o[i;,'iiiale ; pcc/ie originel. (.K. 1180.) COXTAL.VCiU.M. — Tribulum pro IVuinenli inensuralioae solitum ; droil dc mesurage. (A. 1220.) (.'(tX TaL.ATA. — Comitis sou caslellani dis- Irictus, ul videlnr; comte, chutellenic. (A, 1330.) Jus quoddam sed igiiolum. i A 1302.) ('ONTALIA. — Ul ('ontalaGil'.m. CoXTALI.VrU.M. — Eod. sensu. (A. 1242.) CO.XTALIS. — Qui pertinet ad comilem ; de comte, eointal : « Terra contalis. » CDXTAMKiN. — Pro Cantamkn, incanlalio. CO.NTAiMlNA. —Pro Coniiamina. fA. 1222.) COXTAMIXIA. — Ead. nolione. (A. 10.")ii.J CONTAN'GKKE. — Invailere, usurpare, manum afforre; envahir, s'emparer, usurper, niettre la main sur. (S. vii.) CONTAXTUS. — Xumeralus; com;)/e. Pecu- niacontanta: argent comptant. (A. S.S.) CD.NTASSARE. — .Vcervare, congererc; e«- tasser. (A. 13!)7.) CO.NTASTATUS. — Caplus, interceplus ; saisi, arrete, empeche. (A. SS.) COiNTATA. — Modus agri, ul Goncu.vda. (A. 1304.) CONTECTALIS. — Sub eodera leclo liabi- tans, uxor, conjux ; qui habile sous le meme toil, epoux. (Uilm.) CONTr.CTlLlS. — Ead. nolione. (A. SS.) CO.NTE.MPEllARE. — Obtemperare ; obeir, (A. 559.) COiNTIi.MPl.ATIO. — Nosiri contemplatio, id est nostri ergo vel causa ; « cauf.e de nous, par egard pour 7ious. CUXTE.MPOKALIS. — -Equalis, coaitaneus, scquajvus ; tlu meme temps, du meme dge, con- teinporain. (Ditm.) CONTE.MPORARE. — Esse eodem tempore ; etre dumeme tem/is. (Terl.) CONTEMl'J^A. — Contemplus, negleclus. mepris, dedain {Cone. Ilisp.) CONTEMPTIO. — Contentio, coiitroversia ; discussion, dispute. (A. 1187.) COXTENDERE. — Extendere, exponere. (Hincm.) Contendere testamentum, contendere ut iiritum fiat, illud rcscindere. (A. 1212.) CoNTENE.MEMTU.M. — Quod cuique ad suraplus necessarios snfficit, ut ContineMIA. CONTEX'ERARE. — Tenerum (acere, mace' rare ; attendrir. 597 CON MEDLS ET INFIMiS LATiNlTATJS. CON 59S GONTKNTARK. — Satisfact^re ; conlenter. (\ch. , Sj)ic.) — i'lacare ; «/>'i- trois, Irois a trois. — I'ituln conternans, id est terlium an- num a:;ens, robiista. CONTICRNATIO. — Sors ea (|use in ties par- tes dividitiir ; lot d'uii /larlnge in Irois. (;i iNl'llSSERAIil'". — .\micitiam, socicta- tem inire cum aliquo ; conlvacterdcs liens d'a- initie avec (/neli/iii/n. (Tert.) C()\l'liS.SI'>KATlO. — ('ontesseralio kospila- litalis ; commerce d'amilie. (Tert.) CitN'rKST.V. — Servilii fjenus quo subdili sepimentadoniinorum contexere tenenlur ; obli- gallon nil soni les vas%aux d'elahlir el de lenir en bon I'lat les clotures des terres du seigneur. (A. 1H»1.) CONTESrABILIS. — ? to comes stabuli. Vid. Comes. CONTESTADA. — Vid. Contestatio. CO.NTKSrARK. — Donare ; donner. (A 936.) — Adnionere, monere ; uuerlir, prevenir. [Cap. ('. M.) — Conlcstarc litem, liligare, repugiia- re ; pliider, debattre, avoir diffcrend. (A. 14S1.) GUNTKSTATA. — Vid. Contestatio. C()NTi*:srATl(). — Litis cnnlfstalio ; ouver- ture dcs di'hnts Judiciaire^ /lOr I'appel dcs te- moins. (Leg. Long.) — I.ibcilus, scriptura ; icrit, billet. [Cod. Th.) — Teslalio ; nth'siatinn, ccrtijicut. (Cone. .Irrl. ii.) — Contestatio, con- iestttiln seu conlrslata in quibusdam inslrumcn- tis dioitur prx/nlio seu oralio qua' canoni pr.x'- mitUlur, qua disponuntur sacerdos et populus ad tremendorum mysleriorum confeclionem ; la prn/ace de In M'sse. CU.NTESTATUUIUS. — Contcstatorii apices, litlerui tcstium munimine contirmatre ; attesln- lions, crrtificat.f, pieces revi'tues de la signature des ti'moins. {Script, rer. Fr.) <'0\|'|';sTIS. — Una cum aliis ejusdem rei testis ; qui est lemoin avec d'autres dans la meme a/faire.{\. 1;M().) t-'O.NTKSTU.M. — Itegestum publicum ; rvgis- tre. (I. am ) CONTKS rUS. — Lis. altercatio ; contestation, diiriiysion, drhal. iiroces; ol. ontrst. f'.oNriloi; \[,is. — r.onjux. uxor, interdnm etiani uiaritus ; mari, I'pnuse. (I'a-^s.) • -I '.N"r|i ;K|{. -- l''uiiaiiiiiulus, sic diclus (pmd ad librandum corpus Roral coiilum ; /nnambu- le, danxeurde vnrdr. (S. I'aulin.) COMIGIA. — Pro Coiirigia. GONTIGUAHI. — Contiguura esse ; elre yoi- sin, cnntigu. ('t)\Tlre ; eontrercnir. (St. I'crx.) COXTRAVIXDICARE. — Vindicare, clari- gare ; se vriv/er, user de reprisailles ; ol. contre- venquer. fA.riol.) rOX TRKDA. — Ut CONTRADA. • OXTREMANDARR. — Pro Gomraman- IIAIIE. COXTIUmiABlLIS. — ImpoMtionibus obno- xius; contrihuahlc. (A. 137t.) CONTRIHUIIiULIS. — Had. nolione. (A. 1374.) CONTRinULARE. — Conlerere, affllgero ; tourmcnter. brisrr, iicca/ilrr. (Pass.) COXTRIHUIJS. — Consanguinuiis. cogna- tu9; qui est du meme sang, parent. (Isid.) CONTRIIJULITAS. — Cognalio, consangui- nilas ; parents. COXTRIOKRE. — Pro conterere. (A. SS.) CONTRitFACTOR. — Ut GoNTHAfACTOR. CO.XTRIJPATIO. — Quasi contrapactio, cum- pensatio. {Lex. M'isig.) COX'l'RUVERSlO.XKS. — Conlroversa; ; dis- cussions, controverses. (Brompl.) CUNTROVEKSUS. — Conlroversiariim ama- lor, pugnax, conlenliosus ; qui aime les discus- sions, U's cunlruverses, querclleiir. (.V. 11 3X.) COXTUC.IARE. — Conlundere, feiire, sau- ciare ; fropper, blesser. (A. 1170.) CdXTLJ-ATIO. — Collalio, donatio; action de donner, donation. {Form. Andeg.) COXTULERE. — Confcrre, donare ; con/e- rer, donner. (Cone. Hisj).) COXTULITIO. — Ul CuNSULATio. {\'et. Ol.) roXTU.MACI.V. — Vadimonii delraolatio ; contuntace, rejvs de comparaiire decant le Jnge. [St. com. Ven.) CON'TUMACIALIS. — Conlumacialis littera, qua vadimonii delraclio declaralur ; tettre par laquelle Ic rc/'us de comparaitre en Justice est no- tifie. (A. 13!tG.j CUXTUMACIO. — Idem q. Co.ntumacia. (A. 1493.) COXTUMASSAllE. — Vadimonii deserli reum pronunliare; cuntumacer, condamner par contuntace. (A. 134H.) (^OXTU.MEI.IARE. — Contumelia afficere ; injuricr. outragvr. (.\d. Vien.) COXTL'.MKLIU.M — Contumelia ; outrage, injwe. (Cone. I/isp.) C0XTUR15ARI. — iMorari ; retarder, diffe- rer. [Gl. Ilarth.) CONTURX'US. — Amicus inter duos discor- dantes ; mediateur. {Form. Marc.) — Elexus, deplexus, circuilus. Vid. Contorium. COX'TUS. — Calculus, ratio ; compte. (St. Cad.) — Gondilus, concinnalus ; ilrcsse, pre- pare, redige. \Clir. Sicil. ap. .Marl.) COXTUTARE. — Tutari, in tulo collocare, cuvare ; etre protegi, mettre en siirete, ioigner. (A. SS.) COXTUTELA. — Tulela qu;c pluribus admi- nislranda commillilur ; cotutcle. (A. 1441).) CoXTl'TOR. — Cui cnnlulela crediturjco- hiieur. GOXUBIUM. — li'imtii) :]\uk a parentibus filiie fil propter nuplias mmi intuitu oonnubii. (A. IPC.) COXLJilJL.V. — t'olus ; qucnouitle. COXUMXU.M. — Ul ("oviMis. ("ONUS. — Angulus seu tiijuscunque rei ex- Iri'mitii'' aiiguiosa ; coin, angle. COXVAllIUM. — Ut CoNfHAVADlLM. (.lfl»l. Hen.) ctlXVALESCEXTIA. — Recrealio ab adver- sa valeludinc ; concalescencc, rrtour gruducl 7(/r. .S'. .1/6. Andeg.) — Pro conniventia, consensus. (A. 732.) COXVENIENTIARIUS. — Convenientiaria charia, qufe complectitur convenientiam seu convenlionem ; acie dresse a la suite d'un arran- gement, d'un pacte, et en cnnlc/iant les cundi- tionx. [Ch. ap. .'^teph.) Convenicntiarius, cui ad- juncta est conventio. (A. 1122.) CONVEXIKXTU.M. — Pactum vel eliara res pacto et conventione data ; arranijement, ac- cord, et la c/iosc dunnce en vertu de cet accoi-d. (A. 12cSl.) CONVEXIMENTUM. — Ead. notione. CONVENIHE. — Per pactum vel conventio- nem promitlere, stipulari ; s'enyager, stiputer, convenir. {Ch. Arag.\ — Citare, in jus vocare ; citer en justice, assiyner, intenler une action ; ol. convenir. {.K. 1264. j COXVENIUM. — Conventio, ut Convenen- tia. fA. 1208.) COXVENTARE. — Convenire, convenlum agere ; s'assernbter, faire nne rci'nion. (Ctes. lli'isl.) — Frequenter venire ; cenir souvent. (Tert. ) — Consentire, promiltere ; conrcnir de, pi'omettre. [Vet. form.) COXVENTIA. — Pactum, ut Convenkntia. (A. 833.) — Consensus, laudimium, q. Vid. (\. 1159.) COXVEXTIALIS. — Conventiale scriptum, quod pacta continet el convenla ; acle qui ren- fermc les conventions etabUes. {A. SS.) COXVENTIAllIA. — Ut Convenentia. (A. 930.) COXVKXTICtJLA. — f orgregatio ; /J.?.m- hlee, rasseinblement. (.A. 'J62.) — Conventio prava, pactum iliicilum ; rnauvais arrangement ; pacte illicite. (Ord. reg. Fr.) COXVEXTICILUM. — Hsreticorum conci- lium ; conventicule . — Coetus, collegium ; as- semblee, reunion d'hommes, college. {X. 1348.) C0.NVEXTIOX.-VLIS. — Convenlionales eccle- •^ ,collegialse ", eglises convent uelles. (G. Chr.) -OXVEXTIONARE. — Pactum, conventio- nem inire, paciscendo convenire, promiltere, pacisci ; /aire un accord, promettre, s engager, 1 Rad. de Die.) COXVKXl'lOXES. — Forte -lui simul cort- venientes unain el eamdem conipoiiunl fami- liara. (.\. 1231).) CU.NVEXTIUXCL'LU-M. — Ut Conyunticu- LUM. (.1. SS.) CU.WEXTURES. -^ Partes quic invicem de re quapiam convcniunt, paciscuntur ; ks par- ties cntre lesquelles un accord a luu. [Cap. C. M.) CoWEXTL'ALIS. — Conventualcs fratres; monuclii, qui collegialiter in convenlibus vi- vunt ; les muines. [\. 1233.) — Conventuatit ccclesta, prioratus canonicorum regulariura ; eglise de chanoines reguliers. (.\. 14H4.) — Con- ventialis locus, monasterium in quo sunt mo- nachi numero suftici<»ntes ad omnes ordinii regulas rite observandas ; non conrrntualis au- tem, in quo pr;n rainori monacliorum numero constitutiones omnes non |)ossunt observari ; couvent qui a su//isamment de moines pour qu'on pui'ise suiure rrguliorement toutes les parties de la regie. (Stat. ord. Cluniac.) — Conventuaitt dicli ex ordine S. Francisci, cjui annuos redi- tus possidebant, ad discrirnen Obserrnntinorum, qui regulam severius observabant ; Conven- titels, Francifcains qui possedjient des reventa, titndis que ceux qui se noinmaimt Observantin$, restaient entierement fidcles a leur vani de pan- vrcte. (.Mur.) COXVEXTUALITAS. —Societas religlosa; connentualite. COXVEXTUALITER. — More monachorum; comnie les moines. GOXVENTUS. — Mallum, placitum ; assent- blee publiqup, plaid. (Vet. Ol.) — Ecclesia; eglise, lint oit se 7-iunissent les fideles. (.\. 506.) — Districtus, dioecesis episcopi ; ressort d'un eveche, diocese, pays soamis a I'autorite d'un eceque. (Pass.) — ( onventum, pactum ; accord, convention. [Inst. S. Mart. Lem.) — Collegium monachoriim ; convent. (Ebrard.) — Locus ubi conveniunt rnonaclii de rebus suis deliberaturi ; lieu nil les moines tieunent leurs assemblees, salk M\'IN'AL1S. — C'lnviviiles denarii, qui ci- bariorum loco canonicis distribuebantur ccrtis riicbus ; (/'7iier5, momiaie q>>e Von dislribuail a cerlaini-s e/ioquet aux clianoines, an lieu et place des aliments. (Cons, Eccl. Colon.) CdNVIVANTES. — In 1 cdesia Lugdunensi sic diccliaulur canonici qui pro majoribus. quos pci ripicbaiil, rediRlilMi^, certuui aliorum canoiiicorum, pi csbyturoruin clericorumqut> numerum txcipiebant hospilio et mcnsa ; cer- tains clianoines du ehnnilre ■/<■ l.gon qui, a cause des grnnds revenus de leurs benefices, adwettaieiii (J leur la'ile et logeaicnt plusieurs aulres prelres muins riches. CONVIVIUM. — Vulgo paslus. Gal. i'riiide past, cum teiiciis aut vai-snllus tcncbatur ex coiiditione feudi aut teiieuienli, domino convi- vium seme! aut pluriesquolanni^cxhibere. \'id. pAblUS, I'liOCUKATlo, etc, — A conveviis fide- 607 COO LEXICON COl' 608 Hum ejici, excommunicari ; iire excoinmiinie (Nutjue ciiim cum excoinmunicalo comnuinicare iiec cum eo cibum capcre licebal. iConvivia tle- fttnCtOIUin. ]'ill. I'ARENTALIA. CDNVOCATUll. — Forte, is cui cura erat ca- nonicos convocandi, ubi id eral neccssarium. (Cone. Hisp.) CUNVOLVULUS. - Dolor alvi, colica ; coli- qui. CONVOTUS. — Conjuralus, eodem voto aslrictus, obligatus ; conjure, celui gain fait le ni&mev(ru qu'un autre, qui est fenu aurmemea obligations. (.1. S.S.) ('U.NVt'LSIO. — Abolitio ; suppressiou, abo- lition. (CIt. mon. S. Maur. A;/awi.) COXZAKl']. — Ucparare; n'parer, mcitre en bon etal. {St. Plac.) CUNZATUH. — Corarius, pellium conciona- tor ; tanneur. [Cli. Itat.) — ]'iarum conzator qui earuin reparalioni invigiiat ; celni qui est charge de veiller ii I'enlreti'in, a la reparation des clieinins. (Ch. Jtal.) COXZATUUA. — Conzatura roriorutn, co- riorum suffitio, seu inspersio pulveris quercini cum inficiunlur coria ; tannage du cuir. [Ch. Ital.) COODIBILIS. — Qui omnibus odio est; qui est hat par lout le monde. (Tert.) COtJPATA. — Pro CopATA. GOOPERAXA. — Tempus (|uo sata coopc- riuntur, in provinciis quibusdam <;alliae ; couvraine. COOPERATOR. — Qui domos cooperit; cou- vrcur. (A. 1235.) Cooperator episcopi, coadju- tor; condjuteur. (Rab.) CUUPliRATUS. — Elaboratus ; iravaille, fa- conne. (S. xui.) COOPERCULUM. — Quaedam avium penna ; certaine plume de la queue des oiseaux. (Frid. imp.) COOPERIRE. — De animalibus dicilur qua; feminam ineuut; couvrir, frconder. (St. Mant.) COOPER TA. — Locus contectus ubi merces venum exponuntur; halle. ol. couverte. (A. laOcS ) — Cooperta navis ; le tillac dun navire. [St. Mass.) COOPEKTIO. — Ager veslilus seu segete coopertus ; champ convert de sa 7noisson. (A. 1260.) — Coopertiones, capita .«eu rami art)o- rum succisarum ; hranchagea, menues branches des arbres. (Mat. Paris.) — Coopertio seminis Ul CoOPb RAIMA. (A. 1242.) COOPERTIVUM. — Tectum ; le toil, la cou- verture d'un edifice. (A. 1296.) COOPERTOR. — Ut Cooperator. COOPEIITOIUUM. — Stragulum quo lectus insternitur: caucerture de lit. (S. Aug.) — Tec- tum domns ; Initure. ( t\ . 1202.) — Festnm, ciil- men ; faite, sommet. [Mon. Angl.) — Locus du- melis consitus ; fourri, lieuremplid'arbrisseaux. [Leg. Scot.) — .\rmatura qua corpus vel cor- poris pars tegilur ; cuirasse. (Ch. Anal... ap. Mad.) ^ COOPERTORIUS. — Qui facil equorum coo- pertoria ; bourrelier, sellier. (St. Aven ) COOPERTUM. -- Locus dumetis consitus ubi ferse ialitare solent,cum veuatore,eas insec- tanlur ; fourrr, massif ; ol. le couvert. (Ch. Ang[\ — Lihii tf^gumentum ; couierture de livre. (a. SS. ) COOPEHTURA. —Tectum ffidificii ; toiture, toil d'une maison. (Chartul. S. Vand.) — Ma- liimonium, apud .Vnglos ; mariage. (Kast.J — Coopertura area:, operculum ; courtrcle. (A. Ss.) — Stragulum ; couverture, tapis. (St. Ven, — Coopertura frrri ; armure de ftr, cuirasse. (A. 1294.) — Coopertnnv dicta. \'id. DiETA. CoOPEliTUS. — Idem q. Cooi'EBAna. — Ul Viis'inus : « Coopertus mansus, Casales cooper- ti. >i — Ue animalibus, coitus, admissura. \'id. COUI'ERIHE. COOPPIDANUS. — Concivia ; concitoyen. COPA. - Cupa; cuve. (A. 1295.) — .Mensura vinaria, olearia, salinaria ; espece de mrsure de capacite. Vid. Cupa. (St. mom. Reg.) — .Navicu- la ; petite embarcation. (A. 1303.) — Rami ar- boruin ; brunchages ol. coupel. (A. 14.'5:'.) — Tribuli vel pensitalionis species ; certaine rede- vance c>\. copuge, cnpagee. Vid. Cori'Onagium, (.\. 1374.) — Mensuraagraria in comilatu Yien- nensi; mc-iure agraire (A. 1308.) COPAnlU.>L — - Particula carnis: fragment (le viande, portion. (I'ap.) COP.\CIUM. — Jus exigendi copns ex fru- mentariis mercibus quaj in mcrcalis veneuiit; droit de jn'elccer tine coupelle -nir les grains por- ti's au marche, di'oil de coupelle, copage. (A. 135G.) COP.'VGORGIUS. — Gladii species, pugio, s'lCix; espece d'^pce, poignard, stylet ; ol. coppS' gorghe. (A. 1435.) COPALLUS. — candela cerea minutior ; pe- tite chandclle de cire, bougie; ol. coppon. (Mur.) COP.VNA. — Navicula ; petite barque, na- celle. COI'ARH. — Caedcre ; coupcr ; ol. coper. (A. 1273.) — Alligare, adnectere ; attacher (i,lier a, joindre. (Ch. S, Vict. Mass.) GDPAKIUS. — Qui est a copis seu copulit echanson. .A. 1294.) GCP.Vr.V. — Modus agri, ul Gopa. GOPaTIO. — Gsesie ; couppe. (A. 1233.) G()P.\TOR. — Copatur rnonetx, qui scindit monetas proliibitas ut nemo deinceps iis ula- tur; coiipeur de monnaies. (A. 1333.) COP.VUUUS. — Yir cujus uxor, ipso sciente, mcEchatur ; mari dont la ftmme est mfidele ; ol. coupeau. (.\. 1357.) COPEGIA. — Silva Cffidua -ybois taillis. {Ch. Angl.) GOPEIRA. — Ead. noiione. (A. 1239.) GOPELLETUS. — Cymbula, navicula ; na- celle, petite embarcation. {Ch. Ital.) GOPELLUS. — Mensurae species aridorura siraul et liquidorum ; mesure de capacite pour les liquides et les solides ; ol. coupelle. {k. 1330.) — Assula, recisamrntum, imo et raiui arborum succisarum ; branchages, produit de la coupe des arbres; ol. coupeau, coupel. (A. 1214.) COPERCHIUM. — Cooperculum ; couver- cle. COPERTA. — Tabulatum navigii ; pont 500 COP MEDIAE ET INFIMiE LATINITATIS. COR leclus - Tch'- sert a I ■((/. I'un navire. (.St. Mass.) — Operculum ; coii- lercle. {A. SS.) — Assula, recisamcnta. - - Mem J. CiipKLLUs. (Leud. I arc.) COI'KRTORIA. — Slragulum, quo insternilur ; couverlurc de lit. (A. 1476. - men ; cnuvertitre, envcloppe, tout ce qui oouvrir. (Ch. Ital.) COPKKTllllA. — Pro CooPKHxanA. ('Ol'liTATUS. — Cnpctata Misxa. MlSSA. (lOl'KTIUM. — Pro CAPtTiuM, aut Capetum. COl'ETUM. — Mensura frumentaria; me- sure pour Ics grains. (Ch. IJaljth.) CUl'HA. — legmen capilis, ut Cupbia. i ('(JPIIAXUS. — Cophinus qui solel terra op- pleri ad munimenUim ; r/a^(o«. (A. 14'J1.) — Area ; co//re. (Pass.) ; COPIIIA. — Ut CUPUIA. [ COl^ni.NHLLUS. — Arcula ; petit coffre, pe- \tit panier. I COIHIINUS. — Corbis qua terra portatur ; panier d'osicr, de jonc ; ol. cophin. cnuffin. — •Area ; <-o//ce. (A. 12!t7.) — In cophino servire, iid est in servitule. (Psalm.) ; r,(»l>llRUS. — Area; coffrr. COlMiri. — A Mahiimelanis confictum voea- 'buluiii quiCtirislianos.I'lgyplios, seu monachos alii«quc religiosa' vit.e seclatores perconlerap- tuin appcllare suleljant. 1 C()l'i.\. — Exemplum scripli, charke ; copie ■(Tun litre. (Pass.) ! COI'IADU.M. — Ut CoPADiL-Ji. I COPI.VLITER. — Per copiam seu exemplum '(A. 14IX.) j COPIARK. — Kxsciiberc ; ro/)i'er. (.1. SS.) I CUPIATA. — (H-xonomus, forte sic dictus quod illius sit vita; necessariorum copiam mi- ni.'^trare ; adiniiiistrateitr, regisseur, econoinc, AHior. , Jur. pontif.) — Vespiilo ; croquc-mnrt. {Vtt. 01.) ; COIMATOR. — Librarius, amanuensis; sc.ri- '.be, coplstc. [Ch. Ital.) COPHMA. — Ut CopECiA. ' GOPiNA. — (M'-nophori (jailici pars quarla ; chopine. (Men.) COPID.SJTAS. — Copia, abumlaiilia ; grande ,i/unntile, nbimdance. (I,. Hyzyn.) I COl'ISTA. — Librarius, qui ciiartas el alia iejus gi'noris transcrihiL ; co/iisle. COPLA. — Veslimenli genus ; certain viUe- 'ment. (A. :U)2.) I COl'U.NAdlUM. — Ut Cop.iGiUM. (A. 1266.) ; COPoX.VTUS. - Coponatum hladnm, mnn- 'nura frumentaria cujus jus exigenda- ex I'ru- 'meiilariis mercilius (^oi'ONagum appcilabalur. '(A. 13%. ) 1 COPONUM. — Ut CoPAMS, species cerei. '{Obit. kfcl. mor.) — Ut Copo-Nagh'm, tribuli I genus. (A. i;t96.) ' ("Ol'ONl'S. — Meii.-snra fninientari.^, oclava pars fM/y,r. I'irf. Cupa. — Uolii oMiiramenlum ; ^liOH'le. (St. .Is/.) COPOUS. — Assula, recisamentum ; copcau. {A. SS.) COPP. — Vid. Cop. COPPIRE. — Coppire dnmiDii, tegcrc, co- 610 metlre un operire, tectum imponere; couvrir, tnit. (Kenn.) CUPPIS. - Ut Copecia. COPPUS. — Tegula ; tudc. (A. 1322 ) CUPIIILECTUS. — Stragulum quo leclus insternilur ; couoerture de lit, couvre-pied. (A irjao.) ('OPS. — Opulentus; riche. (Vet. Gl.) UOPTU.MU.M. — Tributum, prmslatio ; rede- vancn, coutume. (A. 1217.) COPULARIUS. — Vinculum in coUo canis ; couple. (.J. de J.) COPULATUS. — Pro cumulntus. [A. SS.) COPUM. — Ut CiipoNAGiuM. (A. 102lUJi;iU.\.. — Officina funitim lexendo- rum ; cordcrie. (A. ]3()S.) <'OUDI':i\IUS. — Keslio, lextor funium ; coi'- CURDETKXUS. — Vid. Con. ij CUUDKTUS. — Pannus vilior ; grosse elo/fe \de Ininc f/rossiere ; ol. corde. {A. SS.) CoHlil'.l'S. — ICx chorda sou fune ; deco'-dc. \(Ch. Itnl.) , (JOllDIA. — Pro ("ORDA, mendose aut C(»N- iconDiA. [.\.. 1174.) — Morbi species, Gal. mala- fdU' de cii'ur. ( ]'et. Gt.) ; G( J It I )1.\.( 'US. — Qui pnlilur morbum cor- dis ; fjui snu/fre d'lme innlndii; de civi'r. (]'et. . id. CURIUFK.X. — ri GoRDF.iiius. (A. 1 47S.) . CUltl)I(il';il. — UKOIIDEMTA. (Ach., Sine.) CORDINA. — Pro Cortina. CORUI.NAIIIUS. — Sutor ; cordomiier. (A. 1207.) COIlDlNTIMUS. — .\micus ex animo; ami de ccniir. {.A. SS.) CORPITER. — Amice, e.\ corde ; amicalc- ment, de nrur. (Rym ) CORDIV.^RIUS. — Ul <'oru)iNAniLS. (Vel. insl.) COUr)IV(MJ:NTiA. — Bcnevolcnlia ; i/ii'ii- veillnitre. i A. '.)21 .) CtilUlO. — ''inguliim ; cordon. (.1. SS.) sn- lor ; cntdnnitier. [.\. lOS.").) GORjHJ.V. — " Corinni de Cordoa ; cuir de Cordoitn, cordouan. (.K. I'i02.) G(n{D(\VNAimjS. — Ut CoRoniiANABius. (A. 1207.) I'l iKDOAXFsRIUS. — Ead. nolionc. (A.13S2.) ColinoANUM. — Ead. nolione q. CoiiD lA. ConilOANUS. — Ut ConDF.nisus. {\. 1-288.) GUlllJOLENS. — Ul ("AHDIACLS. [Vet. inlerp. ]"'•■) CORDONAFIIUS. — Ul CoRDEnANAnirs. (A. \2:V2.) ('8.) — Ferirc, sau- ciarc ; /rapper, bksser. (Vel. (!l.) (•i)RI'OI{AS<'ERE. —Corpus li.ri ; prendre un corps, devvnir maticre. (Claud. Mam.) I'ORl'OllATlO.— Cliristi ii.carnalio in Missa Mozarabum, et prima novem parlium confractro hoslia^ in eadem .Missa. • OKI'ORATL'S. — lucarnatus ; incarne. {Cone, llisp.) CdRPoUKITAS. — Densitns; corps. — Sla- lura ; taUle. 20 619 COR — Lanio, macellus LEXICON COR 620 bou- CORPORICIDIA. chcr. CORPORULENTIA. — Materia unde corpus composilum est. CURPORUPTUS. — Herniosus, ramicosus ; quia line hernie, hemieux. {A. SS.) CORPUS. — Homo de corpora . Vid. Homo. Corp\ts ahhalix, cjusdem soplum, ambitus; enceinte d'un monastere. (A. 1255.) Corpus /)onu'ni, hoslia sacra ; /los^/e consacree. (Joan. Vii.) Corpus politkum dicunlur episcopi, abba- tcs, priores, decani Ecciesiarum participcs, et ejusmodi, qui succedunt personaliler lantum. {\^a.%\..) Corpus cast}}, caslrum ipsum, absque adjacenli burgo ; le chuieau seignenrinl. (A. 122s.) — Corpus corporatum, collegium, soda- litium ; confririe, corps. (Hym.) Corpus cede- ji'a?, navis ecciesiae ; lane} dime eglise. (A. 1309.) — Corpus prxhendse , prR. — Qui alioriim bona corrodere et invadere nitiUir ; usurpateur, envahisseur. (Steph.) CORROX. — Idem q. Conredium aul Corue- GEDM. CORRUA. — Ut CoRVEA. CORRUKRE. — Diruere, everlere ; renvcr- ser, delruire. CORRUMPERE. — Abrogarc, irritum face- re ; annuler, abroger. {k. ilBO.) — l»iscerperc, lacerare ; decbirer, mcttre en pieces. {Leg. Pol.) COIIRUPTICOL/E. — Ilaerclici qui corpus Christi perindo ac nostrum deliimenta pati, propter qu?e reparanda csuriret, opusque ha- bcret eibo, faligarelur ac egerel requie ad refi- ciendas vire.*. asserebanl. (X)RRUl'TIO. — .\clus qiiilibel venereus sive licitiis sit sive illicilus. Cnrruptin sanguinis apud .\.nglQS dicitur cum quis folonite vel ma- jeslaiis criminis conviclus est. CORRUl'TUS. — Lucius funebris ; deuil. (Mur.) CORKVA. — Ut CoRVEA. CollRVArilA. — Kad. nolione. (.'ORRVI'IA. — Ead. nolione. CORRWEIA. — Ead. nolione. (A. 1261.) CORS.V. — Excursio ; cour.ie, incursion. (//. Nem.) Cl)RS.\I{K. — I'roprie piralicam exerccro, ab Ilalico corsarc, quod idem sonat ; generalius quasvis pra'da.s agere ; piirc la course, cotnmet- tre lies brii/andar/es. CORSARIUS. — I'irata, prasdo marilimus; cor so ire. CORSATIS. — Thorax ; corset. (A. 1239.) roR.SKKMA. — Via in moeniis ad hosles pro- pulsandos accommoda, per quam liilo curriUir ab una lurii ad aiiam ; c/iemin de ronde ; ol. corsiir. CORSKUIUS. — Kquus bellalor ; cheval de guerre, coursier. (A. 1328. — lU'lis amniciu spe- cies apud Occilanos ; espice de filet. (.V. 15231.) CORSETUS. — Tunica, thorax ; corset, cor- sage. CORSINI. — UICaorcini. COnSORIUM. — Agri porlio, ut Cursorjum. CORSOYRUM. — Parvus agger quo praeler- fluens aqua coercelur. {Cons. Lemov.) CORTADA. — riabilalio ruslica, ut Cortis. (A. 1333.) GORTAL. — Ead. nolione. (A. 1358.) GORTALIS. — Ead. nolione. (Id.) CORTALE. — Ead. nolione. (A. 1331.) CORTAXEU.M. — Ul mrtdc. (A. 636.) GORT.\RE. — Gurlare, secare ; couper, rac- courcir.{Ch. Hisp.) CORTARIU.M. — Idem q. Gortis et Curtis. CORTELINI. — Ut Cortinarh. nol! TKLLUS. — Pro Cultellus. CORTES AX US. — Qui cortem curat, vel co- lil aul incolil. (.\. 77 1.) — Regis vel principis aulirus ; eoiirtisan. (ReneJ. XIII PP.) C( »RTESCA. — Ul Cortad.\. CORTEX. — Putamcn ; caque, coquille, decr- ee. Cortieem facerc, arborem decorlicarc ; ecor- cer un nvhre. CORTIIES.LNUS. — Ul Cortesanus, aulicus. COirrillALLA. — Dalmalica diaconi el tu- nica siibdiaconi, qu;c lempoiibus eliam recon- Uoribiis in nonnuUis (tallia; parlibus co«r^(6ai/^s appellabanlnr. (X)inTCAXUS. — Qui arbores decortical ; cclui qui icorce les arlires. CORTICELLA. — Cortis minor, Vid. Cortis. CORTIFER. — Idem q. Curtis vel Gurtile. (A. 836.) CORTIFICIUM. — Ul Cortada. (Mart., Aneed.) COHTIGIUM. — Ead. nolione. (A. 1221.) CORTILAGIU.M. — UtCuRiiLE. (Ord. Vil.) CORTILE. — Villula paucis a3dificiis cons- trucla, domus rusticana pra^diolo conjuncla: rectius, cui adjnnctus est hortus, nam curtile proprie horlum ruslicum, seu curlis sonat ; petite ferme, maison de pai/san accompaqnee d'une petite lerre, innison d'hnbitution d" hiqtiel- le depend un jardin ; ol. courlil. courtieu e^ cour- lillis, courtilliere. COUTILLUM. — Idem q. Cohtile. (A. 1258.) CORTILLI'S. — Ead. nolione. (A. lOUO.) CORTIX.V. — Minor cortis seu area ruslica qua^ muris cingilur; conr ferinie de muvs : « Antrquam ail cortinam ipsius monasterii ingredeielur. » {A. SS.) — .\gellus muris clau- sus ; fjic/os. (A. 1322.) — Pars quajdam cas- lellorum; cerlaine partie dcs reinjiarls, ciurti- jic. Pass.) — Velum seu nuhvum quo allaro c\aiMUU\r ; courtnie, rideau d'nutol. (^Pass.) — Leclus aula'ia instruclus ; /i7 varni. (\. 11116.) — Cortiii.v regis, signa, vela regia, qu:i' bonis debilorum fisco addiclis appendebanlur. lilu- li ; tnarqucs, petits panoncea>ix que I'un ynettait sue les biens confhqui'x au profit de In couronne. (S. Ambr.) (\)RTIX.\I,I'". — .\lrium ; la cour d'une mai- son. (VVrd.) t.'ilRTINARIUS. — Qui eortemscu lenlorium principis observat et serval apud Byzanlinos scriptorcs. (.OR riNULA. — Dimin. a corlina, velura, aulseum. {i\ecrol. Eccl. Cam.) 623 COR LEXICXJN COS 624 OORTIS. — Villa, babilatio rustica aidificiis, colonis, servis, agris, personis, etc., ad rem iigreslem necessariis instructa ; fermo, metai- rit. (I'ass.) — Atrium, impluviuiii muris cinc- lum ; conr ile ma'tsnn, alriiim. (Mon. Sang.) — Tentorium principis vel ducis exercilus ; lente da rot ou dc cite/ d'armec. (Anast.) — Regia aula, palatium, iiiciiictus palatii ; demaure ro- ?/a/<', 7M/flis. (L'gut.) — Cumilalus ; cour, suite d'un roi uu dan priiicf. (llincm.) — Kamili.i et domus piincipis ; I'ensumble des servileurs et des mnmbits de la /arnille d'un prince. [COir. (,'alv.) . — Pullus ; poussin, petil d'un animal. {X. 1380.) — Curlis rcgia : 1° idem i]. Villa re- gia, Vid. Villa (a. 889) ; 2° fiscus regius ; Ic tresor, le fisc. (L. Long.) COKTISANU.S. — Idem q. Cohtesanus. CORTISANIA. —Villa, uICohtis. (A. 1382.) CORTIVIA. — « Morsus freni vel illud quod comse eqai imponilur ut curvetur, » {Vocab. ulr.Jw.) COKTORIUM. — Idem q. Cortis. (A. 1054.) CORTUARIUS. — F. corlinarum artifex, nisi sit pro coctuarius, coquus. (.1. SS.) COHTUM. — Aromatis species ; sorlc d'aro- mate. (A. 767.) CORTUS. — Pro curtus. (A. 1339.) CORVA. — Piaedium vel modus agri, nisi sit pro corvata, jus quod alicui debulur : « Con- cessimus et prsediclo monasterio S. SophiiE corvam quae videtur esse in carapo Senercunis. » (A. 774.) CORVADA. — Pro Corvat.\. (Pass.) CORVAGIUM. — Idem q. Cohvata, scilicet opera quEe a subditis domino debelur ; item jus f-xigendarum corvatarum; corvee et droit de I'exiger. (St. Andey.) COUV.ATA. — Prajdium vel modus agri ; teri'e, mrtairie. {k. 1220.) — Opera quani sub- ditus domino sue prsestare ex lego lenetur ; corvee, service vilain, la plupart da temps servi- ce agricole, dupar ler serfs el !cs vilains a teur seigneur ; ol. ci-oe, croue, cronveau, crouveix. (Pass.) C0RV.\T1S. — Prrodium vel modus agri, ut Corvata. (A. 1069.) CORVEA. — Opera, etc., ut Corvata. (A. 1265.) CORVEAGIUM. — Idem q. Corvagium. (.S7. Eccl. Nnnnet.) GollVKAMENTUM. — Opera a subditis do- minn debita, ut Corvata, (I'abul. Comp.) CORVEDA. — Ead. notione.(A. 1193.) CORVEIA. — Praedium et opera, etc., ut Corvata. (A. 1257, 960.) CORVERIA. — Opepa, etc., ut Corvata. (A. 1275.) CORVESARIUS. — Sutorveterinarius ; cor- donnier en vicux, saveiier. [Mon. Anrjl.) CORVETA. — Opera, etc., ut Corvata. (A. 1282.) CURVEYSA.— Ead. notione. (A. 1183.) GORVIATA. — Ead. notione. {r hartal, prior S. Petr. de Dom.) CORVILLA. — Corbula; corbeille. {Vet. Gl.) CORVIS. — UlCuiiVA. (A. 774.) CURW'EbA. — Praeslalio, ut Corvata. (Mart., Anecd.) C01iZ(JRIUM. — Canalis per quern aqua dc- currit ; conduit, canal. (A. 898.) COS.\. — V to causa: chose, cause; ol. cote. (Ughel.) GOSAM.VTA. — Crypta ad propugnaculo- rum lalera ; casemate. (Lud.) C0.S.\T(;1U.V1. — Recognilio feudalis, clien- lelaris prol'essio seu homagii species ; aveu de vassalite, sorte d'hommage. (A. 1213.) CUSGA. — Pensitatio, ut Gossa. (A. 1216.) COSCIA. — Coxa; cuissc. {A. SS.) CuSClXARIUS. — Qui mensura frumcnta- ria, eoacinus dicta, ex officio metitur ; me-fureur de grains. {.\. 12G7.) COSCINELLUS. — Ut CosciNUS. (A. 1371.) COSCIMJS. — Mensura! frumenlari;e species apud Italos ; tnesure pour Ics grains en usage en Italie. (Alexand. Ill PP.) GOSDU.MA. — Ut CosxuMA. (A. 1189.) COSDU.XA. — Ead. notione. {Tabul. Burg.) COSDUPBNNA. — Ead. notione. (A. 1234.) CUSDUPNA. — Ead. notione. {Id.) COSIMENTUM. — Proteclio, ut Causimem- TDM. (S. XIV.) COSINERIUS. — Coquus ; cuisinier. (A. 1488.) COSINIUM. — Pulvinus : coussin. {Exp. Cxrem. Rom.) COSIXUS. — Pulvinus; couss/n. (A. 1331.) — Consobrinus; cousin. (A. 1000.) COSMARIUS. — Dominus mundi, a x-ijiJ-o;, mundus. (.J. de J.) CO.S.META. — Ornator, exornator, cujus circa cutim occupalur industria, interdum ves- piilo, poilinclor ; celui qui pare, orne, decore et quelquefois ensevelisseur, croque-mort.( Vet. Gl.) — Ornalrix crinum; coiffeuse. (Pap.) CUSiMICUS. — Mundanus ; mondain, qui est du monde, seculier. ( ]'et. (il.) CUSMITES. — yEdis sacra; navis in formam crucis facia, quod qualuor mundi, xoaixo.), pla- gas repifcsentet, dicta a S. (rermano. Sed et cola, calallius ; panier, corbcille. (A. \i^\.) — Ornamentum ad insiar costx in vasis ; a'lte . « I'num urceura auii ad castas. i> [Vet. invent.) — Cos/a maris, ora marilima ; k bnrd (!•• In mer; la cute. (Mat. Par.) — £x omni nisia, ex orani parte, undique, de tout cdte. {.\. i'Hi\.) Coslx circitlorum, fasciculi, ul vide- lur; (iall. Oottes. (A. 1202.) C03TA(iIUM. — Clivus, expenstC, ut Costa. 1 1 'ass.) COSTALARIUS. — Acinaces ; coutelas. i I'nnc. Hnp.) ("O.STALE. — Clivus, latus montis ; ftanc de iiumtaque, coteau. (.\. 1332.) CosTALI.r.M. — Sacciis; sac. (A. 1330.) • DSTALIXS. — l':ad. notione. (A. 1330.) CUSl'.VMK.NTU.M. — Irapcnsffi ; depeiise, Jrais, coi'it ; ol. costement. (A. 1323.) COSTARK. — Constare ; coiUer. (A 1268.) COSTAUIU.M. — Poculum vinarium, ul Cos- TRELLUS. {Chartul. S. Vine. Cenom.} — Locus costanan. (Ugut.) COSTATUM. — Ut CosTALE. (A. 1268.) COS'l'.VrUS. — Pars corporis ubi sunt co- Bte. (Mart., Ampl.Col.) GOTTATIO. — Sciiptoris testimonium, \o- c\x%\ passage, citation d'un auteur. [Leet. Alb. de Ros.) COTTIS. — Tunicte species, ul Cota. (A. SS.) COTTUM. — Culcitra; matelas ; o[. cotre, coitre. COTTUS. — Tunica, ut Gota. — Gulcitra, ut GoTTUM. — Septum ; enceinte, lieu dont I'acces est defendu (Ch. Bisp.) COTUCA. — Gola ad armandum ; cn/te d'ar- mcs. (111. Wals.) COTULOSUS. — Cotulosus campus ; la plaine de la ('rau en Provence. {X. 12(J6.) COTUM. — Tribulum pro meicimoniis ven- dilis exsolvendum ; taxe sur les marcbandises. (A. 1287.) — Locus defensus, ul Cautlm. — Gulcilra ; matelas. (Pass.) COTURA. — Ut GuLTUUA. (A. i:U7.) COTL'S. — Gustos bortorum, agrorum et vinearum, vel polius tribulum quod pro eo- rum cuslodia e.xigilur, siinul el mulla quiu ob delicla in iis comniissa, iuiponitur ; messier, ou droit page au seigneur pour qu'il /asse garder Us champs, cl amende pour les delits ruraux. (A. 1287.) — Quanlilas pecunice, ul Quota q. Vid. (.A. 1301.) — Locus defensus, ul Gautum. (.\. 1174.) — Gulcilra, ul Cuttum. (St. Ord. de Semp.) — Equus binius ; cheval de deux ans, (Chart. S. I'ict. Mass.) — Plaustri rustici spe- cies ; charrette, chariot de paysan. {]'et. inst.) COGBETUS. — Ictus, pulsus campaiiffi ; coup de cloche. GOUCULATUS. — ]\Iunitus, opertus, quasi cuculln: (jarni, couvcrt. (A. 1449.) CUUDERCUM. — Ager compascuus; com- munal, paturage commun ; ol. couder. iPa.-s.) COUDHA. — Corylus ; coudrier ; ul. coudre. (A. 1272.) GOUDKEIA. — Locus corylis plenus ; lieu planle de coudriers ; ol. coudraie. [X. 1220.J GOUDIiElilUS. — Sartor, sarcinator ; cou- turier, tailleur (A. 1309.) _ COUFREDUS. — Area ; coff're. (A. 1414.) ■ COULA. — Ludi genus, pro Soula. ■ CUULEVRIXA. — Tormcnlum bellicum ; coulevrine. (Lob., H. Brit.) GOULTER. — Gustos ecclesice, cedituus ; gardien d'une eglise, sacristain ; ol. coutre. (A. 1380.) GOULTEIUUS. — Ead. notione. (A. 1382.) (]OUPA. — Calix, palera, crater ; co!//;e. — Cffisio ; coune. (A. 1247.) COUPARE. — Cffidere ; couper. (Reg. Olim Pari. Paris.) M GOGPAUDUS. — Ul CoPAUDUS. % GOUPELLUS. — Ut CoPELLUs. GOUPIATOR. — A Gall, couper, lignator, qui cffidil ligna ; bOcheron. (Ch. Angl.) GOUQUAGIUM. — Cubalio, pernoctatio ; action de se coucher, couchage ; ol. couqnage. (A. 1257.) GOUIIATAGIUM. — Ut Courtagium. CUURATEUIUS. — Qui coria parat et sub- igil ; tanneur ; ol. corater. (A. 1197.) COUUBA. — Tigillum incurvum ; courbe. [Comp. a. 1507.) GOURBIA. — Prsestalio, ut Corvata. (A. 1265.) GUUlir.ERIA. — Parva corlis, atrium rusli- cum slabulis et ajdificiis cireumdalum ; petite cour entouree d'etables et autres biiliments rusti- qves ; ol. courciere. (A. 1536.) GOURt^IUM. — Idem q. Coukedilm. GOURRATARIUS. — Proxenela ; courtier ; ol. couratier. (A. 1243.) COURRERIUS. — Oflicialis, vicarius seu ju- dex episcopi ; officier de la maiso?i d'l/n 6vi- que, qui exerce la juridiclion puremenl tem- 629 GOV MEDl^ KT INFIM^ LATINITATIS. CRA 630 poralre et laique, tienl la main a Cexicution dcs orilres (le son su/jerieur, elc. : ol. courier. fl'ass.) — Cursor; courrier. (A. 1101.) GOL'RIlKTArilU.M. — Jus proxenette ; cour- ta/je. ol. coin'rntnqe. (A. 13.S0.) 'rOUKTAdlUM. — .Munuspro.venetti; ; emplui de courtier. (A. 1360.) COIIKTILLUM. — Ilortus, ut Cortile. COURTINA. — Ut CoiiTiNA. COUSERKRIUS. — Sartor, sarcinator ;'com- turier. (A. 1407.) f'OIJSIO. — I'orcus ; cochon. {Cft. ap. Thorn.) ('onssiNUS — l'ulvirius;cci^S6m. (A.14iy.) COUSTA. — Clivus, ut Costa. (A. 1003.) COUSTAMEXTU.M. — Ut Costame.ntum (i'ass.) CUUSTANCIA. ^Ager cultus, ut Costuka. (A. 1319.) CUUSTA.XGIA. — Ut CUSTAMENTUW. (A. 1233.) COUSTHPOINTARIUS. — Stragulorum acu- punctorum arlit'ex ; /a6r('ia/ir de courte/jointes ; ol. coustre pointier. (A. 1352.) COL'STERITUS. — Breviorum lignorum liiriciculus ; f'ayols de culerels. (A. 1338.) COUSTOUlA. — Ul CUSTOKIA. CoUSTKA. — llurlus rusticus, ul Cuutile. (A. 1308.) COUSIU.M. — Expensa;, ut Cusxus. (A. 1 2.4.1.) CUUSTUMA.— Ut CosTUMA. fPass.) <'UL'STU.M.-VIUA. — Locus ubi cuxtumx iea Iributaexiguntur, verbi gratia in vii8. (Pass.) COUSTUMxVRIUS. — Ut Costumiehus. (A. 1307.) COUSTUM.\TIO. — Res Iributo couslumx obnu.xia ; chose soumise a iacoutume, a I'iinpijt. (Let/. Norm.) ('OUSTUMERIIIS. — Costumx exactor; cdui qui leve lacuulume ; Vid. Costuma. .\. 13G3.) (UJUSTUR.V. — Ager cultus, ut Culthba. — Pro coustura non semcl scribitur. COUSTUliARIlJS. — Sartor; tailleur;o\, cousturi'-r. (A. 1241.) ('.(JUSTUS. — Impensa sumptus; dvpense, eoitt. (A. 1301.) CUUTA. — Culcitra : coitc. (A. 1333.; — Iri- bulum, collecla ; ii/i/ji'it, redevance. [X. 13S5.) (;UU r.VdlU.M. — Impensa, sumptus ; dvpvns, P'ais, roi'it \ ol. coutat/e. (A. 1313.) CUUTA.NCIA. — UtCousTA.MCiA. COUTKEARIUS. — Cullrorum faber ; coute- lier. (A. 12H0.) COUTERINUS. — Ulterinus, dall. M/erin,[ex eadem malre nalus. (lUiscli.) CoUTiiUS. — Aratri culler, dentale ; coulre. (A. 1. ■!."),•;.) COUTUMIA. — Ul Co-sTUMA. (Pass.) COUTUR.V. — Ager cultus, ut Cui.tuha. COUVEUTU.M. — Simulalio, causa, pra'lex- lus; /tinle, couverlurc, pretvxle. (A. |-27;).) COVA. — Cavea; locus caviis ; cave, lieu en- fom)(,griittp. il.iio. Tml ) — .Maniitiilus, /joiV/hpV iaoelle. {Ch. Hal.) COVAGIUM. — Pra;stationis species (A. 1308.) L'OVERCELLUM. — Operculum ; couver- cle. (A. 1241.) COVERGLA. — Ead. notions. CUVH.VNTIA. — Pro Gouhantia, acqulsitio; ol coiturance. (.\. 1413.) CU.\IA. — Pro coxa; cuiste, tranche. {A. SS.) COXIGARE. — Claudicare; loiter. [Vet. Gl.) COXINUS. — Ut CoissiNus. (A. 1295.) COXUS. — Claudus ; boiteux. ( Vet. Cl.) COYFFIA. — Ut CuPQiA, q. Vid. COYFFINUS. — Corbis, pro cophinus. [Vet. cod.) CUYFIA. — Capitis legmen, quod lotum ca- put ainbiebat, ut CupniA. (St. Eccl. Luyd.) COYRARIUS. — Coriarius, quiparat corium tanneur, corroyeur; ol. coiratie. (A. 1308.) COYRATKRIUM. — Corium ; cuir. (A. 1400.) COYRATERIUS. — Ead. notione q. Coyha- iiliJS. (Mart.. Anecd.) CoVIUU.M. — Species mensura; frumcntariae forte eadem q. aliis Coyret. [Chartul.S. Vand.) COYSINETUS. — Dimin. a. Coissinus, pul- vinus. (A. 1.S77.) COYTAIIE. — Coire ; coucher. {St. Syn. Eccl.) COYTAUIUS. — Culcitrarum arlifex ; fabri- cant de matelas, de coites ; ol. coy tier. (A. 1291.) CRAANTARE. — Vid. Creant.are. CIIAANTIA. — Creditum : creance. (A. 1224.) CR.VBOT.V. — Capra, hiedus junior; petite chevre. (.\. 1476.) CllAGARl';. — Crocitare : croasser fort ou souvenl. CliAVVlA.. — Forte ovile, pr;edium rusli- cum, ubi nulriunlur oves, capra;, elc. (A. 1207.) CRACED.V. — Idem videtur quod Chaccia, vel locus ubi irapinguantur pecora. (.\. 1180.^ CRACKHAllE. — Ul Cii.vCAHE. CRAERI.\. — Jus eruendi crelam, seu tribu- tum exigendi ab els qui earn eruunt ; droit d'ex- trnire la crnie on droit pai/e au seigneur par ce- lid qui I'e.rtrai/ait ; ol. craerie. (A. 1M03.) CRAIEIl.V. — Xavigii genus apud Seplen- trioiiales ; raisscau de guerre : ol. crater, crier, croi/vr. (A. 1360.) CU.VMACULUS. — Cremasler, focarius ; cre- maillere ; ol. cranial, cramillon. (S. viii.) (^II.V.MICSI.NU.M. — .\ voce kermcs Arabica, coccus, unde rramesinui color, purpureus luci- dior ; mimnisi. (".ll.VM.M.\LE. — Cremasler focarius; cri- maillerr. ( \'el. (ll.) CIIA.MOISINUS. — Celor astrinus, purpu- reus ; couleur ecartate, cramoisie. (.-V. 1472.) CHAMPA. — Spasmus, seu manuum pe- dumvo coiilractio vel exlensio ; crauipe. {(Joel. Lex.) CRAMPO. — Ansa ferrea ; crampon. (.\. 1381.,' 631 CRA LEXICOiN CRE CRANCUS. — Avis cranca, ab accipitre cap- ta ; oiseait saisij)ar un fawon. (A. 121:2.) CRA.\I<;A. — Pro cranium, calva ; le crane. (A.SS.) CRAXELLUS. — Pinna muri qua; feneslrae quadralfeefligiem pta'terl ; crinau ; ol. guar- iieav. quarnel. (A. 1315.) CRANETUM. — Ul Ckanea. (A. 1330.) CRANEUM. — UK'RAMiA. ( Vet. 67.) CR.\NNA. — Tiibulum e porois saginatis; drnit sur les pores quun a engraisscs. {A. SS.) CRAPALDUS. — Bufo ; crapaud ; ol. (/ra- pan. (Luc. Tud.) CUAPOLI.US. — Ut Crapaldus. {A. SS.) CUAPULA. — Nimiaciborum voluplas ; gour- niandhe. (S. Aug.) CR.APULARI. — Inebriari ; s'enivrcr, se ploii- ger dans I'ivrognerie. (Psal.) CUAPULATUS. — Ebriu.s ; ivre, gorgi de vin. (Ibid.) CRAPULENTUS, — Ead. nolione. (Amm. Valas.) CRAPUS. — Heedulus ; chevreau. ol. craiot. (A. 1459.) CRASIS, — Gomplexio, rei alicujus tempe- ralio. {A. SS.) CRASPISCIS. — Qui alias /disci's crassus Gal- lis et Anglis dicilur, sicui baliena, el ad regcm peculiar! jure pertinet, unde piscis regius vulgo dictus. (Pass.) CRASS.\. — Species exaclionis, pro Trassa. q. Vid. (A. 1351.) — Xdeps; graisse. {Can. Idib) — Crassx, coiupedes; liens. (A. 132.=).) CHASSARI. — Turgescere, tumescere ; en- fler, grossir. {A. SS.) CHASS.\RIUS. — Adipii mcrcator ; mir- chand de graissc ; ol. crassier. ( Vet. Cornput.) CRASS.\TUS. — Crassatus It incrassatus par- ens ; pore mis en graisse. {Spec. ^Sax.) CRASTINA. — Feriee ; vacances. {St. univ. Tol.) — Crasiinse nundinx, qua; diem I'eslum pa- troni alicujus loci sequuntur ; kwlemain de fete patronnle ) ol. crailin. {St. univ. Tol.] CRASTINATIO. — Feriae, ul Cbasiina. {St. univ. Aurel.) CRASTINUM. — Crastinum crastinii, dies pe- rendinus ; surlendemain. (Rob. (toiiI.) CitATA. — Crales ; g/'iUe. halustre, (A. SS.) CRAT.\RE. — Ex Gall, gi alter, bcabere vel scalpere. (Le./-. Fris.) CR.ATER. — Lampas seu discus lampadis. lampe ou plateau de lampe. {Itin. S. Winb.) CRATERA. — Corhh; cor bei lie. {A. SS.] CRATHERIA. — Ut Grata. (A. 1500.) CRATICEA. — Ead. nolione. (A. SS.) CRATICUL.'E. — Polycandcli species in for- mara oralis efficla ; chandelier, cnndelabre it branches disposees en ratelier. {A. SS.) CRATIGULATUS. — In craticula loslus ; grille, cud sur le gril. {A. SS.) CRATILIS. — Cratibus clausus, defensus ; entoure de barreaux, de grilles. {Terrear. Bus.) GRATIS. — Repagulum ferreum in modum cralis quo sanclimonialium loculoria claudun- iur ; la grille d'un convent. {Reg. Monial. Da- mkaiiit.) 632 Gonsuelud. Sjiecies. CR.ATONES. — Gibi genus in Glutiiac. ui.i f. legend. Flatones. CI!.V'IUL.\. — A'e-slis eccle»iaslic;e (A. liOG.) CR.VVARE. — Poslularc, impelere, in judi- cium mitleie, in legibus Anglo-Saxonum. (A. 1273.) GR.\.VAUIUS. — Graprarum custos •,gurdeur ae chevre, chevrier. (.\.13G0.) CR.WATUS. — Lamina seu ansa ferrea cous- Irictus; crampo>in4. (A. 1337.) CR.\XARE. — Pro CnARAXARu, scribere ; ecrire, dicrire. GHE.VGUS. — Piscis S[)ecies, acipenser, silu- rus : esliirgenn. CREANT.\RE. | Fide aul sacramenlo inter- posilis promillere, cavore. slipulari ; promettre assurer, s'engager, stipuler, donner sn foi, cau- tionner ; ol. creanter. (Pass.) CREAXTATIO. — Fide aut sacramenlo in- terpo.sitis promissio, caulio, consensus, volun- tas ; promesse, ynrnntir, engagement, caution, contcniement. ol. cri'anl. (Pass.) <-'IiEaNTIA. — Jus domini, res pra'sortim ad viclum necessarias a subditis muluo exigendi. (A. 1163.) GREANTIARE. — Ut Ckeantarf. (A. 1228.) CREANTIUM. — Crtutio de re quapiam fa- cienda ; caution, garantle ; al. creant. (A. 1273.) GItEANTUM. —Ead. nolione. (A. 1188.) CRE.VRl']. — Acqiiirere ; Acguerir. {For. Al- cac.) — Eligere, conslituere ; elir, etablir. (A. 1181.) GIIEATIO. — Res acquisita, acquisilio ; chose arrjuisc, acquisition. {Ann. Ben.) — Pro ClTA- Tio. (A. l.''^J2.) GUEATOR. — Episcopus alterius inaugura- tor. (Pez.) ('RE.^TUR.\. — Res queevis ; vue chose quel- conque. « Si aliquis creaturam perdiderit- hoc est Ihus, Ihuribula, . etc. {Vet. Panit.) — Ho- mo ; hnmme. {Fpist. Cap. Auxit.) CREBADURA. — Fissura, fractura ; fente crerasse. ol. graveurc. (\. 128C.) GREBANTARE. — Perculiendo fiisuram fa- cere ; fracturer, blesser. (For. Alcac.) GREBARE. — Pro Crepahe, findere, scin- dere. {Form. Dal.) CREfiRIUSGULE. ~ Interdum, nonnun- quam ; quelque/ois, de temps en temps. {Leg. Pol.) CHEBROSITAS. — Frequenlia ; /riquence, repetition. GREGA. — Parvus sinus vel porlus ; crique, petite bate, petit port. (Rym.) GREGHR. — Hvdria; cruc/w. {Mont. Angl.) GREDh.NGERIUS. — Vecligalium conduc- tor ; fi-rmierdes impdts. {Ch. Sicil.) GRhDENDARIUS. — Fidus, cui secrela con- fiduntnr; confident. (A. SS.) GREDENS. — Vid. Grkdentes. CREDEN.^A. — Ut Gredentia. CREDEiNSERIUS. — Vecligalium et Iributo- rum exactor ; pei'cepteur, collecteur des impdts. (St. i\fa.:vaux (Pel. de iresc.) CREPATURA. — Fissura, rima ; fente, fis- sure. (A. 1320.) CREP.VrUS. — Ruptus hernia : hernicxx. {A. SS.) CREPED.A. — Forlo creijida, genus calcea- mcnli. [Chnrtul. S. ]'if/. ne Cer.) C.UEPEDO. — Rima ; fente. (A. SS.) CREPERE. — Dubilare ; douter, hesilcr. (Svnim.) "CREPERUS. — Dubius, incertus ; douteux, inctrtain. ( ]'et. (it.) CREPIDO. — Fissura ; crevasse, fente. fissure. (I. ,s\s'.) — Crepido patis, ulcus pesliterum ; ulcere, plaic. {.4.. S.S.) -- Calccamenii g'-nus cujus tabelhi- lignca; suppedales pluribusclavis compingebantur ; chaussure ii semelle de hois. [A. Ss'.) CREPITUDO. — Fissura, ut CnRriDO. (A. SS.) CREPl rUS. — Enlerocelicus, hernia labo- rans ; atieint d'une hemic, hernieux. (Ch. Ital.) CREPtiR. — Crepitus ; bruit, fracas. (Isid.) CItl-.IMlRIGER. — Qui rnpitum etVert aut edit ; reirniissant, bruyant. (Fori.) (REPULUS. — Ut Cheporiger. (Sid.) CREPP.V. — Fissura, rima ; creuass(, fissure. {St. Cad.) C.REl'USCULASCERE. — Ulucescere ; com- mencer it paraitrc, poindrr. (Sid.) ERESAMENTUM. — .Vugmenlum ; accrois- semfnl. CRESEENTIA. — Fruclus in aliquo fundo crescentes, necnon eliam locus ubi crescunt, et unde advehuiilur ; prnduils iPune terrc, la trrre clle-mvinc ; oi. croist, crasemsnt. (.V. 1214.) — .\ccielio, augmenluni ; accrui'iscmcnt, aug- mentation. {Obit.ecct. Ling.) — Localio seu Ira- 635 CRI LEXICON CRI 630 dilio pecoris sub augmenli habendi vel divi- dendi condilione ; venle ou location d'un trou- fieau sous la condition d'une augmentation de fjiix ; ol. cruc. (A. 118.S.) — Silva caedua ubi arbores crescunt ; tnillis, plant de Jeunes arbres ; ol. cressfimi>nf.{\. 1311.) GRESCEKE. — Augere ; accrotlre. (A. -1222.) CRESCITIVUS — Celeriter crescens ; qui cro/l cite. [A SS.) CRESCITUDO. — Augruenlalio ; accroisse- ment, augmentation. (A. 149i.) CHESPELL.E. — Cibi genus; crepes. A.) SS.) CRESSAMENTUM. — Id quod hail a croist et ii chaptel Gallice vocalur, cum scilicet pecus datur, scd ifislimatur, ila ut in fructu et aug- menlo habealur, quod pretium pecoris excedit ; bail de detail dont le pro/it se parlage e/itre le baiileur ct le preneur. (Pass.) Porci creisendarii dicuntur qui locati sunt subhac augmenti con- ditione. CRESSLMENTUM. — Accessio, appendix; dependance. (A. 1137.) CRESSO. — Xasturlium ; cresson. (Pass.) CRESSONARIA. — Locus ubi crescit cresso ; cressonniere. (A. 1248.) CRESTA. — Pinna muri, qua; fenestras qua- dralie formam prajfert ; creneau ; ol. cresteau. — Ut Crista. (Pass.) CRESTACIO. — Fastigium, culmen; faite, cr6te d'un edifice. {Chr. Joan. Wetli.) CRESTEGNUS. — Castaneus : clidtaianier. (A. 1342.; CRE.'^TO. — Caper; ckevreau; ol. creslon. [Cons. Brag.) CKETICARE. — In crisin Incidere ; avoir une crise. (A SS.) CRETIFODIXA. —Locus ubiefToditurcreta; carriere de crate, craiere. (A. 12!)1.) CRE'riN'A. — Alluvio, exundatio ; deborde- tnent, iwmdation; ol. crestine. creline. (A. 1328.) CREUSARE. — Cavare, fodere; creuser. (A. 1386.) CREUS.\TI0. — Fodicalio]; action de creuser crensement. (A. 1386.) CREL"r.\. — Accrelio, accessio ; accroisse- ment. (A. 1350.) — Antrum, specus, seu tugu- rium subterraneum; groite, caverne, habitation soulerraine ; ol. create (A. 1280.) CREVARE. — A. (iall. crever, crepare, erumpi. (Mir. Urb. PP. V.) CREVASSERIUM. — Locus, ut videtur. a Gall, crevasse, apertura, fissura, sic dictus. (A. 1341.) CREVEDELLA. — Pomi seu mall {Cap. Car. M.) CREVENTIA. — Socielas ; association. [Cap. Long.) GREYER. \. — Navis species, ut Cratera. CREYSSUA. — Accrelio, incrementum ; ac- croissement, augmentation. (A. 1309.) CHI.A.FORA. — Clamor excitans ad irruen- dum in aliquem, ad injiciendas manus in ali- quem. Vid. Cridum, Huesium. (A. 1334.) CRIAGIUM. — Vectipal quod pro vini vena- lis proclamatione ej usque vendilione bulicala- species. rio Francia; vel domiao loci solvebatur, sala- rium etiam prseconi debitura ; droit du au grand bouteiller on au seigneur du fief pour le cri du vin a vendre, salaire du cricur public ; ol. criage. — Forte pro Ghiagium, jus quod ratione officii gruario competit. (A. 1233.) Vid. Gruahius. CRIARE. — Per prseconem publicare ; pu- blier a son de trompe, proclamer ; ol. crier. (A: 1221.) ''RIAX(^\. — Apud llispanos, urbanitas, co- mitas, morum suavilas. (.V. 1271.) ('MIIARI.V. — Officium eorum qui olim Lu- teli;e Parisiorum les crieurs de vin et de corps dicebantur. CRIB.VRE. — Rumpere, crepare; crever. {Vet. Com.) CRIBLUS. — Gribrum, crible. {Mon. Ang.) CRICA. — Ut Creca. (Rym.) CRICELL.V. — Avis species; cricerelle ou cercerelle. ( ]'et. Gl.) GRIGXOKDIA. — Jusliti;c minister apud Flandrenses. CRIDL.V. — Baniium, proclamatio quae per praeconem t\i; publication, cri. (Pass.) Crida pignorum, tributum adominis locorum percep- lum pro rebus hasta posita vendilis ; droit perfu par le seigneur sur les marckandises ven- dues a, I'encan (Ch. Dalph.) — Conclamatio ad arma, seu clamor publicus quo edito liomines accurrere tenentur; appel aux amies, cri d'alarme, etc. [St. Verc.) CRID.\GIU.M. — Tributum pro proclama- tione vini venalis exsolutum ; droit pour la publication die vin a vendre ; ol. criage. (A. 1309.) CRIDARE. — Proclamare, publico banno edicere, per praeconem publicare ; publier a sonde trompe, proclamer. (A. 1491.) — Cla- mare, vociferari ; crier. (.\Iur.) CRID.ITIO. — Proclamatio. edictum pu- blicum ; publication ; ol. o.v iiabet m- pi7/oj' ; qui (I Ivs cheueiix crepus (IV?. 67.) I CRISPIllli. — De clamore gallinarum dici- Itur. I CllISSAUIUS. — Adulator seu regi gratio- IsQS ; flatteur ou favori. (Cone. Fab.) • ItlTA. — Mons, collis. moulis ape.v ; »wn- liujiii; cotliiic, Crete, sominct d'une vwntngne. — ,Ape.v feretii o|>t!rculo iiuuiinens ; dais. {.■[.. SS.) j CRISTA!, Ll'.M. — l,ai>is de quo ignis est Iproducendus ; picrre a feu. (Bern. Mon.) . t-'lUSTlifiUM. — Crystallus, vilrum crysta- linum ; verre a vitre. (Loth, imp.) i CKISTl'^fS. — Cnsleus alts, galius ; C0(j. i(Jac. <'ard. ) I C'RISTHIiPIIACL'S. — llordeo vescens ; yui lj< nnurril (/'orgr. (.1. SS.) I CRISTII.IA. — ("uspis haslae ; poiutc de pi- >que. (A. SS.) ij CRITA. — Judex apudllt!bra30s;_/K(/e.(rert.) I ClllTICAIlK. — Iledilus febriles pali ; eprou- i Bar des acci's de ficure. {.A. .s'.V.) i (MUTIDIC.I'S. — Crittiltci dies, mcdieis di- |cunlurii (juihus et morbus ma^'s |iatelil el ; ffigri majori sunt in periculo moriendi ; jours [ Crilii/urx. (.1. ,s\s'.) CUrrUM. — Sepluni, nisi mendose, ut aiunt Donnulli, pro en/pla, antrum, caverna. (.1. SS.) CHITUS. — Clamor ; cri. — Uannum, pro- mulf;atio per praeconem ; puhlicalion ci son de troinpr, cri public, ban. (.V. 1201.) r.RO. — Scolis, composilin vel ««tisrHcli'> dt>- liclo, prctiuiQ boniinis occi«i, capitis oegtiinatio weregildus ; Vid. CoMrosiTio et Weregildus. An- glis, coenosa et cruda terra, vel paiuslris; terre marecageuse. CKiiACA. — Praestatio, ut Couvata. (S. xiii.) CIl<;)ADA. — Prnestationis genus, utConvATA. (A. DoO.j — Modus agri ; cerlaine ijuanlite do terre. (Inn. II. PP.) CROADEllA. —Agri modus, ul Ckoada. (A. 1003.) CllOGA. — Sustentaculum, baculus incur- vus; crosse, bequillc. (A. SS.) — Pedum, bacu- lus epi.>iCopalis ; crosse episcopnle. (.V. 1370.) CUUC.VRKTlL S — lialista crucaretia, qua; uncu, Cal. croc, lenditur. (A. 11233.) CROCEA. — Ut CitocA. {A. SS.) CRUCEARH. —Modus piscandi astacos flu- viatiles, quod baculo incurvo lit. (.\. 1287. j CROCELLUS. — Diminut. a croccus, uncus. (A. 12G0.) CROCEOLUS. — Fulcrum subalare in mo- duin crucissuperne efLlctuin ; bequille. (.4. SS.) CROCHA. — Forte uncinus, humus ; crochet. CROCHETUM. — Contus uncatus ; croc, cro- chet. (A. SS.) — Uncinus, libula ; agrafe, a'O- chtt. (A. 1363.) CRUCHETUS. — Uncinus; crochet. (A. 1270. CROCHIA. — Pedum, ul Croca. (A. 1301.) CROClIIUil. — Uncus quo arcubalista3 ten- duntur ; crochet d'arbatele. (Sanut.) CROCIA. — Fulcrum subalare ; bequille. {A. .S'.V.) Pedum, baculus pasloralis, episcopalis ; crosse epiicopale. (Pap.) — Vestis canonicorum ui'tctnent des chanoines rcguliers. {Ch. Angl.) CROCIFEH. — IJui pedum seu crocinm ante episcopum vel abbalem t'erl ; parte- crosse. {.\.. 1112.) CROGIO. — Bos, vitulus ; ceau. {Ord. Cw/.) CROCIS. — Palustris, coenosus ; marecatjeux, boiirbeux. (A. 1294.; CROCULA. — l)imin. a Choch, baculus pas- loralis. (A. 1079.) CROCUS. — Harpago ; croc. (A. SS.)— Cin- cinnus, capillus in uncum, quern croc dicunl (iiilli. retorlus ; surte de jiupillotle. (Ch. Angl.) — Uncus quo arcubalis'a^ tenduntur ; croc d'arbalete. (Invent, a. 1319.) CRODIUS. — Avis genus, forte pro erodius ; heron. CROKRoL.V. — Forte avis nocturna quam Galli crecerelle dicunl. {Lex. Atam.) CROFFEKA. — llara porcorum ; pare a pores. (Ch. Angl.) CROIA. — Terra palustris : iikm q. Cro. (.S7. Scot.) CR'MG.MM. — Certa piscandi ratio, quie ba- culo incurvo peragitur ; sorte dc pi-chc ; J id. Croceabe. (.\. 1000.) CROISCENS. —Idem q. census crcscens : Vid. Censi's CROISEIA. — Parisiis dicebaliir de viis qua iirbfm p>>r medium el in transversum secant. (A. ioUi. 639 CRO LEXICON cnu 640 CROISKTA. — Parva crux ; croisette. (Pass.) CRt)ISlATUS. — Ad modum crucis ell'oima- tu8 ; fait en furme dc croix; croise. (A. 1419.) CROISUiM. — A'as apLiin ; ruche. CUOIZATUS. — Insignilus cruce ad sacram militiaiii ; cruisa, qui a pris la croix pour aller so baltre en Palestine. CKOLLEHH'S. — Pro Thollerius, olearius. (CA. Dalph.) CKON rOClIIUM. — Pro gcrontocomlum vi- delur ; I'id. (Jekontocomium. (Ord. Vit.) CROO. — Coinposilio, etc., idem q. Cro. CKOP.\. — Equi tergum ; croupe. (Petr. de Cresc.) CROPARIA. — Poslilena, croupiere. [Ch. Angl.) CKOPARIUM. — Mendose pro Iroparium, li- ber ecclesiasticus tropos conlincns. {lurentAhb. Prim.) CROPPUS. — Fruges per annum nascenles, rucBsis; rwiisson, coupe, recolle. [Form. Mad.) CURPRIA. — Ut Cropakia. [Cone. Land. a. 1342.) CROQUA. — Baculus jpastoraiis ; crosse. (A. 1233.) CROQUETUM. — Ead. notione. (A. 1444.) CROQUETLS. — Uncinus, tibula ; crochet, agrafe. (A. 1362.) CROQUM. — Uncus.- croc. (A. 1365.) CROS. — Armorum antiquorum species ; seu potius uncus quo arcubalista; tenduntnr. (A. 1113.) CROSA. — ApudDumbenses, lacuna ; creux, ravin. GROSAT.\. — Expeditio sacra contra infide- les ; croisade. {Ch. Ital.) CROSATUS. — Ut Choisiatus. [St. Mass.) — Monetae species cruce insignita. (.\. 1363.) CROSCU.S. — Pro croceiis. {Ch. Tolos.) CROSERIA. — Fenestra ; croisee. (A. 1490.) CROSETTA. — Parva crux ; croisette. {Ch. Ital.) GROSl.V. — Pars ilia terapli chorum inter el navem ad crucis formam exstructa ; croisee d'wie eglise. (Mart., Ampl. Col.) CROSIXA. — Pallii seu vestis genus, mas- tuca ; v^tement de peauv de mouton (A. 1095.) CRUSIS. — Pro crux. (A. 1252.) CROSOLLUS. — Catillus in quo aurum et argentum liquatur; creuset. (S. xiil.) CROSSA. — Fulcrum subaxillare ; bequille, crosse. {A. SS.) — Litiius pontiticius, pedum ; crosse d'eveque. (A. 1411.) CROSSALIS. — Crossalis baculus, pedum ; crosse episcopale. (Steph.) GROSSARE. — A. Gal. crasser, baculo re- curvo pilam propellere ; Vid. Choulla. (A. 1361.) CROSSi\TOR. — Qui pilam baculo recurvo pulsat ; crosseur. Vid. Choulla. (A. 1361.) CROSSEA. — Ut Crossa, baculus pastoralis. (A. 1419.) CROSSERIUS. — Episcopalis ; (/'eVeywe, epis- copal. (Ch. Dalph.) CROSSULUS. — Fulcrum subalare ; crosse. {A. SS.) CROSSUM. — Ut Crosum. CRO.SSUS. — Pro (iKOSsus. (Leo Ost.), el Chucu.s. {St. Arel.) CHOST.\. — Lacuna, locus ubistagnat aqua; mare. (Lob., //. Brit.) CRO.STELLU.nl — Columbar, numella vcr- satilis ; pilori. CROSTO. — Iliedus aul vervex, pro Chetio. [Cons. S. Cruc. liurd.). CROSUM. — t'averna, excavatio, lacuna; creux, grvtte. (A. 1323.) — Cavitas, prol'undi- tas ; pro/ondeur. (S. xv.) — Cavum, locus ca- vus ubi reponilur firaus ; trou a jumier. (A. 1371.) CROSUS. — (Subs.) Cavus, fodina, fossa ; trou, oeux, fosse. {\. 1229.)— (.\dj.) Cavus ; creux. (\. 1366.) CHOTA. — Rupes ; rocher. (W. Bril.) — An- trum, specus, locus subterraneus et concame- ratus in ecclesiis ; p)Y)im. a crota, camera infe- rior etconcamerata. (A. 1218.) CROTU.M. — Fossa, lacuna, locus ravus ; creux, trou, fosse. (Pass.) CROUCHEUS. — Pro croceus. (A. 1349.) GROUTURA. — Locus septus, a Oal. cldture, sepimentum ; enclos.{Chartul. S. ]'and.) CROXATUS. — Ut Crucesignatus. (A. 1203.) CROY. — Compositio, etc., ul Cro. CROZA. — Fulcrum|subalare; bkquHle. {A. SS.) — Lacuna, ut (A. 1433.) CROZOLA. — Baculus superne rostralus, vel in formam crucis efformatus : bdton termini en croix oil en croc. {A. SS.) CRUANTARE. — Sangulnare, sanguineni reddere ; degoilter de sang. (.\. 1356.) CRUBLUM. — Mensuree species ; certaine mesure ; « Unum o'ublinn avenae. » (A. 1258.) CRUCCA. — Fulcrum, ut Crocia. (.1. SS.) CRUCESIGNATUS. — Qui ad sacrum bellum proficiscitur ; croise. (Pass.) CRUCETTA. Ut Cuosetta. (Mur.) CRUCHIGLIA. — Fulcrum subaxillare, ut CRoriA. (A. SS.) CRUCIA. — Ead. notione. (A. SS.) CRUCL\RIUM. - Ad crucem perlinens, crux ipsa; qui a rapport a la croix, la croix elle- mt^me. ((^ora.) CRUCIARIUS. — Cruciarise preces, officium de sancta Cruce. (A. SS.) CRUCL\TA. — Expeditio sacra contra Sarace- nos et hoereticos ; croisade. (Pass.) CRUCIBULUM. — Lucerna ad noctem ; larnpe de mat, veilleusc ; ol. croisel, civisucl. (Ugul.) r,',[ CRU MEDI/E ET ISFIMiE LATINITATIS crucem ; ndora- CRU 642 CRUCICOLA. — Qui colit ii ur (tr la croix. (Adelhm.) CRLK'ICULA. — Parva crux; petit croix. ( \d\., Spic.) — Furca subalaris ; bequilte. (A. >.v.) (RUCIENTATUS. —Pro crueyitatus. {Vet. ,!L) CRL'CIFER. — Qui crucem ante Papam de- feri ; pnrlc-croix. (Pand.) — Species moneUe a|iud Ocrmanos; sorle de monnaie allemande. I'hr. Mell.) — Monaclius eujusdam ordinis inonaslici, sic diclus qui)d crucem in baculo de(errel, iit auctor est Malth. Paris. — Miles oriiinis 'I'eulonici ; chevalier teutotiiqite. CKLKIKICK). — Pro irucifign. [ Vet. Cod.) '^-llUCiFlfill'M. — Crucis suppliciuiii ; cz-w- cifiement. (Mart., Ampl. Col.) CRLJCIFIXIO. — Crucis supplioium ; cruci- fieuient. Crucifixio carnis ; murtificntion de la chair. CKUGIFLXOKES. — Qui Christum Dominum : crucili-xerunt ; ks bourreaux du Christ, ceux qui le mirenl en cioix. iS. Pauliti.) CRUCIKIXUM. — Chrisli in cruce pendciilis ima'^o ; rejiri'seiilatioii du ('h'ist en croix. {lo. incr.) CRUCIFIXUS. — Cruce insignilus. (.1. SS.) CIIUCIKRA'I'UES. — Hffirelici s;i;culi xv, qui ctiani Fratres flngellatorcs dicuiitur. CRUCKillt.V. — Ulera ; Icr/umcs. [Ephem. man. S. (ial.) CRL'CiLL€. — Graces per vias erectae ; pe- tiles cro'X coinme on en Irouve ilevecs sur les chemini ; ol. croisilies. (Cone. Sues. a. 744.) CRUCIOIA. — Grucicula ; petite croix. < 'RIICIOLATUS. — Criicibus .«ifrnatus. (Mab., fjt. Gnl.) CRUCITA. — Expeditio militaris contra in- Qdeles. ut Chosata. (Calixt. Ill PP.) CRL'GIZARI. — Cruceui assuiiiere, cruce in- signiri ad peregrinalionem Ilierosoiymitanam ; prendre la croix, sc croiser. CKUCULUS. — Juniperu.s : gcin'vrier. {]'et. Gl.) I'RUDAitllJM. — Linum crudum, iiriteum Dondum sole curaium ; lin non ecmui. (I'et. «'•) . ... . CliUDELI.US. — (incinnus, capiilus m un- cnm, quain (ialli croc dicunl, rclorlus. (Ua- rel.) CRUDES. — Baculus ferro munitus : baton ferre. ( Vet. dl.) GltUljil'ARI'!. — Noil digerere ; ne pat diye- rer, avoir des crudites d'eslomnc. 'I'crl.) CiiUElRA. — Cavum, locus cavus ; crtui. (A. U^'Jl.) CKUCiA. — Urcous, urna ; cruche. (Ch. Aquit.) CUU.MKNIFER. — (Jui lerl crumenam ; hour- sier. (Marl., Anecd.) CRlIOR. — Sanguinis ctruaio ; effusion de tang, nssassinal. (.\. IISO.) CRUP.V. — 'I'ergum cfiui ; croupe de chcval. {A. SS.) — (iraculus ; yeai. ( J'et. Gl.) CRUPPOXUS. — Sutuniii cluniuni; uropy- gium ; croupiun. (Friil. 11 imp.) CRUPTA. — Pro cri/pta. CRURA. — Coxa, crus ; cvisse. (A. 1415.) CHURALIA. — Quibus crura vestiuntur ; c/iaussei. (A. 786.) CRLiHARlU.M. — Fascia cruralis ■,jarretih-e. {Vet. Gl.) CRUR.^.TUS. — Qui crura magna habel ; qui a des r/randes cuisses. ( Vet. Ol.) CUUSCHA. — Furfur; son. {Ch. Hal.) (-RL'SCIliI';. • — Crepilare ; craquer, ecraser, /aire craquer ; ol. croissir, croissier. (Ach., Spic.) CRUSELIXUM. — Vas potorium parvulum fictile ; petit rase a boire, tasse. fCaes.) CHUSKLLU.S. — Vas potorium, idem q. Ckl- SELiNUM. (A. 1144.) — Prfestationis species. (A. lai'.i.l CHUSILLA. — Ut CiiosbTTA. {A. SS.) GHU.'rlXA. — Vestis species, ut Ckuska (U'l- ncm.) CUUSIUS. — Telia crusia, nondum abluta sive doiilbata ; toile ecrue. {/list. JVew.) ("Rl'SXA. — Pallii seu vestis genus, mastru- ca vel mastruga ; sorte de viteuicnt [ail d pcaux de niouian. (Pass.j CRUSULIUM. — Vasis genus. (A. 1361.) CHUST.V. — Lacun.i, locus ubi stagnat aqua ; creux oil I'eau croupit, mnre ; ol. crouxte. (A. 1214.) — Furfur, panis crusta ; son de /arine, cro'de de pain ; ol. cruste. (A. 1371.) — Vestis species variegalo colore ex purpura et alio mixta ; V(Uemant orne de bandes de pourpre etde plusieurs autres nuances. (Pass.) CRrsT.\TUS. — Acupictus, intertextus ; brodc. (And. Flor.) CRUSTELLU.Vl. — Ut Costellus. (A. 1280.) CRIISTIC.V. — Census qui pro agris et prae- diis rusticis iinperalnri vol duinino feudi [lensi- labalur apud (Iriucos. (Inn. III. PP.) CRl'STULA. — Fragmciitum, ciborum reli- qiii;e ; ii.orctau, rcstes de vivres, relic/. {Charlul. Cels'in.) CRUSTUM. — Fragmentum panis ; croiUe de pain ; ol. cruste. CRUSUL. — Ul Crucibulum. (Cons. Feci. Col.) CRUTA. — Antrum, ul Crota. (A. 1 160.) CRUX. — Crucem figere solebant in si- gnnra dedicalionis ecclesiarnm . << Memo ec- clcsiam iedilicel, anteqnam civitatis cpisco- pus vcniat, el ibidem crucem /igal |iublice. » — (Trt/). Car. .U.) Jn cruce vel ante crucem, in allaribus vel ante allaria oblationes facere. (.V. H23.) — Crux pectoralis, quam cpiscopi ad pectus appcnsam alferunt. {.A . .sS.) Crucis judicium, ijuu quis reus cujuspiam faclus de- licti vid criiniiiis sese expurgabat ; eprei've de la croix. (Pa>s.) Cruces btinnalts, peregrinaliones et processiones, non qu;i' imperiali banno et edicto statutai et conlirmata' erant sed quae intra parccciaruni sou ecclesiarnm bannum et districlum peragebantur, vel potius processio- nes dislriclus cujusvis panuciie. (.\. MOl.) Crux tensa, crccta ad prore.«>i')nem. (V. 1397.) Schola crucis, id est eorum qui in proces- sionibus crucci pra'ferunt. (('ens. Cam.) Cruce subscriberc, id est signuum crucis, subscrip- lionis vice, charlis cl inslrumentia apponcre. 643 CUB LEXICON cue 64 (k. 694.) Crux coUaria, quae collo appendilur. (Osbern.) Crux triumphalis, dicla Durando aliisquc scriptoribus, qui ; couverturedelit. ( Vet. Gl.) CUCULLA. — Vid. Cdcullus. CUCULLABE. — 6'uc!/^'a obtcgcre ; prendre le froc; idem q. Monacbizare. CUCULLARIUS. — Ut Cocullatus. {A. SS.) CUCULLATUS. — Cuculla obtectus ; qui a pris U froc, moine. Cucullata congreyatio, ordo 'monaslicus ; les moines. (A. 1060.) ' CUCUI.EUS. — Vox Lalinis nola, qua vesti- imenlum humerorum et capitis significalur ; '•'''■■meiil de dessus muni dun capuclion; ol. cu- ■, coule, goitle, gule, etc. Medii tevi scriplo- iin fere omnes cucu'/«/n genus vestis monacha- 'lis intelligunt, idem q. laicis rapam. Nonulli eliam inter cucullum seu cucullam et f/occum. Gal. la mule et le /roc, discrimen slaluiint. ,a ('iirull;r notnine, » ait Clemens V PI'., « ha- ibiluin liingiiin, manicas non habentem... flocci ivero longum qui lonj-'.is et aniplas habet ma- inicas, nos inlelligore declararaus. » Cuculla memorialii, cuculla (|uam deferre jnbebatitnr canonici regulares qui ordinem regularem ca- nonicorum sine abbatis licenlia descrucrant el monaslicum susceperanl : ii enim in choro ul- limi sedere, in memnriam (unde adjeclivumi et 'poenam deserlionis jubebantur; quippe iil cral contra sancliones ecclesiaslicas. — (Juculla rc- clesiastira,. (jua in sacri.s Lilurgiis utunlur dia- :coni et saccrdoles monachi, in .Stalutis aniiq. iOrd. Cartluisianorura. — Vir cujus uxor mai- chatur. (A. 1350.) i GUCUM.V. — Vasameum in quo aquacalefil; ^fnarmilc, c/iaudron. (.1. .s'.V.) I CUCUMELLU.M. — Parva cucuma ; p'lit Ichaudrun, petite mnrmite. ^Pel. Diac.) I CUCUMi;ilAKlUM. — Locus ubi crescunl \eiicuineres ; lieujilanti de concombrcs. (Tert.) I CUCU.MULA. — Ut Clcl'melum. GUCUIIIjITABE. — Concurbitam seu vento- sam adhibere -jappliquer les venfouses. (C. .\ur.) — U.\orem ailerius aduUerio poiluere ; pro- prie de vassallo qui domini u.xorem adullerio polhiit et ejus ventrem instar cucurbila; inflat, id est impraegnat. (Pass.) CUCUKRUM. — Pharetra, theca sagillarum; dlul a fli'ches, carquois {Cap. C. J/.) CUD.VTUS. — Cusus ; frappe, tnonnaye. (A. 13^8.) CUDIS. — Instrumenlum quo moneta cudi- tur ; coin monetaire. (Te<. Gl.) — Fossatum ; fos.re. (A. 1313.) GUDITIU. — Fussio, signatura monetae ; fonte, jrappedes monnaies. (Ch. liisp.) CUDIUS. — Inslrumentum monetariorium, ut GuDis. (A. 1375.) CUDUM. — ^-Erugo rasilis. (Lcui. Care.) CUECHUM. — Coclio ; caisson, action de faire eulre. (A. 1332.) CUFFA. — Capitis tegmentum, ut Cutdia, GLGLVHIUS. — Cochlear, ut GuccniARius (Mur.) CUGIXUS. — Consobrinus, ut Cosi.vus (St Flor.) GU'tX.VRE. — Monetain cugno perculere ; hattrc monnair. (.\. 14.''.9.) CUGNEUS. — Typus monclalis, ut Corns (A. 1375.) CUGNIETA. — Securicula ; petite hache ; ol. cugnietc CUGNO. — Cuneus ; coin ; ol. cue/not. CUGXUS. — Cuneus; coin monetaire, coin (anqle,) coin (instrument a fend re le io/j.) Pass.) CUGUCI.V. — .\duUerium, vel raplus vir- ginum aut viduarum ; proprie placitura quod jn (Jallia raptus dicitur. (.\. 1253.) (Ch. JJisp.) GUIDEXS. — Cuppis ; epieu, lance, dard. (.K. ^3.^3.) I UIDERE. — Servire : servir, (aire k service. (A. SS.) CLKiNU.'^, — Ut CUGNEHS. CUII.llEMIUS. — (;ochlear;ci/i7to-. (A. 1251.) GL'ILLA. — Xavisad transvehendum, navire de transport. (Lob., H. Brit.) CUIRl'^NA. — Thorax e corio bubaii sine manicis ; cuirasse, pour/toint de cuir sans man- ches ; ol. cuirie.{.\.. 1239.) CULSIXAllIUS. — Coquus ; cuisinicr. (A. 1330.) CUISSEl.LUS. — Ferreum femoris leguraen- lum ; luissart; ol cuissel. (A. 1298.) CUl.'-iSEUlUS. — Ead. notione. (A. 1294.) CUISSETUS. — Ead. nolione. (A. 1269.) CUIS.SIA. — Coxa ; cuisse. (.1. ^^.v.) CUISSINUS. — Pulvinar ; coussin, oreiller ; o\. cuissin, cuissinrt. (\. 1228.) GL'IST.V. — Collecla, tributum a subditis cxaclum, collcclum, quajsilum ; Vid. Qixsta el<'OLi.KcrA. (I'ass.) GL'JUS.MDDl. — Pro qualibuscunquc, apud S. .Vugustinum. GL'LALilU.M. — Tribulum a subditis malri- fticit culcUras; 617 CUL inonio jungendis domino exsolvcndum ; rede- cance pnyee an seigneur par ies vassatix qui se marient ; ol. callage. (A. 1507.) CULATA. — Rei alicujus pars exlrema; queue, extremile d'une chose. {X. 1391.) CULCF.IA. — Culcilra; matt-las, oreiller. (A. 1363.) OLILCINUS. — Ut CuissiNUS. CULCITA. — Culcita puncta, Gal. courte- pointc. (A. 14'J0.) CULCITERNUM. — Pulvinar, ut ("uisr.iNUS. (A. 1217.) CL'LCITRA. —Ut Culcita. CULCITRARC. — Plumis farcire ; garnir, remplif tie plumis. (Laur.) CULGITuAltlUS. — Qui malelassier. CULDEI. — Ut CoLiDLi. CULEA. — Vu-iJe nucis pulamca ; coque verte de la noix. [Vet. Gl.) CULE\TA. — Ut CuNEATA. (A. 1290.) CULKKIA. — Poslilena vel postilena; pars, quam sellarii Gal. cullrron vocanl. (A. 1304.) CULFUM. — Sinus maris ; golfe. (Sanut.) CULHERIUM — Cochlear, ut Guir.nERius. Marl , Anecd.) . CULHITA.— Frucluumfrugumquecollectio; recoUc, moisson, cucilletle. (A. U9G.) CULIARIS. — Ut CuLHERiuM. {Cone, lltsp.) CULITIA. — IdftOiq. Culuita. CULLA. — Yestiraenti genus, ut Cucdlla. Vet. Gl.) . ^, ,. C[JLLAR.\-TA. — Preestatio ex bladis qua- culherio percipiebantur ; cUleree de ble, rele- vance en nature sur Ies grains. (A. 1315.) CULUEA. — Scrotum ; /c scro^wi. (.-1 SS.) CULM\G1UM. — Census seu tributum quod domino fundi pendilur pro facullale habendi et construendi domum ; droit qui se payc au seigneur pour toute maison qui se batit. (A. 1400.) ^Ui^MARB. — iEdificium lecto tegere ; cou- vrir un edifice. {Vel. Gl.) CUOIEN. —Tectum domus ; toit de maison comble". [Lex Baiw.) — Calmus, calamus, cala- mus; chaume. [Tabul. S. .Sgit. Lont. Aud.) — Altaic ; autel. (Erm. Xig.) — Titulus h.mora- rius summorum magislratuum in conslitulio- nibus imperii Conslantinopolitani. (CAr. Dan.) GULW1TE3. — l^ivites, opliinates ; Ics riches, Ies grnndf. (l'«?f 01.) CULMUS. — Stipula; paille, chaume. (Pass.) Slipulatio ; arrangement, stipulation. (Trad. j^ald.)— V.xAmen: comble, toilure. (Mur.) — Cumulus, ciimulatus, ut Comblus. {St. Verc.) CULPA. — Ictus ; coup. {Lex Sal.) — Cul- pam facere, culpara expiare, agnoscere. (Hug. Flav.) CuljM gravis et gravior, gravius mona- chi delictum el ipsa pn-na qua punitur. (Pass.) Culpa gravis, capitulum ubi hiijusmodi nulpse seu poenffi injungebantur, vel forte locus ubi expiabantur. (//is.^ Gemmel.) Culpa damnnUlis prpna vel supplicio mullanda. {Orel. Reg. Franc.) Diceresua culpa, idem q. culpam facere. (A. 1288.) LEXICON CUL 648 coupable ol. ; d'nne ma- CULPABiLIS. — Sons, nocens ; coupaule. (Tert.) CULPAHILITEU. — Nocenter nivre coupable ou bldmahle. (S. Aug.) GULPAI.IS.- Ut Cuu'ABius. {Chartul. Eccl. Apt.) GULPAKK. — Delinquere ; faillir, manquer, commcltre une faute. {Lex. Long.) CULPATORIUM. — Emenda. muUa ; puni- tion pccuniairc, amende. (Lyran.) CULPATUll.\. — Culpa ; faute, delit. {Ch. Hisp. ) — Caisio ; action de couper, coupure. (Reg. Hoved.) GULPATUS. — Ut GuLPABiLis. (A. 1358.) CULPULA. — Parvaculpa; faute lejcre ( Vel. Gl.) CULSITRATOR. — Ut Colcitrarius. CL'LTA. — Ager cuUls; terre culliree, en pleir, i-apport. (Ann. Den.) — ■ Gulcila ; matelas, lit de plume ; ol. culte. (S. xiii.) GULTAKE. — Golere ; cultiver. (Chr. Fars.) GULTELLA. — Scutella ; ecuelle. fUgiit.) — Machiera ; coulelas. (Ch. Ital.) CULTEIL\RIUS. — Miles cullello inslruc- tus ; soldat arme d'un coutelas ; ol. cnustilier. (A. 1152.) — Gultrorura arlifex ; coulelier. {Vet. cod.) — Theca cultelli ; etui, boite a couleaux. (Rvm.) GULTELLATIOLUS. — Parvus cuHellus ; petit couteau. {St. Val. Ser.) GULTELLERIUS. — Cuilrorum arlifex ; cou- telier. (A. 1319.) CULTELLESSIA. — Machsra ; coutelas. [St. Cast. Red.) CULTELLINUS. — Scalpellus acuendis cala- mis scriptoriis ; canif. (Mart., Anccd.) GULTELLUM-PODARE. — Species falcis vi- naloria; ; serpctle. (A. 1294.) GULTELLUS. — Denlale, densaralri; cou- tre. {Lex. Sal.) — Genus ensis ; epee a lame courle, etroite et triang ulaire ; ol. cousliUe. (Rig.^ — Cultellus mensalis seu tablarius, cul- telliis ad usum epularum ; couteau de table. (A. a56.) Cultellus adenalis, pugiunculus; stylelk (A. 1487.) Cultellus punhalis, pugio, sica ; poi- gnard. (A. 1377.) Cultellus haslardus, qui a iforma consiieta difFerl ; couteau d'une forme inu- sitce. (A. 1417.) CULTERA.— Culcitra; coite.{St. cquit. Teut.) CULTIBILIS. — Qui colilur aut potest coli;_ ' cultivable, qui pent etre cultive ou qui est cultive {Ana. lien.) GULTiGIARlUS. — Ut GuLCiTfURios. (A. 1200.) GULTILAGIUM. — Horlus ruslicus, idem q. CURTILE. (A. 1176 ) CULTIi.LUP. — Domus rusticana cuiadjunc- lus est horlus ; maison de paysan accompagnee d'un jardin. (A. 1169.) CULTIVARE. — Golere, laborare ; cultiver. (A. 1446.) CULTIVUS. — Cultus;c!/Wye'.(Mart.,.4«wrf.) CULTOR. — Qui colonis in prsedio ruslico 649 ctm MEDI^ ET INFI\LE LATINITATIS. CUP 650 prrefectus est, vel qui res alterius curat ; rt'^jt- seur, intenilnnt. (Vel. Cod.) Culto?- ecrlesix', id est, cullor sou pi'DCiirator agroruin ecclesi;u ; administrateur dcs b'lens d'lnie eglise. (Couc. Lur/. a. 1012.) Cullores nude pro Chrhtiani. (boiiinc.) , CULTRA. — Culcita vel'stragulum iiJialelas, coite on couverture de lit. [A. SS.) — .\ova- cula, caller lonsorum ; rnsnir. (Vet. cod.) — Aratrum, culler aralri ; cAarrue, fer de charruc, coutre. (A. 104G.) CULTKIX. — Culcita, ut Cultha. (Rym.) — Qu;e colit ; celle qui honorc, qui rev6re. (Lact.) CULTIIUM. — Culcita, utCuLTiiA. [Si. Equil. Teut.) — Jugerum; Jour ou journal de tern'. \{A.SS.) CULTURA. — Ager cuilus ; champ laliour&, teri'c cultivee ; ol. couUure, couture. (Pass.) — iCultus, adoralio ; culte, adoration. {Cone. Hisp.) \ — Culcila, slragulum ; malclas, couoerture de .lit. (A. l:!79.) li CULTUKARE. — Ut ('ultivare. (.1. SS.) ! CULTUUKLLA. — Dimin. a CultilluS. (Tab. \Corb.) CUl-VI';il'rA. — K.vtraneus infimaj conditio- ,lnis ct incognitic ; etranr/er de basse condilum, iJiomme de condition servile ; ol. cuvert. I CULVICRTA'ilU.M. — ii Ilex l^'rancorum otn- ines cum equis jiissit sub nomine culccrtagii convi'nire. » (A. i-2\2.) Id est sub poina dejec- lionis in coiiditionem culvertarum sea servoiam ■extrancorura. Nectarium... cwn irog. Tur.) — Ab, rege ('U.M. — l^oram : <■ (lentavit obruerc. » ('irog. lur.] — AD, ex ," Gives cu>n honiine obtinere non queunt, ut... n "Ail) — Cum accusative loco ablativi sumitur. li.SS.) \ CUMADA. — Pro Cuniada. (Cap. C. M.) ' CUMARIA. — Pro f'oNDAMiNA. ! CUMR-V. — Cymba, navis; nacelle, bateau. J'et. Ol.) — ^'ullis ; vallon ; ol. combe. — Se- im lapideu jiulcrum la[; 1 CUMIiALK ■■ CUMBRA. i CUMlfUS. pi m ; tombenu de pierre. (A. 1203.) - Vallis, ut CuMBA.(A. 1339.) Ut C0.MD11A. Feretrum, navis, vallis, ut cul- I CUMDIRKGTUM. — Ager cultus ; tcrre Cwie, en p/ein rapport. (.V. lirSO.) ' CU.MEX. — Scutella profundior ; (jrande jcuellcde biiis. (.1. SS.) 1 CIIMINATOR. — Vid. f'uMiNus. ; CUMi.NL'S. — Tribulnm dumino communis itolulum vel in communis utilitatem ronvcr- ium. Cuminalnr, illius exactor. (.V. 12'Ji.) : CUMLATKItATIOXKS. — Limiles ; homes I'tmiVes. (Stepli.) j ClJ.MI'I.Allii. — Litigare, lite, contendere; \)laider. (A. 1211.) ' Cli.MULARIv — Congregare, rassetnbter,r6- Unir. (Lad.) CUML'LATUS. — Ileratus, rcpelitus. (A. Il3()8.) 1 CUMULUS. — Cumulus /ori, samma et ul- kima causa; cognilio. (A. Tit'iK.) I CUNAGIU.M. — Jus signandi monclam sou Lbkicon mgd. et inkim. I.at. tributum pro impressione lypi exsolvendum ; droit de batlre iiKinnaie, ou droll a payer pour le monnayaf/e. [X. 1337.) CUNATCS. — Cuneo seu typo percussus ; monnayb. CU.N'CIATURA. — Utensile, supellex; outil- lage, ustensiles. (Mur.) CUXCTABILIA. — Moroe dilationes ; re- tards, delais. (A. SS.) CUXCTARI. — Inficiari, neg.ire, aut saltern diibitare, quia qui cunctnntur quasi dubitanl inquirendo num acturi sunt necne : ha'C pro- pria vis verlii cmctari. (.Vch., Spic.) CUXGTIGENA. — Omnis generis ; de toute espece. CUXCTIPARENS. —Parens omnium; pAre de toutes choses. (Prud.) CUNCTIPATER. — Omnium pater Deus ; Dieu pi-re de toules chosen. (Theod.) CUNCTIPOTENS. — Omnipolens ; tout-puis- sant. (Prud.) CUXCTITEXENS. — Omnia tenens ; ^uj pos- skle tout. (A. S7!).) CUNCTITONAXS. — Qui omnibus tonat ; qui tonne pour tous. (A. SS.) CUXCTIUM. — Restauratio, reparatio ; re- paration, restauration. (A. SS.) CUXDEMIXA. — Ut CoNOAMiNA. (A. 859.) CUXEATA. — Sccuris; haihe, cognee. (Ta- bul. Vind.) CUNKXEA. — Gamini spiraculum seu an- gulus; tuyau de cheminfe ou coin. (A. 1201.) • UNEUS. — .\ngulus ; coin, encoignure, an- gle. [.V. i2l I.) — Sigillum ferreum quo num- mi cuduntur ; fuin nainitalre. (Pass.) — Inslru- mentum ferreum aut ligneum quo tinduntur li- gna ; coin ii. fmdre Ic bois. ( Vit, .s'. Joan, episc. Trag.) — Locus depressus ; creux, bas-fond, vallon, [Vet. Gl.) — Species panis ; espece de pain. (Cfir. Windes.) GUNGNUS. — Angulus, ut Guneus. (Cone. Tol.) GUXIIUS. — Typus monetarum, ut Cuneis. (A. 1339.) ('UXIADA. — Sccuris, ut Clneata. (A. 1263.) (^UNIGULARIA. — Cuniculorum vivarium ; garenne. (l''let ) CUXIGULARIS. — Qui cunicutos venatur; qui fait la chasse aux lapins. [For. I/eyr.) CUXICULINUS. — E cuniculo ; de lapin. (Cone. Hisp.) CU.XIRE. — Cuneo notare, typo signare ; monnayer. (A. 1338.) CU.Nir.E. — Ma-retici quorum auclor Gunua quidam, in .Vnglia nati an. 11 17. i:UXIUS. — UtCuNEUs. CUXS. — Gensusspecies apud Germanos. GUXULA. — Dimin. a Guna. (.1. .s.s'.) CUPA. — Vas vino condendo paraluin ; cuve tonneau. (Pass.) — Vas potorium, poculuin ; vn.;e Vid. Scupha. CUPHIA. — Tegmen capitis ; habillement de tete, coife. (Pass.) — Cassis, galea ferrea ; ac- mure de tete, casque. {St. Mass.) GUPIDICINUS. — Cupidus coeno^ epulo, pa- rasila ; coweur de diners, parasite. ( Vet. cod.) CUPIUINARIUS. — Cupidinariafascinatrix, cupiditas parva, effrenalus appelitus ; desir effreii^, nrdeur deregl&e. (Mab., Annal.) CUPIDINARIE. — Cupide, mala cupiditate ; avec cupidite. (A. 1041.) CUPIDINEUS. — Avarus, cupidus pecuniae ; avare, grippe-sou. {A. SS.) CUPIDINOSUS. — Ead. notione. {A. SS.) CUPIDIOSUS. —Ead. notione. (A. SS.) CUPIDITIA. — Pro cupiditas. (Rath. Veron.) CUPIFER. — Doliorum artifex ; fahricant de tonneaux. {Comp. Vet.) CUPISCERE. — Gupere ; disirer, souhaiter, vouloir. (Font.) CUPLA. — Copula canum venaticorum ; coxiple de chiens de chasse. (A. 879.) CUPPARIUM. — Gella ubi cuppse servantur, vel modus agri ; cellier, ou certaine mesure de terre. (Chartul. S. Joan. Ang.) CUPPINA. — Vasis potorii genus, forte idem q. Chopina. CUPPLANTARE. — Impedire, compedibus irretire ; arreter, enchamer. { Vet. cod.) CUPPULA. — Tholus, trullus, fornix rotun- dus in altum porrectuset in modum cupx ef- fictus ; coupole. {A. SS.) OUPPUS. — Tectum tegulis constructum ; toil en tuiles. (Mur.) CUPSONES. — Vox incertse notionis apud S. Aug. CUPTARE. — Obtegere, occultare aut res- picere. {Lex. Sal.) CUR. — Pro quia (Lucif. Calarit.) CURA. — Dignitas seu munus curionis ; cure. {Cone. Rothom, a. 1072.) — Domus ca- Tionis ; presbytere, maison curiale. (Od. Clun.) — Qui in monasleriis, curam bospitum babet, seu hospitalis ; /rere hdtelier. (Pass.) — Purga- tio, ablatio sordium et luti ; nettoyage, inleve- ment des immondiccs, curage. fPass.) — Curatio \\i\neT\s\ pnnsemcnt dune blesswc. (Rym.) — Curatio bonorum minoris, quae tutelam exci- ^\i;curatelk. {Cod. Th.) — Pr«dium ruslicum, possessio; bien de campagne. (A. 881.) CURACfE. — Primates apud Indos Hispanos. (A. 1582.) GURACIA. — Lorica; euirasse. (A. 1335.) CURADIA. — Tributi seu vectigalis genus, f. quod pro viarum c}ira exigebatur, nisi idem sit quod cuRATURA. {Ch. Ital.) GURACtENDARIUS. — Qui curam publicam agit ; qui remplit des fonctions publiques, em- ploye. {Cod. Th.) CURALHA. — Frutelum, dumetura ; hois, broussailles ; ol. curalier. (A. 1341.) CURALLA. — Ead. notione. (A. 1341.) CURAMENTUM. — Gura, curatio ; soin, ad- mini-ilration. (Chartul. S. Vand.) CURANDINUM. — Preestationis species ra- tione procurationis seu gisti, ut videtur, exso- luta, vel idem q. Coratura. (A. i'Ul.) GURAXTIA. — Acquisilio, pro Covrartia. (A. 12315.) CURARE. — Purgaro ; curer, nettoycr. (St. Mass.) — Hospitio et convivio excipere, uIPro- CORARE. — Curare funus, lavare, ungere, se- pelire et omnia prjestare quEe requirunlur ad sepulturam. Vid. Procurare. (Pall.) GURASSA. — Ut CuRACiA. (A. 1488.) CURASSIA. — Ead. notione. (A. 14:24.) CURASSINA. — Ead. notione. (A. 1488.) CURATA. — Species telonii, ut Guratura. (Pass.) — Ut videtur, quod procuratio, sea hospitium et conviviumab ecc'esiisdebitaepis- copis et archidiaconis, cum ab eis visitabantur. Vid. GisTU-M et Procuratio. {Ch. J'et.) — Fossa, qua3 purgari solet ssepius, unde egeruntur sordes quae Gallice curures dicuntur; trou h fumier. (A. 1324.) — Curata ecclesia, parochia- lis, cui praiest curio ; iglise pavoissiale. (A. 1345.) CUR.\TELA. — Curatio, pupillarium bono- rura administratio ; curatelle. (A. 1440.) CURATERIA. — Ars coriaria ; tannerie, cor- roierie. {St. Mass.) — Curaterii seu proxene- tce officium ; metier de courtier. (A. 1355.) GUR.\TERIUS. — Coriarius ; tanneur, cor- royeur ; ol. curatie. — Idem q. Corraterius, proxeneta; courtier; ol. couratier. (A. 1355.) CURATIUS. — Accuratius, curiosius. {A. SS.) CURATOR. — In imperio Romano, 1° ma- gistratus qui in civitate rebus venalibus pretia imponit, vectigalibus persolvendis invigilat, reditus publici flsci colligit, etc. ; 2° qui in pa- latiis regum, intra murosque urbium curam cujusdam rei babet, eerarii, aquarum, etc. — Curio, sacerdosecclesiae, cure. (St. Feci. S. Laur. Rom.) — Prior, superior apud Cartu- sianos. (A. 1200.) 653 CUR MEDLE ET INFIiLE LATINITATIS. CUB 654 CURATORIA. — Bonorum pupillarium ad- mi nistratio ; cumttlle. ( Dig.) (It'KATOKIUS. — Speclans euratorem pupil- l(;rnai ; de tuteur. (A. 1332.) CURATUUA. — Telonei species ex mcrci- bus in nundinis distraclis ; droil sur les innr- cr'niflises. (Ch. Ital.) CURATUS. — (Subst.) Curio, sacerdos ; (:'ir(\ (Th. Wals.) — (Adj.) Purgalus ; nclloiji:, ciiri'. (A. 1471.) Curalum benefh-ium, sacer- diiLile, ad quod pertiiiet cura animarum ; bcnd- fuc it charge d'dmes. (Kyrn.) CURBAUA. — Ut CoHVATA. CURBITA. — Stuprum, inf.imia ; sidaction, attentat a la piideur. {Lex. Long.) CURC1'^B!>LUS. — Vestis species a brevitate sic dicta ; dalmatiqne, esj/ece de (unique on ha- bit court ; jjnrtie du vetement necessaire pour dire tn i\fesse ; ol. courlibaut. CUIIEBALDUS. — Ead. notione. CURDICLLA. — Taenia qua crines implican- tur el compoiiunlur ; cordon a Her let chcvcux. {Mon. Eccl. Aqnil.) CURKLLUS. — Plausiri genus, vehicuium duobus rolis cotistans ; chariot a deux roues. (A. liSo.) — Loricte species. (.S7. Mass.) CUliKlUA. — Annulus coriaceus a quo tu- dicula campana> pendct, aliler Berleui.^. (A. 1472.) CURETA. — Auriscalpium et denliscal- pium ; cure dents el curc-oreille. (A. 1402.) CURKTTA. — i.orica ; miranfe. {II. Dalph.) CUKFoni. — (lespes avulsus ad iguem ; lourbe. { \'et. cod.) CUHIA. — Doinina ; damkmailresse. {A. .s'5.) Merelrix ; fille de Joie. {]'et. Gl.) — Digolias vel officium curionis ; cure. (.lac. de Vitr.) (Ju- rin person.v errlesi.r, Aomas curionis ; presbi/litr. (Kcnn.) — Scnalus civKalis ; curie. (Imp. Rom.) — Pr;ediiim rusljcum ; hifn de cani/ja- gne, viitairie. (Leo l.\ I'P.) Curia capitalis, pra'dium piajcipuuin, domus principalis, ea- dem qua; caput mnnsi ; manoir seigneuricd. Vid. Caput et Mansus. {Mon. .Ingt.) — Atrium, impluviiira ; cour de maison. (Kbrard.) — Am- bitus, inciiictus domus ; enceinte d'une maisun. (A. lliO.) — Clauslrum ; cloltre. (A. 1214.) — Regius comitatus ; In cour d'un prinre (nuile curia pro papali, vulgo la cour de Rome, su- milur. ) — I 'onvenlus, cu?lus publicus ad ludos, chorea*, etc. ; n union de diuerses personnrs /aile dans im but de plnislr. (A. 1433.) — Capitulum obi raonachi congrcKari solcnt ; chainbrc du chapiti-r. salle cnpitiJaire. (.1. .S^^'. lien.) — Prmstationi* species ad curium domini vel fi<- ri.r tilulo oxsululn ; rsprrr de redrcance. (A. ii'rl.) — Acies, mililum turma ; troupe de sol- datf, cfcadroi). (I.ud.) — Forum sii'culare ; tribunal, cour de justice. (I'ass.) Curia bnronis, apuil Anglos, locus pedaneus in quo doininus feudi intra limites feudi fui jurisdictionem in lenenlcs stioa exorccbat. Curia tela, iisdi-m \n- glis, minor et inermis jarisdiclio ; (lall. (•««;• fonciire, vol basse-justice. Curia chrislianitalis, Gall, cour rhritienne, cour do rhr^Hennet^, jurisdictio ecclesiastica, forum ecclesiaslicum in quo causa- ac (piajstiones, ad religionem pertini!ntes, agitabanlur. <:iiria dominicalis, qua! dnminis villarum vel territoriorum com- pelil. Curia archidiaconi, in qua archidiaco- nus jurisdictionem exercebat. Curia inferior seu bironis ; ol. (lal. cour basse. Curia major, ap. Reneharnenses, ilia in qua residebant epis- copi duo, lolidem abbales, cum provincia; ma- gnatihus, qui de majoribus el publicisnegoliis, et de vassallorum iilihus siiprrmo judicio diju- dicabanl. Curia palnlii, jurisdictio archiepis- copi Remei'sis Curia magna pr.vsidentialis, cu- ria regia, jurisdictio regia. Dare judices ad cu- riam, dicebatur de judicihus quos ad dirimen- das lites exortas inter se et subditos domini coiisliUiebanl, qui judices ab adversa parte primum erant approbandi. Curiam habere dicc- bantur domini qui facultalem babebant judi- candi subditos suos in curia sua. Curiam pe- tere, litem aliquam ad suam curiam advocare. Curiam infurliare dicebatur superior dominus, cum homines suos ad curiam inferioris delega- bat, ul earn idoneo judicum numero muniret. Curiam uiiHerc, a judicando ahstinere. Curiam ref/uirere, jus suum de lite judicanda repetere. Curia pedis pulverizali, id est pecuiiaris extra- neorum mercatorum in nundinis. Curiam red- dere dicebatur dominus aut vassallus, cum ad vassalium aut dominum lis ante allerutrura in- tenlala remillebatur. — Curi.e, pr;cterea dicti iili solemnes regum convenlus tjuos in pra;;ci- puis anni festivilatibus celebrabanl, advocalis omnibus regni magnatibus el prrelatis. Ex por- ro curix solemnes, curue augustales, curtw gene- rales, curix publicx vocantur in scriploribus ; cours plinieres. Curia paschalix dicebatur quaj in festo Paschatis tenebalur. Ob eamdem ratio- uem curia Epiphanix, curia Pentecostes in non- nullis instrumentis. Curix foronatoappeliahan- tur solemnes convenlus regum, cum corona eorum capilibus imponebatur : /eles du couron- nrment, cours tenuis u Coccasion du couronne- tntnt. CrFtlAC.\. — Lorica ; cuii-asse. {Ch. Mass.) CL'H1.\D.V. — Praidiolum ; prtite metairie. { ]\t. ch.) CUIIIALI.S. — Curiales iidem ac decuriones, ait Isidorus. Maximo vcro sic appeliati apud jurisconsultos qui curialiuni oneribus el pr;i's- tationibu* obiioxii erant et adscripti ; curialrs. (I'ass.) Curiales etiam dicuntur 1" palatini, ma- gnates, n'gum ofliciales el Ciileri qui princi- pum curias sectanlur; hommes de cour, courti- .s'(/is-(A. I27.">); 2" apparilores, iidem q. ."^rr- viFsrrs; sergi-nts. (A. 1366.) — Inlerdum eliam sumilur Ccrialis pro comis, suavis, iiall. cour- toii. ol cochlear, Ptall. cuillrr. CI;r1.VMTAS. — Comilas ; courloisie. (J. deJ.) rUIU.Vl rriill. — Comiler, humanilcr : cour- tnixemrnt, nvec bnnte, d'une vianiire nimnble. (Pass.) <'I'R1AIUA. — Priedium ; fcrme, metairie. {Ch. rial.) <'UniATIO. — riiria, seu comililus, vol oliam iHvJa solrmnis; I'd. I'.l'RIa. (A. 1-79.) 655 CUR LEXICON CUR 658 assembles ii- CURIATUS. — Curia, senatus nat. (A. 1303.) CURIFUUGIUM. — Venlilabrum, vannus ; van. [Vet. Gl.) CURIFUCtIUS. — Qui fugat curas el Iradia dispellit ; qui eloigne les soucis ct chaise I'mnui. (Ang. Rumpl.) CURIOSE. — Comiter, placide ; avec douceur eourtoisement. (A. 1354.) GURIOSITAS. — Cura, diligentia ; join, zele. (A. 1416.) CUKIOSUS. — Curiosi in imp. Rom. idem munus obiisse videntur quod in Gallia contra- rotulares dispositorum equorum ; conirukurs dcs_ posies. — In quibusdam monasleriis, curiosi dicebantur qui lemporalium curam gerebant, ei correctores, spiritualium. — Apud Ord. Vi- lalem, curiosi iidem videntur ac curialcs. Cu- nosus slgnificat interdum elegantem, exquisi- tum ; recherchi. CURITA. — Ut CuRATURA. (A. 1133.) CURITIS. — Pro Curtis. (A. 10T8.) GURMARCHUS. — Idem q. Comarchds. (A. 1097.) CURMEDIA. — Servitulis species in Ger- mania, quae ejusmodi erat, ut obeunte aliquo obnoxiae conditionis, dominusjus haberetrem, quam vellet, in illius bonis, verbi gratia equum, vestem, annulum, etc., seligere sibi- que asserere. CURMEDIALE. — Ead. notione. CURRALE. — Curtis atrium. {For. Osc.) CURRATERIUS. — Ut Corratbrius. CURRATORIA. — In ch. fundationis Turri- tani monasterii in Sardinia, idem esse videtur q. parochia. (A.. 1205.) GURRAX. Laquei curraces, qui facile cur- runt, currenteque modo, Gall, nceud coulant, illaqueant el nectunt. (Oral.) CURREGTERIA. — Ut Gorateria. (A. 13fiO.) CURREIA. — Corrigia ; courroie. (A. 1239.) CURRELLUS. — Currus ; char, chariot. (A. 1195.) CURRENTIA. — Profluens aquarum cursus ; courant. (A. 1160.) CURKEKE. — In usu esse; avoir, cours. (Pass.) Currere dicitur 1° de iis qui ob cri- men aliquod per urbem traducunlur (A. 1308) ; 2° de porcis qui glandibus vescuntur in silva. Vid. Cursus. CURRERIA. — Excursus mllitum ; expedi- tion militaire, course. (Mur.) CURRERIUS. — Apparitor ; sergent. — Cur- sor : courrier. (Ann. Gen.) CURRIBILIS. — Qui in usu est ; qui a cours. f Pass.) CURRICULA. — Vehiculum trusatile. (A. 1494.) CURRICULOSUS. — Currens ; qui court, cou- rant (A. SS.) CURRICULUS. — Annus ; le cours de I'an- nie. (A. 823.) — Quodvis temporis spatium ; un laps de temps guelconque (.4. SiS.) — Se- mila, via ; sentier, passage, allee. {Ch. Hisp.) — Pyroforura, quia rotis qualuor impositum. (7nu. S. Cap. Par.) CURRIFER. — Currus ductor; conducteur de char, cocker. (.\.. 1231.) CURRIFEX. — Carrorum artifex ; fabricant de chars, charron. CURRILIS. — Cursum habens ; cou7-ant, ayant un cours. (Ann. Ben.) CURRISARE. — Curru vehi ; etre voituri. (A. 1264.) CURRITOR. — Proxeneta ; courtier. (A. 1337.) CURRITORIUM. — Forte idem q. Corhito- RiUM. [G. Ch.) CURRUCATURA. — Onus carri ; charrelee. (A. 1498.) CURRULA. — Dimin. a currus. (Andr. Flor.) CURRULUS. — Currulus equus, tolutarius ; cheval trotteur. (Sujjpl. Antiq.) CURRUS. — Servitus ruslica quae curru Ge- ri debet, eadem q. Carropfra. (.\.. 1392.) GURSA. — Excursus raililaris, iucursio, praj- da ipsa ; e.rpedition militaire, course, razzia, bu- tin. [H. Dalph.) CUKSABILIS. — Qui in usu est ; qui a cours. Mon^ta cursabilis, qua; currit; monnnie cou- rante. (Pass.) Cursabilis via, per quam cur- rus Iransire potest ; chemin tie voiture. (A. 1285.) GUHSALICUS. — Vid. Scriptura. CURSALIS. — Idem q. Oursarius. Cursalis mensura, moneta : ut Cursabilis. — Cursalis cant's ; Vid. Canis. CURSARIA. — E.\pedilio mllitaris, ut CcR- sa. (Ch. Ital.) GURSARIUS. — Preedo maris ; corsaire. (A. 1410.) — Liber eccleslasticus conlinens cursum seu officium ecclesiasticum ; breviaire. [Act, Maur. mon.) — Equus cursor ; coursier. (A. 1482.) — Scriba qui notis verba cursim expe- dit ; stenographe. (Flet.) CURSATOR. — Proxeneta ; courtier. (A. 1194.) CURSERIA. ~ Via in muris urbium ad hos- tes in expugnationibus propulsandos disposita, per quam ex una turri in aliam fit transitus ; sorle de galerie, de chemin de ronde qui court le long des remparts derriere le parapet ; ol. cour- siere. CURSERIUS. — Equus, ut Gursarius. CURSETUS. — Pro Corsetus. (Hist. Dalph.) CURSIBILIS. — Ut Cursabilis, quae in usu est. (A. 1497.) CURSILIS. — Ead. notione. (A. 1254.) CURSILITAS. — Ad cursitandum propen- sio ; disposition a courir f A et Id. (Fulg.) CURSINARIUS. — Liber eccleslasticus, ut CURSARIUS. GURSITOR. — Ut Cursor ; coureur. (Ord. Vit.) CURSIVUS. — Vid. SCRIPTUBA. CURSOR. — Tabellarius, apparitor ; messa- ger, courrier, bedeau, huissier. (Pass.) — Pu- blicus praeco ; crieur public. (A. 1311. — Proxeneta; courtier. (A. 1431.) — Mercator qui merces suas per diversa loca venum portal ; marchand ambulant, colporteur. (A. 1199.) — Cursor Biblix, qui S. Biblia iis qui cursum theologicum percurrunt, explicat ; 657 CDE MEDIAE ET iNFIMiE LATINITATIS. CUS 658 professeur cCEcriture sainte. (A. 1352.) — Cursor equus; coursier. {Cone. Andeg.) Cur- sores baccularii, thcologife candidati, qui ad cursum theologicum explicandura admittun- tur in academiis ; Aleves en thiologie. fid. Bac- CALARI03. CURSOIUjE. — Naves expediliores, veloces ; bailments ler/ers naviresde course. (Isid.) l.UllSOIlIli. — Cursim, celeriter ; rapide- tnent, A la kale. (A. laOS.) — Demissa voce, hoc est absque canlu ; sans chanter. (A. 1300.) CUU.SURIU.M. — Sic vocanlur apud Arela- tenses singulee pascuorum portiones quas in planitie de Crauo singuli tenent pascendarum oviurn causa biemis tempore. CURSORIUS. — Kquus, scriba et mercator, ut CuRSOH. Pass.) — Cursoria uota decanlare, ' cursim, celeriter, non protrahendo. (A. 1348.) ^ — Depopulator, qui incursioni praeest; qui I parte le ravage, qui est ii la li-te d'une expedition j miUtaire. (L'hr. abb. Valcel.) i CUHSOTKXUS. — Juxla cursum : « Et sic I eunotenus fluminia Fuldie nesciendo errabat. » \(A.SS.) CUKSUALIS. — Cursualis equus, ad cursum publicum deslinalus ; c/ieuaZ de paste. — Cur- ': sualis jHoneta, eadem q. CunsiBiLis. (A. 1226.) i CURSUS. — nflicium ecclesiaslicum, seu series oratioiium, psalmorum, hyranorurn et ceeterarum precalionum, qua; quotidie in ec- clesia decanlantur, quam a D. Hieronymo, Damasi P. rogalu, dispositam scribunt qui- dam auclores ecclesiaslici ; I'Office. (Pass.) — Excursus, prada, qu;c in ipsis excursibus ca- pitur ; course, butin fait dans icelle. Mittere cursum, idem ac mittere pra'datores. fflreg. M.) — Locus ludicri certaminis ; lieu destine aux Joules, aux tournois. (.1. SS.) Cursus equorum, hippodroraos ; hippodrotne. (A. 12 1 7.) — Prae- dium ; bien de cnmpngne, metairie, ferme. (Ch. (Angl.) — Ordo lalerumin struendisparielibus ; rang de ir/'^ucs. ( Ilumelb.) — Oomputandi t&- l\o ; tnaniere de compter (.V. 1269.) — Pastio seu glandalio porcorum in silvis quas pascendo percurrunl; jjacai/e des pores dans les forPts dont lis ronsoinnient le gland, {('h. Com. Portic.) Cursum farere dicuntur aninialia quie in locis prohibilis vagantur pascendi causa. (A. 1268.) Cursii.t monetse dicitur de ea qua; in usu est ; cours de la monnaie. (Pass.) Cursus puhlicus, vehicularius ; service de dkp^ches, paste aux let- Ires. (Cod. Th.) CUUT. — Vid. Cum CoBT voces qua? inveniunlur infra. CUHTAXA. — S. Edwardi Confessoris glorum regis gladius. — Scriplurn; genus, ScniPTLIIA. CURTAIUCHJ.M. — Ul Curtile. (Mur.) GUIl'r.VRllJS. — Curtis possessor, vel nens ; Vid. Cortis. (('h. ap. Freh.) CUIIT.VTA. — Atrium, impluvium ; coi/r. (A. 1351.) CIJHTA TIM. — Summalim, breviter; som- mairnwnt, en abri'gi'. [Thes. His. fh'tr.) CL'K ri:\SIS. — Fainiliaris, domeslicus, vel Curtis habitator ; serciteur, domettiquc ou habi- tant d'une ferme. [A. SS.) non An- Vtd. lo- CURTEVICIU.M. — Ut CoRTATA. ^^<. Perus.) CUHTI. — Pro Curdi; les Curdes, les habi- tants du Curdistan. (Tudeb.) — Pro Cortis in- terdum etiam sumilur. CUHTICULA. — Ul Corticella. — Atrium ecciesiaj vel palatii porticibus circundatum, imo ipsa porticus ; atrium ou cour entouree d'une galerie, lagalerie, elte-meme. {Mon. Sang.) CUUTICULARIUS. — Ut CuRTiLARius. ( Vet. epitaph . ) CUKTICULUS. — Locus urbi vel caslro proximus ubi herbce vel olera crescunt ; Jac- din. (A. 1341.) CUKTIFEU. — T'irf. Cortifer. CURTILAHIUS. — Olficium monasticum cujus curoe polissimum incumbit ex curtilimo- naslerii aut aliunde olera et pulmentaria mo- nachis subministrare ; jardinier, moine charge dujardin d'u'i monastere. CURTILE. UtCoRTiLE. CURTILLVRIUiM. — Idem q. Cortilagium. (A. 1217.) CURTILLUM. — Ut Curtile. CURTILLUS. — Ead. notione. (]URTIM. — Curliori via vel ad curiam : « Abbas... curtim pergere iter aggressus est. » (A. SS.) rUHTINUS. — Chors ; cour {Dial, de Creat.) CURTIVUM. Ut CuRTEViciuM. {St. Caduh.) CURTUS. — Pro Curtis sumilur. Curium lenere, Gall, tenir de court, aliquem cohibere, coarctare. (S. xiii.) CURUC.\^. — Navis alias carrucha, q. Vid. (Gild.) CURVADA. — Praestatio, ut Corvata. CURVALICUS. — Vid. Scriptura. CURVANUS. — Ead. notione. GURVARE. — Pro Cravare. {Leg. H. reg. Angl.) CURVATA. — Pro Corvat.\. (Irm.) CURVATICUM. — Ut CoRVAcauM. CURVATUS. — Pro Cravatus. {Leg. II. I. reg. Angl.) CUSc'llIXl'S. — Pulvinar, nt CnssiNns. CUSKRE. — Ut cusire ; coudre. (Prise.) CUSINA. — Culina ; cuisine. {St. Cad.) CU^^L^■US. — Consohrinus ; cousin. {A. SS.) — Pulvinus ; coussin. uV. 1381.) CUSIRK. — Consuere ; coudre. {Vel. cod.) I'USPUS. — Ligneum sandaliuiu ; sandales (\ semetle de liois. { I et. (11. CUSSINUM. — Cervical; coussin. (Bern. Men.) CUSSINUS. — Ead. notione. (Arn. I.ub.) (^USSUR.V. — Pr;i'stalionis genus, forte quod pro mensura exigebatur ; redevance pour le me- surage des grains '.' {.\. 1150.) Ci'STA. — «umptus, ut (\'^Ti!S. (A. IL'08.) CUSTAGIU.M. — Ead. notione. (fVi. Anqi.) i;rsTAMi;\TUM. — Ead. nollcme. (Rvm.) CI'STANCLV. — Ead. notione. {.)!on .Angl.) CUSTAHE. — Constare; coaler {Chartul. S. Ilarth. Ileth.) CCSTELI.I'M. — Suplicii genus; carcan, pilori. (A. lllll. CUSTKNGIU.M. — Ut CusTAGiUM. (A. 1227.) CUSTICA. — Ut CiRAinA, (Lud.) 650 CU8 LEXICON CUT GUSTODA. — Velum, aukv.um, pra;seiiiai illud quo tegitur pyxis eucharisUca ; ridcau, draperie, custade. (A. 1376.) CUSTODKIUA. — Thesaurarii ecclesioD digui- tas et of'ficium ; office de tresurier d'cgllse, ire- sorerie. (A. 1545.) CUSTODIA. — Theca, parvum ciborium, cuttode. (A. 1321.) — Velum, aula;um, ut Cos- TiiDA. (A. 1363.) — Dignita.s sen beneficium curionis ; cure. (A. 1279.) — Custodis seu the- saurarii ecclesia; dignitas et officium ; char-f/e de tresorier d'eglise. (A. 1096.) — Tutela, pro- leciio simul el prsestatio a tenenlibus facta do- minis pro lutela ; item jurisdiclio et districtus territorii quod sub tutela est proteclioii, droit pajje au seigneur pour la prutrctirin iju'il ac- vorde nu vassal, ressort dans les limites duqiiel cette protectio't s'etend (A. 1232.) — Observalio, victus ratio ; maniere de vivrc, conduitc. (A. 1350.) — (Justos pecorum ; gardien de troupcau. (A. 1283.) — Circator, qui vigilias circa mo- nasterium noctu obit ; ]'id. Cibcator. — Di- gnitas custodis ecclesiasUca ; digmtc de gardien d'une eglise. (A. 1311.) Cuslodia nugusti, jus mcssarios seu messium fructuumve custodes insliluendi et emendas a delinqutntibus exi- gendi : droit de nommer desmessiers et de met Ire a [amende ceux qui font da dtgut dans les recol- tes (A. 1200.) Cuslodia rauxonx, veitiarium ; garde-robe. (A. 1481.) Custodise, vigilire, excu- l)iie ; action de monter la garde, les hommes de ijarde. Sumitur etiam hsec vox pro ea obli- gatione qua tenebantur vassalli excubias facers in castris dominorum, quas vulgo gardes vo- caiit. Custodiam monasterium suum seu custodis monasterii dignitatem vocanl Franciscan], quoinodo Greecis tauAaxa! dicuntur mulierum raonasteria apud Palladium. Cnstodiacanonico- rum, simili notions pro coUegiinn. (A. 919.) Custodia dicitur quoties judex officialibus suis reum custodiendum tradit. (Cod. Th.) CUSTODIALIS. — Custodialis ohedientia, reddilus sacristae seu thesaurarii quicws/osdice- batur, officio assignati. (A. 113G.) CUSTODIANATUS. — Officium custodis seu gardiani, Gal. gardiennat, apud Fralres mino- res. CUSTODIARIUM. — Specula, custodis tu- guriurn ; corjis de garde, guerite. (Tert.) CUSTODIARUS. — Gustos ; garde, sentinelle. (Ugul.) UUSTODIATUS. — Idem q. Custodianatus. (^. SS.) CUSTODI-XOS. — Canonistis, confidentia- rius; confidtntiaire, ecclesiastique qui gardait un benefice pour le rendre a un autre dans un temps determine, ou qui administrait un benefice dont un autre touchait les revenus. (Pass.) CUSTODIRE. — Custodtre jestum: 1° obser- vare festum alicujus sancti ; g order tine fete ; 2" custodis nundinarum officium exsrcere. ]'id. Gustos. (A. 1352.) Custodire placita, lites et controversias judicio dirimere. f^l. SS.) Custo- dire sese invicem dicuntur virgines Deo sa- cratae, in Cap. Car. Mag. 660 sacrario apud Praefecta .{A. SS.) Observatio ; observation GUSTODISSA. — moniales; sacristaine GUSTUDITIO. — (Pass.) CUSTODITOR. — Sponsor, custos ; repon- dant, qnrdien. [Cons. Norm.) CUSTODIUM. —Custodia ; garde. (A. 1212.) CUSTUDRIX. Gustos femina ; gardienne. (A. SS.) CUSTOKliE. — Forte expensse, a Gal. coust, vel idem q. Ciltuka. [Inst Eccl. Constant.) GUSTOS. — Presbyter aut clericus, cui ec- clesiffl seu templi cura incumbit, a'dituus, qui alias custos eeciesix seu custos altaris dicitur ; sacristain ; ol. custode. (S. Isid.) — (iubernalor absente principe; repent. (Ch. Angl.) — Cui aliquid agendum vel regendum comraittitur ; gardien , tOHsei'vatcur, surveillant. (I'ass., — Cu- rio, parochus ; cure pretre qui administre une paroi-sw. (A. 1545.) — Aula'um, velum ; dra- perie, rtdeau, [courtine (A. 1376.) — Districtus custodis ; ressort de la juridiction d'une de$ personnes auxquelles s'applique la denomination de Custos. » (S. xui.) CUSTRIX. — Officium in monasteriis femi- narum cui incumbehat ecclesiae cura ; sacris- taine. {A SS.) — Abbatissa ; abhessc. [Form, vet.) GUSTULARIA. — Gultrorum offuina cnntel- lerie. GUSTUMA. — Ut GosTDMA et Conscetudo. GUSTUMARE — Custumam seu tributum exigere; lever I'impdt. (A. 1270.) GUSTUMARIUS. — Custvmx obnoxius ; sow- mis Ala taille, contribuable. (Mon. Angl.)— Pu- blicanus qui costumam exigit; collecteur, per- cepteur des impdts. {Inst. Sco t.) ('USTUM.-SkTOR. — Publicanus, ut Custuma- nius. [hist. Scot.) GUSTUMENTUM. — Expense, ut Gustus. (Rym.) CUSTUMIA. — Mos, consuetudo ; coutiime, habitude. (Bald.) — PriRstalio, ut Costl'MA. (A. 1193.) GUSTURA. — Ager cullus, ut Cultuha. {Bull. Font.) GUSTULARIA. — Sarcinatrix ; couturiere. (A. 1237.) GUSTURARIUS. — Sartor, sarcinator ; leur; ol. cousturier, fPass.) GUSTURIA. — Sutura ; couture. {Vet. GUSTURIARIUS. — Ut Gusturarius. GUSTUS. — Expensse, impensse ; cout, depens, frais; ol. oouss, coustance, coustement. (Pass.) CUTELLARIUS. —Gultrorum faber ; coute- lier. CUTELLERIA. — Gultrorum theca ; &tui, loite a couteaux. [Inst. Ital.) CUTELLUS. — Pro Cultellus. CUTICA. — Gutis; peau. (Lex. Long.) GUTIS. — Ulcus pesUlens. (A. SS.) Cute pri- vari, fuslibus vel virgis ceedi ; etre batta de ver- ges, fouette. {Const. H. II. imp.) CUTOGNUM PONUM. — Gydoniuoi ; comg. (Mur.) tail- Gi) 00 1 DAD MEDI^ BT INFl^LE LATINITATIB. VMU 662 CL'VA. — Cupa ; cuve, tonneau. {Ch. Angl.) — Mensnra fraraeiitaria, utCci'A. — PfoCavea seu Cryi'Ta. (Ach., Sp'ic.) CUVELLA. — Cupa minor ; baril, terrine, pe- tit cuveau. (A. -4418.) CUVELLUS. — Ead. notione. (A. 1338.) CUVERIUS. — Ead. notione. (A. 1345.) CUVERTUS. — Ut OuLVERTA. f A. 1269.) CUVETA. — Ut CuvELLA. (A. 1400.) CUYGNEIA. — Securis ; cor/nee. (A. 1244. J GY. — Vid. cum Ci aut Cni voces quae non inveniuntur infra. (JYCI^A(.'11A. — Ceeni alteriusve ccenosai rci respersio. (A. 1333.) CYCLAS. — Vestis species at panni genus ; vitement d'homme el de /'einine, eloffe nominee ciclaton. CYCLICUS. — Pirala; pirate, ecumeur de mer. (A. SS.) GYGANI. — Homines vagi, errones ; Ooht- miens. CYMBALA. — Pro Cymealum. CYMHALIA. — Cymhalia comare aplustria, metaphorica pro navigare. (A. SS.) CYMB.VLUM. — Campana qua monachi cientur ad refectorium, quseque appenditur in claustro ; cloche de rifectoire. (Dur.) GYMblLIA. — Pro Cimelia, CYMBIUS. — Fornix, concamaratio : « Tunc eediticavil ecclesiam mire magnitudinis funda- tam cancellis et cymhio auro fulgentem. » (.4. SS.) CYMENTERIUM. — Pro Coemeterium. (A. 1392.) GYMETERIUM. — Ut Coemeterium. (Sacr. Eccl. Rom.) CYMIXALE. — Globus vel fluxus sangui- nis, sanguinis massa in jecore efformata. [A. SS.) GYMPHES. — Ut (liNiFES. (S. Aug.) CYNOGAUMA. — /Estus canicula; ; chaleurs de la canicule. (Buric.^ CYPHRI. — Ut CiFR^. (A. 1595.) CYPIACUS. — Dignitas in ecclesia S. Quin- tini, in Viromanduis, qui cippi seu carceris ec- clesiastici curam habebat. \'id. Ciprus. CYPRIAXA. — Annuum festum S. Gypriani apudCarthaginenses; /efec/e »S. Cyprien. (Greg. Naz.) CYPRIXUS. — Ci/prhiwn metallum, cuper ; euivre. (Anast.) CYIUUS. — Dominus ; seigneur, tnaltre. (Adhelm.) GY'ROICUS. — Chirurgus ; chirurgien. [Insl. Ital.) GYRUPUS. — Pro Strupus. D D. — Littera numeralis quae 500 denotal. Eidem lilterce si recta linea superaddatur {D.) quingenta millia significat. — Pro D nonnun- quain scriplum : nuitatur etiam non semel in /'aut transit in Z. In compositis mutatur in iV, P el .S', ut .innitor, appareo, assideo, pro ad- mtor, adparco, adsideo. U.S.. — /)a /)accw, Dominica decima octava post Pentecostem ; le dix-huitime d'unanche apri's la Pentecdle. (Pass.) DABILIS. — Pro dandus. {Concil. Pisan.) DACA. — Idem q. D.\GGEr. DAGliRIA. — .(Edes in quibua dacice seu tri- buta et vectigalia inferunlur, idem q. Doana. {Stat, gen.) D.VGIA. — Tributum, ut Data. (Pet. de Vin.) DAGIO. — Ead. notione. (A. 82(j.) DAGITA. — Ead. notione. {Ann. (ifn.) l).\('rrARI. — Idem q. T.uliari. DAGJTUM. — Ead. notione q. Dacia. (A. 1261.) D.VGIUM. — Ead. notione. (Rym.) D.\CR.\. — Decas, numerus decern ; dizaine, le nombre dix : Dacrn pellium, decem pelles ; une dizaine de peaux. (Pass.) UAGRUM. — Ead. notione. UACRYANUS. — Lacrymans, flens, a Gr. Sx/tpj(o, tleo. Sic Lndovicus Dlesius, scriptor asceticus, appeliatur. D.VCTYLIGl.— llseretici quidam. (Ap. Marl., Ampl. Col.) D.\D.\. — Pro Data stepius apud Aragonen- •ei. DADEA. — Tributum. vectigal, uIData. (A. 1220.) DADSISA. — Indiculus superstilionum el paganiarum. {Cone. Leptin. a. 743.) Quo voca- bulo intelligi videntur dapes seu convivia quie llebant super sepulcris mortuorum. DADUS. — Talus, taxillus ; de a Jouer. {(Jonst. Xeap.) D/E.MON. — Apud Christianos hac voce semper intcllectos constat spiritus immundos et malignos, hominumque inimicos, vexatores el seductores, el quidquid occursaculorum el lerriculamenlorum, sive noctu, sive interdiu, nobis adversatur, obslilit, el purturbationi est. Quibusiiaiii medii mvi scriploribus da'inonis me- ridian) incursus significat subitam quamdam el aperlain niorbi violenti incursionein, qua (Uii.s sensuum menlisve facullate privatur. — Daninit iinttiis, Dominica quarla ante Pascham ; le troiiieme diinanchc de Cari'me. (Pass.) D/EMONIACUS. — Dremonecorreplus, ener- gumenus ; possetUdu demon, eneri/unii-ne. (Agob.) — Epileplicus ; ipileptique, qui tomle du haul mat. ((iariop.) D.'EMONIALIT.^.S. — Gal. diablerie, in vet. gl-) D/EMONICOLA. — Cultor daemonum ; ado ratfur du d&mon : AMASTICUS. — Damasticus pannus, ead. notione. (A. 1472.) DAMEIGIUM. — Idem, ut videtur, quod Damnum. (A. 1240.) DA MEUS. — Damascenus pannus; tissu de Damas. damas. DA.AIEYSELLA. — Ut Domicella. {H. Dalph.) DAMICELLA. — Ut Domicella. ■ DAMITUM. — F. pro Samitum. (A. 1297.) DA.MMA. — Emissarium, cataractee claus- trum, quo mare excluditur, vel admittitur ; ecluse. {Ord. Marisc. Ram.) DAMXABILIS. — Exitialis ; fatal, fmeste. (A.S78.J DAMXABILITAS. — Condemnatio, exsi- lium ; action de condamner, peine, bannisse- ment. DAMNABILITER. — Damnose ; d'une 7nanid- re prej ltd ici able. (Lud.) DAMXACIUS. — Damnosus ; funesle, nuisi- hie. (4. .S'5.) DAMNAMENTUM. — Damnum, incommo- dum ; dommage, tort. (Cons. Norm.) DAMXAHE. — Damnum inferre, nocere ; /aire du tort, nuire. (Rad. Cog.) DAMNATICUS. — Ad metalla damnalus; condamne aux mines. [A. SS.) DAMNATILIA. — Membra quae paralysi la- borant ; membres atteints de parabjsie. {Mir. S. Maj.) DAMXATIO. — Damnum ; dommage, degat, sort. Damnatio linguw, lingua paral^'si impe- dita ; langue frapipce de paralysie. [Mir. S. Maj.) DAMXATITIUS. — Dedililius. (Isid.) Dice- batur autem dedititius qui a judice creditori ad- dicebalur ob debita cum non esset solvendo, ut apud eum serviret. DAMNATUS. — Detentus in purgatorio. [A. SS.) DAMNIETAS. — Damnum, ut Damnatio. DAMXIFICARE. —Damnum inferre, utI)AM- nare, et damnum peti ; faire du tort et eprou- ver du dommage. DAMNIFICATIO. — Ut Damnitas. DAMNIFICATUS. — Damnum passus, cui damnum factum est seu illatum ; ccliti ii qui on a fait tort, auquel on a nui. {St. Mas.) DAMXITAS. — Idem q. Damnatio. DAMNUM. — Multa judicis sententia irro- gata ; amende, peine pecuniaire itifligee par un Juge. — Loca sub damno interdicta ; lieux dont Vucces est interdit sous peine d'amende. — Ani- mal damnum faciens in allerius prcedio ; ani- mal surpris faisanl du degat dans la propriety d'autrui et con fisqiie ; o\. danger. — Sumptus, expensse : frnis, depens. DAMPNATICIUS. — Pro damnandus. {A. SS.) DAMUS. — Dama masculus ; daim. (Mad.) — Foenerator ; usurier. DANAFIL. — Tuba species ; espke de irom- pette. (A. 1347.) DANEGELDUM. — Tributum Anglis indic- ium, ob pacandos, vel vi propulsandos Danos, Angliam saepius incurrentes. DAXTiERIUM. — Quidquid juri stricto, at- que adeo confiscalioni obnoxium est sive ra- lione feudi, sive ex conductione : ila ut res di- catur esse in dangerio domini feudalis, quae, nisi quod de eastatutum estadimpleatur, confis- cari possit. Ita fiefs de danger yoca.n\. consuetu- dines aliquot municipales, ejusmodi feuda, quae avassallisadiri non possunt, nisi post prajstilum dominohominium : alioquin in commissum ca- dunt. IVrf.DoMiGEHiUM. — Inreforeslaria, dange- rium dicitur jus quod rexhabet in foreslis et sil- visX'ormauniee,iuquibusproprietarii ctesionem 865 DAR MEDIAE KT INFIMiB LATINITATIS. DAT 66C facere non possunt inconsulto rege, aut illius oflicialibus, sub commissi poena quani danger voc.inl. Dangerium mariiagiorum, multa servis irrogata, qui invito domino nuplias inibant; amende in/ligee aux serfs qui se mariaknt sans la permission de lew setyneur. — Incommodum, diflicullas, mora, contentio ; difficulte, obsta- cle, conlredit, traverse, delai, retard; o\. dan- gier. (A. 1310.) — Anguslia3, claustra iliueris vel montium ; defile, gorge, obstacles n la cir- culation di's routes ; ol. dangler. (A. 1389.) DAXGIO. — Idem q. Dumjo. DANKiELDUM. — Ut Danegeldum. DANIO. — Ul Dl'NJO. — Piscis genus apud Provincialcs. DANITAIU. — F. pro morari : « Oliverius vcnabatur, exibat... cum falcons, et habe- bal... quodilam instrumenlum in quo da- nitantur falcones. » (^Reg. Vis. Odon. arch. .Rot.) \ I^.\NRATA. — Merces qua;vis ; denrce. (A. 1497.) DAXSARE. — Sallare ; danser. (Pass.j DANSATOR. — Saltalor ; dnnseur. (Id.) DANSATItlX. — Saltatrix; danseuse. (Id.) DAXTI. — Pro denlri, ut videlur. (A. '919.) DANTULUS. — Qui male et ridiculam ob causam dona largitur. (.1. SS.) ' DAI'AR. — F. procuralio seu convlviura, 'vel certa praistatio loco convivii, a Latino du- pes, lar^;iur et opiparus ciborum apparatus, unde dafjiiiai-e victum alicui, apud Plautura, (Ann. Ben.) I DAPARl"^ — Edere, manducare; manger, iVct. Gl.) , DAPERE. — Epulari ; manger, (aire un re- fas. {Vet. 01.) ! DAl'ES. — Bona, facultates ; liens, facult&s. ■{Script, rer. Fr.) ; DAl'IFEK. — Idem q. senescallm in pa- ilalio regum, et cellerarius in monasteriis. iPass.) U.\PIFKIl.\. — U.\or dapi/eri seu senescalli ; seneehalf. (Scham.) ' DAl'lI'EltATIO. — Dapi/eri dignilas ; di- gntle de srnec/ial ; ol. dapifcral. {Tabul. .S'. ■Hern. Itent.) DAl'IFEItATUS. — Fad. notione. i DAPIFFIllA. — Ead. notione. ; DAPII''1<'I'S. — ('ondimentarius, seu potius Icoquus, qui dapes parat aut conlicit ; celut vectigal quotannis et SiBpius perBol- vtTo. (Sill.) DATARl.V. — tifDcium vol officina data- rii Romani ; dutcrie, ckarije ou bureau du da- taire de la cour romaine ; Vid. Dataiuus. DATARIUM. — Donatio, cessio, uIData. |S. XIII.) — Necrologium, ubi dnto seu tem- pos obilus annolatur ; registre morluaire, ue- crolnge. DATARIUS. — Primus cancollari;e Ro- manie minister, prinlatus semper, intcrdum cardinalis, sic rlictus a litleris expedilis, quibus vulgo addil : Datum /tomx, etc. ; officiir de la chancelUrie romaine, dalaire. (Pass. 667 DAV LEXICON DBA DATEf?. — Palmae fructus, ut Datalus. DATI. — Qui alias Oblati el Donati in mo- nasteriis ; Vid. Oblati. DATiA. — Tribulum ; ut Data. (Alb. Mus.) DATIARE. — Datias, seu tributa legitime exigere ; lever [impi)t. (A. H07.) DATIARIUS. — Qui datas coUigit, telo- narius ; receveur des contributions. (A. 1123.) DATICUM. — Pensilatio, vectigal, ut Data. DATIGUS. — Collncta datica, Iributum seu vectigal, quod a datitiis seu victis exigilur ; contribution de guerre que Von fait payer aux vaincus. (A. 1396.) DATILIS. — Idem q. Datalus. [Leud. Care.) DATIO. — Tributum, ut Data. (.Vwn. ^om. a. 826.) DaTITIA. — Eod. sensu. (A. 1233.) I).\T1TII. — Hostes qui victi traduntsein servitute ; vaincus qui se livrent au vainqueur. {Vet. Gl.) DATIUS. — Tessera, taxillus ; dc a Jouer. (A. SS.) DATIVA. — Tributum, ut Data. DATIVUS. — De moneta quae in usu, com- mercio et conversatione est : « Denarii usua- les et dativi ; » monnaie courante. (A. 1351.) — Dativus jude.x, idem qui juris consultis dattis, delegatus, cui litis cognitio vel pro- nuntialio, vel etiam utrumque commissum est ; juge charge d'instruire ou de juger une affaire. (A. 999.) Dativus tutor, qui testamento datui est, apud Llpianum ; datives tamen et teslamentarios tutores dislinguit, sed de his consulendi jurisperiti. Dativus prioratus; Vid. Prioratus. DATOR. — Fidejussor, sponsor; caution, garantie, repondant; ol. datour. _ DATUM. — « Et bibent de dato presbyte- ri, » id est, de vino quod conceditur presby- tero. [Ord. Rom.) — Statutum, decretum" ; cequiaete decide, arrete. (A. 1184.) — Tri- butum et appositio temporis notae in chartis, ut Data. DATURA, — Donum ; don, present. (Marb.) DAUB.\TURA. — Actio parieti arenatum inducendi, parietem calce arenaque perpolien- di ; crepissage d'un mur, action de le couvrir d'une couche de mortier. (Mad.) DAVATUS. — Davata ierrx, apud priscos Scolos, agri portio quae continel quatuor aratra terrae, quorum unumquodque trahitur octo bobus. — lisdem, interdum baronia seu districtus. DAVID. — .Egyptiis Archimandrita aut quivis monasterii praefectus. Atque inde cum aliquem cum systaticis sive formalis mittunt, ipse praefectus monasterii iis subscribit no- men tile David, illius loci. — Psalterium Davidis : « Scripturas omnes didicimus, ex corde Z)arirf consummavimus ; » id est Psal- terium memoriter recitavimus. {Vit. S. PP.) DAVIT. — Pro cledit. DAVITICUM. — Psalterium Davidis ; le Psautier. {A. SS.) DAYERIA. — Anglis cella lactaria seu lo- cus ubi butyram cascusque conficiuntur ; lai- te>'ie. D.AYLA. — Modus prati aut agri, apud An- glos : « Totam day lam marisci. » DAYNA. — Dama; daim. (Nicol. Spec.) DAYNUS. — Ead. notione. (Mur.) DAYRI. — Ut Dayeria. DE. — Cum accus. invenitur ; etiam pro ab. DE.\BLAGIUM. — Ut Bladagium, jus perci- piendi partem bladorum demessorum ,• rede- vancc en ble, sorle de dime ; ol. deablage. DEABL.ATUS. ~ Ablatus, etiam in ordinfi judiciario. (A. ISTO.) DEABUTI. — Abuti, vastare ; a^^user c^'un^ chose, la ravager. (A. 13U2.) DEACCINGERE. — Discingere ; oter, defain^ la ceinture. (A. SS.) DEADUCARE. — Professionem clientelarem abnuere ; ne pas se reconnaitre vassal, nier lat vassalitii. (X. 1391.) — Abdicare aliquem, im-i probare ; desavouer. (A. 1276.) DEADVOCARE. — Denegare, inficiari ; desa- vouer. (Bract.) DEADVOGaTIO. — Ut Advocatio apud Anglos, jus pr;¥sentandi ad beneficium va- cans ; d)-oit de presenter un candidat pour occu- per un benefice vacant. (A. 1135.) — Pro- sessionis clientelaris abnegatio ; refus de recon- naitre la suzerainete de quelqu'un, desaveu. DEADVOVARE. — Dominum non agnosce- re, professionem clientelarem denegare ; ne/jai reconnaitre pnur seigneur. (.\.. 1331.) DEyCDIFICARE. — A vera pielate reyocare, dimovere ; eloigner, delourner de la vraie pieti. (A. SS.) DEAFORESTARE. — Silvam m pascua vel culturam redigere ; transformer un bait en paturage ou le mettre en culture. [Man. Angl.) DEALBARE. — Dicitur de prcedio seu firma, cujus census annualis non annona sed ar- gento, h. e. numerata pecunia solvitur ; Vid. FlhMA. DEALBATIO. — Dicitur de monela quae priusquam signetur, ab artificibus monetariis nativo colori restituitur ; blanchiment des flans. (Mat. Par.) DEALBATORES. — Artifices quidem quo- rum offlcium non est notum. {Cod. Th.) DEALBATUS. — Dealbati, ex vestibus albi« nuncupabantur membra societatis cujusdam hominum qui pacem publicis precibus preca- bantur per Italiam religiose ambulando. (A. 1399.) — Alba seu chrismale baptizatorum yei confirmatorum, sive oblalio quae pro benedic- tione albarum fiebat. {X. 1173.) DEALITAS. — Deitas, seu Divinitas. {Con- flict. Arnob. jun. cum Scrap.) DEAMBULACRUM. — Porticus ; portique, galerie pour la promenade. (J. de J.) DEAMBULATIO. — Deambulationes stereo- rum, latrinae seu loca alia quaevis ad exoneran- dum ventrem, vel potius culinae emissaria, quibus Bordes emittuntur ; lieux daisance ou igouts. (A. SS.) iy.\ DBB MEDI^ ET INFIMiE LA.TINITATIS. DEB 670 DKAMBULATOR. — Qui peregre proficisci- ur ; qui part pnur felranr/er. (I'^kkcli.) J^KaMI'UNCTUAUE. — Ueturbare, dejicere ; (nettre de cold, renvcrser; ol. despointer. [X. 1357.) DEANA. — VvoDea. DKAXGILERE. — F. confiscare : « Rex i^rancorum... bona nostra deangilevil et banni- /it.» {Charlid. Vedast.) 1>K ANTRA. — I'lo antea, quomodo Galli di- punt devant. Dennte, eod. intollectu. j DEAIIESTARE. — (Juod arreslatum erat seu jretentum relaxare, liberare. (Rym.) t DEARKSTATUS. — Qui post delictum non lesl comprchensus, liber ; delinquant qui nest pas nrriite, qui est en liber te. (A. 1230.) DEVRGEXTARE. - Obducere argento; cou- rrir d'argenl, argenter. (Pass.) DEARTUARK. — Discerpere ; demembrer, iiicUre en pieces ; ol. dmr-tuer. (Vel. Ol.) UEASSKCURARE. — Alicujus sccuritatem ipcrturbare, damnum inferendo aliisve injuriis eum, violala fide, lacessciido ; troubkr le irpos de qaetqii'nn en lui oceamonnant du tort, etc. (.S7. Eccl. Lend.) DEASTRICOLA. — Vox probrosa in Catiio- |lii:o8 sanctorum cultores: «Ah! veterane pro- ditor, iiii|uionles, nimium tibi tuisque sociis 'proditoribus et deaslricolis indulgetur. » (A. [SS.) DEAUGTORIZARE. — Exauctorare ; conge- dur. [A. SS.) DEAURARIUS. — Ul Deaurator. {Cons. Lem.) DI'^AURATOR. — Qtii auro quoddam obdu- cil. doreur. [Cod. Tli.) DEAUR.VTURA. — Auralura ; dorure. (Cap. Car. C.) DEBACCHAllE. — Depopulare ; rauagcr, de- vasler. (A. SS.) UER.UXIIATIO, — Immanitas, furens impe- tus. (Script, rer. / r.) DERACCIIATUS. - Ebrius ; ivre. (A. SS.) DEBAN.MRE. — Interdiclum tollere ; /eye/- Vinterdit. (A. 1131.) DEB.\R15AR1'L — I'rsecidere ; couper, tran- cher. DEB.VRIARE. — Barris seu repagulis divi- dere .• \'ic/. Raiirake. DEH.VKoMZARE. — Baronis dignitate pri- vare ; drhnruuiser. (I'et. do Andl.) DEBARRARE. — Repagula toUere ; 6lcr les barrieres. Vid. Rakrahe. liEB.\'rABlI,IS. — Conlentiosus, de quo llli- gatur ; qui i-st en litige. (Rym.) DKBAT.MtE. — Conteiulere ; disputer. di- hallrr. (Arr. Pari. Par.) DER.VrUM. — (."ontrovcrsia ; i/ispule, deliat. (A. tO.S7.) liEBATUS. — !•'. agger, mol es aquis oppo- sila ; i/igue. [Ord. reg. Fr.) DERKLl.ARE. — Rellum inferre, duello cum alicjuo cerlare ; /'aire la guerre, se battreeu com- bat singulier. r)EBKLE.\.RI. —End. notione. DEDELLATIO. — Clades ;rfe/a«■ si i|iiis moriens dcbilosus.» {Ler. Kip.) Ubi alii debiturus cidebitor. DEIirri'M.— Honorarium debitum. (A. 1357. — Sunuiia quiE expensis rationibus reliqua ; est; c/iiVo, tributa, pensitationes quievis ; impdts, rcdeuances. [Cod. Th.) DEBITUS. — Debitor, obligatus ; celui qui doit, oblige, redevable. (.1. .S'.s'.) DEIii.ADARI':. — Metere blada ; molssonner coupi r tfsbles; dibiacr, deb/aver, (Pass.) DEBLAD.VriO. — Messis ; moisson ; ol. des- blvc, dablce. (A. 1233.) DEBLADIRE. — Blada metere; ut Dkbla- DARE. 671 DEC LEXICON DEBODINARE. — Metas figere ; planter des homes; oldeboener. [Trthul. Bellil.) DEBONARE. — Ead. nolione. (A. 1265.J DEBONATIO. -Meta; home. {Tahul. Conch, ahhat.) DEBORNARE. — Idem q. Debonare. DEBOTARE. — Arcam dehotare, illam ape- rire seris efTractis ; ouvrir un coffre en hrisant la serrwe. {Cons. Brag.) — Actorem actione sua siibmovere, vox forensis ; debouter, decla- rer una personne decline de sa demande. (Aresf. Pari. Par.) DEBOYNARE. — Bonnns seu limites tollere, alio transferre ; changer les homes d'un champ ; ol. dehoener. (A. 1343.) DEBOYSCHATUS. — Scalptus, delineatus ; ibauche. (A. 1367.) DEBRACARE. — Braccas ioWere; enlever, 6ter les braies. DEBRANDANARE. — Brnndonem seu im- pedimentum tollere; enlevcr un obstacle, un empechement. DEBHIATIO. — Ebrietas: iomse. (Isid.) DEBRIATUS. — Inebriatus, et per metapho- rara replelus; ivre, plein, rempli: « Spiritus sancti debriatus et perfusus gratia. » (Lamb. Ard.) DEBRIGARE. — Briga seu moleslia liberare, expedire ; Ital. disbrigare. DEBUXARE. — Delineare, ut interpretantur edilores. « Omnibus his delegalis dcbuxata que ecclesia el iriplam pecuniam.., inditam susci- piens archidiaconus. »(.4. SS.) DEBVEUIUM. — Gallice devoir, debitum, pensitatio. (A. 1350.) DEGACHORDUS. — Intentusdecem fidibus; gai-ni de dix cordes. (Chr. Dec.) DECADA, M. — pro decas. BECADENTIA. — Ruina, lapsus ; decadence. — Imminutio monetae seu ejus minor valor; dechet. ( Vei. Chr.) DEGADIVUS. — Deciduus ; guitombe. DEC^CARE. — Csecitatem auferre, illurai- nare; delivrer de Caveug lenient, faire voir. (A. SS.) DEGACANTIGARE. — Cacanticam detra- here ; oter, enlever le voile. (Mart.) DEGALCARE. — Calce oblinere, seu potius dealbare ; conculcare, pedibus proterere ; blan- chir. (Isid.), fouler aux pieds. (A. 1379.) DEGALCEARE. — Dealbare, ut Decalcare. DEGALESCERE. — Refrigescere ; se refroi- dir, ( Vet. Gl.) DECALICARE. — Dealbare, ut Decalcare. DEGALIGATOR. — Calicum exhaustor xaxa- iT(5Tr); ; buveiir. DECALICATUS. — De calce albatus ; blan- chi a la chaux. DEGALIGARE. — Ut Decalceare. DECALVARE. — Tondere, ad .cutem caput radere ; couper les cheveux, raser la tete. ( Vet. Gl.) — Caput amputare ; decnpiter. (Nic. Spec.) DECALYATIO. Pro poena vel ignominia et injuria per abscissionem capillorun illita usur- palur passim a scriptoribus. DEC 67; Permulare, ut Gambiarb. Permutatio, ut Cambium. DECAMBIARE. (Mur.) DECAMBITUS. {Tah. S. Med. Sues.) DEGAMBIU.M. — Ead. notione. {Ch. Odom ep. Dellov.) DEGANA. — In monasleriis puellaribus ea- dem qui decanus in monasleriis monachorum, quic decern pucUis prceest : doi/enne. (Bud.) DECANARIA. — Officium decani seu judicis minoris, qui per decaniam jus dicebat. Vul. De- canus. [St. Mont. Reg.) — Domus decani; mat- son du doyen, doyenne. (A. 1381.) DECANATUS. — Prioratus proeeipuus apud Gluniaceuses ; /)r/nci;;a/, prieure, doyenne. (A. 1:294.) — Officium seu dignitas decani suis va- riis nolionibus ; decanat, doyenne; I Vrf. Deca- nus. (Pass.) DECANIA. — Manipulus decern militum cui prscest decanus ; decanie, escouade de dix hommes. (L. ]]'isig.) — Pars cenluria constans decern familias cui praeest decanus; decanie, reunion de dix families. {Leg. H. I. Angl. reg.) — Pecanorum Ghristianitatis jurisdiclio et ter- ritorium ; decanat, doyenne, 7-es'iort d'un doyen rural. (Hincm.) — Decani monachi dignitas; dignile de doyen dans les monastires, decanat, (Pass.) — Yilla seu obedientia cui preeest deca- nus seu procurator villarum, grnngium monas- ticum, cella ; prieure, celle. [Ch. Hisp.) DECANIGUM. — Career ecclesiasticus ; pri- son ecclesiastique. {Cap. Car. M.) DECANIZARE. — Decani dignitate frui: etre doyen. {Chartul. Nantol.) DECANTARE. — Recitare ; reciter. (S.Bern.) — Valde cantare. (Ugut.) Decantare ecclesiam ecclesiam administrare, vel debitum in ilia offi- cium peragere. (St. synod. Eccl. Biter, a, 1368.) DECANUS. — Qui decern militibus praeest; chefs de di.r soldais, doyen. (Pass.) — Qui in monasleriis, decern monachis proeest ; moine chargi d'en surveiller dix autres. (Pass.) — Cui incumbit cura humandorum corporum Constantinopoli, preposi a I'enterrement del marts. {Novel. Just.) — Minor judex, qui per decaniam ]us dicit ; doyen, juge inferieur.{WBA. Strab.) — Qui decanise preeest ; chef d'une de- canie ou d'une reunion de dix families, Vid. Db- CANiA. (Pass.) — Procurator villa; monastics: ;;?-ie?(/-. (Udalr.) — Prsefectus : chef, capitaine. {Beg. 01.) — Prsecipuus, primus ; doyen, pre- mier. (Pass.) Decanus ruralis, decanus Christia- nitatis, decanus episcopi, presbyter qui, jubente episcopo, certo parceciarum numero praeest ; doyen, rural, alias archipretre. (Pass.) DECAPELLARE. — Caput amputare ; deca- piter. {Script, rer. Germ.) — Capillos vellere ; arracher les cheveux. (St. Pallav.) — Gapellum cardinal! auferre, cardinalem degradare ; reti- tirer lechapeau de cardinal, {Vet. Chr.) DECAPILLARE. —Capillos per ludibrium tondere. (Greg. VII PP.) DECAPITARE. — Caput amputare ; d6capi- 73 DEC MEDI.E ET INFIM^ LATINITATIS. DEC dk- ra- r, (Fulc.) — Culmen domus diruere ; decou- rir une malson. [Tabul. Eccl. Carnot.) Deca- itare pannum, quod in panno caput appella- jr abscindere, ut in eo vilium esse monslre- ar. {SC. Carcass.) DEGAI'ITATIO. — Capitis obtruncatio ; apitalion. (Bern, da Breyd.) DECAPULARE. — Caedere, frangere, ere, idem quod Capulare. (Petr. Cell.) DECARCliRAKB. — Deserere ; abandonner, enoncer a. (Petr. Dam.) DECARCONES. — Tribuni Romaa tempore oannis .XII PP. (Joan, de Card.) DEC.\RGAIIE. — Exonerare ; decharger. DECAKNATUS. — Macilentus, grandi ma- le torridus ; decharni, DEGA.SS.ARE. — Refellere ; refuter, demen^ ir. (A. SS.) DEGASTELLARE. — Castellum et munitio- es destruere ; detmire, demolir un chateau et es defenses. (Ric. de S. (Jer.) , DECASUUA. — Idem q. Dbcasus. (A. 125.o.) : DEGASL'S. — Ruina, decessio, imminulio; ■eslntction, amoindrissement, dechet. (Rym.) DEC.ATERE. — Gadere ; dicitur cum actor clione sua injure submovetur; dechoir ; o\. ,^cair. (A. MA.) . DECATERN-V. — Pars decima tertia ; trei- i^me partie. (Mart., Ampl. Col.) , DhG.VTI.-V. — Ueciraa mercium, quic vice ,ribuli exsolvilur, ex Gr. Scxixr, usurpato ; 'ime des marchandi:fes. UEGATUM. — Decessio, imminutio ; ut De- Asus. (A. 1338.) DECEDERE. — Ordinatim collocare ; ran- ker. (A. 1362.) DECE. — Pro decern. (A. 692.) DEGEMBRICALIBERTAS.— I^/rf. Kalends . DECE.MDIU.M. — Idem q. Decendhm. DECEXA. — Ut decima ; dime. (A. 1093.) DEGENDIUM. — Spatium decem dicrum ; '^space de dix jours. (Inn. Ill PP.^ DEGKVNALIS. — Ut Decennis. DEGEXNIO. — Oceania. [A. SS.) DECEXMTAS. — Ut Decennium. DEGE.XSARE. — Gensus ex proedio debitos ^ercipere vel solvere ; recevoir le ceris ou le oayer. A. 1208.) DECEXTUiNI. — Cantus ecclesiastici species, dem q. Discantus. (Hey. Ord. de Semp.) DECEXTUS. — Kadem notione. (Id.) DEGENUM. — Decima mercium, idem quod Qecatia. (.Ijin. Gen.) — Pars cenluriae decem amiliis conslans, idem q. Decania. {.St. Cad.) — Qui deceno prajest, caput familite. (St. "ad.) DECEPMA. — Pro Decima. DECEPTAUE. — Dccipere, fallere tromper, ibuser; ol. dccepler. ( Vtt. (Jl.) DECKPTIOSUS. — Fraudulenlus ; trompeur, 'ourhe ; ol. decepteur. (JMinod.) , DECEPTORIUS. — Ead. lilab.; ' DECEPTUS. — Doslitutus ; 674 limite d'un notione. (Rad. trompiy surpris ; 1. d^cepl,'. {A. SS.) DECERNARE. - Pro decernere (A. 1336.) DECERNENTIA. — Terminus, limes, quo ager ab alio discernitur ; borne, champ. (A. 1131.) UEGKRTARE. — Curam adhibere, conten- dere ; mettre ses sains a. (A. 802.) DECERVICARE. — Decollare, caput ampu- tare, cervicem preecidere ; decapiter. (Sid.) DEUESSIU. — Successio. [Lex /Up.) DEGESSIRE SE. — Possessionem abdicare, dlmitlere ; se dessaisir d'une chose. (.V. 1242.) DEGESSORIUiM. — Decessus, exitus ; so>7ie de la vie, mart. (A. 1068.) DEGESSUS. — Defunctus ; dkcedi. [A. SS.) u Custodibus decessis, n hoc est profeclis. (Prisc.^ DECHARGHARE. — Idem q. DEcnAHGiABE. (A. 1244.) DEGHARGIAMENTUM. — Area, in litto- re, onerandarum atque exonerandarum na- vium causa ; dibarcadere, {Act. cap. Eccl. Luyd.) DEGHARGIARE. — Exonerare ; decharqer. (A. 1207.) DECIIEIUM. — A Gall, dechet, decessio, im- minutio, ut Decatum. DEGHI. — Tributum quod pro cuslodia agrorum vel metarum positione exigebatur, simul et multa qu;« ob delicta in agris cnm- missa imponebalur, taxatio et exactio, Gallis dex ; quod a consulibus exercerelur ejusmodi jurisdictio intra proescriplos decos, seu limiles, sic appellata ; redevance li payer pour faire gar- der ou corner les champs, et amende pour les degdts cnmmis dans ces memes champs. {\. 1319.) JiEGHIFFRARE. — Exaratis notis occultis litteras explicare ; dechiffrer une lettre, uneecfi- ture. DECHRISTIANATUS. — Ex sacro factus profanus ; de sacr4 devenu profane ; ol. di'chris- tianise. DECl. — Limites, termini ; borne.i, limi- tes. DI'X'IBILIS. — (Juem dccet aliquid, vel qui decet ; convenable. (J. de J.l DEGIBILITER. — Decanter ment, avec decence. (Joan. Diac.) DKGIDHRK. — Occumbere, decider, mourir, elre mis li mart. DECIDIU.M. — Damnum, ruina ; dommage, destruction, ruine. (Rym.) PECIES OUADRATUM. — Quadragesima. (Jac. Card.) DECIMA. — Pars quredam ex agri frucli- bus qufe domino a subditis solvilur ; partie des revenus de la terre, ordinaircment la dixihne, donnec, a litre de redevance, par le vassal au sei- gneur, dime. Decimarum numerosissima genera eranl, sic generatim in duas partes divisae : [° decimse persunales seu inditslriales, qure de- bfibanlur ex negoliatione, arliticio, scientia, militia, et ejusmodi qu;c polius respiciuiit ip- (.am personam ijuam rem ipsam ; dimes person- nelles, qui se levaient sur le travail et I'industrie des hiimmes ; 2° Uecinue reales seu prxdiales, qure de frugibus terra) et animalium persolvc- bantur ; dimes reelles. qui se percevaienl siir les fruits du sol. — Pra'statio pecuniaria ex agris, convenable- mori, occidi ; (Eulog.) 675 DEC LEXICON DEC 676 idem q. Agrahiom. (A. 1292.) — Tributi seu vectigalis species ex mercibus aqua advectis ad ralionem decimae percepta. (A. 116 1.) UECIMAGIUM. — Territorium, ubi perci- piuntur decimse ; territoire soumis a la dime ; ol. dimerie. (A. 1251 .) DEOIMALIS. — Ad decimam perlinens ; qui concerne la dime, dimal. Decimalis terra, quae decimse obnoxia est. Decimalis res, ad decimam fructuum partem locata ; cAo.?e, p>-o- priete louee pout- la dixieme parlie des produils. (St. Mant.) UECIMANUS. — Obnoxius decinux, qui de- cinias debet exsolvere ; celui qui doit la dime. (Pass.) DECIMARE. — Decimam bonorum suorum imperliri ; donner la dime de son bien. — Deci- mam levare ; lever la dime ; ol. dimer. — Deci- mam persolvere : payer la dime. DECIMARIUM. — Idem q. Decimagium. (A. 1215.) DEGIMARIA. — Prsedium in quo percipi- tur decima, \i\. Decimagium. (A. 1131.) — Jus percipiendi decimam ; droit do dime. (A. 1213.) DEGIMARIUS. — Qui decimam persolvit ; celiii quipaye la dime. (Pass.j — Qui decimam vel 8U0, vel domini aut alterius nomine exi- git ; celui qui leve la dime ; ol. decimaleur, di- mrur. (Pass.) DEC1MAT.\. — Mensura vinaria, ut videtur : « Praestantes vini decimatas 80. » (Mur.) UEGIMATIO. — Decima seu illius perceptio ; dime ou recouvrevient de la dime. (A. 1173.) DECIMATOR. — Idem forte qui decimarius vel qui jus habet exigendi tlccimam in agris ; seigneur dimier ou receveur de la dime. (A. 1402.) — Idem videtur qui decatvis in monas- teriis. (St. dst. a. 1332.) DECIMATURA. — Idem quod Decimabia. (A. 1 157.) DECIMATUS, — Ut decimagium, territorium ex quo decimse coUiguntur, (A. 1290.) DECIMIANUS. — Pro Decukanus DECIMUM. — Pro Decima et Decatia. — Decimimansus, an mansus decimse obnoxius, vel decima unius mansi. (A. 1031.) DECINA. — Italis, decas. (A. SS.) DECINERARE. — Incendio delere, concre- mare ; hruler, detruire par le feu. DECINERATUS. — Kedactus in cineres ; reduil en cendres. (Tert.) DECIXERESCERE. — Idem quod Deoine- RARE. (Tert.) DECISIO. — Mors, martyrium ; mort, mar- tyre. (Eulog.) — Aquaeduclus, canalis quo aquffi elabuntur ; aquectue, conduit, canal. (Arest. Pari. Par.) DECISIVE. — Minulatim ; en detail. (A. 1321.) DECISOR. — Arbiter, qui de lite decidit ; (irhitre, juge. (A. 1177.) DECIUS. ■ — Talus, taxillus ; de a Jouer. (Ebrard.J DECLAMARE. — Proclamare, promulga- re, publico banno edicere ; publier, promul- guer. (\. 1218. J — Rem promulgatam con- trario banno interdicere ; abroger, rappor- ter. (A. 1219.) — Declamare monetam, illius usum prohibere ; demoneliser une momiaie. DKGLAMATIO. — Vocalio in jus, calum- nia ; demande en justice, action jiidii iaire. (Bnld.) Drclamatin monetsc, ejus prohibitio ; demonetisation d'nne monnaie. DEOLARARE. — Illuminare ; Mairer. (A. SS.) DI^CLARARI. — Apud gromaticos, dicunlur fines confusi, cum ad veram limitura sigoo- runique finalium aucloritatem per agrimenso- res redintegrantur. DiiCLAR.\TIO. — Declaratiomullse, ejusdem exaclio. (A. 1375.) DECLARATOR. — Explicator, interpres ; celui qui explique, interprete. DECLINARE. — Declinare velum, \\\aA A\- mittere, contrabere. (Rym.) — Limitibus ter- ritorium definire ; assigner des homes ci un ter- ritoire. (A. 1268.) DECLINATIO. — Gradus, descensus ; rfes- cente. (Gcs. Innoc. III. PP.) DKCLIXATORIA EXCKPTIO. -- Praescri- ptio juris depellens aclorem pelitione sua ; deciiiuuoire. (A. 1482.) DECLINATORIUM. — Series notarum can- tus per descensura, seu neuma cantus descea- dendo. [Brev. Bit.) DEGLINIS. — Forte pro declivis, inclina- lus : « Vicecomes nihil prorsus respondebat, sed declinem vultum gerens. » (A. 1003.) DECLIVIOSITAS. — Declivitas ; penle. (Mur.) DECLIVITAS. — Ead. notione : « Ingenij declivitas. » DECLIVUM. — Ead. notione. (A. 880.) DEGLUDERE. — Bellicare (Ugut.) —Pro occludere quibusdam videtur inslruraentis. DECLUERE. — Dccoriare ; icorcher. (Vet. Gl.) DECOCCIO. — Coctio, coctura ; action de cuivre, caisson. (A. 1363.) DECOGTUS. — Exustus, vel potius lento igni adniotus, ul Coctus. DEGOCxXOSCERE. — Denegarc, iiificiari. (A. 1199.) — Obedientiam, cseteraque officia dominis debita dsnegare, ut Desavoare. {An, Gen.) DECOLARE. — ut GoLARE. (Pap.) DECOLLARE. — Caput araputare ; d^capi- ter ; o\. decoller. {Vel. Gl.) — Vox fori Arago- nensis, cum animal in loco defenso capitur et occiditur a domino loci defensi. ^ Vi- tiare, corrumpere, pro Decolokare. (Thom. Olterb.) DECOLLATIO. — Capitis obtruncatio ; de- capitation, decollation. DEGOLLATUS. — A parte colli seu su- periore plus aequo apertus; decollete. (A. 1338.) DEGOLORARE. — Infamia notare, dehones- tarc ; tioler d'infamie, deshonorer. (Pass.) — Colorem auferre ; decolorer. (Salom.) — Colo- ribus ac pictura a.damhx:a.Tc; cnhunincr, pein- dre. (Burch.) DECOLOROSUS. — Decolor, qui colorem amisit; decolore. (Adam.) DECO.MERE. — Parare; Vid. Decomptor. 77 DBC MEDIiE ET INFIMiE LATINITATIS. DBC 678 I DECOMITARE. — Comitis dignitatem au- erre ; depouiller de la digniti de comte. (Pelr. le Andi.) DECOMPTOR. — Quicomit, seu comam com- lonit et eiiiitnail;celul qui arrange, pare lache- leiure. « Contra inimicos gratiai Christi et liberi irbilrii dccomptores, » (S. Prosp.) Id est, li- jerum aibitriuin nimium ornantes et extoUen- es, metajihora diicta ab iis qui nimiam curam lant capillis componendis. \ DECONDUCERl-:. — I'ro deducere. (Mur.) ; DECONSTAUE. — Pro constare. (A. 1313.) DKCONTRA. — Juxta: » De contra video. » [Lib. Ord. S. Vict. Par.) DECUNTKAHEHE. — Gontrahere, revocare. iMur.) ,■ DECOKABILIS. — Decorus. {A. SS.) DECORAMENTUM. — Decus, ornamentum ; wnement, parure : a Decoramcnta matronalia, » ornamenta. (Tert.) DECORATIO. — Ornatus ; nrnement. (S. DECORATOR. — Qui ornat, parat; qui de- :ore, dncurnieiir . (Isid.) DRCORDIATUM LIGNUM. — Lignum, ut vidctur, mensura, quam Galiice corde nuncu- Dant, dimensum ; bois memrc a la corde. (Nisi legend, decorticntum.) i DECORIARE. — Loris coedere ; ecorcher. [Vet. Gl.) — Nudare, spoliare ; depouiller. — Pulcliritudo, decus ; Avellerc, detorquere, detourner, detacher. Corrigiam solvere di- (Bened. abb. Petrob.) ' DEGOROSITAS. beaute. {A. US.) ■ DEGOllPORAdE. quasi a corpore separare [ PKC01UUGL\11K nouer la courroie. {Vet. Gl.) DKCORTICAUE. ^ Corticem auferre ; tat pro- missis. (A. rjll.) De/'ectus exitus, id est hxre- ] di^, cum niilliis est lia'res. Vid. Evitus. D'p c- tu^Justilix dicilur cum judex, vol foiidalis do- minus vassallo jus sibi fieri postulanli, vel pla- , ne denegal, vrI curiae su.o plaf'ila differt ultra qiiam l^gcs feudales pcrmillant ; deni de Justice qui avait lieu quand le seignetr >-c/usail dc ren- 1 are la jiistici; au vassal, suit direclement, soil in- ': directeiiwnt, en ajuurnant indefiniment le juge- Wi'll/. DEFKDARE. — Pro Diffioare. I>EFENDERIv — Conscrvare, sibi reservare. (A. S03.) — Vindicare, punire. (Tert.) — Dene- ' gare, abnuore. {Ch. Angl.) « Defendcre stal- lum siium )i dicitur canonicus, qui niuneri suo impar non est. (A. fcl3l.) DEFE.NnirrEUM. — Muiiilio, qua quis se vel sua dcfendat, et tucatur. « Pugiluni de/en- diculis. n {A. .y.s'.) DEFKXDUDA. — Eocus pascuiis, vel pra- tuni defensutn. ]'id. Ukfensa. DEFENS.V. — Protectio, tuiiio, auxilinm ; pio'eclion, defense. (Pass.) — Ager, pratura, vel .sylva, nbi aut pasciia sen anitnalia immil- tere, aut uliuil qiiidpiam agere, quod iis uo- ceat, lion licet; loule terre productive oii it est defiJidu (le condvirc les trouptaiix on de /aire guflrjw; autre degtU. (Vasa.) — Prohiliilio ; de- feme, iiilerdiction. iVuss.) — Munitio, propugua- culum ; ouvrage de fortification, de defense. (A. 1376.) DEFENSAnil^IS. — Defensabilis damns, mu- nila ; mnisnn forlifice. (Cest. Cons, .\ndeg.) A'«- vis dc/ensiditlis, armis et militibus instructa ; novire ariiic en gw:rre. (Knygl ) DEFENS.\.('LILUM. — .Munitio, munimcn, ul Dffensa. (.1. SS.) DEFE.XS.VLIS. — Idem q. D^.^■E^SAB1HS. DEFEiNSAIlIA. — Munitio vel arx. {G. Chr.) DEFENS.VTUR. — Tribunus plobis, ul De- fensor. (A. Mil.) DEFKNriAIRl.X. — Quiu dtfendil. (Rym.) DEFENSA TLS. — Prohibitus ; interdit. .Sil- ra de/'ensata, ut Defk.nsa ; forct en di'/'uns. DEFKNSIBILIS. — Ul Dr.KENsAniLis. ni'IFENSjo. — .\syliim, immiiiiilns; nsilr, frnnrhise. i. El nisi niisericordia Dei el defunsio S. Marci basilica; eruisset eos de inanibus, ibi perieranl. » — Proleclio : defensa ecolesiarum, def'-nsa sacri palalii. — Forte idem quod Ds- FEN«iA. locus dt'fensus. (.V. IIT.).) — Inliiliilio; injonction, defriise. {Leg. Long.) Lexicon hed. et infim- L*t. DEP 682 - Munitio ; defense, fortificn- Advocatus, tutor ; defenseur, Munitio; fortification; DEPENSIVA. - tion. DEFEN.SOR. — pralecleur. ( Pass.) DEFE.NSORIUM. — ol. defens. DEFE.^.SUM. — Prohibilio quajvis ; defense. (A. li'nS.) — Asylum, ut IJefensio, vel potius septum ecclesiae. (.\. 1066.) DEFENSUS. — Forestx ct silvx defensx, qui- bus frui nulli licf^t, nisi quibus usagii aut aliud ejusmodi competit, aut in quibns venari, nisi domino, non licet. {.\. 810.) — Praia defensa, in quibus pascua et animalia immitlcre non li- cet a 13 Martii ad festum S. Crucis. {Leg. Wis.) Vid. Defensa. DEFERCULARE. — Fercula de mensa au- ferre ; enlruer les mets de dessus la table. DCFERR.VRE. — Equo soleas eximere ; de- ferrer un chcual. {A. .SS.) DEFERRE. — Revereri, honorem deferre; defbrer, avoir de la deference. {Chr. Triv.) DEFERTL'S. — Pro Dllatus. DEFESIUM. — Vivarium, ager cultiis, silva ; f/armne, terre, bois ; ol. defis. (A. 1317.) DEFESTUr,ARE. — Per festticam tradere, nude dimillere ; renoncer a quelque chose par le symbote da fetu {vid. Fhstuca), abandonncr, 7-e- noncer ii. (Pass.J DEFESUlM. — Locus pascuup, ut Drfensa. DEFFAGTUS. — Trilus ; hroye, maulu. (A. 1356.) DEFF.\IA. — Silva defensa ; bois ou il nest pas permis d'entrer ; o\. deffais, defois. (Pass.) DEFFAISIA. — Ead. nolione. (A. 1209.) DEITEXCIO. —Ead. nolione. (A. 1317.) DKFFENDUDA. — Ul Df.fesum. DEFFENSA. — Prajsidium ; defense. 1317.) DEFFEXS.VTIVUS. — Ad defensionem tu.*^ ; qfii est do defense. (.loan, dc Card.) DEFFP:NSETUM. — idem q. Depfaia. 12C8.) DEFFENSIVUM. — Ad quod ad defensionem suam quis ulilur ; arme defensive. (.\. 1408.) D1;FFERK.\TUS. — Dicitur de leis cxemplo ; deferre. \.\. liJo6.) DEFFLSIU.M. — Idem q. DefensUM. (A. 1301.1 DEFFIDARE. — Ul DiFFmARE. DEFFHAlIEllE. — Sumplus suppeditare ; defrayer. [.\. 1182.) DEFFllAYAUE. - Ead. nolioue. (A. llOo.) DEFmUEARE. — Fibulam delrahere, ves- lem cxiiere; d-qrafer. deboulnnni'r, deboncler, devilir, iUer;u\. defubler. DEFICEIIE. — Deslrucro ; l'"Hi>>!l'"sr.\S. — Dehonestamentum ; igno- minie, firlrissure, honte. (A. 1263.) DEIIDXOHAIll'". — Dehoncstare ; deshnno' rer, di'ip-ader, /lelrir. {Cap. Car. C.) DEIlONOilARIUS. — Inbonestus ; Aonfeux, desltonni'le. (Tert.) DEIIOXGIIATIO. — Idem q. Dehonestas. {Joti. .\ur't. flpisc.) DEIIOIIKSAKE. — ilxire, foras ire; alkr dehors. (A. US9.) DElinsPITARE. — Locum hospitibus, seu incolis spoliare ; depeupkr. (Sug.) DEllOSPITAlll. — Hospilari ; loger, sejour- ner, cire Ingi. ( Vel. Ol.) DEICERE. — Pro Dejicerb, ut Abicere pro 687 DEJ LEXICON DEL abjicere, pluries occurrit in inslrumentis sevi medii. DEICOLjE. — Monachi ; moines. (Martin, episc.) DEICUS. — Divinus ; divin : « Deica virtus. » (A. SS.) DEIDATIO. — Conccssio ecclesiae facta ; concesi^ion, donation faite a tine iglisc. (A. 1368.) DEIFERI. — Apostoli, Gr. 0s'39opoi ; les apd- tres. DEIFICARE. — Deum facere ; meltre nu rang des dieux, dcifier. DEIFICIUM. — Divinum, faciens divinum. (Pap.) DEIFICUS. — Divinns, ut Deicl'.s. (.4. SS.) DEIFORMIS. — Conf'ormis divinre volnnlali ; COT) forme a la volnnte de Dieu. {A. SS.) DEI GKATIA. — Vid. Deu.s. DEI JUDICIUM. — Vid. Judicium. DKILOQUUS. — Gr. eEoXoyoc, epilhetonGre- gorii Nazianzeni apud Pet. Damian. DEIMPARARp;. — Cedere, rem occupatatn dimiltere ; abamlonncr, ceder la possession. (Chartnl. S. Joan. Ang.) DEINBRKtARE. — Briga seu molestia libe- rare, expedire. (A. 1308.) DEINDE. — Pro deinceps. DEINFLATUS. — Tenuatus, imminulus tu- more ; desen/fe. (Marl., Anecd.) DEINHONESTARE. — Ul UEnoNEsTAUE. DEINITIO. — Denuo. (Pap.) DEINSTAURARE. — Idem q. Instaurare. DEINTER. — Ex de el inter; Gal. d'entre. DEINTRO. — Deintro clavem: « Si quis unum vas apium deintro clavem, aul sub tecto furaverit. >> {Lex. Sal.) DEINTUS. — Intra ; dedans, de dedans. DEIXVESTIRE SE. — Alicujus rei possessio- nem dimiltere ; se depouiller d'une chose, rcnon- cer a la posseder. [k. 1:257.) DEIPASSIANI. — Idem q. Patripassiani. DEIS. — Genus raensru in monasleriis ; nien- sa forte ilia, cui ul honoraliori umbraculum, quod dais dicimus, imminebat, quomodo re- gum ac procerum mensoe legi solent, ac ctiam, ni fallor, abbalum in refecloriis monaslicis. {Vit. abbat. S. Alban.) DEITAS. — Divinilas ; divinitc, deite. DEITURA. — Debilum, pensitalio, jus quod quis habet in re aliqua ; idem q. Uirecilm. (A. 1363.) DEIVIDUS. — Qui Deum videt ; qui voit Dieu. (Pet. Bles.) DEIWERSIA. — Modus agri apud An- glos. DEJEJUNARE. — Jejunium infringere, solvere : rompre, violer le jeAne. {Recid. Mag.) DEJER\RE. — Ut Degerare. DEJICERE. — Tentare, pervertere ; tenter, corrompre, pirvertir. (Tert.) DEJUBERE. — .lubere, prsecipere ; enjoin- dre, prescrire. (A. 810.) DE.JUniCARE. — Pro Duldicare. DEJURIUM. — Ju?jurandum ; serment, foi juree. ( Vet. Gl.) DEJUXTA. — Pro Juxla. (Fort.) DEL.VCENTIVA. — Tribnii genus, idem, ut videtiir, quod Puntaticum. 'A. 1350.) DEL.VCI'.ltAitE. — Frangere, rumpere ; bri- ser, meltre en pieces. (A. 1370.) DELAMATUS. — An lamn seu lamina cu- ju,= vls speciei coopertus : « Unum sceplrura de- lamaliim. » (A. 1333.) DELAN1.\RE. — Delaniare festum, choream perrumpere. (A. i3,o0.) DELAN'TERRE. — Apud Hispanos. prima ncies in prrelio ; avant-garde. (Ch. Hispanic.) — Gujusvis rei pars anterior; le dev ant d'une chose. (Itym.) DEI.APIDARE. — Lapidibus obruere ; cou- vrir de pierres, paver. (Vet. Gl.) Delnpidata via, lapidibus sirala ; chemin pavi, empierre, [A. SS. Ben.) DELAPTIO. — Prffistatio pro frumenti rao- litura, vel jus piscari;e. (.\. 12:21.) DELATARE. — Det'eire ; dcnnncer, accuser, deferer. (A. SS.) DELATIO. — Delalio milrw, jus mitram de- ferendi episcopis vel abbalibus competens ; droit (le porter la mitre. (Dul. Pauli 111 PP.) Delatio arntorum. Gal. port d'armes, jus supre- mi doniinii, quo de deliclis in banc rem com- missis cognoscil et judical judex regius. (A. 1340.) DELATOR. — Explorator, speculator, qui remquam vidit, defert ; espion, eclaireur. {Vet. Gl.) DELATURA. — Accusalio, dissidium, ca- iumnia ; accusation, couiplainte, division, di$- corde. (Pass.) DELATUS. — Ad lalus, juxta ; acutk. DiiL.WARE. — Abluere, diluere ; laver, delayer, dissoudre. {A. SS.) DELAVATUS. — Non lavatus ; qui nest poi lave. (Cap. C. M.) DELECTABILITER. — .Jucunde, grate ; avec plaisir, agriablemint. (A. 1060.) DELECTUM. — Pro Delihtum. DELEGAMTER. — Legitime ; Irgilimement, avec justice. (Oil. de S. Bl.) DELEGARE. — Dare, concedere ; donner, octroycr.{ Vet. Gl.) — Statuere, deligere ; moa- t/re, choisir. (Vet. cod.) DELEGATURIA. — INIandatum principis, quod quid alicui faciendum delegatur ; ordre, instruction, mandement. (Cod. Th.) DELEGERARE. — F. pro delegare. (A. 953.) DELENIFICUS. — F. placidus : « Quam mellea res sit oratio, quam dclcnifica. » (A. SS.) DELEQUATA. — Vox ciijus nolio ignola. (.4. SS.) DELERE. — Reprobare, rejicere ; desap- prouver, rejeter, condamner. DELESTAGIUM. — Prfcstatio seu tribntum, pro saburra navium exactum ; Vid. Lesta- GiuM. (A. 1483.) DELETERIUM. — Noxium, morliferum. (Med. Salprn.) DELETITIUS. — Deletitia, charta, quae ob vetuslatem delelis litteris legi vix potest ; litre indechiffrahle par son anciennete. (S. Aug.) DEL MEDIAE ET INFIMiE LATINITATIS. DEM 690 DELETURA. — Delelio, qu;u ex vetuslate procedit ; destruction resultant de t'anciennele ou (lu long usage. (A. 13:i5.) UKLIBKIlAKiv — Liberare, redimere; >ni nbradit lima; rrUti qui enlcve en liinant, (/ui lime. {\'i't. (!l.) DELIMINARE. — Extra limen ejicere, ut Eliminahe. (A. 631.) — Detcrminare, iimitibus Cdiiscribere ; limitcr, donner dcs limites. iConc. Hip.) DELLMl'IOARE. — Clarificare ; rendre pro- pre, nc'liii/er. (Lnur. in Ainal.) DELlNyUENTLV. — Delictum ; faule, delit. (I'asch.) DELIQUIO. — Oblivio; oubl,. (Pap.) DRMTKiAllE. — Liligare. dispulare ; ploi- der, dis/iutcr, lUre en contestation. \'id. Eliti- Gahe. — DeblalRrare, ell'utire; dibitev, dire partout. (.1. .s'.S' ) DELlTKi.VRI. — Judicari, extra litem poni. (Dec. req. Hung.) DELMANIUM. — I'roDoMANii'M. (A. 1239.) DELOC.VUE. — Y. loco amovere ; deloijer. DELONGARE. — Depellere, procul ablegare, a man dare ; eloigner. DELONGARIS. — Pro Duukgarius. [Leg. Long.) DELPHINA. — Uxor delpliini, vel delphi- natus domiiia ; dauphine. DELPllIiN'ALIS. — Delphinalis homo, del- pbini vassalus, oassal du dauphin. (A. 13'J0.) Dl'^l PHINUS. — Dignitatis speeies qua pri- mitus donahantur comites Vicnnenses et comi- tes ,Vrverni monnaie d'argent, blanc. (Pass.) Denariu^ xreus, denarius aureus, denarius ex a;rt;, ex auro conl'ectus ; monnaie de cuivre, monnaie dor. Denarius (ortis seu vutseulus, cujus materia purior erat ; monnaie dont le litre est Ires eleve. (I'ass.) Denarius feodi, quern quis percipiebal annualim ralione feodi ; cens annuel. (A. 1317.) Denarius calefactus, fronli iuipressus eorum qui denarios bonos el be- ne peusanles rejiciebant. (''aft. Car. Calr.) Terlius dewiriuf, apud Anglos terlia pars emiilunuMitoruin c causis apud comiles pro- vinciaruin actis provonienlium. Dcnartus Dei, qui datur in arrtiam emplioiiis; denier a Dieu, arrhes. iVasi.) Denarius cruentus, san- guinolailiis, mulla qua) ob sanguinem elTu- 8um exigebatur ; amende pour cmips el bles- sures. (A. 1210.) Denarius jocorum, census qui pro singulis focis seu domibus quolan- nis a domino feudali exigebatur ; taxe sur les maisons. {.K. 130'j.) Denarius lucosus, qui pres- bylero pro adminislralione sacramentorum in extreinis oU'erebaliir ; honoiaires dus an pretre pour I'adininislration des derniers sacrements (.V. i'3H').) Denaritisde palma sea dominicaiis, qui singulis diebus Uoniinicis a lidelibus olVereba- tur ; offrandes en argent faites a I'eglise par les fideks. (A. 1437.) Denarii paratarum, li quos exsolvere debebanl ecclesiarum ruralium pies- byteri, cumdiojccsim suam visitabat episcopus. F(>/. pAiiATUs. Denarius paratus, numeratus; argent coniplant. {Ludew.) Denarii pentecostales, qui ad feslum Pentecosles solvebantur; taxe qui sepai/e a la Pentecdle. {Bui. hinoc. J II.) De- narii rhedani, qa'i ex »7ieE<)P]';RIRE. — Delegere, declarare; decou- vrir. {A. SS.) DEUPERTUS. — Discoopertus, delectus ; decouvert. {A. SS.) UEOKDIXATIO. — Pravi mores, dissoluta Vivendi ratio, licenlia; desordre. (A. 1205.) DEURXATUS. — Depravatus; f. legend. deordinati/s ; disordonne, deprave, [fll. viss. ; ad Cone. Carthag.) DEORSU.M. — Foris; dehors. (A. 121-i.) Deorsnm plantari, inverse capite supplicii genua. {St. Ft.) DEUSCULATORIUM. — Idem quod aliis Os- CLLATORiUM, id est, tabula quasin Missis solcm- nioribus osculanda deferlur in sigiium pacis, liincque dicta tiallis la paix. (A. 1498.) DEPACTARE. — Spoliare; devaliser. (Lud ) DEPAGT.A.TIO. — Spolialio ; action de deva- liser. (Lud.) DEPACTICARE. — Ut Depactare. DEPACTIRE. — Pacisci, depacisci, pactions Iraiisigere ; pactiser, s'accorder. {Lex Visig.) DEPACTUM. — Pactum, conventum ; accord, convention. (Flod.) UKPALAKE. — Palis vinetm instruere, vi- tibus palos jungere; echalasser une vigne. (Herm.) — Palis munire ; garnir de palissadcs. (Tert.) — Manifestare ; decouvrir, e.rposer aux regards. (Fulg.) DEPALATOR. — De/jalator divinx disci- plinx dicitur Paulus a Tertulliano. DEPALLARE. — Pallium exuere : « Grs- catim depallari magis quam amiciri. » (Tert.) DKPALLIARE. -- ^'id. Detumcaue. DEPANARE. — Lacerare ; dechirer. (Pap.) DEPAXXIS. — Inops, sine pannis. (Laur.) DEPARARE. — Vestimenta, seu paramenia exuere, rieponere ; se deshabiller. nEPASTORGIU.VL — Ager pascuus, maxime pecudum. Vid. Pastorgagium. DEPAUPERARE. — Pauperem facere, ap- pauvrir, miner. (IJgut.) DEPAUPER.VnO. — Inopia, egestas, bono- rum spoliatio ; pauvrete, indigence, perle d'avoir.CSlHl. Westm.) DEPECIARE. — Cffidere, discerpcre ; ineltre en pieces ; ol. depechier. (Corn. Zanfl.) DEPECTIO. — Pactio, pactum. iCod. Th.) DEPEGTIRE. — Pro Depagiihe. {Md.) 597 DEP MEDIiE ET INFIMH LATINITATIS - Pecudum spolialio, abac- DEP 698 DEPKCUATIO tus ; vol (le besliaux. (A. 1271. ])I':PECUXIAHE. — Pecum'a spoliare de- ooiiillt'r (/iielrju'un dc son aiv/rnl. (Ckr. Salzb ) DKI'ECUMATIO. — Exaclio pecunix ; taxe (jclrnordina/re. (Ap. Lud.) DEFECYA TUri. — In perias seu frusta divi- Bus ; mis en pi6ces. (A. 1365.) DEPELLICULARI. — Decipere ; (romper. [Pap.) DEPENDEXTI.\. — AppendLx, accessio ; de- pen'fdticr. (A. SS.) DEPI<]\DEI{E. — Rem suspensam demiltere, suspeiiSLim liDniincm solvere ; dependre, dcoo- cfirr. (A. SS.) DEI'E.NDITU.M. — Sumplus, impcnsa jje)ieho- :aiu:. DEUrXCIXAHE. — lluncare, hcrbas evel- erc, arracher L'hcrbc. {Onom. ap. Martin.) DEIIUSGARE. — Cortice spoliarc, ut vide- ,ur ; ecovcer. (Mur.) UKSACliRUOT.VRE. — .Sacerdotera seu epis- copum dcponere ; dcposer un pr^lre ou m;j cve- ]ui:. {('. Chr.) UKSAUVEN TAilIUM. — Dolrimentum, in- Muiiinodum ; detriment, desuvantage. (.\. UllK.) bES.VDVOYARE. — Ucnegare, inlkiari ; lisnvouer, tie pas reconnaitre. (.\. 1307.) DESAKFIUARK. — A fiduciadala recedere ; wde/icr, ti'dvoir jilus confiance. UESAFFILIARE. — ExhiEredare ; deshvri- 'er. ^ Fur. Osc.) DESAFtiUAMENTU.M. — llispanis, quid- quiii III contra /oros, id est leges municipales, Beu lilierlateiu iiulullani civitatibiis, ac civibus Dppidi alicujus ; violation des coiilumes locales, nlicinte port(c aiix privileges d une comniu- naiitr. UESAFORARE. — Apud Hispanos, extra forum poncre. Uicebatur autem dcsaforari, reus, qui coram alio quani proprio ac compc- tcnte judicc citabatur; ut a/orari, qui suo red- ilel)ntur judici. DKSAdMARE. — Sagraa, seu sarcimen dc- ponere ; decharyer. UESAGILVNAMENTUM. — Jus granum suum ante alios molendi, absque ulla pensila- tione pro ejus niolitura ; idem q. Dugranatdha. (A. i-im.) DESA1SIN.\.. — Amissio rei alicujus, resti- tutio rei caplcE ; perte d'une chose, restitution d'une chose illegitimement possedee.[\. 1291.) DE.SAISIUE. — Bona capta dimillere ; di- saisir, lever la saisie. (A. 1291.) DE.^AMNEXTLV. — Discordia ; desunion, discorde. {Chartul. S. Vict. Mass.) DESAMPAlt.\RE. — Cedere, rem occupa- tam dimittere, praclicis G,M'ic'i& desemparer . {St. Mass.) DESAMPAR.VTIO. — Abdicatio, cessio rei possessa; ; abandon d'une chose, cession, tradi- tion. (Ibid ) DESAMPERARE. — Deserere ; abandonner, (jtiilter, renoncer d. (Ibid.) DESANAHE. — Decedere, mori ; mourir. (A. 1154.) DESAPERE. — Delirare ; Clre en demence, delirer. (Vet. Gl.) DESAPODERARE. — Potestalem dimittere, ut DissAisiLiK. (A. 1000.) — Expellcre, pos- sessione privare ; deposseder ; ol. despoetir. (A. 1317.) UESAPUOPRIATUS. — Exutus rei alicujus dominio, depositus ; depouille de la propriete de (juelque chose. UESAPUNCTARE. — Aliquetn ah officio, vel alia qualibel re amovere, ut Diii'LNCTAiu:. DESARTERE. —Pro Desistehe. (A. 1232.) DES.WENANS. — Desavennns mnritagium, impar, minime conveniens; Hrf. Maritagilm. Desavennns fcodatio, illegitima, cum scilicet census ex feodo percifiiendus feudi valore longe inferior est. (A. 1236.) DESAVOVARE. — Denegare inficiari ; ]'id. UESAnVOYAUli. DESHE.NUARE. — Zonam solvere. (Form, vet.) DESCA. — Hostile consecrata; porlio in Cli. Veronensi a. 1060 ; portion de la sainie hostie. DESC.\Rr..\. — .\cceptiIalio, liberatio ; de- charge, quittance, Uberatiim. (k. 1356.) DK-^CARfiARE. — Onus deponere, exone- rare ; decharger. UKSOARKAGIU-M. — Tributum pro merci- bus exonerandis ; droit de dicharge. {Chartul. S. Vand.) UFSCAIiLATUS. — Coccineus ; d'l'carlate. DESEAVALC.VTIO. — Pro Decalvatio. DESC.\Z.\RE. — E casa seu domo ejicere ; chfisser de la maison. (Mur.) DESCENDENTES. — Poster! ; Ics descen- dants. UESCENDENTIA. — Descensus, declivitas collis, clivus ; descenle. (A. 1212.) — Summa qua' expansis rationibus reliqua est ; debet, re- liquat. (Mem. D. Cam. Comp. Par.) nKS(n-:NDERE. — Active, demitlere, pro ac- tivo Gallico rfMcertrf/f. (.4. .SVf.) — Deponere, exonerare ; decharger. (A. 1322.) — i>epen- 703 D£3 LEXICON (lepen- dere, idem q. in re feudaria movere dre. relever. (A. 1329.) DKsCKNDUA. — Successio, htereditas quae a progeniloiibus obvenil ; succession, hirilaye en lii/ne directe ; ol. descendvment . DySGKNSlBlLIS. — Descendere consuetus. {Bart, (ri.) DKS(JEN5IVK. — Successive, ex ordine ; success ivemen I, par or dre. (A. 1313.) DESCHNSUS. — Hospitaliones, quomodo Galli dicunt descentes. (Cone. Budtns. a. l;269.) — ronfessio, spu locus sub altari ubi reconrlebanltir sanctorum reliquife el in qnem gradibus pntcbat adilus ; Vul. (^o.nfesrio. (Anast.) — Idem q. Descbndua. {Ann. Vic- tor.) I)KSCHAR(.T.\. — Tributuin pro mercibus exoncrandis perceptum, ut Descakkagium. {Ord. rer. Fr.) UESCHARGAGIUM. — Exoneralio ; de- charge. DliSCHARGIA. — Acceplilalio, liberatio, ut Descar(3a. (A. 1402.) DESCHARGIARE. — Exonerare ; dechar- yer. DESCHARGL\TIO. — Exoneralio ; dccharge. DESCIRE. — Nescire, oblivion! Iradere. (J. de J.) — Doscisccre. (Bald. Diac.) DESCLAVARE. — Clave aperire ; ouvrir avec une clef. {St. Mont. Reg.) UESCLEDARE. — Locum cledis, seu crati- bus clausum aperire, crates aniovere, lollere ; ouvrir un lieu ferine avec des daics. {X. 1243.) DESCOBLADA. — Caro, seu frustum carnis sine adipe ; viande privee de yraisse, maigre. (A. 1177.) DESCOLATADA. — Species vestis. (A. 1506.) UESCOLATUS. — Descolalus oculus, a Gal- lico decoulcr. effluere, oculus ex quo humor effluit. (.-1. SS.) DESCOLPARE. — Culpam eluere, vel a se aut ab aliquo amolire (Mur.) DESGRIBERE. — Censum per capita impo- nere, eumque exaequatura in Ubros censua- les referre ; faire la repartition du cens el dresser I'etat de cetle repartition, (Greg. Tur.) DESCRIPTIO. — Indictio, contributio ; iw- pot. {Cod. Th.) Descriptiones etiam dictse re- censiones prrediorum, supellectilis Ecclesise, librorum ac velerum chartarum, regio no mine faclfe ; inventaires descriptifs des biens d'une cglise on d'une abbaye, dresses au nom du roi. Descrijitio causarum, index seu libellus in quo causse judicandte ex ordine recensentur ; liste par ordre oii elles doivent passer, des affai- res a Jiiger. (.\. 131G.) DESCRIPTOK. - Qui populum per centu- riam el tribus dividit. f Vet. CI.) DESCROBAHE. — De scrobe eruere. (Laur.) — Inserere, includere; enchc'isser. fTert.) DESCUS. — Pluleus ; pupilre. (Joan. Whet.) DESDINOSUS. — Eastidiosus ; dedaigncux. (Bar.) DES 7U4 Idem q. Descoblata. {IJ. DESUUBLATA. IJalph.) DESEIJUS. — Pio secvt. UKSKIIlR. — Pro desinere. {Cone, flisp.) DESK.MEL. — Simul el somel. (Vict. Af.) DKSEMPAIIARE. — Rem possessam diniit- tere ; renoncer n la propriite d'une c/tusc. {is/ Hare.) — Remittere ; abandonner, conccder. (A. 1:J30.) DKSE.MPARATIO. — Idom q. Gurpitio. DESENARIUS. — Idem q. decennarius, qui urbis decuria; praiest ; dixainicr. DESEMiRAXARE. — Gallis engrener, mo- letrinii' granum infundere, unde secundum ana- logium linguffi, desengranare videtur idem esse, quod moletrinii! granum non infundere, vel jam infusura dctrahere. DESEXTIRE. — .\bdicare, nunlium remit- tere ; renoncfr. (A. 1334.) DESEPELIRE. — Exhumare ; exhumer, di- terrer. {A. SS.) DESERTAUE. — Dissipare, vaslare ; rava- gcr, gdter, detruire; ol. deserter. (A. 802.) — Ueserere ; abandonner. (A. 802. j DESERTITUDO. — Desertio, dereliclio ; abandon. (A. 1017.) UESERTUM. — Ager incullus ; terre en fri- che. (Obit. Eccl. Ling.) DESERVIRE. — Fungi aliquo munere ; des- servir, reinplir une function. Ilinc locuUones illaj in inslruraenlis frequenles : Dest'rvire Ec- clesiam, vel Eeclesix deservirc in divinis, pro parcEciam administrare, vel ratione beneficii ecclesiastici debilum raunus obire, officium persolvere. — Mereii ; miriter, gngner; ol. deservir. (A. 1277.J DESERVITIO. — Servitium, ministerium, functio ; einploi, charge, service. DESERVITURA. — Ead. notione. DRSESIARE SE. — Rem aliquam posses- sam alleri dimitlere ; sp destaisir d'une chose en f avoir d'autrui: Vid. Werpire. DESflSIRE. — Regiam manum injicere in rem aliquam ; saiiir, confuquer. (A. 1154.) — Desrsire se, ut Drsesiare se. (A. 1222.) DESEVARE. — Torrere ; briller. (A. 1291.) DESFODRATL'S. — Non pellitus ; Vid. Fo- DRATUP. D?:SGAGIUM. — Mulla quae ob vaslatio- nem in agris horlisve factam exigilur ; peine pecuniaire qui se prononce pour les degdts fails aux Jardins ou aux terres cultivees. (A. 1296.) DFSCOMBRARE. — Purgare, mundare ; purifier, nettayer ; ol. decombrer. {S. Mut.) DESGRANUM. — Idem q. Degbanatura. DESGRURARE. — Tinctoribus Gallicis des- cruer. Icxiviam facere. (A. 1399.) DESGUARXIRE. — Desguarnire castrum, illud prasidio sen defensoribus nudare ; Mer H un chdteau, a une place de guerre la garnison destinee a sa defense. DESH^REDITARE. — Ut Deu^eritare. DESHEREDARE. — Exhaeredare, spoliare, ead. uotione. 705 DB8 MBDI^ ET INFIWiB LATINITATIS. DBS 706 DESHOMENAOIUM. — Manus mortufe, seu honiiiiis maaus rnortuEe ad dominum devolula Buccessio ; succes$ton ouverte d'un honime ile mam-mnrle, c'est-a-dire le depouillement de cet hommedont les biens vonl au seigntur. (H. Dalph.) DESIIOMENENTUM. — Ead. notione. (A. 1317.) ni'lSHOMINAMEXTUM. — Ead. notione. DKSICUT. — Sicut, velut ; comme. l)ES[D[v\TIA. — Ut Dksidia. {\. 1303.) nESIDtRABILIS. — Cupidus: qui desire, avi- de. (Fel.) DKSIDER A BILITEK. — Desiderabiliter cupe- re, hoc e?t, ardenler. [A. SS.) DKSIDI'^IIARK. — « Si duo comilcs pro cau- sa aliqua desiderant, in supradicta synodo ven- tilenlur. » {Dec. Col. reg. H ung.) Id esicoalen- deie ad se perlinere. — Velle ; vouloir. (pit. M(ir.) DKS1DER.\TA. — Hoc verbo dici videtur iniiialio in (^hristianismo veluli liaptistnus et qnodvis sacramenlum ; anlonomastice vero SS. Kucbarislia, de quo sacramenlo verbum deside- rnrc prseserlim usurpanl TertuUianus, S. .\m- bi'osius el alii plures. DKSIDEUATE. — Ultro, voluntarle; volon- iair fluent. DKSIDERATUM. — Monetfc species. (A. 14^1 ) DivSIDEIUU.M. — Actio in jure, qua quis rem velut ad se pertinentem repelit ; . demande en Justice ; ol. desiearie. (A. 1392.) DESIDIUM. — Desidia, [aeriia.;paresse, indo- lence, inertie. [A. .S'S.) DI^SIDIUS. — Deses, ignavus ; indolent, mou, paresixeiix. [Vet. Ql.) I)KSII)EUS. — Residuus ; qui reste en arrid- re. (A. .S-S.) DHSIGXAMENTUM. — Probabilitas, veri si- milituilo ; vraisemblance, pmbabUtte.{\. 1073.) — Terminus, limes designatus ; liinile, tenne. (A. 1-201.) l)KS|(iNAHE. — Desiqnare alicui, apud aii- quftin di'ponere ; coiisit/ner. (A. 131'J.) JiKSldX.VTIVE. — Nominalim; nomm&tnent. (A. 1100.) DESId.NU.M. — Di;sipnalio, duscri[itio, px- ern['lar ; dcssin ; t'lV/. Disgm'.m. [lESli^LARE. — Sigillum auferre, pro Dks- SIGILI.AHR ; drrachctcr. DESII'KRE. — Aliono sapore inficcre, priori amisso. (Terl.) UESISTAN riA. — Disces.MO, qua quis desis- tit fcu desciscit ab aliquo ; disistcmmt. (.Mart., A need.) DKSISTENTTA. — re'«8alio ; repos, action dc ne rien faire. (A. 12'.t9.) DKSISTERK. — I'ro Deficeue. nKsrriSCKKE. — Contemnere ; mipriser, dednigner. (I'ap.) OKSLlCiAHE. — Solvere; delier ; ol. deslier. (Uvm.) DESLlMilARK. — E loco migrare ; rhangci' de lien, di'luger. (I.,ob., //. Urit.) DI'^SMA. — I'oteslas ligandi el solvcndi, a Grffico oii^fx, vinculum, ligamen. (Frid.) l)ESMAND.4.RE. — De/mandare treugas, in- ducias tollere, illis nunlium remiltere. (A, DESMESURA. — Diminutio, vel injusta pe- tilio. (A. i±2'J.) DESMILITARE. — A militia removere. ut DlSMILlfARE. UKSNuDARE. — Dissolvere. enodare ; de- vuuer, romprc; ol. desnouer. (A. 1389.) DESOt'lAllE. — Separare, quasi a socio avel- lere : sv/jarer.{Pci. Bles.) Dl'.SoLARE. — De solo ejicere, ut Deloca- RE. DESOLATIUM. — Desolatio. (Had. Cad.) UESuLL.\UE. — Solca perculere vel prole- rerc , f rapper aiec le pied. (.\. 1191.) DESOHDE. — Confusio; disordre. {Tract, de riulit.) UESORDINARE. — Pcrturbare ; troubler, metire le desordre. (Hinc.) UESPALARE. — Divellere; dium ac(iuirere vult cum domi- no feudali pasciscilur et de eo quidpiam sibi condonari obtinet; accofrf /Iit^ oyec le seigneur pour le paycment des Inds et ventes; ol. depri. (Pass.) DESPROPUIAMENTU.M. — Abdicationis pe- cuiii declaralio ; di'clafation que I'on rennnce a la proprieli' de son avoir. DESRAIiXARE. — Ut Derationare, ralioni- hus adduclis crimen a se amoliri, etc. ; se dis- culper d'une accusation. DESRAISINA. — Lex qucedam in Noruian- nia consliluta per quani in simplicibus quere- lis inseculus factum quod a parte adversa obji- citur se non fecisse declarat, etc. ; deni, purga- tion par serment ; ol. desrene. {Cod. leg. Norm.) DESRAINATIO. — Ead. notinne. (Ibid.) DIOSRAISXIA. — Ead. notione. [Ihid.) DF.SHESNARE. — Ut Desbainare. (I/juI.) DESROB.VRE. — Furari robam ; dcroher, voter. (Ibid.) DESS.\ISINA. — Gall, dessaisissement, abdi- catio, dereliclio, vel amissio alicujus rei posses- sffi. (A. H55.) DESSAISINATIO. — Dejectio de possessione. (Lud.) DESSASIONARE. — Praescriplam colendi agros rationem mulare ; changer I'ordre oidi- naii'c dr la culture de la ttrre ; ol. d essaisonner . DESSI';RARE. — Laxare, reraittere; deta- cher, lacker. (A. 1442.) DESSESIARE. — Possessione exnere ; Vid. Saisire. DKSSESIONARE. — Ut Dessasionare. DESSIDENS. — Pro dissidem. DESSIGILLARE. — Sigillum dissolvere ; ronipre le sce.av, decacheter. (A. 1360.) DESTARIUM. — Mensuraj species, eademut videtur, quae Sextabium. (Nic. IV PP.) DESTERIUS. — Ut Dexthahius. DESTERMINARE. — Exterminare, abolere ; detruire, aniantir. DESTERNERE. — Stratum jumentis aufer- re. (.4. SS.) LEXICON DES 708 DESTINA. — Murus quo suslinetur redifl- cium ; contrr/orl. — Conclave privatum seu sa- cellum ; cabinet parliculier, ou cliapelle, oralui- re. (.■l.SS.) DESTIiNAMENTU.M. — Legaliim ; legs. [Ch. Arng.) DESTINAHE. — Legare, mitlerc ; envnyer, exped ier. (i. (ic J.) — Oppugnarc, aggredi ; attaquer. (Tert.) — Tcstamenlo Icpare ; U- ffuer par testament. (For.Jac.)— Docerncre, statuere; reiondre. (A. 1408.) — Accidere ; ar- river. {A. SS.) DES'riNATIO. -- Tcstamcnlum, bonorum disposilio ; testament, action de disposer de ses biens. (TlJ'uL Prior, de Domina.) DlCSTIPUL.VRl. — Promissum pactum dene- garc ; refuser de tenir ses enr/agcments, se parju- rer. {Vet. Gl.) DKSTITUDO. — Deserlio ; action d'ahandon- ner, desertion. (Isid.) DESl'irUTK). — Statutum vel dccreUim le- gi el ralioni conlrarium ; dicret, dcei^lona con- traires aiix lois. {\. 1257.) DKSTOltNARE. — Deslomarc ictum, rcpel- lere ; detourner un coup. (A. 13GI.) DESTI\ARIA. — Purlieus Ecclesitc : « In cu- jus quidem ecclcsiie introitu ampla spalialoria platea pra?posila, porticus est liium destraria- >'«m seu deambulaloriornm. » (Mart., /!)«/;/. Coi.) — Equa major. Vid. Dextharius. DliSTHA'i 10. — Mensura qufe dextris fit. Vid. DuxTBi. DESTRIGARE. — Consuramare. (Isid.) DESTRICTUS. — Poena, muita a judice irn- posita ; amende prononcee en Justice ; ol. dcstriz, destnn: . l)l';sTin(iARE. — Ut D stricahe. DESTRUERE. — Debilitare, male multare ; abimcr, maltraiter. (A. 1208.) DESTRUS. — Modus agri admensurani dc'- trtts dictam, festimatus. V. Dicxtri. (A. 1375.) DESTURBIUM. — Impedimentum ; empcche- ment ; ol. destourbier. (Uym.) DESUR. — Pro sub ; dessous. (A. SS.) I)ESURITARK. — I>e improvise occupare, et eliam aliquem lacessere. (Pass.) DESUBTER. — Idem q. de sub; de dessous. {Vet.Gl.) DESULTBIX. — Dexullrir virtus, instabiMs et parum firma ; verlu peu solide et inconstante. (Tert.) DESUPER. — Desuper esse, superesse, supe- rabundare. (Ach., Spicil.) — Superemincre. A. l'iC3.) DESUPERIUS. — Inferius ; dessous. (Greg. Tur.) DESURSUM. — Ex alto ; de haut. DESUSCEPTUM. — Caulio de suscepta pe- cunia, seu scriptum, quo accipiens rem debi- tam, a se susccptam sibique a debitore tradi- tam fatetur, quodqne penes dantem remanet pro securitale solutionis; litre portant recon- naissance d'une dette, obligation. (Greg. M.) DESVASSALLARE. — Vassallura a loco de- turbare. Vid. Vassallus. DESVENIRE. — Decedere, mori ; mourir. (A. 1099.) m DET MEDI^ ET INFIM.E LATINITATIS. DEV no DESVIATORIUM. — Canalis quo aqua a con- iueto cursu defleclitur ; canal de derivation. DETA. — Debitum ; detle. — Pro Dieta, vi- ae instilutum ; r('\qime. UKTAILLUM. — Kmptio vel vendilio qua; U particulalim ; detail. (Pass,) UKTK'il'^RK. — Conlegere, operire ; coiwrir. Joan, de Card.) — Decernere, declarare ; dc- nder, proclamer. (A. 131(S.) DETEMI'ERATUS. — Qui amplius non est jonsueta temperie: « Delicatissimi dudum cor- :)oris ejus serenissima complexione detemperala, lepra respergitur. » (A. .'rellit. (St. Fl.) , ., . . DEVETUM.— Inlerdiclum, prohibilio, polius exacUo sub praelcxtu prohibilionis ; de fense,o\Haxe. [k. \\i.l .) Ilacere dcvcti,Xiii\,Tohi- bita ; chose prohibee. (S. xiii.) — Cessio ; aban- don, o\. devest. (A. 1239.) DiiVEZlUM. — Idem q. Defensum. (A. 12H.) DEVIALITAS.— Defectio a fide vel virtule. (Bar.) DEVIAMENTUM. — Error ; erreur. (A. DEVI.^RE. — Exorbitare, extra viam ire ; sorlir du ckemin ; ol. devier. {.]. de J.) — A via sua aliquem per vim abducere ; dctnurner quel- qu'un de son chemin. I A. lOUO.J DEVIATIO. — DisciplinoB solutio, remissio. (Lcib.) DEVIATORIUM. — Iter devium ; deloumc. (A. 12-i3.) UEVIATL'S. — Devius dissolulus ; kors du chemin, dcbauche. (.1. SS.) UEVIGILARE. — Evigilare. {Gt. ret.) DEVILLARE. — Discedere de villa, ire, pro- flcisi'i ; partir, s'en alier. DEVINTLJS. — Evenlus, casus ; evenement. DEVIOLARE. — Devinlare puaUam, violare, sluprare ; violer, coinmellrc un viol. — Rescin- dere, irritum facere, violare ; cnfreindre, violer un accord, lannuler. (A. 1127.) — DEVISA. — Idem q. DivisA. DEX 712 DEVIS.AMENTUM. — Inscriplio, symbolum ; devise. DEVISTA. — Idem q. Devisia. (A. 1350.) DKVmi.M. — Ut DivisA. DEVIUM. — Species vestisciericalis, in Slat. Ecciesiae Tutelensis. (A. 13^8.) DEVO.VTIO. — Clientelaris professionis ne- galio , rcfus (le reconnailre pour sei?/;)a<)'or!. (Mur.) — Qui se et bona sua monasterio devovil ; laiqve qui s\'st donne a un convent. (A. H83.) DEVULGAFiE. — Idem quod Depopulare, populo seu vulgo urbnm aut locum spoliare, depeupler. — Publicare ; divulguer, rendre pu- blic. (Pap.) DEX. — Limes; Vid. D£Cii. — Apud Occi- tanos, banleuca, urbis districtus ; banlieue. DE.KIA. — Prosperitas ; bonheur, prosperite. {A. SS.) DEXTER. — Rectus, eequus, integer, in mo- ralibus. (Mart., Anecd.) DEXTl'IRALlS. — Qui ad dexleram est ; qui est a. droiie, (Asser.) SS.) chemin qui est I 713 OBZ LEXICON DIA 714 DEXTERARIUS. — Equus major et cata- phractus ; chevalde bataille ; ol. destrier. DEXTKIU. — Ut Dextri. DEXTIMUS. — Pro Dexter. DEXTllA. — Mensurte longitudinis sprcics ; dextre, mesure de longui'ur qui cariait seloti les pays. (A. 'J79.) — Fojdus, pactum ; trait(^, ac- cord, al/iance. (Pass.) — Dextrx, genus suppli- cii apufl Italos. (67(r. Pann.) — De.r'ras dare (licuntur qui aliorum poteslati se committunt. (Chr. Moiss.) DIC.XTK.VLB. — Ornamentum dextife, armil- ia in dextro brachio geitari solita ; bracelet. (Pass.) DEXTRALIS. — Securis genus, idem quod Manuahia. DE.VrUALIUS. — Ut Dexirahius. I)KXTR.\UK. — A dextris ire vel incedere, legere latas dextrum ; marcher ii la droite de qUKlqu 11)1, tt'uir le ciilc droit ; ol. adextrer. (.\. 1177.) — Aptare, paraTe; pre/iarer, disposer. {A. i>S.} — Mensurare dextris, mc.surer nudex- tre. Vid. De.xtri. (.s7. Mas.) — Dextrare eqitum, euni domare, fingcre ; dresser un chcval. DFATIIARIALIS. — Dextrariale servitiuin, f. praestalio dexlrarii, quem vassallus domino debebat, si qua esset expeditio facienda; service mililaire, fourniture d'un cheval de guei^re. (Ap. Lud.) DEXTRARIUS. — Equus major ctcataphrac- tus, quo utebantur polissimum in belliset pra;- liis, ut niXTERAIUL'S. DI'lXTItAIdOI.A. — Ut DtxTRALE. DIvX'I'ltATIO. — Molus qui fit a sinistra ad dextram ; moitnement de gauche a droite. (Sol.) DKXTIJA TOR. — Agrimensor ; arpenteur. [St. Mass.) DI''XTIiA'riI.S. — Dextratus manit sua, idem qui jurans sua manu, de quo in Juramentum, q. ]id. 1)1';\TI11''U1.\. — .Xavis species, forte quia ac;ilis, ab Hal. destro, dexter, agilis. (A. 1388.) DEXI'RElULiS. — Pro Duxtkahius. UEXTIxI. — Mensurfn genus ; inesure de lonijiienr ; ol. dv.rtrc ; Vid. Uextma. — Dextro- rum praisertim appollatione donnnlur rccle- 9i:irum atquo ndco locorum, qui ali(|iia immu- nilal(!, aut asyli jure gaiident, deiliiila iogibus circa t!ii8 .sp;itia, qua; fere semper .'iO passuum ess" ilicuniur ; bmide de terrain, gineralement de ;j(l pas de Inrqeur, rjui enloure un lieu privi- Ugie ft dans Vetemlw DK •IITARE. — Scribere, ut Uictaue. DICTITIUM. —Scriptum, epistola, diploma, ut Dictum, dlariulp.) DIGTO-AUDIKNIIA. - Obsequium, obe- diriitia ; obeissancc. iS. Iren.) PICTOR. — Arbiter seleclus a jiartibus pro dirimcndis conlroversiis ; arbttre, juge, ol. di- siur, disour. DIG 1 1'.M. — Judicium sive seiilentia arbi- Irorum vel diclorum ; prelium pro re venali oblatum ; charta, seu actus vel scriptura: nar- ralio ; testimonium ; jugement ou sentence ar- bitrale \ prU- of/ert. offre, enchire ; acte, titre; recti , depusilnm dun tetnoin, tvmoignage. 719 DIE MEDI^ KT INFlMiE LA.TIN1TATIS. DIE 720 DIDASCALI. — Dicti majores Jndaeorum et sapienliores in lege Moysis apud lUgord. DIDASCALICUS. — Uoctissimus. (Vet. Ol.) DIDASGALIUM. — GymuasLura, ul Magiste- RIALE. DIDATIM. — Divisim. (Isid.) UIDKNS. — Firimi;!, robuslus, ingmis. (Pap) UIDOXEUS. — Yivax, valens. (Id.) DIDKAGMAKE. — « Auruiii, pluiimum tli- dragmavil. » (bald.) Id est per partesdistribuit, per didraginas dedil. DIEGULUM. — Dies ; jour. (S. Eulog.) Dllif>s e/ consul, dies diplomat! ads- criptus, ■vulgo data ; Jour de la signature il'icn acte, dale. (Hincm.) Die^ coronce regis, quo co- rona ejus capiti imponitur ;/oin' du couronne- mentdunroi. (Eadmer.) Dies decreturii, qui vulgo fri/('c/ medicis ; jours critiques. (Pass.) Dies devoli, feriati ; jours de fetes. (A. 1334.) Dies felicissimus, dies Papchatis ; le jour de Pd- ques. (tlommod.) Dies ftorxm, Palraarum dies fesliis ; le dimanche des ftamcauu:. (Pass.) Dies focorum, Dominica prima Quadragesimfe ; le premier dimanche de Carcii.e. (Pass.) Dies fo- rensii seu mercatalis, quo forum babi;tur ; Jour demarche. (A. 1402.) Dies kumanus, vana3 glo- rire; homo. (.1. S.S. Ben.) Dies jejuna lis, jeju- nio sacer ; jocrdejeiine. (A. 1401.) Dies inof- ficiata, qua- babel proprium officium in ritu ec- clesiaslico ; juur qui a un of/ice particulier. (Mart.,) Anccd.) Dies Juridicahs seu juridicus, in quo jus dicilur ; ^our d'audience, (St. Vat. i>cr.) Dies lamentalionis, 8ancl;>! scilicet hebdo- madiB, in quibus lamentationcs Jercmiie decan- tanlui' in ecclesia : le jeudi, le vendredi et le sa- medi saints. (Pass.) Dies legibilis, quo in scholis publice legitur el docetur ; jour de classe ou de cows. (St. i'niversil. Tolas.) Dies leg ilimus, quo ajieriri possuni labulte lestam.nti post mortem tcstatoris ; Jour oli I'otu-erture d'un testanieut piutavoir lieu. (Marc. Form.) Dies ligati, ie- na.l\; jours fines. (Spec. Sax.) Dies magnus. i" Festum Pascbalis ; le jour de Pi'iques ; i' Dies extremi judicii ; le jour du jugemcnt der- nier. (I^ass.) Magni dies, qua'dara assisia; exlra- ordinariie ; reunions Judiciaires qui se lenaient exiraordinairemfnt dans certaines provinces ; ol. grands jours ( Pass. ) Dies manualis, opus ma- nuum per diem ; journee de Iravad. (A. 1012.) Jlies Mercurinus, Mercuris ; mercredi. (A. 1446.) Dirs naluralis, spalium 24 horarum ; lingt- q>iatre heures. (A. 11^75.) Dies neophytornm, qui inter magnum Pascha et Pascha clausum iuter- sunt, in quibus albis induuiilur rcceiis baptiza- li ; les xi.v Jours compr is enire le dimanche de I'd- qties et celui de Quasinuido. (S. Aug.) Dies ope- rnlis, in quo licet operari ; Jour non feric. ( Vel. cod.) Dies Hosanna, Dominica Palmarum ; le di- manche des Rameaux. (V&&s.) Dies pingues, qui diem Cinemm pra,'cedunt ; les Jours r/ras. (A. V.HJ-2.i Dies placitabUis, in quo placila liunt; Jour de jugement. (Fortesc.) Dies repetibiUs, quo de lege aut alia quseslione publice disputatur. (St. Univers. Andeg.) Dies sacri, quibus a liellis privatisabstinere prreceptum erat ; Jours oi< les guerres privees itaient inlerdites. (('« seri'ie«s, dies liti dirimendcC et fi- iiienda; ass'gnata ; Jour fire pour la termiuaisoii d'un proces ; ol. Jour servant. (Pass.) Dies solis, qui jioslmodum Dominicus ; le dimanche. (Tert.) Dies magni scrutiiiii, Mercurii dies quarla3 heb- domada' Quadragetimai ; le mercredi de la qua- trieme semnine de Cari^me. (Pass.) Dies riri)lium. fpi'ia quinta majoris hebdomado^^ ; le jeudi saint. (Ea.\lau{.) Deis votortnu, sponsaliorum et nup- liarum. (Lex Long.) Dies utiles, in quibus suis negotiis vacare licet ; Jours ouvrables. (St. Mass.) De pulehra die, de die ;en plein Jour, (Act. Inq'iis. Carcas.) DIESCEHE. — Inslar diei lucere ; luire comme le jour, faire Jour ;ol. ajourer. DIET.^. — Officium feria-, vel pars ejusdcm officii, seu preces qute diebus tantum jejunil recitantur. [Lib. Ord. S. Vict. Par.) — Dies, spatium diurnum ; jour, Journee. (Mur.) — Merces diurna : salaire quotidien. [Inst. Sic.) — Tantum terra; quantum per diem uno aratro coli potest ; journal de terre. (A. 1220.) — Her quod una die conlicitur, velquodvis iter; etape, route. (Pass.) — Pastus. conventus, ut Di.f.t.\. — Dicta straminis et palex lantum ut videtur, straminis et palea; quantum conficitur uno die, cum frumentum flagellatur. (Tabul. Gemet.) DlETAIiE. — Commorari ; sejourner. (S. XII.) — Iter agere, peragere ; voyager, faire 721 DIF LEXICON DIF 722 }'oute. (S. xii.) — Victus ratione uti ; suivre un regime. (Petr. Bles.) DIM TARIU.M. — Opus diei ;io!(r/je'f! de Ira- vail. {A. SS.) — Jugerum, jcirnalf^ ; jourwil df tcrre. (A. 1226.) — Accopli et impensi diurni liber ; Uvre des recelles et des diipinses. {St. Col- leg, de March.) DIKTAKIUS. — Jugerum, ut Diktahium. (A. 1267.) — Qui ad ofticiuoi ecclesiaslicum sla- ta die eligitur. [Ordin. Feci. Holhom.) — Qui in coenaculo mensas ornat, ut Di.etarilis. — Dielarius 7«e«s.T,ad mensam quolidic admis- 8QS. (A. SS.) DIKTKXUS. — Tola die. (A. SS.) DIETICUS. — Regularis ; rigulier, snumis a tine regie. (J. de. -J.) DIKTIM. — Per singnlos dies, quolidie, do die in diem. (Pass.) ; DIFALCAUK. — Demere, deducnre ; dt^fal- \quer. {St. Cad.) DIFFAOEliE. — Destruore ; defaire, dk- Irulre. (Pass.) — Mutiiare ; tnuliler, couper un membre a (/uelqu')tn. (Pass.) UIl''FACT10. — Muliiatlo membrorum ; viulilaiio'i, amputation d'unmeinbrt:. {Lfg. II. I. r'eg. .Ingl.) UlFFAM.VUI'j. — Vastare, spoliare : ramger, jiiller. (A. 1232.) — Vulgare; repmidre, publicr, cclcbrer. (Pass.) Piffamnre lestrs, iUorurn testi- moniinn infirrnar(!. (A. 860. J DIFFAMATIO. — Conlume.lia, conviciiim ; in/amie. (A. 13.^)7.) DiFFAM.\TOIlIUS. — Diffamalorius liber, is qui Gall, libelle dif/'amatnirc nuncupatur. (Pass. ) DIFFAMATUS. — Praefatus. (^1. SS.) DIFF.WII.V. — Damnum famin, infamia ; tache 11 la repulatian, infamle. (S. Aug.) DlI''F.VRh VHF. — Fnrdellos, seu sarcinas auferre, spoliare. (A. 13'J0.) DIFi''.\ItEARF. — Matrimonium dissolvere. {Dig.) DIFFASIUM. —Prohibitum, idem q. Defai- SiUM. (A. I2il0.) DIFFATFAHF. — Infatuare. {Vet. 01.) DIFI-'FIIFNIFK. — Einiiienter. ( IW. rod.) Dll''FI'lltli\'riA. — ('ontroversia, coiitcnlio, ilissidium ; di//rrend ; ol. difjernncc. (S. xiv.) DIFFEUENTIUK. — Pnuslanlior, cmincn- tior. (Isid.) Dll'FEKKE. — Commutare; changer. (.\. 1225.) DIFFESIO. — Diffeiio negativn, negalio. (.1. SS.) DIF ICAX. — Difficilis. (J. de .1.) Dll'FK'EIU:. — Pro drficcre. DlFI-H'iLls. — \id. VuLMjs. DIFFIDAMK.N'IUM. — Provocatio ; de/i. prni'orntinn. (i'ass.) niFFin.VNTIA. — V.&d. notione. DIFFID.WTIAIU':. — Fidantiam sru fidejus- sionP[ii fransero ; Tid. I'ihadtia. Dli''i'10AKK. — Proprie a fide qunm quis alicui ilchi-l nut pollicitus est per lilleras ant I'pislolain dt'fici'ro ; (JHJio;!rfr/)ric teltre a quel- qu'un sivi'. — Spi'cies rorvala^ vel pensitalio- nis apiid nritannos ; di//nsot, wtin d'unc corvee due n lew seigneur par les vaxsnujc hretnns. 723 DIG MEDIAE ET INHRfi LATINITATIS. DIL 724 DIGA. — Agger; digue. (Pass.) D1(tAMUS. — Secunda; uxoris vir ; cehtl qui est marie en sccondes noces. ( ]'el. GL) DKiENUS. — Pro Decanus. {Cons. Mon. S. Paul. Bom.) DIle. « Slipatus dignitate mo- nachiiruiii » in Aunalih.Iiened., hoc esl, uli vi- delur, a monachis dignitate aul virtute conspi- cuus, nisi mavis dignitatem hie pro arabilu su- mi vel comilatu. DIGNITKII. — Dlgnanler, honorifice. (A. SS.) I DIGNITOSUS. — Dignosus scu colendus ; ] « Propter digm'tosnm innocenlia; pal mam ' (Aldhelm.) ; » id est dignatione venerandam. DIGNOSCKXTIA. — Cognitio. (S. i.\.) — Forma, species, imago. (A. S.S.) DlGRE(,ARE. — Uisjungere, dividers, quasi a Qrege separare ; disjoindre, sejiarer. (A. 1257.) DKiTUM. —Digitus; doir/t. (Ap. Pez.) DI<;UllPrrOR. — Qui dimitlil rei alicujus possessionem ; gui rcnonce a la propriite d'une chose. (A. 109S.) ■ DIJUDICATUS. — Ut JamcATUs. DILAXCINAHE. — Lacerare, ul Lancinare. (Prud.) DIL.ATAIIE. — DifTerre, moram lexere ; re- tarder, differer. (A. 809.) — Laetari ; rijouir. (Pass.) DILATATA. — Eluvio, exundalio ; inonda- ' tion, debordement . (Chr. Farm.) i DILATATIO. — Propagalio ; propagation. (Bid. Carmel.) — Pro dilatio, mora. (Capitul. Car. M.) DILATIO. — Propagalio, ul Dilatatio. (A. 1356.) — Mora ; delai. (Pass.) DILATORIUS. — Dilatoria exceptio, Gall. exception dilatoire, ad moram texendam. [St. Verc.) DILATL'RA. — Ut Delatura. DILATUS. — Dives faclus; devenu riche. [A. SS.) DILAVIUM. — Eluvio, exundalio; inonda- tion, debordement. DILECARE. —- Pro delegare, concedere (Form. And.) DILKGTIO. — Idem q. caritativa comestio, Md. Garitas. DILESIDUS. — Vas, fidejussor; garantie, caution. (Lob., Hist. Brit.) DILIGENTER. — Ex vera affeclione. (Barth. Gl.) DILIGEXTIA. — Bedarguere de diligentta, negligentiam exprobrare. (A. 1337.) UILIGEN nUM. — Preces pro morluis, sic dictfe quod ex dileclione fundanlur. (Ap.Mur.) DILIGIATUS. — Extra legem positus, de lege seu legis patrocinio ejeclus, alias utlagn- tus ; mis hors la loi, banni, outlaio. DILIGIHILIS. — Amabilis, diligendus ; at- iiiable, qui merite d'etre aime. (A. 937.) DILKUBILITAS. — Amabililas ; amabiliti. (A. SS.) DILKtERE. —Solvere ; payer. (A. 1239.) DILI.MPIDARE. — Clarum el limpidum effi- cere, purgare; nettoyer, purifier. [A. SS.) DILIXGUA. — Quasi bilingua, duorum lingua. (A. G80.) DILISIDUS. — Ut DiLBSiDUS. :25 DIM LEXICON DICE DILITERE. — Pro delittre. DILLCKBHE. -- Dilucide. (.1. SS.) DII.UVIO. — Ablutio, expiatio. (A. 968.) DILUVIUM. — Diluvii mnfj'istcr, qui aquiset af;fS.) DIRUMPERE. — Terram colere, arare ; tra- vailler la terre, la labourer. Vid. Rumpehe. (Sug-) DIRUPARE. — Destruere, diruere; dimolir, abattre. (A. 1128.) DIRUPTATIO. — Destructio, eversio ; des- truction, 7'enversement. (A. 1216.) DIRUPTUS. — Proscissus, recens cultus; laboicri, travaille dcpuis peu. {A, 1434.) 729 DIS LEXICON DIS 730 DISADVOARE. — Factum improbare; de- sai'oiier. — A professione clientelari pra-slita recedere, ut Ueadvoare. (A. 1454.) DlSADVOCAHi;. — Inliciari, non agnoscere ; disavouer. (Had. de Kng.) DIS/EUUARE. — yl':quare. (Vit. S. Antid.) DISAFFORESTAIIE. — Foreslam seu eil- vara in pascua, vel terram cultam convertere ; convertir une foret en paluragc ou en krrc la- bmtrahle. DISAISIRE SE. — Possessionem dimittere ; se ilessaisir. ViJ. Desaisire. [Chartul. is. Vine. Cenom.) DISAISISCERE. — Ead. nolione. {Concil. Ilib.) DISALLOCARE. — Xon allocare, irritum habere, expensum improbare. Vid. Allocare. (A. 4 101.) DI."^AKMAHE. — Exarmare, armis e.xuere ; dicitui quoque de navibus quae armamcntis suis exuunlur ; desarmcr. (Pass.) DISAVOVARK. — Ut Disauvocare. UIS.WRI. — lidem q. Obryzarii. DISAXIRE. — Obsignalioncm solvere; ]'id. Saximentim. DISHAX.NIRE. — Disbandire, bannum re- vocare ; lever le ban. (A. 1250.) DI.SBEXDAHE. — Laxare, remillere ; dcttan- der. (A. 1474.) DISRON.XIARE. — Bonnasszn melasfigere ; planter dfS burnes. DISBOSCATIO. — Exslirpalio bosci, seu silvte conveisio in lerram cullam ; defriche- menl d'wi bo'sou sa mise en tu/^i('.\R(;.\. — Acceptiiatio ; decharge, libi- \ ration. (C/i. Ocrit.) DLSCAUriAllE. — Onus deponere, cxone- nare ; derhnrger. DlSCAROArilHA. — Exoneralio ; dirharge. DisnAltlAToH. — Exoneralor ; decfiargnir. DISC.ARH'ARE. — Idem quod DiscargaRE, de carro onus deponere ; dec/iargcr. DISCARIGARE. — Ead. notione. DISCAIlIiiATURA. — Ut DiscAncATURA. DISCAIUIAHK. — Ut Discahgare. DISCATi:sARE. — Juncta disjungere ; separer, disjoindre. DISCAV.VLCATUS. —Ex equite pedes fac- tus ; demonti, de cavalier devenu picton. [Highn. Pad.) UISCAZERXATUS. — Disjunctus ; separk, disjoint. (A. 1401.) DISCEDERE. — Pro decedere, mori ; mourir, trrpnsser. (Fredeg.) UISCEXS. — Discipulus ; disciple. DISCEXTIA. — Discendi actus ; action d'ap- prendrr. (Tert.) 1)IS(;ER1':. — Docere; enseigner. [A. SS.) DI'^CEREVRA. — Laceratio ; dechimre. (A. 1270.) DISCERNKNTES. — Sectarii quidam. [Lex. Wts.) DISCERXEHE. — Decernere, slatuere ; arreter. resoudre ; ol. discerner. (A. 1334.) UlSCERTATIO. — Contentio, controversia ; dispute, discussion. DISCESSOR. — Decessor, predecessor, vel eerie, quidecessit, el obiit. (Can. Hib.) UISCESSUS. — Obitus; deci^s. {(Jest. Dag.) DISCHADEUNAHE. — Dissolvere, disjun- gere ; disjoindre, separer. (A. 13^i7.) UISCIIAllfilA. — Acceptiiatio, liberalio ; dec/iar'/e. (Rym.) I)1S('HAHKIARE. — Exonerare ; decharger. UiSCIIARiilUM. — Ut Dischargia. DISCHAKIATOR. — Idem q. Piscariator. UISCIFER. — Senescallus, dapifer ; ma/tre d' hotel. ( Vet. Gl.) DISCIXCTA. — Veslis absque cingulo difti- Lulata, suprema nempe, et quae aliis superin- duitur. (A. S,S.) DI.SCIXCTATUS. — Z)(scincS'.S'.) DISCINGERE. — Dirimere, decidere iites ; terminer Irs prnees. (]'ct. insc.) — Cingulo niagistratus exuere, degradare ; d^grader un vtaqistrat. [Synod, epist. pseud. .tigium evehilur ; commis- saires charrjes dr parcoiirir les provinces 6 I'avc- nemenl d'un nouveau roj, pour recevoir les ser- menls de fidelile. (l.e.r Wis.) DISDAMPNIFICARE. — Damnum reparare; dedommaqer. (A. 1342.) DlSERl'AHE. — Diserlum efficere. ( \ch., Spic.) niSKItTARI. — I)il.lGARE. — Solvere vincula, solulione se libcrare ; f/^/(7cA('c, pat/er. [k 1287.) DISI.IGATIOR. — Disiigatior vita, dissolu- lior ; vie rel(ich<'e, dissolue. (Bal., Cap.) DISI.oCARE. — Loco et sede movere ; mou- voir de place, disloquer (en par/ant des ns). (A. SS.) — A locatione resilire ; resilier un bail. (A. 1341.) DISI.OGIARE. — Loco vel dome decedere ; drlnqer. (A. 1309.) DlSl.oyUARE. — A locatione resilire, nt DlSLOCARE. 735 DIS MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. DIS 730 DISLOQUI. — Incogilanter, iinprudenlcr el ineple loqui, el fabiilari ; /wr/er clourdinient, sottetiieiit. (ICckm.) l)IS.MA(;iUM. — Ut DlMAGIDM. DISMANaRE. — Doino Lxlrahere seu in- quielare. {Fur. vet.) DISMANTA. — \omen injurium forte a Grreco ^tiz:::, hariolus, eiZ'.^, quasibis hariolus. (Mur.) UISM.^NTIUE. — McndacJi argaere ; demen- tir. (A. 1300.) DISMAXUARE. — UL Dismanare. DISMASATUS. — Agerin quo nullum exs- struclum est ;cJificiura ; tcrre sui- latjucUc on n'a eleve aucune construction. DISMEMBllARE. — Ut Dememhkakb. DISMP:MBRAT0R. — Expllalor, dislraclor bonorum. (Ca3s. Heist.) Vid. Dlmembrahe. DISiMENTlRI. — Ut UiMExriRi. ' DISMILITARR. — A militia rcmovcre, de- gradare, proi)rie ordinem miiitarcm auferre ; degrader de la chevalerie. (Pascli. I I'P.) DISMOXTAHE. — Ex equo descendere ; des- cendre de chn'al. (A. l.SrJO.) DISMUXDIAKE. — Mundium seu tutelam puellfe abdicare et roarito permittcre ; renoncer a la tutfUe d'une jcime (ilk et la confier a mm mari. (A. IS-iH.) DISMUNTAKB. — Ead. notione. DiSNARE. — fVerb.) Prandere ; diner; ol. disner. (Pass.) — (Subs.) Procuratio, pastus, prandium ; diner. (Pass.) DISNAHIUM. — Idem q. Dignehium. DISNODARE. — Discedere, disjungi. (.4. SS.) DISOMUM. — Sepulcrum capiens corpora duo ; toinheau a deux cadavres. DISORDONARE. — Statutura revocare ; rd- voquer tin arrete, contremander. (Cap. Car, C.) DISORS. — Vid. DissORTES. DISPACATUS. — Iratiis, minims pacatus ; irritd, furieux. {Cone. Hhp.) DISPACK.ARE. — Fascem solvere ; depaque- ter. (Rym.) DISPAGATIO. — Pro DifPARAGATio. DISPALARE. — Disjungere ; disjoindre, di- viser. DISPAR.VGAMEXTUM. — Ut Disparagatio. DISPARAGARE. — Dispari matrimonio jun- gere ; mesallier, marier quelqu'un a une per- sonne d'incgale condition; oi. deprirager. (Pass.) DISPARA(;AT10. — Disparitas matrimonii ; mexaUiaiice. DISI^ARAGIARE. — Idem q. Dispahagare. DISPARARE. — Ornatu spoliare, Gall., di'- parcv, quod de templis prajsertim dici solet. — Idem q. Dispahagare. — Laxare, remillere; Idcher, Inisser alter. DISPARASCERE. — Disparem esse et dissi- milem ; etre dissembl"ble. (.\I. Cap.) DISPAR.\.TI(). — Ut Disparagatio. DISPARATUS. — Dispari matrimonio junc- l\Xs; m^sallie. Vid. Dispahagare. — Distans, separatus ; eloignc, separe. (A. 974.) DISPARE. — Ineequaliter ; ini-galement (A. SS.) DISPARERE. — Evadero, fugcre, cessare, desinere ; disparaltrc. (.Innnl. Dertin.) DISPARIARE. — Ut DlSPARAGAHE. DISPAItllJARE. — Distribuere. ( re<. {?/.) DISPARILITAS. — Disparitas; difference, dissemblance. (Salv.) DISPASILIRE. — Ut DisPARtuARE. DISPATR1.\RE. — De patria exire, peregre prolicisci. (.\. 1193.) DISPAVIMEXTARE. — Pavimentum refo- dere ; di'paver. (A. 1410.) DISPECTUS. — Ut Despectds. DISPENDERE. — Expendere, dilapidare ; depenser. {Cap. C. C.) DISPENDIUM. — Compeiidio contrarium, diverticulum, circuitus, ambages; ditour.{\{\iT.) — Expensa, sumptus, ut Dispensa. (S. viii.) DISPEXXUM. — Pro Dispendium. DISPENSA. — Expcnsi ratio, sumptus ; [rais defense. (Pass.) — Penaria, promptuarium; di'pcnse, lieu oil Von depose Ics jn-ovisiuns, of/ice. Pass.) — Obsoniuni monachi ; pitance. (Guid. Dis. fars.) DISPIuNSABILlS. — Ad dispenmm, f. ccEna-J| culum aulicorum pertinens. {Ch. Ilcnr. reg. Angl.) DISPENSARE. — Expendere ; depenser. (W. Brit.) DISPENSARIUS. — Idem q. Dispensator. DISPE.NS.VTIO. — Dei dispositio et providen- tia, qua vocare gentes ad verum Dei cultum, et universura humanum genus per incarnatio- nera, nativitatem, mortem el resurrectionem Christi salvum prEcstarcdecrevit. Ilanc disposi- tionem per excelleiiliaiu SS. Palrus 'i\/.'riuii.'.7./ simpliciter vocant, quidam ex Latinis dispensa- tionem. — Provida juris communis relaxalio ; ilispense. (Vox juris canonici peritis nota.) DISPENSATIVUS. — Qui remilli et relaxari potest. (B. de Amor.) DISPEXSATOR. — Qui expensa et accepta conipensat el impendit; econome, rrgisseur. {)'el Gl.) Dispensator dictus, qui in palatiis re- gum aut ptincipum oeconomus, major domus ; maitre d' hotel. DISPEXSATORIE. — Ut prudenter di.spen- snt07-L'm seu oeconomum decet. {.Script, rer. Fr.) DISPEXSATORIUM. — Canalis, quo aqua dispensatur et distribuitur ; conduit, tayau. (A. 1229.) DISPENSATORIUS. -- Dispensatoria camera, penaria, ut Dispensa. {Chr. S. Trtid.) DISPEXSATRIX. — Procuratrix, quaj dis- pensat, disponit, ordinal, distribuil ; gouver- nante, intendante. DISPEiXSIO. — Ut Dispehsa, sumptus, im- pensa ; depense. DISPERGAMEXTUM. — Idem q. Dispara- gatio. DISPERSIO. — Dispersionis aposfolorum fes- tum, quatuordecima seu sifpius quindccima dies raensis Julii, le 14 ct le plus ordinairement le ia juillct. DISPERSONARE. — Injuria afficere, verbis injuriosis dehonestare ; insulter, couvrir d'in- jures. {Ch. Scot.) 737 DIS Z^XIOON DIS 738 DISPIGARE. — Rumpere, frangere ; rompre, hr'iser. (Pap.) DISPICUI.ARE. — Sagiltare ; lancer clcs /le- ches. fPap.) DISPIGNOKARE. — Idem q. Disvadiare. DISPLSCARI. — Contra jus et fas piscari in aliorum vivariis; /jt'c/icr dans ks viviers d'au- Irui. {('h. Hisp.) DISl'LACKNTIA. — Molestia, olFensa ; (ii- pla till nee , diti la isir ( R y m . ) DISPLANARE. — j^vei tere, solo icquare ; raser. (Slepli. de Ins.) DlSl'I.ANS. — Deplanlatus; arrache. [Ch. Anrjl.) DISPIJ'l\^nE. — Explicarp, expandere ; de- plier. (Bur. Men.) DISPLICENTER. — .■Egre ; dune maniire pinihle. DISPLICEXTIA. — Dissidium, controversia , desiinion, dissent men t, ilvsaccord. — (A. 1482.) — Molestia, ut Disi'lacentia. (Ap. Ilym.i DlSPI,li:iI!II.IS. — Displicens ; depiaisant. DISPI.ICITUS. — Molestia, oflensa, ul DiSI'LACENTIA. (A. liGI.) DISPLOIS. — Ut DiplOIs. DISPOI.IARE. — Spoliar;', ut Dksidliaiik. DISPOIJUM. — Spolium ■,drpomUe.{k.K'A.) DlSPOIl TUS. — Oblectamentum ; divertisse- ment ; ol. deport. DISPOSITIO. — .Magistralus, adrninislratio, hinc formula frequens in Notitia imperii et alibi: « Sub dispositione viii iliuslris prrefecti praitorio, » etc. — Crbis, lempli situs, structu- ra; elefrantia. (Alyp.) — Dispensatio, arbitriuni, potestas, " Ad dispositionc/n episcopi : » id est arbitrium. (A 879. ) — Exposilio, commenta- rius : c< Disprjsilio Isaiae prophetif. » (.V. 960.) UISPO.'^ITIVE. — Animum, voluntatem, de- siderium signifirando. (A. 1378.) niRPOSITUM. — Animidecrelura, statutum, consilium, arbitriura ; dessein, inlrnlion, di<})0- sitiun. {Lex. Wis.) — Exposilio, commenlarius ; corninenlaire, erpoxe. (JCsl. I/eccard. earn. .1m- guit.) — Dispositio, regula, lex ; disposition, loi, i-eyle. (A. 1110.) — Pro depositiim, nisi ita legend. (A. 923.) DISPOSITUS. — Pro Desi-oti'.-*, q. I't'l. (A. 1400.) DISPOSSIDERE. — Rci possessiono aliquem depellere, dcturbare ; dvpusscder ; ol. dcsjioitir. (0. Chr.) DISPOTESTAKE. — Ead. nolione. (A. STtJ.) DlSPilolM)llTl()NARi':. — Proportionem non stsrvare ; dispropovlionncr. (Leon.) DISPUDITU.M. — « Puduil, rubor full. » (Pap.) DISPUNCTOR. — Qui militibusdona crogat. (Isid.) — Judi-x, qui inquiril. judical. ( Terl.j DlSPL'.Nl/l'LIAKE. — liispiingere, delere ; effncer, dc/ruirc ; ol. despoinctier. (Pass.) — Licentiam abound! dare ; liccncier, comjedier. (A. i.|,S."i.) DISPU.SGERE. — Donare; gralifier. (I.Md.) DISPUlAHi;. — AsBcrere; pretvndre. (\V.) Brit.) — liiqiiirere ; rerUercher. (Pel. Uam.) DlSl'UTATIit. — Collalio monaetiorum ; « Tertia vero lioradici post lecliouis Ji.]LLARE. — Sella exuere ; desseller. {Vet. Gl.) UlSSKbL.VTUS. — Dissellatiequi, sella exu- li ; chevaux dessellc.s. DISSENSUS. — Dissensus matrimonii, ipsius rescissio : disxnlutinn du mariiige. DISSE.NTI':k1('US morbus. — Dyssenle- I ia, intestinorum tormina ; dyssenterie. UIS.'^I'IP.VRI';. — <■ <'ulturam... sicul se disse- pat, de feodo, do csqueto. » {.\. 1215.) Id est, ut videtur, prout jacel el dislenditur. UlSSEtJUI. — Assequi, oblinere ; aileindre, obtciiir. (A. 1120.) UlSSKRAUE. — Aperire; ouvrir.{A. SS.) UlSSEUE. — Pro dicere. UlssEllTttR. — Inlorpres, commentator ; copimrnlatcur, g/ossriteur. 1)1SSE.--IARE. — Ul Dissasire. DISSESIRE. — Idem q. 1)is/. 67.) A Mabillonio discordia interprctalur in Vila. S. Wilfridi ap. Fridcg. DISSOLUTIO. — Solulio: « De dhsolulione IroussEe in niarciicio. » (Ch. Anf/l.) DISSOHTIUM. — Dissidium. (^e^ Gl.) DISSULLAHE. — Ut DissoLVEUK. [St. Mans.) ])lSSULTORi:s. — Eidcm vidcnlur qui f/cs;*/- iores, scilicet qui dc equo in equum Iransiliunt. [Vet. Gl.) DISSUM. — Simplex, integrum, sincerurn. ( Vet. Gl.) DISSLIPITARE. — Saucialis adliil)ero f..- menla, curare ; soigner, panstr cles blesses. (A. 1334.) DISSUPITATIO. — Sauciatorum curalio ; action desoigncr les blesses. (A. 1334.) DISSUTUltA. — Fissus, fissura ; fenle. DISTAm::SCERE. — Pro labescere. [A. SS.) DISTACIAVARE. — Pro Uishationahe. DISTAIX. — Ut UisTKiN. DISTAMEN. — Dissidium ; desaccord. (A. SS.) DISTANTER. — Procul ; au loin. {A. SS.) ])lSTliIN. — Praefectus, prtfiposilus, uecono- mus, censor arbitrarius. (Boxh.) DITELATUS. — Equus dilelalus, e carro sublatus ; chcvul dclcle. DISTEMPERAMEXTUM. — ApuJ medicos pro prava corporis habiludine sumilur. DISTEMPERANTIA. — Eod. notione. — Inlemperantia lingure seu nimia loquacitas. {J'est. Greq.Xl PP.) DlSTEMPEllAUE. — Diluere, maeerare, liquare ; delremper. DISTEMPEU.VrUS. — Male teraperatus, immodcratus ; dcreffle, immodere \ ol. desa- trcmpe. « Aura distemperata ; » air mahain. — Maceralus, dilulus; detrempe. (Al. lat.) DISTENCIO. — Contenlio, lis ; dispute, pro- cei. DISTENDERE. — Laxare, remiltere ; delen- rfre. (A. 1451.) — llxplicare, expendere; dc roi'lrr, diplier. (.\. 1349.) DISTER.MI.NAKE. — Perdere ; diti-uire. (Bart.; niSTERMlNIU.M. — Spalium tcmporis, mo- ra interposita. (.1. A'.V.) DlSTICA. — Jurisdictio vel multa judiciaria. (A. 931.) DI.STIDIARE. — Mendum pro DiFFinARE, bellum indicere. (Mart.) UIS'I'INA. — Diastema unius tcmporis quan- tum in sonis spalium facit pyrrichius vol majus hemitonium. (Cal.) DISTINARE. — « Uepellere, « sed destinare est deputare. (Mag.j UISTINGTIO. — Comma quo sensus distin- guitur; %igne de ponetuation, rirgute. DlSTOLLEIiE. — Corrurapere, depravare ; perverlir. debaucher. (Burch.) ■ DISTORXARE. — Divertere ; detourner. " DISTOKTOU. — Qui distorquet, lortor ; ce- lui qui met a In torture, questionnaire. DiSTURTUS. — Divorlium, perversio. (Vel. Gl.) DISTRACTARE. — Distrahere. {Vet. Gl.) DISTRACTIO. — Yenditio vel divortium apud jurisconsultos. — Inlerversio, conturba- lio cum res inipilli averlilur vel aufertur. Dl.STRACTOR. — Venditor ; vendeur. Argen- ti distractor, nummularius; banquier. DLSTRACTUS. — Pro Districtus, territo- rium. — Jurisconsultis contractus rescissio ; annulation d'un control. DISTRAHERE. — Vendere ; rendre. DISTRARIUS. — Idem q. Dextrarius, equus major el cataphractus. DLSTRATUM. — Opus plumarium. Vid. Plumarium. Dl.STRATUS EQUUS. — Cmslratura tollitur seu sella. ( 17/. -S. Guthb.) DIS i RIBUTARIUS. — Distributarii/s cnpel- lanus, cujus beneficium in quotidianis dislribu- tionibus positum est. (Leo X PP.) DISTRIBUnO. — Exactio, nisi legendum redhibitio. (A. 844.) DISTRIBUTOR. — Exsecutor testamenla- rius. {Vet. Ch. ap Ughel.) DISTRICTETUS. — Territoriura, ut Distric- tus. {Capit. gener. S. Vict. Mass.) DISTRICTIBILIS. — (Jui intra dislrictum alicujus domini habitat, subdilus ; vassal, te- nancier. Justiciable. (A. 1315.) DISTRICTIO. — Severitas vel disciplina exacte servala. fHincm.) — Judicium; juge- ment, sentence. (A. 797.) Dislrictio carccran- di, qua sons mittitur in carcerera. (A. 813.) Di>itiictio rpiscopi, e\Aico^\ judicialis animad- versio, castigalio. (Baluz., Capit.) — Poe- na, multa a judice imposila ; peine, puni- liu/i, amende. (Senal.) Mitti in districlionem, multa puniri. {Lex. Long.) Districtionet jacere super homines suos, judicium exer- cere. (Rog. Hov.) Dislrictio monasterialis, pcena quae monachis delinquentibus infligi- tur. (Ccesar. Arel.) — Vadium, pignus, sed illud prcesertim quod judicio iiiterposito, aut ex lege capilur ; gage, nanlissement. (Pass.) '.I DI8 LEXICON DIV 742 — Gravamen, vexatio, pignorum caplio ; vexation, saisic.{A. U'.iS.) — Jiisliliae exeicendse facultas, ul Disxr.iCTUs. fA. 1124.) I)ISTKI<;TUi\XlS. — Idem q. Districtibilis. (A. 1292.) DISTUHTUM. — Via slricla, claustra, ol. distrait. (I'ass.) DistrictKm /^Myii, locus ubi flu- vius trajicilur, seu vecligal quod a trajicienli- bu9 solvilur. (A. 1374.) DJSTRICTURA. — Coarclalura scu anguslia rei alicujus; ('■ Irecissemrnt . {A. SS.) UISTRICTUS. — (Subst.) Miilla iucliciaria scu poliiis Itibulum, pensilalio ; amende, pimi- lion /jecuniriirr, ou taxe, Iribnt. (A. 1216.) — Domus scabinoiuin ; moifain commune. (Gi>rn. Ziufl.) — 'l'L>r riloriuin femli, seu Iraclus in quo (Ininiiius vas.sallos el tenentes distringere po- ll si ; iteiidue d'une Juridtction rcssorl ; ol. des- !,,,it, distrait (Pass.) — JusUlitn cxercendfe fa- ( ullas ; droit de Justice. (I'ass.) — (Adj.) Seve- I ii> ; strict, severe : Districtus dc/ensur, di striata r< /(dicta, districtumjejunium, etc. (Pass.) — In- diiMus ; tixe; distrietus dies judicii. (Greg. M.) DKSTHKiAllE. — Moleslia, lite elquovisim- pedimenlo liberarc. (A. 1389.1 DISTRKILARL;. — Lacerare. {Vet. 01.) DISTHI.MA. — Distrima navetx, napi granum conlusum. (A. 1349.) DlSTKl.XGKRK. — Cum sevi'rilate punire, coercere, animadvcrtere ; punir, ciidtier, repri- mer ; ol. d>slraindre. (Pass.^ — Cogere, com- pcilere ad aliquid lacienduiu ; cnnlraindre, for- cer. (I'ass.) — Judicio ac senlenlia litem diri- mere, multa in male litigantem irrogata ; ter- miner un prnces en rcndnnt un jnyemmt. (Scnal.) — Planus capore ; exiger un gaye. (Pass.) piSTRlXGlP.ILl.S. — Terra distringibilis, cujus fruclus saisiri possunt ; tti-re dont les pro- diiils sont saisissaiites ; o\. destreignables. {Leg. Burg. Scot.) UISTROI'IKE. — Militare, Gal. estropier. {C.'irun. Miss.) UISTROL'SSARi:. — Ut Detroussaue. DISTULA. — Forfex. {I'et (ll.) DlSTULtHAltK. — Dill'erre, prolatare ; re- mettre, ajourner, di/ferer. ( ]'et. cud.) DlSTlJRBARIv — Avertere; evincer, eloi- gner, dcarter ; ol. deslourbcr. UlSTURB.V'l'IU. — Adversio, impedimentum, vexalio : onpechement, obstacle, vixalion ; ol. destourbance, deslourbier. DlSTUHlilA. — Had. uolione. UlSTlillUlUM. — Kad. nolione. DISTHRItU.M. — Kad. iiotione. DlSVADl \UK. — Pignoricapcre velretinere; recevoir en (/age, prendre cii nanlisseruenl. — Ui'ui oppigiieratain redinieru : retirer la chose engagiv, lever t'/ii/potbigue. UISV.VGIAKH. — Idem q. PibGAGlARE. DISVAIllAlIi;. — Variaro, dinerre. discri- men intuicedere ; di/ferer, presenter de la diffe- rence. DISVHRTIRK. — Auferre, dislrahere; diver- tir, delournrr, enlever. (A.7!S0.) DISVHsriRK. — Vestem exuere, deponere ; dfivelir. — (Jueuipiam posscssione rei alicujus exuere, privare ; d'-pouiller, depossider. DISVESTITUS. — Disiestitum feudutn, dere- liclnm. (A. 970.j DITATOR. — Qui dital. « (Spiritus S. consa- lator ct ^/w>ai utrinque mari allui- tur, a Gr. ?'.0i).aT7o;. DITRATURI. -- F. dividi. {St. I'erc.) DITTOCHEIM. — Idem q. Dirocueum. DITUM. — Prelium pro re venali oblaUim ; offre. (A. 1308.) DIIUDKS. — Conlaminati. ( Vet. Gl.) DITUS. — Pro DicTus. DIL'RKTIGUS. — Minalis ; > etc. ((iarisp.1 |i1VI:rS(»R. — Hospes. h, liiritage.[Rdid. de Dicet.J — Finis, limes ; borne, limite. (Leg. H. 1. reg Aug I.) — Arbitrium ; avis, jugcment, (ticision. {/bid.)— Siemma, insigne ; couleurs, crmoiries, deiise. (.kp. Mur.) DIVISTA. — Finis, limea, ut Divisa. (A. JIM.) DIVISIO. — Sors quaevis ; ivinement quelcon- que : « El si forte in bis duellum, vel aliqua di- vi.iio advi'.nrrit damnum cis concessit. » (A. 1101.) — Examen ferri vel aquo' candenlis ; i'preuve du /er chaud ou de Veau chaude. (Marc.) — Arbor incisa, agrorum divisioncm faciens, T'lV. Lacui. s. — Teslaraenlum ; trstnment, der- ni'eres volonlh. ut DiviSA. — Divorlium ; ilivorce srpjaration. [('an. Hib.] — Festumdivisioni.i apos- tolnrum, idem q. Dispersionis apostolorum fatum, Vid. DisPERSio. DIVISIONALE. — Testamentum, quo testa- tor sua bona dividit haeredibus ; testament, der- nieres vnlontes. (A. 813.) DIVISIONALIS BllEVlS. — Kad. notione. DIVISITORIUM. — Pro DiiiiBiTOiiaM. DIVISOU. — Qui dapes in mensa dividit ; dis- secat ; ecuyer tranehant. — Judex, arbiter ,■ juge, aibitre, (iMarl.) Divisor juramenti, qui ju- raluro sacramenli formulam prtescribit ; celui qui dicte la fonuule du servient. — Testator, qui testamento disponit; teslateur ; ol. deviseor. (A. 1217.) (Cons. Fttrn.) DIYISUHIUM. — Cella ab aliis divisa. l>ivi- soria sediliurn, fulcra quibus in choro sedes di- viduntur. [(.'Ons. Ilisp.) DIVISUS. — Proprius. [St. Aven.) DlVITl.VKIUM. — Locus ubi reponuntur di- viliee ; trdsor. (S. Amb.) DIVITIOSUS. — Copiosus, plenus diviliis; ricJie. (J. de Jl niVITISSIMUS. — Pro ditissimus. ■ DIVOLVEKE. — Evolvere. {Cons. Norm.) DIVORTIARE. — Diducere malrimonium ; dissnudre le mariage. (Rym.) r)IYORTlllE. — Divorlium facere ; divorcer, se separcr. (A. 833.) DIVUS. — Diuus ininiaterialis, qui alicujus ccclesiffi servitio addictus ; Vid. SANCTBAnius. DIWOHART. — Species corvake apud vete- res Armoricos, eadem q. Dicofrit. DIXENERIUS. — Decanus, decurio ; doyen. (A. 1511.) DIZEXUS. — Ead. notione. DlZIMyE. — Decima3, pars decima ;dixidme, dime. (A. 1271.) DOA. — Fossa : fosse, canal ; ol. douve, doue. — Asscr quo dolium compingitur ; douve de tonneau. [St. Riper.) DOAGERIA. — Mulier vidua cui ususfruclus cerise partis bonorum mariti concessus est ; douairii^rc. DOALIUM. — Donatio propter nuptias; dourtire. DOAMFN. — F. doiii lamina, Gall, douve. u Item unam embunum, item doamen uiiius va- si de frayse. » (A. 1312.) Hoc est, uti videtur, laminas fraxineas ad unum dolium faciendum. DOANA. — Sedes, in quibus fiscales redi- tus. vocligalia, portoria, et caetera id genus tribula pro mercibus, et mercium Iransvec- tione inferuntur ; bureau de percrp/ion des droits d'entree, de sortie, etc., dnuane, octroi. DOC MEDI^ ET INFIiLE I.ATINITATIS. DOG 746 DOA.VARE. — Boansf tributa solvere ; payer les droits de dovane, d'oclroi. DOANAKIUS. — Qui doanx vecligalia ac tribula exigil, vel recipit ; ctlui qui refoit oii fail payer les droits d'octroi, dc douane. IKJAKIA. — Donatio propter nuptias ; douaire. (A. 4273. DOARHIM. — Kad. nolione. (A. 14 J5.) — Doiialio a fundatore facia ecclesia; recens rcHi- ficatie, III Dos ; dutation. {H. Datpli.) DUAYRIUM. — Idem q. Doakia. UolilO. — F. mappuia, manlile. Vid. Dou- BLKHUM. DOULA. — Mensura liquidorum, eadein q. Dui'LAKiiM. — (A 1411.) — Nunimus aureus, ap. Uispanos ; duublon. — Fossa, ul 1)oa. (A. 1331.) UUHI.AK. — Vox Ilispana. « Cum inclioau- lur Vesperre defunclorum in die Omnium Sanc- torum debet stalim incipere dupie.x sonilus cam|)anarum, quod vulgo vncant doblay, et durare usque ad horam oolavam noctis. » {CoHC. Hisp.) DOHLAHK. — Duplicarc ; doubltr. DOULi;. — Idem quod Doblau. DoHLl'^KlUS. — (Subsl.) Oumena, sacculus ; petit sar, besace ; oi. doublelle, duublier. [A.. 13;)t).) — (Adj.) Duple.x ; double UOHLLT.V. — Cruslulum ; oublie. DOHLETL'S. — 'I'uuicx' vel pallii species; sorle de vetement, houppetawle ; ol. doublet. — Telse Francicic species ex lino el go?s}'pio corilo.vUi; ; toite de lin et de colon nielrs. (A. 152t;.) — Adulleriiia gemma a crystallo colo- rala ; /ah-sse pierre jjnxieuse; o\. doublet, dou- ble de voirme. DOHLIS. — Xummus aureus ; duublon. DOBLU. — Ead. nolione. {A. SS.) DoHLOS. — Vox Galliea, candelae species, f. quod bilychiiis sic dicta. (.\. 1337.) DnCAilJ',, — .\b. Ilal. docciare, inspergere : « Opus ill oleo docatas. » (A. 1361.) 1)1 )l",AIt'.<;i.\, — Canalis, tubus ; tin/au, conduit. I KM 'do. — Doctrina, ?•.?»•/;, ( I'et. (11.) i)()i I'lNUS. — .\ssis I'Vancicus, duodecira p.onsliins denariis ; douzain. Dor.FtlE. — Ostendcre; montrer.{.l. SS.) DnCllA. — F. pro I>oga. D()(;ilil!,lS.— " Dncibilis et (/wiVis did. runt : nam docitis est discipulus, (]ui facile doceUir ; (/o<'i7/i//s vero qui facile discilur. » (J. de J.) Pre)miscue lameii usuipanlur. IlOCIl, LI'S. — Clepsydra. Vid. DuciCULUS. DOCMKX. - I'lo DiuiMi.N dogma. l>!>('ltUM. — l.ibiir Vila* I'atrum ronlinens. (A. HoJ.) Forle Icgenduni (i''i\ nlicutii, nam Vilie I'.ilrim sic inscribuntur. DOC/l'K'ANUS. — t.)ui code canil; dont les chants sunt saviiuts. (M. ('a/t.) DOCTIGliLUS. — Uiminut. a dnctus. D<«'Tiri»'US. — Qui (ioctum facil ; ijui rend saf'inl, insiructif. (.1/. Cap.) D(>( TII.OOUinM. — Doolum eloquium ; dia- cotira snvant. Lexicon iied. kt ixt\ii. Lat. DOCTU). — Uoctrina ; enseignement, savoir. ( Vel. 01.) DOGl'ISOXUS. — Ut Docticanus. (Sid.) DUC'TITAT. — Frequenter docet. (Isid.) DfJCTOR. — Dignitas in clero et ecclesia, cui ex officio incumbebat docere plebem. « Vidi- mus ante fores Optalum episcopum ad dexte- ram el Aspasium presbyterum doclorem ad sinislram. » (A. SS.) Docloris audientium, seu calechumenorum, meminil S. Cyprianus. — Inlerdum sumitur pro epifcopo (Capit. reg. Franc], abbale {Ann. Bened.) et auclore. (A. 1071.) — />o;/l> (Mur.) OOCtORlZARE. — .Approbare; approuver, culoriser. (.\. 1213.) DOCTORIZATIO — Adeptio docloris gra- dus ; promotion au doctoral. (Ach.) DOCTUINA. — Parochia, apud Indos Chris- tianos ; paroisse. {Cone. Hisp.) UOi.'I'RINAl.E. — Tilulus libri de gramma- tica, quern melrice scripsil .\lex. de ^'iila Dei qui vivehal an. 1420. DDirrRIN-VLIS. — Doclrinales pneri. Sic dicunlur in Hisp. coiiciliis, qui minislranl in ecclesiis parochialibiis. DUCTllIXA.MK.NTUM. — Documentum, pra;- ceplum : « Per doclrinamenlwn B. archangcli Gabriitlis. " {Mon. .ingl.) UUCTRINARE. — Docere, inslruere ; ensei- gner, inUruire ; ol. doclriner. DOCT[{IN.\'riO. — Documentum, prtecep- tum ; ul Doctrinamentl-m. DOCTRI.NUM. — Schola publica ; ende pu- blif/ue. iXUyri'S. — II Docti homines, quos vulgo probtri dicimus. >> {Lex Long.) « Operas redJet, et meri-edem medici persolvet, quantum per diiclii.f Immines nrbilratum fuerit. » I'id. Homo. IKM'l ME.N IT.VI. — Tabula, charla. inislru- nienliim ; titri', arte, c/iari/e. {]'rt. Hi.) .\pud grammalicos dncumenla sunt signa, argumenta terminoruin, liniiim, limitum. {Cod. Jli.) iHtC.UMl'.NI'A TK). — Admonilio. Vet. (il.) DODAHH M. — Dolalillum \ dounnc. lioDRANS. — Tres qu;eliliel partes, quarla reinota. ul nnvem sublatis, Ires ex duodecira ; l'-n\s /larlie.i il'un tout dirise en qunlre parlies. /Vol's •■si dodraiit de quaire, comme neuf'est le dodraiit de dome. DOFLA. — Asger quo vas seu dolium com- pinKinlur; dnuue. \\. 14>Sl.l DOKIIIUM. - Ul UoARiUM. DO(tA. — Fossa ; fosse ; ol. douve. (Or. 21 747 DOT. LEXICON DOM ton- llo- (.1. -pur \ Poculum, vel dolium ; vnse ou neau. (Vet. Gl.) — Asser, proprie is quo Hum compactuin est ; rfouue de tonneau. SS.) — Italis, facia, liiiibas. (Vill.) 1>0(;AL1S. — Pro DoCALis, ul videlur, que- raadmodum Veneli ducon suum d<,ge nuncu- ^ DUOANA. — Illicita hominura socielas pro mercibus ad arbilrium suum vendendis. (St. Flor.) .^ ^ ,. DOGARIUS. — Dogarum arlifex ; tonnelier. DOCHANA. — Ut UOANA. DOItMATICAUE. — Ut DOGMATIZARE. (A. 1440.) . DUGMATICUS. — Doctus, sagax, prudens, sophisticus, etc. ; instruit, savant, sage, pre- vouayit, etc. (J. de J.) 'dogmatism US. — Dissertatio, docendi ars: « S;epe proposui taciturnilatem prtehonorare dogmatismo. » (Hustic. S. E. Rom. Card.) DOCtMATISTA. —Doctor ; celni qui enseigne, docteur. DOGMATIZ.VRE. — Dogmata pricserlim falsa el erronea desseminare ; propagcr, re- jjandre, line doctrine, smioulune doctrine fait^se. (S. Aug.) . . . DOGMATIZATOR. — Qui novas opiuiones divulgal asseritque ; novatcur, qui ripand et soutient des iwuveautes. (Lud.) DOGMATUM. — Dogma, documenlura. [A. SS.) DOCtMEN. — ut DocMEN. DOHA. — Fossa, ut Doa el Doga. (A. 1260.) BOITUS. — Canalls vel mediocris lacus, Normanni-s douit vel d>iit, aqua slaguans et limpida, ubi lintea lavant et telas maceiant caunabim, etc. (A. 1138.) j)OLA. — Anglis, 1° certa piscium quanlitas ; 2° pars qua'dam alicujus loci palusliis, seu fructus qui ex ea percipitur. DOLABRUM. — Securis dolabra ; doloire. Dolabtorum mayister, faber lignarius et lapida- rius. (A. 1288.) DULARIA. — Offlcina doliarii; ateliev de tonnelier. DOLATICUS. — Dolaticum nrgentum, poli- tum ; argent poli. (Anast.) DOLATIO. — Actio dolandi lignum seu po- liendi ; action de tailler ou de polir le bois. (S. Aug.) DOLATOR. — Qui dotal, polit ; qui travaille avec la dolabre ou qui polit, charpentior. {Vet. GL) DOLATORIA. — Dolabra ; doloire, dolabre. DOLATORIUM. — Locus in quo dolatur ; atelier oh I'on travaille avec la dolabre. (J. de J.) — Instrumcntnm quo lapides el ligna do- Janlur; outil qui sert a tailler les pierres et le bois. (S. Hier.) DOL.\TUR.\. — Quidquid ex lignis dolatis exscinditur, assula ; copeau de bois, fragment. {A. S.S. Ben.) DOLATURIA. — Dolabra, securis ; doloire, dolabre. DOLATUS. — Idem q. Dolatio. (Prud.) 748 dolia- DOLEA'I'OR. — Ut DoLATon, vietor, rius, vel alius siinilis arlifex. (.1. ^^S.) DOLI'X'UINUS. — I'ugionis species: courle tpee a dnux tranchants, poiqnard; ol. dolvquin. DOLERIA. — Dolabra;' (/o/oirc. (A. 1357.) DULEROSE. — Dolenter ; douloweusemeni, avec peine. {\. 1374.) DULi;s('ERI-;. — Dolere ; eprouver de la dou- leur, sou/frir. (.-1. SS.) DOLES.MANUS. — Idem q. DrENisMANNUs. DOI.IA. —Dolor ex Hal. doylio. {.\. SS.) D()L1.\RE. — Dnliare vimim, dolio vinum conlinsre. (Ulp.) DULIARIUM. — Apotheca, hypogcum : cave a inettrc le vin. DOLIATA. — Dolium, menaura frumenlaria: » \] i\ii doliala fnimenti. » (A. 1363.) DOLIATOH. — Doliarius, vielor, ul Dolea- TOR. DULl.VrUM. — Idem q. Doli.4.ta. DOLITUS. — Moleslus; douloureux. (G. Aur.) DOLITIA. — « Quidquid persona aut reli- gio.n deorum mancipia data liberlate conferre volueril , secundum legem liomanam hoc fa- cere potest, id est, Lalina doliliaeX cives Ro- mana meliore stalum habel lestamentuni con- dere, testimonium perhibere, emere, vendere, donare, commulare habeal polestatcm, sicul et alii cives Romani. » [Vet. J orni. Libert, ap. Bal.) DOLIUM. — Cupa major, lacus vinarius; cuve, cuvier. {.\. 1222.)— Corbis, cista ; cor- bcille, panier. (A. 1325."! — Mensura frumen- laria ; mesure de capacity pour les ccrtales, eadem q. Doliata. (A. <296.) — Dolium cordis, pro cordnlinm. (Comm.) DOLLAIRIS. — Dolium ; tonneau. (A. 1320.) DOLO. — Vagina pugionis ; gaine, fourreau de jinii/nard. (]'et. Ol.) Dolone:<, tela abscon- (Jila. (I'ct Gl.) DOLORARE. — Dolere, affliclari ; souffrir, ressentirde la peine, de la douleur. DOLORIFICUS. — Ingerens dolorem, mo- leslus ; douloureux. ( Vet. Gl.) DUlXUtOSlSSlME. — Moistissime ; ires-tris- teruent, de la maniere la plus Iriste. {.\. 1358.) DOLOROSIT.AS. — /Erumna; malhcur, peine, tourmenl. Acli., Spicil.) DULOSITAS. — Fraus, dolus rie. (]5aluz., Capitid.) DULUMEN. — Pro Dolamen. DOLUS. — Pro dolor. (Sid.) DOM. — Ecclesia calhedralis (.1. SS.) DOMA. — Domus ; maison: o de quo exierat, fundilus corruil. »{A. SS.)~ Ager, praediura, possessio ; metairie, propriete: u Monasterium in proprio domatc fabricavil. » (Joan. Diac.) — Tectum vel atrium quod noo legilur, solarium, mcenianum ; loilure, cour ou toit en terrasse. (Pass.) — Concameratuoa asdis, fastigiura, cupola Italis ; coupole, dOme. (Pass.) DOMADARIUS. — Pro Hebdomadabius, qui munus aliqnod obii per hebdnmadam ; hebdo- madier, semainier ; ol. domas. ruse, jourbe- ; cathedrak. Dorna illud, 749 DOM MEDIAE ET INF1M.B LATINITATIS. DOM 750 DOMj£NItJM. — Dominicum preedium ; do- mahie, seit/neurir. DOMANARIUS. — Domanaria jurisdictio, ijiire domanii sen domini ai , jurirliction xci- (jrU'urialc. (A. 1359.) Do.MANKRIUS. — Domanerius dominus, do- manii possessor, prsedii seu casiri dominus ; SL'Kjueur donianier. (A. 136G.) ])OMAXIALIS. — Qui regii domini est; do- manial, qui est du domalne de In cuufonne. I I'ass. ) DO.MANIUM. — In quibusdam consuetudi- nibiis dominicuoi prtedium, sea principale /(fttJum vel tnaneriitin, unde cwtera pendent, el cui fidem prteslant et homagium ; pnnci/ial luanoir, chef lieu du fief ; ol. domaine. — Do- minium seu jus domini in territorium et cen- sus propter clientelam ex eo percipiendi ; sei- , gueurie, droit de suzerainete et profits qui en de- '■ peudent ; ol. domaine. — (^lurevis possessio ad dominuoi pertinens ; propriete : ol. domaine. ^ Domanium coni/ealiile, illud, i)Uod tenens di- ; mittere debet ad voluntalcm domini locatori?, j compensatib tamen a domino atijiie exsolulis I lenenti domanii meliorationibus seu incremen- i tis ; tenure en usage en Dretagne et dont Ic pos- I sesseur doit se dessaisir ci la volontc du seigneur' 1 bailleur, a In charge par ce dernier de rembour- I ser au tenancier Ix ameliorations qu'il a faites ; 1 ol. domaine congiable. Domanium viutaliilc vel non mutnbile ; ol. domaine muable vel r,on muable. Mutabile modo augetur, modo minui- tur, ut sunt locationes pr;ertiorum, qu;e pro tempore mulantur; hnmutabile vero seu ?io.7 mu^aii/t' conslans est et fl.xum, ut suntqui- dam census fundo dominico annexi, v. g. cer la; prscstalioncs frumenli, siliginis, avena;, capo- num, etc., qu;e quotannis domino [icndi solent. — Inlerdiim domanium agrum incultum signi- ficarc videlur : « Concessimus .')0 acras MEN(UllU.S. — .Mensurae annonaria; spe- cies apud Lugdunenses, idem q. Dkmf.ncius. (A. 1347.) D0.MI:NGADURA. — Prajdlum dominicum, vel ledes dominica, idem q. Domimcatlma. (A. 1 (»■>'.).) DoMI'.Nl'RA. — I'roprii'tas, domanium, idem 1). Demknki itA. (A. I'JtO.) DO.MKiiUS. — Hebdoraadarius, ut Domada- HltKS. boMKSDKI. — Tabula; censuales lolius An- gliu', sive Angiicani imperii breviarium ; cadas- tre de la rieille .inqUierre. DOMHSTICARI''.'. — Uabilare in domo cum famulis et domeslicis ; habiter, rrsider dans: « list actum quod diclus... dcheai donttslicare el a'diticare doinum. » — Mausuofaooro : ap privoiser : « Aves ilonieslicatx. » DOMKSTICATUS. — Dignilas domestici ; Vid. Do.MRSTlCL'S. DU.MKSTICITAS. — Familiaritas ; familia- rite, amitie, intirnite.iOcT. Mauris.) DO.MKSTICUS. — (Subst.) Minister apud Romanos, cujus munus fuit imperatoiii corpo- ris custodis ; domestique, garde du corps. [Cod. Th.) — Uux, prrefeclus ; commandant, chef. {Ibid.)— In Gallia.' regum curia, is qui recentio- ribus temporibus major damns nuncupatur; domesti(/ue, muitre du I'hotcl du roi, mairc du palais. (Pass.) — Apud Francos, minister qui- dam cui tributoium cxigendoruin cura deman- dala erat ; officier charge de la l/rce des impdts dnnf les provmcex. (S. vi, vii.) — Cui alirujusrei cura demandala, rector, praesul ; intendant, re- gisseur, (jouveraeur. (.A. 1233.) — Qui in eccle- sia post prolopsaltem cantui praeerat et cantus ecclesiasticos incipiebat. (.loan. Cantacut.j — Hospilii dominus, qui excipit ; hole. (Ap. Lud.) — Domestici fidei, seu Dei domestici, fideles, qui ex domo fidei sunt, id est Ecclesicu ; les fide- les. (Vonl. Diac.) — (Adj.) Familiaris, favorabi. lis ;aimi:, f'amilier, attache, {.[.nn. Ben.) — Man- suetus, domitus ; apprivoise, domestique. [Vet- Gl.) DO.MGIO. — Ul DuNJO. Do.MlCKLl-.'E. — Uiiiversim diohe filim prin- cipum, magnalum, baronum ac militum innu- ptae ; damoiselles, d&nomination parliculiire aux filles des nobles. — Ganonicte soeculares ; damoisellles, nom des membres d'un chapitre de chanoinesses. — .Vncillae, famula; honoraliores : scnt/intes, stdranles, femmes de compagnie. [A. SS.) — Domicella appellator monachorum seu virginum Deo servienlium magistra in ch. a. 1302 : " Domicella Margarela de (loy, beguina magistra seu domicella conventus regis. » DOMICKLLATDS, — Domicilium habens.in- cola ; domicilie DO.MK'EMAiS. — Magnatis ac regis tilius damoiseau nom donne au.r fils de roioude noble, avant et meme aprex tearadmission an grade d'e- cui/er ou de cheualier. — Urbis pra'feclus ; gou- verneur d'une vdle. (.1, SS.) — Nobilior lamu- lus, idem q. VAitLETUS. — Domicellus Papce, idem q. Cnmerarlus, cuslos camerce papalis. {Ord. Horn.) Domicellus canonicus, idem q. DoMi- ciLLAitis. [\. 13SI.) Domicelli eliam vocantur nobilinrcs e t'amilia cardinalium. DOMK'.I AI.IS. — (Jui ad doma special; de dime, lie roupole. (Mai. I'ar.) DoMU'lLIARlUS. — Idem q. Domicellatus. D' "MI'ILIIM. - Dom'cilium Juratum, jus domicilii juramento sibi assertum. (.\. 15S-J.) 1)1 iM|('|l,l,\RIS. — Domirillarix canoniciis, junior canoiiicus, cui necdura est jus capiluli, ill r.ccli'sia Argcnlinensi. DiiMlHUCA. — Dea qune pra^esse existima- batur cum sponsa ducerelur domum ; divinitd lulelaire '/f.v nuuvelle$ maridcs, et qui reillait sur elks torsquon les coiiduisail a la maison nuptiale. Terl.) DOMIDUCUS. — Deuseidem rei adhibilus, (S. Aug.l DOM1KH aMKNTUM. — /£diura cxslruclio ; construction d'une maison. 251 DOM LEXICON DOM 752 DoMinCARK. — Domus tedificare, .Tdes exslruere ; butir, eluver une maison. 1)0»!IFICATI0. — yEdifniuin, iil videtur majori annex um, el ab eo pendens. (A. 1317.) DOMIFIOIUM. — ^dilicii, domus exslruc- tio, Ul UOMIFICAMENTUM. DUMIGENA. — Vcmacalus, indigena ; »/• sur les lieux. DOMKiKRIUM. — Periculum ; danger, dom- mage. — iS'fii^/oj/ifV/erio alicnjus aul manu es- se, alicui subesse, esse sub iliiuspoleslato ; elrt sous la puifsniice, sous la drpcndance dc quel- qu'un. (Bract.) DUMIXA.— Deipara ; la Mere de Oieu, la Vicrge. Hinc Missa de Doinina Voici Dumtna, Bffpins addita, est haec, nostra ; hinc (lallis quasi uno veibo eflerlur, iXotre-Dame: « In quinque feslis gloriosa; Virginis Mariie nnn le- gilur in Nonis Nostra Dovtina in vico Bru- nelli. )) [Stat- Acad. Par.) Dmnina Ecrlena, Ro- mana Kcclesia in Vita Innocentii IV I'l'. « Ipsos comiles et barones citavit Snmmns I'ontifex ut parendo mandatis ipsius ipsum regiuim niani- bus Dominse Eerlesix resignarent. » Dnmina autem Ecclesia dicta est, quia ibi de regno .Vpu- liiB sermo est quod ceu leudura liomanae Eccle- siiE esse existiniabatur. — Honoiaria regina; assecia ; dmnf dhonneur. fA. 1^02.) — Viri cujuslibet nobilis \ixor ; dame, feynme noble laa- riee. (Pass.) — iMiiiior qiitevis; femnie, dame. (A. SS.) — Machinal bellica:' genus ; snrte de machine de guerre. (A. lt'39.) — Domhur sanc- tlmoniales Benediclinae ; les Dames, nam des Samrs benedict ines. [A. SS.) DOMINABILIS. — F. suffraganeus, substi- tulus, qui vices alterius geril, in instrutn. a 1319, ubi quibusdam vox dominahilis titulus honorarius esse videtur. — Ad dominum ra- tione dominationis seu proprielatis pertinBns : " Denariosquaiuor...censualeselrfo//ima60ooo;'n;, (ira'cis Dominica prima (Juadragesimie ; le pre- mier dimanche de Careme. Dominica O^anna vol Osannx. Dominica Paralytici, xup'-a/.r, -:oj itapaXJTO'j, Dominica terlia post pascha apud Orajcos ; le troisieme dimanche apri's t'uqucs. Dominica poit .llbas, Dominica prima post Pascha ; le dimanche de Qawimoiln, Dominica poit .iscensain, vol .Iscenstim Dumini, homiiiioa in Ascfnsionis oclava ; le dimanche dans inc.- lave de I'.iscenslon. Dominica post Focos, aut post fi/nes, Dominica secunda (jnadrngesimtE ; le dimanche a.'res les Dcandons, c'c'-l-a-dire le deuxieme de Caremi. Dominica jiosl sanc/'i lumina xjpiax^, at-.i -i 'iiu-ri, Griccls Domi- nica prima post Kphiphaniara ; le nrf.mier di- manche apris I'E/iipha'iie. Dom'nica post strenas, Dominica prima post primam men- sis Januurii di(?ni ; le premier dimanche apres le l" jitni'ier. Dominica Pnhlicani rl Phnri- sxi, ("troecis Dominica tcrtia post F.pipha- niam ; le troisieme dimanche apres VEpipha- nie. Dominica quad'aginta, Dominica Quin- quagcsimoe ; le dimanche de la Quimmnrjesime. Dominica quintana, sen qnintanx, vel de quin- tana, aut quintana, Dominica prima Qiiadi age- si mae; /(? ;}rpw!>c dimanche de Caei''me. Domi- nica Ramis palmarum, Dominica sexta Qua- dragpsimaj ; le dimanche des Rnmeaux. Domi- nica resurreclio, Dominica sancta in Pascha seu quffivis Dominira ; taniol le Jour de Pd- ques, tanli'it un dimanche qnelconque de Pannee. Dominica Ror/afionmn. Dominica quinta post Pascha ; le cinquieme dimanche apres Pdqucs. Dominica rosx, vel de rosa, aut ro.iata, Do- minica qiinrta Ouadragf^simfe, et non semel eadem q. Doinirjica post Ascensionem ; tantdt le qiiatrieme dimanche de Can'me, tantdt le di- manche dans I'octave de l' .iscnsion , Domi- nica Samaritanx, /.jp'-azf, zf,i; lxijiape!xt5o«, Gra;- cis Dominica quarta post Pascha; le qua- trii'me dimanche apres Pdques. Dominica sancta, vel sancta in Pascha, Pascha ; le Jour de Pdques. Dominica axpajpoitpoTXJvr^TiU);, id est adorandx critcis, Grajcis Dominica tertia Quadragesimie ; le Iroisiem-i dimanche de Ca- n'me. Dominica de trans fiquratione, Domi- nica secunda (juf dragesima; ; le second di- manche de Careme. Dominica S. Trinilalis, Dominica prima post Pentecoslem ; le pre- mier dimanche apres la Penlecdre Dominica trium septimanarum Paschalis, vel Paschae, Dominica lei'ia post Pascha ; le troisieme dimanche apres Pdques. Dominica trium sep- timanarum Penlecostes, Dominica lerlia post Penli-coalen ; le troisieme dimanche apr^^s la Pentecdte. Dominica tyrophagi. /.jp'sx/i xijc ■:-jpoent la tile pour comniunier. (.\na3l.) — (Adj.) Ail dominicum perlincns ; seigneun'al. « Dontinieal'S ierrh. •>(.\. Wii) \V<\l\S\r\\A\VAi. — .lure supremo vel proprietario. (A. iiJ'J2.) DOMINICAU'E. — Possidrro proprietario jur"' ; po'iseier en prnpre, en toute pronricte. (.\. "76 ) Manum dominiciim Roponrre, hsco addi- ccre ; salsir, eoufisqucr. (A. I'^riti.) DOMINICAUIUS. — Qui est in dominio ; <7"« est poss'-dc en propre. (.\. 878.) 755 DOM LEXICON DOM 756 DOMI.NICATIO. — Dominium, possessio, lerre seigneuriak ou que ton possede enpropre. (\. 877.) DU.MINICATUM. — Ut Domimcvm. DOMIMCATURA. — It Dominicatio. DUiMIMCATUS. — (Subst.) Eatl. notione. (Senat.) — (Adj.) Ut DoMiMCAitius. (Pass.) DOMINICELLlS. — Ut DoMiCELLUs. DOMINICUM.— Kcnlesia, a'des sacra Domino seu Deo ; eg Use, maison comncrie au service al. Mgr de Marseille; 3° abbatcs in Consuet. Fontanell. ; A" canonici, addito nomine ec- clesiae cujus sunt canonici. (A. 1211.) Do- mini ecclesix, prajcipui post abbatem supe- riores in miinasteriis, Gal. ol. seigneurs de rEglise. (A. 1420.) Domini gcnerales, procu- rator et advocal.i generates in senatu Pari- siensi, vulgo Gal. les gens du roi, vel polius prncferti aerario, Gal. ol. les generaux des finances. (Compend. jur. Univ. Paris.) Do- mini ordinis vel in ordinem, pnecipiii post abbatem superiores in monasteriis Gluniac, vel retate ant professione anliquiores. [Rul. Nicol. IV. PP.) Domini rerum, impcratores et reges. (?ymm.) Domini urbis, urbis prae- positus et scabini, Gal. ol. messieurs de la ville {Comji. jur. Univ. Par.) Dominus illu- mina/io mea. Dominica quarta post Pentecos- ten ; le quatri'-me dimancke apres la Pentecdte. (S. XIII.) DGMIPOI.A. — Aula major et publica, ubi mercatores merces suas venum exponiint; halle. (A. 1338.) DO.MISEDA. — Qua-' solitudinem amat et df.mi sedet ; casuniere. DOMISTADIUM. —Villa: u Totam curiam cum domistadio pauperculis delegavit. » (\. 1260.) DOMITIALIS. — Domesticus: « Domitialts res ablata est reddila. » (Herk.) DOMITUR. — Pro Domitor. (A. 308.) 757 DOM MEDI.E ET INFIMiE LATINITATI8. DON 758 DO.MITUS. — « Vacca domita. » F. legen- (iurn dovte^tica. [Lex. Sal.) Do.MMK.XARIUS. — Domini seu prnedii possessor; sci//neur domanier. (A. 1364.) DO.MXA. — Pro Domina. DU.MXyfclDlUS. — Idem q. Dominj;dius. DOMNARK. — Domare ; dompler. I»().\r\EAIlE. — Cum dornnis, seu domicel- lisvursari; frequenter la sociele des lemiws. {Cone. Mompel. a. 1214.) DuMNIC ATUS. — ProDoMiNic.\TUS. hOMXIi'l':LLL'S. — Pro Domicellos. UUM.NIDIU.^^. — Pro DoMi.N.EDiLS. DO.MNIO. — Idem q. Du.n.io. DO.MXULA. — Diminulivum a Domn.v. DOMXULUS. — Principis vel domini filius ; fik de prince ou dr seigneur. DOMXUS. — Apiid scriptores sevi medii ve- nerationem prrecipuam habere appellalionem doinni, apiee uno px ihmiiti voce rrjecto, ob- servariml pridcm viri docti et liibiii vulgo ec- clesiastica dignitate fungentibus, ac vitffi sanc- lilate insignibus ; Doin. nO.MonoLTILIS. — Prsedium domo ad commancndum colonis apta inslructiim, iit l)u- .MUS. DOMPIONUS. — Idem q. Du-njo. DOMPXUS. — ProliQM.NUs; apud mililares religiosos, idem q. Cum.mendator. DOMPTOR. — Domitor, defensor. (A. ll"!).) DOMUGIARK. — Idem q. Domneaue. DO.MUICOLTILIS. — Idem q. Domus clla; Vid. Domus. DO.MUXCUr.A POHTABILIS. — Tabernaru- lum, teiilorium. (A. 145li.) DOMUS. — llona, facultates ; I'cnsemhle des biens d'une /amille, d'une maison, (\. 1I6(J.) — Curia suprema; cour supreme, parlemi'nl.i.lonn.i Card.) — Ipsius domus vasa el uteiisilia ; te mu//ilier il'nne tiiaison. (.\.. 1187.) — Tumulus honorarius, pegma funebre ; ntonumeni fune- rnire, cala/ali/ue. (.\. 1369.) — K.\structiim quo statuitur organum ; construction sur laqurlle on pose uu orgtie. (Theoph.) — Domus culla seu domus cultitis, pr;edium domo ad commanen- dum colonis apta inslructum ; melairie, ttrre pourvue drs bdtimenls necessnires pour son er- ploitation. {\. 803, 1024.) Domus allaris, f. ci- boriura seu umbraculum excelsum etconcame- ratum, el pra.dalis qualuorcolumnis suHulluin, quo tolum allare legebatur; ba/dn'/uin, ciboirc (.\ch., .s'/i/c.) Domus /)ri, 1° templum, ecclcsia; igtise. (Opl. ) 2° ipsa Ecclesiael rcligio (jliristia- na; C /u/llse, fcnsemhle de tons tes Chretiens, Id cliriliente. {\.[n-\f.V.a\.) Domus etiam nudf ali- quandn dicta est ecclcsia ; domus S. Pftri, domus S. Denedicli, pro ecclesia sacra S. Petro, S. He- nedicto. Ilmuus booerin, pr.cdium rusliciim ; md tairie. {\. 13HX.) Domus Dei, nosodochium vel nosocomium, ubi recipiuntur et alunlur paupe- res el a-groli ; hospice, hAtet-Dieu. (Rym.) Do- tnus liomeslica, propria ; maison qui appnrlienl enpropre. {Cop. C. C.) Domus ecctrsix, tedes episcopalis ; maison Episcopate, (ilrcg. 'i'ur.) Domus fidei, ipsa Ecclesia el religio <'liristi(ina ; r Eglise. (S, .Vug.i Domus /nrlis, id esl munita ; /orleresse, maison forlifiiv. (A. 1248.) Domus institise, ubi jus dicilur ; /jamais de justice, tri- bunal. yX. 1185.) Domus necessaria, latrina, seu locus ad ncces^ariaui ventris evacualionem accommodalus ; lieujc d'aisance. (Mart.) Domus palriia, t. principalis, inde sic dicla quod sit quasi parens inferiorum ; Galli dicunt chef d'ordre, ubi de prima nionachorum domo agi- tur. i'ladem pro .domo paterna occurrit. Domus potsilis qi:se in ponle cedificala est ; maison bo- tie sur unpont.i.K. 1210.1 Domus pietatis, xe- nodochium pauperum ; hospice, lieu d'asile pour les pauv)-es. (.V. i 325.) Domus religiosa, monasterium ; convent. (Rym.) Domus spiritua- lis : « Nemo in domo spirituali comedal, sed po- lius in dominica, vel in monaslerio ejusdem fidei. » {Reg. S. Pacom.) Domus terranea, f. tugurium terra et luto constructura, domuncu- la rustica ; maison en pise, maison grnssiere- ment bdtie. (Mur.) Domus lurralis, lurribus [ins- tructa; maison forlifiee. I\V. Xang.) Domus ve- nerabilis, ul domus pietatis. (A. 1118.) DOMUSTADIUM. — Ut DoMiSTAwUiM. DOX.A.. — Donatio et distributio, pr3esertim ilia qufe publice fit pauperibus : « Volo quod fiat generalis dona sive distributio ter in singu- lis septimanis omnibus pauperibus ; » distribu- tion aux puuvres. DiiXALIi. — I'D DoNUM, donativum. Dnx.MJ.\. — Donationis charta ; titre, acte de donation. Dux A RE. — Prelio dare, vendere ; vendre. (A. 1150.) — Terminari ; se terminer, finir. 'A.. 1033.) DOXAIUA. — Pra'statio qurevis, ut DoNfJi. (A. 1192.) DOXAIIIUM. — Oblatio quoe a fidelibus fit in esculenlis aliisve rebus. (A. 11.3.) DONARIL'S. — Forte pro Denarius, qui idem sit a'; Decanus, minor judex qui jus dicebat per decanias ; dixainier, juge inf'eriew. { Prx- cept. Car. C.) — Qui donatus est re aliqua, f. pro Donatarius. (A. 1466.) DO.N.V r.\. — Soror laica inter moniales, ut Dona I us inter monacbos ; \id. Uonati. (A. 1063.) — Spuria ; fille nee de relations illigiti- mes. (A. 1337.) DOXATAUIUS, — Ut DoNATORius. DOXATI. — In quibusdam provinciis nothi ac spurii laici qui sese et bona sua monaste- riis donabani et afTerebant ; de quibus Vid. in voce I >11LA1I. DOX.VTH'A. — Corona qu.c victor! dabatur. (Ugut.) DOXA TICK COXCKDERK. — Kono dare; f aire present, donner. (.\. i;t41.) DO.NATICIUM. —Donatio, traditio ; dona- tion, cession. (.\. iS43.) DOX.VTICU.M. — Mutuum coactum, ul Tal- LiA et Qu.ESTA. (.v. 1073.) Donatio. — Pr^slalio 'iua;vis, Iribulum quod donationis ullroncie titulo pra-statur ; rrdevance lieguisee sous le nom de liberalite, _ de don. (A. 2357.) Donatio ecclesi.r, ejus collalio ; prcsenlaii'in. (S. xiii.) Donatio per prsesenteni, donatio inter vivos (Cbrod.) Donatio inofficiosa, 759 DON LEXICON DOR 760 quae fit in damnum ei fraudaliouem heeredum ; donation faite att delrtmenl des hrritiers 7iatu- rels. (A. 1361.) DUNA'J'ISTA. — Qui sequitur Uonalum ; ce- iui qui etudie la grannnaire de lJi)nat.{ Vet. ill.) DOXATIVUM. — Donum, donatio : dun, do- nation. DO.XATOR. — Uui donal prijedia vel tene- menta alteri ad talliam ; celm qui donne une terre h un autre sous la condition d'un ecus an- nuel. DONATORIUS. — la cui aliquid donatur ; donalaire. DONATUS. — (Subst.) Donum ; prisent, don. {A. SS.) — (Adj.) Vid. Donata et Donah. DONDU.M. — Adeps, idem q. unctmn ; grais- se. DONEO. — Nisi : « lile vero respondit quod transire non polerat do7iec in anguslo. » (A. 1190.) ])ONEIA. — Idem videtur q. Donatio. DONEIARE. — Ut DoMNiiAitt;. DONENTALE. — Donum, munus, donatio; liberalite. largesse, donation. (A. 1233.) DONESIA. — Idem videtur q. Donatio. DONETALOUM. — Ut DUNENTALE. DONCHO. — Idem q. Uunjo. DONGIO. — Ead. notione. DONGONUS. — Ead notione. DONICATUS. — Idem q. Domimcatus. DONICUM. — Lfihoranlcs ad donicum, qui sub prsestatione frucluuni terrse praedium ali- quod tenent ; lennnciers. {St. Plac.) DONIC. — Ut DiiNJO. DONIQUIES. — Donee ; jusqu'ii ce que. ( Vet. inscri/it.) DONITALIA. — Idem q. Donehtale. DONITUM. — Pro Donatio. DONNA. — Domina ; une dame, une mai- iresse; ol. donne. — Pro Tonna, dolium ; ton- neau. DONNECALE. — Idem q. Duminicale. D0NN1CALI.\. — Donatio, munus; present, liberalite, cadeau. (A. 1188.) DONNIGATUS. — Ut Dominicatus. DONNUI.A. — Diminut. a Donna. DONNUS. — Pro Domnus. ~ Nude, pro Ab- bas. DONTSLAGA — Homicidium apud (ler- manos. DONUM. — Corpus Christi raysticum quod olTertur iu Missie sacrificio. (Uildeb.) — Pras- talio quaevis, tributum quod sub donationis ul- troneiv litulo domino prfestaliir, ut Donatio. Dona annua, annualia, dona regia, quai quo- tannis regibus a subdilid afTerebantur in cam- po Marlio aut iu conveutu geiierali, causa sure defensionis ac reiiiublicee. (A. 807.) Dona prse- terea appellabautur munera quibus scsc invi- cem prosequebanlur principes. aul cum lega- tes mittereut, aul cum sese iiiviserent. Danuvi de avere, et donum de ingeniutores, in conventu episcoporum apud Caisarauguslum a. 1058, ubi de avere idem est ac de rebus posses>is ; de in- genialores vero idem, ut videtur, quod de re- bus iiigenio et industria comparatis. Dnnum fjratiosum, idem quod graluituui; don gratuit. Donum commune, qusedam prajstalio agraria. (Jyilt. nig. S. ]'ul/. Abbavil.) Donum matuti- nale, dos a marilo profecla, don dunailin. ]'id. Moiu.AN. GIBA. — Collutio beufficii ecciesiasli- ci.' <' Prresbyteri donum vicaiiarum in capitulo recipiant. » (C/i. Matlfi. ei)isr. Tut.) DONUS. - Pro DoMM's, dominus. D()NZl!;bI..\. — Piscis species. UONZELLUS. — Ut supra Domicellus. (A. \-l±o.) DOMZENaNS. — Qui vel qu;e apud alium convivit ; pcnsionnaire. (A. SS.) D'JOIllUM. — Donatio propter nuplias, idem q. Doahium. (A. 1237.) DOPERIUS. — Funale, cereus, apud Italos ; torchc. DOPLERIUM. — Fax, sic dicta a funo du- plicato ; torche. c'lerge. DUPI^IDIAMUM. — Sacculus, cruraena, ut DUI'LAHIUM. DORARIUS. — Bracteator, inauralor ; do- reur. DORC.V. — C.iprea siivestris, dama ^daim. DORCHA. — Mensuraj genus, apud Anicien- ses. DOREA. — Piscis marini genus, aurata ; dornde. DOREIUM. — Tribuli species, in litt. Innoc. IV PP.) DORELOTERl A. — Ars villas et tajnias te- xendi: rubanncrie, art du ruhannier ; oi. dore- loterie. DORERIUS. — Inauralor : doreur. DORETUS. — Mensura annonaria ; rnesure de grains ; nl. doreus. DOR.MEXTARIIJS. — Qui dormitorium cu- rabat, rujus olTicium dormentnria appeUaba- lur. (.S7. cn/iitul. S. Thorn. Argentor.) DoRMIA. — Idem q. dormitio, mors, obi- tus, corpus exanime. (A. 1351.) DORMIRE. — Coire ; connattre. (A. 752.) — Mortem obire, fato fungi ; mourir. (Passim in scriptoribus ecclesiasticis.) — Residere ; rester. (A. 1310.) DORMITABILIS. — Qui bene dormit ; bien doiynant. DOIt.MITIO. — Obitus, mors; mart. (8. Cy- pr.) — Interquiescentia in eodem statu ; anion de dcmcurer duns le meme itat. (Cons. Brit.) — Dormitio S. Mnrix, ejusdem assumplio, qnse Paiisatio dicitnr in vetustissimo kalendario ; assonij)linn de la Viergp. Df.RMITOR. — Tignum immobile ; dormant. UORMITORARIUS. — Is cui cura estdormi- lorii in monasleriis vel ecclesiis, ubi fuerunl liu- jusmodi loca communia ad dormiendum ; cdui qui a In surveillance du dorloir. DOMMITORIUM. — Genus veslis, quam in- duebanl cum cubilum ibanl ; vrlemcnt de nuit. — Conclave monasleriorum ct collegiorum ca- nonicorum, in quo sunt plures lecli, vel plures celiac, ubi decumbant ; dortoir ; ol. dormintoire. DORMITORIES. — Dormitoriacatninala, cu- biculum. (A. 1021.) DORNABELLUM. — Hastaj species, spicu- lum ; ipieu. (A. 1511.) 761 DOS MEDLS ET INF1\LE LATINITAT18. DOU 762 DORNUS. — Frustum, ofl'ula ; petit morceau, fragment. UOIIOSCA. — Avis species, peloris. DOHSALE. — Pallium sive |aiil;i'iim, quod pari'Tlihus appenditnr, sic dictum, ijuod siv denli ad dorsum a[ipensum sit ; tapiss'rie nu aiiirt' rto//e suxpewtut a un mitr ; ol dormle. DORSALIGUM. — Ead. notione. l)iJllSI«>NNUS. — pprsona parasitorum. {Vet. (H UORSKRIUM. — Ut DoiisAiE. DOHSK'ULUM. — Armalura; species vide- lur, f. qua dorsum legitur ; annure ile dos. DOHSICUS. — Idem q. Dohx. DOHSILE. — Idem q. Dok^salr:. DORSIiJIQUIUM. — Mendacium, vol potius calumiiia. (Fck.) DoUSll'ALLIU.M. — Ut DORSALE. IioilSOUlU.M. — Dorsum ; dos; ol. dors. (A. 1320.1 DDliSUALK. — Ut DORSALK. DORSUM. — Dorsum rcdimere, data pecu- nia se a virgis vel fu>lufirio lilieraie ; se sous- traire a la peine de la liastminade en donnant une certaine somme. [Lex Sal.) De dorso componere, virgis vapiilare ; ftre battu de verges. (A. S32.) Ad dorsum nietisurx prirtiri, proverbialis for- mula, porlione sibi debita aliquem privare. (Privil. cur. Kern.) .Id dorsum se:uris riimpere, lis iiiterdum coureditur, qui usum habrul in silvis, non quidrm ad ligna c;edenda, sed ad rumpenda duntaxat ; droit de coupcr du menu bois. (A. 1317.) Dorsum asini, moles fluctibus opposlla, et ad inslar dorsi asini ('H'orinata ; diyuc en dns ddne. [Ter. Calum. in Dumb.) (.V. iWJ.} Dorsum ecclesix, pars iBdis sacraj, quoe relio allare est. (Chart. Cels.) DORTELAUIUS. — (ifficialis ecclesiasticus apud 'I'ullensos, idem q. DoiiMiTOiuaius et Dor- T0HAIUU9. DOH'l'l!.L\RII'S.— Ead. notione. DoRTOiiAltlUS. — .Monachus qui dorniitorii curam habet ; luoine chaige de tenir le dorloir en or'/ re. DditX. — Dama ; daim. DdS. — Id (juofl a muliere viro datum ; dot dune /rinnie, r" que la fcrnitii' np/xirte an mnri. — Donatio propter nnptias u.xmi a marito facta ; present du mari .) 763 DBA LEXICON DRA 764 DOUVA. — Idem q. Doura. DOXA. — Gr. oo^a gloria : « doxa, do- xa, ail sapiens, in millibus morlalium nihil aliud est quam aurium inllatio vana. » (S. Kern.) Doxa Putris, Verhum divinum, Kilius Dei. « Xam sibi doxa I'atris te sumpsil ab ubere Malris. « (.1. SS.) UOXALE. — Odeum ecclesiw : « Chorus ab ipsa navi separatus abside seu doxali. » {A. SS.) — Idem quod Dorsalb. {Lib. annlv. eccl. Vatic.) DOXALtUM. — Ead noliono q. Dorsale. DOXIFICARE. — Glorificare. {Ol. Vit.) DOXOLOGIA. — Apud GriECOS, duplex est doxolngia: Z'j\rjko'^'.o. \i-.-ci.\-/,, Gi \>.yrA\ ilia est hymmus angelicus, Gloria in excelsts ; hsec quae srepius in fine psaimorum repelitur, Trinilatis glorificalio : Gloria Pntri el I'ilio, etc. DuXOLCKiUS. — Eloquens, diserlu? : « Iste plane poiiUfex miro doxologoque callcns inge- nio. » (A. sS.) DOZELLUS. — Mensura frumentaria ; me- sure de capacili pour Ics grains. DOZENA. — Duodecim ; douzaine. DOZEXU.M. — iMensura vinaria ; mesure de capacile pour Ics liquides; ol. dozin. DOZEXUS. — Assis Francicus, a duodecim quDS valebat denariis dictus ; douzain. DOZIXA. — Idem q. Dozena. DOZIXUS. — Mensura annonaria, forte sic dicla quod sit duodecima pars majoris modii, ut DozKNUM. (A. 1131.) DRAG A. — Onus ; charge. DRACEGHALT. — Mulla porcelli furali; peine pecuniaire pour le vol d'un pourceau. (I^x. Sal.) DRACITION. — Paslillus saccaratus ; dra- gee. {\. 1372.) DKACO. — Vexillum in quo draconis effigies cfficta ; drapeau, banniere ol' Von a pdnt o" brode line figure de dragon. — Major navis apud Normannos ■,f/rands bateaux de guerre des Norynandi. — Effigies draconis, quae cum vexiilis in ecclesiasticis processionibus deferri solet, qua vel diabolus ipse, vei hceresis desi- gnantur, de quibus triumphat Ecclesia ; efpgie du dragon que Von porlait dans les procession-t en signe de la victoire du Christ sur le demon. — Ordo militarisin HungariaaSigismundo im- peralore el rege Ilungarise, inslilulus ; ordre de chevalerie, ordre du dragon. DRACONAHIUS. — Vexillifer, qui fert vexil- lum iibi est draco depiclus ; /;o?-ie-(fra/)eau, dra- gonnairc. \'id. Draco. DllACOXTAillUM. — Corona confecta ex draiontia, herba contra venena, aut ex gemmis draconalibus. (Amal.) DRACOXCELLUS. — Parvus draco ; dra- gonneau. (A. 12'.t3.) DRACOXIZARE. — More draconis agere, acerbius efTulire : « Publicis detraclionibu?dvis, materia ex qua meilicanuinla coiiliuiuntur ; drafjuc. hItOICI'URA. — Ju.s, etc., ut UiiiECTiM. DlKflLi.IA. — Quod in vcndilJDnibn.s coiol- larii viceprelio rei empl;i' superadditur :/-rMfn^, pot de vin ijiie Con donnr en ins i/ti prij- d'unr vrnte ; ol. droiiille. DRftriKUIlA. — Dhuictiiia. DHOEI.V. - Quod priL'tcr debilnm a jusliliaB miiiistris oxigilur sub muneris nomine ; cr quo Ics ofpcirrs de Justice sv pint d-)nu':r, a litre dp present, rn sus dr ce qui est recllement di'(. DROMEUAIUUS. — I'ro dromadarius. DROMEDA. — Diomadarius ; dromadaire. (.Jul. Afr.) DItoMEDUS. — Idem q. Dromeda. DRiJMO. — Navis cursoria ; nnvire fin voi- lier, dromon. DHO.MONARIUS. — Hemex dromonis ; ra- meur dc dromon. DROMUXDA. — Ut Dromo. DRUMUS. — Via, semila ; chemin, sentier. — Cursoria navis, ut Dro.mo. DRONA. — Terriloriura, districtus ; terri- to're, ressort. DHOl'A. — Inaures, ornamcnla muliebria ; boucks d'orcilles. DROPACISTA. — Depilator; epUeur. DROSELUS. — Ut DoHSALE. UllOSSARDUS. — Ut ImossATUS. DHU.SiJATUS. — Priufectus provincia;, Teu- tonice drossuel et drossaert ; gouverneur de province. DROTMAR. — Idem q. Diar. DRUAYLIA. — Accessio, corollarium ; pre- sents, ce que I'on donne en stis du prix conrcnu, de ce qui est du ; ol. drouille. DRUCHTE. — XnLey Sal. virgo pacta,spon- sata, qua; sponso fidem dedil ; fiancee. DllUCULA. — Area, cista ; coff're, corbellle. URUD.V. — Arnica, amasia ; amie, amante ; ol. drue. DKUDAHIA. — Prrestationis species, qua; muiieribus dominorum vel judicum solvebatur. (A. 1103.) DliUDIS. — Fidelis, fidus, amicus, qui do- mino obstrictus est ; celi'i qui est fidele, dcvoue u quclquun ; ol. dru. DRUPUS. — Ead. notione. DUUELEIUA. — Quod domino feudi pendi- tur, pro facultatc alienandi feudum, vel in professionem vassalatu.s. Idem q. Laudatio. (A. 1236.; DRUELA. — Idem que. Trulla. {A. SS.) DRUMOX. — Navis species, ut Dromo. DHUMUS. — Nemus densum ; liois i'pais. UllUUEIA. — .Munusculum quod ab ingre- dientibus ofucium aii(|uod, in professionem clientela; ofTerlnr ; present de Inenvcnue. DKVttCOLAPTES. — Species avis ; pivert. DRYPACTUM. — ("ancelli, fores tribunalis seu sepes; balustradr, harriere : « Pro so dona numeravil ne sacrificarel, sed tanlum ascen- dis?ft videlur usque ad dryphartn el inde des- cendisse. <> (S. Gyp.) ni'A. — Pro duo crebro legitur : « Dua ca- pitula. n nUANA. — UIDOANA. UUAXUS. — Debilus ; du. — Riduns ; qui a deu.T jours. nUAltlA. — Donatio mulieri facta propter nuptias; daunire {.\. 133'J.) UntARE — Uubitare ; '/outer, hesiler. Id HAl.AI'Kt. — Designatio. (Vet. Gl.) DURREHIA. — Ars vesles, dobleti diclas, texcndi ; \'id. Dobletus. (Flet.) DlRiKTU.M. — Diiliitatio ; hr.iitalion, doute. (A. 1271.) 767 DUG LEXICON DUC 768 DURINGEMOSUS. — Ineptus, quasi vir du- bii inf,'eiiii; sans capacil6. (Vet. enlur, ex jure vel officio invigilare, atque diielli cainpum custodire. (.\. 1:213.) Dueilum dcducre, [leragerc. ( A . 1227 .j Duelli nneudaiio, idem i\. Just Hid pro duello, emenda scilicet qua; dijmiiio debebalur ab iis (]ui duello conlrover- s>iam (lirimrbanl. (Lob., //. /Iril.) Di'eHum Ju- dicnre, Hcnlcnlia seu judicio illud staluere. (A. 12-4S.) Dueilum tnnnstrare, ad duelluin pro- vocare. (Chartul. Cin/ip.) Dufllum, rejietere, proviicalionem ad duelluin ilcrare. (Ord. reg. Fr.) Dueilum percussum, id est peractum. (Dract.) DUKRNUS. — Binus. Vox lypograpbica. ntlfiA. - Dolium ; lonncnn. (A. 1216.) l)lI (.\. 73G.) DUEGTU.M. — Dui/tum /iicere, deserere, ut Dl'LllHIIE. DUl.lA. — Seivitus, Iheologis cullus qui Sanctis exiiibelur: » Non ilia dico adoralione qua' I'ltrtncii, qua! soli Oealori debetur, sed ilia qua^ in dalia dignior est. Du/ia enim ado- ratiii est, i]ua' eliani crcaluwe exhiln-lur, qua; diias species liabet, unam, qu,' hominihus in- dill'eienler, alteram qua' soli humanilati Cbristi exhibelur. >> (liauf. .\bb ) DUI-IAM. — Ila'relici ex Arianis, qui Ver- buin diviiium non Filium a:terni Patris consubs- (A. Cu- rex 771 DUO LEXICON DUP 772 lanlialem, sed servum esse asserrbant. DUM. — Dum clamarcm, Dominica decima post Penlecosten ; le dixii'me dnnancht' apres la Pentecdle. Dum me Hum silenlium {" Domini- ca infra Oclavam Diei Nalalis ! le dimnnche dans I' octave de Noel; 2° Dominica post Cir- cumcisioncm : le dimanchea/jresla Circoncisio». DUMARIi. — Spinosum facere. (Laur.) DUMEX. — Sella equorum ; telle de cheval. {Vet. 01.) DUMICOLA. — Habitans inter dumos ; celui qui habile les buissu7ts. (Av.) DUMIOXUS. — Idem q. Dukjo. DUMTAXAT. — Videlicet, scilicet; savoir. DUNA. — Mons, coilis apud veteres (ialios ; montagne, etnineiicc, elevaliun. DUNGA. — Monelaj Moscovilai species ; sorle d- monnaie russe. DUNGEO. — Ut DuNJO. DUN(tO. — Castellulura, minus propugnacu- lum, in duno seu colle a;dificatuni ; unde no- men ; petit chateau eleve sur un coteaii, donjon. DUNUtM. — Vetere Gallorum lingua mon- tem, vel collem significat, unde factum, ut omnium pene oppidorum, qum collibus aut montibus inaidificala sunt, nomina in dunum terminentur. DUO.— Circuffifluo. (J'ct. Gl.) DUODECELLUS. — Mensuia annonaria, pars alterius, ut videtur, duodecima. (A. Ii52.) DUODECIES. — Mensara annonaria ; « Duas duodeciei n.seniB. f> [Tabid. Tos.) DUODECIMUS. — Duodecima bora, qua; et vespcrn, officium ecnlesiaslicum, quod per- solvitur hoia duodecima post Nonam : « Pa- trum statuta praceperunt, ut ad Sextam sex psalmi dicanlur, cum Alleluia, et ad Duode- cimam duodecim, itemque cum Alleluia. » (Cone. Tu)\) DUODECIMIRATUS. — Vld. Juhatoiies. DUODENA. — Duodecim viri juralores in indictamenti?, Vid. Indict.\jientlm et .Jura- tor. — Mensura liquidorum ct aridorum baud magna. (A. 1303.) — Una ex horis seu lilurgiis ecclesiaslicis, quam alii Duodeci- mnm vocant: « Vesperam cum filiabus ex more decantans, adjuncta eliam duodena, valde se corpore jam fatigari senliens, » etc., ubi Mabillonius intelligit Complelorium. {A. SS. Ben.) — Duodecim ; douzaine : « Quin- quaginta duodenx cordarum pro sagitlis. » (Rym.) — Oblalio duodecim denariorum, et ultra, quam percipere consueverant curali primitivi in ecclesiis et capellis intra sua3 pa- rochiae limites erectis. [Tabul. S. Clod.) — Cerlre juri?dictionis districlus, territorium certis limitibus circumscriptum : « Legili- mis filiis tam illorum qui de duodena vul- gariter appellantur, » etc. (A. 1389.)— Praes- tatio duodecim denariorum, forte ad tute- 1am domino solvenda : « Quod praedicli hos- pites ecclesisB, michi annualim in feslo S. Remigii suam a modo tenebuntur peroolvere duodcnam, » etc. (A. 1217.) — Quod ratione duodecim danariorum ad libram corollarii vice in locationibus datur. (A. 1388.) DUODENAHIA. — Duodecim ; dovzaine. — Qua^dam dignilas in Eugdunensi Ecclesia : « Declaraiidi... ad quem duodenaria vacans per obitum Dom. Guillelmi de Gez debeat pertine- re. " (A. 1343.) DUODE.NNIS. — Duodecim annos nalus ; qui a douze ans. DUOVIR. —Pro Duumvir. DUPIA. — Genus vasis quod fialli douve vo- cant. DUPIXI. — F. bini vel bisbini. fLud.) DUPIO. — Gurges. [Lex. Sal.) ' UUPLA. — Mulla , amende : « Qui alienam i forlasse rem vendere vel donare prcesum- psit; duplam se domino cogatur exsolvere (Lex. iVisiy.) Haec multa dupla vocatur, quod forle fuerit duplum rei vendila; pre- tium. — Monelte aurea; species ; doiiblon. . (A. 1302.) — Dies anuuus, quo pro defuncto i Missa cclebralur, vel Olficiuca defunctorum i peragitur, ipso die obitus recurrente anniver- • sariuin ipsum, vel Missa et Officium quod- dam, atque ideo dupla dictum, quod fuerit Missae et ofticio diei supperaddendum, hinc- • que factum esse, ut peculiares assiKnenlur ' mercedes clericis, qui duplis interfueiint, sicut et anniversariis, administratorusque duplarum et auniver^ariorum ibidem srepis- sime memorentur. (Coiic. Hisp.) — Gampana qua; in horologio pulsalur; cloche de I'horloge. (Dur.) DUPLA RE. — Pro dublicare ; doubter. (J. de J.) — luducere, illinere ; crepir: « Portale... dupletur calce et arena. » (.\. 1328.) DUPLARIUM. ^ Mensura liquidorum seu dolii species, idem q. Doublerium. — Saccu- lus, crumena ; sac. besace ; ol. doublette, dou- blier. — Exemplar; copir. (.V. 1278.) — Festum duplex; fete double. {Chr. Com.) DUPLARIUS. — Mensura, ut Duplafiium. DUPLEKIUS. — Funale ; flambeau, lorche. DUPLEX. — Versipellis, qui alia loquitur quam qua; in mente habet ; qui n est pas franc, qui est double, qui ne ditpas ce quit pense. (G. M.) — Duplex aureus, nummus aureus Fran- cicus ; double d'or, monnaie frangaise du XIV' siccle. DUPLICA. — Iterata responsio in litigiis ; duptique, reponsed. une replique. DUPLICARE. — Facere duplicani, iterate respondere; dupliquer. Vid. Dupuca. (A. 1482.) Duplicare plar.etam, illam bis in se repli- care ; plitr en deux une planete, une chape (Hon. Aug.) DUPLIGARIUS. — Qui duabus partibus favet, fraudulentus ; frauduleux, qui fait faveur ii deux parties. DUPLICAT.\. — Exemplar; copie, expedi- tion. (.\. 1482.) — Idem q. Dui'LOMa. DUPLIGATOR. — Qui duplicat ; qui double, qui augmente. (Sid.) DUIM.ICK. — Duplex, vel duplum ; ledauble. DUPLICES. — Festa duplicia, vel officia Ec- clesise solemuiora. (Mab. Annal.) DUPLICITAS. — Dubietas, ambiguitas; duplicili. 73 DUR MKDI^ ET INFIM^ lATINITATIS. DYS 774 idem q. bihi- '(luplmiibus. » — Dolii species, idem q. Pallium, idem q, Di- Diuturuilas ; longuc du- DUPLO. — Candela3 species, chnis: : « Tie luniinaria lerae in (A. 1393.) — F. idem q. Dmois, laena dupli- cala : « Perlas, duplunes aiireos vel argenleos. » (A. 1341.) Ouplo tormentum, bcUicum tormen- tum majus ; canon de gros calibre. {A. 5.S'.) DUI'LUDES. — Ex Gr. o'jTzloioi;, gambeso- nes. Vid. Hamueso. DUPLUMA. — Apud jurisconsultos, codicil- jus qui dalur cursu publico uteiUibus, qui et tractaria, conibina et cueclio. DUPLUM. — Pulsatio omnium campana- rum, idem q. Glassicum. (A. 13">!l.) DUPONDII. — A pondere dupondii, quasi duarum assiuiu vol drachmarum, seu vilissi- ini prclii, appellabantur primo anno, qui juri studcbanl. UUPP. — Vid. Dup. DUPPLKRIUM. JILI-LAHIUS. UUPPLOYTU.M. PL.. IS. fA. 1333.) liUKADlUTAS. ?•«'. (H. de Amor.) DUKAXA AiNTIQlJA. — lirf. Scriptura. DURANDAL. — Kpatlia vel ensis fabulosa Caroli Magni ; dumndal, epee de Charlemagne. DURATENdl. — MonelcB Clarimontensis spe- cies. DURARE. — Slare, maneie ; rester, demesu- rer. []'et. Cum.) — Extendi; s'etendre. {Cknr- tul. S. Wand.) UUR.ARIA. — Pro dulalia, ancilla ; serrante. DURASCKllK. — Pro diirars: « (Juo morbo miranduin in modum durascenle, physicos con- sulerc dccrevil. » (.1. .S'.S'.) Propter adjuncla niirandain in modiitn verba, potius videlur durascerc poni pro dui lorein evadere seu in- gravescere, quani pro nude durare. DllR.XSdliNA. — Firma jiax, formala ex Sana quas Danis (icrmani.sijue paceiii ct pactum sonat : « El ul reconcilialio li.i-c pei'MKUiP-ret indissolubilis el diriinitissiin.i, qua' vulgo dici- lar dwasritna, etc. » (A. Il6t).) nilllATIO. — Purities, contumacia durans et perseverans ; opinidtrele. {\. i3S3.) HUIt.VTKtNAHE. — Ut Dehationahe. (A. II •,),->.) UUIIHUCCUS. — Pro Duiunnccius. DUKCONES. — Navigia lluviatilia ; (Abb.) DURDO. — Piscis genus ; espece de poisson. DUHCi.^. — Pro Duhna, amphora. (A. 1300.) UimmilOCUJS. — (Jui nnnquam vnlt ape- rire OS. ( .\inall.) Isidoro in Glossis dnri hucci iidcm sunt qui /Hfr/'Ms/piV/i, sttM'iies barba, quia culem buccii! iMiniui rion potest barba perriim- pere. liriU(;i •111)1 A. — I lurities cordis ; diirete de Cd'iir. (Tt;rl.) DrKKOllDlUS. — Idem q. DuRicons. DUItK^OIlS. — Puricordis, iinrailis, Siovus; qui a te ctrur diir, cruel. barques. nUKHUJLA. — Lalrina, forte legendum cu- niculum, inquit ('angius. DURIDO. — Durilies; durete, rudesse. (A. 'Mi.) DUIULOQUIU.M. — Verbum asperum ; pa- rule rude, (llincra.) DURIO. — Qa'i dura eit et perfricta fronte, impudens. (M. iMercal.) DURIPOS. — Uui durum habetpedem.(I'e/. Gl.) DUHISSIMFS. — Ita appellabalur spatha, vel ensis Wilelmi Sectoris ferri, comilis Incu- lismensis ; ejxe de GuUlawne Taille/er due dWngouli'me. DUillTl'^R. — Mendose, ut videtur, pro dul- citer, lenie : « I'^levavimus duriter alque mo- dice cooperculum. » (.1. SS.) I»U11N,\. — Amphora, lagena; cruche de terre de terreou de gres ; ol. dourge. DUKNUS. — Mensura brevis, qua utebantur Tolosani, ad notandam maloriei densitalem. (A. 1^72.) — Arboris species. (A. 1377.) DUROPELLUM. — Ut Duhpilum. DURPIEUM. — Veslibulum, limen. (Lex. Sal.) DURSLEGl. — Verbera sine vulnereseu ic- tus sine sanguine ; miiirtrisswe. UlJllSUS. — Piscis species ; seiche. DURUS. — Servus, ut duraria, famula. { Vet. Gl.) DUSIOLUS. — Diminut. a Dusius. DUSIUS. — Da;mo, apud (!allos ; lutin, mau- t)ais genie. (Isid.J DUS.MUM. — Incultum, dumosum ; ijui est nun culiive, convert de hroussailles. DUV.V. — Asser ; ais, douve. DUVAHILA. — Mantile versatile, quo utun- lur ad delergendas manus ; essuie-mains. DUWARIUM. — UtDoARtu.M. DUX. — Epistomiura, ut Dlcilds. — Sub prima legum (laliin; stirpe. qui multis civitali- libus, quaj singular a comitibus regebantur, prieerat ; due, guuverneur de province. Duces Francoruni dicti majores dumus rcgum Fran- cia' in quibusdani inslrumenlis. Eodem etiam litulo donati coniiUs Parisienies ; due, litre honuri/ique. UU.VILE. — Agger, vel peribolus ; parapet. A. ll'J:.'.) IiY.MJKinirM. — Scammonia, planta cres- cens in Asia, qua^ excavaia succum emittit, quern vocant scammonium ; scammonee. UYAl'PRE. — Panni preliosioris species ; etoffe de di/ferentes couleurs et a ptusieurs des- siiis: ol. di/nspres. (.\. 1363.) DY.vrri,.\. — .Vsscris species ; madrier. DYMAi'IKUvKL'S. — Qui duobus gladiis seu ruacli;i'iis pu;,'nal ; dimachere. DYNh.RIUM. — Paslus, procuratio, pran- diuin ; diner. (A. 12(12.) liVRHAClllU.M. — Discidium; d&chiremenl, separation. (Frid.) DYSIS. — Occasus, plaga Occidenlalis. (.1. S.s\) DYSPEPSIA. — Dcpravata alimenli con- coclio ; dyspepsie, digestion di//icilc. (.1. A'6'.) 775 BbU LEXICON BCC 776 E E. — I-ittora numcralis qiia> 250 designat. E pro .-1 inlerdam i)oml{ir, Hi condemneliis, e/jon- tiatus, pro coniamnatus. alionnatus \ passim, pro Al, ulesantia, pro aisanlta ; pro /E, ut ccrlexie, pro ecclesix; pro /, uibnsileca, amecus; pro basilica, amicus. Voces qua; infra non iii- veniunlur vie/, cum H seu JE aut I. E.VDKLIXOUS. — Idem q. AnAUNGUs. EAGIUM. — iEtas ; age; ol. ear/e, eaige. EALSCOP. — Apud Anglo-Saxones, cerevi- sicC confector, cenwisiarius; brasseur, EARI.NUS. - YcTnus ; de prinlemps, n6 au pritilniips. Earinx oves, id est verna;, virides. (Terl.) EAVKR. — Aqualis; airjuieri: (A. 1386.) EBAL. — Accrvus lapidum ; mnncenu, las de ■pier res. EBANL'S. — Ebeniis ; hois d'ebene. (A. 1295.) EBATUM. — Deleclalio, oblectamentum ; recreation, cbnt, ainusemenl. (A. 4-438.) EBBA. — lieflexus, reccssus maris: retraite de la mer, reflux ; ol. ebe. EBFL\11B. — Bealiludine privare. (Martin.) KBEDlU. — Cambro liiitaniiis, idem q. apud Gallos Rklevium. EBEMNIJS. — ■ Coloris ebeni ; coulcur d'ebe- ne : « Horum apir.ellorum tenuem cnngpricra, vix ebmina titulatione stvloque fiiscanti con- crelam. »(.l. SS.) Hie editor: vEbcnina litu- latione iiidicari puto scriptionera per alramen- tum ; est enim ebenum colore nigrum » KBEREMUIiDRUM. — .Murdrum maiiifestum seu aportum murdrum apud Saxones. EBIDIS. — I'auper ; pauvre. EAIO. — Ead. notione. EBIYMIU.M. — Idem q. Embiiymicm. EBOLITURA. — Dejeclio, ruina ; cboulc- ment. (A. 1:292.) EBOXNAGIUM. — Idem q. Bosagiu.m. (A. 317.) EBONN.A.TUS. — Determinalus, definitus ; ahonne; Fj(/. Abdnnatus. EBOR. — Pro ebur. EBORARIUS. — Artifex eboris ; ouvrier en iuoire, tabletier. {Cod. Th.) EBORATUS. — Ebiireus, eburnus ; d'ivoire, orne d'ivoire. EBRALDUS. — Ebraldum mutuum, idem q. coaclum. Vid. Mutuum. EBRIAMIiX. — Liquor qui potest inebria- re ; liqueur enivrante. EBULLARE. — Sigillum litleris apponere ; sceller, cachcler. (Episl. Nicol. PP I.) EBULLIRE. — Melaphorice cum abundan- tiaetcopia erumpere; bouiltonner, deborder en bouillonnnnt. (Tert.) EBUIJJUM. — Ebullitio ; bouiUnn. » Dfto permittente et volente pios marlyres mani- festare e loco in quo sepnlti jacebant, scilicet sub lapidc presbyterii, ebuUinm sanguinis exi- lixit. » etc. (A. l"l49.) I";BL'TYII.\TUS. — Ebutyratum lac, ex qno butyrum expressum est ; lait dont on a enlevi le beurre. ECAXTARE. — Vana spe deludere, verbis fallacibus lactare ; nourrir de trompeuses pro- me.ises, bercer d'une vuine espirance. (A. 1204.) ECBOLUM. — « Missos peterent divinos co- dices exurendos... el qui ab [.) Ecclesia rillana, ruralis ; eglise de carn- pa;/ne. (Mab., Annal, Ecclesix patriarchales, Hoinie, Sumuio Pontifici immediate subjecta?. (Haron.) Ecclesias facere, visitare supplicatio- nis causa. (.1. .S'.'?.) ECCLESIAIJS. — Quod pertinel ad Eccle- siam ; ce qui nppartient a Teg Use. « Ecclesialis. petunia. ■■ (A. 743.) Ecctesiules, ecclesia; servi- iio addict!, vol qui ab ecclesia sub annuo ccnsu ieneni ; cciix qui sont attaches au service d'une egt^w iiu qui sont tenanciers d'une eglise. (.\. i\o±) ECCLKSIANUS. — Ecclesiani i\[>[)dlAU a Cie- earianis qui pro Ecclesia stabant, durante scbismatf inter Sacerdolium et Impciium. — Ecclesiasticus, ad Ecclesiara spectan.s. (Will, nrit.) ECCLESIARCH.V — Ecclesiarcha ningmis, 6 (xtYi« 'V.y.v.lr^i'.ioyr^i ; patfiarcha Conslantino- politanus. (Cone. Ftnr.) Ei'CI.KSIARCIIES. — Ecclesia? prnefectus. (Amal.) ECCLESIAHE. — Convocarc, vel concionari. ( Vet. 01.) KCCI.KSIAIIIUS. — Eecle9iaslicug;(7e/V(//i'stf. (A. HIS.) ErCLESIASTA. — Ecclesiw Lulhcrana^ pm- dicator. (I.ud.) ErCLESlASTlCA. — » Oomna j-jnelina, sa- crala Deo, vencralulis clerira et lionorabilis priorissa elaustralis, doctrix nobiiis.^inia et bona errlesia''licii... quia pra'dicalionis pollebat vi- gore, omnium sororum in Ueum provocabal alVectum. » (flist. Eccl. Meld.) Ubi ecclesiaxtica Lexicon hed. et infim. Lit. esse videtur concionatrix qua; suis sermonibus sorores suas ad pietatem excitabat, a Gra;co i/.-/./r|7'.ot-!xr,c, concionator. ECCLESIASTICLIM. — Xude pro jure eccle- siaslico, seu eo quod ad Ecclesiam special ; i< Totum vobis dorio insuper ilia Ecclesia cum ipso ecclesiaslico, quaj est lundala in honore sancli Stephani, a elc. {Tabat. abbat. Conch.) ECCLESIASTICUS. — Christianus, el oppo- nilur genlili, ul est apud S. llieronymum. — Clerici et ecclesiaslico ordine donatus, qui cle- ricus ecclesiasticus dicilur ad discrimen acepha- lorum apud Isid. — Qui in Ecclesia catholica est, CUholicus. — Sacr;i> Scriptur.e inlerpres. (Isid.) Ecclesiasticus Imculosits, episcopus vel abba.s, ulens baculo paslorali ; ]'id. Baculosus. Ecclesinstici viri, homines, liberti vel liberi, qui ad Ecclesiam pertinebant, eique ila erant addicli, ut ab ea recederenon liceret. {Cap. C. M.) Eeclesiastiae litterx, effidem qua; formatss et commendalitix, qua; aheuntibus clericis ab episcopo dabanlur. J'iil. Litteka. (Lup. Eer.) ECGLESIOLA. — Capella, sacra a;dicula, res ad eam pertinentes ; oraloire, chapelle et ce qui lui (ijiparticnt. — I'arvum monastcrium ; petite abl/aye. KCCLESIUNGULA. — Ead. nolione. ECGLOaiUM. — Eloquium, oratio, ul vide- tur ; langage, discours. (Lud.) I':CC0. — Pro Echo. ECETARIU.M. — Primalitterarumrudimenfa, ul Abecedahuim. ECU A ETA. — Idem q. J'^schaeta. ECHALATUS. — Palus, pedamenlum quo vilis iiinililur ; echalas. Ei'HANUILARE. — Mensuras ad examen Publicarum exigere ; conf'ronter Ics tnesure>: area les inesu7-es italons, les echantillonner. (A. 13(il.) ECHAXOlUM. — Perrautatin, res re per- mulala ; cchange. ECIIEKTA. — UlEscHAETA. ECllEX.US. — I'xheneis, piscis genus ; re- work. ECIIEUTA. — Idem q. Eschaeta. ECIIEVINUS. — Judex urbanus; Vid. ScA- BiNi;s. E<'HIOM.\.. — Species exaclionis ignola apud Sicilia' Normannos. Ei'HU. — Echnnes, sacerdotes rustici. ( Vet. ai.) ECIIOICUS. — Ilesonans ; d'echo, qui produit un echo. Elcgi rchoici, quorum principium et fines idem est. (Sid.) E(il(>NIZ.\RE. — llespondere inslar cclio ; /aire echo, ECIioNOMUS. — Pro (H'conomis. EClll 1)1L'jM. — Alveusmoleiidini ; canul d'un vioulin. (A. I39r>.) ECI.NEfiARE. — Corpus refodere ; exhumer, detcrrer. ECLAl'^FA. — Alapa : souf/tet. ECI>l(i.NlATlO. — Idem q. Escligniatio. E<'LIPS.\HE. — l'>anidum facere ; /'airrdis- paraitrc. (P. de Vin.) — Eclipsari, eclipiin seu 779 EDI LEXICON EFP 780 defeclionem pali ; s'ecHpser, etreecUpsi. uEcli- piatus est lolus sol. » — Obscurare, officere : a Cellulae niemorialis eclipsatuv oflicio, ul obli- vioni facililer leneantur universa. » (A. 1430.) ECLIPSATUS. — Mortuus ; mart. (i. de Vor.) ECLIPTICATUS. — Exslinclus, delelus ; de- truit. (Pez.) ECLIPTICUS. — Defectuosus, imperfeclus ; ddfectiteu-v, non su/fisant. ECLOSA. — Idemq. Eclusa. (A. 1295.) ECLUSA. — Locus ubi concludunlur aquae ; ecluse. ECLYPSATIO. — Defeclio solis vel luna; ; dclipse. ECOXES. — Sacerdotes rustic!. (Isid.) ECONNOMALIA. — Pro cecunomalia, ab ceco- nomus : « Alicui locum assigiiare secundum econnomalia (Lud.), » idem est quod locum as- eignarc secundum receptam consuetudiiiem, dignitatis habila ratione. ECORNARE. — Angulum cujusvis frangere ; icorner. (A. 1391.) ECORS. — Sine corde vel consilio. (Pap.) ECPHRASTES. — Traductor ; traductear, commentateur. (Fulg.) ECSTASIS. — Animi a sensibus alienatio ; exlase, etat extalique. (Terl.) EGTICA. — Febris species qua laborans la- bescit ; fievre etique. ECTllOMA. — \hoT\.a%\ avorlemenl. (Terl.) EGUDEKE. — Fabricare, excutere. (K«/. Gl.) ECULENTUS. — Edax ; glouton, avide. (A. SS ^ EDECIMATUS. — UIEdecumatus. EDECUMATIO. — Decimatio ; action dede- cimer. EDECUMATUS. — Sincerus, insignis, prie- clarus, praecellens, ut et judex qui muneribus non corrumpitur. EDELINGUS. — Ut Adalingus. EDENIARE SE. - ■ Crimen a se amoliri Sa- cramento : se Justifier par servient d'une accusa- tion. (Lex. Sal.) EDENTATUS. — Qui non liabet denies ; edenle. (Vet. Gl.) EDBNTULUS. — Infans dentibus carens. {Vet. Gl.) EDHlLINGUS. — Ut Adalingus. EDIA. — .(Vuxilium ; secours, aide. ( Vel. Gl.) — Cibaria ; aliments. (A. 1398.) EDIBILIA. — Idem q. Edia cibaria. (A. 1319.) EDICT.\LIS. — Qui secundo anno .juri slu- det ; itudiant en droit de seconde annev. tdicla- lis constitutio seu epistola, lex preeceplum, edic- lum ; loi, ordunnance. EDIGTUM. — QuEevis regalis constitutio, proeceptio ; loi, ordonnance, edit, preceple. — Proclamatio; publication, proclamation. — Ban- num, seu jus vendendi domino corapelens, ho- minibus suis a venditione cesBanlibus, vel non vendentibus nisi certo pretio ipsis per ediclum indicate ; ban ou droit de vendre qui npparte- nail au seigneur a Cexcluxion de lous autres, ou bien concurremment avec les vassaux; mai.i, dans ce cas, ceux-ci ne poiivanl Uvrer leurs den- riesqu'a un prix dilermini. — Conventus ; as- semolee, reunion. — Stalutum, regula ; slatut ri'gle. — Hannumquod pro lualrimoniis iu ec- clesia fit ; ban de tnariage. KDlFICAxMEXTUM. — Comparalum, acqui- silum ; acquet, acquisition. EDIFICIUM. — Pro<''(/(^>a/io,exstructio.(A. 1358.) EDILA. — Id est dilectus, quo nomine dic- tus est Salomon. (Pap.) Est pro Hebraeo Jedi- diah, quod varieefferunt inlerpreles. EUIIjIS. — Cnstos domus regies; concierge. EDILITAS. — Garitas annonu; ; cherti de I'annone. (A. SS.) EDIPNIA. — Mendose pro di/spnia. EDITIO. — Spectaculum ; spectacle. (Idac.) — Declaralio, qua actor de sumptibus et litis expensis solvendis sese obligat, el qua etiam accusator se simili poena; subjicit, in causa cri- minal!, cum inscriptionem I'acit ; quod eliam eveniebal in causa civili. {Inc. auct.) — Diploma, inslrunientum, charla ; titre, acte, charts. (A. 1121.) EDITITIUS. — Judex quem una pars elegit, {Vet. Gl.) EDITUERE. — Edicto promulgare, edicere ; proclamer, puhlier, rendre un edit. ol. editer. EDITUM. — Gonstitutio, pra^ceplum, edic- lum ; reglement, ordonnanci', edit. (A. 1350.) EIDLINPtUS. — Idem q. Adalingus. EDOMENOHIUM. — E. pro Domanium. (A. 1362.) EDONEUS. — Pro idoneus. EDOPORIUM. — Victus, vel cibus. (Vet. Gl.) EDORSARE. — Dorsum scindere ; rompre le dos ; ol, dorser. EDOTARE. — Exomare ; or«er : « Erexil ca- pellam S. Domnii et compulcherrime pavimen- lis edotavit. n (A. SS.) EDUCARE. — P^ligere, proferre, liberare. (Vet. Gl.) EDUCERE. — Educere se per (pneum, aut per compositionem, purgare se per aquae ferven- tis judicium, elc. ; se Justifier d'une accusation par I'epreuue del'eau boulllante. {Le.r. Sal.) EDUGILLARE. — Vinum parliculalim ven- dere ; vendre le vin au ditail. EDULI. — Voratores, degulantes ; gloulons, gourmands. (Isid.) EDULITAS. — Fames ex annonaj carilate ; famine provennnt de lachertedessubsistances. (P. Bles.) EDUr^IUM. — Quidquid ad manducandum dalur ; I'icres, aliments. (Fulg.) EDUNIARE. — Crimen a se amoliri per sa- cramenlum ; se Justifier d'une accusation par serment. EFFACERE. — Pro facere. (A. SS.) EFFACIATUS. — Deletus, oblitteratus; ef- face. (A. 1402.) EFFAMEN. — Effalum, sentenlia ; maxime, sentence. (Cone. Tolet. xvi.) EFFANDAMENTUM. — Fissura; fente. EFFATUARE. — Fatuum reddere : « Quo- rum consilium effatitans. » (Dud.) EFFEBIOLUS. — Glarus, lucidus. (Vet. Gl.) 781 BFF MBDLfi KT INFIMjE LATINITATIS. EFF 762 EFFECTIVUS. — Efficiens. (.1. SS.) EFFECTUA LITER. — Reipsa ; en efjet. (Kyrn.) KKKECTUARE. — Idem q. Effestucaiie. EKFECTU.M. — He effeclo ; f.n e/fcl. (A. i;)37.) ICEFECTUOSE. — Pro affecluose. EFFEMINARE. — Castrare ; chntrer. (Isid.) KI'^FEMINATI. — Masculi qui virilia pa- tiunlur, violles, seu qui in scmetipsis femiuns jirnfilenlur, inquit Salvi.inus. « Sunt efFemi- nati. ■> ait Alcuinus, ■> qui vel barbas non ha- bent, sivequi ailrrius fornicationnm sustinnnt.)) EKKEMINATOIUL'M. — Domus mcretricum; liijjnnar. EFFERATU.M. —Terror; effroi. (A. 1353.) EFEERENTKH. — Magno cum apparatu. (S. X.) EFFERENTIA. — Elatio : « Mundana; ela- tionis efl'erenlia. » (Mart., Ampl. Cnl.) EF1''I':RVESi'KI{K. — Metaphorioe, cum cnpia el aliuiidantia erurapere : « Ramores miiiti /•//'■r/iuerunt. » » (Mur.) EFFi:STUO.\RE. — Per festucam ccderc, abdicare ; livrer, mettre qiie/qn'un en posse.i- sion de ce qu'on possMait ; ol, deguerpir, ef,'es- luer. EFFESTUCATIO. — Abdicatio ; nrlion d"a- bandonn'ir , abandon ; ^"ul. Ekfestl'c.\re. EFFEVUS. — Eff'evus libeltus, diploma pon- lifioitim. ;Frid.) I';F1''IC.\LE. — Effica,K ; puissant, acti'f, mer- giqtte. l']i''I''IC.VTIO. — Effectus, exsecutio . « Nee faciei quominus dicta donatio effrcatiutiem el plenissimarn liabcal firmitalein. » (A. 123L'.) Vid. Efficatus. EFFlCATiVE. — Heipsa; en e/fet. {A. SS.) FFFICATUS. — Ellectus, exsecutio ; e/fet, exicittion. (.\. 1318.) EFFIC.XX M.VGISTERIA. — Idem q. magis- ter n/ficioriim ; I'/"-/. M agister. EFi-'I(Jl.\LlTEIl. — Eflicaciler;;)umaHiTOTO/, avet: f/'/icncile. I:FF1(:IATUS. — F. pro of ficiatui. (Rym.) EFFICII'.NTIA. — Sententia facta seu lata ; avis. Kentciicp. (Ach.) Kl-'KICII^M. — \'ro officium. lilurgia sacra. EFFIfii.MiE. — F.ffingcre, depingere ; pi'in- dre, rvprescnter. (Sid. J — Iinitariseu repriusen- tare ; imiti;r, cnntre/'aire. (A. SS.) FFFI'UATIO. — Pigmentura ; creation, fa- {■on. [.-l. SS.) EFFKil.VTOR. — Qui effingit sivc sculpendo, jive pingendo ; cetui qui reprisente, pcintre ou scniptpw. I'.KFir.m.M. — Efligics. (Vet. til.) l';i'"i"ll.l(;.VKK — I''ilicc3 cxstirpare ut terra aral.ilis tial. f.V. 12J9.) EFI'I.AdllATIO. — Altum el lunilcntum in- cendium ; incendie, etnbrasoitent . \Htii-t. tif.t EFI''I,II('T10. — EfnueiitiH. cluvies difllu- viiim ; iwiniiatiim. < chauffaye ; ol. ef[nnige, effonnfje. EFF (A. 13U0.) EFFOM)R.\UE. — Demcrgere ; enfoncer, colder n fond ; ol. effondrer, efjonder. EFFORCIALITFR. — Cum copiis militari- bus, cum cflorcio ; aver des forces, en fircc; ol. e/lorcicment. (A. 1213.) FFFOKCIAMENTU.M. — Districtio, vel in- quisitio. (Mon. Angl.) EFFORCIARE. — Uislringere, multare, co- gere ; forcer, vexer, punir. — l^florciari, nil!, conari ; s'effnrcer. EFFORCIATE. — ut Efforcialiter. (A. 12315.) EFFORriATUS. — Spissus ; renforce. Effor- ciati nuvimi, qviOTum maleiia purior erat, mi- nusque adullcrata ; monnaie de bun aloi. Effor- cinia femina, cui vis illala est ; femme a qui on a /ait violence. EFI''0RC1UM. — Exercilus, copiic mililares ; forces inttitnires oil simplcment /'orces. EFFURESTARE. — Terras de forestx jure deinere, et in pascua aut culturam redigere ; converlir des bois en pdturagcs ou en lerres la- boarables. EFFORIS. — Foris ; dehors. EFF0RS.A1{E. — .Muiiire; fortifier, rendre /'art. I'lFFORUS. — Plebanus, curio, ex Gr. I'lpopoc inspector, pr;i!ses. EI-FRACTAIIIUS. — Ut Effhactor. FFI''KM'T<)K. — (,iiii j.uinas elTringit, ledes per viin ingreditur, ell'raclis januis ; celui qui entre dans lex maisotis apres en avoir brise let partes. EFFR.VGTUS. — Fraclus animo, pavidus ; e/lrai/c, El'FR.l'A'IS. — EffrfEnatus ; qui est sans /rein, dercf/li, ilisordonnc. I'.FFtlE'i'ARE. — Frctura, seu amnem per- transiro ; trarirser un /leure. li'l'ilO.NOARF. — Demcrgere ; ut Effon- niiAiu:. 1!I''I'"R»JNS. — Impudcns ; sans pudeur, e/Jrnnte. I'.FI'RON TER. — Irapudenter ; iinpudem- men I. EFFRl'l'ir.ARE. — Pullularc, germinaro inslar fruticis ; pousser, pulluler comme des broussailUs. (Tert.) 783 EGO LKXIOON EJB 784 EFFRUCTUUS. — Obvenlurus ; qui doit venir, futur. (A. 1138.) EFFUGACIO. — Enugium. {V>!t. Gl.) EFFUGARK. — Abire, quasi fugiendo ; s'en allei- cnmi/ie en fuyani. (Mad.) — Effl'GARi, in fugam ejici ; litre rriis en fttile. EFFUGUS. — Fugitivus, vel extra fugicns, qui scilicet continue et siepe fugit. (J. de J.) EFFUNDAMEX'l'UM. — Fundus, ager ; fotidt de terre. (.\. 952.) EFFUNDARE. — Radicitus eruere, quasi e fundo ; raser, renverser de fond en comble. EFFUSIONES. — Loci in quibus sal ex caldariis in patellas effunditur. (A. 1200.) EFFUSORIUM. — Parvulus canalis quo aquae vase effunditur; bee d'un vase. (Theoph.) EFFUSUS. — Effusio, effluvium ; epanche- ment, ecoulement ; ol. efjucition. EFFUTARE. — Conliteri. [Vet. Gl.) EFRANGERE. — Pro effringere. (A. 690.) EFRIGA. — Incisio agri, fosscB species, qua agri separantur et distinguunlur ; fosse de se- paration entre des champs aj)parlenant ii divers proprielaires. EGALARE. — .(Equare, census et servitia inter vassallos cohseredes aequa porlione par- tiri ; /aire entre des vasssau.v cohcritiers le par- tage des charges de I'hiritage qui revieiuient a chacun d'eux. EGALATIO. — Exaequatio ; action d'egaliser. EGALDIUM. — Idem quod Esuardium. EftALlSARE. — Ex eequo partiri ; parlnger en parties egales. iSIensuram egalisare, ad exem- plar expendere ; con/ronter une mesure avec son etalon et I'etalonner. EItALITAS. — iiiqualitas ; ignliti, con/or- mite. EGALLATIO. — Partitio ; divisio ; division, partage. EGALUM. — De egalOyid est aeque, pariter; effalement. EGAUNNUM. — Pro Engannum. EGEATOR. — Locator seu duclor navls ; affreteur ou pilote. ( Vet. Gl.) ?]GERARE. — Spernere, detestari, exse- crare; mepriser, detester, ericrer. EGESTAS. — Infirmitas ; faiblesse, maladie. {A. SS.) EGESTUOSUS. — Egenus, indigent, men- diant. (Salv.) EGESTUS. — Exundatio ; debordement d'un cours d'eau. EGIDIARE. — Pro xgidiare, cum tegide pugnare, certare. (T'e^ Gl.) EGIDIEXSIS. — Egidienses denarii qui cu- debantur in civitate S. Egidii, vel nummi co- mitum Tolosae, qui comiles S. Egidii vulgo ap- pellabanlur ; monnaie que les comtes de Toulouse faisaient frapper a Sainl-Gilles. EG1TUR.\. — Egestas ; pauvrete, besoin. (Tert.) EGLIDRIyE. — F. aquarium ; aiguiere. EGL1SL\. — Pro Ecclesia. (A. 821.) EGLITR.-E. — Ut Eglidrle. EGO. — Sfficulum. (Pap.) Egonet, sacerdotes rustici (Isid.) EGOMEXUS. — Pro Hegujjenus, abbas. EGRADATIM. — Pro gradatim. EGRAML'.\L — Vectigalis species, an pro lignis quadratis ? [lledit. prxp. ('orb.) EGHAPSl. — Pro subscript. EGRHD.S.RIUM. — (iraduum series; escalitr. (A. 1350.) EGREDATUiM. — Ead. notione. (A. 1328.) EGREDL — Educere. {A. SS.) EGREGIATUS. — Titulus honorarius, con- cessus ut plurimum iis, qui in palalio milita- verant, aut quibusprovinciie commissae f'uerant, primipilaribus post emeritam mililiam etCaesa- rianis. {Cod. Th.) EGREGIE. — Dure, acriler. (A. 1268.) EGREGISSIMUS. — Maxime egregius. (A. 1448.) EGRESSORIUM ^OJE. — Locus ubi Noe egressus est ex area ; lieu oh Noe sortit de I'ar- che. (Ber.) EGRESSUS. — Fructus seu proventus prse- dii ; produits, revenu d'une metairie. (Ach.) EGROLSIATURA. — Cutis unguibus per- stricta ; egratignure. EGROTATITIUS.— Qui frequenter aegrotat ; qui est souvenl malade. FXiRUNUM. — Nomen genericum omnium olerum agrium, terme ginerique par lequel on d'tstingue toutes sortes de legumes et de /ruitt acides ; ol. egrum. EGUA. — Equa, jumentum ; jument. EGUESERIUS. — Equorum custos ; palefre- nier, gardien de chevauv. EGUESINUS. — Eguesinum animal, jumen- tum, ut Egua. (A. 1379.) EGUEYRIA. — Aqualis; aiquicre. EGUEYERIUS. — Equorum custos ; pale- frenier. EGYPTLVNL — Errones, ut /Egyptiaci. EHL'SSOEC. — Osculum pacis, quod judiciira auctorilate sibi invicem dabant dissidentes, in signum reconcilialionis, contra quam agere net'as erat ; baiser de pair que par ordrt du juge se donnaient Ics plaideurs. EIA. — Insula ; ile. EIGUKZERIUS. — Ut Eguezerius. EIKARISTALE. — Idem q. Eucharistiaib. EILNECIA. — Major alas ; ainesse. (A. 1240.) EIRAUDUS. — Area seu locus ubi frumen- tum teritur ; aire a battre le ble ; ol. airal, eiral. {Ch. Occit.) — F. ager qui nee colitur nee ara- tur; friche. (G. Chr.) EISIAMENTUM. — Idem q. Aisamentum. EISSADONUS. — Parvus ligo apud Occita- nos ; petite houe. EISSEGUUM. — Semita Provincialibus ;sen- tier. E.JECTA. — Repudiata : « Si quis viduam et ejectam acceperit aut meretricem autancillam, » etc. (A. 1319.) EJEGTAMENTUM. — INIerces qua post nau- fragium ad littus ejiciuntur ; epaues. EJECTINUM. — Quidquid ad littus maris ejicitur, ut Ejectamentum. EJEOTIO. — Verbum forense, alias dis- saisina, in rebus immobilibus, ut tenemen- ts et terris cui apponitur sjiolium, sive spoliatio, quie dicitur de rebus mobili- 785 ELS MEDLfi ET INFlMiE LATINITATI8. ELE 786 bus, ut catallis, bobus, ovibus, pecuniae ; ejection, ordre de sortir d'un immenble sout peine de voir ses mei'hU'S jctes dehors. KJECTUM. — Idem q. Ejectamentum. KJECTUS. — (Subst.) Idem q. Ejectamen- tum. — (Adj.) Exceptus. (A. 1198.) EJI(?ERE. — Kxonerare ; decharger. (A. 1343.) — Lanceam, telum in aliquem conjicere, contorquere ; darder unc lance ou un trait, en f rapper quelf/u'un. {X. 1090.) — Dimittere rei possessionem ; nbnndonner, ceder. (Ord. Vit.) EJICIUM. — Rei possessaj dimissio, qua quis ab ilia ejicitur ; abandon, renonciation. (A. 1061.) E.JU\CIDUS. — Tenuis factus. (Fe/. Gl.) EJUS. — Pro situs, contra grammaticai leges vel usum frequenler ad nominativum verbi re- fertur apud (Tregorium Turon, et alios, quod monere visum est, ne quis erret ex ambigua loquendi ralione. EL.\.HOH.\.[lE. — Labore acquirere, idem q. Labohare : « Et si ibi a,\\(\\x\A elaboravit.n \Lex. Sal.) ELABORATUM. — Res labore acquisila: (( El est rectum elaboratum. » {Trad. Fuld.) ELABORATUS. — (Subst.) Ead. notione: « I'roprio elnboratu acquisivi. » (Ibid.) — Qui labori vacare prte infirmitate vel aelate non potest. (.A.. 1438.) ELACIUS. — Pro alacris. ELAI'TIARIUM. — Idem quod Electoa- BiiM, sorbitionis species. ELAQUE.VKE. — Eripere e laqueis, libera- re ; dilivrrr. {('one. Tolel. \\.) ELARGAMENTLM. — Dimissio, eductio ; elargissement, tnise en liherte. ELAR(iARE. — Libertate donare, educere e custodia ; mrttre en liberie. (Hym.) — Dif- lerre, procrastinare ; retarder, prolonger. (A. 1345.) — .Vrnplificare, augere; accroitre, aug- menter. (Chr. .loan. Whetams.) EE.^RriA'I'IO. — Emissio e custodia ; elar- gissement , mise en liberie, (ilym.) — Aiuplia- tio ; augmentation, rag randissement . (Ch. Au- gust.) ELARGlMENTUiM. — Idem q. Elargamen- TUM. ELAUGIJ^E. — Libertate donare, ut Elah- gabb. (a. i;t8").) EL.\SSEF1ERI. — Lassitudine dejicere. I'",L.\T.\. — Elata palm:r, ejus teneilum ger- men in altum sese extollens. ( Vet. Cantic.) KI.ATKItARE. — Ad latus ponere : « I'au- luUim se ex aggere elaterat pavens. » ( ]'it. SS. .Ser. et Vict.) ELATIO. — « Elalioncs dicere, » elate, su- perbe et arrogantcr ioqui. (A. 1212.) El.AVEIIHU.M. — U\cm q. Kslaveidum. EI.CAMIilARK. — I'ermutare ; echanger. I'I.E.E. — Elemenla liltera; alphabelica- : « Eodiimque die vicinas eleas, tesserasque agnovit tolas. » (.1. .S'.V.) EI.EHoUK M. — Scandula, tegula teclalis ; latle, bardrau. ( ]'et. (!l., ELECTH. — Monela minulior in usu. (.\. 12;tJ. — Aidua ; veuve. (A. Si>'.) — a .Mone- tam et electam, id est bannum. » (Mur.) lid, Electi. ELECTARIUM. — Pro Electuarium. KIiP>GTI. — Beati, qui jam copIo potiuntur; les 6lus, les bienheureu.r. (St. mon. S. Claud.) — Apostoli ; les apdtres. (Fet. et Paul. Epist.) — Testes ei qui jurabat adjunct!, iidem q. sa- cramentnles ; Vid. Juramentcm. — Hffiretici ex secta Manicha'orum qui nee carnibus vescebantur, nee uxores ducebant ; Gr. |y.).£/.-:o' (S. Aug.J — Qui ad baptismum sunt electi, baptizandi. {Missal. Gal.) — Jurati ; magistrals municipaux, conseillers de ville ; ol. eVcM. (A. 1221.) — Qui a Iribus regni Francite ordinibus seliguntur ad tributa in publicis coraitiis regi concessa ex aequo inter cives partiendura ; officiers royaux charges de repartir I'imput ; ol. elns. (A. 1369.) Electi, ut est in Cffiremoniali Romano, appellantur etiam n promoti ad ecciesias, sive monasteria ante suam consecrationem, sive benediclionem, quam infra tres menses sumere debenl. «> ELEGTIO. — Constitutio, charta communioe ; charle de commune. (A. 1229.) ELECTIONARIUS. — Elector, ad eligendum deputatus ; electeurs. (.St. Fl.) ELECTORES. — Collegium novemviratus potentissimae in Imperio dignitatis ; unde in Bulla Aurea illustres imperii principes, ejus- demque decus, columnse, latera, propinquiora membra, etc., vocitantur ; electcurs de I'empire d'Allemagne. ELECTUARIUM. — « Electuarium et florem bellatorum, » Gal. I'ilite et la fteur des trou- pes. (Lamb. Ard.) ELECTUS. — Vid. Electi. ELEEMOSYNA. — Slips pauperibus data ; aumdne. (Pass.) Eleemosynas conflare, hoc est coUigere. (Lob., H. Brit.) — Prteslatio, tributum; tcLxe, rcdevance. (Pass.) — Miseri- cordia ; misvricorde, bonte. (A. 794.J — Proprietas, prajdium ; ferme, propriety. (S. XIII.) — Merces aut quod datur mercedis loco ; salaire, remuneration d'un travail ou toute chose en tenant lieu. (Cone. Hisp.) — ]<;cclesiarum possessiones ; hiens des eglises. (Bract.) — I>omus monasterio vel ecclesiia adjuncta in qua eleemosynie pauperibus ero- gantur, proprie hospitale pauperum ; liaison de seconrs, hdpital ; ol. aumosne. (Pass.) — Munus et beneficium ecclesiasticum ; Idem q. Capellamia. (St. .S'. Fior.) — Legatum pium pauperibus distribucndum ; legs pour les pau- vres. (.\. 911.^ — Prifdium sub annuo censn, titulo fleemosynx, hominibus servilis conditio- nis conressum. (.\. 1197.) ELEE-MOSYNALITER. — In Eltemosynam. {A. .SS.) EI.EEMOSYNARE. — Hare in cleemosynam, aii(|iii>m6nerie, office itaumt'mier. (\V. Thorn.) — Slipendiaria, seu ilia qui eleemo- si/na datur; slipendiaire. [A. SS- Ben.) — Arcula ubi reponuntur rleoiiosynx ; cojjret it ren/cnner I'argent a i/islnOtier en aumdnes. {Cone. //Uip.) — Maisupiuin, et quo promi so- lent e/t-ewiosyn.i? ; auwJiJ'iit're. (a. 1149.) — Mu- lier cui eleemosi/me seu legata pia distribuenda commillunlur ; feinme chargce ilc dislribuer les aumCnes, les tegs faits en faveur des pauvres. (A. 936.) ELEEMOSYXARIUM. — ^;e™io.';y«a publica seu generalis. (Nvcrol. S. Benig. Div.) ELKKMOSYNAHHS. — Qui »edi eleemosy- 7iarix pTxesl; frerc hospitalier, moine charge de la direction d'un hopital. (Pass.) — Qui elcemosi/nas principis, episcopi, etc., pauperi- bus distribuit ; pcrsonne chargee par tin prince, un evcqxe, etc., dc distrihuer les aumones aux pauvres, ai/monicr. (Pass.) — Qui legata pia pauperibus di.stribuit, e.xsecutor testamenti : executeur testainentaire. iy^rcg. Tor.) — Qui eleemosynas testamento relinquit ; ceUd qui fait des legs pieux, qui dnnne par testament aux pau- vres oil aux maisons rcligieuses. (S. ix.) — Pau- per, cui eleemosyna erogatur ; pauvre, indigent. {A. ,SS. Ben.) — Oui eleemosynani corrogat, stipis coactor. (.4. SS.) — Oui proedium elee- mosyna dictum colit. {Tabul. eccl. S. Cyric. Niv.) — F. idem q. vassallus in quibusdam chartis Normannicis. ELEEMOSYNATIO. — Donatio; donation, cession. ELEEMOSYNATOR. — Qui eleemnsynam frequenter largitur ; qui fait souvenl I'aumdne. {A. SS.) — E^secutor testamenti, ut Eleemo- SYNARius. (Ch. Burg.) ELEEMOSYxNATRIX. — Mulier eleemosynis dedita. (.1. SS.) ELEFANTIOSISSIMUS. — Idemq. Elephan- TIGCS ELEGUS. — Pro elegiacus. (Sid.) ELEMENTA. — Sol et luna et reliqui pla- nela?. (S. Hier.) « Duplici ergo ratione pec- catur ab insipientibus, » inquit Lactanlius ; « primum quod elementa, id est Dei opera, Deo praeferunt ; deinde quod elementorum ipso- rum figuras humana specie comprehensas co- lunt. Xam soils lunaeque simulacra humanum in raodum formant, » etc. ELKMENTARIS. — C/iaos^ etementare, qua- tuor elementa ad invicem mista. {A. SS.) ^ ELEMEXTITIUS. — Pertinens ad elementa ; d'elemciit, clemenlaire, primitif. « Elementitia substantia. » (S. Aug.) ELEMENTUM. — Vid. Elementa. — De cibo et potu usurpat Greg. Turon. ELEMUS. — Pro Elmus vel Ennus. Lumen S. Elemi ; le feu Saint-Elme. ELEXCHCS. — a Elenchus, tilulus libri, quia lolum opus illun.inat. I'nde Evangelium secundum Lucam sic inlitulatur: ElenchuiLxi- Cffi, id est tilulus. » (Ugut.) ELEPHAXTIA. — Lepra sic dicta quod cu- tem reddat elepbanti corio similem ; lepre. ELEPHAXTICU?. — Qui clephantia labo- rat;^i/i soi'ffre de la Icpre, li-preux. Vocem elcpkanlicus notione morali usurpans Lac- taDtius:« Leprosi enim vere a\.qne eleplian- tici dcbenl liaberi, quos vel iiilinitie cupidi- tales ad scelera, insaliabiles voluptates ad flagilia compeliunt, et dedecorum maculis inustos, labe ofticiunt sempiterna. » ELKPIIANTIUSUS. — Kad. notione. (S. Aug.) KLEI'HANTIUS. — Ebur; ivoir,-. ELKPUAS. — Scriploribus (iallicis pro li- tui vel tuLoe species crebrius usurpalur: cornet d'iroirr; ol. olijthant. El.EPIIoRIUM. — Ut EsornoBiuM. ELESSKjH. — Falsus laudator. (Pap.) ELEUTUKKIUM. — Monile, signum liberla- tis ; collier. ELEVAMENTUM. — Exslruclio in alliludi- nem ; il&ration. (A. 1388.) ELEVARE. — .Vttollere, exstruere; ileter. (Mur.) — Auferre ; cnlever. (A. 1317.) — Im- ponere, exigcre : « Non possum chvcire novas costumas. » (A. 120S.) — Valero; valoir. (A. 1354.) — Removere ; eloigner. fA. 1311.) Kl IBERAKK. — Pro liberare. ELIDEGARE. — Ut Elitigare. ELI HERE. — Elidere inlcnt'wnem, dicitur in jure, cum quis inlentatum sibi crimen eluit alque a se amolitur. (A. 1383.) l':LIDIAItE. — Ut Elitigare. ELIGIBILIUS. — Melius, magis prrefercn-j dum. (Mur.) ELIGIDICARE. — Ut Elitigare. ELIG.M.V. — Medicamentum ; remede, m&di- catiient . EL1M.\T0R. — Qui lavaf, purgat ; cehii qui netloie, qui lave. (Tert.) ELIMES. — Qui extra limites degit ; Gran- ger. {]'et. Gl.) KLI.MINAR?]. — Pro elhnarc, intento ani- moexpendere: « Inspecta et eliminata verila- te. » (A. 1200.) ELIMITARK. — In exsilium agere, extra regni limites propellere ; exi/er, bannir. KLLMITATUS. — Limilibus circumscriptus, intra legilimos limites positus. {Cone. I/isp.) ELIMGNIA. — Pro Kleemosyna. ELl.MPIDAUE. — Limpidiim seu clarum facere, elucidare; Vid. Ltmpidare. KLINGALK. — Pro Elingl-are. ( Vet. Gl.) ELINGUATIO. — Linguae abscissio ; amputa' tion de la langue. ELIXGUITAS. — Infantia, ineruditio. (I'if. .S'. Maroilph.) KLIQUARE. — Declarare. (Pap.) ELIS^I. — lidem qui Assessini. ELITIGARE. — Extra omnem litem el con- troversiam ponere, ita ut qui elitignto ordine possidet, pleno jure et absque ullius reclama- tione possidere dicatur ; poss'^f/^?)' saiis aucune contradiction el d'un plein droit. Habere evin- dicatum et elitigatum; elre en paisible jouis- sance d'un bien. ELIX. — Fistula, aquae ductus ; robinet {Vet. Gl.) ELIZARIA. — Ager exaratus, proscissus, idem q. Exartcs. (A. 990.) 789 ELU MEDLE ET INFlMjE LATINITATIS. EMB 790 ELLAICI. — Lusoria; tesserae ; dis a jouer. (A. 1334.) ELLEKA. — Hedera ; liorve. (Mur.) ELLUTAKE. — Luto oblinere. (Vet. Gl.) ELLYPSIEOKMIS. — Formam babens elli- pttcain seu curvam ; eUiptUonne. (xi. S'S.) ELMETUS. — Gassidis genus ; sorte de cas- que, Iteaiune ; ol. helme. ELMUNl.MUS. — Dignitatis nomen apud Sa- racenos Caliph.'e proprium ; Vid. Miramoli.nos. ELMUS. — Ul Klmetus. ELOUAKE. — Conducere ; louer. ELOCA'l'IO. — Conduclio ; lounr/e. EEOCIIARE. — Commovere, concutere ; se- couer, bbraiiler ; ol. eslocker. ELOGA. — Inilium, exordium. (Pap.) Er..t)GIU.M. — \ox in maiam partem inter- dum sumpta, maxima pro brevi annotatione criminis ; « Infami satis elogio nolare. » (A. 894.) « h'/nyium segregationis a corpore Chris- ti ab omnibus ei porrigatur. n (Tent. S. Rem.) — Teslamentum : « In sue elogio seu ultima disposilione. » (A. 1380.) — Inquisitio juri- dica de alicujus vita et moribus ; enquiHe. (Chop.) ELONGAME.NTU.M. — Vid. Klongare. KI-0\GAIiE. — Dicitur princeps, cum alie- ni debitori ex cerla causa dal iiiducias sol- vendi debita ; auloriser un drbUeur a n6 payer qu'apres I'icheaiice. Liltera' eloni/amenli ; Icllrcs de repit. (\. 1291.) — I'rocul amovere, araan- A^re; ebiiijner. (I^ud.) — Auferre, abripere, detrahere ; ctilever, detournev. (Script, rer. Fr.) ELOXG.VTIO. — Kxtensio, productio ; allongc- ment . — Elonrjalio guerrse, induciffi ; tri've. EloiKjatio dehhorum ; Vid. Elongare. ELOQUENTLY. — Lingua, idioma ; langue, idii'tme: « Elnquentia Romana », pro lingua. — Lectio: u Eloguentix lanlnm incumbens, ut nuilus iaberetur dies, quin legeret I'salterium, et exoraret cum sancto Davide. » (Helg.) ELO(v>UE'l'. — Emissarium aquarium, vel pavimi'nti ini'ile. (A. 1312.) KLitritDA'il'S. — Attonitns, slupefectus, ictu sopitus ; utourdi. (A. 131)8.) ELL'i'IiJARlU.Nr. — Sic appeiiavit S. Ansel- mus seu (juis alius anonymiis librum quern scripsit de summa totius Christiana; Iheologia;, « quia, i> in(]uit auctor, « in eo obscuritas di- versaruin reruin elucidatur. » ELUCI;HR.\TUS. — Excussus vi telorum. (BarL, (;l.) FA.U\)\A{\i. — Eludore tempits, consumere ; passer If temps. (A. 13S.T.) ELUKIUM. — Locus, ludus. (.4. .3.) In elusioncm 6rt»iHi, nomine baiini. (.\. I2J7.) ELUSORIUS. — Fallax ; illusoire. ELUTIUS. — Aquatius. (Pap.) ELUUS. — Fulvus; fauve. 1-;LZETUS. — F. ager qui in longum pro- tenditur, nisi idem sit quod Eliz.^ria : « Reser- ve mibi elzetum qui terminal de uno latere de Quvio Walabro. (Inslr. arch. Vienn.) EMANATORIUM. — Fons ; fontaine. (Lud.) KMANGEPS. — Famulus a servitute libera- tus ; affranchi. (Isid.) E.^LV^CIPAIlE. — A servitute liberare ; affranchir. (Sax. Gram.) — Ab obsidione libe- rare ; ilelivrer /«.« habitants d'une ville assiigee, /aire lerer un siege. (Sag.) KM ANGI PATIO. — Dicitur in monasteriis cum monachus ad aliquam dignitatem promo- velur, el eo ipso ab obedientia superioris exi- mitur. II Promolio abbatis, >> inquit S. Hernar- dus, II eniancipatio filii est. n Emancipatiii etiam dicitur apud Joan, de Sarisb., de ordini- bus religiosis, qui ab ordinariorum jurisdic- tione exempli, Sedi Romans nullo medio sub- \\c\\in\.\ir. Einancipatiomonasterii, exemptio a jurisdictione ordinarii. (ru. .fi. Held. Erem.) Uivestilio, traditio ; abandon, tradition. (A. llu'j.) — F. pro mancipatio, addictio : « Te- neatur magistratus ipsum... expellere, eum etiam puniendo usque ad emaucipationem tri- remniura (\(t)per annos. » {St. Crim. Saon.) E.MAXGIPATORIUS. — Emancipalorise lit- terx, quie ab abbate iu emancipationts signum monacho electo danlur. EM.V.X ERE. — Extra domum manere, va- gari, percgrinari, excubare ; s'abienter, decou- cher, vagabonder, etc. EMANITAS. — Immanilas, crudelilas ; cntaute, ferocite, barbarie. (A. 096.) I^MANITATUS. — Pro emanatus, promulga- tus. (A. 1318.) E.MAXSIO. — Actio emanendi ; emansion, action de s'absenter (en parlant d'un soldat) au deld de son conge. (Dig.) EM.VNSOR. — Qui vagatnr, emanel ; soldat qui s'absenle en dehors de son congi\ retardatai- ie. (Dig.) — Emensor e clauslro, monachus e monaslerio egressus ; moine sorli du coureni, de/ro,]ue. (Pet. Bles.) E.MARGUARE. — Marcidum reddere, face- re : /letrir, faner. liM.^TIO. — « Prajlerea dedit eisdem mona- chis alias terras quas ab aliis tam per emalio- nem quam per emptionem aciiuisivit. » (G. Chr.) An pro cumbitio, perniulatio. Gall. cchangc. EM ATRIUM. — Monela minulior, ut videtur, ap. iLilos. (Mur.) EM.\l l»US. — Encaustum ;*mai7. (A. 1444.) i:.MA\. — (Jui amat aliquid emere aut qui emi potest ; qui aimr ii achetcr ou qui pent s'acheler. ( Vel. (il.) i'.MHASSAToR. — Legatus ; ambassndeur. EMIt.\\.\iUA. — Legalio, mandata rei fa- cii'iul.c cura ; mission, amlmssa'/c. (.\. 1243 ) 1:MI!AX.VIT'RA. — Legalio ; ambassade. EMHVYSARIA. — Ead. nolione. EMU AYSATOR. — Ut EMFiASSATOn. E.MHDOLA. — Idola. (Pap.) 791 BMD LEXICON EMBELA. — Consilium, molitia, mililaris expeditio, ut videlur. (A. 12'.I4.) K.MBLA. — Kquus sarcinarius ; cheval de transport. [A. SS.) EMHLASMA. — Pro emblcma. EMBLEiMA. — Quod operi cuipiam adjici- tur ornatus gratia, opus tessellatum, musivura, etc. (Pass.) EMBLKHIUS. — Cui cura juraentorum sar- cinariorum est commissa ; palefrenicr. [A.SS.) EM150LA. — Transvectio mercium quae in navim injiciuntur ; transport de ntarchandises sur un narire. « Felix embola. » {Cod. Th.) EMBOLANUS. — Qui in embolo seu urhis angiportu commoratur, aut ei prajest; Vtd. Embolus. EMBOLIM/EUS. — Intercalaris ; intercalaire, embollsmique. EMBOLIMUS. — Ead. notionc. q. Embolis. EMBOUS. — Additio, additamentuna, pro- prie autem dicilur, quod epislolii' jam scripts additur, vel quod extra pinecipnam illius mate- riam ad calcem rejicitur; addition d une lettre, post-scriptum. — Apudscriptores ecclesiaslicos, dicitur pars ilia qua claiiditur Dominica ora- tio : Sed libera nos a mala, quia, ut ait S. Cy- prianus, « in consummatione orationis venit clausula, universas pelitiones et preces nostras collecta brevilate concludens. » EMBOLISMARIS. — Ead. notione. (Isid.) EMBOLISMUS. — Superexcrescenlia anni Solaris super lunarem, ut loquitur Isidor., « superaugmenlum, eo quod expleat numerum annorum communium, quibus undecim luna- res dies deesse cernuntur. i> EMBOLUM. — Idem q. Embolis. EMBOLUS. — Urbis angiportus, Graicis By- zantinis. ejiSoXo;. EMBOSSARE. — Os obstruere ; fermcr la louche : « Embossaverunt eum taliter quod non posset claraare. >> (A. 1308.) EMBOTUM. — Infundibulum; enlonnoir. EMBRACITORES. — Jurisconsultis Anglis dicuntur causarum personaruraque illiciti de- fensores, qui suas poenas sibi constitulas ha- bent, a Gallico embrasser appellati, quod quas- cunque causas defendendas suscipiant et am- plectantur. EMBRASAMENTUM. — Exu8tio,incendiam; embrasement, incendle. EMBREXIUS. — Tegula; species, imbrex; espece de tuile. EMBRIMIU.M. — Matta ex grosso papyro texta ; nnlte r/rossiere de papyrus. ( Vel. Gl.) EMBROCAIIE. — Infundere ; verser dans. EMBROERE. — F. glutino linire, vox artis pannificae : « Quod debebunt bene... parare... dictos pannos, lam in garniando, quam in ver- sando et embroendo. » (A. 1466.) EMBUCHLyE. — Insidix; embuches. EMBRUMIA. — Matta; nntte. EMBUNUM. — Ut Embutlm. EMBUTUM. — Infundibulum ; enlonnoir ; ol. embut. (A. 1351.) EMDOLA. — Idola. ( Vel. Gl.) EMB Vehiculum ; 792 char , chariot. EMEDIUM. — (Isid.) EMELICUS. — Joculator ; hislrion, come- dien. Jongleur. EMELIORARE. — Meliorem redderc ; am6- liorer. ( Vet. Form.) — Corrigere, emendare ; amtiidvr, reformer. (A. 932.) EMKJ.UMEXTUM. — Pro Emolumentum. EMEMHRARK. — Membra truncare ; ut Ex- MRMBHARE. E.MEMBHIS. — Sine membris, enervis. ( Vet. at.) EMEMOR. — Oblitus ; qui est sans memoire. (Pap.) EMENDA. — Pecuniaria mulla, compcnsa- tio damni, emendatio, qure arbitrio judicis ir- rogatur ((lifTert vero multa ab emenda: mulla enim judici, emenda parti Isesne datur) ; domma- ges-interets, dedommngcment picuninire accordi a In partie lexde. Emenda honorabilis, multa ho- noraria ; nmi?»r/e //onoraA/e. (A. 1394.) — Sa- tisfactio seu poena monaslica delinquentibus imposila ; peine disn'plinaire en usage dans les ro»w«/s. (A. 1451.) — Teli genus; espvce de trait : « Sagittarius eum per crus cum emenda penetravit. « (.4. SS.) — Damni reparatio ; reparation de dnmmage : « Facta emenda seu satisfactione. » (A. 1341.) — Satisfactio de jure la^so, vel de illata injuria ; excuse : « Emendam fecit... episcopo... de hoc quod eos [milites) non miserat, sicut tenebatur. » (A. 1273.) EMENDAMKNTUM. — Incrementum, me- lior rei alicujus status ; amelioration. (A. 1260.) — Domus in peccatorura remisigsionem eccle- sia' oblata ; maison donnee ii une eylise pour oh- tenir la remission de sespeches. [Concil.Hisp.) — Emendatio, etiam de raensuris qu;e ad exem- plar exiguntur et emendantur ; correction, ac- tion de ramencr les mesures a leur valeur reelle. (A. 1277.) EME.NUARE. — .\ctum resarcire, restaura- re, reparare ; reparcr, retablir, remettre en bon etal. (Rig.) Emendare legem suam, multam lege vtl judinio illatam persolvere ; payer I' amende a laipielle on a etc condamne.{Lerj.C . M .) Emen- dare equum, licitari, emplitare, seu potius alle- rum dare juxta valorem araissi ; quod ma- xime fieri consueverat a principibus. qui equos in suoservitio amissos subditis nobilibus aliis- ve restituere tenebantur ; acheter un cheval, ou 7nieu.v payer la valeur d'un cheval quon a perdu a cclui qui I'avait prete. (Samb.) Emendare ter- ram, illam stercorare ; fumer la terre. (Flet.) — Satisfactionem dare de jure laeso, vel de S\- lata injuria ; /rt/re r/M excuses, donner satisfac- tion. (A. 1202.) Emendare candelam, emungrre ; moucher lachandelle. (.Mur.) EMENDATIO. — Multa pecuniaria. (Lob., H . Brit.) Prohihere super emendationem ; d^fen- dre sous peine d'amende. — Donatio facta eccle- siae propter delictum, ut EiiENnAMENTUM. — Leclio ; lecture. (Cserem. vel.) Emendatio panis et cerevisix, jus atatuendi pondus pa- nis et mensuram cerevisife feudorum domi- nis olim in Anglia concessum. Carpentarius mavult de multa pecuniaria interprelari 793 EMI MEDI^ ET INFIVfiE LATINITATIS. BMP qn.T ab lis exigitur, qui fraudem in vendilione hanini rcrum commitlunt. EMKM'ATOR. — Magistratus in urLe Ja- nua, forlassis idem qui Censor apud Romanos, pifefeclus morum, qui delinquentes emendat et male facia corrigit, etc. Kmendator, apud Carlusienscs, de cujus officio sic in Stat. ord. : « In ecclesia, in refeclorio et in claustro, ex- cepta recordalione, illc emendat, cui injungi- lur a priore. Emendntor emendat in omiiihus, qua; soli dicimus, cxcepto quod ad recordalio- nem emendat ille, qui est juxta librum, » etc. KMKXIU.M. — <' Dum aliquis forensis transilum faceret per Bononiam et aliquod emenium aut jocale porlaret. » (Theod. de Niem.), Ubi f. legend. Enccenium, donum, raunus. KMKXSITAS. — Vid. Emi'sicheus. KMENSURATE. — Parce, cum parcimonia ; chichement, rivec econnmie. EMEXTARE. — Menlem auferre. (Vict. 111. PP.) EMENTUr.ARE. — Mentula seu peni pri- vare ; chdlrer. (Marl.) KMKNTUM. — Excogilatio; pensee. (Isid.) — PrcEstalionis species ex ovibus et porcis, f. pro I-lNCFNIlM. EMl'^Il. — Mensura; vinariae species apud Trevirenses. KMERE. — Ad censura recipere ; ^jrenc/re, reco'oir a cent. (A. 4343.) MMI'^llGl'JNS. — Quasi extrinsecus evenit et nihil commune habet cum negotio, sed inci- dent inlrinsece respicit negolium principale. (Vet. (il.) E-MERGEXTi/E. — Quod emergit ex aliqua re vel causa, cc Cum omnibus et singulis inci- dentiis, tJiicrgenliis, dependenliis, annexis. » (A. .S'.v.) E.MERlTUM. — Praemium quod datur pro emeriia j.iiiore ; pension, relraile. I'iMIMUl IjS. — PraUerilus ; pnssi' : « Per hoc jam emrritum lustrum. » (A. 1-4IS.) EMKRLE'l'.VHE. — Turris vel muri fastiginm pinnis seu merletis distingucre ;" cre'ne/er. (A. 13.'>7.i EMETRITUS. — Emetrlta febrii, eadem quic ent^tiitca, semilertiana. (,1. SS.) KMEYKAfilUM. — Tributi vel prieslatio- nis species, f. mendose pro Avenagium. (.V. 1333.) RMKLETIIONATUS. — Armatus acie ferrea ; garni d'liiie pointe de fer. (A. 13iS.) E.MlC.AIilU.M. — Vas olearium, quasi dimi- dius radus. ( Isid ) E.MU'.vri.M. — Splendenter ; avec echil. (Isid.) - .-laliendo ; en sautant par bonds. (Sid.) KMKKDIU.M. — Ut Emicadilm. EMIGI1AXE.\. — Dolor capitis; migraine. K.MIXA. — Species mcnsurie; hemine. K.MIX.^TIM. — Generatim ; en gros. « Confussione plebis emi'nalim auscepta. > (.1. SS.) KMIXENTI.V. — Tilulus bonorarius ro- gum et impcratorum ; eminence (litre lioiiori- flque.) 794 « Quia jam EMINERK. — Pro imminere . dies S. Paschuj eminebnt. » EMIXISCl. — Pro comminisci. (Isid.) EMIXITAS. — Eminentia, excellenlia. « Scientiae eminitas. » (A. SS.) EMINO. — Favus mellis; rayon de miel. (A. 1342.) K.MIR. — Turcis et Saracenis magoas, el urbium ac oppidorum prtefectus ; emir. E.MISPERA. — Spb;cra media; ]'id. Spera. EMIS.-^ARILJS. — Satelles, boraicida, qui scilicet emitlitur ad aliquem interliciemlum ; assassin a gngcs. ( ]'et. (Jl.) — Cursor, quem emiltit princeps ad quoddam factum adim- plendum ; cnurrier, messager. — Emissariug equus ; Vid. V.qvvs. EMITONIUM. — Ut StMiTONiiM. EMITKITEA FEBIIIS. — Semitertianus ; fiivre hemHrilec. (Mur.) K.MITUS. — Emptio; action d'achelet; achat, KMMANUENSIS. — Pro Amanuensis. EMOLA. — Vas coquinarinm, sicut caldaria vel coculum ; vase de cuisine. (Isid.) EMOLARE. — Acuere ; aiguiser ; ol. m- mouler. EMOLCURATOR. — Pensitalionis pro moli- tura fruraenti exactor ; receveur, collecieur du droit de mouture. EMOLIMEXTUM. — Arma acuta et polita ; annes imoulties. (Mart.) — Curriculum, spa- tium ; cours, mouvement des armees. (,1. SS.) — Pro eniobimcntum. (A. J 338.) E.MOLUCARE. — Gonfirmaie, laudare, ap- probare ; approuvcr, ratifier ; ol. emologuer. EMOLOCiATIO. — Confirmalio ; confirma- tion, ratification. E.MOLU.MKNTA. — Arma moluta ; armes emoulues. (A. 1324.) — Tributa ; imp6ts. {Cod. Th.) EMOLUTUM. — Quod ex frumento molilo percipiatur, sic dictum ; grain prelevi pour les frais de mouture. EMOXD.E. — Dccerpli vel excissi rami ; rameaur, branches coupces ; ol. emondes. K.Mnpl.lS. — Idem (|. Embulus. EMollTUALK. — Ilitualis liber Sagiensis de admiiiislranda eucbaristia et extrema unc- iione, in quo el agonizanlium preces, editus. (A. 173U.) EMPAKA. — Tulela, protectio ; protection, dkfeme. (A. 1283.) — Id omne quo quis de- penditur vel prolegilur, quo ictus declinatur ; tout ee i/u'on pent prendre pour x'en (aire tin 1-emparl . {.\. 1376.) EMPAUAMKNTCM. — Proleclio, tulela ; protection, tuielle. (A. 1351. > — Munilio, pro- pugnaculum ; fortification, remparl, defense. (A. 136S.) E.MPAllANTIA. — Tulela, ut Empabamkn- TOM. EMPAH.VHE. — Tucri, munirc ; defcndre, fortifier: ol. emparer. EMPAHATOR. — Intercessor, practicis (ial- licis ; PpposanI, qui met empi'chement. (A 1271.) E.MPAKEXTIA. — Ut EmpaRAMIa. {O Chr.) 795 BMP LEXICON BNA 796 EMPASTATA. — Farcimen ; pdle. (A. 1331.) KMPEDIA. — Ut Empenda. KMI'EDITIS. — Ut Epidecen. E.MPENAKE. — Manubrium aplare ; ein- mancher. EMPENHA. — Calcei pars superior, tegmen ; empeigne. (A. 1251.) EMPENNARE. — Pennare, pennis et polius manubrio instruere ; gariiir de plumes et mettre un manche ; ol. empenner. EMPHANISTICUM. — Quod a clericis ab episcopo ordinalis ex more dabatur clericis aliis, quorum cura erat, clericorum recens or- dinalorum nomina in matricula describere et infinuare ; hienvenue. EMPHIOTiE. — Pro Empbyteotjj. E.MPHYTEOSIS. — Prisdii vel fundi sub cerlls condilionibus perpelua locatio ; emphy- leose, bail a perpetuite [ou a tongues amiies) moyennant une reclevatice annuelle. EMPHYTEOTA. — Qui per emphyleosim possidet ; emphyteote, celui qui a contractb le bail dppele emphijteose. EMPHYTEUTICAHII. — Qui per /^wanam possident, seu per emphyteuscos contractum. Vid. Precaria et Kmphyteosis. (A. 753.) EMPHYTEUTICUS. — Ad emphyteusim per- tinens ; d'emphyteosey emphyteotique. EMPIRAMEiNTUM. — Deterioratio ; diterio- ration, corruption qui augmcnte ; ol. empire- men t. EMPLASSEARE. — Locare ; placer ; ol. emplncer. KMPLASTRATIO. — Emplastrorura confe- clio. (Chr. Jonn. Whel.) EMPLASTKUM. — Modus agri, solum tedi- ficiis aptum ; portion de terre, terrain propre a batir, emplacement ; ol. emplaistre. EMPLAY'ARI"]. — In perpetuam locationem seu emphyteusim concedere ; louer a quelqu'un moyennant vn bail emphyteotique. E.MPLECHA. — Exactionis seu tributi spe- cies. (A. 12;54.) EMPLEIA. — Jus utendi, fruendi ; droit d'usufruit ; ol. employ. (A. 12i3.) EMPOLINOVIGAfUS. — P. turaefactus ; tumefie, gonfle. « Habebat faciem empalinovi- catam et discoioralam, et venlrem inflatum. » {Mir. Urb. PP. V.) EMPONEMA. — « Ea qufv labors contra- hentis in agro meliorata sunt. » (Jul. Ant.) EMPOR. — In ch. an. 1301, pro Emptor. EMPOYSONARE. — A Gal. impoisonner, veneno exslinguere. (A. 1301.) EMPREXDIMEXTUM. — Usurpalio ; msw- pation, empiitcment. (For. Arag.) EMPRENEMENTUM. — Ead. notione. EMPRENT.V. — Nota, signum impressum ; empreinte. (A. 1411.) EMPRESI.V. — Aggressio, facinus, conatus, consilium ; attaque, delit, crime, complot, etc. ; ol. empreinte, emprise. EMPKESTARE. — Accommodare, praestare, mutuo dare ; printer. (X. 1277.) EMPRISIA. — Molilio, idem q. Empresa. EMPROSOPUS. — Qui coram adest, vel qui personam alteriiis reprfesenlat ; celui guise prisente pnur son comptc ou au nam d'autrui, (A. 1047.) EMPRUTORTONUM. — Morbus contrahens caput ad scapulas. EMPRUMPTUM. — Muluum ; cmprunl. (A. 1479.) EMPSICHEUS. — Spirans, vivus, in ap- pendic. ad .Vgnel. Libr. Pontif., ubi Empsi- chea emensitas tantam videlur oegrotantis ma- ciem indicare, ul solus in eo spirilus supe- resse videatur, quales fere sunt, qui laborant PC tlP3. EMPT.ATUS. — Insitus; entl (A. 1315.) EMPTIGA. — Navis oneraria, mercatoria ; navire de commerce. EMPTICUS. — Emptione acquisitus ; achete. EMPTIO. — Locatio ; fermr, fcrmnge. (A. 1369.) — Quod prffistatur domino pro emen- di facultate. (.\. 1241.J Emptio /e77-«, prtesta- tio domino facienda cum terram vassallus emit. (A. 1153.) EMPTOR. — Qui vectigalia colligit et inde statum pretium reddit ; fermier des lailles. (A. 1270.) KMPTORIUM. — Forum, locus ubi vendunt et emunt ; marcke. EMPYEMA. — CoUectio puris in pulmonia ; empieme. (Isid.) EMUL.VTA. — Immunitas, privilegium ; ut Emunitas. (Circ. a. 720.) EMUNCTORLA. — Forcipes ad emungen- dum lychnum ; mouchettes. (Dur.) EMiJNCTORlUS. — Ablalus, subreptus. (A. 894.) E.MUNIRE. — Immunem et emunem red- dere, facere ; affranchir, exempter, dispenser. EMUXIS. — Immunis ; libre de, dispense de, exempte de. EMUXITARE. — Ul Emunire. EMUNITAS. — Privilegium a principe con- cessuin, vi cujus viri, ecclesia;, ac pracdia sub ejus protectione esse intelliguntur ; immunite, jmvilege. (S. vii.) — Ambitus raonasterii aliusve loci intra quern imniunitalis jus est; territoire dans iinterieur duquel le privil&ge pent s'exercer. (Chr. Mont. Ser.) EMUMTER. — Absque uUa servilute ; e» toute independance. (Marc.) EMUMTORIUS. — Ut Emunis. (A. 894.) EMUSIARIUM. — Flabellum ; sorte d'even- tail; ol. emuchoir. (A. 1321.) EMUTARE. — Pro Immutare. (Marc.) EMUTIRE. — Edicere, proloqui. (.4. SS.) EXACTUS. — Actus, conslitutus, decretus. (Ap. Rym.) EXAFOniA. - Vid. ExAFOCi. EXAFOTI. — Idem. ENAMELATUS. — Incausto ornatus ; emailU. [Mon. Angl.) EXAXTAMENTUM. — Proscriptlo, abalie- natio. (A. 1351.) ENANTARE. — Pignorare. Vid. Xantom. EXAPHOTI. — <( Fecit jam praidictus Pon- tifex canistra enafoti ex argento duo pens. 1. 10, » ubi canistra videntur esse, Ivo; tpwto;, 797 BNC MEDIAE ET INFIM^ LATINITATIS. END 708 vel Ivvca tpiotwv, unius, vel novem luminum, hoc est ivi'iwca, vel evv£ao(oTO(. EXARE. — Furere ; elre en ftireur. {]'et. GL) EXBHOUDATUS. — Acu pictus ; brodi. ENCABUM. — F. pro cacabus : « Una lina bagnaressa... cum quodam encabo jcris. » (A. HM.) E.N'dyEXIAltK. — Initiare, vel aliquid primo exercere, vel induere, : unde veslem novam en- cwniat, qui primo cam induit vel porlat ; es- soyer, porter jiaur la jireuiiere /his. (J. deJ.) — iMuneribus quempiain donare ; /aire dex pre- stnts a (jiieUjii'un. (J. de Leyd.) — Lffilari ; se ri'Jouir. (La Cerd.) E.NG/ENIUM. — Templi dedicalio ; dedicace d'un temple. (Pap.) — Initium ; commencement (Alan.) Pro Exenium, donum, luunus. (Kbrard. Betun.) ENCALCARE. — Inquirere ; rechercher ; ol. encfierscr. K.NCAXTARE. — Auctionari, sub hasla ven- dere ; vcndre a I'encan. EXCAXL'.M. — Audio, hasla publica; encan, ventc jjuhliquc. KX(^AUSTUM. — Alramentum ; cnrre ii ecrire. (i. dc i.) Sun-um enmustum, purpura- ceum atramenUim quo soils principibus uti fas crat ; encre Je pourpre dont les empereurx pou- vaienl SPiils se servir. {Cod. Th.) EXCjAUTARIA. — CIvitalum elprovinciarum jibri ccnsuales el public! ; rdles des contribu- tious. (Cod. Th.) I';\CAUTUM. — Scriplurre species quae fit per adustionem el ccslrum ; eslampille fade avec mi fir chaud. (Cod. Th.) — Encauti bre- ves, llbri in quibiis noraina et modus censualis possessionis continenlur ; ri'des dfs contribution!^ (Cod. Th.) — Interdiclio, velilum ; defense. (A. li':il.) KXCEFALL'S. — Celebris, summus, a (ir. if/.i'iahi;, qui in capiterst. (.1. SS.) EX'CKXlilA. — Modus agri. Vid. Anhecinga. EXCENIA. — I'ro FNCtNTA, locus paliscinc- lus ad capiendos pisces, vel pro Exclusa. (A. llio ) KNGEXIFM. — Terapli inauguralio et con- vivium, elillud niaxime quod in solemni aiicu- jus inauguratiunc paralur ; undo vocis origo. (.4. X.V.) ENCEXNIA. — Monilia, gemma^ aiinuii, alinquc id grnus pretiosa ; ,/(()/a»./-. KX(.'ENSKllIU.M. — 'I'huribulum, acerra ; encensoir. ENCENSIAIl. — Eod. scnsu. KNr,FR("Altl";. — Inquirere, qurcrere ; re- eherrher, s'rni/ui'rir, informer : ol. cnchercher, encherser. ENCETEFli A. — .Machiiia iignea, qua am- phora suslinrlur. ( let. ies. ENS.^^TUS. — Ense armatus ; arm& d'une ipee. E.\S.\YALADUS. V(^tu du Sago indutus sauon. 'EN.SEIGNAVKXTUM. — Ratio, argumen- tum, probalio in liligiis, (iall. enseigncment ; vel potius judicium, sentenlia, maxirae quae perjudices redilitios profertur. « Poterit cau- sam ostenderc per enseignainentum scabino- rum, quare ad illam non erit subraonitionem. » i^Miml. S. Quint.) KNSENl.VTOR. — Vexillifer equestris ; porte-clendard . ENSKNIUM. — Munus, donum ; jiresent, ca- denu. ut Exenu'm. EXSHNNUM. — Merces, pretium ; salaire. (A. 13",\.) ENSER.VTUS. — Cera imbutus ; Firf. Inse- BATUS. ENSICIUM. — Occisio facta cum ense ; meurire coinmis avcc une e/if'e. ENSIFI^.HI. — Ordo militaris Livoni;c ; che- valiers ftorte-glaire. ENSKtNE. — Sanguine minutua, phlebo- lomatus. vel ipsa sanguinis minutio ; qui a ett saigni on la saigme elle-meme. [Man. Angl.) ENSIEUDIU.M. — Ludicra cum ensibus de- cerlatio ; joute ii I'ipce. (Mur.) ENSlS. — L'nsts a es/oc. cuspidatus ; ip^e & Lime drnite et nigur. (A. I'JGS.) Ensis ganii- lus, vagina sua instructus ; ^pie acconipnguir de -ton fiiurreau. (A. 1276.) Ensis Justitxx, quern defert torlor. fimis Segnvianus. qui et nude Sngovianus dicitnr, in Segovia fabrcfa- Ctus ; rpcc de Segnvic. ENSOlNE. — C.onsuetudo (iu,id.»,n apud An domaren^es olim in usu pro soniu suu excusa- lione i|uani quis all'ert, quoniinus juri stare possit ; I id. SuNMA. ENSUCARE. — In caput ictus impingere, donner un coup sur la tdte. (A. 1268.) E.NTA. — F. manerium sou domus ubi quis est seu habitat : « Idem quoque Odo dedit no- bis Olcam ad entam Godefridi sitam, pro es- cambio illius terrae, quae erat juxta cimite- rium. » Chnrtul. S. Vine. Cenom.) EXTALLIATUS. — Incisus ; entailli. ENTARE. — Inserere ; enter. EXTASSATOR. — Qui messem congeril el in struera ordinal; celui qui ramnsse le ble et le met en meules. EXTELLLNUS. — Idem, ul videtur, quod cu'stui, seu arma quibus pugiles pugnare con- sueverant ; cesie. ENTELM.V. — Prceceptum. mandatum, a (irteco EvxiXXojjtai, mando : « Hie Symbalicus cum essel imperialis prolospatarius... entelma fecit prsedicto abbati de monaslerio S. So- phia;. » (Leo. Ost.) ENTEXADUS FILIUS. — Idem qui privi- gnus ; beau- fi Is. ENTERRAMEXTUM. — Humatio, sepul- tura ; enterrement . ENTHECA. — Recondilorium ; lieu oii Ton garde, oh Von tient en rescrre qitelque chose, reserve. — Pecunia deposita ; argent mis en re- serve. — Horreum ; grenier de reserve. EXTHEC.\RK. — In horrea recondere ; disposer dans Ics greniers, metlro en reserve. (Fulg.) EXTIIECARIUS. — Negotiator. fUgul.) EXTOLIN. — PrEeceptum, ul Entelma. ENTOMA. — Inseclum, quasi tvxojia. .9.9.) ENTO.NAUE. - praeire ; entonner. EXIORGA. — che. (A. 1372.) ENTORTIGIUM. 1393.) EXTORTITIUS. — Ead. notione. (A. 1393.) EXTR.\T.\. — Introitus, ingressio ; entree. (P. Mur.) — Jus, ut videtur, aliquo intrandi et ibidem hospilandi, f. idem q. Gistus. (A. 1124.) EXTRE.MAILLUM. — Relis species ; tra- mail. (A. 1303.) KiNI'REMUI.A. — Viscera, exta, sic dicta ; boyaux, intestins. (A. 1273.) EXTREMUTIA. — Infundibulum molen- dini ; tremic. J'lNTUS. - Insitus ; inti. EXl'HIl.ARE. — .Xubes seu tenebras dissi- pare, illuminare ; dissiper les tenebres, eclatrer. (Ten.) ENUHIL.\TUS. — lllustratus; eclaire. (S. Paul.) ENL'GLEANTER. — Pro enucleate, clare ; purrment, ctnirement. (Anast.) E.NlUjI.EAllI'".. — Crescere ; augmentcr, crol- Ire. " Regis u-lcrni magnus atque mirabilis imurleni'it aflectus. » (.1. A.V.) KNV \X.\1{E. — in vaginam miltere; Gal. engnhwr; metajihoricc munire ; Gal. forli/ier : • Fecit ettvannre seu bolcrestaro lurrim prre- diclam. » (A. 1360.) {A. - Praecinere, aliis in canlando (A. 1375.) Cereus intortus, tseda ; tor- Ead. notione. (A. 803 EPH LEXICON EPI 804 EXVERNISSARK. — (Uutinoso liquore li- nire ; lamir. (A. 1362.) KXXENIUM. — Munus, donuiu, ul Exe- NIUM. (.1. SS.) ENYENGAT. — Frustum mali aurei sacha- ro conditum ; fragment d'orange con/ite. (A. 1337.) EXZENIUM. — Ut E.NXEMUM. GUBLAC.I.'E. — « Ul eoblagix fralribus a presbyleris in refectorio dentur. » Leg. et Vid. EuLOGii:. EOLUS. — Yarius, a Gr. aVoXo;. {Vet. Gl.) EORLA. — Comes, dux, consul, Anglo- Saxoiiibus ; vox Daiiica, ut quidam voluiil : « Coiisules ruunt, quos illi cor/as solenl nomi- nate. » EOUS. — Cojlestis, a Grceco ir^o,-. {A. SS.) EP.^CARE. — Pacare ; apaiser. EF^At^TA. — Gr. sTix/.rai i?j[xipac. ; jows inter- calaires. (Isid.) EPAGTIO. — F. item q. Apatisatio. EPANAGXOSTICON. — Sic, ut ait Ana- slasius, dicilur scriptum quod palam legilur. EPANALEPSIS. — Uepetilio ; nyMlion d'uii mut ou d'une pensee. (Ord. Vit.) EPANLEUM. — Ascensio tortuosa. {J'cl. Gl.) EPAXOCLISTUS. — Superne clausus ; fer- me d'en haul : « Regnum de auro purissimo ejjanoclistu7n cum catenulis suis, habens in me- dio crucem auream. » (Anast.) EPARCUS. -- Pra'feclus ; chef, eparque. EPATULA. —Aqua ; eau. (Pap.) EPAY.\. — Animalia errantia quorum ve- rus ignoralur dominus ; animaux egarcs el qui ne soul reclames par aucun proprietaire ; ol. epaves. EPENDETON. — Idem q. Epidece.n. EPEXDIX. — Pro appendix. EPENDYTES. — Testis exterior qua3 mona- chis jEgyptiis pellicea, seu melotes, Occiden- tatibus ut plurimum lanea. EPERBOLIRE. — Ebullire ; bouillonner. (.1. SS.) EPERLEGHA. — Prajslationis vel servilii species, idem f. q. Escaeta. < ConGrman- tes furna el moleudina, aquas, aquarum de- cursus et eperlechas in eorum hominibus. » (A. 1^36.) EPIIALMATOR. — Saltator ; danseur, sau- leur. (Firm.) EPHETA. — Vox Hebraica, id est adaperire, quam in baptismi ritu ac orationibus admittil Ecclesia liomana, ulpote profeclam a facto Servatorif, qui csci mutique aures el linguam obliniit sputo. EPHIBATI. — Laici, {]'et. Gl.) EPHICERXA. — Anathema. (Pap.) EPHIPHAXIA. — Pro Epiphania constan- ter scribitur in I.ectionario Gallicano, ilem- que in Missali Golhico, niendo.se quidem, sed veleri more, ul observal Mabillon. (Liturg. Gal.) ^ EPHOL.E. - Pro epulx. [Cod. Th.) EPHORICUS. — Ephorica dignitas, dignitas ilia magistratuum, quos ephoros vocabant La- cedcemones. EPHAT. — Amiclus, veslis sacerdotalis ; omicl. EPlASTEil. — .\lveu8, ab apis, ut videlur diclus ; quare f. leg. .IpiasUr. KPIIJATA. — Inslitor. (.4. ,S'.S. lien.) Epiba- Ue, (ir. ETf.oiTai proprie milites classiarii, vel qui nave conducta utuiitur ; metaphorice, laici qui conscendeninl Ecclesiw navem, cujus proreiii!, naucleii, naul:i' sunt clerici. KPlliATEdl. — .\aves veclorise ; vaisteaux de Iransport. EPIC/EDIUM. — Carmen ad laudem defun- cti dpcantatiim ; chant /unel/re. EPICAUSI'OHIL'.M. — Locus in a-dificio ad speculandum vel solarium ; belvedere, terrasse. {Vet. Gl.) — Instrumentum quod lit super ignem causa emitlendi iumum ; conduit pour la fumee, chemiiiie. (J. de J.) — Locus ubi recon- dunlur unguenta. (Id.) EPIGI'^IxNA. — Idem q. Ephicefna. KPIGl'lHAItlSMA. — Citharae sonus in fine fabulde adiiiberi solilus, ad reficiendosanimos ; musique qui Icrminnit une representation dra- malique. {'I'erl.) EPICROCULUM. — Pallium lenue mere- tricum, a croceo colore sic dictum. ( Vet. Gl.) EPIGT.VCiUM. — Mandatum, a Gra'co irA- Taji; quod idem significat : « Epictaciuin ^us- sionis lure. » [Chartul. eccl. Aux.) EPIGL'IUUS. — Kx Graeco Jufxoooo; et e-'.y.ojpto; adjutor, defensor : « Quod eidem ci- vitali fieret cpicurius maximus el defensor. » {Vit. S. Vital.) EPIGUSTERIUM. — Sedes sutorura. (Fe/. GL) EPIDECEN. — Veslis monachorum, sed vi- delur scripla vox pro Epenuytes. EPIUEMIA. — Morbus conlagiosus et popu- laris ; epidimie. EPIDEHMEX. — Mendose pro Epidecen, veslis monachorum. (Flor.) EPIDIALIS. — Pro EpiDiMiALis. EPIDICEX. — Ut Epidecen. EPIDl.MIA. — Ut Epidemia. EP1DI.MI.\LIS. — Pestilens, conlagiosus ; empexte, contngieux. EPIDIMIAKIUS. — Ead. nolione. EPIDU.METICI. — Qui habent sub se mensuralores qui mensurant hospilia, et in eminente loco describunt nomina eorum qui ibi habent hospitari. ( Vocnb. utrimq. ju- ris.) EPIGRAFARE. — Chartam subscriptione firmare ; signer un acle, ij opposer sa signa- ture. EPIGR.\PH1UM. — Epitome ; abr^ge. {Chr. Trenor.) EPILOGARE. — Iterare. {Vet. Gl.) EPILOGATIO. — Epilogacion. « C'est longue chose bricvement recitee. » ( Vet. Gl.) EPILOGIUM. — Epilome ; abrege. (A. 1148.) — P"'inis, conclusion ; fin, conclusion. EPILOGOXIUS TEUMIXUS. — Qui ratione potius et animo concipilur, quam per eviden- lia signa. (Vit. et Arcad.) EPILOG US. — Epitome; abregi. {A. SS.) 805 EPI MKDLE ET INFIMiE LATINITATIS. BPI 806 — Epitaphium ; oraison funebre, epitaphe. (Ord. Vit.) — Mimus scurro ; mime, baladin, Jon /lew. ( Vet Gl.) EPILOKK'U.M. — Vestis quse loricae inster- nilur ; colie d'armes. EPIMELKl'A. — Curator bonorum a magis- tratu constitutus ; luteitr, curalear. [Dig.) EPIMELIA. — Cura, assiduilas; soin, assi- duiU: (M. Cap.) EIMMEXIU.M. — Exenia quae dabantur per sing\i\os menses ; presents qui se [aisaient tons les mnis. ( I'et. Ot.) EPIMETKUM. — Quod a conlaloribus, sus- ceploribus specierum annonarium supra et prteler modum collationis dabalur ad levan- dum dispendium, in Cod. Th., ubi (Tal. pour le dechet inlerpretatur Jac. Golhofredus. El'IXEl'IlKIDIUM. — Pinguedo renum ; graisse des reins. (Fulg.) EPll'AXTI. — Pro IlYi'APA.NTi. EPIPllANIA. — Feslum quod Chrisliani ce- lebrant ex antiquo ritu (J Junuarii ; ft'te de tEpiphanie; ol. h'piphaignc, Epifaine. l-l'lPll V1,M8. — Ullimus in summo vitis palmile raccmus, qui plerumque parvis raris- que acinis sero maturcscit, quoniara poslremus conceptus est, ideoque inutiiis, ct in viudemia plerumque negligitur. EPIHHEDIUM. — Currus; char. EPIUO. — Memoria. (Ugut.) EFIHKIPTAUIUM. — Vestis quoe humeris injicitur ; calyplraj species quae caput et hu- nieros tegit, cujusmodi est canonicorum regu- larium //-ocus biemali tempore : « Labore ergo fessus, parvuin quod gestabam epirriptarium deposui ac l)ibere lentavi per otium. » (.1. SS.) EPISCOPA. — Uxor episcopi, seu illius qui postea in episcopum consecratus est ; << Epis- copum episriipam iion liabeiitem nulla sequa- lur turba mulieium. « (Cone. Tur. ii.) Abba- tissas etiam quanduque dictas fuisse episcopas conjectant Macri fratres ex quodam ecclesiac S. Praxedis lapide, utde reliquiisa S. Paschali Pajia eo Iranslatis fit mentio. Sic ibi : « Quo circa et in ipso ingressu basilic;o manu dextra, ubi uli.pio beni;,'ni3simtc genitricis, scilicet do- minie Tbeodor:!' episcopx, corpus quiescit. » Eral, inquiunt, Theodora ejusdem Pap;i' mater forsan ahhatissa quie etiam aiitisla dicebatur ; nam sicut episcopus et anlistes synonyma sunt, sic episrnpd et anlista. >< I^PISCdPALE. — Quod ab epixeopo canta- tur. Aj). Mur.j Episcopate Romanorum, his- toria episcoporum Romw. (llerkemp.) EP1S('1)PAI.IA. — Episco[tatus insignia, annuliis et baculus, (Hist. Trev.) — Pr;rsta- tiniirs qu;r episcopis fiunt. (Mon. .\ngl.) EPlSi'< iPAI.lS. — (,)tii partes episcopi turtur, vel ejus familiaris. (llfrm ) — Episcopi iilius. (A. ion.) — h'/iisciipatis liber, liisloria episco- porum llomu!. (A. 1)3.").) EPIS('()1>A1.ISSIV(|.:. _ „ Kt nini exco- liiisset Atlieiins ac si quidam fruclifer amplis- simus, episcopniissimr venit Komam, pr;r- ceptorem etiam in hoc imitalus » (.Vnasl.) Ubi P. F. Chiflelius vim vocisGraecae baud bene cepisse Aoastasium observat, tTcaxouorataj?, directe ad scnpum, quem sibi l)ei instinctu proposuerat, etc. KPISCOPALITER. — Episcopal! more, ut decet episcopum. (S. Aug.) — Episcopal! auc- toritate. (Ch. episc. Cam.) EPISCOPANI. — Episcopo addict! et sub- diti. (Guib.) EPISCOPARE. — Episcopatum gerere ; etre eve(jue, e.rercer I'episcopat. (Ugut.) — Novum episcopatum creare ; creer un nouveau siege episcopal. (Mur.) EPISCOPAKl. — Pro episcopo se gerere. In A. SS.. « llle tanquam episcoparetur, om- nibus studiose intendens. » Nisi silsuperinspec- tare, superintendere, t-n'.Txo^tsTv. EPISCOPATIO. — Dignitas vel jura episco- patus ; dignitit d'eveque ou droits revenant a un eveque. (Lud.) EPISCOPATUS. — Munus episcopale, di- gnitas, reditus ; dignite episcopale, profits epis- copaux. (A. 1498.) — DitEcesis episcopo sub- jecta ; territoire soiitnis a I'eveque, diocese. (Bal.) Episcopatii.s, uibis Venelffi regiones ap- pellantur in Statutis Yenetis. EPiSCOPEl.LUS. — Uiminut. ab Episcopos. EPISCOPISSA. — Uxor episcopi ; lirf. Epi- SCOPA . EPISCOPIUM. — Dignitas episcopalis, epi- scopatus ; dignity episcopale, ejiiscojiat. (flat. Ver.) — Dioecesis ipsa episcopo subjecta ; diocese. (A. 1409.) — Ipsa ecclesia cathedralis; egtise cathedrale (A. SS.'} — Uomus episcopi; palais episcopal. (A. 802.) Reditus episcopatus ; revenus, profits de Veveclie. (A. 971.) EPISCOPUS. — Visitalor, inspector, super- intendens ; visileur, inspecteur, intendant, 6v6- que. (Pass.) — Episcopus cardinalis : id est, 1° proprius, Gal. en chef, in capite. (ilam episcopalia obibal, prip- dicalionero scilicet, etc. ; 2* cuslos ovium. (.-1. as.) 807 BPI LBXICON BPU 808 EPISCYNIUM. — Supcrcilium ; sourcil. Kl'ISl.MUy. — Gr. sTt'ijrj'iJio;. « Examila [pro examina I duo episima dupla {Imi. Ill Gest.) » ubi eramila enisima sunt tesseris nuro testis vel auro clavata. Kl'ISTAGMA. — Sigillum ; scraii. (A. 1160.; EPISTILK. — Pro Epislu/a (l-'rid.) IJ'ISTOLvE. — Chaitie et tabulae vetercs, diplomata, cncteraque, quibus negolia gere- banlur, instrumenta ; actes, litres, chartex, lettres. (I'ass.) Epislolx farcitx, quoe leguntur in sacris iilurgiis, nee solis constant Scriptura; verbis, verum plures etiam continent para- phrases inlcrmistas, quibus quodainmodo far- ciuntur, hincque dicuntur farcilx. Vid. Far- CiTUS. Ephtohe Dornuticalcs, sanctorum, quEe diebus Dominicis et festivis sanctorum in sa- cris iiturgiis leguntur; i'pilrcs (ha dimanches et des fi'tcs. EPISTOLARR. — Idem q. Epistolarium. {Us. ant. ord. Cist.) EPIC'rOLAKIS. — Amanuensis, ab epislolis, secrelarius ; secretaire. EPISTOLARITER. — Per epistolas, ut Ens- TOLATIM. EPISTOLARIUM. — Liber epistolarimi S. Pauli et aiiorum, qui legitur in sacris Iiturgiis ; le tivre des EpUres. EPISTOLARIUS. — Nuntius, epistolarum lator ; messager, celiii qui parte des lettres. (Salv.) EPISTOLATIM. — Per epistolas ; par lettres, par correspnndnnce. EPISTOTELLA. — Diminut. ab epistoln, brevis lectio, quam capilnlurn vocant, ex epis- tolis S. Pauli aiiisque libris desumpta, qu» ad Horas eccle«iasticas recitatur. EPISTOLIUM. — Littera formata ; Vid. LiTTFBA. {Cone. Sard.) EPISTOLOdRAPHUS. — Scriptor epistola- rum : ipi'stolographe. (Xotk.) EPISTULA. — Pro epistola, charta diploma. (Meich.) EPITAPHISTA. — Scriptor epitaphiorum ; faiseur d'i'pitaphes ou d'oraisons funebres. (Sid.) EPITAPH lUM. — vSepulcrum, quaevis ins- criptio ; tombeau {Vet. insc.\ inscription (Sug.) — Sermo funebris ; oraiso7i funebre. EPITATISTA. — Ut Epitaphista. EPITECTICUM. — Vox agrimensorum, ter- mini genus. ?:PlTENr)ESION. — Dignitas in Ecclesia Constantinopolitana. EPITHEMA. — (Juod rei alicui superimpo- nitur. {A. SS.) EPITHEMARE. — Epilhema admovere ; apphquer vn tnpigue. EPITHRMIUM. — Pro Epitimium. EPITU1':TI(:0S. — Vulgariter ; commune- menl, vulgairenient. KPITHYMIA. — Desiderium ; dhir ardent, souliail. lA. SS.) EPITIMIA. — Bona existimatio ; honneur, consideration. iMod.) EPITIMIUM. — Poena, multa; sed proprie pcena legibus ecclesiasticis, indicta clericis delinquentibus ; chatimcnt, correction. — Flos thymi ; flettr du thijm. (Isid.) EPIT(-)(-ilUM. — Oenus vestis quod togae su- perinduebalur : dicitur etiam vestis superior clerici : vvtement de d(ssus, epiloge. EPITOLIUM. — Balnearis cedes ; maison de bairn. EPITOM.A. — Memoria ; souvenir, memoire. (Pap.) EPITOMAHE. — Epitomen facere ; faire im abre(j/\ resumer. EPITCJMARIUS. — Abbreviator ; qui abr6ge, qui resume, abreviatcur. KPITO.MATOR. — Ead. notione. EPITKMIU.M. — Pro epitome. KPITRACHELIUM. — Collare ; collier. EPITRLMUS. — Hippodromus; hippodromei {A. SS.) EPITRITUS. — Sesquitertius ; qui renferme quatre tiers. (Dud.) ElMTKOPUS. — Curator cui rei alicujus cura committitur ; rurn/ewr, intendnnt, tuteur. (A. r.^0-2.) EPITUMUM. — Campus ; plaine, champ. (Ord. Vil.; EPIVRUS. — Clavus ligneus ; cheville de bo is. EPOCH.A. — Mensura temporum seu termi- nus fixus a quo nuincrantur anni ; (Te. Epocha Christianorum, Kativitas Christi Domini, ex quo Dionysins cognomento Exiguus eam, quae Diocli'tiana dicebatur, abrogavit ; Vere chr6- tienne. EPOMIS. — Superhumerale ; a Gr. eitiu|j.!? ; Vetement, de dessus. EPOXDKNALE. — F. Pro Kxpositionalr. EPOPTA. — 'Eu^TCTYic inspector, inspecta- lor. Hoc verbo utitur Tertull. initio libri Con- tra Valentinianos, ubi totam mysteriorum Atti- corum scenam et apparatum explicans, ait : « Diutus initiant, iinguam consignant cum epoptas ante quinquennium instituunt, ut opi- nionem suspendio cognitionis aedificent, » etc. Ubi epoptx iidem sunt qui mrjstx sacra di- centesmysteriisque majoribus, neciium iniliati ; aliis lamen scriptoribus i-niTi-.i.'. juxta vim vocis inspeclores erant arcanorum et ad ipsa sacra interi'iia majoraque mysteria adraittebantur. EPROPINARE. — Epropinare cererisiam, bibere vel eam singulatim divendere ; hoirede la biire on en vendre en detail. {A. SS.) EPTATICUS. — Scptem priores libri Vele- ris Testamonti, Heptnteuchus. (Mart;, Anecd.) EPTEUS. — Septimanus ; relatif au nombre sept. EPUDORATUS. — Sine pudore ; ihonte, qui n'a pas de pudcur, efjronte. {Vet. Gl.) EPUL^E. — Cibaria ; vivres, aliments. (A. 1359.) Vid. Festum. EPULARR. — Pro epulari. {A. SS.) EPULATITIUS. — Qui epulis dat operam ; qui apprete un /est in. (Isid.) EPULICEXIU.M. ~ Vas in quo epulse ad ccEoam feruntur ; plat, vase a porter les rnets dans un festin. EPULONIUS. — Epulis deditus ; ndonne a la bonne chere. I I 809 EQU MBDI^ ET INHMiE LATINITATIS. ERA 810 EPinEI'HlUM. — Capitis legmen. (^6'^ UIMHIxA'l'OIl. — EquUibrator regis, iderri, ut vidctiir, qui alias magislcr regis ; hod. goicrerneiir (lu rot ; Vid. .Magistkh. Kl^Ul.MULGA. — Uui mulget equas ; c/h* qui trait les cavnles, qui vit de lew tail. (Sid.) EQUIXOCEPHALUS. — Vox ibrida ab eq"o el /.if»).r,, caput. « t'qi'inocepliali jubas equo- rum liabcnles, validissimi immeiisis dentibus flarninain spirarUes, » etc. ((Icrv. Tilb.i EnUlXU.M. — Mquestris palrnstra, equestre {•iirriciilutn. (.V. K'o'J.) EIJUIUITIA. — Idem q. Eolaritia. Eul'lSIAI'lU.M. — Ufficina ubi equi fer- ranlur ; alelier oil I'on fcrre les chevaux. (.V. 1:568.) — K(]uile ; icurie. ( Vet. (11.) EniilSTllACIU.M. — Kquile; ecurie. EqUIS rilATOR. — Qui nude slratnr c.ete- ris scriptoribus ; icuyer. EQUI I'A. — I'^quiiis ordo, digiiitas ,- r.hera- lerie. (A. .s\. ) l-XiUriANTIA.— lit Eui:iTATi;iiA. E(JUri'.\KE. — Inter equiles ascribi; itre nrmi rlicralier. (A. SS.) Eqmtnre bannitns, perquirere, provinciam percurrendo, utruni bannum suum servant ; pnrcourir un pays pour s'dssnrrr de t'e.ccculion des lois el ordonnun- ces. (C/i. Eland.) Eqnitare super bestias, idoni q. 'iailice [aire le sabbat, assisler ait sablmi. EniilTATlo. — ICxercitus vel necessilas oundi in exercilum ; chevauchee; \id. Caval- lATio et HosTis. — Equorum cursus. (.V. 12'.l6.) E0UI'r.\.'rOH. — ('ui cura est equorum ; celiti qui est charge dr soiqner les rbev'inx. (A. 1360.) EQUITATURA. — Equus seu animal (|Uo quis veliitur ; monture en general ou rheral de sellc. ( I'ass.) — Exercitus, ut (.'uevalcueia. Lexicon ked. bt infim Lat. (Spec. Sax.) — i:quus clitellaris, jumenlum sarcinalc; bete de somme. (.V. 1366.) — Eque- sris digiiitas ; diijniti' de chevalier. {.4.. S.S.) EUUl'l'ATUS. — (Subs.) Exercitus, ut Hos- Tis. — (Adj.) Kquo instruclus. (.V. 14X0.) l'-(v'Uri'lAR]US. — Qui equiliorum curam gciit, armenti custos. (J'el. Gl.) linUrrililALE. — Ous ; jambr. { I'd. (ll.) I'iQUlTlX.V. — Equitum turma; troupe de caimlerie. (A. 13.'i6.) KQUITKJ. — Equus quo quis vehiiur ; che- val de selle. (A. lli)5.) E(v»UI'l'ISSA. — Mulier qunc eijuo vehiiur ; femme ci cheval, amaconc. (]'el. 01.) EQUITIU.M. — Equorum armcntum ; haras. (Ulp.) — I<;quorum stabulum ; rcurie. (A. 1200.) EcjUITK ACTIO. — Supplicii genus, cum quis ad caudam equi alligatus per urbem Ira- hitur.' action d'etre Iraine ii la queue d'mi che- val. (I'ez.) EQL!I'1'L'R.\. — Equus vel animal, quo quis vehiiur ; monture. EQUO.XOMUS. — « Ministerialis, vel qui modo advocatus dicitur. » (I'ap.j EOUORABILITEII. — Navigio, navigando ; en naviguant, par mer. EQUA rUS. — Privalus ; price de. (Isid.) EgUUI.l'lUS. — Patibulum, furca cui decol- latorum marljTum cadavera affigebanl; espece de fourche patibulaire. EQUUS. — Xude, equus major el cala- phractus quo uluntur potissimum in bellis ; etiam dicitur C'/uus ad arma, conveniens ar- 7nis, de armis, veslitus, cnoperlits, etc ; che- val de balaille, cheval arme el caparafonuc. Equus apprctialus, equus a vassallis domino prtestitus et a^stimatus ut si in bello perirc conlingcret, ejus pretium ab ipso domino I'cstitueretur, canonicus militari^ non seme! nunciipalus. Equus frisius, instrumenlum belii- cum quod Gal. chcral de /rise appcllalur. Ell.V. — Area, seu ager vel locus incultus ; aire, emplacement, terrain incultc. — Pecu- niarum subsidium ; subside, sccours en argent. — Sectio capitis, etc. Vid. /Era. — Inilium aliquod (ixum, undc anni numeranlur ; ere chroncdogiqtie. — Forte ccenicteriiira ; c(»ie- ttere. (Mart., Ampl. Col.) I'iRADli'ARE. — Expellere, quasi radicilus avcllere; c/uissir, melt re dehors. ERADIGARIUS. — lladicilus avulsus ; rase, dctruit Jiisqit'i'i la racinc. I'",R \U1< WTJi ». — Exslirpatio, non scmel in liibliis sacris interitus, c;edes ; dt}racinemenl, extirpation : « i'osl .\nlichristi eradicationem agitabilur resiirreclio. » (Tert.) I'.llA.MEXTUM. — End. notione q. yliiiAMEN. KIIAXGO. — Piscis genus. EllAXUM. — Moneta minulior ex icre apud Siculos in usu ; pclilc inonnaie siriticnne dc bronze. EI^\i'iE. — Uucere ; mencr, conduire; ol. errer. (A. 128S.) ERATOIl. — Debitor, reus, obligalus. (IX. EUAVE.NENUEIl A. — Vox corrupla, ut vi- detur, f. pro rraveneiidera aul quid «imile ; 26 811 ERK LEXICON ERM 812 qua' lamcn idem sonal quod tncanlalnr, prgeco publiciis. (A. 1318.) EUBAl.Urs. — (;crm;iiiice, vir audax. KllBAND. — Exeicilus herebanno seu cila- lione aul submonilione subdilorum coaclus ; Vld. HUlKBANNL'M. KRUATlCtFM. — Idem q. IIeubagrm. ERBKIAHK. — Heibas depasceie ; !'»/. Hkr- BAIARE. ERBEUGAMENTU.M. — Domus; Iw/. He- BEHERGA. EllBERlA'iU'.M. — Jus gisli ac prociiialio- nis, idem q. llEnEBERGA. ElU-^HIA. — Candfl.ibiuin ecclifiaslicutn in niodum occie sen trigoiii coiifccluin ; sovle de thandrlici- d'l'-ylif, hersr ; iil lliuiCiA. ERCIARE. — Uccare ; Jterser. ERCIATURA. — Occalio ; action de herser la tirre, he>'sad. Anacuoret^e. — Quivis monachi, in Hispania. (A. 1016.) — Cui competil cella eremilorium dicta, qui ei deseivit: » Roberlus Capellanus libera3 capcllte dom. nostri regis juxta Knypolgat el loci cjusdem heremila, » etc. (W. I'rinn.) EHEMITA(;lUM. — Habilaculum eremila ; ermildge. EREMITALIS. — Speclans eremitas ; d'er- mile. EREMITANUS FRATER. — Pro Ehemita. EREMITARE. — Yitam eremiticam ducere ; mener la vie d'ermlle, vivre tn solitaire. — Vas- tare ; ravagcr, change?- en solitude. EREMITAS. — Vaslalio ; action de meager, devastation. (S. Eulog.) EREMITirUS. — Desertus ; desert, solitaire. {Ann. Ben.) EREMITORIUM. — Habilaculum cremila; ; ermitage. Fralres eremitoriorutn, religiosi ordi- nis Fratruni Minorum. qui loca deserta et soli- taria, eremitoria nuncuiiala, sui) disciplina Fr. Pauli incolebanl. Sed paulo post defecit hoc nomen, inquit Waddingius, dum ab ercmilo- riis ad occupanda eliam el reformanda majora coenobia convenlualium transierunl. EREMITTERE. — Contra hostee e muui- mentis pugnare. (Bart., Gl.) EREMUDICIU.M. — Deserlio causce, qum fit cum actor vel reus per absentiam suam delu- giunt judicium; defaut. (Bley., Inst.) EREMU.NCrf^A. — Parvum eremilagium ; petit ermitage. ERE.MUS. — Incultus ; incullr. Erema terra, incuUa ; terre incultc, terre en friche ; ol. terre herme. ERENACllLS. — Ecclebiaslica dignilas, apud Hibernos. ERC'A. — Versus: « Quidescendiler^n cam- pum. .. (A. 1010.) ER(;.\DIUCTES. — Exactor operis. (Wai. SI,-.) EROADOCHIUM. — Officina, ut Ergasthon. ERGALIL'.M. — 'EsyoiXeIov, inslrumentum. (Luilp.) ERGASTERIACUS. — Artifex ; ouvrier. (Mur.) ERUASTERIUM. - Monasterium, vel offi- cina medicorum vel operatorium. tVrl. Gl.) — Pro thcca sacrarum reliquiarum accipit Ber- nerus abbas in .1. .S'iS\ ERGASTICUS. — 'EpYaiTizoc, efficax, opero- sus. Ergasticus, jurisconsultis, idem est q. Operabius. ERGASTRON. — Operatorium ; atelier, bou- liqiw. {]'et. Gl.) ER'iASTULARIUS. — Pertinens ad ergas- tulum ; de prison. ERfiASTULUM. — Compedes, quibus rei vinciuntur in ergastulo ; ceps, cntrave, liens en bois pour les pieds : « Johannem cum duobus pedibiis in ergastulo seu compede ponendo. » (A. 1337.) ERGATA. — Operarius ; ot'.vrier. ERtiOLABUS. — Operarius, operarum re- demptor. [Vet. Gl.) ER«;UA. — Pro erga. (A. i;i22.) KRGL'MINIS. — Pro Hegumenus. ERICIUS. — Machina bellica, cataracta ; herse. ERK'UTALIS. — Forte pro eritudalis, do- minicus, propius. (A. 1231.) EI{1L1S. — Principis filius ; Fz'rf. Herilis. KRILIUS. — ['eulisca lingua, armoruni de- posilio. (iMur.) ERI.MAXlA. — Exercitus ; TVrf. Arimandia. ERIMARIUS. — Miles sub comite aliisque officialibus militans in oppidis et castris. I id. Hebimanni. ERI.XACEUS. — Pectenfullonium.( Vet. Gl.) ERIOLUS. — Incile, elix, sulcus aquarius ; riyole. (A. 1379.) ElllPENNU.S. — Modus agri, idem q. Ara- PENNIS. ElilPES. — Pedibus valens, pro xripes, reos habens pedes. (Agnel.) ERIPICA. — Occa ; herse. ERISIPELA. — Tumor ex ferventi sanguine orlus ; eresipele, ERLOTUS. — Ganeo, nebulo; coquin, vau- rien; ol. arlol. ERM A. — Erma terra ; Vid. Eremuf. ER.MAXTATUS. — Sculis genliiitiis orna- tus, vel polius idem qui infra Esmaillatus, vel EsMANTATLS ; armorie on etnailli: « Unum... saierium eruiantaium. » (Marl., Anecd.) i ERMASSIUS. — Ager incultus, vel qui coli nun potest ; f. idem q. Eremus. 8li ERR MEDLK KT INFlMiE LiTINlTATIS. £SB EliMAL'DUS. — Smaragdus ; emeraude. KRMKLl.NUS. — Pellis muris Poiilit-i ,• Uvr- mine. I'^llMlvN'A. — EaJ. noliono q. liiiMii.MUS. KU.MKNIUS. — Pro Armeiiitis, d'Armeiiie, Armenitit, ; ; ; epis taissespar les ynuissonneiD-s. EKNESH'M. — Arrlia ; denier ri Dieu. ar- rhes ; ol. cnc. EROfiAKI']. — Rogam, seu donalivum dis- IribucK': ■ I'njiniUeiis ci lliesauruiii abscon- dituiii mullum, per quod populum eroyare du- buisseiil. » (Loo III PP., E/j.) ('('/. Udha. EROiiA TAltlUS. — Idem ac Kuogatoh. L'rn- gatarii ecclesiaslici, qui le^ata in pios usiis ero- ganl el distribuunt. (.\. STO.) ERdG.VTUlt. — 'reslamentarius exsccuior, qui ulliinam voluntatein tcslaloris exsequilur, el ab eo leiirla legata in pios, vel alios sihi iii- diclos u.sus, erogat el di.sliibuit; undo distrihu- tores dicunlur cjusmodi ixseculores in vrU-ri cliaria ; exccutew testamentaire. (Cod . Tli.)h'r(t- gatar mililaris anuomi', (\m rogam inilitibus cL slipeiidia pcrsolvit. Erot/iilitr o/jbiniioruiii, qui obsonia a principe coUata populu dioliibuebal. EltOISA. — Apum examen in arboris cavo ; ruche n'abcdles. (A. 1083.) ER<,)NIUS. — Pro erroiirus, falsus ; crroni. EllOTKMATA. — QuaisUones. (Pass.) KUPICA. — Occa ; herse. KlU'ldEiNUS. — (Jui serpit, grassalur ; qui rampe, qui se i/lisxe en rampant. EUl'TIA. — Occa; lierse. ERIIA. — Pro AiinnA. KKtlAl)l.\UI. — i'vi-rabundum vagari aniini gralia, deambulare ; s(? promcner, fluner. {A. SS.) KUllAMI'.MA. — Potilionc's jiiiidioiu, ulli- mce liliganliuin aclioncs, litis insliuuR'nla, jura charlis vul consueludiuc lirmata ; (tclions Jitdi- cifiires, derniers acles de procrdure, pieces dc pro- cedure, drolls itabli-s par des litres ou par I usa- ge; ol. errements. (Pass.) EllUANHDS. — Ivrrans; vagabond, qui oa on U vent. (Isid.) EIUIAKIUS. — Ead. nolione. >Mu,i. Anyl.) EKRAl'ICUS. — Had. nolione. (.1. -V.V. I Ben.) ERIIH.NISAIIK. — Lalari, li iiinu.liHrf. ( IV/. Ql.) Quod legit 814 nasuin. i'piivov. iErugine privare ; (7(5- EkIllJINU.M. fid. Xasai.k. ERRijLUS. — Erkaneus. (Isid. ERROR. — Valicinatio ; prediction. (Isid.) EHRUVAGARE. — Vagari, erraro, bine inde ili.scuiTcre ; nller ^u el lit, errer, I'Ader. (Eckeh.) I'^RUliESClRILIS. — Ue quo erubcscendura (;.>l ; donl un duil rnuglr EUUHRilXARE. — ytrugine riiuiller. (Miir.) KllUHKlIX.VlOn. — Qui ajrugine prival ; qui duroudle, fourbisstur. liRlJCTUARE. — Everlere: renverser. (A. SS.) ERUDKRARE. — Hudera terere ad morla- riuni conficiendum. (P'eL Gl.) KRUDERATUS. — Expurgatus, sanalus ; nettoye, gutri. (A. SS.) ERUDIRE. — Mederi, remedium dare ; soi- gner, donner un retnede. [G. Tur.) ERUDIS. — Indoclus ; ]'id. Inrudis. ERUDIT.\S. — Eruditio ; savoir, science, iiis- Irmtion. (A. SS.) ERUUITORJUM. — Academia, schola pu- biica ; ecole, academie, universite. (A. SS. Ben.) ERUGI.XATUR. — Arniorum politor; four- bisseur. KRLKiINATUS. — /Eruginosus, metapliori- ce morosus. (Mur.) — Lebeluin faber ; chau- dronnicr. (Cone. Andeg.) ERLKiO. — Pro hirudo ; sangsue. ERYSIPELVTA TI:RG1D0. — Erysipelas, saccr ignis. (.1 .S6'.) i']RIZA. — Occa; herse. E.SACARE. — In saccum ponere ; ensacher. 1-;S.\IA\1. — In Egyplo dicli sunt .Vcepha- ioruui (juidam ab l^sai.i diacoiio, qui e Palifis- lina missus Alexandriam, ul eorum episcopus cssel, sed non rcceptus ab omnibus est. ES.WIEX TUM. — Jus uleudi in alieno fundo rebus non suis ; ul .-Visamentom. ESHAl.V. — (^an^lis ad educendas aquas su- pcrfluas ; vanne qui iaisse ecouler I'eau dun ca- nal; ol. ebee. (A. 1314.) ESB.VKU.MtE. — Scandulis tegere ; couvrir dc hfirdeaur. (A. i'AH'.) IvSHATHA.MKXTUM. — I', ambulacrum, vel 1 ciis amwnus recreandis animis aplus, a • iailico (■•i(i/<:ii labornas 815 ESC LEXICON ESC 816 aedificarc, vol in culturam rodigere. (A. 1350.) KSHIlANCA'i'UllA.. — Ilamorum abscissio ; (iction d'ebniHchev !es nrhn's ; ol. esbranclieure. ESliKldA. — Later; l/rirjuc. KSDUNDAHE. — Limitein figerc ; plantcv lies burnes, bonier; ol. esbotier. ESHURSAllK. — Pecuniam e bursa seu cru- mena ilopromcre ; dcbourscr. ESHUSCAlti;. — Provincialibus dcsboucar, veprela cxsliipaie, loUere ; olcr les buissons. ES('.\. — Modus agri ; « Tres e,s-ca« terraj, ubisemiuantur duo iiiodii I'rumenti etamplius. » (A. 1070.) — Glandalio ; droll de mcucr lei pores dans une forvt //our qu'ils \j mangenl dit gland ; ol. glat'dee, glandage. (A. 117S.) — Fo- mes ; ce /jid sort a avoir da feu, (imadou : « Of- fcrUir vero episcopo petra et esca el excusso- rium. » (Miss. Mo:ar.) KI.CAAM'IIIA. — Idem q. Escaeta. ESCAAUN'TIA. — Eod. sensu. ES( 'ABOTUM. — Grex ; troupeau de moutons ; ol. rscaboue. ESGACAKIU.M. — Suprema curia apud Nor- inannos ; cour do I'echiquier de Normandie. ESCADl'.NTIA. — Ul Kscaeta. ESCADKRIv — Decidere, deficere ; manqucr. (A. 1263.) — Advenire; (khoir. (A. 1103.) — .Jure bsereditaiio obvenire ; herilier; oX.exchoi- ter. (A. 1214.) ESG.-VDUt'IlA. — Occupatio rerum niobi- lium vel immobiiium ex delicto ct forisfaclu- ra, vel alia causa; Vid. I-Iscaeta. (A. 1230.) ESCADUTA. — Had. notione. (A. 1231.) ESCAEMENTUM. — Ead. notione. ESGAETA. — Bona, prtdia immobilia vel mobilia quaevis quae ex forisfactura et delicto vassalli vel alio quolibet casu cadunt in (iscuni doaiini feudi ; inlerdum, legiliinte bsereditates qua; quibusvis obveniunL : biens meubles ou im- 77ieubles qui arrivcnt au seigneur par rpnre, soil que le vassal n\ul pas d'berilier, soil r/ue les biens de ce vassal aient ele confisqw's povr (urfailur-es ; succession coUaterale et quelt/ue/nis aussi toule espece de succession \ ol. csciioite, eschoaite, etc. Dans le premier cas I'esclioile etait dile escaela caduca, dans le second rccln ou legilima. ESCAETOH. — .Magislra'.us aj.ud Anglos, cujus munus crat, res in fiscum principis quo- libet jure redactas in provinciis diligcnler ex- quirere et colligcre ; of/icier charge de rechcr- cher el recueillir les biens drvolus au fisc. ESCAETRIA. — Officiuni escaeloris. Vid. Escaetor. DSCAHEXriA. — Lcgitima haereditas, qute alicui obvenil vel obvenire potest ; succession, heritage, Vid. Escaeta. (A. 1407.) ESC.VIRE. — Hajreditario jure obvenire ; arriver, cchoir par herilge; ol. eschoilcr. ESC.\LA. — Locus ut videtur ubi religionis causa congregantur Judaei. (A. 1305.) ESCALARE. — Scalis muros ascendere ; escalader. (Rym.) ESCALFATOR. — Instiumentum cibariis recalefaciendis aptum ; mtensile pour faire chauffer hs alimcnls, c/iuufferrlte. ESGALIN'UA. — Terra paludosa, ut vide- tur, nisi sit nomen loci. (Chartul. eccl. Ling.) ESGALIS. — l)iscus, patina; plat. ESCALLARhU.M. — Palus, adniiniculum, ridica, pedamentum ; j/ieii, soutien, ecfialas. (A. 1279.) I^.SGALL.ATA. — Goccum ; ecarlate. I:S(;ALMA.MEXTUS. — idem q. Escdalma- MBNTUS. KSCA.MBIATOII. — Trapezita, argcntarius; changeur, banquirr. LSCAMHIU.M. — Peimutalio ; echange. ESCAMPSOll. — Xuramularius ; changeur, banquier. ESCAN'GIIIA. — Ut Escaeta. ESGANCIUS. — Pincerna, a poculis ; echan- son. ESCVNDA. — Ut KscA, cibaria, ul videtur : (I Ex villis monasterio Goriensi subjectis an- nuus census prinbebalur de rscanda, de sicera, de carnibus et de sale. {.inn. lien.) ESGANDALEU.M. — Mensurae genus pro li- quidis, apud Massilienses. (A. 1489.) ESGAMilLABK. — Idem q. Ecuanhilare. (A. 1489.) ESGANDIS. — Stipes, palus ; arbre, poteau. (Lud.) ESCAXGIA. — Permutalio ; echange. KSGANGIUM. — Ead. notione. ESGAXNA. — Idem q. Essana. KSGANNIGUM. — Ut EscAiiniuM. (A. 1079.) ESCAXTlO. — A cyalhis, pincerna ; cclian- son. ESGAPIAMEXTUM. — Kvasio, fuga ; eva- sion, fuitc ; ol. escape. ESG.VPINIUS. — Ut ScABiNUS, assessor inju- diciis. (A. 783.) KSi'APrriS. — Pra3statio quae forluito qua- libet ex causa domino feudi obvenit ; nisi sit pro accapitis, prfoslatio quae nomine rc/ey(V do- mino capitali redditur. Md. Accaptare. (A. 1237.) ]']S("APIUM. — • Evasio, fuga; (juir quidem usurpatur apud Anglos, de reo aliquo detento, et in carcorcm niisso, qui libertate donatur, an- tequam judicio, seu judicis scntentia et prae- cepto libcretur ; evasion ct mise en liberie par anticipation. ESCAR. — Lapideus agger ad rlpam (luvii ; quai. {St. lUass.) ESGARA. — Combustio ; Vid. Scara. E.SGARCKLLA. — Grumena scortea ; escar- celle. ESCARDIUM. — Pro Esgardium. ESCAHETA. — Pro Escaeta. KSCARGATA. — Excubiiu ; ut Scarguayta. ESGARIA. — Mensa escis plena ; table char- ge de jnets. (Ugut.) ESCARIAHE. — Quasi Esgardiare, dijudi- care, cognita causa dirimere vel potius dicta- re. (Lud.) ESUARIL'M. — Census pro jure pascendi greges persolulus ; droit « pager pour le pdtu- rage. ESCARIUS. — Idem videtur q. Cellarios, q. Vid. ESCARLETUM. — Coccus ; ecarlate. 817 ESC MEDIiE ET INFIRS LATINITATIS. ESC 818 KSCARRAZONATA. — Idem q. livcAiinAZD- NATA. KSCAUREYA. — Jus palos quasesr/iurasyo- cabanl, exscindendi ; droit de confer te hois ni'- cessalre j)Our (aire des cclialns. (A. 1312.) KSCAllRUM. — Angulus ; coin, aixjlc : (( Ac illo i'scarro muri. » (A. 1317.) K.SG.\.RTUS. — Mendose pro essartus. {(}. Chr.) ESC.ASAMKNTL.M. — Casa, domiis, reflifi- ciuui ; inaison, habitalion. (A. 1230.) KSCAS'l'lLIS. — Qui potest comedi ; niamjca- ble, I'Oii d manger. ('I'crt. ESCASUKA. — Ut MsCAETA. KSCATK'U.M. — Had. notione. KSCAUUA. — Navis amnicte species ; bdlcau de riviere, petite barque ; oi. escaude. KSCAUDI'IJS. — Porcus, cujus pili aqua ca- lida aveiluntur ; pore tcliaude. ESCAUSEKIUS. — F.scutarius ; icuyer. ESC.VUDKI'US. — I'anis leviter cocl'us, pla- cent;e genus ; Miaudi, sorle de pdtiiserie. ol. eicaudis, hescaudel. ESCAZUCHA. — Idem q. Kscaduciia. KSCEITA. — Ut Escaeta. ESCENDERE. — Contlngere ; echoir. I''SCEX(iI.V. — Census in blado pi-rcipien- dus ; rente sttr le ble ; ol. ensenge. ESCKXI-A. — Scindula ; bardcau ; ol. essen- gle. (A. 12.-i7.) ESCEN.NA. — Ead. notione. ESCEPTA. — Mensuruj frumcnlarise genus apud .Vngios. ES''Eltl'A. — Fascia, balteus, zona ; ccinhi- re, baitdrier, cc/iarpe; ol. escerpe. — Oblallo qua- sacerdoli a peregrinantibus fiebat pro be- nediclione escerparum ; offrande faite aux pre- tre.s par cetu- i/ui vont en voi/age. A. 1 173.) ESCI'^VVING.V. — Tributum nundinarum do- minis feudalibus a mercatoribus exsolulnm, ut Scavaoil'm. ESCHAAMEXTUM. — Ut Escaeta ESCHAANTIA. — Ead. notione. ES(.'HACIIS. — Modus agri apud Va.sconen- 888 « Oclo escharos vinearum. ■• (.\. 1340.) ESdlAhl'lRE. — obvenire ; echoir. ESDI I V ETA. — Ut Escaeta. E.SilAi:r(tU. — Ut I'.SCAETnn. ESCHAI'AUUUS. — labulatum, vel ligilUiin quo lai)ulata fuiciuntur ; plunc/ier, on rhcvrnn. (A. i;(,",i.) KSCllAFFAU'DUS. — Tribunal, pulpiliitn editius; tribune, estrade elerce ; ol. ischnf/'niitd. i:S('l! Aii;TA. — Ul Escaeta. ESCHAILLO. — Scala, gradus ; relndon, de- gre. I-ISIIAL.VCIUS. — I'edamcntiiin rui vilis in- nititur ; echalas. ESC.H AI.ATUS. — Ead. notione. ESCllALilAll'A. — Exrubin-; f/anle ; Vid. SCAIUGI VATA. EscilALIlo. — Ut EsciiAii.i.o. ESCIIAI.EA. — Scala ; vchellc. ESCllAI.I.AMEXTUM. — Admolis scaiis as- censio ; escalade. (A. 13('i-2.) KSCIl.VLLAllE. — Scalis nv.iros nscenderi' ; escalader. ESCHALMAMENTUS. — Superior pars Irunci, ubi jirljor in ramos diviililur ; partie superieure dit tronc dun arb>'e, la oii. les bran- ches cinntneneent. ESCHA.MEXTUM. — Ilteredilas, successio, qufe alicui obvenit, ut Esceta. ESCHAXCIIIA. — Ul EscALTA. ESCHAiN'DELHO. — Exemplar ad quod men- sural sunt cxigenda; ; clalun des mesures. ES('IIAX(U.UiE. — Commnlare; echanger. ESCIIAXGIRE. — Ead. nolione. ESCIIAXGIUM. — Permutatio ; echange. ESCHAXSOXNUS. ~ Ap oculis, pincerna ; echanson. ESCHANTILLAHE. — .^lensuras ad examen publicarum mensurarum expendcre, exigere; etalonner le.<< mesures. ESCHAXTILLIO. — Exemplar ; echanlillon, montre. (A. l'(S2.) ESCHAOTA. — Ut Escaeta. ESCHAl'OLUS. — Lectualis quaedam supel- lex, vel vestis species : Unum coopertorium panni bruni... et unum t'.scArt;)(//«m panni albi.M (A. 1380.) E.sCHAR.\. — I'edamentum cui vilis inniti- tur ; eehalas ; ol. escaras, escarchon. ESCHAHGAITA. — Excubite, ut Scara- GL'AYTA ESCIIAlKiUAYTARE. — Excubias agere ; /aire le guet. ESCHAIIIAIIE. — Idem q. Escariare. ESGlIAIUtXCAXNUiM. —Census quiprojure ligna sen palos cscharsnnos appellabant, exs- cindendi, exigebalur; /a.ce pni/ee au teiredilas, quiu aliciii idivfiiit ; heritage, succession. (.V. 11 UO.) ESCIIEAXCIA. — Ul Escaeta. ESC.IIECCUM. — Junila scu inquisilio. (Mai. Par.) ESGllEEMENTUM. - Ul Escakta. FSCllKI I.ARE. Ul Esci'ALLAitE. F.S( IIE.NIIA. — II E!<'?/t(s, semita ex utrnfjuo parte vineis consita. ESCHUTA. — Quod obvenit aliiui vcl haerc- ditario jure vel dominico, ut E'!C\lta. — Qui audit aut videl quod agitnr ; espion. (A. 13.'!4.) ESCIFEIt. — Qui fert escas ; qui apporte les aliments. ESCLAFARE. — Infiisere. impingore. (A. 1210.) -Canalis, idem q. Eschbn- Locus ubi concluduntur Vf'temrnt d^i- ESCLATIDOR. DUS. ESC LA US A. - aquae ; ictme. l';s(:[.AVINA. — Vestis vilior tofjc l?rs-grosxi6re ; Vid. Sclavina. ESCLAVA. — Calceus lignarius, quod pscla- vorum seu scrvorum calceamcntum cssot ; sa- bot ; ol. esclop. ESCLAVU6. — Captivus ; jjrisotmirr. l-]SCLIGIIlUiM. — Asser, palus, tigilluni sec- tile ; planchette, solivette ; ol. hlisse. ESCLIONI.VTIO. — Jus inquirendi per de- mos res furlo ablatas ; droit dc rechcrchcr dans Its maisons Ics nbjets voles. ESCLOSA. — Ut ExcLUSA. ESCLUSA. — Agger aquis oppositus ; di- gue, batardcau, ^cluse. ES(;LU5AGIUM. — Pensitalio qufe a domino i feudi exigitur pro jure habendi cxchisatn ; droit i paye au seigneur pour avoir la permission d'eta- ■ blir une ectuse. ESGLUVIAMENTUM. — Ead. notione. (A. 128'*.) ESCOBALARIA. — Scopario, quie scopis i purgat ; balai. I'lSCOBARE. — Verrere, scopis purgare ; ba- layer. l';sG()HER. — Casus seu ingruens neccssitas, qua vassallus domino capitali vectigal ex jure vel consuetudine prajstare tenetur, idem q. Au- xii.UM, q. }'id. ESCOHILIL'E. — Sordes qua>vis, purgamen- ta; balayum; ol. escoubilles. ESCOBOLERIUS. — (Uericus ; cui ex officio ecclesiam scobis purgare incumbit ; c/erccAarpd de balnyer et nettoyer I'eglise. ESCOCHEIUM. — Quod alicui, ut videtur, jure haereditario obvenit, hrereditas ; heritage, succession, ut Escaeta. ESCOCIA. — Pro e.fcroa, ut videtur, a vet. Gall. rsc7-oc, panni species. ESCOOATrS. — Hircus castratus ; bouc cM- trb. ESrOERIA. — Merx coriacea, seu vectigal, quod ex ea percipitur. (.\. I2'J2.) ESGOFFKRIUS. — Qui vfndit coria, coria- rius; tanneur, migissier ; ol. escofier. ESCCKiOriA. — Adulterium, raptus virgi- num vel viiluarum ; adulti-re, violence failed dc-1 viitves ou (I cles fillcs. ESCOLITH.V. — Apud Provinciales, cloaca, chivies, effluvium ; egoM, ecoulement. ESCOXDIRE. — Excusare, ut Excondiceiie. (A. 1218.) ESCONSA. — Laterna ca^ca ; lanterne sourde, ol. escouse. ESr.OXTRUM. — Ut ExcoNTRUM. ESCOPARE. — Verrere, ut Escobare. ESCOPARIUS. — Qa'i eschopam, L ..fficinam vcl domunculam tenet. {Lib. nig. Abbav.) ESCORAGIUM. — Idem videtur quod Esco- riatio. ESCURAMENTUM. — Pro Estoramentum. (A. 1418.) ESCORIA. — Cortex ; ecorce. 821 BSC MEDLfi ET INFIMiE LATINITATIS. ESG 822 ESCORCHERIA. — Laniena, locus ubi mac- lanlur et excoriantur boves ; ecorchene, abat- toir. I';SC(~>R<'IA. — Putamen ; tan. « Ecorcia nu- cis. .. (A. 1466.) l':sColtCIARK, — Corticem avellere ; ecar- cer. ESGORGAHE. — Excoriare, pellem delra- here ; ecorther. ESIjUKlATlO. ^ « Per escoriationem mo- ra: ; » id est per evulsionem erices. (Hog. llo- ved.) ES(;0I1U). — Hordei species ; escourgeon. ESCORKADOUIU.M. — Cursus aqua;, rivu- lus. (A. 1318.) ESGOSUS. — Kscis plenus, pinguis, cras- sus ; gras, charr/c (Crmbonpolnt. (Ugut.) ESCOT. — Contributio, conjectutn ; \"td. Scot. ESCOTUM. — Symbolum ; ecot. ESCOTUS. — Pro Scotus, quomodo Galli Escots dicebant, quos hodie Ecosaais. ESCOUT.\. — Ut eschula, Gal. espion, mou- chard. ESCR.\. — Species vasculi apud Hibernos. « Proliilitque vasculum argenteum, quo Hi- bernenses principibus haurire sclent, ([uod vo- cant I'scra. » (.-1. Sit.) ESGRANNIA. — Preestationis species : « Item pro eso'anniis et couslumis viii inodia et VII scxtaria. » (A. 1310.) KSCRANNUM. — Ut Esciunium. (A. 1239.) KSCdl.XlUM. — Scrinium, cimelium, area : cassette, ecrin; ol. escrin, escrinet. (A. 1311.) E.SCRIS. — Kad. notione. (A. 1441.) ESCRIVKTUM. — Theca calamaria ; {■cri- loire. (A. i:U8.) ESCR( »A. — Professio feudalis, qua scilicet (piis feudalium prrcdiorum cum suis liniitihus, ttirniinis, jurilius ac onoribus dcscriptioiieni domino capital! ex debito oll'ert ; (/(''«o;/(A/-e- mrnl feodal, avcu ; ut Denominamuntum. (A. 13S6.) E.SCRONKLLUM. — Species rctisad capien- dos pisces. ESCItOWETUS. — PriEtor, ex Hclgico seou- tet, escoiiiet. (A. 122S.) E,S(]U.V. — Esc.'c, edulia ; aliments. (Isid.) ESGUAGIUM. — Obligalio pergendi in exercitum vol prinstatio pro foudo militari ; service mililai>'e on rcdevance prii/6e jiour en lenir lieu : ol, escuaige, escuage, service d'esvu. ESCtJALLATA. — Ul Escueuata. (A. 133:J.) ESCUALl.HM. — Patena, sculella ; ecuelk: ES('UAN(iIlIM. — Ut EsciiAGiiiM. KSGUGlloNETU.'-;. — Lamina per quam iii- ; » <;al. (?« re- gardde. (A. 1217.) ES(;A(IKARK. — Popliles inciderc ; cou- per les Jarrcts ; ol. esgarter, esgerrcter. {.\. 1326.) ESGRATIXEUHA. — Cutis e\a\s\o\egrali- gntire ; ol. esgratigniire. (A. 1352.) ESORIXIRE. — Grunnire ; grander, rechi- gner. {Lib. ord. S. Tkt. Par.) ESGUARELIUM. — I'l Ksguardium. ESGUOCOZAMEXTUM. — Adulterium, seu ejusdem cognilio el judicium ; adullere, nu droit d'en connaitre. (]'et. (!(.) ESIBILIS. — .\ptus ad edendum, comesli- bilis ; bnn a manger. ESICIARIUS. — Fertor ; celui qui farcil. ESICIATUS. — Fartus, cujus venter imple- tus est minutali ; farci. ESUIDATUS. — Tonsus, rasus ; tondu, rase. (Lend. Care.) ESITAMENTUM. — Jus fruendi rebus non suis, ut Ais.vNciA. ESKEEATA. — Ut Escaeta. ESKEPPA. — Mensura frumentarla apud Anglos. ESKIPAHE. — Instruere, armare ; e/jui- per. ESKIPPAMENTUM. — Instructio navis ; equipement, nrmement d'un nav'tre. ESLAGIUM. — Ager urbi vel pago vici- nior, ex quo decimas percipere solet rector pa- rochiae; champ le plus voisin d'une ville ou d'un bourg ; oi. ailage. ESLARGAKE. — Emitlere, libertate do- nare ; renvoyer, e/argir. [\. 1351.) KSLAVKIDIUM. — Pluviales aquae per iti- nera camposque decurrenles ; pluie d'orage ; ol. esclavasse. ESLUARK. — Dumeta succidere, et in cul- luram redigere ; couper les buissons, de/richer et mettre en culture : ol. eslaver. ESMAGIUM. — Jus quoddam duels IJritan- niaj minoris et Xannctensis e['isc. commune ; sorte de droit dont les dues de Bretagno et les eveqves de Nantex partagraient le produil. KSMAILLATUS. — Distinctus, vermicula- tus, ornatus ; emaille. ESMAILLIATOR. — Encarstes ; emaillcur. _ ESMAILLIATUS. — Kncausto ornatus, dis- tinctus ; imaillc. ES.MAILLUS. — Kncaustum ; email. ESMALCTUM. — Ead. notione. ES.MALDUS. — Ead. notione. ESMALTATUS. — Ut Ksmailliatus. ESMALTULUM. — Diminut. ab Esmaltcm. (A. 1295.) ESMALTUS. — Ut EsM.iiLLUs. ESM AN DARE. — Pro Esmendahe. ESMANTATUS. — Ut Ksmaillatus. ESMAR.VLDUS. — Lapis prcliosus viridi co- loris ; emeraude. KS.MARAUDUS. — Ead. nolione. ESMATATUS. — Ut Ksmaillatus. KSMAUDUS. — Ut KsMALDUs. KSMI^NDA. — I'^mandatio, compensatio, ut Emenda. i;sMi;.NDARi;. — Kmendare, satisfacere, reparare, compensare ; reparer tin tort, dun- ner satisfaction ; ol. emeniler. l';s\lERARE. — .Merum seu purum redderc, purgare, ad esmerum vel ad legem revocare ; rnmener au tilre legal, en parlanl des metaux precieux. {.\. 1)36.) ESMERAUDA. — Lapis pretiosus ; ime- raude. ESMERUM. — Id quod monetarii domino, cujus est moneta, exsolvunt ex rei monetarite probitate ; seigncuriage. (A. 1156.) ES.MERUS. — Monetarum in metallo pro- bitas ; alias lex ; litre des monnaies. ESMUXD^E/E. — Ut Kmond.k. ESXA. — Scopus uvarura ; marc de rai- sin. ESO. — Pro csox, piscis genus. fl ESOLXA. — Assula. iVrf. Essanna. ^ ESUXO. — F. pro Eso. (Anasl.) ESOPHICUS. — F. i)ro philosopliicus aut sophicus in Alcuini poem. ESOPHORIUM. — Interula, veslis interior, camisa ; vetement de dessous, chemise. ESORTA. — Canabum. (Ugut.j ESPOERIUS. — Fnsium faber ; /ahricant d'epees. (A. 1328.) ESPAGIUM. — F. jus sibi vindicandi res furatas, et de lis cum earum dominis compo- nendi, ut ipsis restituantur. (\. 1:.'32.) K.'^PALLA. — Ut Spalla. ESPALTUM. - Ut ExspALTLM el Espau- LUM. (\. 1076.) ESPAXD.AGIUM. — F. pr;estatio quffidam avente, quae ad cumulatam mensuram exige- batur ; droit sur I'avoine qui s'acquittait arec line mesure comble. ESPANNUS. — Spithama, quantum manu extensa metimur ; empan, palme ; ol. es- pan. ESPARVARIUS. — Accipilris genus ; rper- vier. ESP ATA. — Pro Spatha, gladii latioris ge- nus ; grande et large epee, espadon. ESPATGIUM. — Jus sibi vindicandi anima- lia deperdila, quorum dominus ignoratur ; droit de s'/ipprnprier les animaux egares et de propriefaire inconnu, droit d'epave. lA. 136.o.) KSPATL.V. — Armus aut raembrum fera- runi, vel porcorum, quod vassalli dominis sa_'pius prtestare lenebantur ; epaule. (A. 1150.) ESPAULA. — Armus ; epnule. ESPAULUM. — Locus palis circumseptus ; lieu clos de palissades. ESPAVA. — Dicitur de animalibus aberran- libus quorum dominus ignoratur, qute aut longe fugerunt expavefacta, aut vaganlur et dispalantur sine certo custode vel domi- 825 ESP MKDI^ ET INFlltB LATINITATIS. ESS 826 no, ul habelur in anliqua consuetudine Perlicensi, sed et de rebus aliis mobilibus, qu;i' domino carenl, boniinibus ipsis extra rcgnuni nalis, rebusque nonnunquaiii im- mobilibus, ul prajdiis, qute inter jura domi- norum caduca recensentur ; etiam de feris dicitur, quiP intra alicujus dominium repe- riuntur a venuloribus fugientes ; epcives oa espanes. On entendait par ce mot, 1° Ic detail e(jare ct qui nelail reclame pvr personne, 2° les hiens mmbles ot immeubles sans possesseur connti : ?° les Strangers on aubains ; A" le f/ibier poursuici par le chasseur qui se rifugiail sur les terres d'nutrui. ESPAVEA. — Ea'I. notione. fk. l.*)!!.) ESI'AIU'US. — Alienigena, exlraneus, qui, dimisso proprio domicilio, alio migrat ; blran- ger, aubain, celui qui quilte son pai/s natal pour se r6/i((/ier dans nn autre: ol. espavc. KSI'AZERIL'S. — Aquarius, aquaeductuum exstructor ; fonlainier, cunslructeiir d'nqucducs ; ol. espjasier. ESI'EDITAMENTUM. — UIExpeditamentum. ESPEKAJUS. — Desperatus. (A. i384.) ESPEKGICIA. — Pro Spargicia. E.Sl'EHK'I.US. — Mendose pro I-Isi-eriolus. ESl'EKIOLUS. — Sciurus ; ecureuil. ESPEliO. — Calcar ; eperon. ESPEKONXUS. — Ead. notione. ESPJ';RVEH1US. — Acclpitrls genus; eper- vier. EXPKNSAL.VTA. — Modus agri, cnnquatx parsquarla; Vid. Concha. ESP1.\ — Explorator ; espion; ol. espie. ESPICLE. — Aromata ; ejiices. li.sPIi'lAHll S. — (Jul orane genus specie- rum vendil ; rplcier. ESI'KUH.NANTIA. — Officium obsignatoris lilterarum regiarum. (Kenn.) ESl'li'^TUS. — Pilum, hastile, spiculum ; 6pieu, dfird; ol. cspiet. i'>SPI.\GLA. — .\cicu\& ipinyle : ol. espicule. I:sP1iN<;LAUIUS. — .Vcicularius ; cpinglier ; ol. espinqleur. Esi'i.N(;l,lES. — Ead. nolione. ESPHiMlS. — Idem q. Espietus. (A. 1294.) i:si>||i|( ILL'S. — Sciurus; ecureuil. E.SpJSK). — Sponsio, pignus ; ut Kspoisso. (Cons. Lcm.) ESl'I.I'^cllIA. — .Jus ntendi ailquare ; usai/i', jouinsance ; ol. csplachc. (Dicitur p(jtissitnum de de nemoribus.) ESI'LECTU.M. — Ut KxPLECTiM. ESPLKNt;H.\. — I-'acultas pecorum pascen- doruni post messrm, et etiam venandi, piscandi el ligna in nemcirilius exscindondi ; droit de putiiratje dans les terres en culture apris I'mh'- veiiii'nl de la recolle, droit de pi'clir el de chasse, driiit de eouper dti /mis. (A. iittti.) Ager dcmes- »us ; lerre tlvpouillee ; ol. esplechc. KSPIJ-'.rUM. — i;t KxcLKTiM. KSPl,IN(iA. — Acicula ; epingle. ESPOISStJ. — Sponsio, pignus ; gage, cau- tion. ESl'OI.I.l",. Mes.sjs, fructus ; moisson, pro- duil de la lerrr ; ol. depuille. E.SPONDARIUS. — Tutor, qui pro pupillo spondet ; luteur. ESl'oNDERlL'S. — Limitaneus; limitrophe. ESPORAIUUS. — Lignarius faber, qui li- gilla parat ; c/iarpenlier, menuisier. ESPUltDlUS. — Armorum genus, forte quo spalia; seu humeri teguntur; ipaulicre. ESPORIUM. — Tigillum ; soUveau, chevron ; ol. espoure. ESPORLARE. — Dicitur vassallus, cum domino capitali propter feudi investituram, spur/am seu relevium praistat, clienlelam pro- literi ; payer le droit de relief, reconnaitre son sei(/neur ; ol. espnrter. ESPONSORIL'M. — Stragulum, vel id quo detergitur. (.V. 1243.) ESPRAViCURA. — Servitii species ; an cura epreviil {.^.. 1301.) ESPREVERIUS. — Accipitris genus ; eper- vier. ESPRINGALA. — Balista validior, qua te- lum emittitur ; machine qui scrrail a lancer des traits ; ol. espriiHjnl/e. ESQUAOUKRIUM. — Scacarium ; erhiquier. E.^QUA RT.V. — Mensura frumentaria, eadem qua? QuAHTA. P:SQUEVL\\rTlUM. — Districtus, jurisdictio esqi'ciinnrum, seu judicium urbanorum ; cche- vinage, ressorl de la juridiction des echerins. KSQUEVINESSIA. — Pellilium, ex esquirotis sou sciuris; fourrure, pcax d'ecureuil, ol. esque- vinesse. ESQUEYRA. — Equiie, stabulum equorum ; ecurie. ESnUKiUEYTA. — Exciibi;e ; guei, uIScar- GUAYTA. I'.SljUlLLA. — Tinlinnabulum ; clochelte; ol. esquille. KS(JU1XA. — Imbrex porci ; dos de pore. ESQU1P.\R1v — Navigare; oiler par mer, naviguer. (A. 1207.) I'.QLlltOEUS. — Sciurus ; ecureuil. ESSACAUK. — In saccum mitlere ; ensachrr. ESSA(ilU.M. — Idem q. IIssayamentlm. ESSAIUM. — Exanien ; essni. (Pass.) — Panni species : « .\e moniales habeant tuni- cas... de essaio de Normannia. » (.V. 1227.) ESSAl.ATUS. — Sella inslructus ; setle. ESSAMPLATUS. — Pro Exartls. ESSAKCITUS. — ItxiTcilus. (A. 1356.) ESSARTl'M. — Ut E.\AUTi s. ESSAIUM. — Pro Kss.wiM. ESS.W.VUK. — Trahcre, ollUiere, decurrere ; s'icoulvr, se lelirer ; ol. isssiuver. ESSAVEf'.OTUS. — ("orbis species. (A. 1134.) ICSSAVLItl.V. — Agger slagni, ijui) conclu- dunliir aquiu, seu potiiis qua aqu;ii cxcurrcre possunl seu evacuaii ; digue, chaussve nu vanne. ESSAYA.MENTU.M.— Jus seu omolumenlum iriqiiisitoi is el probaloris monelarum ; droit ou honoraires de I'rssai/eur des nioiinaies. (\. t34'J.) ESSAYATOR. — /.'ssiii/nlor msoine, essnie- nement, soine. ESSOXIARE. — Excusationem proponere ; donner une excuse ; o\. essonier; Vid. Essonia. _ ESSONIATOR. — E.xcusator, qui excusa- tionem pro alio in judicio proponil ; Ci^hd qui, en Justice, en defend ou en excuse uti autiy; ol. exonialeur ; Vid. Essonia ESSOXIU.M. — Ut Essonia. ESSOPIA. — Idem q. Kschopa. ESSOULLA. — Assula, seu asser sectiliusad tegendum aptus ; latie, bardeau ; ol. essole. ESTA. — Sedes in foris et nundinis, ubi merces venum exponuntur, men^a ; bnnc, ^tal. ESTABIlvlT.VS, — Vox fori Xormannici, cum scilicet res, de qua est controversia, in manu regis ponitur donee judicio decisa fue- T\y\ siquestre provisoire d'une chose en litir/e fusqu'd ce que la justice en ail dtcidi ; ol. esta- hlie. ESTAHLIA. — Stabulum, seu obligatio vassalli recipiendi equos domini in stabuio ; elnble ou obligation imposte au vassal dlitbcr- ger les chevaux de son seigneur. {Man. Angl.) — Idem quod Estabilitas. {/nsl. Xonnan.) ESTACAMENTl'M. — Ut .Stacamentum. ESTACARE PLACITU.M. — Illud flrmare i-adiis receplis ; Vid. Stacamentum. ESTACATURA. — Locus palis circumse- ptus ad capiendos pisces ; enceinte jormee d( pieux pour jirendrr le pnissnn ; ol. eslacade, KSCAOHADA BATALIA. — Ducllum seu certamen singulare, ligatum, iniliim et per- fectum ul videtur, ab Hispano eslacada, locus clausus ubi pugnatur ; duel, combat singulier. EST.U'HAMEXTUM. — Sepimentum, ut videtur, seu locus palis clausus, vel potius agger aquis oppositus. [\. 1281.) ESTACIIARE. — Alligare ; attacker. ESTACHIA. — Acicula, id quo vestis cons- tringilur; i'pinglc, nitache, agrafe, {^k. 1239,) ESTACO. — Ufficina, domus ; boutique, inaison ; ol. eslachun. ESTACTUS. — Idem q. Estagiahius. ESTAGA. — Stagium, domus, in qua quis slat, seu habitat : doj/iicj'/e, habitation: ol. es- tage. ESTACtARIUS. — Idem q. Estagiarius. ESTAGERIUS. — Ead, nolione, EST.\GGA. — Idem quod Stagium. ESTAGIA. — Idem q, Estaga. ESTAGIARIUS. — Qui stayimn seu domura habet in aliquo loco vel qui debet stare in castro domini ; habitant d'un lieu, su/et dun seigneur, qui a estage et maison da7is son fief et est tenu d'y rcsider ; ol. estagier, estager. ESTAGILIS. — ' Officina, apolheca ; boutique, bureau. (A. 1224.) ESTAGIUM. — CtBnaculnm, domus, ; mai- son, salle d manger; ol. estage. — Obligatio qua vassallus tenetur stare in castro doniini ad illud cuslodiendum ; obligation ou itaient les vassaux de resler dans le chuteau de leur sei- gneur en tempx de guerre pour le dp.fendre; o\, eslage. — Mansio, commoratio, residential deuieure, habitation, domicile. — Estagium fa- cere, canonicis, idem est quod pia'i?entem esse ; resider. — Estagium habpre, dicilnr do- minus cum hospitium ei debetur; Jouir du droit de g/te. (A. 1217.) Estagium stagni, forte idem q, Estacoamrntdm, (A, 1265.) ESTAGNA. — Mansio, commoratio ; habita- tion, demeure. ESTAGNUM. — Stannum ; etain ; ol, estain. ESTAGRARIUM. — Ut Esthagerium. ESTALERIUS, — Pali in tluvio fixi ad pis- cationem ; pieu.r enfonces dans line riviere pour y tendre des filets ; ol. estalliere. (A. 1279.) ESTALE. — F. vas ad usum mensae : « Duo millia vasorum de electro, ut in eatali- btis, parapsidibus, discis, sausariis et ojlis. » (Rym.) ESTALLAGIUM. — Tributum pro licentia 829 EST MEDLE ET INFIMjB LATINITATIS. B8T 830 vendendi ad estnllum, sive in foris et mer- catis, sive in domo ; droit que payient les mar- chands dans les fnives et marches pour potwoir etaler leurs marchandises ; ol establage, estau- laitje. KSTALLAMKNTUM. — Assignatio, addic- tio, oppignoratio. [Ch. Henr. VI. re;/. Angl.) KSI'AIJvUM. — Mercatorutn sedes in foris el nundinis ; place an marche ; ol. eslat. KSTALhUS. — Relicta ad prnpagationem queiciis ; /(,'/, pousse qu'on laisse pour la repro- 'hictiiin du cliene. F.STAMRNHA. — Idem q. Estamina. (A. 13;»9.) ES'l'AMIXA. — 'I'extum subtile; (diamine. ESTAMINKTA. — Kad. nolione. ESTANCIIIA. — Agger aquis oppositus, a Gal. estancher, impedire ne fluat aqua ; dir/ue. ESTANCIA. — Pro Escancia. EST.VNKORDIUS. — Panni species in burgo Slenfordia lextus. ( Vet. Gl.) ESTANNUS. — Idem videtur ac Stagium, obligalio qua vassallus lenelur stare in castro domini. I'id. Estagium. KSTAPLA. — Idem q. Kstapola. KSTAl'ULA. — Emporium, forum ; marchi; ol. cfilaple. ESTA(,>r.\. — Postis, palus, pila, columna ; picu, perclie, polcait, piller ; ul. estac. ESTARE. — Uomus ubi quis stat seu habi- tat ; habitation, demeure, mnisnn; ol. estare. ESTASIS. — Pro extasis, raplus animi extra sensus; extase. ESTATICUM. — Tributum ; imp6t, ta.rf. (A. 1150.) KSTATUS. — Ordo ; orclre : « Ut tre8 eslatus 96 pnssint congregare. » (A. 1380.) KSTAULA(iIU.M. — Pni'statio pro stmilis seu slallis, pro jure scilicet ea habendi in foris ; nt Estai.lagium. KSTAIJRA.MKNTU.M. — Oiiiquid ad neces- saria vilii- pcrtinet ; provisions, vivres ; ol. e.store»)i'>it. KS'lWZOS. — Ofticina, apotheca ; boutique, atelier. KSTECHA. — Postis, palus, paxillus, ut EsTAOdA. KSTALAdlUM. — Idem q. Estaulagium. ES'l'ELI-A. — .\ssiila, segmontum ; ^c7a/ de hnis, ciipcaii, rrstes de moiuiserte ," ol. estclle. KS'riH.LI'S. — I'nii in nuvio llxi ad susli- nendiini ifte, ul Estalahh^s. (A. 1():U.) ES'ri'"M.\. — Memliri, ut videtur, mulila tio. ;a. 1-,'n,) IvSTEMMlE. — Ut Kxtemare. KS'ri'!P\. — Pains, tigillnm ; pieu, poteau. KS'I'EII. — Ignis sneer, morbi species; sorte d'rrisipide, malndic dr la pcau. (A. .V.V.) KSTERA. — Sedllio ; rh-olle, sZ-dilion. (A. 1257.) RSTKRUIM. — Pro il'sTUARiuM, ranalis quo inlrat a'slus maris ; canal, oil I'eau dc mcr en- t-, estival. ESTIVELLUS. — Ul ^^stivaixus. ESTIVU.M. — .'Estas; etc. I'lS'l'O. — Eslo mihi, Uominicn Quinqua- gcsima; ; le dimnnche de la Quinquagcxime. ESIOHLAClUiM. — Prmslalio pro facullate pascendi porcos in slipnlis ; droit qu'on poyait pour laisser paiire /es rfiaumes aux pourceaux ; ol. eslob/ar/e. (A. liM.) ES'jnCHAGIU.M. — Lignatio, ecu jus per- cipiendilignn intilvis; chauffage, droit de pren- dre le bdis (le chuii/fai/e. (A. 1217.) ES'l'dDIRK. — I'r'o studere. Esr( il'M'W. — lies seu materia quu'vis unde aliquid conficitur vel ornatur : ivalih-e pre- miere ; ol. eslo/fc. (A. 1308.) llS'l'i U-'FATL .S. - Instruclus, munitus ,• ap- prorisionn^, garni; ol. esto/fc. E.STiiFFEIllL'S. — Idem q. Fsc.oFFEHU's. IvSTOI.ll'.M. — (^.Inssis, navis, vel etinm excrcilus lerrestris ; ]'id. Stolu'.m. KSTOLEU.M. — Ead. nolione. ESrop.\. — Slupa : eloupe ;ol. estoupe. FSTOPPARE. — [mpedire; cmpeeher ; ol. estoper. (Rym.) ESTOOUKTUS. — Verulum, gladius ; t'p^c; ol. cstoc. KSTOQUPM. — De estoqun, punctina : (/'■ 831 EST LEXICON KTH pointe, d'estoc. . (A. 1400.) KSTOIl. — Vorator, epulo ; (/onlu, inanr/eur. {Irt.Gl.) — Glavus (|uo temonus aptatur jugo ; cheviUe qui unit /e Joui/ an timon. (Laur.) KSTORAMEXTA. — Quidquid ad vita; et vestitus necessaria pertinet ; /irovisions vntni- tions, meubU's, velemenls, etc. : ol. estorement . (A. 1340.) ESTORIATUS. — Acu plcUis, figuris intcx- lus ; brode, historii; (\. 1377.) ESTOHIUM. — Subsidium, nutrimenlum corporis, et generalius quidquid convtnit ne- cessariumve est ad victum, veslitum, condi- tionem, ut Kstobamknta. KSTOKXAMI'NTUM. - guidquid ad navim inslruendam conAacM ; grccment, a/ipri>visio)ine- menls, elc, tout ce qui est necessaire pour I'ar- mement d'un navire. (A. 13-40.) KS'i'ORESSA. — Emendatio, multa, com- pensalio ; c/tntiment, peine pecunian-c- amende. (A. 1308.) ESTOUBLAfilA. — F. idem q. Estobugilm. F. eliam onus colligendi vel censitandi stipu- las post peraclam messem ad rusticarura a;dium tecta. (A. 1262.; ESTOVERIUM. — Omne id quod aiicui necesfarinm est ; provision de toutce qui est ne- ccssnire ; ol cstavoir. ESVIIA. — Atrium aliis fedificiis murisveaut sepiraento circumdatum et superius apertum ; cou^-. (A. 127'J.) — .Edificium alteriappensum ; vel domuncula, tugurium ; maisnn qui depend d'une autre, ou maisonnette, cnbane ; ol. cstraqe. (X. 1329.) — Fenestra, prceserlim ubi merces levioris momenti venum exponunlur ; fenrtre, surtout celle on I'on met en clalage les vtar- chandises de peu de valeur ; ol. cstre. ESTRADA. — Via strata ; voie publique, chemin pave ; ol. estrade. i-]STRAERI,\. — Idem q. Estrajeri.e. E.STRAGERILM. — Idem videtur, ni.si sit tributum quod a novis incolis pro jure standi in castro domino pensilatur. (A. 1189.) ESTRA.JERLE. — Caduca, dereiicta, bona qiui' in fiscum ex quavis causa eadunt, proprie alienigenarum et extraneorum, quos (iaiii vulgo estranf/ers vocant ; biens nbandonnes nu btens qui retournent au fisc par dhJvrenee ou aubanite, /'■paves. ESTRAMEX. — Stramentum, culcila : vail- lasse. {A. Ss.) ' ESTRAXGURIA (iUTTA. - Morbi genus, catharrhus, lluxio. (A. 1263 ) ESTRE. -- Pro Esse. ESTRECIATUS. — Arctatus ; serre, elroit ■ ol. estrichi. ' ESTREGBORDS. - Axes tabula?, abicgna;. (Ken.) ESTRELIXOUS. — Parviim pondus, minuta pars uncice. {Ob. cccl. Morin.) ESTREXA. — Munus, donum ; present etrenne. (A. 1279.) ' ESTREXGL'EDOIHA. — Instnimentumdolia- riorum : outil de tonnelier, estreignoir ESTREPAMEXTUM. — Vox forensis, des- 832 truclio ; quasi exstirpamentum ; dig(U, ravae/e, saccai/ement ; estreptment. ESTREPARE. — Destrnere, vastare ; de- Iruire, ravaqer ; ol. estreper. ESTKEVIUM.— UtEsTHiF. ESTKll-'. — Species sagittal vel potius ba- lista;, qua; a forma, vel a materia, ant a ra- tione eas tendendi, aut ab iis qua' emiltunt, nomen habebat. ESTIULIARK. — Equum distringere, stri- gili del'ricare ; etriller. ESTRIS. — Ul ESTHIF. E.STRIVERI.A. — Ilabena scandularia, lorum cui stapes alligatur ; etriviere; ol. estrivii're (A. 1;j0.4.; ESTIilVUS. — Slrigilis; eiri/le. (A. 1304.) l'-STItl.\. — I'eniina gulosa ; yrande man- yeusc: ol. estris. (]et. Gl.) ESTRO.MEXTUM. — Instrumentum ; outil, instrument. (A. 716.) ESTRUERE. — Pro exslruere, componere. (Mur.) ESTRUMEXTU.M. — Pro instrumentum. (Mur.) ESTUFFAMEXTUM. — Omne genus panni ; tissu, etoffe. (R3'm.) ESTUGERU.M. — Ut Estugium. ESTUOlUiM. — Theca: boite, Hui ; ol. estuy. (A. 1231.) •' ESTURGIUS. — Acipenser ; esturgeon. ESTURJOXUS. — Ead. notione. ESTUS. — Status, quod aliquiso/: « Vin- dedimus a vobis estus nostros cum omni peculiare, quod habcmus aut locare potere- mus, manso et terra vel viniolas, » etc. {Form. Andeg.) ESVAXUARE. — « Quam dictam mansuram dictus Robertus et ejus hteredes poterunt jus- ticiare et esvanuare per redditum supra dictum sive aliquo contradicto. » (A. 1282.) De jure agitur, quo quis fundum ad manum suam po- nere potest propter censum non solutum. ESURUS. — Famelicus ; nffame. (A. .SS.) ESUS. — Pastus ; noun-iture, aliments. I A. 1153.) E.SWARDIATOR. — Inspector, rebus exa- minandis praefectus ; inspecteur, controlnir, surveillani ; ol. e^wardeur. ESYAMEXTUM. — Quidquid aiicui pro- prium est. quo pro lubitu uti potest. (A. 1445.) E1\ — Interdum pro vel. ETALIZARE. — Componere, conficcre, ut videtur ; laire, fahriquer . « Arena, unde vi- trum etallizatur. » Leg. forte cristallizalur. ETALLUJNI. — Locus ubi venalia proponun- tur, pluleus venalitius : etal, banc de marcliand. (A. 1211.) ETEROCLITUM. - Idem q. Diversiclinium. ETESA, — Armorum vel armalurse species. (Odon. Poem.) ETFUXDUS. — Fundus, ager ; terro, cbamn. (Ord. Vit.) ' ETHICA. — Febris species ; fii'vre vthiniw. (.4. SS.) ETHICALIS. — Elhicalis febris, ut ErriiCA. {A. SS.) ETHISIS, — Ead. notione. {A. SS.) I I EUL MBBLE ET INFIM>E LATI NIT AXIS. BUT 834 I'lTHXlKK. — « Vendidi el Iradidi... rnanci- jiiurn unum cum omni ethnike c.l peciiliari suo, etc. Forte idem est qiiod/.7mi/'/ci, a Gr:nco sO'o;, gens, nalio, et metapliorice societas el genus hnminum. KTHYROUIAXI. — lla;retici qui dicunt Ma- liam virginera ante parlum, non post jiarlum. 1! riA. — Modus agri : « Cum duabus etlis vin- yucnram. » (A. 1373.) I'TinUliTTA. — Schcdula inscripla ; eti- fjlirtlc. \'.T \ A'.UX . — • Apri femina ; Idie. rri'l.lDUS. — Idem q. {.inus. I'.TNKKK. — Idem q. Itiimke. Kl'UMAMK. — Pro InaNitAnii. !•: rU.MAI'US. — Pro InoNEATUS. la'YMuLOiilGAUE. — Ktymologiam vocis scrutari ; chercher i'eti/mologicd'un mot. KUBANUS. — I'igni species, idem f. q. Kbe- KUS. liUCAIlMI'lN. — Antipliona, qn;i' ad obla- tioiiera in lilurgia sacra canitur.f^'r'ra'/. /l/f Jens.) EUCHARIS. — Graliosus ; ijracieux . « Lin- gua eticharis in bono homine abundat. » [In- ler/i. Ei:cl.) I'iUCHAIliSTIA. — Sacrum corpus Christi in Missie sacrilicio conft'ctum ; la sainte Euclinr'is- lie. ( Pass.) — Sacra pyxis seu ciborium ; vibnirc. (//. mon. Becc.) — Feslum S. Sacramenli ; la f^te du Saint-Sacrement. (Ord. Eccl. Rulhoin.) KUCIIARISTIALE. — Vas in quo Eucharis- lia servalur ; ciboire.{Ponli/. Moy.) V.MCWE'V/^j. — Orantes, ha;reteci qui solas preces ad salulem satis esse somniabant. KUCHI.MU.S. — Gr. £j7u,uo; oplimus; excel- lent. (Alex, latr.) EUCHONOMUS. — Pro (ivcoNOMus. EUDOXUS. — E.KCr. 6':iooto,-gloriosu3;/;/e//t degloire, (Frid.) KUFoitTU.NIUiM.— Bona fortuna; homicfor- liiiif, //ou/ii.'itr. (.1. SS.) El'GA. — Forte ignem ; aine. « Ilabebat fe- brem pcsUulem et bossam in eitgn. {.\Iir. I'rti. V,) KIJGIUM. — Pro nota silenlii in musicis. iOU'il' MENUS. — Mendosc pro Egumenus. EUllODl.V. — Ex'lr. eJovIa prosperum iter hetireux roi/aije. Terl.) F/ULmPjIA. — I'-iicharistia; sacramentum ; t Eucharislie. — Hostile particula ; /jorlion frafj- mcnl dc la sniitlc limtie. — Panis benedictus ; pain henit. — Quodvis munus ; present, cndfini. — Prii.'statio ; redrrance. — Kpistola ; leltrc, missive, — Henedictio, salutatio ; biuiediction , salutation. I'.rLDdlAlvHIS. — /utlogiarum confector aul donator ; cetui qui fiibrique ou dislnbue Ics eiiliii/ies. EULO'tICUS. — .'Xd euloglam speclans ; d'eu- loyie. F.IIi.OiMOSE. — Pro idci/iose, id est dolentrr (Hald., > {Episl. Car. M.) .Ma- nusculum ; pelit cadeaii : « Munere prjcmio sluduit sibi placare eum, miltcns quasi eulogium vas testeum, pergrande, melle plenum. » Vit. S.Luldg. episc.) — Dispositio, propositum ; dlspasiliun, inlenlian : « Kt niliil est quod magis debealur hominibus, quam uleorum suprema; voluntatis eulogia impleantur. » {Cone. Trev.) a. 1310.) — Priediclio, valicinium \prfidiction\ « Impletum est eulogium et irrefragabile vatl- cinium quod prtedixerat. » (A. SS.) — Dictum sapienler, aptum responsum ; parole sage, belle maxime : » Illud lamen viri sapienlis semper ad memoriam revocabat eulogium. » (,1. SS.) — Sermo, diclio quu'vis \&nonci, exposf, discours. : « Ijua; brevi euliigio in fronte hujus libelli prae- notata repererit.» {Passioniiar. (lal.) — ('onsue- tudo ; habitude, coutume: a Miratus, eum Ion ge concubinatus culnjio pcrstilisse. » (Lud.) — Eulogium anr/elicum. salutalio angelica ; la sa- il' lalion anr/elique. (Men.) — Pro elogium: Nu- gatoria loquacitalis eulogio perusa [Lib. de dissc. sckol) ; » ubi S. Tliomas ; Kulogium, sapientia, bona faina, vel testimonium dicitur. KULOI.V. — Munus debitutn praistalionis species ; Vid. Eulogia sub fine. EUMENIGUS. — Infernus; i«/e/-(i«/ de Vrn- jer. <( Career eumenicus,» infernus ; I'enfer. [A. SS.) EUMOIIPHUS. — (ir. Ejjiopipo;, formosus ; beau. (A. SS.) EUNICIZATUS. — Castratus; /ait eunuque. EUNK'US. — Ut EuNucnus. KUNUCHAUK, — Castrare, eunuchum face- re ; rendrr eunuqur, chutrer. (Hrompl.) EL'.XUCIIIXARE. — Ead. notionc. Kl'.N'L'ClllXUS. — .Vd eunuchum pertinens ; d'eunuque : « Inipudenler erigunt facies eunu- chinns » (S. Ilier.) EUNUCIIIZAKE. — Ft Eunucuare. {A. SS.) EUNUCHUS. — Dignitas in palatiis impera- torum, cui cubiculi augustali:) cura erat, cubi- I'ularius. {Cod, Jufl. EUPREPIA. — Pulchriludo; beaule. {\et. at.) I'.UR.VVD.MIE. — In carcorem conjicere, vel manuin injicere in aliquern ; arrrtcr meltre en prison. (A. 1334.; i;UllY TIIMIA. — i;j;rjeu(a, concinnitas, cor- poris decens el Jiptus modui^ : « Eccc vir qui- dam ephebus euri/lhmiant domui Sebastian! pra'tendens, » etc. [A. SS.) llF'Si'.BIA. — Eujtosta, pietas, misericordia ; roni m iser/i lion, m isrrirnrde . lil'SSINUS. — Arboris species, ilex, ut vide- tur ; f/euse. (A, t39i.) I'"U'1MIEC.\. — Tlieca pretiosior ; boite pre- rieusi'. I'lUTK^.R. — Entire 'fere, idem vidctnr quod nbundanler (lere, ab eJ el Tiixio lique/acio, undo efTormari poluit tiT/^xto; Crwco pro quo Lalinc dictum eutice. {A. SS. Sen.) 885 BVfi LEXICON BVI 836 KUTYGHKS. — A Gr. ^^-•rfj,i. felix ; hw reux. KUXONIA. — Kxcusalio, idiin q. IIssoNia. (A. 1496.) EUZAIiE. — Manubrium aplare ; tnctire une tnanclie a un oulil, einuianc'ier. KUZIAHIA. — Ager, qui nee colitur, ncc aratur, uIAhea. (A. 1197.) KV.VGl'.\KE.— Vacuum seu irritum reddere ; F«y. VacuaBE. (A>. Steph. VI I'P.) KVACUAHIUM. — Apochae species, idem q. KVACUATORiA. {Form. Marc.) EV.\CU.\'no. — Abdicatio, rei possessaj di- missio ; renoncialion a la jio.-session d'unc chose, abdication, firncuallunis charla,qua. quis rem aliquam ad alium Iransferl ; act/' par lequel on transmet une propriilti a un autre. (A. 1103.) EV.VCUATORIA. — Apochae species, qua- creditor, amissa caulione profiletur sibi solu- tam fuisse pccuniam, caulione enim rcddila. apocha non dalur ; quittance. EVADARI. — Reposcere flagitare. (Isid.) EVADIATiS. — Is a quo ralione forisfacli vadium seu pignus ablatum est ; Vid. Vadilm. EVAGIUS. — Pro Kstagius vol Estagiahius. fA. 1250.) EVALUATIO. — yEstimalio ; evaluation, es- timati'jn. {.\. 1450) EVA.NADOTUS. — Ex Gr. suaviooTo;, cibus qui facile digeritur ; aliinent de lacile diyestion, (Sim. Jan.) EVAXGELIARIUM. — Liber in quo conti- nentur e(.'a*iye/ia qua; in siugulis Missis legun- lur aut cantantiir, quern, ut hodie habetur, a D. Hieroiiymo cumposilura scribitHonorius Au- gustod. ; eoanyiliaire. EVANGELISMUS. —Evangelismi festum, Do- minica quin la post Pascha ; le clnquieme di- manche apres Pdques. EVANGELISTA. — LteUis nunlius ; sic no- minatur S. NIcolaus in ch. a. 1323. EVANGELISTARIEM. - Idem q. Evange- LUniDM. EVANGELIUM. — Evangelin parvula, hoc est, evangelwrum particulas in schedulis des- criptas, inter superstiliosa phylacteria reconset S. Hieronymus in Matlhaeum. Evangeliuin jjh- waviwn, liber ecclesiasticus, in quo omnes ex Evangelic lectiones in sacris lilurgiis recilari solilffi continentur. Carpentarius niavuU qua- tuor Evangelia simul compacta. EVANGELIUS. — Evangelius domini abbalis, hoc est, capellanus, ut conjlcil Mabillonius. EVANGELIZARE. — Scripluras probate, praclicis. EVANTATGIUM. — Jus preecipuuni, praero- gativa ; avaniage. (A. 1354.) EVANLTTUS. — Elapsus ■,paxw,ecoule;u Eva- nutis isti octo diebus. » EV.'^XVARK. — Dissipare, e conspectu tol- kre ; faire ivanouir, dissiper. (A. SS.) EVARE. — Provocarc. ( let. Gl.) EVASTAKE, — Pro vastare. (Vel. Ol.) EVE. — Eve et treve dicuotur nativi de avo el iritavo, quorum majores servilutcm servie- runl. (Sken.) EVICCTI<). — Diploma, codicillus, libellus, quocursu publico ulendi facultas dalur ; tettre par laquelle Ir prince donnc a un pirticulicr !a permission de prendre la poste. {Cod. Th.) Ipsi equi, seu equilaturaj ; chevaux ou montares qui servent axx trans/)orts. {Cone. I/isp.) Eiccliu na- valis, ips;c naves ; vaisseaux navires. (Fred.) EVECTIUNOULA. — Dimin. ab Evectio. (Paul. Dlac.) EVEGEItE. — Pro evehcre. (Mur.) EYELLATIO. — Deslruclio, quasi cvulsio ; destruction, demolition. (A. 1331.) EVELLATUS. — Evulsus; arraclie. EYELLERARL;. — Vellere, spoliare ; de/)(/Mj7- ler de la toison. (W. 15ril.) EVENDICARE. — Sibi asserere, obtinere ; revendiquer. (A. 701.) EVENIENTER. — Casu fortuito ; par ha- sard. EVENIMENTUM. — Possessio obveniens ali- cui, quod varle fit, ul Escaeta. (A. 1371.) EVENTAItIUM. — Jus prajcipuum, prsero- galiva, ut Avantagium. (A. 1221.) EVENTAMENTUM. — Eventus, casus; er6- nement. EVENTARE. — Aerem sibi vel alleri conci- lare, vel ca.pla.re -jcventer. (Mich. Scot. EVENTATIO. — Aeris caplalio et ejusdem impressio. (A. 1398.) EVENTIO. — Pro erenlus, casus, {Bern. Mon.) EVENTIUXOULA. — Ut Evuctiuncula. EVEXTURA. — Fortuna ; aventure. (Lamb. Ard.) — Gaducum, seu quidquid ex contisca- lionibus el escaetis domino feudi obvfnit ; \'id. AvENTURA el Escaeta. (//. Dalph.) EYENTUS. — Advenlus ; arrtvee. (A. 1357.) EVERBERARE. — Vi quadam excitaie, im- pelrare. {Bart. Gl.) EYERNARE. — « Multis enim fallaces divi- lice malignandi prii'stltere occasiones dum vel ad iuxuriam evernant vel ad supeibiam ins- tant. »(.l. -S'DICAT0R1UM. EVINDITALIS. — Erinditale judicium, datum videtur contra eum qui, re cujuspiam ablala in jus voralus ail placitum, nulla missa vel nuntiata .?iS'.) Ubi Bollan- dus : " An evidentia el claritate ? an hebetudi- ne el sliipoit;? » KVDnA'j'dlU.i:. — I'lpistolii; quibus ab- sciiles ad comitalum evocabantur a principe, aut quibus iis qui principis aspectum ambie- banl, venieiidi facultas dabalur ; nam sine evocaluria ad comitatum venire omnibus non licebal : invitations, lett)-e-t d'appel. I'.Voi ATI'S. — Evocati, qui militant sine Sacramento. ( Vet. Gl.) KVol.AGIUM. — Jus aqua; et piscium sta- gni, alibi Volagium ; droit de p''che dans an I'tang el libre disposition de ses caux. I'^VOIATUS. — Dicitur de arbore ventorum »i ad terram dejeclus ; arbre renversc par Ic vent. (A. 1;{I7.) E.\ l»E PO.ST. — I'^x eo I'empore ; depi'is. \.\. 1403.) E.c nunc, ex lioc tempore ; depids ce temps, h'x post, ead. nutiune. K.X.U'IAIIK. — i'^xacuere, excitaro, ut vide- tur. E.X.VGl.N.VliE. — .Vcinos ex uvis exiraere. (Med. Sal.) EXA 838 - Exacisclarc nrcam, in corrumpere. — Punctim ferine ; frappcr — I'Vatris iilius, palruelis, ousin germain. — i'^xcludere ab adytis. — Idoneum seu innocen- Ut ESSEDUM. conjungere, ut advocatus. di riser antiquis inscriptioaibus, earn discerpere. EXACTA. — Ut Ex.\CTio. — (A. 753.) EXACT.VllE. — Pao exigere. EXACTICIJ.M. — Vid. C.\NTARiUM. EXACTIO. — Ci'udelitas; crumde, barbaric. (Bart. Gl.) KXACriONAllK. — Kxigere, per vim aufer- re; prendre, enlever, se Jaire donner par force, [ioan. de Hek.) EXACTIONAIIIUS. — Exactor ; collecleur, percepteur. (Mart.) EX.VCriVUS. — (v>ui exigi solet; exigible. EXACTOR. — Publicanus ; percepteur, col- lecteur. ICXACTURA. — Pro E.kactio. EXAGUEERE. d'estoc. (A. 1400.) EXADELPUUS. ex sonore nepos ; EXADITUARE. (Isid.) EXADONIARE. tem se probarc ; se jiistificr. EXADUM. — Species vehiculi, EXADUNARE. — Addere, .Vdl'.nake. EXADVl)C.\TUS. — Uui f»iil (Mart., Iax.) i;X/EUL'ARE. — jiiqualiter parliri; en parties egales. EX.-ERUGINARE. - Polire ; fourbir. EX.VFOC'I. — a Ublulit canistra exa/uci ex argento purissimo. (.\nast.) ; » sed legendum indubie cca/ota, ex (ir. 'E^riWTi, id est canis- tra sex lumjnibus, iucernis, vel candelis ins- tructa. EX.VdA. — Exitus, proventus, ut Ivxagum. (Col.) EX.\(iELL.\. — Quota pars qu;e unicuique h;eroduin ex successione obvcnit ; portion d un heritage, cc qui revient a chaqiie heritier. EXAdELL.VRlUS. — Ad hieredem spectans ; hMditaire. EX.VGfT.\RE. — De acerbo detrahere ; rf*?- monceler. { Vet. 01.) EX/VOnERARE. — Kxasperare. (Hinctn.) l',X.Vricr. I'.XAlJl'OIUZATUS. — (Juasi extra auclori- I ta(em, t]iii licfugil auctorilatein et disciplinam contfunnit. (.Mt'ist.) I EXAIJIIK^ULARE. — Aures abscindere, cou- I per les .rce^ lence, egregie. (A. 1357.) EXCENNIUM. — Munus, donum ; present, cadeau. (Limb.) EXGENTOR. — Pro exsecutor. [Deer. Plac.) EXCEPTA. — Pro excerpta. EXCEPTACULUM. — Ut receptaculum quo aliquid excipimus ; ce qui re^oit, ren/crmc quel- que chose, instrument pour recevoir ou recueilhr quelque chose. (Tert.) EXOEPTARE. — Excipere, demere, numero eximere; excepler. (Mur.) EXCEPTATIO. — Exceptio ; exception. (A. 969.) EXCEPTATUS. — Exceptatum officium, for- te usu receplum : « Expositio exceplati... slalui ordinem exceptati officii tarn de psalmis cum antiphonis, quam de homeliis et de Vesperis, et raatulinis, » etc. [Ord. eccl. Ambros. Med.) EXCEPTIO. — Festum S. Martini quarto Idus Maii in Gallia celebraluni ; la pHe de saint Mar- tin. — E.rceptionis pagina charta qua quis prte- dium sub annuo censu ad vitam utendum acci- pit vel concedit; quod a nolariis qui cxceplo- rcs dicebantur, notis excipiebatur ; hailemphy- tiotique. — Excerptiones, pro excvptloms saepe occurrit, ut videmus apud Baluzium in notis ad August. Dialog, de emend. Griitian. EXCEPTIS. — PrcEter; outre. (Jul. Afr. EXGEPTO. — Ead. notions. (Isid.) EXCEPTOR. — Notarius, amanuensis, qui acta judiciorum describit, judicis sentontiam excipit ; secretaire, greffier, scribe. Vid. E.\- CEPTIO. EXCEPTORIA. — CoUectorium, cisterna ; riservoir, citerne. EXCEPTUARE. — Excipere, ut Exceptare. EXCEPTUATIO. — Exceptio; exception, re- serve. (A. 969.) EXCEPTUM. — Prfficeptum ,■ ordre, instruc- tion. (S. VI.) EXGEItEBRARE. — Cerebrum exculere, ad insaniam adigere ; perdre ou faire perdre la tete, devenir fnit, ou rendrc fnu. EXGEREBRATIO. — Cerebri amissio, insa- nia ; folie, demence. EXCEREBllATUS. — Qui cerebrum ami- EXC la tete, qui - Fluere ; 844 t)'a pas le tem, dvacuer. (Alex. sit; qui a perdu ktourdi, /ou. EXCERNERE. latropb.) EXCERVIGARE. — « Si quis... rilortas, quibus scpes conlinenlur, capulaverit, aul res camborlas exceri-icavcrit. » Lex. Sal. in mar- gine I-;dil. lleroldi, ewtherven, id est concidert. « Hoc modo dcficiente — conlinenliiR verbo excervicanle contumaces, viliorum intemperan- tia decurrit. » {Vet. interp. Phil. (J. in Genes.) E\CESS10. — Immoderantia ; cxces. EXCESSIVITAS. — Excessivilas expensarum, superQuitas, nimielag ; depenses excessives. (A. 1591.) EXGESSIVUS. — Immodicus ; immodiri , dk- reqlk, e.i'cessif. (A. 1361.) EXCESSOR. — Ead. notione. (A. 1341.) EXCESSUALIS. — Ead. notione. (.1. i>S.) EXGESSUS. — Quod excedit ; le surjilus. (A. 1315.) — Immoderatio ; exces. (Rol. Pat.) EXCHALCIARE. — ^Ere spoliare, nummo* aui'erre : « Belle te nummularius ille exchalcia- vit. >' (Porph. in llor.) Jocus est in furacem, nummis de mcnsa subtractos in calceos sibi infarcientem. i:XCIl.\.LGAYTA. — Excubise, idem q. SCA- nAGAYTA. E.XCHANGIA. — Permulatio ; echange. EXCHEETA. — Ut Escaf.ta. EXCHERTUS. — Inserlus, additus ; intro- dicit, ajoute. F.XClllNTONATA. — Fascis cingulo astric- ta, ut vidctur, ab Ital. cintole, cingulum ; hot- te, faqot. [St. Av.) EXGHIRGITIA. — Ut Exchalgayta. EXCUUCIIARE. — Pro Exsuccare. EXCICOTUM. — Symbolum ; i'cot. (A. 1362.) EXGIDENTIA. — Idem q. Escaeta. EXCIDERE. — Obtingere, obvenire ; echoir. (A. 1242.) EXCIDIUM. — Jus domini superioris in bona vassalli decedentis; simul el quod nomine re- levii dono exsolvebatur ab hujrcde, ut eorura possessionem adire legitime posset ; Vid. Rele- vare; droit du seigneur sur I'heritage du vassal et aussi droit de relief. EXCILARE. — Male dictum putat Graevius pro JO.vcELLAnE. (Isid.) EXCIMATICUS. — Pro Scuismaticus. (A.. 1065.) EXCINIUM. — Donum, mxinas ; present ca- deau. EXCIPIUM. — Venabulum ; ipieu pour la chasse. (Isid.) EXGIPULUM. — Fossa vel instrumentuno quo pisces capiuntur ; fosse ou engin de pgcke. {Vet. Gl.) EXCISURA. — Imum fossati solum vel ejus incisura • « Quod in excisura fossati cadet. » (A. 1234.) EXGITATORIA. — Jurgium, rixa ; querelle, dispute. (A. 136«.) EXCLAMARE. — Alta voce pronuntiare, vox liturgica, qua in libris Graecorum ec- 845 EXC MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS EXC ' clesiasticis per ly.^pwvtw passim reiJililur : « Om- nes (Jiaconiles et pauperes Christi, qui ibidem conveniunl, Kyrie eleison exclcunare siade&ni. » [Diuni. Rom.) ' KXCLAKAKK. — Deciarare, pronuntiare ; annnncer, proctamer, /aire connaitre. {St. Saon.) — l-;xpandere ; deployer : « Se excla- .rare in aciem. » (Mur.) ' KXCLIPTICAKE. — Deficere ; manqiter, de- 'failllr. ■ iiXCOLARE. — Pro Excrolare. I EXCLOSA. — Pro Exclusa. EXCI.OSORIUM. — Aquarii canalis val- vula, calaracla ; porte d'dcluse, ecluse. (A. 1376.) EXCLOTARIA. — Ut E.xclusa. (A. 1216.) E.XCLUDERE. — Erogare, promere ; de- penscr, payei\ {Cod. Th.) — Praeciudere ; bvucher, interceplijr : « Ut iiovos muros de- istruat, quia abbalias nostras exciudunt. <> (A. :!ir)3.) j E.XCLUSA. — Locus ubi conciuduntur aqu;e'; bassin, ecluse. EXCLUSAfilUM. — Pensilalio qute a do- mino feudi cxigitur pro jure habendi erclu- satH : 'Uroit paye an seigneur pour avoir In per- mission de retcnir les eaux courantes ou de faire des ecluses ; ol. exclusai'je. EXCLU.SARLV. — Baillivia sou proefeclura exclusarum, in monasteriis ; administration des rcluses ou retenucs d'eaux, dans les mo- na.steres. {Inn. Ill PP. epist.) — Idem q. E.x- clusa. (A. 130,S.) EXCLUSARIUS. — Pro Exclusoiuus. ' E.XCLUSATICU^L — Tributum quod a praj- tereuntibus ad exclusas pcnsitatur ; peage au passage des rcluses. EXCLUSATOR. — Cui competit pensila- lio ex falcultale habendi excluxam alicui con- cessa. EXCLL'SOll. — Janitor; porlier. — Eabcr ferrarius vel iorarius ; forgtur, mouleur, /on- deiir : « In arte arj^enlaria exclusores vocan- tur, qui de ennfusione massiu noverunl for- mara vasis cxpriinere. » (S. Aug.) Exclusores dunnonuin dicli oxorcislse. EXCLUSORIUS. — Ostiarius, ut ExcLU- SOR. EXCLUSTL — Pro exdusisli. (Tert.) RXCI>USUS. — Obsessor ; celui qui s'ar- r^le, s'elablii ijuelque part, qui assiige, assuj- geant. EXCOGIARE. — Glebas frangere, vel dumc- lis purgare ; emntter une lerre ou la d^barras- ser di's rnnces. {.Mon. Angl.) E.XCODICARl'J. — lluiicare ; dunncr t/n la- bour avcc la xcr/nmtle, serfouir ; oi. chcr- foir. EXnOGEUE. — Pro Cogere. (Inn. Agri- nens.) EXCOC.ACIAMENTUS. — Adulterium vel raptus virginum aul vidiiarum ; adulth'c mi rapt des femmes veuves ou eel ibataires. (.\. < I W.) l''.Xf'.()L.\. — Alienigena ; qui est du dehors, eirani/er. (Rym.) EXCOLATA. — Carnis decoctum, apose- 1 ma : « llogo ut mihi facias excolatain, ut 846 » {A. vobiscum manducem hoc sero Sotulares excolati. Vide ex ea SS.) EXCOLATUS in Suhtalahes. EXL'ULIvXTIA. — A voce excolere: « Si ultra tres numerus (fratrum) excreverit, unus semper propter domeslicam curam, atque re- rum communium excolentiam remaneat. » {Leg. Long.) EXCULIDUS. — Excolidus ager, squalidus, incultus ; terre qui nest pas en culture, /ri- che. EXCOMLVRE. — Licentiam abeundi facere, imo ejicere, expellere ; autoriser d sen aller, mettre dehors, chasser. {St. Plac.) EXCOMMIATUS. — Expulsus ; chass4, banni. (St. Cast. Reb.) EXG0.\LMU.\1CARE. — A communione fide- lium prohibere ; rctrancher de la communion des /Hides, exeommunier. — Obtestari ; prier, supplier : « Episcopus excommunicavit homi- nes... per Uomiiium Patrem omnipotentem... ut verilaleni dicant. » (\. 920.) L'xcommunicari cibo : « Si quis clericus superbire prisesumpse- rit, sa-piu.s proprio excommunicalur cibu. t> {Pam. Egb. arch. Ebr.) Id est, in pane et aqua pci'niteat. EXCOMMCMCATIO. — A communione fidelium |)roliibitio ; excommunication, retran- chemenl de la societe des /ideles: ol. excommu- nimcnt, Excommrnie, etc. Excotnmunicatio a pace, Missa et mcnsa, episcopis inllicta qui pa- rochiam allenam invadunt. (Can. /lib.) — Ma- jor et minor exeommunicalio. Dicitur autem major excommunicatio, cum dicit prselatus : Excommunico le.... talis excommunicatio se- parat excommunicatum a communione fide- lium, et parlicipatione et perceplione sacra- meiilorum. MIncjr autem excommunicatio (qute locum non habet in ilalliis) dicitur cum quis communicat excommunicato majori excom- municatione ; et tunc partlcipans excommuiii- calo, est remutus a perceptione sacramenlo- rum : ita non debet recipere Eucharisliam vel alia sacramenta quousque fuerit absolutus. (Sijnod. Ncm. a. 1284.) — Excommunicatio inter pcjcnas monaslicas recensolur. [/ieg. S. Den.); ea autem varia fuit, inlerdum a mensa, interdum nb oratorio^ etc. EXi'OMMUMCATOR. — Qui sentcntiam excommunicationis fert ; celui qui cxcommu- nie. EXrOMMUNIO. — Excommunicatus ; «/ui qui est exrnmmunir. {Can. S. Pat.) EXCO.MMUNIS. — Ead. notinne. {Cone. Arel. n.) EXCO.M.MUNITEK. — Una, communiter ; ensemlde, en commun. (A. 12()().) EXCOMMUNUS. — Ut Excommunis. [Form. And.) KX«'i)M\US. — Ead. notione. (A. 700.) EXCOMPARATIO. — (^omparalio, acquis!- lio : acquisition, achat. (Ap. Bal., //. .In;.) KXf'UMPUT.VIlE. — Computare, numerare; compter. [K. 1319.) EXCONCILIAIIE. — Exconciliare altare, in- 847 EXC LEXICON EXC 848 terdicere, velare, ne in eo sacra peragantni- ; in- ierdlve un aulrl. EXCOXDK'EKE. — Excusare, falisfaccre, purgare se sacramnnto, affirraare ; s'cxcuser, se justifier, pronver son innocence ; ol. escon- dire. EXCONDITUM. — Excusatio, purgalio per sacraiiientum ; action de s'cxcuser, de se jus- tifier, (Je deinonlrer son innocence. (A. 1215.) EXCONSl'LES. — Qui a consulatu exie- runl peracto vicis suw anno ; exconsuls. (Isid.) EXCOXTFIARE. — Permiitaro ; echangrr. EXCONTKUM. — Permulatio, quod contra aliara rem, seu pro alia reddatur ; proprie autem est, cum obses loco allerius obsidis cum licentia discedenlis, aut dimissi dalur ; echange, ce qu'on donne en cchange. EXCOI'ARE — Ut EscoPARE. EXOOl'lAHE. — l':xscribere ; copier. EX(]0HDA1U. — Aberrare ; se iromper. {Com. Inst.) EXCORDATUS. — Corde privalus ; qui est sans ccvur. (Sug.) EXCOREARE. — Ut Excoriare. EXCORIARE. — Virgis veheraenter caedere ; batlre de verges jnsqiiau sang, fusliger ; ol. escorchier. [Cli. imp. Fred. I.) — Gorium de- trahere ; ecorcher ; ol. escorchier. {Leg. Ruth.) Excoriare cruces, aurum et argentum ab iis expilare ; en/evec /'or et I' argent qui ornent les croix. (Radew.) EXCORIATIO. — Ut EscoRiATio. EXCORIATOR. — Lanius ; houcher, hour- reau. (A. 12'J5.) Metaphorice excorialores, qui liles provocant. (A. 1302.) KXC( )HPoRAKE SE. — A corpore seu so- cielate discedere ; se tenir A I'ecart, faire bande apart. (Vine. Lirin.) EXCORRENTI^. — Caduca bona, eadem q. EXCADENTI^ el ESCAETA. EXCORRIGIARE. — Gorrigiam solvere, ut Decorrigiare. (Ugul.) EXCORTICARE. — Gaudam animali detra- here ; couper la queue d un animal; ol. icouer. (For. And.) — Gorium deliahere ; ecorcher. (Mur.) EXGORTIZARE. — Gorium detrahere, ut E.XCOKTICARE. (A. 1377.) EXCURZARE. — Corticem avellere ; ecorcer, enlever I'ecorce. (A. 136().) E.XCOTERE. — Excotere bladunt, excu- tere, exlerere, flagellare perlicis ; battre le ble. (A. 1497.) EXCREDERE. — Facere ut aliquis non cre- dalur ; deconsiderer. (h. 1300.) — Mutuare; emprunler, ache'er a credit. {A. SS.) EXCREDITUS. — Cujus sponsio, seu cau- tio nondum accepla est ; celui dont le credit nest pas encore ctabli pour qu'on accepte sa (jarantie. (A. 1327.) EXCKEMENTUjM. — Increraentum, accre- tio ; accroissement, augmentation. (A. 1207.) EXCRESCENS. — Forluita clericorum ob- venlio ; casuel du clerge. (R^-ra.) EXCRESCENTIA. — Ead. notione. (Rym.) EXCRETORIUS. — Excretoria casa, ab aliis secreta ac seorsum posita ; maison siparie diet aulres, isalee. [A. SS.) EXCROLARl*;. — Quassare, agilare ; ibran- ler, secouer. (A. 13G0.) E:XGRUSTARE. — Crustam auferre ; ;)Wer, enlever la surface, la croiite d'une chose. Me- taph, spoliare ; dcpouillcr, miner. EXCURARI-;. — Excubias agcre ; /aire le ffuet. — K cubili surgere ; se lever du lit. EXGUHIA. — Vigil, excubitor ; celui qui monte la garde, sentinelle. {St. Aven.) E.XCUHLE. — Vigilite custodum ; garde, faction, fl'ass.) — Quod vis gravamen aut quoe- vis injusta molestia, qute siibditis infertura dominis ; tracaxserie, tnxc, etc., donl les vas- saux sont I'objet de la part de leurs seigneurs: « De illis hominibus, qui res suasalienaverunt, ubicunque super eas resident, distringat eog comes per excubias publicas, sicul lex conli- net. » [Le.r. Long.) Ubi (ilossa: « Id est, ser- vitium ad pontes restaurandos. » Muialorio i tamen excubix nihil hie aliud sonare videtur, , quam uibium cuslodia. — Vigilia; ecclesia- stic;!', officia vigiliaruni. « Excubias ceiebrare, , agere. » (Pass.) — Jus irardx, quod vassalli i ac tenentes debent in castrisdominorum ; droit I de garde, service militaire que le vassal doit au i seigneur pour la garde el la defense du chateau | seigneurial. KXGUBIALJS. — Ad excubitorcm perti- neus ; de garde, relatif ii la garde. « Excu- biale obsequium. « (Joan. Sarisb.) EXClIBIAIil<:. — Ut KxcuBARE. (A. 1256.) EXCUBlCILIS. — Qui excubias agere te- netur ; celui qui est oblige a faire le gitet. (A. 1457.) EXCUBICULARIUS. — Defunctus munere cubiculaiii ; celui qui a ele valet de chambre. {Cod. Th.) EXGUBITARE. — E strato surgere ; se le- ver. — Ad alterius salulem vigilare ; vciller au salut d'aulrui, faire le guet. (Pass.) EXCUBITATUR. — Ut excubiior, sed raa- lus, qui non excubat, nisi ut circumveniat : « O dementiam ! Pomini pulchrum exercitum, sive virginum choros iilii diaboli circumdant, sed supervacaneo labore excubitatores atterun- tur. » {/Jo't. Cbron.) E.XGURITORIUM. — Locus in quo excu- i bant milites excubitores ; corps de garde. EXGUBITUS. — <( Excubitum I'accre, » vigi- lare ; elre de garde, monter la garde. E.XCUBIUM. — Vigiliffi ecclcsiasticae, ut Ex- CUBIvE. EXCUBIUS. — Excubitor ; sentinelle, gar- dien ; ol. excubittur. (A. 1348.) EXCUBUS. — Ead. notione. (Joan, de Par.) i EXCUDIA. — Vestiaria scopula ; vergette, ' brosse ; ol. escouvelte. {Vet. Gl.) i EXGU(;UATHI^. — Excubiae ; guet, garde. (A. 1079.) EXCULPARE. - Exsculpere ; sculpter. (A. . 1402.) EXCULPATIG. — Culp.TB liberatio : « Roga- mus eos propter ipsorum exculpationem, et ne cresceret aliqua rixa in Padua. (Rol. Pat.) EXCULTARE. — « Sede, noa tLbi dicit; 340 EXC MEDLE ET INFIM^ LATINITATIS. EXE 850 'non sedentem vero cxcuUare nequaquam oinit- lit. <> (Ach., Spic.) EXCUXDIUK. — Ut ExcoNDiCBRE. I EXCUXIARE. — Collocare, condere, vel excutere : « Concedimns... adunare omnem laborem ex ipsis terris et exuniare in scripta jrea, » etc. (A. 10i)5.) EX^UPAltE. — Exsccare, rumpere; couper. I A. \U[.) [ EXCl'I'ATOR. - Uiii ?capis purgal ; qui 'jalaie, qui tieftoie. [A. SS.) EXCUIl(;\('H/E. — Idem q. ExcuGUArm.K . i EXCURSUS. — (^>ua aqua3 excurrere possiint, lieu evacuaii ; ce par oh I'eau peut s'ccouler, ■cliise, vanne, etc. (A. 1217.) — Proeslatio qure n avena solvebatnr, ob ercursian seu percicr- ■um suhditis concessum, vel pastio in alte- •ius domiiii pascuis ; rcdevanre en avoine payee ■ ar le vassal pour Ic droil d.e vaine pature dam t'es pdliirar/es du se'ujnenr. (A. 1101.) I EXCURTARE. — Caudam aufcrre ; couptr 'a queue ; ol. rscouer, escourler. — Contrahere ; V.brtgcr, accuurcir ; ol. accourler. . E.XGL'SA. — Excusatio ; excuse. I EXi'USADU.S. — Idem q. Excusatus. ; EXCUSAMENTUM. — Excusatio ; excuse. jM. Cap.) I E.XCl'SARE. — Recusare, renuere ; ne pas \'greer, refuser, di-sapprouver. { J'et Gl.) — Pur- ;;are se a crimine ; se Jmtifivr d'lmc accusasinn. Ve'. 01.) — Absolvcrc, rciim liberum dimit- .ere ; ahsnwire, ncquitter. (A. 1129.) EXCUSATICUM. — F. legend. E^catiaim, id est pr?e?talio qure pro esca seu glandatione ')orcoriiin solvi solitum erat ; ^'id. i-SCA et Es- lARruM {('apit. Sicard. princip, Deneu.) ' EX(JUt>A TH). — I'urgalio a crimine ; action k se Jtisti/ier, Jiisll/ic'itiun. [\'et. Ol.) — Im- nunilas ab aliquo onere ; exemption de quelque harqe. (A. 1H71.) — Epistola, ut E.\cl'satoiua. '< EXCUSATIVUS. — Apologeticos; Jus/i'^a- I'l/. {Vet. 01.) E.\CUS.\TOIl. — Reus, qui se a crimine 'xcusat, ant certe qui rem quampiam sibi pe- ilam dehere negat ; celui qui se Juslifie d'une iccusntion ou qui nie ce qn'on lui nklauie {Lex. Mam.) KXdUSATOIKA. — Epistola qua quis so 'xcuaat vel qua alicujus excus:itio a|iprobalur. I!al.) liXGUSATUM. — Immunilas ab aliquo onere, ut Excusatio. (A. 1370.) K.VCUSA'l'L'S. — fSubst.) l^xcusatio ; c reuse. — (Adj.) Exciisiili, 1 ' iliinis'»i servi aut libeili ijui cutn pro qualibet culpa ad erclesiam voni;i; iinjietraiidie i-ausaconfugisscnt, douiiiiis redde- Ijnntur de omni paniarum genere securi et ad servilium consuetum redibant, datis prius a domino ad Evangclia sarramenlis de concessa venia el quod nullam iis pa'iiam pro ea culpa a qua alisohili iTiint , irrogaret; quod si domini sacrainenta violasscnl, exco- municationc lan()uam perjuri multabaiitur ; serfs fw/iltfs qui sulliciluieiit et olilnniifnt la ri'misswti dc leur /nute en recourant I'l /'/;'- qlise ; 0/1 Ivs reiiroi/ait ik'urs tnallres, qui ctaiciit tenus de Ics pardonner sous peine d'excommu- nication. 2° in monasteriis qui, ut vi- detur, ad ecclesias vel ad monasteria confu- giebant, el majoris sccuritatis gratia iis se quo- dammodo in servos dabant ; personnes qui se reliraicfU dans Its eglises et tes ubbayes et s'y donnaient cnlieroment. a Vel reliquas posses- sioaes qu;c... ibi sunt da're vel duirgatte, seu etiam excusatos, seu atTertos qui in prtufatis monasteriis legitime jam subjecli sunt, vel qui devote oOerre se cum suis rebus voluerunt. » 3" Liberi, quieli ; anssaux exempts des charges puhliqiies, comme de guet, de corvees etc. « .Vc pro omnibus obligationibus... quietos dimitti- mus et axcusatos. » (A. 1323.) 1° in chartis llis- panicis qui, ut videtur, ab oneribus publicis excusanlur etsoli glebx serviunt ; serfs specia- lemenl occupes au travail de la tcrre el n'ayant (\ supporter aucune charge publiquc. EXCUSSAUE. — Frequenter excutere ; se- coucr, agiter frrquemment. (Tert.) liXGUSSATUS. — Excutiendi actio ; action de secouer, d'agiter. (Prud.) E.XCUSSIO. — Frumenti ncmpe ; batlaqe da ble. {A. 755.) KXCUSSO. — Scutum, insigne ; ecu, ecusson. (A. 149«.) EXCUSSOR. — Spicarum in area tritor ; batteurde ble. (A. 12 )3.) — Parricida, homicida, sicarius, salelles, {Vet. 01.) KXCL'SSORIUM. — Area ubi frumenlum excutilur ; aire a battre le ble. KXCUSSlJIt.V. — Excussio qua grana e spicis in terram cadunt ; battnge du ble. EXCUTEItB. — Eripere de manibus alterius : « Si quis furem ca[)tum aut reum alicui excus- serit. » (Le.r. Sal ) EXCUTIA VEXTRICULl. — Instrumenlura chirurfiicuin ad everrendum stomachum. EXCUrU.M. — Pro Scltlm. EXDICEliE. —Pro E.xcondicere. EXDKi.XUS. — .Xon dignus ; qui ne merile pas, indiqne. ( Vtt. Gl.) KXDOSSAIIE. — E dorso deponere, Icvare, Hal. csdossnre. (St. Avel.) EXECAHE. — Pro exsicrare. {Vet. Gl.) EXEGATORIUM. — E.xaooatouiu.m. (A. 1290.) EXliGRAHl. — E.recrari dicitur mcnsa al- iaris si superior tabula in qua principaliter lit consecralii, mota, vel in sui forma mutala, vel cnurtuiter, |)uta ultra medietuleni fracta sil : tunc enini iterum consecrari debet. (lUir.) EXEGItEAKE. — Pro Exentf.habe. {]'et.Gl.) EXECUTA. — Idem quod Pri;>:aria. (.V. 1383.; EXECl'TVllE. — lixsequi, perliccro ; execu- ter, r/ftctuvr, accomplir. Cone. His/i.) — Ex- tremo supplicio afficcrc ; fairemourir par suite tl'inie rondainnation Judiciaire, excculer. (A. 13l.*5.) EXECUTERE. — Exlrcmo supplicio afficere ; ut EXIXLTAHE. (.V. 1313.) EXi:ii;i'lU. — Pa-na capitis ; dernier sup- plirc, peine cn/iilale. — Pignoruni ablilio. (A. 13i9. ) — Executoris teslamenti poloslas ; puuvoir dc rvxikuteur (eslumentuirv. {■'^- 1225.; 851 EXE LEXICON EXE 852 Executio campi, duelli seu monomachim execu- Uo. (A. 1152.) KXKCUTUK. — (Jui judicium mandata et decreta exsequitur ; celui qui execute let or- drcs du juye. (Executor c/ialcnli, in cb. A. 1307, idem est, ul vidulur quod chaleiUutnemm hie idem videlur quod cnletujxnii seu caleugn, seu lis vol actio qua quis rem suam repctit apud judiccs.) — lixactoi \percepteur, reccveur dcs impuls. (Sid.) E'-ecutores appeliali judices vel alii a piincipe delegati, qui episcoporum in conciliis, contra sa;culares, statuta execulioni mandari curarcnt, ab ipsis episcopis ad id i'ere semper poslulaii. Executor officii, in Kcrli^- sia Saiisburiensi, idem qui alibi hehdutnadavius saceidos, is scilicet qni hobdomadam integram in chore fiingitur niuneie sacerdoli?. Executor ucf/olii crucis, Ad pro\ocandas sacras expedi- liones deputatus, qui cruces ct privilegia cruci adscripla distribuebat. (A. 1264.) KXEGUTCiRIUS. — Executorix litteroe, spe- cialia Pontificum Ronianorum mandata seu rescripta, qufc pro beneficiorum provisionibus concedebantur, forte sic appellatre, quod ad certos erccutores eas dirigerent Summi I'on- lifices : provisions. KXblCUTORIALIS. — Executor ialis littera, qu;e judicium exequendum alicui committit ; ordre d'ixcculion d'un Jiiijemcnt. (A. 1541.) I'LXECUTRIX. — Executrix tcstmnenti, qure exsecutoris testament! vices agit ; femme chnr- gee des fonctions d'exicuteur testament a ire. (Ap. Mad.) EXEDA. — liasterna ; char, ut Esseda. K.XEDITIO. — « Ut cujusciinque exeditionis sive belli turbalio inter confines fieret, locasu- pradicli Patris sanctitate et scientia reverenda libera ab omni staluerunt fore servitio. » {A. SS.) Continuator Boliandi, in (ilossario ad calcem, reJdit exactio, sed puto mendum esse et pro exeddio legeudum cxpeditio, Gail, expe- dition, exercitus, apparatus belli et bellum ip- sum. Forte eliam idem est ac exilus, egressus, ut in exemp. quod sequilur : .< Kec habere possunt extra castelhim exitionem. n [Tract. de re mil it.) EXEDRA. — Conclave a reiiquo ajdificio separatum, quod inlcrdum porlicis adjuugitur ; interdum thronus episcopi in bemate, seu ipsum bema, vel sacrum tempji adytum ; piece isolee du reste de I'edifice avec leguel une r/alerie la met quelque/ois en communication ; siege de I'dveque au fond de I'abside ; I'nbside eUe-meme ; lesanctvaire. EXEDRIOLA. — Diminut. ab Exedra. [A. SS.) EXEGNIUM. — Pro Exgniu.m. EXEMARE. — Pro Exkniakk. EXEMIXA. — Meusuia vinaria ; I'id. He- MINA. EXEMPLA. — Fern. gen. pro evemplwn. (Ann. Ben.) — Alibi non seme! niendose scri- bitur pro ea: fjrjij/o/a. (Ap. Bal. Cap.) EXEMPL.^RE. — Describerc, exemplar exprimere ; copier, transcrire ; ol. exempLr. (Greg. Tur.) — ICxplanare ; eh'cider, ejpli- quer. (Vet, Gl.J — Traducere, ludibriis palam exponere ; exposer a la risde publique, au mi' pris. (S. Aug.) — Eruncare ; dcf richer. (Pass.) — Exempio probarc. (.1. 6'.s'.) EXE.MPLARITAS. — (Jua quis se pra;bel in exemplum : « Splendor exemplaritatis el sanctilatis intigra3. » (Vet. Poet.) KXE.MPl.AltlTER. — Ad exemplum ; e.cem- plairement. EXEMPLARIUM. — Silva in terram cultam redncin ; hois defnche, mis en culture. (A. 878.) EXE^li'L.VTIO. — Uoscriptio, exemplum ; copic, cx/jt'diiion. — Duinutorum purgatio, cxslirpalio ; aclinn d'cnlever Ics ronces i-t let //uiss'/ns, defriclicnicnt, EXEMPLATORIUM. — Ul Ext.MPLAiuiM. EXEMPLATURA. — Descriptio, exemplum: cople. (St. PL) E.XE.MPLICARE. — In exemplum proferre {I'et. Jnsc.) EXEMPLIFICARE. — Ad exemplar descri- berc ; copier. (Mon. Angl.) — Exemplum prae- bere ; donner t'excmple, servir de modi-It. nic Martiaus eques maiilelluiu dimidiavit; Ut facereraus idem nobis cxcmpUjicavil. [Inscription sur une porle d'.imiem.) — Narrare ; rnconter, reciter. (Pap.) EXEMPLUV. — l'"igura ; figure, dessin; « Pavimentum excmplis stratum, » idem est ac tesselalum, in quo diversai form;e et figurae exprimuntur ; pane en mo^aiqiic. (.Ab. Mir.) Hinc vestes variis eremjilis et figuris ornala £;S|ATi),(oTa dicuutur apud Eustat. — .Silva in terram cultam redacta ; bois defrichd mis en culture; ol. eremplc. EXEMPTARE. — Eximere, immunem fa- cere; exempter. (A. IJ-iOO.) EXEMPTIO. — Qua monasteria ab episco- pali jurisdictione cximuntur ; Vid. Monastb- RICM. EXEMPTO. — Pro cx(epto, adveibialiter. (Bib. Clun.) KXEMPTOR. — Carnifex ; bourreau : « Nec mora, cxcnijifore vocato, juliet, apcrto pectore martyris, cor ejus evelii. » (Th. Canlip.) EXENARRARK. — Ignorare. ( Vet. Gl.) KXENDOLA. — Scindula ; Vid. Escenna. (A. 1363.) EXENIA. — (Fem.) Ut Exenium : « Quod undique non venirent ad eos exenix a fidelibus transmissiE. « (A. SS.) EXENIARE. — Dona conferre ; porter, fain dcs presents. EXENIM. — Valde. (Isid.) Putat Grajvius enim delendum esse et significari ex in com- positis habere polestatem augondi, ut in exau- geo, etc., suamque opinionem confirmat auc- toritate Papiae, apud qucm : c- prrepositio in-i lerdum pro valdc accipitiir, sicut excelsus. EXEMU.M. — Idem quod .Xenuim, munus, donum, oblatio, atque adro qurevis prestatio vel tribntura sub nomine doni ; offrande, pre- sent et toute redevance (ju'on faisait payer ci litre de don volontnire. « Exenium de coquina, » dapes, ferculum : inets, plats. (Feud. Norm.) EXENCJDUCHIUM. — Pro Xenodochium. EXENSIS. — Pro exsensus. 853 EXE MEDLE ET INFIMiE LATINITATIS. EXF 854 KXENTERARE. — Sonlis interanea seu vis- cera extrabere ; ^ventre)'. [Cor. Zsinf.) KXENTKR.VTIO. - Poeuac species in Iscsffl majesUtis reos, apiid Anglos, apud quos eo- rum interanea seu viscera extrahiintur et cora- burunlur ; supftlicv en usage chez les Anglais, Ufjufil cnnsistait a evcntrcr les coupablts, eta brnler leurs entraillcs. EXEfjUl.E Lintea quibus defunclorum corpora involvuntur, vel ipsum funus. Inlcr- dum Officium pro defuncto solcmnitrtr celebra- lutn, etiam abseiitc cadavere ; sttnire, funerail- les, Ofi/ce lies mnrls. EXEUUIALIS. — Monitor funerum ; ]'id. PuLSATOR. — Ad exequias pertinens ; de fune- railles, d'oiseqws, funehre. E.rcquialis, honor.') (W. Brit.) E.XIOQUIAEIE. — Kxequias celebrare ; cele- brer Irs funera'Mes. EXEQUI.VlllL'S. — Qui exequias curat et di- rigit, pecunianiqueobid erogandam distribuit ; ordonnaleiir des /loierfiillcs. EXEQLJITAllE. — Ex equo dejicere ; dbmon- ter. (Pet. Diac.) — Equitare ; aller a cheval (Spec. Sax. ) EXEQUTARE. — Pignora auferre ; e.vecuter. (A. 1379.) — PiBna capitis plectere ; ul Es.k- CUTARK. (A. 13.")7.) EXEUUTOKI A. — Litterae quibus executio judiciaria permiltilur ; Icltres executoires, acte du jiu)'- qui aulorise I'exrcution. EXEIKJIPICS. — Cursor, qui in currendo pe- des exercet ; coureur, messagerd pied. { ]'et. Gl.) E.XERCITALIS, — Miles, qui in exercitu mi- lilat ; soldnl qui sert a I'armee. « Exercitale sen hostile iter, ■) exercitus, ^obligatio pergendi in hostem. (Cap. C. C.) EXERCl r.\l.ITl']R. — Cum armis rebusque aliis militaribus ; militairrmetil, avec equipe- ment de i/uerr/'. {Ep. C . M.) EXEliclTAKE. — Bellare, belium gerere, vel in exercitum pergere; yuerroyer iis. vel in perpetuuni. » ( L Ip.) EXEIICITL'ALIS. — Gloria militari illustris ; illiistre par ses hauls /aits, qui a wie i/raudr re- putation militaire. (Cass.) — .Militaris, ad exer- citum spoctans ; m«7iVai>r, relatifa I'armee. (Ep. 7'heiid. rrg.) I'.XKIKXniALITEH. — Armata manu, cum exercitu; ii main artm^e, avec det forces. iLud.) EXERCITUARE. — Mililes conscribere ; le- ver Jf^s solilals. (Sanib.) E.XEItCrrrs. — Obligatlo qua vassalli do- minorum cxpeditioiiibus bellicis intersunl; sei'- vice uulitnlre di'i par les vassaux a leur seir/neur. (Pass.) — Aulicorum turba, proceres, magna- tes ; ceux qui font jiarlie de la cour, les qrands, (Idat.) EXKltCIUM. — Munus, negotium ; charge, a/faire. (St. Cad.) EX1']KE. — Ejicere : « Quod nisi Gaufridus de Langolio intra octo dies juri apparebit, ipse erit penilus foris banitus, et quod omnes tarn milites quam rustici qui eum viderint, ipsum capiant, vel a terra domini regis exa?i<. « (Char- tul. S. y'inc. Cenom.) Forte pro exeant, active sumpto, (rallice ; qu'ils le (assent sortir. E.\ERMIS. — Exarmalus ; desarmi. EXEUQUIA. — Ul ExoRyuiA. EXI^RS. — Exers macilentia, pro iners ma- cilcntia, quo sensu dolor iners apud Senecam. E.KERCERLINT. — Pro exeruerunt, ab exe- rere, edncere vel exportare ; emporter, trans- porter. ('A. 1241.) EXEUM. — Exitus, ul Exius. E.XFEBRUARE. — Expurgare ; nettoyer, pu- rifier. EXFEECORARE. — Stercorare, fimo pin- guefacere ; fumer la terre. (A. 1 1'Jo. ) i:XEKODARE. — In feudum confcrre ; don- ner en fiej. (A. 1:201.) EXFESTUGARE. — Abdicare, ut Effestu- CARE. EXFLM'. — Pro exeat [Vet. inscript.) EXFIDULARE. — Fibulam detrahere, sol- vere ; degrafer, dMacher. (Prud.) EXFIDA. — Pensilatio pro facultate pas- cendi pecora, ut videtur; redcoance pour le droit de pdturage. (A. 1371.) EXFINARI']. — Terminare, definire ; ZiHiiVer, bonier. (A. I I'd.) EXFORBIAIiE. — F. pro Exforciare. EXFORCIARE. — Vim inferre ; forcer, enle- ver de force. EXFOKf.'lATOR. — Qui vim alicui inferl ; celui qui se parte ii des rmcs de fait envcrs qucl- qu'uii. E.XFORCIUM. — Auxilium ; aide, secours. EXl'itRXlCARE. — Fornicare; forniquer. (S. Hier.) EXl'llACTOR. — Idem q. Efkr.vctor. EXFIIEDIARE. — (,>uasi extra paccm po- nere, viulare ; violer : " .Si quis ad anna pro- siliat. el dcwniim e.r/rediet, nee tanien aliquem percutiat, dimidio t'urisfacto culpa consistat. » (/..//. /. n..ir.g.) EXFREIARE. — Navigate ultra (Isid.) fre- tuin eitavifiaro. ( Pap.) EXFltUl'.T.MlE. — Fruclus prrcipcrc : per- cevoir Its /mils, les revtuus. liXFUIKyill'ICARE. — Ead. nolione. I'.Xl'L'NOAUE. — Fundilus cvertere ; re»i- urrnr di- /owl in comhle. (A. SS.) — Fundi possessionem dimiltere el abdicare; rei\oncer h la prnpriete d'une lerre, deguerpir. EXFU.ND.VTUS. — Ex/undatusager, res ex- 855 EXH fundata : « Concedimus cum omnibus rebus cxfundalis quee ex hoc swculo absque Laurede migraverunl. » {Ch. Lonyob.) EXFUSTICARE. — Menduse pro ExFESTU- CARI. EXGAL.VTIO. — yEquatio, ajqua parlilio cen- sus el serviliorum inter vassallos coheeredes ; action de rendre ei/ale, d'cgnliser enlri- /Jusieurs coheritiers la portion revenanl a cliacun d'etix des charges rjui grereni fheritage. EX(tR.\VAHE. — I/?vare alleviare ; alligcr. {A. SS.) , . EXCiRAVATOR. — Officium raunicipale, apud Italos, qui de queielis el de molestiis ju- dical. EXGRUNIHE. — Grunnire ; grogner. EXGHUNITIO. — Grunnilus ; grngnement. EXHABITARE. — Locum Iiabilaloiibus vi- duarc ; drpeujjler, rendre an lieu vei'/ de scs lia- bitanls. EXHABITATIO. — Loci descrtio, action d nbandonner un lien, de le rendre veuf de sa po- pulation. EXHyEUEDARE. —Bonis possessis spoliare ; depouiller quelqu'un de ses biens. (Sug ) EXH^REDITARE. — Ead. notione. EXHyEREDITARL — Dicilur de terris qua- rum nullus hferes esl ; elre sans heritier. (Lud.) EXHALATUS. — Mors, qua quis cxbalal animam ; la mort. {A. SS.) EXHERUARE. — Tortilibus virgultis, quas GaL hardes seu hart appellantiir, ad majorem ignominiam coUo injeclis, furca; appendere ; pendre avec une hart. (A. 1358.) EXHE[IEDARL — E.\lia familiam quaj na- turalis est haeres, exire ; sortir de In fnmiUe pour aller a dcs etrangera. (en parlanl d'un h\Qn). Exeheredarisc, bona sua dibsipare ac disperdere : devorer, dissiper su furtuue. EXHERED.-VTIO. — Bonorum spoliatio, dis- sipalio, jactura ; ruitie. (A. 1386.) EXHEREDITATKK — Ea(L notione. EXHIBERE. — Praibefe alimenla et ad vi- tam necessaria apiid jurisconsuUos. — « Quo- niam thermaj publicoe in eodem loco popnlum exhibebant. » (A. SS.) Id est, occasione ther- marum ibi erat populi multiludo. E.KIIIBITIO. — Praehitio, praestalio, tribu- tum ; redevance, taxe. « CunctaRi|ue exhibitio- nes qua; haclenus... redhihita' sunt. » (Ch. And. cp. Laud.) — Pro adj. cxhibitus. (A. 1330.) EXHIBITOR. — Qui exhibet, litlerarum seu inslrumenti lator ; celui qui presenle, qui er- kibe dcs pieces. (.\. 1340.) EXIIIGERE. — Pro exigere, passim in char- lis. EXHIMITUM. — Pro Examhi m, q. Vid. EXHITA. — Exikus obviam aiicui ; action de sortir pour aller a la rencontre de quelqu'un. (A. 13S0.) EXHOMIN.VRE. — Hominem exuere. nunianos hominis esuit usus, Non humaaus homo. Degener ergo LEXICON EXI 850 Bruti degcncrcs induit artus. Et 6\c exhominans exhominandus. (Al. de Ins.) EXHO.MOLOGiSTA. — Confessarius, seu ad- minister sacrce paHiitenlite, ab s;ojjioaoyeTv, con- fiteri. (.Job. de tUp.) EXUONURARE. — Probrum, infamiam in- ferre, labem nspergere; dexhonorer. (S. .*\ug.) — Aiii(ueni h/. N^^miare. EXOHLIGAUH. — Ab obllgatione liberare. (Mur.) EXOCATAC.OEI.I. — C,r. e^oxitixoiXoi, pra-- cipui patriarchal ("Mnstantinopolilani officiales el con-iliarii, qui in publici< neiibus episcopos prwcfidebant. Sex enumeral 11 ll'raannus post Macros fratres in Ilierolfxiro : Magnum (H-xo- noniinn. Mngnnm Sacellarinni, M<\gnum Sce- nophvlHceiii, Magnum r-harlopliylacem, Pra'- posilum parvo sacidlo el Prjlccilicum. EXdlXLP.VllE. — Occupalionibus liberare ; di'hiirrasser dn travail, dcsocinper. — De pos- sessiune dejicere. occupaiiletn et po.'sessorem ex pell I' re ; etc. {Cum. Tnlet. \\.) EXPEUICATU.*!. — Cui pedes fuerunl am- putati ; ii (/III on a coupe ks pirds. [.\\). l.ud.) EXPi:i)ini;i.AIlE Sc:. — Pedlculos eximcre. (Cone, liri/ul. ('a»on. Pleniprnd.) EXPEDIIvNTIA. — Res expcdiens. iLud.) EXPEIiI.MENTU.M. — Impedimentum, sar- cinu; ; liai/ai/e.i. (A. ilG7.) EXPEDIUSE. — Expedite, promple, com- pendiose; promptement, en abrege. {Vit. S. Ai- card.) EXPEDIRE. — Dominum seu dominium aii- cujus dimittere, homagio domini renuntiare. (Vital.) — Mittcre, Icgare ; expeilier, ennoyer. — Dcstinare, proponere, accingere ; appreter, preparer, disposer. (A. 1292. EXPEDITAMENTUM. — Vectigal, tributum, quo soluto quis expeditus dicitur. (A. 1292.) EXPEDITARE CA.XEM. — Vox forestariis familiaris, canum pedes quodammodo muli- lare ; cnerver un chieii en lui coupant la pclotle ou f/ucli/ues i/oi//ls pour I'e/npecher de chasser et de lancer les beles /auves. EXPEDITIO. — Obligatio eundi in exerci- tum domini ; obligation imposee aux vassaux de suivre lew seigneur a la guerre, — Renun- tiatio ; renonciation, action de renoncer. (Vit.) — Agendi celeritas, diligentia ; diligence, ac- tion d'etre expeditif. {X. 1360.) — Distributlo; repartition, distribution. (A. 1362.) — Solulio, pecunia;, rei alicujus commodo applicandre, numeralio, traditio ; payement, livraison de fonds. (X. 1367.) Expeditio causarum, promul- galio decursus causarum ex judicis ordine ; promul(/atton des roles Judiciaires. (A. 1363.) EXPEDITIONALIS SERVI. — Quibus in expedilionibus uti solebanl domini ; serfs que les maitres faiaaient suivre a la guerre. {Lex. Burtj.) EXPEDITIONALITER. — Armata manu, cum exercitu ; d, main armee, avec des forces. {Script, rer. Fr.) EXPEDITORIUS. — Expeditorix res, arraa beilica quibus quis in expedilionibus bellicis utitur. {Spec. Sax.) EXPEGATORIUM. — Relis species, qua ca- piunlur perdices. coturnices, phasiani, etc. ; sorte de filet d'oiscleur. EXPELARE. — Pilos radere, avellere ; de- piler. EXPELLERE. — Corapellere ; forcer a. (A. 1204.) EXPELLEUTA. — Qui canonem publicum canonicariis solvere ultro renuentes compelle- bat ; perrepteiir. roilecteur. EXPENDIIilLlS. - Forte logilimi ponde- ris, ab cxpniilcn', pondcrare ; reclius, qui in usu est, qui expendi possit. {Cnr. Fan.) EXPE.NUITIO. — Expense ; depenses. (.1. SS.) EXPENDITOR. — Qui expendit seu exsol- vil ; celui qui page, pni/eur. (.\. 132.").) Dispen- sator, opconomus; rconome, tresorier, inlendant. (A. .SS.) EXPENDITUS. — Expensus, exsolulus ; paip'. 'irquilli'. (\. 1333.) ■EXPI;\I)1UM. — Pro di>pcndium. (A. 1152.) — Expensa', suiiiplus ; dipense. (Mur.) EXPENS.VRE. — Expendere ; dipenser. (Soa'v.) EXPE.WSATICUS. — i.iberalis, qui iargas exptwisas facit ; genereux, qui deptnse large- mtnt. (Lamb. Ard.) EXPENSEltE. — Expensas, suraptusfacere; dcpcuter. l.ub., //. Brit.) EXPEUDE.NS. — .\TiJ-^,s, fur. {Vet. Gl.) 863 EXP LEXICON KXP 864 • Vigilanlius, diligenlius. — F-xpergefacere, exci- exper(;en(;ius.- (Felil)., //. ,s'. D.) EXl'EKrHiSCKRi!;. tare ; ereiller. (Ard.) EXPKRI.MKNTALITER — Expcriendo, ex- periim^nto ; par experience . [A. SS.) i'LXI'llRIMEXrAUE. — Pro e.vjicriri. EXI'KllIMl!:NTAT(m. — Circumforaneas pharmacopola ; operateur ; ol. esprouveur. (A. I'llD.) EXPERIMKNTATUS. — Expertus ; exprn- mente. EXRERIRE. — Pro experiri. EXPKRITUS. — Non peritus, vel valdc do- cliis. (Pap.) EXPKIINARE. — Pperncre ; dedaijner, me- prtse'-. (A. 117K) EXPKRTUM. — Expcrimcntum ; experience. (Rym.) EXPKRTUS. — Alienus, exlraneus ; etran- ger. (Pap.) EXPETERE. — Ohtinerc, recuperare ; ob- tenir, rccouvrer. (A. 872. j EXPI.AKE. — Specular! ; chorcher do tons cotes, fweter ; ol. cspier. JSxpfare sepulcruin, vox paganice religionis, purificare, benedi- cere. (Cxrem. S. M. Crass.) EXPIARIUM. — Linteus quo manus lergun- tiir ; pssitie-main. ( Vet. Gl.) HXPIGXOR.ARE. — Hera apposilam pignori liberare ; degnger une chose hrjpothequeo , lever I'h/pntheque. (Slur) i",.\PlLARE. — Occultare, extermLnare, vel elapidare. ( ]'ei. Gl.) EXPILATUS. — Pilis orbalus ; Vid. ExrE- LARE. (.1. SS.) EXPIoTUS. — Pilum, hastile, spiciilum ; epieu. (A. 13S2.) EXPLACITARK. — Ex placito, seu lite eva- dere ; Vid. Placitare. EXPL.\NARE. — Erunoare, silvara inter- lucare ; cclaircir un bois, I'arracher pour met- tre le sol en culture. (A. H43.) EXPLANATIO. — Finis ; fin. (Guid. Pars.) — Ager exaratus, proscissus ; terre defric/iee, travailtee. (A. 1190.) EXPLANTARE. — Eradicare ; deraciner. (Pet. Bl.) EXPLKCHA. — Terrre reditus, ut Expletum. — Ead. etiam notione ac Esplencha. EXPLECIIARE. — Uti re aliqua : « Dopa- scendi seu aliter explechandi sua animalia. » (A. VHr.i.) EXPLECHIA. — Reditus, proventus terrse, ul Expletum. E.XPLECIA. — Ead. notione. E.XPl^ECTA. — Jurisdictio, supellex qua;- vis ; ut Expletum. EXPLECTABIEIS. — Ut Expletabilis. EXPLECTAMEXTUM. - Facultas utendi re aliqua, ipseque usus ; droll de Jouissance sitr une chose, jnuissance. (.\.. 129a.) EXPLEGTAItIi:. - Ut Expletare. EXPLIiC'lATIO. — Ut Expletatio. EXl'LECTIVUS. — Dici videlur de silva, cujus arbores exciduntur. (A. 1247.) EXPLECTU.M. — Ut Expleium. E.XPLEOITOR. — Forte qui expler/ia perci- pit, nisi quis malit cxjiloratornn inlelligi : « Quidam nialivoli... nos expleijitorctu repu- tanl, dicenles quod nichil in .Slarcliia, quod vobls non revelamus. (Rjiii.) E.XPLKGIUM. — Reditus terra;, ul Expletum. E.MM.KME.NTUM. — Ead. nutionc. K.XPLKTA. — Jus pastus, venationis, pis- cationis et lignationis ; dratl de p'''tura;/e, de clifisse, de peche ct dc chaiiffnge, et specialetnent le droit de conditire les troupeaur dans les prai- ries npres que I'herbe est covpee. (A. 1301.) — Reiitus, proventus terra;, |)ra;dii ; reventi, pro- duit d'ime terre, d'une milairie ; ol. exploit. (Pass ) — Instrumentum ; outil, instrument. (A. 12fi-2.) EXPLETABILIS. — Obnoxius cxpletationi, qui exjjietaliorie persona; et bonorum cogi po- test ad solvenda domino debita serviliaque ex- hibenda ; I'/rf. Expletatio. (A. 1320.) EXPLETAMENTUM. — Reditus tera;, ut Expleta. (A. 1317.) EXPLET.ARE. — Quemlibet jurisdictionis actum exercere, apparitoris munus obire ; mettre a execution quclgue mnndemrnt de jus- tice ; ol. expluicler. — In fiscura ledigere ; sal- sir, mettre en la main du roi ox du seigneur ; ol. exploicter. — • Expleta seu reditus terra; vel pra;dii percipeie, quod maxime dirilur de dominis feudalibus, qui ex vassallorum pra;diis fruclus colligunt et faciunt suos ; percevoir les rcvenus d'une terre, la /aire valuir, I'exploiler. — Silvas vel arbores succidere ; exploiter un bois, — Frui, uti ; jouir, avoir la jouissance. EXPLKTATIO. — Expletatio bonorum, in ea manus injectio, eoium oldatio ; saisie, exe- cution; ol. exploit. (Rym.) Expletatio jurisdic- tionis. exercitium vel actus jurisdictionis ; exerrice du droit de justice, ou acte de justice. (A. 1306.) Expletatio personarum, manus inje- ctio in personas ; arrestatinn. (.A. 13i9.) EXPI ETATOR. — Qui expleta seu reditus percipit ; celui qui pergoit les revenus d'une terre. EXPLKTIO. — Reditus terra;, ut Expleta. EXPLKTIUM. — Ead. notione. EXPLETIYUS. — Ead. notione. EXl'LETOR. — Qui debet expletum; celui qui doit I'cxploit pour la mnisson ; Vid. Exple- tum. EXPLKTUM. — Actus quivis juridicus, quem qui babet jurisdictionem exercet per se vel per minislros suos, imo emolumen- tum inde proveniens ; acte judiciaire et pro- fit qu'il rappurte; ol. exploit. (Pass.) — De- nunliatio, vadimonium et quaevis actio in li- tigiis ; assignation, promesse de comparai- tre en justice, action liligieuse. (A. 1446.) — IManus injectio, ablatio pignorum ; saisie, execution. (A. 1250.) — Proventus terrae, pra;dii ; rrvenu d'une terre ; ol. exploit. — Praedium seu dominium cujus fructus perci- pit doininus ; domaine parliculier cultive pour le propre compte du seigneur, (k. 1199.) — Opera domino debita tempore messis ; es- pece de coruee due au seigneur au temps de Ki;5 EXP MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. EXQ la moissnn; o]. exploirt. — Corbis species ad colligemtos fruclus ; suric de punier ou de curbeille. (A. 1292.) — Exemplum, descri- \)\.io ; cnpie. (A. 1476.) — Instrumenlurn, id omne quo rei alicui perticienda; uliiiiur ; outil, inslninient quetrniiqiir. (A. 12.S1.) £'xp/i'lum hrlii, bellicum facinus, incursio ; exploit de yiierr-e, atlaque, invasion. (.\^cli., Spic ) EXI'LETUllA. — Provenlus, redilus, ul E.\- PLETHM. EXPLETUS. — Immunis, exemplus ; exempt 1171.) Dislrahere, exigere ; debt- de, franc de. (.\. EXPLETAKE. ter. (A. 13(J3.) EXPLEY'l'I'S. EXPLlCARl!;. ctionem omnem — Proventus, ut Fxpletum. — Locum cxplicare, jurisdi- in en exorcere. « Idem epis- copus per genius siias poterat condemnare, vel facere absolvi per senlentiam secundum (piod .si vidctur, et lenere et explkare locum lanquam v(3nis dominus. > (.\. 1297. O- Chr.) — Eruncare, colere, laborare ; difricher, cul- tiver, [aire produirc. (A. ll.'n.) EXPLK'IA. — Idem q. Exi'r.ECi.\. EXPLICIO. — « Anno centesimo post ex- plicinncm numeri S. Victoris episcopi ciclum rccapitulantcm. » {Vet. imr.) Hoc e.st post tinem seu post absolutara piimam periodum cycli Vicloriani. EXl'Elcrr. — I'initur, absolvitur, cui oppo- nitiir ('rjcJ/yi/ ; voces freqiieiiles in MSS.,veibi gratia : a h'xp/icil Plinii llistoriaruiii mundi lilier primus, inciplt iecundiis. » EXPEICIUM. — ReddilQs, ut Expletus. (Kenri.) EXlMd('T.\. — Had. notione. (A. 109t).) EXPLOITAMENTLM. — Ead. notione. (A. 1281.) EXPI.UKIU'L — Effundere ; rbpandre, ver- ier. { Vel. Inst.) EXPUl'^MrK.VTES. — Qui publicam ege- runt pa^nitcnliain ; ceu.c qui ont fait une petii' tenrc pnlilii/nr. EXP(J(^NA. — « Burgenses... debent co- quero (|uarlallum bladi pro o denariis Vicn- nensibus sine expojna et sine aliqna re vel mercede. » (A. lL^S7.) In Dumbis et Itrcssia rustici hodle e.rpoiijne voiant exi- guum pancni rotundum ex Iruinenlo et l)u- lyro conlijctum. KXPid.lUM. — Spoliatio ; action de piller, }iillai/e. f I'ap. ) EXPUMPAKE. — Vituperari, detestari. (J. de J.) E\P(>Xl)i;UE. — Pro spondere. EKPUMil'.UllIS. — Limilaneus ; limitrophe, voisin. ill. hnlph.) EXPoNE.NLlI.V. — Exposilio, promulgatio. (A. 1318.) EXPONEHE. — Ueponere ; di'-posn-, mrtlre de cfllr : « Exjioiiere episcopos. » (S. Hier.l — Irapendere ; drpcnscr. (AVer. Evcl. Par.) — Expellere, ablegare ; c/nrsser, eloigner. (.V. 1141.) << Expnncre iiorainein ad occidendum, » aiiquem adsciscere ut alium occidat. {Lex. Frii.) EXPONTANEUS. — Pro spontaneus. EXPOXTONUS. — Hasta minor ; es/)0«/ort. EXPOIITELLUM. — Parva porta exterior ; petite porte exteneure. {.A. SS.) ]':XP()S1TE. — Explicate ; dlstinctement, clairtment. EXPOS ITIO. — Cautio. obligalio. (A. 1235.) Expositiones semuales apud Julian. Antec. dicuntur exemplaria publiei census in veteribus scholiis ejusdem Juliani, E/.oi7£i;, apud Justi- nianiim. EXl'OSITUM. — Expositio, commentarius. (A. 9io.) EXPUST. — Postea, exinde. (A. 1331.) EXPREHEXDERE. — Pro reprehendere, re- primere. (A. 1207.) EXPREXSA CHARTA. — Idem quod ex- pressa. seu quod charlam exprimit. {('hart. Musticon.) EXPRESSARE. — Exprimere : « Villis et eariun pertinentiis superius ex/jressa/is et assi- gnatjs. .> (A. 1207.) i:XPRESSlM. — Expresse, distincte. (A. 1203.) I'^.XPitESSIO. — Clausula in instrumenlis exprefsn. (A. 1338.) IIXPIIESSITAS. — Diligentia, celerilas ; dihf^ence, promptitude. (Mui'.) EXPItETUS. — Pro spretus. (Ilym.) E.XPKIMARR). — Qui primarii mnnxii obiit; \'id. PuiMAitius. (Val., IS'nv.) E.XPHI.MATIO. — 'E/.cppaa'.;, expressio, elo- culio. {Vet. al.) EXPRIMENTALITER. — Experimento ; par experience. EXPROBRARE. — Probare, demonstrare ; prouver, demontrer. (Ach., Spic.) EXPRODR.VKE. — Examinare ad proban- dum vel reprobandum. {Ibid.) EXPRiJMISSUM. — « Si quis ingenuum aut ingenuam, expromissum cujus fuit in terra, niiserit, 40 solidis sit culpabilis. » {Cap. Hal.) EXPROMPl'ARE. — Expromere. (Fulg.) E.XPROPRI.VRE. — Quod alicui proprium est auftM'rp, spoliare ; rnvekr, vider. (.1. .s'.s. ) KXPEIJtiRATUS. — Absque pudore ; qui est san-i pudeur, sans reteuue, e/lronte. { ]'et.(il.) EXITdN.M.IS. — .\d expugnandum seu o|)piignanilum aplus ; qui est hon pour I'atta- que el III defense. (Rym.) E.\PU!.P.VRE. — 'ExjijxeTv, carnem exscin- dere. ( ] et. (il.) EXPUEVERARK. — Pulverem exculere ; srcoucr la pouisiiVe ; Vid. Pdlveratus. (Marl., Ampl. Col.) EXQIIAMIAUE. — Permutare, ut Excam- UIAUK. KXQUILL.V. — Tintinnabulum, campanula ; elorhetle : o|. esquille. EXQLMSrri'M. — « Uono ad ipsam casam l>ei... vinoa una usque in exquisitum... toluui et ab integrum dono aLE LATXNITATIS. EXT 870 munus est res hap.redil arias intrr comparlicipes aeslimare at parliri ; est imateur public, ctlui qui est charge d'estimer les heritayes et d'en /aire le partnge enlrc les coheriliers. (liract.) EXTENSUM. — Nolarioruni vox, archety- pum, majus scriptum, unde nota seu coni- menlariolus exscriptus est ; minute d'un acta (A. 1459.) EXTENTA. — .EsUmatio ; estimation. (Mon. Anyl.) EXTERCUS. — Pro stercus. (Script, rer. Fr.) EXTERGIFACIL'M. — Manlile, quo fades exlergitur; serviette. (Ugut.) EXTERrHMEXTORlUM.— Togilla, gausa- pe, mantile ; serviette, nappe. (Id.) KXTRKR)R. — Exteriores fratres, iidem (]ui conservi, sic procul dubio dicti, quod rebus ex- lerioribus et tcmporariis vulgo occuparentu ; freres cancers. {A. SS. Ben.) — Qui extra u - hem vel castruin nianel ; celui qui demeure en dehors de V enceinte d'une place. (A. 1227.) EXTERIUM. — Pro ^sTUAniUM. EXTERIUS. — Extertus discere, promemori- ter discere. ( Busc. i KXTICRMINWRi;. — Terminos exterminare, effodere, evellere, extra fines ponere ; arra- cher, di'placi'r les burncs. {Lex. Long,.) E.XTERMINATRJ. — Terminus, finis, li- mes ; borne, limite. (A. 863.) EXTERMINATOR. — Qui omnes occidit ; exterminateur. (S. Hier.) EXTERMINATUS. — Extenninatus furor, audax et Ignitus furor. (Ap. Mur.) EXTEIIMINIUM. —Extra terminos ejeclio, raina ; depossession, destruction... (Salv., Tert.) EXTER.MIXUS. — Proscriptus, qui patriam derelinquit ; //an/!!, /)cojic/'i<, ^u(';ja)V /lOur I'e- xil. (Tert. J EXTEIiXATOR. — Qui extraneum facit ; qui bannit, fjui proxcrit. (Tert.) E.\TElt.N.\TUS. — Amens; qui est dans le delire, hors de sens. {Vet. Gl.) EXTERNICIUM. — Subslramen, Vid. Stek- NltlUM. EXTEHXIiS. — Pro hrslernus. EXTEltSOKIUM. — .Mantile ; essuie-main. E.X I EKUI, \. — Vestis exterior qua; mterulx opponitur. (.Mur.) EXTESTICULARE. — Castrare ; chntrer. (W. Malm.) EXTESTlXUS. — Alienee gentis, extraneus ; itranger. EXTl.MA. — jtlslimatio ; estimation; ]'id. ESTIMA. EXTIMARE. — Pro xstimare. (Interdum pro ExiSTi.MABE accipilur apud scriptores eccle- siasticos. i EXTIMATIM. — Pro .vsiimatio. (Ach. .Spic.) EXriMAlOK. — Pro ;rsliviat»r. (A. 1348.) EX riMATUS. — Pro .rsthnnlus. EXTl.MUM. — iEslimatio, ut E.xiimatio. — Census, trihutnin (juod, facta prius bonorum ajslimnlione. exigilur. (St. ]'erc.) EXTlXtJTUS. — In extincto : " Carlomannus devolionis causa in ej^uic^o succensus, iluniam advenil. .. (Fred.) Id est, divino inslinclu vel in instanti. « Ad exlinctum candelx liceri, n usque eo quoad candela extinguatur, vox fo- rensis ; Jusqu'd ertinction des feux. EXTIPEXDIUM. — Pro stipendium. EXTIRPARE. — Consumere, amittere : di- truire, perdre. (Reg. Edic. Conj.) EXTO. — Pro esto. EXTUCARE. — Eruncare ; epicrrer. {Mon, Angl.) EXTOLEUM. — Classis ; ut Stolium. EXTOLLATIO. — Eievatio, elatio. (Rym.) EXTOLLEXTIA. — Ead. notione in Bibliis sacris non semel. (Mur.) EXTO[,NEARE. — Teloneo qnod Angli toln vncant, liberarc ; exempter du droit de tonlieu ; Vid. Teloneum. EXTUX(iUJUS. — Instrumentum piscandi ; surte d'engin de peche. (A. 1424.) E.XTOPARE. — Obturare, obstruere, ut Es- TOPARE. EXT(JRQUAMENTUM. — Tribulum extor- tum ; taxe injuste, redevance extorquee ; Vid. EXTORTIO. EXTOKQUERE. — Expellere ; chasser. {Can. Hib.) — Torquere, aliquid ab aliquo quffirere tormentis : mettre qvelquun a la ques- tion. (Lob.) Eutorquere, dicitur terminus, qui delleclit, nee recta linea procedit. Extorquere jiedem, quod (Jalli dicunt, donner v.ne entorse nu pied. [Chron. Morin.) EXTORREXS. — Pro Extorris. E.XTORKENTIA. — Exsilium ; bannisse- vient, exit. EXTORRES. — Ap. Cyprianum dicuntur qui ne Christum negare cogerentur, dimissis omnibus, se substrahebant, qui etiam inter confessores annumerabantur. Xam, etsi co- ram judice libera voce minus confilerentur, ta- men fact! potius quam verborum isla confessio videbatur; dum ut Christi fidem salvam cus- todirent, neve religionis dispendium pateren- lur, bona sua fisco possidenda dimillerent cba- rosque suos dulceraque patriam relinquerent in externas regiones migranles. EXTORT.V. — Fasciculus ex lortilibus vir- gullis, quointer piseandum aliquando utuntur ; fascines de branches cntrelacees en usage pour la peche. (A. 1424.) EXTORTIONhS. — Jurisronsultis Anglis corruptehr sub vice comilum aliorumquo offi- cialium ; alias qua;vis exactiones illicitie ; taxes, droits indi'nnent percus. EXTUIITURA. —Tormenlum ;9!(Mri'on, tor- ture. (A. 1384.) EXTRA.VGERE. — Ab eo quod convenlum est recedcre ; s'ecarter des conventions itablies, ne pas exicuter ses engagements. Mur.) EXTR.VCT.V. — Amjililudo, spalium am- plum, vel potius tributum, quod pro mcrcibus exlraliendis solvilur ; ctendue nu droit do sortie sur les inarchandiscs. (Uym.) — Excerpta, ex inslrumenlo notu' sumpla' ; extrail d'un acte, d'un rule ; ol. estretle. K.XTRACTORirS. — Idem q. excretobius. EXrilACTUS. —Idem q. exth.vCta. EXTRAERIA. — Idem q. esthaeria. EXTRAFAMIl.lATUS. — Qui sui juris est, extra familiam positus, emancipalus, vel qui 871 HXD LEXICON EYT 872 uxorem ducit ; qui est maitre de ses actions, Itors de tutcllc, i'mancifie, ou qui est marli. (Itig.) EXTKAFIDARE. — Fidojuhere, per (idem suam aliquem vadari ; repondre pour quel- qu'iiit, cnittiunner. (Ch. Fl.) KXTRAFII.ATUS. — Exerto humero, quasi extra manibus praeferens. (Pap.) EXTRAIRE. — Ire extra, discedere ; se reti- rer. (Mur.) EXTRAJUDICIALITER. — Extra forraara judicii ; exti ajwlkiairemcnt . (liyva.) EXTRANATURALIS. — Qui extra iiaturain est ; swnalufcl. (Tert.) EXTUANEARE. — Alienare, derelinquere ; alii'ner, ahnndnnner, dilniiser ; ol. exli'ier. — Occupare, invadere; enlecer, usurper, s'appro- prier injnslement. — Extraneurn facere, expel- lere ; chasser, bannir. EXTUANEUS. — Exiraneir mulicres, ecedem q. suOinlroditctx : Vid. Subinthouuctus. (liuff.) Extraneuin facere, deveslire, de possessione exuei'B ; rlrpoulUer, cleposs'hlcr. (Trad. Fuld.) EXTRATEIIIUS. — Qui ex exlraneo domi- nio venit ; dranger. (A. 1265.) EXTRATES. — Per opposilionem ad nts- trates, usurpant sciiptores Uominicani apud Ecliard. EXTRAVA(;ANTES. — in jure caiionico di- cuntur Pontificum Romanorum cnnstilutiones, quse extra corpus eanonicum (Jratiani, sive ex- tra Decretoruin lihros vagfint'ir. EXTRAYASATUS SAXfiUIS. — Extra vc- nas elTusus, passim ajiud medicos. EXTREMIA. — Vocatio ad arma ; appel au.c amies. [St. Av.) EXTREMITAS. — Titulus animi submissio- ris, quo de se loquendo utebantur prajlali ec- clesiastici. — Austerilas : « Jejuniorum extre- mita^. » EXTREMIZARE. — Extremum spirilura age- re; rendre le dernier soupir. (A. SS.) EXTRENA. — Strena, inuinisculum; e/?'en«e. E.XTRIGARE. — Exterminare, profligare : « Voluit haeielicos sxtricarc. (Anrst.) EXTRINCARE. — Eruncare, in culturam re- digere ; ipierrer, defricher, metlre en cultwe. (A. 1183.) EXTRUNCARE. — Truncis seu slipitibus purgare, ul Essartark. (A. llGS.i E.XTU.ViULARE. — Efloderc, de tumulo ex- trahere ; exhumer. [Vtt. Gl.) EXTURARE. — Returare, aperire. IVit. D. Vict. PP. III.) E.XUERE. — Exuere se de re aliqua, rem derelinquere ; abandonner une chose, yrenoiicer. {Cone. Duiziac.) Exuere se de latrocinio, pur- gare se in jure non esse reum furti ; se discul- per d'une accusation de vol. (Lex. Sal.) Exuere se de crimine, purgare se non esse reum crimi- nis ; prouver qu'on n'a pas conimi<: le crime dont on est accuse. (Greg. Tur.) Exuere hominem, mori ; quitter celle vie. (A. 961 .) EXULARE. — Active sumitur pro mittere in servitium ; r&duire en esclavage. BXULATIO. — Tyrainaia ; gouvernement des- potique, fi/rannique. (Mur.) EXUL.VrUS — Exsiliutn ; ("j;!/, bnnnisseinent. EXUI/)'.\llE. — Exidlare huram, horani ca- nonicam recilare. (Hern. Mon.) EXU.XARE. — Ut Aulnare. (Chr. Ears.) I'.XUNCUaRE. — Pro ExuNGULARE. {A. SS.) EXUNCiULARE. — Ungularum ferrearuni tormento cruciarc : dechirer avec des r/ri//es de fer. {Paf>s. S'. Man.) E.XUOLARK. — Amandare.rejicere ; rejeter, rcterjuer, mcttrc au rang de, (Mab., Lit.dal.) E.XUPER.\RE. — Superare, subjugare, ca- pere, prehendcre ; vaincre, venir u bnut de, sai- sir, nrreter. E.XURGE. — Exurge, Bomine, Dominica Se- xagesimaj ; le dimanche de la Sexaahirne. (Pa^s.) EXURCERE. — Pro posse : « Sed etcoeptum fruircnli similiter vel alia diversa quae Ecclesia Roiuana miuime exurgebat persolvere. » (Anast.) E.XUKGITARE — Exhaurire ; fpuiser, vider en puisaiit. (Isid.) IvXl'MIRl':. — Pro esuriie. EXV.U'iUARE. — Diciturille qui causa ca- dcbat in litigiis, cum sentenlia judicum coge- balur scripto declarare, se nullum jus habere in res controvcrsas, easque ab adversario legi- time possessas esse aut deinceps possidendas ; hfuic declarationcm vocabant cvracuationem, quia per illam litigator evacnahatur seu spolia- batur rebus quas sibi perpnrara arrogabat. EXVACUATiO. — Vid. ExvACUARE. EXVKMKARE. — Exenterare ; iventrer. {A. SS.) EY. — Vid. Et. EYCHALGATA. — Excubise, ut Eschar- GAITA. EYCHEYUTA. — Quidquid qualibet ratio- nr, obvenit, ut Escaeta. EY>uidquid alicui proprium est, quo pro libilo uti potest. (A. 1307.) EYSIA.MENTUM. — .Jus utendi rebus non suis, ut AisANTiA. (Mad.) ' EYSSU'JIUM. — Scaccorum Indus, ut vide- ' tur: » Quod nulla persona audeat... ludere ad | taxillos, nee ad paginas, ad eyssuchum, » etc. | (A. 1337.) I EYTli!. — Insula vel locus humilis, humidus el paludosus ; He cm terrain has et maricageux. (Kenn.) I 873 FAB MEDI.E ET IN'FIM/E LATINITATIS. FAC 874 F F. — Lillera numeralis quae 40 denotat. Ei- dern liUerie si recta linea superaddatur 40 niil- lia sigriificat. — /■'. pro /■■// occurril passim apud scriptorps inforioris fetalis. Occurrit pra3- lotx'a pro Tel vice versa. r.VH.V. — Torlia par.s scrtipiili unius ; f'live, Hers Ju scru/ntle. (Ilocl). le Bail.) Faba Asiana, phaseolus ; haricot. [A. SS.) TABaCFA'A. — Prasslalio ex fahis\ rede- vance e» /eves, ou sur (es /eres. (A. 1411.) FABALIA. — Ut Fab.\bia. (Tert.) FABANA. — Pahae decnota! ; fdves cuites, ra- gni'it (le fi-vrs. {Vit. S. Cari'eph.) KABARF. — Ut Faharia. [Ch. Arag.) FAHARI A. — tJampiis fabis consilus ; champ seme lie (eves ; ol. favier, /aviere. [Lex. Sal.) FABAItlUM. — Peusilatiode fabis; I7c/. Fa- liACt.NA. (A. 1241.) FABAltlUS. — Canlor; chanteur. {Vet. Gl.) FABFA. — Puella. [Vet. Gl ) FAR!:i-LA. — Sermo brevis. {A,SS.) FABFLLUIF. — Fabulari. {Vet. Gl.) FABFLFXTIO. - MuOoXovta, sermo de fabii- lis ( Vet. Gl.) I'ABI'^R. — Faber grosnariits, ferrnrius vrl terarius ; /oi-fyrro;?. (S. XIII ) Fabcr de cnrona, rcgiiis. (A. l.iOO.) FABFRCCI.L'S. — Parvus faher ; ptlll torije- rnn. ( Vet. (it.) FABFRRA. —Faba : fh-e. [Vet. Gl.) FABFUS. — Piier. {Vet Gl.) FABLVCUM. — Prajstalio ex fabis, ut Faha- CI.NA. (A. 1:211.) FAfJlLIS. — Dicendus, memorandus. (S. Xlll.) I'ABIOLUM. — Ornamonli ant vasis eccle- gia-tici gfiius; « ''asulam argnntoam nt frihio- lum argootenin, » (A. IL'iO.) F. legend, fascio- lum. FABIiOR. — Favilor, fautor ; fauleur. { Vtt. cod.) FABIlvniA. — Ars ferrnria ; serrurerie. {St. Mass.) — Ferrari a ; forge. (A. 1317.) FABItAI'KItlA. - l''abricatio, cnn'^eclio; /a- briration, /ire/iarntinn. (Aim.) — I-'erraria, fa- bric!» ; /oiye. atilirr, fahrique. (A. 1117.) i''ABRU;.\. — l.orMS ubi sunt fnbri : forge ; n I'lmbeilani hnbi-nt... \2 pecias caiidelre ini- nula', el /iiliri'-"m ad tres c(]iios. » (.V. iifll.) Id est, cambi'llani habent qiiidqnid ferri ne- cesso est pro Iribus e |uis, ex falirica rt-gia. — Opiftcium qiiodvis fcrrariuin: ourragr tie fir: « Debeut... sculatorrs sciila !:2 et una fabrica. {Trad, h'uld.) — Calceamcntuni oqui ; ferre- ment d'un cheral : «nominus: solvit pro /ii- bricj 12 den. » fA. 1327.^ Hoc est pro ralrcando e(]uo. — (^iiii'vis (ifiicina, prrescrtim apud Ita- los ; uii n/c//fr qw/ronque. — (Juodvii a'dili- cium ; bi'ilimrnt, eilip're. {l.^g. Long, et Hair.) — Locus ul)i arma fabricantur ; fabrnnir d ur- mes. (.Vmm.) — Proventusrcciosia^ iilius repa- rationi aliisque divinum cultum speclanlibus Lkxicon Men. et imfim. Ltr. destinali ; revenu affecAe a I'entretien d'une eglise ; ol. jabrique. FK\n{\r>>,\A)i. — Fabricales llttene quibus alicui conccditur licentia percipiendi partem proventnum ad fabricam ecclesiic pertinentium. (A. 12(i7.) Fnbricales decimx, qua? ad fabricam ecclcsife pertinent. (Id.) FABRIOAHF. — Ulavis figere ; clouer, fixer au luoijen de clous ou de toute autre tnanidre. (A. ss.) FABRICATOR. — Fabricator ecclesix, aedis sacrffi procurator, eedituus, ut FABniCERius. FABIUCATRIX. — Qu;e fabricat, effingit ; celle qui I'abrique, auteur de. (i.act.) FABI'.ICATUR.E. — Vasa aorea aut argen- lea, aurum omne, argentumve factum, aut in vasa conflatum. {Vet. form.) FABRICATUS. — (Subst.) Opus quoddam fubricatum ; travail, uuvrage d'art (A. 1217.) — Dolus, arliiicium ; ruso, moyen habile. (Sid.) — (Adj.) Subornalus ; suborne. « Testis fubricatus.n (A. 13'J4.) I''.\BIU('1""NS1S. — Qui in sacris fabriris ar- ma cudil el fabiical ; armurier. {Cod. Th.) FABKICFRIUS. — itldituus, curator eedis 8acri« ; niarquillier. (A. 1530.) F.ABRK'IUS. — Fabricia huccella, oblala ; oi'blie. ]'id. NtbULiJ. F.VBRIClN.V. — Ufricina ubi faber operator; forge. (Irra.) FABRICI.XIUM. — Fabricatura; ul Fabri- CATio. (< 'ap. C C.) FAliBIFK'ATIO. — Fabricalura ; ouvrage fahrique, travail dart. (Terl.) FAUlULri'i'^U. — ArliGciose / artistement, urec art. (i'rud.) FABRII.L.V. — Uxor fabri ; femme de forge- ron. ( ]'et. Gl.) FABRlQUIiBIUS. — Idem q. Fabricebius. {(,'imc. I lisp.) FABRIRF. — Fabricare ; fabriquer, fa^on- ner. (Fort.) FAHRISSA. — Ul FAiiniLLA. {Vet. Gl.) FABUOSUS. — Verbosus. {Vet. Gl.) i-'ABUL.A. — Pactum, convenlio; arrange- jiii'iit.ronrenlinn. arrnrd. (^ass.). — Historia, iiiirralio, rer.it, histoire. {A.SS. Ben.) F.AULiL.AUK. — Confabuiari ; pnrltr, s'entrc- lenir ; ol. /abler, fabuler. (S. Ctps.) FaBUI.AIUUS. — Fabulator, qui scribit vel narrai fabulas ; conleitr, cau.'irur, qui cvnte ou fait drs reals; ol. fabulaleur, /nideor, etc. FABUI.ATORIUM. — Locus monalerii ubi fralres confabulantur ; salle de conversation [.\)in. Ben.) I^'ABULATORIUS. — Supcrtluus, inulilis ; rain, sans utilite : « Verba fabulatoria. » (.S7. Com. I'en.) FAIUILOSK.— Fabulando; (fani ta conver- sation (Script. Fr.) FACCINERIUS. — Fascinator, praestigialor ; 875 FAC LEXICON diseur de bonne aventwc ; sorrier, enchanleur, oi. facinicr. FACCKS. — Pro Falces. FACECITAS. — Elegantia; kUgance. [A. SS ) FAOELLA. — Diminul. a famla. {A. SS.) FAGELLUM. — Gicer ; pois-chiche. FAGEMIN.E. — Ganlilenae quas cantanl mu- lieres pro pueris dormienlibus vel pro sopiendo pueros. (Vet. Gl.) . FAGENDEIUA. — Cultiira prsedu rushci, species corvaliE ab Hispan. faztr, facere, ope- FACENDEKA. — Fad. nolione. [A. i^.) FACERE. — Commorari; demeurer: «. ldii, rrive al- terius, quam tenet ad facherlam ; celui qui cul- tire nu lient ii moitii fruits. (A. 1215.) FAGHETA. — Idem q. Facua (Frid.) FAOili.^.. — Silva ex arboribus inctcduis ; futaie. Vid. FaGIA. FAGHlLATOll. — Fascinator, ut Faccina- Hius (A. 1358.) FACHINATIO. — Fascinatio ; enchantement, sorcellerie. {St. S. Flor.) FACHINENARIUS. — Ut Faccinarios. A. 1342.) FAGHINUS. — Italis bajulus, gerulus; por- tefaix. {St. Cad.) F.VGIALE. — Orarium, ut Facialis. F.\G1AL1S. — (Subst.) Orarium, linleum te- nue quo facies cxtergitur; serviette, mouchoir. {]'et. Gl.) — (Adj.) Ad faciem spectans: « De Dei /(iC(a?(' visione sanctorum. » (Ann. Vict.) FACIALITER. — Secundum faciem. {A. SS.) « Facialiler nolus. » (Lex. Gocl.) FAGEBILIS. - Uui fieri potest ; famble. FACIENDA. — lit Fazenda. Y A-GIEH.— Facies ecclesix, ostium, limen ; entree de Veglise (W. Neub.) — Fascia twninla transversa scuti pentilitii ; fasce. Facies gladn, utin saoris Scripturis os gladii, acies ; fit de I'epee. Fades raspata, prae ira rugis sulcata ; visage crispe de colere. FAGIETAS. — Mendose pro Societas. (A. 1355.) FACIETERGIUM. — Ut. Facitergidm. FAGILETUM. — Ut Facitergium. FACILIS. — Preeceps, inconsultus, ingenio fervidus; inconsiderc, ctourdi, emporte, bouil- lant. FAGILLA. — Falcula ; faucille. FAGILLARE. — Strangulare ; iirangler. Vet Gl- « Cumque nefas tale ciescerel, et ne- mo essel qui facUlaret, quafei licenter miserum caput tantoutebatur incestu." (^!^ S. ''-""- li.) Ubi BoUandus, facillare est quasi aperire, id est cum nemo esset, qui de quidem hiscere auderet. FACILLATURA. — Omne segetum facilla secatum. (Engelb. Maghe.) F.\C1LUS. — Pugio ; poignard. (T. S. Eve- rard. Gom.) FACINA. — Fabrica ; forge {.V. 1290.) FaCINARIA. — Idem ut videtur. FACINORIPAS. —Forte pro facinorostlas scelus ; crime. (Ap. Lud). Deico- fauces his ne genus 877 FAC MEDI^ ET INFIM^E I,\TINITATIS. FMC 878 FACIO. — Pro Factio. FACIOLUS. — Phaseolus ; haricot. FACIONARIUS. — Factiosiis ; Vid. Factio- NARII. KACISTKRCUI.UM. — Ul Facistehgium. FA(;iSTKflHIA. — Quaislorium, fiscus ; tc Iresor, le fi^c. {(.'Iir. I'eron.) FAf^TU.AHIUS. — Factor, agens procurator ; girnnt, intmdant, agent. (Rym.) F.VCrilM. — Terrilorium, pra^dium rusli- Cum ; fonds de terrr, /enne, metairir ; ol. /aire, a/fare. :\. 12>)5.) — Facli seu litis ex- positio, vox praclicis (iailicis nolissiina ; fatt. (Pass.) — Apud Anglos, charta, instru- mentum contractus in scriptis conceptum aul in scripta redactum ; acle public, tilre lolennel ct dresse selon Ics lois. (Pass.) — Ex- pedilio militaris ; expMition c/uerriere, guerre, campagne. (Rym.) — Actum ; /'ait, acts, action. (Pass.) — Vis illata ; violence, voie dc fait. (Pass.) 1) Ad [acta maiiualia procedentes in dicta rixa. » (.V. 1358.) Id est ad vim manifes- lam. — Rei aiicujus conditio, status ; etat, condition. (.\.. 1310.) In facto esse, rem apprime scire ; eireau fait. (Jul. Casarn.) Factum rei alici'Jiis, quod ad rem altinet; le fait d'une chose, ce qui la concerne. « Factum canapis omni- no remittitur. » iMur.) Hoc est, quod special canapeni, omnis exaclio remittitur. FAt-'TUUA. — (.'reatura ; creature, itre cree. (Ot. Fris.) — Forma; fufon, forme, (Anon, (irom.) — Merces operae, quod pro re aliqua facietida soivitur ; fa(;fln, prlr d'un travail. (A. 1270.) Sortilegium, maleficium ; charme. (Ap. Mur.) — F. pictura textilis; hroderie. (Ap. Bal., //. Arv.) FACTURARI. — Fascinari ; charmer. [A. SS.) FACTURIRE. — Capere facere. (Mart., Anecd.) FACTUS. — Modus agri, f. idem q. Factum. (Cap. Car. M.)Faclus est Duminus, Dominica secunda post Pentecostem ; le second dimanche apriis In Pentecdte. (Pass.) FACULA. — Quivis caudex, stipes ad ar- deridum ; hais a. brukr. — Pars : « Iticitur habere duas faciilas. id est duas partes. Oricns el Occidens. » (Jacob. Aur.) FACULARE. — Faculas vel fades fingero vel facere. (J. de J.) FaCULENTUS. — Plenus luce, lucidus ; rempli de clarte, Inmineux. (Id.) FACULTATARIUS. — Cui datur facu/tas ad aliquid agendum ; qui a la permission, I'au- torisatioa de faire qtielqne chose. FACULTATICULA. — Bona, pra>dia, qua- liacunque sunt, quomodo bonufcu/a apud Si- donium ; pelitcs proprietes, pelili biens. FACL'l/l'ATULA. — Parvulte res ; petits mo 'I ens. (S. Hier.) FACllLL'S. — Idem q. Facill's. P'ACUNDIA. — l''acultas; permission, auto- rixn/inn. (A. 8"26.) FACUS. — Vermiculus ;pe/i< ver, vermisseau. (Pap.) F.VIJ.V. — Dccmonis species ; /e'e. (Pass.) FAUFRIUM. — Uona quae paler filioe quam nuptui dat in dotem coucedit ; dot d'une ma- rii'i'. FADERPHIUM. — Fad. notione. FADIA. — Justitiie denegatio ant dilalio ultra tempus a legibus stalulum ; item facul- las fuudatario coiicessa vendendi funduin ; refus de fane justice ou ajournement de la red- dition de la sentence au dela dn uelai legal ; au- lorisation donnee a n.n feudataire dc vendee son fief. I•^V^IA'^^.'^. — Padiatu^ dies, in quo ali- qiiis defecit seu juri aut assignationi non stelit i|ui diem vadialum non servavit ; jour nii la pnrtie citee a fail defaut. I'AUI<;a. — Dicilur cum judex vel feudalis dominus vassallo jus sibi fieri aul (juod ejus servitii est indicari aut probari postulanti vel plane denegat vel curire su.e placito dillert ul- tra quam leges feudales permiltant ; Iirf. Fa- dia el Drfectls. F.VDUS. — Dnjmonis species, ut Fada. F.ECIIA. — Idem q. Facha. F.£GILENTUS. — Pro fcecukntut, vel, ut 879 FAI LEXICON FAL 880 alii scribunt, feciilenlus, fece pienus. (,l. SS.) F.ECISCEUE. — Faece inlici, fcecem redole- re. (Bern. Mon.) FAERBENA. — Rusticus apud Anglo-Saxo- nes. (Spelm.) FA(;ETUM. — Silva ex fagis ; bois de htUres ; ol. fai/e, faiette. FaUiA. — Ead. notione. ( Tabul. Eccl. Cad.) — F. Districlus, lerrilorium in quibusdam charlis Italicis. FAGILUM. — Ut Fagetum : « Facia est hu- jus rei firmatio... ad /'agilum Bernadi de Bus- todio, quud es'. inter velus vicurn et Baiolura. - (Bal., Misc.) FAGINA. — Mustella major; fnuine. FAGININA. — Faginina silva, faginea ; bois de hetre. FAGINULA. — Fagus ; hHre. FAGIOLUM. — « I'andulphus coepit cedifi- care fagiolum super quodilam moniimenlum antiquum quod illius domini adeo erat vici- num ut a fundibulariis de hoc in iilann iapides jacerenlur. » {Gest. Inn. III. PP.) FAGIZAMA. — Divina apparitio. {Vet. Gl.) FAGOI.IDORI. — Gr. rj!- « Sopo-, quod est manducautes sannas, » vol, ut al'legunt, « stnecias. » (S. Ilier.) FA'^OTAUE. — Fasces couficere ; /aire dcs fagots; ol. fagoter. (A. 1418.) — Fasribus munire ; garnir de fascines. (Mem. U. Cam. Comp. Par.) FAGOTARIUS. — Qui fasces lignorum in forestis conficit; faiseur de fagots, bucheron; ol. f'agolier. FAGOTELLUS. — Fasciculus, dimin. a Fa- GOTUs. (A. 148.'}.) FAGOTUM. — Fascis; fagot. (A. 1306.) FAGOTUS. — Ead. notione. FAGUS. — Jus conficiendi fasces et eos auferendi ex silvis ; droit de faire ou de jyrendre d'S fagots dans les bois. (A. 1216.) FAIA. — Fagus seu arbor glandifera vel glandem fageam ferens. {Leg. Long.) FAICIA. — Modus agri, forte ab ejus forma sic diclus quod sit ad instar ligulse seu fascia? : <■ Unam faiciam Or[i. » (A. 1332.) PAICTOR. — Fautor, idem quod Factor. {Ord. reg. Fr.) FAID.A. — Inimicilia, vindicia quse pro morte propinqui aut agnail exigilur ; inimitie qui portal t d venger la mart d'lin parent, vendet- ta, vengeance de famille; ol. faide. Faidam por- tare alicui, be!lum domesticum indicere. {Leg. Edm. reg. Anrjl.) Faidam comjwnere, laeso satisfacere. {Leg. Luilp.) Faidam deponere,im- micitiam pacificare. (Ley. Long.) Faida regia, satisfactio quae ex debito regi dcbetur. {Cap. C. M.) FAIDICUS. — Ut Faiditus. FAIDIMENTUM. — Ut Faida. (A. 1261.) F.\IDIARC. — Pro hoste se gerere, adver- sus aliquem stare ,' se declarer enncmi. (A. 1234.) et aperta inimicilia ; ; ennemi. (Mon. banni, proscrit. Val. {St. ut Faiditus. ex fagis ; petit F.\TDIRE. — Faidam seu inimicitiam exci- ia.Vti\ fomenter la fede. Vid. Faida. (A. 1181.) — Ut hostem edicto pui)lico proscribere ; bannir, proscrire, sig>inler comme ennemi. (A. 1210.) FAIDITAS. — Gravis Vid. Fatoa. i^A. 1228.) FAIDITUS. — Hoslis; Sern.) — Proscriplus ; Arel.) FAIDIUM. — Pro Feudom. FAIDOSUS. — Bannitus, (Egiah.) F.-VIUUS. — Idem q. Faida. FAIELLUM. — Silva minor bois de hetrts ; ol. faiette. I'WJLLITUS. — Faillita poena, multa ob desertum vadimoniiim staluta ; amende pro- nonrcc pour nonconi/iarulion devant lejuye. (A. 1379.) F.VIXA. — Mnstela; fouinr-; n\.faine. FAISA. — Ut Faicia. (a. 1160.) F.VISAN*'!.^. — Operarum prirbitio, opu.s tributarium quo tenrlur cliens erga dominum ; rederancc, corvee; o\. faisancc. (Pass.) F.\1SENDA. — Expedilio militaris, ut Fac- tum. FAISIO. — Praedium rusticum, ut Faccia et Fazenda. (A. 132.S ) FAlSlU.M. — Fascis, onus ; paquet, faisceau, charqe, faix. (A. 1285.) F.^ISA. - Ut Faisio. (A. 1311.) FAISSA. — Modus agri, ut Faicia. (A. 1306.) FAISSIA. — Ead. notione. (A. 1311.) I-'AISSELLUS. — Fasciculus; V. Fes&ellus. FALSSUS. — UIFaisilm. (A. 1451.) FAITUM. — Tributum, vectigal ; charge, imput. (A. 1330.) Idem q. Faicia. {Tab. ta.ve, Eccl. - Idem q. Facha. Munachus Mahumetanus, fa- FAIXA Apt.) FAKECHA. FAKIHUS. kir. FAL.\. — Tunis lignea, ut Phala. (Pass.) — Locus ubi merces venum exponuntur, ut Hala. (A. 1373.) F.\LAX(h^. — Phalanx ; compagnie, troupe. {Vet. Gl.) — Fuslis, palus cui aliquid deiiga- tur ; pieu, poteau servant a amarrer quelque chose. (Pap.) FALANGAGNU.M . — Ut Falangaticum. (A. 1269.) FALAXGATICUM. — Tributum quod pro facuitate figendi /a/an(/a.t, seu fustesaut palos ad ripam, aJ quasliganlur naves, exigebatur ; droit a payer an. seigneur du lieu pour la per- mission de planter dcs pieux d'amarrage sur les bards de la mer on d'u)i cours d'cau. (Ap. Lud.) FALA.N(;iARIUS. — Qui gestat Iapides, XiOo'fipo?. ( Vet. Gl.) FAL.4RB. — Fabulari, libre loqui, ut Fabel- LAHE. (H. geneal. Dom. Portug.) FALARUS. — Monile; collier. {Vet. GL) FAL.\SIA. — Modus agri, nisi idem sit ac Falcata aut Falbsia. [Calend. anniv. B. M. de Ai'gent.) 881 FAL MEDI^ ET iNFIMfi LATINITATIS. PAL 882 FAI/'A. — Fascis, (uscuhis ; paquet, botle. (.K. 1 1 16.) — Mensurae genus ; mestire pour les grains: « 3 /alcas bladl. » (A. 121'J.) — Pars quadana navis ; partie d'un narire. {Ch. Mass.) FALCABILIS. — Qui falcari polesl seu falce secari ; qui peut (ire faiichi, bon a fau- cher. (Mad.) FAL''AG1UM. — Jus herbas sccaiidi in fo- restis vel pratis ; droit de fauchcr dam les fo- rCts Oil les prairies. (A. 1259.) FALGARIATA. — Falcarlata prali, idem q. mox falcatn prali Vid. Falcata. FALCAKIUS. — Qui falce melit ; fauchcur ; ol. faucilier. KALCASTRARE. — Falcare, falcastro se- care ; couper arec le fauchard. F.VLCASTRUM. — Inslrumenlum ferreum cuivuin cum longo manubrio ad densitatem vepriuin succidendarn ; piuciUe emmnnchie au bout d'un long bdton et serranl ii couper les baisson.i, fauchard. — Falx mililaris ; arme de r/uerrr, e^pece d'rpee en formr dc faul.r^ ou longue piqve a fer fnlriforme : ol. fauchard. F.ALCATA. — Falcata prat i, quantum unus sccliir per diem falcare potest de prato ; I'eten- duc de pre qu'un homme pent faucher da)is un jour ; ol. fnuchee de prk. FAI.L'.V no. — Feni sectio ; fauchage, cor- vee de fauchage. (A. 1251.) FALCA'IOR. — Feniseca; faucheur. (?&%%.) F.U,CAT<)HI.\. — Xavis species, f. eadem qua; fial. frlouque, alias falnuque dicitur (San.) FALCATUR.\. — Fenum falce succisum ; fain coupi, produit du fauchage. (.\. 12ter volun- talem ; /ortuitement, par hasard. (Ap. Mur.) FALMoTU.M. — Anglo-Saxonibus ccelus, convenlus ; assrmblee. F.\LO. — (.In summo Gorgon.-B fasligio ignem emicare, quod signum /alo ipsi nuncu- pabanl, conspexere. » (.Mb. .Muss.) Ubi /a/o significat flammam seu ilamnia: splendorem vel polius lepeulinam llainm;e apparitionem. FALQUERII. — Religiosi Turci ; /akirs. (W. Vaiding.) FALQUETRARE. — Falce secare ; /aucher. (A. 1348.) FALS.\D0R. — Sica; species, ul Falsabius. FALSADORIU.M. — Ead. nolione. FALSAMKNTUM. — AduUeralio, falsifica- tio ; falsification, adulteration (A. 1190.) FALSARE. — Decipere ; trompcr; o\. jau- scr ; — Adullerare, scriplum corrumpere ; falsifier tin ecril. (Rab. Maur.) — Falsam esse rem quanipiam contendere ; soutenir, preten- dre qu'une chose est /aussc. {Lex. Rip!) Fal- sare chartam, falsam asserere. (S. xi.) Fal- sa re curiam s&m judicium, appellare ajudicio lanquarafalso et pravo ; apjteler d'un juffe- ment ; ol. /ausser la cour, le jugement, (Pass.) FALSA RI.V. — faharia moneta, crimen falsae monetae apud Anglos ; crime de fausse monnaie. FAL.SAIilUS. — Sica, pugionis vel cul- tclli species ; sorle de poignard ; ol. /aus- sart. (Alb.) Falsarius littcrarum, qui litte- ras supponit vel adullerat ; faussaire, celui qui denature ou /abrique des dcritures. (A. 1287.) F'ALSATO. — Dolose, fraudulenter ; frau- duleusemcnt. FALSA'l'OR. — Falsarius; faussaire. [Lex. Sal.) Falsator Christianus, f. qui fidem Chris- lianam ejuravit ; apostat. {\. H\i.) Falsator monetx, qui monetam adullerat ; faux-mon- nayeur. {St. Cad.) FALSUARIUS. — Qui scripluras adulle- rat, ut Falsarius. FALSE. — Dolose, fraudulenter ; ul Fal- SATO. FALSETUM. — Tonus acutus ; fausset. FALSETUS. — Sedes bracbiis conclusa, ut i Faldistobium. FALSIFICARE. — Idem q. Falsare, rem i falsam asserere seu quempiara falsidicum probare. (A 1110.) — Trajicere, perfringere ; couper, briser, entamer. (Joan. Mon.) — .\dul- terare, corrumpere, scriplum, monetam, etc. ; falsifier. (Mur.) Falsificare curiam, idem q. falsare Judicium, appellare a judicio ; Via. Falsare. FALSIFICATIO. — AduUeralio qure fit imi- tando alicujus chirographum ; falsification det \ ecritures. FALSIGRAPHIA. — Scriplio falsa. (Alan, de Ins.) FALSIGRAPHUS. — Qui falsa scribit ; faussaire. FALSILIA. — Falcula ; faucille. (A. 1357.) FALSILOGUS. — Mendax ; menteur. (A. SS.) FALSTIA. — Falsum ; fausstle. (H. Knygh.) 885 FAM MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS — Mendax, vaniloqiius FAN FALSIVOMUS mentew. {A. SS.) FALSO. — Lancea! species ; espece de lance; ol. fauchon. FALSONARIA. — Adulteratio, depravalio ; fahificatior.. (De mercibus dicilur, mensuris, gcripluris, etc.) FALPONARIUS. — Falsarius, qui falsae. mo- nelcB reus est seu qui monetam adulterat ; faux-mminayeur. FALSONRRIA. — Monptae adulteratio ; faux- monnayaqe ; ol. /aulsnnnerif. FALSUXUS. — Idem q. Falso. FALSUS. — Prujstatio qua; domino pensita- batur pro falcibus aliisque rusticis in.strumeiitis acuendis ; lid. Agusadura et Agusare. (A. 1152.) FALSUS-BURGUS. — Suburbium ; faubourg. FALSUS-SAVUERIUS. — Qui monetam adulterat, idem q. Falsonarius. FALTFST.VLIUM. — Ut Falsdistoriom. FALTUS. — ('onfluentia ubiduo amnescon- junguntur et confluunt; lieu oh deux cours d'eau KB Jnignent, confluent. FALUS. — « Novi factum operis et leni falo quamvis imperite memorise posteronim man- dare studemus. » (A. SS.) Ubi edilores sus- picantur legendum esse brevi filo vei stylo, aut quid simile. FALVUS. — Fulvus color ; fauve. FALX. — obligatio servilis qua quis tenetur (lomini fenura falce demetere ; corvee de fau- chage, obligation oii etait le vassal de faucher les pres du seii/near. FAMA. — i'ro fames. (Anast.) P'AMARE. — Fama viilgare, quod in bonam aeque ac malam partem accipitur. F.VMATL'S. — Famosus ; renomme, c&lehre, illuslre. (Ann. Ren.) FAMKLITAS. — Fames ; faim. (Ach., Spic.) FAMELLA. — Ancillula, famula ; servante, (A. SS.) FAMKLLUS. — Servulus, famulus; serci- tew. A. SS.) F.VMKX. — Sermo, verbum ; locution, pa- role. ( \'et. (!l.) FAMKNAGIUM. — Idem videturq. 1'\\miua. (A. lac.-i) FAMlillE. — l-;surire;oi'oir laim, elreaffame, (Men) FaMESCF.RK. — Fame laborare, perire ; ion/frir ilc la faim, mnitrir de faim (.\. t;t5;2.) FA.MESCIT.VS. — l-'ames; faim. (A. 1352.) FAMICLIS. — Locus tabcriiarum in urbc. (IW (II.) I'A.MlDK'l'S. — Garrulus, qui quidquid fauia fertiir aliin dicil ; bavard, eonteur de nou- rellef. (A. .SS.) FA.V.lJtUI'nUM. — Multa a judicibiis pu- blico iinpo.sila ; forte a fumarc el drictum sic dirta. (//. Ihilph.) l''AMini'S. — Famelicus, laborans fame ; affamf. qui souffre de la faim. (A. 1(197.) FAMI'lERENDl'S. — Celebrandus, laudan- dni. (Mart,, .Anecd.) FAMIORARIUS. — Comes, ul videtur, vol urbis prsefeclus ; comte ou gnuverneur de ville. (Lud.; P'AMILIA. — Servi, coloni, in praediis ru- sticis commanentes, dominis pra-diorum famn- latum et servitium exhibentt^s. « El Trunci- num villam, cum familia, utriusque sexus, et omni re ad se pertinente. » (Ch. C. C.) — Terra; porlio uni familire alenda' sufficiens el in earn rem destinata : « Donavil terram 50 familiarum ad construendum monasterium. » (Bed.) — Gonventuales monachorum congre- galiones /ami'/isnominantur, « quia praefectus monacliis eas non aliter quam paler filios trac- tare debet. » FAMILIARESCERE. — Pro familiaris fieri; se familiariser. (Sid.) FAMILIARliS. — De familia alicujus, qui a servis separantur. Praesertim \ero familiaves vocabant quos reges ac principes in familiam suam peculiariter adciscebanl. Familiares familia monachorum ha- ex conversis essent. {St. etiam dicti qui ex bebantur, licet nee Clun.) FAMILIARITAS. — Dignitas familiaris ; « in regiara eum familiaritalem admittens. » {.let. Inn. 11 J PP.) Familia : « Familiar itati. vel dominio alicujus inhaerere. » {Cod. Th.) — Protcclio, tutela. (Ach., Spic.) FAMILIARIUM. — Supellex domeslica et familiaris. {Cap. S. Vict. Mass.) FA.M1I>IARIUS. — Pro familiaris. (Rym.) FAMOrfA. — Nude, pro libellis famosis. [Vet. Cod.) FAMOSE. — Palam, publice ; publiquement , a la vue de tons. (A. 1315.) i FA.MOSITAS. — Fama, opinio ; renommee. (Ach., Spic.) FAMOSUS. — Qui maledictura aut convi- cium dicil el qui ejusmodi convicii conscius. {Ca/). liil.) — Famelicus, ul videtur. {A. SS.) — Injuriosus. Pass.) I''AMULAMKN. —'Pro famidntus. (Ruod.) FAMULATURA. — Servitus, ul Famulatos. {Cap. S. Vict. Mass.) FAMUL.VTt>RIUS. — Ad servitulem perli- nens ; servile. (Terl.) FAMULATRIX. — Quiv famulatur; celle qui est en service, servante, esclave. (Sid.) FAMULATl'S. — Servitus; esrlavage. {Cod. f/i.) Vassallalus ; ia,ysn/i7(''. (Gauf. Malat.) — Servienlis nfficium ; office, charge de sergenl ; Vid. Sriiviens. (A. 1105.) l''A.MUi.L'S. — Servus ; esclave. (Cod. Tli.) — Scutifer. varletus ; ccmjer, varlet.{\. Ki07.) Idem q. M:\isti;hialis. (A. 1337.) Famulus regis, serviens, apparitor ; srrgvni. [Ord. reg. Fr.) Famulus feadali.t, vassalhis ; vassal. I'.WALE. — I'ax, lucenia, pharus ; fanal. (Ap. Mur.) I'"AN.VLIA. — Idem videtur ai' Fantilia. (.1. .V5.) FANAI.IS. — Ul Fanale. (Ap. Mur.) FANARIUM. — Had. nolione. (Id.) FANATICUS. — (lunlilis; paien. a Doum quern fanatici noiniiiaiit Wodanum. " (Fred.) F.VXATOR. — Qui fenura vcrsat furcillis; fuueur. B87 FAR LEXICON FAB FANCELASTRA. — Ancilla, serva servants. FANC'ULUM. — Fojniculura ; fenouil. FANDALUTKS. — « Dictum est tunc in exercitu quod rex Valenliir patruus Miiamo- liat esset cum Saracenis militibus cismarinis qui Fandalutes dicuntar. » (Ap. Ugliel.) FANDO. — Navigii species apud Italos. (Ap. Mur.) FANGA. — Limus ; vase. limon.(St. Mass.) FAXtilA. — l.utum; fange, buue. FANGUS. — Ead. notione. FANIA. — Silva, proprie fagis consita ; bois de hi'tres ; ol. faiyne, /aye. FANICULUS. — DimiQ. a fano, inanipulus sacerdotalis ; item altaris ornamentum, velum, aulajum, idem q. Cortina. FAXXATIO. — Vox foreslarum ; tempus qxio pariunl damae ; temps oh les daims metlent bas ; o\. fnoncson, foineson. FA.N.NATUS. — Pro Vannatus. FANNONUS. — Fax, pharus, uIFanale.(A. 1352.) FANO. — Sindon, mappa, quailibet fascia ; corporale, manipulus sacerdotalis ; vexillum ; ii'ige, bande d'efofje legere, icharpe : ror/jnral, mampule : hannihe, gonfanon, guidon. (Pass.) Fano salmonis, illius pinnee. (Cons, antic/, f on- tan.) FANON. — Laterna ; lanterne, falot. FANONELLUS. — Ornamenlum altaris, idem quod Faniculcs. FAXONXUS. — Idem q. Fano. FAXSO. — Lanceje species, ut Falso. FAXTASIA. — Phantasma, spectrum ; item pompa, apparatus ; Vid. Poantasia. — Arbi- triiira, opinio ; fantaisie. (Mur.) FANTASTICUS. — Inordinatus, ad arbi- trium effictus ; fantasque. (Lynd.) — Idiota, hebes, sensu carens ; idiot, depourvu de sens. (A. 1332.) FANTESCHA. — Ancilla, serva ; servaiite (St. Cad.) FANTlfiELL.'^. — Ead. notione. FANTILIA. — «Soffredus... mediciis filiam habebat parvulam... habentem gultam fan- tiliam. » (A. SS.) Ubi Ilenschenius : Oulta quidem vulgo dicitur quae alias arthritis ; sed quid fantilia ? an infantilis? FAXUM. — Pro gentilium templis Christiani proprio vocabulo usurpabant : « Quid est enim x\\s,\ fanum in quo est conventus gentilium ? » (S. Arab.) —Vexillum. ut Fano. (A. 1097.) FA.XUNCULUM. — Parvum Fanum. (A. SS.) FAllA. — Generatio, linea, unius ejusdem- aue generis ac familiae homines ; Ics inembns d'une famille. {Lex Long.) — Forte species nauli seu prelii pro navigalione exsolvemJi. (Bern, de Breyd.) /'aram facere, in TabularioS. AudocniRothomag., dicitur de ilia preestatione annua, qua tenentur qui naves liabent pisca- torias juxta Sequanam intra limiles territorii pr;edicla! abbatite quotannis ad condictam diem convenire cum naviculis, rctibus et ciete- ris pro monachis pisces venaluri : quod a Sc- quanee accolis vocabalur faire la /ate pour messieurs de Sl-Ouen. — Fraus, dolus mains: quoe- sed « Judaeusqui sine dolo ei/ara vixit cumChris- tiano. )) (Auct. annn.) FAIIACAXTIIARA. — Lychnuchi qui arbo- rum speciem prtcferebanl a quibus canlhari seu disci pendebant. (Anast.) FAHALITIUS. — Pro /oralltius, exlraneus, aliunde apportatus. (Mur.) FARAMAXNI. — Apud Burgundos, dam videlur fuisse hominum conditio cujusruodi fuerit incertum. FAK.VS. — Arabice equus. ( Y'et. Gl.) FAR.VSSI.V. — Aniciensibus strues lignorum quani in conipilis urbis accendunt in pervigilio nativitatis S. Joannis Haplistie ; /eu de la Saint- Jean. F.\RC1M1NA. — (ienus aggeris vel suggcstus tormentarii, impactis primuni alte in terram trabibus solidatum, turn vero ereclum, nexum- que aiiis atque aliis sarmenlorum et ramalium iascilius per certa spalia colligatis ad modum farciminis pulmentarii ; /ascinage, gabionnaye. FARCIXlA. — Pars vestis : « L't colletos in suis diploidilius seu /arciniis et veslibus in compctenti altiluuine deferant.i) (.\. 1509.) FARCINOSUS. — Scabie infectus ; qui a le /nrcin. f Philip, de Grev.) FARCITUS. — Vid. Farsus. FARCOLATA. — Farmicen, fartum ; farce. (\. 1221.) FAltDELLA. — Modus agri continens decern acras, apud Anglos. FAKDKLLARIUS. — Qui fardellum portal, bajulus ; porle-faix ; ol. fardelier. — F. raer- cator inops, qui merces sua.s fasce coUigatas sn]ira dorsum deferre cogitur ad vendendum ; porle-bnlle, colporteur. (Ap. Thorn.) FAR DELI-US. — Onus, sarcina ; /ardeau. FAKDIMKXTU.M. — Idem q. Faidimen- TUM. FAREATICA. — Farris commercium ; ca)n- merce des farincs. (A. 1193.) FAIIKFALIUS. — Idem q. Farfauus. I'WRERSIA. — Idem q. FRAnKsciiiA. 4 2 IS.) FAIIETRUM. - Gl.) FARFAUUS. - micus. [Lex. Sal.) F.VRG,\. — Fabrica ferraria /arge. (A. 43.51.; FAKGAXA. — « Profectus hinc, 190 far- ganas fratribus in dormitorinm misit. » (Leo Ost.) Ubi quidam legunt sarganas ; sunt au- lem itpyi-ioi: Hesychio et Suid:L', sporlaj vimi- nP.T, crates ex juncis, usui forte monachorum apla; in dormitorio ; vel potius, consent no- nulli, lodices, id est sargia, q. Vid. FAH'ilA. — Idem q. Farga, fA. 1365.) FAR^rUA. — Ead. notione. (A. i'.Ui.) FARICELLUS. — Qui frumentum in fari- nam molendum curat ; meunier ; ol. /arinier. F.lllIXA. — Farina bona, Italis, proverbia- lis loculio, bono el since.'o animo. (Bar.) FARIXACiUM. — Pensitatio ex farina quae fit molendinariis pro frumenlo molilo ; droit de mouture ; ol. farinage. (A. 1214.) (A. Pharetra ; carqi/ois. {Vet. Adsalitio sive assultus ini- forge, Avernic. 889 FAE MEDI^ ET INFULE LATINITATIS. MolencJinum ; muulin d hii. I'AS Ead. noliune. [Cap. C. M.) — Ead. noUoue. ( Trad. I'ARIXALE. - [Gl. Sax.) K A R.N A III A. - FARINARIUM Fi'ld.) KARIN'ARIUS. — Had. nolione. (A. 63i>.) Hem qui farinain vcndit ; marchand de farine. (A. 1283.) FAUINOSIUM. — Alveolus, locus ubi farina cadil a molendino; coffre oh lambe la farine a mesure que le ble ne brolr ; ol. mais. (A. 131S.) J'ARINL'LA. — Diminut. a farina. FAItlNUM. — I'ro Fahina. F.\UI(). — Qui fatur. (Laur.) — Piscis ge- nus ; truitc. { \'et. Gl.) F.'lRIoLA. — u Tisana isle aquse ordei. » (Mat. Silv.) FARlULUS. — Propbela, qui falur, pro HaRIOLUS. FARISEA. — Fqua faria ; jmnent arabe. (Ord. Vit ) FWRIL'S. — Farius eqnus, .\rabicus; cheval arrihe ; ol. cheval alpharcce. (Pass.) — IlaiC vox occurrit sensu obscuro in (.-1. SS.) Gives Non doininum sensere sui, quem corporis injjens Vis anitnique novo fario titulaverat hoslis. FAIIX.\RIA. — ¥. fusoria fornax moneta- lis ; fhndcric monitairc, tiionnoicrir. (A. 1177.) FAllNARIOLUS. — Idem q. Faricellus. {St. Taur.) FAHiNUM. — « Fabernis, ini)lendinis, farni:;, aquu' ductibus et decursibus, » etc. (A. 1209.) Ubi legeridum videlur furttis, forte pro farina- riiim cum abbreviatinne scripluui. FAHO. — Pro Bako. (Fred.) FAKOCIllM. — Ut Fahossicm. I'WRONL'S. — Pharus, et lli.cis, ut Fascia. FASl;IUXCULUS. — Parva fascia, ut vide- lur. FASCIUS. — Ut Fascu'M : •> Duos fascial fienifil duos paleae. » (//. Dalph.) FAS<"III,U'M. — Fossoriuin, ligo ; hone. FASCULUS. — Fascis, ut Fascum. 891 FAS LEXICON PAT 8'.rj FASEXDA. — Prcedium nislicum ; melairie ; Occilan.. fnisande. (A. 1332.) FASi'^IUA. — Meiisura annonaria, pro IIa- SEHIA. (A. 1125.) FASmiS. — Grassus. (T't-^. Gl.) FASILIA. — SiliquK. ( Te.'. GL) FASILLARIUS. — Pro Fassiliarius. FASIO. — Idem q. Faisio. FASISTORIUM. — Idem q. F.mcistorjum. FASIUS. — Panni vel telae species. (A. 1389.) FASM.V. — Lingua, idioma : langue, idiome. FASOLAKIUM. — Locus nbi faselus crescil, ut Fabaria. (]et. Gl.) FASSATORIUM. — Pro Fasciatorium. FASSILIAKIIJS. — Qui fasces cujusvis rei furalur el expnrtat. (Si. Taur.) FASSINA. — Fascis ; /agot, botte, fnisceau. {St. Av.) FASSINERIUM. — Congeries, cumulus, slrues lignorum ; pile de bois. ^ld.) FASSIO. — In legibus Hungaricis, prseaens relalio voluntatis et contracluum coram magis- tralu ; avm, confession ; ol. rrgehissement. FASSISKRIUS. — Pro Pasticerius. FASSOLUS. — Faselus, leguminis species ; feve. haricot; ol. fascole, fnsiole. FASSUS. — Fascis ; ul Fassina. (A. 1345.) FASTE. — F. pro stntim : « Solvevat eum fasle. » [A. SS.) FASTELLA. — Ligamen : » In ecclesia B. Valcntini... facit coopertoriiim super altare cum clavis et fasteilis, et in circuitu palergium chrysoclavum. » (Anast.) Alii coii, liab. cum clavis in festellis, alii denique fistellis. FASTERLA. — Ead. forte nolione : « Et crux ab armario duabus fa.\-terHs dum Missa minor cantalur, cooperla, apporlalur a duo- bus albalis de allari S. Jacobi ante altare prin- pale. « (B. Mon.) FASTERNA. — « Albse xiii, mapulae opc- ratee ni, planetre xiii, fnstenix iii cortinfe v, dorsalia v, vexilla ii. » (A. 1200.) Idem videtur quod Fa STELLA. FASTICERIUS. — Pro Pasticerius. (A. 1333.) FASTIDIACIO. — Superslilionis species. M Ut incantaliones et fastidiacimtes, sive di- versae observationes dierum Kaiendarum, quas error tradidit paganorum, prohibeantur, sicut, maleficia et magorum prsestigia, r, etc. (G. M.) Ex /nsti dies, videtur vox deducta. FASTIDIRE. — Existimare, putare, nisi mendum est ; penser : « Non enim fastidiendum e.'t illis pabulum divini verb! sufficere. « (A. 9'73.) — Fastidinm movere ; causer du degout, degoiiler. (A. SS.) FASTIDITUS. — Fastidium, tfedium ; (76- goul, ennui, repugnance. {A. SS.) FASTIGATISSLMUS. — Quasi fastigiatisi- mus, ad suprema dignilatum f.istigia eductus; ileve au faile des grandeurs. Fasligatissima felicitas, suprema ; le bonheur supn'me. FASTIGIUM. — Turris, domus ; tour, mai- son. i^Pass.) — Ornamentum in cedibus sa- rris quod haldachinum, quidam interprelan- lur ; » Fecit C.onslanlinus Augustas basilirns istas, quas et ornavil : basilicam C'onstinica- nam, nlji posuit... /'axlit/iuin argenteum baltu- tilc, quod habel in fronle Saivalorem sedentcm in sella, etc... fariim quod pendet soh fuxiigio... fecit aulem Valentinianus... /nstigium argen- teum... quod a barbaris sublatum fuerat, quod pensnbat, » etc. (Anast.) FASTILIS. — Idem videtur quod Fastella. FASTIXARE. — Fenum siccare, furciliis versando ; fnner. FASTIVA. — Pro Kascina : « Castellum... ex duplicibus viminum fnstivis cooperire. fecit... deindc oplimis fettris, coriisque... >> (Ot. Mor.) FASTUS. — (Adj.) Pro faustus. ( Vet. Gl.) FASULUS. — Faselus; feve el se.S. — Qui vera dicit, cui cuncla favent. (Ugut.) FAUGiNATOR. — F. fossor, ab. Occitan. fousiqa, fodere ; travailleur de terre, cultiva- teur.\.\. 1471.) FAUL.\IUM. — F. ager incultus ad pa- scuum maxime pecudum ; terre en fi iche oii ion fail paitre les Iroupeaux. (.V. 1330.) F.4UXI. — Dajmones ; eaprits, farfadets, faunes, latins. FAUN US. — Hinnulus ; fuon. FAUS. — Silva, idem quod Fagia. F.VUSETUM. — In musica cantus acutioris species ; fausiel. F.\US1LLU.M. — Lignum seu herba com- burenda, qua; faucilla colligitur ; menu bois de chavffage. (A. 1163.) FAUSSUS. — Pro Falsus. FAUSTITUDO. — Felicitas ; honheur. (J. de J.) FAUSTOR. — Pro Fautor. F.\USTUS. — Fauslilas ; bonheur, position heureuse. (A. Ss.) FAUT.\.LIS. — Veridicus, qui est bonoe fa- mie, cui fides haberi debetur ; qui dit laverite, qui a une bonne reputation, qui merile la con- fiance. (A. 1319.) F.\UTIOSUS. — Defector, qui a domino suo deficit ; traitre, qui abandonne son seigneur. F.VUTORI.V. — Favor, consensus, approba- lio ; consentement, approbation. (.\. 1413.) F.VUTUUM. — Pannus coactilis, idem q. Feltrum. (A. 1223.) FAU I US. — Pro /ructus, ut.videlur: « Qua- tenus illi fiutnm bonee aclioiiis recipiant. » (A. 379.) FAl'ZIL. — F. Filix ; fougerc. (.V. Mass.) FAVATElllA. — idem q. Fabaria. (A. 1337.) FAVELL.VRE. — Sermocinari ; causer, con- vener. ( Vet. Gl.) — Favere. blandiri ; ci\)oler, flatter ; ol. fuveller. (A. 715.) lAVKLLUS. — Fulvus ; coar, fauve, tirant sur le jaune ; ol. favel. faaoau : « Runciuus favellui, equus favellus. > F.VVENA. — Mensura" genus, ap. Italos. (.V. 1207.) FANEXTIA. — Consensus dumini pro 893 FAV LEXICON FEB 890 alienando fcudo ; consenletncnt que le suze- rain donne au vassal /luur gue cclut-ci puisfe aliener sou firf. Vid. Favkre. FAVKRCA. — Molpriflinum frrrarinm vel fodina, iibi feiTum eruiliir; /'uiye d /er ou mi- nitre (le fer. (Spelm. ) KAVi'^RE. — Kavere dicebatur doniinus, quotics vassallo taciillalein alienandi feudum suum concedebat ; Uoiiner u un cus6ul la per- niissio)! d'alii'ncr son fief; ol. oclroi/er, doiiner faveur. FAVKRIA. — Faveria vassirlis, superior cas- sidis pars, ut vidclur : « I'uit prrcussiis qua- darn sagilta magnic balislx, quse infra visce- riam cassidis intravit et pariter sine vulnera- tione capitis : hoc rcputans eliara sibi miracu- lose accidi prtcibus B. Ludovici, el iilico si- ruili jaclu magni viraUirii super faverinm dictffi cassidis percussus cecidit retro se, qui slelit aliquo iiitervallo tanquaai mortuus. » {Mirac. B. Ludor. Arelat. arch.; FAA'ERIUS. — Agrestis, ut videlur ; sati- vage : « Favnrius coliimbus. » (St. Tnur.) FAVETUM. — Vallum, nisi idem sit ac faulamm. (A. 1094.) FAVILLA(JED8. — Ad /nri^/am pertinens ; de cendre, semblable a la cendre. (Sol.) FA VILLA RE. — Favillas emiltere ; pro- duire des elivcelles. (A. SS.) — Comburere, inllamniare ; embraiser, enflammer. (IJ. Illat. S. Bin.) FAVILLATICUS. — Ut Favillaceus. FaVILLATUS. — In favillas vel cineres re- dactus ; reduU en cendres. (Lud.) FAVILLESCERE. — In favillas abire ; s'en aller en cendres. (Sol.) FAVISOR. — Fiscator ; pecheur. FAYITUR. — Qui parlibus alicujus favet ; celui qui est atla:he au parti de guelqu'un, par- tisan, fauteur. FAVITORIUS. — Ead. notione. FAVO. — Operimentum quoddam : « Ties albas cum paruris stolas, el /arn^es de eod' ra panno et colore. » (A. 1225.) Ubi legend. Fa- nun es, q. Vid. FAVONIUM. — Odium leva el sine causa, velut a vento collectum. (Isid.) FA\ ONIUS. — Nothus ; butard. (Pap.) FAVONLS. — Ead. notione. FAVOR. — Censu.^ doniini pro alienando feudo, ut Lal'DFMia. {Tab. Anger.) — In ma- lam partem interdum accipitur : « Hondenina- tus ad mortem... propter plures errores, cor- ruptiones. fovores, et infidelitales. » (A. 1343.) FAVOR AHI LIS. — Favorem seu laurtera captans : « Fuit rex Anglia; Ricardus homo feroci?simus, favorabilis, glorite cupidus, pe- cunia; liberalis. (A p. Fez.) FAVORABILITER. — Cum favore, beni- gne ; favorablement, avec bienveillance. (A. 1369.) FAVORARE. — Favere, favorem impen- dere ; favoriser. (A. 4457.) — I)e pascuis dici- tur ubi animalia pascendo vastum non fece- rnnt. « Inquiratur... quantum per testimalio- nem paslura regis favorata fueril aul delerio- rata. » (Flel.) l'"AV(iRISA'i'10. — Favoris actio, ap. juris- consultos. FAVORISCARE. — Favere, ut Favorahe. (A. 1-152.) FAVORIUS. — Ex favore profeclus. {A. SS.) FAVORIZARE. — Ut FavorisCaue. (Eric. Ups.) F.WOROSE. — Cum favore ; avee faveur. (Lud.) FAX. — Lft^titia ; Juie. (Fap.) FAXA. — Pro Faicia. [Cone. Lim. {A. 1382.) FAX.VNUS. — Phasianus ; faisan. FAXIA. — Pro Faicia. FAXIATUS. — Pro Fasciatus. FAX IN A. — Ul Fassina. FAXIOLUS. — Pro Piiaskolus. FAX IS. — Pro Fascis. F.VMUS. — Onus ; charge faix. FAXULUS. — Ut Faxiolus. FAXUS. — Ul Faxius. I''AY(riA. — Ead. notione. FA^'DI'l US. — Pro Faiditus. F.WSSA. — Equorurn ornalus quidam : a Item pro una fayssa xvui den. » (A. 1334.) FAYfeSIA. — Pro Faicia et Fascia. FAYSSUS. — Onus ; fardeau, charge, faix. (A. LVw.) FAYZIMENTUM. — Defectio a fide, ut Fai- DITAS. (A. 1313.) FAYZITUS. — Proscriptus ; proscrit, banni. (A. 1308.) FAZEXDA. — Prsedium rusticum, ager ; petit bien de campagne, rnelairie. — Ne- golium ; affaire. — Operatic, labor ; tra- rjiil. FAZENDARIUS. — Officium monaslicum, qui res et negolia monasterii curat ; celut qui est charge de la swveillance el de la direction des affaires dwi monastere. (A. 1228.) FAZENDERA. — Expedilio mililaris, apud Ilispanos ; erpedition militaire, campagne. (A. 1246.) I^'AZIO. — Pro Faisio. FAZOLETUM. — Sudariuui ; fnouchoir. (.4. SS.) FAZOSSA-MEDULLA. — Fax, tajda ; tor- che, flambeau. (A. 1363.) FEARE. — Pro Feudare. I'EATUM. — Feudum, prsedium ; heritage, bien tcnu en fief; ol. feage. (.\. 12C6.) FEAUDUS. — Ut Feudum. FEB.V. — Luna ; la tune. [Grad. eccl. Alb.) FEBRETICUS. — Qui febri laborat ; qui a la fii'Vir, fievreux. (A. SS.) FERRIA. — Pro Fibra. FEBRIFUGIA. — Ilerbae ."ipecics, quae forte febrem fugat ; plante fibrifuge. [Cap. C. M.) FEBRIRE. — Febrelaborare; 6tre malade, de la fievre. (Pass.) FEBRIS. — Febris visinocha, f. pro cytio- cha, a Giaece jjv£/v, quaj nunquam quidem 807 FEL MKDI^ ET INFIMvE LATINITATI3. FBM 898 intermittit, attamen certo tempore excandes- cen tiara habet sensibilem. (A. SS.) FEUKUAS. — Pro Pebruus. FEBRUUS. — Februarius; fivrier. — Dae- mon ; le maim esprit. FECIA. — Lignum conslruendis rusticorum domibus aplum ; bois de comlructton. {Tab. S. Serg.) — F;ex, seilimenluru ; depdldes liquidrs, residu, lie. {St. Verc.) FECIDUS. — Fajcuientus : plei'n de lie, trou- ble vaseux. (A. 1031.) FECIOR. — Sponsor, fidejussor, vel arbiter ; garantie, caution, arbitrc. (X. 1051.) FECONDIA. — Sermo, verbum ; imrole. (A. 1352.) FECOSA. — Dejecliones ; residu. [Or.l. reg. Fr.) FEDA. — Fides ; /oi et hommage : ol. fee. — Ovis ; brebis ; ol. feda. — • i-'aex vini el aceli ; liedn vin et du vinaigre. — F. emenda, multa ; amende. (A. 1111.) Fi"]DALE. — Quidquid jure feudali posside- tur ; ce qui est posside d litre de fief. (A. 1163.) FEDALIS. — Pro Feudaus. FEDAUE. —Pro Fkudaue. FEUATIGUS. — Jus feudale ; droit fiodal. (A. 1163.) FED.Vi'US. — Pro Feldatus. FEDHJM. — Pro Feudum. (A. 1091.) FEDOSUS. — Ut Fecidus. FEIiUM. — Pro Feudum. — Multa, idem q. Feda. (A. 1149.) FEDUS. — Ut Feodum. (A. 1056.) FEEUAHE. — In feudum dare; donner en fief. FEFAMEN'TUM. — Idem q. Feofamentum. FEFAllE. — Ul Fkudahe. FEFUM. — Ut FtuDUM. FEfiANGl. — Fuilutn manifestum ; flagrant ddlit (le vol: « Siquis liber homo furtum I'ece- rit, in ipsum furlum tcnlus fuerit, iil est, /e- gnni/i, usque ad decern siliiiuas fuituin ipsum, sibi nonuin reddat. >■ {h'd.Rotli. reg. Long.) FEG.VTUM. — Jecur ; foie. (A. 1221.) FEGUM. — Ul Feudu-m. FEIDA. — Pio Faida. FEIDU.M. — Ut Feodum. l'Ell']I,.\. — .Mensurit! liquidorum species: « VIII /i'ietas olei. » [\. 1)0:.'.) FEillA. — .Xundina), mercala ; /aire. FEIRATUM. — Pro Ferratum. (A. 134I.J Fmsi''E('HO. — Ovis sen vervex pinguis ; brebis ou mouton yras. (Lex. Snl.) FI';iSSl.\. — Mo'.i.) {■\'.\.K. — Corva; biclie. ( ]'ct. 01.) I'KI.KAKII. — lidem q. FKLCAnii. I'IsI.EllUS. — Phoca ; veau mann, jihoijue. VELV.W. — Ut Felk. ( ]et. Gl.j FEEESENNUS. — Pronepos ; arriire-pelil- fils. ( Vet. OL) Proneptis ; arriire-petile- FELESENNA. fille. (Id.) FEI/tA. — Filix ; fougere : « In cunstis ne- moribus suis herbagium, pa^nagium, felgam et liberam ad fenum faciendum. » (Ch. Hug. de Gorn.) FELGARIA. — Locus fiiice plenus ; fouge- raie. FELIBRLS. — Adhuc lacte vivens ; qui est enrore ii la mameile. (Pap.) FELICARE. — Felicem reddere ; rendre heureux. { Vet. 01.) FELICISSLMUS. — Felicissimus dies, Domi- nica Paschatis ; le Jour de Pdques. (Pass.) FELICITER. — Expression d'apjtlaudisse- inent qui termine les chartes : a. Actum felici- ttr. » FELICIUM MILITARE. — Ad militis digni- tatem et honorem ascensus, promotio, vel ea- dem de re congratulalio (A. 13G2.) FELIKE. — Vox j)ardorum; se dit du cri de la panthere. FELIS. — Anser silveslris ; oie snuvage. FELLIBILIS. — Subjoins, amarus. (Pap.) FELLITUS. — Felle raistus ; mele de fid : « Fellitum el venenosum poculum. » (Bal., Misc.) FELLO. — (Subst.) Strumas ; goitre, scro- fules. (.1. SS.) — (Adj.) Perfidus, rebellis ; traitre, rebelle, perfide, in/idele ; ol. /el, felon, foul, etc. (Ap. Anglos, omnia maleficlor, cui debelur pcena mortis. Lelo de se, jurisconsultis dicilur is qui sibi ipsi mortem sponte conscis- cit ; is successorum non habel in calallis prce- ter fiscum.) FELO.M.\. — Delictum vassalli in dominum ; filunie, lout mauquetncnt C0)iimis par le vassal d I'ei/ard du suzerain. — Felonum seu perfido- rum el relicliium bona ; biens, proprietis des felons. — Perlidia; irahison: « Assultavit me in fclonia, el vcrberavil me el mihi plagam fe- cit. » {Co'l. Leg. iVorm.) Hoc est, imparatum me aggressus est. — Apud jurisconsullos An- glicos, omue crimen capilale, infra hesam ma- jeslalem, ulincendia, raptus, horaicidia, la- trocinia, el hujusmodi, quui vitaj dispendio lu- untur. FELO.MCE. — Perfide ; avec perfidie, Iral- treusement. (.\. 1322.) — Occulle, frandulen- tcr ; en srcret, frauduleuscment. (.\. 1323. J FELOSEXNUS. — Ut Felfshnnus. FELP.VRIA. — !•'. idem ao Fri.tium. (Rym.) I'KLTlv — ('vphus: coupe, rase. I'Kl.TitRTU.-^; — Ut Fii.TimTUS. FFLTItl.K. — Idem q. Vkltrix. FELTllU.M. — Pannus crassior e lana co- aclH ; (trap grassier de laine feutic, fvutrc. l''EM.V VINH.V. — Vinea slercorata ; vigne sur laquelle on a ripandu du fumier. (Cons, lie mh.) I'"l'!MA(iU'M. — Forte pr:B->talionis species pro mercibiis qaiv in fundrcos invehebantur, siiluta, nisi sit pro Fumagium, idem q. Foagiob. (A. 1329.) FF^VlAltE. — Agrum slercoraro; fanier la ierre. 899 FEN LEXICON FEN 900 FEMELLA. — Femina, mulier ; (emelle d'un animal, frmme ; ol. fetne. FKMELLARIUS. — Feminis deditos; adon- ne mix femnies, debauch^ ; ol. fi'minati. FEMELLOSUS. — Kad. notione. FE.MELLUS. — Feraineus; de (emme f4rn- nin. (A. ISttl.) FKMILLA. — Ul Femella. FEMINA. — Uxor; fcmme mariee, epouse. Femimi de corporc, ser\\\\s conditionis ; femme de condition servile. Feminn franca, libera, fcmvic libre. (Sic eliam dicilur in Cons, ("ame- rac, ea qua; feudum possidet ante nuplias acquisilum, vel quod liie i-glisc. (Lex. Rip.) Femina regime, reginae assecia ; dame d'hon- neur. In feminam recipere, dicituret domino fe- minffi hominium recipiente. (A. 12l().) FEMIRALIA. — Quae el femoralia, qiiibus femen seu femur tegilur ; calecons, haut de chausse.t ; ol. femoraux. FEMINULA. — Muliercula; petite femme. {A. SS.) FEMORACIUM. — Fimelum, sterquiliniura, locus ubi fimus congeritur ; /osse qm /umier ; ol. femorier. FEMORAILE. — Fad. nolione. FEMORALIA. — Ut Feminalia. FEMORARIUM. — Ut Femoracium. FEMULA. — Puiilla ; jeune fille. {A. SS.) FEMURALIA. — Pro Femoralia. FFNAGIUM. — Feni seu pro feno pra^statio ; droit du seigneur sur les foins ; ol. fennge. FEN ALE. — Ead. nolione. (A. 1272.) FENALIS. — Fenalis mensis, mensis Julius, quippe in hoc mense potisssimum fenum seca- tur ; juillet ; ol. mois final. FENARE. — Fenum secare et siccare ; fait,- chcr et faner le foin ; ol. fener. FENARlA. — Domus rustica, a>,dicula, vel eliam ajdium appendix, locus ubi fenum alia- que grana frumenlaria reconduntur ; lieu oh Von serre le foin, grenter a foin, fenil ; ol. fene- ril, feniere. etc. FENARIUM. — Tempus quo fenum seca- tur ; temps oh Von rkcolte les foins, fenaison ; ol. fenagc. FEN.\RIUS. — Feni venditor ; marchand de foin; ol. (enter. — Locus ubi fenum congeritur et asservatur, vel feni acervus ; grenier a foin ou meule de foin ; ol. fenil. (A. 1397.) FEX.^TEIILV. — Praestatio feni, seu jus ca- piendi fenum ; redwance sur le foin ou droit de prendre une quantite de foin. (".A. 1236.) FENATIO. — Siccatio feni, cum versatur furcillis ; Gal. fanage. Qui huic servitio addicti erant, furcam in pratis habere dicebantur. (A. 1171.) FENATOR. — Qui fenum versal furcillis; fanetir. l-'EUEC). — Phalanx, mullitudo ; troupe, multitude. {Vet. Gl.) FENDITUS. — Ruptus, scissiis ; fendu : « Pro quadam parva cara|)atia fendila refundenda. » (Cotn/). Fabric. St. Pet. /nsul.) FENERIA. — Idem q. Fenahia. FENERIUM. — Ut Fenatehia. ,a. 1417.) FENERIUS. —Idem q. Fenaria. (a. 13U.) FENFS. — F. stercoratio ovium, idem q. Faldatum. (Ap. Mad.) I'ENl'^STA. — « Ecce ordinatio refeclorii de illis qui dtibenlhaihf.ru fencstam. « (Cans. Fo)it.) Cangii editor inlelligit ferculuin peculiare vel polius bellaria, qute sic dicta fuerunt, quod per feneslram ceUie fienarite ministrarentur: quare legere mavult fenestram. FENESTRA. — Ubi venum exponuntur mer- ces levioris momenli : boutique, femHre sur la rue pour etaler les marchnnaises. (Pass.) — In monasteriis monialium, locus aliquando collo- quiis deslinalus ; grille des convents de ftmmes, parlolr. (A. A'-V.) — Ciborium seu armariolum ubi reponitur pyxis, in qua sacra Eucharistia servatur ; ciborium ou edicule destini a recevoir le vase sncri' qui renferme In sainte Eucharistie. (St. ec.cl. S. Laur. Rom.) — Apertura in silvis majoribus, ubi tenduntur casses ad rusliculaa capiendas ; clairiere (A. 13f)3.) — Lampadis Kcnus : « Haec sunt ornamenta, quiu... dedit Deo... fenestram, quae illuminat chorum. » (A. 1191.) FENESTRAGIUM. — Jus exponendi panem vel alias merces in fenestris, idem vectigal quod ab exponentibus merces suas in fenestris exi- gilur ; droit d'avoir boutique ou fenetre sur la rue, afin d'l/ exposer des marchandises en vente, et redevance payee au seii/neur du lieu pour ob- tenir ce droit ; ol. fenestrnige. — Jus fenestras seu aperturas faciendi in domo sua ; droit de pouvoir praliquer des ouvertures a sa maison. (A. 1392.) — Rilus hastiludiorum, cum decerta- luri, antequam in arenam descenderent, armo- ruiD suorum insignia oedium suarura fenestris aptabant, quo cunclis innntescerenl; usage in- troduit dans les tournois et consislant en ce que, avant I'nuverture des fetes, les comlmtlants ex/io- saieni tears ecus armoiriis aux fenetres des ma- noirs oh lis lor/eaietit, afin que chacun put ainsi connaitre a quels rivaux il aurail affaire. Cette ceremonie s'appelait aussi fa-'re de blasons fene- tre, ou stmplement faire fenetre : « fenestram fa- cere. » FEXESTIIAI'.IA. — Cui, in monasteriis mo- nialium, frnestrx seu per fenestram versatilem res traduoendi cura incumbit ; lourie.re. FENESTRARIUS. — Ead. nolione. FENESTRATIM. — Obiter, per Iransen- nam ; en passant, sans insister. (Th. Mon.) FENESTRATUS. — « Mappa de canapi ad modum telee cum Iribus de filo pers el in capi- te fenestratn. » (A. 1414.) Hoc est, ut videlur, ad instar rhomborum figurum, quibusadfiguras uli Solent, feneslrala. Corde feneslrato, meta- phorice pro perspicaci et intima penelranle praecordia. (A. SS.) « Fades amabilis et reve- 901 FEO MEDI^ ET INFIM.E LATINITATIS. F£R 002 renda, frons mediante coma suls columnis re- gultabat fencslrala.n (A. SS.) Hoc est, aperlain- tercincinnos nalurales a dexlris et a sinislris penduloslqunsartecomponi prohibent. Staluta antiqua : » Prohibemus etiam ne clerici, carac- tere ncglecto, comas nutriant aut fencstralis ton- deanlur. » FliNKSTRHLLA. — Fenestella ; ^e^iVe fcnd- tre, lucarne; ol. fenestrelle. FENESTHIiRIA. — Ut Fenestraria. FENESTRIUNCULA. — Ut Fenestrella. FENGELDUM- — Pecunia vel tributum ad arcendos hostes erogatum ; impdt, taxe donl le produit est destine a repousspr I'ennemi. {Man. Ang.) FENICIUM. — Color ruber ; couleuv pourpre. (Ach., Spic.) FENICULUM. — Idem q. Fenaria. {Obit. Ecd. Linq.) FENIEilA. — Vexillum ; hanniere. [Vet. Gl.) FENIFICARK. — Idem q. Fenare. (A. 1193.) FEXIFICIUM. — Tempus in quo fenum secatur ; temps de la ricolte du foin, /enaison. — Locus ubi fenum ponitur ; yrmier a foin, fenil. F1':\ILE. — Ul Fenaiua. (Pass.) FENISETA. — Falsitor ; faucheur. (A. 1219.) FENNA. — Pro Femina. (S. xr.) FENNIQUUS. — <( Quod venari possint ad omnia f'enniqui generis. » Leg. ad omnia /era- rum genera. (A. 1343.) FKNS. — Pro Fenum. KKXL'L.V. — Haslelius vel furcilla qua fe- num vei'salur ; /oKvche oh rdtenu pour f'aner le foin; ol. fenon. ( Vel. 01.) FEODA. — Firma, idem q. Feudifihma. FFOD.\(;UU.NL — Idem q. FtuuAGiuM. FEODALE. — Quiquid /'eodi ralione debe- tur ; droit /endal. (A. 1224.) FEoDALl.S. — Vassallus, qui ratione feudi ab alio pundel ; (/ui releve d'un autre a cause d'un fief, rnsmil, feudataire. (A. 13G8.) FKODAUK. — In fcudum concedere ; don- ncr en fief; ol. feoffor, infioder. — Feodnre societalem, earn, lide data, iiiire vel linnarc. [Script. Fr.) FEOD.VIUUS. — Qui alicujus vassallum se fide data protilelur ul FF.UDATAnns. [W. Th.) FEODA r.VIUl'.M. — Jus quod uxori compe- tebal in feodis mariti ; droits de la fenime sur IfS fiefs de son mari. (.\. 1213.) FKUDATAlllUS. — Idem q. Feudatarius ct Fkodalis. FE()I).\TUS. — Idrm q. Feodalis. FEODKHAiii;. — A debilis nb feodum 8Cr- vitiis aliqucin eximere, seu in feudum fraucum exigere ; lid. Feudum. FE(inFR/\RIllS. — Dominus capilalis a quo feodum peuflel ; teiynenr suzerain ; ol. feoffor. (A. 1275.) FKODIFORMA. — Idem q. FEUDt-FIRMA. FEODISARK. — Idem q. Fki'dare. FEODITAS. — Fidelitas, homagium ; foi, hommage. (A. 1281.) FEODUM.— Idem q. Feudum. FEODUS. — Ead. notione. FEOFAMENTU.M. — Datio ad feudum, do- natio feudi, ssepe simplex donatio ; action de donncr en fief, infeodatton, simple donation ; ol. feoffement. 1<'K0FARE. — In feudum dare; dunner en fief, fieffer, infeoder; ol. fioffer. FI'^OFFATOR. — Dominus qui terram ad feodum concedit, vel qui praedium tenenlis iti feudum simplex erigit, aut certe qui inves- tit aut donat; celui qui fieffe, qui donne en fief, qui transforme la terre d'un tenant en fief sitn- ple, etc., ol. feoffor, feoffour. FEOFIRMA. — Yid. Feudum. FEORALIS. — Qui agros alicui ad ulendum dal sive local ; celui qui loue une terre a, un autre ou lui en donne I'usufruit. (A. 1121.) FEOUDIUM. — Idem q. Feudum. FERA. — Nundinee ; foire. — Jus ferae ;droit de foire, redevnnce payee par les marchands nu. seigneur du lieu ok se tenail la foire. — Prae- dium ruslicum ; ferme, metairie. — Apri femi- na ; femelle du sanglier, laie. — Fera regalis, cervus apud Anglos, cujus venatio regalis dici- tur ; le cerf. FERAGALE. — Idem q. Ferragium. FI'MlAGIUM. — Pabulum viride ex hordeo vel grano quovis, aut palea sive fenum ; four- rage vert. (A. 1324.) FERAGULUM. — Cooperlorium ; couvercle. ( ]'et. 01.) FERALE. — Lanterna; ^anierne. (Vet. GL] — Peccatum morliferum ; peche mortcl. (A. 1045.) FERALITICR. — Ferarum more ; « la ma- niere dcs betes. (Mur.) FERVMEN'. — Fera venalica ; bete fauve. (A. 802.) FERAMUS. — F^ad. nolione : « Si rubeus feramus cum ipso sagillalus est, » etc. Quo loco rubeus feramus Gallis dicitur teste fauve, bt'ste noire. I<'1'"HANCUS. — « Quos cum multis post idem Vaientinianus prfeiiis allcnlassel, nuc vincere |H)ttiii<*('t, proprio eos nomine francos, quasi ferancos, id est feroces appellavil. « (Rig.) FERAfilUM. — Locus, ul videtur, in quo fer:r venatiru! concluduntur; /w/'c.(.\p. Eccard.) FEIL\T1( 'I'M. — Tribiilum pro feris sea nundinis solvendum; redevance qui se paye a r occasion iles f aires ou marclie.'i. (.\. 1086.) I'I'.R.VTRU.M. — Locu.s in silva spissus in quo fiTH' scse reciplunl ; fourre. (Pap.j l'"l'",il<'IA. — Secunda scaccorum persona; la second e piece du jeu d'echecs, la reine; ol. fierce, fierche. FER('U. — Pro Ferto. FERCOSTA. — Navigii species apud Scn- TOS. FRRr.TFM— Pro Fkhtim. Ki-.HCL'LARE. — Ferculum ; mets. (A. 1.160.) 903 FSR LEXICON FER ou; FERCULARIUS. — Idem q. Dapifbr. {Ann. Ben.) FERCULATUS. — Ferculis pasliis. (.4. SS.) FEKCULUM. — Convivium ; repas, festin. (A. 1094.) FERDELLA TEROyE. — Quaria pars virga- tse terrse ; Vid. Virgata. FEUUELLUS. — Fasciculus, ul Fardellus. (.1. SS.) KERllINGMANNUS. — Thrsann cuslos apiid liatavos ; Iresnrier, gnrdien da trcsor. FERE/E. — Ferex Judaicse, pro fnriwJu- daicte, ut videtur, sou dies quos .ludfni colunt ab opere servili feriando seu cessnndo. (Acli., Spk.) FEIIENDARIUS. — Procurator, qui vice alterius in judicio caiisam agit ; prociirexr celui qui, dans un proces, rcpresenle une des par- lies. {Spec. Sar.) FEKEXDUM. — Officii ecrlesiaslioi spn- cies : « Ecciesias ant dignitate?, et prajbendas, benelicia et ferencla ac slarfias, ■> etc. (TV/. Fnrmtil.) FEltENTARIUM. — Fercnliim prncessio- naie : « Omnis ilia multitude procossionalitor ordinata, vexillis quampliirimis el fcrentarits prfficedenlibus, episcopo consistente in medio. (.1. SS.) FERENTES. — Mililes bannereli ; chevaliers bannerets. {An. de reh. Fred. //.) FEIIERIUS. — Idem forte qui I''eretarius : « Ferer/us tapetum (portat) et parvum scabei- lum. » (Cxrem. Horn.) FEIU'/r. — I'm fertur. (Cone. Ilisp.) FERETITAS. — Pro Feiutas. {Ord. rcr. fr.) FERETRARIUS. — Custos sacrarum reliquia- rum in fereiru reconditarum ; gardien des sain- ies reliques. \A. SS.) Fh,RETF{L'M. — Sarcophagus, seu capsa vel area qua ed'ertur corpus humandura ; birre. — Pyxis in qua sacra Eucharistia coiiditur; ciboire. [Ord. Eccl. Rulhoui.) FEUIA. — Quivis dies hebdomadis ; jeric, tout Jour de la se/natne. Fcria prima, dies Dominica ; dimanche. Feria secunda, lunae dies ; lundi. Feria tertia, dies Martis ; mar- di. Feria quarta, dies Mercnrii ; mercredi. Feria quinta, dies Jovis ; jeiidi. Feria sexta, dies Veneris ; vendredi. Feria septima, Sab- baium ; samedi. Feria prima major seu ma- gna, majoris scilicet hebdoraadii ; lundi de la semaine sainte. Feria secunda major seu magna, majoris scilicet hebdomadis ; mardi de la se.naine sainte, etc. Feria magni vol sancti scrutmii, feria quarta hebdomadis quarlae quadragesimalis ; le merc-edi de ta quatrieme semaine de Careme. Ferix de (xce- pto, in Ecclesia Ambrosiana, omnes curren- tes dies ab ultima Dominica Adventus usque ad Christi Xativitatom ; jours compris entre No<'l et le qunlrirme dtmanrJie de I'Avent. Fe- rise legilimx : <• Si infra 30 annos adolescens fornicationem facial, tres quadragpsimas et egiiimas ferias poeniteat. » (Pcenilent. Horn.) d est, iajn'iet tres quadra gesimas, preetcr erias legelimas, seu dies in quibus indicia sunt jejunia ab Ecclesia, hoc est, feria se- cunda, quaria el sexta, quihus jejunare in Ecclesia consuelum erat. Ferix solcmnes, dies festi ; jours de pte. — Nundinas, merca- lum ; foire, marcke. Feriam levare, nundi- nam instituere ; etablir une foire. (A. l.'J39.) Feria calida, feria frigida, feriae apud Trecas dim celcbres, ratione temporum. quibus hebebantur, sic nuncupato;; la foire chaude ou loire de Saint-Jean- Haptisle a I'roi/rs, la foire froide ou foire da premier octohre au meme lieu. — Vacatio ; vacation, racance, Fe- ria repentina, vacatio insperata, extraordi- nai ia ; con(ji extraordinaire, vacances impre- vues. {St. Univ. Par.) Ferix mfssivx, vacalioncs autuinnales; vacances d'au/dmne. (Papian.) FERIALE. — Liher in quo feriarum officia conlinentur. {Cons. Mon. S. Criic Bard.) FEHIALIS. — (Subst.) Liber in quo cons- cripla eranl fpsta martyrum. (S. vi.) — (Adj.) Dies fer-ales, dies hebdomadis Officio sanctorum vacantes. {Cone. Hisp.) FERIARE. — Diem {estum colere, ab opere servili cessare ; faire fete, c.homer. {A. SS.) — Active interdum sumitur : « El Pspiam rediens sanclnm Pascha ibidem ferinrit. » (.4. SS.) FERIVIU. — Nundinas tenere vel fiequen- tare, adire ; /cnu' o« frequenter les foires. (A. 1^90.; FERIATICUS. — Feriatica : Non opor- Ict a JudDcis, vel hffireticis ferintira, quae niitlunlur, accipere, nee cum eis dies agcre festos. » (Isid. Merc, in Concil. Laod.) Ubi Gra'ca editio ti Etopxaax'.xa Xa|j^oavtiv habel, EopTaru ixK vero intelligenda censet Filesacus qu;e ad festi celebritatem apparata eranl, sea ornatus, seu voluptatis, seu usus gra- tia, eaqne esse qnee canones aposlolorura TT,; k^jpTf,; xi ^iva vocant. — Feriatici diei, ferias hebdomadis ; Vid. Feria. (A. 813 ) FERIATUS. — Festivus ; de fiUe : Dies frriatas. » {Spic., Arch.) — Fei-iatas suhdiaco- nu^. F. qui diebus ferialibus ministral. (St. Eccl. Tnll.) P'ERICULA. — Parvula fera, (Ir. Bepicpiov {Vet. (il.) FEKIDES. — Vulnera ; blessures, coups. {A. SS.) FERIFERUS. — Furens; fnrieai. (ls\6.) FERINA. — Pro farina ; unde Febinarius, ad farinam pertinens ; de farine. (A. 1:241.) FER 1 HE. — I talis, appellere ; aborder. (M,^r.^ — Terminari ; abnutir. (P. xiii.) FERITA. — Vulnus, percussio ; coup, bles- snre. (Paul Warnef.) — Ferita facere, idem q. Fcrttarr. ^Mart., Anecd.) F'ERITARE. — Ferire, pugnare ,• se battre, frapper, donner des coups. {\)u(i.) — Ferilatem sequi. {A. SS.) FERITAS. — Muniiio, castrum undique firmatum et clausum, ut Firmitas. FERITORES. — Mililum genus, vel poliiis Confffiderati, fide astricli. (A p. Mur.) KEHITORIUM. — inslrumenlum feriendo vel tiindendo aptum. ( Vet. 61.) FERITORIUS CULTELLUS. — Vid. CUL- TELLCS. yoo FER MEDIAE ET INFIM^ LATINITATIS. FEE 906 — Vulnus, idem q. Fefuta. (A. -Prsedium. Vid. Affarium. (.!««. FtRITIUM, 1096.) FERIUM. - Mafs.) FERLA. — Pro jprnln scipio (|uo seiies et infirmi solent uti, fulcrum axillare nrosse, hs- quillr. [A. SS.) Ferli I'acua, ferula pura, nulla cuspide prEemunila. (A. SS.) FKKI.ETUM. — Laternae vel lampadis ge- nus apud Ilalos; sorte de lanterne ou de lampe. (Mur.) FERLI.XA. — .Monetoe species, eadem qufe Feklingus. (Mur.) FKRLIN<;ATA. — Modus agri, ul FiiRLi.v- GUS. FERLIX'illS. — Quadrans, vel quarla pars denarii ; petite v.onnak, qui vilait le quart dii denier ; ol. ferling. — Anglis, modus agri qui conlinet decern acras ; mesure de lerre valant dix acres ; ol. ferliny. FE1IM.\. — I'riedium alleri elocatum, ut FiRMA. (Pass.) FER.MALIA. — Sponsio, pignus ; caution, gurantie; ol. frrmaille. (A. 1365.) FKIIMALIUM. — Fibula; agrafe, boucle, hrochc ; ol. jermail. (Ap. Mur.) FKUMARILIS. — Qui conducil fermam, ut FlBMAFllL'S. FERMEILLETUM. — Fibula, ut Fkmma- LIUM. FKHMEXTACEI. — A Lalinis per contume- liaiii apiiellali (irieci, quod ex feiiiieiitato pane corpus Chrisli conficerent, ul illi vicissim Lati- nos Az'iinitas vocabanl. FFIt.MEXTADA. — « Ft cum leporada, et la fenwiitada et cum tolas perlinenzas. » (A. 1027.) Ubi f. fernn'iitada significat agrum in quo frumentum scritur. FEIiMEXTUM. — Eucharistia seu Eucharis- tiifi parlicula. (Vnast.) FiMt.MENTUS. — Firmus, securus : « Quod fortalilium.... in libero et fermento allodio pos- sidcbal. ■> (A. 1266 ) ■•'I'MtMFS. — Sponsor, fidejussor ; rrjiomlnnl, celiii f/i/i cnutionne ; ol. fermaiis. I\. lliO.) l''EK.MF.rs. — Area, quia clave finnnlitr, 8CU clauditur; coffre. (.\. l.'JNS.) FKH.MLS. — Idem q. Fermes. (A. 1120.) FERNISIL'M. — <'.lulino8a liijuorum corapo- silid, qu;e lignis ad nilorem et conservationeiu indtinitur ; vernis. 1'1;kNi)\'A. — Auguriorum species. Vid. Venta. I''EK()R. — Pro furor. l''l".IU\\lllUS. — Veslium intorpolarum pro- pola ; inarchnnd do vicux habits, frtjijiicr ; ol. fer/ticr. FKUPEUIA. — Vesles interpoIic,.i.) — Fer- rea solea equi soleam munire ; ferrer un che- val. (W. Tyr.) Ferrare lonellos, dolia circulis ferreis munire ; ferrer les tonneaux, les cercler de fer. (A. 1202.) FERRAIUA. — Fi'dina ferraria ; mine de fer. (A. 132-2.) P'l^'RrtARlUS. — Faber ; forgereon, serru- rier ; ol. ferre. (Pass.) Ferrarius eguo'wn, qui eqnos calceat ; marechal. ferrant. (St. I ere.) FERH.VTA. — Clathrus ferreus ,• grille de fer.(.\.SS.) — Vas circulis ferreis cinctus ; seau ; ferral. (A. 1351.) FFRRATERIUS. — Ferrarius faber; forge- ron, Idillandier ; ol. ferralier. FFItR.\TOR. — Qui equos calceat ; mari- chal ferrant. (.\. 1240.': FERRATUM. — Vas, uIFekrata. (A. 1310.) FERRATURA. — Ferrea equi solea ; fer de cheval. (A. 11.S4.) — Quidquid ad ferrariariam artem special ; tout ce qui concerne I'arl de tra- railler le fer. (A. SS.) — Fibula? claviculus, vel ipsa libula ; ardtllon de lioucle, ou la boucle elle-meme. (A. 1353.) — Inlerdum mendose, pro I-'ehuatura. l"EKlt.\'rL'v-i. — (Subsl.) Vasis genus, ut Fkhratlm: a Duos /(.'ivd/rvs cupreos et lerlium slagfii. »(\. 1218.) — i.-^dj.i Calenalus; mis aux fers, enchalnd. (Lob.) Ferrutum iter, via strata : chemin pave ; ol. chemin ferrt. I''ERR.\Z.\. — Piscis marini species. l''ERHI''. — Ferre inarilum. de pellice dici- liir, qua> sibi concilinl animum mnrili alieni, el facil ut isle pudicam uxorem relinqual. Lex Ldtii/.) Ferre puellam, de viro dicilur, qui piiel- lam rapit ut earn secura h.ibi'.it in uxoroin. (Ihiil.) Mulier libera sercum sibi ferens, quae 29 907 FKR LEXICON FES 908 servum sibi copulat conjugio logibus proliibi- to. 'Leg. Long.) FEUIlEA. — Equi solea ; /cr de cheval. (Burc.) FEIUlKdlNALK. — Idem q. Kerhago. FKIIRKINIS. — Ead. nolione. fA. 1148.) FEKKEMENTUM. — Ui Ferramentum. (A. 1392.) FEIIUEOLUS Parvus vcrres ; petit pore. (Irm.) FEURERIA. — Officina fcrraiia; forge. (A. 1230.)— Situla, ut Fkrratum et Feurata. (A. 1361.) FFUREUM. — Ferrea, vincula, compedes : chaines, ferrures ii mettre auc criminels. [A. 1315.) FE1UII.\. — Silula, ul Ferratlm elF'ERRAXA. (A. I5il8.) FERRIGIXALE. — Idem q. Febrago. FERRIOLUS. — Ferruginous ; ferrugineux [St. Verc.) FERRIUNUS. — Poenae levioris species apud Anglos (Flel.) FT,URIPEUAllE. — Equos calceare ; ferrer les chevaux. (Mur.) — Compedibus viucire ; mettre aiix fers. (A. SS.) FERRO. — Baculus, sive scipio ferro arma- tus ; baton fer re. (J. Mor.) — Vaher ferrarius, serrurier, forgeron ; ol. ferron. {G. Chr.) FERRODIUS. — Mensurie species : « An- nuum rcddilum dimidii ferrodi frumenli. » (A. 1227.) FERROLHUS. — Pessulus ; verrou ; ol. fe- rou. (A. 1424 ) FERRONNUS. — Ferrarius, ut Ferro. FERRUGINANS. — Qui lerrugineum sapo- rem habet ; qui a une saceur ferrugineuse (Tert.) FERRUM. — Ferrum battudum, procusum, exaculura ; /fr emoulu. [Vet. Form.) Ferrum album, id quod Gal. jer-blanc dicitur. (A. 1530.) — Equi solea ; fer de cfievnl. [Regest. co- nest. Burd.) — Trutina seu Irutina; jus, ba- lance oil droit de pesage (A. 1278.) — F. servi- lium quo vassallus agros domini arare tenetur; corvee de labourage. (A. 1205.) — Pars aralri, vomer, aralrum ; soc decharrue, la c^iarrue elle- tneme. (.\. 1410.) — Ferrum cnndens, feiri can- dentis judicium quo quis innocrnliam suain tue- batur, nndamanuterrumcandensdeferendOjhac ilhesA, epreiwe du fer c/iaud. (I)icebatur eliam hujusmodi judicium judicium fern,. Judicium ferri calidi, candenlis cabjbi examcn, judicium igniti Jerri, /crrum ignitum. ifjnitum Judicium, igni/eruin Judicium, ferrum Judicii, ferreum Ju- dicium, ferrum Judicinte, eic.) Ferra, vincula, compedes, catenae ; chaines, fers. (.V. 133:!.) fn ferro 7nifti, ferro vinciri, catenis ferreis vinciri ; etre mis aur fers, etre emprisonne, charge, de chained. (Pass.) FERRUNXUS. — Ut Ferro. FERRUR.V. — Ofiicium ferratoris seu ejus qui equos calceat; metier de mariichal-f errant (Rym. ) — Ferrami^ntum ; outd en fer on garni de fer. (A. 14-25.) FERRUS. — Pro Ferrum. FERSA. — Scabies ; gale ; ol. farse. FI'"RT. — Uiium ex auguriis per avium vo- latus. Vid. Venia. FERTELLA. — Mensura; species apud Bra- bantensps. quadrans. Vid. Fkkth. KKRIIIELI M. — Ead nolione. FKRlHIiNd.MANNI. — In slatuti.-; Cjldre Sco- lir;e vidonlur apptllari, qui (lallis (jiinrlcniers, qiKjrura niuiuis est urbis qiiartcria, suu partes, curare. FERTO. — Quarla pars marcae ; quait du marc, poids de deux onces d'argenl ; ol. f'ertin, fierton. FKRTUNALLS. — Fertonales decimal, quarla pais dechnarum, vel decima quaj ad quartam partem exigitur. (.V. 1151.) FERTORIUM. — Sella gestatoria; chaise a porteurs. FERTUM. — Nundina; ; /aire, marchi. rP.al., //. Arvcrn.) — Quarla pars niarcie, ut I'Kiiro. (S. xni.) — (ieniis panis, oblalio qu;r ad altare fertur et sacrilicatur. (Pap.) FERTURA. — Oblalio; njfrande [Vet. Gl.) FEHU.\. — Bonorum inter fralres sorores- que dividendorum porlio ; portion d'heritage ol. ferue. (A. 1375.) MORULA. — Veslibulum seu porticus ad in- gressum ecclesiee, ; porche. (A. SS.) — Ta- l)ula lignea cujiis percussione monachi congre- gantur ; planche de bois sur laquelle on frappait pour ra-ssfmbler les moines. (A. 1417.) — Pe- dum, baculus pasloralis ; Mlon pastorale, cros- .«>. (Pass). — Scipio subalaris ; bequille, crosse. {A. SS.) Instrumentum punilionii ; feride ol. pamelle. (A. SS.) FERULAI'.ILM. — Fulcrum subalare, ut FlRUla. — {\. 1371.) FEllULA'llO. — Percussio ferularum. lid. Ferula. (Y. G. Rolf.) FERUR.V. — Vulnus, percussio; blessure, coup (A. 1361.) FERU'iCULA. — Parvula fera, aninialcu- ium ; petit animal, animal de petite laille. [Hist. episc. Autis.) FERUTA. — Vulnus,- ut Fehura. (Mur.) FERVERE. — Pro ferve facere. (Script, rer, Fr.) FERVETUS — Auguriorum genus. Vid. Ve.nta. I'ERVORIU.M. — Patella vel sartago. (Ugut.) l-'ERYOROSUS. — Fervcns. (.1. SS.). || FERVURA. — Pro/em;)', InQammatio. (Fe^ \ Gl.) FESANCIA. — Vox fori Xormannic, corva- la, exactio operarum, pra-stalio, tributum, vectigal, cni faciendo quis ex jure cogi potest; corvee, rente, redeoance, el generalemfnt tout ce que Con pent etre oblige de faire; ol. fesance. FESIA. — Pro fera, ut videtur, beslia. (A. 1.389.1 FESS.^. — Xates ; /essM. C^. SS. Ben.) — Modus agri, ut Fascia. (A. 1181.) FESSARE. — Gallina. (Vet. Gl.) FESSARDARIA. — Modus agri, idem f. q. Fessa. fA. 1257.) FESSELLUS. — FASciculus, manipulus; faisceau, fagot, ol. fessel. (A. 1308.) FESSIN.\. — Instrumentum vimineum ad 909 FES MEDl^ ET piscandum ; engi7i de peche ; ol. fessine. VKsSijHXDX. — Idem q. I-'iissAiiDAiiiA. FKSSOHATA. — .Modus agri quantum qiiis ono die fessorio fodere potest ; mesure ai/raire, autnnt de terre i/u'un liumme pfil m mnwr en tin Jour avnc fcs/jece de Iwue nontmec fessoir ; ol. fcssorer'. KI'^SSOlvlUS. — Ligonis genus ; sorlc de houe, /essoir. Fl'^SSoYKATA. — Idem q. Fessohata. I''KSSUS. — l*'ascis seu acervus /nitle ou meule : <• In uno fcsso feni. » (,\. l.')64.) FKS'M. — (Fern. gen. S.) Oblatio, seu o//i?- renda quic Iribus pruicipuis aiini solemnilali- bus fieri solebat ; o/frunde. (Steph.) FKSI'AGULUS. — Ornamentum altaris, ve- lum, aulwum ; Vid. Fanicclus ; ornement d'aiifel rideuir, ol. festacle. FESTAdlU.M. — Vecligal, aut Iribulum, quod domino villie, aul I'eudi, penditur, pro faciillule habendi el exstruendi domura in villa ; cens paye nu seiyneur pour avoir le droit de posseder et de bdtir une maison ; ol. festage. (Prtss.) — Jiis, quod colonis et viilarum iii- colis toni|i(jlil sumciidi in foresta dominica, 8611 doniini feudi, culmen, vel Jesltnn ad con- ficie.ndiun domum ; droit qiCont les vassaux de prendre dans les bois sciijneuriaux les pie- ces n^cessaires pour bdtir le coinhle de Icurs maisons ; ol. festage. (Pass.) — Pra;terea dici- tur de lurnis, molcndinis, et aliis rebus ejus- — Convivio Gaudio re- atreablement . f.Vlex. modi, cum feriantur vel otiantur ; e'lomage. — Jus epuii droit i/e festia; ol. /cslaiije. (A. IS'di.) Krfribulio quihusdain feslivitatilius propria ; redcrance qui se paijait a cerlahies fetes. {SI. Keel. Brine.) — Idem quod nuxitiiim, trihuli et vecligalis specie-, quara vas.^ailus domino capilali pro ingruente aliqua necessi- tate prtestal ; sic dicta quia gratiosa est col- latio ; aide seiyneiirinle. (.V. 133:2.) FESTALITKll. — Solemni ritu ; avec solen- nitL FKSTARK. — Ut Fksteiahe. FKSri'nAIIIO. — Diem festum agere, tripu- diare ; fcstoyer, [aire fele. (A. l'iU7.) FI';STKI.r.A. — Ut FASTKU.A. FKSTIAMS. — l<'ecialis ; hernnlt. {Vet. Ol.) i'MiS'l'lNANTIA. — Fcstinatio ; hate, rapi- dile. {Act. .idriini. / \' PP.) — .luramenlum, sacramentum ; sennent, (Aut. .Min. de I'ral.) FKSTI.NAKIO. — Deducere. {A. SS.) — Con- vivio t'xripere. (Canlip.) FKSTINATIO. — Convivium : /estiu. (A. 1377.) I-'KSTIS. — Fastigium, culmen ; falte, com- ble; ol. feste. {Cons. Nunn.) — Obsequium ; iouinhsion. {.-l. SS.) I'KSTlSS.VIil-:. — Imbricibus tectum mu- iiire; coiivrir une niaiSDn, en garnir le tint de luiles: ol. fester (A. l.TH.) FKSTISSHUA. — Imbrex ; tuile, ol. feslis- sure. FI':sriTA('Ui.A. — I'm I'icstivitacula, seu parva I'e.slivitas ,• petite f<'te. I''KSTIV\|,IS ItAiHIlirs. — Vid. li\ni;RiiiS. l'i;sri\ ARI'!. — Diem festum agerc a cou- suelis opcribus ccssaiulo ; f'awe fete en s'abs- NFIMjE LATINITATIS. FES 910 tenant de travailler. {A. SS.) exciperc ; regaler guelquun. creare; ricreer, distrair lat.) FFSTIVATOK. — Prsefectus pi;e alicnjus societalis, seu cui vexillum deferendum com- miltuntur ; le rhef d'une association pieuse ou celui qui parte la bannwre de cette association. (A. 1223.) FliSTIVITACULA. — Ut Festitacula. I-'iiS'l'lVlTAS. — Festum, dies feslus ; fete, iour de fete. {Lud.) Festivitatesvendere : « \ullus /('s7(i'Ua^f\, vendere praisumat ( ^{"c. Cal. reg. Hung.), n id est in festis diebus, ut videtur. Festivitas fracta, cum quis in die fe?to opus aliquod exegit ; fete nan chdmee. (S. Ans.) — Anniversaria deluncli commemoralio ; a7ini- uersaire. (A. SS. Pen.) Fl^STlVOSUS. — ■ Fcstinus, promptus, ala- cer. (A. 1348.) FICSTIZ.AHE. — Ludis publicis operam dare. (Mur.) FFSTO. — Sertum, corolla foliata ; feston. {A. SS.) FFSTIUGIUM. — In ch. a. 1253 scribitur pro l-'iiSTAOiuM aut Fenestragium. FESTRUM. — Fastigium, culmen ; faite, coiiible. FFSTUG.\. — Signum et syrabol;Lim tradi- lionis, vel translaUe possessionis quam trade- bat emptori venditor, aut qui modo quovis rei possessionem in aliuin Iransferebat ; fetu, symbole de la tradition. {Dans un eontrnt de vcnte un donnaitun brin de paille ci V acquireur : on attaehait souvent ce brin ic la charte ct c'est de lit quest venue I'txpressioii stipuler, c'esl-d- dire eonvenir et jjasser control a slipula. ) FFSTUCVKF. — Festucam Iradere, abji- cere, rem abdicare ; renoncer ci la possession d'une chose en rendant le fetu, signe de la tradi- tion. ( Vid. Festuca.) FESTUM. — Convivium ; festin, repas. (Mich. Scot.) Festum facere alicui, aliquem benevole excipere ; faire fete it quelqu'un, le hien reeecoir. {A. SS.) — Funus, exscquiffi ; funerailles. (kc\\.. Spic.) — NundiniP prfeserlim (jiitc in feslis patronorum tinnt \ fnire, marche ; ol. feste. (S. XII.) — Lignum in summilate domiTS ad quod omnia diriguntur tigna ; /«/- /rjye. (llgnt) — Culmen domus ; fnile, comble. {.\. 1285.) — Eccli;aia ubi soleinnis statio assi- gnatur ; t'j/is«, chapel le qui sert de but u une eerentonie. {\\). .\Inr.) — I'rocessio quae cum pompa cl upparatu lit; procession solcnntUe. (t.'h. Mass.) — Consecratioepiscopi ; cerdnionie de la consicrnlion d'uu errqne. {Reg. visit, (hlon. arch. Roth.) — Instrumenlorum mu- siconim sonus, maxima' in la-litire signum ; concert, auhade, serenade et generalement toutc ttiise en ./eu d'iustntinenls de niusique en xigne de rejouissfinces, (St. unio. Aquens.) — Ludus niimicus ; representntion draniatiqi'e. (.\. 13'.I3.) - Cliorca; (lanse(.\. 1350.) — Actus puis, reli- giosus ; ncte de piet^, devotion. ( .let. inquix. Care.) — Curia gcneralis ; cour pl'niere,grande reunion f'aiteeii vii< liit /ilaisir. (.\. 1181.) Fari.e magnum festum, quoJ (lalli dicuul fairc grande rejouit- 911 FBS LEXICON FEU ill 2 sauce. (I'ass.) — IJies festus ; Jour de /cie, f('le. (PassJ Festa dominica, martyrum, con- feosorum, iiisliluta vel ab ipsis aposlolis, vel conciliis ; les /cles dm marlijrs et iles confer- scurs. Festa annuaUu seu nnnaiia vel d\es annalcs, prajcipua tolius anni festa, id est Nalivilas Duniioi, Pascha, Penlecosles et leslum Dmriium Saucloiuni; les graudes fe- tes de I'annee. Fts'uni aiduens, eminens, prtu- cipuum ; grande ICle, jete de premier ordre. Festa bracluorum vel manualia. infcrioris ordinis et ininoris soleinnilati> festa, in qui- bus ea tanlum opera pi'oliibebantur, quie sine equis et rarrucis fieri non possunt ; fetes de second ordre. Fcstum cantoris, fesluni priniie classis, quia tunc ad cantorem spectat Officiam ordinare ; eadem ratione ftstum succenluris vocatur festum secundie classis. Festum colihile quod colitur ; fete qui se c&lebre. Festum duplex, cum duo festa con- currunt eodetn die, quo casu dignioris fe- stum agitur, alterius sequenli. Festa per tolum diiplicin seu quadrupiicia, de quibus fit in ulriusque vesperis. Festum res V octave de Pdquts [ou le vendredi suivont quanil le premier etait occup& par une autre fete). Festum asinorum, feslivitas quae Bellovaci die 14 Januarii celebiabatur ; fete de I'une. festum azymorum. Pascha; le jour de Pdques. Festum broncheriic Domini- ca Paimarum ; le dimanche des Kameaux. Feitum Kal'tidarum fatuorum, h>rpodiaconorum . Vid Kalend.e. Pesta canddarum, solem- niora festa apud Gartui^ienses in quibus in sacris Officiis accenduntur candeife. Fes- tum campanarum, festum Annuntiationis Marite ; le 23 mars. Festum cnndelx, fes- tum dedicationis alicujns ecclesite seu po- tius dies festus patroni cujusdam loci in ch. a. 1^80 Festum carbonum, festum apud Christianos Syros. T'(V/. Oabbo. festum con- secral'onis corporis Christi vel Euchnristix, seu festum corporis Christi aut Sanctissimi Sattcti, feslnm sacrosancli Sacramcnti ; la fete f)ieu. Festum divi.-ionis seu de disper- stone apostolorum, dies 14 seu Irequtnlius 15 Jnlii, qua Jic apostoli in divcrsas orbis paries profecli ac dispersi sunt ; le 14 et le plus ordinalremcnt le 15 Juillet. Festum herbaruui, Assumplio, Mariee ; IWssomption de la sainte Vierge. Festum hypapantes seu luminum, 2 Februa'ii ; fete de la Presen- tation au tem/jle, le 2 fi'uritr. {Festum lumi- num pru'lerea vncabaiur a piimis Chris- lianis annivcrsatia bapti^mi dies, Or;ecis pra-serlim oljm celcbrata.) Festum B. Ma- nx de adventu, festjm Conceplionis ; /a frle de la Conception, le 8 decembre. Festum B. Maria; candelabriae, festum Puriticationis ; la Purification, le 2 fevrier. Festum Palmn- I'um sen (Hivarum aut Ramorum, Dominica quie praecedit Pascha ; le dimanche des lia- mcdux. Festum S. Petri ad i'incula, seu in yula .luyiinti, 1 Augusli apud Latinos, 15 vero apud Gra!Cos ; Saint-Pierre aux Liens, le I" aoi'it chez les Latins et le 13 chez les Giccs. Festum S. Petri epularnm, w.\i calhe- di X S. Petri Antiochx, vel caristin aut cara cngnntu), 22 Februarii ; le 22 fenrier. Festum priiiitlivum, seu primitiarum, 1 Angiisti apud Anglo-yaxones ; le i" aont. Festum Transfi- (junilionis Domini. Vid. Tkansfiguratio. FliTA. — Ovis ; brebis ; ol. feda. l''ETICUS. — Fetica .fustllix, pro FatICA, juslitiae reddendte delalio. (.\.. 1406.) l'"i;TlLLHRUS. — Qui phylacteriis magicis utitur ; celui qui fait usage de phi/lacteres magiques. [For. Arag.) FETTIJCIA. — Segnienlum subtile ex qiia- cunque natura, eliam lapide aut ligno ; tre.<-petit fragment. {A. SS.) FEU. — Pro Feudum. (Ach., Spic.) I'FL'AGIUM. — Idem q. F'olagium. FFUALIS. — Pro Felhalis. FKUA TAKIA. — Jus feudi ; droit de fief. FI'UATttlt. — Qui feudum tenet, feudata- rius ; celui qui tient en fief, vassal. FKUATOIilUS. — Had. notione. FEUATUS. — Fad. notione. I'"FL'GARE. — Slercus emitlere : « Roncinus nee feucahat nee urinabal. » {Mir. Urb. V, PP.) F'EUDAGIUM. — Jus feudi ejusdemque dis- triclus, teiritorium ; droit de fief et ressort dii fief. (A. 1184.) — Feudi Iradilio, posses- sione: « Tenrt castrum... jure feudagii. » (Heg. Tend. Aquit.) FI-X'UAI.IS. — Vassallus ; vassal, feudalaire. FKUD.VME. — In feudum condecere; donner en fief, infender, fiejfer. (A. 120"J.) FEUDAIilUS. — Feudo inveslitus, vassallus, idem q. Feuatom. (A. 1121.) FEUD.VTAIilUS. — Ead. notione. (A. 1213.) FEUDATOR. — Ead. notione. (.Mur.) FFCU.VTU.S. — Ead. notione. (A. 1176.) FEUDiC.E. — Hirie, ilia, f. leg. fendicx. FEUDICIALIS. — Ad feudum pertinens ; de fief, P'odal. (A. 1-322.) FEUDIF'IRMA. — Locatio ad firmam, em- phyteusis ; 6ai'.ivre le Sidgnrur a la guerre en qualilc il'arcfier; ol. ^-f iFar- cher. (.\. 1:211.) Fcudum ad plena onnn sen de pleiiis armii, cujus fcudatus armi-; omni- bus rl eqiio instruclus domino capilali sir viliiiin piT 40 dies tenolur ", fie/ dont le possesseur doit servir son seigneur ii la guerre pendant quarante jours, d cheval et artne de toutes pieces ; ol. fief dc chevalier. (//. llar<'ur.) feudiun burs.r seu bursnle, feudi redilum pars (|uii'(lam i|u:i' a primo- genilo sccundo gi_^nitis conccdiliir ; apanage en argent constitue jiar I'aini sur le fie/ au prnfxl des puinis ; ol. fief boursier, /iff hour- sat. (Cone. Cemon., etc., In nonnuilis inslru- mcntis fcudum I'ursate, seu nummorum, vel fcudum de camera, aut cavenx, di- citui' cum aliquid ex camera, id est fisco rcgio, vel ex aliquo loco Ihcsaurario, vol ex vectigalibus, vel ex mensa atgenlaria, sol- vitur ; pef sans terre, rente assignee sur le Iresor royal ou sur toute autre chose a la charge d'hommage ; ol. fief de revenu, fief in I' air, fief volant. (Pass.) Feudum capitate, illud quod nullum medio a rcge, aut eo qui supremo jure gaudet, dependel, ut sunt Coraitalus, Ducatus, Baroni.e ; fief tenu nnta- blrment a cour et usai/e ; ol. fief chevel, fief, en chef. (Cons. Norm.) Feudum censuale, te- iiura terraruro sub annnuo eonsu infcodata ; heritage tenu a cens (et improprement appele fief) ; ol. fief censuel. {Lib. nig. iScac.) Feu- dum colas, quod inter feminas partitur ; fie/ qui se partage cntre les fennnes ; ol. fief de quenouille. (A. 1366.) Feudum corporate, quo vassallus dcbita servitia per se ipsum domino prajstare lenctur ; fief dont le pos- scsseur est- oblige de s'acquitter en personne des services qu'il doit au seigneur; ol. fief de corps. (Inti rdum corporate eliam dicilur feudum quod in terris aliis(;uc domaniis posilum est, ad discrimen eorum qu;e in- corporalia vocant, quod sine tencmenlis sint.) Feudum daugerii, quod aniittitur nisi mature hominium et fideiilatem exbibeal vassallus ;/?('/■ (^Mi se confisque si le vassal se met en jirjsscssion avant d'avoir prete la foi et I'hommage ; ol. fief de danger. (Pass.) Feudum decimate, emoiumentum quod ex decimis percipitur, jus decima; ; revenus de la dime, droit de dime. (A. 1417.) Feudum dominicum, idem f. quod capitate, seu illud a quo alia feuda etiam nobilia pendent : fief doiil releveni les autres: ol. fief dominant. (A. 1^31.) Feudum ecclesiasticum, i|uod ab ecciej-iis et ecclesiasticis possidelur ; lerre, tenure appe.rtenant d une egtise ou a un clerc (par opposition au fief tenu par un lai'que, feudum sa'culure.) Feudum episeo])ale, prae- dium quod ab episcnpo jure beneficii possi- dendum laico conceditnr ; terre conctdet. infi'odee par un eveque a un tnique. (A. H22.) Feudum /rancvm, honorabilc seu honora- tum, illud in quo vassallus ad servitia non lenetur. fidem lamen domino servare debet eoque nomine iiominio obnoxius est ; fief dont le jjossesseur n'esl tenu qua I'hommage el est /'ranc de tout service : ol. fief franc, franc fief, fief lihre, fief d'honneur. (Zaz.^ l-'endum furcate, cni furcr seu superioris juslilin; jus competit; fiefauquel est attache le droit de haute Justice ; oi. fief /ureal. (.\. 130H.) i'eudum fulurum aut de fuluro, illud de quo quis infeudatur post mortem pos- sessoris ; fief acconle par le seigneur domi- nant, mais dont I'invcstiture n'esl dounee qu'apres la mnrl de cetui qui en est litu- lairc an moment de la concession ; ol. ficffu- tur.'.\. 1411.) Feudum immedintum, quod a capilali domino immediate tenelur; fief re- levant direclemenl )ua- luor candelas nuncupatas fins. « (A. iy'.)S.) " ('andolas bonas qua; dicunlur communilor fins. » (Hi$i. Amis.) I'lA'l'. — (( Signaluni' autem pnpales expe- diuulur ab ipsa Saiiclilale per fiai simplex, vid per //';/ gcminatum, vel per finl proprio molu, per fiat, ul petitur. .V cancellario per concessum, concessum ul pelilur, coucessum in forma, concessum in pra-sentla D. N. P. » FIC 918 Candela; speciesi '{Compend. benef. ex/josil.) ut l-'iAS, q. Vid. FlATUIt. — Vid. Fituh; F'lHHIA. — Italia fibula ; houcle, agrafe. FlIJLA. — Pro Fibula. FIHRETA. — Fascis, qua fibula constrin- gilur. {St. Ast.) FIHUL.^. — « Quern portum cum aqua et piscalionibus, et lilloribus sibi pertinentibus, el /ibitlam cum linitima paludu sibi perlinenli, » etc. (\. 1088') Per fifj>dam forte intelligenda lingula lertte, quie ad inslar fibula; duo simul annrclit, ul agrum cum palude, etc. — Spicu- lum, aculfus: <> Quintaniis contax sine/5'6M/a. » {Cod. Th.) FIIiUEATORIUM. — A filiula, qua vestis subligalur, vox deducta, unde quibusdam pro ipsa fibula sumilur. FICACIUM. - Mar.supium ; bourse. (Ugut.) FICALINUS. — Ul FisCALiNUS. FICAHK. — Figere ; planter. {St. Mut.) FICARIA. — Ficus arbor ; figuier. FK'ARIUM. — Vas in quo /?c»s ferunliir ; panicr, corbeille. {Vet. 01.) FK'ARIUS. — Qui colligil ficus; celui r/ni cupil'c les figurs. (Fidej.) — (Juidam deus sil- vestris ; genie des bois. (Id.) F1F,.\I{0LUM. — l'\ trihutuvi, quod pro figondls palis ad qiios religantur naves, solvi- tur ; droit a pai/er pour avoir la permission de planter, sur le bord de la mer ou d'une riviere, des pieux destines a Vamarrage des navires, {Lib. cms. Eccl. Horn.) FICELLUS. — Fasciculus ; faisceau. (A. i:k)8.) FICHA. — Canalis, ut videlur, palis muni- tus. (A. 12H.) Fiehani facere, medium un- guem ostendere. plus ; ff'ire la fit/ue. (St. Pallav.) Finn ETTA. — Fibula; bnucle, agrafe. {A. 1389.) FlCllETUS. — Claviculus ; fichel. [Cod. dipt. Ital.) I'lr.III.V. — I'alorum infixorum series ; /)a- lissade. (\. 1212.) FICn. — Genus calceamenli monachici, vel forte ruslicorum : « Tunc invenit a I)eo bo- num consilium, tt implevil duos ficones sues carlioniluis ignis, cl inlixil pedes sues in eis. » (A. SS.) Inde lamrn niinimo concludendum ficones conslanler calceos fui.sse crassioris for- ma- et materia\ I'lioNirUS. — Prnjsngus, augur; dcvin. [Vet. Gl.) I'lt r.v. — Iiolor aculiiir in aliqua parte corporis, quasi in ea aculeus defixus esset ; cjutinodi est in pleuresi, quern jehon vulgo signum derisionis el contem- 919 FID LEXICON FID 920 alii vocant, Galli pointe. (Greg. Tur.) — Cen- sus, locntio, pensio, redilus, vecligal cerium et fixum, ut FicTus. (A. 888.) T'lCTAHILlS. — Cengualis, qui cen»um persolvil ; censilaire, qui paye le cens. (A. 13:27.) FICTATICIUS. — Inquilinus, fundi ad fic- tum conductor ; locatait-e, fcnnier. (St. Pal.) Fictaticix res, ad ficlum sen censum data; ; choses loupes, donniet en location. (Ugh.) FICTATIO. — Localio, res ad censnm data; location, chose louee. (Ugh.) FICTIJ.EIUUS. — Idem q. Fetillerus. FICTITIA. — Siraulalio ; Jeinte, deyuise- mcnt. ([•'let.) FICTOll. — Dominus, a quo scilicet aliquid ad fictum seu ad censum lenetur ; prnpril-tairc, celui qui donnc quelque chose a ecus. ( Vet. Gl.) FICTORIUM. — Limes in agro posilus et infixus; borne. (A. 982.) Fl< TUALIS. — (Subst.) Inquilinus ; fermier. (St. Ast.) — (Adj.) Ad fictum perlinens ; de location. (St. Mant.) FICTUM. — Idem q. Fictds. FICTUOSE. — Ficle ; avec deguisemeni, par faux semblant. (A. 1278.) FICTUOSITAS. — Fictio, simulatio, inanis species ; /ein^e, faux semblant. (Joh. de Card.) FICTURA. — Sectura, forte pro Fissura. {Cone. Hisp.) FICTUS. — Census, localio, pensio, redilus, vectigal fixum et certum ; ccns, rente, rede- vance, tare, lermage. (Pass.) FICTWITA. — Prsestalionis species apud Anglos; soi-ie de redevance. (Mon. Angl.) FICUNDEUM. — Ficetum, seu locus ficis arboribus consilus ; lieu plante de figuiers ; ol. figueraie. FICUS. — Suh ficu et vile, proverbialis lo- quendi formula qua rerum abundantia signi- ficatur, sat frequens in Veteri Teslamento. Ficus facere, idem q. ficham facere. V id. Fi- CBA. FIDA. — Idem q. Exfida. FIDAGIUM. — Idem q. Fidantia. FIDAMEN. — Fides; foi, confiance. (Tert.) FIDAXCERIA. — Sponsio, ut Fidantia. FIDANTIA. — Sponsio, fidejussio ; caution, garantic. nantismnent ; ol. fiance. (A. 1060.) Fidantia de directo, seu Ji/n's, qua quis rectum se alicui seu jus facturura spondet. (For. Arag.) — Salvagardia ; sattvegarde : « Praedictus abbas Florius ad protectionem domus su£e procuraverat fidontiae et securi- tatis lilleris prrGmuniri. » (Ap. Mur.) Fidan- tia salvilatis, qua quis rem salvam alleri pracstat et cavet ; id est garantit. (Mol.) — Prcestalio, Iributum, apud Italos ; redevance, taxe. (A. H22.) FIDARE. — Pro fidere. (Us. Bare.) FIDATA. — Praestatio, tributum, ut Fidan- tia. (Mur.) FIDaTOR. — Cui aliquid commendatur, deponitur ; celui a qui on recommaude, on confie vne chose. (A. 1247.) FIDATUS. — Cui fides baberi potest, fide- lis ; 9!/(' vih-ite ci-eance, a qui on peul se fier ; ol. fialilc. (.Marl., Anecd.) FIDKDICEHE. — Fidejubere, promitlere ; riiKindre pour qrielqu'un, garaniir, promeltre. (TV/. (I I.) FIDEDICTIO. — Fidejussio ; garanlie, cau- . tion. l"'iI)EDI("r()H. — Sponsor ; garantie, repon- dant. FIDEDICTUS. — Pro quo spondetur ; celui pour lequcl on ripond. (A. SS. lien.) I'lDKDKlXI. — Testes, Gal. Icmnins. Prx- serliiii vero testes producli ex clcro, vel mo- nasterio, qui ex ipsa cleriratura;, aul mona- chismi professione, nullo intcrposilo sacra- mcnto, tide habentur digni, cum quidpiam in judicio atteslalur. (Lex. Long.) FIDEDIG.XITAS. — Testimonium a clcri- cis et monachis prajstilum ; temoiynage, de/'Osition des prelres et des moines. (A. U35.) FIDEFRAGIUM. — Pcrjurium, fides fracta, mentita, in Icgibus llung.uicis ; pnrjure, foi inentie. FIDEICAPTIO. — Sacramentura ; serment. (Tab. Cal.) FIDEIGO.MMISSARIUS. — Testamenli exse- culor ; execi'teur lestamentaire. (Mur.) FIDEICOMMISSUM. — Teslamenlum, in- strumonlum tide sua asserlum. (Mur.) FIDEIDONATIO. — De iis dicitur qui invi- cem sibi fidem dant de futuro malrimonio conlrahcndo ; prontessc de mariage. « Fidei- dunnliones dumeslicas, etiam de malrimonio contrahendo fieri prohibemus. » (Syn. Cicest. a. \im.) PTDEIMANI. — Viri probalae fidei, quibus rei promissffi exsecutio mandatur ; personiies de con fiance que I'on charge de faire une chose. (Mail., Anipl. Col.) FIDE.JURARK. — Promitlere, jurare ; pro- ntettre, s' engager par serment. FIDEJUSSOR. — Sponsor; garantie, cau- tion, repondant. — Fidejussores tot/ere, dice- balur judex, qui in jus vocalum, aut accusa- tum de aliquo crimine, vadem dare ad di- ctam diem juri se slilurum, cogebat. — Tes- tament! exsecutor ; executeur lestamentaire. ( lest. Hug. I ep. Tol.) Fidejussores dicti etiam palrini. Gal. parrains, ap. S. Eligium el quos- dam alios. FIDEJUTRIX. — Qua" pro alio fidejubet ; celte qui se parte caution pour axlrui. FIDELE. — Preedium quod a vassallis seu fidelibus lenetur ; terre, victairie donnce en fief. (A. 646.) FIDELIATOR. — Is penes quern eral dis- positio piarum fundalionum et donationum. (Hist. Fuld.) FiDELIS. — Subditus, vassallus, qui fidem suam domino obstrinxit ; celui qui a Jure fide- lite a nn seigneur, vassal; ol. feal. (Pass.) — Uxor ; femme mariee, epjoufte. (A. 1011.) — Fideles, Chrisliani ; les Chtetiens, les fideles. (Pass.j Fidelium magister, idem q. Fideliator. (H. Fuld.) 1 921 FID MEDI^ ET INFIULE LATINITATIS. FIE 922 FIUELITAS. — Fides quam quis regi suo geu principi servare debet subdilos ; Joi, fidc- lite. (Cap. C. il/.) — Servilia quw domino vas- sallus prffistare tenetur ; ilcvoirs avxqiieh la lot oblif/e le vassal. (I'ass.) Fidelitas Juvala, sacra- menlum fidelitalis. (Rey. fewl.Ar/uit.) Fidel'itas villx, sacramentum fidelitalis a cive praesti- tum. (A. 12iS.j In f>d,ditaU; Dei et S. Peli i placitarc, hoc est, ut videtur, sub prolectione et tutela Dei et S. Petri. [G. Chr.) Fidelila- tem jar-.eve ; 1° per fidem stiam promiltere [Chnrtul. S. Pet. Carnot.) 2° quod iiniciiiqiie proprium est fideliter tribuere. (A. 1171.) Ft- detitales tenere, f. "sacramenta fidelitalis pro domino capitali recipere. (A. 12u5.) FIDKLIA. — Fidicula, lyra; /uth, lyre. (Ap. OEsel 1 FIDKMENTIROSUS. — Ead. notione q. Fi DEMENTITUS. FIDEM ENTITUS. — Perjurus ; parjure, foi menlie. FIDENCIA. — Praestalio, quae in fidejiissio- nibus dandis domino debebatur, idem q. Fi- DANTiA. (A. i;i43J MDEXi'IALIA. — Spoiisalia; finngatlies. FIDENTIARIUS. — Familiaris, amicus ; con- fident, ami. FIDEPROMITTERE. — Idem. q. Fidedicebe. FIDERE. — Esse, fieri : « Quod bene ftdeat lutela populata. » (A. 1165.) F1I)ES. — Fides Christiana ; /a foi, la reli- gion, Domiciltum fidei, ecclesia ; /'eglise, Do- meslici fldci, fideies ; les fideles, fideimnchin, pugna pro fide ; combat, lutte pour la foi. — Fidei formula : profession de foi, formulaire de foi. — Sacramentum, juramenlum ; sennent. — Pra-statio, tributnm ; taxe, impot, droit. Fi- dem facere, fidem suam de re quavis, verhi gratia dc pecunia solvenda, alleri obstringere. {Lex Sal.) Per fidem beneficam t-enuniiare. for- mula renuntialionis. qua quis profitebatur sc uitro el bona fide rcnunliasse certis privilegiis quibus in jure uli licebat. (.\. 1264.) Fidem brack io dare Sacramento, duellum indicium et juratum tenere. (.\. 1056.) Fidem lerare, ma- nuin vel di^itum Icvando, per fidem suam pro- miltere. (.V. iA&i).) Fides salva servata, illa;sa. Fidem saleaee, \[\M3a.m conservare. (.V. Sii<.) i-'irfei (/(ma^ow's, de iis qui invicem sibi fidem dnnt de fiituro malrimonio conlraliendo. (A. 12S'.l.) Fidem mentiri dicebantur qui contra fi'lem lactam, sacrametito firmatam, in domino insurgclianl. (A. 732.) Fides fracla, fidos mcn- tila. ( Fc/. Gl.) Fide.-i la:sa, perjurium. (Hog. Moved.) Fides manualif, qua' manu in alterius manum posita praistatur. (.V. 1U82.) FIDEUS. — I'ro fitius, hoc est purus; fin. (Ap. I.ud.) I'IDIATDR. — Fidejussor, .sponsor ; caution. Cilui qui ri-ponil. {Mure, II. Henelt.) FIDIAirilA. — Caulio, fidejussio ; caution, garantie. (Id.) FIDICINARK. — Oanere lyra; Jouer de la tyre. ( Vel. GL) I'"1I>ICUL.V. — Funis ad flagellandum, ge- pus lormcnti quo rei in ecuieo suspensi tor- quentur ul fides et verilas inveniantur ; corde- lette en usage dans le si'pplice de la flagella- tion ; sorte de question ou torture judiciaire. FIDUCIA. — Fides, lidelilas, sacramentum fidelitalis ; /oi, fidtHite, et sennent de fidclite. « Dederunt tres fiducias. "(A. 1201.) — Tulela, proteclio ; protection, tutelle, sauvegarde. {Prxc. Car. M.) — Vis, efficacitas ; puissance, e/fica- cite. (A. 1093.) Consilium quo vassallus domi- num suum juvare lenelur in placilis, quod, aliis verbis, sequi et juvare dominum de placilo diceh-d\ar ■ obligation du vassal de prefer son concours au soueerain dans les plaids ; ol. fiance, — Jurisconsultis, obligalio, hypotheca, cum res aliqua, mutuandfe pecuniae gratia, man- cipatur vel in jure cedilur ; gage, nanttsse- ment, hypotheque ; ol. fiance. FIDUCIALA. — Sponsalia, quia in iis fidu- cia seu fides muluo datur ; fianfailles. (A. 1401.) FIDUCIALIS. — Securus, cui fidere potes; si'ir, auque! on peui se fier ; ol, fiable. FIDL'CIALITKK. — Cum fiducia; avec con- fiance. — Prout is debet qui fidem suam alteri obslriBxii \ comme celui qui a engag& sa fold un autre. FinUCIARE. — Pignori aliquid dare ; don- ner en gage, en nnntissement. — Per fidem suam promiltere, fidem suam veluli fiduciam aut pignus obiigare ; prometlre, engager, dun- ner sa foi; ol. fiancer. FIDUCIARIUS. — Qui in fiduciam seuhypo- Ihecam dat ; celni qui donne en garantie. Vid. FiDUCiA. — Fidelitalis sacramento obstric- tus ; celiii qui est Hi a un autre par un serment de fidiliU, vassal. — Qui rem aliam fiduciatim accipit; depositaire. FlPUCI.VrUS. — Fiduciam habens ; ayan< confiance : « Sancta ejus opinione fidiiciati, si- mul cum infirma concite properabanl. » {A. SS.) FIDUCULUS. — Instrumentum gno rei tor- quentur; instrument de torture. (St. Saon.) J'lDFXCULUS. — ("ni fides habelur ; celui en qui I'on a cnnfianre. ' Vet. (•!.) I'IDUS. — Xotarii scriba ; clerc de notaire. [Imt. His. Sic.) FIKDIOUS. — Propheta. {Vet. 01.) FIFNDUS. — Pro faciendus. (.1. 6'.s'. Ben.) I'IKNS. — Fimus ; fumier; ol. fiens. FIERAKUCA. — Vestis species; idem q. CiARNACIlU. {St. .Mass.) FIKHK — Pro fies. Vid. Fitur. FlKRE.NTUll. — Pro fierent. (Eud.) I'lERI. —Pro «•■!uidquiil in ipsa vicaria Ysodro in fiessum habirr el de genilore meo Dibilungo comite quondam a lepilima hiereditale pervenit ad me... totum ad integrum Ysodro ad jam dic- lani nbbaliam ri'liuiosarum cedo. » (.■^. •'^17 vel S32. ) Crcdondum essiH /puc/ur/i, r.all. fief, si ha' voces lum fuissent in usu. 823 FIL LEXICON FIETA. — Mensura liquidoruui : a- Fieca una vini. « (San. ) FIETUR. — Pro fiet. FIFFIJLS. — MensiirsB frumentaria; ap. Anglos species, (.i/o'i. Anyl.) FlGERli. — Finiri, detinire, lerminari . aboulir, finir, dvlenniner. (Cone. IIisjj.) — Quid apud cLiitnicos sonat, docet Anialdus in llosario ras. : n Fiyere esl desponsare, solvere et congellare. » FIGLUS. — F. fibula ; fiche. (Mur.) FKlMENT.MiF,. — Fingere, siraulare.(Ugut.) FIGMKNTARIUS. — Figrnentarius cantor, musices perilus; liabile musicien. (A. SS.) FIGMEXTKR. — Ficte, falso ; par faux temblant, /aussemetit. (A. 1319.) FIGMENTUM. — Simulalio, pristextus, ficla ratio ; fe'mle, faux semUant, prelexte. (A. 1275.) FIGUA. — Ficus ; /ijfae. FIGUAIID.V. — Pascuum pascendis ^anima- libus locatum ; patumges. (Mur.j FIGUERIA. — Ficetum: lieu plnntn ile figuters; oi. figueraie. FIGULATIO. — Ficlio, foruialio ; action de fagonner, fagon. (Terl. ) FIGULLNA. — Opus, seu vas figlinum ; ou- vrage depoterie, vase de terre. (A. SS.) FIGURA. — Figura judicii, juris formula, l-rsescripla judicandi raUo ; fo7-malite. (A. 1395.) FIL 92 FIGURALITAS. Figuratio, Iropologia ; langage ftffure, allegorique, fiction. (Fulg.) FIGURALITER. — Figurale ; d'une maniere figurce, allegorique, voilee. (Tert. FIGURA HE. — Rei alicujus figuram et si- gnumesse; representer, etre la figure, I'em- bleme de. {Cone. Hisp.) FIGURATIYUM. — In eodem sacello Mis- sam de B. Yirgine in figuralivo quotidie decan- tari suis sumplibus oidinavit. [Ann. ISov.) Id. est cum notis. FILA. — Terrse spatium ; ntorceau de terre. [Lex Mac.) — Species fust;e, seu materiel 11- gneac ; eadem quae Fileri.\. FILAGISTA. — Idem q. Filatista. FILACIUM. — Filum crassius, quo in cu- riis judiciaiiis brevia et lescripla, Irajecta in- vicem constringuntur, ne pereant ; groa fit ; ol. filace. — Rete, laqueus, ccssis ; filet. (Ba- luz.) FILACTERIUM. — I.onga et otiosa oratio; entrelien long ctoiseux, paroles inulHcs. (Mur.) — Ther.a minor sacrarum reliquiarum, quse ad collum /j/afen is seu villis appensa in pro- cessionibus portabalur ; reliquaire portaltf. (Bern. Mon.) FILANDERIA. — Quae lanam vel linura in fi'a deducit; fileuse. FILARE. — Fila rhombo circumvolvere ; mettre le fil en peloton. (B. Ord. de For.) — fiere: filn: {A. SS.) FILAKOLUS. — Fusus; fuseau. (St. Rip.) FILASSERE. — Custodire, tueri ; gardcr, de fen-Ire. [A. SS.) FILATARIU-M. — Locus ubi abundal filix : fougeraie. (Vet. Gl.) FILATERIU.M. — Pro Phyuctbriom. FIEATIOIU.M. — Filum crassius, utvidetur: « Demum dictum sanctum corpus caligis ex fiiaticio, ut dicunt, albo, rt sandalibus ex cr- mesino rubro, more archiepisicoporum calcea- tum exstitit. » (.1. 5-'?.) Nisi idim sit ac pan- nus cuactilis, laiia; coact;u. FIL.VTIO. — « A... limile lapideo lespicien- do pr.r rectam filalionem et iineam. » (A. 1497.) Id est rect.i liiiea, diroctn. FILATIST.A. — Qui \el qu;i' pio nirrcede filal ; filenr ou fileuse. ( Vet. (il. ) I''ILAT0RIII.M. — Ftlatorium noctmnnm, muli'Tum una filantium, coiifabubiitium etlu- cubruntium vigilia : vciltee de fileuses. (A. 146i.) — Locus ubi funes texuntur; corderie, (A. 1.-.3S ) FILATRIX. — Qua fila torquet et ducil ; fiUvsc. (\. l.iOI.) FILATUM. -- Rete, cassis; /i/er (A. 1301.) — Filnm ; fil. (.\. 1389.) — !•'. congeries stu glomus filorum :» Tandem aliquando niuller quDcdam tluvio, l)td nutu. quo sordes ve=liura vel operalio coil ablui so^nt, coepit tundere super sanctissinni; Tropbimenis tumulum forli- ler, quod vulgo inulicrculao filatum vocant. » (.4. SS.) F1LATUR.\. — Ats filandi, si u ncndi, art de filer, filage. (Bern, de Brey.) — I''ilum ciassius; fil trhs grox. (A. 1316.) FILATUS. — Ars filandi ; fdage. (Vet. Gl.) — Piscis genus ; congre; ol. filat. P'lLCA. — Ordinatio, pra'ceptum, manda- tum, charta ; ordonnance, rescril, ncte, litre. [St. Fl ) FILliTALE. — Genus compotationis apud Anglos. FILECTUM. — Pars lumbi ; fltel. (A. 1270.) FILEIA. — Series. « Prout in instrumenlo super inde faoto... quod cxtat in fileia (id est ephemeride) dicti anni. » (^.4. i9.S'.) Recte Bol- landi conlinuator adnotat, fila, fihn, fileia, unum idemque apud Italos significare, scilicet conlinuatioiiem, sive contextum, aut ut, in- quit, barbare loquar, infiiationeni |ilurium ac- tionum seu lerum cjusdem generis. FILEXDARIUS. — Filorum mercator ; marc/iand de fil ; ol. filandritr. FILERIA. — Species trabis, qualis est ilia quae portal canterios in ffidificiis ; piece de cliarpente sur laqi'elle portent le.': chevrons d'un toil, filiere. (A. 1309.J - « Paganus de Maidon dedit monachis de Molereio quidquid habebat ultra cheminum Bcrnardi usque ad fileriam de Daille, » etc. (Lob., //. Brit.) Mo- dus agri vel ager cannabe con^itus. — Quae fila ducit ; fileuse. (St. Mont. Reg.) FILERIS. — Trabis species, ut Fileru. (A. 138:2.) FILETTU-M. — Rete ; filet. (A. 1215.) — Fi- lum, linum ; fil. (A. 1036.) FILFORI. — Vid. SiLFORi. FILGERIA. — Filix ; foxgere. FILGUS. — Fragorum planta. ; {Vet. Gl.) FILHETA. — Puella meretrix ; fille dejoie; ol. fillette. FILIA. — Puella, quomodo Galli dicunt une 925 FIL MEDIiE ET INFIMjE LATINITATIS. FIL 926 fille (Lex Sal.) : « Filiu Petri. « Filix Dei, Gall. Filles Dio', feminre religiosas, qufeinmo- nasteriu vel hospital! degunt. — ]''ilix ; piu- gore (A. 1317.) Filix dicuntur monasleria, quie ab aliis majoribus, peculiari quadam familia- rilale pendent. (A. 1213.) FILIADA. — Fiiia spiritualis, ut Filiola. ( A. 1123.) FILIALFS. — ilendose pro feudalis in inst. a. 1293. FILl.VLITAS. — Filiatio, qua quis dicilur filius vel filia ; filiation. FlLlALITER. — Modo filii vel filije ; en ma- niere de fils ou de fille. ^Hud.) FlLIASTEIt. — I'rivignus, gencr ; bcau-fils, gendre ; ol. filaslre. FILIASTl.XUS. — FiUastinusamor, quo \>o.- ler diligit tilios ; a»io?('/•« ^jour ses en- fants. (Epist. S. Ans.) FM.IASTIIA. — Privigna; belle-fUle. FILIATICUM. — Mem filiolagium. FILIATIO. — Ubedientia et subjeclio, quam monachi abbali sue dcbent. (Hus. Flav.) — yualilas filii. Cone. H'tfp.) — Tilulu= hono- rarius, quo episcopos corupidlant pontifices. (Ugli.) — Adoplatio. Cfiasp. Ijarl., Gl.) — Jus filii in boua patcrna. C'/i. Ceh.) FILIATUS. — Patri simili.s, ut filium decet. {A. .S.S Dm.) — Curvatus. (J. de J.) FILIGA. — nurialis ; conrluis. (J. de J.) FILICARIU.M. — Locus ubi fili.^ abundat ; fowjcraip. (.1. de J.j FILICKTU.M. — Ead. notione. (Vet. Gl.) I'lLK'O.N'. — I'ensitatio, quoe ex benevolen- tia, amice, el uitro priubetur : redevance vo'on- tai/e, don ;/raluit. (Ita exactiones suas, etiarn veleres specio.io nomine palliarunl.) FILIDKISSA. — llerba, qua- nascitur in Irunco quercus : « Capias duas sumniilates /?//'- dri'ssx ejus, qure aascilur in trunco quercus, et facias illam bulliie cum cicoribus; cumiiue ad- vonil febris paroxysmtis, Idbas bmajum illud. » (.1. .v.v.) FILIF/PAS. — Qualitas filii {Cone. Francof.) Semel atqui' iterum filii'/as de Verho dicitur In fragmeiito Landidi .Vrriani et in rps|)onsione iMarii Victorini. {.[ntial. M'ib.) FILIOL.\. — Filia spiritualis ob susceptio- neni e sacro funte b.iplisinalis ; fillrttlf. (A. 132:2.) — Opiriiiieiitiun sacri calicis tempore MissaB ; /mile ; ol. Tolosanis, fiUvule. F1I,IUL,\.GIIjM. — Uonum, quod filioln a susceptor." seu palrino in adoplionis spiritualis tesseram confiirtur ; prefcnt il'ttn parrnin ii sou filleul ; ol. filinlage. — Uonum quod ratione matrimonii lilio, id est genero (iebat ; don fait jiar If prrc de la ruarice a .s'o« gendre (i I'occa- sion du miiriai/e. (A. 13til.j FILloLATUS. — Donum palrini, ul I'li.Ki- UGIUM. I*'ILIOI,IT.\S. — Tituhis lionorarius, quo ul plurimum K'omani PoulUici's utuntur, cum ad principes lideles scribunt, a quibus /'(»e;'(('s qve Von mcltait sur Irs tombeavx des saints. (Gr. Tur.) FIMBRIARE. — Acu pingere; broder. {Vet. Gl.) FIMBRIATUM. — Fimelura, ut Fimabium. FIMELLA. — Ferrum jauuip affixum, per quod circellum ei inserlum ducilur, ul ad ejus slrepilum janitor fores apeiiat ; Jer qui tient le marteau d'une parte ; ol. femelle. FIMENA. — Pro femina. (Arm. Ben.) FIMITIUM. — F. tempus quo agri fimantur ; temps oil ion fume les terrcs. CSlon. Angl.) FIMORARE. — Fimare ; fumer, engrnisser la terre. (Flet.) FIMURAIIUM. — Fimetum, locus uiji fimus aliaque slercora projiciunlur ; ut Fimahium. {St. Mass.) FINABILITER. — Omnino, prorsus ; entiere- ment, tout (i fait. (A. 1225.) FINADAGIUM. — Prajstationis species, f. ilia qua? ob immunitates intra certos fines cnn- cessas solvitiir ; (//-Of/ sur /es bornes; ol. fina- dage, finage. (A. 1340.) FINAGIUM. — (^onfiniura, finis ac limes agri ; borne, fin, limite d'un champ ; ol. finage. (fass.) FINALIS. — Xeuma : » Graduale et Alleluia cum suis versibus ad Vesperas per banc heb- domadam pleniler sicut ad Missam catitalur, sed finales pra-lermilUinlur. » (Ord. Aarg.)Fi- nalis dies, quo controversia vel qufestio defi- niri debet ; /o«/- definitif. celui ou une afiaire doit f'tre d' finitivement reglee. I \. 1233.) Finn- Its juslitia, judicium quo lis tiiiilur; arret qui termine un proces, jugement definitif . (A. 1216.) FliN'ALlTt-K. — Uemnm, tandem ; enfin. (Pass.) — Perpeluo, usque ad finera \pour ton- Jours. (A. 1213.) FINAME.NTU.M. — Finis ; fin, conclusion. (A. 1406.) F1N'.\NGI.\. — Prtuslalio pecuniaria ; droit, redevance en argent. (A. i3.').S.) — I'ecuuia ; sornnit' d'urgent ; ol. finance : « Petebaul finan- cirrw in surama cc aiiri Francoruin. » (Mir, Lrb. ]■/'/>.) FINAXf'IO. — I'lad. n.ili<.ne. l"iN.\.\lI.\. — P^irs quaidam d.mius rusti- cw : « Turris finanha el crola. » {Recog. Burg. S. And.) FIN.\KE. — Finanriam [tra^.i^tare, cnnpone- re, pricsertim de cerla pocunia; summa sol- venda ; pai/er une cerlaine sotnme. — lunnnciam seu praistalioneni pecuniariam exigere ; extger. f aire payer une taxe pccuniaire. (A. 1211.) FIXATIO. — Idem ac Fina.n'Ci.\. (A. 1277.) — Composilio, conteulio ; arrangement, ac- cord. [.\. 1253.) FINATOR. — 0"i financiam debet ralione relevii ; celui qui doit le droit de relief . (Ap. Brus.) FI.NCARE. — Manere, apud Hi^panos; de- meurer. FINUALIS. — F. pro feudalis in ch. a. 1178. {O. CIn-.) F1NI-,TENUS. — Omnino, perpeluo ; tout d fait, (i toujours. (Cone. Coll.) FIXGENDI. — Idem q. Ffg.^noi. FINdERR SE. — Levi seu molli brachio agere, labor! parcere; se menager, travailler nonchnlamment ; ol. se faindre. (.\. l3o2.J FIXGIA. — Panis species ; espece de pain. FINIABILIS. — Terminabilis, exlremus ; qui lerntine, qui esl a Vextreinite, final. FIXIUULUM. — .) FIRM.UUUM. — Yectigal, tributura ; im- pdt, taxe. (A. 1290.) — Multa pecuniaria ; />«- nition pecMiiaire, amende. (.V. I,>1)9.) FIR.M.-VLF,. — Ut FiRMAi;iLi'5i. FIK.MALIUS. — Ead. nolione. FIHMALUS. — Had. notione. FIRMAMKNTUM. — Tectum ; toiture, cou- verlure d'une maison. {Lex. Hal.) — Sera, clau- sura ; se7rwf . (.S7. Fl.) — Multa, ut Firma- GIUM. (A. 1212.) Firmamentum sttigni, f. fundus stagni. {.\\). Mad.) FIRMAMKNTUS. — Census ex /?ma debi- tus ; niimtaat d'une location, fermage. (.V. 1220.) l''lR.M.V.Nri.\. — l''idejussor ; repondant. A. 1164.) — Fidejussio ; caution, garantie. Cons. A use.) — ('onvivium, coena ; repas. droit de past. lid. Pastus. (A. 1182.) Vecti- gal, tributum ; taxe, impdt, rederance. (A. 12()4.) — Multa pecuniaj'ia, certa pecuniae summa ; amende, somrne d'aryent. (A. 1103, 1361.) I'lK.MARE. — Securitatem dare, juraie ; a/finncr, jurer, confirmer ; ol. firmer. (Pass.) Firmarc in pa/am, id est coram : « Ego reddo et firnio in pnlnm allari .S. Mariie. » Firmare in directum, juraincntum calumnia; prajslare ; jurer que sa cause est Juste. {Cons. Catal.) Fir- mare interdum nude dicitur pro fi>mare in di- rectum. — Muiiire ; fortifier. (.\. 1224.) — Sera oecludero ; fermer. (A. 1332.) — Despon- (\e.rc ; fianrer ; ol. fermer. (A. 1100.) — Fir- mare cinlum, psalmos, etc., dicuntur qui, pri- usquam in ecclesia canlent, in cantu eesc exer- cent, ul recte can tare discant ; n'exi-rrer d chanter, itudier, repeter un morceau de chant. (Lib. ord. S. Viet, /'ar.) Fnmnre munii .lua firma. nonnus sua- signo contirmare vel sub- scribere ; reei'lir un ncte de sa signature on de tout sii/ne en tenant lieu. (Pass.) Firmare se, subsislire, eonsidere ; s'nrreter. (A. SS.) FIH.MARIA. — Career ; prison. (W. Wire.) 931 FIR LBXICON FIS 932 — F. infirmaria seu conclave infirmorum ; infirmerie. (Chr. And.) FIllMARlUM. — Fibula ; fermoir, agrnje. (A. 1419.) FIIIMARIUS. — Vicarius seu presbyter cui ecclesia deservicnda commiltilur ; i/rctre charr/^ de desservir une ei/lise, desseiwanf . {SI. eccles. Cenom.) — Moiiachus, cui ad tempus prriipo- silura rcgenda dabalur ab abbale ; jirieur, Tiioine charge de I'adtninistratUin temporaire d'uji prieurc. (A. 1S72.) — Cui terra coricedi- tur ad lerminum annoium ; jormier. (Flet.) — (Jui vecligrtlibus colligendis prajest; fermier des impdts, cnllectcur. (A. 131!).) FIRMATARIUS. — Ofticium monasticum, cui lorte incumbit reparationum seu sarlale- clorum monaslerii cura, iiliusque firmandi, nisi idem sit, cui fifinai'ix cura incumbit, vol eerie firmarionim : nam fermetetirs vo- cabant Leodienses, quos Galli fermiers dicunt, qui scilicet Iributa exigunt. FIRM.VTIO. — Fidejussin; gnranlie, cau- tion. (A. 1335.; — Arx, ut Firmitas. (A. 1224.) — I'rivilegium, nl Firmitas. (S. ix.) — Fides, fiducia ; nssumnce. (Mar.) — (^iborum suppeditatio, ad mensam admissio ; ^'id. Fih- MA. (Ap. Brompt.) FIRMATUR. — Qui alicui charlse testis subscribit ; celui qui assisle a la redaction d'un acle, tcmoin. (A. 1066.) — Qui ad firmam te- net ; fermier. [Chartul. Cels.) FIRMATORIUM. — Idem q. Fiumaculum. (.J. de J.) — Munilio, id omne quo aliquid firmalur ; fortification, ouvrage de defrnse. (A. 1341.) FIRMATURA. — Munitio, ut FiRMATORinM. (A. 1239.) — iiera ; serrure. (A. 1202.) FIRMATUS. — Locatus, conductus tiro ; mercenaire, homme a gages. (A. 1308.) FIltMEllIUAl. — lit I^'iRMACULUM. (A. 1419 FIRMICULARIUS.— Ead. nolione. ( Vet. ro/iV. (Fred.) FIT'I'US. — Census, localio, reditus, cerlus el fixus ; lirf. Fictis. FINALIS. — Idem (]uod Fechalis. FIXATORUIS. — Uui /innm scu /eu liim lenot, vassallus, ul Fkudmarius. (A. 1102.) FIXL'M. — Idem q. Feodum. PI.WRF. — Fixarc oculos, alicuid intueri et in eo defixum esse. {A. .SS.) FIXK. — Firme ; /ennement, d'une mantere durable. {Cone. Hisp.) I''I.\KLL.\. — Fiscella ; petite corbeille, petit panier. (Lud.) FIX 10. — Vox chimica, actio sislendi : ac- tion de se figer. (Arnald.) — Actio figendi ; action de ctouer. [i'et. Ol.) FI.XIUS. — Firmius ; pl"S solldcment, plus fermement. [Cone. Hisp.) FIX()IU.\. — Limes agro positus el infixus ; borne (fun champ. (A. 832.) FIXORIUM. — Clavus, quo aliquid firmatur ; clou. (Pap.) FLXOlllUS. — Fixorius cultellus, sica, pu- gio ; poignard, stylet. FI.\UL.\. — Fibula qute ad firmandum pallium iiiligitur ; a^jfl/e, boucle, epitigle \ ol. a/fichc, a/fieque, fermail, etc. Fl.XL'K.A. — Series palorum terris conlinen- dis intixorum ; rang de pieuv plantes en terre pour la retenir. (A. 1190.) Fissura ; fente, fis- sure. (Marl., Ampl. Col.) FIXUilL\. — Ul FixoHiA. FIXUS. — Fibulatus ; agrafe, attache, garni d' agrafes. (.\. 1365.) 1"'1Z. — Morbi species, f. idem q. Ficus. FIZURI A. — Fidejussio ; gnrantie, caution- nement. [Tab. Celsin.) FL. — lid. PuL. FLABFLLUiM. — Muscariura, quo muscce abigunlur ; eventnil, instrument autrefois en usage dans les eglises pour ecarter les mouches pendant les saints mysteres; o\. flahel. u Unus ministrorum. qui semper debenl esse duo, stans cum flahello prope sacerdolcra, ex quo musca- rum infeslalio exsurgere incipit donee finialur, eas arcere a sacrificio el ab allaii, sen ab ipso sacerdote nun negligit. » (Bern. Mou.) — Follis ; sou//let: « Ftabella organorum ecclesia;. » (A. 147'J.) FLAni'.LLUS. — Pro Flahellum. [A. SS.) FLABllARIS. — Ad llabrum seu flabelium pertinens. Hinc fhihrare frigus, aura leviter refrigcrare ad instar llabelli. « Acr tenuis fla- brari frigore statu sue cuncta refrigeraas. » IConc. Hisp.) FLA.",AX.\ AM'IOUX. — Vid. Scriptura. FLAi;CEXTUS. — Qui in iniquitale perseve- rat ; endnrei dans le vice. ( I'el. (!l.) FLACHLV. — Locus aquis Blagnantibus op- plelus ; lieu fdein d'une eau stagnanle ; ol. fla- clte. (A. 1347.) FL.VCLV TA. Slragulum laneum ; couver- ture de laine ; Vascon, flessndo. (.\. 133().) FLACo. — Locus canosus, vel aqnisslagnan- libus oppletus, qui flascere seu arescere incipit, undo forto etymon. ; lieu bourbeux ou plein dune C'lH croupissante qui •ommencc it s'lH'apo- rer ; ol. flaque. — Species lagenne ; vase it melire du vin, Imiiteille d'une forme parliculidre ; ol. flnscon, flascou. — Species placenta' ; flan. (A. 1316.^ FL.VCTA. — Ut Flaxa. 935 FLA LEXICON FLA 930 f FLACTERIA. — Locus coenosus, ut Flaco. (Frid. II. imp.) FLAGTOH. — Labes. putrcdo, caria; pour- riture. ( Vet. Gl.) FLAUTK.\. — I't Flactkria. {A. SS.) FLACTU. — " Cum ponle flacto ct mantel- iato. » (Art. milit. Lib.) FLAJ)0. — Placenlte species; flan: «■ In mensa sub fladone scgalalium Panem el hor- deum map.diicabal. » {Fort.) FLAKLLUM. — Species armorum ; fleau d'ar- mes ; ol. /Iwl. FLAGKLLA.— (Fern, gera.) Iclus flagelli ; coup dc fovtt. (Cone. Hlsp.) FLAnKLLARF. — Flagellis Cfudere ; batire de verges, fouftter. (Pass.) — iViolestare, afQi- gere ; chayriner, towmenter, fniie scu/frir. (A. 122G.; FLAGELLARIUS. — MasUgophorus ; mastt- nphore, officier public charge de maintenir ordre et la tranquiUile piiblique. FLAGKLLATA. — Ct Flagellum. (A. 1356.) FLAGKLLATIO. — Tritura fruraenti; bat- tage du ble. — Actio flagellis ca^dendi ; action dc /ouetter, peine du foitct. FLAdKLLATOH. — Trilor spicarum in area ; celui qui hat le ble au /!eau. — Fag<'l- latorex. sectarii ac hierelici sub a. ii'61 ; Ics flagellants. FLAGELLUM. — Inslrumenlum quo fru- mentum teritur ; virga, sen baculus, jurisdi- clionis insignf! ; virga ferroa claudendis porlis apta ; candelarura manipulus ; fleau a battre le bl6 ; verge, siyne d'autorite (v. g.) verge d'huissier); barre de fer qui serl a fermer les deux ballants d'uneporle cochere ; paquet de chande'les { ]'id. Flkolum) ; ol. flael, flayeh, flayel. (Pass.) — Heda, quadriga, quie scilicet ab auriga flagellum tenenle regilur ; char, voi- lure a quatrc chevaux. {Cod. Th.) — Genus cre- pitaculi, sive tinlinnabuli quoi1 Indi in prteliis concutiebant ad speciem barbarici cujusdam tympani ; instrument de musique en usage dans les armees indiennes. — Summitates vituim et fruticurn ; e.rtremites des branches. (J. de J.) FLAGKLLUS. — Slrages, occisio ; boucherie, carnage. (A. 4i80.) FLAGIyE. — Flagella ex bourn coriis, ut TaHREjE. FLAGITARE. — Ventilare examinare ; me- surer, apprnfnndir, examiner. (.[. SS. Ben.) FLAGITATIM. — Diligenter, sedulo, stu- diose. (A. 1110.) FLAGO. — Lagena, ut Flaco. FLAGdR. — Quasi flar/ror, ardor ; ardeur. feu : a flaqor concupiscentia. » dial., Misc.) PLAGRiO.XES. — Servi ; les esclaves .■ « Fla- griones dicti sunt servi, quod flagris subjecti sunt. » ( Vet. Gl.) FLAHO. — Sigilli genus apud Majorenses. (A. SS.) FLALLI'M. — Molendinum ad terendum pi- per ; moulin a poivre. ( Vet. Gl.) FLAMBKLLIJM. — Fax, taeda, funale ; flayn- heau, inrche ; ol. flambard, flambe. FLAMBUltUM. — Legio ; troupe militaire regulierement orgnnisee legion, regiment. FLA MEN. d' eg Use. (.1 Vexillum ecclesia ; bannidre . sS.) Flamines, episcopi ; les ivi- ques. (Cone. Elio.) FLAMEULUM. — Episcopi mitra ; mitre epitcopale. [Vet. Gl.) FLA.MK'A. — Placenta; genus ; espece de ga- teau ou de galette qu'on fait cuire en chauffant ; /(' four ; ol. flamiche. I'L.VMIGl'^U.S. — V. subrubeus : « Lanea flainigea vol grossa. » (A. 1317.) 1"'L.\.MINARE. — Incendere, flammis urere ; lin'iler, incendier. {]'et. Gl.) I'L A.VIlXP^yE — F. aedes ecclesiis pioximae, < in quibus olim clerici babitare solebaiit. Ita : liollandi conlinualor in htec translalionis S. Pbilaslrii verba : « Omnes ostiarii religiosorum locorum et domus proxinioe fiamineis testari, ■ si memoria retinent, possunt. » FLA.MIXE.VTUS. — Sacris ac episcopalibus vestibus indulus et mitra caput lectus ; ilevi ■ w ie/jiscopat, reciitu des insignes ipiscopaux. I FLAMIXl'^UM. — Episcopi mitra ; mitre episcopate ( \'el. GL) — Velum ; bande de toile, loile. (A. SS. Ben.) — Pro staniineum. (W. : Mai.) FLAMIXIXUS. — Ad episcopum pertinens ; episcopal. Flaniininus honor, episcopalis digni- i las ; episcopal, dignile d'cveque. , FLAVllNIUiVl. — Sacerdotium, flaminis di- gnitas ; sncerdoce, dignile de pretre. (Tert.) FLAM.MABUXDUS. — Flammeus ; de feu de flnmme. (Mart. Cap.) FLA.MMEHIAHI. — Flammis aduri, seu ad flammas admoveri ; se bruler, etre atteint par les fbimmes, ou etre approche du feu. (Ray. de Ag.) FLAMMESCERE. — Inflammari (act. et passiv.) ; enflammer, et s'enflammer : « Chari- , late namque qua Deus eum flammescit ardet conlinuo. »( J. .S'^.) « Flammescit igne chari- tas. B (Ilgm. Ambios.) FlAMMEUM. — Fax, ut Flambkli.im. j FLA;\LMEUS. — Iralus ; enflamvie, irrite, . {Vet. Gl.) FLAMMICOMANS. — Flammantecoma pree- ditus ; qui a nne houppe de flamme. (Juv.) FLAMMICOMUS. — Ad. nolione. (Prad.) FLAMMICROXUS. — Igneus, adurens ; de . feu, allume, brulant. (Fort.) FLAM.MIPES. — Habens pedes igneos ; qn-i court avtc rapidite, comme la flamme. (Juv.) FLAMMIVOLUS. — Cum flammis volans ; qui vol" en flamme. (Aral.) FLAMMIVOMATUS. — Vultus ex interiori flamma efl'eratus ; visage, enflammi, irrite. [A. SS.) FLAMMIVGMUS. — Qui flammas vomit ; qui vomit de la flamme. (Juv.) FLAMMOXIUS. — Flammeus ; de flamme, de feo. (A. 984.) FLAMMULA. — Vexillum in flammx spe- ciem desinens ; bannidre en forme de flamme, banderole. (Fulg.) FLAXCUS. — Lalus ; flanc. {A. SS.) FLANCHA. — Forte panni subtilioris spe- cies ; flanelle. [Vet. Gl.) 937 FLE MEDLE KT INPIMiE LATINITATIS. FLE 938 Panifpx ; boulnnger. I FLANQUERIUS. (CA. Bare.) F1-A\SAD.V. — Stragulum aoupunctum ; couverlure piquee ; Vid. Flaciata. (A. 1294.) FLANSU. — Placentae species ; flan. (A. 1362.) FLAXSONUS. — Ead nolione. FLANTO. — Ead. notione. FLAQUERIA. — Panificiura ; fabrication du pain, panification. (k. 1241.) FLAQIIKKIUS. — Pistor; boulamjer. [A.SS.) FLASCA. — Lagena, vas figulinum aut vitreum vino conservando idoneum : hou- ieille, pot de terve ou de verre ; ol. fiascou, flascou. FLASCHET.V. — Canaliculus ; petit conduit. FLASGHETTIJNUM. — Parva lagena ; pe- tite bouteille. {A. SS.) FI.ASCIATA. — Ut F-LANSADA. (A. 1268.; FL.\SC1LU\ES. — - Veslis species : « Ila ut niibilioribus qaibuscunque aut baltheos, aut flascilones, pretiosaque veslimenta a la- lissiinu imperio perlala distribui juberet. » (Mon. S. G.) FLASCO. — Lagena, ut Flasca. — Placen- tae genus, ut Fla.nso. FL.VSCULA. — Diminut. a flasct, ut Fla- SCUETTI.NUM. FLASGULUS. — Had. notione. Fl^AbCUS. — Lagena, ut Flasca. FLA.'^SADA. — It Flasciata. (A. l.'nO.) FLASSANA. — Ead. notione. (Mir. Urb. V.) FLASSATA. — Fad. nolione. (A. 1242.) FLAS.SIATA. — Ead. notione. (A. 1317.) FLASTEUM. — Fascis ; /ngot, fascine : « Fascinas seu flastea lignornm. » {Trad, de re mil.) FLASTUM. — Fad. notione. {Ibid.) FLATAKE. — Augere, amplum facere ; augmenter, rendre plus grand. (Pap.) FL.VTILIS. — Flabilis ; spiritud. (PruJ.) FLATO. — Placenlfe genus ; flan. — Pla- gula monetalis ; disqiic mrtaliiquc a convcrlir en moniiaie, flan. (X. 1353.) FLA TUU.VLIS. — Ad spiritus attraclionem pertincns ; qxi sert ii souffler, respiratoire {en jiarlaiil dps organes.) ClVrt.) FLATFIIAIUUS. — Fusor, qui metalla fun- dit ; /(indrur de mctaux. — Monclarius ;/'<- bncant dr monnaies, ouvrier mnni'taire. — Flatiirnrius sigillarius, qui sigilla seu signa fundit, conficil ; fabricant de sceaux et ca- chets. • F1,.\TUS. — Extremus spiritus ; le dernier .souffle. (.1. SS.) \ FLAUTA. — Fistula, tibia ; fhUe ; ol. flaustc. [flautr. ' I''I,AV A. — Morbus regius ; jaunissr. I I'LAVOll. — Aurum llavum ; mounaie cTor. |(.4..S'.v.) FLA.X.V. — Lagena, ul 1'lasca. Fl-.\YUN. — l-'iscina ; carbfUU', panicr, ca- bas. (Ryni.l FLEUAGIFM. — Levilas, diminutin ; dimi- \nutinn. nffntbli^srnicnt {du titre des monnaies) \ oi. foibtagr. (A. 1361.) FLEHILIS. — Debilis, inPirmus, imbecil- LrXICON MGO. et INFIM. LiT. is; faiblc; ol. fleblr. Uinc flebilis testis, pro testis subleslie lidei. (/.'"/. imp. Lv.d.) FLEBILITAS. — Dubililas ; faiblesse. (Al- cuin.) F'LEC. — Succidia ; quartier de pore sal6, fleche de lard. {Inst. abb. S. Bertin.) FLECARIUS. — Panifex ; boxdnnger. {Ch. nup.) FLECHA. — Sagitta; fleche. (A. 1202.) FLECHANUS. — Pistor, ut Flecahius. {A. SS.) FLEnHARIUS. — Sagittarius seu sagilta- ruiii arlifcx ; archer ou fabricant de fitches. (A. 1208.) FLECIATA. — Coopertorium lecti ; couver- ture de tit. {.\. 12'J1.) Vid. Flaciata et Flan- SADA. Electa. — Ornamenll muliebris genus : « (juod nulla mulier portet... aliquam fle- ctam, in (|ua sit aurum vel argenlum. » (Ap. Garamp.) — Idem q. Plecta, nexus virgu- larum, palmarum, etc. « Vidit eumdem se- dentem, et flectam de palmis facientem. » (Grim.) FLEGMA. — Pituita ; flegine. FLEMEliE. — Transitio flurainis nave fur- liva, seu navis ipsa : « Si quis extra consilium domini siii navem alienam movere pr;esumpse- ril, aut cum ea tinmen transieril, malb. fle- mcre, etc. » {Lex. Sal.) FLEULU.M. — Candelarum manipulus ; paquct lie chanicllcs. « Unum flcolam de ceroe noviu, de i[uibus esse debent sex in libra dun- taxal. >• (A. 1418.) FLEOMATUS. — Pro flemmalicus. (A. 1459.) FLEQUEXIA. — Quae panes conficil; bou- langere. (Mart., Anecd.) FI.EQUERIA. — Ead. notione. (Id.) FLEQIJERIUS. — Ut Flccarius. FLiaiTHCMATICUS. — Pro phlebotomati- cus. FLESSL\TA. — Ut Fleciata. FLETA. — Species navis minoris ; bateau, nacelle, barque longue et rlroile ; ol. flelte, fleute. — .(tstuarium, fluenlnm, seu canalis, quern aqua tluen.* et rcfluens occupat ; mare (III flnqne d'eau de mer, fosse que I'eau de mei itmplit tonjiiurs. — Career Londonicnsis ; une des prisons de Lmidres. FLFTIlo. — Ferrea vel cupea leluiumal- que sa^illarum acies ; fer de fleche. FLETlioNUS. — Ead. notione. I'l.inr.V. — Piscis genus, ttala ; la/nproie ; ol. flrite, fleute. FLETUM. — .'Esluarium, ul Fleta. I'M.ETWIT.V. — Malta ob rixas etjurgia excilata ; amende, punilion prcnniaire appli- quer dans tes jnij^inents rtlntifs aux querelles- {.Mon. Angl.) (juiitum esse de //f/«'//a, est li- bernm esse a 8oliitii>ne inullarum ob jurgiaim- posilai um. (Hast.) J'l.KU HUM ATI'S. — Pvo phlrbolomaticus. Fi.E Hom.MAllE. — Pro phlvbotomare. FLEUMA. — Pr.) Flegma. FLEl oT'i.MU.M. — \'ro i.hlebolonium. l'LEL"l<.\. — Apud Bftvaros, pxaclio, col- 30 939 FLO LEXICX)N FLO 940 lecla repentino imposila ; Uixe exlraordinmre: (( Per qua; ^gravamina) compuisi imponerc fleuram decinii denarii de omnibus bonis eo- ruin ultra consuelam persolvendam.i) (A. 1 472.) FLEUTATOR. — Tibicen ; fluteur ; ol. flausleur. FLEXA. — Plcxum seu tcxluin, ad instar capillorum muliuris iraplexorutn : « De extre- niilalibus virgas fe-il, quasi quasdam flexas, sicul mulieres sulenl faccre de crinibus suis. » (A.SS.) FLEXI'^HE. — Flexare ; plier, plmjcr, cour- ier. (A. 1035.) FLEXIBILITER. — Flectendo; ni jdoymU, en flechissant ; ol. fldchissamineiit. ( Vet. OL) FLE.XIO. — Flexui-a ; courbure, tortuosiie. (.\. lots.) — Proclivitas : « Incensus obscenis laterum flexionibus. » [A. SS.) FLEXUS. — « Dictus Amalricus araparavil curiam L). arcbicpiscopi el flexan el potum bestiarum el animalia, el omnes res qutc erant in curia priedicla. » [K. 124-2.) Ubi (lexus viJe- tur esse modus agri. FLKJUIA. — Succidia, lardum ; quarlkr de pore sale, fleche de lard; ol. lUcln:, fhcque. (A. 1202.) FLICHIUM. — Incullum, pro Fhicuium. (A. 1273.) FLIOTIM. — Pro efflictim. FLOCARIA. — F. locus ubi flocci lanarum prajparanlur : « lllud vero quod slalui de flocarin, el tabula, el raolendino, el tincturis, » etc. (A. 1211.) FLOC('.\. — Floccus, quem telis aplabant ut velocius vibrarenlur ; finuppe, flocon, tnasse loiirde que Ion fixait aux /leches pour en assurer le tir. (A. 1163.) — Monachorum vcstis ; froc. (A. 1288.) FLOGCARE. — 'Subsl.) Flocus nivis vel lanae ; flocon de ntif/e ou de laine. — (Verb.) Ningere ; tombcr, se former en flocons, ne'iger ; ol. /lorher, /aire neiger {en parlnnt de Dieii.) FLOCCATUS. — Amplus el superQuitale panni abundans ; ample, large {en parlant d'un habit.) FLOGCEIA. — Ul Flassiata. f A. 1253.) FLOCCUM. — (Neul. gen.) Ul Floccu.s. FLOCCUS. — Monacliorum vestis, quffi araplas habel maiiicas ; froc monacal. Ila forte appeliala, quod essel floccosn. id est Tpay.iior,; (Mosc. Scbol.), vel quod floccet, id est cum ampla sil, hue el illuc levi flatu, ins- tar Qocci lana> irapellalur. (J. de J.) Verum non moaaiihis tanlum, scd et femiiiis floccus indumentum full usilatum, ut coiligilur ex miraculis S. Ul larici. l^nde manifeslum floc- cum hunc muliebrem ex panna subliliori coni- posilum fuisse. — Apex serious ; houppc de soie ; ol. floe. Fl.iiCKLEUS. — Dimin. a Floccus, minor floccus, sed potissimum ea flocci pars qua; in capul a parte posL-riore revolvilur, ul apud Benedictinos. Fl.oi'lllA. — Succidia, ut Fiicnu. — Floc- cus telorum, ul Flocca. FLUGQUETUS. - Ut Floquetus. Fluilare, llucluare : flatter. FJA)t;rARE. (Rym.) FLoDA. — !•'. slagnum, vel canalis a Sax. flo.i, inundalio. (Mad.) FLOUUUS. — Fluclus ; flat. FLO.MER. — Pro vnnier, quo ager cultus si- gnificalur. (A. 1181.) I'M.OMITES. — Stricturie ; paillettes qui s'fkhappent du fer rouge quand on le bat. {Vet. Gl.) FLO.NIS. — Fasciculus ceparum vel allio- rum ; pontes bottes d'oiqnons ou 'Tails : ol. flone. Fl.OQUEHlUS. — F. vcslium qute floqueti appellanlur arlifex. (A. 1375.) FLOQUETUS. — Vestis species ecclesiasti- cs, quae inter vestes sacras minislris inferio- ribus proprias recensetur : ('(■<,;, etat d'etre iujuide. (Leon.) — Volubitas ; incons- tance, ler/erete. (A. 1354.) FLUXILIS. — Ut FLUXIBILIS. (Tert.) FLUXIPF.DES. — Ad pedes usque dinuens ; descendant jusqu'aux pieds: « Fluxipeda ves- tis. » (Avic.) FLUXIS. — Fluctus, aestus ; flat, maree. (A.) 1374.) FLUXUS. — Inconstantia. (Bart., Gl.) FOAr.IA. — Idem q. Focacu. (A. 12U.) FOAGIS. — Ead. notione. (A. 1295 ) FOAGIUM. — Census qui exigilur a domino feudal! pro singulis /ocis seu domibns subdito- rum ac Icnentium snorum ; iynpvt ou taille qui se li'ue par chaque feu ou maison ; ol. /ouar/e, fiiue. — 'riilHilum quodvis, qua'libet exacllo, piiecipuc qua' ex monelis et ex lignis ad ur- bem adductis peri-ipilur ; toulc taxe, toute rede- vance, pli'i particulirrement, droit d'entrre payi par le bnis li brulcr a la parte d'une ville, tt droit payi' au seigneur pour qu'il n'allire p(ts les tnnnnaies; ol. fonage, etc. — Jus capiendi li- gnum in silvis ; /ifrmis.vion rfe coupcr ilan.i une fortH le bnii ntcessaire a sa comommation ; ol. fouage. aflouar/e, etc. I'OALI.IA. (Juidquid alcndo igni inservit; tout ce qui sertu entretenir le feu. (Mad.) F(V\SSA. — Ul FOCACIA. FO.VSSIS. — I'^ad notione. Fiim V. — Pro F.iviA aut Fobea.(A. 12Ui.) I''OGA. — Vilnius marinus; plioque. l-'i)i'\('I\. — Panis sub cinerc coclus ; pain cititsnus la cendre ol. fuuaxse, /owiiche. (Pass.) I-'QiWdlU.M. — Census pro singulis vassallo- rum focis, ul Foagium. l-'Oi'VLI']. — Annona lignaria. vel jus quod ■ quis liabjl porcipii^ndi ligna in silvis al suum foi'um : provision de bois de chauffnge, ou droit lie coiip-'r dam une fnret Ir bnii >uVei- suire II sa consommalion. — Focilo, ignia- 9i3 FOC LEXICON FOD Oi4 rium ; pierre a feu^ briquet ; ol. feuleux, fuxit. — CoWare; colliery ornement qu'on met aulour (lucou. — Ferrum ignilum quo crines ciispaii- tur ; /er a friser. — Stipes, caudex ; souche, l/'i che. — Crcmalhra; cremaillere. — Uperiraenli capitis genus ; aorte de coiffure en forme de ca- purhon KOIIALIUM. — Annona lignaria, ul Focale. FOCAXKA. — f-i'lla in monasteriis ubi fo- cus communis est, inio locus quiiibet ubi fo- cus accenditur ; chauljoir, tout lieu oh on al- lume du feu. (G. Chr.) i''OCAI*A. — Genus placenlBe : « Itur ad (Io- nium pastoralem... ubi paraverint focapam, vi- num, poma, nuces. » (A. 1491.) FOCARE. — Incendere, igne devastare ; bn'der, livrer aux flammcs. (7r. dere.mil.) FOCAHIA. — Ancilia, famula qua; focum curat ; servante, cuisinicre, gouvernante. — An- nona lignaria ,• bois de chau/fage. — Tributum quod pro ligno ad focum pcndilur; droit sur le bois de chauffaye. — Focus ; foyer. FO(>AKiS. — Focaris petra,\oci\e\ pitrre a feu. (Isid.) F0(L\.H1STA. — Presbyter concubinarius, qui focarias alit et domi dclinet ; prelre coiicu- binalre. [Cone. Coprin.) FOCAItlSTIA. — Ead nolione. FOCARIU.M. — Focus, locus in quo fil ignis; foyer, (i. de J.) — F'ossa ; fosse, fosse. (A. 1352.1 FOCARIUS. — Ut FoCARiSTA. (Cono. Copri- niac.) — Locus in quo fil ignis; foip^r. (.J. de J.) — Qui focum curabat, inter ministios hos- pitii reg. Angl. recenselur : officier de la cour d'Anrjlelerre qui etait charge de I'entrelivn des foyers dupalais. (Lib. nig. Scac). W FOCATA. — Tributum quod pr;«>tatur pro ligno, quod ad focum faciendum in urbem ad- ducilur ; droit d'entree sur le bois a bn'der ; ol. fouee. — Placentce genus, idem .]. Focacia. ( Vet. Gl.) FOCATICUM. — Census qui pro singulis fo- cis seu domibus penditur, ut Foagium. {Vet. Cod.) Focaticum vini, decima vini quae a singulis focis prajslatur ; dinw du vin. (.\. 932.) FOr.ATIUS. — Panis species, ul Focacia. FO(,'AX. — Vilnius marinus -jphoque. FOCIIUS. — Leminiscus, minus vc.xillum ; banderole, flamme. {Cod. Jial.) — Fatiiilia, do- mus; fnmille, inaUon, feu. {St. Ast.) Foci. — « Data die Sabbathi ante focos. » (A. 119U.) Id est, ut videtur, ante bramlones. FOCILARE. — P'ocus, locus in quo ignis as- servatur ; foyer. (Isid.) — Domus ; maison, feu. (Pap.) FOCILE. — Igniarium ; pierre h feu, bri- quet ; ol. fosil, fusil, (l-'asi.) — Locus ubi li- gnum asservalur et siccatur ; hucher, lieu ou I'on emmngasine le bids d bruler pour le faire secher. {Vet. GL) — Os brachii ; os du bras. {Leradnis se nnmmail focile minus et le cubitus foeile majus.) {Lex. med.) I-'OCILLARES. — Domus ; maisons, feux. rPap.) FOCIUS. — Panis seu placentae genus, ut Focacia. FOCO. — Caminus, locus ubi ignis accendi- tur; fourneau. {St. Mas.) FUCOLARE. — Pro Foculahe, q. Vid. (Ap. Mur.) FOCOSITAS. — « In graves infirmitates ca- dens, videlicet, focoiitatctu, plilhisim et li\dro- pisim, » etc. {(Jest. Cons. Andeg.) Idem q. color vehetnens. FOCULARE. — (Verb:) Foculare se, ad fo- cum calefieri ; se c/iaufer. {A. SS.) — Subst.; Locus ubi ignis asservatur, vel domus ipsa: foi/er. {]'el. Gl.) — Follis ; soufflet. ( ]'el. Gl.) — I'^ad. notione. q. Flocus, ut videtur. Gal. froc, unde forte melius legeretur flocurare. (A. 135tt.) FOCULARIUS. — IJui fncum seu domum habet ; celui qui a un domicile. FOCUM. — Fobus, ignis ; feu: « Caste nos- tra\.. /oca habeant. » {Cap. C. .M.) — Incen- diuni , incendie, feu. (.\. 1243.) FOCUS. — Ignis, unde (Jal. feu : contra La- linis id dicitur, in quo ignis servatur. Focum fnccre, ignem e.xcitare ; allumer le feu. (Flod.) I'ticere virarn guerram de sanguine et foco, ferra et incendio bellum gerere ; mcttre d fcu et a sang. [Cod. Hal. dipl.) — Ferrum call, dum ; ferchaud: « Si manum transpunxcritl ita ut focus non intret ad coquendum venas ve- sanguinem stagnandum, solidum ununi el se- mis componal. » {Lex Al.) — Familia, domus; fnmille, habitation ; ol. feu. P'acere focum ali- cujus, ibi habitare ; resider, demeunr. (A. 1291 ) — Meditis, pars corporis cui causa morbi insidet ; foyer d'une maladie. (Ant. Lo- bet.) FODAGIUM. — Census qui exigitur a do- mino feudali a vassallis pro singufis domibus subditorum, ut Foagium. FODER.V. — Pelliliura quo veslis ornatur ; fuurrure. (A. 1295.) FUDERARE. — F'odrum exigere ; livrer les fournitures de voyage. (S. Pi eedari ; piller, fourrager, ravager, /ourrage; ol. fourrer. (Pass.) FODERATURA. — Ut Fodraiura. PODEilATUS. — Pellitus ; fourri. de Sorb.) — Omnibus rebus inslructus ; com- pli'tement ei/uipc, muni dc lont ce qui est neces- saire. (A. I'lll.) FODKRUM. — UtFODRUM. FODESORIUM. — Ut Fossorium. FODllKRA. — Idem q. Fodra. FODIA. — Cuniculus, fosse ; tranc/iee, fosse. (Tract, de re mil.) F'ODITA. — Fossa, seu vivarium piscium in fossa : « In piscaturis vero, foditis, seu sla- gnis, si quis piscaverit, w etc. {Spec. Sax.) FUDITARE. — I-'odere ; creuser, fouir; fourrer. FODITIO. — Fodina ; mine, miniere. 1353.) FODIUM. — Pro fodrum. (A. 1334.) FODOKUS. — Vagina ; fourreau, etui : fuurre. (A. 1010.)— Pro Fodhum. (A. 833.) FODRA. — Veslis duplicata : vi-tenientdoubli, fuurre . « Duabus tunicis, una fodra, con- lempta pellicia, etiam cruditate frigoris se faire .XII.) - aller au (Rob. ol. (A. ol. 945 FCED MEDLE ET INFlMiB LATINITATIS. FOL 946 perseverante, nivium tempore et pluvianim, addito simplici pallio, corpus suum tegebat. » {Act. S. Bern.) F(»lra jjlumhi, massa plumbea qua; Gal. dicilur saumon de ploinb. (Ap. Ryiii.) FODARII. — Qui ad fodrum exigendum vol lollendiim perguiit ; Jonrrayeurs, pilUvds; ol. fonrriers. « De coercendis niililuni rapinis; ct milte (lornines secundutn consueludinem prte- decehsorum vesLioruin qui in longius porgant propter fodrarios et curam de pace accipiaiil. » (Ilincm.) At) ejusiiiodi fodrnriis, sea /udfiexac- torilius, appellati apud Gallos fourriers, seu mansionarii, qui domes magnalibus in urbi- bus parant.ex eo quod imperator, cum ma- xime in Italiam porgeret, fodrarios auos pr;e- raitteret, qui mansiones et victum militibus et stramenta equis pararent, quae omnia ab inco- lis subministrabantur. FODHATL'RA. — Pellitum quo vestis orna- tur ; lourrure. {Cone. Const, a. 1418. j FODKATUS. — Ut Fodep.atus. FODIiUJM. — Ut FoDiiUM. FODRUM. — Pabulum ; fourrage, fain, paille, lUiere pour le-< chevaux ; ol. /uiiarre, fourre, fei'rre. (Pass.) — Annona milltaris, id omne quod pncbetur ad victum inilllura vel equorura; fournllures failgs aux soldals tant pour leur usage personnel que pour cclui de lews montures ; ol. el. fouare, feurre, etc. (I'ass. ) Fodrum imperiale commune seu regale, quo regi seu imperalori jineslatur, procura- lio ; fmirnitures que les vassaur sont tenus de /aire an prince qunnd it voyage. (Pass.) F(>IiRU.MI5A\NUM. — Fxactio quaB publico banno seu edicto indicitur; tuxe, redcvance. (Stat. Vere.) FUDllUS. — Fasciculus pake ; l/otte di paille. (A. 1085.) — Vagina ; gaine, itui, four- rean ; ol. fourre. (Mur.) FoE. — Vid. Fe; Foenagium. Vid. Fena- GIUM, etc. FOKCU.VDIA. — Pro Foecunditas. FOKCU.NDIS. — Pro Foecundus. F(.)K(U'.\DI r.VS. — Liberorum numerus. (Cod. Th.) Fircunditatis privitcgimii, jus libc- rorum. (Id.) I'oi;i)KitATI. — (lenoratim dieli a barbaris populis qui Ivomaiiis merebanl ^und(! a militi- bus, qui proprle Romnni erant, dislingueban- tur) ; maxime veroiiolhi qui a Constantino Magno primum conducti, inde nomen /ledera- torum sortiti sunt. ■•'(U-lDKRVriCIIM. — Slipcndiom ficderato- rum ; solde des troupes alliees. [^'or. Jus.) FtdvDKRATIO. — Fffidus, societas ; associa- tion, society. (A p. \a\'\.\ F(F-DKKAIl'S. — I'ellitus, ut I'anER^TUS. — Vid. I'Vf.iiERATi. (.s'Z. Ord. Cist.) Fdl'lDK'ULA. — (ieniis tormcntorum, idem q. Fii)ii.i;i.A. FiHODIMFNTlIM. — !•'. mendose pro I'Aini- MENTl'M. {(i. Chr.) FOI'IDIIIUM. — F. villo.sa i)elli8, vel p»lius gremium, ventrale, vcstium teginen : « Vasa argontea jocalia auri el argenti seu perlarum, raubas ct /wdria. » (A. 1424.) FCEXERARIUS. — Fenator ; usurier. (A. 1315.; FfJlXEUS. — Sterilis, deserlus ; sterile, de- sert, (.lac. (Joth.) FffiKIUiM. — Idem videtur q. Fodrum, an- nona quajvis. (.\. Srj7.) I"'CESA. — « Sexaginla solidos, in fwsn fo- restuj et decimam molendinorum ipsius. « {Mon. Ang.) An forestse caesio ? FOKSUM. — Mendose pro Fcedum. FtHiSUNTIGETA. — Loca fostida ; lieux in- jects. (Ilerm. Barb.) FOFVARK. — Querneo pulvere coria inli- cere, quod in fossa id fiat, sic dictum ; mettre le ciiir drnis la fosse nu tan; ol. f'ouer. (A. 1354.) FOFYA. — Lignalio seu lignorum vectura ; chniifjage ou transport du bois a bruler ; ol. fouee. (A. 1:246.) FOG. — Vid. Foe. FOGACA. — Ul FocACiA. FOGACIA. - Ead. notione. — F. gramen, ut P'oGAGiUM : « Ut facerent oves suas jacere in terra suaet in fogacias.n (A. 1268 ) FOGAGIUM. — Gramen, quod aslate non depascitur et quod spoliatis jam pratis, hie- mali tempore succrescit. [Leg. Scot.) — Tri- butum pro focis exactum, ut FocaGium. (.\. 1326.) FOGAINA. — Culina ; cuhine. (A. 1213.) FOG.\SSEUIA. — Quae facit fogassas. Vid. Fogassa. FdfiATA. — Ul Fogacia. FoG.VrERIUS — Qui fogatas coquil ; Vid. Fog ATA. F()G1';R.\R1''. — llumum roslro fodere, quod de porcis, cum terram rostro versant, di- cilur ; foiiilter, creuser la terre comme fait le co- chon ; ol. fouger. FOUERIA. — Filix ; fo'.tgere. (A. 1200.) FGGIA. — Praecipitium, vel fossa, gurges ; Irou, fossi, fosse, pricipice. (A. 1114.) FOGU.\CERI.\.. — Fogunceria de lena, » li- gnum ad coquendum panem necessarium ; hols pour line fmirnec de pain. {Cons. Perp.) FiXiUACliS. — Ul For.AciA. j?()]CIA. — Pro FORTIA, munitio. (Ap. I1S'.).1 I'olLLlATA. — Casa ex foliis ct ramis arbo- rum facta, ubi gregum custodes habitant ; ca- banc de brancfiages qui se>t d'ahri aux bergers. (A. 133-.) FolXKSUM. — Idem q. Fannatio. FolNI.— Pelles muslellinae ; peaux de fouine . (St. Rip.) FOIRRAGIUM. — Supcllex. (A. 1:^62.) FOISATKRA. — Modus agri, jugerum, ar- pennis ; arpent de terre: ol. journal, fouchcrie. (Ch. Mass.) Fi tl.A. — Pullus ; poulain. ( Vet. 01.) Fdl.AYDOIlA. —Vestis, ut videtur, pellitio ornata. A. I:i7'.).) I'DI.AGIUM. — Forte pra>statio quie ex tlore firiii:!' exigitur. seu polius nmlilura, ipsa mo- lendi .letio, el pensitalio. quam a vassallis exi- gil douiinus pro frumenti molilura in molendi- nis suis ; redevance en fleurde /arine, ou mieux 947 FOL LEXICON FOL 948 mouture et droit tie moulwe pai/e an seigneur d'wi moulin par ceux qui son! oblUivs de iiwtidvc leiirs grains dee moulin ; ol. /oulaije. FOLARE. — Future fcriitiit, acrumulare ; emmaynsiner le /nin. le viclire en grange en le foiilant pour i/u'il /luisseen etre contenu itne plus grandequanlile. (I'o/i/pt. Fisc.) Folare pannum, earn slipare, poliie, doalbare; fouler le drap. (A. 1299.) FOLARICIUM.—Fullonium ;mou;(««/0!i/oH; ol. t outer ez. FOLASKI.LUM. — F. filum sericum cras- eius ; filoselle. F01.AT0RIUM. — Ut Folaricium. FULGASTKUM. — Ut Falcaustrum. FOLEIA. — Locus forte vel area ante do- mum ubi adolesoentes jocari ac luderc sclent, vel locus foliis aut frondibus dccoru* ; emptace- vtent silue devant la por/r (I'hiw uftison, ou lieu couvert de femllage. (A. 121S ) — Muri folium ; feuilledu mOrier. {St. Hip.) FOLEN. — Apud Aragonenses, quidam ; un let, un certain. FOLERATURA. — Ut Fodratura. FOLERATUS. — (Subsl.) Pellitiuoi ; four- rure. — (Ad.) Rebus omnibus instructus et munitus ; oulille, tjarnie de tout cc qui est neces- saire. (A. 1566.) FOLERE. — Molere ; moudre ; ol. fouler. FOLEREUS. — FuUonius ; foulon ; ol. fou- ler ez . FOLERIA. — « Alius campus... sicut se pro- portat a foteria Guillelmi de (lenesteio usque ad keminum doniini regis. » [Chartul. S. Wand.) FOLEUM. — Pro Fodrum. (A. 1136.) FOLEXELLUS— Bombycis folliculus; co- con de ver a soie ; ol. follain (A. 1357.) FOLEYA. — Domus voluptaria ; maisnn de plaisance. (A. 1233.) FOLGARE. — Sistere se in aliquo contu- bernio, fi-ihorga, seu fidejussione, tradere se alicui in clienlelam ; servire, sequi, sectari ; se reconnaitre le vassal de quelqu'im, se mtttre sous sa dependance, te sercir, I'accornpagner. (Leg. Angt.-Sax.) FOLGARILS. — Cliens, qui alicujus clien- telae vel servitio sese addicil; famulus qui foco proprio caret, aut sub stipendio et servitii ali- cujus praeslatione possidet ; vassal, tenancier, serviteur. (Id.) FOLHETA. — Mensurae liquidorum spe- cies; mesure pour les liquides; ol. feuiltelle. (A. 1438.J FOLHIAGIUM. — Florum fasciculus arte factus, qui flores et folia imitantur ; bouquet. (A. 1441.) FOLIA. — Bractea, lamnula ; feuille. (A. 1336.) Mori folium ; feuille de min-ier. (.\. 1193.) — Locus foliis vel frondilms decorus; berceau de feuillaye, feuilli'e (A. 1233.) FOLIACL\. — Frondes piclse vel sculplae ; feuiltage peint ou sculpte. {A. SS.) FOLIAMEN. — Eod. significatu. {A. SS.) FOLIARE. — Folia emittere ; pousser des feuilles. (Laur.) FOLL^TA. — Locus foliis obsitus ; lieu cou- vert de /euittage, feuitletes. {A. SsS.) In Cons. Cluniac. foliatx videnlur esse cje placenlu- lai qua; gdtaux feuitletes (lallice dicuntur. FoLATlM. — Fotialim vendere, minutatim ; veiidre en detail. (A. 147(').) EOLIATUM. — Curvatum. ( Vet. til.) FOLIETTA. — Mensura vinaria ; mesure pour le vin ; ol. feuillh\ /ulictle. FOLIUM. — Flos, asser, tabula, annus, jus ramos arborum exscindendi ; fleur, jilanche ires- mince, annie, droit de couper Ics branches d'arbres (I'ass.) P'olium pecwlineum, mcnibra- na ; parchemin. (St. Mant.) Folium vini, serai- modius ; fetiilletle.{\. 13S0.) FOLKKSMuTE. — Anglo-Saxonibus, con- venlus populi ; assemhlee de la nation. FOLLA. — FuUonica officina ; foukrie. (A. 1309.) FOLLARE. — Uvas calcare ; /outer (A. 1255.; FOLL.'VRIS. — Foliis ajreus, monetje species apud liyzantinos potissimum ; T7rf. Fullis. FoLLATUAL — Molendinum fullonarium ; ut FOLLA. FOLLATUS. — Fo/lali calcci ; laxorics in- terpretatur Ilofmannus calceos, qui, cum pes premitur et terrae insistit, inflantur et tumes- cunt; id quod proprie f'oltare et follicare dice- batur ; ]'id. Follicantes. FOLI^EA. — Placenta foliacea ; gateau feuitleti. (Us. Cult. Cenom.) FOLLE.\TL\. — Idem q. Follitia. FULLERA. — Vasis genus ; sorte de vase. (A. 1178.) FOLLERALIS. — Monetae species, idem q. FOLLIS. FOLLERATURA. — Pellitium ; fourrure. {Cone. Hisp.) FOLLERATUS. — Fad. notione. FOLLERE. — Foliis instar inflari ; se gonjler coinme un soufflet. FOLLESCERE. — Ead. notione. FOLLETUS. — Fntleti dwmoncs ; daimones aerii ; genies aeriens, lulins, esprils follels. FOLLIA. — Convicium ; outrage, injure. (Cs. Bare. — Mulla, ut videtur, ob deserlum vadimonium ; amende prononcee coiitre celui qui fait defaul. (Ap. Mur.) FOLLIACERIUM. — Ramorum caisio ; ac- tion de couper des branclics d'arhres. {St. Penis.) FOLLICANTES. — Vestis grossior ; vetement grosswr. (Pap.) « Caligae follicantes : « chaussu- res trop larges, qui s'etarglssent et se reirecis- senl cnmnie un soufflet. (S. Ilier.) FOLLICARE — Folliutn instar vento in- cluso tumere et agilari ; se gonfler et se revmer comme un soufflet. (Theod.) FoLLIGANTE.S. — Idem q. Follicantes. FOLLIS. — (Subst.) Yasis genus; esphe de vase: « Sed et Benevenlani omnes... ecclesias Dei incenderunt... munera sancta, id est, cor- pus Domini nostri J. C, in suis contaminatis vasibus, quos fotles vocant, raiserunt, et cibo carnium copioso salurali, cnmede- bant eadem munera. » {Ep. Steph. PP. ad Pipin.) — Genus raoneta; apud Byzantinos potissimum ; monnaie en usage dans t'Eu- 949 FON MBDI.E KT INFIlVLfi LATINITATIS. FOR 950 I rope miridionale, principalement dans I' em- pire grec. — (Adj.) Stultus, fatuus ; in ■ sensd, [ou, imbecile ■,o\. /olieur. (Pass.) I''(H,M'I'IA. — Vanitas, siiperbia, stullitid ; vanili', orr/ufil, folie. (J. de .J.) K<)LL("). — Idem q. Follatum. (A. lai'J.) rOLLUS. — Slultus vel fatuus, ut Follis. (A. 993.) ' FOLONIA. — Idem q. Fot.LATUM. (A. 1236.) Fni.O.MTIA. — Idem q. Follitia. f fW. (il.) F(iLIvA(Ul M. — Stramen, pabulum equo- rum ; ul Foudum. (A. I.')50.) FOLRARK. — liuplicare; doubter, fnnrrer. {A. SS.) FOLIIATUHA. — Pellitium ; fourrure. (Limb.) FOLRRHIUS. — Metator hospitiorum ; /uur- rier. {A. SS.) FOLRIUM. — Idem quod Folkagium. (A. 1419.) FDLUS. — Follis; sou/flet. [Comp. S. Pet. de Ins.) FULZONUS. — Forte pro falionus, lancpii; species, inter arma velita recensetur. .SY. la/. Ser.) FttMEN. — Fomentum, nulrimentum, esca qu;e fovet. (.1. de J.) FOMKNTARE. — Nulrire, alimenter, noicr- rir. [A. SS.) — Fomentis recreaie, apud me- dicos. (Alex. Itat.) FO.MERE. — Dolare; ckarpenter, fafonner. (lei. (I I.) F(JME.\. — « Hie fome.v, vel pumex, quern scriptores habere soient, ilium videbat, de inferno illo ascendenlem. » (A. SS.) ('um sola vox pumex rem plane explicel, fnmex Tel amanuensis inscitia irrepsisse suspican- lur. FOMrr.VTUS. — Incilalus, accensus ; excii6, fomente. (<'h. .Ingl.) FUMOKFRIUM. — Forte pro FtMORARiuM, locus ubi firaus congeritur, in ch. Car. VI ; trou A filmier. FoN.VSOUM. — Quredam potio, qua ute- bantur poette cum recitare habebanl ; • Imprimis, quia Parisiensium scholaiium honorabilis uni- versilas, lanquam quoddam vittutis et sa- pieiiliii; fontale [-rincipium sui iuminis ra- dios ubique diflundens, mundum iliuminat universum, » etc. (A. 1322.) Funlalis aqua, fontc flucns. (.4 SS.) FOXTALITER. — Veluti a fonle. [Imit. Chr.) FOXTANA. — Fons ; fontaine. FOXTA.XEHIUS. — Aquiiex ; fontainier. (A. 1479.) FOXTAXILIS. — Fons, ut vidctur: « Et super fluviiim Fnllonicas cella S. Martini cum ipso fiiitdiide, juxta praL'i'alum nionaste- rium cella S. Quinlini niarlyris cum balneis. » (A. 869.) FOX'TAXUS. — Ead. notione. {Cone. Hisp.) FOXTKLI I'CEIA. — Fonticulus ; petite source, petit ruisseau (A. SS.) FOXTKXAHIUS. — Praifeclus fontium ; fontainier. {A. SS.) FOXTENFLLA. — Fonticulus. utvidelur: " Concessi... unam pechiam prali... abou- tanlem ex une boulo ad fonlenellam de Bran- deaucourt, et ex alio ad fonlcnellenam dicti ahbalis. ■> (A. 12.^6.) FtiXTl("(3L.\. — (Jui fontes colit ; qui rend iin culte aux /onlnines. (S. Cypr.) FONTlCL'S. — Idem q. Fu.Nnicus. FdRA. — Triliulum (juod ex lis, qui jus habel uleudi foresta, (iai. /orayiers, nun- cupalis, exigitur ; redcvance pmj&e an sci- gncur par ceui qui Jouissaienl ilu droit d'usage dans l(s boi.K seiijncuriaiix. (A. 1310) — Exi- lus ; droit dc sortie. (A. 1217.) FOU.VCllIUM. — I'lcm q. Folragium. (A. HOO.) FORACULUM. — Ternbra ; tariere. (IV/. FORAfiAllE. — Stramiiie scu foragio ins- Irui re ; i/ainir de liliere. (Flet.) I'Olt.v'r.EIUUS. — Vid. Forum. iMillAlilXARE. — Priedari; fourrager, pil- ler. Lamb. .\rd.) FoHA'.ll'". — Slramen, pabulum equo- rum ; titiere et nnurnture lia cberniir, four- rage : « Mullos equos pcrdiderunl propter 951 FOR LEXICON foragii defectum. » (A. 1301.) — Jus exigendi pabulum equis ; droit de /uinrayt; ublU/a- lion pour lex vassnux dv nourrir les c/ieva'ux, du seigneur. (W. Th.) — Kxaclio quaevis, vel etiam /jrucuralio, prandium ; redevance, 2}restfilio)i, ou iw'me I'obluintinn uh elait le vassal d'hebergcv son seigneur (/ans ccrtnines circonstniices. (\. \2-U.) — Jus quod domino feudi compelil non pro prr/oratione dolii viiiarii, ex quo vinum promitur ad veiiden- dum in popinis, ut quidam volunl, sed pro prelio a domino imposito, quod a taber- nariis el canponibus exigitur ; droit du sei- gneur sur la vente du tin en dblail ; oi. jorage. FOR.\GO. — Filum alterius coloris quod ponunt in capile, vel in fine, vel in latere teias, ad dislinclionem vel ornalum facien- dum (UkuI.), aut eliam ad diurnum opus dislinguendum ilsid.) ; fil de couleur que Von introduit dans la lode coinme ornement, ou pour indiquer les divisions du tissu, ou encore pour indiquer le travail de cliaque Jour. FORALE, — Vicus, municipium ; bourg, ville. [W'xchh.) — Tribulum ex nundinis seu foris exsolutum ; droit sur les foires et marches. (Mart., AmpL Col.) — Pars cunus, lignum scilicet perforatum in quo ponuntur ftircalia (J. de Garl.) FOR.VLLS. — Ager oplimus. (Pap.) — Fo- rensis. (Gr. M.) FORALITIUS. - Extraneus ; qui est du dehors, etr anger. (A. 14)7.) FORAMI'.N. — Fenestra; ouverture, jene- tre. {A. SS. Ben.) — Rei cujusvis extraneaj advectio ; importation. (A. 1496.) FORAMINARE. — Perforare ; nercer, trouer (Sid.) FORAMINOSUS. — Foraminibus pertusus ; perce de irons, plein de troits. (Tert ) F0RAM1XUL1';NTUS. - Fad. notione. FUIIANEITAS. — Dicitur de canonico, qui foraneus est, seu qui non facit residen- tiam, aut qui tempus residentim assignalum non complevit : » Staluimus ut quicunque foraneus erit ab ecclesia portando oneri diei et ffistus se subtrahens, ni stipendia subse- quantur [f. subsecentur] nt de toto beneflcio quod habet in ecclesia (nonj amplius quam viginti soiidos in anno foraneitatis suEe se nove- rit recepturum, » etc. (A. 1217.) FORANEUS. — Canonicus qui non facit residentiam ; chanoine qui vil hors de sa re- sidence nalurelle. (A. 1243.) — Qui forum tenet, vel de foro venit ; mnrchand forain. {\et. Gl.) — Exterior; exterieur, place ii I'ev- terieur {A. S.S.) — Foraneus dccnnas, idem qui (rallis doyen rural, qui ruri habitat, seu extra urbem episcopalem. F0R.\RIA. — officium /orreri seu me- tatons hospitiorum ; o/fiee de fourrier. (A. 1340.) — Metalio hospitiorum ; assignation, distribi/tion des logements. (.1. 55 ) \„gp pasceudis animalibus deslinatus ;" pdturage. (Ch. Hisp.) " FORARIUM. — Ager pascuus, et Foraria. (S. XII.) fe . , FOR 952 FORAS. — Extra; occurrit cum accusative in ch. a. 77'.). FORAS.MlTlu. — Cessio, idem q. Guehpitio ut vidctur. ^Lex. Sal.) FollAS.MURAXEUS. — Foras, sou extra muros, qui opponitur intramunareus, intra muros. ((ir. Tur.) KORASTA. — Silva: foret,bois. KOIIASTKRIUS. — Externus, extraneus ; etranger, qui vient du dehors. (St. Mas.) FORASTiCL'S. —Extraneus; ead. notione. — Laicus ; (laique. A. Ss.) FORASTlUiM. — Silva ,■ ut Foresta. (A H46.) FORASTOLLUM. - Pulpitum plicabile : idem q. Forestolium. KOR.\STL\M. — .Silva ; bois, forel. (Bald.) I OiiATAGlUM. — Jus pro vini pretio ; idem q. FORAGIUM. FORATA.XEUS. _ Extraneus ; etranger, qui est du dehors, /brain. {i)rd. rer. Fr.) FORATANUS. — Ead. notione. (A. 1268.) FURATICUM. — Vectigal pro vini pretio, idem quod Foragium. FORATIO. — Ead. notione. (A. 1124.) FOIlATOi!. — Idem q. Fodiiarius. FORATURA. — Pellitium ; fnurrure. (A. n37.) ^ FORATUS. — Pellitus, ut Furhatus. FORBAGNIRE. - In exsilium agere • ut Forisbannirh. (Ch. Sicul.) FORBANDITORIUS. - Forbanditoria no- lilia, instrumentum quo quis rem aliquam dimittit, atque ab ea foras esse sese decla- rat ; acic par lequel on declare renoncer a une chose. (A. 767.) FORBAXIMENTU.M. - Proscriptio ; ban- nissement, exit, e.cclusion ; ol. forbammstment forhanisation, \orban. (A. 1321 ) ' FORBANISARE. - Idemq. Forisbannire. FtmBANXIRE. - Ead. notione. FURBAN.NUM. - Missio in exsilium, ut FORBANNIME.N'TUM. FURBATOR. — Armorum polilor, samia- nus ; lnurbis.<s. ) — Oflicium forcstarii ; office, charge de foreslnr : ol. forcsterie. l'i)l\'EST.\LE. —Jus pro jure silva utendi, ul FonRsrAGU'M. I'oRESTAI.EUM. — i^rimen in via perpe- tratiini ; item jus de illo crimine cognoscendi ; \id. I'oHKsTia. {Mon. .Iny/.) FoRKS'l'ANUS. — Suburbanus ; forain. (.Mur.) 955 FOR LEXICON FOR 050 FORESTARE. — Silvam in (oieslani convtr- tere, foreslae ascriberc, jus forosta^ concedere ; Vid. Aforrstare et Infohestarf. — Proscri- bere, bannire ; proscrire, hannir. — Forcstare se, abscedere, foras ire ; s'en niter {Si. Mont. Keg.) FOKKS'l'AHIA. — Proepositura, scu balia, ita appellala in inonaslciiis el ccclesiis ca- uonicoiuni, quia furte lorestaruni incuniLeLat cura aul advciiicnliuiii extraneoruni quos /orestariost nunciipabanl ; prevdtc, diguile c'e jirevdt. (Inn. Ill PP.) — Pra^slalionis genus, idem q. FoRE'-T.«r,icM. (A. M!t7.) — Apiid Ita- los, honfiinos siibiirbii et districtus alicujus iir- bis ; les hnhi/nti/s de la bantieufi d'une ville. {Chr. Pann.) Forcstaria camera, apud Fran- ciscanos, piffisertiin Capucinos, domus accom- moda excipiendis fiatribus hospitibus; bati- tnent destine au tmieinent dcs etrnngers. (Pass.) FORESTAHIUM. — Prsestationis species, ut FonESTAGIl-M. (A. 1197.) FORFSTARIUS. —(Subs.) Qui /oreito seu silvas curat, scrvat ; garde dcs forels ; ol. /o- res^'er. (Pass.) — Gustos hortorum, vinearum, etc. ; messier. (Mart., Anecd.) — Exlraneus; qui est du dehors, dltanger. (Ap. Mur.) — Fore- starhis de feudo, qui fiucstarium feudalem pos- sidet ; celui qui Hcni une fureslcrie en fief. (Mon. Anffl.) — (Adj.) E.xtraiieus ; etranger. (S. XIII.) — Ad forestaru p(rtine!i8 ; de bois, /o- restier. (Pass.) Foreslaria custodia, officium fo- restarii, ul Forestaria. (A. 1202.) FORESTATIA. — Pra'statio pro jure utendi foresta, ut Furestagium. FOHESTATIO. — Proscriptio, bannitio ; bannissement. (Mnr.) FORESTATIJRA. — Annona lignaria ; ;yro- vision de bois (A. 1141.) FURESTEA. — Siiva ; bois. (A. i;;44.) FORESTLL. — Apud Anglos criminis in via perpetrati reus, viae obstructio. « Foreslcl est, » aiunt leges Hcnrici I, << si quis tx trans- verso incuirat, vel in viam cxspectet et assa- iiat inimicum suuoi. » FORESTELLA. — Parva silva ; petit hois. (S. XIII.) FORESTERIA. — Jus quod domino in bo- nis advenarum compelit ; droit d'nubaine. {Ch. Ital.) — Praeslalio pro jure utendi silva, ul FoREsTAGiuM. (A. 1I8G.) — Homines subuibii, ut Forestaria. (Chr. Farm.) FORFSTERIUS. — Idem q. Forestariu?. FORESTEUS. — Forestro custos ; garde fo- restier. (S. xiii.) FORESTIA. — Jus utendi foresta, ut Foue- stagium. (A. 1214.) FORESTOLIUM. — Pulpilum ; lutrin. (Aim. de Pejr.) FORESTUM. — Delictum, crimen, ut FoRis- Factum. (A. 1240.) — Saltus, silva, ut FonE- STA. (Bald.) FORESTUS. — .\grorum custos; messier. (A. 1178.) FORETANUS. — Extraneus, qui foras ur- bem habitat ; foram, etranger. (X. 1107.) FORETERETIA. — Munitin. arx, oastrum ; forteres^e, lortification, clidleau. (A. 1248.) FORETUM. — Terebellum ; foret. (A. 1365.) FoRFAr.FRE. — Idem q. Forisfacebe. FORFACIES. — « Clerici non possnnlex- communicare de jure propter lorelactum ser- vientis sui, neque interdicere lerram ejus, priusquam dominus super lioc fuerit requi- silus, vel ballivus, t-i dominus sit forfacies. » (.\. 1204.) Ubi editor banc voceni pro domi- no accipi putal, cui jus forisl'aclura; compe- lit. (Videlur legend, /oris/'actus.) FORFACTA. — .Multa, ut Forisfactura. (A. 1494.) FORF.VCTUM. — Delictum, ul Forisfactum. (Bal.) FORFACTURA. — Ut Forisfactura. FORF.\CTUS. — Idem q. Fohisfactls. FURF.\.NG. — Apud Anglos, captio obsonio- rum, qui;c in foris aut nundiiiis ab aliquo fil, priusijuam minister regis ea ceperil, qu;e regi i'uerint necessaria. (Spelm.) FOKFANTUS. —Crimen, delictum, pro for- factum. FORFATUM. — Idem q. Forisfactum. FORFATURA. — .Multa vel emenda ob for- factum, seu delictum ; peine pccuniaire, amende prononcee en punition d\m crime ou d'lin delit. (Mur.) FORFECTURA. — Crimen, ut Forisfa- ctura. F(JRFENG. — Ul Forfang. FURFE.X. — Corruple pro forceps ; ciscaux. (Gr. M.) FORFICARE. — Forfice scindere ; Vid. FoH- FEX. ( Vet. Ol.) FOttFIClA. — Idem q. Forfex. (A. 1284.) FORFICULA. — Diminut. a Forfe.x. ( Vet. Gl.) FORGA. — Fabrica ferraria ; forge, atelier ■ de forgcron. (A. 1340.) FORGELDUM. — « Et omnibus geldia... forgeldis. [Mon. Angl.) Vid. Oildum. FORGERIUM. — Scrinium, area, capsula ; petit cojfre, cassette, icrin ; ol. fnrgier. F0R(;IA. — Fabrica ferraria, imo officina quaevis ; forge, boutique, atelier. [Mon. Angl.) — Caminus, fornacula ; chcminee, petit Jour- neau. (,Mur.) — Idem quod Gistum, q. Vid. (A. 1318.) FORGINA. — Officina, cella operaria, ut Fohgia. FORGIRE. — Fabricam ferrariam insli- luere, vel lenere ; etablir ou posseder une forge. {Reg. for. dc Br.) FORGITARE. — Tectum eedificii ita con- struere ut circiter duos pedes promineat, ne aqua; e slillicidiis cadentes muro noceant, a i vulgari forr/el, quod tectum eo mode proml- nens significat apud Dombenses ; porter le bord du toit en avant de I'alignement pour que Ics eauj pluviales tombent loin du pied cles mws. (A. 1404.) FORGIUM. — Idem q. Gistum., (A. 1356.) FOROORPIRE. — Foris f/urpire, devestire, possessione exuere ; renoncer d la possession d'une chose, deguerpir : « De ipsis rebus per feslucam me gurpivi, et in omnibus foras exi- tum feci. » [Tabul. Casaur.) FORIA. — Latrina, secessus. (laid.) — Nun- 957 FOR MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. liinns; /o ire. (A. 1213.) — I'Venum quod oii iraponalur ; frein. ( I'et. GL) FORI.VRIUS. — Idem q. Fodrarius. I FORICA. — Locus ubi reponuntur purga- i mcnla ; lieu, fosse a melire les ordures. ( Vet. Ol.) FulUCATUS. — Idem quod Flrratus. FORiCIA. — Foras abeundi, vcl sese in cas- ■ trum recipieniii facultas ; faculte cle se relirer OM de se re/ugkr dans un chateau. (I\i'g. 01.) FOMICUS. — Exlraneus, habitans extra ur- bem ; celui qui demeure dans les environs d'une vitk. (Mur.) 1 FOKIFACEKE. — Idem q. Fonist-ACRRE. I FfJRIFA.MILIARF,. — Kmancipare ; emn«- i ciper; ol. /or/amiUer. (.-V. 1:218.1 FOIllFICIUM. — Mendose pro Fohi.factu.m. ; FORIJUDICARE. — Idem q. Fohisjuui- ': CARE. ; FORIM.VTIUMONIUM. — Idem q. Forisma- 'l BITAGIUM. ; FORINC.VTIO. — Amandalio, relegatio, fo- ras ejeclio ; eloignement, bannissement, exit. (A. 1270.) FOHINIMEXTUM.— Idem q. Furnimentum. FORIXSECUS. — Exlraneus, qui habi'at extra burgum ; etrangvr, forain. /'orinsecuiit homagium, quod ab externis dcbelnr. (Rym.) FOIUS. — Extra, praspositio cum accusative : « Si quis porcellum... /oris doinum I'uraveril. » [Lex. Sal.) Forts esse dicuntur gentiles, quod extra Kcclesiam sint. " llelin vero el Balaam lypum praeferunl pliilosophorum, quia /ocw, id est extra (idem positi, insidiantur Eccle- eice Dei. » (S. llier.) « Ccepit per conserva- tionem operum bonorum venerabilis et reve- rendus liaberi, etiara ab els qui /o/vi sunt. » (Vict.) Forts posili, dicebanlur excommunirati, quod extra Ecclesiam essent, el ab ea arceren- tur: H Ouisquis jam episcopus- fieri voluei it, /oris fiat necesse est ; » et mox : « I'rolanus esl, /oris est. » (S. Cypi'.) Foils praiterca esse dicebanlur hferetici. Fons hanuo esse nuncii- pal>atur is, qui bannum suum adimpleverat. (.\. 813.) — (.Subs.) Oominium, jus; droit, souverainete, pouvoir. (A. 1351.) FORISARE. — De /orn seu pretio alicujiis rei pacisci, convenire ; convenir du prix d'une chose. (A. 1433.) FORlSBAN.MIiE. — In exsilium age re per bniinuni, seu banno cl edicto promulgate ; haunir o/p'eielhiiient, chrisser par sentence re- guliere, ol. /or/nuiir. /aire /iiroan, /oarbannir. « Expulsus a Scotia, /oris hniinitus ab .\n- glia, exhajrtdatus in Ilibcrnia, » etc. (.V. 1215.) FUltlSHAItlll.M. — Suburl'anum. quasi lo- ras seu extra barria vel niuros eivitalis ; /ii«- boutg. (A. 12".").) FORIS('.\PUM. — Kxactio, Iribuluni hand debituni, per vim vel contra jus capturn, cx- actum, malatulta: redevance e itraontmaire et contrnire au.v usages btabtis, imposition illegalc et injuste imaginde par le caprice du seigneur. (A. SI!).) — Laudiuiium qmid domino pro fa- cnltiite alicriandi feudi conceditur; droit des lots et rentes, droit de mutation ; o\. forisrnpe ; V(V/.I,AUD1MIIM. FOR 958 • Emancipatio ; emanci- FORI.SCASATIO. pation. (A. 1283.) FORISGASATUS. — Eraancipatus, e.xtra casam positus ; emancipe. (A. 1351.) FORISf'.KLATOS. — .Male el fraudulenter celatus, al'scondilus, non solutus, cui debeba- lur. (A. 1;J37.) FORISCKTA. — Alienigena, extraneus ; etranqf.r, i/iii est du dehors, aubain. [G. Chr.) FORISCONSILIARE. — Male consulere, malum consilium dare; mal consciller, donner de luauvais conseils: forconseiller, foureonsillicr. (Pass.) Vitain vel bonorem alteri, aul allerum in vita vel lionore /orisennsiliare dicebalur, qui malo comilio in illius vitam vel honorem macliinahatur : « Adjutor ero ad regnum illo- rum conlinendum, et nee in vita, nee in mem- bris neque in regno illorum eos forisconsilia- bo » {Cap. Car. C.) FORISDECANATUS. — Dignilas forisdecani in quibusdam ecclesiis et monasterii^ ; dignite de doyen rural, decanat rural. FORISDEGAXUS. — Dignitas ecclesiastica, forte decanus ruralis, Gal. doi/en rural; vel potius is ad qucm jurisdiclio in ecclesias /ora- neaa a priucipali pendentes pertinebat : « In crastinum S. Luciae Missa el annua Domini Petri de Crolis quondam canonici ai /orisdeccni minoris hujus Ecclesiie. » (.V. 1215.) FOUISFACt'.RE. — Offendere, nocere, qua- si facere foris ; mal /aire, nuire, conimetlre un crime ; /br/aire, /our/aire. (Pass.) For/aeere membrum, crimen commiltere, ob quod quis dignus est cui membrum araputetur ; row?/**/- tre un crime dont la punition rnerite [amputa- tion d'uri membre. [Ch. W. due. Norm.) — Aliquid propria culpa perdere ; perdre par sa /nute ou son del it ; ol. fnr/aire, v. g. for/aire son fie/', sa justice, sa seigneurie. (I'ass.) — Veslituram et possessionem di- mittere ; aliandonner, delaisser, deguerpir. (.Ap. Ughel.) FORISFACTOR. — (.lui foris/actum commi- sil ; mat/aileur, accuse, dclinquant ; ol. for/ai- teiir. (A. 1232.) FORISFACTUM. — Crimen, delictum ; cri- me, delit; o\. forfaict, for/aicture. (A. 1197.) Foris/'actum mai/num, cujus cognitio ad do- niinum, (|ui altam juslitiam liabet, special. (A. 1206.) Foris/'aelum extra leijem, quod non lege seu multa, scd morte luilur. f.\. 1227.) In /oris/neto dtnnini dicilur is qui ex delicto in commii'sum cadil. ( Tabu/, episc. I^nris.) — Mulla pro /oris/'arld ; amende qui stnt le delit. (Pass.j — Exactio baud debita, per vim et contra jus percepta ; extorsion droit levi par violence. ( Pass.) I'oRlSI ACTURA. — Delictum el mulla pro delicto; dilit, crime et I'amemle qui le suit. (I'ass.) Foi isfacturx mobiles, catalla .«eu mobi- lia eorum qui per judicium danimti sunt. (Ap. l.ud.) FORISFAC'irs. — Foris/hctus de vita, ob mnlefacta dignus cui vita ailiraatur ex lege, vel !-implicius privalns vila. (Lex. Rip.) Fo- ris/aetus serviis, iiomo liber qui ex deliclo servus lactus est. (Ler/. Angl. Sax.) /ons/aclx 959 FOB LEXICON FOB 960 res, caducrc per delictum ct in fiscum redaclje. [Lrx. long.) FOKISFAMILIARE. — Aliqucm /-om /awi- liain ponere, enianciparc ; emnnri/jrr ; o{ for- famitier. (A. 1172.) I"Oi{ISl<\\.MII,IATUS. — Kmancipalus ; emancipe. (A. 1:231.) FOHISFaMULAHK. — Ul KuHisFAMiUARE. (Flat.) FORISHABITAXS. — Extraneus ; etrnnger, auhain. [Leg. .Scot.) FOUISJUDICARE. — Rem aut possessionem qiiampiam per judicium vol sentenliam abju- dicare, auferre, possessione exuere, privare ; confuquer, de/muiller judiclairement ; ol. for- juger. (Ap. Israel.) FORISJUDICATUS. — Reus criminis alro- cioris, qui in judicium per banniim publicum cilalus, non coinparet, annoi]ue elapso, omni defensionis adilu, per sentenliam excluditur et pro damnato habelur. (Ap. Mur.) FORISJUIIARK. — Hem aliquum abjurare, possessionem dlmitlere ; ne /lus reconnaitre, se dessnisir, abandonner, renonrer n ; ol. for- jurer. (Pass.) FURISMAIUTAGIUM. — .Jus quo servus a domino privatur facullale conjugem sibi as- cribendi ex alieno dominio sea e libera con- ditione, multa pecuniaria qu;e servo imponi- lur, qui uxorem duxit absque ilia facullale ; praestatio quae domino pni'slalur pro eadem facullale ; droit d'empecher lo serf d'une sei- gneurie d'epouser ime personnc libre dans cette seigneurie, on une persnnne franche ou serve d'une autre seigneurie ; amende encourue par le serf qui s'est formarie ; droit a payer pour pou- voir se marier a son gre ; ol. formariage. (Pass.) FOHISMARITARE. — Dicilur de servo qui uxoreui duxit ex alieno dominio seu e libera conditione ; se /ormaner, c'est-a-dire, en par- lant d'un serf, se marier dans une autre sei- gneurie, ou epouser une femme de condition li- bre. (Pass.) FORISMATRIMONIUM. — Idem q. Foris- MARITAGIUM. (A. 1207.) FORIS.MITTEHK. — Extra manum suara ponere, alienare ; mettre hors, alibner. (A. 813.) ^ FORISPARATUS. — Pro Forispatriaths. FORISPATRIATUS. — Idem quod Foris- BANN1TD9, vel expatriatus ; banni ; ol. forpayse. (A. 1233.) FOMISSITUS. — Proscriptus, exsul, idem quod Fobensitus. (A. 1308.) FORISTA. — Qui foros diligenter legit vel commentatus est ; idem q. Legista. FORI.^TAGIUM. — Jus insliluendi custo- des agrorum et percipiendi raullas, ob de- hcta in lis commissa, imposilas ; ,lroit d'ela- bitr des messlers it de percevoir les amendes prononcies pour deltts commis dans les terres (A. 1306.) FORISTALLARE. — Dicitur de lis qui an- nonam versus emporium publicum adiu- ctam in via intercipiunt, emuntque, priusquam venditioni publico; exponatur ; arreler sur les chrmins les eireales pour les acheter sans gu'ellet aienl etc mises en vente au mnrchb. FOMISTALLATOR. — Qui forislallat ; Vid. FORISTALLARE. (Flct.) FURISTALLIS. — Cognilio ac jurisdictio de fovtstalU crimine, qu:i' alicui concedi- tur ; Vid. Fork.stll el PoRtbTALLUM. (.I/on. Angt.) FOHISTALLUM. — « Coaclio vel obsistenlia in regia strata facta, » quominus scilicet quis rem suam furto sublalam recipiat. (Brompt.) FURISTARIA. — Jus ulendi foresta, vel oflicium forestarii ; droit d'usai/e dans une lor<^t, ou o/lice de forestier. (A. 1220.) I'\JRISTAR1US. — Ul FoRESTARius. FORISIELLARIUS. — Mem q. Poristal- LAIOR. FiHtlSTUM. — Multa vel emenda propter foris/aclum, quomodo eliam forte legendum. (A. 1203.) F'ORIT.VNEUS. — Qui foras seu extra ur- bem habitat, ut Forisceta. FORITER. — Foras, extra; bo}-s, dehors. FOKJUDICARE. — Pro Fomisjudicare. FORJUnARE. — Ead. notione. FOUJURARE. — Pro Fohisjbrare. FORIUM. — Idem q. Fodkum. FOIlIZ.\RIi. — Fora negotiandi causa fre- quentare ; frequenter, suiure les marches. (Golst.) FOIiIZATIO. — Commercium, mercatura ; commerce, negoce. (Mart.) FORL.AGUM. — Arx, raunilio ; fortification, (orlercsse. (A. l.'iS.j.) FORLAXDDM. — Idem quod Furlonghs. (Mon. Angl. FORLE lUM. — Tribuli vel vectigalis spe- cies, forte quod ex foris vel ex forefnctis per- cipitur. (A. 1441.) FORLONGA. — Ager, ut Flrllngus. FORMA. — Figura, imago (Hon. Aug.) ; panis eucharisticus (A. SS.) ; exemplum quod imilandum proponitur (Duel.) ; num- mus formatus, id est tigura seu principis cha- raclere donatus iC'of/. Ih.); phantasma, ima- go apparens (Lib. mir. S. Colvmb.) ; habitus, ornatus (a. 1322) ; modus seu ratio agendi in negotiis ( Vet. port.) ; tabula area quae agro- rum fines ac centuriationes continebat (Hyg.); epistola, lillera formata, cui impressa est forma, seu imago scribentis, in sigillo scilicet (Cor/. 77(.) ; certus gradus ac ordo in scriniis vel scholis (Cor/. Th.); sella, solium canen- tium in choro (Cons. Clun.) ; longioris sedili* porlatilis species [Nee. eccl. Cam.) ; calcei modus (Ulp.) ; caseus (a. 1411) ; facies, vullus (a. 1312) ; impetigo. (Isid.) ; representation, image, figure ; sainte Eucharistie ; module ; ar- gent monnaije, monnaie ; apparition ; formalite; table d'airam sur luquelle on tragait les limites, le plan des ti'rres ; leltre ; nrdre hierarchique, degre de la hierarchic ; siege de chantre au chcpiir ; espece de chaussure ; fromage ; erup- tion culanee. dartre; visage, figure, physionomie. FORMABILITER. — Diserte, expresse ; formellement. 61 FOR MEDliE ET 1NF1M.E LATINITATIS. FOR 962 FORMACIATA. — Placenta ex caseo ; gateau ait ncec du jromagc. {Cons. Perp.) FOKMA(iIARIUS. — Qui caseos vendil ; narchand de fromage. {St. Verc.) FUKMAiuu: (\. t:<3i.) — \)>-c»s; beauti: {\ el. Ol.) — Fnniiula panis. placenta sen panis lenuis»i- nuis ex farina et acpia confeclus ; espi^ce de ga- teau. {Fragm. hist, de cone. .Iquisgr.) %3 LBXICON fvr c/nud. CaliHus : chaud. ( Vet. 01.) FOR Ferrum calidum FOE W4 FOIUMUM ( Vet. CI.) FORMUS. FUHNACALE. — Inslnimentum /nniacii ad opus aplalum. (Vet. 01.) FoHXAClA. — Pru.'slalio pro coc.lione /«r- naria, qua; domino furni datur ; droit que payaient au seiyneur ceu.r ijui /aisaient autre kur pain au /our banal; ol. /ornuye. FOltNAi'llliv — P'ornacum f'accre, vel in fornace crxiuere ; fnirc un /our ou cutre dans un /our. { Vet. 01.) FORNACITA. — Idem quod Foknacia. (A. iruo.) FURXACIU.S. — Qui in /nrnace coquil, te • gularius, pistor ; tailier, Ooulanyer; o). /ornas- sier. FOKNACULA. — Parva fornax ; petit four. (Laur.) FORNAGIA. — Idem q. Furnagium. FORNAMENTUM. — Id omne, quod quis alleri debet /urnire feu pra'liere et suppedilare, supellex necessaria ; lout ce que I'on e.^t ohlitje de /ournnd autrui ; ol. fournemcnt. FORNARIULUS. — Furni minister, vel fa- mulus, pistor ; /ournier, bou/ntu/er. (St. Taur.) FUKNARIUS. — Pistor, ut Flrnakil's. FORNASAUIUS. — Tegularius : tutlicr, bri- quelier. [St. Ast. FuRNASATA. — Coctio fornacea ; /ournee. [St. Verc.) FORNASERIUS. — Ut Fo!^^ASABlUs. FORNASETA. — Fornax, I'ornacula ; /our, fournaise. {Chron. Est.) FORNATICA. — Idem q. Fohnacia. (A. 1164.) FURNATICUM. — Ead. notione, imo pretium quod pistori ipsi solvilur iucoctionis mercedem. {St. Mont, /try.) FORNATURA. — Id quo aliquid ornatur ; yarniture. (\. 1239.) FOR>fAXARIUS. — Idem quod Fornasa- Rius, unde Fornaxaria, coctio fornacea ; four- nie. [Con. Saon.) FORNEIA. — Coctio furnaria ; fournee, (A. 1209.) FOHNELA. — Forte uslrina feu locii.s in quo ferrum aliave candescunt, liquefiunt et laborantum; forye, /ourneaii. (Cone. Hifp.) FOUXELERIUS. — Diniin. a (orncriuf:, puer pistorius ; gargon boulanger. {St. Arel.) FORNKLL^DA. — Fornax carbonaria, locus ubi carho conficitur ; c/iarbotniiere. FORNELLU.M. — .\ula concaraerata a for- nice sic dicta ; cliamhre voutee. (A. 1208.) FORNEIJ^US. — Fornacula, catinu», in quo liquatur aurum vel argentum ; /ourncau. (A. 1313.) FORNERI.V. — Coctura unius operte ; four- nee. {St. Arel.) — Locus ubi panis coquitur ; Jour. (A. 1241.) FORXF.RUJM. — Prtestatio pro coclione in furno domini ; ut Fornacia. (A. 1291.) FORNERIUS. — Pistor ; bn.ila'xjer, /nur- uier. FORXE.'=;iA. — Forte pro forneria, coctio furnaria; /ournee. {Ord. reg. Fr.) FORXICARI. — In sacra Scriplura, sa;pe pro idola adorare, quod sit spiritalis scortandi mo- dus, sumitur; sicpius pro scortari vel stuprum inferre virgini, apud scriplores ecclesiasticog. FoR.NK'.MilUs. — E fornicatione natus, spu- rius ; Imlanl. {('h. Ft.) l-'oi; XlGA'I'lU. — Actio fornicandi, prava agendi ratio ; libcrtinage, debaucfte. ( Tert.) FORNICATOR. — Qui fornicalur ; debauchi, liberttn. (Tert.) FORiN'lClATHI.X. — Meretrix ; /emme de- bauchi'e. (Tert.) FORNICEPS. — Pro fornix. (Mab.) FoRMCIU.M. — Multa stupri ; punition pour le viol ; stuprum ipsum ; te viol lui-meme. FORMILH.V. — Ut FOHNILIA. FOR.MLHARE. — Officium jornilherii prajs- lare et cxsequi ; /aire le metier . RAHK. (A. 1242.) F(JRR.VR11IS. — Idem q. Fodrarius. (Mart., Am/i. Col.) FOllRATOR.— liad. noliorie. (^Guil.de Nang.) FOllRATUS. — Pellilus; fourre. (Pass.) FORItK. — Idem i]uod Fhhhi-m. FORRP^LLUS. — Id quo aliquid tegitur et obvolvilur, inter equinos instructusnuraeratur ; fourrt'iiu. (.\. 12U3.) FOIUU^RI.V. — Idem q. Porera et Foraria. Fi)KI(1';RIUS. — Mem q. I<'odrarius. FOKHIAHK. — Idem q. Foderark. FOitRUS. — Maniimissus, foras servitutem factus ; afjranchl. (A. 1236.) Fi)R.S. — Kxtra, pryeter ; hormis, exceptc FORSARIUS. — (Jistce species ; cassette, kcrin ; ol. forchier, /orsier. FUR'^ATUM. — Fo3r'tuit<> itiveritas ; drnit ile rtilicf, ou bien droit du sei;/iieur sur le.i objets, Ivs triiors trunvh duns ielcndue dd In xeU/neii- rie ; o\. fnrcs'-n/nj.(.\. mi\.) Vid. Forisgapium. FoltsrilAIKlli:. — Idem q. FoititCAiMUM. FoltSClll'rr. — Modus agri apud .Anglos, acram I'uui dimidia conlinens ; iiwiure ai/raire anglai^e. vnlant urn; acri' et deinie. FOUSGONSILIARF. — Idem q. FoRiscoNSi- LlAUfC. FOIHITA. — .Muiiitio ; /orlification. [St. Mass.) FoUSJUHARK. — Idem q. Forisjurark. FOUSM(dlTL'i{A. — Idem q. Formorvuka. FORSORIU.M. — Pro Fo.sjokium, ligo ; hone (A. 12S7.) FORSTALLVTOII. —Qtu forlslallat. ]'inaiidoque (<'liristns) multipiicia signa et virtulHs de psseulia Di'i manifestabal divina, non alius patiebalur imhecilia sigua, et osten- dfbat foriaram. n (A. 1342.) Foil TARE. — Forlem reddere, firmare, ro- borare. (Husih.) FORT.AREZA. — Idem q. FoUTALlSSA. FURTAT.AlllA. — Coucubina, pro Focaria. (.Ap. Leibn. i FORTAIIICIA. — Idem q Fort.vlissa. FORTE. — Feretrum, tumulus, Iheca in qua corpus sancti servatur ; tomheau, chdsse. (A. 1307.) FORTECIA. — Idem q. F'ortalissa. Fur TEU.A. — Vox llispanica vetus, vas quo- d|)iam significaiis. (A. lUtiO.) — Munitio, cas- trum, ut FdmtaLISSa. (.A. IIGI.) FURTERESCIA. — Ut Fortalissa. (Mart., Anecd.) FORTERITIA. Ead. notione. (Rig.) FOllTESA. — Ead. notiona. (A. 1111.) I''ORrESlA. —Ead. notione. (\. 1124.) FORTETIA. — Had. notione. (Lam.) F(diTliEI{()TlA. — Ead. nofone. (A. 1281.) I''()IM"lli». — Idem q F.rtiio. I'im; rilST.VL!'^. — Idem q. Forrstel. F()RriA. — Polestas, dominalus; puissance, autorite, pouroir. (San.) — Violeiitia, vis ; force, violence. Fortiam facere alictti, vim in- ferre ; faire riolettce ii quelqu'ua. [Lex liaiw.) — Damnum, injuslilia ; tort. {X. 1272.) — Mu- nilio, castrum ; f^rt, forleress^'. (W. de Pod. l.aur.) — Exercitus, copiee ; fores. (Ottob.) — 'I'ributum, veiligal, quod per vim exigilur ; imptU, redei>ance qii'on fait payer injuslcment et par force. (.\. 1103.) — .Auxiliaris nianus ; tnaiii forte. {.St. Cad.) — F'abrica ferraria ; fori/e. (A. 12SS.) Fidfl lAf'iIU.M. — Idem q. Fdrcagii'm. I'oU riAl.lTIU.M. — Idem q. Fortalitilm. FoU'ri.Mll';. — Vim inferre ; forcer. ^Marl., Anrvil.) — Munire /orti/irr. (Bromp.) FouridA. — Idem q. Forialissa. FoliriCUEUM. — .Muniiiuncula, parvura castellum ; fortin, petit chateau. (.Mart, .liiipl. Col.) FOIITIFKIVRE. — Munire ; forti/ier, (Mur.) — (lonrirrnare, roborare ; forlifirr, dmunr du courat/e, ra/jermir. (.\Iur.) FOiiriFICATlU. — Munitio , /orlification. 967 FOR LEXICON FOS 968 (A. l.TI'.).) — Iterala et ralidior vis. (A. 1398.) FOKTIFICIDRE. — Dicilur de vesle, cui alter pannus inliis assuitur, ut fortior sit ; doubter, renforcer, un vetemenl en le doublant et le ouatanl. (A. 1521.) FOUTIOIUM. — Idem q. Fohcagium. FOllTILLCIA. — Arx, castrum, ut Forta- LISSA.(A. 1261.) FORTILICIA. — Ead. notione. FOR'i'lOK. — ■ Major, dilior ; plus rlche, plus considerable, plus grand. (Pass.) FOllTIOSUS. — Munllus ; /urlifie, fort : (( I, oca. fort iosa. » (A. l.'JC3.) POllTIS. — (Subsl.) Csslrum, muiiltio : fort. (A. fJ7l.) — (Adj.) Forlis dumus , id est luunila; bdlimcnt /uriifie, /orleresse. (\. 13U5.) Fortem xe facerc, vadem sese pra;s- lare, spondere ; se /aire fort de, etc. (.\. 4390.) Fortis moneta ; Vid. Moneta. Forlis polio, quie inebriate potest ; breuvage capi- teux, qui peut enivrer. FORTISIA. — Idemq. Fortaussa.(A. 1020.) FORTISSIMUS. — Duris?imus ; Ires-dur: « Fortissima terra. j> {Script, rer. Fr.) FORTITFR. — Valdc, raultum ; fort, benu- cnup : (I Erat terra foriiler gelala. » (A. 137t.) FORTITIUM. — Idem q. Fort.m.itiom. FORTITUDO. — Copiee ; forces miUtnir>s, troupes. (.\. 1163.) — Casrrum, munilio, ut FoHT.VLiTiL'M. (W. de Pod. Laur.) — Auclori- tas, potestas ; puissance pnuvoir. (Ap. Mur.) FORTIVUS. — Fortuitus, qui casu acci- dit ; forlutt, accidcniel. (Ep. Car. M .) FORTUNA. — Bona ; les hiem, la fortune. (Pass.) Super fnrlunmn suam ponere, id est sub poena amissionis ; a ses ri.-gues et perils. (Ler. Sal.) —- Thesaurus inventus ; iresor. qu'on a Irouve. (S. xiii.) — Maris tempestas ; tempele, agitation des /lots. (Bart., Gl. — Sumplus fortuitus, insolitus ; depense extraor- dinaire et imprevue. ( Vet. Inst.) FORTUNALE. — Tempestas maris, ut Fur- TCNA : " Dicta navis ex fortunali et periculo periculavit et suffocavit in mari. •> (.4. SS.) P'OKTUXARE. — Periculis obiicere. (A. 1386.) FORTUNIA. — Thesaurus inventus ; treior qu'on a decouvert. (A. 1177.) FUHTUMOSE. — Feliciter ; acec bonkeur, heirettsement . (Bart., 67.) FURTUNIOSUS. — Fortunatus, felix ; htu- reux. (Ibid ) FORTUiMUM. — Prosper eventus ; heureux (•venement. (Ugut.) — Hasliludium, torneamen- tum ; tounwis, juute. (A. 1241.) FORTUXOSUS. — Tempestuosus, procello- sus ; orageur, lempetueux. (Steph. de Inf.) FOhULU.S. — Vagina ; foumau. FORUiM. — Nundinse, feriai ; foire, marcM. {Ch. Loth, in.p.) — Preiium rerum venalinm, quo scilicet in foris seu nundinis distrahi so- lent ; le prix du marche. {St. Scot.) Fo- rum bonum, vile pretium ; bon marche. {A. SS.) Forum habere, facere, pacisci de pretio convenire ; /aire, marche convenir du prix. (Cons. Dr.) — Merces ipsa, qure in foro et nundinis venum exponitur ; tnarchandise, dcnree. (Radtv.^ — Foite decima pretii rerum qu£B in foro distrahuntur, vel merciuni ip- sarum qu;v venum exponunlur in foro et nundinis ; (//'oi/ du dixieine sur les marchan- dises exposees au marche. (A. 993.) — Villa quKj jus nundinarum babet; ville qui a le droit d'avoir des /aires et marches. {Spec. Sax.) — Commeatus seu cibaria ad alimoniam exercitus, aut plurium, vel eliam privati alioujus ; npprovisionnemints , viures, ])rorisions. {(Jhr. Heirh.) — Facultas manendi in urbe ; permission de risider dans une ville. (A. 1206.) — Forum bursx, /onim per bur- sam, apud Xormannos dicebatur jus, quo consanguinci fundum extraneo venditum re- cupeiare sibique asserere poterant, nume- rato convcnto pretio, ante elapsura vendi- tionis aimiim ; lerme par lequel on desii/nail en Normandie le droit qit'avaient les families de rentrer en possession d'une propriele ven- due, en restiluant a I'acquereur, avant I'annee echue, le prix que celui-ci avail pay6. (Pass.) Forum uini, jus domino compe- teiis pro vino a subdilis dislrahendo ; re- devancc que Von payail au seiyntur quandon vnulait rendre le vin en detail. (Pass.) Fo- rum pceiiilentix, seu /orum pfenilentiale, vel forum animse, idem quod vulgo /orum conscientx dicilur : « Item volumus, quod omnes torts sive injuriuj nostrae, quibus obnoxia teneniur, el vcre apparaverinl, res- tiluanlur per dictos manumissores noslros... secundum Deum et forum jiu'nitcnlise. » (A. 1272.) Id est (juomodo pd-nitenli ea restitutio a confessario injungeretur. Forum basilicse, atrium, ut vid^tur, vel navis : n Domino juvante Felix eps Dei famulus /o- rum basiliae beati martyris Stephani musivo el marmufibus decoravit. >> (Vet. insc.) — In ins- Irum. a. 1015, forum pro /udrum, vel procu- ratio sumi videlur. FORUXCULLS. — Pro Furuncllus. FORUS. — (Suhst.) Xundinae, mercalnm ; /aire, marche. (A. IS'i.'i.) — Pretium mercis, rei quae ve.ium exponitur ; piix de la mar- chaiidise. I\. 744.) — Lex vel consuetudo mu- nicipalis ; reglement, arrt'te municipal, cou- tume, ordonnance. (Pass.) — Locus judicia- rius ; lieu oii se rend la jmlice. (J. de J.) — Locus ubi uvfc calcanlur ; preasoir, lieu oil Von /oule la vendange. (Isid). — (Adj.) Ex- traneus ; etranger, du dehors. (A. 1096.) FORUSCITUS. — Proscriptus, exsul; prot- crit, bnnni. (Mur.) FORZARIUS. — Forceps ; /orces. (St. Verc.) FURZEUM. — Pars caputii, eadem quae Hal. (oggia. FOS. — ^lensurae genus, apud Massilienses : « Artimon erit longitudinis l goarum et men- surae diclae fos. » FOSACUM. — F. pro Fossatum. « Obligatio qua fossata urbium reficere lenentur cives. i (A. 1128.) FOSCA. — Xemus seu silva vepribus et t 909 FOS MKDIiE ET INFIM/E LATINITATIS. FOT 970 dumetis intricata ; buis tou//u, furet epaisse el /jk'ine di' foiirris. {Com:. Ilisp.) FOSOIRATA.— Pro Kossouiata. FOSSA. — Armoricis, agger qui e terra quam fodiendo eruerunt compaclus est ; monceau tie lerre. — Apiiil Scotos, caverna, sell lacus in terra defossus, aqua replelus, ubi leminx furti damnatoe immerguntur ; trou rempli iVeaa oh Con noi/ait les voleuses. — Imus career; cul de basxe-foase. {St. Sic. — Tumulus, seijulcrum; tombeau. {Lc.c Long .) I'oSSADAlvlil. — Fossam facere, fodere ; foiiir, crni'ser nn fosse. FOSSAUFIRA. — Ut infra Fossadera. I'OSSAUl'^ltA. — Apud Ilispanos, praestatio in belli sumptus, qua; ab iis exsolvebatar, qui in exercilum, queui (ossadum vocabant, non pergebant. (llisp. Cone.) FOSSADILE. — Fossa quae vice termini est; fosS(' de homage, {('h. Pict.) FOSSADUA. — Pro Fossadera, ut videtur. (A. lO'J'i.) FUSSAUU.M. — Exercitus, etc., idem q. Fossatlm. FOSS.V(;iUM. — I'ensilatio pro apertura tossif seu sepulcri ; droit a page?' pour I'ou- verliire d' mv foxse dans un cimetiere. (A. 137:2.) I'dSSALAlU']. — Fodere, fossam cavare ; creuser, pratlquer im fosse. {.SI. Avel.) FOSSALF. — Vallum, etc. Ct Fossatum. (A. 129U.) FOSSAI.UM. — Ead. notione. {Ap. Lud.) FOSSAI.IJS. —Ead. notione. {Ibid.) FoSSA.MENTUM. — Ubiigalio qua fossatis urliium reticiendis tenentur cives, idem q. Fos- satum. (A. 12:26.) I-'OSSARI-;. — (Subst.) Fad. notione. — (Verb.) l-'odere, fossa et vallo cingerc ; enlourer d'unfossi- ; ol. fosseer. {Mad.) — Tumulo man- dare ; enterrer. {Id.) FOSSAKETU.M. — F. ctemelcrium, ubi sunt fossir vel sepulcra : « Si confuglenles fad ec- clesiam) sint comilcs, barones... rccipi.uilur in cameris cimpanarii ; si vero plebeii fucrint, in quadam camera per no8 in /bssact'^o ad lioc de|)Ulata. » (Cone. J/lsp.) FOSSAKIATA. —Idem q. Fossoriata. FOSSA RII;M. — I'ro FossouiUM. FOSSAIIIUS. — Vespillo, fossarius morluos sepeliens ; (oisoijeur, celui qui enterrc (esinorls ; ol. /(issaire. (Pap.) .\pud Cliristianos j)rimuB fuit cji ri(:(jrmn in llcclcsia fusxnrinnini gradus, qui liiiiiianilis lideliuin corporibus curam im- peiidcliant : « Primus in clericis /ossd/ioi-Km or- do est, i|ui in similitiidincm Tobiai sancti sope- lire mortuos admoncnUir. <> {Inr. epist. in Op. .S'. Ilier.) FOSSATA. — Sepulcrum. (^1. S.S'.)et vallum (A. 1.397), ut Fossatum. FOSSA r.\UlA. — PriDstalio qua; aut ecclc- sia; aut i!omiu(5 fit post obitum alicujus, a /yjj", sepulcrum ; droit paije h I'^ylisr on au seignnir piir la fnniille d'un inorl. (.V. 1(M2.) FOSSA'I'KLl.UM. — Fossatum minus; pclil fossr. U. Hon. Ill PP.) FOSSA TEI.I.US. — Had. notione. (A. 1297 ) FOSS.VTKKU'S. — Fossor, qui fossas ur- Lexicom heu. et imfim. Lat. bium vel castrorum curat ; fossoyeur ehargi de I'entretien des fosses d'une viUc ou d'un cha- teau; ol. fossier. (A. 1288.) FOSSATOR. — Qni fossas facit ; fossoyeur ; ol. fossier. {-A. SS. Ben.) FOSSATUM. — Vallum, fossa, sed ea prae- sertim, quae circa urbium mcenia circum- ducitur ; fosse. (Pass.) Fossatum duorum fnctinim, cujns latera e terra cllDSsa hinc et inile veluli aggere muniuntur. Ibi construe- bantur castella lignea quee bretacliifs voca- bant. (A. 1160.) — Obligalio, qua fossatis ur- bium reficiendis tenentur cives ; prestation en nature (ni en argent pour la reconstruc- lion des fossds d'une p/ace. (A. 1148. — Exer- citus, seu potius castra vallo et fossis circum- dacla. ; armce ou camp fortifie. (Idac.) — Ca- nalis latior; large fosse. (Bl.) — Territorium, ut videtur, certis limilibus quasi fossato cinctum : « Terlia pars totius redditus fos- «a^( illius terra;. » {Ch. Inn. II. PP.) FOSSATURA. — Fossatum; fossi. (A. 1363.) FOSSATUS. — Vallum, ut Fossatum. FOSSEIUM. — Had. notione. FOSSELLA. — Minor fossa, ut Fossatellus. (A. 1297.) FOSSERARIUS. — Fossor; celui qui fail les fosses, fossoyeur ; ol. fossier. FOSSERATA TKRR.E. — Tanlum vinete, quantum ligone vinitor fodere potest una die ; la quanlite de terre qu'un Itomme peut fouir en tin Jour ; ol. fossri-ie. {X. 131'.t.) FOSSETUM. — Vallum, ut Fossatum. {Leg. Norm.) FOSSIATOR. — Fossor, ut Fosserarids. FOSSIDARK. — Fossam facere, fodere ; faire un fosse, fouir. FOSSINA — Fuscina, Italis fossina, instru- menlum ad capiendos pisces ; enyin de peche. (Pet. Cresc.) FOSSIS. —Pro Fossa. (Ap. Rym.) l''OSSt)l)ARE. — Fodere, ligone terram ver- tere , fauir la terre, la trarailler it la lioue ; ol. fosser. {Chartui. ecel. Apt.) FOSSOR. — Vespillo, idem q. Fossarius. — Cunicularius. \'id. Talpahius. I'"()SS0RI.\ TA. — iModus vineiw quantusquis uno die fodere potest ; Vid. Fosserata. FOSSORIL'M. — l-.igo ; houe, pioch e ; o\. fosseur, fossiere, foisour. FOSSORIUS. — SuB, porcus, ut videtur, quia ItM'ram rostro vertil, foil it ; pore. (Irm.) FOSSdYRATA. — Ut Fossohiata. FOSSULIA. — Diminut. a fossa. (A. 1392.) l''OSSU.M ET KEFOSSUM. — Dicta terra de Modoetia fuit murala per cicuilum et extra dictam fossam nmgnam dicta' toirji' factum full fiissuni el rrfossuin, et strata levatacircum- quaque terram. » (Mur.) Hoc est, ut dicunl (jalli, un fossi et tin contre-fossd. FOSSURA. — Fossa et occatio ; fosse el ac- tion dr travailter a la houe. { ]'et. 01.) POriNELLU.M. — Oenus ponderis apud Anglos. FOTRU.M. — ('apsa, vel inslrumenluni, in 31 971 FOV LEXICON FBA quo scyphi feruntur ; bolto, liiii. (C. llcisl.) FOTl'S. — Karlus;« Manufollia quit sub capite auro /ota posueral. » (.1. ^', vinitor; vi- (jneron. (A. 1182.) FOXUS.— Pio/"rtxis. FOYA. — Vox Italica, ornatus species, forte idem q. Flocus. FOYASSIA. — Placenta, quae ad focum seu ignera familiarem coquitur; idem q. Focacia. F'RaBUTATIO. — I'rEevaricalio, concussio ; malversation. (A. 1340.) F'RACASSARE. — Rumpere, aveilere; ren- verser, detruire. [Ch. llisp.) FHACCIIIXELLUS. — Funis species : « Pro VI fracclilaellis pro honrdo ligando. » (A. 1367.) FRACTIA. — Huina, apertura : ourerlure, bri'che, feate ; ol. fraiie. (A. 1357.) FRACHIO. — Libertas, jus privilegium, f. pro Franchiatio. F'R.VCTA. — Destructio ; destruction, demo- lition. (A. SlS.) — Fraclcr, species palorum vel lignorura navibus prisfixorum, ut ad eas accedere non possent oppugnalores : defenses en bois espece de f raises dont on garnil les navi- rcs pour quun ne puisse jias les prendre a Vahordaqe. (Ap. Mur.) FRACTARE. — Frangere ; /^rtsec. (Tahul. Casnur.) FIJACTELLUM. — Sterquilinium ; fosse a ordures, latrines. ( Vet. Gl.) FRACTKTDIUM. — Vestis diruta; vetement dc'chire. ( ]'et. Gl.) FRACTICUS. — Incisus, fractus ; fendu, brir se. - stulio qu:i; dI) id domino forust;r .'iolvebaliir. FIlAGLA.MIvN. — Flagranlia, ardor ; ar- deur, vmhni.iement (.1. .s'.S'. /Jen.) l''RAi;i,MlK. — \>ro frag rare. I'IIAi;LIA. — Fraglia S. Mari.r (.1. .V.V.) ubi continuator ISollandi suspicalur inlelligcn- dam osso iinifyaternilnlem. FR.XGMENTA. — ReliquijE cibi ; reliefs, res- ks lb- uourrilure. (A.I I'.l'.l.) FR.ViiMIXARE. — Confringere, in fngmen- FRA 974 briser, riduirc en morceaux . la coiuminuere (.1. SS.) FRAGRANTIA. — Uispanis, Qagrans deli- ctum ; flagrant delit. FRAGARE. — Olfacere ; flairer. (A. SS Ben.) FRAGRASCERE. — Fragrare, fragrantiam reddere ; exhaler une odeur, seniir ban. (Pet Cell.) FRAGULA. — Fraga ; fraise. (A. 1295.) FRAGUMEN. — Fragor, strepitus ; bruil. (Paz.) FR.\GUS. — Incurvalio genuum, vel ipsum genu ; le pli du genou ou le yenou. (J. de J.) F'RAIGIIIA. — Pars haereditalis, quae ad fratres primogeniti pervenit ; ul Fkaternitas. FRAICINUS. — Frasinus ; fn'ne. FitAIRASCA. — Idem q. Fhaiciiia. FRAITERIUS. — Qui frangit et vastat ; qui rnvof/e, qui fait du degdt : « Animalia fraile- ria. » (Ap. Lud.) FRA MICA. — Hastic species; arme des an- ciens Germaim, huche « deux tranclianls, fra- mde. FRAMKNTATUM. — Pro frag mental urn. FHANA. — Judex, in veteri jure Frisico ; juge. l''RAi\'GALAXI. — lidem qui libere tencntes, seu c|ui liberum lenementum lenenl vel possi- dent. Vid. Tenens. FitANGALE. — Ager a censu et prajstatione immunis ; terre exempte de tout cens et de loule preslalion. (A. 1247.) FRANCALK^IA. — Libertas, jus, privile- gium, iniraunitas; liberie, privilege, exemp- tion, imniunili''. (.\. 1314.) FRANCALIS. — A censu et pra.'slatione immniiis ; franc, exempt de charges. (A. 1341.) FRANCALITKR TE.NEUE. — Libere et abs- que censu ; tcnir, posseder en tnute fran- chise, sans etre soumis a cens ni h rentes. (S. .XII.) FHANCAItlUM. — Mensuriu annonariae ge- nus ; sorte de mesure pour les grains ; ol. f)-an- charl. PR.'VNGH.VD. — Ager a censu liber el immu- nis, ut FnANCALE. (Chartul. eccl. .[urit.) FR.vNGI'.NUM. — Pergamenum ex pelle vi- lulina conf'nctum ; velin. (Chr. ]\'ind.) FRA.VCKSUS. — Gallus ; de France, Fran- (.•rtfs (Chartul. Haven.) FRANCIIAMEN. — Liberp, nullius requi- site ronsensu ; librement, volontairemcnt. (St. iUfl.M.) FRANGIIEIUA.— Ul Francale. (A. 1463.) Fll \N('.ill';KIl'S. — Barcinononsibus. muni- cipnliliui ofliciis immnnis. (A. I2s:<.) I'ltA.MlllLSIA. — Idem q. FiiA.NcnisiA. I'llAXCllKZA. — Kad. nolione. FllA.NC.lllA. —Pro Franciii lA. FUANCIMAllK. — Ul Fhanciiire. I'llAMHl.VTURA. — Ul Franciiisia. FIt.XNGllIGlA. — Fimbria, lacinia ; frange. (A. 132S.) FUANCIIILANUS. — F. idem q. libere le- nens, cui oppiuiitur ienvns in rillenagium, sea vitlanus. (Mun. Angl.) 975 FRA LEXICON FRA 976 FllANCHILATlO. — IinmuniUs ; exemption, imntuniti, privilege. {St. Verc.) FRANCllIMENTUM. — Ead. notionc. (A. 127".) FRAN'CHlItE. — Ingenuum, frnncum. facerc ex servo, manumiUere ; affranchir, donner la liberty, faire passer de I'esclavage a In lUurte. (Pass.) — Iramunitalem a prUAKE. — Francum, ingenuum fa- cero ; a/francfiir, donner la liherle. (A. 1300.) FRANUUERIA. — Privilegium, etc., ul Francuisia. {St. Arel.) FIlWcjlJESIA. — Privilegium, dislrictus, maiuiinissio, ut Fiiancbisia. FIIAN'UUILIXFS. — Avis species ; fran- colin. (!''fid. imp.) FIlAXOFINTliS. — Liberlas, jus, privile- gium, iiuuiuiiitas, ut 1''ranc;iiisia. i.\. 1147.! FllA.\Oi;iSITl<». — Immunitag, juri- nlicu- jus cessio ; imrnttnile, roiircssion de qnelque pi i- vitege a qae/qu'uii. (A. 1310.) FRANUUri'AS, — Idem q. Fhancitas. FKAX(jrirUD().— Idem q. Fhan\h;intus. FRAXSIitE. — Frangere, triturare ; hriscr, briiyer. ( SI. Ix'ip.) FUANTZCIIi. — Fralres S. Francisci ; Ics mniurs de S. Frnucois I'Hern. de Brevd.l FRAPATIIRA. '— Lemniscus; rudan. (A. iStn.) l''HAPP.\. — I'.ad. nolione. {('one. [.ah.) FRAKAGIUM. — Pars hcereditalis, etc., ut FnATBHNiTAS. (A. 1200.) FRARESCHIA. — Pars hwredilalis, etc., ut Fratehmtas. (S. XIII. 1 — Soror ulorina, ut videtur; soe^tr uterine. {Reg. 01. Pari. Par.) FUARIHSIA. — UIFhahagium. (A. 121.S.) l''RASCA. — Italis, folium, ramusculus ar- boris, virgultorum fasciculus ; hranchages, broussnilles. FRASCARIUM. — Locus arbustis consitus ; lieu plein d'arbrisseaux. (A. 1003.) FRASCATA. — Idem q. Frascahium. (Rol. Pat.) FRASCETUS. — Qui fistula canit ; joueur de fifre. (Ap. Mur.) FHASCHA. — Idem q. Frasca. FRASCHFTUM. — Locus arbustis consitus, dimin. a Frascaricm. (.S7. ]'erc.] FR.VSCIII^SA. — Ansa ferrea, ut videtur; « Pro clavellis, fraschissis et aliis ferramenlis.» (A. 1373.) FRASCINGA. — Idem. q. Friscinga.{A. 831.) FRASCUS. — Lagena, pro Flascus : a duos frascos de estagno. » (A. 1361.) FRASINGIA. — Ut Friscinga. FRASIUM. — Expensum, ut videtur ; frais, cotit. {St. Genuens.) FRASNE.V. — Fraxinetum ; lieu plante de f rimes, fresnaie. I''RASS.\. — Forte mesenterium vitulinuui, quod (iailice dicunt fraise de veau : « Cum una droittura, qu£e valet anno quolibet unum scxtarium hordei, unum capoiiein ut niiara frassam. » (Lib. cens. mon. S. Gem.) FRASSICLLUS. — Gurrus species, ut vide- tur, forte duabus rolls constans, quadrigae enim opponi videtur ; nisi sit fasciculus a frasca : « Licet essent et fuissent per tempus sufficiens in possessione et saisina... reci- piendi in pralis Bon;c-Vallis mareschacies in quadregiis et fraMcllis usijU'i ad fes/um B. Johanis. n (A. 1131.) FII.VSSIXUS. — Fraxinus ; frrne ; ol. fraisse, frasain. ••'RATALIA. — Apud Ilalos confraternitas ; confrbrie. (A. 1339.) FIt.VTFA. — In malam partem accipitur, niniirum pro gocietate conjuralorum , asso- ciation, reunion de conspirateurs. (.V. 1227. ■> FRATEl.L.-E DOMIN/E. — Senensibus, mo- niales ; religieuses. (A. 1286.) FRATFRCULUS. — Monachus; religieux. frcre.{A. SS. Ben.) FRATERIA. — Fraternitas, confratria, con- greKalio, ul I^'hateiinitas. FU ATFRNACIO. — Fraternitas, sodali- tium, at FiiATEitNirAS. FIIATFRXITALIS. — Fralernus ; fratcrnel, de frire. (A. 1-473.) I'll \TFRNI TAS. — Ipsa Ecclesia vel ipsi fidflcs ; I'fujlise, les fidclrs qui la coniposent. (S. Ambr., .S. Cypr., etc.) Fraternitntis reus, qui in liccleiiiam peccat, vel in fralres, id est lideles. {('one. Lugd. i.) — Fratrum seu mona- cliorum Cii'tua ; cinnmunaule dc moincs. (Liber. Diac.) — Societas inita inter monachos vario- rum monastcriorum, qua sua silii inviceni buna ita couimunicabant, ut tanquam fralres alterius mnnasterii liaberenlur, in illud reci- peronlur, cpularentur in refectorio, precalio- num seu uti vocabanl, beneficinrum omnium 979 FRA LEXICON FRB 980 essent participes, pro iis cum e vita migras- sent, preces fundcrenlur, perinde ac pro monachis iiidigenis, etc. ; axsociulion de fdu- sieurs maixnns re/ifjietises doiit t'e/Jft viait de faire regarder les vwwbrex de I'une comme mcmbres de I'autrc. (Pass.) — PitestalionKS quie fiebant monasleriis al) iis qui eorum fratcrnitatem susccperant ; redeuancex et autrex prestations dues aux munosteres par les laiqucs qui s'y /aisaicnl agrir/er. (Cone. Later, iv.) — De iaicis dicilur, qui in parlicipationem orationura sunVagiorum fit beneficioruui mo- nachorutn ab iis admittebantur : qui in fra- tres vel in fratres et monochns I'ecipi dicun- tur apud F.ciieardum ; itnion que les lai'ques con- tractaient avec tin ordre monastique afin de parliciper aux prieres, suffrages et aulres bonnes ceuvres des religieux. (Pass.) — Pars, hwreditalis, quae ad fratres priuiogeniti per- venit, ita utquod ex bonis palernisii possident, dicantur possidereratione//-a/''(a,> [A. SS.)Gix\\\ dicerent ; ceux qui Ic /reguentaient. F11I;QUENTAIIE. — Tentare, experiri ; es- sai/er, e.cperiintnler. (Sug.) — Solere, consue- \isse ; avoir I'habitude, etre nccoutuiiu' ii. [Ord. reg. Franc.) FREQUENTATUS. — Pro fieqncns, creber, multus: « Jejunium cum operc man u urn //•, in quo frigiare significat ornare, ita ul tohalia fresciata, ni fallor, hie accipiatur pro maiitili ornalo. Num polius ab Italico /'rc.tcaic, lefiigerare, ita ut tohalia fresciata sit quasi inantilcrefrigeratum, madefaetum? FRESGLNGA. — Ut Fkiscinga. FHESCUS. — Ut Fbiscl-m. FRKSELLA. — Forte lineus colli .-imictus corrugatus, quem Gallice vocant /raise. (A. 1S02.) FRESELLUS. — Fimbria, limbus aut futile ornamentum ejusdem generis ; /range, passe- menleric ou quelque autre piece d'ornement du meme genre. ((Jd. arch. Rot.) FHKSEXGAGIUM. — Idem q. Friscinga- GIUH. FRESENGARIUM. — Ead. nolione. FRESENIA. — Mem q. Friscinga. FRESIA. — Prsedii rustici species, ut vide- tur : tt Et unum hominem... nomine Roge- rum... ut... ilia /7-esia>ii, Hetgardam nomine, ubi nunc hospitatur, permanere liceat. » ( Vet. Ch. Fland.) FRESIUM. — Fimbria ; frangc. {A.SS.) FRKSQUERIA. — Folia vel herbre recentes, quibus ornatus vel refrigeralionis causa uli so- lebant ; verdure, branches d'arbres, jonchee, dont on qarnissail les appartements. (A. 1304.) FRES'SENGA. — Idem q. Friscinga. FRESSUM. — Ut Fresium. (.St. Arel.) FRESTATUS. — Clathratus, canccUatus, in arte heraldica ; freltc. (A. 1335.) FRESTENGA. — Idem q. Friscinga. FRESTR.\. — Fenestra ; fenelre. ouverlure. (Pap.) FRESUM. — « Qui harpatorem... percus- serit, componat ilium quaria parle majori compositione, quam alteri ejusdem conditionis. Aurifices similiter. Feminas f'resum facien- tes similiter. » {Lex. Angl.) Ubi videntur eae esse, qua; cannabera in aqua madefactam maceranf, subigunt, confringunt : est enim fresiis, fractum, divisum, molulum a frendo, ut habet I'apias. FRESUS. — Fractus, ruptus ; brise, broi/e, rompu. (Vet. Gl.) FRETA. — Species mensurse pro liquidis ; mesure pour les Uquides : « Duas fretas de cer- visia. » {Le.'\ Sal.) FRETARE. — Fricare ; /rotter. (A. 1340.) FRETATIO. — Pretium pro conductione na- vis ; /ret, 7tolis. (A. 1307.) FRETELETUS. — Vas formam rhombi rc- ferens ; petit bassin /ait en losange ; ol. /re- telet. — Ornamenti genus : « Caput B. Cle- mentis in quodam vase... in quo plures la- pides deficiunt, et etiam duo /reteleti. » (A. 1377.) FRETELLA. — Fislulse species ; sorte de /lute ; ol. /restel, fretel. FRETEXGIA. — Idem q. Friscing.^. FRETO. — Monet;i' species, lamina argen- tea ; petite monnaie, /euille d'argent ; ol. fre- tin. (A. 1357.) FRETOSUS. — Fretosus locus, id esl fret is impeditns, seu rivulis et canalibus. Vid. Fre- TUM. (('/(. Uisp.) FRETTA. — Conductio navis oncrariffi ; /ret, notis. (Rym.) FRETTAKE. — Navem conducere ; freterun navire. (Rym.) FRETU.M. — Rivulus, canalis ; petit court d'eav, canal, bras de fleuve. (Ch. S. Itonif. — Prajstatio pro tutela et protectione, idem q. Salvamentom. (A. 1040.) — JMulta, etc., ot Frkdum. (.4. SS.) — Naulum ; fret, nolis. (Aa 1388.) FHETUS. — Multa, ut Fretum. (A. 1121.) FREUM. — Ead. notione. (A. 10^7.) FRE.\ATUR.\. — Ornamenti genus ex auro vel argento vesti assutum, idem q. Fresellds. {.St. Verc.) FREXENGARIUM. — Idem q. Fhbscinga- RIUM. FRE.XIXGIA. — Idem q. Frescinga. FREYNO. — Fraxinus ; fn'me. (A. 1500.) FREYRESCHIA. — Pars haereditatis, etc., ul FrATERNITAS. (S. XIV.) FitEZA. — Dicitur de ferculo, fabaceo, in Iransactione a. 1331 : « Omnibus diebus Ve- neris non jejunalibus dat dictus dom. alibas... unam quarteriam fabarum pro freziis in con- ventu pnrparandis ilia die, » etc. (A. 1331.) Fabas siliqua nudatas feces /resees vel dcrobea vocabant : \ero fidejussor. Est autem /r?- borga idem q. Decenna, seu collegium vel so- cietas decem primariorum hominum in una- quaque villa, qui singuli invicem fidejussores eraiit erga regem de restaurando damno ab eorura quolibet illato. (Flet.) FRIBUSCULUM. — .Jurgium leve ; querelle de peu d'importance, discussion legere. (I>ig.) FRICA. — Tostce carnis frustulum ; grillade. {Reg. Cam. Comp. Par.) FRICARE. — Frigere ; fricasser, /rire. (Men.) FRICATA. — Forte sartago ; poele a /rire. (Inv. Mss.) FRICDOR. — Pro Frigdor. FRICHIA. — Ager incultus, idem q. Fri- CTUM. (A. 1317.) I 985 FRI MKDI^ ET INFINLE LATINITATIS. FBI 986 If FRICHIUM. — Ead. notione. (A. 1289.) FRICIPEDUS. — Forte pedum detorsio vel refrigeratio. {Com. sine no»i.) FlUCO. — Qui in monasteriis fricarc aul tergere quidpiam incunibil : « Pra;terea tiabel proprios lamulos, unurn raajorem coquum, et unum portarium, et uiium fr-iconcm, qui lergil calcaria et ocreas, et portat aquam, et asina- , rium et asinum, etc. •> (Ber. Mon.) I FRICTaTUS. — Idem q. Fhectatus. ; FRICTIOXES. — Kx (iailico, frissons , qyi&%\. frigitiones : « Ita sospitati est restitutus, ut nee illas, quas vulgo frictiones vocant, ultra per- ferret. » (fjreg. Tur.) FRIDAKIA. — Idem q. Fhigidaria. I FRIDUM. — Ut Fredum. FRIGDARIU.M. — Receptaeulum piscium ; rhervoir u poissor.s, vivier. ( }'et. Ol.) FRIGDERE. — Frigere; ai'ow- froid. [Vet. Gl.) FRIGDOR. — Frigus ; froid. FIUGDORA. — r rigdorx et occidenUane, toni vel modi musici, a Xolliero Kalbulo invend: « Fecerat quidem I'etrus ibi jubilos ad sequen- lias, quas Metenses vocant : Romanus vero Ro- mane nobis e contra et amcene de suo jubilos modulaverat, quos quidem post Notkerus qui- bus videmus verbis ligabat. Frii/ilorx videlicet et (icckli'ntau.r, (juas sic nominabant jubilos, his animatus etiam ipse de suo excogitavit. » (Ecliehard.) FRIGELLUS. — Pro /nV/fV/a. [Med. Sal.) FRIGGEDO. — Frigus iY/'Oic/. [Vet. interp. Alexand. latroph. FRIMDARE — Frigefacere ; re/roidir, rn- frntchir. [ Vii. S. hid.) FRIGIDARIA. — Vox matliemalicoruni, qui- bus cerium quemdam annorum numerum si- gnificant, in quo planelagubernans, utfinguni, vilam nati, confeil ei bonum vel malum. I'RltilDL'S. — (Jui tranquillo et sedalo ani- mo est; froid, fhymatiquf. (A. 1350.) I'lUGILLA. — igida coraplexio ; consti- tulion froide. (<'ons. .vir. ) I''FU<'IIIM. — Ornamenlum capitis opere Plirygio contexlum; nrncment de trlr brodi. (Vet. 01.) — Mitra episcopalis ; mitred'eveque. (1(7. (!/.) I'RRiOi;. — Frigus ; froid. (Ugut.) FiUGnHATIO. — Febris frigor ; froid de In fievre. (Gr. Tur.) FRKIORKTICUS. — Frigorcticus vwrbus. febris ; In fidure. (A. SS.) Fngoretici, ipsi fi'- bricitantes ; ceu.r qui sont ntleints de la fii-rre, les ficvreiix. (Id.) FRIGintlTIO. — Fad. nolione. (Id.) EKliiiiK'osriW.s. — iTo frifioresensibiiiias ; sensi/iilitr au froid ; ol. /'ri/loiisete. (]'et. <•'/.) l'"I{IGOR()SUS. — Plenus frigore; sensdde au fYold, frileu.r. (Id.) FIMGUCIRE. — Ut Frisutihe. I'llIiil'i'IHE. — Subtiliter agarrire. vel fri- gide sc ducerc ; c< Soy dnneuer ou trai-ei/ler pour Ir frnit, f filler ou frissnitner. » ( \'et Cod.) I'llII.INGl. — Saxonibus ingenui, liberi, ex Saxonico fre, liber, et Hn(/, progenies ; de con- dition libi-e, hommes lihres. fXitli.j FRI.M.VNTIA. — Pro Fir.mantia, multa pe- cuniaria, qua; ab iis exigebalur qui firman- tias seu lidcjussiones dederant. (.V. 1103.) FRINCILLUS. —Idem q. Fiugellus. FRl.NKILLUS. — Ead. notione. FRIXGIA. — Fimbria ; franye. (A. 1437.) FRlNCrlLLA. — Ut FiiiGiLLA. FRINGIOXUS. — (Tenus veslimenti. ( ^e^ Gl.) FRIXIGILDUM. — Multa viri liberi. [Leg. Hen. I reg. Angl.) FRIOBLITTU. — In leg. Salic, teste Eccar- do, idem sonat ac « semper currat sanguis. » FRIOFALD. — Campus liber undique pa- tens. (Lex. Sal.) FRIOFALTAVO. — « Si quis hominem inge- nuum plagiaverit et vendiderit, et postea in patiiam reversus fuerit, malb. Frio/dltoro, » etc. [Lex. Sal.) Ubi fal/ovo, Eccardo iiiterprete, idem significat quod falthue Germanis, hoc est rapinam fecerit ; a fal quod maleficium et ra- pinam denotat. FRIOLASIA. — iManumissio ; affranchisse- ment. [Lex. Sal.) FRIP.ARIUS. — Interpolator, qui vestes vendit interpoles et resarcitas ; fripier. (Pass.) FRIPERI.V. — Vestes interpoUe ; fripcrie, vieux habits. (A. 127.S.) FRIOUliRlUS. — Qui carnes frixos vendit; rdlisseur. [Cons. Car.) FRISANTUS. — a Dedit illis 20morabitino8 auri, et ipse rex dedit 70 frisanlox de argento ut facerent servilialia eeclesiui. » {Inst. Lusit.) An frisius pannus vel monela argentea? FI{I.S.\liE. — I'Mmbria aut alia re ornare ; friser, gamir de f'rangcs ou de passcmenleries. I'RISATURA. — Idem quod Frisum. (A. 1591.) I'RI.S.VrUS. — Fimbriis ornatus ; orne de /ranges. (.Mur.) FRLSCll.V. — Ager incultus ; friche, lande, ut FfliscuM. (A. 1404.) FItlsCHElA. — Ead. notione. (A. 1381.) FRISCHIU.M. — Agcr incultui, ut Fiuscba et Friscum. (A. 1276.) FRISCHUS. — l\ecens;frais. {St. lerc.) FKISCING.V. — PorccUus major, nondum tamen justi incrementi ; ./fMHf /)orc )ion encore piirvenu a son enlier accroissrment. (Pass.) Le mi^me mot d6signe dans di;s litres unc hrebit (oris), unjambon de pore [Friscinga porcina) ou un qnartier d'agneau {friicinga vervecina seu ovina). FRISCIXOAOIUM. — Tributum e\ p-iscingis atque adco aliis rebus ; droit que le seignrur le- va it stir les pores et par e.rtension sur d'autres prodtiils ; ol. ftiscingatlqtic, frdscngai/r. (Pass.) I'RISCINGATICUM. — Ead. notione. riiiSC.I'I.UM. — " Et post gregps sodalium suorum vagari incipicns ut insipicns post mo- dicm ad se reversus, sed acto frisculo venit plorans, » etc. (Step. ep. Torn.) : id est sedalo aninii horrore. FRISCU.M. — Ager incullus, cremus, non- 987 FEI LEXICON FBO 9SS dum proscissus ; terre inculte et diserle, lande ; ol. /rcsc/ie. (A. 1237.) FRISCUS. — IVecens : /rais. (A. 1401.) FRISKNDA. — PrEE'lium ruslicum ; mitairie. (A. 1330.) FRISENGIA. — Idem q. FnisciNGA. FKISIGINGA. —Pro Fhisci.-.ga. FRISINGIA. — Idem q. Friscinga. FRISir.M. — Limlius, fimbria, quidi|uid or- natus causa vesli assuitur ; bordure, /range et ginernlcment Uiut ce qui sert a enjoliver ks vele- tnents. (FJal. Misc.) FRISIL'S. — Fr'isii panni : « Slalutuin est ut niillus fratrum nostrorum pannis qui dicun- tur Galabrani... vestiantur, nee lis qui vocan- tur scalfarii vel /risii, exceptis .Vnglis et An- glisG affinibus. » (.S7. Pel. ]'eH.) An quod cris- pati lanei essent ; Gal. dt-aps /ris6s, an vero quod e.K Frisia adveherentur ? FKISKINGA. — Idem q. Friscinga. FRISl.INGUS. — Ovis vel porcus anniculus ut I''riscinca. (Ap. Lud.) FRI.SO. -- Francus, liber, ingenuus: homme de condition libre. (A. 1337.) FRISSATUS. — Frissatus pannus, pannus laneus crispusetintortisvillis ; draj) velu (i po>l frise. (A.SS.) FRISSEXA. — Armorum species ; sorte d'arme. (S. xiv.) FRISSERIUM. — Idem q. Fritella. (A. 1239.) FRJSTIXGA. — Idem q. Friscinga. FRISUM. — Fimbria, lacinia ; frangc. fLeo Ost.) FRITELLA. — Liba ex herbis farina etoleo ; gateau fait avec de la farine, de I'huile et drs herbes. (A. SS.) FRITELLUM. — Mollnellum in quo piper teritur ; vasculum in quo agilantur tali; mou- lin a inovdve Ics epices, cornet « rfe's. (J. de J.) FfUTHGILDUM. — Collegium, sudalilium ; axsocinlinn, reunion, society. {Leg. Angl. Sax.) FRITILLUS. — Idem videtur q. sonus in Vita S. Amandi episcopi. {A. SS.) — Sistrum vel tuba quo vocantur ad ludum. fPap.) FRITORGA. — Pacis securitas apud Saxo- nes. Genus panni. (A. 55. — Mensurae species apud Ganeum aut popina. (Vet. FRITSALUM. — Ben.) FRITSCHINGUM. Germanos. FRITTICULA. Gl.) P FRIUNSCOLUM. — Idem q. Fribusculum. r FRIVIUSGULUM. — Idem q. Fribolum. i FRIVOLIS. — Frivo/is moneln, debilis, non jusli ponderis ; monnaie qui n'apas le poids le- gal. (A. 1309.) FRIVOLOGIA. — Serroo de rebus frivolis et futilihus ; discottrs, enlretien sm' def^ futilites. [Mon. S. Aui.) FHIVOLUS. — Frivola moneta, eadem quae Frivolis. (A. 1314) FRIVOLUSCULUM, — Idem quod Fribus- CULUM. FRIXA. — Idem q, carbonella ; viande gril- le« ; ol. charbonnec. Hinc placenlce genus cujus nomen est Gallice fricandeau ; Fricandbries in consuet. Nivernens. FRl.\A'rLJL.\. — Actio frigendi el ipsum quod t'rigitur ,• friiurc. (J. de J,) l'^UI.\l'".RIUS. — -Mone'.a qiuc Frisaci in Ca- rinlliia cudebatur. FRI.XIATUS. — Fro Fbigiatus, seu Phrygio vel limbo ornatus. (A. 1295.) FRIXIUM. — LimbUs seu ornatus ex ope- re Phrygio ; bordure ou autre ornemenl en bro- derle. (A. 1293.) FRIXONES. — Genus avis, sed quid? (Alb. Mus.) FRIXORIUM. — Species monetae cujus va- lor ignoratur, sed in qua suspicanlur formam frixorii, seu .eartaginis fuisse impressam. (A. SS.) — SartHgo : poi'-te a frire ; ol. (rivois. {Vet. Gl.) FRIXUM. — Sagitta, jaculum ; sorie de trait. (Macv. liter 0. Lex.) — Idem q. Fhisum. « Area frixo aureo decorala. » (A. SS.) FRI.Xl'RA. — Quod frigitur ; frilure, ce que Von fait frire ; ol. /rixure. {Cons. Eovesh. Man.) — Frixura zeli, ffistus, ardor; ardeur, feu. (A. SS.) FRIZIUM. — Fimbria ; /range. (A. SS.) VliO. — Pro Frocus, jus viarise, ut videtur. (A. 1331.) FROCARIUS. — Viarius curator, preefectus ; voi/er, magistral charff6 de sun-ciUer Vcntvetien des chemins et V execution dcs r^glements de voi- rie ; ol. froquier. FROCCUS. — Vestis monastica ; froc ; Vid. Fi.ocus. ■ — Terra inculta, ut Fraustum. (A. H07.) FROCHIA. — Species frocci canonicorum Lugdunensium : « Dux venit cum /rochia et aumucia ad modum canonicorum dictse eccle- si*. » (A. 1393.) FROCUS. — Vestis monastica ; froc, vele- ment mona-ttique. (Pass.) — Ager incultus, ut Fraustum. (A. 1177.) — Jus viariae ; Vid. Viahia. (S. XIV.) FRODAGIARIUS. — Qui frodagium exigit ; Vid. Fkodagium. (Chartul. S. Andcg.) FR0DA(;IUM. — Pabulum eqiiorum, ut Fodrum. {Ibid.) FRODATUS. — Pellitus; (ourre. (Ap. Mur.) FRODIUM. — Supellex, quidquid in re do- mestica necessarium est ; mohilier, ustcnsile$ de minage. (A. 1479.) FRODUS. — Ager incultus, qui urbi vel cas- tro adjacet ; terrain inculte altenant (i une ville ou d un chateau. (A. 1278,) FROEDUM. — Multa vel exactio in judiciis, ut Fredum. FROIRADURA. — Fodratura ; doublure. {St. Mass.) FROIRATUS. — Froiradura ornatus ; dou- ble. (Ibid.) FROIRE. — Idem q. Froiradura. FROISSARE. — Plagis contundere ; froisser, mcurtrir. (A. 1361.) FEOMAGERIA. — Locus ubi casei fiunt vel asaervantur ; fromagerie. {St. Cartus.) FROMAGERIUS. — Qui caseos vendit '. mar- chand de fromages ; ol. fourmagier. (A. 1406.) 989 FRO MEDLE ET INFIldE LATINITATI3. ' FROMAniUM. — Proestalio ex caseis qase ssepius pecunia redimebalur ; droit sar les /ro- ' ma(jes. (A. 125G.) FKO.MATdKUM. — Ead. nolione. (A. 1266.) FRO.MATGIUM. — Ead. nolione. (Cons. To- las.) FllOMIiNTEIA. — Polenta frumentaria ; bouillic. ol. /romenli'e. (A. 1351.) FKO-MKN TUM. — Pro frumentum. FROMINATUS. — Fractus, ruplus; br-isi, rompu. (A. 1488.) FHOXGIATUS. — RugaluB, binuatus; fron- c6,plissc'. (A. 1570.) FRONCICA. — Sinus ; pU, /rotifure. (A. 137S.) FIIDNCINA. — Pergaraenum ex pelle vitu- lina, forte quod />'0«c(n/U'/i seu nigatum sit; nisi le^endum putes francina ; ]'iJ. France- bum. (11. Auliss.) FRONDA. — Funda ; fionde. (St. Saon.) FKUXUAllE. — Frondes scalpere. (A. 1384.) FHONDERK. — Ead. nutione. FUONItKVoLA. — Idem q. Fl'Ndabulum. FUONUOSITAS. — Abnndantia frondium ; abonilance, graude quantite im Irnrrc dicilur prinreps qui castra sua in linibus principalus contra hosles Buos local, tenet, el lis sese opponit. {Ci. Arag.) FRoNTATl'S. — " Domum contiguam seu- frontaiam in se ad vicuni dc (".lalignezo. " (A. 1:121 .) Id est, hahenlon a frontc ; posee de fnmt, vel fnisant face. FR(iNl'Ei{IA. Ornamentum muliebre quod frontem decorat nntrmcnt que hs /imme.i porii'i'l III' front, banileau: ol. /rontii're.{k. 176:'..) — lime? ul Frontabia. FRU 990 — Pars agri qufeobversatur FRONTERIUM Qumini, vel agro alteri. (A. 1243.) — Pannus quo frons seu pars anterior ailaris ornatur, ut Frontale. (.\. 1303.) FRONTES. — Agrimensoribus dicuntur campi parallelogrammi latera breviora, lon- giora vero nude lateruni nomine donanlur. FROXTHRUIUM. — Ejusdem originis q. Fhontehium, pannus ailaris, pro lecli orna- mento invenilur. (A. 1476.) FRONTIGIPIUM. — Prineipium ; commence- ment. {.4.. SS. lien.) FKOXTISPIGIUM. — Ead. nolione. (A. 1210.) — Pars anlerior ecclesiie ; le deuavl In fagadc d" line cij Use. (i. de. i.) — Anlipendium, ut Frontale. (Chr.Hixp.) FRoXTO. — Qui magna fronte est, Or. |ji£TtoT:(a;, quia le front large. [Vet. GL] FUONTOSE. — Impudenler, arroganter ; avec impudence, insolcmmctit . (A. SS.) FROXTOSUS. — Impudens ; qui a du front, impudent. (A. S.S.) FROXTUOSUS. — Idem q. Fronto. {Vet. Gl.) FRONZIA. — Funda ; frnnde. {St. Verc.) FROS.VRIUS. — Viarum curator ; idem q. Frocarius. (A. 1368.) FROSENGA. — Peregrinatorum domus. (Vel. Gl.) FROSTIUM. FROTARE. Amp I. Coll.) FROTEZIA. Idem q. Fraustum. - Fricare ; frotter. — Arx, castrum, (Mart. munitio ; chateau, forteresse, fortification. (A. 1020.) FROURERIUS. — Pro fourrerius, idem q. FoDRARius. (A. 1362.) FROUZA. —Idem q. Fraustum. (ro/"^/. Vot. FROX.VRE. — Fraudare ; Irompcr. (Mur.) FROYERARE. — Munire, roborare ; forli- fier, renforcer. {St. Mass.) FRUYR.VGE. — Pabulum; fourrage.{Ch. Muss.) FROYRE. — Ead. nutione, scd laliori, ut vox I-'ODIIUM. (.\. 1317.) FRGYRERIUS. — Idem q. FnouRERius. (A. 1380.) FR()ZA. — Fascis ; fai/ot, bolte. (A. 1291.) FRU.V. — Fructus, census; fruit, revenu, cc que rapporte un immenble. {St. Cast. Real.) FRUAGIFM. — a Oocimara frunijxi de Par- son el Urtiain partem ejuMlum nemoris cum lerris el juslilia, » elc.(G. Chr.) llaud sine pro- babilitalo suspicanlur edilores Icgendum esse finuffium ; fruagium lamen idem esse posset quoil I'llUdUAGIUM. FRUA'llO. — Fruilio, usus fructus; Jouis- sance, usufruit ; ol. fruition. {.\. 90."!.) FRl'Cll.V. — .\nnona fructuaria, quivis U-\\- clas; rdcolte du fruit, fruit; ol. fruitage. (.V. 1479.) FRU<"HARIA. — Locus ubi fruclus vendun- lur; marchi' au.r fruits; ol. fmchcrir. (A. 1469.) FRUGHERIA. — Annona frurliiaria, ut 991 FRU LKXICON FRU 992 Frucha. (A. 1332.^ — OuBC fructus vendit ; fruiderc. \k. 1343.) FUUCHEIUUS. — Qui fructus vendit ; mar- chand fruitier. (A. 1313.) — Qui rem usufru- cluario jure possidel ; usufruitier ; ol. fruitier (A. 143'J.) FllUUTA. — Ususfructus, ul Fhuatio. (<'hro- deg.) FRUCTATUM. — Locus abundans fructibus, frutelum ; verger. (Arch., Spic.) FHUCTI'IRA. — Praidium ruslicum fruclife- ris arboribus consilum ; bien de eainpagne planti d'arbres fruitiers. (Ch. Mass.) FllUCTKRIUS. — Idem q. Fructuarius. (^1. SS.) FRUCTETUM. — Ut Fbuotatum. (Meichelb.) FRUCTETUS. — Ead. nolione. (Id.) FRUCTIBILIS. — Qui ferl frwtum, frugifcr; qui produit, fertile, ficond. (A. 1002.) FRUCTIFK'ALIS. — Ead. notione. [A. SS.) FRUCTIFICATIO. — Fruitio ; jouissance. (Ap. Mur.) FRUCTUAGIUM. — Idem q. Fhuciieiua. {Leg. Norm.) FRUCTUARIA. — Mulier quae fructus ven- dit ; viarchanJe de fruits, fruiliere. {/{eg. Cam. Comj). Par.)\ccl\ga\ ex fructibus; droit sur Ics fruits. (A, C268.) — Officium in domibus regiis, illius cui fructus, imo et candelarum et cerffi incumbit ; office de celui qui, chez le roi, fournissait le ftuit el la chandelle ; ol. fruiterie. (A. 1304.) FRUGTUARIUM. — Pomarium ; verger. {Ann. Ben.) — Fructus, reddilus, census ; fruits, revenu, ce que produit une propriete. (Ch. Bitu- ric.) FRUCTUARIUS. — Cui in domibus regiis fructus, cerae et candelarum cura incumbit ; of- ficierde cour qai est charge de la fourriiture du fruitet de la chandelle ; ol. fruitier: (A. 1261.) — Qui usufructuario jure /ruitur ; usufruitier ; ol. fruttuaire. fruitier. (Pass.) FRUCTUATIO. — Proventug, reditus, ut Fbuctuarium. (A. 1029.) FRUCTUM. — (Neut. gen.) Pro fructus. {Cap, Car. M.) FRUCTUOSITAS. ~ Utilitas ; utilite. (Ba- luz. Misc.) FRUCTUGSUS. — « Fraliibus, quibus ha- bitatio in steiili terra, id est absque pane, et sunt in montanis, et fructuosis, modicum lac- lispermitlimus. » (/^e^. o«/(9.) Ubi forte leg. f7-ustuosis, vel sane infructuosis. PRUCTURA. — Procreatio ; reproduction: « Equus ad f'ructuram et prolis procrealionem commodus. » (.S7. Mant.) FRUDIARE. — Frui, fructus percipere ; jouir, percernir les 7-evenus. (A. 1005.) FRUGALITAS. — Ubertas, fertilitas ; ferti- lite. {Ad. episc. TuU.) — Inopia, penuria pauvrete. {A. S.S.) FRUGESTRUM. — Campus frugibus ferendis idoueus; terrep>-npre (I produ ire. (]'it S Lup ) FRUrilARE. — Frui, ut Fruidare. (Ush. FRUGIFERATIO. - Fe.tiiilas ; fertiliti:. {Vet.dl.) FRUITERIUS.— Ut Frcctuakius. (A. 1425; FRUITIS. — Vas aquarii genus. {Vet. Gl.) FRUITOSUS. — Fructuosus, uliiis ; ficond, fertile, utile, aranta(/eux. (A. 132!t.) FKUITSLHIN'GUS. — Idem q. Fhiscinga. FHU.MARK. — Fodere; fouir. {Chr. Norib.) FRUMEXTAGIUM. — Prtestationis agrariae species, primitus ex frumcnto diinde eliam ex ipsis vincis ; droit qui tie f'rappa d'abord que sur les terres a fromcnt et qui s'etendit ensuile sur lesvignes; ol. fraiuentage. FRUMENTALF. — Frumentum ; bU. (A. 1228.; FRUMENTARE. — Frumenta coUigere, pa- bulari ; fourrager ; a Percusserant (juosdam de castris qui exierant ad f rumen tandum. » (Helm.) I'KUiMEXTATICUS. — Frumcnlarius ; de ble. » Stramen frumentaticum. » (A. ll'JO.) FRUMENTUM. — Frumentum paratum, ex- purgalum, purum ; 6/ff' cr(6/(>, vanne, depouilli de toutes ses impureles. (A. 806.) FRU.MENTUS. — Pro frumentum. (A. 1297.) FRUMERE. — Vesci ; se nourrir. (Pap.) FRUNUELLUS. — Forte anerrecenscuitus. • « Dedit vineam de Clusa in frundelUs monlis Tapini. « {Necrol. Nivern.) FRUNIARE. — Coria subigere ; tanner le cuir. {Vet. Gl.) FRUXIRl";. — l''runium conficere ; preparer lelan pour les tanneurs. {Vet. Gl.) FRUXITOR. — Coriarius ; tanneur. {Vet. Gl.) FRUNITORIUM. — Coriarii officina ; tanne- rie. (1 et. Gl.) FRUXITUM. — Idem q. Frijnium. ( Vet. 01.) FRUNIUM. — Uuercinffi cortex; tan. {Vet. Gl.) FRURIASIS. — « Pediculorum mullitudo, aliquando incapillis, aliquando toto corpore. » (Pap.) Forte legendum pruriasis a prurigine, qua; pediculorum morsibus excitalur. FRUS. — « Canatorium aut turris, scolato- rium. » (Pap.) FRUSCUS. — Frusca terra, idem q. Fraus- TUM. FRUSSURA. — Terra de novo proscissa ; terre nourellcment mise en culture. {Mon. Angl.) FRUSTA. — Italis, lorica ,• cuirasse. '{St. Saon.) Fru.fta terra-, quaedam agri portio ; un morceau de terre. (Chartul. S.S. Tri. Cad.) FRUSTAXEUS. — Pro Fustaneus. {St. Sal.) FRUSTARE. — Flagellare, flagris CEedere ; fouetter. {Leg. Luitp.) FRUSTA RI. — Pro rejicere. (Int. S. Iren.) FRUSTERl. — In frusta abire ; s'en alter en morceaux. {Vet. ('h.) FRUSTITES. — Dispensator ; inlendanl d'une maison, econome. {A. SS.) FRUSTRARE. — Radere,frustatimdi8cerpe- pere ; couper, mettreen morceaux. {^'ct. Gl.) FRUSTRARIUM. — In vanum ; en vain imt- tilemenl. ( J'et. Gl .) FRUSTRATOR. — Flagellator, qui pietatis causa sese flagris publice credit ; celui qui, pousse par un sentiment de piiite, se fait publi- quement batlre de verges. (St. Fl.) FRUSTRATORIA. — Exceptio, libellus quo 993 FUG MKDLE ET INFIM^ LATINITATIS. FUL 994 quis judicium dctrectat : /nistratoire, lout acte par lequel on rvlarde le prononce ou Cext- cution d'uH Jugcment. (A. 1306.) FRUSTRATOKI!-;. — Idem q. Frustarium. (A. SS.) FRUSTIIATOHIUS. — Frustrationi obiio- xius jfriislrittoin'. (Rym.) FUUSTRUM. — Pro Frustum, incultus ager (Rol. Fat,) — Parlicula; petite portion. {}'et. Gl.) FRUSTUM. — Brandenburgensibus quar- ts pars talenti. — Frustum terrx, idem q. Frusta, seu eliam I''raustum. FRUTECT.\. — Ramus ; rameaii, tranche. {Vet. Gl.) FRUTECTUM.— Fnitetum, locus fruiicibus el spinh consitus ; fourrd, taillis, lieu ok crois- sent k's r/jines. (Pass.) FRUTECTUS. — l''ructifier ; qui parte ties fruits, fruitier. (Ch. Mass.] FRUTILLUS. — Idem q. I-'ritili.us. FRYGRAVIATIS. — Libera sedes : feudi Gerinanici species. Pia'GRAViUS. — Ap. (lerraanos, idem q. apud Gallos Paciarius, redilis, scabinus, qui pacem inter cives tuetur. (A. 1.3G7.) FUAGL\. — Idem q. Focacia. F[jA(;1UM. — Jus colligcndi fualium, ad ignem coiificiendum ; Vid. FoAiiiUM ct FncA- GiuM. (A. 1202.) FUALIU.M. — Vepreta siccata ad ignem confiCAcnAam \ buissons, broussailles seches, ol. fouaitlrs. (.Mon. A>ii/l.) FUARIU.M. — Pabulum ; fourrar/e, ut Fo- DRUM. ( Ibid.) FUCA. — Pars sinus venetici quam hodie la Fosc vocant. (.1. SS.) FUOAYCUS. — Purpureus, a viluli marini, qui phoca, liumore. (-1. SS.) FLK^ILUA. — Palus, sublicium ; pieu, dtais, toutien. (A. 14:55.) FUCIXA. — Olficina; ntelier. [A. SS.) FUCU. — Oeceptor, qui aliis fucmn facit ; moqiirur. ( Vet. Gl.) FUCUS. — Species hcrb;i!, dc (jna lana lin- gitur ; sorte dr plante tinctoriale. (Gl. .Sim..fan.) Fax, ticda, 1''. pro l''oi:us. (A. 14S1.) FI'DIDULl'-M. — Idem q. Fundabulum. FUDll'U.S. — Pri) /ksus, a verlso jundere, dissipare, fugare, pcUere. (.\.. 1228.) FUELIl.V. — .Vsser, tabula tenuis ; 7)/flHc/ie mince, /euillel. {I.rwt. Care.) FUER VINI. — Jus pro forationcdolii vina- rii, etc. Vid. Fuiiagium. I'UERN'A. — Piscaria, locus in quo pisca- tur ; p^'chcrie. (A. 131:*.) I'UERl'S. — Consuetude municipalis ; com- tume locale, fuero, lor. {('h. /fisp.) FUET.V. — Qiuintum uno die homo labo- rare vel foderc potest; la quantitcde Icrreqiiun homme prut labourer oil liiuir en un Jour; ol. fxiete. (A. 1320.) FUOA. — Venatio, jus vcnationis ; cliassf, droit dr c/ius.'ie. (A. 1270.) — Coiuinliarii ge- nus, locus in quem colnmbi confugiunt ; co- lombier dont lex boulinx ront Jusqu'ii terrc ; ol. juie. (A. I."53G.) — Kefugium, asylum ; a.«i7e, rrfugv. {A.SS.) — Esse in fuga domini, dice- balur do subdito seu vassallo quem dominus fugienlem persequebalur. (.V. 121M.) FUG.VGI.V. — Ruris portio cervis et feris addicta, nuUo sepimenlo, nee forestas legi- biis, sed tamen suis privilegiis communita ; chasse, etendae de terrain reserve pour la chasse. {Ch. Angl.) FUGARE. — Fugientem persequi ; ponr- suivre, suivre celui qui fuit. (A. 1347.) — Ve- nari ; chasser. (Mon. Angl.) — In exsilium conjicere, proscribtire ; bannir. (A. 1217.) — Fugare averia, animalia ad pasturam abi- gere ; cunduire, chasser le betail au pnturage. (Mon. Angl.) Fugare districtlones, capere pignora donee debitum solvatur ; prendre hy- potlieque mr la propriite d'un debileur. (Ad. .Mad.) ^ ^ FUGATIO. — Venalio, ut Kuga. (A. 1207.) — Persecutio fugientis ; poursuite de celui qui fuit. (A. 1347.) FUGATOR. — Fugatorcs carucaruin, quo- rum « ars est, ut boves aqua sciant conjunctos fugare ipsos non percutiendo seu gravando », ut est in Fleta. FUGAX. — Fugitivus servus, qui a domini servitio so subducit ; esclave qui .tesoustrait par la fuite a /'autoriti- dc son viaitre. (Cod. Th.) FUGELi.A. — Diminut, vocis /«(/», ut vide- tur. (.Vbbon. Poem.) . FUGILL.VRE. — Ignem de petra fugillo extrabere ; battre le briquet pour avoir du leu. ( Vel. Gl.) FUGILLU.S. — Tudicula igniaria ; briquet. ol. foisil, jurfd. ( Vvt. Gl.) FUGIXAHK. — Adulando irapedire, deci- pcre, ludura dare. (Vet. Gl.) FUGITARIUS. — Fugitivus ; fuqitif. (A. 1383.) FUGITIO. — Pro FuGA. (A. 1357.) FUGITIVARIUS. — Fugitivus ; fugitif. ( Vet. Gl.) FUfUTIVOSUS. — Ead. notione. (/d.) !'UIA:ant. ( :"gut.) FUL>( auh, a/fet'ini, sotide. {A. SS.) FUNDAHCI.UM. — Funda, fundibulura, roacbina oppugnatoria, qua jactantur lapides ; fronde. (Pass.) FUNDACAGIUM. — Pra;3talio pro oierci- bus quBE in fundacum invehebantur ; droit d'emmagnsinnge. (A. 1269.) FUXb.VCAKIUS. — Qui /iindacujii seu ve- cligal i)ro mercibus exigit ; receveur du droit d'emmagasinaije. (A. 1271.) F^l'ND.VCIlLJS. — Species currus, utvidelur, sic dicli, quod eo veherentur merces in funda- cum ; sorte de chariot. (Ap. Mur.) FL'NDACUS. — Idem q. FundicuS. I-'UXDALIS. — Fundalia bona; fundi, prtu- dia, res immobiles ; hnmeiibles, hicns fonds. (A. d36o.) — Funr/.ali.'i doininus, fundi domi- nus ; seif/neur fnncier, seigneur du fonds. {\. 1341.) — Fundalis redditus, qui ex fundo assi- gnato pendilur ; rente /oncidre. (A. 1493.) FUXI>.VL1TAS. — Dominium, jus in fim- dum : propriete, seigneurie. (A. lioT.) FUNDAMEX. — Fundus; fonds. [A. 883.) Fl'XliA.MENTAI.nElL — Fundilus, a fun- damentis ; entih-evient, ra/firaleinenl.. (.1 .S'.V.) FUXDAMKXTUM. — Fundus ; fonds de tern;. (.\p. Iighel. — Area in scutis genlililiis ; champ, en langue Itiiraldique. (Meist. — l)e proprio fundo rediluum assignatio domui sa- crse ; fondnlinn. (Ch. ecrl. Const.) FllXDAXUS. — Ut Fl-ndaiiius. (t'et. 01.) FUND.\.lvl''. — Ex proprio /i/n(/o ecclesiam, monasterium con.«lruere ; fonder une iijlise, un monn.tlere. (Ebr. Bet.) — Demergere ; en- foncer. (Ap. Mur.) — A'ox forensis, consli- tuere ; fonder. (A. 12-e/. II. Dalph.) FUltFURAGlL'M. — Furfur ad alendos ca- nes ; Vid. HiiK.N,^TicuM. FURFUKA riVUS. — Vid. Panis. FURFURFS. — Avis species ; sorte d'oi^eau. [A. 14(10.) FURFURK). — Bad. notione. (Isid.) FUH(iO. — (jontus furnarius ; fourgnn. (A. 13r)2.) l''URI.\. — Vis, violcnlia, aclum furiosum ; violence, acle de colerc. (.\. 1319.) 1''URI.\K1A. — Fnror, fuiia ; furcur, colerc. [A. S.s.) FURIATUS. — In funnmnctus. (.1. ,S'5 ) FUKIBIj.M. — Sperie.s leclicic ad porUindos Egrolos accommodataj ; sovtc dr lilirre, lAgnel.) FL'IIKUS. — Viverra ; furrt. FUIPFIyL.\. — « Ergo Cruciii.xus major le est? Uicit ilii diabolus: Fliam, majnr est om- nibus, q{)ia pi'r i|isum miscrlus Deus mundo : ilu;i;iuiiiqno anlem gurimus hie el errare faci- rniis lioinines, ilii /uriella est aeiea el .slimuli ignii, (tl infigunlur in eis, el collidiinlur sive 1111,1,'i'li Iraii.'igri'ssores sive homines, el omnes ijui dt'.serueruiit Deum, et sic cum furca igtiis filTeninlur anle tribunal Crucifixi. » (Act. SS. Juslimr it Cy/ji-iani niarti/r.) 1''. vocaliulum lic- lum maii'(|ue exaralum a Gr. OJ-XXa, procella. FFIUl'.il.DrM. — Miilla furti nomine so- iula ; iniicniti' pour vol. [Lei/. Angl. S(uv.) FUltlllF. — Pro furerc.'i IV/. 07.) I'FII I .( tN(;US. — Ager, campu.'« conlincns coniplures acres, qnn- seriatim adjarentes. paril(M- incipiunl el pariler desinunl, sulcique longitudine concludunlur. {Mnu;/. .\ngl.) l''URM.\. — Morbus equinus; tiiatudie de cheval : ol. ,'uriur. I'd. tie Cresc.) Lexicon med. et i.-LE LATINITATIS. QAB 1006 I FUSTAINUS. — UlFusTANOM. FUSTA.>rE\TUM. — Materia ligiiea, ut FusTA. (A. 1-iSX.) FUSTANA. — Ut Fl-stanum. (A. 1419.) FUSTANKTUM. — Ead. notione. {Cliart. S. Wand.) FUSTAXEUM. — Ead. notione. (Ord. Yit.) FUSTANIA. — Ead. notione. {Ann. Ben.) FlISTAXICUS. — Fad. notione. (A. 1118.) FUSTAXIUM. — Fad. notione. iPap.) — Viiitis ex (usinnio confecta: « Cum de fustanio dorainae. » [St. Mas.) FUSTANIUS. — Fustanius pannus, idem q. FUSTA.NLM. (A. 1160.) FUSTAXNITUM. — Testis e ftistanu con- fecta. (St. Ma.s.) I'USTAXUM. — Panni rx gossipio confecli species ; /ulnine; ol. fuslaine. (Pass.) i'l'STAIxlv — Fustibus sou virgis coedere ; fuslitjer, ba'tre deucryes ; ol. fustcr. FUri'lAltiUS. — Ars fuslaria, lignatia ; art III charpentur el du menuisitr. (A. 1490.) FUSI'hlAltE. — Lignum, materiarn ligne- im ad fcdilicandum caideic ; cniperdu Ooisjiour '.es constructions. (A. Iil)7.) FIJSTKIlAltE. — Ead. notione (A. 1289.) FUSTilill.A. — Locus ubi /iistx seu li^na ve- lum exponuntur ; marclie au bnix ; ol. /usterie. St Auen.) FUSTFUIUS. — Faber iignarius; charpen- ier, tnenuisicr ; ol. fustier. FFSTFTUS. — Coliiui.s coriaria ; fiistet. (A. 1359. ) FUSTFL'S. — J.igneus ; de bois. » Capsa fiis- tea. » (.-1. .Sis'.) FUSTIA. — Idem q. Fustanim. (A. 1:295.) l''USTIH.\LC.S. — Machin;i3 bellicie species; 'ngin de ijiterre, cspecc de /ronde. (l''ulc.) 'FU.STIXUS. — Idem q. Fubt.\num. (k. UOi.) FU.STIS. — Arbor justa^ magnitudinis ; ar- '>re drjii ri-nii rt d'lns sa /orcc, d'oh vient {'ex- pression de haute jataic. — Xavis ; nnvire. ( Hern, le Hreyd.) — Sceptrum ; sceptre. {Script, rer. Fr.) — Per fustetn invcslire; \'id. InvesTITUHA. Fuste ad fuatein, lornuila (]iia in cliartis uteban- ur lit mensni-am cuniulataui et radio prii'Ci.-aiu lipnilicarenl : « ('oiice.ssfnint quatuor modios rurncnli de lerritorio do 'Panes... ad mcnso- ram ejusdem villtB /w-s^e ad fustem mensura- tos. .) (A. 1222.) FU8T0XVUM. — Idem q. Fustanum. FUSTUAUIUS. — Idem q. Fustebius. — Fustuaria poena, suppliciura cum fuste. {Ley. Burg.) FUSTUM. — Vox generica, quae lignum vel trabem significat; bois, pjoutre ; o\. fust. I'USUM. — Virga ferrea ; verije, baguette de fee. {A. SS.) — Fusus ; fuseau. (Ga;s. Heist.) — Fusiuii lapideum, f. crusla gypsa : « iJehinc fusuin quid lapideum colorisjecorii superficiem tumuli tegens, amoto illo rursutn, ut moris est sepulcrorum, conspicitur coopertorium. (.1. SS.)r, FUSUS. — Mulier vel muliebris sexus, cui fusus, ut viro ffladius, competit; la femme, le srxe feminin. II;>;reditas ad fusum a Inncca Iran- szVe dicitur, qua", ad filias transit; totnber en quenouille, Gallis. I''UTICES. — Sepes, sepimcntum ex virgul- tis confectum ; haie. {Tnbul. Maj. Mon.) FUTIS. — A^as in tempio, ubi reponebatur, quod de Sacramento restabat. (J. deJ.) FUTRUM. — Idem q. Felthum. FUTKUS. — Vagina; gaine, fourreau. (A. SS.) FUTUM. — Ut FuTis. FHTURA. — Sectura. {J'et. FUTURALIS. — Futurales qui vota nondiim fecerunt. Luf/d.) FC rUl{.\RE. - - DilTerre : « Ilodiernus cras- tinat actus, et quod pr;eteritum nunquam fa- cit us(]ae futifrat. » (Archit.) P'UX. — Ostium Uuiiiinis ; embouchure de fleuve. {.inn. Gen.) FL'.X<(L.\NA. — Vitis species. (P. de Cresc.) FU.VOLIUM. — Gabi'llffi cbarlula, seu ip- sum sigillum quod cliartis appcnditur: o .\liis quibuscuiique redditibus, seu bonis, ac menau- rationum galiellationuin, bullarum et fuxolii... e.ximimus. » {Bui. Eikj. IY PP.) FVEDU.M. — Pro FiiEntM. FVL.\<', rilRIUM. — Thcca, in qua rccondun- tur sanclmnni roliquia;; \'id. Puylactebiijm. FYI..\R(;iI{L\. — .\mor pecuniae ; amour dc iarfient. (S. \.) FYN.VITUM, — Finis, terminus, ut Finium. (A. 1181.) Gl.) monaehi, novltii (La Mur., Hist. G 0. — Littera numeralis (pi;!' 400 denolat. Eideui littera: si recta liiira siipcraddatiir. (i; . piadringiMila iiiillia sigiiilicat. <1 ."cu // in cotlil. mss. ini'dia" :i'la(is usiiip.itiir pro Sennrid. a ionn'jn(]ii!iiii nnilaUir in II. Plnrie.-i sciibitur pro ('. et I ; biupis.sime pro /•' el vicissiiii ; iijiud iulliis non rai'o verlilui in />, et in // apiid lli.'ipaiios; at nulla familial iur bujus litlcr^i; iiiuUiUu quaiu in V ac priceertin in IP el vicis- sini. GAA.... — !((/. cum (lA. aul iIae. GAAP... — Vul. cum Gai. GAAINii.NA(;IU.\P — Idem q. Gangnil'm. (A. 12',C).) • iAH.A. — Via, quasi ravn ; quomodo rin/am liodie dicimu? quod ruij;e frnnlis iormam etlin- pat : ehrinin. (A. l2-2ii.) I ; AltADll'S. — llypocrila, simulator, frau- dulfutiis ; fuurbe, impostvur, hy/iucrite. (Harel.) (iAPAPA. — Crux, patibulum ; > etc. (A. iJ'J.j.) Forte vasis genus ad instar navlculie. (iABIA. — Cavea ; cage. — Career ; prison. — Garchcsium ; hune, plate- forme elevie a iex- tremite ou le long des nidt-< ; ol. (jahic. — Via, ut Gaba. — Jocositas; raillerie, pluisanterie \ ol. gab. GABIDUS. — Frigidus; froid, glad. {Vet. Gl.) GABIXhTUM. — Cimelium ; lieu oic Von garde les objets pricieux, cabinet. (Laur.) GABI.NUM. — Vivarium, cavea; tout lieu oil ion enferme les animaux vivanls, pare, cage, roliere, etc. (A. 1223.1 GABIOLA. — Uiminutiv. a gnbia, career; prison ;ol. gabiole. (A. 1222.) GABITOU. — Ut Gabatom. (iABLAGIU.M. — Idem q. G.milu.m. (A. t2G0.) GABLAIGIUM. — Fad. nolione. {Poli/p. fiscan.) GABLEIllUS. — Qui agillime ascendit ad gabiam super navis arbore consistentem ; ga- bier. (I't/. (It.) GABLU.M. — Census, tributum, redditus ; imput, redevance ; ol. gable. GABULARE. — Vectigalia, tribula solvere; payer les i>np6ts ; ol. gabeler. GAIUJLAKIIJS. — Gabulo, seu gablo obno- xius ; qut est snumis a I' impot, contrtbunble. G.VBULUM. — Frontispicium, frons oedifi- cii ; frnntispice, faoade, parement d'un 7)iur, (W. Tlior.) — Census, tributum, ut Gablum. (A. 1245.) — Crux ; croix. (Alth.) GABUSIA. — Caulis species ; chou cabns. (Pet. de Cresc ) GABUTA. — Pedum episcopale ; lit/, (^am- buta. GACARI. — Hierelici, Valdensium sectato- res. GACHA. — Vigil, speculator, custos ; senli- nelle; ol. gaite. (A. 1317.) . — Gadius spiritualis, pater sj)i- ■ilualis, seu sacerdos qui a confe.«sionibus e?t ; ;e;'' s/jirituel, prelre c/iarge dc la iHrtclKju :les consciences. (.\. to'JS.) riADRIOALIS. — Baculus crassior ; yros bd- fon.{.\. 1402.) j liADUS. — Vadum ; gi>e. (Cod. Cens. Cal.) \ GAK... — V'kI. cum Ga seu Gai. GAKG\I.\. — Uicitur de causa superiore /el adjudicala ; Gal. gain de ratisc ; ol. gaagnc. A. 1277.) G.'MiKl.^. — Lucrum, redilus, ut ('aGnagium. Chnrtul. S. Snip, liitur.) GAl'AHK. — Manus in aliquem iiijicere, quasi uncis arnpeve; metlre /a main sur guel- fu'iiii, saisir, accrncher. (.\. 1339J GAiOllIU.M. — E.xactio, Iributum hauu dplji- lum per vim el contra jus surreplum ; Vid. I'liLTA. (A. 1027.) <;AKR.\.ND. — Hieres, pro (tApua>s. OAGKL!,I. — «Bracleoiiornamentaeqaorum jUiB dicuntur gar/elli. » ( ]'et. (ll.) G.\Gi-!llI.\. — Ftcs oppignerata, iiilerdum lequrstro data ad plenam securitatem, pl- anus ; m'lretij donnt'f /lar le debilcur, nantisse- lual d'cne chose mobilicre, la chose mcme don- lie en nanlisscinenl ; ol. gagicre. GAGICRIUS. — Qui ad gngia seu stipendia ilicujus est; cdui qui est aux gages dc quelqu nn, alnrie. (A. 1212.) (A. 1207.) GALEARE. — (Jalea, capitis armatura. GALEARE. — Galea, id est capitis armatura, Gal. casque, defendere. (^1. SS.) GALEAREA. — Idem q. Galearia. GALEARIA. — Pileus sive tiara. (Pap.) — Vicus ubi ha.hiid.ni galearii sive galearum arlili- ces. (A. 1363.) 1013 OAL MEDI^ ET INFlliUE LATINITATIS. GAL 1014 GALEARIUS. — Nauta qui in ffaleis ope- ram suam collocat ; matelot, marbi. (Th. VVals.) — Forte qui facit yaleas capitis aiiiia- .turas ; /abricant de cnsqi(es. (A. lM-2.j GALEASIA. — Navis longior depressioris 'oFBD ; galeasse. (A. 1478.) ' (iALEATOR. — Galex palronus ; palrun de \navire. (.Nic. deTriv.) I (iALEATUS. — Miles f/alm armalus ; sol- \dat coilfi; du casque. (A. 1 482.) i (JAnKHItUNUS. — Ul (lALABRUNfS. I GALEC/rU.M. — Canaliculus ,• petit canal, •tpetit conduit, tuyan. (.Mur.) 1 GALEDKLLUS. — Xavis species, ac forte iminor //alea : sorte de navire, pcut-elre plus pe- tit que la galee. (Uaf. de Car.) (lALENGA. — Pro Gala.nga, radix aroma- llica. (.S7. Ast,) I (;ALEo. — Minor galea ; vujgo Galiis ga- \.lion. (Alb. Mus.) j GALEONUS. — Ead. noiione. J GALEOTA. — Remcx galex vel galiotte ; \raineur a Lord d'une galee. (Kale. Benev.) — ,Winor galea ; petite galee, galion. — Mensura liquidurum ; mesure pour les liquides, galon. ,(Ch. Aiigl.) . GALEIIA. — Liburna ; (jalere, navire a un iseul rang de rames. 1 GALESTllOLUS. — Reraex galea', ut Galeo- 'lA. — (Bern, de Breyd.) G.\LE'r.\. — Mensura vinaria, idem q. Galo. ( Tabid. S. Albin. And.) — Vasis genus ill ministi;riis sacris. (.Meichelh.) — Mensura fnimentaria. (A. lltJ6.) — Xavis Bpecies, parva galea, (.loan. Luc.) G.\LI'7rL'.M. — .Mensura vinaria, et etiam frumcnlaiia, ul Haleta. GALETUS. — Mensura frumentaria, ut Ga- IBTA. (i.\I,EUN'<"ULUS. — Diminut. a (talea, mi- nor gulra. (.Mur.) G.Vhii.V-.NUX. — Galla; noix de galle. . — Forte Callus gallinaceus; coq : « Si casu porci coniedcnl carnein morti- cinorum aut sangiiincm hominis, non abjicien- dos credinnis nee gallinos. ii (.Marl. Aneed.) (iAM.loLU.M. — OrnamcnUim eccU'sias- licum .' « Ununi lintinnaluiliim, allariuni vcs- limenla i.\, r/alliola iv, reliqna veslimcnta al- larium ix, manica- vi auro parata', oraria pur- purea IV, » etc. (A. iSlX).) CAI LIUL'EllCUS. — Quercus species, .\or- mannice roq-dtenr. (A. 1221.) GAI.MRi:. — Perire. (Pap.) • '•.\I.I.|»1)1U.S. — .Mensura frumentaria, forte cadem qua; Galetis. (A. 1184.) G.\LS(J. — INeiiu presliyterorum roncubi- nariorum : a Districliu.s inhilienlrs, nc quis 1015 QAM LEXICON QAM loia alio'juiii sciant sententia alliga- privatos. » {Si. jtresbyter focariam habeal. so prius monitos (/allonis tos, cl eo facto suis beneliciij Jcictnn. ejtis. Trecor. (lALLuNXUM. — inslriiiiientuiii pleclendis et iiiterlexendis crinibus apluni, a verbo ga- lonner, criiies couciiinare. (A. 1336.) GAIJ.OXUS. — I.alus, Hal. gallone ; cdte. Cultellus fie ijaUono, iil esl qui ad lalus Icrlur. {Si. Cum.i flALl.ULARE, — Gallulascere ; changer, viuer, devenir male {en par Inn I de la voix d'un jeune homrne.) 'tALLUS. — Gallus silvestris. — Fasianus; faisan. (Ap. Mur.) (lALN.VBlS. — I.ajna, stragulum villosum ; couverturegrossiere ct d'eloffe velue. (Smaragd.) — Galnapis palua, slorca ; natte. 'JALO. — iMcnsura liqui.loium apnd Anglos ; gallon, mesure de capaciU' pour les lujuides. (Pass.) — Fornix, concameralio ; voute. (Ap. Mur.) CrAl.OCHIA. — Genus calceamenli, idem q'. Galuca. A. 1382.) GALOEIl. — Jus domini in bona defunclo- rum sine testamento seu sine haerede legilimo ; droit du seifjneur sur les biens de ceitx qui nwu- renl sans testament oit qui n'ont pas d'heritier ler/ilime ; ol. Seplimam par- lem lolius salis... cliam in gavellos scu gnndas el Ul den. Tiiron. in quolibel modio dicli sa- lis. » (A. 12UU.) I'.ANUARdlUM. — Tributi species : « Nou poteril D. rex deinceps aliquid de novo acqui- rere in Icrra D. cpiscopi... iion adversaliones novas, vel nova t/nndargia recipcre.nf.^. 1300.) KX(iA. — Veslis species. [Chr. Vos.) GAXKA. — Meretrix ; fille dejoie. {A. SS.) (iAXKARE. - Ohlynevp. ; gngner. (Ch. Lus.) GAXAlllA. — ProC.A.NEA. (Fgut.) G.\XF.\IilUS. — Ganeo ; debaitchi, ivrogne, {Vel. <;i.) (i.WKlJ). — Insignis prodilor ; Irailre, perfidc,o\. gaiii'(),i, ganckin, yannrs, elc. — Acervus lapidum .• las, inunceau de picrrcs. (Chi(T.) (iANl^OXIL'M. — 'I'aberna, popina ; caba- ret. (Pap.) G.\NGA(;i.\. — Occulta loca, uKIangia. G.\X(;1A. — Occulta loca el subterranea in Gl. Isid., ubi legcndum yanra : ganunn vero est taberna meriloria seu meielricia subUrra- nea latens. — I'ro gagia pignus, undo t/anijiare pro gagiiire, pignerari. f.\. 1;.'()S.) G.\X'il.lOX. — Tuberculum ; taupe. (.1. SS.) GAXCUAGIU.M. -— Idem q. Guangagium. (iAXGlIlLO. — .Species rclis ; enguin de pe- che, bregiti ; ol. (janiiud. (SI. Mass.) CAXGI'LA. — Pro Glamh-la, struma, Hal. gnngola : '• Habuil semper inllatani gulam cl plena 111 de gnngulis. (.1. S.S.] GAXIAGIU.M, — Lucrum, merces quoli- diana (|uaj beneficialis choro pra'senlibus Ui- y^n\\.nT : hmnraires que l\,n domic chagi'e .iuur aiix bi'nrficicrs prcsrti/s iiii chiriir. OANIFVK'IIJS. — Knsis bivvior, vel cullel- lus ; citurle ?/>'■« ou pctil Kiuleau : ol. ganivrt. (A. i:H6.) GAXILATIO. — Irrisio idem q. Gannaivca (A. 1153.) GAMPULA. — Idem q. (Janifvetus. ;^.-V. 1416.) G.\NITA. — Anser silvestris ; oie sauvage, cifjoqne. GANIVKLUS. — Ul Ganifnetus. (Bar.) GANIVKTA. — Ead. nolione. (A. 1362.) GA.XNACHA. — Toga, veslis talaris, pro Garnachia. (A. 1379.) GAXX.VRb;. — Fallere, decipere ; tromper ; ol. engauner. {Vet. Gl.) GANXAIUA. — Ager cultus, ut Gagnagium. GAXXATllR. —Qui fallit, decipil; celul qui Irotnpe, fowbe ; ol. engigneor. {Vet. Gl.) GANXATURA. — Idem q. Gannum. (Rab. Maur.) GAXXKRIA. — Ul (;abneria. (A. 1391.) (;AN.\IXARK. — Gantare. (Pap.) G.\XMTURILS. — Inisorius : « Cum ca- chinno el gannituria viluperatione. » [Act. S. Judlcael.) GANNIUM. — Taberna; cabaret, taverne. (Pap.) GANXUM- — Irrisio ; moquerie, raillene. ( Vet. Gl.) ('.ANNUS. — Cbirolbeca; gant. GANS/E. — Anseres, ul (tantj:. GAXTyE. — Digilalia ferrea, quibus anti- qui raunicbanl manus, ad pugnandum ; ganle- tekls de fer. {\. i'iim.) — .Vnseres silveslres; oies snuvuyes, cigognes, ol. gantes. {Vet. Gl.) GAXTKLETUS. — Manuum armalura, chi- rotheca ferrea ,• gantelet de fer. (A. 1338.) GAXTKH.US. — Ead. nolione. (A. 1361.; GAXTERIUS. — Digilalium opife.x ; fjantier. (A. 1319.) OAN'l'KX. — Ead. nolione. GANTUA. — Anser silvestris ; Vid. Cant.k. (A. 1233.) GAXTULA.— Diminut. a (Santua. (A. 1-233. GAXTULUS. — •'hirotheca; ganl.[.\. 1408.) GANTUS.— Ead. nolione. {Ann. lien.) (V.\.XZARA. — Xavigii genus ; sartvd'emhar- cation. {St. Verc.) GANZAROLA. — Eod. sensu. lAp. Mur.) GANZERA. — Ead. nolione. (Ibid.) (iANZIItUA. — Eod. sensu. [A.SS.) (JANZILWL — ProGANELM.) <;.\0. — Silva densior, ul (iAlLM. G.XOLA. — Career ; prison, ol. gaole. — Lo- cus paluslris, carectis seu gtailiolis abundans; liiu bas rt inarrcajeur oil te glaieul vicnt en en alioiidance. [C/ir. Joan. Whet.) GAPIIANS. — .Vpud Loncobardos, hwrcs ; hirilier. In Ch. I'Vederici II, imperatoris (A. 121!>), videliir gnplians usurpari pro vade, fide- jnssure. GAPO. — Clavus, uncus ; crampon. (Ugh.) o.\Pn.\. — Fossa, locus ubi piscari potest ; endroit d'lin cours d'eau uii I' on pent pechcr. ].\. l:t01.) GARA. — Modus agri, apud Anglos. (iWon. Angl.) (iARAf'lUXX. — Honum, ut GAn.vrniNX. G \RA(:illUM. — Xovalisager ; Icrrcnovalr; ol. quircl , Jachere. GAILACIA. — Pro Carbicia, ager incultus : frtc/ie, lande. 1019 OAR LEXICON GAR 1020 OARACTUM. — Ager suis fiugilius tleve- stilus ; tcrrc dvpouillie de ses /mils ; ol. f/aret. CiAUAGANCI. — Advenae, ul Wahengangi. GARAGETHEXGI. — Vid. (Uhatbingi. GAIiAMIA. — « Nee lioebil dicle coniilisse.. cloacum vel aliquitl indccens habere, iiec in ipris fdssatis fjdvaminm, vel edificium face- cere. B (A. 12(io.) — ■\'idetur logendum P.AriAN- NAM. GARAXDl V. — Aiiclorilas. cautio, defen- 810 ; gavantie, sArde, protection, defense, res- pomabilitc ; ol. ijnrantie. (A. 1202.) GARAXDI.\HK. — Cavere, spondere, prses- laie, defcndere, auctori'm esse ; garantir, pro- mettrc assurer ; o\. garandir. Chr. Gauf. rp. Meld.) GARANDIRE. — Idem ac Gahandiare. (A. 1250.) GARANDISARB. — Ead. nolione. (A. 1259.) GARANDISIA. — Tuitio, proleclio ; protec- tion, si'ircte, gnrantie. (Br.) GARANDIZATIO. —Aiiclorilas, cautio; ga- rantie. (A. 1250.) GARAXUIZATOR. — Qui alteri tenetur ad cviclioncm, auctor, asserlor ; garant. (A. 1219.) GAUANDUS. — End. notione. (A. 1314.) (iARANF']US. — Color in equis, qui ad ru- biam accedit, cujusriiodi est cervorum ; cou- leur de cer/, garance. (Ugut.) GAR.VNNA. — Vivarium cuniculorum vel leporum, etc. ; garenne. (A. 127".) (iARANXlA. — Eod. sensu. (Ap. Liid.) GARAXXO. — Garannffl cuslos ; garditn de garenne. ol. garannier GARANTANDIRE. — Pro Giarandarf. (A. 1219.) GARANTARE. — Ead. notione. (A. 1086.) GARAXTHINX. — Donura, ut Garatuin.x. fiARAXTIA. — Rubia ; garance. ( Vet. Gl.) — Caulio, ancloritas ; yarantie. (A. 1183.) GARANTIARE. — Ul Garandiare. (G. Chr.) GARAiNTIFICATIO. — Ul Garantia. (A. nu.) GARAXTIRE. — Ut. Garandiare. (A. 1214. GARAXTISSARE. — Ead. nolione. (A. 1292. GARAXTISSATIO. — Ut Garantia. {Chart. S. Vand.) GARANTISSARE. — Ut Garandiare. (A. 1232.) GARANTISSATIO. — Ut Garantia. (A. 1232.) G.\RAXTITIUS. — Garantltius contractus, quo qui spondel se aliquid garantifacturum ; cnntrat par Icquel on se rend caution pour quel- qu'un, on repond d'une chose. (Ap. Rym.) G.VRANTITOR. — Auctor, asscrtor, qui ca- vel de eviclione ; celui gui prend sur lui, repon- dant, f/arant. (Chartul. Meld.) GARAXTIZARE. — Idem q. Garantire. (A. 1222.) GARAXTIZATOR. — Ul Garantitor. (A. 1304.) GARANTUS. — Ead. nolione. (A. 1213.) GARARE. — Pro Garantihk, ul \idelur: « Si buritiiisis clamitat ad pralalum de debito, (|uod deboat o.xiraneus, cl cognoscatur, gare- tur (iebilum burgensi, " ('tc. (Od. reg. Fr.) <;Ali.\KIUS. — Officium monastii'um : u .\d cellariuiu el dispensam porlarii duo : ad do- mum infiiniorum, unus, gnrarii duo ad ligna- rium, in pistiimi uiiu.s. « (.S7. Mon. C'oi'A.lCus- lodes forte, nam garir el gnrer, pro cuslodire dicebant (lalli. Acbciius. {Spicil. cos appellal f/ruriers. qui nemoribus secandis prteerant ; po- lius ipsos sectoies intelligo, etllgnorum fascium confeclores ; olim enim Galli garras vocabanl lignorum el virgultorum fasces. GARATIIIN*'!. — Vox Longobardica cujus notio babetiir in lege Longob. : « Tunc illequi plagaveril eum, compnnat qualiler in garn- thingi, id est secundum qualitalem perso- nee. » GARATHIX.X. — Longobardis, donum, mu- nus ; don, present. GAItATUS. — Fro Garottus. (A. 4336.) GAR.WELLA. — Glarea, arena ; saOle. {St. Avel.) (xAllAYTtiM. — Terra novalis, qurn altcr- nis annis quiescil ; ut Gahacuum. GARB.Y. — Spicaruin manipalus ; gerbe ; ol. garde. Garha decinue, pars dccima;. (A. 1119.) Garba de pastu, id est vice paslus, vel paslus ob gnrbas ad liorrcum adduclas, quod crtrio«/'v officium eral (A. 1248.) — Prjes- \.B.Wo (jnrhai urn, idem q. Garbagium. (A. 1180.) GAJtBAGIL'.M. — l'rii'?tatio garbarum ; droit de gerbes ; ol. garbage. (Pass.) ('>ARBAII!0XUS. — Cumulus garbarum : meule de geibes ; ol. garbic'-re. (A. 13.'18.) GARBALE. — Piffistatio garbarum, ul (Jar- BAGIUM. (A. 1310.) <;ARBEI.ARE. — In manipulos alligare, in fasces struere ; engerbcr, mettre en gerbes ; ol. garber, gnrbejer. (A. 1314.) GAKBELAKIA. — F. culcita straminea; Gal. paillasse, sic dicta a voce garba. (Bal.) (iARBELLARE. — Cribro succernete, pur- gare ; cribler, passer au crihle. (A. 1269.) (iVRBERA. — Congeries garbarum ; ut Garuaironus. (iARBERIUS. — Ead. notione, fiARBIXUM. — Mensurae species in Slat. Taurin. a 1360. GAItBINlJS. — A'entus .Vfricus, libs ; vent du sud-ouest garbum. (Raim. Munl.j — Manipn- lus, fasciculus ;;Ba7uef. {St. Avel.) GARBUM. — llalis area; aire a battre le hie. GARCIA. — Puella , Jeunc fille \ ol. garce. (Pass.) — Merelri.x ; pile dejoie. (Pass.) GARCIAXUS. — Ut liARCio.) (S. .xiii.) GARCIFER. —Ead. nolione. {Capit. S. Vict. Mass.) GARCIN.E. — Impedimenta castrorum ; In bagnges d'une armee. (Th. Wals.) GARinO. — Lixa, famulus, niaxime is qui castra sequilur; vicandier, cantinier, goujat, vnlet de soldat, servitt-ur, valet, garcon, (Pass.) — Qui arlifici operam suam local ; ou- vrier qui travaille pour le complc d'un mai- -£: J021 GAB MBDI^ ET INFHkM! LATINITATIS. GAB 1022 ire, garcon. ((iuall. Hcni.) — (lanco, riebulo, homo nihili ; dcbauclii, raurien brigand. (A. 1256.) (;AKC0. — Pro (iAiicio. (Vine. Bellov.) (iAKGUS. — Ead. notione. (A. l"27o.) (lAUUA. — Cuslodia, luilio ; proteclio, tu- tela, privilegium quo tavolur ne alicui vis iu- feralur ; ul Wauda i-l Huakdia. (I'ass.) — Cus- lodia pupilli, iiiem ut Warua. (Pass.j — Obli- galio qua vassalus lenetur custodire casliuoi dotnini, idem ao Stagium. (Pass.) — Praesta- lio pro lulela ; ru'lccance, service du vassal nu seif/neur pour la protection f/u'il en npoil. {Till). S. Vict, ^[a■ss.) — Iiel'ensor ecclesia- rum, idem q. Advocaius. (//. Occ.) — Arx, munilio ; furti/icatioii, citadelle. {.\. IIU'J.) — Pro Cauda, ferreum pecten quo lana caimina- tur; pvignc de cardeur, carde. (A. 1323.) — Molendini repaguium. (A. 1433.) — Segeturn ct vincarum cuslos ; messier. (A. 1291.) — Garda inonetarum, qui monela; cudondte prie- feclus est ; o//icier prepose a la direction du monnayage. [Hist. Dalph.) — Gardx ecclrsia- rttm, qute vacantibus carum praHatis, in mana rppia sunt, ralione rrgaliorum. (A. 124.S.) (iAilDACOHSIU.VI. — Pars voslis muiiebris quii! pectus constringit ; item locus ubi vestes ponuntur et asservantur ; partie du vrtement des femrnes qui conrre ia poilrine, garde-robe , lieu oil I'on depose les vetetnents ; oi. yardo- cor/ii. fiARDACiIIJM. — Custodia castt'llorum vel oppidorum ad quarn tenetilur vassaili, idem q. Warua el (iuAurjiA. (.\. 1213.) 'lAliI>.\IRUS. — Gustos, \\g\\ ; garde, gar- dien. (Tabul. Mass.) (lAltUA.MIXriKRIUS. — Minister in regis palalio, cui cura incumbebat ciborum mens;e regia; ; of/icier charge de la sm-veiUance des provisions destinces a la table du prince. (A. 13 .If..) GAKQAHE. — Cuslodire, lueri, defendere ; ganler. (A. 1283.) (iAitl)ARllIS. — Ut (Jardaibus. (H. Dalph.) (;ARi).\U()l!.\.. — Vestiarium, locus in quo asservantur vestes; f/nnle-rrdjr. (Mat. Par.) — In aula .Vnglicana, locus tantum clericis assi- gnalus, idem qui in Francia Camera computo- 7-um appellatur : in ea asservantur charta- re- gi;e, ipso(|ue tiiesaurus regius. G.\lll>.\'ri)ll. — Gustos messium ; garde-mes- sier. \.\. 12'Jl.) GARnKCOliSUIM.— Idem q. (iAnDAConsiii.M. (iAUni'lLA. — Colli.-, clivus, ut OvnnETA. (.\. lit.-;. I ui sub ali- cujus garda seu proteclione est, atquo cam ob rem prrcstationi quam garJam dicunt, obnoxitis ; et'/«( qui est sous la protection d'un autre et lui rend, en echange de ccltp. protection, le service designi sous le nom de garde. (Hist. Dalph.) GARDEROBA. — Ut GAnnAROUA. GARDEROBARIUS. — (Jui gardarobx prae- est ; o/ficier de garde-robe, qui avait soin des vetemcnts et des armes ; ol. garde-robitr. GARDF/l'A. — Gollis, clivus ; colline, pente. (A. M15.) (tARDIA. — Custodia ; garde, action de gar- dcr. (A. 1296.) — lionorum ecclesi;c tuilio, ut AnvucATiA. (Ord. rer. Fr.) — Custodia pu- pilli (a. i.'Ol) et prffistalio pro tutela. (a. lUUO), ut Cakda. — Prajslalio pro tutela agrorum ; redevance payee pour faire garder les rccolles. (Tab. S. Vict. Mass.) GARDIACIUM. — Gustos hortorum, agro- rum, vinearum, et prtestatio pro cuslodia agro- rum ; garde-m.:ssier, et droit a pager pour /aire garder les recoltes. (.V. 1372.) CARDIANATU.S. — Officium yarf/mn? apud Fralres minores ; gardianat, gardiennat, o/Jice de superieur chez les Fii>res mincurs. CARDIANIA. — Ullicium gardiani seu cu- slodis, apud Anglos ; gardianat, o/fice de garde. (A. 1348.) CAItDl.VNUS. — Gustos ; garde, gardien. <.< Gardianus vegni. » (H. Knjgl.) — Prseposi- tus monaslcrii apud Fratres minores seu Fran- ciscanos ; gardien superieur clicz les Francis- cains. Gardiunus bestiarum, pecorum cuslos, pastor; berger. (A. 1278.) Gardianus ecclesix, idem qui Ahvocatus, defensor. (;.\RI)IARE. — (;onservare, confirmare, lueri, defendere; garder, conserver, apprnuver, defcndrc, pnitcqtr. (A. 1393.) (iARDlAIUU's. — Ut Gardianus. (tAIvDIATA. — Gustos, defensor ; g^arrfifH, defenseur. (Menesl.) fJARDIATOR. — Defensor, protector, tu- tor, testameiiti exseculor ; dc/enscur, pro- tecteur, conservateur, tuteur, executeur les- tamentaire. (A. i;.02. 1280, 12-42, etc.) Gardia- tor regalium, custos seu missus rc^ius qui juribus qua' ad regein spcctabant, invigilabat ; o//!cier charge par les rois de veilltr a la conser- vation de teurs droits. (Menesl.) CARDIATRIX. — Tutrix ; tutrice. (A. 132S.) (J.VRDIEXS. — Gardiens testis, qui fldem de re aliqua pra^stal. (A. 1217.) (;Ai;IiI(;NA(iiU.M. — Ul Caudini'm seu colleclio plurium ganlinorum. [Chart, .s'. ]'and.) GAIilihiXIUM. — Ead. notione. [Ibid.) (iAl;l)|iiM:.M. — I'.ad. nolione. (Ibid.) G.VUIll.NARIUS. — llortulanus ; Jardinicr ; ol. gardinier. (Mon. Angl.) (iARUlNGATUS. — Dignilasyar./iHflrj; Vid. Cardi.ngi. a^/s.sarfe, retranchement. (S. xiii.j — Pars tedis seu ca- stelli superior, quemellorum series ; le jaite I I 1025 GAR MEDLE BT INFIILE LATINITATIS. GAB 1026 d'un idifice, son couronnement, la ligne des cre- neaux. (A. iHi.) fiAIiLAND.VUK. — Murum pinnis seu guer- nellis instruere, miinire ; crencler, fortifier ; ol. garlander. (A. 1394.) GARLAXDELLUS. — Sertum, ut <;arlan- DA. (A. l.-iSl.) (lARI^ANUKRIUS. — Oarlandarum seu re- pagulorum ad inunimentura constructor. (A. ii!55.) GARLETA. — Mensura vinaria, idem q. Galeta. GARMACIII.\. — Testis species, pro Garna- CBIA. GARMASI.A. — « Prohibemus quoque dis- Iriclius, ul nuUi rcgulares cum balatidiinis, seu ?armau'is vel aliis vostibus laicorura equiteiil. <> (Jonc. Alh. a. 1234.) Videtur scribenduin gar- nasiis vel garnachiis. (;ARN.\. — Aptid Arvernos, rami pinorum quibus furni calescunt ; branches de j)'in. GAUN.ACHIA. — Toga, vestis talaris ; robe longue ; ol. r/arnnclie. — I'otus species ; sorle de vin ou de liqurur ; ol. r/arnache. (iARXAl'l.\. — Eod. seiisu. GAKXAMENTUM. — 'loga, vestis talaris, idem (J. (iAHNACiiiA. (\. 13.(3.) — (Juidquid rei cuilibet instrueiid;e vel ornanda; conveiiit ; Vid. Garmuemtum. G.VRXARI.V. — Piscina, aqure receplacu- lum ; reservoir. (A. 1321.) G.\RX.\TIA. — Veslis species, utGAKNACiiiA. ii.Vil.NA'rUS. — Carbunculus, lapillus ; gre- mil. (A. 13153.) ii.\KNERlA. — Forte ornatus linteus ; ATIGU.M. — Jus possessions acquisi- tum ; J(missnnce. (.\. 1416.) (lAUUEXS- — Sponlaneus : c Gaudenles et scienles recognoverunt, » elc.(.\.. 1336.) GAUDEXTI.V. — Possessio, fruilio, usus fruclus ; jouissance, usu/ruit ; ol 1483.) GAFDEOI.UM. — (iemma, res hujiismodi preliosa ■,joyau. i:AUDKHE. — Frui, potiri ; jouir, (A. 1.308.^ ii.\UnETE. — Gaudele in Domino, Dominica terlia Advenlus ; le troisidnte dunanehe de I'Auent. (;.\UI)IA. — llosariorum, aliorum(|ue liu- jufcrmodi piorum irislrunienlornm globuli quds percurrunl rei'ilando .ire .Maria ; undo el pro ipsa .Sahitalione angelica radem vox videlur usurpala .■ o Lego avunculo meo unum . gaudence. (A. nionile, allavc (A. 13118.) jtossMer. 1031 GAU LEXICON QAV 1032 par de Pater Noster de curallo cum gaudiis de ambre... el unum par de Pater Noster de auro cxxva ijaudiis de curallo. » (AJ415.)— Spon- sio, fulejussio; garantle, caulinn. (Ughel.) (iAUDlAHK. — Mullam solvere vel pro multa pipnus dare ; ]id. Gaiiure. (lAUDlATIA. — Hodie domiiius abbas debet vinum (^aurZ/'ate canonicis S. entiiure les roues. fPap.) ' G.VVII.IUM. — Clavus ligneus aut ferrous; cheville. (Guid. de Vig.) GAVIXA. — Species vestimenli super hu- ineros habens purpuram. (I'ap.) — Gavinai, lumores tonsillis seu glandibus similes ; gros- se'irs, lumeurs qui i-esxcmblent nux glandes du cou. {.-i. SS.) (iAVISCl. — Gloriari, gaudere ; se rejouir, {Vel. r.i.) GAVISIO. — Usus, possessio, uIGaudentia. {Si. Mass.) GAVISORIUS. — Laelus, plenus gaudio ; content, joijeiix, plein de Joie. {A. SS.) GAVU. — Slrutna ; tumeur. {A. SS.) GAVOTUS. — Monlanus ; qui habile la mon- tagne, mnntagnard.{\. 1268.) G.AVULU^I. — Census, tiibutum, ul \lA. — Pro Gii-DOMA. GELUUM. — Pr;i>staiio, Iributum, ut Gil- dim. — Etiam srope suniitur |iro multa jiidi- ciaria, tompensationc ilelicti, et pretio rei ; amende, indemnite picuniaire, dommayes- intrrrls. r,i:\.Ui.\. — Manipulus ; gcrbe. (Gal. Ch.) GEI.IGIDARE. — Gclaro ; geler. { ]et. <;l.) GELCIDIUM. — Gelu cadens ; « Sive iu 33 1035 GEM LBXICX)N GEN 1036 hieme sive in pestate, si gravia gelicidia camporum aul t'erventes restus viarutn, « etc. {/{litj. Mn(j'iH.) Id est cum len\iis glacies ex le- viori irabre concrela campos operil, Gal. ver- glas. GELIGNAGIiM. — Praestalio seu census e galiinis ; ch-oil sur les poulcs ct autres oiseaux d6 bnsse-coxr; ol. gclhiage. GELIMA. — Manipulus ; gerbe. (.1. de J.) GELINA. — Kad. notiono. (A. 1-493.) GELIS. — Gelu ; gelee. (Lab. .Vise.) GELLA. — La^ena, vas vinarium, et men- sura vinaria ; bonleille, vase it, metlre le vin, et mesure pour le vin ; ol. gelle. GEl,L.\GIUM. — Idem vidclur quod Jalla- GiUM ; seu jus pro mensura vinaiia quce gella diccbalur. (A. 1145.) GELLO. — I^agena, ut Gella. (Ruf.) GELLUNCULUS. — Ead. notione. ( Vet. Gl,) GELLUS. — Ead. nolione. (Id.) GELMUS. — Cassis, galeae conus ; Vid. Helmus. GELOSITAS. — Zelotypia ; jalousie ; ol. gii- losie. {Man. Angl.) GELSIMINUS. — Gelsirninus flos, Ital. gelso- minOf jasmin. (A. SS.) GELTA. — Mensura vinaria eadem, ul vide- tur, q. GiLTO. (Mart. Anecd.) GELUNA — Manipulus, ut Gflima. GELUNARIUM. — Frumenti ex gelunis seu manipulus excussi acervus ; (as de bik. {A. SS.) GEMA. — Pix ; poix ou goudron ; ol. geme : « Ut de redditibus Ecclesiae concederent nobis pro ipsa procuralione minagium, fornagium, prseposiluram, credenliam quindecim die- rum... peagium quoque de sale el gema, si causa vendendi Iransferatur, aliler autem nee peti debet, nee dari. » (A. lOoO.) GEMATICUM. — Pro Gainaticum. (A. 1015.) GEMBA. — Crus ; jambe. GEMELLA. — Vasis genus, idem forte quod Ovido camella, vel quod in Ordine Rom. gemellio '. « Talis fuit in suo corpore, ut dixi, vastus, ut praedictos cc aureos, quos ego ei in gemella porrexi in sola conclusit IcC- va. » (Agn.) — P. diminut. a gemma, lapis pretiosus. (A. 1295.) GEMELLAIUS. — Gemellus, geminus, ( Vet. Gl.) GEMELLARIUM. — Vasis genus, quod, ut quidam volunt, geminam mensuram contine- ret ; double burette. (S. Aug.) GEMELLATUS. — Gemmulis distinctus ; orne de pctites pierres precieuses : « Una pixis de ehurneo f/emel lata. {Vet. Invent.) GEMELLIU. — Vasis genus. F. idem q. Ge- mella. {Ord. Rom.) GEMENTIiE. — Gemilus ; gemissement. (Rym.) GEMINA. — Porlio cibaria monastica du- plicata; double pitance. (Adhal.) — Perislro- mala ; couverlurc, tapit. CIsid.) — Gemina xias, f. 60 anni, retas enim pro ."iO aiinis apud Horalium, ul explicant Lambinus et Torren- tius. GEMINATIO. — Germinatio puncti, iteratio puncti seu verbi, musicis familiaris cantus or- nandi gratia. {Conx. Font.) (iii.MIN'ATlSSlME. — Dupliciter ; double- menl, de deux manieres. [A. SS.) GEMINITAS. — Geminatio : redoubtement, reduplication. (.Mart. Anecd.) GE.MIPUXCTUS. — Geminum punclum ; double point, point double. GE.MITIOSUS. — Ut Gemituosus. GEMITUOSUS. — Gemitum ciens, tristis. {Chr. ab. S. Trud.) GEMM.V. — Conspicil per visum stare Joan- nem... gemmam Eucharistiae dextra ferentem. » [A. SS.) id est particulam. GKMMAHIA. — Palma agrestis : " Qui olira mons genwiariarum, quiu palma; sunt agresles, dicebalur. » (^1. SS.) GEMM.VRIUS. — Gemmarum mercator, ar- tifex ; marchand de j)ierres precieuses, ouvrier qui s'occupe du travail des pic-res precieuses, (Ap. Mur.) GEMMATIM. — Gemmatim disserere, quasi gemrnis serraonem ornare et distinguere. {A. SS.) GEMMILIO. — Idem q. Gemellio. GEMOTUM. — Anglo-Saxonibus, conventus publicus, concio, concilium, conciliabulum, coraitia, mallum, forum ; reunion, rassemble- ment, assemblee fjublique. GENA. — Facies, vultus ; visage, face. ( VcL Insc.) GENyECIUM. — Pro Gyn^eceum. GENALIS. — Gcijalis porcus ; Vid. Maia- LIS. GBNEALIS. — Natalis, natal, de la naissan- ce : « Geneale solum. » Chr. Blancford.) GENE.M.OGIA. — Gens, genus, familia ; race, famille: « Virum induslrium, atque ex- cellenlissimum, genealogix que nobilis apice clarum. » ( I'it. S. Bon. episc. Clar.) — Fami- lia ; famille : « Si qua; contentio orta fuerit inter duas genealogias de termino terra;, » etc. [Lex alem.) — Proprietas, bona avila ; biens patrimoniaux. (Ch. CC.) GENEARCHIA. — Princeps vel caput tolius generis ; primal ou chef de generation ou de li- gnage. (Vet. Gl.) GENEATH. — Apud Anglo-Saxones, villa- nus. calonus, inquilinus. {Leg. Inse.) GENEATICUS. — Pro Gk.nethliacuf. GE\Ei;ERIUM. — Scrinium, arcula, theca; etui, coffret, qaine ; ol., genecier. (.4.. 1332.) GENKCIUM. — Ut Gyn.eceum. GEXEGTUM. — « Percipiant decimas agro- rum lanae... lini, canapi, genecli, cirporum, pis- cationum, pasture, » elc. (W. Th.) Ubi Som- nerus, genistam seu spartum inlelligi putat. GENELLA. — Prunus silvestris ; prunelle ; genclle. (A. 1392.) GliXENPIROS. — Lingua Gothorum, Anti- cbristus. (I'ap.) GENER. — Agnatus, affinis ; maxime soro- ris maritus; beau-frere. (Arn. Lub.) GEXEIIA. — Prolec, genus; race. (Bah, Cap GEXER.\LIS. — Pra;fectus regionis apud Byzantinos ; prcftt d'une province. — Generalet omnes ; tout le monde. (Lit. Fontan.) Gene- 1037 GEN MSDIJi; ET INFIMJi: LATINITATIS. GEN 1038 rale, convivium in monasteriis, sic ditum, in- quil Udalricus, quod « Singulis in singulis da- lur scuteDis ; « )-e/jas de invine oh chucun arai't son pldt ; ol. f/fhieral. [ GENERALITAS. — Univcrsitas, communi- tas ; g('-neralile, universalile : « Cum ecclcsia supra scri[)la iinaugiacoe villas quain a S. I.ii- po dalaui el ab aliis abstractam de fralrum generatitntr... Iiabeant, leneanl. >> (A. liil'.l.) GENEKAMlvX. — 'ieneratio ; gdnoation. (Slrab., Gal.) GENERA'riO. — (iradiia cognationis el af- finilalis intra quem matrimonia contrabi ve- lanl canones, el agnalio computalur ; der/re de parenle, grneratwn. {Cone. Worm.) — Fn- milia apud ('isterceuses ; /amille. {Lib. B'lac) — Genus, species; esprce, sorte, classe. (Oa- rel.) — Temporis gencralki, sa'culuin ; siecle. {Lib. Diac.) — Slirps, genealogia, posterilas ; souche, geni'nlnqie, poslerile. (S. Hier.) GENEKAToKlUM. — Facultas generandi ; faculte (/eni'ratrice. (S. Ambr.) GEXkUATUltlUS. — Ad generationem per- tinens ; rvlalif a la generation, genera/if. (Terl.) GiiNKRoSlTAS. — Idena q. Grnu, Genucu- LUM. familia, genus. {Sijn. Kom. ii.) (;1':NEI{USUS. — Urbanus, ofliciosus ; de politesse, de civilile. {\. 1391.) Generosu inulier, I'amula honoralior ; jeninie de chambre. (.V. 1440.) GENK-STEIUM. — Idem q. Genk.stekium. GE.NES'rElllUM. — Locus ^''/ips/fj- obsitus ; lieu plein de genets. (Char ltd. (lemet.) GENKTA. — Viverra; seu icleiidis species ; genette. (A. 1211.) GENETALIACUM. — Nativitas ; nativil6. {Vet. Gl.) GKNKTEAHIUS. — Vid. Gynj:ceum. GENKTEItlA. — Lancea; seu jaciili species ; iorte de javelme ou de lance ; ol. gcnrstaire. GENEVRUS. — Juniperus ; gencvrUr. (.\. 1351.) GEXII.VRI''. — Consilium dare, aliquid sua- dere ; donner con%eil , conseiller de faire i/nclgue chose. (A. 1331.) GENIC.IAIUA. — Ledum nuptiarum ; Itl nuptial. ( ]'et. to genoux, faire des genuflexions. ( Vet. Gl.) GEXUCULUM. — Diminulivum a genu ; gmou : « Percussus in geniculo claudicabat. » (Gr. Tur.) — Idem quod Genu, gradus gene- ralionis : « Usque ad sextum genuculum. » {Lex. Sal.) — Quivis gradus ; division, classe, section, der/ri : « Erat ilaque infans decenna- lis, quando resedil in scholar! primo qenucu- lo. » {A. SS.) id est primis scholarum rudi- mentis. GENUFLEr.TILE. — Pluteus ad oralionem ; prie-Dieu. {A. SS.) Gli^NUFLEXORIUM. — Ead. notione. GEXUFLEXU.M. — Genuflexio ; o^nu/fexion. {A.SS.) GENUFRAGIUM. — Instrumentum ad fran- genda genua ; machine a. briser les aenoux. (A. SS.) GENUINO. — Jure natalium : « Et quoniam Dobilibus nalalibus ortus, nobiliorem se fieri Christi amplectendo pauperiem studuit ; et summum quem gemiino perceperal, pro Ghri- sto abjecil honorem. » (.-1. SS.) GEXUIXUM. — Nalivitas ; naissance, nati- vite. {Vet. Sacr.) — Quod generat : « Quicquid est, genxinum est, aut nativum, sicut autem genuimim non potest esse non simplex, et, ut ita dixerim, non singulare, non solitarium, » etc. (Ot. Fris.) GENUITAS. — Genus, natales : « Quantum ad genuitatem nobilissimre conditionis. » — Pro ingenuitas. {Leg. Car. M.) GENULLUM. — Filii, posteritas, haeredes, (A. 1247.) GENUS. — Exemplar ad quod pondera et mensurae exiguntur, unde alia quasi generan- tur : mesure dtalon. (A. 1312.) — Gener ; gen- dre. [Reg. Feud. Aquit.) GENZIV.\. — Gingiva ; gencive. GEOGKAPHARE. — Describere terram ; deer ire la terre. [Vet. Gl.) GEOLA. — Career; prison ; ol. gedle, gaiole. GEOLAGIUM. — Carcerarium, seu, quod commentariensi vel geolarw prceslatur ab incarceratis pro victu et potu ; droit que chaque prisonnicr pai/ait_ pour sa nourriture au gardicn de la 2^rison, ol. qedlar/e. (A. 1315.) ^ -^ ^ GEOLARIA. — Jus quod ex geola seu ab in- carceratis domino feudi pensitabatur ; droit que payaient au seigneur ceux qui elaient mis en prison; ol. gedlage, (A. 1342.) GBR 1040 Gustos geoLr, seu carceris ; GEOLARIUS. geOlier. (A. 1280.) GEOLERUS. — Ead. notione. lOnl. Ren Fr.) '' GEOMANTIA. — Divinatio e terra ; gkoman- cie ; ol. geomance. (Isid.) GEO.MANIICUS. — (Jul divinat e terra; de- vin, sorcier, qui s'occupe de geomavcie. ( \n. INIur.) • ^ ^ GEOMETRICALIS. — Geometricus, ad geo- metriam pertinens ; de giometrie, qbomitrioue. (Lamb. Ard.) ^ GEOMETRICARE. — Mensurae ; memrer. (Id.) GEGRGERIA. — Pro Gorgeria, armalura qua gutlur tegitur. {Ord. reg. Fr.) GEOIKJlAxNI. — Christiani populi, Persis, Medis,^ et Assyriis contermini, sic nuncupali quod S. Georgium qucm in prajliis suis contra gentem incredulam advocatum habtnt, et pa- tronum, et tanquam signiferum, cum summa reverentia colunt el adorant, et prae aliis San- ctis specialiter honoraat. GEORSE. — « Qui georse degeraverit requi- situs super aliquo ve'ritatem confileri, vel ali- ter, arbitrio judicis relinquatur. » (A. 1342.) An in judicio vel coram judice? GER.\CIS. — Accipiter ; epervier. (.\gnel.) GERADA. — Apu'i .Saxones, omnis generis utensilia usui ornatuique mulieri inservientia ; tout ce qui est a I'usage d'une femme, vetements, bijoux, etc. OERADICUS. — Geradicse res, ead. notione. [Leg. Sax.) GEll.\MEN. — Concilium secretum ; nssem- hlee secrete, conciliabule. (Pez.) GERANIUM. — Grus, machina ; grue. (Mart. Ainpl. Col.) GERANNOSUS. — Sacer morbus; le mat caduc. (Pap.) GERAPIGRA. — Pro Girapigra. (JERARCHA. — Pro Ierarcra. <;ERBA. — Spicarum manipulus ; gerbe de ble. (Pass.) Gerba libertatis, quae in signum concessce libertatis domino a manuraissis praj^tabatur. (A. 1224.) — Locus berbosus ; herbage. (A. 1246.) GERBAGIUM. — Idem q. Garbagium. (Pass.) GEHB.IGUM. — Ead. notione. (A. 1201.) GERBARIA. — Ead. notione. (A. UXO.) GERBERIA. — Idem q. Garbagium. (A. 1180.) — Congeries et acervus gerbarum ; , amas de gerbes ; ol. gerberie, gerbier. (St. Pe- rus.) GERBERIUS. — Idem q. Garberius. (A. , 1380.) GERBIDUS. — Gerbida terra, f. pro her- 1 bida, id est terra ubi licrba vel gramen solum crescit, ager pascuus ; herbaqe, ndturaqe. (A. ' 965.) , GERBINUS. — Gerbina terra, ead. notione. ■ (A. 1496.) GERBORA. — Bei cujusvis manipulus, fas- ciculus ; gerbe, botte. (St. Mont. Reg.) GEBBUM. — Ager graminosus et pascuus; lieu herhcnx, herbage, pdlurage {St. Taur.) 1 GERBUS. — Ead. notione. (A. 1226.) 1041 GEB Agna ; brebit. (lERCIS. — Cad.) GKRDIUS. — Textor; tisserand. {Vet. Gl.) GEKI''AL<'!IUS. — Accipllrix majoris spe- cies ; I'aucon ; ol. gerfaut. GERFAUDUS. — Ead. notione. GEIl'lIvNNA. — Ferrum aut lignum teres, quo per duas ansas Iranstiiisso operculum firmalur nee excidat ; rspece de petit verrou, cherilk pnssee dans Ics deux annnaux, qui serf a mainlenir le couvercle d'un vasr. [A. S^.) GEIIGIA. — Idem q. Gehmgia. (Irm.) GERGOMETUiM. — Vappa, vinum deterio- ris condilionis ; mauvais vin, vin evente. {A. SS ] GERIIARE. — Idem q. Oenuare. (A. 1310.) GEltlA. — Idem q. Gkk()Nticon.(C'o«c. Hisp.) GEIU.MA. — Manipulus ; bolte, gerbe ; ol. gereme. FERINONUS. — Pro (innNoiyus. GERLA. — Lagena, vas vinarlum ; item corbis species ; bouteilte, vase a vin el corbeille. MEDIAE BT INFIMiE LATINITATIS {Ch. SS. Tri. GES 1043 (A. 1402.) GEHLANDA. GERLENDE. — Ut Garlanda. {Const. Sic.) — Ead. notione. (A. 1144.) Mendose pro Geolerius. pro species ; espece de Scripturae GERLERIUS. — (H. Ncm.) GERLONUS. — Corbis corbeille. (A. 1325.) GEHiMANICA FRACTURA. — genus ; Vid. Schiptura. GERMAXITAS. — Titulus honorarlus in epistolis episcoporum invicem sibi scriben- tium. (S. Aug.) — Societas, communio bo- norum, quails est inter germanos vel fratres. (Obs. reg. Arag.) GKRMGIA. — .\gna ovis quae nondum pa- t\\.\ jeune brebis qui n'a pas encore parte ; o\. geriiie. firm. J GKRMIA. — Ead. notione. GER.MO'l'.V. — F. manipulus, fascis, vel mensurx species : « Mina avenai... cum 250 geniiiitis vessite. » (A. I.'i04.) GERMUiNDUS. — Navis species. (Gaul. Mai.) GERXARlA. — Vasis genus, f. id quod Gal- lice yacre nuncupalur. (I'etr. de Cresc.) GEIIN.VKIU.M. — Ossuarium locus ubi ossa inortuorum reponuntur; ossuaiie, char- nier. (A. 1280.1 — Ut Granaiuum in quodam inslrumenlo. (iERNATLIS. — Hians : .. HI advenienlo circa mediam noclem idem testis evigilans, viHit in camera per ostium apertum et (/erna- lum, lantum lumen cl claritatem, quod visum foil ei, quod incenderetur, lota domus. {A. SS.) GERXORADA. — Ul Gernosus. 0ERNORAD.\TUS. — Qui longam barbam habel ; qui a unv longue barbe ; ol. giier- uonnr. Gl'lUNoNUS. — Barb;i' pars iju;!- infra narcs est seu mystaces ; moustaches', ol. gucriwns, grcnons. GERNUS. — Gener ; gnidre. (A. 1148.) pomi species, in GEROCOMIL'iM. — Locus ubi aluntur senes hospice, asile pour la vieillesse. [A. SS.) GEUOFALCO. — Gkrofaldus. GEROLDLN'GA. — Mali seu Capil. Caroli iMagni. GKHOLFS. — Pro Gebulus. GKROiN. — Senex ; vieillard. (J. de J.) GERUXTA. — Xutrix ; nourrice. (]et. Gl.) GKRUNTECOMIUM. — Idem q. (Jkhocomium. GERUXTEUS. — Ut Gehon. GERONTICON. — Liber con linens Vitas Patrum, seu seniorum ; Recueil de la vie des Pdres. GKRONTICUS. — Ul Geron. GEROXTOCOMIUM. — Ut Gerocomium. GEllOXTUS. — Ut Grenon. GEROI'APA. — Dignus socerdos. {Vel. GL) GERUPERES. — Ex Gr. lepoTtpsi;:?,;, sacer, divinus: « Vidi virum senem, longum, geto- pre/icm, hoc est dignum sacerdotem, canum, barbam prolixam habentem. ^ [Mir. S. Rem.) GEROTOMIUM. — Idem q. Gerocomium. GERPIRE. — ut GuEHPiRE. GERRA. — Clalhrus ; barricre, balustrade, grille a hauteur d'appui. {Vet. Gl.) GEHRIA. — Idem q. Jarria. GERHIRK. — Gestire, luxuriari. {Vet. Gl,) GhliRULI. — Piscis genus, gerres Plinio. GERSA. — Cerusa ; blanc d'Fspagne, ci- ruse. (Joan, de Carl.) — Lutum ; boue, fange, {Vel. Gl.) — Equorum morbus," Mollis in- flammalio... quw tam interiori quam exte- riori parte nascilur in gareclis. » (Jord. Ruf. Cal.) GERSIXXA. — Mendose pro Gersuma. (G. C/ir.) GERSUMA. — A pud forenses Anglicos usurpalum legitur, pro fine, seu pecunia data in paclionem, el rei emptte vel condu- cUe conipensationem. Unde in venditionum forniulis, et locationum chartis, lia'c aut similia verba pro more inserla: Pro lol so- lldis vel lot libris hi gersumnm solutirt vel traditis. — Gersuma pr;v!lerea pro delicti com- pensatione interdum capilur. GERUL.V. — Geslatoriura inslrumentum, quod ad dorsum goslalur ; hotle. {('hr. Wind.) Vas vinarium definila; capacitatis atque adco mensune species ; vase a vin et mesure pour les lii/uides. (St. Itip.) — Nulrix ; nour- rice. (J. de J. — Scyphus ; coupe, vase a boire. (Isid.^ GERULANUS. — (Jerulus ; porte/nix. GERUM'llL'S. — Lupus homo : loup garou. (Gerv. Tilleb.) (iESA. — Idem q. Gbsslm, GESDIUM. — Isalis, glastuni ; gui'de, pastel. (A. 123.-).) GESI. — Fortes viri. {Vet. Gl.) GESIX.V. — Pucrpcrium ; accouchement cou- ches d'unr femine; ol. gi'iinr. Pass.) — Ces- salio ; suspension, cessation. (A. 1212.) GESMA. — Pro Gesina. (Le GLADIALITEK. — « Plurics in manibus et .^edibus et latere sibi videatur clavis et lancea le fore gladialiler peiforalam.» (A. SS.) Id ist lanquam gladio. . GI.ADIAKK. — Gladio csedere ; frapper, titer ivec I'ip^e. (A. SS.) GLADIARIUS. — Qui facit gladios ; oun-ier jui /ail 'ies e/iees. ( Vet. Ol ) GLADIATOR. — Ilomicida, latro ; assassin, bandit, voteur. (Bart., 01.) — Dignilas el ofli- ciuin in curia duels Bohemite, qui i/lndium duels portat ; n/pder de la cour du due de fJo- heme, parte glaive. (A. ll'J.i.) GLAUIA'l'URIUM. — Singulare certamen ; comhat sinr/ulier, duel. ( J'rt. 01.) GLADIATUIiA. — Congressus gladiatorum, ludicra equestris pugna ; joute, tournoi. (Lamb. .\rd.) GL.VDIFKH. — Cracoviensibus, ofticialis qui quoliescunque prineeps in publicum cum pom- .pa procedehat, t^us j^ladium praiferebal ; 'dem q. fiLAniATou apud liohemos. '■I.ADIOLUM. — Carex, vel careclum ; glaiuul. (Mat. Par.) '!L.\DILS. — Jus gladii, merum impe- rium ; droit du glaive, soureraine puissance, droit de vie et de mort. [Ch. i\onn.) — Lamina gladii vel cultelli ; lame de sabre ou de couleau. (v. l.'}r):2.) — Mors ; mnrt : « A Toleto fugam itrripientem gladio palibuli jugulat. ■> (Isid.) — Pro sexu virili sumilur, ut /ustis, pro mu- liebri ; le sexe rmile, les homines. (.Spec. .Sa.c.] — Oladius spiritualis, jurisdiclio ecclesiastica ; luridiction ecclesiustii/ue, c/lnive spiritucl. (Reg. ac. Cap. Ecc. iMg.) Oladius cereus ; candel.'e cere;e majoris species ; eierge de In plus grande dimension. (Cal. Ecc. Cam.) Gladii dcdilio vel posilio, abdicatio ; d^posUina ou livraison de ii'pt'e. symbole d'nbdication. (C(es. Heist.) CI./EVLV. — Pro Gleua. 'II.AGA. — Crates, tabula, viminibus aut virgultis contexta ; claie. (I'lcl.) '■'I.AloLIA. — illadiolus, seu carectum, lo- cus glaiolis consitus ; glaieul ou lieu plein de glaieuls. {Chart. S. ]'andr.) GLAIUS. — Gladius, lancea, hasta ; eques lancea armatus ; epee, lance ; et par extension, caralier arme de la lance. GLAIVUS. - Had. notione. (A. 1380.) GL.VNA. — Pugillu? spicarum, alliorum, etc. ; poignee, petite gerbe, paquct. (A. 1:25C.) OLA.N(>LLLA. — « Poeiiileiitia bibenlisquod inlinxcrat glancella (id est ancilla in utero ha- bens HIium) vel cohabitalionis (f. cohabitantis) cum ea xl (dies) in pane el aqua. » [Lib. de re- med. peccat.) GLAND.V. — Glandium paslio ; (jlandee. (A. 1225.) ]'id. Glandis. GLANDACIUM. — Idem q. Glandagium. (Cen.s. eccl. Rom.) GLA.NUAGIUM. — Quod pensitatur pro fa- cultate porcos immiltendi in silvam et glande pascetidi ; ^/roi< paye pour la paisson des pores dans les bois ; ol. (jlandee, glandage. (A. li9U.) GLA>iD.\RA. — Aviculae species; f. ead. q. Calandra. GLANDARETUM. — Locus glandibus abun- dans ; lieu oii it y a beaucoup de glands. {Cens. ecc I. Horn.) GLAiNDAlUA. — (ilaiis: gland de chene et tout fruit qui y ressemble. (Ugh.) OLANDATiCUM. — Ul Olandagidm. {Ch. Car. M.) GLANUaTIO. — Glandium collectio ; action de recolter le gland, recolle du gland. (Mart., Lee.) GLaXDATORIUM. — Idem q. Glandagium. (Ann. Hen.) GLAXDKIARE. — Porcos in silvis glande pascere ; mener les pores manger le gland dans les bois. (A. 1371.) GLANDELLA. — Idem q. Glancella. (Ann. Ben.) (iLAXDEMlA. — Idem q. Glanda. (Ann. Proem.) GL.VNDIS. — Pars superior valli in muni- tionibus urbium : « Castrum inunilissimum vallo, arte et rigido superius gtnnde, inferius toiTcnlis profuuditate pene inexpugnabili, aggreditur. » (Sug.) — (Hans ; gland de chine, et tout fruit du meme genre ; ol. glandee. (Pass.) Gi^AXDIU.M. — idem q. Glanda. (Chart. S. Sulp. ) GLAXDO. — (ilans; gland. (Ditm.) UA. — Ligni, scu arboris slipe?, trabs ; i buchc , piece debuts ; ol. gloe. (A. 1350.) GLOIiA. — Juncliira ; liaison, rupproclie- ment. (I'ap.) — Suinma ; total, soinme. In una glo/i'i, summalirn ; fu bloc. (A. iii"I3.) GI.ODAUK. — 111 uniim colligere ; mc.tlre, riuntr en un si'ul tout . ( Vet. 01.) — lUobis lu- dere, jouer aux boules. (Id.) GLOHATA KOTALIS. — Scripturse genus. Vid. SCRIPTUIIA. GLOBI.SARH. — (ilobis ludere, ut (Ilobahu. GLOHOKARIi. — Coiroborare ; forti/ier. (Cod. Iial.) GLOBUS IMPEIUALIS. — Vld. Palla. GI.0C(;A. — Campaiia ; cloche (Olhl.) GLUCTOKALK. — Giconi.e clamor ; cri de la cigogne. GI.ODIUS. — V . gladiolus, carex ; gluleul. {Com. Lent.) GLODUS. — CI vus ; clou. {Tel. S. And.) GLOF.RIU.S. — (>)ui arborem in glons seu sti- \>\iea tindii ; celui 'jui fend uti ttonc d'arbre en bitches, biicheron. GL0G(;A. — Ut Glocca. GLOMA. — Xcus; aiguille. {Vet. Gl.) GL0M1-]RA. — Glomus ; pelolon, pelote. {Vet. (J I.) GLUMERARII. — In Universitate Cantaliri- giensi, commissarii ad litns inter scholare.s et ministros suos audicndas iiislituti sa;c. xvi. GLOMKIU'I.LUS. — Idem ij. Clonieravius. Vid. Olomkhaiiu. Cl.iiMliRnM. — I'allinm p-iplorale. (Ugut.) fll.OMO. — Instrumeiitiim roliindiim quod relinclur in ore, ut tenuatur os aperlum ; ob- jet rond que I'on met dans la boucke pout la te- nir ouvcrle. {Mat Silv.) FLdRA. — Terra ; la terre. (Amal.) 'H.ORIA. — I'ompa, apparatus; pnmpe, ap- pareil : « Gelebranl(]ue Pasclia l)omini cum magna gloria. » — Tiliilus honorarius, con- cossds regibus etmagnalibus ; litre bonorifique donnt aux mis et aux princes ; a Oportet f/lo- rinm tuam, ul sicut nobis suggossit I'aulus, patriarcliH a Deo conservandaj urbis pcragcre. (.\nast.) Ilyinnus, (lloria in excelsis ; h)/inne, chant re/iyieii.r, Ir (;lo'-ia in e.rcelsis : " Slatue- runt quod licet |)errlant talcs distributiones, quasliicrali fuissenl si ante (iloriain vcl Eiiislo- laui cantalam in cboro venissent, nihiloniinns in choro itilrare. valeant, sed distributiones non luorentur. "{St. reel. Aq.) — Una, octava ?cilicel, e noveni parlibiis liostia; divisse in Missa .Muzarabica ; la huiticme partie de la sainic hn^tie dans le ril mozarabe. Gi.OKlAiNTISSlMUS. — Titulus honorarius concessiis archiepiscopo. (A. 85:2.) • II.ORIARK. — Pro gluriari. {VcC. Ol.) GI.ORIARI. — (1 Unum hoc ullimuni ct oniuibus pra-dicatum. pluribusqne sui coin- perlo nolissiinum dicenuis ; quod videlicet nullus, tpii ecclesia: illi unquani intulit dam- num, ylortatus sit in annum ; et si forte pro quulibcl, ut assolet, injuslu illato damao, monachi ex majori monasterio, quod quidem inferius est, inontem S. Ursmari scandunt reclamatiiri, credilur, nee vana spes est, nun- quam iruiltum iri. » (Fnlciiin) IJbi gloriari. idem est ac eo, quod quis inluiit, damno raini- me frui, nee ob id inuitum manere. GI.ORIATIO. — Vid. Chi'X. (iLOItlKTA. — iEdificiolum aitius; petite construction qui domine une maison, belvedere ; ol. qbnidte. {St. Med.) GLURIKICARK. — Collaudare. (A. 803.) Ce- lebrare, illustrare. {Script, rer. Fr.) GLORIOLAIU — Gloriola et vanitate affici ; Hire plcin de gloriole, de vanite, de presomptxon. rGoz.) GLoRIOSE. — Honorifice ; honorabletnent, avec distinction. (A. 1353.) (iLOIilOSITEK. — (xloriose ; d'une manidre glorieuse. (Kulog. Cord.) GLORIOSUS. — Titulus honorarius magis- tratus : ) (Mur.) GNARl RARE. — Gnarum seu nolum fa- cere ; faire connailre, informer. ( I'et. Gl.) GNARURIS. — (inarus, notus ; qui connail, qui sait. (Vet. Gl.) GNATARE. — Gnalos seu filios procreare ; engendrer. ( Vet. Gl.) GNATICA. — n Sed inclusi parum curabant hujusmodi jactus lapidum et sagittarum... tuto latenles in cryplis et gnallcis. (W Brit.) GNATICIDIUM. — Liberorum caedes, etpar- ricidium ; meurtre commis sur des enjanls el parricide. (Vet. Gl.) GNATONICUS VIR. — Gnatonicus vir, ut gnalho, parasitus, vel vir impurus et nihili, parasite, debauche, liomme derien. (U. Hunt.) GNATUS. — Pro natus. GNAVARE. — Pro navare, operam dare. (Isid.) GNOMOLOGIA. — Sententiarum prolocutio. (Roch. Fir.) GNORITUR. — Cognitum sive compertum est. (Pap.) Vid. Gnahitur. GNUSOCOMIUM. — Domus infirmorum, pro NosocoMiUM. ( Vet. Gl.) GNOSTICUS. — Doctus, peritus ; savant, lettre. (Mad.) Gnostici, hairetici, quorunn hce- resis a Nicolao Antiocheno fluxit, ut auctor est Phiiaslrius ; gnostiques. GOA. — Massiliensibus, mensura trium pal- morum ; mesure de trois pnlmcs. GOBEL. — Calix, poculum, culullus ; coupe, vase a Loire, gobelet. GOBELJ-rrL'S. — Ead. notione. (Pass.) GOBELINU.S. — ])g;mon,- demon, /amilier, lutin. esprit follet ; ol. gobelin. GOBELLUS. — Cyaihus ; gobelet. (A. 1338.) GOBELLUS. — Ead. notione. (Pass.) GOBIA. — Germanis pagus, regio ; pays, canton. GOBINRTUS. — Pro Gobkletus. (Mart.) GOBIUtJ. — Vinatoria falcula ; serpette.i (Lud.) (iOBOLETUS. — Idem q. GoBtL. (Mur.) GOBONATl'S. — I'na parura pro tualliis al- laris r/oio)ifl//s de armis et lozingis... duaj pa- : rur;e pro albis de una secta, gubonalis de ar- , mis el loziiigis bluelis de perils in auro. » Mon. Aug.) (iailice ut videtur, re/ei'e en iosse. , GOE. — Saxonibus bonus : « Goda puella, » bona puella. (.4. >55. Ben.) GOD.\. — An idem quod (JoniA, usura ; usage, Jouissance. '< Uxc sunt ch.iritates arto- ^ coparum qute redduntur in Xatale I)omini, etc., cum pane et vino, episcopo iv, canlori i, Hamelino de Marce ii, propter godam. {Chartul. S. Vine. Cenom.) GODALA. — Species cerevisise ; biere; ol. gotidale. GODANDARDUS. — Hasta brevior Flandren- sibus familiaris; ; courte pique, espece de bdton ferrb ; ol. qodendart, goclenhoc. (iODARDUS. — Ead. notione. (A. 1351.) (iODEBERTUS. — Militaris vestis species; partie de l'armure,la mime que la chemise de mailles. (A. 1298.) GODENDUS. — Idem q. Godardus. (A. 1354.) GODETUS. — Scyphi species ; godet. {St. Ord. Cart.) GODlA . — Ususfruclus ; jouissance. (A. 1389.) — Bona qu;evis quibus aliquis gaudet, fruitur, agrorum fructus ; revenus, rentes, pro- fit. (St. Mont reg.) GODIMENTUM. — Ead. notione apud Ita- los. GODIRE. — Uti, frui ; jouir de, avoir la jouissance de. (A. 1352.) GOFETUS. — Cardo ; jonrf. (A. 1334.) GGFFO. — Ead. notione: (A. 1435.) GOGXA. — Italis numella versatilis; pilori. GOG0LACI.\. — Species retis qua capiuntur pisces ; filet de peche. (Pet. de Cresc.) GOGtRAVIUS. — Apud Germanos praises aut judex pagi ; juge inferieur. GOHAARDICUS. — Pro GouAnmcus : « Lu- dos indecenles et inhonestos atque . ludos go- hardicos, larvaticos, histrionicos, » etc. {Const. Carm.) GOIA. — Falcis species; serpe ; ol. goie, goiart. — Pagus, regio ; pays, quartier, canton, {A. S.) GOILART. — Monetffi Petricoricensis spe- cies ; sorte de monnaie pirigourdine. GOIO. — Clavicula ferrea, vel lignea; gou- Jan. (A. 1206.) GOLABUS. — Species navigii minoris apud Genuenses. GOLAFRUS. — X'avis species, eadem, q. GOLABUS. GOLDIA. — Idem q. Godia. {A. 1496.) GOLKBRUS. — Idem q. Golabus. GOLEXA. — Parvus lacus apud Britannos; petit lac. piece d'eau de pen d'etendue. GOLERIUM. — Gula, seu collum vestis; le haul ou I'ouverture d'une tunique ; ol. golle, golUe. 057 GON MEDIAE KT INFIIiLE LATINITATIS. GOa 1058 ' GOLFA. — Fortes gorges : Molendinum n flumine... cumduabus yoi!/ts. » Vid. Gonnus. GOLFU.S. — .Sinus; golfe. (Bern, de Hrcyd.) . GOLIA. — Tesludo; torlue. {]'et. CI.) ■ GOLIARDENSIS. — Idem q. Goliabdus. (A. il2.S9.) ! UOLIARDIA. — Histriona, professio go- [Hardi, seu liistrionis ; metier d'hislrion, de boiifjon. (Marl. Anted.) — Fraus, astulia, do- lus ; jourberle, tromjierie ; ol. goliardie. (\. 1319.) GOLI VRDIZ.ARE. — Goliardorum seu hel- luonum more agere, illos imitari ; agir en houf- fon (lit en glrmUm. GOLIAUDUS. — Bufo, joculator, histrio ; thouffon, histi ion ; ol. goliart. (Pass.) — MoneUc rainutioris gnnus in plurihus Gallia' provinciis ; petite monnaie ap/teler goliart. [ GOLLA. — Canalis, aqua; decursus, locus icavus per quem aqua' decurrunt ; cnnnl, lieu bnset creux on coule I'eau, ravin \o\. yolot. (A. 1377.) GULOLA. — Testudo; tortue. [Vet. Gt.) GOMARUS. — I'iscis, f. prutlomarus, asta- cus ; liomnrd. ( ]'el. Gt.) (KJLTA. — (Tcna \Joue, Vascon. gaoulo. {.\. 1317.) GO.MBARIA. — Xavis species apud Veneios ; sorte dr navire en usage dans la rwiritie veni- tienne. (A. W2.) COMBAT .\. — Fascia cannabis ; botte de chanvre. [St. Mont, lieg.) Gombala lex, ead. q. GUNDhBODA. GOMRETIIS. — Angulus ; coin, angle. (Mur.) G(j.MEUIA. — Sarcina lance ,paquetde laine. (Amal.) GOMIilUATICUM. — Tributum pro sarcinis lanaruin ; drnit sw la laine. (Id.) GoMMELLI. — Ilterelici inter Valdensium seclatores. GO.Ml'HUS. — Pro GuMPncs. GONCIS. — Ferrea compago, clalhrus fer- reus ; sevrnre, grillage en /cr. (A. l^iS.) GONDALA. — Idem q. Godala. (Ap. OEsel.) GONDEH \IIIUS. — Rector gnndolv ; gondo- lier. (A. Ill).-i.) GONIJOLA. — Xavi^'ioli seu scapliuia; spe- cies qua a^sluaiia Vcnela portranseuntiir ; gun- dole, nacelle viniliennc. GONELA. — Pe.nsionis species quod in gonelis vol ad gonelns habendas fieret, sic dicta. [Bui. Paul. Ill PP.) — Cyclas, tunica, palla; Art//i7/(.'m('/i/ d'lwmmr, de /emme, mnn- teiin, tunifjue, casaque ; ol. gonr; gonvlle. (Pass.) G(t.M'"I.I,llS. — Vcslimonli sporios, ut Gone- LA. (A. lif.ll.) GOiNEALo. — Vexilhini ; hanniire, etendard ; Vid. Gin ri'ANo. GdNFAl.OM'-.UIL'S. — Vexilliler, ctiain in Italia, pra^sertiin apud l-'lorentinos, supre- mus ningistratus ; ;yor^t'-fVeH(/a;-(/, e/, rn Itntu, preniirr ntagistrat d'une ville ; ol. i/on/alonier, i)OH/anier. GUNFANEIUA. — Dignilas et officium gon- . gunne. (Th. Otterb.) gond. (A. 1 150.) — falonerii seu vexilliferi ; charge et dignite de porte-bannierc. (A. 1300.) GOMFA.N'O. — Ut GONFALO. GU.\(iRUS. — Piscis species: congre (Marl. Anecd.) GONIGUS. — Gnnica pr.vdia, propria, pater- na ; biens patrimoniaux. (Chop.) GONICULAUES. — Armatura qua leguntur genua; genouillere, partic de Carmure qui pro- tege les gi'noux. GOXIO. — Idem q. Gambrso. GONN.\. — Apud -Vnglos machinse bellicae, seu missilis species, Ang Vid. Gi;nna. (iOXXUS. — Cardo; Idem q. Gomo. (A. 1312. GUNOXUS. — Maniptilus; poir/nee, botte. GOMJM. — Vestis pellicea, ut Gum.n*. GUl'lLLATOll. — Venator vulpium ; cfias- teur de rcnards; ol. goupilleur. (A. Ii02.) (iORA. — Advena ; etranger. ( Vet. Gl.) — Italis, aqua; pluvialis ductus ; conduit, luyau pour I'i'coulement de I'eau de pluie. (Mur.) GOI{D.\X.V. — Instrumentum piscandi ; ins- trument de peche; o\. gourdaine, gourdane. (A. 1187.) GORDUS. — Gurges, locus in fluvio coar- clatus piscium capiendorum gratia ; creux d'eau naturelle ou artlficiel olt I'on prcnd le poissnn ; ol. gord, guort. (A. 1111.) GORKTUS. — Ager viminibus consilus.quod goris seu canaliculis irrigare soleat ; champ rempli d' osier, oseraie. {.St. Ast.) GORGA. — Gurges, ul G niDUS. — Ager ve- pribus el dumelis obsitus, dumus densus ; lieu convert, rempli de buissons et de ronces ; ol. fjource. (A. 1197.) GOIKiALE. — Pars armaturee, idem q. GORGEIIIA. (A. 133.5.) GlJUG.VS. — (iurges ; creux, gouffre. (A. 1322.) GORGERIA. — Armatura, qua guttur te- gitur; pnrtie de iarmure qui protdge la gorge, gorgerin. (A. 1297.) GOUGIA. — llumen, ingluvies; gisier, ja- bot. {Fred.) — Fauces, gutlur; gosier, gorge. A. l.'{(l(i.) — Fauces, anguslia; ; defili, gorge, A. 13 13.) GURGIALE. — Idem q. Gohsale. (.V. 1324.) G(iHGIAT.\. — Gorgi.v seu colli percussio, colaphus; .'lou/flet. (A. 1390.) GOltGIUM. — Mensur:e agrari;e species , < (A. 1480.) GOSSILIA. — Tunicce ex grassiore materia : Prior voluit ut fratres in labore gossilin defer- rent. » (Chr. Wlndes.) An gosnypin ? GOSSONARIUM. — Unura coopertorium fourratum de gossonario. » (A. 1287.) F. gos- sypium, Gal. colo7i. (iOSSUM. — Tumor; grosseur, basse. (Pet. de Cresc.) — Guttur ; goxter. {A. SS.) GOSTARIUM. — Pro gestorium. GOTA. — Canalis, tubus ; conduit, tuyau, gouttlh-e ; ol. goutte. (A. 121(1.) GOTASSA. —Arthritis; goutte. {Mir. Urb. V PP.) GOTASSIS. — Ead. notione. (A. 1372.) GOTERIUS. — Rivulus, canalis ; conduit, canal. (A. 1470.) GOTEYRIA. — Stillicidium ; gouttiere. {Cone. S. Crue. Burd.j GOTHA. — Idem q. Gota. (A. 1244.) GOTINA. — Ead. notione. (A. 131U.) GOTTATA. — Alapa, colaphus ; soul flat. (A. 1196.) GOTlEFFLU.S. — Vasculum, unde liquor gultatitn deduit, a gutta et fluere sic appel- latuin ; flacon a etroite ouvcrture d'oh le li- guide ne sort que goutte a goutte. (A. 13:i8.) GOUGHETUM. — Molendinum fullonarium ; moulin h fouler le drop. (A. 1352.) GOUDALARIUS. — Qui facit aut vendit cervisiam ; brassew ; ol. gourdalier. (A. 1240.) GUUDENDARDUM. — Idem q. Godeandar- I)US. GOUGULATOR. — Preestigiator ; escamoteur, trompeur, jongleur. Gt)UMON. — Alga, fucus e mari ejeclitius ; algue, gouenon, varech. [A. S.S.) GOUSSA. — Siliqua ; gousse, cosse. (A. SS.) GOUTERIA. — Stillicidium ; gouttiere. (A. 1232.) GOUTTiE. — Gutlse, lacrymae ; gouttes (A. 1376.) GOUVETARIUS. — Qui res alterius cu- rat ; celui qui a soin des affaires d'un autre, inlcnd'inl, regisseur, procureur. (A. 141.").) Gi(WN.\. — Veslis pellicea,eadein,q. Gunna. G()Y.\RD[JS. — I'^alcis species ; espece de faur, serpu a main, serpe cminunchee d'un long mane he ; ol. goiurl. (.\. 1359.) CrOZ.V. — .Macliina bullica, eadeni q. Gu^sa. GRAAX TAGIUM. - Rerutn creditarura prelii petitio et exsolutio; reclamation du prix des choses quon a eucs (i credit el pagtment de ceprix\o\. grantey. (A. 1224.) l^id. Grean- TAHR. GRAANTARE. — Fide et sacramento in- terpositis promiltere, cavere ; promettre, s'en- gngcr pjar serment. (\. i291.] I'id. Creantarb. GRA.\NTUM. — Libitum, voluntas; gre. (A. 1192.) GUABATA. — Pro Gabata. GRABATARIUS. — Qui lectos facit cant de lits. ( Vet. GL) GRABAIJ. — Ganonici minores de qiiibus in A. SS. « Interim alius grubatorum ordo, qui horas suas secundum quod ve.-iperi orsus est, perseqiiitur. » ORABATUM. — Reclinati capitis susceptio. (Pap.) I GR.MJATUS. — Vid. GRAB\-ri. 1 GRABICLLA. — Navis genus, F. pro Caha-I vhLLA. — Pro G.^BELLA ut grabcUaior, pro I Gabellator. GR.'VBOTUM. — Leviora grana frumenti cum paleis vanno ejecla ; grains legers qui, lors de i operation du vannage, sont emportes par le vent aoec les fragments de pailk. (A. ; fabri- Misnae, paratur — Dicitur de anserum voce. — Vasis species ; sorte de 1338. GRAGCITARE GRACELLUS. iwse. (A. 1256.) GKACIIIUM. — Ager recens proscissus, pro Garachium. (A. 1460.) GHAGILIS. — Species cornu, aut buccinse, quae intlata acutum et gracilem sonum edit ; cornet ou trompette a son tres-aigu ; ol. graile, grisle. GRACILLA — Cornix ; corneille ; ol. graille. {A. SS.) GUACILLIS. — Crassus, rudis ; grossier, rude. (A. 1476.) GRACL'LA. — Cornix ; ut Gracilla. {A. SS.) (tR.\DA. — Agri modus; ut videtur, in ch. c. a. 1050 ex archivis S. Victoris Massiliensis. GRADALE. — Gradus; rfc^r^. (Lamb. Ard.) — Calini species ; sorte de iatte. (A. 1450.) — Responsum vel reponeorium quod in ecclesia caoilur ; graduel, sorte dc repons qui se chante alternativement. {Ord. Rom.) — Liber ecclesiaslicus ; grnduel, livre de chant qui ren- ferme les messes notees (Pass.) — Gradate Olfi- i.ium, diurnum ; I'Office du jour, par opposition a celui de nuit. (A. 789.) GRADALETUS. — Diminut. aGRADALUS. GH.\DALIGANTUM. — Liber ecclesiasticusi idem q. Ghadale. )61 OBA MEDLE ET INFIRE LATINITATIS. GRA 1062 Vasi3 species, ut Gradale. calini spe- GRADALIS. \. 1010.) GRADATUS. — Vas mensarium, les pro fiiiASALUS. (A. Ii263 ) GRADAHE. — Jadicare ; Jugcr, rendre la «//fe (llyra.) Ubi censenl nonnulli legendiim ae ffnrilarc, tueri, defenders. GiIaDAIUUM. — Graduuiu series ; cscalicr. Vvt. Inst.) GKADAKIUS. — Equus tolutaris; cfievaltrot- nir ; ol. haqucnee. — flraduum seiies, ut rBADAIllUM. (A. 1371.) GUAUATAIUUM. — Idem q. Gradarium. (A. 43.1.) GRADELLA. — Craticula ; gril, grille; ol. reil. OKADERE. — Gradi, ire, vadere. (Cam. 'er.) • GKADEIUUS.— Annuus ^annuel. (A. 1136.) \ GR.\DIGI.\.. — dates, virgullorum fascis. Ap. Mur.J • GRADILIS. — Fluminis meatus, ut Gradl's. ;A. 936.) — Panis yradilis ; ViU. Panis et ■ hadus. OUADINGUS. — Persona in gradu digni- alis constituta, apud Alacros in liicrolexico ;x V:ta S. Fri;ctiio?i, sed legendum Gahdindus. GHAUU'KS. — Avis species, eadem quae wisinrda ; nutarde. GHADIU.M. — Graduum series; escalier. (A. ;14IU.) , GRADIZEL\. — Clathrus ; barriere, grille. ;A. 1294.) , GR.\UU.4.LE. — Liber ecclesiasticus, ut Gradalk. ', GRADUARE. — .\d gradusacademicos reci- ,pere, promovere ; con/irer des grades dans une luiirersite, graditer. (A. 140'J.) fiR.VUUA'l'IO. — i'romotioad gradus acade- micos ; action de grndurr dans une univefsite. il'id. (lUAncARE. (.1. SS.) I GRADIJATUS. — Qui gradum adeplus est in acadcniiis; jui es/ ^rarfM^. ViJ. Graduare. :a. H()3.) GKAIilJ.'>. — In ecclesia ambo, analogium, lectnini ; ambon, partic r/e I'egltse oh se clian- laicnt I Evnngile et les lefons de I'Ecnlure iainle. (Pass.) — .\nnus, anni^e : » Sorur erat liuic B. niarlyri nomine Willidruda tricesi- mum pnssidens .1 ; (V> i/ur*. (Agnel.) — l)i-trietus grafxoni, comi- tatus ; comt6, grnfxonat. [Form. Hign.) GRAl-'lO — Comes, prwses, prajfectus, ju- dex ; gouverneur dune province, comte, dans les his barbares, et quelquefois, juge d'un ordre infisrieur. GHAFIUM. — Vid. GaArBiUM. 1063 GRA LEXICON GRA 1061 GRAr4N0LA. — Italis gran.lo ; jrc/e.(Mur.) GRAGULA. — Avis species, grasculus vel cornix ; geai ou corne'iUe ; ol. yraitlc GRAHANTUM. — OauUo, ut Grantum. fA. 1242.) GRAICUS COLOR. — Cceruleus : azur. {Chr. Const.) GRAILHA. — (1 Recognovit se recepisse a celiario S. Vicloris 400 floreiises auri de grailha. » (A. 1362?.) Vid. Ghaylum. GRAL.V. — Buccinoe species, idem q. Gra- cilis. (A. 1312.) GRaLETUS. — In Ualphinatu, catinus sine ora.(A. 133-4.) Vid. Geadalus. GRALIUM. — Idem q. Geatlum. (A. 13G2.) GRALUS. — Species speclaculi sen ludi apud Krnnswicences quolibet seplimo anno celebrali. (Leibn.) GRAMASIA. — Limbus ; bord, bordure. (Cone. Uisp.) GRAMATA. — Ead. notione. (A. 119":.) GRAMATUM. — Ead. nolione. (A. 1197.) GKAMEiX. — BollanHe;o\. greve. (St. S. Capel. Par.) —Gla- rea, locus arenosus ; gravier. (A. 1211.) GRAVIATA. — Mendose pro grammata id est litterae, seu ars legendi. (Alan. Chart.) GRAVICA. — Mendose pro Granica. GRAVIDARI. — Gravidam fieri ; dcvenir en- ceinte. ^Aur. Vict.j GRAVIDO. — Damnum, onus, ut Gravamen. (Ap. Mad.) GRAVIGLONUS. — Clalhrus ; grille, gril- lage. (St. Mont. Reg.) GRAVIO. — Idem q. Graffio. GRAVIOSUS. — Gravis, onrrosus ; loxrd, accablant, grave. (A. 1425.) GRAVIT.VS. — Onus, exactio; charge, im- p6t, exaction. {.Mon. Angl.) — Titulus honora- rius quibusdam tributus ; litre honorifique. (Cod. Th.) — Honor; honneur. {Vet. Gl.) GR.WIUM. — Arboretum, nemus ; bois, bos- quet. (A. 1095.) GRAVOISIL'M. — Rudera; petits cailloux, pldtras, gravois. (A. 1299.) GRAVOSUS. — Gravis, ut flRAViosus. (Lex. Wisig.) GitAYALE. — Craticula ; yril. (A. 1332.) GltAYLATOll. — Vigil, exciibilor, quia grata seu cornu aut buccina sonum edit ; scn- tinelle, gaite. (.\. 1325.) GRAYLUM. — Pondus legitimum moneta- rum ; Vid. PoNDUs. (A. 1367.) (illAYSA. — Adeps ;^raissp. (A. 1378.) GRAZALETUS. — Idem q. Grasala. <;RAZATA. — Had. nolione. (A. 1323.) GRAZILIA. — Craticula; gril. (A. 1218.) GUI"..\G1U.M — PrieslalioDis species in sil- vis ; droit sur la coupe et sur les ouvrages de bois ; ol. greage. GIlKALI'.. — Liber ecclesiaslicus. Graduate; graducl; ol. greal, greet. (A. 1378.) GRICAXTAKE. — Cavere,promittere ■,promct- tre, s'engagcr : ol. greanter. (A. 1220.) GREANrATOR. — Sponsor, fidejussor ; gai-anl, repondant, celui qui s'cngage ci faire une chose pour un autre. (A. 1302.) GREDARIUM. — Scala;, graduum series; escalier. (A. 1497.) GKEENTARE. — (.ratum habere, appro- bare.' npprouvcr, consentir ci. (.\. 1221.) GREEIUA. — Idem videtur quod Ctheagium, nam a grueria aperte dislinguitur : « quilta- mus eliam omnejus grucrix et ^ree^v.c quod habere possumus in dlclis nemoribus. (A. 1243.) GREET.MAXUS. — Prwfectus civilatis; gou- verneur, chef d'une ville. (Ryra.) GREFFARIATUS. — Officium greffarii ; grefje, office de greffier. (A. 1496.) GREFFARIUS. — Scriba ; greffier. (Rob. Goul.) GHEFFERIUS. — Ead. notione. (A. 1378.) GitEiiARE. — Congregare, adunare, con- jungere; reunir, rassetabler, Joindre ensemble. (A. 1257.) GREGARIA. — IJercaria, prnedii rustici spe- cies, ubi gre.:e, ovium, ut vaccaria, ubi vaccx nutriunlur; bergerie, metairie dcstinec ii I' ex- ploitation des troupeaux de 7noutons. {Chr. Font.) ( iREGARIUS. — Pastor, custos grepls ; ber- gcr. (Xic. Spec.) GREGETU.M. — Ornamenti genus ex plu- ribus rebus simul adunatis constans, quo sensu gregge dicunt Itali, f. monile. [St. Vera.) GREGIA. — Oravamen, ut Gricchia. (Mart , Anecd.) GREGIUS. — Cinerens, pro Griseus. (A. 1491.) GREGULUS. — Grex ; troupcau. (A. 1482.) GREIL. — Craticula ; grille, gril. (Ap. Spelm.) GRhLARE. — Ad gralse seu cornu aut buc- cinaj sonum proclamare, bannum indicere ; ! crier a son de ti'oinpe, proclamer ; ol. grelloier. ' [H. Nem.) _ ' GREMIALE. — Pannus sericus, qui episcopi, , sacra facientis, cum sedet, gremio aptatur ; '■ gr&mial. (Oct. Ferr.) GREMIALI6. — Oui est de gremio seu so- > dalitale cujusdam ordinis ; membre d'une 1073 GRB MEDIiE ET INFIMiE LATINITATIS. GRI 1074 ^ confirl'gation, d'une societe, d'lme association. [{Bui. Cann.) — Gvemialvs rivi, qui ex eodem ^/remirt sou fluvio decuminl ; bras d'lin nwme icours i:io i)iittcfe,\n coWe^Wi, el moiiastcriis, convenlualibus ccclesiis dicitur, cnm socic- latis (iiiispiam, sui ipsiusct rcliquonim nomine idcli'gatur. V.i diflcit ab eo quod dicitur, a latere legnre, quod lioc unius, iilud luullitudinis est iloculio. :'A. 1133.) , ORliNAlULIM. — Horreum ; grenicr, grange. I(A. 12U2.) Vide Gri;mil'm. — Velum scu tela icrassior, qua sal vel ali;c merces iegi solent ; \grosse loile ; ol. grenier. {Cod. redit. episc. Au- ' lis.) CRKXATUS. — Carbunculus, lapillus; (jre- nat. GHKXCHIA. — Vox notionis incertte ; f. ead. q. Gran(;ia in comput. a. 1202. (iilKNKlilUM. — Ut supra Ghanaiiii:m, lior- reum, ubi grana frumentaria rccondunlur. (A. 1229.) GRI-^NKRIUS. — Ead. notione. (A. l.'ilS.) GRRXGIA. — Had. notione. (A. 1223.) GIIKNICLE. — Termini, metce, limites, ut GiiANiciK.s. (Lud.) GllKNIDA. — Ilorrcum ; grenier. (\. 1231.) GRI']NO. — Pars baihu', ut Ghani ; mousta- ches. GIIEN0B4DATUS. — Idem q. Gernobada- TUS. GRKNTISCUS. - Idem (j. Grjecfscus. (UtKI'lA. — (irepia andioriv, annulus quo facile potest apprehendi ; anncau de I'ancre. {A. SS.) OHESf'.HIERIA. — Locus, unde grex^ii, seu silices cruuntur; lieu d'ok I'on tire los Idoes de grc-i fjfiiir le parage. (A. 1407.) GRHSf<;US. — Leucophxus, cinercus; gris, de coulrur qriftc. (it ,m. ) GRI'ISII.'HA. — Gralicula ; grit. GIlKSILl^oXl-lS. — Manicfe ferrcai ; mennttes, fers que Con met nur mains des prisunnism ; ol. gresillons. (A. 1202.) GllKSlU.M. — (Mollis, ager editus, gresiis seu srilicibus abundans ; rolline, terrain Here f>u /'oh Irouri' r/ev /rayiuenls de gres. (A. I2G8.) GRI'".SSIUli.IS. — Qui graditur ; yui inurche qui s'rii'nncc. (Pe/..) GHI'ISSIUS. — Silcx, lapis ad pavimmta ; gres. (A 1202.) GHESSUM. — Pro GiilsiUM vcl (Jhiseum. (A. 13G7.) ORHSSUS. — GressHS grnti/icatux, facultas exeundi c monastcrio el spatiandi, (llaim. Duel.) GItl'SSUTUS. — Pedester. (Pap.) GRKSliM. — Idem q. Ghksiuh. (\. 1222.) GUESUS. — (^.inoreus, l.'ucdplia'iis; grisjilan- cfuUre. Gresus panis, uums &\.cr; pain his. (A. SS.\ GUELGIA. — Gravamen, jurgium, contro- versiae vel querela ; affliction, plainte, micon- tentcmcnt, ijrief ; ol. (/reuse. GRKUNciNKS. — lit (Irani. GREL'SA. — Ut GRf CGiA. (A. 1251.) (;1{EVA. — Arena, sabulum maris, glaroa ; soljlfl. gravier. (.\. 12"J0.) — Locus arenosus juxla mare seu fluvium ; lieu ple'tn de sable et pierreux sur le bord de la mer, grcue. (A. 1381.) GREVR. — Lad. nolione. GREZISCUS. — Pro (iRJJciscus. HRIAGIUM. — Jus in silvis ; droit sur les bois d'iDi autre ; ol. qriage, gruerie. (A. 1268.) GRIVKIA. — Ead. nolione. (A. 1196.) GKIATOItlA. — Ead. notione. (A. 1203.) GR1])A. — « Monachi S. Martini debent ire primi, el poslea nos, el poslea canonici cum cloricis, el debent portare gribam cum reliquiis S. Ju?ti in priino capite processionis. » {Cons. Aug. Lemov.) Idem videtur quod Iheca Facra- rutu leliquiarum ; cMsse. GIUBELLIO. — « Parvas lentas quae vocan- [ur gribc I Hones, a {St. Equtt. Teuton.) (A. 1379.) GROSO. — Rudis, hebes ; grassier, sans ma- nieres, stupide. (A. 1101.) GROSSA. — Luculentior scriptura ; icri- 11077 GRO MEDI.E ET INFIMiE LATINITATIS. GRU 1078 i iure tri's-iiette, d'ttne trcs-facile lecture, grosse. I(lnii. Ill PP.) — Dragnia, ponderis species ; Inros. — Annuus reditiis, ut (".kossum. i GROSSARE. — In mundum redigere, seu luculenlius nilidiusque sctihere ; nutlre au net ; ol. grousaier. (A. 1197.) Solidam seu ma- 'gnariam raercem emere; acheler en gros. [A.. !l4l'J-") GROSS.^^RI.^. — Plalea f/rossarioriim, ubi habitant niagnarii ; rue, place ou quartier des niarchands en gras. (A. 1428.) GROSSARIUS. — Qui instrumenta publica i luculenlius describit ; secretaire, ecrivain qui \met en grosse le.s anti's ; ol. i/russaire. (A. 1498.) I — Magnarius, solidoe mercis propola ; •mac- ■ chand en grus. (Men.) — Grossarius fnber, qui baculos pastorales fecit ; fabricant de crosses. i(Ach.) 1 GltOSSATIO. — Actorum luculenlior des- f criplio ; action d'ecrire les acles en grosse. (Ord. ; reg Fr.) \ GROSSATOR. — Qui instrumenta, etc., t idem q. Grossaiuus. I GROSSIi. — DifficuUer; difficilcment avec , peine. (A. SS.) ' GROSSELEXUS. — F. orbis escariusjas- siette. (A. 1347.) I GIIOSSI'-SCKRK. — Crassum fieri ; grossir. (Greg. M.) I GKOSSICIES. — Crassitudo ; epaisseur. {St. ' Cad. — Grossicies iuti'ltectiis, mentis hebetudo; ' lourdeur de I' intelligence, hcbelement. (Breid.) GRUSSITAS. — Asperitas; rudesse. [A- ; SS.) I GROSSITIES. — Spiircities, immundilia ; I ordures, immondicis. (.Vch., Spic. I GROSSITUDO. — Crassitudo. amplitudo ; ' groiseur. (Mart. J (irossitudo cordium, odia, in- dignationes ; haiues, irritation. (.S7. Rob. Scot, reg.) (Irossiludn sigli, aspero ct dura scribendi ratio ; lourdeur ct diircle du style. (.1. SS.) GRO^SU.M. — .\nnuus reilitns bencficiorum qui divinis intersunt officiis ; Ic revcnu propre d'un benefice, defalcalinn faitc de I'eventuel. (Pass.) — Tabcr ; grosseur, /jrotuhcrance. {.-i. SS.) — Lalitudo ; largeur. {.\.. 1233.) ]'endere in grosso vel od groisum, per aversionem ; ven- dre en gros. (\. 1332.) — Orossitm cruris, pars crassior illius el corpulenlior ; le gras de la jamhe.{\. i;)3l.j (iRosSUS. — (Subst.) .MoneltC genus ; groi monnaie. (Pass.) — (.Vdj.) Crassus, magnus ; grand, gras. (Pass.) (irossa dovius, famiiia nobiliur ; grosse 7nais()n, grandc et illustre /ainiltr. (Men.) Grossa decima, grnssarwn /rnctuttm decima, quce est frumenli, vini aliorurnque fructuum prii'cipuorurn ; grosse dime. (Pass.) Grogsi frnctus, anuuus benefi- cii redilus, ul GuossuM. (.V. 1379.) — (irossa Justitia, major, merum imperium ; haute ju-itice. {('hartut. eccl. Ling.) — Iludis, in- doctus, inhabilis ; grossicr, incapable, igno- rant. (.]. de J.) Grossa verba, convicium alrox ; gros mots. (A. 1"J98.^ Grosso mndo, absque arte ; grossii^rement, simplewnt, sans pretention, sans art. (A. 1319.) — Dive», nobilis, potenlior ; riche, puissant. (Pass.) — Grossus, apud juiisconsultos Anglos, idem quod integrum aiiquod per se subsistens, ncc ab aliquo alio dependens, ut villanus in- grosso e.'t servus qui glebas non ascribitur, sed immediate domini sui personam servit. Etiani advocatio in grosso est jus patronatus, non feudo vel manerio anne.\um, sed prime et priiicipaliter ad eum speclans, qui beneficii patronus est, ut eum quis manerium suum vendil, retento sibi jure palronalus, aut con- tra jus praesentandi, quod ad manerium suum special separalim, et per se cuiquam aliena- veril, hoc casu palronalus a merito separa- lus, advocatio dicilur in grosso, id est non ma- nerio, sed proprietatum persunoe annexus. GROTA. — ProCROTA. GROTIXA. — Rivulus.utGoTiNA. GROTTA. — Specula ; grotte (A. SS.) GiidUIXUM. — Confluens, sic dictus quod quodammodo referat rostrum suillum, Gal. grouin, vel polius promontoriuin : « Juxta grouinum seu rostrum duarum aquarum, ubi Vigenna Crosam fluvium recipit. « (.Inn. Ben.) GROUXDAGIUM. — Reditus pro stations navium in portu ; Vid. Sedes (IROUSSAUE. — Murmurare, conqueri, in- dignari ; murmurer, se plaindrc, se fdcher ; ol. grousser. (A. 1358.) (iRUA. — Grus; grue. {Le.c Sal.) — Grua domestica; heron. (Ibid.) GRUAOIU.M. — Tribulum quod ad urbium et oppidorum porlas pru'statur ; droit d'en- Iree que Von page a la porte des villes. (A. 1431.) GRUaRI.Y. — Officium gruarii ; office, charge de gruier. (.\. 12H.5.) GKU.VUiUM. — Jus quod ralione officii gru- arriis compelit ; droit qui percevaieni tesgruiers en raison de leur charge de gruerie. (A. 1218.) GIIUARIUS. — Primus cognitor, seu judex causarum, ad silvas et venalionetn alliiieiitium et deliiiorum quju in iis coinmiltunlur ; cujus appellalio ail majoreui foreslarum devolvilur; gruier, juge inf'irieiir pour les di;lils forestien tl les delits de chasse. (On appelait de ses juge- gemenls au mailre des fort'ts.) II se nommait, seloii les lieux, verdier, forestier, castellain, concierge, mnistre, .•^ergenl, etc. — (Jui jus ba- bel ulentii foresla allerius ; ee/ui yci' a le droit d'usage dans les buis d'auirui. (.\. 1227.) — Ac- cipiler in gruum venalione exercilalus ; faucon dressi ii la chasse des grues. (.\. 1347.) GIIUCT.V. — Oralorium sublerraneum ; ora toire souterrain, cryple. (.\p. .Mur.) GUUDii. — Sanguisuga ; sangsue. ( ^e^ at.) GIIUDUM. — llordeum ad conliciendam ce- revisiam accommodstum ; orge preparee pour fairedc la biire, malt. (.V. 12S2 ) GRUELLUM. — Polenta gruau. {Man. Angl.) GUL'ELLUS. — Furfur ; son: ol. gruii. (A; 135IS.) GRL'EllE. — Dicilur de gruum clauiore. 1079 GRY LBXICX3N GDA 1 u,so GRUERIA. — Idem q. Gruaria. GRUKKIUS. — Ut Ghuahius. GRUGNUM. — Hoslriim proprie porcoram et aprorum ; groin. (A. 1329.) (".RUIEKIUS. — Idem q. GitUAiuus. (IRUINUM. — Grana frumenii, qua^ ca- dunt in area, dum segetes in liorreis con- dunlur; grain qui tomhe sur I'aire pendant gu'on emmagasine la r.'colle dans les granr/ex : o\. gruen. (\. 1190.) — Rostrum, locus pro- mincns ; cap, promontoire, pointe de terrc qui savance dans la mcr ; oi. groin, (A, UG6.) GRUIIIE. — IJl GnuEiiE. GRUIT. — Tributi species, idem q. Ghu- DUM. GllUMA. — Machinulffi species qua regiones agri cognosci possunt ; instrument d'arpentage. (Fesl.) GRUMAHE. — Meliri : mesurer, arpenter. {Vet. Gl.) GRUMICEOLUS. — Glomicellus; j^e/i7 pclo- ton: o\. grinnicelcl. {St. Mont, lieg.) (iRUMINUS. — Grumus, acervus ; tas de terre, Eminence, monticide. (.Vndr. Fl. GRUXDA. — Tecli prominentia ; goutiiire. {Vel. Gl.) GRAND ARE. — Grundam facere. (Ugiit.) GRUNDATORIUM. — Quod gnindat vol stil- lat. (J. deJ.) GRUNDEGA. — Testis ornatiis vel pelli- tium : « Vestita slamesirica 4 cum grundctjts suis. ri(Lib. cens. Eccl. Rom.) GKUNDIRi:. — Idem q. GKUNNinE. GRUXNA. — J.ocus paludosus ; lieu mareca- geux ; Vid. Gbonna. GRUNNIRE. — Murmurare more suum, indignari ; grander, grogner. (Lamb. Ard.) GRUPPUS. — Xodus, acervus, ornamenti genus in vcslihus; niettd, expece de boulnn dont on ome les habits. Mur.) — Chirographum, subscriptio nomine addita, quod nodi instar, calamo ducta ex eadem linea varie in seipsam convoluta formetur ; signature, paraphe. [A. SS.) GRUPTA. — Crypla, antrum ; grottc. (A. 887.) GRUS. — Polenta, ut Ghuellum. (A. 1448.) GRUSSUS. — Setosus, pilosus ; courert de pails. (Pap.) GRUT. — Idem q. Grutam. GRUTA. — Gallina silvestris ; poide saurage. (Girald.) — Apud Germanos, Irihutum, quod pro cerevisia pensitalur ; droit sur la biere. GRUTARIUS. — Qui vendit legumina aut poma ; marchand de fruits ou de legumes. (Ap. Spelm.) GRUTERIA. — Pro Gutteria. GRUTUM. — Hordeum ad conficiendam ce- revisiam accommodatum, ut Grhdum. (A. 1282.) GRUVIUM. — F. idem ac Gruinl'm. GRYPA. — .\vis nota, qute in ornamentis ec- clesiasticis baud raro pingitur ; gri/fon. (Anast.) GRYSORITUS. — Pro chrysoliihus, lapis pretiosus ; chrgsolithc. (Rol. Pat.) GUAHAYSHO. — Vestimentum coactile, pro Gamubso. (A. 1334.) GUAHIA. — Cavea ; cage, Occitan. gabio. {Hist. Nem.) GUACCIA. — Species tributi: « Ab omni exactione lolt;e, questa-, tailliaj, guaccix et financiic. » [Hist. ep. Lodov.) GUACIl.V. — Vigil, speculator; veiUcnr. wn- tinelle; ol. gnite. [St. .\rel.) GUACHIA. — Iiistrictus, territorium, ut vi- delur : a Ayrale siluatum in Monte-Albano, in guachia de Tcscone. » (A. 1431.) FUAGHILE. — Specula, turricula editior; gii'jrite, tourelle elecee oit se plar.ail la garde, Uccitan. qachil. [H. Nem.) GUAClilUM. — Idem q. Guacha. (H. Nem.) GUADA. — Inslrumentum piscandi, retis species; engin de peche. gnideait. (A. 1196 ) GUAUAGiNUM. — Lucrum, quajstus ; gain bniifce. (A. 964.) C.UADALERIUM. — Vas aquoe benediclse; benitier portatif. (I et. Carem.) GUADAXARE. — Lucrari ; gagner. (A. 11 18.) GUADARFIDA. — Consuetudo antiqua ; Vid. Cad.\rfheda. GUADDIMOXIUM. — Yadimonium, pignus, fidejussio ; Vid. Vadium. (A. 1349.) g'UAUK.MOXIUM. — Ead. nolione. (A. 1097.) GUADIA. — Ead. nolione. {Luipt. leg.) GUADl.iRE. — Vadimonium coustituere.etc; Vid. Vadiahe. Guadiarr sponsam, despondere, uxorem ducere ; se marier, prendre f'etnme. (Mur.) GUADIATOR. — Exsecutor testamenta- rius ; execvtettr tcstamentaire. \ id. Gatmator. (lUADIMOXIA. — Vadimonium, ut Vaihum. (.\iur.) GUADIUM. — Poena, muUa pecuniaria, tes- tamcntum. ut Vadium cKtadium. frUAUUM. — Vadum : gue. (0. Mor.) — Glastum ; guede, pastel. A. 1433.) GUAFIIA. — Placentae genus, idem q. Gauf- fra. {Vet. Gl.) GUAGFMIA. —Pignus, ut Gageria. GUAGIAMEXTUM. — Poena pecuniaria ; ut Gagium et Vadium. (A. 1343.) ItUAGIARE. — Pignerare, idem q. Va- riARE. GUAGI.\RIUS. — iEdituus et exsecutor les- lamenli, ut fiAGiARius. GUA<;iUi\L — Pignus, ut Vadium. GUAGNA(;IUM. — Idem q. Gagnagium. GUAGXALIS. — Guagnales tcrrse, cultfe ; terrex labourees cultiv&es; ol. terres gnignables. (A. 1334.) GUAGXERIA. — Ager cultus, seu qui coli potest, vel praedium rusticum ; terre cult iveeou susceptible de I'tHre, ou rnetairie, idem q.GAGNE- KIA. (Chartul. S. Joan. Anger.) OUAIGERIA. — Vadimonium, pignus, ut Vadium. (A. I:i78.) — Pra;dium quod ad gadia seu rndia tenetur ; terre afjermee, louee, /erme. (X. 1276.) 1081 GUA MEDIiB ET INFIMJJ LATINITATIS. GUA 1082 I GUAIGNAGIUM. — Ut Gagnagium. GIJAIXAUIUS. — Pro vaginarius, qui facit vaginas; gainier. [A. SS.) GUAISDIUM. — (ilastum quo infectores lano- rum utuntur ; pastel, gtiixle. (Urd. rcr. Fr. ^ GUAITIA. — F. jus excubiarum, seu quod jpro illo jure erat exsoivendum ; Vid. Guahda. /A. 12-24.) ■ GL'ALABRUNUS. — Ut (Ialabrunus. GUALADliltll'M. — Vas aqua; bcnediclse ; 'linilirr. ( ^(?^ Co'rem. B. M. I)e Aur.) GUALAPHUIl. — Vid. Walapus. ■ GUALDA. — rilaslum, ut Ouaispium. • GUALDANA. — Italis equitalus, manipulus ■jt excursio milit;iris ; bnnde, escadron, armee ■,H exjiedttion uiilitnii-e. GUALUEMANARK. — Custodire, servare ; ,g order, conset-ver. (Mur.) ', Gl'ALDEMANUS. — Custos ; garde, gardien. |(Mur.) I GUALDRAPirS OHNATUS. — Ab Hispano \gualdrapa, stratum equi ; housse de cheval. (A. tl383.) ' GUALOUM. — Ut GuAiSDiUM. (A. 1523.) ' GUALHUS. — Xernus, silva, ex Saxonico et Germanico wnld; hois, forrt. GU.M.KA. — Genus navis ; ut Galea. (il'.VI.KTUM. — Dimin. a galea, capitis ar- imatura. (A. 1350.) I GUALlilNEI^lA. — Locus uhi gallinee insi- :dent ; lid. Gallinahium. (A. 1328.) liUALlAXA. — Kxcursio mililaris, ut Gual- dana. (Ap. Mur.) GUALICANA LINGUA. — Pro Walonica. \{Ch. S 7rud.) GUALOEK. — Idem q. Galoisr. I GUALOPPARK. — Kqui cursu ferri ; pa/o- \per. (Mur.) i GUALTINA. — Vivarium piscium ; reservoir a poisson, viuicr, rtang de pi'che. (A. 1182.) \ (UJAXAGir.M. — Ager cuitus el satus, prae- idium rusticum ; lerrc cidliree, mJlairie, /crme ; ol. guingnagc. {Ord. rcr. Fr.) , GUAN'ASCHLV. — Idem q. Garnascuia. I GUANlJIALE. — Pulvinus ; cous.9in, oreiller. l(.l. SS.) 1 GUAN'lATOll. — I''ossor vel arator ; fosso- \xjeur oil laboureur ; ol. gaigneur. (.SI. V'erc.) 1 GUANfiXAGIUM. — UtduANAGiuM. < GUaNTILKGTI. — Digilaiia ferrea; partie ,de iannKre qui protegeait la main, ganlelels ie \/er. (A. 1333.) ; GU.VNTUM. — Tiitela, prolcclio ; /Jio^ec^ion, 'litlelle, defense. (A. 1174.) I GUAXTUS. — ("hirotlieca ; gnnl. (hiaitli la- \tunnti, Iccli laiiiinis ex aurichalco (]uorum iisus [oral in pr:e!iis ; gnnts de hataiUi' ncourerts de ' lames imbri(juies de cuivrc. (Hist, /lalpli.) Vid. Wantus. GU.\I{A miuuliori's post vcntilutionem : ]'id. Gas- PAi.EUM. (Tabul. Maj. Mnuast.) GUASTAI.UATU.M. — Pro Gastai-Datum. GUASTALUUS. — Pro Gastaldus. GUASTARi:. — Pro Gastahe. GU.VSTA'rOR. — Militice genus qua; itineri- bus parandis et munitionibus I'aciondis in=er- \\i \ pionnier ; ol. gasludour. (.•\p. Mur.) GUASTELLA. — Pliiola, vas vitreum ; fiule, flacon de verve. [A . SS.) GUASTELLUS. — Placenta, panis delicatior; gatcait ; ol. qaslcl. GU.lSriVUS. — Gtcnslirn terra, ager pro- scissus etnondumsatus ;terfelabouree, el nonse- mec ; ol. gaschire. (.SY. Val. Ser.) GUAS'l'U.M. — Vaslitas, depopulatio, muti- latio, occisio ; destruction, ravage, depopula- tiou, mi(/ilalion, massacre; ol. gmt. GUASTUS. — Vastalus, desertus ; ravage, ruind, depeuple ; oX.guite. (Mur.) GUATA. — Idem quod Gata, machina belli- ca. (A. 1225.) GUATGERIA. — Pignus; gage, nantissement, ul Vadium. (Chartul. S. P. elite Uom.) GUATGIUM. — Stipindiiim ; solde, salaire, gages, idem q. Gadium. (.V. 1372.) GUATT. — Glastum, herba tinclilis ; pastel, guide. (G. Chr.) (lUATTARUS. — F. inspector, ab Ital. gua- tare, inspicere ; inspecteur, visiteur. (A. 1294.) GUATUM. — Idem ac Guatt. (A- SS.) GUAURIA. — Pascuum commune, ul vide- tur, fossis cinctum ; pdturage comniunal, en- toure de fosses. (A. IIHO.) GUAYXA. — Exseclio, canaliculus, incisura quia vagina;, Gal. gaine, oflirium pnestat ; « In islo camino tiant ^ii«ji/««',inquibuspossit guay- nari trappa. » {Hist. Nem.) GUAYN.\RE. — In guayna inducere ; Vid. Guayna. (//. Nem.) GU.WTA. — Excubire, ut Gayta et Wactj:. (Pass.) GUAZELLA. — Prasdium rusticum, ut Ga- SALHA. (A. 1310.) GUAZIDA. - Specula, ut Guarita. (IJ. Nem.) GUAZO. — Cespes, ut Gazo. (A. 1409.) GU.\ZZARE. — Apud Italos, adaquaro; abreuier, arroser, pourvoir d'eau. GUAZZATORIUM. — Aquarium, lacus, Ka- lis : reservoir, lac. GUBA. — ProGiBBA, gibbus; boss&. (A. SS.) GUBEBA. — Grani seu fructus species ; f. JujUBA, ziziphnm. (.S7. Ast.) GUBER. - Pro Gubernator. ( [ et. Gl.) ,1085 GUE MHDLE ET INFlMiE LATINITATIS. GUE 1086 1 GUBERNACULUM. — Tribuli genus, quod a prajlereunlibus navibus exigilur ; taxe, peage que jim/dit les navi7-es ijtii pa.isent. (A. llUi.) — (hibrrnaculum aqitx, jus ulendi aqua ; droit d'usage sur I'eau. (A. 1210.) { GUBERNANTIA. — Gubernalio, regimen, direcilon, adminisiralion, maniert; de concluire; ;ol. (jouvernance. (A. 138'J.) GUBEHNAIIK. — Servare ; conseruer, garder. (Mart., A/iecd.) — Provideie, curare, necessa- ria ministrando ; poitrcoir a, soit/ncr, foxirnir le nccessdire. {A. S.S.) I GUBERNARIUS. — Gubernariadomus, aedes 'publica, ubi congrcganlur, qui regimen civila- lis habenl; maisun commune, /idtet de rille. (St. Saon.) GUI!I';RNAT0R. — Abbas; abh6, procureur d'un inouastere. {\. HMH.) — Kcclesiae paro- ■ chialis rector ; cure, pretre charge de la direc- lliond'uneparoisse. (A. 1404.) ' GUBERNEDA. — Dominium, possessio ; puissance, nutorite, pnssrssioii. {X. 13:2!).) GL'BEllNL'.M. — Regimen, prajfecliira ; admi- nistralion, gourenumvnt. (St. Saon.) GUDUM. — Vadum, pro GuADUM gue. (A. 1048.) I GUEAIGNAGIU.M. — Idem q. Guanagium. I (A. 4219.) GUE1)A. — Idem q. Gmai.sdium. GUEITA. — Excubitc, uKUyta. (A. 4331.) GUEirU.M. — End. notione. (A. 1459.) GUElJj.\. — I'occineus color ; couleur ecar- late ; en langue iieraidique, ijueuks. (A. 1432.) GIIE.MIXU.M.— Iter, via; clinnin.{X. 1359.) GUi'^llB.V. — Mdinipulus; gerle. {Ley. Aor/n.) GUEHBAGIUM. - Guerbarum prsslalio ; rederance en gerbes; o\. gerbage. {Reg. Pari. Par.) GUKIIBL/F;. — I'liirium notaram conjuga- liones, vnci; crochets. (.1. SS.) CrKllKKE. — Hro Qu.tUEKE. (A. 1321.) GUI'MIESTARE. — tiucrram infene, facere ; guetroyer, /aire la guerre. (A. 4227.) GUERGUEllIA. — F. .jus quod quis habet in foresla allerius ; (/roiisseinrnl, rcnoiicinlion a la possession d'une chose, cession, abandon. (A. 1148.) GUERl'lllE.. — Possessionem rei alicujus dimillere ; se dessaisir d'une chose, abandonner ta possession d'un bicn, cider, delausser ; ol. yuerpir. (I'ass.) GUKRPITIO. — Abdicatio, rei possessai di- missio, ut Guekpillu.m. (Pass.) GUERl^U.M. — Abdicatio, ut Guehpillum. (Mart., .Inecd.) — ('liarta qua quis rem ali- quam gucrpit seu diinittit; acle de deguerpisse- ment; r/(^ Guekpire et Gl'erpillu.m. (rViuj^t//. S. Pel. Cam.) GUERI'U.S. — (Subsl.) Rei alicujus dimis- sio, ut GuiiKPiLLUM. (.Mart., Anecd.) — (-Vdj.) Desertus, vacuus, derelictus; abruidonne, va- cant, delaisse; ol. yuerp. {X. 1261.) GUERRA. — Bellum, publicum vel priva- tum ; guerre. Gucrra bona : de bona yuerra, bellum oequum et legilimum, quod Galli dicunt, de bonne guerre. (A. 1357.) Guerra apertd. bel- lum iiidictum, denunlialum ; guerre qui a kte declarce. (.V. 1338.) Guerra cassa, induciae, eae poti-simum de quibus ulraque pars armonim pert;esa absque ullo paclo inter se cunvenit; susj/ension d'annes, surtoul celle que font, de las- situde, les deux partis. (A. 1-294.) Guerra diffi- daloriii, cnm diflldatione indicia; guerre de- claree par un defi. (Cone. Cons.) Guerra guer- riata, quae inferebatur per velitationes, insi- dias, etc. abstinendo a preeliis ; guerre d'escar- mouches et d'emhuscades. (.\. 1207.) Guerra re- credila, inducite ; treve, suspension d'ar/nes. {.\. 1267.) (iuerra reyis, qua durante interdicia erant bella privata, duella ac torneamenta ; guerre du roi qvkB.n<\ \e. ro\ faisait la guerre, il elait dt-fendu aux seigneurs de se batlre en duel, d'avoir des guerres privees, de donner des tournois). Guerra severa, bellum crudeie; guerre ci outrance. (.\. 1217.) Guerra ternuna- lis; inducioe, suspension d'annes. (Mur.) Guerra viva, bellum gravissimum, acerriiiiuin ; guerre acharnic. (A. 1228.) Guerra lenere, infeiise ad- versus aliquem se gerere ; se conduire en enne- mi envers quelqu'un. {X. 1318.) GUERRAGARE. — VI Guerrahe. (X. 1329.) GlJERR.VRE. — Helium facere, inferre ; /aire la querre, guerroyer. (Had. do Die.) GUERRARiUS. — Vir bellicosus, armipo- tens ; homme de guerre, brave. {Ann. Gen.) GUERR.VTOR. — Bellator ; homme de guer- re, guerrier. (Knyg.) GUERREARE. — Idem q. Glbrrahe. (A. 1220.) (iUERRK.VTUM. — a Petrus senescallus te- net de rcge tres paries gu(rreali, lirmitalera et mediclatem gerginvilla; in feodo. » An idem q. Gueuhahia ? GUERREGARE. — Idem q. Gcerrarb. (A. 11-42.) GlERREGIARE. — Ead. notione. (A. 4128.) GUEKRERIA. — Jus quod quis habet in fo- resla allerius, vel census species. (7'abul. ]'aL li. M. Par.) GUERRERIUS. — Ul Guehrarius. {Ann. Gen.) GUERRIARE. — ut GuEnRARE.(Lamb. Ard.) GUERRIFICARE. — Ead. notione. {Cone. Tarrng. iv.) GlERRIGIARE. — Ead. nolione. (^1. ^-^O GUERR1NL'.S. — llostilis; enncmi. Oxter- 1087 GDI LEXICON GUI 1088 rina terra, hoalilia; ter re ennemie. (A. i:<38.) Guerrinum tempiis, quo pugnanl ; tcm/is de guerre. (Brad.) GUKRIUSAHE. — Idem q. Guehbare. (A. 1214.) fiUERRIVUS. — Hoslilis, uIGobprinus (7a- bul. S. Floreni.) GUERRORIUS. — Idem q. Guerbahius. GUERUS. — Miles, bellalor ; homme de guer- re. (Mur.) GUESDIUM. — Glastura ; gukle, pastel. GUESPA. — Vespo ; guvpe. (Const. Afr.) GUETA. — Excubiee, custodiae, ul Gayt.\ et Wect^:. GUETAGIUM. — Census pro gueta, Vid. Wetagium. GUETARE. — Excubias agere ; faireleguet. (Bru8.) GUETUS. —Idem q. Gueta. (A. 1273.) GUEUDA. — Fraternitas, sodalilium, socie- las, utGiLDA. (A. 1261.) GUEYTARE. — Ul Guetare. (A. 1230.) GUEYTUM. — Cuslodia, excubiae, ut Gueta. [Hist. I'ren.) GUFUM. — Idem q. Gofum. GUGILBADA LE.X. — Vid. Gundebongi. GUIA. — Metalio, limitum posilio ; bornnge, placement de homes. (A. 1222.) GUIARDONUM. — Remuneralio, prsemium ; recompense, remuneration, salaire ; ol. guerre- don. {St. Verc.) GUIARE. — Metas ponere ; mettredes homes, des llmites ; ol. guier. (A. 1324.) — Conducere salvum et incolumem prajstare, quasi viare ; mener, guider, conduire sain ct sauf; ol. guier. (A. 1217.) — Docere, praeire; elever, diriger; oi. guier. [Prior, de Dam.) GUIBLE. — Cribrum ; crible. (A. 1342.) GUICHETUS. — Osliolum, porlula ; guichet. (A. 1344.) GUIGIA. — Species tributi ; idem q. r,UAC- ciA. (A. 1360.) GUIDA. — Viffi dux ; guide. (Pass.) GUIDAGIU.M, — Conducla, proteclio in iti- nere ; bref de conduite, sauf-conduit. (W. de Pod. Laur.) — Prn^stalio quae domino solvilur pro securo transitu, seu exportatioue mercium per terram illius ; droit qui se jmyait au sei- gneur pour la surete des cheviiiis de I'ej/wrta- tion, des marchandises. (Pass.) — Quivis cen- sus, tributum ; droit, redevance. (A. 1410.) — Obligatio qua tenentur vassalli ignes incendere in turribus juxta marilimum liltus exstruclis ad navigantium utilitatem ; gu'iage, obligation imposie au.r vassaux, dans les pays marithnes, Wallumer pendant la nuit des feux sur les tours les plus 6lev&es pour servir de guide au,r naviga- teiirs. (Pass.) GUIUAMENTUM. - Regimen, ut videlur ; gouveniemeni, administration. (Garamp.) GUIDARE. — Conducere, salvum et inco- lumem praestare, ut Guiare. GUIDARMA. — Pro Gisabma, gesum, specu- lum. (A. 1398.) GUIDATIGUM. — Protectio, salvus conduc- tus ; protection sur les routes, sauf-conduit. (A. 1290.) GUIDAI lGiNI<;s. — V. arbores ca;leris majo- res quibus dislin^uunlur ncmora ad divi'isog dominos perliiienlia ; « Si contingeret aliquam dubilalionem oriri super terminis el limilatio- nibus diclorum mansorum, ilia dubielas ter- minelur et dif finiatur per g uidationes ecclesia'. » (A. t246.) GUIDATOR. — Dux ; guide. (A. 1233.) (iUlDEMK. — Inslruraenlum musicum, idem q. Guitehna. GUIDERBORA. — Libera ; /emme libre. {Lex. Long.) GUIDO. — Vexillum; banniere, guidon. (A. 1377.) — VexilJifer; porle-bannierc, guidon. (A. 1328.) — Moncla llaniioiiiensis sic dicta, quod eo nomine insignita cssel. (A. 1377.) — Guidonum schola. clericorum congregalio qui peregrinis sacra Urbis loca visitanlibus guido- nes seu duces crant. ((^enc.) (iUlDOXAGlUM. — Idem q. Guiagium. GUIDOXATICL'M. — Ead. nolione. GUIHRICiILD. — Ilominis pretium, •estima- tio capitis ; estimation de la valeur d'un honime (Mur.) GUIETES. — Mililum genus apud .Vnglos, ut videlur. (Rym.) GUIFA. — Signum quod prredio, cujus pos- sessionem auclorilate judicis quis adit, appo- nit, quod gui/fare dicebant ; marque que faisait meltre sur une propriete acquise par sentence Ju- diciaire, celui en faveur de qui le Jugemcntetait rendu. (S. xiv.) GUIHALA. — Idem q. Gildualla. GUILEXTI-V. — Ul GuAiiENTiA, auctoritas, cautio ad eviclionem. (A. 1309.) GUILFA. — Pro Guilla. J GUILIIAULA. — Ut GlLDDALLA. 1 GUILLA. — Metula lusoria ; quille. (A. 1332.) GUILLATOR. — Baralator ; trompeur; oL guillior. GUILLO. — Idem q. (tILLO. GUILLOTUS. — Woneta> minulioiis species; gui/lot, monnaic des comles de Foir. (A. 141().) (iUILPIRE. — Idem-q.GuEHPiiiE.(C/i»-. Bes.) GUIMACIUM. — Idem q. Guidagum. (^.. 1147.) GUIMPA. — Peplum, velum muliebre, quo etiam uluntur raonachae, quod guimpe vocant. {Regul. Hob. Arhris.) GUINA. — Vasis species, idem q. Guva, q. Vid. (Pap.) — Cerasi species; guigne. [C. Oc- cit.) GUINAGIUM. — Ul GuiDAGiUM. (A. 1147.) GUIXCHETUS. — Osliolum, portula ; guir chet. (A. 1370.) GUIXDA. — Idem videlur ac Gunna, vestis pellicea. (.\nast.) GtUINDEGA. — Idem videlur q. Gundega. GUIXDOLUM. — Cerasi species ; espece de cerise noire qui s'appelle griotte a Paris ; guin- don en Bourgogne ; guintou en Lnngucdoc , etc. GUIXI.\T0R, — ^x&cior guionagd ; receueur du droit de guionage. 089 GUL MKDl^ ET INFIM^ LATINITATIS . GUlNTEHNA. — Cilhsirai; r/uitare ; o\. fjuin- erne, //tdlerne. (A. 1362.) (iUlijNAiilUM. — Qusevis prsestatio, sed .raeserlim ea quiE domino solvitur pro securo ransilu ; Vi'l. (iUIDagium. i GUIONEsSA. — F. (ilix ; fougth-e. (SI. Vet-c.) ; GLUl'lIARE. — Possessioni signum appoue- 'e. Vid. GuiFFA. fiUlIMUK. — Abdicare, ut (iuERriRE. (A. 116.) GUIll.^. — Vasis genus; Jarre. (A. 1330.) (iClRENS. — Auotor, asserlor, qui alien te- letur ad evicliouem ; garani, repoiulnnt. (X. '245.) 1 GU1UENTI.\. — Auctoritas, cautio de evic- ione ; //aranlie. [Cons. Tol.) GIJIRKNTUS. — UKlL'iREMS. (A. 121.T.) I GUlKlToit. — Had. iiotione. (A. 1198.) ! GUIIU'IMEXTUM. — Idem q. Guehpitio. A. 1103.) '; GUIKl'lRE. — Idem q. (iuERPiRE. (A. >H6.) GUUll*lS. — Idem q. Gikri'itio. (Lob., //. Int.) GUIRPISGEUK. — Idem q. Guerpire. (A. OUi.) , GUIRUS. — Pro gijri'S. GUIS V. — Fraus, memlacium, illusio; rme, '•rtifiie, trnmperie. (A. 1034.) GUIS.UUU.M. — Idem q. GUIDAGIUM. (A. guisarmis ins- GlSARMA. [St. GUIDAGIUM. (A. 1171.) GUIS.MU'^. — F. f/ulsannare, ruero. (Hym.) GUISAR.MA. — Idem q. Verc.) (iUISATGIUM. — Idem q. 171.) GUIS.VnCUM. — Kad. nolione. (A. 1107.) GUISATUM. — Siciil viderint pro guisato, d est d li'iir i/iiise. <> {\. 1208.) GUISIAIINIA. ~ idem q. Gisabma. (.S7. \'erc.) GUISillKIC.'^. — Ul GuiCHETUs. (A. 1435.) GUIS.S.M.I.A. — Funiculus, reslicnla; ficelle. A. 1370.) iiL'lTFli.N'.\^. — IiislruinenU miisici species, :ilbara ,° yuitare ; ol. (jmlevne. (A. 1.355.) GUrrSA'ilUM. — Idem q. (UJinAGUM. (il'lZARUuNU.M. — Muiiusseu donumquod- [ldnm apud Massilienses ; present, don. {St. Mass.) Gl'LA. — Voc.ibuhiin, i]iio frequcnler ilunliir I'eciab's ,[\ \ coinmenrr- mcnl ilu innis il'aoiit; ol. le r/iile (l'.\ii/jiisl. [.St. I'".d\vard. 111.) (iiilfi iiiniilitli, pars veslis sou lo- i?a'siiperiorquac«piit immiltitur ; collet d'hahit, ■iurcrlitrc mr lai/Kclle on passe la tele. (Ugul.) GUI.ATOR. — (lulo ; glauton, gounnani/, , Vet. Ol.) GUO 1090 GUBLIUM. — Inslrumenlum ad hortum ex- colendum ; otitil de jardinage. (Ada!.) (iULDA. — Idem q. (Jilda. GULDAGIUM. — Ul GiLDAGiOM. GULERUM. — Idem q. Gula Mantelli. Vid. GULA. GULETUM. — Locus guliis, hoc esl scirpis abundans ; lien oU il y a beaucoup dejoncs. (A. SS.) GULFUS. — Sinus maris ; f/olfe. GULIA. — Scirpus;>/(c. (A. SS.) GULUSITAS. — Ingluvies ; gloutonnerit, ffourmandise. (I'el. Gl.) GULTA. — Tribulum, census ; redevance, cens. (A. 1271.) GUMB.'\. — Cuneus: Vid. CvmK. (Pap.) — Tumor; grosseur, protuberance. (A. SS.) (iUMBAUIA. — Navis species. Vid. Cumba. GUMBUS. — Gibbosus ; bossu. (A. SS.) GUMELIA. — Mensurae species, quantum sciiicel cavis palmis continelur. (Mur.) GU.MKXi'E. — Generalira funium apparatus, et specialius fuiies ancorarum biremis triremis- ve ; tout espece de cordage en usage dant la ma- rine, particidierement les cables qui servant a Her lesancres; ol. gumenes, ff times. (St. Mass.) GUMPHUS. — Uncus, uncinus; croc, crochet. (A. SS.) GUN.\. — Cucurbilula ; ventouses. Vid. Guva. — Veslis pellicea, ut Gunna. GUNARIUS. — Gunarum seu pellium mer- cator ; marchand de peaux. GUiNATUS. — C»nam indutus ; Vid. Gunna. (Luilp.) GUNDEBODINGI. — Sic appellati Durgundi, et generaliter qui lege Oxndeboda vivebant, ea nempe, quam Oundebddus rex Burgundia; con- didit. GUNDULA. — Donum, munus, ul videtur. (A. lOUl ) GU.N'ELLA. — Diminut. ex Gunna ; cotte de (emme, cotillon ; ol. gounel, gonnelle. (Bern. Mon.) GUNFANA. — Gothis militumvexillum; dra- peati, banniere. GUNNA. — Veslis pellicea ; retement de penu; ol. goune. (Pass.) — Macliinse bellicu species qua: eadeni fuisse vidiHurquam noslri canonen vocan!. (Th. Wals.l GUN'NAIUUS. — (ixnnarum arlifex, vel po- lius qui e p'uijii's missilia eiiiiUebat ; /a^n'cant de veteiiieut de penux, ou canonnier. GUNM'M.LA. — l)imin. a gtmnn. veslis pelli- cea ; toga talaris ; robe longue, easaijue, ol. go- nelle. (ta/iul. S. Serg. Andeg.) (ill.NNlS. — Mactiina bellica, eadetn q. Gunna. (A. 1406.) (iUNTFANO. — Idem q. ihi.nkano. (iUNTFANONARlI'S. — Vexillifor, ut Gon- FANONEHIUS. GUNTMADINGI. —Idem q. GuNDBnoDiNGi. Gl'ODOBIA. — Pilum, v«nabulum, epieu, vouge. (.1. .S'.V.) GUOLAI'lA. — Tcsludinis genus, idem q. GoLiA. [Vet. a I. 1091 GUS LEXICON GUOYA. — Falcis species ; serpe ; ol. goie. (A. i:uo.) (iUPHUS. — Pro GuMPnus. (JUPILAHIUS. — Ut supra Ooi'iLUTon, qui vulpes, alias i/oup its, venalur ; ccOd qui chasse le rcnard ; ol. goupiUeur. A. 1^02.) (iUPPA. — Sagnum mililare ; casaque 7nili- taire. I"iV^. Jltpa. GUPPU.M. — Gypsum ; ptutre. [St. Manl.) GURBILIO. — Corbula ; petite corbeille. (A. 1168.) GURDONICUS. — Rudis, imperilus ; gras- sier, sot. (Sulp. Sev.) GURGEIUA. — Pro Gorgeria, armatura, qua RuUur legilur. (Ap. Garamp.) (iUilGA. — Ut GuRGES. (Pap.) GUHGES. — Locus ia fluvio arclatus, seu adconslruenduni moicndinum, seu ad capien- dos pisces ; partie d'un coxrs dean que I'on a resserre pour y construire un moulin ou itablir une pecherie. GURGIGULI. — Hoc nomine mare Mediler- raneum appellare solebal Carolus Ma- gnus. GURGIS. — Ostium rivi ; embouchure d'un cours d'eau, lien nl, il finit. (A. 1319.) (tUKGH'ATUS. — Ingurgilalus; engoufre. {A. SS.) GURGITUM. — Locus fliiminis, ubi gurges.) (Cone. Tol.) — Canalis per quem aqua decur- rit. (A. 1;M3.) GURGUIISA. — Cella minor; petite chmnbre. (A. 1304.) GURGULIO. — Parva domus ; petite nmaon. (Vet. Gl.) GURGUSTIO. — Genus relis; sorte de filet de peche. (Vet. Gl.) GUHGUSTIUM. — Cella modica, domus pauperis ; 7imison du pauvre, et paurre petite habitation.— Ubscura et latens laberna; au- berge du dernier ordre, garyotte. — Locus aJ capiendos pisces, ut GunGiiS. GURGUSTRIUM. — Pro (;urgt;stium, retis seu vasis piscalorii genus. (.-I'm. Prcein.) GURGUTIUiM. — Ead. notione. GURXADL'S. — Piscis species, idem q. Con- NUS. GURPIClO. — Idem q. Guerpitio. (Tabul. S. Snip. Bit.) GUHPIMENTUM. — Ead. notione. {A. SS Ben.) GUIIPISCEME. — Idem q. Guerpire. {Ch. Dalph.) GURPITORIA. — Cbarta qua quid f/urptlur. Vid. GUERPIHK. GURPiZO. — Ut GuERPniO. (A. 1()G7.) GURRA. — Timinis species. [St. Mont. Beg. GU-PIRE. — Pro Guerpire. [Ann. Prmn.) GUSSA. — Machinee bellicoe species, f. ead. q. GuN.vA. (A. 1217.) — Putamen ; coguille co- gue. (A. 1271.) GUSTALDUS. — Pro Gastaldus. GUSTANTER. — Gralo aLnimo ; uolontiers, ante plaisir. (A. SS.) GUSTARE. — Idem q. pastus, procuratio, seu convivium, maxime vcro jus pastus seu gisti. Vid. GiSTUS. (Mur.) GUV Ead. notione. 1092 Ouslator digitus ; le petit GUSTARIS. - GUSTATOR. doigt. (S. llier.) GUSTRU>L — Vasis species, lebes, tinna et ctiam ampulla qua ungueuta servantur. GUSTUM. — Cennla ; collation, gouter. {Ann. Ben.) — Idem q. Gustare. (A. iTi\i) Gtixlum facere, pra;gustas, alilnerc, [operntux, atiuuilaiilia, nslendere, oraloriiim, etc ; I oc, 01/10, j/ncintbits:, ibernai/iuin, i/ilrus, iei'archa, . pro lior, homo, hyacinihus, hibernaginm, hy- I di'us, hierarcha. I ]'iil. sine //. rum A. At,, E, etc., voces quaj I non infra iiiveniuntur.) I IlARELLUM. — " Mulier cujusdam villici, I venil cum servitio suo ad mona.-'terium ' S. Ui'claiii : sed ijisa non longue a civitalo accepit furtive de trilnito S. Pontificis ina- I gnum habillum, volcns injiisli' aliis Iri- ' buere ; sed illam coram viatoribus terra de- glulivit et devorans terra cam, projecit ha- bi:tli/iii lie siiiu suo ; el illico illuii coram ou)ui- bu8 lapis apparuit. « (.1. SS.) Ubi SoUerius in nolis : « Quid sit hnbelluin nescio; sed cum in- tra constanter scribatur habellum, agaturqne de Irilnilo, (|uod S, lleclano pendi debebat, suspi- cor inlelligi i/abellain seu summam peciinia- rlam, ex area tribularia raonaslerii S. Ueclani furliin ablalam. » llAI'.K.NM-;. — Funes navium ; cordages de nnt'lres. (Pap.) II AHENDE.N'GIOS. — Pro abxndantius. (A. i3.-iS.) II.VBENTKS. — Viridivites; ceitx qui sont riches, qui ont de la consideration. [Cons. A/r.) ll.VBE\TI.\. — (Xumero singular!) divilia>, opes ; richesses; u Aaimos eorum haboitia in- llaral. » fS. Aug.) HABERE. — Velle, vel deberc ; foii/oir ou deroir : « ip^e eiiim quia wgrolal habeo cum visitare. {Vit. .S. Ilerib., arch. Colon.) — Ilaliere se ; geiere se ; se coinporter. (A. li'Jl.) JIabrrc personam; respicere ; regarder en arriire, se retourner. (('an. Iltb.) — llabrre signiRcal inlerdum .• 1° cxslarc ; e.ri*ter ; .< llaiet ibi silvam qua;... (Irm.) a' Kes. fa- 1095 HAB LEXICON HAB 1096 cultates ; ce qu'nn possede fni-oir : « Hie in galvationem animre suae, omncs redhibilio- nes praedict;t villa monachis condonavit, et de habere eorum lx solidos accepit. » (Ta- bul. St. Flor.) 3° Cogi, compelli ; rlre oblige, avoir a /aire une chose : « A palria se absen- tare habuerunl. » (A. 1432.) Habere dicitur de equa qua; concipere potest. (A. 1339.) Ha- bere, agere, multum lahoris et opera; in re aliqua ponere. (A. 1386.) Habere, agere, ha- bere facere contra aliquem , rem pugna cum aliquo dirimere. (A. 1335.) Habere facere, negotium habere. (A. 1313.) Habere animum cum aliquo, parti ejus favere. (Ap. Mur.) Habere boninn as, tacere, commissa cclare. (A. 1332.) Habere donatum factum, donare facere. (Pass.) Habere ad justitiam, ad juri standum cogere. (A. 1130.) Habere pro malo, offensioni habere. {A. SS.) Habere materiam, causam habere. (//. Nern.) HABERriAGIUM. — Domicilium , domus ; maison, habitation, demeure; ol. habergage. (A. 1317.) HABERGAMENTUM. — Ead. notione ; ol. hahergement. (A. 1209.) HABERGELLUM. — Lorica manilis con- texla ; cotte demailles; ol. hauhert, aubergeon. HABERGEON. — Ead. notione. HABERGETUM. — Ead notione. HABIA. — Dumus, rubus, dumetum ; fial- lier, hale, buisson ; ol. habier. HABILAMENTUM. — Indumentum, vesti- mentum; habillement, vetement. (A. 1416.) HABILHAMENTUM. — Ead. notione. (A. 1516.) HABILIMENTUM. — Apparatus belli, ma- chinae bellicae ; priparatifs, militaires, equipa- ges de guerre, armures ; ol. habillement. (Elmh.) HABILIS. — Agilis, industrius ; adroit. (Odof.) Probatus ; eprouve, excellent. (S. xi. — Certus, ratus, constans ; certain, ass^cre, inva- riable. « Et ut haec regiee nostra; confirmatio- lionis auctoritas habilis et inconvulsa perma- neat. » (A. 1138.) — Aptus, idoneus ; pro- pre a, capable de, habile ; ol. ayable. (A. 1415.) HABILITARE. — Idoneum, habilem red- dere ; mettre en itat, rendre capable; ol. ha- bileter. {Cone. Hisp.) Informare, instituere, disponere ; fagonner, disposer, preparer, dresser. (A. 1274.) — Inceptum perficere, exsequi ; executer, une enlreprise, la poursuivre ; unde habilitare appellationem, earn prosequi. (A. 1179.) HABILITAS. — Refectio, ornatus, instructio; action de reparer, d'orner, de decorer, de prepa- rer. (Mart., Anecd.) Habilitates conditionum, conditiones proposilae ; conditions proposees, miles en avant. (Alf. Mus.) HABILITATIO. — Habilitas, capacitas, in honorem et gradum pristinum restitutio. {Cone Dertus.) (A. 1429.) HABILITATI. — lidem q. habituatixn eccle- siis cathedralibus, seu collegialis, canonici infe- riores seu capellani; Vid. Hacituati. (A. 1484.) HABILITER. — Opportune, commode; d propos, justement, avec pricision, convenable- me/ir (A. 1380.) i H.VlilLIUS. — Sufficiens, qui satis est: suf- ' fisant, qui suf fit ; ol. hable. (A. 1338.) ; HABILLUS. — Pro habilis, ajitus, gnavug, ; strenuus :" Hominum ^aAi7/orM»i adguerram. » (A. 1340.) HABITACULUM. — Habilatio, domus ; mai- son, logemenl, habitation ; ol. habitacle. (Ap. ' Mur.) HABITAMENTUM. — Instructus bellicus, ; idem q. IIabilamkntum. HABITANTIA. — Praedium rusticum, idem q. Mansus ; metairie, ferme, bien de camparjne, ol. hahitance. (Ch. Hal.) — Obligalio qua qui jure alicujus civitalis frui volunt io ea per cer- ium anni tempus babilare tenenlur ; obligation de tant d'annees de sejour imposce ii cevx qui veulent obtenir le droit de bourgeoisie dans une ville. (A. 1173.) — Familia ; famille. (A. 1219.) — Habilatio, domus ; maison, demeure, habita- tion- {St. Cad.) HABITATIO. — Actio habendi. (A. 1342.) IIABITATOR. — Habitator hxredUarius. Vid. Mansionarius. HABITATURA. — Ut Habitaculum. {A. SS.) HABITATUS. — Ead. notione. {Script, rer. Fr.) HABITIO. — De castro vel urbe ah hostibus capta dicitur ; prise, occupation d'une vil/r, d'un chateau. (Ap. Mur.) — Possessio ; possession, jouissance. (A. )314.) HABITUALIS. — Habilualis tunica, qua quis vestitur ; tunique, robe dont on se sert. {A. SS.) HABITUARE. — Vestire, induere ; habillcr, v^tir; ol. habituer. (A. 1473.) HABITUATl. — In ecclesiis cathedralibns seu collegiatis beneficiati canonici ordine minoris ; frequentius hodie de prosbytero intelligitur sive clerico, qui ad alicujus eccle- siiB servilium se mancipavit, absque uUius beneficii tilulo ccrtis pecuniarum distrubulio- nibus, juxta locorum consueludines contentus. HABITUATIO. — Habitus, veslilus ; habille- billcment. {A. SS.) — Vestis religiosae suscep- tio ; prise de [habit religieux ; ol. veture. {Chr. Mellic.) HABITURIUM.— Obligatio qua qui jure ali- cujus civitatis frui volunt in ea per certum anni tempus habitare tenentur, ut Habitaktia. (Ap. Mur.) HABITURUS. — Pro habendus. (A. 803.) HABITUS. — Nude ex iis dicitur qui monasti- cum habitum induere: a Multajam millia /(rtii- tus utriusqtie sexus in illis plurimis locis sub cura et regula sanctissirai patroni D»;clani in vita feiicissima vixerunt. {A. SS.) Habitus ve- nerabilis, id est imperatorius ; costume d'empe- reur. { Vict.) Habitus regularis, habitus sancto- rum, habitus monasticus, habit monastiquv, froc (Pass.) — Habitus nuptialis, superpellicium ; surplis. (A. 1396.) — Mendose ulitur habilu i pro ambitus. (Mon. Angl.) HABLUM. — Idem q. Habulum. HABOUTARE. — Constituere, assignare ; 1097 H^R MEDLE ET INFI^LE LATINITATIS H.ER 1098 assigncr. (A. 1273.) — Terminari ; se tet-miner, ahoutir. (A. 1254.) HABUbrrs en I'lion- neur de I'ein/jerrur Adrien. (Ilofm.i IIAUIIIANK.V. — Idem q. IIadhianalia. HADUBBA. — Tubie species, ut videlur: « ylireis hadiibbis, nervis el manihus persoiia- banl. » (Andr. l''lor.) lliEN.\. — Mendum pro cauda, pergaraeni scilicet pars reseda, cui sigilla aplantur. (.\. 1283.) U/EIIEDARE. — Jure h;iTedilario posside- re ; avoir, tcnir par voie dc succcs.'/«.' proche hi'-rilier. (Leg. II. I , reg. Aiigl.) — t,t"i nffireditati'.m ailerius cupil ; q>ii couroite I he- ritage il'nulriii. (.]. de J.) ll.KUi:i)ll\niLIS. — Qui rem avilam et hrprediliiriam poasidel ; qui a I'nnur patrinio- ninl. il'ullt. Cam. epis.) — Dicitur do re qure ad aliqucm speclare debet ; qui doit revenir, njipartenir ri guelqu'un ; ol. hi'ritable. {Tab. S. Seri/. Andi-i/.) H'.KHEDri'ABlLlTER. —Jure h;creditario ; hiredilatremcnt, par vnic de iuccrssinn. {K[>. Mad.) II.KHKIiilAiill-M. — Pars hn-redi oh- venit ; «i(fff.wK<;i. (A. 1340.) — I'ra'dium jure hareditario possessum ; immeuble renii {.ar suc- Lexicon meo. bt uriM. Lat. ce-mon. (A. 1417.) — Quodvis praedium rus- ticura ; fonds de terre, mitairie ; oi. hiritaige. (Pass.) ILEREDITAMEXTUM. — Id omne quod jure hajreditario alicui obveoil, ac praesertim res immobiles ; succession, immeuble. (Ap. Mad.) H.EHEDITANTES. — P. Manumissi, liberfi; affranchis. (Tabul. eleem. S. Paul. Vien.) H.EREDITARE. — Succedcre, hcereditatem obtinere ; succeder a qiielqu'im, herder (Cone. Jlisp.) — Possessionem darerei alicujus ; ensai- siner, mettre en possession ; ol. heriler, adheri- ter. — (.\nast.) H.vreditare animam suam, in proprios usus reservare, vel potius piis dona- tionibus animae sua; testamenlo providere ; riserver pour son usage particulier, pour wn en- tretien personnel, ou preparer le salut de son dme en fuisant des dons aux iglises. [Chartul. .9. Mart. Catunrc.) HjERI'^DI'IARIE. — Aliquid hxreditarie possi- dere, id est ila possidere ut filius tuus neposve te niortuo possideal. (Lud.) II.KREDITARIUS. — Ihpses; heritier. (Ditm.) — Dominus cui dominium alicujus rei perli- nel ; maitre, proprietaire. (.\. 1240.) H.EREDITAS. — ILrreditas luetuosa, quae ad parentes ex morte filiorum obvenit, id est quarta portio de rebus filiorum. (Ap. Anian.) H/EllEDITATUS. — Qui jure hajreditario possidetur ; sui cession; ol. henle. (A. 1353.) H/.£R1:DIT0R1US. — IlxrcdHoria charta, e/;(s/o/rj, qua sci'icrt quis filiam suam natura- lem, quam ex ancilla suscepit ingenuamque Rc denarialem ante regem faclam ad haeredila- tem suam vocal. (Bign., Form.) HiEREDIUM. — « Maxenlius pejor prio- ribus, regni infortunio sorlitus imperium, ut regnandi, ila greviendi in Cbristianos obtinuit hieredium. » (A. rede relicto ; /I'/.s- legitime quint Inissr aucun heritier uaturel. — ll.vres inter- dum dicitur : 1° is cujiis haereditas speralur i.l. .'^ .*>>'. 1 ; 2" is qui lilxTtate donatus legitimam liaBreditatem adire potest. (.\.. 1201.) H.ERESEUS. — HflBreticus ; hirdtiqite. (Car. M.) M.tRESIAXUS. - Ead. notione. (W. Brit.) 35 1099 HAG LEXICON HAL 110 HjERESIARCHA. — HiErelicac alicujos doc- trinte princeps et auclor ; chcl d'hirisie, herc- siarque. (A. S9().) HiCRESIS. — Pr.Tslalionis species, f. mulla quae ab iis qui hajreseos convincel)anlur sol- venda eral; taxe, redevance nu amende pronon- cee contre ceu.r qui ilaicnt cnnvaincus d lierisie. (A. 124S.) — I''unclio quae vis ; profession, voca- tion. (Cod. Th.) — Sorlilegium, vpneficium ; sortilege, sorcellcrie ; oi. /tensie. (A. 144fi.) HiERESISTA. — Ut H/KRESEUS. (11. Knygt.) H.EIIESIUM. — F. pro harntsium, vesti- mcntum. (Marl.. Ampl. Col.) H/ERKTICALIS. — Haereticus, perlinens ad haesesim ; h&ritlque d'liercsie. (A. i'S'lT.) HyERKTICAllE. — Ilxresros notam alicui impingerc ; taxer d'hirctique, accuser d'hcrcsic. (A. 14^9.) — Hacrcticum facere ; rendre hcrbti- que, convertir k une doctrine Mrblique. (W. de Pod. Laur.) HyEllETICATIO, — Ratio aliquem adscri- bendi in haeretica' seclfc socielatem, quae apud Alhigenses per manum imposilioneni quam vo- cabanl cnnsolamentum fiebat ; adinission dans une strte, formalite en usage chcz les albigeois lorsqu'ds reccraient un nouveau coreligionnaire. (A. 1302.) — Convicium, exprobralio hjere- seos ; reproche, reprimande an siijet d'liercsie. (Ap. Lud.) HyERETICUS. — Ilxreticus veslitus, convi- clus, qui palam lueresim profiletur; hercliijue convaincu, declare. (A. 1246.) Ilxreticus credi- tus, qui baerclicus crcdilur et liaercsim palain non profiletur; heretiquc soupcontic mats non con- vaincu. (A. 1227.) Ilxreticus hxrcticnns, haere- ticaj doctrinae princeps et magister ; chef de scc- te. (A. 1238.) HvtlRETlZ^RE. — Ha^rclice senlire ; avoir des opinions Iwrctiques. (A. >SS.) H^SIMENTA. — Latrina; lieux d'aisance; ol. aisements. (Andr. !Mon.) HjESITANTES. — Eulhychiani hajrelici ; les Eiitychien-s. (Leont.) HAGA — Seps, sepes, sepimentum ex vir- gullis confecluin ; /laie. (Mon. Angl.) — Mili- tare vallum, quod ex palis conficilur ; pnlissn- de. {Cap. C. C.) — Donius, inde forte dicta quod ut plurimurn donuis agrestes ac ca=re ex viminibus cornplicatis Instar oralis ac sepis fa- bricala^ sint ; maison, principalcment mnisundcs champs. [Mon. Angl.) — Silva hniis seu sepi- bus septa, munita ; bois clos de hnies, pare. (Cons. Lorriac.) — Corveiro species qua quis naias domini reficere tenelur, vel prtestatio pe- cuniaria pro redemptione cjusmodi corveite ; obligation oii etait le vassal d'entretcnir et de rc- faire les hates des terres scignei/riale.'^, et rede- vance pecuniaire pa>/ee pour obtenir Vexemption de cetle corvie. (A. 1025.) I1A(tABL:LU.\'. — Idem q. Gablim. HAGHA. — Locus tectus el ex omni latere aperlus ; Aan^ai'rf. (A. 1473.) — Domus, ul Haga. HAGIA. — Sylva, /m (is seu sepibus septa, m unila, ut Haga. HAGIOGRAFHI. — Scriptores sacri ; ecri- vains sacres, hagiographes. (Ap. Fez.) HAGIOLOGIUM. — Calendarium festorum ; ealendner, tableau des fetes. HA(ilUSlDERUM. ~ Gr. avioaloTipov, quasi sacrum ferrum, unum ex illis linlinnabulorum generibus qu;e tlraeci hodierni campanarum loco habent. (Est aulem ferrea lamina 4 digi- torum latiliidiiifi, 10 vero longitudine, runiculo in medio iibrala. Hrpc ferreo malleolo, ternis interpolalis vicibus ab horaine pulsari solel, qui sacerdolem ICucharisliam deferenteni solel prrccedere, ut inter Iranseundum quisque rei admonealur.) HAIA. — Sepcs, ut Haga. Ilnia carruccx, pars carri forle lateralis ; >•((/<:'//«. (]'et. Inqui- sit.) IIAIARE. — Venari in haia seu silva, liaiis vel sepibus septa ; chasser dans une foret, dawt un pare ; ol. halcr. (A. 1334.) IIAIBOTA. — Anglo Saxonibus, jus perci- picndi necessarium lignum ad fariondas hagas, quod percipi potest in terris seu pra^diis ad vilam vel ad annos aliquot concessis, licet in chartis donalionis id expressum non sit; droit de prendre dans les bois scigneuriaux les bran- ches necessaires pour /aire les haies. HAIGI. — Sepes, idem q. Haga. (Mon. Angl.) IIAIMESUCKIN. — Domus seu habilalionis immunilas apud Anglo Saxones ; Vid. IIak- SOCIIA. H.VIMHALDARE. — Anglo-Saxonibus rem suam vel animal aberrans rei vindicalione re- pelerc, et suum vel quasi doracslicum repos- cere, seu polius ad domum reducere; riclamer un objet qu'nn a perdu, ou le reintegrer ckn soi. HAKDTA. — Dimin. ab. Haia, silva aul pars silvre haiis seu sepibus seplo ; petit bois ou par- tie de hois ; I'id. Haga. HAIRA. — Veslis rufa, villosa et vilisa Sax. haer, pilus, crinis, unde (iallis haire, ciliciura, Sax. haera, quod ex pilis hircorum aliorumve conficiatur. ( I'e<. Sched. Itaian.) — Tortilis ex virgullis laqueus ; hart, lien d'osier ou de tout autre vegetal flexible. (A. 1239.) HAIRBAXXUM. — Idem q. IlEREnANNUM. HAIRO. — Ardea, erodius ; heron ; ol. hai- ron. (A. SS.) HAIoCLUS. — Oslii genus apud ruslicos maxime in usu ex ramis confeclum, quo curlis vel pomarii cluudilur ingressus ; porte faite de branchages entrelaces dont les paysnns «'' ser- vent pour clore leurs jardins ; ol. hnisc, haison. H.VISTALDI. — Qui in preediis dominorum mansiones babent el glebac sunt addicti ; idem q. GOLONi, HosPiTEs, Manentes, Rustici, etc. IIAISTRIA. — Fagus; helre. HAITA. — Frisonibus pater.- pere. — De- siderium ; voeu, desir ; ol. hait. HAKEDUS. — Piscis species, lucius ; espece de poisson, f. brocket. HAKENEIUS. — Equus tolutarius, grada- rius; haquenee. (A. 1373.) HAKENETUS. — Ead. notione. (A. 1373.; HALA. — Portus ubi recipiuntur naves ) HOI UAL MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. HAM 1102 port, havre ; ol. haule. — Doraus, domiciliiim, aula, palatinum, scd proprie locus coiitectus hallis, id esl raraalibus siccis ; maison.dcincurt'. lof/eiiu'iil. jialai.'i, lieu loitverl clc branchages sees. — Locus publicus in quo comitiuni.-e congre- gantur pro communiljus negotiis, ubi cliam mercalores merces suas venum exponunt : lieu de reunion oh Ics bourf/cois se reunls-tcnt et oil les marchands etalent lews marc/iaiidiscs, salle d' hotel de nllc, halle. llAi^AliAltCHES. — I'rtefectus salis, id Chl marus apud Byzantinos ; commandant da la tncr clu'l dcs forces maritlmes. IIALAKIA. — Aulea ut videtur quibus hala seu aula ornalur, vol lintoa i|uibus pa- raUir nicnsa ; drajjeries, lentures dant on de- core les salles de reunion, ok Un/jes, nappes. eic. que I'on met sur les tables a manr/er. (A. i'M^>.) HALAilIUM. — TribuUini quod solvilur pro licenlia exponendi raercedes in liata ; droit que I'on paye pour etaler et vendre des marchandises dans la halle ; ol. hallage. HALATKt. — llalilus ; souffle, respiration. [Pontif. .Sen.) HALBANUM. — Tributum quod pccunia aut rebus ipsis a quibusdam arlificibus pro licenlia artes suas exorcendi legi solvfba- lur apud I'arisienses ; droit pay nu I'oi en nature ou rn argent, par ks gens dc mitier, pour avoir la permission d'c.cercer lenr in- dustrie \ ol. haul ban, lialhan. — Tributi species; idem q. Ahuannum et Biennium, q. Vi'i. (A. lac.o.i 1IA1.I!F.Ki;I;LI.UM. — idem q. IIalsuerga. IIALBKIKjULM. — Kad. uolione. IIAIJ'.EIU). — Ead. notione. liAi.liEi{(;ET. — Idem q. Haurehgetus. liALEClUS. — Ilnleciiis sori-us, iiarcngus infuniatus ; hareng saure. (Chartul. S. line. Cenom.) IIAI.KIU. — Ut llALLKNSES. IIA I.MSONI"^ — Convenlio, [lactuin, com- posilio : « (Juicunque feceril concordiani celalam, id est hatesona, emendabit comiti Ires iibras. » (Cons, /''urn, ) UAI.GARDUM. — i.ocus teclus et aporlus ; hnnijard. (Man. .[ni/l.) IIAI,!. — Sicci rami; \'(d. IIallus. 1! ALliil'.MOl'. — Idem q. ualimotum. II Al.l.MldUM. — Apud Angto-Saxoncs, cu- ria donunica haronis seu alterius domiiii in vil- iis suis el domiiiis, in qua lites vassallorum agilantur ; seu curia Iribuuin, wardaruni, et Bocictatum in huigis el urbilius.) MALI I'OK. a I'orlis vei olcrum cultor. » (Pap.) 1IALI,KN8KS. — Moneliu species nuinnii llali:i' cnsi ; vwnuaie de 1 1 idle en .lllemai/ne. IIAI.LIMOTA. Ul IIai.imotum. IIAI, HIS. — Ramus sicus ; branchage sec, buissiin d't'pines. (I.e.r. .Sal.) Il\l MOIIM. i'ro llALlMdTUM. IIAI .1 1 lis. — Caudox, sli[)es; bwlie, sauche; ol. hohil. I A. laSO. ) llAI.SI!liU(l.\. — Loricu uiaculi.s conlexla ; cntle de mailles; ol. haubert, hnbcrijenn, hauber- col, haubrcyon, Qlc.) IlALSPKHii.V. — Idem q. Halsberga. IIALTKKIST.K. — Qui halirrihus ludebant (eranl autem balterei niassulsB ex plninbo, vel- i.liam Icviori alia malciia. .Vpprebensis ulra- que nianu libraro so certatorcs solcbant, ut ccrlius se salln exercerent. Cajterum non unus fuit haltcruni usu.) HALTIUS. — Pro .Aldius, iiberlus operas de- bens. IIALTO. — Spice non omnino trituratse, et minora stramina qurc in area sub raslella re- inaiii'iit; menus grains et autres objels qui res- tent aprcs le vannagf ; ol. haulons. IIAM.V. — .Mensura vinaria, aliorumque li- quidorum, apud Germanos ; mesure de cnpacUe pour les liqnides. HAMALLARK. — Patrocinium alterius sus- cipere ; prendre la defense d'autrui. (Marculf.) IIaMALLFS. — Advocatus illius, qui ad nialkim citatus c.^t ; is qui ad mallum pro alio venil, illius causam susceptuni.s ; defensrur, protecteur, reprcsentant, avocal dequelqu'iin do- vant les irilmnnu.n Id.) II.VM.\KIUM. — Apud Viriinnenses, modus agri vel mansinnale ab ham. (ierm., mansio ; mesure agraire ou habitation. (\. 1220.) 11 AM ATI LK. — Spiculum ; dard, aigutllnn- (Tert.) Il.AMATOR. — Piscator qui hamis piscatur ; pevhi'ur a la lii/ne. (Isid.) HAMA.XURGUS. — Gurruum faber ; charon carrossicr. (Annal. Aoresic.) , H.VMKDIUS. — Idem q. Sacramemalis. (\'et. (I I.) IIA.MEKELLUS, — Mensura liquidorum ; mesure pniir les Uquides ; ol. hamequin. (A. Ili21».) IIAMELK'US. — Ead. nolione. IIA.MKI.LU.M. - Diminut. ah ham, villula a vico majori pendens, quie ecclesiam parochia- lem non babel; hanteau; ol. hamel. hanielct. IIAMFARE. — Insultus factus in domo apud .Vnglo Saxones ; altaque dans unr maison: « Si quis alium in sua vel alb'rius domo... vel lapi- del, vel colpum osteusibilom undecun(]ue fa- cial... bainsonam ai vel /lam/'are. .> [Let/. Ilenr. I. reij. Aiigl.) II.V.MIS. — « Fustis aucupabilis, scilicet vir- gula, qua' Buslinet relf, quo capiuiitur fer;o : vel (piiid leval ri'le, in quo capiuntur aveset di- cilur ub hamus. » (J. de J.) H.\MMA. — Porlio et modus agri apud .Vn- glo-.Saxones ; piece de lerre et mesuiv ngraire. H.WINUS. — Ramus siccus, ut Hallus. {first. Tunc.) IIAMOCKISUS. — Pro amochrysus, (ir. aiijioyj'jio; lapis arenis auroquc intermis- lus. (\'i\\>.) IIAMSIXW. — Anglo-Saxonilius, domus seu l)abitali(Miis iminuiiitas, ijuasi babilaculi priwit'gium, ila ul qui cilringil, hamsocam fa- core dicatur. Vulgo autem definilur invasio vutii^iunis. IIAMSOGIIA. — Anglo-Saxonibus, impu- nilas ob invasionem rnansionis et privile- 1103 HAN LEXICON HAR 1104 gium cognosceniU in curia sua de ejusdera ge- neris crirainibus. (W. TIlOFD.) HAMULA. — Fibula libri ; fennoir. — Fiis- cinula ; fourchctte a trots branches. RAMUS. — Mensura liquidorum, ut Hama. HANAFAS. — Vas quoddam quo mol men- suratur, seu pulius vas mellis plenum ; tiiesttre pour lemielnu plein iin vase ; ol. Iiana/ife. HANAPKRIUM. — Vas amplum vel locus re- condendis hanapis aptus ; grand hnnap ou lieu d en/enner les hanaps ; ol. hanepier. (W. Thorn.) — Anglis, fiscus vcl spuria major in cancellaria regis, cui inferuntur pecunite e si- gillatione charlarum regiaruni, diplomaluin, elc, provenienles ; caisse des droits de sceau. {Mon. Angl.) H.\NAPUS. — Vasis potorii genus ; hanap, vote c\ bo'tre, coupe riservee, ce semble, nu /.rin- cipal convive et affectant les formei les plus va- rices. {Pass.) HAN.'^PHUS. — Ead. notione. HANCHA. — Coxendix: hnnche. (A. 1273.) HANDHABENDA. — Anglo-Saxonibus, la- tro manifeslus in flagranti crimine depruhen- 8us ; jus quod baroni competit cognoscendi de hoc crimine in curia sua ; voleur pris en fla- grant delit, et droit de connaitre des crimes de ce genre. HANGARDUM. — Locus lectus et undique aperlus; hangnrd. (A. 149^.) HANGWITH. — Anglo-Saxonibus multa pro latrone prajler juris exigenliam suspense vel elapso. (Rast.) HAXIG. — Praestationis species apud An glos. {Mon. Angl.) HANIS. — Hex vel princeps, Tartaris et Persis ; kan. schah. HANNIPA. — Idem q. H.'iNAPUS. (/I. SS.) HANO. — Piscis species ; merlus, poisson de mer ; ol. hannon. HANOCK. — Clamor militaris, provocatio ad arma; cri aux artnes, nppel au combat. (\i- col. Upt.) HANSA. — Pensitalio pro mercibus solvi so- lita ; taxesur I'cntrke de marc/iandists ; ol. hnn- ge. — Mercalorum socielas, collegium ; cumpa- gvie, association de marchands ; ol. hanse. HANSATUS. — In hansam, id est, societa- tem mercalorum, admissus ; q>ti a ete repi par la hanse, membre de la hanse. HANSESISII. — Idem q. Assasi.m. HANSGRA. — Germanis, comes, vel prwfec- tug societatis, vel confralernilatis : ex Germ.) hanse, socielas, et grave, comes, praefectus ; chef, president d'une sociktL HaNSI.A. — Pensitatio pro mercibus, ut Hansa. (A. 1220.) HANTERI.A. — Urbis Parisiensis rcgio ; la Hanterie, quartier de Paris. (A. 1270.) HANTRADA. — Manumissionis species, qu8e eadera videtur quae per manum pt'opriam fiebat ; Vtd. Manumissio. (A. 813.) HANSTACCUS. — Manualij gladius, pugio ; potgnard. (Roric.) HANUM. — Pro fanum, lemplum, delubrum. (Amal.) HAOXPEX. — Pro auspex. (A. 7i)0,) HAPIGHUNT. — Ut Hahuguunt. H.VPIOL.V. — Securicula; petite hache, hachetle : ol. hapiette. HAQUKNEYA. — Equus lolutarias : haque- nie. (A. 1402.) H.\(JUETUM. — Mensura species, eadem q. Haciata. H.\RA. — Forte idem q. IIahacium. (A. l.'JOl. — ILira cunicularia, vivarium cuni- culorum ; garenne. (.V. 1467.) HAHACIUM. — Grex equorum ; troupeau de chevaux, haras. {Leg. Scot.) I1.\RANGUA. — ors'io publica; harannue. {A. SS.) HARANSCARA. — Idem q. Hahmiscara. IIARHANXUM. — Idem q. HEiiiiiiAN.NUM. IIAIIHKHIA.MEXTUM. — Tlules, raansio, do- mus ; maison, habitation, domicile. (A. 13G6.) HAllClA. — Torlilis ex virgultis laqueus; lien de fagots ; ol hart. (A. 1203.) IIARDEIA. — Fasciculus ; botte. {Charlul. mon. Aqiiic.) IIARUELI.US. — Nebulo, ncquam ; rauricn, fripon ; ol. hardel, hardeau. (A. 1351.) IIAHUKLO.N'US. — Fibula seu fibulae aci- cula ; houcle ou ardillon de boucle. (A. SS.) HAItnEKE. — F. pro IIardahe, cratibus munire. (\. 1202.) IIAIIDKS. — Tortiles ex virgultis laquei ; liens de fagots: ol. harts. {Tabid, mon. J'henal.) HAHDIATUS. — Hardiata tunica, idem q. CoTARDU. (A. 1353.) HARDIMENTUM. — Audenlia ; hardiesse. (A. 1363.) HAHDINE.V. — Locus arenosus vel glareo- sus ; lieti plein de sable ou de gravier. (A. 1233.; HARDITUS. — Idem q. Hardiatus. (A. 1353.) HARELA. — Gonjuratio, conspiratio, socie- las Uominum conjuratorum : association ilUcite conspiration, emeute ; ol. hartlle. (A. 1330.) Expeditio militaris in qua negotium e|)iscopi agilur; entre/irise imlitaire fade au nom et dans Vinleretd'univeque. (Lob., h. Brit.) HAKEX. — Pro Hard. IIARENARIUS. — Nervus inslrumenti mu- sic! ; corde d'instrument de musique. (J. de Fir.) — Qui in arena depugnat ; qui combat dans I'arene, gladiateur. [A. SS.) HAREXO.V. — Oratio publica, declamatio, concio ; harengue. (Ach., Spicil.) Piscis spe- cies ; hareng. {A. SS.) HAR.AXGARIA. — Tempus piscatus haren- gorum ; saison temps de la fieche du hareng ; ol. hnrangeaison. [rolypt. Fiscam.) HAREXGARIUS. — Gfficinm raonasticum, is, ut videtur cui piscium cura vel adrainistra- tio commissa ; moine chargi du soin d'apiprovi- sionner de poisson le monastere. (A. 1233.) HAREXGERIA. — Mulier quse pisces et harengos vendit ; mnrchande de poisson, ha- rengire. — (A. 1384.) HARENGUS. — Piscis hareng. {.A SS.) 1105 HAR MEDLE ET INFIVLE LATINITATIS. Herebanmuh. charretee. (A. HARENIFODINA. — Arenaria ; sablonuidre. HAREULUS. — Jocundus ; f/ai, i/laisaid, facetieux. (Pap.) IIAKIBANXUM. — Idem q HARIDA. — Onus carri 14! a principe viris praisertiin militarihius alque adeo magna- libus irrogari solebat ; puvitwn, nmnide, et par- ''iculierement sorte fie peitic infamantc qui s'ap- oliqiiait aitx chevaliers et nux nobles, et qui con- ■ ittait ii /aire porter att coupahle une sella de :heval ou un chien sur le dos. ' HARNA. — A'ermiculonim species, f. q. 'lall. teigne nunciipanlur. iSim. Jan.) — A'ul- iius, plaga gravior, vel eliam homicidium ; 'dessure, coup trds-grave, ou homicide. {Ch. if/.) HARNASCHA. — Idem q. IIahnesium. (I{a- lev.) ' HARNASIU.M. — Relis piscatorii genus ; \:orte de filet pour la pCche ; ol. harnois, har- \as.{X. laai.) I H.\i{Ni':S!ATUS. — Armalus, inslructus ; \irmr, eroficisceiiU ad excrcilum dc- belur, el ejusdcm redemptio pccuniana, ul Ll.US llOSTIS. llASTHltE vix ; coil, nuijur ; ol IIASTEKIUS. — HASTILK. — ' rede procedens. — Colhun, juguUiin, hastcrd. (A. 13oi2.) Idem q. HvbTAUius. Pars caiulelabri a slipilc (J. de J.) cer- di- Modus agii, ut lUsiA. (A. Hasti- IIASTIIJS. 1266.) HASTIldSAKK. — Kad. nolione q LUDIARE. (Mur.) IIASTILLIA. — Hasliludium ; Joutc. [Vet. Gl.) HASTILUDIARE. — Hastis contligere m hastiludiis el lorncamenlis ; joutcr, (igxwer dans lesjoutcs el totirnois. (A. 1336.) HASTILUDIUM. — Quod vulgo ToK^EAMEN- TUM vocanl : tuurnois. IIASTILUSOR. — Qui hasliludio decerlal ; celid qui figure aux lon7-nuis. HAS'iiNdA. — Navium slalio ; lieu on les navires staliotinent, rade. [Charlul. Fisc.) HASTINGI. — Normanni, Dani.ab Hastingo eorum duce ; Aonitands, Danois, ho7nmcs du Nord. HASTITENENS. — Hasla armalus ; nrme (Vunc pique. [Gcst. Tanc.) IIASTIVIA. — Animi impetus; vivncite ; ol. hastiveti. (A. 1355.) HASTRA. — Aiboris species ; hiHre. HASTRUS. — Mensura fruraenlaiia ; mesure pour les grains ; ol. haster. (A. 1208.) UASTULA. — Modus agn, perlica ; 7nesure ni/rnlre, pcrche ; }'id. Hasta. ^Ureg. M.) — As- ia, segmenlum ; frag incut, 6clat. (Gasp. - Tribuli species idem q. Idem q. Halsuehga. (Mat. diversari ; llALSBiiKliA. suia, G/. HAUBANNU.M. Halbanum. HAUBERCUM. Par.) HAUBERGAUE. — Ilospilari, elre lorje, .^ejoumer, logev. HAUBER(;E0LUM. — idem q. (A. 1268.) IIAUBERGERIUS. — Loricarum arlifox ; fnbricant dc coltes de maiUcs, d'aubenjcuns. UAUBEHGETTUM.— Idem q. Halsuehga. (Kiel.) llAUBERGIOLUM. — Ead. nolione. (A. 1241.) HAUBERGUS. — Ead. nolione. (A. 12't'J.) IIAUBEUJUNIUS. — Ead. nolione. (A. 12U4.) IIAUCIRE. — AUoUei-e ; hausser. (A. llOi.) HAUCTUS. — Pro Uahctus. HAUFARE. — Idem q. Heinfare. (Marl.; Anccd.) HAULLA. — Pro Ualla. (A. 1267.) IIAULTUR.V. — Locus edilus ; hauteur, enii- neiice. (A. 1517.) HAUNAIGIU.M. — PrK^lalio pro mensura ilO» Alnagium. (A. hnuqucton ad aunnm, seu alnn»i, idem q. 131',).) IIAUQUEIU. — Sagum mililare ; (A. 1355.) UAURITGRIUM. — Locus de quo aqua hauritur, vol inslrumenlum hauriendi ; lieu oil Von puise I'au oa machine pour la puiser. (UkuI.) UAlJSiroRlUM. — Pro Hauiutorium. IIAUSSASIS. — Pro AssASSlNi. IIAUSTORIUM. — Puleus ; /mils. (A. 123G.) ll.VUSTKA. — Rola ad bauriendum acpianti ; 7-oue a puiser I'eau, chapclel. {Vet. Cud.) HAUSTl'S. — Jus baurieudi aquam de pu- leo vicini, cui eo invilo jure servilulis ascri- bilur ; droit que I'on a de tirer de I'eau du piiits du voiiin. ( I ■<:•/. 01.) IIAUTO. — Spica; non omnino Iriluratoe, minoraque stramiria quue venlilalione a Irilico separantur ; fc wu'M(« ijrain qui reste api'es le vannaije du l/le ; ol. hauton. HAUTUS. — Pro Altus. HAVA. — Idem q. Uavrotus. IIAVADIUM. — Tiibulum, ul videlur, quod pro mensura quic //«('a dicilur, pra'slabalur; redeva7ice sur le mesurage des grains ; ol. ha- vai/e. HAVAGIUM. — Ead. nolione. HAVATA. — Mensura' genus, quanlura sci- licet pugillo seu manu contineri potest; une poig7iee; o\. havcc. (\. 1315.) — Candelarum fasciculus, qui pugillo apprehendi potest ; pa- ijuet, jioiqnee de cimndclles. (A. 1232.) IIAVEIA. — Idem q. Hava (a. 1114) el Ha- vata. (A. 12-47.) HAVER. — Idem q. .\veriuji. H.WETUS. — Uncus; croc, crochol o\. ha- ret. (A. 1344.) HAVLA. — Idem q. Habulum. HAVODUS. — Apud Bclgas, mensura fru- menlaria qua; ad modiuni revocari posse vide- lur ; 7nesu7'e de grain ; ol. havol, haron. HAYA. — Seps, sepes, sepimentum virgul- lis confeclum ; haie. (Pass.) HAYCIUM. — Sepes, idem q. IIaga. HAYRELIUM. — Domus ruslica cuni fedi- liciis qua; ad earn pertinent ; rnaison ruslii/ueet bdtl7nents qui en dependent; ol. haireau. (A. 1295.) HAZARDOR. — Alealor ; Joucur. (Th. Bl.) I!C. — Pro K non semel occurril, praeserlim in thartis Longobardicis. Jlcaroliis, semper scribitur, pro Karolus, Healendx pro Kalen- dic. IICHM. — Vox contracte scripla, qua; con- lemplum sonat. (.1. SS.) IIEAGIUM. — Prtestatio pro habitalione ; droit du pour la maison qu'on habile ; ol. Jieage. (A. 131.S.) HKARPA. — Cilhara ; harpe. (A. SS.) IIEaUMKHIUS. — Galearum arlifex : beau- mier. (A. 1350.) HF:BD0MADA. — Hebdo7nada in albis, qua; hebdomadam paschalem et Dominicam in albis subsequitur ; la scmaine apres Qua- si'iiodo. (Dur.) Hebdomada authentica, cru- cis, indulgentiw, inagna, inajor, pa-nosa,pce- H09 HBB MBDl^ KT INFlMiE LATINITATI8. HEG 1110 nalis, laboriosa, pcenitentialis, sancta, qam Pascha prtucedit ; la sonainc saitile. (fuss.) Uehdomadii casta, ineunlis Quadragesima; heb- domada ; la premiere semaine di' careinc. (Pass.) Uebdomada cruets, ap. Teulonicos, Hogatio- nuQi heddomada ; la semaine des Roijations. (Mac. Hierol.) Hebdomada de exceplo, in rilu Ambrosiano ultima hebdomada Adventas ; la dernikre setnaine de I'Avcnt. Hebdot)iada exspec- tationis, se.\ta septimana post Pascha ; la se- maine d'apres I' Ascension uu de I'altentc du Saint-Hsprit. (Dur.) Ilebdumada t/rassa, quae Dominicam QuinquaKesimu' priucedit ; la se- maine (jrasie. (A. 131)7.) Ilebdumada magna, qua; Penlecosten praucedit ,• la semaine d'avant . la Penlecule. (A. 13'J8.) Hebdomada mediana, Ouadragesim;i; hebdomada quarta ; la qua- trilime semaine de Careme (Durarid Jejiiniorum paschalium septimana, quartca Quadragesima; : hebdomada juxta iinucos, tertia vero secudum Latinos ; la quatrieme semaine de Careme seloyi i les Orecs, la troisieme d'apris les Latins. (Pd- ) ialj Hebdomada pasclialis, qua; ieslum Pascha- tis subsequitur, ut prolonditur usque ad Sabba- lum in albis e.\clusive, et sic Pascha sex dies lanluiii habet pro oclavis ; la semaine d'apres I'uques. (Pass.) Hebdomada Passionis, qutu Uo- minicam I'ahiiarum pra3cedit ; la semaine d'avaul les /f(iwea«.''.(Paas.) Hebdomada remis- sionis, in qua a pr;i'statione aliis hebdomadis goivenda quis eximitur ; la semaine de la remis- sion, cell ou I'on ett excepte d'un service dii pour les autres semaines. (.\- 123U.) Hebdomada Tri- nitatis, quiu hoc festum subsequitur ; la se- maine qui commence au dimanche de la Trinile; on la nomrae aussi hebdomada duplex parce qu'elle est en m6mc temps la semaine du pre- mier dimanche apres la Pentec6te. (A. 1377.) Hebdomada diacwnesina, pascbalis hebdoma- da apudUrtEcos ; la semaine de Pdques chez les Grecs. (Pass.) HKHDO.MADALIS. — Dominicalis ; de di- manche, do)ninical. {Si. Canon. Regular. S. Aug.) HKHDO.MADARIA. — (,>u:f in monialium mo- nasteriis ol'ticium per hebdomadam exsequi- tur : hebdnmadiere, religieuse qui, dans les cou- venls de femmes, est en semaine pour dire 'lo/fiee et 1/ prvsiiler. (Pass. ) 'llKBUO.MADAKIUS. — (Subst.) Frater vel monachus ijui suas vices in monasttcis monas- teriis per hebdomadam exsequitur ; semui- nier, hebdomailier, moine qui est de semaine pour vaquer it quebjue office dans sun mo- nasiere. (J. de J.) — Qui in ecclesiis calhe- dralilius sicut et in monasleriis per hed- doinadain oflicio pr:i'esl ; liehdomadier, hebdo- madaire, semninier, cetui qui, dans u>i courent ou un cha/)ilre, est rharge. chaque semaine, de pri'siiler I'Dffice. (Pass.) llilidnmailarii nuncu- pabantur in palatio I'onstantinupolitano, qui per vices scptinuiiialim ad cubitum jirincipis ex- cucabant ; ijurdes des empereurs de llyzance qui iervaieni pendant la semaine dans la deiueure im- piriale. — (.\dj.) Qui singulis seplimanis recur- rit ; qui rfoient chnque semaine, hcbdomadaire- (Ap. Lud.) HEBERGAGIUM. — Domus, domicilium, mansio ; maison, demeure, habitation. (A. 1220.) In nonnuUis vero instrumenlis, heberga- gium a donio distinf,'uitur, ita tamen ut illud pro rustica domo ve) rudiori aliquo iedihcio ac- cipi videatur ; heec vero pro tede sita intra ur- bis moenia, vel vilke septum, alque adeo ele- gantiori. HEBERGAMENTUM. — Domus, mansio, etc. ; ut Hkkeiserga. (A. 1221.) 11KBER<;.\KE. — Hebergamenta seu sedificia construere vel reparare ; bdtir ou reparer des edifices ; ol. heberger. (A. 1119.) — Hospitiuiii pra'bere ; loger ol. heberger. (A. 1311.) HEBi'JRiilAllE. — Loco bosci hebergamenta seu ;udiflcia construere ; bdtir des maisons a la plaee d\,n bo is. (A. 1162.) IlEHrrA. — Lorica; ciiirasse, haubcrl. (Tsid.) HEC.\TU.\PKNTA. — « Ubi sunt columnu; mirte altitudinis, quaj dicunlur hecatonpenta. » (Anast.) Alta scilicet 105 pedibus. HEDIFKWMENTUM. - Id omne quo res ali- qaa melior fit, Gall, amelioration : quod de do- mo reparata vel lediliciis quisbusdam aucta, et de agro diligenlius culto inlelligi potest. (A. 1280.) IIEDIPR'ARE. — Pro mlificare, ad pieta- tem movere, impellere ; porter it la piite en dunnant le bon exemple, c'difier. [Cap. S. Vict. Mass.) Hedificare rineas, plantare ; planter des vignes. (A. 878.) HEDINUS. — Apud Uispanos, juslitiarius Judajorum, qui exercet compulsiones, et man- dat sententias exseculioni,et cognoscit de mino- ribus causis. HKDRA. — Sedcs, Icctica ; litiere, chaise ii porleurs. [A. SS.) IlEDUS. — Aries, machina bellica ; belier. (Machine de guerre.) (A. 1243.) IIEERESTR-VTA. — (iermanis, via regia seu miiitaiis.- chemin public, route mililaire. 1IK1;UE1'()<"I1IUS. — Apud Cermanos, duclor exercilus, magister niilitum ; chef d'iiriiiec. IIEEROR.VVIUS. — Idem q. Herkgbavius. IIEERWADII'M. — Relevii species apud Gernianos,quod ab h:rrede ad retrahendum feu- dutn patcrnum vel bona luerediliiria domino prii'stabatur ; lid. Kelevium. IIE<;|\. — .\pu' le temps. [A. SS.) HEMISSECLA. — Dimidium sicli Germ.inis, quod est quarta pars unciaj apud Grtecos el l^a- tinos ; Fi(i. Emisexcla. HEMITRITEUS. — Semmitertiana febris; fii-rrc double tierce. {A. SS.) HEMOSUS. —Odium ap. Isid., ubi quidara suspicantur legend, heinosus, odiosus, unde forte (Gallic, haineux. HENAPHUS. — Vas, patera, pro Hanatus. HEXDEGARIUS. — Macbina bellied ; sorte d'engin de guerre. (Mur.) HKN'DEM. — .^que, similiter ; egalement, semblablement. [Vet. Gl.) HENEUNTE. — Pro ineunte. HENOISTK. — Forrstum ab ingiste ; f. usus silvse ad pabulandos equos; droit de faire pat- tre les chevau.r dans tin bois. (A. 81)8.) HEN<;iSTFUSTER. — Apud (iermanos, cui cura equorum demandata est, maxime qui eo- rum pabulum curat ; ^arfo« d'ecurie, palefre- nier. (A. 903.) HENGISTXOTUS. — F. ead. notione. IIENOLIBITA. — F. Idem q. hangiuitia Vid. IIangwith. HENOTICUM. — r,r. evioxivo'.., edictum de unilate Ecclesise, quomodo appellatum illud quod Zeno imperator sanxit ; }'id. Unitivcm. HENRICI. — Denarii aurei ab Henrico II re- ge cusi ; h'enris d'or, tnonnaie franfaise /rappee par ordre dHenri II, qui leur a donne son nom. HENRICI ANA H^.RESIS. — Sic rlicitur Simonia ab Henrico IV et V imperaloribus. qui episcopatuum el ecclesiaruminvestiturasprelio acceplo conferre solebant. HEORDPEXI. — Veteribus Anglis, prcestatio pro quolibet foco, eadem quae Romescot. HEPTAMYXOS. — Lucerna septem myxos ;113 HER MEDI^ ET INFIMjE LATINITATIS. HER 1114 ;8U nnres, ut alii Tocant, habens ; lampe n srpt '>ecs. (llegesip.) Ilia'TAPIluXOS. — Habens voces septem ; lui a sept volx. (Teo.) Hi^PTATlCUS. — Corrupte, peo fteptaleucho, )eu tomo sacroriim Bihiiorum |)rimo contiiipn- 68 Pentateuchum Moysis, et sequenteslibrosJo- lue el Judicum. HERA. — Ager aut locus qui nee araliir, nee ;olilur, vel polius domus ruslica cum liorto ; leu ou champ laUse sans culture, ou mieux. naison des champs accompagnee d'un jardin. A. 1206.) — Capitum sectio ; division sec- ion, partie d'un chapilre. IIKKACLKA. — Statua Herculis ; image I'Heirule. ( Vet. 01.) HERACLIA. — 'reiamon ; cariatide, (?l(h- non. (<;reg. Tur.) HEK.VLDUS. — Facialis ; heraut d'artnes, ll'ass.) i HEUALIS. — Domus ruslica, cui adjunclus ;sl liorlus. Idem i:.m. I HEUBAXTU.M. — Census pro faiuilale suc- jdendi vel depascondi herbas, ul IlKiniAiiiiM. . 1153.) UERBAUE. — Herbam pascere vel herba or- nare ; brnnter I'herbe on tapisser d'herbe. (J. de J.) HERBARIA) — Venefica ; empoisonneuse. Baluz. Cap.) — Ipsum veneficium ; poison. (St. I'enet.) — Forum herbarium ; marcheaux legumes. {.St. Mont is pes.) HEHHARIUM. — I.ocus ulii hcrbx crescunt ; herhar/e, prairie, paturage ; ol. herbier. (J. de J.) — Domicilium ; /iai/'rancorum, dicebalurque plenum hcribannum) ; amende prononcce contrt celui qui ne se rendait pas a la citation. (Pass.) HKI!KHI'".RGA. — Caslrum, labernaculum, tentorium, omne divcrsorium : chateau, tente, dcmeure, maison, logis, edifice, manoir, auber- f/e, gite; ol. hcrberge, herbeigc, herbregerie, etc. (I'ass.) IIEREBERGARE. — Hospilio excipere, mansionalicum praibere, vel morari in aliquo i hospilio ; heburger, lager, dormer I'hospitaliti uu la reccvoir. [Cap. C. M.) IlERERERGARIA. — Jus, gist i ac procura- i tionis, seu uiverlendi in domuin vassalii et in i ca hospitandi ; vel pra!stalio qu;e pro redem- plionc ejusmodi procurationis domino exsol- vebatur ; droit de gite ou de procuration, (ui re- devance payee au seigneur pour en etrc dispensi. (A. il7H REliELtERGATOR. — Qui hospilio excipit; celui qui donne I'hospitaliti. (A. 1103.) HKREBODE. — Submonitio, monilum ad exercilum ; citation, coneocation pour se i-endre a I'aonee. [Ch. Angl. Sax.) HERECONIUS. — Dies solvendaj pecunice; Jour de payemrnt. UEltEDARE. — Hu'reditatem assignare ; fuire lieritier. (.Jac. de Vitr.) UEBEUICAPA. — Qui hasreditatem alteriu8 capit ; celui quiprend i heritage d'autrni. (J. de J.) HEREDITAGIUM. — Haeredium, prajdium ex successione parenlum ; heritage, t'mmeubte venu par succession. [Const. Neap.) — Posses- sio, proprium, bona immobilia ; fonds dc terre, immeuble, heritage. (A. 1177.) — Dos alicuiec- clesise assignala, bona quibus ijisa dolalur ; dotation d'une eglise, bicns qui ltd sont assignes' pour son entretien. (A. 13G7.) — Jus ad haeredi-t talem ; droit d'heriter. (A. 1224.) IIKKEUITALIS. — Proprius, id est orane.. quod quis possidet ; I'avoir, le bien. (A. 14^1.) , llEltEDlTALlTER. — Jure h;credilario ; par successio>i. [A. SS.) HEREDITARE. — Jure hajredilario obti-; nere ; acquirir par succession. (Mart., Ampl i Col. — In possessionem rei alicujus miltere,, inveslire ; mettre en possession, investir. (A. 1272.) — Exhturedare, privare ; desheriler, priver, depouillcr. (A. 1385.) — Eradicare, evellere ; arracher. (A. 1301.) '1117 HER MEDI^ ET INFIMiE LATlNITATtS. HER 1118 I HERKDITAIUA. — llccres, cui li:i;ieditas de jure compctit ; lieiitiere. (A. 133().) HEIIEUITAHIUM. — H;«reditas, ac j.ne- cipue bona iiiunobilia ; heritage, succession, immeuhli'. (Cons. Lniu. Par.) IIEIIKDITAKIUS. — Hieres ; ha-ilier (S. i.x ) ' HEllEDITEIl. — Pei'petuo ; pour toujuurs. !(A. 123G.) i UEREDIU.M. — ldt;lll q. llEKEDlTAniUM. (.1. '.V6'.) Hl'lllEbU.M. — Onus ; charye, furdeau ; ol. hardre {.\ . 1207.) HEKEiilA. — ll.Tresis, seu praistationis species vel multa, ([ua' ab iis, qui haereseos convincebatur solveiida ; Iturisie ou peine que I'oii pronuncait contre ceux qui etaient con- vaincus d'herhie. (S. xiii.) llEllECKAViUS. — Veleribus (Icrmanis, ■ comes, militaris, seu verius, belli dux ; c/w/. imilitaire, fjmeral d'armce. llEkKMANXI. — Idem q. liiiitlMANNI. ' liKRIvMIA. — Locus desertus et solitarius, \ desert. (A. 13i0.) HEKEMITA. — Cellii, liabitatio ereniitte ; crmitaije. (A. SS.) — Mulier eicrailicam vi- tam agens ; fevime qalmi-ne la vie de solitaire. SI. Cad.) III;KE:\1ITA(;1U.M. — Cella, monasterium, locus desertus et solitarius ; cellule, chainl/relie, courctit, desert. IIEHEMITAXA. — Mulier, etc., ut Ili-nc- MlTA. (A. 14(10.) IIERE.MITAKUJS. — Ermita ; crmite, soli- taire. (Lob., //. Brit.) IIEREMITUS. — Terra inculta ; tene in- culle, /rir/ie, landc ; ol. lerre hennc. IlEllE.MuSUS. — Incullus; qui nest pas cullirec. (A. MCI.) III'!KEML'S. — Terra inculta ; locus deser- tus; ti'rrc Qui II est pas cullirce, [riclie ; desert. IlKitl'lN'CIA. — Adlitereulia, appendix ; deptndaiice, appartenutice [C/i. Hisj).) 11EI{I':Ni:!.NUS. — Qui alteri adjacet, ab alio pendens ; ([ui ext a cute d'un autre, qui dejiend d'un autre. (A. 133".) III'IRESCARIUS. — .Miiiuto! nionelui species apu I I'urnenses ; menue monnaie dc Fumes. IIERI'ISII'ILIS. — Erysipelas ; crcsi/p6le. A.) SS.) lIKItESTI'.A'rA. — Pro IIkeiucstiiata. liKllKSYVE. — Cribrum ; «•(/(/(■, tamis. (A. il-.'.i.) llEKi;r.\i.ilJM. — I'alrimonium, quod suc- cessioni! ohvenit ; lerre praveuant d'une surcei- sioii, /n'ritu;/c. {//. Kiii/f/t.) llElll'iTICI'. . — Dicilur de conventibus sor- lile^'iiriun in cli. a. 1328. IIERETICUS. — Anli(|uus ; aiicien, vieux. ( let. til.) Ilereticu' cantes, morbo nli(|uu in- fecl:!' ; riandcs jwu saincs. (A. li'73. | IIKHKZELDA. — Scotis. jus illud t|Uod do- mino fcudali conipetit, ralione doniiiiii, perci- piendi in bonis sni tenentis meliori'in avcmm seu ainiital, de ejus caiallis, post illius deces- sum. 11KR(;.\. — Vestis species armif,'oris pro- pria: « Inbiliemus expressius ne presby- teri indumentum scutatorium, quod dicitur lierija, vet aliud laicale indumentum desu- per deferre praesuiuant. « [St. Syn. Eccl. Ce- noiii.) UERGANDUS — Had. nolione. lIl'niGAS. — Bad. notioue. {Mon. sacr. antiq.) lliORI. — Ab heri, heslernus. d'hier. III'IRIDAN.N.VTOR. — Qui htribannum col- lif^it ; recereur de I'amende appelee Iwrlian. (Cap. C. J/.) ilERlHERGARE. — Ilospitio excipere utlle- nEUKIiGAISE. lll';RllJl';R'iU-M. — Domiciiium, mansio, cedes ; dcuieure, rnaisoii, habitation. IIERICIA. — Septum quod portis urbium objicitur, seu quodvis repagulum ; herse, fer- mclure quelconque. llEltlCIUS, — Herinaceus ; herisson. ilERIGO. — idem if. I1eiuci.\. (A. 1431.) HERIDE TARE. — Ikuredeni constituere ; (aire heritier. lIERK'r ALDUS. — Veslis species, eadem forte q. Hehga. (\. 1310.) IIERILIS. — Priiicipis seu domini filius ; fits de seiqneiir ou dc prince. {Vet. G'..) — Clarus ; Ulustrc, renomme. {/leg. S. Aug. IIERILIT.VS. — Eximius corporis habitus; disltnction. (.1. iS'.y.) HKRI.MANNUS. — Vid. Aiiimannus. liERiSiRILA. — Erysipelas ; ercs>/pele. (A. SS.) HERISLIZ. — Apud Tculones veteres, ar- morum deposilio, exercitus dcsertio ; desertion, action de quiltor Varmie. Herisliz /acerc, exer- citum deserere ; quiller I'armce deserter. — Legitima urniorum depositio cum scilicet exjjleto expeditionis tempore, qui ad cam te- nentur, dumum revertuntur ; retraite legitime de iurincf (ce qui a lieu quand, la guerre ler- minee, cliacuu se retire chez soi.) IIEUISSU. — Idem i|. llEiuco. Ill'-RIST.VLLUS. — L'aslra, sedes exercitus ; cai/ip, lieu ou une armec est etablie. IIKRITATOR. — Ikeres ; heritier. (A. 1497.) IIKRITUIS. — Had. notione. (A. 714.) HKRITUDO. — Doiiiinatio, ab hcrus ; puis- sance, aominatiim. { \'ct. Ol.) IIERMA. — Henna terra inculta; terre non cullii'cf, terre hemic. (A. 1058.) III;r.MACAC:ES. — Ead. nolione. q. IIehma- CIUM. IIKR.MACIUM. — i;ad. notione. q. IIehmale. III'IIOLVLE. — .\f,'er (|ui nee coli nee arari potest ; ilesert; ol. hcrm. (.\. 1413.) IIER.MAN'KRIUM. -.Edes, mansio, domus hfriiiianiiu.uin ; maison, habitation, denieure, des unmans. llERMAI'IIRdDriARE. — Castrare ; chatrer. (Alan.) IIER.MAPIIRODITUS. — Eunuchus, spado ; cunuipie. (Isid.) 11I:R.MARE. — Deserere, incullum et inha- liilatum relinquere ; abandnnmr , laisser niculte et mhalntc. (.V. 12'Jl. IIKIIMASTI'M. — Ut Hermacium. (A. 1301.) IIER.MELLI.NA. — .Mus I'onticus; hcnnine. 1119 HES LEXICON HIC 1120 HERMENIUM. — Interprelalio, cxpositio. {A. 6-.S'. Ben.) UER.MIN.1i. — Murium Ponlicorurn pelles; peaux (Thermine. HKHMIMI. — Pro Armenl, ex Armenia orti ; Armeniens ; ol. Hermines, Henninis. IIKKMINIUS. — Ad murem Ponticum spe- ctans ; (Vhermine. HMH.MIS. — Terra inculta, ul IIerma. llKliMlTAaiUM. — Cella ereiniUe, ut 11eri;hita. (A. 1269.) — Locus descrlus, ut Hermale. (A. H30.) UKRMITOUIUM. — r.ella, etc., ul Hermi- TAGIUM. HERMOSUS. — Incultus ; desert, inculte ; ol. herm. (A. 1461.) HKKMULA. — Statua Mercurii sine mani- bus et dimidia sui parte inferne trunca ; Her- mes. HRRMUS. — Terra inculta ; Vid. Herma. HERNESIASTUS. — idem q. Habnezia- TUS. HERNIOSUS. — Hernia laborans ; qui sottf- fred'ur.e hcrnie. (Mart., Anecd.) HERODIAS. — Sortilpgii species; espece de sortilege. HKRODIUS. — Ardeola ; hernn. (J. de J.) — Idem q. Heraldus, fecialis. (KImh.) HEROICLS. — Antiquus, ad baronem spec tans. [Vet. Gt.) HEROIS. — Baronisla. {Vet. Ol.) HERDS. — Baro. (Id.) HEROUDES. — Fecialis \hcraut. (H. Knygl.) HKRPICA. — Candelabrum ecclesiasticum, in modum herpicisseu occx confectum, ulOccA el Hekcia. HERPICARE. — Occare; herser. (Serv.) HERPICARIUS. — Qui cecal ; celui qui herse. [Vet 01.) HERPICATIO. — Actio occandi; hersage. [Vet. Gl.) — Upera unius diei cum herpice ; journee de hersaqe. (Ch. Angl.) HERPIUS. — Idem q. Herpix. HERPI.X. — Occa ; herse (instrument agri- cole). HERRA. — Idem q. Hera. HERREMERITUS. — Henemerilus, vel ma- gnis merilis clarus. (Ap. Rym.) HERSA. — Septum quod urbium portis ob- jicitur herse (ouvrage de defense.) HERSOXARIA. — F. hortus lepuminum, a Gallico crs, Lat. ernum, quod species leguminis; jardinpoiager. (.\. 1268.) HERTIilXUS. — Ager qui nee coli, nee arari potest, idem q. Hermale. [Chartul. .9. Vict. Mas.) HERUNCELLUS. — Ardeola ; petit heron. (Rym.) HERL'S. — Imperator; seigneur, cmpercur. {A.SS.) HESDUDARIUS. — Miles prajdo ; pdlaTd. bandit. {Vet. Inst.) HESI.^. — Pertinentife, idem q. Aisij;. HESXAGIUM. — Jus primogeniti in haeredi- talem paternam ; droit de Vaiuk sur les biens patrimoniaux ; Vid. Ainescia. (A. 1241.) HESTA. — Idem q. Kstallus. (Ch. Bvrg.) IIE.-TrALDI. — Idem q. Hastaidi. iJI'lSTALLArUUM. — Jus hestas habendi ; Vid. I'^STALLAGlUM. (Of. Land, civ.) illvSTERNUS. — Hesternus annus, proximo elapsus; I'annce qui vienl de s'ecouter. (Bed.) HESTH.V. — In Domesdei, apud Anglos, capus seu gallus castratus, teste Spelmanno; cha/on. HKSYCHASTERIUM. — (Im-cis rccentiori- bus, Tiju/act-r^oiov, cella solilarii, hie, ut vi- detur, ccfinobium ; harmilage. (A. S'S.) III'7rA. — Vatuni, oplalum, desiderium ; ^•ceii ysouhnit, desir; ol. hait. (A. 1263.) HETERIARCHA. — In imperio Hyzantino qui cohortibus contlalis ex Homanorum so- ciis prieest ; che/, commandant des troupet alliees, hilairinrque. HETERIARCHES. — Princeps juventulis apud Byzantines; prince de la jeunesse. {A. SS.) HETEROCLITUiVJ. — Diversiclinium ; lieu oi( plusiears chemins se reunissent. (J. de J.) HETEROdEXEUS. — Alterius generis ; qui est d'une espece difjirentc. (C!•. /he.) HISTOHIATUa. — Intextus figurls ; orne de figures. HisTORIOaRAPIIUS. — Pictor : ijeinlre. {Vet. Gl.) HISTOillUM. — Codex hisloricus ; livre d'hisloire. (A. 1245.; HISTRIATUS. — « Historiis sculptus vel dc- pictus : iinde panniis vel paries in quo plures depinguntur bistoriie hislriatus dicitur ; » historic. (Pass.) HITHA. — Porlus, ul Heua. HITHUDE. — « Praemissis deliler hitrudc conservalis. Intrude synonymum videUir vocis fdeliter HlTTIItJi. — Invesligare ; 7-ccherchcr. [Vet. Gl.) HIUSA. — Signuiii, quod praidio vel aedi, cujus possessiouom quis adit, apponit ; I'irf. WiFA. IIIYERNAGIUM. — Vid. Hybehnagium. HLOBOTA. — Anglo-Saxonibus, niulta ejus qui turmse iilegitimae intert'uit ; amende infligec ii celui qui a j ait par tie d'un rassemble- ment illegal. IILOTII. — Anglo Saxonibus, turma vel cohors qu.i; a 7 boniinibus usque ad 33 nu- meratur ; troupe, rnssemblement de 7 d 33 per- sonnes. HO. — A'ocabulum in indicendo silentio usilatuin ; interjection employee pour imposrr silence. HOAHE. — Paslinare, terram ligoue seu pastino verlere ; Iwuer la terre. (A. 1219.) HUB.VRIUS. — Hobae possessor vel colo- nus ; ]'id. Hubaiuus. HOBELLAllIUS. — Miles levis armalurae, apud Anglos ; hobiller, cspcce de soldat arme a la leg ere. HOBERARIUS. — Ead. notionc. HOBIRA. — Lorica ; cuirasse. (Isid.) IIoBUXXA. • — Colonia, prte'lium ; melairie. [Trad. F/dd.) HOBiS. — Ead. notione. (A. 994.) HOGCUS. — Hucus, aduncum instrumen- vel sculptural print, sculpt(l. in omnibus fi- (A. 1269.) Ubi ferine, turn .• grnppin, rroc; ol. /(or. (Lamb. Ard.j IIOCIIIA. — 'I'erra' porlio arabilis, fossibus vel sa}pibns uniUque clausa ; surir d'enelos. llOClb ISINNA. — Germanis. gravior.ut vide- tur, mulla. (Mart., Ampl. Col.) n{il)i:i;ni!IA. — Vox (ira-ca, via^ dux; gie appillata est imago B. M. A'irginis quam D. Lucam depinxi.=se dicunt, eo (juod, cum ex- pulsis Latinis iMicbael Palcologus urbem Iriiiniplians ingredorctur, imaginem hanc sibi pialalam pedes secutus fuerit. (liregor.^ IKJDIEDUM. — Pro rtiamnum /iodic. {H. Fiindat. monaft. Gladbac.) lloDIETKNUS. — Ad bodicrnam diem, ho- dieque. (.1. ,S'.S'.) IKlDIUM. — Mensura frumentaria apud Belgas ; mesurc pour les grains ; ol. hoet. (Pass) IIODIUS. — Ead. notionc. (A. 1230.) HunoEPORICUM. — Ilcr, via; chemin, rou- te. [A. SS.) — Itinerarium, itineris descrip- tio ; itincrairr, niemoire dcs lieu.v oh I'on pjasse en voi/nqeant. (A. S.S.) HODOEPOl'ilClIS. — Ad viam .spectans ; de royagc : u Hodx fjoriac incommoditatcs, itine- ris incoramoda. » {A. SS.) IIODUS. — Idem q. Hodium. (A. 1187.) HOELLUS. — Ligo ; houe ; ol. hoc. (A. 1337.) HOEVA. — Modus agri cum babilatione colonis, idem q. Mansi'S et Hui!.\. (.\. 1276.) ' HOFA. — Cermaiiis modus agri, f. idem q. HUBA. HOFFATA. — Germanis, pra-dii rustici '. species, aliquantum IIuli:v dissimilis. IIOFI'LIRCI. — Germanis, porci villa' ali- cujus. (A. 1187.) llO(iA. — Mons, collis,- montagne, l.auteur. HOGABULUINl. — Idem q. Gablum. \ HOGASTER. — Porcellus apud Anglos ; pourceau, pore. IIOGETTUS. — Bidens; AoMc; ol. hole. (A. | 1364.) I HOGKI. — Apud Anglos, bidenses ; houes. ■ (Mon. Angl.) IIOLGA. — Terra' portio arabilis, idem q. ,' Olca. (A. 1132.) HOLCAS. — Oneraria navis ; narire de ' charije. — Yas vinarium; ustensile, vase a vin. i HOLDA. — Damonis species ; lutin, esprit. (Vet. Inst.) HOLET.V. — Pedum pastorale ; bdton de i bcrqer, hoidettc. (A. 1351.) HOLFAHE. — Pro olfacrre. (Pap.) HOLINUS. — Olla, vas coquinariun; marmite. (Vet. Gl.) HOLMUS. — Germanis, Anglis et Dauis, mons, collis, ut Hoga. HOLOBLATTEUS. — Totus ex blatta, seu purpura ; qui est lout de pourpre. (Suar. ) HULOCAUSTA. — Hoslia Eucharisticie ; ; lasainte Eucharistie. (]'et. Jnst.) ' IIOLOCAUSTOM.V. — Vox (irasca o\oy.ai- cT(.j|Aa, sacrificium sic dictum quod in eo tola viclima cremaretur ; holocauste, sa- crifice oh fan brfdait la victime entiere. (Tert.) HULOCAUSTUM. — Ead. notione. (Prud.) 1125 HOM MEDI^ ET INFII^LE LATINITATIS atramentum. (S. W'il — Pro Encaustum Cotiit. Hist.) HOLOCRYSUS. — Gr. oXo/pjjo;, totus au- reus ; quiesl inutd'or. (Gr, Tur.) UOLOCOTYNUS. — Gr. AXo/.ot'jvo;, nummi j£gyplii genus; f. integri auri unciam appen- lens ; sorte de monnaic d'Egypie. (A. SS.) IIOLOSKRICUS. — Gr. 6/.o5j;pixo;, totus ex serico ; qui est tout ensoie. [Cone. IIisp.) HOLOSIDERUS. — Gr. oXoT'OY^po?, totus ex ferro ; qui est (nut de fer. (Cod. Ik.) HOLOVEKUS. — Vox hybrida, iXo;, varus, omnino purpureus ; qui est tout de pour pre. Cod. 'Ih.) UOLOVITHEUS. — Totus vitreus; qui est tout de verre. (.1. SS.) — Scypbus vitreus ; coupe de vprre. (Ann. Ben.) HO.VIAGIALIS. — Vassallus, qui ad pni's- tandum domino feudali homagium tenelur ; celui qui est tenu a faire hoinmar/c a un sei- gnew, vassal ; ol. homagier. [Ckr. Salzb.) HoiiMfjiales terrpc, qua; sub fide el hominio a domino feudali Icnentur. lAp. i,ud.) IlU.MAGIATUS. — Ead. notione. (Ap. Lud.) HOMAGIUM. — Idem q. Homimum et Uomen. (Pass.) H()M.\TA. — Modus agri vineis consiti, 3 circiler jornnlin compleclens ; mcsitre de terre plantee en vigne ; ol. hommie. 1313.) HtJMATICUM. — Idem q. Hominium. ISOS.) HOMHARIUS. — Idem q. Hobarius. HOMKAGIUM. — Idem q. Hominium. 1337.) liO.MEN. — obsequium ; sance, soumission. { \'et. Cod.) H(iMi;NA(ilU.M. — Idem q. 1410.) HUMENATICUM. — Ead. KHi'J.) IIOMKNEGHIA. — Idem q. IKH.) lli)MENI';S(](). — Promissio sacramunto mala, obsequium fide vassalli assertum ; pro messe sous seniient, acte de souniission du uas sal mi .seigneur , h'jiinnai/e. (A. 1241.) IIO.META. — Mcnsurie species, idem q, MATA. A. UOo.) Hn.\ii;i li.M. — Domus, ;cdes, mansio ; ton, hd/iitation, demeure. (A. 1277.) Ho.Mli'lshll'M. — Gum ((uis hominem dil, vcilierat ; homicide. (A. //. I reg. Angl.) lloMKllUAI.lS. — llomicidium sjieclans ; retail/ ii I'hmnicide, homicide. iBalh. ep.) no.Mir.lDAl.il'KR. — Ac si bomicidii reus esBet ; comme s'il avail commit un homicide. {.[. SS.) HoMlciniA. — Jus cognosceiidi de lioinici- diis, vel eliam niulta pecuniaria propliT humi- cidium ; droit . — Honorarium vinmn quod regibus el jiotenlibus lionoiis gratia olTerlur ; fi'in d'hoiineur, cflui que I'on ofjre aux rois \':t aux grands dans cerlaincs tirconstancn. \[Vet. Gl.) ! H(JXOiiATlM. — Cum honore dcbilo. '(Kulch. Carnol.) I llUX'tillATUS. — Qui feudum scu liunorem .possidol ; possesseur de fief. (Capit. Itadelch. \princiji. lienerent.) 1 HOXuREllIUM. — Presbyleriura, consessus ipresbyliTorum lionoraliorum. (]'et Ituicript.) \ H().NultlKl(;.\IJli.lTi:UlXlTAS. —Honor; \honneur. (Alb. Mus.) I H(JN<)R11'1(:AUI1.1TUD0. — ITo dir, feudum. (.If/. Inn. 111.) ] IIONUIUU.M. — idem quod lIoNoit, seu ^honoris aul fcudi Icrrilorium c.l aml)iliis. (A. |130'J.) — Suprema jurisdiclio cjusquc di- islriclus ; haute justice el lerritoirc oii elle \scxerce. (A. 1313.) Hti.NoKUS. — iionorificus ; honorable, i/ui '•hnnorc. (I'Mod.) I Uo.XUS. — I'ro iioNon el onus. I llol'KI.AXUA. — i'allii vel lunica; species ; \lioui>prl,inile. (A. 1433.) ! li(Jl'L.\. — Populus (arbor) ; peunUer. (.V. |1()!»G.) I llUnUl.l.ATiiR. — Versulus ac fraudulcn- 'lu8 liligialor, fallax, rixosus; rhicaueur, juurbe, trompi-iir, qurrellmr ; ol. hitqui'llcur. (A. I3.)2.) Iliii^lUICirs. — Singultus: hoquvl. (liul. Joan. .\.\U PP.) — ImpcdiuKMitum quod- vis, diriiiuillas qua' nidruiii allerl in negoliis ; empi'iheiiiint, dif/iciillr ; ol. houquet, lA. I3ii.) LEiltOX MED. tT I.NHM. I.»T. I1(_)HA. — Monela vel pars iibraj moneta- riae : Vid. Ora. — Liber precum ; livre, re- cieeil de prieres, Heures. (.Menot.j — Regio ; paijs, quarlier. (A. 1230.) — Ilorx canonicx seu rcf/ulares vel diwnales, Ufficia diurna (jua; in ecclesiis (ideles psalleudo e,\se(]uuri- tur, sic dicta quia certis horis recilaii de- bcnl juxia canones el rcgulas SS. Palrura ; lleurcs cawmiaks, I'O/fice. (Pass.) Horarum receptor, qui canoiiicas lloras persolvendas curat in ecclesia, et stipendia canonicis, qui iis intersunt, persolvit ; cccle.'sinstique charge de veiller a la recitation de iOffice ct > tnonter une horloge. [Lib. us. Ord. Cist.) Horologium excilatoriiim, idem quod Gallice horloge li reveil nuncupatur. {Chr. Mellic.) HOnOSCAPATUS. — V. idem q. horarum receptor ; Vid. HoiiA. HOROSCOFICUS. — (Subst.) Aslrologus, etc., ut llonosciifus. (Ap. Mart., Ampl. Col) — (Adj.) Ad diem natalem perlinens ; gene- thliatique, horoscopique. (I<'irm.) lIoliOSGUPIUM. — Ex aqua vel arena ho- rologium ; sablier ou cleps)/dre. (.1. SS.) — Instrumcntum ad indagandam horam nata- lem : cadran d'astrologue. fSid.) HDHOSrOPUS. — « Instrumcntum quod- dam rotundum vel quadrum, habens circum- quaque mullas divisiones et mediclinium in medio, in quo sunt foramina, per quae om- nes horse et stella3 cognoscuntur ; unde as- trolabim diciturw (Pap.) — Astrologus, qui bo- ras, maxime natales, inquirit vel considerat ; ea pars cosli qua; geniturse tempore ab Oriente oritur vel ascendit in hemisphajrium ; hincque ortus vel ascendens dicitur ; il- lud punctum temporis quo quis nascitur ; denique idem est qui excubilor, ul in charta a. 1121 apud .Mireeum. HORREARIUS. — Praises et custos horrei ; gardien d'un grenier. {Pig.) HORREATIGUS. — Perlinens ad horreum ; tx'latif fill magasin, au gi enter. Hnrreaticx species, fructus in horreo asservati ; prodw'ls enfermki dans iin grenier. {Cod. Th.) HORRENDIUS. — Magis horrendum. ( V. 1358.) HORRENTIA. — Aversatio ; aversion, Hoi- gnement pour... (Tert.) HORKRERR. — Horrori esse ; etre en hor- revr. (Gr. Tur.) HORRESCENTIA. — Timor, pavor ; pcnr, crainte. (Rym.) HORItlBll.IS. — Qui aliquid abhorret, re- fugit ; qui a horret'r de quelque chose, qui s'nn eloigne, levite. (Const. Afr.) HORRIDlT,\S. — Locus hoiiidus, opacior latebia ; lieu tenebreux, obscure relraite. (Sal. Mai.) HORRIPILARE. — Cum capilli pro horrore eriguntur ; se dresser sur la tele, en parlanl des cheveux. (J. de J.) HORRIPILATIO. — Tremulus, motus qui in febris revcrsione accidere solet ; horripilation. (Mart., Anecd.) — Horror, pavor ; hurreur, peur, frnyeiir. (A. SS.) — Dicitur cum capilli eriguntur ; herissement des cheveu-r. (Pass.) HORROR. — Career, locus caligiuc horri- dus ; cachot. (A. 1214.) HOKTA. — Pro Honrus. (A. 1297.) HtttiTALI':. — llortus ; jardtn. (Joan, de Cerm.) IIURTALIA. — Olera et alia id generis quae in horlis nascuntur ; legumes. {St. mont. reg.) lioRTALK^IA. — Ead. notioae. (A. 1280.) IIURTAlIS. — llortus, ul HoriTALB. (A. 1779.) HORTALITIUM. — Diminut. ab hortus. {A. SS.) HORTATIS. — Mendose pro IIohtalis in O. Chr. HORTELLUS. — Ager cultus el clausus ; champ cullive et clos, enclos. (A SS.) HERTICELLUS. — Parvus horius ; petit jardin. (A. 755.) IIORTICULA. — Ilortulanus ; janUnier. (Mart., Anecd.) HORTIGUI-US. — Ead. nolione. (Vet. Gl.) HORTIFER. — Hortus \ Jardin. Vet. Ch.) HORTILIO. — Ilortulanus; jardinier. [Vel. Gl.) IIORTIS. — llortus ; /ardin. (Charlul. Bit.) HORTIVUS. — Hoitensis; de Jardin, de potager. {St. Cad.) HORTULAGIUM. — Prffistatio pro legu- minibus quee in liorlis crescunl, et legumini- na seu olera ipsa; legumes et droit sur les legumes {Tabul. rpisc. Aulis.) HORTOLAXUS. — Hortulanus; Janlinier. {Man. Angl.) HORTORA(;i,I^. — Olera et alia id genus quae in hortis nascuntur, ut IIortalia. {St. Mont. Rer/.) HORTULANUS. — Officium monasticura, cui horti cura incumbit ; moine charge de • soigner le jardin du convent. (Udalr.) HORTULARIA. — Olera, leguraina, ut Hoh- talia. (A. 1108.) HORTUS. — Septum ; clos. (A. 1121.) Hor- '■ tus dominicalis, abbatis ; jardin de I'abbe. (A. 1351.) HORULA. — Temporis punclum ; court instant. (Elmh.) HOS.A. — Tibiale, caliga ; brodequins, hot- tines ; ol. houses, hoveauc. (Pass.) — Parvuna dolium ligneuin ; petit bavil. ((I. Chr.) HOSCIIA. — Porlio terr;u arabilis, t'ossis vel ' sepihus undique clausa ; piece de terre labou- rable qui est close par des fosses ou des hates ; ol. hosche. IIOSPES. — Burgundi, pervasis Oallia- rum tinibus cum veteribus inrolis quos /{omo- nos vocabant, agros, terras ac praidia et mancipia ita parliti sunt ut Purgundis duae lerrarura partes, mancipiorum terlia, reliqua cederent Romanis, quos ex eo hospites ap- pellabant, quod ab iis Burgundi atque adeo Barbari veluti advena hospilio rece- pti et in rerum possessione adsciti rebus iis- dem Imspilalilatis jure gaudere ac friii di- cerenlur. Hospilis etiam nuncupantur in medii ;evi instruments : 1° pauperes ; les pau- rres. (A. 839) ; 2° obsides ; les olages. [Ch. 1133 HOS MEDI^ ET 1NF1M;E LATINITATIS. HOS 113i sxc. ix) ; 3° quidam villarum seu pagorum iiicolu; (|uos alii manslonarios vocanl ; qui scilicet iiomos incoiuiit sub censu annuo, qui hostista nuncupalur, eoque nomine re- scundi.iiam, tioc Col resiilentiam debent, et sliiyiwn unde el stagiarii dicunlur ; holes, os/jeces de /ennievs qui /I'avaient que t'usu- /rutit du terrain el de I'habilution, pour les- quels Us devuifiil den rentes el des services et que to pr'j/jriiJtaire pouvait, ic ntnins de sli- pulaliuns cunlrairex, conyedier a sa volonle. (S. vii, VIII, etc.) Ilospes plenarius, qui ciin- clis servitulibus, qua; /lospitis condilioni addiclfe sunt, obnoxius est. (S. xi.) Huspes leodi, qui pr;ucipuum fcudi inanerium lial>i- tal el cxcolil. ((.'hartul. Ainbian. cupil.) Ilo- spes (jenevalis, niagnus melator hospilit)rum ; marechal des- hgis. (Ap. Nicol. Upton.) J/o- , spes vtularias, habitator alicujus loci qui , vecligaiia publica exigil ; habitant domtci- \ lie. {Si. Caduh.) ■ HOSPICIATUM. — me caution. (.Veil. Spic.) HOSTAGIAIUA. — Securilas; siirele, garan- tie ; ol. oslagiere. (A. 1206.) HOSTAGIARIUS. — Obses, fidejussor ; cau- tion, garant ; ol. hostagie. {SI. Mass.) HOSTA(iIlIM. — Census annuus qui ra- lione domicilii debetur ; droit rj»e Von page annucllemcnt ai' ma'itre de la mnison qiCon habile 01' ail seigneur sur Us ter)-es diujnel on a sa risidcncr ; ol. hoslelnye. {Mon. Angl.) — Mansio cum certa agri portione sul) cen- su annuo hospili sen ruslico ad excolen- dum concessa ; petite tern; affermee sous la condition que le filmier payera iin ccns an- nuel au proprielaii'e ; ol. hostage, hoslise. {G. Chr.) — Vadimonium ; surete, garantie ; ol. hostage. (Mat. Par) Ilostagium tencre, dicilur de debilore qui intra pra3finilos fi- nes consislere lenetur, donee creditor! sa- lisfecerit ; liosiager, se dit di' debileur con- 7'ainl de rosier rnferme ji<<:(/ii'ii cc qn'il ait salis/ait son crcancier. {St. Mass.) — Jus illius qui deeimas colligit, idem q. IIedec.i.ma. (A. 1217.) llDSTAdlU.S. — Obses ; olagc. ((iuil. de Pod. Laur.) IIOSTALAGIU.M. — Pretium quod pro exhi- bilo iiospilio exsotvilur ; erot, depense jaite dans une hi'itellerie. (Limb.) [iOSTALAIllA. — Diversorium; hdlcllerie. {.)lir. Urban. V. PP.) — Officium cui hnspitei sijscipiendi cura incumhil ; office d'hospitalier de convent. (S. xii). IIOSTALICUS. — Hostalicos tenere, idem q. Ilostagium tenere. Vid. HosTAGlUM {Cons. Per- pin.) IIOSTALLEIUUS. — Caupo, slabularius , Utelicr. {A. SS.) lb tSTATICUS. — Obses, fidejussor; otagc, caution. {.\.p. Desl.) HOSTELAGIU-M. — Idem (]. Hostalagiu.m. (Limb.) IIOSTELERAGIU.M. — Diversorium ; hdlcl- lerie. (A. l.'iDS.) llUSTELIXA. — Prxstalio in belli expen- sas el sumptus ; rcdeuanee, aide pagre au seigneur pour les frais de la guerre, {'fab. S, Item.) llOSTELLAHIA. — l';ieemosynaria, domus eleemosyna;, in qua ho-.pitcs el advenre gra- tis excipiuntur ; aumuncrie, maison oii les etran- gcrs et les visiteurs sont loges grntuitemenl. Mon. Angl.) — Domus hospitmn in monas- teriis ; batiment dcs holes dans les monnsllres (.\. 1130.) — Ofllcium ejus, cui cura est hos. piiii monachici ; charge du p(;re qui, dans les courenls, elail charge d'avoir soin ties elran- r/ers. {0. Chr.) — Diversorium ; hdlcllerie (.V. 1377.) nOSTELLARlUS. — Monaehus qui hospi- tes excipit ct caupo, slabularius ; hotelier et moine charge de recevoir les elrnngers. HOSTELLENSKS. — Idem q. IIostollenses. II0STEL1 EKIA. — Diversorium ; luMellerie. (A. 13110.) IIOSTEXA. — Obligatio eundi in excrcitura. Vid. HosTis. {Ord. reg. Fr.) HOSTEXDiriUM. — Servitium bellieum, quod vassallus domino pr;iistare tenetur ; vel po- tius ea proeslalio, qua: a vassallis fit pro hostis, id est belli sumptibus ; service militaire du par le vassal au seigneur, ou redevance payee par Ihi pour faire face mix frais de la guerre. (Harat.) HGSTENDUCIA. — Ead. notione. (id.) HO.^TE!il.\. — Sacra P3'xis, ciborium ; ci- hoire. (Antiq. Ben. Oecid.) HOSTERIUS. — Tabcrnarius ; hotelier. [St. Rip.) H0ST1.\. — Panis ad sacrificium eucbarisli- cum destinatus ; hoslle, pain eucharistique. (A. 1257.) — Panis tenuissimus ex farina et aqua confectus in modum panis eucharistici ; pain ires-mitice et tres leger, peut elre niiblie. (A. 1.39.!.) — Servitium quod ratione hospitii a eolono debetur, ut videlur, idem q. Hostisia. {Charlul. S. Trin. Cad.) — Hostix caudam 1137 HOS MEDI.B ET INFIM.E LATINITATIS. IlOU 1138 immolare, provcrbialis forniiila, pro, quod iCOBptum est pcrficere. (Mart. Anccd.) IIOS'I'IAGIL'S. — Ilium q. IIOaTAGlUS. IIUSTIARIA. — Pyxis, quce lioslias coiise- crandas continct ; sainl tiboirc. [Ccenm. cpisc.) ' — Limen superius, ut vidulur, vel postis ; \ panic supi-.rieur d'une //ortc, ou un des jamha- \,jc,.{K.vm.) 1 UOSTAKIUS. — Cui do pano cuchari- I slico ecclesiam aliquain |)rovidere incnnil>il : I cvlni qui est c'larr/d do fournir a une cgtise Inu- i les tcs koslics duiil elk a besoin. (S. xiv.) — Ap- paritor ; huisslcr. (A. l.'jril.) — Jlosliarius ar- [ Dinruiii ; (\Mi3, serijciil d'armes. (A. I^'jD.) — i Gui oslii, seu porUc cura incumbebat ; jtnrlicr, ijardien de la pnrte. (Lib. nig. Scac.) HDSTIA'riCUM. — Xecessitas cundi iti cxer- , ciluni. Vid. lIuSTis. (A. 901.) ! 1 1 OS'I'K ; I U.\I. — Doiniis, mansio ; niaison, '.habitation. (A. 1422.) i HOSTICU.y. — E.xcrcilus, bi.lliim, expedi- i tic. Vid. Ilosris. [ HU.STICUS. — Diversoriiim ; aubcrgc, hutcl- krie. {.\ccrol. cccl. Meld.) ll()STIi;l.\. — Servitus qu;i' ab hospite ra- lionc rb:)iiiicllii sui qiiotanriis domino praesla- tiir, lit Ho.si'iTATUs. 11UST1I,A<;IU.M. — I'retium seu salariiim, quod cxsiilviinl mercatores cxtranei, firo lo- catiiiiie diitiioruni, sea apidiiccarum, in qui- bus rcponuiil merees suas veiidcndas, et dis- Irahondas in nandinis piiblicis ; toyer des mni- snns I'l bouli//ues nii lus ntarcluinds elrangcrs eta- lent leurs nifD'cliandises le.ijows dc foire el rnar- chr. (Ch. Scot.) llO.STlLARICiU.M. — Idom q. IIostilitil'm. (Irm.) HOSTILAIUUS. — Idem q. IIospiTAL.\nius, officium monasticiim. (A. lO'.IO.) — Idem q. llosi'E<, qui doimim incoiil sub censu annuo. (A. 1083.) IIo.STlLKNSK. — F. prelium |>ro mactatis aiiimalibus, ut IlosTiLir.a'.M. {.ict. episc. Ce- noiii . llOS'riI.IA. — Domus, mansio, qua'vis of- Rc'inn , rnaitoii, hii'.hnent, ciuistrnction '/uelcnii- qiie. (A. liti.'i.) — l>'ortc divcrsorium ; hotdle- rie. (A p. .Miir.) IIDSTII.ICATIN. — Ad aggredicndum bo- stem iiloniiis. Moan. de(,"ard.) IloSI'li.IS. — Hostile iter, cxcrcitus, obli- Ratio pergcndi in boslcm. ]"id. i^xEiiciTALii. /Inslilii e.idcilo, ut liosiiLicit'M. illinciu.) IKtSTII.ITAS. — Helium, lompus belli ; guerre, temps de guerre (.\nn. I''r.) — Idem q. IIOSI'ITALITAS, (!|STi:m seU PllOCUIlATlO. [.\. "70.) lI<)S'l'll.n'i:il. — Ad pxcrcitum paralus, nrmatus; j.ret pour la i/uerre, equipr, nrinc, nit- tilli. (A. S13.) llOSTIi.ITinM. — l>r:i>-tatioad btllornmex- pnn.oas ; rrdcrnnrr, aide pour puip'v les /mis dr la ifurrrr. (Uinom.) — I'ra'slatio quam domino cx.'*olvi'banl subditi, rum boves aul minora P'-cora maclaliant ; droit yia se pai/ait an sci- gnrur t/uaiid on tuail ijuelque animal domesli- quc. iPotypt. I''loriae.) IIOSTI.MKNTUM. — I'ondu,s seu bilanx ; ^jO((/s ou /-/((/((««'.( I'ap.) — Hostitnrntiim do- tis, donationem dolis ab ea accept;e. (Pass.J IIU.STIRE. — Bellum gerere, pugnare ; ol. hostokr. (A. !)14.) liOSTIS. — Rxercilus, caslra, expedilio bellica; arniee, camp, expedition niilitnirc; ol. o%t, houst. (Pass.) — Servilium mililare quod dominis suis feudalibus debebant vassalli ac ti-nerites; service militnire dil jiar le.t vnssaux li leurs seiyncurs; ol. etiain ost, houst. ("Pass.) — Priestatio quam tenentes ac vassalli domino cxsolvunt in belli sumptis ; aif/e payee par les vassaux a leur seijneur pour lui permeltre de supporter les frais de la guerre. (I'ass.) — Is pro quo quis laborat ; etlui pour l>> compte du- quel on traraille, ait service duquel on se trou- ve. (.S7. Flor.) I1(->STISIA. — Servitium quod haspites do- mino suo prfestant, idem q. Hosi'ITatus. HOSTISPICES. — Aruspices ; aruspices. ( Vet. Gl.) HOSTITIU.M. — Ilospitium, domus ; de- meure, maison. (A. 1273.) IK )STrr< )K. — .Janitor ; portier. (hid.) liOSTIl'.M. — Pro ostium, sfcpius occur- rit, a porta niliilominus aliquid diflcrre, in- nuunt instrumenta. — Pro hostis exercitus, lion semel etiam invcnitur. liUSTIMAXXL'S. — Vir militaris, qui lios- tem, seu servitium militare domino debet ; homme propre au service nillitairc, celui qui doit ce service a son seigneur. {For. Mart.) HOSTO.\RIUS. — Avis venaloria, astur ; aulour. IIO.STOLKNSKS. — Ilospiles seu advena; ac pcregrini ; lu'ttcs, klrangers. (S. i.\.) IIOSTORIUM. — Lignum quo modius :equa- tur ; racloire. (J. de J.) llMSTUIUUS. — Avis venaloria, astur; au- lour ; a\. hostouer. (A. 1217.) liOSTUI'l.VN'ri.Y. — Prneslationis species, qn:i' domino feudalt debetur ; eadem videtur, qu.r pro facultate seu consen.su, quern domi- nus pr;i'3tat vassallo, pro alienando feudo; f. a Hal. oct)-M/rr. (A. 12'.tS.) 17'/. Uklevum. IIO-S'IRICUS. — Idem q. lloSToliKS. (A. 112.").) lUrrA. — Sparta dossuaria ; hotlc. (A. 1331.) ll()T.\iilU.M. — Mansio cum certa agri por- lione sub censu annuo ; idem q. IIostaciii.m. lloTEI.M'S. — Mensura: frumenlariie spe- cies ; niesure de grains ; ol. hostiel. ( .\. 1371.) HO'I'US. — Mensura fruincnlaria f. ]iro lln- niis. (A. 1085.) liitnAM''S. — (,)"' euriam tennit. iidcm .[ui alibi SeAisiM dicuntur. (I.iid.) lloliI'lLI.rS. — Ocrea; bottine ; ol. houzel. ( \. 1377.) ili»t;(;i\. — Tunica talaris, idem i]. IIoisia. Ill irh'.TM.VNNI. — (Ironiiigaui judiecs an. IIOD.I IIOI'L.V. — l.udi genus quo globulus ligneus (■lava propellilur ; Jeu de bottle ; ol. soule. ^'id. ClIoULLA. (A. ll.ri.) IIOUIM'.TA. — Paniculus, vestis oinamen- lum ; Itnuppe. (A. l.'iOti.) 1139 HUC LEXICON HUM lUO Vestis species ; hoiip- HOUPPKLANDA. pelaitrle. HoURnAniUM. — Tabulalum, quod ex hurdictis. seu cralibus ligncis compiiigatur, sic dicluia; echafaud ; ol. hourt. (A. lol'J.) HOUUDARE. — Cralibus, ,-eu alio quovis sppimcnlo mnnire ; garnir de claies ou cle loute au'.re mnt lire resist ante, fortifier \ ol. hourder. (A.135S.) HOURDUM. — Tabulatum ; bchafaud; o\. hourt. (A. VMM.) HOURIUM. — Iiistriclus vel septum ; ressort ou enceinte. (A. 1309.) HOUSEBUTK. — Lignum, quod ex indul- genlia legis conduclori de conducto pricdio succidere ct asportare licet in ajdium, sepiam aratrique sui refcclionem, ctiam ignis submi- nistrandi gratia. HOUSELLUS. — Tibiaie, crurale, caliga ; hotline, brodequin ; ol. house, houseau, hoi'zel, etc. (A. 1350.) H(.)USERE. — Instruere, munire ; gm-nir, fortifier. (S. xiii.) — liouselios induere ; mettre ses houses, se chausscr : ol. hmiser. (A. 1321.) IlOUSl.^. — Tunica talaris ; soutane, habit long ; ol. hoiisse. (A. 1298.) — Sliagulumequi; couvertiire de cheval, housse. (Pass.) HRINCtUS. — Caslra apud Hunnos, et Ava- ros ; hring, camp des Hunx et dcs Aiarcs. IIU.VGIU.M. — Praeslalionis species qua vas- salli, cum dominus venaret, feras excilare cla- moribus tenrbanlur; corvee qui coiisislait a fairs lever en crinnt les animaiix que chassail Ic .seigneur ; ol. hunge. {Ch. Occit.) HUANARI.\. — F. locus aquifoliis consi- tus ; lieu plein de houx. (A. 1317.) IIUARE. — Habere ; avoir, posseder. (A. 1215.) IlUIi.\. — Modus agri cum babilatione colon i; terre munie des hdtimcnts necesxaires pour logvr le fermicr ou le colon qui I'exploite. (Quidam mnnsum cum ^«6a confundunt. Aliud vero fuit huba a manso : si quidem tnansv.i ali- quot hubis interdum constilit ; sed el hubx, ut plurimum terra arabili, constitere, interdum et silvis.) HUBARIUS. — Huharum possessor vel co- lonus ; possesxeur d'une hobe de tcrre ou colon. {.4.ct. Murens. mon.) IIUCA. — Vestis species, qua viri simul et muiieres non caput tantum, sed et corpus ope- riebant et velabant ; sorte de robe h cnpuchon ; ol. buque, hucque. (St. Mass.) HUl'.vr.lUM. — Proclamatio vini venalis, ut vidctur, et tributum proea solvendum. I7rf. Crid,\gium. (A. 1269.) IIUCCIARE. — Clamare, aiiquem vocare ; crier, nppeler ; ol. hucher. (Pass.) IIUCCUS. — Clamor inconditus ; cri conftis. (S. XIV.) nVCELLUS. — \TC\i\ai; petit CO ff re; ol. ku- cea", huchel. (\. IS.jS.) HUGEN'ABR^. — Idem videlur q. IUba. {Chnrtul. S. Tri. Cad.) HUCH^. — .\rca, vel cisla ligneaoblongior ; coffre, bahut ; ol. huche. (Pass.) — Auctio, hasta publica, bannura, proclamatio et ipse praeco qui prociam.il ; encan, cri pour Vannonctr et cricur qui t'annonce. (A. 1327.) HUCHELLUS. — Idem q. Ih cellcs. IIUCIIENAGRA. — Idem q. HuctNAitHA. IIUCHETTA. — Diminut. ab lluciiA. IIUCIA. — Tunica talaris, ut IIousia. (A. 1326.) — Viiga, flagellum vir.i;eum ; houssine. {Chartul. Mai. Mon.) IIUCXOTICU-S. — Calvinianus ; calviiiiste, huquenot. (A. 1562.) ilUCTINUS. — Idem q. IIutinus. HUEI>LCM. — V. ligo; koue. (A. 1202.) IIUERXUiM. — 1'. idem q. Huba. {Mon. Aogl.) HUESIUM. — Multiludinis clamor incon- ditus, quo ut plurimum quempiam insecta- tur ; cris confus, cris dc plus:ieurs pcrsonnes, conime celui que I'on pousse quand on poursuil quelqu'un; ol. huee, huerie, hue. [Si. ix.) HU'iXARE. — Obmurmurare, mussitare; murmurer , marmotter ;ol. hongner, HUGO. — Ligo ; houc. (A. I.o02.) HUl.\S. — Incola ejusdem urbis seu regio- nis ; qui est de la mdme ville ou du mCme pays. {A. SS.) HUILA. — Oleum ; huile. {Comp. eccl. Am- bian.) HUISSARTUM. — Idem q. Essartlm, silva in terram cullam redacta. [.\. 1451.) HULSSERIUM. — Hippegus, navis, qua eqiii transvchuntur ; navire destine au transport des chevaux ; ol. huissier. [Pass.) HUISSERllS CAMERA. — Aulfe ostiariiis; Gall, huissier de la chambre. Iluisserius anno- rum qui et hostiarius et Servians armorum nun- cnpalur ; se rg en t d' amies. HULK.A. — Xavis species oneraria ; sorte de batiment de charge. (Th. Wals.) IIULL.A. — Carbo ex terra nigra, quo faliii uluntur; houille, chnrbon de terre. (A. 119;-}.) IIULL.A.HIl. — (Juiejusmodicarboneseruuiit; ceux qui exploilent les houilies, niineurs ; ol. hoxlier. (Rad. de Riv.j lUJLLEKII. — Ead. notione. (A. 1352.) IIUMANALIS. — Humanus ; humain. (A. 1481.) nUMANARI. — Homo fieri, de Cbristo qui humanam carnem assumpsit ; rfeyenir hornme, sc fnire hornme. (.4. SS.) HUMAXATIO. — Incarnatio, qua Veibnm (livinum homo factus est; inearnation. {/Jul. Mc. IV PP.) Hli.\I.\N.\TUS. — Homo natus ; ne hornme. (Pap.) HUM-\N1SSIME. — « Ibi humanisstme se- pultus ; » f. pro honcstisxime . (A p. fF.fel.) HI'.MaXTT.IS. — Gibus, polusque humani- e. (A. 1440.) IIL'RDAMENTUM. — Idem q. IIuiiDiciiJi. (S. XIII.) HURDARE. — Cratihus munire; palissades, fortifier; ol. hourder. (S. .\iii.) IILHDATOR. — Qui hurdicia seu crates ligneas facit ; ouvricr qui fait des travau '■ de clayonnage. (A. 1202.) ilUKDICIUM. — Oralis lignea qua operic- bantur moenia nc ab arictibus vel missili- bus lapidibus la^derentur ; construction en bois ou en clayonnage que Con elablissait au haul des murs en temps de sirrje, pour en augnientcr la hauteur et en fnellre les clcfen- seurs d I'abri dc-t piojectiles ennemis ; ol. hourt, hoiirdis. (Pass.) — Pali in fussato- rum marginibus infixi ne statim ad mcenia accessus psteret ; ourrar/e arance, palis- sades etablies sur le lord cxtericiir dii fosse pour defendre les approchcs du mur. (\V. IJrit.) — Machina bellica seu aries; engin de guerre ou belier. [\\. Knygl._^ IIUllI.A TUM. — Census species apud An- glos, f. idem (|. Focagiu.m. IIURS.VCRUM. — Ignis sacer, morbi spe- cies : epilepsie. lAndr. Resend.) HURSNIUM. — Idem videtur q.HARNESiuM. [Necrol. Lauresh.) IILKTADI'S. — Belier integer, ul videtur; belier. (.\p. Spelm.) HURTA'IIU.M. — Tribulum quod pro fa- cultate lipendi in portu anchoram solvilur; droit d'ancrage ; ol. hurt'igc. {.K. 1238.) HURT.VHK. — Perculere, rum vi aliqua propellere ; frapper, baltre ; ol. hutter. {.K. 1352.) Hl'RTl'S. — Idem q. IIurtadus. (yfnn. Angl.) HUSIUNDRKA. — Apud Anglos, ngri- cobi; maiisio, a'des vel certa terr.T arabilis portio ; tnnison dir pai/san ou pitce de terre. [\yi. Spelm.) IIUSBANUUS. — Anglo-Saxonibus, pa- terfamilias Bgriculturam exercens.ceconomus ; pere de famille d'une ferme ; ol. inesnagiiT. lIUSliuTE. — .Vnglo-Saxoniluis, jus jjer- cipiendi lignum ad conficieiidam domum ; drinl dr couper dan.t une /oret /<• bait necessaire pour In constriictiiin d'une maison. nUSCARLA. — Anglo-Saxonibus, vir e familia, (lomeslious, familiaris; qui est de la maison. sernleur fainitier. MUSGAHLUM. — Census; cetu, redevauce. {Ston. Angl.) 1143 HYD LEXICON HUSGRNUS. — Familiaiis, doineslicus, ap. flcrmanos; I i'/. Hl'scahla. FIUSIA. — Equi stragulum, ul Housia. (A. J 259.) HUSSIA. — Idem q. lIousiA. (A. 132G.) llUSSlTyl-;. — Joannis llus in Bohemia scclatores ; ht/ssile'i, partisans de Jean //wv. liUSTILlMEXTUM. — Supellcx domeslica, ulcnsile ; ustensile ; ('«^. Usteksii.ia. IIUSTlNfilA. — <' Ego... do duos cyplios arizenlcos dc 12 marcis ad pondus htislingia; Londonensis. » ]"id. IIl'stinl'M. HUSTINUM. — f/ustinti»i poruhis:, dictum ab kiistingo, Londoniarum civitalis Anglia; cu- ria suprema, quod in ea forlean pondus ad cxamen ponderum asservaretur ; poids etalon ainsi nomme pane qiCil clait depose au greffe de la cour de Londres appel6e husting. HUZAROXES. — Militia Hungarica levis armatura; ; houzards, troupe legere hongrolse. HUTESIUM. — Idem q. Huesium. HUTIGA. — Cista major et longior; huche. {A. SS.) HUTIXARE. — Ilixari ; Jisputer, quveUcr ; ol. Imstimr. (A. 1357.) HUTINUS. — Rixa, contentio, jurgium ; dispute, qrterelle, discussion. (A. 1201.) HUVA. — ;Modus agri, pro Hl'ba. — Or- namentum capitis mulierum ; ornement de tete, coiffure de femme ; ol. huv. IIUVATA. — Galerus, pileus, quo eliam milites cassidis loco tegunt ; espece de coiffure ; ol. huvette. HUY. — Idem q. Hlesium. HUYB.A. — Vitta erinalis ; Itande pour vnucr les cheveux. {A. SS.) HUZAROXES. — Idem q. Huszarones. HYALLXUS. — Ilyalinum velum, vilrea fe- nestra ; feni'tre yarnie de vilres. (Frid.) IIYBERNAGIUM. — Secale majus ; seigle. [Hybernagium dicitur quod ante hiemem se- ratur ; quod eliam nomine distinguitur ab hordeo, avena, pissis, etc. ; qucc marcesciiin et marlium dici solent, quod ineunte Martio serantur. Porro inquiunt scriplores, cum de hi/bernagio in veteribus instrumentis occurril mentio absque alia determinalione, vix aliter hfcc vox intelligenda videtur quam de miscello frumento, Gal. blemcteil.) HYRERNATICUS. — Ilyhernatica frslivitas, S. MarUni; la Saiiit-M'artin. (TV/. Aklrii:. tp. Cenom.) HYBERNATICUM. — Ead. nolione. (Pol. Ftoriac.) HYBEIINUM. — Hiems ; I'/ncer. (A. 800.) HYCOXIA. — Imago; imrige. (A. 973.) HYDRA. — Mendose pro IIida. (G. Ch.) HYDRL\. — Metreta Hungaris, frumentaria intcrdum liquidorum el vini ; mesure pcur les grains et hs liquidis. HYDROMAXCIUS. — Qui hydromantia co- lit ; hydroniancien, celui qui devine pnr le moyen de I'eau. (Isid.) HYDROMELIPOLIUM. — Locus ubi liydro- meli distraliitur ; lieu ok I'on vend I'hi/dromel. {A. SS.) HYP 1U4 Ilopretici, mani- HYDIiOPARASTATiE. — clucorum asseclre. IIYEROI'IIII^AX. — Gustos aquarum, caslel- larius; surveillnnl des aqueducs. ( IV■^ Insc.) liYDROl'lCARE. — Hydropem lacere ; ren- dre hydropiiiue. ,.\lan.) IIYE.MALIS. — Hiemales fiuges, hiemalis minona, semen hiemale, idem q. Uyiiernaguim. 1IYEMAXT'!:S. — Grajcis xr.jjL»;'Vj">'-, dicli Pceuilenles publici, qui propter enor- mia et turpia iiua>dam delicta, ctiam ab ipso Kcclesiiu porticu, ubi creleri pfpnitentcs sta- jjiint, arciibantur, coacti sub dio rcmanere omnibus acris injuriis, exposili, induti cilicio, etc. ; vol, ut quibusdam placet, dicli da;mo- niaci, quod hi instar navis hue atquc illuc jac- tarentur. IIYLE. —Materia; mntiere. {(ierv. Tilb.) IIYLICUS. — -Malcrialis ; (/« maliiire, mali- riel. (Mab., Anal.) liYLOPAXilURUM. — Vinculum gravis- simum ; lien Iris lourd ou tres solkle. (Ap. Mur.) HYMEIIA. — ma; Jour. [A. SS.) IIYMNARE. — Liber hymnos conlinens ; rceucil d'hi/mnes: ol. Injmnairc. (.V. 1287.) IIYMXARIUM. — Ead. nolione. (Leo Osl.) HY.MNAUIUS. — Ead. nolione. (Id.) MY.MXICHARE. — Laudare, prajdicare ; loucr, prdner, cblcbrer. (St. Arnob.) IIYMNIDICUS. — Harmonious ; harmonieux, suave. (Ap. Mur.) HYMXIGER. — Qui hymnos decantal ; qui chante des hymnes. {II Nem.) HYMXIRE. — Hymnos decantare ; chanler des hymties. (Prud.) HY.M.XISONUS. — Idem q. Hym-nigeh. (P. Nol.) llY-MXIZAltE. — Ul IlY.M>iiciiAnE. IIY.MXODIA. — Hymnorum decantalio, can- ticum ; chant des hymnes. (Ap. Duel.) HYMXODICUS. — Ut IlYMNiGER. (Firm.) IIYMXOLUGUS. — Ead. nolione. [Vet. Inscript. ) HYMNU.S. — Carmen in laudem Dei ; hymne, chant reltqieux. (Pass.) — Psalmus ; psnume. (Cassian. (Ilmnus angelicus, hymnus qui in .Missa cauitur, Gal. te Gloria in ercelsis ; eadem appellatione donatur etiam interdum Trisagium. (Micvol.) Hymnus evangelicus, scu (/(.' cvanyeHo, iilem q. Angelicus. Hymnus S. Manx, Magnificat; Ic .Ungnifical. (.loan, ep. Abrinc. ) //!/m/i«s 5. Tvinltatis, qui Gicecis xp'.si-ciov, is scilicet qui caiiilur ub utraque Ec- clesia in die Parasccves : « Sanctus Deus, sanc- tus forlis, sanctus iramortalis, miserere no- bis. » (Marcel.) Hymnus Ambrosianus, Te Deum laudamiis ; /e T^e /'t'/w. (Gualter. Tervan.) In nonnulis instrumentis ijlem vocatur hymnus Siscbuti munachi el hymnus S. Nicetii. HYOPA. — Hirtus, setosus ; rude, ht'risse de polls. (Luilp.) HYPAX'H*:. — idem q. Hypapanti. HYPAPAXTI. — Barbare ex Gr. O-^-sv-r-;, feslum Piirificalionis B. Marice ; la fe/e de la Presentation au temple, le 2 fevrier. Ui ICH MEUI.E ET INFIM^ LATINITATIS. ICT ili6 IIVPATIA. — Missilia ab impeiatoribus et consulibus in populurn sparsa ; ohjets jeti's en cadeau ait peuplc par les empereurs et Ics con- suls. (Xp. Mur.) lIYI'EKBEKKTyEUS. — //i/perberetceits men- sis, October ; le inois d'oclobre. (Cone. JIiiecd.) HYPPERUS. — Ut Hyi'Erperlm. HYKiriUS. — Erinaceus; herisson. (Sug.) HYRPEX. — Idem q. Urrpix. HYSTERICUS. — J/i/stericus murl/us, miilie- rum morbi genus ; siiiandoque mutaliim in .1, frequenlius vero in h' : Ualanx pro liilinix, placclian pro plncitinn. Pio et in quiiiusdam anli(|uis inscriiilionibus sumilur. .\li(iuaiido (-liani vocilius prajponitur. lAPLK. — Kudens ; ciible. (A. 1118.) JAiEA. — -Mcntlia ; menthe. ( Vet. Gl.) lAClS. — Pro AiACis. (Haluz., Misc.) I.\MD11ICARE. — Tegcre, operire, pro im- bricarc. IRER. — Mulus; mulet. ( IW. Gl.) IliKurs. — luiuus Ilispanicus ; chevnld'Es- pnijue. (\V. Brit.) — I)omu3 culmen ; le /taut dr la iiiaison. (Le.v. Sal.) IBS.X. — Rubicaprui genus ; cbamoi.s ? (Mur.) IBLAU.V. — Piscis marini genus ; espi^ce de poisson, penl-rlrc la lamproie. {Trad. anon, de I'isc.) IBLOSrs. — Locus ebulis coiisilus ; iiru plcmlv, rrnipll d'hieblf.i. {.\nit. Urn.) lUilloNES. — Pro ('RlHRIo^ES. ir.AIiA. — Via, iter; chfiiun. (Mur.) li'ASUDIA. — Bona caduca ; Vid. Escakta. (.\. i:u7.) IC.ERE. — Vrodicere. (A. 821.) IC1K>N1.MUS. — Pro rrcotiomus . (.\. 1 135.) ICON. — Pro ecfio. (Vet. Gl.) K 'UXA. — Imago, ligura ; image, rcprcien- iation. (Fred.) ICOXIA. — Ead. nolionc. (Id.) ICOXICUS. — Icoiie expressus; represent'}, figure. {A. SS.) K^OXISM.V. — Iconica reprresenlatio ; por- trait, e/figir, im'ige. ICOX'UMUS. — Pro n-conomus. (J. de J.) ICTIO. — Percussio ; percussion, action de /rapper. ( I 'et. Gl.) l(;T(iF.\(illS. — Qui comedit pisces ; ic- ti/nphagr. (Vel. Gl.) IGTUARE. — Flageilis cffidere ; battre dc verges, (ouctter. ('I'hed. Cam p.) KTL'S. — Ictus orbus.(Lex. Sal.) seu cnnux (Bract.), qui non apparet, qui sanguini clluso opponilur, livor et tumor ; blesaure non saignanle, iiwurtrisfure, coup qui nc fait pas ionler Ir sang tt I'uniformite est lamero du degoi'tt. (Step. Torn.) — Jua quod domino superiori compete- re solet : « VoIi'dIcs ideiUitatem et subjeclio- nem et jurisdictionem omnimodam retinero) (A. 1249.) IDIOCERA. — iS'.^/Eipov, ecrit prive. .Ro- land.) IDIOLANA. — Herbae genus, portulaca ; pourprier. ( Vet. Gl.) IDIOMELA. — Canlica festo propria ; can- tiqucs, chants prnpre a une fHe. {A. SS.) IDIOT.A.. — lllitteralus, imperitus; ignorant ; illetlre, sans imtruction. ( ]'et. 01.) — Vir pri- vatus; personne privee, parliculier. (Ivo ep. Carnol.) — Monachus, qui vulgo convrisus ap- pellalur; frere convers. (Udalric.) — Juriscon- suUis Anglis, idtota dicitur a natura stullus qui numenire uon potest 20 donarios, et patris vel niatris nomina ignorat, vel quam cetatem habet el similia. IDIOTIGUS. — Idioticus sermo, id est rusli- cus. (.4. SS.) IDIOTUS. — Privalus ; prive, parliculier. {A. SS.) IDOLAGIA. — Pro Idolathia. (Fulc.) IDOL.\TRARE. — Pro Idololathare, idola colere. (A. SS.) IDOLATRIA. — Pro Idololatri.'v. (Isid.) IDOLATRICUS. — Perlinens ad idolola- Iriam ; de I'idolatrie, idolatre. (Lud.) IDIOLU.M. — Locus in quo idola coluntur ; temple paten, lieu oi' I'on adore lex idoles. { Vet. Gl.) lUOLICUS. — Perlinens ad.idolum ; ut Ido- L.VTRICCS. [A. SS.) IDOLATRA. — Pro Idola. IIJOLOLATRARE. — Idola adorare ; adorer lea idoles. idolatrer. [Cone. Illib.) IDOLUM. — Imago, effligies.- image, simu- Iticre. idtjle ; ol. idle. (Bened. abb. Petrob.) IDOMADA. — Pro Hebdo.mada. (//. Dulph.) IDONEARE. — Jdoneare se, id. q. idoneum se faccre ; ]id. Idoneus. [Ch. Car. M.) IDOXEllAS. — Facultas, aptitudo, conve- nientia ; moijen, aptitude, eapacite, convenance. ol. idoneite.iLey. Long.) ipOXEUS. — Innocen.s, qui ita ob omni delicto immunis est ut idoneus sit juri stare ; innocent, irreprehensible, exempt de toute faute. Idoneum se facere, Sacramento ab im- posito crimine se purgare, exuere ; prouver f/u'on est innocent. (Cap. Car. M.) Liber ■ de condition libre. (Spec. Sax.) — Mundus '; propre, net. (Vet. Inst.) IDUATUS. — Ultra Idus provectus ; porti 1148 (nart. Gl.) apres les Ides. « hluato Martio. « Iduato April!. » (Id.) II)LrS. — Similis ; semblahle. ( Vet. Gl.) lERBUS. — Lccus vel ager herbosus el pa- luslris ; lieu ou champ marecayeux et hcrbcux. IGNATI.V. — Placenta; species ; idem q. Foa- CI.l. IGNATUM. — .Morbi genus, carLunculug; furoncle. ( Vet. Gl.) IGXIARIUM. — Focarium ; foyer. (Isid.) IGNIBULUM. — Thuribulum ; mccnsoir. (Prud.) IGNICO.MUS. — Cujus coma ignea est; qtA a lescheveuM blonds. (Script, rer. Fr.) lOXICREMUS. — Igne crematus ; hr&li par le feu. (.]. de J.) '^ KiXILIS. — Nummi argentei nomen, sche- linus; schelling ; ol. escalin. lOXIRE. — Accendere; allumer. {A. SS.) — Fulgere, veluti ignis resplendcre ; briller. (Mur.) — Instigare, inslimulare, asperare ; ir- riter. (Mur.) IGNIRI. — Uri, inflammari ; l/rfdrr. [Chr. Com.) mXIS. — Ignis Gr(Pcu.&«>• (Ach. ,S>/c.) ; 5° jus lignum exscindendi in nemoribus ad usum ignis ; droit de couper dans les forels seigneu- riales sa provision de bois a bruler. (A. 1126. ) ION ITA. — Ignita : fleche enflarnmie. [Re- gul. S. Tetrad.) IGNITEGIUM. — Hora qua oppidorum in- cola; intra tedes suas se recipere, node ad- ver)iente et ignem suum tegere coguntur campanae sono indicata; heure a, laquelle lous les habitants sent obliges de .fe retirer chez eux et de couvrir leur feu ; ol. couvre-feu, que- vrefeu, etc. (Pass.) IGNITOXITUS. — Pro Ignitosus. IGXITOSUS. — Ignitus vel iguem evo- raens ; enflammb ou vomissant du feu. (Ad. amn.) ■1149 ILL MKDIiE ET INFIMjE LATINITATIS. ILL 1150 lOXIVOMUS. — Ignem evomens ; qui vo- mit, qui lance dn feu. (Lact.) IGNU-MIXIARI''.. — Ignominia afficere ; cou- ; yri'r de hunle de cim/usioii. (Land.) ; IGNOMLNIUSITAS. — Ignominia ; honle, ' i/jnominie. (A. 1403.) i IG.NOMINIUM. — Pro I(;nominia. j IGNOSGE. — Formula loquendi monacliis familiaris, quoraodo etiam nunc viget ; aptid Gailt'S pardonnez-mo't . iPelag.) I IGNOSCENTIA. — Pro innocentia. (A. 1334.) ' ICiNOTlvSCKIU':. — Pro innotescere. {Char- tul. S. Vandrc(j.) ; IGUMENARGIUM. — Ut Egumenarchium. I HIIOK.VTICU.S. — Pro hicraticus : « episcopi ' et Uhrratici, » id est snce/'dotes, apud. Murat. IHEKOCIIOMIUM. — Mendose pro Gekoc(i- MIUM. ILBEItNUS. — Vestimenti genus; sorte de '• vetement, cajipf on inanteau. i ILl V. — Forte insula ; He. (A. 1000.) IIJ.. — Cum linca transversa, in anliquis niS8. crehro repelitur loco nominis proprii, pro die vel ilia. Lilteris islis successil posl- iiiudum liUera N. qua nomcn etiam proprium designabant, (juod iiiductum viJetur circa annum Chrisli millesimum. ILLA. — Vertnis, sed proprie qui nascilur. in corpore ex pulredine ; ver, vermine, iVct. Gl.) ILLALDltt.XLS. — Nervorum species, iidcni q. Aldio.nk!*. ILI-APSARE. — Illabi, inclinari ; lonil/er dans, se penchcr. (.Mur.) ILLAIIIA. — Quasi hilaria, ab hilaris, fesli- vitas. (.Mart., lie antiq. discipl.) ILLATIO. — Donum, munus, tribulum ; doii, prfiscnl, conlrihatinn. (Sen.) — In Missa Mozu- rabica, id quod in Missa Homana Prxfatiunem vocant. IIJ.A TtiR. — Calumniator, qui alicui infert crimina, delator ; nccusnleur, dcnonrinteur. (Iluth.) ILLATLIM. — Vulnus, plaga ; plaif, coup, blensure. ( !>/. Ol.) ILLK('KHII\H1<:. — Illecebris altrahere ; nl- tirer par dr.i cfl/'cv <(■.<. (J. de J. iLI,i:<'EI{ltri'A.S. — lllecebra; ; sdduclions, cknrmes. (Gard. de <'us.) II,I,E(i.\I.IS. — Extra legem positus, cxlcx, bannitus, firoscripliis ; yu/' w7 e/i dehors de la lot, hanni, pro.icvil.(Spcc. Sax.) ILLEl'ilUIMS. — Qui Icgi non potest; i7/isj- hle. (A. 1300.) ILI.KGITIMATIO. — Kilii non legilimi con- ditio ; flat d'un cn/anl nalurrl. (A. 1353.) ll.l.EiilTlMn AS. — Ead. notiono. (A. 1353.) Il.l.l'. TA 111 LE. — Inimortale ; cc qui )ir meiirl pri<. (I'ap.) ILl.ETGIAIll';. — Pacto firmarc, sacramcnto ligarc ; Ik/. Ini.ic.ark. lELEl'US. — Uuercus viridi-; vol ilicctum ; rhrne virl ow li'u plants de chi'nes vcrls. (A. 12S3). ILLKUS. — .Avis species ; >nrlf d'ni.^ran. (Best.) ILLE.X. — Sine lego ; qui rst xanx (oi, ■is frein. (S. xiii.) ILLIBABILIS. — Qui corrumpi non potest aut contaminari ; yi«ne pent elre atleint, in- comipfible. (Lact.) ILI.IH.VKE. — Imbuere, instruere, ornare ; garnir, orntr. {A. SS.) ILLIHRHE. — Cum coactu ; non lihrcment, par force. {Leg. Polon.) ILLIHERIS. — Carens liberis ; qui manque d'enfants. (Tert.) ILLIBERTARE. — Quasi libertatem auferre ; enlever la liberie. (Xic. Clem.) ILI.IRKRTAS. — Privatio libertatis, servi- tus ; action d'etre priri de la liberty 6tat de celui qui nest pas libre, servitude. (A. lil'J.) ILLK'HNTIATUS. — Non obtenta venia seu iicentia ; qui n'a pas obtenu la permission, Cone. Pis.) ILLICIBILIS. — Qui illicit ; qui seduit, qui attire. (Lact.) ILLICITATOR. — Quitentat vel agit illicile; qui essaye de faire ou qui fait des choses non pertniscs. (Flav. Erig.) ILLICU8. — Subitaneus ; subit, soudain. (A. S.S.) ILLIMARE. — Lima radere ; timer. (A. SS.) ILLIMINARE. — Pingere, coloribus adum- brare, ut Illuminarr. (A. 147U.) ILI.IX(;UIS. — Mutus, pro Eunghis. (Pap.) ILLIOX. — Parva insula ; /jetite ile, Hot. (A. 1463.) ILLUCALIS. — Qui loco non est circum- scriptus ; Vid. Localitas. (X. 927.) ILLOCALITER -Non circumscripte ; Vid. Localitas. (Id.) ILLOMINUS. — Idoneus, legitimus ; conve- nnble, regulier. (A. 1317.) ILLOSUS. — Fraude plenus, dolosus ; rvs& four be. {Vet. CI I.) ILLUMINAHE. — fVerb.) Haptizare ; donner le bnpteme, bnptiser. {A. SS.) — Accendere ; nlhniier. ((iuid.) — Pingere, coloribus adum- brare ; colorier, rnluminet (Alc.^ — Illinninare famai.'i, existimalioncm reconciliare. (A. 13,'^5.) — (Subst.) (^andehr, luccrn.'M ecclesiarum ; Inminnire d'eglise, cierges. {.\. 100().) II.LUMIXATK). — Illuslralio ; coloriage, enlinninure (.Marten.) Haptisma ; bapti'me {A. SS.) Dnmus venorand;r i/luininalinnis, bnp- tislerium sen locus ubi illuminntur et bapli/.a- tur; linplislnirr. (.1. .S'.S'.) II I.UMlNATdR. — Aurnrius pictor, qui libros variis figuris iisqiie aurei.s conderorat ; rnluminvur, niininliirisie. (Ord. Nil.) ILIX'MIX.VrrS. — rolorlbus adumbratiis ; caloric, nilumine (\. 1333.) — llajrctica' faclio- nis rnjusdam sectator ; illumine {.i. SS.) lI.l.i:STi:it. — Pro JLLUSTUIS. ILHISTRA. —Pro li.Li'STnis. ILLISTHAMEN. — Lumen: lumi,Ve. {A. SS.) ILLUSTRAHl. — llJnslratus dignitato do- 1151 IMA de hi LEXICON rill(isln\ 1MB 1152 nari ; i'lrc honoie de In di/jnilc rsalv.) ILLUSTHAS. — Dignilalis lilulus qui alias ilhislria dignitas, illuslrila.':, illiislralu-i di- r;nila-i et Ulus(rattis grailux diciUir ; dignili 'd'illuxtre. (Lud.) ILLUSTUIS. — Ilonor.tlior vel qui hocce lilulo donalus ; nui occujie itn rang elevc nu es( rcvetii dn litre d'iUusire. (Anast.) ILLUSTltlS UKiXITAS. — ]ld. Illustisas. ILLUSTRISSIMITAS. — Tilulus honorarius 81 u arculam suffragium conjicere, quod in elcclionibus fieri sold ; depos'-r un bitllc- li'i devote dans Vurno, voter. (A. 1371.) IMliitTAIUv — Liquorem in buttam sen Magenain vel dolium infandere ; nu'ttrc un (i- quide en /jouteiltc on en tonneau, cntonner. (A.. 1360.) I I.MlioTATUllA. — Infusio liquoris in lage- ' nam dolinnivc ; miie d'un liquidc en tonnenu ou en boiileilles. (A. 1330.) — Imposilio, vecli- gal ; im/iosition, impdt. [X. 146G.) IMBOT.VTU.S. — Impositio, ul Liibot.uuha. (A. 1460.) IMBllACllIARE. — Amplexari, brachiis compiecli ; rmhrasser. (Goclen.J I.MBK.VCI.VIll.V. — Judicum coiTuplio ; ac- tion de cnrromiifi' Icsjitr/ps. (.\p. Angl.) I.MBRACULU.M. — Tectum vol locus ul.i csl umbra quasi esse solel, v. g., in porticu eccle- sife ; toit ou lieu ok I'on est it I'nmhrc, comme sous le pfircfic d'line I'-glise. {A. SS.) IMUltARK. — Oiiasi imbre perfundere, ar- roser. (A pit.) IMBKliVI.\IlK. — In breves redigere, descri- bere ; abreger. (Cone. .Welti, a. 8'»o.) I.MimKVIAlU.^. — Charta compendiaria, prima pcrscriplio. (St. Flac.) I.MBRi:\'IArUllA. — Prolocollum. (Laur.) l.MliliK'iAllE. — in briijns seu lites conji- cere ; Jeter dans lex proees et les discussions. (.V. 1264.) — Turbare; troubler. (St. .)Iut.) IMBHI'iCS. — Kbrius ; iirc, enicre. (Tract. de p'sc.) IMBUIXCARK. — i'.Hd. notione. iSt. Ma^s.) IMBItDiT'ATU.M. — Panniis auro inlexlus ; brocard. (Sleph. de Ins.) IMHURSARE. — Nummos in bursam scu loculos dimittore ; meltre de I'nrqent en bourse, emboufser. {.\. 1376.) — I'relium pro conviftu solvere ; payer le prix de la nourriture, de la pension, d'un boursier dans une unicersite. (A. lii'J.) — Xuinmos in usu suo converteie; emploi/er de rarr/ent pour son usai/c ; ol. ern- boursrr. (A. 1390 ) I.MBI'RSATIo. — SoUitio prelii pro con- viclu ; action ilc pai/fr la depense de table, p'ti/ement ile cetle drjiense. — Usus rei alicu- jiis non su;c ; usage, ,)oui.'!sance d'unc cliofe d'nuirui. — .Vpocha, charla solutse pecuniaj ; qudlanec I.MIU SSOLAIil';. — Ut Imdossolare. (Ap. Ilalos.) IMIU'SSOLATA. — italis, cleclio ; t'/ec/ion. (A. 13-1.) IMBUSTAME.VTllM. — Apcrlura, itincris vel slral.T caput ; ouvcrturr, tele d'un ctiemin. (A. 1410.) IMIMITAMKN'ITM. — \b imbuere: « .»cd quoniain imbutamento arlis pliilDsopiiia; minus fulli verbis ha.s {viriules) cnucleare ncquimus veniisds... .. (Rub. Mon.) 1MB1:TATURA. — Ul iMBOTATURA. (A. 1466.) IMKNI'.ivlU.S. — l.iber bynimii uin ; recueil d'hqmnirs; oi. bi/mnnire. (.\. 1:^60.) IMKiKRK. — Ul MuGSRK. (A. 145i.) IMl N A. — Pro IlEMiNA. I-MM 1154 iModo qucm quis imitc- IMITAHILITEB. lur. (A. 1370.) I.M1T.\S. — Pars ira.i, inferior; le bos d'un e chose. {J'estam. S. Hem. Iiom.) LMlt.Vno. — In capitul. Caroli Magni pro Im.mlt.vtio. IMIZILU.M. — Panni preliosi species; sorle de /issu precieu.r. (Anast.) I.MIZIXU.M. — Ead. notione. l.MLARIA. — Campi modus sen potiu.s spa- liiim duoruin agrorum ; ]'id. .\GEn. (A. 1217.) I.M.MACULABILIS. — Qui macular i sea in - quinari nequit ; qui ne peut rtre snuille. (Cone. JIisp.) I.MMAGULATIO. — Infegritas, innoccntia ; innocence. [A. S.S.) 1MM.\.JURARK. — Augere ; augmenter, ngrandir. (Ap. Mab. Ancd.) LMMALLATUS. — Encausto ornatus, disliii- clus; emaille. (A. 1328.) I.MMANCATIO. — Membrorum conserva- lio, ne quis Hat manrus seu mutilus. (Bign. Form.) IMMANTARE. — Pallio induere, tegere ; couvrir, velir d'un manteau. (Rad.) IMMANTATIO. — Inlhronisalio qiKu fit per pallium ; intronisation, action d'installer. (Faslr.) IM.MATIUfilLARE. — Annectere, adjun- ^erc; annexe r, adjoindre. (Mart. Ampl. Col.) — In album referre ; immatriculer. (Pass.) IMMEDIKIWTK. — Immcditate, sine ullo medio ; sans aucun retard, au plus tdt. {Ord. reg. Fr.) I.M.MEDULLARI. — Imbibi, quasi we(/«?;(iiiunl ; urdonner. (Pass.) — Invadcre, aiilVrrc, occupare ; s'empurer, enle- ver.(.\. 1137.) — Inipcrnrc autiplumam, pra;- cinere ; dnnnr le ton, tntontier. | ]'et. Ordinar.) lMpr,lt.\TI(>. — Iiiiperatiin), juiisuiii ; or- dre, inmmandemenl. (A. 770.) 1 I.MPEIlATiMtli;\l.l.s. — Ik/. ScniPTL'PA. ! IMPEHATKI.X SUM.MA. — Virgo Beala Ma- I ria. (A. Hi").) IMPEIU'ECTUS. — (Subs.) Pro dt/eclus. (.1. 5.S-.) l.ViPKRKIDUS. — Perfidissimus ; tris-per- fide. (Frid. imp.) IMPERI.VLE. — Paniii preliosioris spe- cies. (A. 1295.) Imperiale diadema, tiara ponli- ficalis qua Clemens Papa V. Lugduni corona- tus esl. (Chronic. Triv.) IMl'EKIALIA. — Imperii insignia ; Vid. Regalia. IMPI'JllALIS. — A pud flermanos, moncla imperatorum ; monnaie des empereurs il'Alle- maqne, impirial. Imperiales litterse ; antiqiia- liiinis diplomata ; lettres de ricision. (Lud.) I.MI'ElilATUS. — Imperium ; aulorite, sou- vcuincle. ( Vet. /nst.) IMPERIOSITAS. — Majrslas imperialis ; majestfi imperiale. (Vet. Gl.) IMPERlUSUS. — Splendidus, speciosus ; hriUant, eclntant. (Id.) IMPERIUM. — Merum imperium, jus sum- mum ; hnute-Justice, droit du glaive. (Ch. Arag.) Imperium mixtum, juslilia media ; moyenne justice. (Id.) Merum el mixtum impe- rium, ommmoda. justitia; haute el basse jus- tice. (S. xiu.j Imperium inlerdum nuncupatur: 1° quffivis jurisdictio ; ressort, Juridiction. {Ord. reg. Fr.) ; 2" aucloritas ; autorite, pou- voir. (A. 1197.) IMPKRMUTABILIS. — Immutabilis ; im- iituable. [Ap. Lud.) IMPERUSITAS. — Majestas imperialis ; /a inajeste imperiale. (J. de J.) IMPERPEl'I. — l>ro perpelim. (K. 1153.) IMl'KRSO.XALITER. — Impersoiwliter al- tare seu ecclesiam monasterio vel coUegio Ira- dere dicilur episcopus, cum nullum sibijus reservat personam seu clericum, qui ei ecclesiie deservial, nominandi, aut cerlam prajslatio- nem, quam altarium redemptionem vocabanl accipiendi, cum instituitur nova persona. (Ann. Ben.) Eliara de prasbenda usurpalur. (.v. 1132.) Nude impersonal iter dicitur allarc aliudve beneficium aiicui monasterio concedi, curn allaris aut beneficii titulus nemini nomi- nalim asiribilur, lolique conventui tribuitur pussidendum. (Pass.) Inslitutio loquitur imper- sonaliter, id esl nemine nominalim appellalo. {Concil. Hist.) I.MPERSOXAItE. — In beneficio seu eccle- sia, personniH, id esl clericum conslituere ; Vid. Persona. (Ch. Hugon. de Puts. epi. Du- nel. ) IMPKRSOX.VTUS. — Liber a persona ; I'id. Pi:i;so.NA el i.Mi'KHsri.SALiiER. (A. 1164.) — Qui poleslalem liabel personam in ecclesia insli- lueiiili ; Vid. Persona. (Ap. Mad.) IMIM;RSI ASIMILIS. — Cui nihil persuaderi polesl ; qu'on ne pent pas persuader. (.Vp. Marl., Coll. tVov.) IMPKiniNKXS. — Ineplus, insulsus ; im- perlinent. (A. SS.) — Diiilur de eo quod a re de qua agilur alirnum est ; qui est en dehors de la question .• ol. (.K. 1 in.) IMPr.llllNI'.N'l'IA. — Vox fori; dicilur do I'o quod a re de qua agilur alienum esl. Vi>l. iMrKHTI.NKNS. (A. 13il.) IMPESATUS. — (inmmi oblinilus ; empese. (Guid. de Vig.) IMPESlUiM. — Pra-lium ; combat. (A. I32'.i.) IMPEIEII S. — Impeluosus. violenlus ; 1150 IMP LEXICON IMP llCO impjtuQux, violent, emporti; ol. cmpeitous. ( lei. hi .) l.MPETKKE. — Iraponere, expeleie, cxige- re ; ]'i I.MPR.KDA'IIO. — Pro priedalio. (Cap. \ Car. C.) 1 IMl'R.EtiXARE. — (iiavidaie, gi-avidam fa- \ rcri", aiigi're ; engrosser, aecroHre, augmenler. !(Joan. bar.) I IMPR.K'iXATU). — (iravidilas; grossesse. \(St. Saon.) { IMPll.EdNATuR. — Qui giavidam facil ; I celui qui rend une femme enceinte. (Ibid ) 1 IMPItitCNATrS, — Cravius : fccondc. j« Tcllus calore... inipncgnala. » (W. Rril.) I IMPIM-:MEDI'I'ATE. — sine piajvia niedita- I lionc, inipi'udenter ; sans prrinedilatioii, par I impriidenee, klourdiment.{\\nich.) j I.Ml'R.Kl'lTlATLS. — Non circumcisuB ; qui n'est pas eirconcis. (Tcrl.) I IMPR.ES'I'AUII.IS. — « Dcum impr.rslabi- lem, » apud Salvianum (De gubcrn. Dei.): ubi Hras.sicanus sic dictum Ileum opinatiir. qui <• niiiil pcrslol pro rci di^iiilatP. » Martinius oxponit " non placabilem, non pro|iilium. » IMi'R.KSTAXS. — Ead. nolione. (S. lien.) IMPR.ESTIMOMIL.M. — Dicitur de priudio l.E\I(.ON MKll. F.T \\\.M. I.M. ad usumfruclum concesso. Vid. P.i.estimonium. (A. lioG.) IMPK/EST1TU.\!. — Muluum ; emprunt. (.\p. Mur.) — In Dalmatia contributio qu£e in communi civitalis necessitate fieri solet ; eni- prnnt puhlic. I.MPR.ETER.MISSE. — Sine mora ac dila- lione, continue, sine intermissione ; sans delai, tout de suite, sans interruption, de suite. LMPR.£VARICABIL'1S. — Inviolabilis, per- pciuo duiiiturus ; imperissable. (Ch. Pip. reg.) IMPR.'EVARICANDUS. — Ead. notione. {Cap. C. C.) J.MPRE... — Vid. iMPRi:.... I.MPRECARI. — Bene precari. {A. SS.) LMl'RECARIA. — Species exactionis. Vid. Precaiiia. IMPRE.MPTA. — Impressio; empreinte {X. 1351.) I.MPRESIA. — Ut IMPBISA {H. Nem.) I.MPRESSIO. — yuodvis opus quod aggredi- mur; entreprise, prnjet, ul Imi'iusa. — Sigil- lum ; sceau. (Hein.) IMPRi;SS(jR. — I'ypographus ; imprimeur. 1MPRES.S0RIUS. — Impressoria ars, typo- grapliia ; Vimprimerie en caracleres mobiles. (Tril.) IMI'RI;SSURA. — Ul iMPitLMPTA. (A. 1390.) IMI'RKYSIA. — UllMi'RisA. (A. 1342.) I.Ml'Rl.MlTUS. — Pro imprimis. {Ann. Ben.) I.Mi'RIMUM. — Ead. notione. (//. Harcur.) IMPRIS.V. — Militaris expeilitio vel quodvis opus aggredimur ; crpi'dition militaire, entre- prise, /irojct quelconqiie ; ol. emprise (Pass.) IMI'HISlA. — Ead. notione. Etiam uUmhres- sio, ?if,'illum. I.MPIilSlUS. — Qui itnprisiw, seu partibus aiicujus favet, vel allerins tutelam suscipil ; celui qui est attache a un parll, adhirent, ou qui preitd la di/ense d'un autre. (.V. 1202.) I.MPRISOXAMENTARE. — In carcerem con- jicere ; meltre en prison, emprisonner. (Rym.) IMPRI.SONAMEXTIM. In carcere detenlio ; emjirisonne/iienl. (Rym.) LMPRISOXARE.— Ul Impbisonamentahe. (A. UM.) IMPRI.SOXATIO. — Incarceratio ; action de mrlirr en prison, incarceration (Inst. Scot.) I.MPRISUS. — Ad cerium diem vel locum indictns ; assiqnd, f re, arrtUr. (Rym.) l.Ml'lioBABlI.lTER. — Imprudenler (Al. Verc.) IMl'Ri tliinOSE. — Probrose ; d'une manih-c hoiilfuse, ig nominieiiscment. (Card. Sab.) niPROBROSUS. — Probrosus; i(7Ho»!in.cHX, iii/ume, honteiur. [A. S.S.) IMPRUBUS. — .Moleslus, seu cupidus ; im- porlun ou di\i>rrio ]'ii/. LMi'HOi'iiitiu.M. (Mali., Anrcil.) IMPROPCllATOR. — Cjtiviciatoi-; ccl'ti qui insitUe, qui onlrar/c. \)i. dc Am.) IMPROPEUIU.M. — Ueilfcus, conviciuiii, in- juria, derisio ; bisuUc, injtire, vaUlevic, in':cc- tlve. ,'^t. Maul.) IMPROPlUinwlUUS. — Noil i>ioiJiiutaiiii3, i|ui rci alicujiii non lialjcl propiielalem cl do- iniiiitiin. (Alb. Muss. J IMPROPUGNATL'S. — liKlcrcnsus , qiilncs^ pas defend-.. (Marc.) IMPROTEi TUS. — ProlccUono carens. in- df.fensns ; qtii n'a pas de prolccteur, qui n'fist pas (le/cndu. (A. 1361). IMPROTRAGTIM. — Sine mora, abjecla omni cunclalione; sans retard, iinm&dialement. (A. 1 102.1 lMPlt(>VlI)i:iN TIA. — Iiicuria, nrgligcnlia ; nirjligence, impriroyance, absence de soin. (A. 4159.) IMPRUNTARE. — Mutuari ; empruntcr. (A. 1283.) LMPRUNTATUM.— Mutuuiii : e.iiprxnt. (A. 1197.) I.MPRUMTAMENTU.M. — Ead. nolioiic. (A. (1203.) IMPUBERE. — Non pubcrc ; 7ie pns eire piibere. ( Vel. Gl.) IMPUBLK'.-VRE. In publicum scu (iscum rc- digere, contiscarc ; con/isquer. {Ch.Long.) LMPUDEFACTUS. — Impudeiis, quem non pudet ; qui n'a pas de pudeur, cffronte. ((.'one. Ilisp.) LMPUDERATUS. — Ead. iiotione. (Luc.Cal.) I.MPUDICiVRE. — Corrumpere ; rioler, cor- roinpre. ( ]'et. Gl.) IMPUDOR. — Lubes, macula, pudori (i|ipo- nilur. (A. l;i51.) IMPUDORATE. — Pro impudenlrr. (S. In-n. inter]).) IMPUGNE. — Pro impnne. (Ord. reg. Ii'is d'amoii)' ; ol. endinoii.re. (Ap. Kayni. Duel.) INA.MiiVlBILIS. — Mum q. I.mmobius, do bonis iinmobilibus. (A. IIIU.) IN.VM UAlvlj. — -Vnimos adderc, animaro. (Galf. .Mon.) INAMUI-;. — E.vinanire, ad niliilum rcdi- gere; riduivc a Hen, anbantir.{\^. de Am.) INAMTAS. — Doliquium, animae defectio ; defnillruice, (!v(inoi(issc»ient. {A. -S'.V.) IN.VN'i'K. — In poslei'um ; d'ici en avani, a laaniir. (A.81:i ) IN.VNI'KA. — Had. notione. (Ap. l>ilb.) — I'la^leicn, ullcrius; en outre. {Cv. 'Vuv.) 1.NA1'1'KI:I1I;N,SAI!1LIS. — Qui non polc'sl ciiMipndicndi ; iiicoinprchcnsible, insui!jtnd\ (Sap.) I INBALSA.MARIv — (^.ralo odore perfun- dere ; enibnunier. (KImh.) INH.WN'ARK. — In liscum redigere ; .sni\ir pour Ir cnmple du fisr, vnnfisr/uer. (.\. 1287. 1 — Sub banno ponerc (cum scilicet agri, prali, aut silvn? usus ediclo publico piobibclur) ; ntrttre drs lerrrs, des prd>!, des bois, etc., rn dcfens. (A. 1315.) INBANNim:. — UliNnABNAHK, in (Iscum iv- iligere.(Ap. Mart., .ineed.) — Rxcommunicaro, intei'difcto subjiccre ; eccommunier, /rapper d'intcrdit. (A. 1132). — Sub banno millere, Ut I.MiANNAIil. (A. 1313.) I.XBAISNITUR. — O'ji invaditet quasi in b:nui>nn niillit. (A. ISCIO.) l.MlANNlZARli. — UL iNisANNinE. (.4. SS ) IXBASTARDIRK.- D<;generavc; d^(/dn6rer, s'ahutardir. (Barol.) LNHAXlATOR.— ProAMnAssi.uon.(//.Y/. Gl.) ■ INCATUM. — Pro Incaustum. (,-1. SS.) INCAUSAHE. — In jusvocarc; cite)- en jus- tice. (A. 13^20.) INCAUSTUiM. — Alramrntum : cncre {Vet. Gl). INfAUTARE. — Caulumreddere.admonere ; pHi-eni>', assin-cr.{A. SS.) IXCALTATIO. — Cautio, lutcla ; gnrantie, caution, li'lel/r. (Mnit. A/iccd.) INCAl'TI'^LA. — InailviM-tentia; imprudence. (Salv.) LNCAUTR)XARE. — Pro caulione pinnus dare : donnc/- ini f/of/c pour ri'pondrc d'une a-ifinct'. (Ap.Steph.) INCAVATUIIA. — Ul iNCAsTiuiunA. (W. Brii.) INi'AVEABE. — In caveam sen carcercm conjicere: mctire en prison. (Pel. Cantor.) IXCAXARE. — Ul I.NCASTiiAiiE. (Vit. Uvb. VPP.) LNCELABILIS. — Manifeslus ; ctair, iridenl. {II. Xem.) INCELLARE. — In celkm inducere ; I"(V/. Ceil\. {Ann. Ben.) — Sella inslruere; seller un clieral : ol. rnselcr. (A. 1357.) INCEMEN'I'ATUS. — Cemenlo nuiio consoli- datus ; (jid n'cst rendu solide pnr uuciniciinoii. (Bart., i;l.) IM'EiNDAItlUM. — Inreriiliiiin, incensio, incendir, rinhrnseinent. {Ti'ocl. de re mil.) INCENDAIUUS. — Pro incendinrius ; qui incendic, incendifiirc. {Le/f. Nor)n.) INCEXDA'I'nll. -- Ul' iNCENrHAIUUS. (f.r;/. Norm.) INCENDIAIli:. — Ul inccndarium. (A. 137'J.) INGEiNDIATAUIUS. — Ut incendinritis; qui incendir, inccndiaire. (A. 1108.) INCENDIATIO. — Innendere ; mcllir le feu, incenditr, bridcr. (A. 1301.) IXCENIUUM. — FLl.ris.-^^ivr. {Ann. Ben.) — Focus, ignis ; foi . (A. lOI'i.) — .\pud Sco- los, iinuin ex qiiaUior i)lacilis corona?. INCEMMtimni. — hi quo aiiquid inrendi- lur ; cc nrrc qmii on met Ir feu. ( TrncI . dr re mil.) IXCENNIU.M. — Munus, donum ; prdsent, cndeaii. (A. 13 !).<.) INCEiNSARE. — Tliure adolerc ; rncmser, {Lnmb. Ard.) INCtiNSAKIU.M. — Ul iNCENSoniiM. — ( I rl. 01.) INC 1170 Tomaculum : soi-te de IXCEXSATUM. - saucisson. {let. Gl.) IXCEXSEHE. — Locare sub annuo censu ; acemer, donner a cens. (A. 1309.) INCENSIO. — xMorbi species queni crpetani vocanl ; daj-tre, iilctre rongeant. INCENSITUS. — Censuiobnoxius ; sujet ad cens : ]'id. ('lnsitus. INCE.NSOHIUM. — Acerra, Ihymiamale riuin, navicula ad reponendum incensum ; crj.?- solelte a ciicens-, nnrette. (Leo Osl.) — I'huri- bulum ; enccnsoir. (Pass.) I.NCE.NSORIUS. — Ead. nolione. (A. 1419.) IXCEXSUM. — Thus ; encens (Isid.) — Vec- tigal ; redevance, imput. (Ap. Hick.) — Ad vel in incemi/tn venire censui obno.xium esse ; Clre sujet au cens. {Cod. I'el.) INCENSUS. — Furore accensus; e^iflammb do colere. (A. 1328.) INCEiNTIVUS. Effrenatus appetilus, corporis faces quibus mens incendilur ad cupiditalem ; disir effrcne, fen hiterieur qui parte au r pas- sions dirdglees. {Cone. Deri, a 1429.) INCENTOR. — Prsecentor ; cclui qui dirige le chant. {A. SS.) — Invenlior, auclor; inven- Icvr, auleur. (A. 833. INCEI'IE.N'DIU.M. — Fulmenlum quo ligna su.-tinentiir ; chrncl. (A. 13-42.) L\CI';P'l 10. — Intulfe doctoralis adeptio ; S(ju ailiis. ut vocabant, quo quis ad docloris gradum promovebalur. (A. 1462.) IXCEPTUM. — Inceplio, initium aclionis ; coinmrncement d'une action. (S. II'. Const. Hlrs.) INCEPTUS. — Instilulio; in.9titulion. (A. 973. INC'ERTITUDINALITER. — Incerlo ; d'une maniere peu cerlaine. (A. IS-IB.) INCERTITUDO. — Inconslanlia ; rar/ai-/;!/^, inronstance. {.\. 1231.) INCESA. — Conca;des; n-irt/is d'arbres. (Ap, Vales.) INHE-'^prrATdR. — Idem q. ('espitator. IN'r'Es.SAHll.lS. — .Kternus ; qui n'a ni commencemeni ni fin, ilernel. (Burc. Arg.) INCESSABILITER. — Continuo ; immediate- meni, cnnlinuellcmeni . {('one. /lisp.) INCH...— ]id. Inc.. I.NCHAR.UTATUS.— Inscriptus; 17(/. CuA- IIAXAllE. (.1. ."?.'?.) IXCilAltlRI. — Carius fieri, enchh-ir, (Rhym.) i.N»-. (.V. 1310.) .Aliquid chartn donare, in charta describere ; dnnncr quflqur chose par un arte mrltrr une ronrrnlion par t'crit. {\. 1035.) INCIIAK'r.VI'US.— AccusaUis, apud Hispa- nos ; uciusi. INUIIARTUL.Vn. — Ut Ciiahtulati. {C/ir. I-'nrs.) INCH.\SSARE. — i:i iNCASTAnE. fS. xiii ) INCH.VSSIALI.ARK. — Eod. scnsu ; ol. (Jal. encassitlrr. (A. 133.'>.) I.NCIIERA.MK.NIU.M. — Audio in licitalione ; enclii-rr. (.V. 1200.1 IXCHERIA. — Ead. nolione. (A. 1335.) 1171 INC LEXICON INC 1172 INCHERIARE. — Liccri ; enchh-ii\ jiomtser nil '• eiirhrrc^. (\. 1332 ) INCHEHIATOR. — Auctionans ; f/i'i fail dr.i vi'>itrs ii I'oican. (A. 133-2.) INCHEHIMKNTUM. — I't iNcni-RiA. (A. INCHEHIZARE. — Ul iNcnERiAnE. (A. 1269.) IN'CIllEllV.ME.NTUM. — III iNCU-iRrMLNTUM. (A. ISOli.) INCHOANTIA. — Auxilium, adjuloriiim vir- tus. {Script, fcr. Fr.) INCIIUTU.S. — Cibo absUnens, jejunus ;'/im csl (I Jci'ii. (A. .vs.) INCIDENS. — CausfE accdssio ; incident (vox INCIDENTALITER. —Obiter ; Inddemment. (Th. Olb.) INCIDENTER. — Per accessionem ; jw in- cident, incidcmment. (Joan. Sar.) INCIDENTI/E. — Casus, quomodo incidents (]icunt (iaili. (Ot. aS.BI.) INCIDERE. — Incisionem facere ; /aire tine incision. (S. xiir.) Incidrre instrnmenltim : ut nullum, abrogutuniquc appareat ; rayer, hif- fi'r, canceller ini icrit. (A. 1234.) INCIDIDM. — Insidise: pieije, cmhuscndc. (A. 1392.) INCIMETU-AI. — Ul CiMETUM. INCINEFAr,TUS. — In cineres redactus ; rb- dnit en cendres. (Com.) INCINERARE. — In cinercs redigere : re- diiii'e en cendrrs. (A. 1231) INCINERATIO. — Rcsolulio in cineres; /?•««?- formation en cendres. (Ap. Eud.) — Sordcs ex pulvereel cincrc; ordures, bn/ai/iu-es.(A. SS.) — Capitis incineratio, iraposilio cinerum in eapile. INCIOSITAS. — Inscilia ; ignorance, ine-v- p&rience, inhnbililL'. (A. 1033.) IXCIPERE. — Cantum imponere ; donner le ton. [Act. Eccl. Lufjd. — Doctoris gradum adipisci ; tenir le grade de docteur. (Boul.) INCIPIEMS. — Discipulus ; dehnlant, com- tnengant. — Infuia docloraJi donatus ; qui est honori dn bonnet de docteiir. (15oul.) INCIPPAUE. — Compedibus ligare, vcl in carcerem delrudere ; attaeher nielD-ean.v eeps, ou condiiire en prison. (.\p. I.cibn.) IN'CIRCA. — Circiler; nii.r environs. {A. SS). INGIRC.VTUS. — Inmodumcirculicurvatus; firrondi, mis en forme de rond. (A. SS.) IXCIRCU.MCISUS. — Inlemperans, qui Ha- giliose el lihidinose vivil ; dihauchi, qui ril dans I'infnmie. (.1. SS.) INC;RCUMSr,RlPTE. — Immensum nnn cir- cumscriple ; snns homes. IXCTRCUMsCniPTlIilLIS. — Qui nullis li- niitibus circumsci'ibi potest ; qui ne pe>it etre limile, defini. (Mart.. Ampl. Col.) INTISA. — Ceisi caesarum arborum cumuli pro valio ad arcessendos hostes ; abatis {Script, rer. fr.) ■ INi.lSlLlS.— Culler ; couleau. {A. SS.) INCISIO. — Vectigal, tallia ; impdt, faille, (A. 1056.) — Reclio, capitulum in libris; eha- pitre division d'un lirre. (fierm.) — Typus nummi, figura ; type mon<'taire. (Anasf.) — Castralio ; action de c/i"// vr(Anasl.) — (laisio; coupe. (Leucit.) — Aperlura per quam aqua affluit, incile ; ourertxire pour faire pasner I'eau, rigole. (A. 1125.) IXCISORICM. — (irbiculus mensarius super quo escas incidunl : tranclun'r, tailloir. — Ins- trumenliim oinne aplum ad incidenduin, nova- cula ; tout instrument tranchanl, rasoir,poi- gnard, etc. ( Pass.) 1NC1SUIU.\S. — Orbiculus, ut I.ncisorium, (A. 1380.) IXCI.SURA. — Yecligal, tallia, ul Incisio. {Chr. And.) IXGITA.MEX. — Exordium ; commencement, . e.eorde. {Rail, (ll.) INGlT.VkE. — Praecipitare ; hater, presser : « Audienliam proicipitare. >> IXCIVILIS. — Imprudcns, inconsideralus; irrcfletdii, pea sage. (A. 1104.) — Injustus; iniquus ; injutle, qui manque d'equite. (.\. 1136.) IXCIVILITEIl. — Injuste, conlra ]y\%;injustc- ment, contrairc'ment au droit. (A. 13l;i.) INCLAMARE. — ISaiino ctjiidicis aucloii- tate ad judicium cilare ; citer en justice par la riiie dii ericur puhlic (en parlant de celui qui n'a pasn^pondu h une citation ordinaire, quia luil dcfaul). IXOLAXGORIUM. — Pro in clangorium, Tid. Clancorium. IXCLAUDARE. — Clavum in equi pedem in- ducere ; enelouer. {Mon. Angl.) IXCLAUDERE. — IncludcVe ; enfoncer, met. t re dans, en/rrmer. (.\. 123G.) INCLAUSIRARE. — In clauslro includere; cloitrer. (A. i3'J8.) IXCLAUSTRUM. — Claustrum vcl ambitus monasterii ; clottfe ou enclos de monaslkre, (.4..V.S'.) IXCLAt'Slll'iA. — Septum quo agri includun- luv el nniniuiitur ; et' qni entoure un champ, cloture. (Ryni.) IXCLAV.IRE. — Clavum in pedem equial- tius inligere ; enelouer. {St. Mas.) — Inclu- dere, inserere, commillerc -jenclaver. (.\.13-S!).) INCLAVATUR^. — Ager vel agri porlio in alium incurrens ; enclav&,('ri. xi.) l.M'J.AVA'I'L'S. — -Incurrens, inclusus ; en- clave, enferme. (A. 1361.) IXCLAVELAUE. — Clavum infigcre ; doner fO.Vig.) INCLIXA. — Tnclina aurem tuam, Dominica quindecima post Penlecosten ; le quinziime dimanche ap>-es la Pentecole. (Pas.) INCLIX.ARE. — Ad servilutem repctere, re- vocare ; ri'duire de nouvcau en servage, (^larr.) — Capite seu corpore inciinato salutare; .?«• I'ler d'une inclinaison de tele ou da corps{S.^. Pez.) IXCLINATI. — Servi ; serfs. (A. Sll.) IXCLINATIO. — Saliilntiunis apud mona- chos species quae soli abbalidebelur; action de saluer enincUnant la tite. (Ing.) — SubmiB- sio,humiliatio ; sownission, humiliation. [Gest. Inn. Ill PP.) IXCLIXATISSIMUS. — Humillimus: tris- humble, tres-soumis. (A. 12'Jl.) in INC MEDI.E KT INFiM.K LATINITATIS. INC 1174 INCLINATUIUU.M. — Sella canenliurn in choro ; sidffe dex chanlres an chcpur. \'i(L FoaMA. INGLIXEA. — Inclinalio : inclinnison.{Mon. snc.) INCLINHJM. — Ead. notione. (Ep. Gozecli.) I.XCI.INIUS. — IntliiiaUis : cnnrbk, incline. [Mon. S(ir.) INCLI.NUS. — Cerniiiis, itrorwii ; penchd m aianl, i/oi a Ic corps iiuiiiie. (IJarlli. Ol ) — Henignus; ilon.r^ bicnrci/lani, birn/fitmnl. (.1. .V.V.) IN( 'LITl S. — Tolus, integer ; foul enticr, en lola/ili'. {C/i. Car. M.) INCLOTUS. — Inclusus; enclave!. (Vet. Gl.) INi'I.rSA. — yEdea ubi inch's!, sen mona- chi, (legiint ; ccNulf. ((Juidam sci-iptor eccle- na?liciis in mnre I'uisse docct ut virorum ordi- nis S. Hcnedicli monasteriis adjunclte esscnt quiudam ctlitil.i', quas c/itsas, incli'mfi, etc., vocabant, arclioii studio virtut(?m exercituris.) i\('l.L'SA(aL'.M. — Ead. nolione. INCl.USARIUS. — Kad. notione. (Id.) INCLLStJR. — Qui gemmas auro concludil ; ioaillUr. (W. Hrit.) I.NCI.L'SOUIL'S. — /neliisonum opus, gem- mis inclusis distinctum ; Irnintl d'orfdo'eric ami dr picrrerics cnchdsseen. (Aim.) l.NGi.USL'llA. — J.ocus ubi concludiinlur ai|ua) ; eeliise. (.\. 102").) INCl.USL'S. — Monaclius qui aut propo vi- cuin, vi'l c(jenobiiim, aut eliam in ipso nioiias- leiio in sinKulari cella, ex t-a non exiturus, vilaj sulitariie sese concludil ul Deo sibique va- cet ; espdce de .lolilairc, nppeli reclii's, ((Irant eliam iiicius;)' sanctimoniales.) I.NCLYTARE. — Nobilitalc ditarc. illustraie ; rmdre citelire, enrichir, orner, cmhellir. (Agnel.) IXCOCTUS. — Incomposilus, inordinatus. (Chr. .loan. ]ilrid.) I.Xno'UTAlill-lS. — Qui nf^" polfst cngilari scu c();,'itation(; compreiiendi. (iMiciiarisliiu sa- craniontiiin dicilur inroi/i/ahilc in iibrol>edoc- Irina novilioruin ordin. Grandimiinli.s.) INGOfiMTUS. — Ingratus, iminiimor bcnc- ficii ; inr/ral. (.1. .S'.V.) — Ignarus ; inerpi-ri- tncntv, ii/nnraiil. {Ibid.) IN<'{)(^ATU.S. — Incolnia vesli^, earnns coiio, cujus superior pars qua' Ugil collutn ab- scissa est et amputatn ; vitemcnl dont le collet n 6t6 coupe. (A. lififi.) INGDLUItATK. - Colorale, simulale ; .syj^- cxeuscmvnl : d'linc n>nnicr<- /'cinlc {(!reinnoN<'ARE. —In conchnm seu scypbum mmiltere; inlroduit r dam vne c.oup''. (Bald.) INCOXDEltK. — Pro condn-e. {A.S.'<.) H75 INC LEXICON INC INCONFECTUS. — Xon complanaUis, av- per, inajqualis; qui next pas np/n/ii, rude, remjili d'aspcrili.i. (A. SS.) INCUNFUSIBILITRR. — Sine confusionc ; sans confasion. (Cone. ITisp.) INCOXGHL'KXTIA. — Inconvenienlia ; di- faiil d'(ic<'nrd,dr inpport. ('I'erl.) IN(;OXOILESTUS. — Qui i/i'.vslari seu exigi non debet ; lid. Qu.esta. (A. 1321.) INCONSOLABILITEU. — Insolabililer ; d'line inanidre inconsolablr, irrrparnblc. {Script, rcr. Fr.) INCUXSTABILITIO. — Inconslantin, insta- bililas; inconslance, inslabi/ili. (Bibl.) IXCOXSTARK. — Conslare, ceitutn esse ; Ctre ar6r&, certain, posil if. (//. Neiii.) IXCONSULTANS. — Imprudens, inconsul- tus; ir)-l'/l6chi, pen sage. (Can. II il).) IXCONTESTAXS. — Pro conlestiins. (Lud.) IXC'OXTINKNTE. - Quam cito, quam ma- turius ; incontinent. ( Vet. Gl.) IXCOXTIXUITAS. — Pro incontinentia, in- temperantia. (.1. SS.) INCONTRA. — Juxta : contre, vis-ii ris; ol. encontre. INCONTRADICIBILIS. — Qui contradici ne- quil ; qui nc jirut etre contredit. (A. SS.) INCONTRADIGTE. — Sine ulla contradic- tione ; sans aavune contradition. (A. loOl ) IXCOXTRADICTORIE. — Ead. notione. (A. 1389.) IXCOXTRAM. — Contra, adversus ; h I'en- contre. (A. 1374.) INCONTRUM. — Id quod uxori a marito in conQpensationera dotis assignalur ; dni'nire (St. Cad.) , . INCONVALESCENTIA. — Invaletudo, infir- mitas ; maladie, infirmiti. (Ap. Mur.) IXCONVEMENS. — Dicilur de carne quam venum exponere non convcnit.(A. IJJI ) LXCONVENIEXTER. — Indecenter ; d'une maniere inconvenante, sans conrenayice (S Aug.) IXCONVEXIENTIA. — Difficultas, incommo- dum ; obstacle, difficidte , inconvenient .(\ .^5H.) INCOXYEMRE. — Xon convenire/iedecere ; 7ie pas conveniv. (A. 1498.) INCONVENTIA. — Pro Inconveniknth. INCOXVERSIBILIS. — Qui ad officium re- verti nequit. (//. Nem.) INCONYERTIBILIS. - Qui mulari non po- test; immitable. (Tert ) LXCONVERTIBILITER. — Immulahiliter ; « tine maniere immitable. INCONVINCIBILIS. — Invictus, inexpugna- bilis ; invincible. (Koi\) IXCONVINCIBILITER. - Manife.slo : 6ri- demment, clairrment. (A. 1294.) INCONYULSE. — Immutabiliter, perpctuo nt iNCONVEnTIBIUTER. — (A 13d8 ) I.NCOXYULSIBILIS. - Qui convclii nequit seu infringi; qui ne petit (tre entreint, invio- lable. (Cone. Jlisp.) INCOiNYULSUS. — Ut inconvulsibilis, jnvio- labilis. (A. Sou.) . ■"v.o INCOPOLITUS. — Procurator, vicarius • nro- cureur, vicaire. {Mon. Angl.) ii;o I.M OPRIARE.— Conepurgaro, opprobriis et conviciis conspergere ; coin-rir de reproches d'injiires et de houte. (Isid.) ' I.N'''OR!iARI. — Inspirare, in cor cogilatio- nem ingercre, immillere ; inspifer, /narnir de.s idl'es, donner des idics. (A. SS.) INCURDATUS. — Suioblitus; qui a perdu la ti-te, qui ne sail oit il en est. (.1. SS.) IXCORES. — Indigcna', ]'id. E.nchohi. INCOROXARE.— Pro ^(^^(^.(Hfirl. Const ) INCORONATK). - Pro eoronatio. (A. 1497 ) IXCORPOHABILIS. -Sine corpoic; incor- porei, imniatc'riel. (Tert.) INCUltl^.itALIS. — Ead. notione. IXCORPORAEITAS. — Qualitasincorporea ; rmmalerialite, incorporalite. (Tert ) INCORPORALITER. — Sine corpore, spiri- tuum raodo ; inmialericl/enient. (('laud. .Mam.) IX'ORPORARE. — In corpus immitterc ; fvire penHrrr dans le corps. (Ugut.) Incorpo- rare sibi Christum, idem est ac sumere ('hris- tiim in sacra Eucliaristia et in propriam subs- tantiam transl'erre. (I'el. Blcs.) — Corporeum facere ; rendre materiel, munir d'un corps. (Ugut.) — Adjungere; joindre, rt'unir, incoi^ pore>\ (A. 1348.)— Oppignerare, obligare ; en- (jager, donner en gage. — Aggregnrc: anrt- ger ii, assembler . (A. 1142.) INCORI'oHATIO. — .Medicis est cibi qui su- mitur digestio et in propriam bominis substan- tiam Iransmissio et traduclio ; inanrporalion en jiarlani des aliments. — Intcrdum pro O'co- no)nia seu incarnatione Cbristi usurpHtur. — Denique vox jiirisconsultorum est, dicilurque de lionis qute in a-rarium publicum seu in cor- pus ijsci rediguntur. INCORPORATI. - _ . et Yienneiisi canonici ordine secundi Ii\<'OUIiEPTUS. — .Xon correptus, inemen- datus ; qui n'est pas co/rige, ri/ormd. IXCOHRICIBILIS. — Inemendabilis; incor- rigible, qii'on ne pent redresser. (Bull. Ccvm ) INCORRIGIBILITAS. — Conlumacia ; cnt/- teinent, obstinalion, incorrigibUit6.(R. I)uel.) IXCORTINARE. — Corlinis seu aulajis or- nare ; orner, decorer de draperies, de tapisse- ries. (Joan. A brine.) IXCOURTIXAMEXTUM. - Aukvum ; dra- pe/-ie. (A. 1352.) IXCRALLUM. — Praeconium, promulgatio per pr;econem ; publication et proclamation a voi r haute, qui se faisait au son de In trompe appelke grade. (A. 1441.) INCRASSARE. — Impinguare ; engraisser, croitre; oi. encresser. (Mon. Anal.) INCR.4.SSIARE. — Ead. notioAe. INCREDEXTES. —Non crcdentes, Saraccni ; les infideles, les Sarrasim. (Hromp.) INCREDEXTIA. — Infidclilas, hfcresis ; ?«^- o'iance, herksie. (Mart. Anecd.) IXCREDIBILIS. — Incredulus; qui no croit pas, incrcdule. (A. SS.) — Infamalus, intesta- bilis, qui testis esse non potest ; deshonorii, qui n'est pas apte a ttmoicjner en justice. (Ch. Angl.) In ecclesiis Lngdunensi ii: INC MEDI.E ET INFIMiE LATIN [TATlS. INC 1178 Cui fides adhiberi ncaiiil: tiir;e inliabilis ; '/ci tu- pent {"-Ire culliv6, iuipro- pre ii la citllure. (A. 13^S.) ui fides adhiberi ncqiiil; 1021.) daie ; INCaKDULUM It qui on tie pcul accorder conpance. (A. INCKliMliNTARE. — Incremenlum aufjmrnlef. (S. Aug.) i.\CRt;.\IENT.\TIO. — Incremenlum ; m- croissemrnt , direloppemenl. (Joan. Whelh.) INCIlEMl-lNTU.M. — Ut Census crescess el. Chementum. l.NCRIiPARK. — Arguere (vox forcnsis). L>- creparc senlcntimn, illam arguere ut male da- lani ; hltnnev line senlencr. [Sjiec. Snj\) INCRKPATUS. — Herniosus, raraieosus ; r/ui a %ine hernie, hernieu^'. (A. SS.) INCREPIDA. — Crepida ; chnxsxure, snn- dale, ant/ Her. (TJar.) INCRESCEliE. — Pigere, ta;dere : << Nomina coiicubinarum... inorrif huic clironicie insei'i (Fred. ) ; » id est, piguit. INCitliTUS. — Alius, arduus ; He)-6,dedi^- cile fio-rs. (.\. 817.) IXClll.Vll.NAIlE. — Accusare, in crimen ad- dacere ; nccuser, iticrimine)'. {Lib. Pont.) LNCRINITUS. — Ut Crinitus. I.XCllOCA.MENTU.M. — Incrocamentum dici- lur legilnis Anglicis cum dominus majoreni pni'slationem vel majus stTvilium a tenenle vel vassaiJo exigit, quam debet ; action da sei- gneur ijiii C'ifjc lie SI'S viissauv plus de serf ices qu'ih no lui en doivenl ; oi. encvochcment. I.NCROCARR. — Unco suspendere, in cru- cem agere ; ol. attacher an croc, pendre, accro- cher : ol. cncroer, encroner, (Ler. .Sal.) INCIUJST.VIURA. — Incrustalio ; rcvelement de i/iarbre, de /ilalre, etc. (S. Cypr.) INCTIMARE. — Ut intimnre. INCURAXS. — Regnans, in throne sedens ; qvi rei/ne, qui est assis si'r le Ivune. (A. 1070.) I.NCUHAUE. — \:\.ciiha)-e. (A. 1411.) INCUlJ.vruR. — Qui incumbit, sedulamquc rei alicui dat opcram ; celni qui s'occupe d'une cho^e, qui (lonnr tons scs soins ii U/ie n/Jiiire. (Cone. Herd.) — Injustus violonlusque posses- sor, tyrannus ; possesseur illC'f/itintc d'une rltosr, iisin-j)iiieur.(f>. Bern.) INCUlUCl^LARIU.s. — Familiaris, inlimus ; familier, intitne. INCUHUS. — Doemonum species; incube, lu- tin ; ol. surqeseur. liNCUCULLARK. — Cuciilla induere ; pren- dre la coute, In lYoc. (A. S.S.) INCULC.VRE. — In ali(|uem protcrve agere, proculearc ; nmltrniler, se mat conduire ii t'l-i/riril il'mitrui. (Cone. Arel. I.) INCUl.CATlo URDIXU.M. — Dicilur de plu- rihus sarris oidinibus codem die collalis. (\\k Lindwold.l INCL'LG.VTOR. — Qui inculcat, pedibus cal- cat ; celui qui foule au.r pi.eds, vninqurnr. (Tert.) IXrULPAniMS. — Qui culpari nnn potest; qui tie pent I'trc tfouvd en fnute, irrtprocha- I'lc. (Sol.) INCULPARE. — Culpare ; hlnmer, dMnrer en foule, iiicidper, acu.irsa terra, in fl«- ciiin redacla ; Icrre eonfvtqude pour Ic crime dr celui quila tennil. (A. 1212.) 1179 IND LEXICON IND llHU INCUIITIS. — Idem q. Cuiiiis. (Siig. iNCURVARK. — Subjicere, dilicni sufe asse- rerc ; redulre h I'oh^issnnce, xoianelire a son auloriti'. (Rod. Tol.) INCURVATIO, — Demissio, submissio ; nc- tion d'ahaiftscv, nbaissement . {('one. Tol. xi.) l.XCUS. — Inslrumcnlum rcneum quo falx aciiitur. (A. I -SO').) 1N(-'USI.1'>. — Inciisiiv icrranim, pro incufke Icrraniiii, Icnrn incullaa ; terres en friche. (A. 1432.) INCUSTODIA. — Incuria, negligentia ; Hr- fjligcnce, indijf&rcnce, insouciance. [Leg.Anyl. 'Sn',:) IND/EMUNI.VTUS. — Yexalus adtcmonc; lourmrnlc, pof:sei/i' par Ic demon. [A. 8S.) INDAGES. — Indagalio ; recherche soiffneuse, poursuite. INDAGINARE. — Cingere ; ccindrc, enlou- rcr. (Alber.) INUA(tINARIUS. — Cinclus; rnlnuri, eeinl. (A. 1240.) IXDAGO. — Silva ad venandum miiris .ecu sepibus cincla; pare de chassc. (Mat. Par.) — I'^lectio ; iledion. (Ach. Spic.) — Indicium, pro- balio ; prciire. (A. 889.) LNDAMNUM. — Ut Damnum. (A, lOGO.) INDAMPNIS. — Pro livniiMNis. (TV/. GL) INDAAiPNUS. — Ead. notione. (TV/. Cod.) IND.iRDUS. — Alachinre species ; cahestan ; ol. indnrl. (St. Capit. Altiss.) INDEBILITATUS. — Debilis ; frtible, in- firme, sans force. (A. .S'.V.) INDEBlT.A.IiE. — yEre alieno obligare ; en- detler. {Cap. C. M.) — Indebilari, a; re alieno premi ; (Urr endetti, s'endetti'r. { TV/. Insl.) INDEBITATU.S. — .■Ere alieno liberatus ; qui a payr ses detles. (Ap. Mart., Anipl. Col.) INDECENTLY. — Insuflicienlia ; insuffisance. (A. 1287.) INDECIMATUS. — Qui non pendildecimas ; qui ne pai/e pas la dime. {.\.. 12^1.) INDECisi.M. — Dicilur de lite injudicata ; indecis. (A. 148S.) INDEFECTIBILITER. — Conslanler ; co?is- tamment. snns de'cier. {A. SS.) IXDEFECTIYUS. — Qui non potest dedcere, perpetuo duralurus; qui nc prut pirir. (3ers.) IXDEFECTUS. — Non mulabilis, constans ; constant, invariable. (S. -Vug.) INDEFESA. — Locu.s pascuns, ut Defensa. INDEFESSIM. — Indofesse ; infalir/nble- ment. Sud.) INDEFiniENS. — Qui nnnquam deiicit ; qui iie vianqur Jamais, durable. (I>ass.) INDELlBElt.'VTUS. — Diritnr de eo quod in sola deiihenilione heeret ct non perficitur ; in- decis, irrHolu. (A. SS.) INDELITESCERE. — Ut deliteseere. [A. SS.) INDEMINUTE. — Alinutatim ; insensible- ment, par derjrks, par parties. (A. 726.) INDEMNIS. — Insons, qui nullum fecit dam- num ; innocent, qui n'n occasionni aucun dom- mar/e. (Paul. Diac.) INDE.MNISARE. — Damnum prsestare ; in- dernniser. (A. 1526.) LNDI;mPX'1TAS. — Damnum, dolrimcntum ; dommaqe, detriment, pr^'Jiidice. (Ord.req.Fr.) INDEMUTABILIS. — Imniutal.ilis, ' cons- tans ; invariable, immuable. (Bald.) IXDENGE.N'TIA. — Pro indiz/entia. (Ord. reff. /•'/•.) LN'DICXTARE. — Occa donlata lerr.im infrin- gere ; /'ossoi/er. ( IV<. Gl.) — Dcnlc itdringere ; mettre la dent dans quelque chose. (Metapho- ricfi, redarguei'C, verbis gravioribus apj ellare.) INDEXTATUS. — Charta indentala ; Yid. Indhntuiia el r'nii!OGRA.''nus. IXDI'A'l'UR.V. — Scriplura convcntionalis scu cbarta qu;r idem continet, quasi parallcla, et ab ea dccisa in niodum dentium ul pares esse el una confecla- videanlur: nt si do rebus in iisdcm conlcnlis emergat oonlroversia, ad contracli:s veritatem lirmandam ca-dcm inden- turai simul aplentur, el inviceni sic collalas ex una eadomquc confcctas cbarta esse appareat; charte coupee en dciuc parties, dont les con- trnctants emportnient chacun line mollie. (Les deux moitics ensemble devaient ne former qu'un mrme corps, ("elait une precaution prise contre les faussaires.j INDEP.VIiATUS. — Imparalus ; 7ion dispnsb, nonprel. (Mart., Aiiecd.) IXDESTIIUCTUS. — Integer, non deslru- ctus ; intact. (Elmb.) INDETERlUllAKE. — Delerius efficerc ; di- teriorer. (Marl., Ampl. Col.) INDETERMINATE. —Indefinite; d'une ma^ niere indefinie. (St. Cad.) INDETERMINATUS. — Innumcrabilis ; in- nombrable. (Bart., GL) IXDETRECTABILI.S. — Qui distrahi ncciuit; qui ne peut rlre separe, inseparable, (luig.) IXDliUCIA. — Induclus, suasio ; incitation, conscil. (A. 1201.) IXDEVI.VBILIS. — A via nnnquam aberrans; qui ne di'vie jamais du chemin. (Molin.) IXDEYOTIO. — Xeglectio divini cullus, irre- ligio ; indevolion, irriligion. [Marl., Col. ]'et.) — .Malevolenlia ; niaicvaisvoidolr,malveillance. (Caiv.) INDEX. — Ilorologius, index horarius, vel ipsa quoe boras sonilu indicat campanula ; rJt- quillc ou cloche ou timbre d'horlm/r. (Reg. 'Mar/.) IXDK'ATOR. — Accusafor ; accusateur, di- noncialeur. (Leq. Lonq.) IXDlCATUR.i. — >Estimatio, pretium ; fs- limation, prir. (S. xiii.) INDICENDUS. — Quidici non potest, ineffa- bilis ; indicible. {Vet. Gl.) IXDICIALIS. — Vid. Digitus. IXDICIBILIS. — Ut iNniCKNDL-s. (.loan. Sa- risb.) IXDICIBILITER. — Modo indicibili ; Vid. iNniCIRILIS. INDICIUM. — Specimen rei ; bchanlillon, montre. IXDICT.-VAIEXTUM. — Anglis, accusalio duodpcim ad minus inquisilorum juramento firmala ; accu.^ation faite par au mains douse personnes et accompagn&e du serment 181 IND MEDI.E ET INFIM^ LATINITATIS. lUlntinn INDIGEItliE. — Farf.) dest (Ulnlcui's : endictemcnt Delatio ordinaire (l^as.) INUICTARK. — Accusare ; accuser : o\. en- tlictrr. (I'ass.) Indicere ; monlrer{K. 1312.) INDd'TATIO. — Jndkdon de riridi. ap. Anglos, iiccusatio, delatio cujusvis dc'licti in vi- iidc lignum commissi, vcl eliam mulla [lecu- niaria qu;f pro ejusmodi delicto exigilur. (A. lO'Jl.) INUICTIO. — Accusalio, delatio ; accusal ion. [Inst. Aii(jl.) — XnuonSi, tributum, vecligal ; Iribut, subside, nnpdt, aide. (Pass.) — Lalinis, Humerus quindecim annorum ; indiclinn, pe- riodc(/'- i/i'in:c ans. (I'ass.) — Bannum, pro- clamatio ante nnpUanim benedictiononi : ban de niariai/c. (A. 12'48.} — Feria indicia ; foirc, marc/ie. (Not. IV/.) — Diploma principis ; t/J- ploinr roi/al. (Ap. D. Touss. Dip/oin.) — In- dicliit p, innnoddri; di^ordonC. (Jac. de Vilr.) INDISTiUXdlUlLlS. - huhstrniffdnli^ terra, inculta rl vacua ; lerre non cultivie et ^/(^(•(7<', /Vic/ir. (8. XII.) ..... ■„„„„ IXDITIAI.IS. - Qui indical rci alicujus vo- '■"mTflTS.-irfm ;,.<..•.■. pueri monasterio IXl.IVlCAlUl.ri-F.R. - Absque """J^'^' sione, indiscriminalim : sans aucunc distmc tion, indisi inclement. (A. 1342.) 1183 IND LEXICON IND 1184 INDIVISIO. — Opponilur tUrisioni seu par- lilioni luoredilalis p;iU'ni;i? : iiulivisinn, nclion c/c nc prix diriscr. (A. 1:217.) IN'DIVISIUM. — Itidivise, una. .siinul ; sani (Hre siparlis, ensemble. (\. II'.IO.) IXDIVOLUS. — Qui per vim ali.|uiil inpil : volein: {\. S.-i'J.) INDOLEXTIA. — Pro indoles. (.1. SS.) INI)OLETI.\. — Carenlia doloris; absence (le lout sentiment . — Suasio qua quis inducitur ad ' aliquid faciendum ; e.rcilution, engagetncnt, conseil. (Lud.) — Instaiiatio, Vid. Inducf.re. IXDUCTITIUS. — Invectitius; iwporte, in- t rod nil dans. {Vet. 01.) IXDUCTIVUS. — Qui inducit, fxcital; qui pousse, parte, e.vcite it faire tine chose. {\^. Rym.) INDUCTOR. — Qui inducit ; instigatem-. {Vel. Ol.) I^DULCARE. — Duke farcre ; rendrc dou . (Tert.) IXDULCORARE. — Ead. nolionc. (Ap. Mar- ten.) LXDULGENTIA. — Lex qua in iiuperalo- rum Romanorum quinqucnnalibus el liecenna- libus, leviorum criminum rei vinculis solveban- tur ; loi par laquelle les cmpereurs amnistiaient tons les cinq ans et lous les di.r ans les condam- nis pour crimes leqcrs. [Cod. Th.) INDULGIBILIS.' — Pronus ad indulgendum; indulr/ent. IXDULS.ATUS. — Indulsatus rino, indul- 6US vino, inebriatus ; pletn de vin, irre. (Ap. Lud.) IXDULTOR. — Qui indulget, parcit et non ulciscitur ; celui qui pai'donne et qui ne se venge pas. {Cone. Hisp.) — Qui indulget ; ce- lui qni accorde, qui dispense de. (Tert,) IXDULTUM. — Ponlificis gratia de re quae a jure communi aliena est ; indult. {Did. Paul. IV PP.) IXDUPERARE. — Pro imperare, prseser- tini ap. poetas. IXDUPERATOR. — Pro imperntor. IXDUPLARE. — Duplicare ; doubter. (Ap. CEf.) INDURARE. — Ferre, pati ; endurer. {Cap. Car. C.) IXDURATIO. — Durities animi, perlinacia qua quis peccare non desinit ; endurcissement, cnletcmenl. (S. -Aug.) LXDURITIA. — Duritia, obslinatio; persis- tance, obstination. (Rym.) IXDUS. Ut Indicl'S. 77ir/«.t color, cnerulfus; bleu. I\nUSIAMEX. — Indumentum ; vrdement (J. de J.) I?>DUSIARI. — Indui vestibus, vel ornari. » iPap.) Ilh5 INE MSDJ.i; KT INFIM/E LATINITATIS. INF 1186 — Yesliarius, cclui qui ha- Modus, ratio ; moi/en, ma- IXDUSIARIUS. hiUc. (Id.) INDUSTRIA. - niire. (.l'l>.. iXI'i, AMIX VTIIS. — Incensus, quasi flam ine Inspirntus. (.1. .s'.s'.) IXFl.Al'ICUS. — Intlansitt fn/lalieo lu- more Inrgescens. » ( !. .s'.s'.) IXFL.VrUHA. — Inllalio ; r*(/?in7'. F.7. f'rh. r. pp.) IXFLEUILIS. — Idem q. Ibdeflebilis. INFLORAlili. — Ornare, ditare ; orner, de- corer. (Ach... S^iic.) INFLUEXTIA. — Inflnentin nnuarum, in- undatio ; debordemeni, in()ndatii)n.(H. Sem.) LNFLUOH. — Inlliixus; influence. {A. SS.) IXFUGAIIE. — Inflammare; allumer, em- Ijraser. (A. SS.) INFODERARF. — Intus vesli pcllem aul pannuni villosum assuere ; fonrrcr, douhler un vrlenient. (.V. 1333.) INFODERATURA. — Pellis vel pannus vil- lo=U3 vesti assutus ; doublure d'habit, fourrure ot! elofje celae dont it est double. (A. 1333.) IXFUDITUS. — Infossus; enfoui. {Tabul. Fossa t.) INFOEDATIO. — Pro Lsfeuuatio. IXFUEDEllAlill-lS. — Implacabilis, in ex- orabilis; qui ne peul etre apaise, implacable. {A. SS.) IXFUKDEUABILITER. — Implacabiliter, sine fcedere ; .sans Ireve ni merci. (Pet. Dam.) INFORCERE. — Munire, ut Infoktiare. (S. XIII.) IXFORCIA. — Vis, violentia ; force. (S. xiv.) IXFORGIA.MENTUM. — Munilio fortifica- tion. (A. 1265.) IXFORCIA'rUS. — Inforciata inoneta, cujus materia purior eral minimeque adulterata ; monaale d'erxellcnl alni. (Pass.) — Inf'orcia- li'in rabrum, spissius, minusque lucidum ; rouge fonre. [.{ct. ep. Cenom.) iS'FORESTARE — In silvam converlere, ut Affouestake. (a. 1243.) IXl""Uli!SIAUE. — Docere, monere prhjenir. informer. (Lob. //. Paris.) — Inquirerc ; enquerir, infarmir. (I'ass.) — In/'onnari, edo- ceri, cerium fieri ; 'Hre informe. (Rym.) IiNFOliAl.VTIO. — Inquisitio ; information, cnquete. (I'ass. ) IXFORMITAS. — Deformitas; di/formitd, laideur, def'aiil. (Jul. Tolel. ) INFllRXARE. — Panem iu furnum iminit- lere, inducerc ; enfmiraer. {.\. I'll!2.) IXFORRARE. — Pellilio instrucre, ut I.sfo- DKRAIIE. (St. PI.) IXFORTIARE. — MmAvc fortifier. lA. H9o.) — Securiorc.m tacoro ; assurer, garanlir. (.\. 1234.) — Forliare seu vim inferre ; forcer, faire violence ; o\. infor.ier. (.\.. 1383.) Infbr- tiare curiam, earn compelenti judicum nu- nicro munire; roifnrcer la rour, porter les Juges au nnndire roulu. (A. 12G7.) 1.NFJ)RTIAI"|H. — Ut LsFOitCIAMEML.M. (A. lloG.) INFORTIATU.M. — Pars una Digcsloruni juris ; In seconde parlie du Digeste. IXFMUTIA'rUS. — Tn foro ccclpsiaslico, is in qiiiim nlliniu inonilio seu oxcommunicatio- nissenlcnlia lata est. (A. 12IG ) Inforliata niniielii: ] it/ MoNl.TA. INFORTIFICA no. — Opponilur inforliata iiiniirlii. ( A. l.'l'li. ) INF<)|»'T1S. — Pro /nrt,-. (Carlliw pi.) INFORTUNARE. — Inforlunalum reddcre ; rendre mnlheurcu.r.(.)fis. Par.) 1101 INF LEXICON ING Ua:i mal- LNFORTi MUSL'S. — Inforlunalus ; heurcii i\ infortuni. (Guib.) INFORTUNIUM. — Malelicium, sceliis ; mnn- vaise action, crime, clelil. (//. Xein.) 1NI'R.\. — lii/'ra brcre, brevi ; dan^ pea. In- fra se, quod GaWi dicutil a part soi, eti soi- mcine. INFRAGTUH. — Qui infringit, violat, des- truil ; celui qui enfreint, viole, cUlruit. (Ap. Mad.) l.NKKACTURA. — Deliclura, cri men vel quid- quid leges inliingil el conlra cas fil ; lonte iu- /'racliona la (oi. {Ch. C. C.) — Actio efl'iin- gendi ; notion d'enfreindre une loi, d'j con- trevenir. (Cap. C. C.) IXFRAMISSIO. — Quidquid alicui possiden- dum assignalur el in ejus possessionem mitlitur (A. 1227.) IXFKAMITTERK. — Inlerponere; entre- mcllrc. (Rath. Ver.'t INPRAMURAXEUS. — Inlramurosurbisseu castri ; qid est en dedans des murs d'une ville oif d'un chulenii. (Gr. Tiir.) IXFRANARES. — Myslax, superiorls labri barba : mo)islnchcs.[^\A.) INFRASIA. — Ornamenti species; f raise. (A. 1300.) IXFRAUDARE. — Defraudarc ; frustrer. t romper, enlever par troiuperie. (.1. SS.) IXFREQUENTATUS. — Infrequens, rarus ; rare, pea usttc. (Sid.J IXFRESCAYRAHE. — Herbis recenlibus vel arborum ramusculis locum refrigerare ; rn- fraicllir an licit rn Ic Jnnchnat ou tapi^santde verdure recemment cueillic. (A. 1400.) IXFRIfiU.VRE. — Refrigerare; ra/raichir. (Alex. latr.) lNFRI(ill>ARE. — Ead. nolione. (rVic. Mcl- lic.) IXFRIGIK.VTUS. — Frigefactus, rigens fri- gore ; rcfroidi, ijcle. (.i. >'N.) IXFRIXATURA. — Fimbria; frnnrje. Ch.) Sic.) IXFROXrrUS. — LU Ikfuu-mtus. [Vet. 01.) IXFROXTARE. — Terminari; ahoatir. (A. 852.) Infrontare sese, opponere sese, quasi froniem fronli opponere ; se faire face, s'affron- ler. (Isid.) IXFROXTATE. — Impudenter; effrontli- mcnl. (Fulg.) IXFROXTATUS. — Impudens, absque fronle; e/[rrinte, qui n'a pas do pmleur. [Cone. Ticin.) IXFROXTOSUS. —Ead. nolione. (Rol. Pat.) IXFRUCTIFER. — Qui non fert fruclus : qui )ic porlr pas de jruit, imprnducHf. (Pass.) IXFRUCTUARE. — Fruclus, seu grana in lerram millere ; mettr^ le r/raiti en terre se- mcr: ol. enfracluer,<>nfrviter.(l'ass.) IXF'RUCTUS. — Ususfruclus; jouissance, If su fruit. (A. 1338.) INFRUXITAS. — Demenlia : /olie, dimence. {A . SS.) INFRUNITUS. — Insanus ; insense, derai- sonnahle. IXFRUTECTUS. Qui non fert fruclus; ste- rile, qui ne parte pas de fruits. {Chnrtul. S. Vict. Mas.) IXFUCATE. — Absque luco : sincerement. [G. Chr.) IXFUCATU.'^. — Sincerus, sineb uco ; sincire, non fardi. IXFUGAllE. — Infugam agere, conjicere ; metlrc en f'uile. J. Ribl.) IXl-'ULA. — Casula, planeta, vestis sacer- dolalis ; chasuble, plunelc. (Pass.) — Quivis pilcus; loule coiffure. (St .Irm.) IXFULLOXU'.ATUS. — Rudis, impolilug; grassier, impoli. (]'ct (!l.) IXFUXDERE. — Fodere; fouir. (A. li!99.) — Fundere; ri'pandre. (.V. 1300.) IXF(,'X1)ITUS. — Equorum morbus qui ac- cidit e.\ polalione superflua vel ex immode- ralo labore. IXFURCARE. — In furcara suspendere; pendre, attacker au qibrt. (Rod. Tol.) IXFURORIARE. - In furorem cUerare; mettre en furrur. (Duel. Mis.) l.XFURIUSUS. — Furiosus ; qui est en fU' rear, furieux (Id.) IXFURXAIIE. — Ul Infobnare. (Pass.) IXFUS.VRE. — l''uso invoivere; enf'useler, (let. 01.) IXFLSIDAIilU.M. — Cibi species, radicibus el leguminibusinfusis vel eliam elixis conslans. (Joan. Laud.j I.XFLSlo. — Ut I.NFi.NDiTUs. (Pel. de Cresc.) IXFL'SORIUM. — Vas quo oleum lucernis in- fundilur ; vase a col long el etroit pour intra- duirc I'huile dans les latnpes. (\V. Brit.) — Yas per quod projicitur ablutio calicis ; curette qui sert a Jeter I'enu dont on a lave le calice. (Id.) IXFUSTITUS. — Ul iNi-UNDrrus. IXfiADIARE. — Pignori dare ; engager, donnrr en gaqe. (Mart.) INGAGIARE. — Ead. nolione. (A. 1274.) IXGAM. — Ul Ikg.\nm:.m. IXGAXGLA. — Species sagittse ; e-yjece de trait. (A. 1324.) IXGAXXAHE. — Decipcre, fallere : tmui- per ; ol. cngagner, enganner. (Pass.) IXGAXXUM. — Fraus; ruse; tromperie ; o\. engan. (Pass.) IXGAItDlATOR. — Gustos ; garde, qardien. (A. 1358.) INGARRULA. - Pica ; pie. },lar\.., Anecd.) INGAY.XAliE. — Inscrere ; engainer. (H. Ncm.) INGAZARE. — Oppignerare : cnynger. (St. 1'al. Seen.) INGEGNERIUS. — Ut Ingeniahius. IXGEXIARE. — Per ingenium ac artem quidpiam cxcogilare ; hnngincr, cn'-er, inren- '. terquelque chose ; o\. engigner ,engagncr ,engui- ner, enguener, etc. (Pass.) Ingeniare urbem, < earn macliiDisbellicis ojipugnare; attaquer une ville nrcc des machines de guerre. (Barth., Gl.) IXGEXIARI. — Ingenium exercere, deci- ' pere ; u.-ser de ruse, de finesse, d' imagination, [ trompcr. ol; exercer engin ou engigner, etc. ' (Pass.) INGEXIARIUS. — Qui machinis b.dlicis el ''■ raunitionibus conficiendis prajest ; ingenieur, ofpcier charge de la construction et de la snr- '• veillance des engim de guerre. (Pass') 1193 ING MEDI^ ET INFIMyE LATINITATIS. ING 1194 IN(^iE\IATOR. — Machinarum bellicaiuni confeclor. con^ti'uclcyrde machines de (jnci re ; ol. cny'ujneai'. (A. 13j6.) IiNGENlCL'LAUI. — (ienua flectere ; se met- ire a (jenou-c, s'agenouiUer. (\V. IJrit.) INGKNKJULATIO. — Oralio cum genuQe- xione emissa ; priiire fulte a genoux. (Adamn.) 1N(;EN1uLU.M. — Parvum ingenium ; petit engin. {Vet. (Gl.) LNGENlUSE. — Per fraudem ; frauduleuse- ment, par ruse. (A, 703.) INGEXIOSITAS.— Astutia, calliditas ; r:..1>.) Liberlaa servo data per nianu- nission.Mn ; affranrhissmicnl, libcrtJ. {Syn. \iircl.) Churln ingenuilalis, qua servu* in li- jerlaleni usseritur ; Ictlre, acle d'affranrhtxsc: itmt. (A 803.) — Praidium iiberum, mansus LBlICOn MED. ET IMIM. LiT. ingcnutlis ; terrelibre; T'ifi. Mansus. (A. 8C6. — luiniunilas, oecuiilas : e.ceniption, st'/reti- (A. libO.) IXtiEiNUUS. — Liber, qui opponilur servo aut cuivisobnoxiie conditionis ; homme libre, soil de nnissance, soil par a/l ranchissement. (Pass.) INGERSARE. — Gersa seu cerussa infuscare, illinire ; ]'id GtHSA. INGES'I'lltE. — Ingeslire se, se iugerere ; s'offrir, se proposer. (A. 1366. IXGLAXDARE. — Glandibus alere ; nourrir de glands. (Anast.) liSGLANDULA. — Inflatio glandularum gul- turis spu tonsillarum ; c.-i/larc, gon/lement des tonsilles. {.A. SS.) INGLORIA. — Dedecus, ignobililas ; d6shon- ncur, icjnominie, honte. {]'et. Gl.) ]NGLORIATHJ. — Ead. nolione (Dion. Car- thus.) I^GLUVI!^S. — Morbi genus, tumor gut- tuns ; maladie de la gorge. (.1. .SS.) IXGOMHERARE. — Impedire, obsidere; empecher, leair serre, assi^ger. {A. S.S.) IXGUTTATU.S. — Laboraus anthrilide ; qui sou/fre de la goulle, gouUeux. (A. SS.) INGRADL'.VrUS. — Xullo gradu in jure doiialus ; qui n'est jtas graduli. (A. 1379.) IXGR.IXARE. — Molctiiuffiinfundere; /Htf<<)'e le fjrain dans le moulin; ol engrener. (A. 123S.) 1XGR.\XATIS. — Rosa qus porai granati colorem refert, unde vocis incnrnat apud Gallos eljin. IXGHAXDIXAIIE. — Inslar grandinis cre- bris llagellorum ictibus caedere; cribler de roups, donner une gri'le de coups. INGRAXGIARE. — In grangia seu horreo recondere ; mettrc en grange. (.\. 1451.) IXGKA.XGIATlt). — Locus granis reconden- dis assignaliis ; lieu axsigni pour I'emmagasi- nagc des grains. (Jean. SVbelh.) INGRA6SATI0. — Giassalio, incursio ; at- laque, incursion. {Scrip.) rcr. Fr.j IXGRASSATUS. — Bonis abundans; en- grais.\b. {(\\iA. Helm.) IXGlt.V'lES. — Ingratcs lauri, id est incras- sati ; taureau.li cngraissis. (\. 1317.) I.NGUATIXARE. — Unguibuscutem carpere; cgratigner. (A. 1:201.) " IXGRATlTl'DO. —Ira, indignalio gralin' et benevoliMiliieamissio ■,colbre, irritation (It^m.) — Sovrrilas ; S(^i-(^ci7(', austt^rilr. {Ch. Xorm.) INGRATLITAS. — Oflicium grati animi.(A. 1477.) 1 NLiRATUITUS. — Ingra'us, moieslus. (.1. .S'.V.) IXGRATUS. — Invilus ; malgri soi, con- tre son grc. (A. 1357.) INGRAVAXTEK. — Ingravale lubenter ; de bon gri, de hon cceur. (.\ch. .Spic ) IN(;R.\V.\IU'>. — liisoulpere ; grncer. (Ap. Hyin). — Impelere poslulare ; dentnnder »•*- darner. (A. 1 I2i.) 3a 1195 INH LEXICON INJ 1196 I.XGHEDI. — Inducere; introduire, mener clans, faire enlver {A. SS.) INdRICDlClUM. — liigressu8 ; entree. {Char- tul. S. L'enir/. Dicion.) INGHESSAHIL'M. — Liber lontinens aiili- phonas quae ad Missarum introitus a cliuro canunlur ; antiphonai)-e. (A. 1019.) 1N'<;HESSEA. — Redilus annui ex aliqua re provenientes ; revenu, prndnit, rente. lAGRESSUKlUM. — Ul Inghrssahium. (Ap. Mur.) INGRESSUS. — Redilus annui ex aliqua re provenientes, ut fructus prsedii, etc. ; Vid. Inghessea. IN'GRUSSARE. — Luculentus scribere ; ffros- soi/er (quod de forcnsibus inslrumentis dici so- let). — Ilalis, rem re permutare sub judicis auctoritate, qui factum instrumento publico approbat; ichnnger xne chn.^e conlre une autre par-devant lejage qui dresse acte des conven- tions. IXGROSSARl. — Crassum fieri, inflari, tumescere ; enfler. (.1 .S'.S.) IXGROSSATIO. — Mutatio ; echange ; Vid. Ingrossahe. IXGROSSATOR. — Monopola qui, ad an- nonam carius vendcndam, quantum potest ia suas manus congerit ; nccapareur. (Cowel.) — Qui instrumenla forensia et contractus in membraiiis majori cbaraclere exarat el redigit. grosso}/eur, celui qui fait la grosse d'un acte. (Ap. Spelm.) INGROXAMENTUM. — Permutalio;^c/ja«^e. (A. 1225.) INGRUEXTIA. — Irruptio, impetus ; atta- que, choc. {Bart. Gl.) INGU.A.DIARE. — Oppignerare ; engager. (Vet. Gl.) Inguadiare se alteri, se ei dedere pignoris loco, eique servire ; engager .ta per- sonne, se mettre d la disposition de son cr6an- cier. INGUAGIARE. — Ead. notione. {Chartul. S. Vine. Cenom.) INGUAYNARb:. — UtiNGAY.NARE. (//. Nem.) LNGUAZI.\TIG. — Pignorisobligatio ; enga- gement. (A. inS2.) INGUICHIATI'S. — Vox venalica, dicitur de cnrnu cinguiis suis ornato ; enguich^. garni de ses cordons ordinaires, en parlant du cor. (A. l.SOl.) IXHABILIS. — Infirmus, incommodus ; fai- lle, dibiliti. IXHAIJILITARB. — Inhabilem etincapacem declarare ; declarer incapable de..., inhabile a... (A. 1394.) IXHABITAIMLIS. — Inhabitabilis terra, quae est sine habitatore ; terre inhabitie. {Tab. S. Alb. And.) INH.«SlTAmLITER. —Sine ulla hssita- tione; san^ hesitation. (.\. 13'.)4.) IXn.WITUS. — Oppressus, ad nihilum re- dactus ; an&anti. {H. Nem.) INHERBARE. — VeneBcis potionibus vitam vel menlem auferre; empoisonner ; ol. her- baire. (Lamb. .Vrd.) IXHEREDAKE. — In possessionem mittere ; mettre en possession, investir. (A. 1326.) lXlIKRi:i)ITARE. — Ead. notione. (A. 129a.) IXHEKML'S. — lucullus . ut ERhMUS. (A. 1411.) IXIIERTUS. — Pro inhcesus. {Ord. reg. Fr.) IXIIIATR). — Desiderium. (A. 1017.) IMlililTURlU.S. — Inhibilorix littcrx, Vid. LlTll.H.K. INHCX'.. — .Vpud .\nglo8 qutedam terrae ara- bilisporlio sepibus aut quovis alio roodoclausa;' enclos. INIKHIRITARE. — I'ro Inhabitarr. (Rym.) LXHUXESTaS. — Dedecus ; di'shonneur, hunte, upprobre. (Terl.) 1XH0XE8TITAS.— Ead. notione. (Ap. Mur.) LX HONOR Alil LIS. — Contemptus; ineprisi. (Terl.; IXHOXORARE. — Probro afficere, infamia notam ititligcre ; dishonorer. (Dec. Tass.^ IXIlOXoRATIO. — Probrum, ignominia ; honte, dishonneur. {Cap. C. M.) — Damnum; dommoge, pcrte, tort. {k. 888.) IXHO.XORIFICAUE. — Ul I.nhonorare. {Leg. Alem.) IMloRMIS. — Pro Innofmis. IXHUMANATIO. — Chrisli incarnatio ; Vln- carnalion du Christ. ^Facund. lieruj.) IXIDOXEllWS. — Imperilia, iiiscilia ; in- caparite. (Ach. Spic.) IXIMiCABlLITER. — llosliliter •,encnne7ni. hostili'incnt. IXIMI(1.\L1S. — Inimicus, adversarius ; qui est enncmi, oppose, adversairc. (Sid.) IXLMK'.ARK. — Inimice agere ; agir en ennemi. (Wic.) IXl.MICA'rOR. — Ut I.MMiCALis. LXLMICATUS. — Ead. notione. (.Mur.) IXlMKIALirER. — Ut iNi.MiCAiiiLnKR. IXIMIGITIARE. — Inimicilias gerere ; (Hre I'ennemi de quclqu'un. {Chr. Vail.) IXI.MICUS. — Diabolus, hostis generis hu- niani ; le dhnon. (Pass). — Qui ob deliclnm aliquod iiiiniiciliam doinini sui incurrit ; vassal qui cncoxrt Vintmitie de son .seigneur. IXIXITIATI'S. — Absque initio ; qui n'a pas e\i de commencement. (i^Iaud. Mam.) IXRJUUS. — Diabolus ; le demon. (Comm.| Jniquus morbus, sacer ignis, erpeta. (.1. SS.) I.XIRE. — Emere, peremptionem acquirere; achctcr. (A. 1239.) IXITALIC.^TUS. — Italus factus ; italianisi. IXri lARE. — Incipcre ; commencer . (Anast.) — Baptisranm dare ; baptiser. (S. ix.) IXITIARIU.M. — Inrantia; enfance. ( Vet. Gl.) IXITI.VTOR. — Auctor, qui incipit ; invert', teur, celui qui commence a faire une chose, (Vet. Gl.) IXITIATRIX. — Ouoe est initium et origo: n Omnium viiliilura fides initiatrir, n (Rudb.) lN.IO(v'U.\KE. — Jocalia seu monilia dare. IXJUXGTIO. — Jussio, mandatum ; injonc- tion. {Conc.Hisp.) IXJLi.XGERE. — Injungere antiphonam, prsecanere ; entonner. (Pet. Diac.) IX'JURARE. — Jusexercere, seu judicio dato judicatum exsequi, vel per Jadiciuoi compel- lere. (A. 1174.) 1197 INN MEDI.E ET INFIM-E LATINITATIS. INO 1198 INJURIA. — Jus, iarisdiciio ; justice, Jii.ri- diction. (A. 1023.) INJL'HIAUK. — Conviciari, injuriam in- ferre ; injarier. — Conlradicere, infirmare ; in/inner, re/iUer, contredire. (Clinrlul. Ceh.) — Jus exercere, etc., ut bJUHAKB. (S. xi.) INJURIA Rl. — Injuriam sou (lami)um iii- fcrre ; faire .) INNOI^ENS. — Stolidus, ruslicus ; sot, ninis, t/rotsier. (S. llier.) — l,ib.'r seu col- lecUo juris PontiHcii sub auctoritalu Inno- centii III dige.sla, unde nomen. — Innocens chori, piier chori minister ; enfant de c/iceur. (A. l-iS-i.) INNOCENTI/E. — Argumenla quibus in- nocens quis probalur ; arguments au moyen des- qiiels on jiroii.ve V innocence d'un accus6. (A. 13G2.) INNODARE. — Innectere, vincire, ligare ; Her, attacker ; « Yinculis anatbematicis liga- re, » passim in chartis. INNUUATUS. — Ligatus ; li6. {Vet. Gl.) — Ornatus, indutus ; orn&, r('tu.[A. SS.) I.NNoHMAKE. — Ad iwrmam reducere ; ra- mencr a la regie. (.Vmal.) IN.NORMIS. — Enormis, immensus ; 6«or- me, immense. (Cone. Hisp.) INN(iH.MIT.\S. — Enormitas, immensitas ; iiiimcnsiti, enoriuitb. INNOIlMITEll. — Enormi. immenso modo ; enormiment. (A. SS.) INNOTABILIS. — Qui non notalur, im- munis; qui ne se marque pas, exempt. (Bal. Cap.) INNOT.YRE. — Notum facere ; faire savoir. (A. 105.^5.; INiNOTESCENTIA. — Innotescentia littera- lis, litterae quibus qui in jus vocalur; assigna- tion en Justice. (Leg. Pol.) INNOrtSCe.RE. — Significare, noluni fa- cere ; faire connailre, signifier, nolifier. (S. Aug.) IXXOTUS. — Qui ignoral ; qui ne sail pas. INNOV.\TUR.\. — Innovatio census, tributi ; renourellement , chnngcment d'impot, de tare. (Or. Tur.) IXNOXIARE. — Innocenlem reddere, noxa et culpa liberare, purgare ; absoudre, innocen- ter. (|)ronip.) INNUBjE. — Virgines Deo dicats ; religieu- scs. (Ch. C. M.) 1NNUMERO.SITAS. — Multiludo innumera ; foule immense. (Sgn. Hib.) INXUiMEROSUS. — Innuraerabilis, innurae- ?U8 ; innombrahle. (A. SS.) IXNUOSUS. — F. prohibilus? (A. H80.) IN.NUPTUS. — Qui non matiimonio con- junctus esl ; eilibataire. ( Vet. (11.) INOllAUUIK.M'IA. — Xon obeilientin ; di^so- hiis.iance. (Terl.) INDBAIDIRK. — Xon obedire ; di'sobbir. (\\v\..) I.NoUKDII.MEIt. — Xcin obedienler ; *7j>w olii-ir. (S. .\iig.) IXoHLlfiAllE. — Old garo, obligatum seu captivum relinore ; Her, uttucher, retenir li6 ou pri.innnier. (,l. .!?.S'.) INOBSKnRARIEIS. — Qui ob.B\IARE. — Ofiponerft, conlradicere. (.\. 901.) l.NOFFICIAI.ITAS. — Ab.-enlia ab Officiis divinis ; non pr/'senee an r Offices dirin.v. Marl.) IN'oKFIClARE. — Divina Oliria peragere, inlt'rdum ncgligerc ; cdlirbrer I'Office dicin, ni'i/tiger de le erli'hrer. (Hon. .\ug.) INOFFICI-VTUS. — Inofficiata capclla, in 1199 INP LEXICON INQ 1200 qua non El (.)fBcium divinum ; dinpcllo nban- donnie, oil Ion ne celibre pas I' Office divin. (A. 1278.) IXliFFlCIOSITAS. — Uuod obstare posset et ofticere. (A. 13G9.) INUFFICIOSUS. — In alterius damnum fac- lus; /ail an tlilriment d'nidrui. (A. 1391.) I.NOLKaRK. — Oleo seu chrismale perfun- deie ; arroser d'hu'de on de saint- chHme.{Poii- tifical. eccl. Sen.) INOLITUS. — InsuRlus, naturalis ; accow- tu»i6, nalurcl. (J. de J.) INOLLAItE. — la oilaiii miUere ; meltre dans un pot. (Ap. Pez.) INOMKLUM. — Ul m^NKMLLUM. INOPKRABILIS. — Mendose pro Inopinabi- Lis. [G. Chr.) INOHER.\KE. — Operam locate, facere. {Pol. S. Rem. Rem.) INOPERaTUS. — Iners, segnis ; oisi/, pa- resseit.c, inactif, incapable. (Ten.) IiNOPEHOSUS. — Ead. noUone. (.1. SS.) IXOPINABILITEII. ~ Inopinalo, lepente ; inopinemcnC, tout a coup. (.\. 1:201.) I.XOPINAHI. — Ignorare ; ne 2ms savoir. (Gr. Tur.) INOPOIITUNITAS. — Pro Importwnitas. (A. 1334.) IXUPPIDATUS. — Oppido privatus ; qui na pas de ville. (Sid.) INOHARK. — Os instraerfi ; couronner le bord, d'une coupe, par ex. (Tcrt.) LXUUDj.NABlLITiai. — Sine ordine vel nor- ma ; satis ordre, ni regie. (Bal.) IXORDIXALITER. — Ead. nolione. (Cuel. Aurel.) IXORDLNARE. — Ordinare ; mettre en or- dre, ranrjer. [Cone. JTisp.) IXORi)IXARlUS. — Qui alterius ordinalio- nes seu jussa promulgat ; tjui pubUe, qui an- nonce les ordres d'un autre. (An>i. Prasm.) IXORDINATUS. — Ordini seu regulte tepu- gnans ; recalcitrant, in.foumis. — Ap. Wisig. qui non facto leslamenlo dccoiiebat ; intestat. INORXAKE. — Drnare ; decorer, parer. f.Tert.) JXOSCLARE. — Osculari, donationem pro- pter nuptias osculo firmare ; Vid. Osculum. {.\.. i3T2.) IXOVAUE. — Renovare, ilerum concedere ; accorder de nouveau, renouveler une conces- sion. (A. 1350.) IXP. — I'«/. Imp. INPALAM. — Pro palam, nude. (Ralb. ep. Nov.) IXPALPILIS. — Qui pnlpari nequit ; qui ne peut pas I'tre touchi. {Script, rer. Fr.) IXPEXARE. — Pennis inslruere; garnir de plumes; ol. empenncr. (//. JS'em.) IXPEKDIHILIS. — Q\iiperdi nequit ; qui ne peut se pcrdre. (.1. SS.) IXPLENiUM. — Plunmum. {A. SS.) IXPOST.MODU.M. — Deinoeps, in posterum , da)is la suite. {Cap. C. M.) INPR.EJL'DICIALITER. — Absque prsejudi- cio ; sa/is prejudice. (Ap. CEs.) LNPR.EMEDITATUS. — Xon prKmeditatus, talus, ex l<-mpore ; sans preparation a I'ins- tant. {A. SS.) INI^R.CI'EUMISSE. — Continue, sine inter- missione ; continuement, sans interruption. (A. SS.) I.NPR/EVUCABILIS. — Qui praefocari ne- quit (dicilur de criinine quod reus taccre nes- cit) ; qui ne peut iHre ftouffe. {.Script. ret\ Fr.) IXPREZA. — Societas foedere confirmala ad opus aliquod aggrediendum ; a.tsociation, societe (II. Ncm.) IXPRlMrrUS. — Pro primitus ; pour la pre- miere fois, d'abord. \]ia.\. Form.) IXPRISIONXARE. — Ut PrisiOnark. l.NPRO. — Loco vocis^jco. IXPROMEHE. — Culpare ; reprendre,d6sap- pro"ver.{l'et. Gl.) INQUA. — Vid. INCA. IXQUADRUS. — Quadratus; carri.{Ap.Ec- card.) INQUiCSTA. — Inquisitio ; enquele. (Pass.) INQUASS.\BiLlS. — Qui cuti non potest, in- concussus; fermc, inebranlable. (Archil.) IXOUASSATIIS. —Ead. notione. {Vet. Gl.) IXQUASSIBIMS. — Qui quassari non po- test, seu infiingi. I\QUASSiHU,lTER. — Inconr.usse ; d'une rnaniere ferme, inebranlable. (Mart., .Impl, Col.) IXQUESTA — Inquisitio judiciaria. et quod propter inquestam domino vel judici solvitur ; enqui'te judiciaire, et droit que per(;oit le sei- gneur ou le juge pour chaque enqut'ie. (A. lo27.) IXQUESTARE. — Inquirere, interrogare ; informer, interroger, demander ; ol. enquer- rer. (A. 139l.) liSQUESTICli'*. — Ut Inquisitio. {Ord. reg. Fr.) IXQUESTIO. — Ead. nolione. {Ln-. Sal.) INQUESTUS. — Testis ut videtur, qui in inquesta audiendus proferlur ; tiinoin que /'on entend dans une enqucte. [R<'g. Cam. Comp. Par.) — Pro inquisitus ; rechrrcJii. (A. 1242.) INQUIES. — Slrepitus, turba ; bruit, trou- ble. {A. SS.) IXQUIESCERE. — Quiescero ; se reposer. [Chartul. S. T'iwc. Cenom.) INQUIETARE. — Molestare, turbare ; in- quieter, Iroubler, molester. (Sug.J I.NQLIIETAS. — Molestia, vexalio ; ve.vation, tracasserie. (.•\.. 779.) IN0UIET.\TIO. — Ead. nolione. (\. 741.) IXQUIETATOR. — Qui inquietat, turbat, molestus est ; celui qui trouble, tracasse, ve:ce. (Trrt.) IXQUIETUDG. — UllNOUiETAS. (A. 1008.) LXQUILIXA. — Qu;e alicubi habitat, instar inquilini ; celle qui habite prori.toirement un lieu, locataire, fermiere, habilante pas- sagere. — Aoima inquilina est carnig ap. Ter- tui. INQUILINATUS. — Habitatio inquilini ; si- jour dan's u.nc maison louee, habitation de lo- cataire. (Tert.) IXQUIRERE. — Perquirere ; enqu&rir, re- 1201 INS MEDIiE KT INFIM/E LATINITATIS. INS 1202 chrrcher (Leff. Long.) — Litem inslrutr.. ; i/is- tri'ire un p races. (A. 1019.) INQUISIMENTUM. — Acquisitimi ;Rre pro- prio ; cc qn'on a achete acre son pvopre ar- gent. (A. 1160.) IN(Jl)'Isrri(.). — Tributiim, exaclio publicn; quiextn, vpI quod ab inqitisiloribus \n^{ceha.\.nr elexigebatur; tare, aide, imp6t. — Lis. causa : prockK, c.nu.^e. (A. 1079.) INQULSITlOiNALlS. — Quid ad inquestam special ; d'enqwHe, relnlij a une enqnele. — « Ailiciili 1) seu « tituli inquisitionales ; » les articles d'line enqu^tn. (A. 1376, 15i)l.) LN(jriSlTOR. — Qui a rege in provincias delogulur dour fou, etre regarde comme inseiisi. (A. SS.) INSANL'S. — Male sanus, valeludinarius ; mal sain, mnladc. (Pass.) l.\SG,\LARE. — jMurum scalis admovere v«l scalis muro admotis locum ingredi ; e.'icala- der un mur, une place ; ol. icheler. (Koyg.) — Scalam qua; crirninis pcena erat ascendere ; Md. ScALA. (.\. 135.S.) IXSCELESTUS. — Sceleris purus ; innocent du crime. (Ben. abb. Petrop.) INSt;iOLlS. — Ignarus; qui ne sail pas. (ftuid.) LN'SCIUS. — Ignotus; inconnu. (.4. SS.) INSGOiNTRUM. — Commutatio mutua ; con- tre-6change.{\\). .\Iur.) I.NSCRIBERK. — Accusare; accuser, mettre en accusation. {Cone. Autis.) — Assignare, ad- diceie ; aitrihuer, assigner, adjuger une chose a quclqu'un. {Leg. Pol.) INSCRIPTIO. — .\ccusatio; accusation, de- lation. (Ler. Burg.) — Documentum donatio- nis ; acte. litre de donation. (.\. 800.) — Ter- minus, finis; borne, limite. (Pa'^s.) — Falsce inscript tones, u Phylacteria aut ligaturre, qu£e inipriidentes pro febribus aeul nliis pestibus ad- juvare pntant. » {Ch. Car. .1/.) INSCltlPTUM. — Donalionis documentum, ut ISKCiiii'Tio. {.inn. lien.) hNSCItlPTU.-;. — Non scriplus ; qui n'est pas icrit. {Vet. ill ) INSCUM. — Una, simul ; ensemble, en nieme temps. (\. ii'l ) INSECURITAS. — Periculum ; danger, ab- .lence de si'i'urile. (Mart.) INSECUTIO. — Perseculio ; action de pour- suinre. ( Vet . (11.) INSEDUCIHILITER. — Sine deceplione ; sans Iromperie. INSELLAMENTU.M. — Inslratum seliffi ; houssc de srlle. (J'ali. ercl. Cfral.) INSEI,L.\HE. — Ephippio seu sella equum vel mulam instruere ; sceller un rheval ou une mule. [Ch. Sir.) INSENSIBM.IS. — Expers sensu ^insensible, non doui' de sens. (Lad.) INSENSIBILITAS. — Stupor vel durities aniiiii ; inseusiliilile. (A. 14S4.) INSENSIS. — Sine sensu, ut Insessibilis. (Vet. 01.) INSENSITAI.IS. — flarens sensu ; non doub lie .n.) — Miraculum ; miracle. (Chr. episc. Met.) INSIGXIUS. — Pro tnsignis. {H. Nem.) INSKtiN'UM. — Vexillum ; enseigne, han- niire. (Hoi. Pat.) INSILl.VKIUS. — Pravus consiliarius ; inai(- vais conseiller. (A. 885.) INSILIUM. — Malum el pravum consilium; mauvais conseil. (A. 1003.) INSIMUL. - VrQ.simvl. (Ch. Car. C.) INSIMULATOR. — Accus&tor ; dinoncia- teiir, accasatear. (Pac.J INSINCERE. — Xon sincere ; non sincire- menl. (A. SS.) INSINUAMEN. — Doctrina ; savoir, science. (Bosq.) INSINUARE. — Practicis, in acta publica reX^TTe; enregistrer ; o\. insinHer. (A. 1388.) — Docere : inslruire, enseigner. (S. Hier.) INS insculpere 1204 icrire sur, tracer — Inscnbrrc, siir. (lUiriinc ) INSINUATIO. — In acta publica relatio ; enregistrement ; ol. insinuation. (A. 1309.) — Doctrina, ut Insimjamun. ( T>^ 67.) IXSINUA'IIVUM. — Pra.'statio ab in Clerum allecto data ca'leris clericis pro insinitatione, id est relaliorie in cataloguni minislruruui ec- clesine ; droit de bienv'enue. (Nor. Jasl.) IXSINUATOR. — Qui inlioducil; cclid qui introdiiit, introdiicteur. (Tert.) IXSINUATHIX. — Quae notum facit ; celle qui fait connaitre, qui fait un rapport. (S. Aug.) INSIPIENTIA. — Ignoranlia ; ignorance. (S. XII.) INSICITUDO. — Ead. notione. (Ard. Mon.) IXSOBRIiMJS. — F. filius consobriiii. (A. 793.) IXSOLATIATL'S. — Absque solalio ; qui nest pas consoU, qui est sans consolation. {A, SS.) INSOLENTIA. — Desuetude ; dksaccotitu- mrnce,perle d'une habitude. (Ach., Spic.) — Defeclus: manquement, faute. (A . 1341.) /)«o- lentix, ineptia; ; niaiseries, absurdites. (St. eccl. lorn.) INSOLERTIA. — Pro insolenlia, arrogan- lia ; insolence. (Ach., Spic.) INSOLUBILITER. — iModo qui solvi neque- al ; indissolublement. [Cone. Ilisp.) IXSOLVEXTIA. — Imputentia solvendi dc- biti ; impuissance, impossibilite de payer ce qu'on doit. {.A. SS.) INSOLUTUS. — Non solulus ; non payb. {Ch. Angl. Sa.v.) IXSOMXITAS. — Insomnia ; insnmnie. (Mart., Ampl. Col.) INSDNARE — Sonare, camf anam pulsare: sonner les cloches. {Script, rer. Fr.) — Divul- gari, rumorem esse. {.\. 1164.) IXSOPIBILIS. — Qui sopiri scu pacari ne- quit ; qui ne pent I'tre assoiipi ou calme. (Mart. Cap.) INSOPITABILIS. — Ead. notione. (.\ch., Spic] INSOPORARILIS. — Qui dormiri nequit; qu'on ne peat endormir. ( Vet. (II.) IXSURDESCENTES. — Excommunicali no- minalini dt'clarali (ler annum in excoinmuni- catiune prrseverantes, qui nullara adhibent diligentiam ad oblinendam absolulionem ; ex- conununies qui laissaient ecoaJer une annie sans se faire absoudre. INSORDESCERE. — Sordidum fieri ; devenir sale. (Sid.) IXSORTIARE. — Adversus .wrtes munire; J'id. SORTIKl. IXSORTIS. — Non datus in sortem, non possessus ; I'id. Sons. (A. 996.) IXSORTITUS. — Ead. notione. (A. SS.) IXSOJtTU?.— Ead. notione. (A. 996.) INSPECIATUS. — Deformis, absquo forma; informe, qui na pas de forme. (Tert.) INSPEP/rOH. —Qui, prgediis inspedis el a- daequatis invicem, ea relevat quibus onus gravius ascriptum est, quse sunt consita 1205 INS MEDI^ KT INFIM^ LATINITATIS. INS 1206 lenius graval ; vdrificalcio; contrdlcu,'. {(.'od. Jitsl.) — I«i|ui monasteria monialiiiin visila- bat ; visileur, eccli.iiasli(/u(> charge d'inipecler les maisons religieitsex de femines. (Mural.) — Lispeclores ini/iie.slaivnn, quibus cura coin- inis!A. — Tintinnabulum, campanula; clochettr, Vasconice esqnillo. (Ch. Tolas.) INSTAfiXARE. — Slagnnm construere ; i'ta- blir iin ('•tang. (Ap. (M'lsel.) IXST.VLARIv — .Vd stflain. palum vel cip- pum (iehoneslari\ torque ferreo duvincire ; pi- loner, met I re un carcan. Vid. Sc.xla, Sxh.L.^, SCADAHE. (A. 1413.) I.N.STALATIO. — Illigalio ad stcllam. Vkl. Instalaiik. (A. l-iK7.) I\STALI.,ARE. — Miltere in possessionem ; mettre en possession, i)islallrr. (.\. !H3.) IXSTALL.VTIO. — Actio miltendi in posses- sionem ; mettre en possession, installation. (A. MM.) IX.STAXS. — Momrntum, tpm|ioris piinc- lum ; instant, (i.oli., //. I'ril .) — Vox rnrciisi'), npprllatis, vel qui causaiii initat sou prosequi- tur ; de)nanilear ; ol. (ij>/)elanl. (A. 1270.) INSTANTIA. — Tontentio, efdngilalio ; iapocba; quittance. (A.lOllt.) — Lil>er;/i''Cf. (Terl.i — Inslilulio, documontum : iiuttruction ; « ForUinas et inforlunia mea ad aliorum forsi- lan qualminquc inslru)nentuni dccrevi ronlp- xere. » ('iuib.) Instrumentum Vetus, id est 1207 INS LEXICON INT 1208 Teslamcntum ; rAiicicn Testament. (Pass.) Instrvmentum JS'oviim, id est 'reslamenlum ; le noia-eau Teslnmcnl. (Pass.) INSTUFFAKIi. — Irislruere; Vld. Stuffabe, INSUBSTANTEAMS. — Ctiins nulh. est 8ub- slanlia ; dont il ii'e.risle aucunc suhslancc. in- suhslnntiet. (.Mab.. Annal.) IXSUHjTANTIVUS. — Ead. notione. (Iren. In.) INSUBIILARE. — Involvcre; envelopper. {Vet. 01.) INSU13ULUS. — Liciatoriura ; cnsouple. ( Vet. Gl.) iNSUFFlCIIiNS. — Non siifficiens ; in.wf/l- sanl pour, qui n'a pas le pouvoir de. (Tert.) — Prorsus sufliciens, quantum salisesl. (A. 1351.) INSUFFKMKNTIA. — Indigenlia : paiirrrl/>, indifjence. (Mad.) — Inscitia, imperilia, facul- tatis ino|iia ; insu/fisance, incapaciti. de/aut d'inlj/.tif/ence. {War.) — Insaliabililas ; insa- tiabiliti. (Tert.) INSUFFLARK. — Despuere; Vid. Exsuffla- RE. IXSUFFLATIO. — Vid. Exsufflatio. INSULA. — Domus ab aliis separata; bdti- ment Isold et separddes aidres. (Anasl.) INSUL ARE. — In insiflam convertere ; chau- ffer en lie. (S. Aug.) INSULARIUS. — Ostarius ; portier, con- cierge. ( Vet. GL) INSULATUS. — Nulli contiguus, undique separatus et comme^ibilis ; isoU. Altare insxln- turn; niitel isol6, {A. SS.) INSULERE. — Aegpfdi, oppugnare ; atta- qurr assaillir. (A. 137:2.) IXSUI.ETU.M. — Parva insula; petite He, Hot. (Rym.) INSULGERE. — Resilire ; sauter en arvidre. revenir en saulaat. (S.xiii.) INSULTARE. — Ut L\sullhe. (A. SS.) INSULTUS. — Aggressio, assullus, oppu- gnalio, qusevis expediliu mililaris ; atlnque, agression. (.\. 1236.) — Injuria, ludibrium; insulte. (Pass.) INSUMERE. — Incipere, inchoare ; co-m- mencer. (S. xiii.) INSUPER. — hisuper annum, _ per annum, anno currente ; pendant I'aymie, I'annie cou- rante. (A. 1065.) INSUPERSERTUS. — Pro supra inserlus, (Ch. Ih(rr/.) INSl'pi)RTABILI6. — Non ferendns, intole- rabilis; insupportable. (.Mart. Anccd.) IN'SL'Rr).\RE. — Surdum redd",re; rendre sourd. (Mur.) IMSUKGERE. — Urgere,excilare, impollfre; pousser a, e.rciter. (A. 1004.) INSURRECTIO. — Rebcliio ; rdvolte. (Rym.) INSUSPEXDIUM. — Catena ferrea vel la- mina denliculala lebetibus in foco susppnden- dis ; crtmaillere. INSUSl'ICAUlLiS. — Qui non potest in sus- picionem venire imoupfonnable, qu'on ne pent soupfonner. (Pass.) IXSESTE.NTABILIS. — Intolerabilis ; insup- portable, (l.act.) l.XSU'rURA. — Sulura ; couture, suture. [A., 13!)5.) IN'r.VHEUXATL'S. — Intabernatum vinum, in tabeina venale ; vin qtti se vend an cabaret. (A. 1191.) IX TAIJULAMENTUM. — Stylobala ; pii- destal, alias entablement. (A. 1376.) INTAHULARE. — In tabulas rcfene : Vid. Tabul.k officialks. {Bui. Inn. VIN. PP.) — Intabulatum seu crepidinem conslruerc. {Reg. Ph. Aug.) 1XTA(;IBII.IS. — Qui non tacet ; qui ne se tait pas. (Mart. Anecd.) IN'lWGIA'rUS. — Incisus, cdi\aL[as; grav6, enlail/c. (.Viui-.) INTAdlJATUS. — Ead. notione. (Pet. Ar.) IXT.VLIA. — Incisio, sculplura ; entaille, (Mur.) INTALIATUS. — Ut Imtagiatcs. (A. 132.o.) INT.VMIXARE. — Conlaminare ; souiller, alterer, tacher. (Cone. Ilisp.) INTANGIBILIS. — Qui tangi nequit, nulli patens incommodilali, nulli moleslia3. (.1. SS.) I.NTAXr.VRE. — Spondere, promittere, nisi idem sit q. Creantahe. (A. 1204.) INT.VXTO. — Pro interea temporis, idiotis- mus Italicus. (A. SS.) IXTASSARE. — In slruem seu tassum ordi- nare ; meltre en tas. (A. 1247.) IN'l'ASSATOR. — Qui in acervum congerit; celui qui empile, qui met en tas. (A. 1312.) IXTAXARE. — Ut Intassare. [Tabul. Col.] IXTECTAME.NTUM. — Tegmentum ; cou- vertare enveloppe. {Vet. Gl.) INTEGRALIS. — Integer; intact, non tour che. (Pass.) IN'TEGRALITER. — Omnino , entidrement. (.\. 1332.) — Integre, sincere, fine dolo; aveo sincirite, loyalement. (A. 1261.) INTEGRARK. — Ralum habere, approbare; appronver, ralifier. (k. 1410.) — Perficere, complere ; achever, accomplir. (A. 1337.) IXTEGRATIO. — Approbatio ; approbation. (A. UIO.) IXTEGll.VrUS. — Ratus, approbatus.? rati- fie, approure. (A.. 1410.) IX'rt''.GRE. — Omnino, prorsus; entierement, (A. 1317.) INTEGREHITAS. — Ut Lmecritas. IXTEGRESCERE. — Augescere, proficere; se perfect ionner. {A. SS.) INTEGRITAS. — «Has denique res cumom- ni intcgritate. » (A. 845.) Id est cnm colonis et servis ibi commanentibus, cum doraibus et suprapositis, cum terris cultis et incultis, etc. INTi:(;RrrEll. — ut LntlGhe. {Ach.,Spic.) INTELLECTE. — Inielligenter ; d'une ma- nierc intelligente. (A. 1366.) IXTELI.ECTUAUTAS. — Intelligentia ; in- telligence de. (Tert.) LXTELLECTUS. — Salvus conductus, com- i2u9 INT MEDIiG ET INFIKLE LATINITATIS INT 1210 mealus, publica fides vel polius iiUoUiguii.ia, consilium, cognilio. (A. 1238.) — Animi allec- lio ; oal. seiilimenl. (Ap. Lam.) — Gonscien- lia. {Act. inq. Cnrc.) IM'i'ELLIbKN'l lA. — (Concordia, consensus, conspiiatio, fa'dus ; intelligence, cicrord. {\. u;m.) INTKI.LKiENTITAS. — Id quo qiiis intelli- git, seu liabel inlelligentiam ; ce par qnoi on comprcnd, iin n de I'lnlcUir/ence. (Mab., Ann.) INTKLLIGEUE. — In animo habere; enten- dre, fnire line chose, avoir I'intention de voU' loir, {Lex. Sal.) INTELLKilHILIS. — Vir inteillKens, pe- nius; homme inlellir/ent, habile. Jnteligibile teinpits sfiu selns inteUiijibilix, qua scilicet in- fanlcs ralionis el inlciligendi qua; agiint sunt capaces ; . w/ye on les enfants comprennent la portke de ce qu'ils font. (A. 817.) Intelligibilia, animae corpore per mortem exulae; lis times d^pouillces apres la ))iorf de levr enceloppe terrestre. f.l. SS.) INTKMl'OHALIS. — Intempestiviis : inop- portiin, i/ntrmpeylif. LNTE.MI'OliALITER. — Semper, sine tem- poris mensura ; conlinnellement, toKJours. (Ler. ^Visif/.) lNTENA('iLlARE. — Cadenli forcipe mom- bra disoerpore ; tcnailler avec des tenailles routjirx ai( fell, (y.ar.) I.N TENId-^HE. — Velle, docfirnere ; rnulnir didder. 'Thwroc.) — Inlelligere, interpretarl ; comprendre, entendre. {A. SS.) — E.^istima- re ; habare ; estimer, ernire, jienser. (A. 1330.) — Tendere, ire, proficisci ; parlir, aller it, tendrevers. (\. 1-120.) — Judicio contendere, \\\.\f,ATa\ plnii d'intenter des acr)isations..{^e.r\.., I INTEN TA Ton. — Qui nemincm lentat seu ;ioilicilat ad malum : qui ne tente,qHine pou.i.te 'tns () fnirr Irniat. (Jac.) INTK.N'PIO. — Contenlio, controversia, lis, lliscordia; conlrorer.'ie. dispute, f/i.vi'i/.?.si«/i, {'iieri'llr. {]'el. Scrip. — Accusatio ;rtfc«.srt(»«ii, vction d'accuscr. (Cod. Th.) rtendue, liinile. j .v. 1025.) — l'ro|)()situin, animus; intention. .\. 1308.) — Indicium ; indication. (.Vrn. Vil.) INTI NTI'iXAiiK. — Litem conlroversiam .licui inovtro ; cntamer tine discussion, une dispute, un proces avec qvclquvn. (Ap. Ugh. INTE.XTIS.SIME. — Diligenlissime, avec beavcoup de diligence. (S. Aug.) INTENTUS. — Consilium, animus, mens; intention. (A nasi.) INTEi'ILiUo. — Valdecupidus ; Ire's d 6s ireux de. {A. SS.) INTER. — Pro penes, apud, intra, lam qiiain iiiiurdum usurpatur. INTEUAMNIUS. — Inter duos amnes situs ; situi, pliici entre deux fleuves. [Vet. Inst.) IXTEHARE. — Notum facere ; faire savoir. (Ap. Mur.) IXTER(\\PEniXARE. — Intercapedinera seu intervallum facere; interro7npre suspen- dre. { A. SS.) INTEKCAPTIO. — Intervallum; intervalle. (Vet. 01.) L\"TERGAR.\XARE. — Delere, pro Caraxa- HK. INTERCEDERE. — Pro quodam reo causa cognita, veinam a judicibus poslulare ; inter- eider pour un condamne, demander sa r/ruce. (I'ass.) — Spondere, fide jubere, obligari ; ri- jmndre, garantir, s'obliger. (A. 1223.) IXTEKCEDIMEXTUM. — Pactum, sponsio, fidcjussio, obligatio ; arrangement, caution, garantie. (A. 1332.) IXTERCEPTIO. — Aggressio ; entreprise. (JI.ep. Autis.) IXTERCEPTURA. — Ead. notione. (A. 1231.) IXTEIKIESSOR. — Epi.scopus qui sede va- caiite cpiscopalum administrat, donee proprius aliquissit; ('ri''KRt:. — A^gredi, usur- pare ; CDiiti'a pactum vet jus aliquid agere ; attaquer, empiiter, aijir contrairement ii la justice OH It un accord. (A. 1105.) INTKKPMMSIA.— Ut 1.meuprisa.(A.1 HO.) IN'I'KRI'KEXUERE. — Ut Imehcii-ehe. (S. IX.) IXTEUPRES. — Intercessor ; conlradic- teur, oppnsant. (.\. 9^4.) Interpres nuptinrum, interniiuiilius ; ninncinlcur dc luariaqes. {Cnd. Th.) IXl'ERl'HESSIO. — ll iNTUiu'RisA. (A. 8G:1 , INTERPRESURA. — Ead. nolione. (A. 1217.) INl'EUPRETATKI. - Judicium Jugcmenl ; ol. interprflatinn. (A. 125fi.'> INTERPRET ATIVUS. — Suspeclus : « Mente capti veri vcl interprctativi. » (St. si/n. Clar a. 1537.) IXTERPRETIIM. — Quod de prelio rei res- tat ; le surplus da prie. ( Vet. Gl.) IXTERPRETRIX. — Judex ; juge. (A. 867.) IXTKRPRISA. — Interceptio ; entreprise, projet ; ol, onprinse, emprise, empressure, etc. (A. 1212.) IXTKRI'ltl.SIA. — Ea<^. notione. Imo facul- tas a principe subdito data, qui injuria allec- lum se vel spoliatum ab alterius princi[)i8 subdito querilur, ejusdem principis subditos eo- rum(|ue boua interprendendi seu occupandi ; idem q. Makcda el Rkprksalia. (A. 1482.) INTEKPU(tNA. — Conflictus ; combat,escar- mouche. (Elmh.) IXTtHHAiiKJM. — hibumatiu ; enterre- ment, sepulture ; ol. enterrage. {St. synod. Ecel. Par.) — Quod pro liumaliune dalur saceidoti ; honoraires dus au prilre pour un enterrement. ('A. 1346.) IXTERRAMEXTUM. — Humalio, sepul- tura ; enterrement. {Miss. Vet.) IXTERRAHE. — Humo mandare ; enterrer. {Leg. Edir. Conf.) I'XTERRASILIS. — Tajlatus, incisus; ciselc, ornd de ciselurex. (Pass.) INTERRASOR. — Qui opus interrasile exse- quitur; ourrier ciseleur. { ]'et. Gl.) LXTERRATUS. — Terra munitus ; garni de terre, terrassi. (Mur.) IXTERREX. — Gubernator regni ; rkgent du royaume. (Heel. Boet.) IXTERRIVATIO. — Pro derivatlo. (Bartli., 67.) IXTI'.RRIVATUS. — Rivis distinctus. (Dud.) IXTEItR(ir,ARE. — Liceutiain pcture ; rfe- mander In yw'r/niwion. {Reg. S. Pnc/t.) INTKRRiHiATIO. — Pelitio, exactio ; de- mandfi, ri>clamalion. (A. 1201.) INTERSIGCUS. — Uicilur de arbore qu«e exart^scit, deperil ; enlresec. (A. 1308.) INI ERSlPiXlA. — Arma ; armoiries. (W. de Pod. Laur.) IXTKRSKIXIUM. — Signum, insigne ; en- seignc. [Tali. cp. Cam.) — Limes, terminus; borne. I. v. 1428.) — Signum, uo\...i \ marque . (A. 13(l(t.) INTERSinXUM. — Signum militare ; en- seigne. (.V. 12i)l.) — Clamor militaris ; cri da guerre, cfi d'armrs. {(iest. Con.i. And.) — In JUS vocalio ; a.isignnlion. (Vet. Ch.) — Indi- cium ; marque, trace; ol. entresegnc, entre- sain. { Pass.) l.X TERSTAI.ARE. — Inter se pugnam con- sorero. (Mart., Anccd.) liSTEKSTANTlA. — Pro di.ilnnlia. (Thw- roc7..) INTKRSTARE. — Dicdianlur in cboro mo- narbi cum ad (il'licinin divinum altcinisedo- haiil, ot alterni slabant, lioc scilicet ordine ut inter (hios slantes unus scderit, et vicissim. (S. \\ill. Const, //irs.) IXTKRSTEI.L.VrUS. — Stellis cnn<>pprsu8. ornatus ; parsemd d'itoilcs, itodi. (.\p. Mur.) 1215 INT LBXICX)N INT 1216 — Interslinclus ; parsem6, nHanc6,sem6. (Ami. Flor.) IXTERTENHMEXTUM. — PrEesertim di- cilur de co ad viclum el eulturn ; dipenae que Von fail pour les choses nbcessnires a la vie, entrctien d'line personne, d'unbien ; ol. enlre- tenemcnl . INTERTENHRE. — Alcre, sumplus necessa- ries ad viclum cultumvc suppi'dilare, fuvere, sartum teclum conservare ; cntrctenir. (Pass.) Interlenere se, colluctari, inter se complecti ; s'entfctenir. fA. 1374.) INTEKTEXTIO. — Conservatio ; action de conscrrer, conservation. (Ap. Rj'ni.) INTERTIAUE. — Sequeslrare, in manuin tertian] poncre ; s&qucslrev, mettre e/i wain tierce ; t>l. entiercer, entierchcr. (P.i^s.) INTERTIATUIIA. — Seincstratio sen dopo- silio rci penes sequestrum ; siqnestraiion. (Ch. Ale in.) I.N'TEHTIATUS. — In manum tertinm po- situs ; 7nis sous le skquestre ; ol. entiercb. (Pass.) INTERTINEXTIA. — Idem q. 1^TKHTENE- MENTtlM. (A. 1470.) INTERTIU. — Idem q. Intertiatuha. (A. 1292.) INTERTIUS. — Sequester; m&diateur, d&- positaire d'ojets sequestres. (Vet. Gl.) IXTERTOFiCINIUM. — Tada, fax ; torche. [Ch. Occit.) INTERTURRIUM. — Spatium interjectum inter duas tnrres ; espace compris entre deux tours, coitrtine. (A. 1091.) INTERTUTRIX. — Curalrix ; tutrice. (A. 133S.) INTERVALLARITER. — Per intcrvalla ; par intervalles. ^Egid. Corb.) INTERVENIRE. - Dicebanlur ii quorum inlerventu ac intercessione principes ac r"- ges alicui aiil ecclesiae, aut privalo, quid- piam concedei)ant, unde crehro legilur haec formula in diplomatibus ; par interventum, intercentu magnatis aiicujus id esse conces- sum. INTERVENTORES. — Dicti 1° ii qui sede vacante episcopatum administrabant, donee proprius aliquis eleclus essel ; Vid. iNTEncfcs- SOR (S. Aug.) ; 2° sponsores in baptismo, pa- trini ; pnrrains. (Nicol.) IXTERVE.N rUS. — Intercessio ; Vid. In- TtllVENlRK. (A. SS.) IXTERVi'.HSUS. — Interruplus. (A. 1212.) INTERULA. — Camisia ; chemise. ( Vet. Gl.) INTERULATUS. — Camisid inJutus ; mHu d une chemise. {Vet. Gl.) IXTESTABILIS. — Qui nee testamentum legitime condrrc potest, nee bona ipsi testa- mento legala percipere ; qui nepeut tester ni recueillir une succession. (S. x ) INTESTA'I'IO. — Bona mobilia, sen catnlla inteslatorum quae ad dominos, ex eo quod quis decesseral inleslatu.'i, perlinebant; biens yneubles des intestnts (its nppnrlenaient au sei- gneur du lieu oil ils mouraient. INTESTATUS. - De quo testator testa- mento non disposuit ; ce dont le testaleur n'a pas dispos6, ce qu'il n'a pas compris dam son testament. [Test. S. Dem.) IXTESTUS. — Pro inteslalus. (St. Cad.) INTEX'I'US. — .Xude, pannus pictura (<■.'•- tili disliiictus; i'lo/l'o l>rud6e.(.\. I(ii4.) IX riilC.V. — Reconditoriuiu, ul 1".ntueca. iXIIlIX(iARE. — Donare, Iradere ; Vid. TllIMG'HK. IXTIIROXIASTirlJ.M. — Ouo.orche. (A. l.H.ScS.) IXTOllTllJM. — El iMORCiiA. {A. SS.) IXTORTUAKE. — <'iucialibus ac lormenlis iflicefH, torlnere; torturer. (.\. 1472.) LNTOSSKJARK. — Idem q. Intoxicare. (A. Ud7.) I.MOSSICATIO. — Idem q. Into.xicaiio. (A. 1357.) INTOXICARE. — Toxicum seu venenum jxhibere; empoisonner. (Lud.) Into.vicare ani- ■nos, seducere, fascinare; fasciner, siduire. Rvm.) iNTOXICATK). — Venenum poison. (A. 1357.) IMTRAGUTANEUS. — Inlercus ; soy.^ nita- li, i/iii. est .lous la pearl. {A. SS.) liNTIlAUIC'l U.M. —Pro Inteiidictum. INl'HAtilU.M. — Tribulum ; (iai. cntraye, |uod dominu solvilur cum subdilus liliam suam uarilat (quando scilicet in proprielale fundi uijuadam dos C(instiluitu( )• '''■'''' <^ti( f"- ■'•'<''■ jnenr. au niaririijc dc lit fUh' du raxsnl. (A. II3(;i ) — (^>iiod domino solvit tenons cum venit !n possessione lenementi ; droit de bienrenue (ue le ra.i.snl jici/e a son .f/'ii/nciir, iptand il nrend possexxiondc son fief. (A. l-i!t-2.) — Quod ■ I burf?ensi ad jus civilalis recensadmissoexigi- ^at; droit dc bienrenue du par celui qui eat t'epi dan.i une mmmune, (A. Ii52.) — Vecligal i|uod in civilatum el rcgnoruni inlroitibus sol- ,'ilur ; droit perpi sur ^'< marcliandiscf a t'en- 'r^ed'un roi/aunie ou d'lnir rille. (A. 1211.) — i ns intrnndi seu ducendi animalia nliquo ; droit \le mener le bitail dans un lieu dSlrrmind. (A. !2o8.) ) IN lUAdl-ETUM. —Tribulum pro posses- :ione leni iiicnti, ut iNrnAciUM. (\. l.i'.ii.) I INTRAllA. — Forte ager qui trnhrndo ara- Irum I'oliliir. (T/i. Dni/nb. res ler- liaineiisis Maii apud i.atinos, sexlavero Martii ;apuJ Grtecos; fi'le de I' invention de la sainte ■:roir^ le trois mai, dans l li cjlisc latine ; leslc [mars, dans I'Eglise d'Orient. (Pass.) i l.NVE.NTOR. — Delator ; denonciateur, dila- I'eur. (A. I3."3.S.) I.NVE.NTORIAllH. — Ut iNVEM.vniAnB. (A. I4SI.) 1 I.NVENTmRIUM. — Ut Inventarium. (A. '14X1.. 1 INVENTUUA. — Had. notione. {Chr. Mel- ^:ic.) I INVEKATI S. — Veru obfirraalus, Vid. Ve- 10. (C. Vig.) I INVKUlilillATUS. — Inverbcratus oculits, !ntenlus, tixus, cujus acies niinime praistrin- :,'ilur. [Cone, llisp.) ■ INVEItlTAHK. — Prol.iir.'. ; y)ro«irc la vi- \-ili d'lin fail. (Lcij. .Uujl.) I INVKIIXAKE. — llibcrnare, hiemarc ; pas- \er iluver. {.St. Cad.) INVl'Mti'IKE. — In posscsfioncm millore ; lettre en pii'ssession, investir. (A. SSO.) INVERI'lTUaA. — Tradilio, ut Investitlra. \. 88'.).) INVKSTl.MENTU.M. - Kad. nolione. (A. 169.) INVESTIO. — Ead. nolione. (Cons. I.rm.) — Jus quod domiuo solvilur pro tradilione ; droit que le vassal pay e au seignevr j.our I'in- vestilure qu'il en regoit. (A. 1418.) INVESTIRE. — Operire ; couvrlr. (Anast.^ — In possessionem mittere; mcttre en posses- sion, investir. [Chr. Farn.) l.NVESTITl'HA. — Traditio. missio in pos- sessionem ; investiture, tradition, inise en possession. (Pass.) (Les actis publics i\e suffi- sanl pas pour la prise de possession, on ima- giua, dans les has sieclis, d'accoinpagnor cetle prise do possession de ceremonies symboliques consistanl dans la lemise au nouveau posses- scur d'une chose ayant quelquc rapport avec la chose poss(5d<^e. Ainsi, on inveslissait des fends de terre, per rattium, per cespiiem, cum ranio et guazone, etc., des benefices rccl6sias- tiqups, per annulmn, per dares ecclesix, etc., etc.) — Dignitas curionis ; dignili, office de curb paroissial. (A. 1457.) — Ecclesia paro- chialis ; di/l/se poroissiale. (Id.) INVEStlTURIA. — Pro Lwestitura. hNVKSTlTUS. — Qui de aliquo beneficio in- vcslitus est ; qui a recu I'investiture d'un fief, d'une dignitii. (Pass.) — Curio, rector ecclesiaj paiorhialis ; curk. (A. 1457.) INVKSTITUTIO. —Jus quod domino capi- tal! pro investitura solvilur ; droit payi au sei- gneur principal ii I'occnsion de I investiture. (A. l'J66.) INYICTORIOSUS. — Invictu? ; qui n'a j^ns Hk vaincu. (Felib., H. San. Uion). I.\V1L)1.\. — Stuiliuin, voluntas, animus ; zHe, bon vonloir, disposition d'esprit. (A. ll'J4.) — Ad invidiam; a renvi.{A.. li'J4.) LNVILARB. — Vilem reddere, deprimere ; avilir. (Ap. Lam.) I.NVILIARE. — Eod. sensu. (Vet. Gl.) INVIRGL'LARE. — In virgam crescere. (A. SS.) IXVinOLATUS. — Vieloria fibula instruc- tiis ; i/rirni d'une virole, rirnle. (.\. l.'iOs.) INVIRTUOSUS. — Vitiosus, a virlule aiie- nus ; plrin de rices, ricieu.r. [A. SS.) INVISATIO. — Visitatio ; action de visiter, risite. (.\p. Slepli.) )NVIS('ERAUI>;. — Quasi in viscera imrait- tere, conjunctissime devincire, adjungere ; unir le plus etroitement possible. (S. Bern., A. SS.) INVISIO. — Pro visio. {A. SS.) IWISOR. — Invidus; cnvieux, jnlou.r. {A. SS.) INVISL'S. — Non visus ; qui n'a pas 6(6 vu. (A. SS). INVITATOR. — Procurator; agcns ; fondi imhaec verba reperiuntur qnibus vassallus caslrum suum reddere domino tenetur, sive iratus sit, .4ve pacatus, hoc est, sive invicem dissentiant aut litigent vassallus et dominus ex causa feudi sive non dissenliant; quand unv assal plitre son seigneur, il fallait d'nbord qu'illui cdddl son fief: on exprimait, dans les actes, celte remise par les mots iratus et pacalus, soil que le rassal ft'tt en mdsintelligcnce arec le sei- gneur, ou qu'il i'dciU en bonne intelligence avec lui. IRAUDUS. — Pro Heralous. IREXARCIIA. — Magislratusqui ad id cons- tilus erat in imp. Rom. « ut provincialium tu- tela suscepta, quietis et pacis per singula terri- toria concordiam stare facerent ; » ir&narque officier de paix. IREXSIS. — Hibernus ; Irlandais. (Ord. Vet.) IRESCALIS. — Ad iram facilis ; prompt, fa- cile a se metlre en colere, as'cmporter. (Hosq.) IRU.NICUM. — Ironia vol injuria ; di'rision ou insiille. (A. 1381.) IROXICUS. — Derisorius, injuriosus; diri- soire, outragcu i\ injuste. (A. 1381.) IRRADICATUS. — Pro Eradicatos. (Ch. Norm .) IRRASIBILIS. — Qui radi nequit; qui ne pent I'Ire poli. (Vet. Gl.) IRR.VTlU. — Privalio rationis ; privation de la raison, deraison. (Terl.) lURATIUNABILITAS. — Aversatio a ratio- ne ; iluigncment de la raison. (Teit.) IRIIATIUXABILITER. — Absque causa, con- tra omnem ratiunem ; conlre loule i-aison. (Tert.) IllRECISUS. — Xon recisus ; non diminui, non rognk. (A. SS.) IRRECITABI LITER. — InetTabiliter ; d'un$ mnniere ineffable. (Yen. Fort.) IRREGTABILI! ER- —A recto minime aber- rando ; sans s'eloigner de la raison. (Cone. Par. sub Greg. IV PP.) IRRECTUS. — Parvus, minus rectus; waw- vais, injuste. (Ap. Sim. Dun.) IRREGUPERABILIS. — Qui nequit recupe- raii ; qui ne peut etre recouvre, irricouvrable. (.A. 122(i.) IHRECUPERABILITER. — Absque spe recu- peratioiiis ; sans espoir de recouvrer ou d'etre recouvre. (Script, rer. Fr.) IHRKCUSABILIS. — Qui recusari non po- test; irrecusable. (S. Hier.) IRRE(>(JSE. — Absque recusatione ; sum qii'on puisse s't/ re/user. (A. 1430.) IRREDIBILIS. — Qui redire nequit; qui ne peut revenir. ( ]'et. Cone.) IllKEDITURUS. — Non rediturus; quine reciendra pas. (A. SS.) IRREFLEXIBILITER. — Modo inflexibili; infle.riblement. (Man., Ampl. Col.) IRREFOR.MABILIS. — Qui reformari ne- quit ; irreformable, immuable. (Tert.) lHREFR\GABlLITEIt. — Firme, inviolate, adeo ut refragari nemo possit; d'une manidre irrefragable, incbranlablement. (A. 114G.) mitEFRIGERIUM. — Locus ad refrigeralio- ncm accommodus, vel potius ob frigus incoDO- modus ; lieu propre a rnfraichir ou d'une f rat- cheur incommode. (Mart., Ampl. Col.) IRREGISTUARE. — In registra referre ; en- registrer. (A. 1482.) 225 IRR MGDL^5 ET INFIM^E I.ATINITATIS. ITU 1226 IKKKGUKSSIIJILIS. — Qui nullum adiniUil ■egressum ; qui n'ndincl /xia dc rctour; (S. Vug.) IKKEGRESSIBILITEli. —Absque rcjn-ssu; ans rclour. (S. Bern.) IHKEGULATUS. — InonJinatus ; deriglo. H. Nnn.) IKRElTEKAniLKS. — Qui non potest ite- '•(iri ; qttl lie pent avoir lieu tine sccondc fois. A. i3.j.4.) IRRELIiUoSlTAS. — Iirclisio ; impietb. Toil.) IKREMEDIABILITEK. — Modo irremcdia- )ili ; d'une manidre irremidiahle, sans remede A. S36.) IRUHMEDICABILIS. — Conlinuusj; -non in- cvvuinpii, continu. [Script, rcr. Fr.) IRREMISSIHILIS. — Qui sine rcmcdio est; .rrcDiissilde. ^Tert.) IRUE.MISSIBILITER. — Aulio icliclo venite oco ; sans misiiricorde, irrbmissiblement. C'nrm. Bullar.) IHRE.MOTUS. — Immensus inlolerabilis ; lcmesiirc,exorbilant. [Script, rcr. Fr.) — Non emolus ; non cloiqnk. (Piud.) IRREPARABIIJTER. — Modo irrcparabili ; rreparahlenient. (Sigcb.) IRRKI'ERCUSSUS. — iNon rcl'ulatus ; non •e/i'ti. f'l'eil.) llUtKl'LEMABILlS. — Qui alicujus crimi- is accusatus plci/ium dc juri slatuio dare ne- |uil, sed slalim carceri mandalur. Vtd. 1'lh- lUM. (Kiel.) i IRUKI'llEIIKN.slBll.lS. — Qui est alisque leprelieiisionu ; irrcjjruchablc. (Tert.) ! IHIlEPltEllENSlHlLITER. — Absque re- ■rehensione; sans rcprochc. [\. 1412.) ' IRREl'TUS.— ProliiHEiiTUS. [Ch. .V. ]'ict.) Jas.) I IRREI'ULSUS. — Qui non potest repelli, liolari sc'u inlirmari; inattaqunble. (A. liCS.) \ IRRrulJlETUDO. — « Industria, vigilantia, 'illKcnliii. I) flJart. Gl.) ■ IRltEUUlsillJS. — .\on iTquisitus; non ^ccherchf. (Sid.) , IRRESI'IRABILIS. — Ubi rcspirare ne- iueunt ; ok I'on nc prut respirrr. (Tert.) IIUIKSOLUTIIS. — Inccrtus animi ,irrisolu. lohan. de Mon.) i lURETlTUR.V. — Actio irrelicndi ; action '.'ombarrasscr [Ann. lien.) \ IRHETI'ITS. — In jus vocatus ; a.isigni, cit6 yijllslicc. {I.rq. Sent.) ■ IRRETaAOtABILITER. — Immutabililcr : \'une nunicrc incbranlablc. [\y,. Mur.) I IRREVEHENS. — Invcrecundus ; qui na \'n dr pudrnr. | A. S'iO. ) IRUEVKUriUlLl'IEll. — Sine reverslone ; \ins rclour. (Ap. Uai. Duel.) I IRUEV1NC1B1L1TE1{. — Inviolate ; inrioln- [cment. (Ap. Mur.) I IRUl:rla, parva insula. (A. 153D.) ISE.MBRUNUS. — ^Panni species; sorte d'clo/Je; ol. isambrun. ISENGIUXUS. — Lupus; lotiji ; ol. i'^cngrin. (Pass.) ISIX. — Piscis genus ; alose. [A. S.S.) ISLA. — Pro Insula. (A. 1180.) ISMALTUM. — Pro Smaltum. (A. 133G.) ISMKRLUS. — Idem q. Smiuulio. ISNI^CIIIA. — Navigii species, ut Naca. l.SPIA. — Exploralor; espion ; ol. esjjie. (A. i;!34.j ISPILLORIU.M. — Idem q. PiLoniuM. [Cons. Brag.) ISPONSIO. — Sponsio ; gnranlio, caution. (A. 7.16.) ISllAl-lL. — Lapilli vcl gemmaj species ; pier re d' Israel (nom donne, au moyen ftge, aux camfies antiques). ISSARCIA. — Funalis apparatus navium ; agres d'un navire. (A. 1335. j ISSARTARIA. — Silva in agrum culta, ul lv\AUTLS. ISSENBRUNUS. — lit Isl.miihi:nus. ISSES. —Cadi species. (A. ll'Jt.) ISSIIAC — Vectigal quod pro evehcndis mercibiis solvilur ; droit de sortie sur Ics mar- chandises qn'on transporte ailleurs ; ol. issue. (A. 1319.) ISSLKiARE. — Detcrgere; essaycr. [Ch. Occit.) ISTl. — Isti sunt dies, Dominica Passionis Domini ; le diinanche de la Passion. ( Pass.) ISToMII). — Species sedilis ap. .Vrmoricos. ISTRIA. — Veneficia ; poisons. Vid. Stiuga. IT.M.IGANA. — ]id. ScnimiiA. IT.VNKUS. — Itaprorsus;fl un let point, telbment. [A. .SS.) ITER. — Justitiariorum, quos ilinerantes vorabant .\ngli. progressus ad designatos sibi coinitalus, in quibus judicia sua cxcrccbanl ; \'id. JuSTITIAniu.'!. Iter c.rercilale, iter hnslile, cquitatio, cavalcata ; cherauehcc, serciec inili- Inirc. [t\. '^W).) Itineris rrrreitalis dchitores, qui tcnentur ire in e.xcrcitum regis ; ccu.r qui 30 1227 Ji^C LEXICON JAC 1228 doivent Ic service inililaire nu >-oi. (A. i<-2i<.) Iter cnic'ta, sacra expeditio pro qua cvucem vestibus assucbant ; craisadc. (A. 1218.) Iter merriililr, publicum, regiuin, ijuo itur ad nier- cata ; grand c/inniii. (A. 1 4"0.) Iter padornecm, quod est inter prala vel pascua ; chctnin de passage, senticr jiraliqtd dans les pris oa les pdtin-nges. (A. 130'J.) 1TI';UAUE. — Iter face re ; cheminer. []'el. Gl.) Iternrc Ji'dicii'-in, rem judicatam per ap- pcllationem ileruin juilicarc ;j"f/>'i' inica/fnirc en appel. [Cod. Tli.) ITKKIS. — I'lo Ilinrris. (Sym.) ITUYRCA. — Spoci(!s armonim (id capien das aves ; xorle d'eny'nt pour In cluixsc airr oiscaii r. (Aug. Rump.) IT1NI':HAXTL;S. — l/t/. JusTrriAiuus. ITINKRARCII/E. — Itineris custodcs;(/«/(/c'- chemiiif:. { Vet. Gl.) rriXEIlARli. — Iter face re ; cheminer. (Leg. Roth.) ITINKRARIU.M. — Ilincruni el melalionum militarium designalio, quomodo (Jalli mute dicunt. (S. Ambr.) — Alappa gcograpliica in qua describunlur ct depingunlur mutaliones miiilares, loca ct oppida provincianira praj- ci|ina cum inlervallis et distanliis,' i/uft'i-aicf, carte d'ilapcs. (Veget.) — Oralioncs vol prcccB qu;i' all iis qui se ilincri alicui comiiiiltunl re- cilari solenl jywtf^/w (.r a leiir seigneur quand ils se inariaient. Vid. Mabitagium et FoniSMARITAGIUM. JACMIUM. — Ead. nolione. JACOBI. — Facliosi quidam in agro Belle- vacensi sub anno 1358 ; Jacques, Jacques Bons- hommcs. JACOBINI. — Christian! cerlis hseresibus in- fecli, et religiosi ordinis S. Dominici; Vid. Jacobit.f.. JACOBIPETA. — Ut Jacobita, qui petit S. Jacobi ecclesiam ; pelerUi de Saint-Jacques. (J. de J.) JACOBITA. — Qui peregrinationem insti- tuit ad S. Jacobum Compostellanum ; celui qui a fait le pideri>iage de Saint Jacqnes-de Compostelle. {V gat) — Jacobitx : 1= Domini- cani, scu religiosi ordinis .S. Dominici ; Dnmini- coins, /reresdf S. I)o»iini(/ur, Jnc(d)ins ; ii" in' iEgyplo et in Terra Sancta Clirisliani quidam ceriis hairesibus ac pravis opinionibus infccti ; Jacobites, heretiqacs egyptiens du \'i° siecle. JACOBUS. — Apud Anglos et liencharnen- ses, minulior inonela ; sorte de menue monnalc , anglnise cl henmaise ; ol. jacque. — Sagurn militare ; sorte de casaque militaire ; ol. jacque, (A. 1371.; JACQUETA. — Species veslis monastica;,! imo cl toga qiiPBvis eliam laicorum ; espece dc ri'leineiil ; o\. Jacque, jacqurilf. JACTANDA. — (ilorialio, glorificalio ; ac- tion de se glori/ier, dc se ranter. ( ]'ct. OL) JACTARE. — Dejicere; fetcr a lerre. {Cap. ad Leg. Al.) — Aliquid projiccrc ad signili- candum rem aliquara esse a se dimissam. !'«<. Jactire. (A. 9G8.) JACTARIUS. — Ut Jacturauius. (J. dc J.) JACTATOR. — Calculus; jeton. ]'id. he- TUS. JACTATORIUM. — Machina bellica, qua tela complura simul vel certe lapides emitlc bat ; engin de guerre qui laneait plusieurspro jectiles d la fois, gros traits oupierres. (Galb. JACTIO. — Traditio quse fiebat projiciendc fuslucam ; tradition, investiture par le fetii ]'i'/. l.M-n:sTU(ATio. (A. 1070.) JACTIRE. — In jus vocare festucam in sim projiciendo; ciler en justice en jelant wi patlle dans le sein de celui qui doit comparai tre. (A. 812.) — In possessionem raittere fes tucam projiciendo ; investir, viettre en posses sion par le symhole du fi^tu. (A. 1131.) 1229 JAL MEDIAE ET INFIMiS LATINITATIS. JAR J ACTITIUS. — Projectiis ; jeli en amnt, qin fail millio, qui avance. (A. 1417.) JAi'TURA. — Poena, damnum ; peine, ttuni- mnf/c, ninlhenr; ol. ,/acliirc. (Pass.) JACTLIUARIUS. — O^'i frequenter jactu- run, id est damnum, patiUir ; domui'itjcu r, qui snull'rc sniiveni donimtu/c. (\'<'l. GL) J.\('rUKATUS. — Jacturam passus ; qui a s'liiffrrt (ill dommage. {Script, rer. Fi'.) J.\GTUS. — (Subsl.) Missile ; arme dc tvnit. (Cxrem. Rom.) — Laquens de corio facUis qtii pedil>us falconum imponi sulci ; courvoic atln- chi'c an ■■ jamljcfi dc" faucon^, prds dc leitrs serves, pour les rctcnir ; ol. jet, gifcl, [jier. (Pass.) — Calculus ; jeton ; ol. gfctnn, gcc- touer. (Pass.) — Id quod mann mensurce supe- radditur ; poignio de grain on loi'tc autre denrie que Von prcnd en sus de la 7ncsiire lignlo. (.\. liy.).) — Compulalio qua; cum cal- culis fit ; calcxl, comple itnbli nu mogcn de jetons. (A. 1354.) — Prima pricscriplio ; pro- jet, minute d'un acte; ol. ject. (A. 143,3.) — Terra qua c /ossa projicitur ; lerre qu'on lire d'un fossi; ol. ject. (A. 1417.) — (Adj.) Ve.xa- tus ; tourmcnli, revc. ( Vet. Gl.) J.VCULA. — Pro jacitlum (Ap. Marl. De ri- lih. Keel.) — Rctis species; filet. [Vet. Gl.) JACULARIS. — Qui jaculalur; qui se lance, qui sejette. (J'et. Gl.) .lACUl.ATOR. — Qui jaciiln projicil ; ar- cher, nrlmldtrier. (.\.. 1411.) — Qui vecligalia periequal inter cives ; ripartitear de I'imput ; ol.jetteur. (A. 1329.) JADKLLUS. — Vasis lignei species ; Jf(/^e, plat, eeuelle on sbtnllc de hois ; ol. jadenu. (A. i:jH.").) J.VlXU.M. — Terra inculta, agcr virgullisob- silus ; frii/ie. (A. lO.iG.) JAl..\(iIU.M. — Jus mensurie ad quam exi- giinlur dolia vinaria ; droit pcrfu par les .lei- giiei'rt pnur le jaugeage dcs I'ases vinnires, (Pass.) — Jus diimino c.xsolvendum pro vino quoJ minulalim vendilur ; droit scigneurial sur la rente da rin en dblail. (Pass.) ■lALDU.S. — Luleus, crocciis, llavus ndlrc, de coiileur orange. (A. \i'Jb.) .).\\.\'.\. — .Mensura liquidorum cad. q. LL). (A. I.T.T.) JAI,i;'i TM. — Modus agri, vol silvas, modii pars duodocima. Ik/. .Modils. (A. 1374.) .1 VI.KTL'S. — Had. nolione. (A. 1231.) JALIUU.S. — Ut J.\LDUS.(.S7. lt^>.) JALL.\. — Vasii genus liquidis conlincndis aplum ; snrto de vnxe a nieltre i/it vin ; ol. J'llle, i idle. (Pass.) .lAI.F.EAfilUM. — n Jalaoiim. (A. 130?.) J U, Li' ATA. -- LiKiALo. (A. 12(13.) lAl.l.KlA. — 111 Jalea. (A. 1410.) .1 \l.n. _ UlC.ALo. (A. 1313.) JALdKiENUS. — Mensura .innoriaria; iiie- sure dc i/raini fqrt petite, ol. notenie. (.\. 13110.) JAI.ONATA. — Lit Jai.0. (A. 1V27.) JAI,nNKl.\. — llerliarum fasciculus,- Ifoite dc fiiin, lie pnitlc, o\. jaglonndo. (A. 126G.) 1230 jau- (!a- J.VLOTL'.S. — -Mensura annonaria, cad Jai.oigi;nus. (A. 1360.) J.VLOUSUS. — Zelolypus \jaloux. (A. 1305.) JA.MMU.NDII.INGI. — lid. apud Germanos q. coinmendati, ap. Gailos liberi, scilicet qui se allcriiis dominio ac proteclioni commenda- hailt. ]'id. CuMMLNDATl. JAMNUXC. — Kx die prajsenti, conlinuo ; iniincdiatemcnt, sur Ic-chanip. [Cod. 'lit.) JAMPXA. — Loca iis arbusculis obsila quas Arinorici.yrtu vel Jnow niinenpant. [Mon. Angl.) JAXliSTARl.l. — Agcr genislis obsilus ; champ de genfts; o\. jannaie. (A. 1242.) J.\Xl-yn. — Xummi argenlei a Jano rcgc Cupri cnsi ;janel (monnaie de Chj'pre.) JAXGULAHIA. — Garrulitas, nuga; ; dis- cours inconsid&re, hahil, caquct, badinage; ol. jangle, janglerie. (//. Sabol.) JAXITOK. — Ecclesia.stieus ultimi ordinis, ut OsTiAiiius. (Eginh.) JAXITIUCES. — Uxorcs diiorum fratrum ; belles-swurs, femmes de dene freres. (J. de J.) JA.MZAIil. — Copiarum Turcarum milites p^iEslanli^sin1i ; janissaires. JA.\1ZZI']I1I. — Officiales tcrlii ordinis in caneellaria llomana ; officiors da troisicme or- drc de la chanccllerie romaine. (Oct. Vestr.) JANTAGULUM. — Gibus quo solvilur jeju- nium ante piandium ; ddjeuner. (J. dc J.) J.\X'1'AR. — Apud Liisilanos, gislum, pa- stus ; droit de qiteet de past. (A. ilC8.) JAXUARIU.M. — Clalhrum ; grille. [Ch. Burdiq.) JAXUAHIUS. —Janitor; j)oc/tf)\ (A. lill.) JANUINI. — Monelaj species cusa Januiu ; ancienne tnonnaie genoise. (.A. 1282.) JAXIJS. — Flavus ; ^■i7(fHe. {St. Plac.) J.\OLA. — Career ; prison ; ol. jnolc, jaiole. (A. 1202.) JAPA. — Pro Jui'A.(Lud.) JAni:El. — liilctn q. jAConi. (A. 1338.) JAQUEMAKUL'S. — Loricula anoulis con- texta ; cotte de maille, jacque de maille. {Mem. Cam. Com)). Par.) JAQUKIUA. — Villanorum factio in Gallia olim ; In jacquerie. JAQDHIUI. — Ut Jacobi. (A. 1339.) JAQUKTA. — Ut jACyUF.TA. JAQUK'i'OXUS. — Sagum militarc, ut Jac- OUEMAllDLS. JAQI:i;TUM. — ut Jaoleta. (A. 1400.) JAUUIiTLo. — Minutior moncla, uUacodus. (A. 14(1'J.) JAIlItA. — Pro Gabda. .lAKDEXU.M. — Ilorlus; jar,lin. (A. 1333.) JAllhlNAIlllN. — Cullorjardini ■,jardinier. ihob. //. Par.) JAHIilNKLLUS.— r)im.ajAiJi)iKus.(A.1263.) JAKDIXLLUS. — Ead. nolione. (A. 1211.) JAHDINUS. — Ut jAnnKNU.M. {Ch. Oecil.) JAIlol-lUM. — F. rcpngulum ; barrivrc. (A. 1202.) Vid. Garmolium. JAKHA. — Vasis species; jarre, grnndc crache it ennlenir les liqiiidcs, rnissenu de 6oi.< avcc des anses, cuvc. (.4. SS.) — Qucrcus spe- cies ; sortc de chdnc ; ol. gnrrit. (A. 1318.) 1231 JEC LEXICON JOA ISiZ JARHKIUA. — UtjAiiRiGlA. (A. 1120.) J A K II HI' US. — Species [)iscicali ; pclit pois- son do ntcf. [St. Mits ) JARRIA. — Ut Garrica. (A. 1109.) JAIUUGIA. — F.ad. notionc. (A. 1073.) JAIUIO. — Quercus ppecies apud Uccilanos, ut J.MiiiA. (A. 1:200.1 JAIIUOSSIA. — Vicite genus ; cxpiice de ves- ce, jarvosse, (.\. 1090.) JAKSA. — Scariticatio, ut Gars.\. JAS(;H1;RI.\.. — Terra proscissa et nonilnm Bcminata; lerre qtion laisie reposer, Jachcrr ; ol. jaaciere. (A. 121.S.) JASI.V. — Rqua,utviiietur:./;/»ir»/.(.V.i287.) JASSKF.VTUM. — iNavigii Pcrsici species; espece de navire pcrsnn. (B. Ord.) JASSETUM. - Ead. notione. (.4. SS.) JASSILK. — Ovile ; ilahlc. (A. 13/(1.) JASSliNA. — Puerperiuni ; gesine. ]'inr.(Chartiil. .S. Tr. Cad.) JEREMITA. — Xavis igne Grteco plenus ; brulol. (A. ills.) JERGEHIA. — Eolium ; ivraie; ol. jergerie. (If/. Cod.) JERICOXICUM. — ■ Locus ubi alunlur s?- nes ; hnpital po>(r la vieillcsse, hospice. (Ap. Mir.) JEROXTICON. — Liber continens Vitas I'a- trum, ut Geronticum. (S. xiii.) JEliFPREPES. — Saccr, divinu?, ut Gero- I'REPES. JESA. — Armorum species, ut Gisarma. {Vet. Cod.) JESINA. — Cessatio, ut Gesina. (A. 1259.) JESSE. — Candelabra seu jiohjcandeln ab humo in allius educta et in latum ex|i;insa, arburis Jesse (unde nomen) spcciem rtfercnlia ; grands chandeliers d phtsieurs branches. (A. 1097.) JESU.VTI. — ]'id. FitATER. Jl'^SULUS. — Puerulus Jesus ; le petit En- fant Jisu^. {A. SS.) JESUM. — Ut Jesa. ( ]'et. Gl.) JESUS. — Ead. notione. (id.) JETA. — Imposilionis cequa partitio ; repar- tition des ifnpositionis. (A. 1291.) JET.VRE. — Yectigalia partiri, per;equarc ; repartir In taille ; o\.jetler. (A. 1311.) JF7rUS. — Piscatio ; action de pecher, pr- che. JEULARIA. — Ut Jaularia. (A. 1341.) JO.VCHl.MK^.US. — Nummus argentcusapud Gernianos ; joachin, monnaie allemande d.' ar- gent . JOALLIjE. — Monilia, gemmaj, annuli, aliaque hujus generis pretiosa ; bijoui\joi/auj' ; o\. joueU, jouellez, joiar. (A. 1280.) JOAXNIXUS. — ^Moneta; equilura S. Joan- nis Ilierosolymitani ; Jo^/«/u«, monnaie des che- valiers de Saint-Jean de Jerusalem. 1233 JON MEDl^ KT INFJMyE LATINITATIS. JOS 1234 J<.)ARI.\. — Munusjudicis, dignilas ; chnvgc, office di' jucjc ; ol. Ji'gcrie. JuHAGINES. — Apud Hungaros, coloni, ru- ricolaj, atque ipsa mancipia. JOCAIilLlTI'^K. — Jocose, jooaliter; enphii- santaat, plnisnmmcnt. (Ach. Spic.) JOCALARIUS. — Jocalium dislraclor ; JduU- Her. (Ch. Long.) JOCALiv — Ludicrum ; plaisanlerie. {A. SS.) — 'riieca rcliquiarum ; reliquaire, c/ciwc. (A. lAH-2.) JOCAIJA. — Ut JoALLi.E. (Pass.) JoGAl.lS. — Pro jxcnlis, conjux. (Mab., Analccl.) JOfAI.US. — Jocus, \aA\is]Jcu, amusement. {St. ccrl. Tut.) JOCAMF.X. — Ead. notione. (Ord. A'it.) JOGARl:;. — Ludcrc, lusilare ; ^'o^/er. [Chr. And.) Jor'ARI. — Luderc; Jouer. {Chr. And.) — Hasliludio concurrere ; fif/itrcv dans une joiUe, jotilrf. (Ord. Vit.) JlX'AIUUS. — Sannio, scurra ; bouffnn, plaixanl. (I!l.) JOCATUR. — ULJoci'LATOR. (A. 1291.) JOCOSA. — Nomcn cujusdam ensis Caroli Magni ; .Tnticuxe, cp&cde (.'hartcmar/nc. JVCOSIT.AS. — Jocalio; haiii\ US. — Genimcus, aureusvc ornalus; joj/aii, bijou. (A. l-iSi.) [ Jl)GL.\lllA. — Joculalorum seu mimorum isocielas ; troupe de jongleurs, dc comidiens. \{Rcii. Cum. Comp. Paris.) ! jbilAXXITili;. — Kquites S. Joannis Hicro- [8olyn)ilani ; clicrutirrs dc Saint-Jean dc Jcru- isalvi/i. (Hern, de Hrejd.) . Joili'ld'A. — Ut JoiiLLUs. (A. 1358.) I JOIA. — Posscssio, id omiic quo quis ulilur |el gaudet ; jtosscssion, jouissancc, biois dnnt \on i>ro/ile. (Ap. Miir.) I JOISSi'',X'ri.\. — Usus, posscssio ; joui-wnncc. \(.\. l."i:t.) Jni.ACiUM. — Mom q. Ciidi.AGIUM. JOj.JA'ri' AS. — Lirnaincnlum ; cnjoUrcmcnt. (tonxt. Curniel.) JOXCllARi;. — Ix)cum floribiis ppnri^cre ; ionchcr dc /jcurs ; ol. jnnquier. (A. |-J7I.) 30X('lli:illA. — llerbaruui florumve stralu- ra; jonchi-e. (A. liS7.) JOXCHETUM. — Locus juncis abundans; lieu plein de jonc-s, jonchr.ic \ o\. Joncherie, joitchicre. (Lob. //. Brit.) JoXCHIATUllA. — Folia el flores, ad jon- cbandum ; herhes el fleurs pour fair e lajonch&e. (A. 1289.) JOXCIlUriA. — Ead. nolione. JOXDltARIUS. — Prajcipuus apud pislores famulus ; premier (jarqon chez les boulangers. (A. 12I,S.) Jo.N'l'EIA. — (v>uaiiliira junclis manibus con- linclur ; jointee, nutanl que les deux mains Jointes peureni contcnir. (A. 1400.) JOFIXALATA. — Modus agri, ut Jornale. (A. 1472.) JORX.\Li';. — Modus agri, quantum uno die par bourn arare potest ; 7o»r/i'7^ de tcrre, me- sure nfjraire, autant de terre qu'une charrue prut en labourer en un jour. (Pass.) — Opus unius diei : corratx species quam ab honoinibus suis exigebant domini ; Journie de travail, sorte de corvie due piar les vassaux a Icur sei- f/neur. (S. xiii.) — Diurnus labor ct merces pro laborcdiurno ; travail que Ton fait en nn Jour, et salnire d/'t jxjur ce travail, journie. {Vet. Cod.) — Liber ecclesiasticus cujus usus quotidianus est ; Ic diurnal. (A. 1340.) JURN.VLFUI";. — Diurno operi vacare ; tra- vndler a la journie. (.V. 1296.) JORN.VLERIUS. — Qui jornalia seu agros possidct, vel i\n\ jornalibus seu corvalis obno- xiusest; celui qui possede des journauc de terre, ou qui est soumis a la corvie appeUe journal. {Cam. Comp. Par.) J()RN.\LIS. — Modus agri, ut Johnale. (A. 1319.) JORNAMENTIJM. — Modus agri, ut Jouna- LE. (A. 1282.) JDRNAXCIA. — Diurnus labor; journie. (A. 1414.) JdRN'ARIA. — Prtestationes pecuniariee ab iis soivendin qui corvatas seu diurnas operas (loininis suis dcdebant; redevancc en arijcnt paxjce au seigneur par ceu.e qui ne faisaienl par lescorvies en nature. {Pol. S. Rem. Rem.) JDRNARIU.M. — Modus agri, ut .Iohnale. (A. 122S), et liber ecclesiasticus, diuriuilis, oliam ut Jornale. (Hist. abb. Cond.) JORNATA. — Spalium vel iter unius diei; jour, Journie. (A. 1233.) — Modus agri, ut JouNALE. (.V. 1160), el labor diurnus, eliam ut JoiiNALi:. {St. Saon.) JoRXEI.\. — Labor diurnus seu merces pro laborc. diuriio, ut Johnale. (.V. 1202.) JORXLLLIS. — Modus agri, ut Jor.nale. (A. 12,".7.) JOllXFI.I.rs. — Kodcm sensu. (A. t27o.) JONNI'.TIM. — Kodcm sensu. (A. 12-JO.) JORXKUS. — i'.odem sensu. (A. 1234.) JORNUS. — Dies seu opera unius diei, ut Jtill.\AI.E. (A. 8S7.) JOIvlllA. — II Jahiiia. J(JSi:i'IIIXI. — Inter Valdensium sectalorcs a Jo'cplio quodain sic dicli. JitST.V. — llastiludium, pugna ludicra; /oi'ilc, lournois ; o\. jou.fle, Jostc. (A. 1327.^ JOSTRA. — Ead. notione. (Ap. Mur.) 1235 JUC LliXICON JOD 1236 Qui in Joalra dcccrlat; (imii.scinenl. (A. jcti r, JORTRATOR. Joi'tleiir. (Id.) JUTTICI. — Ludi; 5.V.) JOUIIN.VLIS. — Ul Jon.NALK, modus ogii. (A. 1411.) JLlUSTA. — Ul JosTA. (A. i;jli.) JOUSTAlllD. — Ilaslis conccvlavc ; joi'dcr. (A. 1314.) JOVA. — Idem q. .Ioiinale, modus ngri cl corvalif species, apud Majorences. (.\. 1319.) JOVATA. — Kud. nolione. (A. 1319.) jO\l'^RIUS. — Bubulcus, ap. Aragonenses. (A. 1192.) JOVATA. — ]\IeDSura liquidorutn, ul JusTA. (A. 1343.) J0Y.4J. — Jlundusmuliebris, jocalia ;joyaiix. (A. 1247.) JOYHA. — Eod. sensu. (H. Ncm.) JUARIA. — Ul JuvERiA. JUBA. — Ambo, pulpitutn ; ixbe. {St. eccl. Tut.) JUllEUE. — I)ignari, \c\\&;daigncr, vouloir hien : « Jube, domine, benedicere: » Daiynez, seigneur, etc. JUBEUS. — Tunicffi species ; pourpoinl. JUIilLyEUS. — Uonuta plenaria peccalorum indulgciilia iis qui liinina SS. A|)Osliilorun> Ru- m;e visilareiit, quniihct cfntesimo anno indui- ta, cujus auclor full lionifacius Vili PP ; par- don general accovde par Boniface Mil el fixb a chaque xiecle pour ceux qui vixilaient les basiliques de Rome {ce lemps futriduit a'ijQans par Clement VI cl a 2b ])ar Si.rle IV.) — Pos- sessio seu prtescriplio 5(J annorurii ; possession, jouissanvc qid dure .'iO ans, ou prescription qui arrive an bout de 50 uns. [Canon. Hib.) — Homo grandaivus, ceiitenaiius ; cenlcnaire, niacrobite. (Flod.) JL'BILARll'S. — Qui quinquaginla annos in eodem statu perspveravil ; qui a passe cinquanle an.^ dans le mi'me Hat, dans le mrme emploi. (A. 1182.) JUBILAHUS. — Giarus, iiluslris ; illiisire, distingue. {A. SS.) .IUB!LE('!M. — I.icoiitia Sorboiiiea. scu bien- nium quod baccalaunii luiubaiiUir in Paiisien- si Uiiiver.silutedispiilalinnibus thcologicis inle- ressc at docloris gradum possiiil consetiui. fA. 1436.) ^ JL'liH.UM. — Argutus sonns, pasloralis agrcslidquo vocis sonus, apnd Latinos ; neuma, prodiiclio cantus in (inali iitlcra antiplionee seu cujusvis caiilus eccJesiaslici, apud medii sevi scriplores ; cri de Joie des palres : on a ensuite ainsi appeh- Ics notes qui allongent le dernier mot dans le chant des nntiennes. JUCATA. — Modus agri, idem q. Bovata, id est tanliim lerraj quantum par bourn arare po- test ; mesure agraire contenant autant de tcrre (ju'un altelage peat en laboitrer. ] id. Johnale. (Ap. Mab. Itin. Hal.) JUCTUS. — Ead. nolione. {Po!i/pl. Plor.) JUCUNDA. — Pro Dllcia aut Jocalia. (p'or. Vet.) JUCUNDARI. — Obleclari ; dvertir, amuser^ charmer agrdablement. (Lacl.) JLD/EA. — Mansio Judaeorum inoppidis; quartier des Jiii/s, Juiveric ; ol.Jiirie, justerie, JUD.I'MC (IVIINES. — Cannes animaliuni a Judajis inlerfectorum ; viande prorenant d'ani- maii.v abattus 2)ar lesJuifs. (St. Mas.) lUn.EARIA. — Ut JuD.KA. (A. 1206.) JUDAK'A. — Eod. sensu. — Imo census an- nuusaJuda'is solutus ; rederance qiiepaient annuellcmevi les Jaifs. (A. 1230.) JUDAIS.MI S. — Ut JuD.KA. (A. 12CJ.) — Ju- da'oiummi-nsa nummuiaiia scu usuraria. {Mon. .Ingl.) — Ritus, religio Juduiorura ; Judalswo, religion Jiiirc. (Pass.) JUDAIZARE. — Reiigionem el rilus JudaiO- rum sectari; sidvre la religion el Ics usages des Juifs, Jtidaiscr. (Pass.) — Fidem fallere ; man- quer a sa parole. (A. lltlo.) JUDEX. — Qui e senatu est ; tnembre du s6a nat, senatcur. (]'et. (II.) — Qui inter procere- et magnates numeratur ; grand, personnage elevb en dignite. {Vet. Gl.) — Comes; comte, (Pass.) — Dux; due. {A. SS.) — Notarius ; scribe, greffier, notaire. (Ap. Ughel.) — Doc- tor legis,judicis assessor ; n.wMs-ecr, celui qui assistele juge. (Mars, de Men.) — Procurator, is cui pra;diorum seu rerum aiicujus cura in- ciinibil; inlcndnnt, survciUant, rigisspur. (S. via, i.\.) — Quivis priefectus ; chef, comman- dant, gouvernon-. (S. vili, etc.) — Qui vecliga- lia instituit, pera:quat el exigit; of/icicr charge de I'assielle et de la perception de I'impCit. (Pass.) — Jiide.c dativHs, delegatus ; cor««iw- saire. (A. 997.) Jde.v fiscalis sea pub/icHs, a re- , gc constitutus; 7nagistral incest i par le prince de VavAorile. Judiciaire et agissant pour son compte. (S. Yii. etc.) Jude.c priratus \cl medio- • cris^ judex in villa conslilutus, .«eu, ul alii vo- lunt, qui tribula alicui private riebita colli- i gebat ; Jugc municipal, ou agent chargb de la \ perception des taxes nppar tenant a unparticu- Her. (Id.) Judex major, senescalli in Provincia \ legalus ; lieutenant da s6nvchal de Provence ; I ol. Juqc mnqe. (Pass.) ' JUlilCAMKNTUM. — Senlenlia judicis; , sentence, arret du Juge. {Tab. S. Serg, And.) JUDICARE. — Concedere, disponere, lega- re, supremo. ;Hc^icio de bonis suis decernere; cbder, Ibguer, faire don, disposer par testa- ment. (Passim.) Judicare pa'nilenliam, impone- re ; imposer une penitence . (A. 768.) Judicare le- gem, id est secundum legem, cui opponitur ju- dicare contra legem ; Juger conforniement a la loi. (Le.r. Long.) JUDICARIA. — Judicis jurisdictio ; ressort Judiciaire, Juridiction. {Leg. Luitp.) JUDir.ATIO. — Ut JuDiCARiA. (A. 1178.) JUDICATOR. — Ul Judex. (A. 1237.) JUDIGATORIUM. — Ubi judex judical; lieu oil. se rend la Justice, tribunal. {Vet. Gl.) JUDICATUM. — Sententia judicis ; sentence, Jugemcnt. {Cap. Car. M.) — Decrelum scrip- turn quo quis de rebus suis judical seu di^po- nit; testament, acle par lequel on dispose de son avoir. (Ralh.) — Dignitas judicis; dignite, office de Juge. (A. 1302.) 1237 JUO MKDLE KT 1NF1M.45 LATINITATIS. JUI 123S JLIDICATURA. — Digiiilas judicis, ut Ju- DiuATUM. (A. 1302.) — Locus ubi judicalur, ul Jl'Imcatohiom. {Cod. Vet.) — Actio judi- candi. judicatio ; (icHon cle Jugev, juyement. (St. Mas.) — Itistrictus judicis, ul Judica- HiA. (A. liio.) — PriL'Stalio qua; judici vel potius domino fit, eraolumentuin quod ex ju- iliciis provenit, multa ; profits qui proviennent (le rerrrciije de la Justice, amende oil parlie de I'amendequi appartient auseir/neur ou aujur/e. (A. 1323.) JUDICAIUS. — Gomilatus, territorium jiuli- cis seu comitis ; coml^, ressorl d'lin comle ou d'lin juf/e. \'id. Judex. (Ap. .Mur.) — Oflicium seu dignitas judicis ; office, charge ou digniW; de jiif/r. (I'et. de Vin.) JUi)ICIALIS. — K.Ktialis, perniciosus ; fu- nestc, pernicieu-v. {A. iSS ) JUDICIALITER. — Inlelligenler ; avccjuge- mrnt, apres dpreuve. (Sid.) — Per seiiteatiam judicis ; jadiciaircmenl, par sentence dii juge. [Chr. Triv.) JL'DICIAKIA. — UtJuniCARiA. (A. 1110.) — Naviiim species. [Cod. Theod.) JUi)l<'lARIUS. — Assessor; assesscur. ( Vel. Cons. lYorin.) J[1D1G1SSA. — Uxor reguli seu loparclKe in Sardinia. (.Mur.) JUDICIU.M. — Dislriclus judicis ; res. •Mur.) Judicium rn.isnlli ingredi dicitiir duiiii- nus cum locum; ubi jus dicit, ingriulilur, turn cniin illius ccssat jnslitia, el juslilia domiiii lo- cum halifil ; qunnd le seigneur I'ntrnil flans les terrri de son vassal, la justice lul apparlenait el cel/e de son ras!n de auro iiiuiidissiiDu unum |)ens. lib. numero 2. » f.Uiasl.) Ubi Hul('iigcrusy/'//(//in«, esse exisli- iiial iiiinii.-ijuginn, (|uod ex auro in basilicis di- calialur, ul memores essonl verborum ('lirisli diciTilis : Juguin uirum suarc, elc. Cangio longe pelila vidflur explicalio. (.V. 1U2.) JUGUl.US. — Glailius ; ipee. (A. SS.) JUOUM. — Yeclis lunatns inslarjui;!. — Ju- gum terr tabulis regum Gallife alque adeo a scriploribu8 ' medii o.'vi, magislralus ac of:iciales comitum, ! vel judices infcrioris ordinis qui raajoribus su- berant) ; 3" nobilium nalu minorcs ; cadris de i race noble, putnes, o\. .jurei'jn"urs ; 4° in ordine i ecclesiaslico, ii qui infcrioris pradus sunt(verbi i gratia, in concil. Emerit., diaconus dicituresse ■ junior presbytcro, id est dignilatc inferior), sed prieserlim sic appellari videntur quivis clerici, '• post subiliaconos, ut sunt lectores, exorcista;, • ostiarii, fossarii, etc., quosj/n-crte? vocal lex 10 Cod. Theod. ; clercs des derniers rangs de la* hierarchie rcclesiastique ; 5° in monasteriis, qui i alterius in officio adjutores erant (verbi gi'al. subcamerarius camerarii junior erat) ; dignilai- rc.< clauslraux de deuxieuie ordre ; ()° ministri, famuli quilibet, pr.-ecipue tamen pistorum et molendinariorum ; domesiiques, valels, surtout, garrons uieuniers ou bnutnngers, ol. Joindrcs, juindres, Jnen?H'S, JUXIORATUS. — Munus et oflicium pres- • byteri ciii curaincumbit r;c(7r(a//o;nleservicndi, et jus illud officiuin alii concedendi ; Junioral, i office de ricnii-c ou desserrant et droit de tiom- mer n cet office. (Pass.) — Feudum quod a ju- ' niori fralre possidetur, ratione cujus hum.if,'iurn ; fratri primogenito pra;stare debetur ; Juveic/ne- 1 rie, fief possedc par uii cadet de famille noble ou Juveigneur et pour lequel Vhomtnage est die au frare nine. (Ch. Brit.) JLJXIS. — K\juvenis vox contracta. (Ap. Martin.) JUXQUARE. — Ut Jl'Kcare. [Ind. eccl. Const.) JUNQUERIA. — Ut JuNCARiA. (A. 1153.) JUXQUERIUM. — Ead. notione. (A. 1419.) JUPA. — Vestis talaris species ; jupe, pour- point, soutane, tout vc'lement d'homme ou de femme qui cache les jambes. JUPARELLUM. — Eod. sensu. (Ap. Mur.) JUPELLUM. — Sagum militare ; casri'iuede guerre, o\. Jupel, jupnn. (.\lcxand. PP. IV.) JUPO. — Ul Jupa: « Xullus in ordine sacer- dotali conslilutus pr;.r;sumal vel auileal Missam celebrare, nisi habeat caligas cum Jupone, seu alia veste popinquiori camisire. » (A. 14i0.) JUPOXERIUS. — Qui facit jupones ; tail- leur, couturier. (A. 1307.) JUPONUS. — Ut JuPA. (A. SS.) MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS (ienuenses C/'l- 12 it JUR JUPPUS. — Thorax, apud rasse. JURA. — Conjuralio, fuedus, quod jura- mento firmelur, sic dicla ; association, xo- ciHe, coinmiinc. (Mon. eccles. Aqnil.) — Ju- raraenlum, sacraraenlum ; servient. (A. 1073.) JUIiADl.V. — I'aclura, convenlumjuramento firmatum ; accord, arrangement fait sous la foi da .lerinenf. (A. 1340.) JUllAMKNTALIS. — ]'id. Juramentum. JUKAMI'^NTUM. — Juramenti genus quo qui impusiluin delictum a se amoliri cupicbal, id pneslilo juramenlo diluebat, Hici^eji de jiisti- ficalioH fuifsagc dans- Ic.s premicrssiiicles dnmo- yen dye pour se disculper d' une accusalion sans tiinoins OH sans prettves convaincanlcs \ I'in- ct'.lpli declarail, sous la foi du serment, qu'd n'arait pas commis le crime ou dilit dont on I'ai'cnsait. {i^\ le fait impute etait (icu impor- tant, la declaration de l'iiicul|)(j suflisait, srda manu sua jurahat ; si I'accusation 6tait grave, cette du'cluralion devait 6lre confirmee par lo lemoignage de personncs dont le nombre dipendait de la nature de rincriminalioa. Geux qui venaient ainsi attester I'innocence d'un accus6 s'appelaient /((/•a/o/T.*, conjurato- res, sacranienla/cs compurgatorcs, purgalorcs, etc., el Ion se servait du mot conjurare pour expriiiier Facte m6me de leur attesta- tion. Itans les proces entre particuliers, Iss co-juranls du demandeur etaient qualifies de noiitinali, dcaominalt, et ceu.x de la partie ad- verse se nommaient arf'oca/i, r/erti. Lesexpres- sions j((rare cum unica manu,Jurare cu)n duo- bus aliis, jurare lerlia, duodecima, centesimn manu, etc., signifiaient que la partie avait 6te :accompagn6e par un, deux, trois, douze, cent ' co-jurauts. ) — Aftirmatio vcl negatiode aliquo attestatione sacra Dei lirmata; a/'firinalion ou ncgnlion d'nno chose sous la fni du senneni, ; maLs i-ui in collogio artiiicium, invigilat ut statuta (pia- to- lius corporis ulilitatem speclanl, diligcntnr ob- 1243 JUS LEXICON Jm lii'i servenlnr ; (jarded' an ni6tier, of /icier chargi de (Ufcndfe lex droits ct de I'eilli'r d. iexicaiion dex xlalids d'line, corporalinn d'arli.ians, ol. iiiri', m(i:trc-juH. (\'&%^.) .lUKAVlSUS. — Comjiuli vel facti probatio coram lis qui id ex oflicio vel jure prtHslant ; action de proiirer I'exaclitude d'lui coinple oh d'nn faitderrint ceux qui out mission derecher- cherla v&riti. (A. 1320.) JUREA. — Ut JuRATA. (CArtc^/i. 5. Trin. end ) JUREDIUM. — Videtur esse species jurisdic- lionis qute exercebatura scabinis mieT jm-atox, (A. 11^6.) JURE-MAXENTIA. — Idem. q. Hesseandi- siA. (A. 1233.) JURETIGUS. — Legisperilus ; jurisconsulte. {Vet. Gl.) JURII'IGA. — Juridicus dies vel ipse judi- cum coiicessus Jour d'rnidience, scatter. (A. (1450.) JURIDICALIS. — Juridicalis dies, in quojus diciluT ;joiir d' audience eelui oh le tribunal se r&iinit. (S. xiii.) JURIDICE. — Legitime ; selnn la loi, legiti- mement. (Lud.) JUHIDIGINA. — Jurisdiclio, administralio; jvridiction, pouvoir, autorild, adminisl rn tuin de la Justice. (Tert.) JURIDICIUM. — Jus; droit. [Vet. Ch.) JURIFICARE. — Jus dicere ; rendre la .jus- tice. [Chr. Ord. S. Ben.) JUmSDIGTIONALlS. — Ad jurisdiclionem seu justitiam pertinens ; relatif a la justice ou a Vadniinislrntuni. (A. 1336.) JUIUSTA. — (Jui juri civili vel canonico dat operam ; ju.risconsulte, ol. Juriste. JUHMARGHA. — Limitum judex; juge des frontieres. (A. 1080.) JURNALK. — Ut JORNALE. JUS. — Tributum, vectigal ; ta.ve, impdt, droit. (Pass.) — Praestatio qua' non est justa ; exaction, e.rtorsion. ((iers.) — Merces, sala- rium ; honoraires, salnire. [Cone. Hisp.) — J us aniniarwn , jus capita plectendi ; haute jus- tice. {\. i2i'i.) Jus capitale, jus domini capi- talis ; droit du seigneur. (A. 1288.) Jus cate- na, quod carceris custodi praestatur ab incar- cerato pro potu et cibo ; sommeque les prison- niers donnent au geutier pour leur nourritrire. (A. 1352.) t/«s cotuuefum, quod usu tantum prtevaluit el consuetudine induclum est ; droit bas6 sur la coulume. (Ap. (.¥,(. Jus consulare, quod adcomitem, quietco/ifw/dicebalur, perli- neldroit du conile. (Lob. H. Brit.) Juscreden- ti;p, quod domini habebanl in rebus praesertim adviclum necessariis, quas sinepraesentipecu- nia emebant a subdilis, quasve ab illis mutuo sumere iis fas erat ; droit de cr^nncesou de cre- dit, par lequel le seigneur avail le privilege de prendre dcredit chez .ion vassal tout ce dont il avail besoin, meme les provisions de bouehe. {A. 1341.) Jusdecimnle, jus percipiendi decimam ; droit de lever la dime. (A. 1241.) Jus domini, quod ad fiscum dominicum pertinet ; droit du fisc. (A. 1214.) Jus ccclesiasticum ; jure ec- clesiaslico bona possideri ab ecclesiis diceban- tur, quod clerlcis et presbyteris ii-* uti et frui concessum essel ut propriis, ila tanien ul ea donarc aut venders iis non llceret. (Pass) Jm emp/ti/leoticarium, quod pcrcipicbat dominuij capilalis ob praidium nut quidquid in emphy- teosim datum ; droit annuel pa;/6 a\(, proprit' tnird ilu fonds par rempliyleote. (A. i2\H.) Jus eqticstre.quo dominus feudalis a vassallis exi- gere potest ut cum ipso in exercilum equis ins- Iructi pergant ; droit de cherauchbe ; Vid. Ca- VALCATA. ( V. liS2.) — Jus florensc, 1° civile, cui opponitur ecclcsialicum ; droit civil (Ghun- rad.) ; 2° id quod ex foris seu niindinis percipi- [ar; droit dh an seigne\ir pour les foiresct marchis. (A. 1179.) — Jus inrantus. quod prin- cipi solvitur pro licenlia auctionandi bona de- biloris ; droit da nu .leigneur par le criancier pour la permi.ision qu'il en obtient de fairi vendre les bicns de son dbhiteur. (Bonif.) Jxis laudandi, (\\ioA domino feudi pensilatur pro facuJtale alienandi feudum ; droit de Mutation] Viil. Laudes. (A. !35l.)y"v mortunrium, jus quod silii olim in bona defunctorum attribue- bant parochi, idem q. judicium defunctorum, ]'id. Judicium. (A. 1264.) Jus naturx, quod filii babent in bonis parentum ; droit des en- fonts snr rh<^rilage patrimonial. (A. 1474.) Jusnaulx, quod pro transvectione exigilur ; passage, pri.f du transport par enu. (Ap. Marl. Anerd.) Jus nuptiarum, quod a nubentibuspa- rocho praestabatur ; droit du par les noureanx epour au preire qui leur a donn6 la bl'ntdic- lion nuptiale. (.\. 1273.) Jus operate, quo ope- ras a subditis dominus exiffere potest ; droit d'c.rigerlu corvee. (\. 1237.) Jus pr.vtorium, scriptum, droit icrit,a qui il nest pas permii de dernger (c'etait le recueil des lois d'Etatdes Romains.) Jus scholarium, jus tenendi scholas et publice doccndi ; droit de tenir ecoh'. (.\p. Lud.) Juslurni, ([uo quis praidium ab agnato dislraclum, pretio emptori reddilo, redirait; droit de rent rcr en possession d'une terrc pa- trimoniale en remboursant k I'acquerear la sommequ'il a dnnnie. (A. 1341. Jus facere et recipere, litigare, actoris vel rei partes agere ! plaider. (S. xiv.) /ura parochiulia, vocantur polissimum sacramenta quorum administralio ad parochum juresuo competit. (A. 1202.) Jl'SCELLUM. — Ferculi genus. « Pra;po»i- tus Hispaniffi pro ferculo leguminis, Juscelluin commutabal confectum ovis, vino et sanguine. » {Chr.S. Trud.) JU.SniGENS. — Judex ; celui qui rend lit justice. Jufje. (A. 1385.) JUSEK.VXUS. — Catena aurea aut argentea certa ratione elaborata ; chainette fnite de pe- tites niailles d'or ou d'argenl ; ol. jaserari. (Pass.) JUSERMA. — Spiculam, ut Gisahma. JUSO. — Dcorsum, ut Jusum. JUSSIO. — Divisio ; partage. (Luilp.) JUSTA. — Monomachia ludicra, hasliludium singulare ;joutr, combat entre deuc chevaliers qui se hat tent jmur I'honneur. (Pass.) — VasiS species, lagenula ; .;m?^(', rr?.?e o(f flacon de ta- ble d'une capaciti'; invariable et d'une forme qui se rapprochait de celle des aiguiires. (A. 1244.) 1245 JUS MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. jva 1246 — MensurcB liquidorum genus; Juste, mea-.ife pniir Irx /i'/iiidex, a pcu pri'-i ^ijnlc a la pinte de Paris. (Van.) Jusia doncsuralis, seu tcrlir- ra, mensuni vini alitjiiantulum major consueta quaj inoiiacLis in Icslissolemnioribus dalialur ; mesiire de vin uii pcu plus ijrnndc que la mr- \Hre ordinaire qi'e Von donnait au.c moines lies jours des f/randes solennilis. (S, xiv.) — Mensura fiunienlaria ; Jiisle,mesiire jiour les grains dnnl la aipacilc n'cst pas bicn connuc. |(A. (tuil. (taut.) JUSTAXTIA. — Hospilis mililis supellex ; mobilicr que Von derail /ournir anr troupes que Von 6tait tenu de loger ; ol. Juslance. (A. 1481.) JUSTARE. — r.udicre pugnare ; Jouter. (Hym.) — Probaie, conferre ad modulum ; conslaler la cnnforniit6 d'une mesure avec son ttalon. (St. Maur.) JUSTETUS. — Vas conlinendis liquoribus iduneum ; rase, pot: ol. Juste, juisle; ]'id. JobTA. (A. ia52.) JUSTICIAL. — I'oculum vinaiium ; casr a vin ; ol. Juste, Justolct/e ; Viil. Justa. (A. 1403.) JUSTICUS. — Justus ; Juste, equitable. (A. 11211.) JUSTlFlCll. — Judex, baillivus ; celui qui rend la Justice. Juije, bail/i. (Scrij)t. rer. Fr.) JI'STIFK'AHILIS. — Ut Justitialis. Jl'S'l'IFH^ARE. — Xon tam justiliam oxer- ccre, quani judicio dato damnare, vel per ju- dicium conipellere : « Dans ei uipdielalem vi- ccconiitalns, ila ut mini.ster episcopi et mi- riislcr counVisJusiificoit, et leges ajqualiler di- viilunt. » (Loi.s.) — Merilis pcEuis afficere, dt- hilo Eupplicio pleclcre ; Justicicr. (Jac. Hae. Scot.) — I'urgnt't',absolvRre ; Justificr. (A. 867.) JLUSTU'ICAIIIUS. — Ut JUSTIFER. JUST1I''1('ATI(). — I'urgatio, absohi tin ;,/)/.<;. li/icatinn. (A. 8()7.) — Legitima h.-credilalis porlio ; UiiHimr. (\. 1203.) JUSTlKICATOll. — Ul JusTii-Eii. (A. J 144.) JL'S'rUJKRirs. — Id. q. Justitiahils. JUSTILIliM. — Jus ; jus, sauce. (Kenh. JUSTII.OQUUS. — Qui justa et xqua loqui- tur; q}n dit des choses Jusles. (Ap. Duel.) JUSTITIA. — Tribulum, census, vectigal ; imposition, ta.ve, redcrance. (Pass.) Juslilia atrii seu cxmelcrii, quod pro sepuilura per- soivilur; ce que Von pai/e pour ('aire enterrer un innrl. {('hr. liesnens.) Justitia Iransitus, triliutum quod a trauseunlibus per lerrani alioujus dumiui solvilur ; droit de passaije. (A. 1141).) — Jurisdictio, cognitio judicis ; droit di justice, Juridiclion. (Pass.) .\lta justitin, merum imperium, jus gludii ; /if(»/f justice. (Pass.) Ju.ttitia simpler, minuta seu parrn, inferior; ba.tse Justice. (I'as.s.) — Tri- bunal ; li'ju oil se rend la justice, tribunal . (A. 1437.) Justitia cajiitalis, supremum Iriluinnl ; cour snurerainr, tribunal de Vnrdre le plus ileri. (A. I."*41.) Justilias fnrere vel lenerr, placilum tcncre ; tenir le plaid, pri-si,ler Vastrmblee tut se rend la justice; ol. tenir la justice. (A. 7C0.) — Jus quod alioui in re qua- vis competit, sive in ejus redilibus ; droit que Von a .'iur une chose. (Ap. .Mur.^ Justitinm suam facere, ablatis pignoribus debitum exi- gere ; faire saisir. [Churtul.S. Tromont.) Jus- titiam facere, 1° facere satis, debitum solvere, latie sentenlite oblemperare ; sulisfaire, pai/cr ee qu'on doit, se soumelire ii Ve.rccution d'un Jufjement (ap. Mur.) ; 2° juri stare ; compa- rattre decant lejuge. (S. ix.) Justitiam invc- nire, jus suura a judicc oblincrc ; obtenir Jus- tice. {Leg. Luitp.) — Mullajudiciaria ; amende, peuie judicittire. (.\p. .Mur.) Justitia ban>ti, multa ob bannum infractum imposita ; amende, jiour riolalion d'uao ordonimnce. (A. H74.) Justitia pro duello, multa pro duellis domino solvenda ; amende prononcee au profit du sei- gneur i:ontre la parlie qui sne.combe dans vn duel Judiciairc. (Pass.) Justitia de teloneo, multa pro fraudato vectigali ; amende pour trfjiiijierie en utatirre d'impot. (S. vil.) — Ju- dicium, senlenlia judicis, decretum, statutum ; Jugement, sentence, ordonnanee. (A. 1204.) — Locus plectendis reis vel eorum cadaveribus suspcndendis deslinatu.s, patibulum ; lieu ties e.reculions cupilides, ou jourches pntibulaires. (A. 1301.) — hi'\c\; Juge. {Leg. II. I reg. Angl.) — Hastiludium ; joule, combat singu- lier entre deux cheraliers qui se batlent pour Vhonneur. {II. obsid. lat.) — Immunitas, pri- vilegiura ; immuniti, privilege, franchise. {.Kp. I.ud.) — Poculum vinarium et vinum quod in eo continetur; rase a rin, juste, et le vin qui II est renf'rme. (Ach., Spic.) — Cibi diur- na porlio quie monachis, canonicisve compe- tebat ; pitance, ce rpte Von donnait a chaquc nioine el a ehaque elianoinc pour sa nourriture quotidienne. {X. 1062.) — .'Vptitudo, conve- nientia ; justesse. ( Tert.) JUSTI ri.^blLlS. — .'Vlicujus jurisdiclioni el justitia! subjcctus; justiciable. (Ap. Hrus.) Jl'STlI'lALlS. — Ead. nolione. (A. 12(59.) JU.sririAHATUS. — Justitiaiii seu judicis regio, dislrictus ; pays stiumis a Vautorili t'u Jtnje, rcssortjudiciuire. (A. 1332.) — Dignitas justiliarii ; tUgnili ilu Juge. (A. 1240 ) JUSIITIAKE. — Jusliiiam exercere, judicio damnare, compellere ; e.rercer, rendre la jus- tice, cimdumiii')'. {Leg. I^tirm.) — .Merilis poe- nis afticere, debito supplicio plectere ; justi- cier.{.\.. Vlit3.) Juslifiare per tiurem, auris ab- scissione mullare ; essnriller. (Tab. Fos.) — Munus, ofliciurn justitiarii seu judicis vel etiam ap|).iritoris exercere; e.rercer lei /mictions de Juge, ou mi'iue celles de .^ergent. (A. 12i)t).) — Judicis decreto cogere ; eontraindrc par auto- rile tie justice. (A. 1182.) — IMgnora auferre, obsignare ; .tTt-iiV. (A. 1249.; — Coram judiee stare, causam dicero; cnmparaitre en jtislice. ^S. Hern.) — Justitiare se, cnusam propriam defendere; tU'fendre xa cause. (S. .\iii.) JISllTlARirs. — Judex ; juge. (Pass.) — Justillis seu jurilius regiis percipiendis pra'po- situs ; fotnier des droits on ths iuipOls. (.V. 1320.) jr.-^nTlA'run. — Kml. nolioue ; etiam is qui nlicuju* jurisdiclioni et ju'lilin' ohnoxiu.t cal; justiciable. {Chartul. Camp.) 1247 KAL LEXICON KAM 1218 JUSTITIATL'S. — 1° (subst ) jusUlia, juris- dictio ; dignilas judicis; J(O'i(/(t7i0)j, droit de justice, et office, churgc de jnfic ; 2" (aflject.) de monaclio dicitur alicui pccnre rt>;,'iilari subdilo, judicio superioris ; Juslicii, corrir/e, jiimi. JUSTITIOXAKIUS. — Judex, iil Justitia- HllS. (Lc.r. Pol.) JUSTI'rrs. — Mcnsurse frumenlai'iffi spe- cies; ]'i(/. JusTA. (\. 1243.) JLsriZAKl']. — Pignora auferre, ut JusTi- TIAHB. (Cliarlul. Vand.) JUSTUIO. — Glaux, planlce genus ; herhe an Init. JUSTUS. — Justus homo; vir conflrmata relate ; homine fait. (Mur.) JUSUM. — Deorsum ; a has, « terre, en has, dessous ; ol. Jus. (Pass.) JUTARIA. — Ut JUD-EARIA. JUTRIA. — Pro JusTiTiA. JUVAMEX. — Adjutorium ; aide (occurrit non semel ubi agilur de obligalione qua vas- sallus tenelur juvare dominum superiorem seu legem, cum bellum imminebat ; ]'id. IIOSTIS.) JUA'ARE. — Juvare se de aliqun re, ea re II li, potiri ; se servir d'urte chose, Vemploijcr iV son usage, se Vapproprier. JUVE.NAHI. — Juniorem fieri ; devenir plus Jeune, rajcunir. (]V<. 67.) JUVEXCKLL.V. — Junior puella ; Jeune fille, joufcncclle. (.V. 1403.) JUVEXCULESCKKE. — Ut Juvenaiu. (S. Amb.) JUVENERI. — Ead. notione, seu ad inslar juvenis agcre ; rajeunir ou se conduire comme^ an jeune homme. (Gest. Tanc.) JUVEXESCERE. — Kad. notione. (Id.) JUVENTITUDO. — Juvenlus ; yVvoimc (S. '. viii.) •> JUVERIA. — Munus judicis ; office du juqc, (A. 1136.) JUVERIUS. — ]5ubulcus ; houricc. JU.XTARE. — Appropinquare, jungere, ad- jungere ; rapprochcr, joindre, r&unir, ol. ajoiister. (Laur.) JUY.A. — Vsus; jnuissn nee. (A. 1315.) JUZATARIA. — Mansio Judseorum in oppi- dis ; f/uat'tier des Jiiifs, juivcrie. (A. 1200.) JUZGUS. — Hispanis, judicium \ jugcment. K K. — Liltera numeralis quic 230 denolat ; si recta linea supperaddatur (k), 23,000 signi- ficat. KA. — ]'id. cum CA aul QU voces quy non inveniunlur infra. KAAGIUM. — Tributum, quod pro facultate onerandi et exonerandi naves in littore conce- dilur ; droit que Ics marchands payent pour deposer leurs marchnndises sur le qicai d'xin port ; ol. qiiaiaqe. {Mon. Anql.) KAASGIUM. — Ead. nolio'ne. (A. 1292.) KAEYUM. — Salictum ; saussaie. (Chartul. S. ]'a))d.) KAFICIUM. — Mensuroe frunienlariae spe- cies ap. Hispanos ; mcsure de capacile pour les grains; ol. kafiis. (A. 1317.) K.\IAG1UM. — Ut Kaagilm. (A. 1379.) KAIUM. — Lapideus ad fluvii ripam aarcer : quai. (A. 1269.) KAKIA. — A Gr. xx/.(a, malilia ; mkchanceti. (A. S.S. Ben.) KALEXDA. — Anni inilium vel prima dies ; le premier Jour de Vannee. (Pass.) — Mensis prima dies ; le premier du 7nois. (Pass.) — Quivis dies ; ?oi jour quelconqne. {Vit. S. Land. Metens. episc.) — Pensitatio quffiprima cujuslibel mensis die canonicis conceditur ; hnnoraires payts au.r ehanoines au commence- ment de chuque mois. [Obit. eccl. Morin.) — Initium cujusvis rei, puta locus, ubi territo- rium incipit ; point ou commence vne chose, home, liuiite. (A. 1214.) — Marljrologium' cui addebanlur obituarium et ordo Oflicii, ut Kalendarium. {Reg. Odon. visit.) — Knlendx : 1° publics ac superslitiosoe Ia3lili» quas A-n- lendis Januarii cxhibuere primum gentiles, usurpavere etiam poslmodum Christiani ; ca- lendes, f'te paiennc que les Chretiens celebre- rent longtei/qys (Pass.); 2° convenlus presby- terorum singulis Kalendis mensium ; conferen- ces ecclesiastiqiies (Pass.) ; 3° sodalitates ad pias causas ; confreries, associations en vue d'aiirres de pi&ti. (Sambuc.) KALEXDARIS. — .\nni initium ; lecoynmen- cement de Vannee. [Tabul. Cas. Dei.) — Men- ses halendares, qui a Kalendis ad finem usque numerabantur, menses integri. (Nolum est scriptores post annum 1000 menses integros in duas dislinxisse partes, quarum prima a Ka- lendis incipiebat, altera a die deciino sexto. Kaleiulares itaque menses dicebaiit, cum men- ses integros, nulla adiiibila divisione, sigiiifi- care ipsis animus erat.) KALEXDARIUM. — Marlyrologium, cata- logus, index ; martgrologe, catalogue, eiat in- dicatif, indcv. (Pass.j — Data temporis nola ; date, indication chronologique. (Pass.) KALEXDARIUS. — Quivis dies mensis ;yoin' en general. — Dies kalendarius, primus cujus- libel mensis; le premier du mois. (fluid. Disc. Farn.) KALENDATICUM. — Prajstatio qu.T Janua- rii Kalendis fiebat ; redcvance, prestation qui sc /aixait aux calcndes de Janvier. (A. 11.37.) KALEXDATIM. — Per kalendas ; pendant les calcndes, KALEXDATUS. — Kalendis seu die ac anno notatus ; daii. (Pap.) KAMAHUTUS. — Sardonyx ; cama'icu ; Vid. Camjjus. KAMISIA. — lyamisia ultra marina, in- 1240 LAB MEDI.E ET INFIM.E LATINITATIS. IcruliB crassioris genus ; vetement de (lessons, chemise d'un llssu grossier. {Cap. S. Add. T.) KAXU(/nU.M. — Ut Cahiu.cium. KARACIIA. — Ut ('AHKAI)A. KAUAGHAKIS. — Ka.sachnrx herhx, hcrbae prtesligiis aplte, ut putabant. (Mab. Ann.) KAHAdlUS. — Ut ('ARAdCs:. (Mab. Ann.) KARIGA. — Pro Gahica. (A. 716.) K.VRINUM. — Forte via publica per quam cani transeunl : « VA de fonle usque ad fontera jiixa knrlniun, ubi fossatuui tcruiinatur. » (A. 1162.) KARISMA. — Prtcstantia, benignitas ; evccl- lence, nlfdhiUle, bicnvci/lnncr. (Kg. Par.) KARLKiNSES. — Idem q. Kaiioli.ngi. KARLOTUS. — l>imin. a Cnrolus ; Chariot. K.VRXEUS. — Pinna iiiuri ; crineau. KAK(^I>[N>uerelare. {Charlar. ecd. Alt ril.) KERKA. — Onus ; charge. (Thelon. mon. S. Bert.) KEKKEMAOISTER. — Apud Fiandrenses, jseiiituus ; inarr/iiillier. Ki;i;KIC.M.A.\lA. — Fixio iimitum, ut I'lnCA- tMA.'SAItlA. KMIvKI'llvlA. — i'.elgis, cccicsia, parochia, a '(ierm. I.rrck ; er/lisi% pnroisse. I KI'!li!Mi^Si\U.S. — Kermesinus color, pur- 'purcus luciilior ; cramoisi. I KEIlNEIiLARE. — Murum pinnis scu i/iter- >iieltis mnnire ; crineler iin mm-. (A. 1293.) I KERNELLUS. — Pinna muri; crcneau. (A. 1 1201'.) LAB 1250 Ut Ckesso.nahia, et (Jceh- KER.SONARIA. SO.NAUIA. KERSTRATA. — Apud Belgas, via quje ad ccclesiam ducit (a Belgico kerck, ecclesia, et Latino strata, via) ; chemin de I'ealise. (V.; 1240.) ^' KIDELLUS. — Macbina piscatoria in Qumi- nibusad salmones aliosque pisces intercipien- dos ; filet prupre a prerulre les saumons. KILI.\NUS. — Nota temporis qufc in velcri- bus instrumenlis occurril, v. g., anno 1375. /.';>(■; 2 iJ()'>vd.{\. 128G.) KXIFUS. — Ensis brcvior, ut Ca.mpulus. KXIPULUS. — Ead. notione. KXiVUS. — Ead. notione. KXoPlS. — Tuber, nodus; hosse, meud, clou a f/rosse tele. [Mon. Angl.) KOGGE. — Navis genus; sorte de naoire ; ol. coquet. KOKA. — Eadem notione. KOS.MUS. — Mundus, orbis terrarum ; I'uni- rers. KOTARIUS. — Anglis, rusticus, mansiona- rius ; paysan, qui halite la campagne. KRE.NELLUS. — Pinna muri ; cr&neau. KU.N'INOA. — Regina ; reine, femme de roi. [A. SS.) KYRIALIS. — Doininicus, a (!r. Kjpio; (.4. .V.V. lien.) KYR1ELELS.\RE. — Kyrio eleison concinc- re ; chanter Kijrie elecison. ( Vit. S. Wun. ahb. Jlrid.) KYI{1I';LES. ^ l.ituiiii' publica' in quibus KJp'.i EAi/iTov decantatur : « omnibus ciericis hyninum concinenlibus, laicis vero ki/rieles ce- leliranlibus. » (.1. .V.V.) KYKRll. — Kyric eleison ; le Kyrie eleison. {Orad. ]'et.) L. — l.illera numeralis que .'iO dcnotat. Si eidom iiltiTa! recta linca supiicradiialur (E). iTiO.OoO significal. — lulcrdum pro U, N el U 'ponitur, ut t'ltiim pro datum, calaniitas pro cadiiDiitas ; li/nipha pro ni/mjiha ; Idanda pro braiida, clc. LAHARU.M. — Signum militarc Romano- rum, pensile, ex panno aul serici) confec- lum, fimbriis ac aliis ornamcntis instru- clnin, et transversario antennaj specie ligno anixum, a suprema conli parte pendens. .Sic pr.isertim appellator sub Gonstantino vc- xillum in quo, Gbrislianus faclus, Ghrisli nionogramma (lescribi curavil. Sequenlibus li-inporibus labari Koniani forniani seivarunt in vexillis ecclesiaslicis, quihus perinde /"- I'iri nomen Iribuerunt nonnulli scri|ilores. /.■I'liriiiii pro hTihi usurpavit Ansclmus in 1251 LAB LEXICON LAB 1252 act. S. Guigeris. Hanc vocem pro cn/rr ?ive criicLi xii/tin so'pius eliiim usiirpant scriptores inferioris ii'vi ; alque liiiic fsl quod signum crucis ill liUt'iis sive diplomalibus hac a?tate apponi solitiim Inhnri nomine donabant. LaHUAHEUS. — Machina bellica ex ligno conslrucla et ad sustinendam saxorum atijue missilium vim accommodala ; machine de guerre faile jmur rdsisler ntC'' pierrrs dcs ma- chines de jet de I'enncmi, sorle de palissade ou de lonelier. (Her.) I.AHI'ILINTUS. — I'ro J.abyrintiius. (A. \2\r,.) LABliLLULUS. — Lit Lamheuus. LABELLUW. — Locuius, area sepulcralis', cercueil, place dii sbpullure. (A. SS.) — Pisci- nae species; reservoir, recijiienl . (]'el . Ch.) — Canlharus in quo reponilur aqua benedicta ; henilier. ( Vcl. InABOBARIUS. — Operarius ; ouovVr. (Ama- lar.) LABORATICIU.'^. — rt Lado.iahius. (Ap. .Mur.) LABORA no. — Aralio ; labourage. (A. 1413.) — Agercultus; terre cultivfie. {.{.. 794.) LABORATIVUS. — Ut Laiiobabius. L.\BOU.\TOR. — Agricola, colonus ; cidti- vateur,laboureur. (.\. 1171.) — Opifex/Oii- vrier. [St. Cad.) LARORATOllIU.M. — Quu'situm, ut I.aboha- RiUM et Laiiohagium. LABORA'I'ORIUS. — Ut Laborabius. LAliOR.VTUS. — Labor bumiiis, scrvilis opera; travail vulg aire, anivre peu elevec. (A. Ss.) — Quod quis sua industria acquisivit, ut Laboraiiium. (a. 807.) LABORERIA. — Officina ; atelier, fabrique. ' LABORERIUM. — Officium ; devoir, service. ' (.1. SS.) — Opificium, artificis opera ; travail, : ouvrage. (A. 1351.) L.\130RIA. — Ager cultus, terrilorium, ut Labor. (A. 1157.) LAliORKJARE. — Agrum colore, ut Laiso- BARE. {Ch. C. M.) LABORlOt^US. — Idoneus ciiiluriE, arabiiis, ut Laboradilis. ('S. xiii.) — Agricola, colonus, ut Labobator. (-1. SS.) — JEger, invalidusj malade, qui a nno mauvaise san/e. (Av.) Labo- ' riosx bcstia', quae dcputantur agriculturae ; animauv de labour. (.\. 1278.) Laboriosus sermo, oratio de Passione Domini ; sermon sur ■ la passion. (Rob. nonj.) LABORITIUM. — Olficium, ut ],aborerium. (.L SS.) LABORITIUS. — Ut Laborabilis. (A. 1181.) L.VBORIUM. — Ager cultus ; terre laboara- Ide, rhamp en culture. (A. II.0O.) LABRATORIUM. — Balneare labruui ; bai- qnoire. ( I'ci. Gl.) LABRATUM. — Ut Laubatlm. LABRUM. — Vox quibusdam Chiistianb scriptoribus usurpata ad indicandum lonlis buplisDtalis concham, in qua continebatur aqua ad baptismum necessaria ; ab aliis autem ad significandum vas sepulcrale A^iiam conAin- do cadaveri ; cuve du baptisterc, cercueil. LABRUSCUS. — Stolidus, agrcslis; gros-' sier, rude. {A. SS.) LABURA. — Cultura ; terra ad lahuram, arvum, ager cultus; citamp en culture; ol. terre en lalje)'r. (Tahul. Vet.) LABYRl.N'lUUS. — Nota apponi solila mar- ginibus librorum qua locum difficilem esse ostenditur ; note faile qu.t. marges des litres pour signaler les passages difficiles. 1253 LAC MEDI^ ET INPIM^ LATINITATIS. LvET 1254 lAf'A. — Ilesin.T species; laqxe. LAOAAXUM. — Ul Lagan. (A. 1257.) LAGCIVOLUS. — Laqueus, tendicula ; lacet. (SI. Fl.) LACEATUS. — Ul Laqueatus. LACKKABILIS. — Qui lacerari facile potest ; qu'oii peal dichircv aiaeincnl. (Aus.) [-ACKRAMKN. — Laceralio ; action de dk- chirer, de tiieltre /!h pieces. (J. tie J). LACEIIATOR. ~ (Jui lacerat; cclai qui di- c/iirc. (S. Aug.) LACEllATiUX. — Quiii laceral ; ccllc qui dichirr. (Mac.) LACEROSITAS. — Ut Lacerahen. (J. de J.) I.ACERTl. — Vires, copia; militares ; forces tnilitaircs, troupes. (Isid.) LACERTIOK. — Pro laCior. (A. 1289.) LACEllUS. — Laceralus, discerptus ; dcchi- rh, mis cii pieces. {.1. S.S.) LACIIA. — Ut Laca. L.\CHALIS. — Lachnlis nvcra; animal ex quo lac cxprimitur ; luHe lailiere. (A. 1330.) LACiliU.M Alii LITER. — Lacrymasedunden- do ; en plenrant. [tUos. in liihl. Ilcislhr.) L.VClllIS. — lucisio arhoruiu, divisio, scili- cet agrorum, qui hisco incisionibus lerminan- tur ; iiitirqucs fuitcs aue arbrcs pour indiquer qu'ils serrent de bornesmi.v champs. LACINA. — Lttcina via: iinpediraentum viae; obstacle qui rend le chemin impraticable. {Leg. Unrb.) LACING. — Latro qui in viis publicis tran- seunlibus insidias tendit ac slruit; voleur de fjrnnil chnnui. (A. 12^8.) L.VC'INUS. — \'iain lacinnni jaccre, impedi- re viam el cunli inorain facerc ; empecher de passer sur un chemin, arreicr, relarder. [Lex, Sal.) LACORA. — Ut Lacus. L.\<'KYMA. — (Vox arcbiteclonica) superci- liuin ; larnie, larmier. (.\. 1321).) L.VCRYMAD1LITEII. — Ralione deploranda; d'unc mnniere dejilorablr. (A. I27'i.) — Lacry- inas clTundeiido ; en ccisant des larmes. (S. iliorou.) LACRV.M.VLE. — Glandula oculi per quam exprimunUir lacryinuj ; qlande lacn/iuale. (,[. SS.) LACllYMAToR. — Qui lacrymat ; celui qui pleure. (S. .\ug.) LACRYM.VTOlUU.M. — Lintcuai r^io oculi absterguntur ; mouchoir, linije a esTtti/cr les larmes. (.V. DSS.) l>Ar,RYM.VI'ORlUS. — Tristis, lacrymas commovens; trisle, i/ui inspire la pitif; ol. pleurable. (J. de J.) L.VCT.V. — I)efectu8 ponderis in moneta ; di/J/'rence de pnids en vwin.i en parlant des monnaies. LAC'l'ANS. — QuiPlachabel; nourrice. (Pap.) L.VCTARE. — Delicere in pondere; ctre fai- lle de poids en parlant ties )iiS2.) LAI'TUGELLA. — Diminut. a lacluca ; peti- te I'litue. I-.\("rUKCIA. — Dea lactes cenliuni frumcn- lorum ; deesse des qrains qui sont en lait, (Aug.) L.VCUALIS. — Qui babilat in lacubus ; qui habite les lacs, ((iualv. Flam.) L.VCUL.VTUS. — Laculata restis ; eAA. q. viHement a bouffeltes Gal. dicitur. (Isid.) LACUNA. — Lagena, vas vinarium ; hou- teille, rase a contenir du rin. (Ap. Mur.) — lleccplaculum aquarum, fossa ubi remanent nquw post eflusionem iinbrium vel ad quam confluunt immunditiffi ; mare, igout, citerne, clang. (Ugut.) — Aqua viva, non vero resta- gnans ; eau courante. (.Mur.J LAOUNARIUS. — Qui lacunas elTodit et c.\- purgat ; ouvrier qui creuse et nettoye les fnss6s et les egouts. (Jul. Firm.) LAGUS. — Piscina, cisterna, fovea, fossa; piscine, citerne, fosse. (Sulp. Sever.) L.V1)A. — Purgatio qua quis per legem se purgat ab illalo crimine; purgation, moi/en de justificalion adopti'par les Ids barbares el an- lorisc par l' L'glise pour Justifier d'une accusa- tion. (Gelle justification se faisait par la voiedu scrmenl ; (]uand I'accusalion 6lait tres-gravo, on exigeail que le nombre des cojuranls ful double, triple, etc. ; c'esl ce qu'on appelait La- da duplex, triple'-, etc.. Vid. Juha.mlntum.) LA1).\RE. — I'urgare se ab illato crimine; sejustifier d'une accusation; I'u/. Lada. LAD.MEN. — Forte corrata seu opera quam doininis suis debenl mulicres servaj ; e.orrie oti trarail que les fenunes serves doivenl A leur mall re. L.\liUi,.\. — Species vasis ; sorle de vase. (.I.A'.V.) LAUUS. — Had. notione. (Ciuib. Delaud. B. iV.) — Pro I.ATUS. (A. 1450.) L.KA.MKX. — Kimus ; /i/»iier. (St. Tniir.) l..i;i>AllE. — Pro Lalahf. : >■ Qui alium vul- noraverit, non hedabitur. » (Lud.) L.KlMiltlUM. — (onvicium ; broenrd, raille- rie. (Silv. (iir.) L/ESIVKUPU.M. — Ul Laisiwerium. L.ESOU. — Qui Ixdil seu infert dauinum ; colni qui fail du tort. (SI. eecl. Nann.) L/KIANLE. — It LiTANi.£. L.KII. — Ut Leti. q. vid. L.KriGUS. — Kad. notione. L.KTIFKH. — AllVrens bitiliam ; .71/1 cause la foie. (A. S.S.) L.ETIKICK. — LaUe; avecjoic,joyeus6ment. (A. la.-s.'i.) I.-'KHFIGUS. — L;i-tus; joyenv, henreux, content. (Cone. (Tol. xvi.) l25o LAI Plenus la'litia ; plrin LEXICON ''' Joic, LAM use LiETiTIUS. hciircux. (Com LyETUS. — Cui do debilo sails csl factum ; content, sallsfait, quitte: Venditor sc habuilet tenuit pro contenlo, Ixlo et bene pacalo. » (A. 1372.) — Vigilans, atlenlus ; soigncu.f, vi- gilant, nttenlif. (H. dc Am.) LAKYA. — Silva;/o)•c^ bois ; el. laie, laiffni, laye. 1-AGA. — Lex, consueludo ; loi, coutumc, iifagr. (S. X.) Lofiam enwrc, rcfJimerc, solula aliqua pecunia vlI mulla ilefinita Icgis compo- tem se reddcre, vol idoncare et adler/iare se ; payer une sninnie pour Joiiir du benefice de la loi. {Leg. Angl.) LA3AMA. — Ut Lag.v. (-1. SS.) LAGAMAXNUS. — Legalis, homo legis ; homme de loi. {Leg. Angl.) LA(iAX. — Jus quod dominis compelebatin rebus qua; ad littus ejicicbat maris wstus : ra- lione cujus quidquid navjs naufragium passa continerel eorum erat ; droit qn'ovail le sei- gneur rirerain de recueillir a son profit les de- bris dcs raisseaux naufrages el les tnarchandi- .les que la mcr Jetait siir les cdlcs, droit de bris. (Pass.) LA'tENA. — Mensurae liquidorum el arido- rum species apud Anglos ; mesure anglaisepour les liqi'ides ct les grains. LAGTA. — Semila ; cA(?;«in ; ol. lee, leesse, le:.. (A. 857.) LAGINA. — Cadus, dolium ; « laicalis persona. » L.VICALITAS. — n Propiiclas qua quis di- citur laiciis, vel laicorum congregatio. » (.J. de J.) LAICALITER. — More laicali ; en Inique, ol. lagement. (.J. de J.) LAICATUS. — Laicalis conditio dislincta a clerical! ; ttnt laique, condition des seculiers. {Cons. Tolas.) LAICUS. — Vulgaris, popularis ; vulgaire, ordinaire. (Pass.) Laica lingua, vernacula ; langue vulgaire. (A. 1286.) Lnica cowuiunio, Vid. CcMMLNio. — lllitteratus, indoctus ; igno- rant, illettre. (Wil. Neub.)— Laid dicti in mo- nasteriis qui vulgo CoKVtHSi, Oblati, Donati, Vid. h. verb. LAIGNERIUM. — Vectura lignaria cui ob- noxii eranl tcnentes seu mansionarii ; corvee qui ohligeait levassal a transporter ct voiturer la provision de bois de .ion seigneur, ol. lein- gnier, laignier, loigner. LAINARIUS. — Accipitris genus ; sorted'oi- seau de pjroie ?noins courngeiui: que le faucon ; ol. lanier. legi- COT- LAlltVil'.V. — Slupri seu coacubiliis i timi multa ; ficinc et amende pour avoir rompu line fcmme. LAISINDS. — Sinus ; scin. {Le.r. Sal.) L.USIVERPUM. — Gesso, gurpitio ; action decider unrpropriete, di In transmrttre ii un autre, deguerpissement. (Ap. Marculf.) LAISOVERPIRE. -^ Cedere, transfcrre ; abandonner, cider la possession, di't/ucruir (Ap. Marculf.) '' L.MSSA. — Donatio, legalum ;rfo«o\MPADAI1IL'3. (A 1,17G.) I. X.Ml'HNA. — Stella fulgens; rtoile, aslre. (.1. de .L) — Vehicuhim splcndidum, currus rogius ; char richemcnt ornd, char de roi. [Vel. 67.1 LAMl'KUIUS. — F.aL nolione. f.l. SS.) LAMl'HSl'.lllL'S. — (Candelabrum ad susti- nendas lampadcs; espl^ce de lustre de fonte a pliisiei'rs hranchcs ; ol. lampesier, L.VMPFTUA. — Mustela, munena ; lam- proie. LA.MPIKICUS. — Splendidus; mngnifil Ml.ll. tT INtlM. Lat. 1258 notione. (Job. LAMHIEDOXIU.S. — Ead. Bruch.) LAMtniKSIS. —Ead. nolione. ('A. 1493.) LA.MPROIA. — Ead. nolione. (A. 1170.) L\\.\. — Vellus; loison. (Mur.) — Prtrsta- lionis species, f. leg, Leds.(CVi. /'/icorf. coniit.) Bles.) — Lana reginse, f. eadem quas Gal- lis laine mere, vol laine prime, lana scilicet- recontior, qure de ipsa ove detoiidelur, et alii dudum lonfffi preestantior est. {Ch. Angl.) LAXAGIUM. — Laneum opificium. lar.ifi- ciurn, vel raerccs lanea ; luinage. (A. 1316.) LAN.\LIS. — Laniger ; qidporte de la laine, qui a tme loison. (A. 1268.) LANAllE. — Lanam ferre, gerere, nutrire ; porter une toison. {Vet. Gl.) L.ANAltlA. — LaniQcium : ouvrage delaine, lainage. [Ch. Ital.) L.\.NAHIS. — Ut Lanalis. (A. 1364.) LAN.MtlUS. — Laiiarum artifex aut nego- tiator ; oi/vrier ni> n&gocianl en laines, ol. lai- nier. — Falconum species, ut Lai.narius. LANASSARL4.. — ]\Iulier quae lanas vcndit ; mnrchnnde de laine. (Cons. To.) L.\N.\'rOR. — Lanarius artifex ; ourrier qui traraille la laine. (.K. 1303.) L.VNCARE. — Jacere, miltere ; ;V/ef, dan- cer: « Et lane lancavil contra ipsos lapidem. » (A. 1.131.) L.\NCl!;A. — Miles qui lancea utilur; lance, soldat arme d'une lance. (Gobel.) — Parva ma- nus mililum in qua eiat unus miles cum qui- busdam servienlibus ; lance garnie, peloton compose d'tin checalier et de cinq hommes a son service. (A. Liol.j — Vexillum, signum niilitare ; drapeau, banniere. (.\. 1431.) — Cultellus quo lioslia consecranda a tola panis massa separatur, gr. i--{'-i- ^-'J'r/.'^ > couleau a longue lame en iisnye dans I'i'glise (Irccque. (llumb. Cardin.^ — Lancea solis, radius ; rayon de soleil. (Tert.) Lancea sartatoria, mensura; agri species ; sorte de mesure agraire. (A. ll'J3.j Lancea emendari, pffiniB species, eadem q. (ial. dicilur lUrc passd par les piques (Lact.) Lancea ad fnsiim Iramire, idem (juod (ial. di- ditur lomheren quenouille, scWiceicum feudum seu praj'Jium lucredo masculino caret. (I'ass.) L.Wl'lC.VKI';. — Hasliludio seu lancearum ludicro sese exercere ; s'e.rcercer au mnnicmenl de la lance, jnuler. (drd. Vit.) — Jucula niit- tere, sagittare ; lancer des trails. (A. 136u.) LANCEAItlUS. — Miles gerens lanccam; lancier, soldat armi^ d'une lance. (Pfiss.) L.\Nr.E.\TU.S. — Ictus, confossus iancea ; frappe d'vn coiipde lance. (Firm.) LANtCKOLA. — ScalpcUus, subtile forrum acntum cum quo minulores pungendo vcnam aperiunl in minutinnibus ; lancetle, instrument doni on se serl en cliirurgie pour pratiquer les siiignccs. (W. LJrit.) L.\NCL;illUS. — Miles lancea armalus, ut I.ANCBAiiius. — Lancearum artifex ; mivrier en lances, jabricnnl de lancet, (htsl. J'ol.) LANCETUS. — Colonorum specicn a pud 1259 LAN LEXICON LAN Anglos prtcstalionibus et operisobnoxia. {Mon. LANCHRINA. — Piscis senus ; langouxte LANCIA. — Bilanx ; pro Lanx. {Form. An- deg.) LANCIARE. — Ul I.anceabe LANCIAKIA. - Italis navis bellicfC genus, espicede tiavire lifjer. {)la/f.) LANCIFER. — -Miles lancea armatus, ul Lancearius. {Ap. Mur.) LANCIXATOIt. — Carnifex; bourreau, 6cot- c7iew)'. (Flodoard.) •„f.,,:iu L\NDA. — Planiliesinoulla, terra infertilis et inculta; terre incullc, law'e. (A. Hi.").) — Mendose pro L.kmina. (A. SS) I AXDK\ — Fossa in paludum margine cir- cumducla aquarum excipi-^ndarum gratia, qua a vicinis et inontanis Iractibus denvanlur eas- demque, aul in mare, aul in lluvium celebrera deducens, ne paludes opprimanl scalunenles ; fosse, cnnal cvcuse autoin- d'tni mnrais ct des- tini a rececoir les eaux qui viennent des lieux voisins. [Ch. Angl.) . LANDP2H. — Canlerius focanus ; {immi die- net de cxisine; ol. landicr. (Ch. nrit.\ LANDGRAVIUS. — Comes provincialis ; comte provincial, lanr/rare. (S. I.\.) LANDIA. - Ut Landea. (A. Ii37.) LANDICUM. — Ut Lanpitum. (A. 1334.) LANDIS. — Ut Landa. (1233.) LANDITUM. — NundinoB Sandionysienses ; foire da Lendit, qui se tenait a Saint- Denis le 7nercredi dela deuxieme semaine de ]Uin.{.\. LANDRERIUS. — Tripus ; trepied. (A. LVNDULA. — Alauda ; nlouette. (P. Cresc.) — Parva landa, seu agellus sterilis et incultus ; Vid. Landa. L VNEFICIUM. — Ut Lamficium. I ANEOTUS. — Pannus laneus, seu sagum verstragulum ex lana confectum ; i'toffe casa que, OH courcrturc delaine. [Vit. ]\ . ahb.hosch.) LANERIUS. — Ut Lanarius. LANEUS. — Ut Laneotus, pannus seu stra- gulum e lana. (A. 1215.) — Polonis et Bohe- mis, certa agri porlio cum a?Je coioni, ul Man- sus. (A. 1234.) LAN(1AGIUM. — Lingua, idioma; langage. (A. 1364.) LANGANA. — Palua, lacus, ul Laguna. (A. 920.) LANGELLUM. — Infancies fasciaj ; langcs. (A. 1202.) LANGEOLUM. — Testis interior monacno- rum, ad genua usque perlingens, sic dicta quod lanea h\\.; chemise delaine des moines. (Mon. Anql.) L.\.NGETU.M. — Pannus laneus quo mona- chi ledum slernunt ; couverture de laine ; ol. langeat. {Coml. farm.) L\NGL\R1US. — Mercalor linlearius Zi/i- ocr." (A. 1313.) ,. . _ LWGOBAHDL — Populi seplenlrionales qui Italiam pervaserunt ; Lombards.— Merca- tores Itali qui temporibus medii tevi in Franeia confluebant exercendi coramercii gratia; mar- 1260 en France ihands italicns qui sitaUirent an moyen age, lombards. LANGO.NES. — Sic vulgo diclae librae Lingo- nenses. ,,• • , LANGOR. — Labor, cura, solhcituilo ; /aU- gue, souci, sollicilude. (\. ySQ2.) LANGUELLA. — Lagena;/'Ou.} . . LAXGUSTA. — Herba; species quae in Syria nascilur, (jua vesci solilura S. Joannem Hap- listam aiunt, pro qua locustas manducasse postea persuasum. LAXI.V. — Terra lanix; arena; sable. (A. 12G4.) , . . LAXIARE. — Rumpere, (ra^ngere ; briser, row^ji-e. (A. 1211.) , , • LAXIATORIUM. — Macellum ; honcherie. (J. de J.) ,^ , , LAMGUS. — Laneux ; de laine. (Labes.) LVXICUTIS. — Cujus cutis lanigera est; g-Mt a line toison,dont la peax est couverledelaine. (Tert.) .. . , T LAXIFERIUM. - Lanificiura, lancum opifi- cium ■,o)(rrarjeenlaine, lainagc. [Ord. reg. Fr.) LANIFICINA. — Lanificium, ut Laniferivm. (A. loS2.) . , , , LAXILUTOR. — Fullo, qui lanas lavat ; ou- vrier foulon. (Vet. Gl.) LVX'IPEXDIA. — Qufe lanipendn curam ge- ril {femme qui tienl lieu dn Lanipendius ; ]'id. h. V. .... LANIPENDIUM. — Locus in sanclimonia- liura monasleriis ubi reponuntur lanx ad mo- nacharum lanifuia vel eliam ad vestes laneas; magnsin des laincs, lieu oU, dans les couvents de femmes. Von met en depot la laine destmde au trarnil et a la fabrication des vetemcnts des nonnes. [Reg. S. Cas.) LVNIPENDIUS. — Quilanam pendit etdis- tribuit ; ouvrier en chef qui pesc el distribue la laine aux autres ouvriers. { ]'el. Gl.) LAXISTERIUM. — Ut Lanificina. LANISTERUM. — Lanicium, ut laine, lainage. (Mur.) LANIUS. — Pro Laneus. LAXOSITAS. — Lanugo ; nalure d'une chose. (Tert.J LANSA. — Pro Lancea. LAXSAGL\RB. — Alienare, Iradere ; aliener, o\. lansaqier. [Cons.) Leod.) LAXSAGIUM. — Alienatio; alienation, translation de propriele \ ol. lansage. (Id.) (Agnel.) videlur ; laineuse 1261 LAP MEDI^ ET INFIJLE LATINITATIS lan- LAQ LAXSARE. — Jacere, jaculari ; Jeter, cer. (A. 1362.) LAXSISSA. — Tabulalum superius ; le plits kaut binge d'une maison. (For. ret.) LANSLITA. — Saxoiiibus, Iransgressio legis, eliam ab eadern transgressione pccna ; transgression de la loi et peine imposie jmur celle violation. LANSOLATA. — ^[alla, storea, quia solo sternilur sic dicta ; naltc (A. 1372.) LAXSTUENEl'lJS. — I'edea, miles lancea- tus ; fanlassin, lansquenet. (A. 1313.) LANTHGRAVISSA. — Uxor laadgravii ; frmme de Inngrnre. (A. 13S2.) L.VXTKRXABirS. —Qui lanternamprtcfcrt ; porteur de lanlerne. {St. Flor.) L.'VNi'l'.KXA. — Career monachicus ubi de- linquens latere cogitur; priaan, cellule de pu- nilion dans les cou rents. (\. 127G.) Latrina ; lieurd'aisance. (A. 122G.) — Lnnterna anihu- latoria, eaveiB species, machiua bellica in qua homines prselianles stabant; espece de e.age on de caisse fieee a la parlie supirieure d'un 6cha- faudnije d'oii d'habiles tireurs etaient charges d'iloigner les defetiseurs desremparts ennemis. {Tract, de re milit ) LAXTKiKAViL'S. — Ut Landgraviu'S. LAXTWl'^Kl. — Apud Germanos, patriam dffendere / de/endre sa patrie. i.ANUTUM. — Naviculie species; barque, nacelle, ol. Lanut. [Vet. Cod.) LANUTUS. — Lanosus, lanam habcns vel lana abundans; couvert de laine, laineux, ri- chc en laine. (J. de J.) LANZI'.TI'A. — Ornamenti genus in veslibus Id formam lanceoiie, unde nomen ; lancette, bande d'6to/fe qui sert a orner les habits. (A. 1342.) I L.VODIUM. — Ul Lacdemia. (A. 1322.) LAOS. — I'opiiius, turba ; peuple, foule, 1 mult it II 1 1<\ [Art. S. Cassian.) \ LAl'A. — Veslimenti genus. (A. 1238.) Car- 1 dui species ; soile de eliardon. {Lc B.) LAl'A'l'lllU.M. — llerb;egenus ; espece ' d'herlie, patience, sorte d'nseille. (Isid) ' LAl'l'i'rU.M. — Locus ubi creseunl vel abun- dant lapx : « Lieu oil eroisscnt leschardons. » (J. ideJ.) i L.M'b'.EI'l.V. — Locusubi lapidcs eruunlur ; [ lieud'im I'on ertrait les pierrcs, carrierc. [i. ;deJ.) LAlMCr.DU'S. — Lapidis CEESor; tailleur de tpierres, carrier. (Ugul.) j L.\P1C1U.V. — yEdiflciorum struclor ; ynn- \ ton. (A. l:i'.i'.>.) I LAlMi'iniXARIL'S. — (Jul lapides e lapicie- I diaeruit; carrier. {]'et. (II.) I LAIMCIKIXUS. — Kad. notione. (A. Ill I.) I LAIMUAHE. — Conviciis inseclari ; pourstti- vre d'injiires, d'outruge.i, (S. llier.) LAI'IDARIUS. — Ut I,AriciDiNAHius. (IV^ 01.) — All Inpideiii, hoc est in jus vocalus (formula loquendi a sedibus lapideis, quibus judices sedebant, dcductaj ; nssigne, eild en justice, (("h. Flitnil.) LAJ'IDIA. — Ut Laimciuina. (Ap. Leibn.) LAlMDIC.fiSOR. — UtL\PiCKiiiU8.( Vet. G.l) 12G2 Lapicidinarius. LAPIDIGINARIUS. — Ut {Vet. Gl.) LAPIDIFIC.VTURUS. — Qui in lapidemcon- verlere vim habet •,qui a la propriete de chan- ger en pirrre. (Am. de '\'illan.) LAPlniFODlXA.— UtLAPicj;DiA.(Ap.Leibn.) LAPIIHSGIMU.M. — Kad. notione. (A. 1184.) LAl'lDOSITAS. — La|)idibus producendis babililas; faculty de produire u>ie dureld sem- bluhle a celle de la pierce, p6lrificntion. (Tert.) L.VPILLUS. — Lapis in lerrninum positus ; borne. (Innoc. Grom.) — Calculimorbus;p/?n-e de la vessie calcul. (A. SS. Ben.) — Lapillu.s albi's, idem q. calculus albus quo Thraces no- labant singulis anni currenlis faustos dies, calculum album in urnam immitlendo, vel atrum si iiifclices, ut scirent, anno exacto, ijuot fuissent lajti dies, quot infausti. (Hist, Bee.) LAPIS. — Lapis pacts, qui inter Missee so- lemnia post consecrationem osculandus fideli- bu3 defertur, quo turn tempore olim muluis se osculis quse ;)rtct.?appellabant prosequebantur ; ]'id. i)scvn:u. (St. Ord. de Scmp.) — Lapis jmrtalilis, altare portalile ; autel portatif. (A. 1300.) — Lapis ignilus, quocum focili ignis excilatur ; pierre a feu. (St. Carthus.) — La- pis mutus, id est sine inscriptione ; pierre qui ne porte nucune inscription, aueune marque. (Hyg.) — Lapis lunx specularis, ad modum vitri perspicnus; pierre speculnire. Mat. Silv. L^npis ardesius, lapidis species, ex quo in te- nues lamcllas fisso, a^dium tecla operiuntur ; ardoise.(.\.. 1-494. ) — Lapis calcinraius, calca- rius, ad calcem pertineus \ pierre a chaux. {St. Marl.] — Lapis finilis, lerminalis; pierre ter- minate, borne. (A. 1263.) — Lapis gri.ieus, si- lex ; caillou. (.\. I48;{.) — Lapis sacni.i, altare ])or\.a\.i\e; autel portatif. (.V. 1449.) — Lapis vitreus, gemma factitia ; pierre fausse. (A. 1371.) — Lapisde Israel, camaeus; pierre gra- ree, camee ; ol. pierre d Israel. (A. 1300.) LAPPACIU.M. — ProLAPATiiL'M. (.4. SS.) LAl'SABUNDUS. — [iuino.sus, caducus; qui menace ruine, qui menace de tomber (Ch. A. C. 1031.) LAPS.VXIUM. — Herba sale condita qua .Kgyplii monachi ve.>;celianliir. (Vox forte a ////wrt/((7 deducla qua; Plinio olusfuisse dicilur; lainpiani' rommune.) LAPS!. — (,Kii a fide discedentes paganis- inuiii aut luiTcsiin amplectebantur et postea per poenilentiam ad Kcclesiam redibant; Chre- tiens, qui, apri's lUre toinbes dans I'apostasie, renaient pleurer en demandant d'etre admis a en (aire pbnitence publique. [Cone. Agal.) — Oui aliquod delictum commiserunl, ex quo poe- nilenliie publicaj subjacere dcbeant ; ecus qui in/mil cniiinifs line /'ante soul somiiis u une pd- nilence prblique iCrof^. .Mag. episl.) LAI'SILIS. — ],ubrirus ; glissant. ( IVr Gl.) LAPSITUKO. — Lapsus; defeclio. (Mart., Ainpl. Col.) I.APSIVOSUS. — Ut I.APSiLis. ( IV/. 67.) I..\I'SUS. — Aqua" divortium quo se pisccs rccipiunt ; rhutr d'eau. (firep. Tur.) LAQUKAIIK. — Laqueis 8CU lorulis astrin- gere ; fnrer. (A. 1374 ) 1263 LAR LEXICON LAS 1264 LAQUEARlUS. — Teclorum tignarius ; lam- brisseur. ( IV^ Gl.) LAQUEATOR. — Laqiieorum confector ; faiseur de lacels, lacciir. { ^>^ 01.) l.AUUEATUR.V. — Fascis, manipulus ; fais- ceau, poigni'e, hotle, r/evbc. (A. 1253.) LAQL'EATUS. — Lnqucntx vcslcs, \Aq\ie\% scu lorulis exornatiB vel astricla; ; vetemcnts ornis de lacelx, d'enjolivemeuls, de passemen- terie. {Reg. Temp.) LAQUEUS. — Zona, ciiigulum; ccintm-c, haudrier. {Hisjj Cns.) — Forte corona coUa- lis; co//ier. (A. 1293.) LAQUIRIUM. — Pro Loqueuicium. LAR. — Larem fovere, et larrin tenere dice- banlurquiin aliquo loco domicilium liabcbant ; ilablir son domicile quelqiie part. (A. 1310, etc.) — Lrti-inlerdum sumitur pro parte tlomus ubi igni.< accendilur; fni/cr. {A. S.S.) LARCEKIUM. — Pharelra : atrquois. (A. 1.136.) LAKDALIS. — LardaUs porch pint opiiniis ; pore rjras, donl I'embonpointcsl satis- faixnnl. (Mur.) LARDARE. — Lardo suffigere ; r/arnir de lard, larder. (J. de J. — Melaphorice, confi- gere ; larder, percer. (.A. 13t)l.) LAR]).\RHJM. — Locus ubi laridum et aliaj carnes servanlur ; saloir, r/arde-manger ; ol. tardier, lardouer.{Chr. S. Trad.) — Certuni vecligal quod pro larido quod venum exponi- lur exsolvitur; impol; redevance sur le lard vend u ail niarchc; ol. tardier. {X. 1177.) — Dies Martis carnisprivii ; le mardi qras. (Galf. Yos.) LARDARIUS. — Prajfectus lardario, ap. Anglos. — Lardarius porcus, porcus saglna- tus ; pore gras. (Oes.) LARDATIO. — Actio lardi figendi ; action de larder. (Inn. Ill PP.) LARDATORIUM. — Verunculum larda- riiira ; lardoire. {Vet. Gt.) LARDENARIUS. — Ul Lardarius. LARERARIUS. — Fad. nolione. LARDERIA. — Funis species; sorle decorde. (A. 1363.) LAllDERIU^L — Locus ubi carnes servanlur, ut Lardabium. (.-inn. Pram.) LARDEliU.NL - Cadus salsamentarius ; sa- loir, vase, usle>isile oh I'on /ait salerla riande. (Chartul. S. Corn. Comp.) LARDOSUS. — Plenus lardi ; ptein de lard, riche en lard. LAIIDUM. — Laridum; lard. (S. Aug.) — Porcus saginalus, ustulatus et salilus; jiocc c«- graisse et sale. (A. 135:2.) LARDUM. — Laridum ; lard. (S. W. Const. IJirs.) LAREO. — Animalis genus. (.Joan, de Garl.) LARERIUS. — Larerius salis, idem q. Sau- M.4.TA satis, lantum salis quantum ferre solet jumentum ; charge de set. (A. 1330.) LARE.SUS. — Arboris species ; mcUze. LAllUAdJUM. — Tributi species, forte ut Lardarium. (A. 1170.) LAR(TE.\ltE. — Largiri,- prodiguer, distri- huer, octroyer, (A. 1315.) LAIUWAMENTU.M. — Id quo domus laxior ct amplior fit; ce qu'on ajoute A inie tjiaison pour I'aqrandir. (.\. 1332.) LARGIMENTUM. — Munus, donum ; lar- gesse. (Kulg.) LARGIRE. — Ampliorem facere ; itargir rendre phis large, agrandir, aiigmenter; ol. largir. (.\. 1224.) LAUGITIO. — Latiludo; largeur. (A. 1207.) — Munus, donum ; largesse pr6sent.(\. i;il7j L.\HGiriOXES. — Thesaurus publicus, fis- cus ; te Iresor public, le fi'-c. (L».:l.) LARGI'IUS. — Ut Largimenti'm. LAHiilUM. — Ut LARr,iTio.(A. 1212.) LARflOR. — Ead. nolione. (A. 1268.) ]^.\U(iUS. — Ad larginn vadere, hue et il- lud libere vagari ; alter pa et Id, vaguer, coiirir en pleine liberie. (A. 1330.) .Ad largum modion facere misericordiam, id esllargiter, large, be- nigne. {Chr. Dand.) LAIUCINIUM. — Latrocininm ; larcin vol; ol. tarrechin, /arrescin. Ap. Cowell.) LARNAX. — Urna, capsa; caisse, boite, cof- fret. (.4 SS.) LARRERKTS. — Ager incultus ; terrain in- ciilte, terre en friche ; ol. larris. (A. 1320.J LAKRETIUM. — Ead. notione. (A. 1229.) LARRIGIUM. — Ead. notione. (A. 1215.) LARIUCIUS. — Ead. nolione. (A. 1218.) LARRK'UM. — Ead. notione. (A 1239.) LARRiSCLM. —Ead. notione." (A. 1212.) LARUS. — Avis genus qua; semper habitat juxta maris aquas \oiseau deiner, mouelle. LARVARUJ.M. — Idem q. Coarivabium. (A. 1468.) LAS.VVERIUM. — Ut Lascivium. (A. 1336.) LASCLV. — Ornatus ad vestimenlum spec- tans, f. funiculus ad vestium ornatum ; garni- lare pour les relemenls, tresse, cordon de pas-^ sementerie. (Gr. Tur.) L.\SCIVL-V. — Superflua copia ; surabon- dance. [A. SS.) L.VSCIVITAS. — Lascivia, ad generationemi habilitas ; lascivitd. (Scrip, rcr. Fr.) LASCIVIUM. — Sapo lonsorias ■,saronnetle. (A. 13.13.) LASCIVUS. — Languidus ; affaibli, faible, langi'issani , Sncrve : « Erat enim is ecclesia- rutn liberalis dilator, et eleemd.synarum dapsi- lis dispensator, sed lascims parcere. » (Sug.) Id est raro parcebat, si quis in eum offendis- set. LASCOPITIUM. — l>ro laserpitium.{A. SS.) LASEX.\. — F. ala, Italis ascella, vaisselle. (Mur.) LASIXA. — Serva, ancilla ; esclam femelle. domestique. (Lex. Sal.) LASSARE. — Relinquere; dimittere; Earner. {A. SS.) — Pro larare. [Cons. Tet.) L.ASSATIO. — Lassitudo ; fatigue, lassitude. (S-x.) . , . LASSO. — Species salmonis ; espece de sau- mon. (S. W. Cons. I/irs.) L.^SSUS. — Vinculnm, laqueus; lien, lacet, lacs. (Gualt. Hem.) Lassus selx, filum sericum cui sigillum in chartis appendebatur ; lacs de soie. (A. 1317.) 1265 LAT MEDI^ HT INFIM^ LATINITATIS. LAT 1266 LASTA. — Onus sen pondus quoddam ; lasla eorionnn, lasla alceinni, lasia fnn/ir/iH, elc. nn certain poids, une dtuvge ; ol. Inst, lest. (Pass.) LAhTADUM. — Onus quod navi iniponi- tur ut solidinr sit, ne nimium fluctuel ; lest denavirr; ol. lestai/e, Icsta'ige. (k. 1281. — Locus iibi naves conslituunlur et a^dificantur ; chnntier de construction pnur la marine. {C/i. Germ.) — Tribulura exaclum in nundinis ex mercibus; hnpdl sur les niarchandises qiion amene ni( inarcM ; ol. letaiye. (Ap. Brornpt.) J..\STA(;iUxM. — Ead. iiotione. (Pass.) LASTllA. — Tabula lapidea vel biactea te- nuis, quo modo secari solent marmora ad pavi- uientuin vel ad paiietes inducendos; plaque de marbrr ou de pierrc. (.-1. SS.) LASTU.M. — Mcnsura frumcniaria ; sortede mesure pour les grains, chari/e do grains. (Ap. Lud.) — .\.pud Anglo-Sa.voues, portio comita- lus major, Ires vel plures hundredos coiili- nens ; I'iil. IIl;^DnI•:DUs. LASTUS. — Ut L.^STA. (Ap. Met.) L.-\.TA. — Mulla debilori, (jui slatuto tempo- ri non solvit imposita ; peine p&cuniaire contre le dclntexr qui difjere de payer sa dette. (.\. i20fi. — Pro tnlits (Mart., Ampl. Col.) — La- ix, minullorcs asseres, secliles, qui supra can- iherios ponuntur, quibusque aptantur legulw; planchettes de hois mince, lonques et itroites, lattes.{.\.il8i.) I,AT.\RE. — In latum extendere ; ilargir. (J. de J.) — In regislrum Inlarum, id est mul- tarum inferre ; vorler, inscrii'e sur le registre des a>nendes des d^bileurs en retard; Vid. Lata. (.S7. Cfr. Subm.) — Latns seu minulio- res asseres ponere; garnir de lattes ; ol. later. (A. 12',)5.j LATAIlll'.M. — lleyislrum latarum; Vid. La- ta et I.atakb. LATEbKAUE. — Lalebrasquajrere. (.1. .V.V.) I,.\'rb;X.\. — .Xavigii species; sorte de nn- vire. (Mes. I'resb.) LATERALKS. — Comitos, socii, familiares, qui laleri alicujus vel domini adhaerent ; com- pagnons, ramarades, intiines, fidiles, ccux qui vivenl ii c6le d'lin autre. ('Pelr. Diac.) LATK11ALI.\. — Ornamenta marginum in libris et co'licibus ; ornrmenis tracks dans les marges d^s /nvvv. (.lust. L'rgel.) — Capsulcead epiiippium utrimpio suspcnsne, in quibus ca quit' sunt itt;r tacientibus necessaria rccondun- \.nT \ .mcoches de rogagc qui pendent des deux c6tbs de la sel/e. (Dig!) L.VTKRALITEU. — Ad lalus ; u edit, lald- ralement. L.\TKRANEUS. — Agnalus; n (\. 1 1 V.I.) I.A ['(•'.K \i;|A. — Capsuku ad epliippiuin, etc., ut l,Aii:ii\i.iA. L.V TlvltAl'lO. — Finis, terminus, quo ager alleri laleralur scu conjungitur, circumscrip- lio ; ahoutissemenl d'une terre ii une autre ; Vid. Latkhabe. LATER ATU.M. — Laterculum ; regislres des charges et dignites. [Cod. Just.) LATERCULl.S. — Parvus later; petite bri- que. Turris latcrculis ligneis cooperta, id est scandulis ; tourcouvertcdebardeav.r. {Chron. Andrens.) — Parvum lalus ; petit cdte. (.1. SS.) — I.aterculus tesserarius, sigillum ; sceau, ca- chet. (A. 1059.) L.\'I'E[{E. — (Notione acliva) occultare, abscoiidere ; cacher. {A. SS.) LATEllE.XSES. — Coniiles, coUaterales, qui a lalf'r(! sunt ; satellites, gardes du corps. (Tert.) LATI'^RES. — Pro CuAnACTEHES. — (A. 1154.) LATERGERIUS. — Qui laternam geril ; qui porte une lanterne. [Tract, de re milit.) L.\.TI';RINA. — Lateraria, oflicina in qua lateres fiunt ; tuilerie, briquelerie. (Tert.) LAI'ERiU.M. — Ut Latahil'm. LATKHXA. — Ut Lantf.kna. LA'rilO.MARB. — Seclis lapidibus instruere, sepire, munire; butir, construire en pierres, ma^onner. (St. S. Andom.) L.VTH'. )XL\[UA. — Opificium ex lalone seu oiicliaico; ouvragc, objel en lailon. (.\. 1376.) 1,ATIAI>1TER. — Latine; en latin, a la ma- niere des Latins. (Sid.) LATIBULOSUS. — Latebrosus ; cachet, re- tire, secret. {A. SS.) LATIGRADUS. — Qui late gradilur seu mulla brevi tempore perugrat spatia ; qui mar- che rapidenient, qui fait beaucoup de chemin en pea de temps. (Pez.) LATILOQUEXS. — Qui mullum loquitur; havard. {Vel. Gl.) LATIXAHE. — Laiine loqui ; jmrler latin. — In Latinam linguam verlere ; traduireen la- tin. LATIXARIUS. — Interpres; interprite, tru- chenicnt ; ol. latinier. LATIXATOR. — /«'CII1A. — Nivis moles monlibus ; avalanche. (A. 13i3.) LAVAXI)ARIA. — Lavacrum, in quo paniii eluunlur; lacoir, lien oii Von Im'e le lhii/r;o\. lamiche. {St. Cord.) — Lolurre olticium ; blanchissat/e, netloiemenl. (A. 12G0.) LAVANDAIUL'S. — Fullo, servus pannis cluendis addiclas ; foidon, blanchissenr, sen-i- teur charge da netloyage du linge. (Acli. Spic.) , . LAVANUER. — Ead. nolione. {Vet. Cod.) lAVANUERlA. — Lolrix ; lAanchisneu/te, lavandierr. (A. 1333.) — LoUira ; lavandcrie. (A. 13 76.) — Oflicium in ecclesia Lugdunensi cujus erat pannis ecclesiie elui'ndis invigilare ; o/pce de I'ancienne kglise de Li/on, dont Ic ti- tidalre itait charg6 de faire blanchir le linge. (A. 1346.) LAVANDEKIUS. — Ut L.U'Amdarius. [Cone. Tolas.) LAVANDRIA. — Lavacrum, ut Lavandaria. [Chartul. Virzion.) LAVANHiE. — Purgamenla, clutia ; lavures. (A. 1322.) LAVARI. — Sic dicunlur capita monacho- rum, cum radunlur in poenitenliali S. Co- lurabani : « Lavacrum capitis potest esse in Dominica, et in lixivio pedes lavare li- cet. » LAYARIUM. — Pelvis ad lavandas manns ; bassin, cuvette oii I'on se lave les mains. (Lud.) LAVASSEMIUS. — Fullo; di'grai^seiir, ap- preteur d'eto/fes, foulon. (A. 1335.) LAVATOR. — Ead. notione. (A. 1230.) — Inter servientes monachorum lecensetur. (A. 1056.) LAVATORIUM. — Vas seu locus ubi panni eluunlur; lieu ou vase ou sc lave Ic linge, la- voir. (A. 1314.) — Tonstrina monachorum ; chambre ok le barbier d'un couvent r.rerce son milter. (Eckard. Jun.) — Ubi monachi lavant manus priusquam eant ad refectorium ; piece ok les moincs se lavent les mains avant d'aller au rkfecloire. {Lib. Ord. S. Vict. Par.) — Locus ubi equi lavantur ; lieu oil I'on fait bai- gner et laver les chevaux. {Vet. Necrol.) — Cornu allaris ubi sacerdos lavat manus sacra faciendo ; angle de Vautel ok le ceU'brant se lave les mains. (A. 1503.) — Vas fundendo aquam ad manus lavandas aptum ; aiguiere, pot-a-l'eau. {Ann. Prsem.) — Vas undique clausum aquam calidam continendo aptum ad manus seu pedes calefaciendos ; vase ^erme que I'on rcmplit d'eau chaude pour se rechaufjer, sorte de chaufj'eretle. (A. 1376.) — Vas lapi- deum in quo cadavera lavantur ; grande auge de pierre on I'on lave les cadarres. (A. 1411.) LAVATORIUS. — Idem q. Lavatura. (Ap. Bonacos.) LAVATREIUM. — Ubi monacbi manus la- vant priusquam eant in refectorium, ut Lava- TOhiUM. (Chartul. Gellon.) LAVATRIX.\. — Locus in fluvio pannis cluendis addictus, ut Lavatorium. (A. 7.53.) LAVATURA. — Aqua qua aliquid lolum LAY 1272 serci ii larer, lavurcs. (St. S- . — I'urgamenta, ut Lavan- (A. 1200.) lapides, lares. (A. esl ; eau qui a Vict. Par.) LAVAYCILE cu.E. (A. 13:.^2., L.WliLLUM. — Loculus, area sepulcralis ; liombean, cercueil. {A. SS.) — Vas lavato- r um ". rase pour se larer. {A. S.S.) LAVENI»ARIA. — Ut Lavandaria. LAVISH I A. — Lapidicina unde lavix dicli, eruuntur ; carriere Jc I33t).) LAVIA. — Lapidis species; Inve. (A. 1265.) LAVINA. — Ut LAVA^culA. ( Vet. (11.) lAVlRE. — liumeclare, aqua aspcrgere ; mouiller, arroser. (TV^ Gl.) LAVITIUS. — Vid. Panis. LAVORATUM. — Acquisitum, (lucesilum ; idem q. Labor. (S. xi.) LAYtiHlA. — Fructus cujusvis generis ex agris cullis; produils de la terre, recolle. (A. 131)8.) LAVOllIVUS. — Ut Laeorabilh. (A. 1076.) LAVRARIUS. — Colonus, pro I-abharius seu Laborahius, agricola; laboureur. [Ch. abb. Comp.) LA.X.V. — Lorum, habena ; eourroie, la- niere, bride, laisse. (Pass.) — Donatio, lega- tum ; don, donation, legs. (G. Ch.) LAXAMENTUM. — Laramentum pretii ; idem q. (ial. raliais.{Cod. Th.) LAXAMINA. — Habenaj ; renes, bride. (Isid.) LAXARE. — Laxare ventrem, alvum du- cere, purgare. (Chrnn. anon. Salem.) — Di- mitlere, sinere ; laisser. (Gr. Tur.) — Relin- quere ; Icicher, abandonner, renoncer a. (Gr. Tur.) LAXATIO. — Emissio e custodia; ilargisse- ment. (A. 1334.) — Cessio, rei po.ssesspe di- raissio; action de ckder, cession, renoncialion a la possession. (A. 1063.) — Laxatio carnis, tempus quo carnium esus laxatur, seu iis ves- cendis fiiiem imponunt, carnisprivium ; Ca- rCme. (A. 1094.; LAXATIVUiJ. — Qui raovet alvum ; laxa- iif. LAXIATUS. — Dimissus, inlerruptus ; Vid. Laxare. LAYA. — Silvae portio cjcdenda, signalis arboribus designata, ut Laia. (A. 1310.) — La- mina ; plaque, lame. (A. 1496.) LAYDA. — Quffivis prsstalio, vel quodvis tributum, maxime quod pro mercibus pendi- tur. ut Leudis. (A. 1318.) I-AYKTTA. — Capsa, capsula, ea potissi-i mum in qua per ordinem distribuuntur et as- servantur mss. ; cnflre liger ct de petites di- mensions, plus j)xrliculierement destini a la co?u^ervation des papiers dans les archives ; ol. lai/ette. (Pass.) LA'YNAGIUM. — Ut Lignagium. (A. 1375.) LAYNERIUS. — Falconum species, ut La- KARIUS. LAYRONERIA. — Spelunca latronum ; ca- verne devoleurs. (A. 1379.) L.^YSANiE. — Immundiliae; impuretes, im- mondices, (A. 1352.) 1273 LBC UEDIM ET INFIM/E LATINITATIS. LEG 1274 ] LAYSSA. — Loiurn, ut Laxa. — Dcnaliu, ut Laissa. L^ZAiNA. — Lfizana neumris, porlio silvte loti^ior (juani lalior, forte idem ij. Laia. (A. 13'Ji.) LAZAItUS. — I.epiosiis; lipreux; ol. laznre, \ladre. {Mon. Angl.) ; LAZAUI'.M. — Locus ul)i luzari curanlur ; [hupilfil de leprei'x, l^proseric. I LAZIA. — Id. forte q. Leda, via lata. i LAZOLUS. — I.aqncus, [jedica, lendicula ; \lacet, filet, lacs. {Si. Mnnl.) \ JvAZUR. — Lapis qui dat coeruleum colorem, [color ij'sc ; pierrc d'aznr, coi/leio' d'azur. LAZZI. — lidem q. L.r.Ti aut Lini. LI']A. — Apcr ft'miiia ; laie. (A. li^GO.) LKAGIU.M. — Jus signaiuli arl)ores cajden- das vel qua; pro lerrninis notantur ; droit de 'jnarijHcr les nrbres a coKper un. deslinii d \servir de homes. (A. 1106.^ ■ LEALIS. — Qui domino feudali fidclilalis sa- iicramento astrictus est, ut LiGius. (A. 1331.) ' IJv.M.S. — Mensurceliquidorum species apud Arvernos ; 7nesi(re pour les liquides. (A. li!74.) J.K.Mi. — Forle verve's vel arics ; belter. (Irinin. Polyp.) LEA'KJItlU.M. — Locus lege defensus el pro- !i)il)ilus; lieu oil II est defcndu de pcnilrer. (A. '1079.) LEAUOA. — Tiibulum pro mercibus, ut Lehda. (A. i>22.) ' I,1'',I5.\.!S'P.\RE. — Apud venalores, cxcirc, excilarc feras ; falre lerer le gibirr. (Ch. Ilisp.) I LEHI^S. — Globulus ; /)o;?i;/ie, boule. (Guil.) j Armor.) I Ll'X'ATOll. — Catillo, scurra ; parasite, 'ipique-assiellr, boiiffon ; ol. lichard- (Pass.) I LKCCWDA. — l.erlum onus vel pondus, ut iLasta : (I Duas leccadas de anguillis. (.\. 12:!6.) I LE(:I':BRA. — Pro III: cebba. ( Vet. Cod.) LKCHITUS. — Pro Lecytuus;. ( Vet. 01.) ' LKCIICC.UILLA. — Parva lactuca ; petite /ai/"r. Unde pro qiiodani ornatu vestis parviv 'lacluc;e lormani ulcunque referente usurpalur in concil. Lima;. (.\. 1582.) I LL('N.\. — Planla palustris ; ncni'phar. [\. jU3«.) LE< TAKI.X, AL. — Apparatus el inslrumen- tuin lecli; /ournittire, f/arnitiirc de lit. (Form. ■.AhiIiwj.) LEiri'AIUoLA. — Dimin. a Lectabia. (A. 1 55.) LECTARIUM. - Ut I.kctaiiia. {Form. Vet.) I LKCT.VUIUS. — Lcclorum arlifex ; jnbi-i- \cant lie tils. ( ]ct. (.11.) I LECTKKI.V. — Leclica, species veliiculi ; \snrti' dr roitiirr, lilii-rr. (A. 1333.) — Slrumeii- ,lum pecuarium ex feno cl paleis ; litirre pour 'les ntiiiiinitx. (.V. 1107.) — I.cctri lulcrum, ful- cimeiilum, Ital. leltirrn; ieclruni ipsuin ; sup- port d'un pupitre, le jn'pitrr tui-mi'me. {St. .\sl.) Ll'XTKHITLM. — Ut LKcrnnxM. LKCTICA. — l.eclus; lit. [Cu'ul. Disc. Fars.) — Ferelrum quo defuncti cadaver ef- fcitur; brancard pour porter les morts. (Ma xime vero ita appellabanl sanctorum Ferelra qii:i' in ecclefiis colcndaexponebantur.) — Lec- tri iLilcrum, ut Lfxtkhia. (a. 1'i57.) LEGTICAI.IA. — Lecli apparatus, uILecta- HIA. (Si. S. Met. Par.) LLCyi'iCARlA. — Prtedium ad quod lectica pervenilur ; bien de campagne oh I'on se rend en lilii'i-c. (Anast.) LECI'KLVllll S. — Leclorum opifex ; oucriers cnlits.{Vel. Gl.) — Qui morluos in Irctivn efi^Ti; porleur de morts; ol. lecticnire. (A. SS.) I^EGTICUL.L. — Diurn;e lectiones in eccle- siasticis otliciis a quibusdam sic dictae quod l)reves siiit, a pluribus vero Capitula, eo quod ut plurimum de capilibus epistolaium illorum liiiTum, quibus dicuutur, sumuntur. H;ec si- qiiidem post psalmt« el antiplionas in singulis horis dicuutur, prout slatulum est in concil. Agatbensi. (Durand.) LECTIKLORIJM. — Goliectio florum seu re- rum pni'cipuarum et seleclarum ; recueil de morcenu.c chois'is (Titre d'un ouvrage.) LKCTIO. — Scriptura sacra ; la sninte Ecri- ture. {A. SS.) — Scriptum quodvis ; titre, pirce, acle. [Ann. Bencd.) LLCTlUNARlUM. — Liber continens lec- tiones ecclesiaslicas, quern a S. llieronymo composilum sciiliunl Honorius August, el Her- no Augiensis. Maxime vero ila appellatur liber continens ex Epist. S. Pauli qute ad Missam leguntur. i.\nasl.) LI-:CT1U.\ARIUS. — (Subst.) Ead. nolione. — (Adj.) Qui crcbro legit ; qui lit Ires souvent. ^Alox. Ital.) LKCTloNKS. — Excerpta ex .SS. Patrihus qua; in singulis lioris lam noctuniis quam diur- nis dioMiilur : ila vero appellanlur quia non canlanlur, ul psalmus el liymnus, sed Irgunlur turitum : illic enirn niodulalio. hie sola pro- nuntiatio quierilur ; morceau cchoisis iles saints Peres et des saintcs k'critures qui font partie de I' Office dirin. (Durand.) — AuclorilateB, allegationes, lestimonia jurisconsullorum, le- gum, qua; adducunlur ad confirmandam ali- quam scntenliam ; te.vtes, passages, commen- taires, produils it I'appui d'une opinion, d'un jugemrnt. iJac. (iotli.) LEI'TIS. — I''ilia fralris, pro neptis. (Pap.) LEcriSTEKMU.M. — l.eclus stratus el praj- pfiratns, vel locus in (luo lectuli sternuntur, vel locus in quo homines sedere vel jacere congueviTiint. » (J. de J.) LKCTISl'I'.liriciU.NL — Slramentum pecua- rium ex feno el paleis ; litiere pour les bcsliau,c. ( Moil. sai\ nnliij.) l-l'-'roiTAltE. — l.rctitarc /rccaw, terram pro lecto habere, luiini jacere ; coucher par terrc. (A. SS.) I>EC'^lVA(UU^L — Lacli* venditio ; no/iou dr rrndre du lait, rente de lail. (.V. 134G.) LI'T.TOR. — Seeundus gradus ordinis ec- clesiaslici ; lecleur. [lA'ctoruui luunus erat /'•- rlionr.f pronuntinre, et ea qua? prophetic va- licinarunt populis pra'dicare.) — Cancella- rius scriba nolarius ; (liancclier, secretaire, 1275 LBC LEXICON LEG 1-276 garde-notes. — Prceccptor, in monasteriis ; professeur. — Inecclesiis calhedralibus, is qui /e^re/K/rt in choro disponebal: item tlieologus professor quern vulgo ^/it'o/oyn/ appellant (ial- li. LECTORARIUS. — Lector, aviYvwjTr,,-, lec- teur. LECTORATA. — Modus ngri : tres : « leclo- rnlfix de episcopali prato. » (A. 1015.) LECTOItATUS. — I.ectoris dignilas et offi- cium : n/fit-e chargcdc lectfin-. (A. 563, 1253.) LECTORl.V. — Officium leclnrix seu profes- soris thecdogia; in collegiiscanonicorum ; office de Iheoloyal dans les er/liscs cathedrales el Ics collrgrxde channines [Cone. Hlsp.) LLCTORIALE. — Ut J.ectrinum. (Gil. Lun. ep.) I.ECTORII.E. — Ead. noliono. (A. 12',)o.) LECTORILIUM. — Ead. notione. (Mur.) LECTOHIiNUM. — Kad. notione (Mnr.) LECTORIXUS. — Pannusquo tegilur et or- natur leclorium ; piece d'etnjje dont on couvre le lutrin. (Mur.) LECTORIOLUM. — Parvum LECToniUM, q. Vid. EECTORIUM. — Ut Lkcthinum, (.1 SS.) Lec- li apparatus vel lectus ipse. (A. 1359.) LECTRALE. — Ut Lectuale. (A. 1213.) LECTRICIUM. — Ut Lectrinum. yEgid. Au- rev. mon.) LECTRICIUM. — Ead. notione (Ovd. Can. liegul.) LECTRINUM. — Analogium, ambo, in quo legitur in ecclesia ; lutrin, grand pitpitre d'e()lisc;o\ lectrin, Icctrum, Ictlrin, lectre. (Pass.) — Sedilis genus in quo quis genua in- curvat orandi causa ; prle-Dicu, ol. leclrum- (A. 1237.) LECTRITUM. — Ead notione. (Ord. Vet,) LECTRIX. — Qua3legU ; lectrice. (.Me.) LEGTRUiM. — Ut Lectricium. (Isid.) LECTUALE. — Instruinentum lecti, proprie sttagulum ; couverture de lit, courte-pointe. (Possid.) LECTU.VLIS. — Lectnalis morbus, quo quis in lecto detinetur; malndie qui oblige de garder lelit. (Salm.) LECTUAIUUM. — Idem q. Lectuale etLEC- TARIUM. (Gr. Tur.) LECTULUS.— Pala; e/«a?o« de hague.{A. SS.)— Ferelrum, altare, tumulum, uI'Lectus, q. J'id. LEGTUM. — Charta, scriptura, sic forte dic- ta quod palam lecta fuerit ad confirmationem ; acte, fitre, tcrit. [Ann. Ben.) LECTU.MSTRATUM. — Ut Lectistebnium. (Greg. M.) LECTUOLUS. — Id. q. Lectuale. (A. 781. LECTURA. — Lectio ; lecture. (A. 1454.) Ars vel actus legend! seu docendi scientias ; professorat. (A. 1340. — Commentarium et prcesertim juri illustrando scriptum ; lecture, citation, note. lA. 1329.) LEGTURIHE. - Legere ; lire. {Vet. Gl.) — Legendi desiderium habere; avoir envie de lire. (Isid.) LEGTURIUM. — Idem. q. Lectoarium. LECTUS. — Feretrum in quo defunclorura cadavera efTerunlur tumulanda : brancard, civic-re ii porter les morls. — Feretrum in quo sanctorum corpora quiescunt ; tombeau ou sont dipos6.s les resles d'un sainl. — Altare; autel. — Mcnsa ipsa altaris; table d'autel. — Alveus ; lit d'une riviirc. — Plutcus precato- rius, vel tapes super terrain stratus ; estrade construite pour recevoir vn prcdicateur, ou tapis etendu par terre. — Lectus justitix, tri- bunal judiciariuni cui rex praeest ; Hide justice. [Pi.. 1416.) — Lcrlus obsci/uiorum, mausoleum seu lectus ad ponipam funebrem ornalug ; ca- tafalque. (A. 1334.) — Lectus niortalis, quo quis moriens jacet ; lit de mort. (.\. 1234.) - Lectus partus, ia quo puerpera jacet ; lit d'une femme qui accouche. {.\.. 1207. — Lectus plu. malis, plumis sarcitus ; lit de pUnnes. — {Leg, Biirg. Scot.) — I.ectus vcstitus, omnibus or- namenlis instructus : lit garni. {Form. Andeg, — Ledum luarili observare vfcl lectum .t::um ci'stodire, dicebatur uxor qutc fidem priori marito dalam servabat ad secundas nuplias non convolando. (A. 1113.) LECZTA.— Idem q. Lesda. (A. 1317.) LKDA. — Lalus agri ; largeur d'un chain ii ; ol. le. Pass.) — Via lalior ; allec, ol. lee. {Man. Angl.) — Aqute ductus seu canalis quo aqua derivatur ; aqveduc, conduit, canal de derira- tion.(:\. 1136.) Fermina servilis ; fcmme de condition servile. ]'id. LiTUS. (S. viii.) — Praestatio, tributum, ut Leudis. (A. llCl ) LNDDIS. — Multa vel tributum, ut Leudis. (A. 1070. LEDIA, — Ead. notione. (A. 1269.) LKDIUM.— Ead. notione. (Orf/. rrg. Fr.) LEDO. — yEsIus maris languidior qui per quatuor penes dies, tarn ante quam post se- cundam atque ullimam luna? quadraluram, inense unoquoque accedit, cum certis diebus languidius et minore aquarnm luiiiulo terra; oras allambit, wia/iw.r contrarius, qufc fit cum eflusius et majori a.'stuum quanlilate in littus proruit et effunditur ; irruption de la mer prorenant principalemrnt du flu.r et du reflux. (Ces irruptions s'appelaient malinseei ledunce, malina 6tait le nom du plus grand reflux, et ledona celui du plus petit flux.) LEDONA. — Vid Ledo. LEDUS. — Servus ascriptitius, ut Litus. (S. vui.) LEGA. — Bonitas gradus que metallorum ; aloi loi, titre des melaurc precieu.v. {Ch. Angl.) — Pro leuca, mensura itineraria; lieue (A. 1217.) — Foedus, societas ; ligue, associa- tion. [Ch. Ital.) LEGALA. — Mensura itineraria ut Leuca [Chartul. S. Sulp. Bitur.) LEGALIS. — In jure Anglicano, qui stan idoneus est ; qui peut ester en Justice, quijoui de la plknitude des droits civils. — Qu legem servatet fidem ; loyal, fidele, ol Ual (Pass.) Legates aniiqui homines, fide, tftate e probitate laudabiles, quorum auctorilas pluri mum valet ; hommes d'honneur et de pro i277 LEG MEDI.E ET INFIM^ LATINITATlS. LEG 1278 bit6. (A. 1181. — Legitimus, juxta leges; I6i/i- timp, qui f'st .scion la loi. (A. 1034.) LE(iALITAS. — Probilas, ralione cujusqiiis juri stare potest, idoneus est ac lepalis; ^jro/xVii ce jjourquoi on jouit dc la plenitude des drolls que la loi donna. (Hur. Flavin.) — Fidelitas, tides; fxdilUb, loijauti', ol. lealte, l&aiit^. (S. Bern.) — flradiis txinitasquc monetoe ; litre, loi dex nionnaies (A. 1231.) LK(t.AI,ITKI1. — Legitime, jnxta leges ; let/n/i'i/ii'iit, con/orm6mrnt nux lots. (Sen. — h'uicUicr ; loi/rilemenl, franchement, oi. lenii- menl. (A. 1311.) LEG ALIUS. — « Res in legaUoxo.ac\.or'\ia.rc. (A. 8C2.) » Id e.«t juxta leges, Legaliteh, q. I Vid. LEGAIIE. — Includcrc; enchdsser, enfermer. (A. 1331.) — Pro Lir.AriK. (Lpr/. Roth.) LEfiAKIUM. — Legumen ; Ibnume. (A. 1070.) LI;(t.\.TARL\. — Exseculrix (eslatnenti ; exicutrice testcimentaire. (Ap. Lud.) LEG-VTARIUS. — (Sul'sL) Legatu.=, missus; envoi/i, dej)i(t& {Leg. Roth.) — Exsncutor tes- tamenti ; execuleur tcstamentnire. {Test. Wil- drad. ahbat. Flariniac.) — f.Vdj.) Testamenlo mandaliis ; legiie. (Tert.) Lcgnlnria charta, qua re.s ac piifdia doiianlur; testament. (Fulc.) LE(t.V'|'IA, — l)islriclus ^(Y/o''i in'ra qiicm jiirisdiclionem suam exercet ; ressoi I de I'anto- rited'un l&gat. (A. 1217.) LEGATIO. — Munus el officium Icgati ; em- ploi, office, fonctions d'ambassndeur, de ligal. {.\. (13(5.) Lognlio lihern, cum legalia omni- moda aucloritate pjusa ijuo millitur gaudcl;; Ic- gntion (ibre, quand t'envo]/6 i'tnit inresli de toxic la puissance de celiii qii'il repnsenlait. (Cod. Afr.) — Provincia ubi missi dominici le- galii) obilur ; terriloire dans leqncl I'enroi/e a mission dc cempUr ses fonctions. (A. 812.) — Munns, donuin ; present, cadeau. (.•Vcli.) — Epistola formata ; Icltrc de recommandation, exeat. (A. 1050.) l.l^'lA'riVL'.M. — Legalorum viaticum ; /»•«(> d'ambassade. (Ulp.) LEGATOR. — Legalus, missus ; cncoyd, ambnssadcKr, lAqat. {Kp. Joan. PP. XI.) LECiATOHIU.M. — I'ulpitum; piipitrc, ht- trin. (I'ap.) LEG.VTURIL'S. — Missus, ut Lkgatarius. (W. Strali.) — Legalatius, cui aliquid tesla- mcnto legutur vel donalur ; if/alaire. (.\. 131-;.) I.EG.\TRI.X. — I'rccatrix, qua: pro alio in- lercedit; celle qui intercede. {A. SS.) LE'iATUM. — Res in usus pios testamenlo Tt\\c\\R\ legs picux. (A. 121t».) — Pars deci- mne, ulviilelur, quam peroipicbat iisqui ligan- dis inanipulis vincula niiiiistrnbat ; Vtd. 'j mac- Ti:s. (v. t2t;3.) l.l'.iiATI'Krs. — I.igamentura, zona; lien, bnnde, ligaliire. (Ch. Sen.) LEG.VIT'S. — Missus, qui in provincias a principe ad oxercenda judicia milti'balur ; magistral enroye par le powoir pour rcndrcta justice dans les provinces. {\. 7«J'J.j — Nunlius privali alicujus horainis; enroye, messager. (Lib. Rames.) — Legati a latere, seaapostolici a llomano Ponlifice in provincias cum amplis- sima aucloritate dclegali, quaj ejusmodi est ut toto legalionis tempore non secus ac Ponlifex ipse honorentnr el suprema in rt-bus ccclcsias- licis potestate gaudeant et ad apostolicam Se- dem facfas appellationes ip?i judicenl ; legats a latere. (Gcneratim porro a latere mitti acde- legari quivis legati dicunlur qui e familia mit- iPiitis sunt.) — Legati nali, arcliiepiscopi vel episcopi, qui jure legatorum apostolicffi Sedis in suis dioecesibus ac provinciis gaudent ; le- gats nes, c'est-a-dire, Ics archercques et les ive- ques qui, en vertu de leur qualite, sont dans leurs dioceses les representants de la cour ro- maine. {Bui. Urb. PP. a. 1378.) — Legalus imperii, qui alias vicariiis ; vicaire de I'empire. (A. 1201».) LEGEANCEA. — Sacramenlum fidelilatis quod dominu vassallus praj.slat, idem q. Li- GANTiA. (Th. Olterb.) LECENU.V. — Liber acta sanctorum per anni tolius circulum digesla conlinens, sic dic- tus quia certis diebus legenda in ecclesia et in sacris synaxibus desiguabantur a moderalorc cbori : unde a Gra;cis Tjvci'ipia appellatur ; re- cueil dc la rie des saints • ol. legende. (Pass.) LEGEXDARIUS. — Had. notione. (Pass.) LEGERARE. — Pro legatare, legalum mit- tere ; deleguer, envoyer en mission. {Vet. Gl.) LEGEItE. — Doc'ere, profileri ; enseigner, pi-o/fjMC)-. (Bed.) — Colligere, sacco condere ; ramasscr, ensacher. {II. Aem.) LF.riEUS. — Pro LiGius. LE(iI HOMINES. — Pro legis homines, hoc est legis Judaicse sectatores ; ce>i r rpd siiirent raneiennc loi, les Juifs. (Mart.) ]j.;(;i \. — Parva navis : narire leger. (J. do J.) — Lpgula(auris) ■,parillondel'oreille.{A\ii.) — Leuca ; lieue. {Vit. S. Werehurg. — Sarra- mentum fidelilatis, ut Legeanof.a. (A. 122G.) LEGl.AMEXTL'.M. — Dominium seu jus quod dominus habcl in vassallum, etc., idem q. Li- GANIIA. (A. IPJ'J.) LEi;lATl(». — Eadrm nolionc. (.\. 1237.) LE'illiil.IS. — Legibilis dies, quo habentur scIioLt ; jour d'ecole. (Hob. Goul.) LEG nil LITER. — Ita, ut legi possit ; de ma- niere qu'on puisse le lire. (.1. .SS.) LE<;i('HEPA. — Rahula,qui leges crepat ; oriiteur qui cite sourenl les lois. (Fulg.) LEiilET.VS. — Idem q. Ligeancea. (A. 120().) LEGILE. — Analogium; lutrin, pupilre. {I'el. (')rrem. episc.) LEGIMEN. — Elcclio ; action d'ilire, de choisir, election. (.1. S.V.) LEGIO. — Sacramenlum quo aliquid dictum seu pioinissnm, quasi Icgione, lirmatur el mu- nilur : <> sub lidci legione quittavil. » (.\. 1239.) LEs ; Vid. Levata. (A. 1234.) — Le- vator piscium piscator; p6cheur. (A. 1321.) — Exactor, collector ; cnllecteur, veceveur des taj.es; ol. leveur {\. 1307.) — Levator cxerci- /(r?, qui milites /ei'at seu delectum habet, vel rei bellicaj prteiectus ; recruleu.r, celui qui est chargd de la levie des troupes, ou qui est a la ti'te des chnses de la guerre. (A. 14G8.) LEVATOniUX. — Locus in quo levatur vel plantatur aliquid ; lieu oii I'on plante, ou Von fait venir qunlque chose. {1. de J.) — Vectis ; levier. (Tract, de rcb. milil.) LEVAT(M{IUS. — Veclis; levier. — Lcvato- rius pons, idorn q. Li- vauissus. LEVATU.M. — Fermentum; lcvain{St. Verc.) LEVA TUR A. — Locus a-dificandce domui aptus; emplacement oil I'on pent biitir une maisnn. ; ol. leveure. {Chartul. Casal. Bened.) — <'.)llecta, tributum ; tare, redernnce, impi\t. (.V. 1012.) Levalura portx cataracta, cratis fer- rea ail portas urbium ; hrrse. (A. IHl.) EEVE.V. — I'rugum fructuumque colleclio, utLi-VATA. (Marl., .!»;«(•'/.) I.EVEATA. — Ead. nolione. {Tab. Cat.) LEVERIUS. — Vectis ; levier. (A. 1260.) — Species panni feralis ; espice de drapmortuaire. ^A. 13(i5.) LEVESCl'IRE. — Levius fieri ; devcnir plus li-ger. (A. SS.) LEVIA. — Mendose prb Feiha el Lrlgfa. LEVl.VHIC. — i.evom Lxccrc, vel cxonerare, pondus auferre ; alliger, faire liger . monctam 1287 LEX LEXICON LEX 1288 in lege vel pondere Icvinrc ; n afjaiblir la mon- mie. (A. 1188.) LEVIKIS. — Flaga, vulnus ; plnie, blessure. (A. 101)0.) LEVIUO. — Mansueludo ; douctnr, bienvcU- lanc. {Chartul. Clun.) LEVIGA. — Iiislrunieriliim quoddam ad va- rios usus idoncum ; ralmt, polissoir. (]'ct. Gl.) — Lixivium ; Irnsivc. (A. SG:2.) LEVIGAlilLlS. — Qui potest alleviari, seu levior liuri ; susceptible d'etre rendu inoins loui-d. plus lir/er. (A. 1276.) LEVIGABILITAS. — Allevallo, Icvamen ; sniflrx/eweni, adouciise)iient. (.1. US.) Ll-:VlGAIU';. — Polire;/3oZu', tisser, (A. 1211.) — Lixivio lavarc ; laver, fnire la lessive.(K. j;62.)— Subieviare, alleviarc, levins reddere ; alleijer, rendre moins lourd, snulngcr. (A. SS.) LEVIOR.VriO. — Anirai levitas, inconstantia, mutalio, vel potius levamen ; legirete d'esprit, inco)ixtance, on mieux consolation, soulage- ment. (Ap. Mab. Anal.) LEVIS. — Plaga, vulnus, idem q. Levidis. (A. c. 1060.) LEYITA. — Diaconus ; dincre. (Isid.) LP]V1TALIS. — Ad leritani seu diaconum speclans ; de dincre, diaco>inl. (Joan. Diac.) LEVITATES. — Crepundia ; claquel. (Ba- rel.) LEVITlCU-v — Ad /ei"aifrt?«spec'ans, ut Le- viTAHS : « Levitica dignitas. » (Sid.) « Leuili- cum minislerium. » (Ma.'c. Laur.) LEVri'ISS.\. — Uxor levil;c ; femme de dia- cre, dinconesse. ( \'et. (Jt.) LEVITO. — Colobium liiieum sine manicis quo monachi yEgyplii utebantur ; robe sans manchea que portaienl les mnines igyptiens. {A. SS.) LEVITONARIUM. — Ead. noli^ne. (Isid.) LEVRERIUS. — Canis leporarius ; chien 16- vrier; ol. levre. (S. xui.) LEX. — Jusscriptuin vel recepta consueludo loi ecrite, coulume, usage : Lex Snlicn, lex llo- viana, » etc. Lex communis, ea qiiaj a principe statuilur in casibus prajsertim qui in legibus privalis non erant delinili; ordonnance qui re- gie un cas pnrticulicr nonprevu par les lois. {Lex Long.) Lex communis, cammon leg. apud Anglos, consueludo generalis quae per univer.sum regnum eeque custodilur, ut parti- cularis, quai in diversis comilalibus, civilati- bus, etc., vim habet. (ilastal.) Lex diocesann, Lex divina, canones sacri ; les saints canons. (Ch. Car. Gal.) Lex Francorum, Fravcica, eadem q. Salica ; la laisalique. (S. vii, viii, ix.) Lex mundana, terrena, mundanalis, sxcula- ris, ead. q. cirilis qute exfi insrca dicitur {Con- di. Cal. Ch.), etqui opponitur Christiana, ec- clesiastira; la loi civile. (Pass.) Le.v villann, qua regunlur villani, manenles, mansionarii; loi qui regit les roturiers ; ol. /oi vilaine. (Pet. de font.) Legis terminus spatium temporis lege vel consuetudine constitutura ; delal accorde par la loi ou lacoutume. [Chartul. eccl. Apt.) Legem apostatare, contra legem agere, legi contraire ; agir contrairemenl aux; lois, en- freindre les lois. Leg. H. /. K. Angl.) Legem focere, iliud facere quod lex postuiat ; se soumeltre a faire ce que la loi veul (Cow.) Legem habere, ex jure aliquid agere, aroir le droit de faire quel que chose. (A. 1389.) Legem vadiare, s-pondere se ad diem judicialiter assignalum in curiam venlu- rum ct legem faclurum ; promettre qu'on se consliluera a certain Jour devant le Juge pour a/ firmer que le demandear n'a rien a rcpiter. (Cow.) Legibus invenire, per vel secundum le- ges: con/orm6ment aux lois. [Leg. Hung.) Le- gem alicui Judicare, secundum legem scriptura jus eidicere •,rendrclajustice jugerselon Icdruit ecrit. {Cap. C. SL) Lex August i, idem q. han- nuni Augusti, jus scilicet, baunum quo messi- bus cavelur promulgandi ; droit de publier le ban de la moisson; ol. loi d'aoul. (A. 1244.) — Sentenlia judicis; sentence judiciaire, Juge- inent. Dicere per legem Salicam, idcslpronun- liare sententiam secundiinr legem Salicam ; jiir ger selonla loi saliquc. {Lex Sal.) Lex vera, judicium quo lis terminalur ;jugement difini- tif. (.\. llS5.)Z.r:r uitrala, ]\iA\cinm quo jus- seu lex impugnatur ; j'/^e»(r;(i rcH'7(/ conlrela . loi, la coictume ou le ilroil refu : ol. loi oultree. (\. iia-i.) — Judicium Dei, purgatio canoni- ca, vel vulgaris, a lego inducta ac per senten- tiam judicis indicia; purgation canonique, jii- jement de Dieu, preuve Judiciaire. (Pass.) Le- gem, facere, judicium Dei subire ; se soumeltre ; au Juyementde Dieu, I'executer. ( Land, de S. I'aul.) Lex apparens, aperta, paribi/is, mani- festo aul plenaria, purgatio seu judicium divi- num cujus eventu rei conlroversfe ac dubiae Ve- ritas elucescit, evidenter apparet, vel appari- lur ; Jugement de Dieu, {ainsi nommd, puree que, grace a lui, la v&rMse decourre la oiiil n'y a que trouble et confusion) ; ol hi aperte, loi apparissnnt, loi apparoissant, loi parible. Le-r L)ei judicium Dei, eadem nntione. [I.ex Longob.) Lee ignea, judicium ignis, cum quia ad comprobandam vcrilatem per ardcntem ro- I gum Iransire eompellilur ; epreuce par le feu,' (lit. S. Ion. Gualb.) Lex judicalis, proprie purgatio ferri ; i>preuve par le fer chnud (Leg. h.lR. Angl.) Lex probabilis, qua aliquid pro- batur pcrsacramentales ; loi qui oblige a prou- ver inie chose par tchnoins ; ol loi monstrable et probable. {Cons Norm. I^ex sacramentalis, purgatio per sacramentum ; justification au nioi/en du serment ; Vid. Jl'immentum. {Leg. H. I It. Ang.) — Monetarum in metallo probitasa lege reqtiisita et definita ; litres des monnaies; ol. loi aloi. (A. 813.) — Legitima pars bteredi- tatis legibus constituta; la l&gilime; Vid. Le- GiTMA. [Leg. Hung.) — Multa, emenda a legei definita, statuta ; jieine impjosee rt fixee par la loi, aliunde ; ol. loi. {Pass.) Lexmajor, major i mulla qua; ob majora crimina et deiicla irro- gsri solet ; amende maximum. (A. 1145.) Lex vulgaris, sdM plena, Tiwiha. consueta; amende ordinaire, celle qui s'applique communement. (A. 1174.) Lex lata et infma, major el minor multa ; grande et petite amende. (A. ISilQ.) Legem suatn componere, mul- tarn quae in sua le^e definita est exsol- 1289 LIA MEDI^ ET INFIM/E LATINITATIS. LIB 1290 ytre; jmyer I'amoide firie par la loi sous le regime dc laquelle on est j)lac6. (Pass.) — Jus civil ; le droit civil. (A. 1-452.J — ^Equutn, jus ce qui est Juste, le droit. (Leg. Lusit.) — Offi- ciuni muiiicipale, corpus civitatis ; corps de vi/le, 'i//(ce inumcipal. (A. 1439) — Exaclio, prffistaiio, Iributum ; imput, redevance. Lev Christiana, quidijuiJ ex jure curionibus a \>a.- rocLianis solveiidum ; rederiDicesdroils i!us au cure par ses paroissiens. (Oilfel.) Le.e vinngii, prtesUlio ceiloe vini mensura' pro vincis ; reile- vance e?t nature sur les rigues, (A. 12')3.) Le- ges torlw, pravie exacliones, make toltx; ecac- tions, iinpuls, injuslcs. (A. 1053.) — Lex c.v- communicationis, jux excommunicandi ; droit d'e.rcominunier. (A. 1099.) Ler Christiana, audicnlia episcopi, curia episcopalis ; la cour de I'evi'que. (Cod. Th.) Lee Christiana, calho- liea, sancliisima, venernbilis, Christiana reli- gio ; Ic christianisnie. (Pass.) Leges poenilen- li'iin, liLcr cccleiiaslicus in quo continentur qua; ojicotanl puenitentiam peccaloribus impo- nciidum ul puMiilenles reconciliandos ; peni- tenlia/. 1 lit in. Const.) Jj;.\ALlS. — Locus vacuus, ubi domus po- leil x i'li^icari ; cmplnronent propre a la eons- truclion fl'un hatiinent. (A. 1062.) LEXKXA. — Subula ; alene. (A. SS.) LI'^XIA. — Legalum, idem q. Laxa. (A. 1272.) LK.\IVA. — Pro Li.xiviA ant Lixivium. (.1. SS.) LEXIVIA. — Linlea quee lixivio purgantur; linge que I'on met ou que Ion a mis it la les- ^in-. I Tabu I. Fossa I.) LK.XI'S. — Kiixus, aqua coctus ; aiil dans I'eau, bouilti. (Tract, de re mil.) LEY.V. — Siiva ca'dua ; laillis; oL laie. (S. XI.) LKYi)A. — Vecligalis genus, idem q. Leuda. i(A. il.H.i.) LEYl).M{lUS. — Z/'v/f^a'seu vecligalis collec- tor, idem (]. l.Kl'DAHlUS. [Ord.reg. Fr.) ' LKYDAIDIL — ilad. nolioue. (A. LiOU.) i LliY[)KKIL'S. — Had. nolione. (Ord. rcg, \Fr.) LKYHA. — Arcula, ca|)8ula, ut Layeta. (A. Uid.) I LKVTKRIA. — Leclica ; /i/i(';v'. ( A. 133o.) ; LEZ A. — .\gellus striclior: champ plus long IjTMc (ariie ; ol. leze, le:. [Chart. Lcmor.) ■ I,KZC,A. — l.lpin q. Leuda. (A. 1327.) : LKZDA. — Kad. nolione. iS. xiii.) 1 LKZI'A. — Kad. nolione. fA. laO.S.) ; LKZI'A. — Kad. nolione. lA. 1090.) \ LlllEVRARK. — PriPberc, Iradere, dare ,• firrer, donner. (.V. 132 (.) ; l.lllVKAKE. - Had. notionc. (A. 132J.) LlllVR.VTlO. — Tradilio ; action de livrer, lirrai.son. (.\.. 1:321.) I LIA. — Faces vini calcinati ; lie. (Joan, de larl.) — J us in vina minutaliin vendita ; droit iir le rin L-enJu sur en iW-tail. (.V. 12:^1).) — >ilva ca'dua ; buis taillis. (A. Spelm.; l.IAiilU.M. — Prii'slatio exvinis,quiLMninula- im vtMidchanlur, el ex iis eliaiu qua; ad usum nonasteriorum cranl ; droit « t le vin rendu Lexico:< mbd. et inf:m. Lut. petit tres- en ditail et sur celui qui se vendait dans les couvents; oL liage. (A. 1311.) JJAGULA. — Ligula ; jarretiere. (Vet. 01.) LIAIRUS, — UtLi.ARDus. LL\.L1.S. — Idem q. Licius : Feudum Hale. » LIARDUS. — Color equi ; (jris-pommelb ou gris-brun ; ol. Hart, liarde. — iloneta minu- tior ; Hard. LI.VRE. — Polire; recouvrir d'un enduit, po- Iir. (Tort.) LLVSONUS. — Lignum quoddam ad usum molcndini. (A. 1263.) LIATOR. — A'ox inccrlae notionis ; arlifcx qui frcit capsas significari videtur. Gal. lage- tier. (Ch. Occit.) LIRA. — Pro LiBAMEN. (Joan. Scot.) LIBAOlNCULU.v — Parvura libum; giUeau. (Tert.) LIB.VXUM. — Relis crassior ; filet 6pais, liban. (.\. 1363.) LFHATORIILM. — Crater ad efTundendum libanii'ii in sacris ; rase a libations. (]'et. Ol.) — Locus ubi sacrificatur ; lieu oit I'on saerifie (J. de J.) ]JBKLL.\. — Parva libra sou libra parvo- rum denariorum, qui sere et argento mi'li, parvi vocabantur. [0. Chr.) LIBKLLARE. — Area in qua reconduntur libri ; co/freu renfermer les tivrcs. (Greg. Tur.) — Libel/are, pro libellumdare ; Vid. LiBELlus. (A. 1033.) LIBliLLAItl.-V. — I'r;ediura Hbellario nomine vel lilulo concessum (feudo opponitur et pro aliodio usurpatur passim in libris feud.) ; al- ien, terre franehe. L1BI'XL.\RIS. — Libellaris sententia, pro- /essio, sententia vel profcssio libello scu scripto dpclarata ; sentence ou profession faite par (•erit. IConc. /lisp.) LIHELLARILIM. — Charta qua priedium in enphyleusin conceditur ; bail emphytiotique. (A. 91)9.) LIHEI.I.AIIIUS. — (Subst.) Servus per libel- liiiii ?PM per eharlam manumissus ; serf qui nbtenait I'affranchissement par une attestation libellee. (Pass.) — Nolarius ; secretaire gref- fier, gardenotrs.{.\. 1313.) — Pro Libellusscu PubCAitiA. [Ch. Pod. epi.ic. Flor.) — (Adj.) .\d libellum,seu prccarium speclans : Libellario jure, libellario titulo dare; in terra aliena li- bellario nomine residere, etc. Vid. Libbllus. el PHBCAniA. LlRELLATin. — Sic dicli Chrislinni qui a u'liitililiti.K Christum abnegare et diis sarritkare adacli, librlln per se, \A per alium judici por- reclo, qnn ingenue Chrislianos se esse prolite- banlnr, ob idque sncriflcare sibi non licere, pricmiurn fou pecunia' suinmam aliiinani nlle- rcbant cl porrigebant, ne quod iis non licebat, facerent. Ita qiiidem Cypriani inlerpres ; al Unronius librllattcas iliclos censet ex ejusdein Cypriani verbis nonqu(^d libellos durent inagi-^- tratui, si'd quod acci(iercnl. LII!i:LLATir.IM. — Conressio et datio ad /('<(7/i/»n, seu emphyleusin, vol potins pen«io quwpro iiic//n»tw pra'diis quolannis exsolvi- 41 1201 LIB LEXICON LIB 1292 tur ; concssion en emphyt^nse ou redernnce annuelle payi'cpnr les terres donniex emphy- tkoliqitcmcnt. (Greg. M.) LlBELLENsrS. — Magislralus apud Siculos, qui aliis magister lihellnrum, qui scilicet libel- los supplices subditorum excipiebal, examina- bal el de iis ad principem referebat; magistral charge de rccevoir ct de transmelire au prince les rictamations dcriles des ciloycns. LIBELIJFICUS. --Qui Hie^osfacit, quireo- rum confessioncs el Icslium responsa dcscri- bit ; (jrcffrr. (Anast.) LlBlilJJ FIUS. — Ead. notione. (Anast.) LIBELLIO. — Scriba, notarins, eliam libra- rius, (/rflficr, tabcllinn, marchand dc livi'cs. [Vel.'Ol.) LIBKLI.US. — Charta qua prajdium in em- phyteusim conceditur ; chnrte dc concession en emphyliiose. (Pass.) — Causidici scriplum in li- tigiis, vel potius qufficunque scriplura in qua continetur nomen actoris ct rei, ires quae peti- tur ct causa petendi ; sorte de memnire judi- ciaire, notes resianant unproces, etc. [SI. Mass. — Lihellus anathema/is, excommunicationis bulla; bidle d'cxcommunicalion. {\na.s[.) Lihel- lus prxceplorim, scripti obligalio ; obligation. {St. Arel.) LIBER. — Liber censualis, in quo summa cujusque ecclesia; seu monasterii possessionum exbibebatur ; lii-ve, registre contcnant I'elatdes cens, rentes, etc. dus a tine kglise on a tin mo- nnstere, pouille. (Pass.) Liber ordinnlis, nrdi- narius vel ordinis, in quo ordinalur modus ce- lebrandi divini Officii : rilucl, ordinal. (A.,SS.) Liber ordinarius eliam nuncupatur is in quem quotidie refcruntur acceplum el expensum ; li- vre de complc, journal. [A. SS.) Liber provin- cia/is, liber censuum qui in diversis provinciis Ecclesiae Romanae pensilabanlur ; registre des cens et rentes dus a VEglise dans les provinces, (ffis. S. Emer.) Liber sacramenlorum, liber ecclesiasticus in quo continetur missarum Olfi- cium \sacramentaire, missel. [Chartul. S. Joan. Ang.) Liber signorum, qui notis scriplus est ; livre ecrit en signes. (Stat. Vercel.) Liber see- cularis, a profano el genlili auclore scriptus ; livre, traite ecrit par un auteur profane. (S. Will. Const. Jlirs.) Liber pads, qui osculan- dus offerlur sacerdoli a diacono vel subdiaco- no ; te livre des Erangiles que le priUrc baise a I'autel. (A. 1-2.47.) Li*r?i-/e»2/)o»-«w, idestl'arali- pomemon. fS. Hier.) Lifter Di7a?marlyrologium, ad cujus calcem scribuntur nomina benefaclo- rum ; le martgrologe a la fin duquelsont ecrits les noms des bienfaiteurs. {Test. Bertie, ep. Ce- nom.) Liber rirentium, in quo quolidianse mo- nachorum prri'bendae, seu cibiet potus portio- nes diiirn;e, unde liber viventium dictus, re- censenlur ; le livre des vivants, registre de la pitance accordir anx moines. [Ann. Ben.) Libri claustrales, de vita monastica agentes ; traites de la i-ie mnnasii'/i/c. (G. Ch.) Libri deifici, sic Christianorum libri sacri a paganis appel- lati ; les Livres saints, les saintes Ecritures. (Pas. S. Felic.)Libri jadicum, codexlegumGo- thicarum; le code gothiqiie. (Nav. Hist.) Libri ?ii.9ri, de necromantia ; trnith de .lorcellerie. (Ekehard. de Cas. S. Gal.) Lihri plenarii Evan- geliorinn, integer IV Evangeliorum textus; ivangi'liaire. (A. SS.) LIBERA. — Pro Libra. (A. 60a.) _ Hedera, ut videlur ; lierre. (Vet. Inst.) LIBER.VLIU.S. — Liber immunis ; c.rempt, dispense, libre (A. 14S3.) LlBERAllE. — Miltere, remillere ; ten- voger. Ila /lA^rrtri diciturqui causamsuam pro- seculus coram judice, prolata sentenlia ali co domum remittitur. (Ondisail d'un plaideur qui obtenail un jugemenl qu'il ulait lib^'ratus. (Causam Ziftewr*', judicium conlicere, proferre, rendre nnjugement. (Leg. Lung.) — Praebere, dare ; livrer, delivrer, donner, faire present. Liberare se. sese tradere : sc livrer. (.\. 1203.) Liberare in sacrario, incerta notione. (.1. SS. Bened.) — Liberare notione passiva sumilur in processu de mirac. B. Simon, ercm. « Ejusfi- lius libcrarit, » id est liberatus fuil. LlBERATA. — Modus agri ; /)Ofdain ecclesiaj ad sedem Romanam nuHo medio per- tiacant ; e.cemptum de la jKridiclion do I'ur- dinairc. (Ihil. Urban. II, a. 1096); 2° jus ( ivium Romanorum, jus civitatis, jus immuni- latis ; ilrail de cite, droit de ciloijen remain. (Vil. S. Adelhcid. imp.) l,lBl':urATinU.M. — Obsequium ac scrvi- tium (juod liberliis patrono siio debet rationc liberlatis concessa; el quod ille sibi reservavil in cliarla ingenuitatis. (.\pud Marculfum, lilier- tiiiitalis obsequium appcllalur ; {prestations, obilssance el services que faffranchi doit ii son ancien maitre en raison de la liberty qu'il en a re<;ue, services et prestations qui ont elk con- signis dans I'actc d' afj ranchissement . LIHKRTATIO. — Facultas, pro liherlas. (Ap. Ugbel.) I,IBKUTATL'S. — Libertate donalus ; affran- chi. (A. 805.) I,lHI';ivTI<'.\llK. — Libertalcm el iinmuniU- tem conf^erre ; donner la liberie et la franchise. (A. 112;!.) I.IDKUTICUS. — Liberlica res, idem q. LiiiF.iniMrAS. (.Mur.) l.llJKICriNlTAS. — I.iberti conditio, vel pra;diuni el liberli possessio ; condition d'af- franclii, nu terre i>l pnipriclc d'affranrhi. {Ta- bu/. (■(■(•/. (iriiliiinnp.) LIBKUTINUS. — Manumissus ; nflranchi. (A. 1211.1 LIHKUTUS. — Ead. nolione (Pass.) LIBRA. — l'r:nbilio, ut Libhatio. {G. Chr.) — Bedilus, ul LiBHATA. (A. IHo.) — Modus agri ; Irrre i/iii diinne un revenu annuel de la valeurtt'une /iiw. (A. 1322. ) — Monsura II- qaidnrum ; mrsure de eapacilf' pour Irs liq i- des. {Sf/nod. Aqurns.) LIBRVGIUM. — Jus exigendi libralioncm hcrbiP sen feni pro equis ; droit de se /aire donner te jourrage nicrssaire pour Icsehcratir. (A. 131H).) LiBRALK. — Mensural frumcntaria' species ; mesure de cnpacild jwur les grains. (.\. i -i'G. ) ."E LATINITATIS. LIB J 294 LIBRAUS. — Libralis moneia ; ead. qua; usualis seu jusli ponderis ; monnaie courante. (Ord. reg. Fr.) LIBUARH:. — Dare, ut Libbrare. (A. 1431.) — Pondcrare ; 2}eser. (A. 1311.) — per auc- lionem adjudicare ; donner a I'enchere. (A. nil.) Lihrare festum, pecuniam pro officio alicujus festi prabere ; payer les frais de I'of- fice d'une f'te. (Act. Capilul. eccl. Lugd.) Librare equos, paiiulum et qiiidf]uid nomine fodri significabatur, equis niinistrarc ; don- ner leur ration aux checaux. (A. 129G.) Li- brare nobiles et francos in Dalpbinatu diceban- lur casteiiani qui nobiiibus et Francis ad bel- lum profecturis ac militatuiis sumplibus del- phini, cibaria necessaria providubant ; fournir nui; nobles qui vont a la guerre les vivres qui leur sont necessaires. LIBRARLV. — Bibliotheca ; bibliothdque, oL lihrairie. Pass.) LIHRARIU.M. —Ead. nolione. (^Vet. 01.) LIHIIARIUS. — Qui dcscribendis aclis ju- dicialibus operam dat ; greffter. {Coil. Th.) ■ — Notarius ; scribe, noloire. (Ap. Mab. Ann. Ben.) — Dignilas ecclesiastica in ecclesiis ca- thedralibiis, eadem forte quaj cantoris, qui et Ahmahuis dicitur. (\. 1030.) — Librorum custos in monasteriis; bibliothecaire. {.S.. 1451.) LlBllATA. — Libra pecuniaria redilus annui: « Beneficium valens xiii librntns annui redi- lus. » (A. 1208.) — Prffibitio famularis veslis, ▼ulgo lirrbe, Vid. Liberata ct LiiiLiiAiio. ("Joan. XXII PP.) LlBR.VriM. — Per libram, ad amussim. (.1. SS.) LIMR.'VTIO. — Prajbilio, distribulio, ul Lt- BERATIO. (Pass.) Libratio c/austri, libratio superpellicii, distribulio qunj fit singulis cleri- cis, qui divinisintersunt Ofliciis; ilia vero quaj iisciem (it ralione prji'bendie. (A. 1207.) l.ibrn- tus ennonicus, is qui hujusrnodi librationes pcrccpil. (Ilj). Clem. I\'. PI', a 12(57.) LIHIIA TUR.V. — Idem q. LiiiEitATunA. LlBltATUS. — Vid. LiBRATro. LlKllETUS. — Libellus; jiclit livre. (V. 1300.) LIBRIGICR. —Qui epistidas vel libros portal ; porleur de letlrrs ou de lirres. S. Paulin. Xul.) l.llilllLI.A. — Baculns cum corrigia plum- bata ad librandum cariirs. (J. de J.) — Ma- cbina bellica ad projiciendum lapides idonea. (J.deJ.) LIBRORIATA. — Modus agri cui seminandi liliroriuDi satis esl; f/i/foi/j^t^ de lerre ndcessaira pour emidogrr un tirrot ile semenee ; Vid. Ll- iiiioiiiiM. {Ch. Fores.) LIIIKOUIL'.M. — Mensura- (rument.iria> spe- cies ; mesure pour les grains (en usage dans lo Forez) ; ol. lirrol. LIRItUNCUHS. — Parvus liber ; prtil liore. LIHUM. — (ienus prtcslalionis ; rcdemnce cnnsisiani dans la fournilurc U'un gdlenu, dune tarte. (A. 1221.) 1295 Lie LEXICON LID LICA. — Cylindrus ; lisse. LICCINIUM. — Idemq. LicniNOs. (I W. Gl.) LICENTIA. — Relaxalio, oblectamenlum ; recrdalion, reldchc. {Reg. visit. Uide dimension. (Ach. Spic.) man- (icril 1297 LIG MEDI^ KT INFIM^ LATINITATIS. LIG 1298 LIuUNA. — Maris Cbstug, Vld. Lf.do. ],IKA. — Amurca, fox; lie. (A. 1343.) IJEnniel6. (A. 1U!)7.) IJKVKKIA. — l'r;<;bitio, ut Libkratio. (A. 1279.) LII';VUS. — Via lera, agger; levee. {Ch. Bo- son, episc. Calalnun.) LKi A. — Confrederalio, fcedus quo quis cum alio ligatur, vincitur," ligue, runfddcratinn, association. (Albert. Argent.) — Ligamen ; lien, lanii^re. (Vet. 01 ) — Mensunc longitudi- narix species ; sorle de mesure de [(jnfpiei/r. {\'et. Inst.) — .Monctarum in melallo probitasa lege definila ; litre des monnaics, loi. (A. 133',t ) I.JiiACIA. — Fasciculus chartarum ; liasse. (X- 1411.) LKlAMl'^X. — Sacramenlum fidelilalis quo vassallns domino ligatur ; sennent de fidilile d)i rassa/ n\i suzerain. (Th. Olterb.) — Deten- lio, inclnsio in custodia ; eniprisonnement, action de teniren prison. (Le.e. Sal.) LKiAMKXTUM. — Pactum, confcederatio ; accord, association. (Jos. Moret.) — Amule- tum, idem q. Ligatip.a. (A. SS.) Ligamentum snrrori/ni. proeslalionis species. (A. 1210.) MCiA.NTIA. — Uominiuni seu jus quod domiinis babet in vassallum qui Hrjio hominio obnoxius est, vel sacramenlum lidelilatis quod is domino suo praistat ; flroil du seigneur sitr Ic vassal qui est lenu nu sermeni d'lionunage- Hge, on ce sennent lui-mi^mc. (Rad. de Die.) LIG.VRK. — ('omprehcndcrc, manutii in aliquem injicerc ; arn'tcr, nicttre la main siir qiielc/ii'iin. (I.e.r. Sal.) Lignre di(ellinn, de duello convenirc, qnoinmlo dicnnt Her une partie. (A. 1S255.1 I.ibrum ciimpingere; re- lier vn livre. (.\. l;i.")S.) LIOASCIA. — Idem q. Lio.>Ncia. (A. 1170.) LICtASSA. — Fasciculus ; paquet, liasse. (Pass.) I-Ki.VTI. — Ficdere conjuncti ; allies, cnn- fM^n's. (I,ud.) I,I(;ATIA. — L't LiGASSA. (.\. 1205.) LI(iAri('US. — Ligaminibus instruclii.s ; garni de lien.t. {Const. Carni.) LlCiATlO. — Pactum, idem q. I.IOA. ( 1 <■/. Cod.) — Amuletum, ut Lir.ArrnA. {Cone. IJisp.) — Funium apparatus ; approrisinnnement de cordages. i\. |2(i;i.) LlC.V'rOH. — (Jul libros compingit; relienr. {St. reel. Lond.) LICtATURA. — Fascis liRatus ; paquet lii bottc : n Uuas ligaturas si'^iiaium. i- iLoo. Ost.) — Libri compactio ; reliure d'un livre. (Mart.) — l.iqnliira narii/m, idem q. Ancuo- RAGiA. — Ligatiirx, amuleta qutedam ad ar- condits el depeliendos morbos qua; aut ad col- lum suspondcbaiUur, aut ciica alias corporis paries ailigabantur ; auiulelles, talisnians que Von SHspendait an con ou a quelqne autre partie du corps pour se guerir de ccrtaines maladies. (Pass.) MGEANTIA. — Idem q. Ligantia. (Ap. Rym.) LKiF.riA. — Eod. significatu. (A. 1239.; l.UiElTAS. — Ead. notione. (S. xiii.) IJGFXSIA. — Ead. notione. (A. 1244.) LIGFXUM. — Lir.um; Iin. {J'el. Chnrlul.) LldEb'S. — Idem q. LiGius. J.KJI.V. — Confcederatio, fccdus, ut Liga. (Ach. Spic.) LIGIALITER. — Ligialiter tenere, sub ligei- tate, seu sacramento fidelilalis tonere \poss6der un fief sous la condition de I'hommage-lige. (A. 1207.) LIGIAMRNTUM. — Idem q. LigantIa. (A. 1-203.) LKilAMTAS. — Ead. notione. (Ap. Brus.) LIGIAXTIA. —Ead. notione. (W. Xeub.) LIGIATIO. — Ead. notione. (A. 1237.) I.IGIE. — Idem q. Lf.gialiter. (A. 1200.) I.IGIETARIE. — Eod. sensu. (.\. 1292.) LKUETAS. — Idem q. Ligantia. {Chartul. S. I'ine. Laud.) I.IGIO. — Eod. sensu. (A. 1224.) Lli.ITUDO. -- Vassalli ligii conditio ; condi- tion du vassal U& par Vhomniage-lige. {Char' tul. Masc.) LKilUM. — Idem q. Ligantia. (\. 1218.) LIGIL'S. — (Subst.) Qui domino suo ratione feudi vel subjeclionis fidem omnem contra quemvis prtestat ; homme lige, vassal lie envers son sei gneur d'une obligat ion si etroitequil doit le servir envers et conlrc tous. (Pass.) — Do- minus feudi cui vassallns subjeclus est ; sei- gneur suzerain. (A. 1203.J — (Adj.) Totus, omnimodus, integer, continuus; tout entier, sans reserve, eonlinu. (Pass.) LbiNAGERlUS. — Lignngerins parens, co- gnatus transverso gradu ; parent en lignc col- laterale; ol. ligiuiger. {.\. 1450.) LKiX.VGIUM. — Jus lignum exscindendi in nemoribus ; droit de couper du bois tlan.t les joriUs d'nulrui. {Ch. Angl.) — Prajslalio qua) ex.oolvilur pro eodem jure ; droit que I'on page pour avoir la permission de couper du boi.t dans la proprif-l^ d'autrui. (Id.) — Veclura lif;naria cui obnoxii eranl tcnenles ; corvee qui oldigeait le vassal de transporter au manoir seigneurial la provision de bois du .seigneur ; o\i Icingnicr. (.\. 1207.) — Oenus, familia ; rare, famdle, Ugnee, tignage. (\. 1228.) LiriNAIR.\(;lU.M. — Jus lignum exscinden- di, ul I.I.lNACirM. (Polgpt. Foscam.) Lb;XAMAIlE. — Li'gnari ; faire dubois.{St. Mont, rei/.) LIGNA.MBULUS. — Qui calceis ligneis uli- iur; qui »,?s de chnussurcs de bois, pagsnn. {.\\>. Gram.) 1299 LIG LEXICON LIL 1300 LIGNAMEN. — Materia ex ligno ; hoisde conslntrlion. [Leg. Long.) LIGNAMENTU.M. — Ead. notione. {Chr. Fars.) LIGNARARI. — Idem q. Lignamare. (A. 1378.) LIfiXARE. — (Subst.) Jus ligiia exscindendi in silva, ut Lignagiu.m. [CIi. I J iyj.) — (\crb.) Eignum ad comburenduni colligere ; 7-n»ia.< (.\. 1313.) I.IMARE. — Litnis sou obliquis oculis in- lueri ; re/jarder de tracers, d'an air de me- pris. {I'i't. S. Thend. abb.) LlM.\S. — Vestis qua; protenditur ab um- bilico usque ad pudes, qua uluiitur servi et coqui ; tabller a V usage des domestiques et des cuisiniers. (J. de J.) LIM.VTA. — Lacus, aquarum congregatio ; mare, itamj. Inc. (.\. [i'Z'i.) LIMATUS. — Limosus ; boiirbeu.v, fayigeicx. (A. 1199.) LI.M1j.\.TUS. — Ornatus limbo ; nimbi, orni du niinbc. (St. Cist.) LI.MHi>:LLUS. — Diminut. a LiMBUs, q. ]'id. Ll.MliUS. — Locus in quo SS. Patrum ac pioruni anlrn;c ante L'hristi mortem consisle- bant, ubi eliain infiintiuni qui absque baptismo moriuutui', consistere animas aiunl; les lim- bes. (J. (le ■].) — TuniccB militaris species, paludamcntum ; manteaa mililnire a rusa;/e des o//iciers. (Bart. 67.) — Navis piratica ; navire de corsaire. (Isid.) — Yeslis regia ; vetement de roi. (Id.) LIMKX. — Ecclesia; etjlise. [Ch. Occit.) — Limina sanctorum aut aposlolorum risitare, formula frequens apud scriplores de iis qui peregrinationes ad sanctorum memorias insti- tuunt. LIMENARCHA. — Qui porlui praeest ; H- minarque, inspeoteur, euiinnandant du port. [Vet. (11.) Ll.MICOLA. — Qui in limo slat ; qui se lient dniis le li))i())i. (Aus.) I.IMIGKNUS. — Qui in limo crescit, nasci- tur ; qui criiit, qui nail ilans le limon. (Id.) I.IMI.N'AKI'".. — Loculus cavus in quo locan- liir slatuu', nidulus; niche on I'on place des slalues de saints. (A. SS.) — Limina re do- mus, limen ; .wuit d'une parte, entrbc de la maison. (Le.r. Dair.) — Liminare ecclesix, idem esse quod veslibuluni altaris et confes- sionis, apud Aiiast. liililiolh., el totea, apud (Iru'cos rccrnliores docuit C.angius. LI.MliN Altll'S. — Liminarius cquiis, qui ItMiKmem .suslinel ; limonier, cheonl qu'on met till iinuin. ( Mnn. Anijl.) LIMINIUM. — Pro postliminium. (Uad- bfii. Vcron.) — Exsilium ; bannisjemenl, e.ril. (Isid.) I.IMITA. — Limes, finis, mcla ; limite, borne. (A. 1102.) LlMITAKCilA. — Miles imperii (inibus priupusilus ; soldat chargd dc la garde des fronlifires. (J'ct. Gl.) — Famulus liminis prae" fectus cubiculique (Id.) LIMITAKE. — exemplar exigere 1351.) LI.MITAIill. — castra et civitates, custos ; calct de chambre- Limitare mensuras, eas ad ; verifier les mesures. (A. Qui consliluti sunt inter vel conQnia oppida ut li- »(i/('.s- defendant et colant ; suldals preposis a la qardc des froniieres. {Vet. Gl.) LIMITATES. — Pro limites. (A. 1358.) LIMITATUM. — Idem q. Limita. (A. 1349.) LIMITATUS. — Designatus ; fid, limite, determine. (Jo. Whet.) I.IMITROSUS. — Contiguus et finitimus; /(- mitritphc. (A. 1349.) LIMITUS. — Ut LiMiTATUs. (A. 1359.) LIMIUM. — Ut LiMlTA. {St. Mont. Reff.) L1.M.\I.\. — Consilium, voluntas, propositum animi ; volontr', faciilli de vouloir. (Frid.) LIMo. — Malum citreum ; limon. (Jac. de Vitr.) LIMOGIA. — Opus seu labor dc Limoijia, vel Lemovicum aut Limocenum, smalti genus quo pr.'ecellebant Lemovices ; orfeorerie en cuivre dore emaille; ol. esmail de Limoges. (Pass.) LIMONAGIUM. — Merces ejus qui tradebat limonem ad trahendum curruva ; salaire pour la fourniture d'un limonier. {Cltarlul. S. Vand.) LIMONERIUS. — Mquus ad currua lemo- nem, ut Li.min.\hius. (Pass.) LIMPII. — Vid. Lymi'U. LIMPIARE. — Polire ; nelloijer, polir. {Ch. Ilisp.) LIMPIDISSLMUS. — Limpidissima maje- stasj titulus honoris ab llanza Teutonica con- cessus Henrico IV .\nglia' rex. {.\. 1404.J I,I.MP(_|R. — A limpidus, vox ficta, splen- dor, claritas : « Fidei catholicit; limpor evi- dens duclaralur. >i {Concil. 'I'olvt. xi.jCardi- nalis de. Aguirro ad marpinem scribit norma. I.I.MUNCELLUM. — Malum citreum, ut Limo. (A. 1333.) LIMUS. — Vestis genus ; idem q. Lim.\s. LI.N'.V. — Modus agri : " Conccdo... dimi- dietatem pensiu butiri super terrai ; » f. idem q. Linak. Li.NA(!lUM. — Pricslatio pro lino vanee sur le lin. (A. 1141.) — Cenus, fami- lia ; race, famille, ol. linaige, linage. (A. 12:;8.) LIN.VR. — Hispanis ager lino consitus ; terre cullivi'e en lin, champ dc lin. LINAKIA. — Had. notione. {.\fon. .Inql.) LINAHIS. — Had. notione. (A. 1087.) " LINARIU.M. — Fad. nolione. (J. d. J.) LIX.\TA. — Prajslalionis species, ead. f. qua' LIMAGIU.M. I.IN.VTICA. — Muscalellus, vitis species ; especc dr rigne. (Petr. de Cresc.) LINATUS. — Pro Imealus vel limbatus ; bordi\ {,Mon. -Ingl.) LINCA. — Lynx femina ; femelle du lyiuv. (J. do J.) quatuor Unas rede- 1303 LIN LEXICON cri du lynx LINCARE. — Lyncum vox ; [Vet. Gl.) IJNCllINUS. — Idem q. Licuinls. 878.) LIXCIUS. — Idem q. Lekcius. LIXCTAIA. — Culcilne vel pulvinaris te- gumcn lineum, aut linlca ud Iccli'tn supellcx. (A. 1328); Vid. Lectahia. LINGTOR. — (Jui lingit ; cdui qui Icche. (Vet. (Jl.) LINDEGARIUS. — Delator; dinoncialei/r, acctisntcur, delalcuf. (Mur.) LIXI']. — (icnus rails, idem q. Lignum. (Th. ^Yalsing.) LINEA. — Veitis interior, stricta, ex lino confecta unde nomen ; relemcnt de desxous, chemise. l\\. lirit.) — Familla monachalis ; les movies. (Stat. Cist. a. 1311.) — Linen co- gnalionis et sanguinis qua cognali inter se cohaerent ; pnrentd, suite des dcscenda)its d'une Jnmille, ligne. (Pass.) — Modus agri ; certaine mesure de terre. (A. 12G9.) LINEALIS. — Linealis successio, quae ali- cui contingit per lineam directam ; heritage qui arrive en ligne directe. (A. I.i02.) LINEALITER. — Recta ; en droitc ligne. (A. 1249.) LINKAMKNTUM. — Seiies cognationis et affinilalis, idem q. Linea. {Cone. fJisp.) LINEARE. — Lineam subducere, lineis cir- cumdare ; tirer une liqne, entourcr de ligncs. {St. Mont. Beg.) LINEATIM. — Directe ; directement. (A. 1267.) LINEATOii. — Mensor; celui qui mcs-urc, mesiireur, nrpenteur. (Leg. Burg. Scot.) — Vicior; peint re. (Paul. Diac.) LINEREA. — Ager lino consilus, ut Linah. (A. 1496.) LLNERISUM. — Ead. notione. (A. 86i.) LINETUM. — Ead. notione. (Vet. Gl.) UNFEIiCIUM. — Vas coquinarium quo car- nium torrenlium adeps excipitur ; cuillier. (A. 1352.) LINGA. — Taenia ; hande, handelette. (Ap. Limb.) LINGARELLA — Tseniai seu fascis species ; lingnrelle. LINGERIUS. — Lintearius ; tisserand, lin- ger. (A. 1313.) LIXGIARIA. — Quae prseesl lineee supelle- ctili ; fille de chmnhre chargee du linqe. (A . SS.) LINGIUS. — Linteus ; de lin. LIX(K3. — luter ilia quae operarii praeter jnercedem exigebant recenselur. (Stat. a. 1302.) ^ LIXGOTUS. — Auri vel argcnti massa in longum ad modum linguae porrecta : liiioot. (A. 1440.) Of J LINGUA. — Lingua campanx, clava ; bat- tant de cloche. (Cone. Hisp.) Lingua staterx, examcn ; languctte, aiguille. (Lib. niq. Scac.) Lingua ve.rilU, quod scilicet in formam lin- gua; desinit ; flamme, pointe d'une banniore ; «et semper lingua: vexilli ejus volitabant su- per capita Turcorura. » (Hunt.) Lingua cleri- calis, pars veslis ecclesiastics ; queue de la LIN 1304 soutane. (Aug. Autis.) Lingux pennutatio, perjurium ; parjure, changement de langagi. (S. Lad. Hung. R.) Linguas dirigerc : a et duodecim collaudantcs juravcrunt et linguas eorum legibus dirc.rcrunt, » id fsl secundum legem testimonium dixerunt. (Dign. Form. ]'et.) Linguam siinin mullare, .'.mittere juris- dictionem suam seu facultatcm dicendi ; perdre Ic droit dejnstice. (Spec. Sax.) Sine lingua obire, inlestalum deccdere ; mourir sans aroir fail de testament. (W. Tyr.) Lingua sanrta, Hcbrcea, sic vulgo dicta, inquiunt Rabbini, quod in ea nulla, nisi pudica vox re|)priatur, in qua propria nomiiia [lartiutn illaium, qui- bus quisque nostrum aut vir c.^l, aut feniina, aut quibus alvuni deoncramus, desidcrantur ; la Innguc hcbrai'quc. (Pass.) Lingua laica, popularis, vernacula ; idionic vulgaire, celui du peuple. (Pass.) — Significat etiam lingua : 1" nalionera ; ;)a.yv, nation ; ol. langue. (Pass.) ; 2* taeniam ; bande terminke en pointe, flamme, langue [ap. Limb.); 3° glossam ; intcrprlita- tion, e.iplication. (Abb.) LIXGUACIO. — Amputatio linguaj ; re- tranchement, amputation de la langue. (Vet. Gl.) LINGUAGIUM. — Lingua; boum ; langues de bceufs. — Lingua, idioma ; langage. — Na- tio ; pays, nation. LIXGUANIUS. — Eloquens ; qui a la lan- gue bicn affilee, Eloquent. [Vet. Gl.) LINGUARE. — LAngua lambere ; lecher, (Ap. Burch.) — Linguam amputare ; couper la langue. { Vet. Gl.) LIXGUARIS. — Loquax ; bauard, babil- lard. ol. langoier. (Baluz. Form.) LINGIJAKIUM. — Natio, ut Likguagium. (A. SS.) LLXGUATA. — Piscis species; sole. {]'et. tract, de pise.) LiX(iUATIO. — Ut LiNGOACio. L1N(;UATU.S. — Idem q. Linguarius. (Tert.) — In lingua desinens ; festonne. (A. 1193.) LIXGULA. — Lingula pnllii, sci.ssura, scis- sas quippe vestes quas habits tnilladl>s voca- liant, ferre Gallis in usu full. (Cres. Heist.) LlN(nJOSITAS. — Mulliloquium ; bnvar- dage, babil. [A. SS.) — Lingua, vulgaris ser- mo ; idiome vulgaire. (Mur.) LINGUTIA. — Dimin. a. lingua, lingula. (A. 1295.) LIXHOLUM. — Corona muri ; cordon. (A. 1383.) LINIALITER. — Pro Linealiter. (Ann. Prwm ) LINIAMENTUM. — Gradus consanguinita- tis, idem q. Linea. (Acli. Spic.) — Vullus et corporis tractus ; formes, contours du visage et du corps. ( Vel. Gl.) — Linilus ; friction, application sur. (Pap.) LIXIARE. — Lineam rectain dirigere ; tra- cer une ligne droite. [ Vet. Gl.) LINIFEX. — Qui facit vel operatur linum ; ouvrier qui travaille le lin, tisserand, (J. de J.) LINIFICARE. — Linum operari ; tisser. (Id.) 1305 LIQ MKDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. MS 1306 LINIFICIUM. — I.ini operatio ; action de tisscr, tisxfiqe. (Id.) I,lNll''ICiL'S. — Ut I.iMFEx. {Cod. 7h.) JJNI1''10. — Ead. nolioiie. ( I'et. Gl.) LlNIfilUM. — Linuni seu opus quoddara ex lino ; Un ot/ itoffe de I'm. (A. 1375.) LINIO. — Vesliurn lintcarum negotiator ; marchnnd do rrlemvnl^ de lin. { Vet. (!l.) LIXISTHKMA. — Ead. not. q. [.incstimus. LIMTKI'lUM. — Ut LiNTEPii'M. ( \'et. (!l.) LINIUNCULA. — Lincola, lineamenlum ; petite ligne, petit trait. (A. SS.) LINNA. — Veslis Gallorum, sagi genus; sagiiin dex Gnulois, sorte de blouse. {Vet. (Jl.) IJNOSIUM. — Linum maceratura ; lin raid. (Chartid. SS. Trin. Cadom.) LINOSTIMUS. — Pannus linum in stamina habcns ct lanam in Irama; etoffe de Un et de laine melef:. (Isid.) LIiNO.STl.XA I'ALLA. — Manlile ; cssuic- mnins. (A. 1590.) LINUSU.M. — Si^men lini ; fjrnine de lin; oi. liniii^c. (A. ilOa.) LIXSOLATA. — Sudarium ; moiichoir, petit linreifl, voile ; ol. linselet, linsieiilc. (A. 1294.) LIXTA. — Lintenm; linrje. (A. 1401.) LINTKATOR. — Ut Limo. [Vet. Gl.) LINTKLLUS. — Limon superius ; linteau. (A. 13Si.) I.INTKO. — Ut l.iNiFin. LI.NTKPiUM. — Linteus pannus, pedes te- , gens; i> c/iancement de lin. » (Pap.) LIX TliUM. — Indusium, tunica interior li- nca ; chemise. (A. SS.) I LIM'.M. — Linum terreninn, ut in terra nas- ; cilur, nativum, non colore iinbulum ; lin nalK- , ret, non telnt. (.\na't.) — Linum incisitm, quo sigilla tabulis ac iilteris clausis apposila muni- uritur ; lin fendu. (On se servaitdo ce lin pour gander les sceaux des litres. On le fendait en trois parlies, on y appliquait les sceaux avec rift la cire, et ce lin lors i tail pass6 par un trou fail au lias du milieu du parchemin.) \ IJXUHA. — Linum el linea vestis ; lin et \VCtemrnt de lin. (A. 14(i(). ) I LINU.SA. — Ut l.iNosLM. (A. 1250. I I.IP.VRIS. — Piscis genus, sardella. {Tract. . de pise. ) I I-IPIUM. — Labrum projeclum ; grossc 16- ,vre, lerre arancic ; ol. li}>}ie, loi/pjie. Unde so- 'lularesnd lipiiim, quorum pars anterior in la- ibrum desinit. (A. 13!^9.) . LIPUTOSMIA. — Animi defeclio ; d^fail- 'j^lance. (Ord. Vit.) , Lll'PA. — buccea, bolus ; honchte; ol. lip- \rtke. {A. SS.) LIPS.VNA, .!■;. — Numero multitudinis, re- |liquia' sanctorum; reliqnes. (Vet. til.) I-IPSANUTIIECA. — Thcca reliquiarum ; coffret (I rrli.jues, rhd.ise. (.1. 6'.s'.) LIPSANUM. — Ut i.ir.^ANA. (S. Kulog.) LIQU.V. — Navigii species ; sarle de vais- leai! ; ol. Ii,/iie. (S. .\iv.) I.IUU.VMEN. — Liquor, potus ex liquore ; \hoi,ison, liqiiide. (Heg. S. Pacoin.) — Liquor jauom (irwci Y^pov vocant ; jari/wi. {\'ct. Cod.) \Liquamcn oki, oleum ; huile. {A. SS.) LIQUAMIXAKIUS. — Liquaminis vendi- tor; marchnnd de garum. ( Vet. ill.) LIQUARR. — Pro linquere. ( Vet. Gl.) LIQUARIUM. — Species syrupi ; sorte de si- rop ; « liquarium saccbari. » Ap. Pez.) LIQUATIO. — Fusio ; fusion, fonte. (Vet. Gl.) LIQUATORUM. — Coluin : tamis, dtausse pour passer vn lirjuide. (CsrI. Aur.) LIlJl'KFACTIBILlS. — Qui liquescere po- test ; susceptible d'etre fondii. (Leon.j LlgUEFACTOR. — Liquefacicndi mtlalii arlifex ; fondeur en metau v. (A. 1495.) LK^UEPATERE. — Pro pcitere, manifestum esse; etre ynanifcste, patent. « Liguepateat cunclis. » ( Vet. Ch.) LIQUERE. — Manifestum reddere, dcmons- trare ; prouver, rendre clair. {Script, rer. Fr.) LKJUESCERE. — UtLigiARE. ( Vet. Gl.) LKjUIDARE. — Purgarc vcl probare ratio- nes ; liquider, en parlant d' un compte. \St. Cas. lieald.) LIqUIRIA. — (ilycyrrliiza ; riglisse. {}'et. Gl.) LIQUIRITIA. — Eod. sensu. (Albert. Mus.) LIRA. — Libra; I'wre. {A. SS.) — Sulcus aratri ; soc de charrue. (Brevil.) — Mensura agraiia ; sorte de mesure agra'ire. (A. 1302.) LIRAMKXTUM. -— Pro delirnmenlum. {S. Iren. inlerp.) IJ RATIO. — Occatio ; action de herser, her- snge. (Ap. Pez.) LIIUPIPIUM. — Eponiis, seu potius longa fascia vel cauda caputii ; queue des longs capu- ccs. (Hern, de Knygl.) LIRIDA. — Ut Lyhida. LIRhjUlCIA. — Idem q. LiyUiRUiA. {Vet. Gl.) LIS. — Bellum, prtelium ; fjuerrc, balaille. ( Pelag. episc. Ovetens.) Lis' ciciZis, bellum ci- vile ; guerre cirile. (.Vp. Mur.) Lis campalis, idem qiioil alias helium campale ct camj.eslre appellatur. I'id. Bklluji. lireres lites, practi- cis <;allicis ; plaits snmmaires. (A. 12S7.) LISCHA. — Instrumcntum quo quid poli- tur ; /i.v.se, calandre, ct generalement tout ce avec guoi on jtolit. (Pass.) — Festuca ; fetu, pailte. [SI. Ast.) LISCjNIU.M. — Idem q. Liciunus. {!\'ecrol. reel. I'ar.) LISDA. — idem q. Lecda. (A. 928.) I.ISERIA. — Finis, limes ; frontiere, lisiere. (A. 1294.) — Ora, limbus panni ; bord d'une etnjje, lis, ere. (A. 1344.) LISIDA. — Idem q. Leuda. (A. 105G.) L1.'>S.\, — Certum pondus. Idem q. Lasta. (A. i2t)8.) LISl'.\. — Ora, limbus ; bord, bordure, ban- de, ol. listc, tislre. (Pass.) — Latalogus seu ulenchus, quod cjusmoiii indices in pergameni aut cbarla- laciniis longioribus perscribi sole- ant ; liste. {Ci/nc. Hisp.) — Lisla terric, modus agri longior (|uam lalior ; bande de lerre. (A. 1417.) — Lii/a-, campi in quo duellum pera- gcbalur repagula sic dicta quod campum et 1307 LIT LEXICON LIT 1308 aream clauderent et inslar listarum panni es- scnt ; campus ipse ; barricre>: i!r i'cnccinle nil avaicnl lieu les duels slnguliers, le chnmp clos Im-meme ; ol. lisxes. (Pass.) I.IST.VDUS. — Ut LlSTATUS. (A. 1375.) LISTATUS. — Limbo ornalus : horde, qui a un lord, une lisih-e; ol. liste, lislre. (A. 1301.) LISTELLA. — Dimin. a Lista. LISTO. — Ora. Idem q. Lista. {St. Care.) LISTUA. — Lad. nolione. (A. 1310.) LISURA. — Ead. notione. (Mat. I'ar.) LIT/E. — Campus repagulis clausus ; cha»ij) clos. Ut LlSTTE. LITAMUS. — ' Fimus; ftimier. (SI. Monl. Reg.) LITANIA. — Preces, supplicatio, rogatio ; priere, s}(pplication, invocdlion. (Pass.) — Kyrio eleison quod in Missa dicilur; I'invoca- tion commengant par Kyrie eleison qvi fait parlie dc I'ordinaire de la Messe. (Macr. Ilie- rol.) — Rogationum processio ; eadem qu;B alias lAtania major Litania septi/ormis, Lita- II la Rotnana dicitur ; la procession dite des Ro- gations; Vid. Rogatio. (Anast.) — Officium divinum ; I'Office divin. {Cap. Car. M.) — In Litaniis,{. perseriem, ordinatim. (Cone. Hisp.) — {Litaniam a Lctaniain distinclam vull Pa- pebrochius, in A. SS. Prior, inquit, aut pro suppiicatione populariter instituta, vei pro certa Dei sanctoruraque ex ordiiie formula ac- cipilur. Leiania vero la2lum ac feslivum diem significat, ut patet ex Regesto Gregor.) LITARGIA. — Pro Lethargia. LITARGIRUM. — Lithargvrium ; litharge. [Vet. CI.) LITARGURIUM. —Ead. notione. (Id.) LITEA. — Taenia, fascia, vexillulum ; bande, banderole. (A. 1353.) LITERA. — Straraentum ; liliere pour les animaK.r. {A.. 1212.) — • Xude lingua Latina: le latin : « Ego sum prior de Clusa et benescio facere serraonem de litera. » (A. 102cS.) — Cha- racter, scriptura ; ea/'ac/eiv, .?i^«e de I'ecritu- lure, ecritare ; hinc litera Gnlhica, litera rotanda, litera uncialis, etc. (Pass.) Litera sa- cerdotalis, hieroglyphica ; ecrilurc hierogli/- phique, hieroglyphes. (Ruffin.) Litera sparsa, character amplus, spatiosus, intervallis distinc- tus; ecritare en gros caracteres et it lignes lar- gement cspacies. (St. Mas.) Literte solutorice, characteres magici quorum ea vis erat, ut qui eos ferebant, nuUo modo vinciri vol ligari pos- sent ; talisman qui mettait u I'ahri detoute ar- restation. (Bed.) — Scriptum, charta diploma ; leltre, terme g6nerique servant a designer toute pspece d'actes. Hinc. Litem Jadicialis, senten- tia judicis ; or-re^ jK^-emra^. (A 1411.) Litera monitoria seu monitorialis, qua aliquid a ju- dice injungilur addita poena ; sommation. (A. lAAi<.) Litera qaerelosa, petitio juiidica; de- mande en justice, action. (A. 1411.) Litera quittatoria, acceptilatio, apocha ; quittance. (A. 1340.) Litera rationis, accept! et impensi : etat des recettes et des ddpenses, coinptc. {A. 1338.) Litera' aqraratnrio' seu rearjraeatoriip, iteralaet repelita excommunicationis poena; aggrave, r&aggrace. {H. iSem.) Liters: apertx seu /)f??f«^fs, apertse et in totam pargameni vel papyri latitudinem cxpcns;i% qua' dausis op()oiiebantur. cum isln' sigillo pubhco, hae si- giUo (juod .fci/v/i' vocabant sigillarentur ; let- ires patentes, lettres dklivr&es ouverles acec le sceau du roi pour des actes de la Juridicllon gracieuse. (Pass.) Litera' cambiales seu candn- toriir, qu?ionitorix, prxceplorix, aut e.'-secutorio', Homanorum pontifiriim man- data, interdum eliam excommunicationis scn- tentia ; instructions donnees par les Papes a leurs legats, et sentence d'excommunication. (Pass.) Literw de nisi, quibus quis ita obliga- tur, ut nisi in iis Uteris contenlaadimpleverit, peenis jure statutis subjaceat ; engagement par lequel on se soumettait, en cas d'ine.riculiun, anx peines portees par la loi. (A. 140cS.) Literx Jnrmalx seu canonicx, epistolae ecclesiaslicae ; iellres formees (terms g6n6rique par lequel on d6signait toutes les lettres 6crites par les soa- verains pontifes et les prelats). Literx prxdi- calionis, qua; ab episcopo concedebantur ut per vicos sute dioecesis deferrentur reliquite ad corrcgandas pecunias, ecclesiarum a^dilicationi insumendas ; permission donnee par un en'que de queter dans son diocese pour la construction des edifices rcligieux. (Hon. Ill PP.) Liters sanguinis, quibus fit gratia iis qui sanguinem fuderint; leltres de grcice accordees aux meur- Iriers; ol. lettres de sang. (A. 1359.) LITERA LIS. — Literalis ars, lectio, scienlia, grammalica ; la 'grammaire. (Pass.) Literates scientice, ead. notione. Lileralc aminiculum, charta vel chirograpbum quo aliquid quasi ad- miniculo roboralur et conlirmatur; litre. {Vel. Lnstr.) Lilendis simplex, scripturse species. Vid. SCRIPTURA. LITEIULITER. — Laline ; en latin. (A. 1339.) — Scripto ; par icrit. (A. 1367.) LITERALIUM. — Chartarium, archivum, chartophylacium ; charticr; archives. { Vet. Jnst.) LITERARE. — Mandare litteris ; commum- quer, mander par ecrit. (A. SS.) LITERATE. — Latine ; en /a?in. (A. HI?.; LITERATIM. — Per lileras sive epistolam : Jiar une lettre, cm moyen d'une lettre. (F'ulb., Carn. epis.) LITERATOR. — Qui primis Uteris puero-' imbuil; maitre d'ecole. (Tert.) LITERATORIUS. — Llteratoria ars : 1', grammatica; la grammaire. (Ord. Vit.) 2° Li- terce omnes ; les lettres en general . « Acerrim ingenii virum et in omnibus disciplinis litera- torix artis eruditissimum. » (A. 884.) — Lite- 1309 LIT MEDIAE ET INFlMyE LATINITATIS. I.IV 13iO vatoria nolio, grammaliciie seu lilerarum scien- lia, erudilio. (.s'tT(p^ rer. Franc.) J.ITKKA'IOKIK. ~ Latine ; en latiu. — (Ijaur. arch. Stiig.) — Per lilcras ; au moijen d'unc lellre. (Mat. Westm.) ],1T1£11ATURA. — Grammalica, eruditio ; //ramm'iire, liltiratiire. — Lllcratura xolu/i, characleres qui in iiummo exaranlur; Idgendc lies MOiinaies. — Epislola ; leltrp, missive. — Apocha ; quittance. — Pro chara-'atura, lilura ; ratitre. LITERATUS. — Uui scit litcras seu legerc ; qui sail lire. (A. \-l\'i.) Literali, clerici ; /es dercs. (Greg. X PPJ LlTlllllil A. — Mendose pro libilinam.{Conc. Ax*n. a. Ij;i7.) IJI'I'^UIA. — Stramenlum, ul Lecteria. (A. ,U9S.) ■ LITGANTIA; — Mem q. Ligantia. (A. 1207. IJTGEXSA. — Ead. nolione. [Ch. Lcmov.) LITGIUM. — Ead. nolione. (A. 1219.) LITHERIA. — Feretrum, ut Lectica. (A. 1389.) LITHOSTROTU.M. — Operis musivi genus; espicc AblLIS. — LUigahilis dies, dies fas- •tus seu fori It'gitimi ; Jo'(r OM to tribunal s'as- \semble ; o\. Jour plaiiloyable. (A. 1467.) I LITIG.MIE. — Pra;liari, belle centendere ; icombattrc, querroijcr. (Dud.) ' l,rriG!Ll.M. — Lilii/iiim r/6n6rale, judicium ;doraiiii feudalis. (A. 12C'J.) I l.li'IMOXIUM. — Obsequium et servitium 'quibiis ittiis erga dominuin obnoxius est ;scr- ((■(cev, corries el rederances qi'.e le lide devait ih snn srir/neur. (S. ix.) I Ll'I'ISPENDENTIA. — Lis subjudice ■,procis ' enjnr/e 7n(iis non encore jt(ffc.{\. 140"J.) LITIUM. — Lapis, lapillus ; pierre. (Hincm.) LITO. — Vasis species; sorle de rase. (.\. 930.) i LITONICUS. — Lilonicn bona, pra;dia ubi Idegunt lilones, id est lili; terres possid^es par \des tides. (Ap. Leibn.) j I-ITOHAHK. — Appellere, litlus vel portum icapere; arrircr a>i jiort, abordrr. (<>ger. Pan.) 1 LITORES. — Scrvi gleba; ascripti ; serfs de llar/lebe. (A. 1315.) I.ri'UA. — Limbus, era ; bnrd, bordiire, biinde : o\. Hire. — (Pass. ) Jus quo ecclesiie pa- Ironus in illius muro zonam gcnlililiis pro- prii;* insigiiibus distincl;un imponebat ; droit de litre, droit en rertu diiqiiel le patron d'une 6gli.^t! pouvait /aire peindre siir la muraillc une bande noire orni-c de I'ecu ile ses nrine.i. {Ch. Tiiron.l Mensura liquidorum ; mesure pour le.t liqiiidex qui valait i/iiatre quarlerons, qualuor quiirtcrunos. (A, 123i.) LITRINU.M. — Idem q. Lectrinum. LITTERA.— Vid. Litera. LITTORAItL\.— Littus, era maritiraa; lit- toral, cdle maritime, riviere. (Adrian. PP.) LITUAHE. — Liluo canere; sonner de la trompette. ( Vet. Cod.) L1TUCHU.S. — Idem q. Liturgus. LITUR./E. — Caraxaturee ; ratures; ol. litn- res. LITURARE. — Delere, inducere, expun- gere ; detruire, biffer, effaccr ; ol. liter. (Sid.) LITURARII. — Codicilli in quibus prima concepta scriptioiiis nostrce conscribimus, et qiue displicent inducimus, ut postea charla3 puraj commendentur ; brouillons. (^Aus.) LITURIA. — Pro LrrunGiA. LITUS. — Alveus ; lit dc riviere (A. Uo3.) — Vir polioris conditionis quum servus infimi ordinis, durioris, vero quam vulgus colono- rum ; tide, lite, homme dont la condition elait inlermediaire entre des colons et des esclaves, (S. VIII, IX, etc.) Litus fiscalinus, vel sanclua- riits, id est qui in publicis, privalis aut eccle- siarum fiscis seu pnediis degit ; li'le blabli sx(r les terres du domaine royal on sur celles d'une ei/lise. (Pass.) LINDIS. — Pra;statio vel mulla, ut Leudis. LINSIVA. — Lixivium ; lessive. Cap. S. Bonif. arch. Mog.) LIVKLAHE. — Ad libellam exigere; niveliir. (A. 132".) LIVELARIUS. — Emphyteuta; cmphyteote, celui qui n un bail emphyleolique. {St. Ge- nuens.) LIVELLUM. — Libella; niveau; ol. livel. (A. 1.327.) LIVKLLUS. — Libella; niveau. (Pap.) — Charta qua priudium in emphyteusini, conce- ditur ; bail emphyleolique. (St. ^'erc.) LIVENTI.V. — Livor; couleur plombie, li- vide. (A. 125S.) LiVERGIxrs. — Avis species ; es2)ece d'oi- seau. CErid. 11 imp.) LIVEUEUM. — Veclis; lerier {A. SS.) LIVI.V. — Columba agrestis ; pigeon sau- vage. (Ap. Martin.) LIVIUAKE. — bodecus imprimere ; fletrir. {/lis. Franc.) — Damnare ; condainncr. (Bald. Dol.) LIVIDITAS. — Livor, invidia ; envie, ja- loasle. {A. SS.) i.lVlito. — Idem q. Liventia. {Can. Ilib.) LIVIDIU.M. — Ead. nolione. (A. 1392.) LIVIDUS. — Subniger ; noirdtrc, un pea noir. (A. 13(17.) LlVIS.sils. — Ead. nolione. (C/i. Occit.) LIVdI. US. — Idem q. I. IVELLUM. {Vel. GL) 1.1 \ I 111. — Vulnus inlliclum e\ quo livor ap- parel ; vu'urlrissure, coups produisant de.i laches Ihitles. {I'd. Fonn.) — Juslilia vel cognilio de livore ; droit dc juger los dilils pour coups ct blcssures. (.V. 1207.) LIVOIIAMENTUM. — Actio lirnrandi,p\aga; action de p-appcr, coup. {Chr, Mod.) LIVORAnE. — Livorcs inforrc; vulncrarc, 13H LOC LEXICON hle.i- LOC conlundere ; donner des coups, meurlrir ser. [Grxt. reg. Fr.) LIVOROSUS. — Lividus ; plomU, blcuntrr, liride(A. SS} l.lVRALlv — Mensura frumentaria, ead. q. LnnAiUA. (A. 1341.) LIVltA.MKNTLM. — Compnnsalio, justa el pensata tostiDiatio et partitio ; nqmrlitinn hp'itahle, compensation. {\. iHC}.) LIVRARK. — Dare, tradere, ut Liberare. l.IVRARIA. — Mensura frumentaria conti- nens unum bichetum quibusdain in locis, in aliis vero dimidium tantummodo bichetum ; certnine viesure de grains valant tanlul iin, tantCtt undemi bichet.; ol. livrouer. (A. 1317.) LIVR^A. — Praebitio, ul Liberatio. (A. 14^2.; i.IVUEIA. —Ead. notione. (A. 1311.) — Dis- liictus, terrilorium ; ressort, lerritoire. (A. 12.S3.) J.IVRORA. — Idem q. Livhahia. (A. 1317.) LIVROHIATA. — Ead. notione, seu potius modus agri in quo seminari potest unum licro- riuin frumenti, nisi idem sit quod librata teme. (A. 1424.) LIVRORIUM. — Mensura frumentaria, ut LivRAitiA. (A. 1421.) LIX. — Caper ; sanrjlier. (Pap.) LIXAMEN. — Coctio in aqua ; cuisson dans I'cau. (Sid.) LIXAMENTUM. — Ead. notione. (J. de J.) LIXARE. — Lixivia eluere, mundare ; net- toyer, lessiver. [Const. Afr.) LIXATURA. — Ut LixAMEiv (J. de J.) LIXIO. — Aquffi portitor ; porlcur d'eau, (Isid.) LIXUS. — In aqua coctus; cuit dans I'eau, bouilli. (J. de J.) LIZANCHIA. — Ut LiGANTiA. (A. 1244.) LIZDA. — Tribulum pro mercibus. Idem q. Leuda. (A. nil.) LOBA. — Tunica talaris sine manicis, apud Hispanos ; espece de soutane sans nutnches. LOBIA. — Porlicus operta ad spatiandum idonea, sedibus adjuncta; galevie, poctique, promenoir coiirerl. (Pass.) LOBIUM. — Ead. notione. (J. de J.) — Suggestum, locus editior ; eslrade, echafaud. (Buscb.j LOGA. — Multa ob desertum vadimonium ; amende infligee a celui qui fait defaut. (A. 1222.) — Loca venerabilia, ecclesiae, monasle- ria, xenodochia, seu qua; Ghristianorum vene- ration! dicata sunt (Wil. Tyr.) LOCAGIUM. — Pretium conductionis, loca- lionis ; pri.r des layers, location. (A. 1271.) — Domus vel habitagium mercede conductum ; maison quon tient a layer: ol. laiiar/e, louaine. (A. 1.377.) POCALE. — Locus ubi domus aedificari po- test : emplacement propre a conxtruire an bdtiment. (A. 1058. — Domus ad habilandum ; maisan d'hahitation. (Tabid. Conch.) — Locn- lia, usus et consuetudines loci alicujus ; cou- tumes locales, usages lacaux (Const. Ped. HI reg. Arag.) 1312 local, de L0CAL1S. — Ad locum speclans ; lieu (Tcrl.) — Idem q. Locale. LOCVLITAS. — ('irciimscriptio, quaqiiisin loca eM. (Claud. Mam.) LOCALITER. — Facile vfil commode flicc' J'tciliti, cammadeinent. [Vet. OL) — Secun-i dum loca ; selon les lieux, en raison des lieiKv (Tort.) LOCVRE. — Conducere ; louer. (Pass.) — Locnre se, mercode conduci ; louer ses serricei,, se mettre en condition {St. Arcl ) — Habitare;! logcr, demeurer, habiter. (Ap. Lud ) Locare^ se in monasterio, (id.) [Script, rer Fr.) — jn^ cubiculum se recipere; se retirer dans une chnmbre. (.1. .S'.S'.) LUCARIS. — Domus, sedes ; maison, Mifice., (A. 1166.) ' LOCARIUM. — Pretium conductionis, loca- tionis;p;'i,,', %er. (A. 862.) I LOCATA. — Locus vacuus domui cedificandee !i\i\.\\?,; emplacement pour hdtir une maison. (A. 131'J.) LUCATARIUS. — Qui mercede conducitur;', (jui est jjris a qaqe, mercenaire. {]'el. Cod.) LOCATENENTES. — Idem q. Locumtenens. LOCATLM. — Suo loco. (.1. SS.) LOCATITIUS. — Conductus, ad conductio-, nem speclans ; doimi a layer, de louagv. (Sid.)' LOGATUR. — Vox in examinandis ralioni-; bus adhibita, ascripta ad marginem, annolalio.' (A. 13S8.; LOCATUS. — Procurator, pro alio agens;; fondti de procuration, repri'sentant. — (A. 1218.J — Localus homo, incola, culler loci; habitant d'un lieu. (A. 1337.) LOGF^LLUM. — Praedium, terrilorium ; mt- tairie, tcrriloire. (Raluz. Form.) \ LOGELLUS. — jEdiculaOeo sacra; oraloire,i chapelle. (.\. 966.) — Feretrum, ut Loculus. (Paul. Warnef.) : LOCETUS. — Pessulus cadivus ; loquct. (A.i 1358.) LOCH. — F. stabulum equile ; icuric. Inch. Brilann., « sine loch caballis, » idem vide- tur, esse sine obligatione equis cxcipiendis ministrandi pabulum necessarium. LOGHEA. — Cohlear ; cuiller ; ol. louche.' {A. SS.) LOCHERUS. — Apum custos ; garde des ruches. [Vet. Gl.) LOCHIA. — Rivulus, aquae porlio •,ruisseau, filet d'eau. (A. 1215.) LOCHUS. — Tomenla ; substances qui ser-' vent a rembourrer, taine, crin, etc. LOCIA. — F. pro porlio partic, lot. (A. 1235.) LOCISERVATOR. — Qui loco alterius esl;^ vicaire, lieutenant, reprksentant, fondb depoti- voirs. (Pass.) Lociservatores, pontificum Ro- manorum in conciliis legati potissimum dicli. LOCISERVATURA. — Vicarii dignitas, vel officium ; emploi, office de ricaire. {Syn. La- ter.) LOGIVERIS. — Officialis in foreslis, idem videlur q. ViHiDAnius. (A. 1300.) 313 LOG - Idem MEDI^ ET INFIM^ LATINITATlS. LOG 13H LOCOPOSITUS. Thegan.) LOCULAMENTUM. — Locnlamentum q. LOCISERVATOK. epul- seu sepulcro un tomheau. (S. •fale, sepulcrum ; tomheau. (Ap. Mur ) LOCULATL'S. — In loculo •,onditu3." mis, cnferm& daiis {en. Ver.j '■ LOKULLENTUS. — Loquax, eloquens ; qui • la parole facAle, Eloquent. [Vet. Gl.) LOnC'LUS. — Feretrum in quo cadaver oortui (leponitur; cercueil ii porter Ics morls, ni're. (Isid.) — Umbilicus vel scrotum ; le nom- iril ou le scrotum. (A. SS.) — Parva sedcs ■ petit siige. (A. O'Xi.) \ LOCUMSERVANS. — hlemq. Lociservatoh. !S. XI v.) ; LOGUMTENEN.S. — Ead. nnlione, Gal. ieutemnt. (sic propria baillivorum seu judi- •:um vicarii in Francia apncUabanlur. ( V. 1302.) = LOCUMTENENTI.V. — Dignilas vel territo- •ium lociimtcncnlis ; licutennmc. (A. 1368.) L(JGL:PLK(:ITAS. _ Diviliai ; rkhesscs, ,>iem. (A. 1437.) LOCUS. — .Sepulcrum seu locus sepulcri ; iOmheax, ou etrtplacem/'nt du tombeau. (Pass.) - Vices seu ordo quo qui.'ique vice sua aliquid i.gil; tour, r6le. (A. 138S.) — Lalrina ; Ueux faisance. {J'et. Gl.) , LOCUSTA. — Machinae bellicce species qua iiggredienles legunlur ; mantelet, machine de ,'uerre en mngc dam Irs sieges pour atteindre e pied dcs murs de In place. [Tract, de re ndil.) i LOCUTA — Domus ubi cives congregantur ic rebus civilalis locuUiri ; lieu oh sc tiennent tes riunions municipales, hdtel de ville, ol. \ane dr pai/^un, hutte. (A. Oil.) 1 LODIS. — SiMDuncia ; 'c/cwi-o/fcf. (A. 1107.) LOKKIUM. - I'relium conductionis ; loucr. ■?• ■';'■'•■) , . L'HiA. — .Edicula ; maisonnette, lone, ca- me. Liir.VDATdlUM. — Locarinm ; loi/er. (\. \l\\.) ■' ^ ' lAXlADKIlIUS. — (Subst.) Conductor vel 'Calor ; loueiir. {^A. SS.) — Operarius qui >eraui suam alien local ; manoun-ier, merce- naire. (A. 1341.) — (.\dj.) Habilabilis : habita- ble, lor/eable. (A. 1310.) LOCAL. — Locus vacuus, ubi domus aedi- ficari potest, ut Locale. (A. 1131 ) LUGALIS. — Pro Localis. LOGARL\STES. - Coraputalor, prajfectus ratioouiiorum in aula Constiinlinopolitana (buic incuuibebat numerare mililes illisque solvere stipendia.) LOGEA. — .'Edicula, ut Loga. LOGEAMENTU.M. — Hospilium .pio quis oppidaiius mililes debet excipore; loaement militaire. (A. 1481.) LOGLLLUM. — Mdes, habilatio, porticus, officina ; edifice maison, portique, boutic/ue. [Vet. Necrol.) ^ LOGERIUM; — Locarium ; loyer. {[/sal. regn. Majoric.) LOGETA. — yEdicula ; rtetite ynaison, lo- gelte. (A. 1373.) LOGIA. — Collecla paupcribus sublevan- dis ; quete pour les pm/rres. (Amal.) — .-Edes, habilatio, domicilium ; Gal. logis. sed maxirae andro, porticus. ut Logium. — .^lidicula. a;dium appendix ; maisonnette, loge, cabane, petite boutique de marchand sur les places ou le mar- chdsetient. (Pass.) — Sermo ; discours, Ian- gage, elocution. f.Mart.) LOGIA.ME.NTUM. — Habilatio, domicilium ; Ingement. (A. 1382.) — Hospitum quo mililes excipiunlur; logemenl militaire. (A. 1461.) LOGIARE. — Habitare, diversari ; habiler. (A. 1264.) — Pro Locare. [Ord. reg. F.) LOGIARIUS. — Porlitor seu exactor por- iovW ; peager, receveur du peage. (.\. 1211.) LOGICALIA. — Qune pertinent ad loi/icam. (A. 1308.) "^ LOGICARL — Ilatiocinari, argumentari ; raisonner. .trgumenter. (Petr. Cellens) LO(;!GIU.M. — Hospitium, domus; lonis, ( V. 1481.) LOGIU.NL — Pannus qui, apud Judaeos, super humprali conira pectus ponlificig an- neclebaliir; /lectornl. {S. Iturh.) — .Edes, ha- bitaenlum, domicilium; sed maxime andro, xyslus seu poilicu.s, quomodo toi/i/ia Mali usurpant ; dnncttrr, logis, plus particu'iere- meiit portiqKO, f/alerie. (Pass.) — Analogiuni, ut .Manuale. ( Vet. Cod.) — Oraculum, oralio ; entrelicn, traili, discours. (Pass.) LOGuTHETA. — Apud Grsecos Byzantinos qui raliones accopli et depensi expcndit ac disculil ; contrd/eur, rerificaleur ties deprnses et dcs recettrs. (Proc.) — Apud Normanno.s Siculos prolonotarius. primus a secreli'< ; chef itrs vler.i du cabinet. ( Amniir.) LOGRA. — Fruilio, possessio, lucrum ; jouiwsunce, possession, pro/it. (\. 1214.) hiqr,T, dcceplio, illusio ; tromperie. (ron.> (Hel- mod.) — Pars molendini : « Pro faciendo et ponendo in dido molendiiio... unam loricam. » (C'A. Cnrras.) LORIi'ALIO. — Armalurre genus; hauber- ■ geon. (A. 12G'J.) LOHI(].\'ri. — Moiiaclii sanclioris vil;e qui pro inorliricatione loricam ferream jugiter ad cutem iridiiebant, nee pro quavis necessilalc deponcbanl ; moines qui, pour se ynortifier, porlaient u»e ruiras.te sitr lapeau. I LOUILAUDUM. — Haslile, spiculura ; kpieu, torte de javelot ou de lance; ol. orilart, lori- •lart. (A. 1415.; LOR.MAllirs. — Faber minutorum operum ferrarionim vO .npriPorum qu.c inserviuiil fre- 'nii, ephippiis et aliis eiusmodi; larmier. (A. i:jJl.) I Loupes. — Qui lorta babel crura inslar iori ; ccf/neu.r, qui a les Jainbes lorlucs. ^ l-OKItA. — Piscalio qua; fit per incscatio- jnein (liscium per otlas sojioriferas ct mcdicatas ; Ipt'chr tut moi/en de I' empoisonnement deseaux. (A. 12()7.) [ LUIUUA. — Ead. nolione. (A. 1208.) j LOHUM. — Veslis imperaloriis et consu- laris species ; sorle de rrtement ii I'usage des fiupereurs et des consuls. (Anasl.) — Forle iperciigsio absque san^uinus efTusione, ut tit •etim quis ioris caiditur : ineurtrissuri'. {(jest. \nbh. Lob.) I I-OSA. — Tcgulii! species, later quadralus ; ybriquc cnrrec. [St. Mont. Reg.) I Lo.SEMilA. — Tesselia scularia ; /'wriHoc. I A. i:m.) J-OSl.NGA. — .Vdulalio, falsa laus ; fausse ouange, /latterie, caresse pour trompcr ; ol. <>.tnngc, lozenge. — Adulator, dolosu.i ; Ironi- >eur par caresses, par fausses louanges ; ol. o.iangcr, losangeur, etc. ^•^'l- — Apud Anglos, Iribulum, rensu."), luem quis lenelur praeslaro vol pro capile, vel pro fundo aut mercibus ; cens ou rede- vance, tn.rc personelle ou /nncicre que le le- nancier doit payer nu seigneur. LOTA. — Genus piscis ; sorte de poisson, lolte. {]-et. Gl.) LuTHlGA. — Pars, portio ; lof, portion. (A. 1327.) LoTIIOSELA. — Piscatoribus .Massiliensi- bus species veneni necandis piscibus ; Vid. LoRR.v. (A. 1306.) LolHUM. — Pars, portio ; lot, partie. (A. 1271.) — Mensura iiqnidorum ; mesu.re pour Irs grains et les liqueurs ralani deuv pintes de Paris environ; ol. lot. (A. 1261,) LOTHUS. — Idem q. Lot, census, tribu- tum : «. Item tenet tres acras, sed nihil reddit propter lolhos datos ecclesiaj fiscamense. » (A. 1235.) LOTIUM. — Idem q. Lotura. (.1. SS.) LOTO. — Semuncia ; une demi-once. (Ap. Lud.) LOTOXXUS. — Idem. q. Letonus. LOTOHIUM. — Emissarium vel locus ubi lavatur ; issue pour I'^coulement des eauc ou laroir. [Nee. FF. Min. Sylr.) LOTUA. — Pro Lorra."(A. 1211.) LOTHIGU.M. — Lixivia ; les>^i,:r. (Men.) LOTItlTUM. — Ead. nolione. (Id.) LOTTONIUS. — Idem q. Letonus. LUTTU.M. — Idem q. Lot. LUTTUS. — Mensura, idem q. Lothum. (A. 1.532.) LOTi M. — Semuncia, dupondius ; demi- oiiGC. (Tabul. S. Berlin.) — Mensura vinaria, ut Lothum. (Id.) LOTUKA. — Aqua unde aliquid lavatum est ; eau qui a servi & laver quelque chose, lavure. (A. SS.) LOTUS. — Schedarum sortitio ; loterie. {St. Gen.) — Quod domino feudi pro facul- tate alienandi feudum solvitur ; droit du sei- gneur dans les alienations debiens; \'id. K'e- LKViuM et Laudimia. (A. 1400.) — Liquidorum mensura, ut Lotoum. ( Tnhul. S. Bert.) L<»\'A. — Mai-hiiuL' bellicte species, eadom q. Lui'us. LoVlA. — Pro LoBiA, porlicus. LOUPA. — Idem q. Loita. LOUPUS. — Idem q. Lui'us. L(JUVAG11JM. — Praistalio pro rci alioujus usufruclu ; lounge, location. (A. 1300.) LoYliUL'.M. — Premium, merccs ; 5i7/ai>v, lionoraires. (A. 1303.) LOYIO.STAS. — Pro Lavrta. LOYIU'M. — Esca seu pUimatilo lorum, quo aves rapaces revorantur, (ial. Irurre, unde accipilri's et falcones oiseaiuv de leurre dicuntur. i I'rid. 11 imp.) L(iZ. — Census, tributum, ut Lor. (Cod. .lulissid.) LnZAMI"..N TLIM. — /Edes, domus; in a isnn, habiliitiiin. (Mur. ) lA)ZAXliIA rUS. — Losenginis ornatus ; Insnngi". (.\. |36;<.) LOZANIA. — Illusio, dolus; t romper ie ruse, fourfierie. (A. lOriit.) LilZK.N'ilA. — Uhombus, quadratuin lia- 1319 LUC LEXICON LUC 1320 bens duos angulos acutos et duos obtusos ; losnnqe.. (A. 1419.) LOZI'A. — Tribtitum, ut Lkupa. (A. 1165.) LUAlGE. — Locus vacuus domiii redilicandiE aplus ; emplacement propre a bdtir une mai- son. (A. 1236.) LUBl':ilXA. — Panlhera : panthere. {Ord. si'p. art. Par.) LUBIA. — l>[a\ia;pli/ic. (Mur.) LUBITUS. — Ut libitum : « Pro ipsornm lu- bitix. » (A. 1335.) LUBRICAMKNTUM. — Lubricilas ; Insci- reU excessive lubricit6. (A. SS.) LUBRICaHE. — Vacillare; c/umcc^er, branler. LUBRICK. — Effuse, prodige ; nvec prndi- gnllU. {A. SS.) LUBRICOSE. — Verbose, effuse ; d'laic ma nidre di/fi/se et tres-prolongee. (A. 1336.) LUBRICUM. — Lubricum ccirnis, sluprum (Ord. reg. Fr.) LUBRICUS. — Impudicus, salax ; hibrique lascif a I'e.vees. (Joan, do S. Vict.) LUCANAR. — Feneslrae genus ; h'cnnie (Vet. Gl.) LUCANUM. — Forte idem q. Lucerna {Necrol. Rom.) LUCANUS. — Aurora; le point du four. (A. SS.) LUCARDILLUS. — Species carduelis ; trr rin. (A. 1333.; LUCARIUS. — Luci ve.l silver custos ; gnrde foreslicr. [A. SS.) — Arraorum faber ; armu- rier. { Tel. Gl.) LUCATUS. — Monela Lucensis ; monnaie de Liicquex, lucquo'ts. LUCAUDIS. — Lapis .Egyptius quo fullones utuntur ad dealbationem pannorum ; argile h foulon. ( ]'el. Gl.) LUCCA. — Ludi genus : o Ad luccas ludere. » (St. S. Fl.) LUCELLUS. — Fcretrum ; cercueil, bicre ; ol. hixeau, lusel. {Vet. Gl.) LUSRL. — Pro Libellcs, charta qua prre- diuni in emphyteusim conceditur; hail rmphy- thcoliqne. {Chart. Rnr.) LUt^ENSIS. — Species monclae sic dicta ab Ilaliae uibe, ut LucatCj. LUCERN.A. — Fenestra, scd proprie ea quai in domus teclo est ; fcm'tre, o'trertxre, lii- carne. (.V. 1:283.) — Lucerna boeta, lucerna quae in majori pyxide, forte vilrea, quam hoctnm Galli dicunt accensa includitur, ne, dum plaleis cffertur, esslinguatur ; lampeallu- mee que Von porle, enfermee dayis une cage de verri, lorsqii'on porle le viafique aiir ma- lades. (A. 1287.) — Lncernse. oculi ; les yeu.v : « Sit a Domino maledictus, et. .. arrcplus a diahnio currat, et a fronte lucernis carral. » (A. 979.) — Lucernarmn ascensio, officium vespeilinarura precum quod vespere occafo peragi solet, quando scilicet accendunlur lu- cernae ; I'o/pce de la priere du soir. LUCEFiNARIS. — Lucernarishora, officium vespertinarum precum. Vid. LuctR.NA. LL'CERNARLA. — Fenestra, ut LucF.RN.^. — Herba, verliascura ; moVene. — Officium ves- pertinarum precum, Vid. LucEt-NA. LUCERXARIUM. — Candelabrum ; chan- delier, candHabre. (Pap.) — (Officium vesper- tinarum precum, ^'id. I^ucerna. — Xotione ignola : « Et inde per limitem, et per viam el lucernaria qua' sunt in eodem limite. » {Dul. Bened..L\. PP.) LUCERNARirs. — ('Subst.) Qui ad lucer- nariuin seu ad officium vespertinarum precum priEf^st ; celui qui preside a I'ofjicc du .toir, (Ap. Mur.) — Qui tenet lucernam ; celni qm porle une lampr. (.\p. Martin.) — (Adj.) Ad lucernam periinens ; rclalif au.r lampes. Lu- cernaria derotio, idem q. Lucernarum ascen- .s-(o ; T'lV/. LucERN.\. (Uran. presb.) LUCERNATLS. — Lucernis iiiustralus ; o/' il y a une on plusieurs lampex. (Tert.) LUCERNULA. — Parva lucerna ; ^je^e^e lampe. (S. llier.) LL'CE.XS. — Piscis genus, lucius ; brocket? (Mich. Scot.) LUCilA. — Eucla, iuctatio ; lulte. {H. Ncm.) LUCH.YR. — Locus lavalioni commodus ; laroir. LUGHETUM. — Sera calenarla ; cadenas. {A. SS ) LUCUALIS. — Imus venter ; bas-ventre. {Vet. mst. Mosch.) LK'IBIl^IS. — Aptus ut luccat ; lumineux. (.1. de J.) LUCIBRUM. — Candela, luminare ; chati- dcllc, lumiere. [Vet. Gl.) LUCICOML'S. — Solis epilheton. {Script, rer. Fr.) LUGIDABILIS. — Laudabilis, gloriosus ; digne dc louanr/es. {Cone. Ilisp.) LUCIDARE. — Lucidum facere, aperire, declarare, manifeslare ; iclaircir, rendreclair, /aire connaitre. etc. iJ. de J.) LUCIDARIUS. — Liber in quo multa elu- cidantur ; lucidaire (litre d'un livre destin6 a resoudre des questions erabarrassantes.) (Ligul.) LUGIFICAHI'-. — Lucem facere, illuslrare ; produire la lumiere, iclaircir. {Vet. Gl.) LUGIFICUS. —Qui lucem facit ; qui pro- duil la lumiere, qui tclaire. {Vet. Gl.) LUCIFLUUS. — Fiuens luce ; d'oii decoule la luinterc, lumineux. (Prud.) LUCIFUGA. — Avis genus ; fresaie. {Vet. Gl.) LUCIG.MVOLUS. — Idem q. Lichinus. {St. Flor.) LUGINA. — Dies ; Jour : « Vix in undccim lucinis laborare poterant. » (Ap. Mur.) — (I Sed dispensator qui pro tempore fuerit in eadein venerabili diaconia, id est quando luci- na pcrficitur, in eadcm diaconia pro reniis- sione ijcctalorum noslrorum omnes diaconiles et pauptrcs Christi, qui ibidem conveniunt, Kyrie eleison exclamare studeanl. » (Ordo Rom.) Ubi forte legend, litania, vel potius lucerna aut litcernaritii/i, officium vesperti- num, nisi lucina idem sonet. LUCINIUM. — Idem q. LicuiNus. (Vet. Gl.) LUGIPARENS. — Auctor lucis ; perc de la lumiere, quldonnela lumiere. {Vet. Gl.) 1321 LDD MEDLE ET INFIM^ LATINITATIS. LUM 1322 LUCISATOR. — Kad. notione. (Prud.j LUCIUM. — Ventus secundus ; rent favora- ble. (]'el. (11.) LUCIUS. — Ut LuciALis. (Mosch. Interp.) LUCRARI. — Arare; Inboiner. (A. 1117.) — Nummos ponere in fenore ; placer I'ar- gent a infiril. (A. 1305.) — Ilinc luernrl ani- mam suain dicebantur qui salutis stipe inluilu bona ecclesiis conferebant. (Ap. ulf.) LUCIIATUIIA. — Reddilus lerrae lucrabi- lis seu culteR ; revena, produit de la lerre. (A. 1185.) LUCKIFACTUS. — Pecunia acquisitus ; achcle. (A. 1162.) LUCRIFICAUK. — Lucrifacere ; gagncr. (Ten.) LUCRIHAlil'lUS. — Qui viclus est et ma- 1 nus dedit ; celui qui a elk vaincu et a mis bas les annes. (Tert.) LUCROSK. — Cum lucro ; avec gain, avec ' benefice. (S. Hier.) LUCRUM. — Reddilus lerrai arabilis ; re- venu, produit d'line terre culliree. (A. 1056.) — Multa pecuniaria ; amende Judiciairc. LUCTATUS. — I'ro proeraio luclw assigna- tus ; tjiii est designe pour le pri.c de la lutte. (A. 1372.) LUCTIVAdUS. — Mcestus, lucluosus ; plrin de Irislesse, de denil, d'imji delude. (Slep. Afr.) LUCTUARE. — Flere ; pleurer. (J. de J.) LUCTL'OSA. — Haeredilas defuncli ; heri- tage, bien acquis par testament o\i par hkro- dile apri's la mort du lestateur. (A. 813.) — Tribulum quod in Hispania dornino solvebatur e bonis vassalli demortui ; droit du seigneur sur Irs /liens du vassal mort. (Gars.) ; LUCTUOSUM. — Ead. notione. (A. 670.) : LUCUBLANDUS. — Lurens biando. (J. de J.) ; LUCUHRATIO. — Aurora, mane ; I'aurore, tie matin. (.1. .S'.S'.) I LUCUBUU.M. — Modicum lumen ;^)e/i/e ?«- miere, veilleuse. ( Vet. Gl.) LUCUI-ENSIS. — Idem q. Lucensis. l.rCULLUS. — Fro Luculus. , LUDAHIUS. — << (Juidam loprosus peliit al) eo eieemosynam, turn rex ludnrimn caivum el fulvum dedit in elcemosynis. » (IV<. S. Aid.) . Vcrvereiii interprelanlur. ' LUltATOR. — Musicus ; musicien, joueur \d'instr\iments de musi'iue. (Ap. Rym.) r LUDKRB. — Habere rem cum rauiiere ; 'nvnir des relations avec unr fenune. (.[. .s'.s'.) i LUDIBIMS. — Aplus ludo vel ad ludenduin. |(J.de.J.) I LUDIHRIS. — Jocosus ; qui aimc ii plaisan- l/er, gai. (.1. SN.) ' LUDIBUM>A. — .Vdolescens ; jeune homme. kl'ap.) ! LUDICKA. — .Iocalia;.;'o_v(7i<.'-. (Lamb. -Vrd.) I LUI»II,0. — V. lodix ; couverlure piquic ; lol. loiidier. ! LUDU'KDIRE. — Ut LuniPiLARE. (A. ,1351.) LUDIFKS. — Ludi genus in quo pila pedo propulsatur ; I irf. t'.nouLLA. (Id.) LSIICOII MBD. ET IKFIM. LiT. LUDll'iCATORIUS. — Qui illudit ac declpit; celui qui Irompe. (S. Aug.) LUDIl'ILAKE. — Ludipedem tractare ; Vid. LUDlPEs. (Id.^ LUDI.X. — Pro Lodix. LUDHIA. — Lutra; lo::tre. (A. 1279.) LUDUS. — Sors, caput ; principal. (A. 1221.) Ludus hastilucus, hastiludium ; tour- noi, joule. ("Ap. Mur.j Ludus jocosus, cho- rea ; f/a«.?c. (A. 1386.) Ludus partilus, idem q. Jocu.f partitus ; Vid. Jocus. LUEGA. — Idem q. Locale, {Si. Mass.) LUERE. — Luere baanum, ediclum pro- mulgarc ; publier, promulguer un Mil, un ban. (A. 1136.) LUGDUS. — Morbi species, morbus sacer ; epilepsie. (A. 1249.) LUGEXTES. — lidem q. IIyemantes, q. Vid. LUGIU.M. — Lucius; deuil, tristessc, afflic- tion. (Comm.) LU(;OS!TAS. — Ead. notione. (Pel. de Vin.) LU'lUHR.VRE. — Lugubres Toces edere ; pousser des cris luqubres. [A. SS.) LUGUBREIIE. — Lucubrare ; trarailler pendant la nuit. (S. xiii.) LUGUBRITAS. — Luctus, moleslia, ut Lu- GiUM. {Cone. Hisp.) LUIDUS. — Vassallus, idem q. Leuhes. LUITIO. — Solutio ; payement. {Vet. (U.) LUITORNIA. — Forte forum ubi merx lin- tea venditur ; marchi aux toiles. (Redit. prxn. Amb.) LUITRINUM. — Leclrum ; lulrin, pupitre. (S. XIII.) LUITUS. — Servi genus, idem q. Litus. LULLARDUS. — Idem q. Lollahdus. LL'MA. — Seu panni species. (A. 1281.) — .Spina; epine, ronce. (S. .\ug.) LU.MB.VRD.-V. — Corruple pro Bombarda. []-et. Ch.) LUMBAHE. — Cingulum circa lumbum ; echarpe dont on se ceif/nait les reins. (Isid.) LU.MBARIU.M. — Ead. notione. ( Vet. (ll.) I.UMBATOHIUM. — Ead. notione. (IiL) LIIMBELLUS. — Dimin. a Iambus, seu imbrex porci ; longe de pore, 6chinie. (A. 1270.) LUiMliO. — Idem q. Lumbare. {Vet. Gl.) I.UMliOLUS. — Ut Lu.MiiELLUS. (A. 1U8.) LUMIUJLUS. — Ead. notione. (J. de J.) l.U.MMUS. — Vertex, mentis jugum ; .?o>n- met, point culminant d'unr montagnc. (Mor.) — I'crna porci, vet polius imbrex seu frustum dorso, lumbis renibusque secta ; echintr de pore. (A. 1203.) LU.MEN. — Luminare, cerei vol lampades ivdis sacra; ; luminaire d'une eglise, ensemble des moi/en-1 d'i'clairage d'un edifice sacri. (Ap. Mad.) — Fenestra; fem'trc, ouverture; o\. lumidre.{Necro/. eccl. Par.) — Lucerna ; latnpe;o\. lumiere. (A. 1201.) — Forte rt/u- mCn : alun. (St. Hip.) I.UMKNTUM. — Nitrum ; nitre. (Isid.) LL'.MER.V. — Lucerna, fax, lanlerna ; lampe, torche, falot. (Mon. eccl. Aquil.) LUMERIA. — Ead. notione. (C/ic. Farm.) 42 1323 LUN Malum cllreuiu LEXICON liinon. (Hug. Ellychnium ; mcche, lu- l.anlorna, fax; hinlevnc, uiiiigcram porlat ; LUR 1324 hlil.) Qui . LUMl.V. — Falc.) J.UMlllKXUS. — mig>inn. {SI. Si'il.) LUMIGKIIA. — falot. (Tract, de arl LUMIGERIUS. - porte-tanlcrnc. (Id.) LU.MINARC. — Caiidcla;, luceinfe ecclesia- rum ; ensemble dcs moyenx d'eclairai/e das eglises, liiminciiie. {Tet. 01.) — Ecclesite vel piai alicujus socLelatis fiscus ; ca'mse d'ane C:/lisc (ju d'ltnc associalion pieusc. (A. 81'(.) — Funcbris cercoruiu pompa ; luminalre des services pour les marts. (A. 1517.) LUMIXAKlA. — Lucerna ; Icimpe, lanlcrne. (A. 884.) — Fesliva ascensio ccrcorum. (ial. iiliiminalion, vel solemnis prncessio cum lu- ininaribus. (.1 SS.) — Eci'lesiffi fabrica ; la lahrlque d'unc eglhe. (Pass.) LU.MIXAIUUS. — /Ediluus, procurator la- mlnarix in ecclesia ; fabricien, mnryiiMier, adimnhlralcur ; o\. lumiaicr. — Ltimiiiarii etiam dicli homines servilis vel libertin;e con- dilionis (|ui censum capitis in cera, vol ceria; jiecunia; quanlitate pro luminari exsolvcbant, iidem q. ("erafui. LUMINATOli. — yEdiluus, malricularius ecclesia;, ut Lujunarius. {St. Synod. Clnrom.) LUMINATUS. — Accensus ; nllame, (A. 1366.) LUMINIUM. — PJllychnium ; lamignon, me- che. (Mart. Anccd.) LUMINOSITaS. — Glarilas, splendor ; t'c^aC. (A. 1274.) LUMINOSITEK. —Clare, palam ; 0H!;(?)7e- mcnt. (A. SS.) LUMINUM. — Luin'uiuiii fcstion, feslum I'urificationis B. Mariic Virginis ; la Chaiide- leur, 2 fevrier. (Pass.) LUNA. — Nota chronologica veleribus char- tis apposita. — Marlyrologium post Priraam in monasleriis recitari solilum, ubi lunte quota dies sit annunlialur. Hinc lunnm pronuntiarc. « Extra vero ecclesiam nusquam pr;rsumat cantor nisi in ca|)ilulo lunnm et brcvc proniin- tiantes pronuntiarc. » {Slat. Ord. Prann.) — Liino inccnsii, plenilunium ; In j^leine lune. (Pyr. Al.) LUNALIS. — Lunalis biprnnis, formam lit- nx crescentis referens ; hache a fer en crois- sant. {A. SS. lien.) LUNARE. — Locus in porta ubi naves fluctuantes servantur ; bassin a flot. (A. 1090.) LUNARIS. — Ead. notione. (A. 1090.) — Modus agri, quantum quis ararc potest per mensem lunarem ; anlant de Icrre qiCun kom)nc jicut en labourer pendant iin mois lu- naire. (S. ix.) — Lunures, homines servilis conditionis, hinc forte dicli quod singulis lunis seu mensibus, operas domino preestare vel agros lunares dictos arare tenerentur. {Inst. Vet. S. Aud.) LUNARITER. — Per menses lunares ; pen- dant les li'.naixons. iS. Eulog.) LUNATICUM. — Modus agri, idem q. Lu- NARIB. Ut LUNARITER. Menstruus lunse lunnire. (A. SS.) - 1260.) Forte pro duralus. curaus ; lu- Dies lume ; (.1. LUNATIM. LUNATIU. nnison, ntois lunaisiin. (A. LUNATUS. SS.) LUNCllUS. — Lancea, hasla ; Utnce. LUNDA. — Ponderis genua apud Anglos; poids chrz les Anrjlnis, LU.\(iEllIA. — Idem q. Lonoehia. LUXIGIiR. — lios, a jugo vel curuibus, quod luoii! crescentis formam referant ; 6ce«/. (And. Flor.) LUNIS. — Menstruus lunae cursus ; mois Iw- nairc, hinaison. {Vet. 01.) UUXO.NUS. — Pro limonus, ut videtur, temo ; Union, tiinon. (A. 1235.) LUNULA. — Speculum ; miroir. {Vet. Gl.) LUPA. — Lynx ; li/nv. ( Vet. Ol.) LUPANANS. — Lupanaribus dedilus ; ha- hitiie des mauvais lieux, debauche. (Ord. Vit.) LUPANARIA. — Merelrix ; femme publique. {A. SS.) LUPANUS. — Lupann femina, ead. notione. (Gommod.) LUP.VUA. — Palatium regium Parisiis ; le palais da Louvre. (Pass.) LUPAUIUS. — Canis ad persequendos lu- pos idoneus ; cJiirn a ckasser les loiips. i]'et, Ol.) — Qui lupos venatur ; qui fait la chasse aux loups, louvetier. (Pass.) LUPAX. — Luporum instar rapax, crude- lis ; eruel commc iin louji. (Anast.) LUPELLUS. — Parvus lupus ; petit oajeune loup, louvnl. (A. 1239.) » LUPEHA. — Ut LuPARA. *■ LUPERGUS. — Instrumentum rusticum, forte ligo. (A. Ia87.) LUPEIiiA. — Locus ubi sunt lupi; lieu oU il y a dcs loups. {.St. Arel.) LUPIA. — Morbi species ; tumeur enkystee, loupe. {A. SS.) LUPICELLUS. — Ut LUPELLUS. LUPIFER. — Vexillarius cujus vexillum pictam seu acupictam lupi effigiem fert ; porte- etendard, porle-banniere. (Pet. Uiac.) LUPOXUS. — Lupus, figurate, pro vorax, belluo ; youlu. (Barel.) LUPPA. — Panni species apud Italos. (A. 1328.J LUPUS. — Carcinoma, cancer crurum ; cancer, chancre, loup. (A. 963.) — Harpago- nis species ; harpon, machine qui seroait, dans les sieges, d emp6cher I'effet des coups de belier. (Mur.) — Piscis genus ; loup de mer. {Vet. tract, de pitc.) — Vela nigra sic dicta quod, ut luj us, occulte incedit navis cum ilia; voile de navire teinte ou peinte en noir. {Vet. 01.) LUyUERNA. — Fenestra; lucarne, fend- tre; ol. luquenne. (Ap. Bassel.) LI'RDUS. — Spurcus, impurus, vel polius stolidus, quomodo (ialli lourdaud dicunt. (Land, de S. Paul.) LUIIICA. — Pro LoRJCA. LURICATU.S. — Pro Loricatus. 1325 MA A MEDIAE KT INFUtUi LATINITATIS. MAb 1326 LUIiiUATUS. — Squalibus, luridi coloiis ; sali, >:oifille.(Terl.) LUSGINUS. — Luscinia ; rossijuol. (IV/. Gl.) LUSCUS. — Slrabus ; louche. (Alliul.) — Color minus fulgens ; coulear sombre. (A. 7G1.) LUSUl. — Corvalae species : « feniinaj oorum trahenl bidentes el habebunl mesgi; cum bercariis ; el uuaquicquo opeiabilur. I. lusdi post feslum S. .Michaelis usque ad lenipusquo iiicipiel Irahere oves. » {Chartul. SS. Tr'm. Ca- dum.) LUSORES. — Falsi testes ; fauc tc'moins. ( Vet. Gl.) LUSORLE. — Xavigiorum bellicorum i^a- cica: pel ilcs galiote-i armecs en guerre dcslinecs a In garde des cdles. (Cod. Th.) LUSORIE. — Irridendo ; en se Jouanl, en se moqunnl. {Script, rer. Fr.) LISORIUM. — Thealrum, sedes Judorum ubi ludi tjunl ; thidire, lien oh se font leu re- ■prhentndon^ dramntiqiica .{^s\y .) LUSTl'^R. — << Vicus Lejulensis... a Corduba (lislat qniiiquc milliarios li/slrns. » (S. Rulog.) Lbi Ambrosius Moraiis viginti milliaria inuui ait. ' Ll'STlCIUM. — Mulctra seu vas in quo mul- ;getur lac ; vase ii trairc le lait. {A. SS.) I I.USTIlAMEiNTU.M. — Purgamentum cl lo- |cus in quem purgamenla foeloiia ejiciunlur; 'immond ices , saletes, et lieu ok on les jette, voi- 'He. (Digest.) — Quod ad voluptalem incitat ; kequi e.rcite a la i-oliiptc. (Id.) LUSTRARE. — Uiustrare, ornare ; dicorer, \?njnlii'er, embellir. (Jac. Card.) — Initiare ; \zommenccr, admettre, initier. (A. SS.) ! I.USTRU.M. — Fenestra ; fem'tre. (Jac. l-'ard.) — Annus ; nnnte. (Frideg.) 1 I.USU.M. -- Lusus, ludus ; jeti, divertisse- ■nenl, I'hnix. (I'irm.) 1 LUSURIA. — Jus utendi aliqua re ; droit de \outr d'iDie chose, i/'As. (.1. 5^'.) LY'RIZ.VRE. — i.yrani pulsarc ; Jof^rr dr la lijre. (Falcon.) lA'T-E. — (Jul Iribus annis legum studio ioi- |iensis quartum adjungcbant ; (•ludinnts en droit qui, agnnt renipli Icurs trois ansde cows d'ilude.i, y djoutaient utie qunlrihne annie pour se per/ectioniicr dans la connnissance des lois. (Just. I.Y'run.M. — Pretium redemptionia. (.Inn. lien.) M M. — liitlcra numeraiis qu:t' mille dcnotat. idem lillerie si recta linea superaddatur (M), lille niillia signilieat. ~ MAAIilCM. — Pru'statio, ut vidrlur, pro icultalc oxscindendi in silva arhorrm maiulem roit h pa>/er pour aroir la permission de cnii- erle inai ; IK/. Maius. MAA(tXEYA. — Familia, domus ; /itmille, Uiiaon ; ol maignic, inesnie, etc. (A. 1316,) MAAL.M.VN. — Saxonibus, homines famuia- tum, servilium facienles, tribuli obnoxii, etc. ; tnaalnian, noin d'unr I'lasse dc personnes dont la condition n'est pas bicn connue. M.V.VNKLLLS. — Campana mediocris : pe- tite cloche; ol. moinel, inoineau. (.V. 1235.) .MAB. — Fiiius, idiomale .\rmorico ; /?/-«■• en bas-Brelon : « Rivallon mab moab. >> (Tabul. Kemp.) 1327 MAC LEXICON MAC MACA. — Pera ; pocJie, besacc, gibcciere ; ol. macmit. (Men.) MACAGNATUS. — I'ro Magognatl-s. (Mur.) MACARELLUS. — Piscis species ; viaqKC- reau. (A. 1163.) MACAUIA. —Pro Anacahia. (Suj,'.) MACARII. — Secla quuKiam Manichreoium; macaricm, scctc da mnnichcisine. MAGATUUA. — Livor.conlusio ; coup,meur- trissurc, contusion; ol. mnchccurc (A. 1374.) MACCARONES. — Genus edulii delicali ; cs- pece rlc patisserie, maranuis. [A. .S'.V.) MAGGECARIUS. — Idem q. Mavucharius. MACCONES. — « Pro fugandis tempeslati- bus elmacconihits quod non apparerentel dam- num non facerent in supra dicta terra, etc. » (A. SS.) Ubi BoUandistis videntur esse vermes fabis infesti. MACECOXIGI. — Ecclesiastici inferioris gra- duset subsellii; ;>r6«?-« d'loi ordrc inpirieur dans les cathe'dmles ; ol. machicots, massicots, icoliers .[Proces. Medial.) MAGELINUS. — Forte pro mnmbntinus : « Petrus Rufus... dedit nobis... cc maeclinos et unam domum. » {Vet. Necrol.) MACELLA. — Macellum : boucherie. (A. 1439.) — Mendose pro mnnica'in Gh.Joan. ep. Ruthen. (A. 1375.) MACELLANUS. — iSIaeellarius ; boucher, charciUier ; ol. macUier, machelier, etc. (Pass.) MACELLARE. — Mactare ; tucr. fPap.) — In macello venum exponcre; meltre en vente, vendre dans une boucherie. {A. 1.307.^ — Exen- terare , puigare ; erentrer, vidcr, oter les intestins. (A. 1336.) MAGELLATA. — Modus agri, idem q. Me- SAILUATA. (.\. 1454.) MACELL.VTOR. — Idem q. Macellanus. (A. 1260.) MAGELLO. — Ut Macellanus. (A. 1366.) MAGELLUM. — Macellmn facerc, carnes in macello venum exponere ; ut Macellare. (A. 1233.) iMACELLUS. — Dies qua merces in foro ve- num exponuntur ; ./o(/r f/'' wiflirc/u'. (A. 1337.) — Mensa macellarii -Jmnc da hnncher, ctnl. (A. 1327.) — Prfflstatio qua; a macellariisfit ; droit pay i par les touchers. (A. 1336.) MAGEMUTINA. — Idem q. Masmodina. MAGENATA. — Idem q. Maisnada. MACEPEDIGULUM. — Piscarire species, ut videtur, apud Beneharnenses. (Marca.) MACERA. — Macellum ; boucherie ; ol. via- cel, macdlerie, maisel. (Ugut.) — Ensis, ut Ma- CH^KA. (Adelmm.) MACERARIUS. — Idem q. Macellanus. (Ugut.) MAGERATIO. — C lades ; dkfaite, boucherie. (Ap, Lud.) MACERI.^. — Mendum pro materia, quaevis materia lignea sedibus a;dificandis idonea ; merrain, lattes, tout boisprnpre aur construc- tions. {Charlul. mon. Ace.) — Macellum aut potius fermentum, ut Maeria. (S. xiii.) — Pa- 1328 mur de ries quo vinea- vel aliud claudilur cloture ; ol. nmisidre{i. de J.) M.YGERIO. — Maceriaruin comlrucior ; ma- roon: (J. de .J.) MAGERILIS. — Apostolici palalii officialis, liclor qui clavam portat ; massier. [Mar. Ler.) — Idem q. Macellu. (Char. S. Pet. lielluv.) M.VCKSCARE. — Pro Macesccre. {Vet. Gl.) MACHA. — Massa ; masse, massue ; ol. ?na- che. (A. 1330.) M.\C11AB.E1. — Machalxvorum chorea, lu- dicra qu;t'dam,cseremonia ab ccclesiaslicis ins- tilula. MAGHAGOLLADURA. — Pergulte species in superiori lurrium parte, unde in oppugna- tores lapides aliaque projiciebant ; inachicoa- les, machicoulis. (A. 1382.) MAGH.ERA.— Ensis, gladius; epee, glaive. (Aim.) — Macellum, ut Macera. (A. 946.) MAGH.'VLE. — llorreum sine tecto ; grange .mns toit, et decourcrle; o\. niachau, machal. (PasF.) MAGHAMATIGUM NUMEN. — Maliomc- tus ; ^ilahomet. (Laur. Veron.) MACIIAMIUM. — Membri mulilatio aulfrac- tio ; mutilalionou fracture d'u.n mcnibre. (.loan. Sken.) MAGIIARIUS. — A. Or. |Ar/.ipioc, beatus ; heureux, bienheureux. {Chr. S. Diog.) MACHEGARIUS. — Macellarius ; boucher. (Ch Angl.) MAGHENIA. —Vestis species aut pars quaj- dam vestis. : «quod aliqua Judii>a non audoat portare... in machenia sua. » {/list. Occ.) MACHERIA. — Pro Macehia et Maeria. MAGHIA. — Clava ; masse, ol. mache. (Pass.) .Serviens ad machiam; idemq. serviens ad cla- vam. Gal. sergent iimasse. (A. 1399.) MAGllIGE, — Cum certamine ; arec lutle, avec combat. {A. SS.) MAGHICULAMENTUM. — Idem q. Macda- COLLADUHA. (A. 1346.) MACHIGOLLARE. — Gastellum machicola- mentis munire ; couronner un chateau de ma- chicoulis. (Spelm.) MACHIL. — Tunica talaris liyacinthina, ha- bens tintinnahula multa ; sorte de robe longue de couleur Jnune tirant sue le rouge et orn(e de grelots. (Pap.) MACHINAMENTUxVI. — Rerum universitas ; unircrsalite dcs chases: » Summo scilicet Cre- atoriet... lolias machinamenti deposiion, a quo quidquid habetur. » [Chartul. Aptens.)—yev- sutia, conatus corisiliura ; fourberie, artifice, cnlreprise, resolution, dessein. {Cone. Ilisp.) Machinamentum raptorium, instrumentum quo utebantur in quodam exercitii genere.quod Graicis ■y-ip-.r,^ |Jia/.;o; dicitur. SrtipTov autem Greece est funis, rudens. MACHINANS. — Machinarum inventor aut slructor ; ingenieur. {Tract, de re milit.) MAGHINARE. — Pro Machinari. (Ach. Spic.) — F. mendose pro minitare vel va- cillare in {A. SS.) « Una ex colummis.... qu« 1329 MAC MEDI^ ET INFIMjE LATINITATIS. nimio pondere gravata... hinc inde mnchuia- ret. " MACHINARIUS. — MachinariKs a.sinics, qui in moleiidino molam vertit ; dnc qxl, danx lex moitlins des anclcns, etait employb a faire moic- x-oir In menlc. (Ap. Ulp.) MACHIN VTOIl. — Hffiresiarcha ; hiri'siar- que. {Cod. TItcod.) MACHINATUS. — (Adj.) Fractus, contu- gus ; brisi, meurtri, contiisioiini'. (.\. l'»9C.) — Subst.) JNIachinatio, versutia ; inlrir/ue, adre.tsa, mnchination. (A. 1411.) MACIIINILE. — Forte pro Manichile ; pera. {Vil. S. Elig.) MACHlNOSIv — V.f. machinalione, versute ; artificieusemcnl, nvcc sitpcrcherie. (A. 1334.) MACHIO. — Lalomus, idem q. Maceiiio. (Pap.) MACHO. — i:ad. notione. (Ch. Occit.) MAGU0I!I':R'1'L'S. — Vanael ridicula super- sititio ; momcric. (.'Efjid. Am'. \'(il.] MACHOLU.M. — Idem q. Macuale. {Lex. {Sal. MACHOMARIA. — Idem q. ISIaiiomeria. (A. 1184.) MACHOMETICOLA. — Mahomelis sectalor; sectnleur de Mnhnmet, iiiuxul/tian. MACHOMKTUS. — Mahumedes; Mnhomel. (Rern. de Hred.) — Thesaurus absconditus ; tri'Mr crichr. mnijot. {.\. 132i ) MACIKJXERI.A. — guidquid ad lapidum slructuram perliiiet ; magonncrie. (S. xiv.) MACllOTA. — Xoclua ; chouetle. {Vet. Gl.) MACHUA, TORTUUSA. — Ensis species, clava ; wirtMc f/'rtrme.5. {Con.'i. luirn., S. .\iii. MACHUMKRIA. — Ca?meterium Mahumeta- norum ; citnetierc mahomitnn. (Gas. Barl. ) MACHUMETIXAS. — Idem q. Macdometi- CiiLA. — (.Vp. Mur. ) MACIA. — ("lava ; ma.i. moulin. .Vp. Mur.' — (Jiind pio niidenilo frii- menlo ponililur, idom q. Mni.T.\, q. vid. (Mur.^ .MAGlXAIli:. — Molnre ; iiiniidrc. (Anasl.) MACIN.MIIU.M. — .Molendiiuim ; mnulin. (Chr. Furs.) M.\''1X.\T.V. — .Mola molcndiiiaria, idem i]. Macina. {Si. Mill.) — [■'amilia, honiincs alicu- jus domn suhdili, idem (j. MAisNAn.\. (.Mur ) M-VCINAToH. — Ad niacinain sou molou- dinum ."(poctans ; dc inoulin : « Rivi iitncimi- lorcsi {.SI. riac.) MAC 1330 Parva machina ; petite ma- MAGINOLA chine. (S. xii.) MACIO. — Idem q. .Macuio. {Ord. Vet.) MACIPUS. — Vespillo ; croquemort. {Cone. His p.) MACIS. — Flos nucis aromalicoe ; fleur de macix. (A. 123G.) MAGISSUS. — Solidus ; mnxslf. {II. Nem.) MACITUDO. — Macies ; maigreur. {Vet. Gl.) MACLA. — Italis, vepretum, dumetum ; huissons, ronces, hroussnilles. (.Mur.) MACLEA. — Hamus, annulus; maille d'un filet, d'l/ne cotle de 7naillex. (A. 1336.) MACO. — Idemq. Macio. (A. 1202.) MACOM.VTU.M. — Idem q. Mahomeria. (W. Tyr.) MACONETUS. — Idem q. Macio. (A. 1347.) MACONIATUM. — Idem q. Mahomeria. -(J. de Vitr.) MACRANA. — Vid. Scripthra. MACKEDO. — Macror, macies ; maigveur. {Vet. Gl.) .MACROCHERA. — Tunica manicala ; ttini- que, vi'tement ic manchex. (Ap. Hofm.) MACROLOGIA. — Prolixitas ; prolixin, longueur. (Isid.) MAGKOX.V. — Porlicus, ul videlur, aut so- kuiiun in longum porrectum, lestudinatum et cameralum ; 2Jor/(7'^f' ou long "o gidcrie cou- rerte. (Anast.) MACSTATUS. — .Maclatus, occisus, praeser- tim per murlrum ; tu6, mis a mort, assassink. (A. im.) MACTARE. — Virgis csedere ; hattre de ver- gex. (Ord. Vil.) — Diflringere, in massam con- tundere. [A. SS.) ^l.ACTATIO. — Occisio, homicidium ; meur- tre, axsassinat. {Gext. Cons. Andeg.) .MATTAToRIUM. — Laniarium, locus ubi maclantur pecora ; ahalloir. (A. 1311.) .MACT.vrORlU^^. — Maclatoria curia, ead. notione. (A. 1311.) M.VGTIO. — Ut Macio. — (Od. Cluniac.) M ACTUS. — Magis auctus : « mad us virlule «> (Don.), « mnclus gloria. » [Wid.) — Pro 7;iao- tiilux. (Act. S. Casli.) .MACUA. — Ul Macia. (A. 1330.) M.\CULA. — Pri-;slalioni3 genus; certaine rcdcvanci' ipich' raxxal pnye ii son seigneur ; ol. maille. (S. siv.) — llama Ihoracis ; maille de colle de wailles. {\\. Bril.) — Vuluus, plaga ; plaie, hlrxxnrc. (Mur.) — Minulissima3 monetiB species ; maille, sorte de mcnue monnaie. (S. .MM.) MACULAHILK. — Probrum ; injure, ou- trage, infamie. (.1. .S'.S'.) M.VCUL.VRE. — Vulnerare, vel vulncrando dcformarc ; l)lex.\fr ou eslronirr. (/>.r. .-llatn.) — ^^a^•ul'n•e uxorem aul /iHnm domini, stu- pro scilicel pollucre. (\. S13.) MAGULAI'lVrs. — Yilis ; du dernier degri, ril. (Mars Pal.) MAGUL.VTUS. — infamiacriminisaspcrsus; alo inlcrfecto ; dommages-intert^ts payh par le nteinlrier au:-- parents du mnrt. MAENIDIUM. — Pisciculi minuli salili quos nonnulli putant esse haleces ; sorte de petits poissons sal&s, sardines, anchois. (Cass.) MAKRA. — Fermcnlum quo in conficienda cerevisia utunlur, quod minislrarc erat juris dominici ; unde prseslalioitem ejiisdem no- minis dominus pcrcipiebat, quod cl in feudum. ab €0 interdum dabatur ; levain qui scrt a faire fermenter la bii're, et droit qu'on payait au seif/nein- qui le fournisfait ; ol. nui'iere, mairie. MAERCARI. — Pro Mercari. (A. 638.) MAEREMIL'M. — (Ju;ivis materia lignea ajdificandis domibusapla, scu quodvis materia- men, unde vocabuli origo ; hois a In'ilir, Imis propre au,r const7-uclions, cl ait.r dirers usages de la vie ; ol. mairien, mairian, etc. (Pass.) MAERENNUM. — Ead. notione. (A. 1325.) M.\in\iA. — Pro Majoria vel M.mria, feu- dum majoris ; mairie, fief de maire. (A. 1211.) — Facullas coedendimaeremium in ncmoribus; droit de coiiper do bois u bittir dans unc (orel [\. 1293. — Officium et jurisdiclio forcslario- rum ; ofpce el Jiiridiction des officiers des forets. {k. 1187.) — Materia quaevis lignea; bois divers pour constructions el aulres usages: u Trabes, postes et alias niaerias. » (A. 1313.) MAESOLEUS. — Idem q. Musilkum. (Ag- gen.) MAFORA. — Idem q. Mafous. (Ord. Vit.) MAI'ORICUS. — « Ubtulit ci tres oleas ma- foricas admirabilis pulchritudinis serico tex- tas. » {A. SS.) Ubi Boliandisl:i> legendum cen- se nt ynajorias majores. MAFORIUM. — Idem q. !\Iafors. (.4. SS.) MAFORS. — Operimentum capitis maxime feminarum ; espece de coijjare de fiinme, eouvre-chcj . (Pap.) — Peplum seu velum quo sepulcra cl tumbae sanctorum obvolvebantur, quodvis velum ; draprrie, voile, lingc. (I-'ort.) MAFORTFllM. — Ut Mafors, operimentum capitis ad feminariura usum (.-1. \i arts ; grndiu'- des anciennes universitis qui pourail, t'l la sidle d'fprrurrs .is. Hirs.) Magister camerarins, idem q. Magisler cubiculariorum, in curia l)alphinali ; premier chambellan. (.V. 1310.) Magister cajyellx, qui cceteris capellanis prasest ; mallre de chapelle, chapclain prin- cipal. (.\. 1316.) Magister Christianitatis, titulus honorarius patriarchte Hierosolymi- lani ; c/«e/ era necessaria sunt invi^'ilal ; commanilaiit dc place; ol. inaistre des garuisons. (A. 1333.) Magister gentium, sic apostolus Paulus per antonomasiam, queinadmodum et doctor el (ipost(dus gentium vocatur, quod ad gcnles crudiendas I'bnstoquc subjicicndas potis- simum missus fueril ; maitre des tialiuiin, >>■ Paul. [Cone, /lisp.) Magi.Ktcr (Irxcorum, die- 1335 MAG LEXICON MAG 1336 tus Origenes ab Amal. Forlun. ; chef dfs Grecs, Orip,6nes. [De onl. Antiph.) M(i(/ister ffrangise, officium in monasleriis ordinis prae- serlim Cisterciensis qui villam seu prfedium aliquod curat ; maistrc (/ranr/irr, rii/is.teur d'un domaine rural. (A. 1174.) Mar/istcr hos- pitnli'i S. Joannia IJierosoli/niilani, ejusdem ordinis primarius magisler ; grand maitrc de I'ordre dc S. Jean de Jerusalem. Magisler linx- pitii, priecipuus palalii Dalpliinalis minister ; ■maitre d'hdlel. (A. 1340.) Magisler injanhon seu puerorum, in coenobiis, qui inTanlibus el pueris, quos nutritos vocabant, prjeerat ; di- recteur dex oblats. (Ord. Vit.) Magisler infir- marius, cui in monasteriis infirmorum cura \ac\xm\i\i\ mniire infirmier, chef de I'infirme- rie. (Mart. Anecd.) Magisler ingeniorum, ma- cbinator; inginleur ; ol. malslre des engins. (A. 1334.) Magisler juslitiarius seu Juslige- rius, prsecipuus judex in aula regum Siciliae ; grand juslicier,dignile de la cour de Sicile.[.\.. 1345) Magisler /a/jtrfi»«,CEementarius ; ina/lre- inaeon. {St. Arel.) Magisler legum, alias legum doctor, qui in judiciis publieis advo- catus considebat ; ninilre es-lois, doeteur en droit, avocal. (Adrev.) Magisler niacliinnrnm, magistris ingeiiiorum prajfectus, qui raachinas bellicas curabat ; grand maitre de Varlillerie. (A. 1343.) Magisler major, prajcipuus inter magistros qui, in monasteriis, infantibus ac pueris educandis atque erudiendis praeerant ; chef des moines charges de la direction des oblats. (Bern. Mon.) Magister maranchiarum, cui cura erat absentium nomina in albo pun- gere (Officium ecclesiasticum) ; ecclesiastique charge, dans les chapitres, de pointer sur un carnet, les clers absents a I'Office. [Charlul. eccl. Ambian.) Magister marescallix , idem q. Magister escuderix. Magister massariorum, major villicus, qui regiis villis preeest, creteris- que minoribus missariis ; regisseur en chef des propri6t6s du roi. (Pet. de Vin.) Magister militix Christi, sic S. Bernardus Hugonem Templariorum ordinis magislrum el insti- tutorem compellat ; maitre de la milice du Christ, grand maitre des Templiers . Magisler militum, qui copiis militaribus prrpest ; ma- gister utriusque militix, qui pedilibus et equitibus praeest ; maitre de la milice, maitre de I'une et I'autre arme (cavalerie et infan- terie) ; hauls dignitaires de i'erapire grec et d'ailleurs. (Ord. Vit., Cod. Th., etc.) Magis- ter monetarum, cudendae monettu praefectus CDJus sub iraperio alii qui magistri gardx vocabantur, ea quae ad monetam specta- bant, curabant, vel per se, vel per alios ; maitres des monnaies, g&nerau.v-gardes, offi- ciers pr6pos6s a la surveillance de In fabri- cation des monnaies. (A. 1340.) Magister mo- nialium, earum inslitutor et rector ; r/irec/pitr d'un courent de femmes. (A. U07.) Magister operis, vel operarum, cui operibus publieis vacare incumbit ; officier chargi de la sur- veillance des travauj- de construction et de rb- paration. (A. 1347.) Magister ordinis, abbas subindicari videtur ; abbe, che/de communatiti. (A. 1366.) Magister organorum, rausicae prae- fectus ; chef de musique. (A. 1334.) Magister in organo, qui organa rausica pulsal ; orga- 7iiste. {\. 1:232.) Magister ostiariorum, is qui ostiariis palattnis pr:eerat ; dignitas in aula regum Francorum ; chef des gardes ou con- cierges du juilais. (Hginh.) Magister \e\ prin- cipalis psedagogus, dictus olim in academia Parisiensi, qui hodie principalis collegii nude appellalur ; principal, chef de college. (Pass.) Magisler palalii, idem q. major domus, q. vid., in aula regum Krancorum ; maitre d'hdtel, commandant du palais. (God. Vit.) Magisler panaterius, qui officio panaterias praeerat ; 9ra«d panetier. {X. i3i0.) Magisler parlatnenti, idem q. Magister curise ; con- seiller au parlement ; ol. maisti-e du parle- ment. {Vet. Arest.) Magister perrerius, ex- mentarius ; magon. (\. 1356.) Magister pin- ceniarum, primus pincernarum ; grand ichan- son, chefde Vechansonncrie. (Pass.) Magister rationalis seu ralionum, in regno Neapolitano, apud Aragonenses, et in Provincice comilatu, qui rationibus seu principis aerario prteerat, litesque ad illud spectanlesdijudicabat ; grarid trbsorier. (Ap. Marl. Anecd.) Magister regis, regis ptedagogus, Vid. Hajulus. Magister requestarum hospitii, libellorum supplicum magisler ; maitre des requetes de Vhutel. (A. 1408.) Magister rotx, militum calervae quae rota dicebalur, prLefectus ; capilaine de rou- tiers. (A. 1468.) Magister in sacra pagina, theologus doctor; doeteur en theologie, {Cone. Const^ Magister sacri palalii Romani, digni- tas in aula summi pontificis ; dignity de la cour de Rome. {Cxrem. Rom.) Magisler scho- larum, dignitas in ecclesiis cathedralibus, scho- lasticus ; icoldtre. (Joan. Sarisb.) Magister scholarum, de cantu, choristarum puerorum preepositus ; chef de la mailrise des enfanis de chfeur. (A. 1332.) Magisler secretarius, idem q. supra Magister cuslos. (Bernard, mon. ord. Clun.) Magister servorum, qui eorum curam agit in domibus magnatum ; sorte d'intendant. {Cap. Car. M.) Magistri valletti, pr;ecipui in- ter monetarum operarios ; contre maitres, ou- vriers en chef dans les hotels des monnaies. (A. 1361.) Magisler venator, qui regia; vena- tioni praeest; grand veneur. (A. 1306.) Magis- ter leardorum, pupillorum et orphanorum cu- rator, apud Anglos. M-VOISTERIALIS. — Summus, supremus ; titulus honorarius Romani Pontificis ; soure- rain. A. 867.) MAGISTERIALITER. — Docte, dexlre, In- dustrie ; adroitement, en inaitre, cirec science et habileti: ol. maistrement. (Gerv. Tilb.) MAGISTERIANDUS. — Academica laurea donandus ; lauriat acadhnique. {St. Univ. Aquens.) Magislrandus, qui disputationibus eo in casu praesidet ; president des concours acudimiques. (Id.) MAGISTERIAL. — In imperio Conslantino- politano, officiales magistri officiorura ; ojfi- ciers du maitre des offices. IMAGISTERIUM. — Jus, dominium ; droit, autorite, seignevrie ; ol. maislrie, maistrise. [Tab. S. Vine. Cen.) — Arlificium ; «(//•««, 1337 MAG MEDI^ ET INFIUM: LATINITATIS. MAG 1338 habileU. (Agg.) — Magistri officiorum digni- tas ; du/nite tie ma'itre des olfices. (Script, rei-. fr.) — Magistii opus ; cciivrc de inallrc. (A. 13-49.) — Magislri inonelarii emoluraeiitum ; prufils dii mailrc de la monnn'ie. (A. 1363.) — Opera quam subditus domino suo prreslare le- netur ; service que le vassal est tenu de rcndre a son seigneur. (A. 1120.) — Magistralus, ma- gistrorum concessus ; reunion, assembli'c des mattrcs, des dncteurs. (A. 1225.) — Locus nia- yislerii, aula ubi magistri seu dcclores inslitu- untur ; lieu des reunions academiq ucs ok se de- livre lebonnct de dncteur. (Stat. Univ. Aq.) — Apud alchymicos, lapis philosophorum ; pierre philosophale. MA'USTRA. — Mulier filiarum principis edu- cationi proefecta ; goucernante, instilulrico des filtes d'un prince. {.\.. 1226.) — Vxov magistri seu proefecli artis cujus ; femme d'un chef de mitier, mailresse. [Necrol. Cam.) MAGISTRALIS. — Maijisiralis honor, di- gnitas magistralus ; f/i'^ni/e '/e magistral. (A. iS'.V.) Mnijistralis oculus, superciliosus ; nrro- gant. (L. Bjz.) Magistralis unctio, remedium quoddam, vel unguenlum pretiosum ; remede c/ficace ou parpan precieux. [A. SS.) MAG1STKAN1)US. — Vid. MagisteriaNdus. MAdlSTRAKK. — Docere, regere, modera- ri : (jouverner, dinger, guider, regler ; ol. maistrer. (Gerard.) MAiilSTRAKl. — Academica laureadonari ; receroir lit rnnrnnne academique. (.1. SS.) MAGISTIIAUI. — lid. ac magistri pagorutn, Vid. Paguo. MAGISTRATIO. — Doctrina, erudilio ; .n- ce, enseigncment, saooir ; ol. maistrie. (Anast.) — Magisl rationes pu/jlicx, scho]sd; les dcoles publiques. (Cod. Tit.) — Inter mngistrnndos, id est docendos seu scholares annumeralio ; i)iscriplion au nombre des bcoliers. (A. 1-iUO.) — Magislralio aquaruni et foreslarum ; idem q. Gal. malt rise des eau.ret jorvts. (.\. 1351.) MAGISTIIATUS. — (Subsl.) Idem quod/jco- curalii), seu jus pastus, Vipera quam subditus domino «uo prajstare debet, ut Magi.'^tehium (A. 1211.) — Ad magistri seu doctoris gradus ascensus ; action de nionter an grade de doeteur. (II. Nem.) — Titulus rationum regiarum prxfccti ; rnaltrise (litre que I'on dorinail en France aux uaitres des comptes). — oflicium ejus qui bos- pilnli prreest ; offiee ile chef d'h6))ilal. (A. 1227.) — (.\dj.) Doctus, peritus .■ « omnes campliia- nos braves et magistratos. » (Mur.) « Mugis- trali in armis. b (Id.) MAGISTIIKSSA.— Magistra, Domina ; mai- tresse, dame. (.\p. Mur.) M.VGlSTIll.V. — Medietas fructuum pra;Jii reive cuiuslibet alterius parliario alicui conces- Sifi, ad magistrum seu domini fumluin perli- nens ; jxirl gut rcvient au proprielaire d'unc terre louie a moitie fruit. (A. 1208.) — Digni- las seu jurisdiclio magistri foreslarum et aqua- rum ; »w(7r(.<:c c/ca- ("aw^ et fon'ls. (A. 1397.) MAdlSTRIA-N'US. — Idem q. Magisteriani. MAGISTRISSA. — Idem q. MaGistressa. (A. 1269.) MA(J1STRI.X. — Ead. nolione. (A. 1.182.) MAiilSVALENTIA. — Summa I'xcurrens. (A. 1310.) MAGIUS. — Pro madius ; le moisde mai. M.VGL.\. — Ansa, annulus ; maille, anneau. (St.Ast.) MA(iLKTUS. — F. iilem q. Maglius. MAGLIUS. — Ligonis species ; csp'ece de houe. (Mur.) MAGMADAHIUS. — Unguenlarius ; parfu- meur. { Vet. Gl.) MAGMENTARE. — Augere ; augmenter. (H. Aquil.) M.^GN-EVUS. — Grandtevus, senex ; avanci endge, vieu.r. (Vet. Gl.) MA(;XAGIUM. — Idem q. Mansus, vbIMan- sio. (A. 123S.) MAfiN.\LI.\. — Praislanliora, magnifica ; chases gra)ides, grandes actio>is, merreilles. (Terl.) .M.\GX.VMM1S. — Pro mngnanimus. (Pass.) .M.VGNAMM1T.\S. — Titulus honorarius epis- coporum et aliorum. (Pass.) M.VGN.VNIMUS. — Cui est animus ad iracun- diam pranus ; qui est parti- ii la colere, irasci- ble. (A. 1363.) MAGXANUM. — Idem q. Maganum. MAGN.VTKS. — Va.ssalli majorcs ; les grands vassau.r. (A. 1 19i.) MAiiXATIM. — Summopere, diligenter ; tie tous ses efforts, avec beauconp de .loin. (.\. 903.) MAG.NFLLA. — .Machine bellica; species, idem q. Mangami.m. MAGNEI.l.US. — Ead. notione. M.VGXEUIUS, — Familiaris, doraesticus ; celui qui est attachd t'l la famille, it la niaison. de quelqii'un ; ol. maisnier. (St. Ualph.) .\1AGN1. — .Magnates; les grands. (Pasch. Radb.) MAGXH'APER. — Immcnsus caper, hirrusj baue. (Aelf.) M.ViiXIElCARE. — .Vugerc, amplificare ; rcndre plus grand, accroitre. (A. 1218.) .M.\(1.\11'"1CE. — Mullinu, iilurimiim, cum eflfclu ; lieauciiup, aree effet. (Pap.) MAi".s in Acl. episc. Ce- nom. — Mfigni's dies, Pascbte dies ; le Jour de Puqiies. (Pass,) MAftO. — Capulus. (A. 1362.) MAOOLCIUM. — In instrum. Mediolanensi, cloaca; kgout. MAdOMETUS. — Mahumetus; Mahomet. MAGRANCULES. — Herbfe species a Gree- CO [io(/.poij/.oXo?. (Alb. ]Magn ) MAGRUS. — Macer ; niaigre. (S. Verc.) MAGUXXA. — Suggestio ; inspiralion, con- xeil, avis. (Vet. Gl.) MAHAKtNIUM. — Idem q.MAiiAMiUM. (Apud Lud.) MAHAINIUM. — Ead. nolione. (A. 1273.) MAIIAMENTUM. — Ead. notione. {Ord. reg. Fr.) MAHA!\IIUM. — JMembri mulilatio, vel enor- mis liBsio qua quis ad serviendum principi in bello rcdditur imbecillior ; mutilation qui met tin homiiw hors d'etat de serolr le roi u la guer- re ; ol. uiahain, maheigne. (Pass.) MAHANARB. — Idem q. MAHEMrABE. (Ap. Mur.) .MAHEXERIU.M. — Idem q. MAnAMiUM. (A. 1270.) MAHAMEHIUM. — Materia lignea ad ffidifi- candum apla, ut Materia. (Mun. Angl.) MAIII^^MIARE. — Mahanmim inferre; estro- pier, hlesser ; ol. mahaigncr, maheinr/ncr,mes- hnirjn'ier. (Ap. Lillet.) MAHEMLVrOR. —Qui mahamium infert ; celui qui hlexse, qui estropie, qui inutile ; ol. mahnigniere, mahaiffneur,mefthriffneur. (Flet.) MAHEMIATUS. — Qui mahemium infertur; inulili', estrnpii, hlesse ; ol. mehaignez, me- hauLv. (Ap. Mur.) MAHENNARE. — Idem q. Mahemiare. (.Ap. Rym.) MAHEREMIUM. — Idem q. Mahemerium. (Flet.) MAHERIA. — Fermentum, ut Maebia. M.AHERMII M. — Idem q. Maiiemehium. (Ap. Rym.) MAIIIZ. — Frumentum Indicum ; ble de Tur- qu.ie, nia'is. (Cone. Hispj.) MAHOLUM. — Idem q. Macdoluji. MAlIOMEItlA. — Templum Mahometicum ; moxquee ; ol. mnhomerie. (Mat. Par.) — Ma- hometi rcligio ; islaini.^me. (Pass.) — Idolola- trisi; id oldtrie, culte des fauT dieu.r • ol, mn- homerie. (A. 1237.) MAliOXB. — Navis species qua Turcreutun- tur ; sorte de navire turc; ol. mahonne. MAHUMICOL^. — Mahomctissectatores; ceux qui sont dc la religion de Mahomet, ma- homitans. MAIA. — • Nutrix; nourrice, mere nourricie- re; ol. mni. (Vet. Gl.) — Acervus manipulo- rum segetis ; amnx de gerbex destinies uu paye- inent desmoisxnnneurs \ o\.maie. (St. Ord. de semp.) M.\IACT.\. — Infula de squammis lerreig ; coiffure recottrerte de plaques squammiformei de fer, espece de bonnet de mnilles. (Mur.) ?\L\.IAGE. — Praestationis species, sic dicta quod mense J»Iaio pra!stalur ; redevnnce qui se payait au mots de mai, service dont le vassal i'tait tenu au mois de mai enrcrs son seigneur. (Tabul. Comp.) MAIAGIUM. — Ead. notione (Id.) MAI.Vr.A. — Idem q. Maiacta. (.Mur.) MAICAMPUS. — Pro Martii seu Maii cam- 21US ; comitia publica apud Francos ; champ de mars, champ de mai, assemblee de la nation chez les Francs. MAID.\NU.M. — Turcis et Saracenis, forum, platea vel campus ; place publique, champ, plaine. MAILLENSIS. — Maiellensis ordo ; sic dicti olim Celestini a monte Maiello qui fuit eorum tanquam prima incunabula ; Cordre, la congrd- gallon des Cblestins. MAIENSES. — Dies pecunifc in mense Maio solvendee ; terme de mai (en parlant des 6po- ques de payement). MAIERA. — Fermentum, ut Mabria. MAERIA. — Sepes, lignum, quo agar clau- ditur, munitur ; haie, barriere, cl6t.ure d'un champ. (A. 1164.) MAIERIUS. — Prfefectus palalii papalis ; commandant du palais papal. (A. SS.) MAIERUS. — Idem qui major villie, Vid. Major. (A. SS.) MAIESTADE. — Preestationis species ia mense Maio solvendre ; service fi-odal qui s'ac- quitte au mois de mai. (A. 132S.) MAIGN.^GIUM. — Officina fabri aerarii, nisi sit pro Mansionagio vel Mesnagio. (Ap. Spelm.) MAIGNFRIUS. — Idem q. Maynebius. (k. 1349.) MAILHETUS. — Malleus, sudes ligneus ; maillet. (A. 1355.) MAILLA. — Species raonetae minutioris; petite monnaie de billon, maille. (Pass.) M.AILLIOLUS. — Novelletum ; nouvelle vi- gne. (Ch. Car. VII.) MAILLOLUS. — Malleolus, surculus vitis; crossclfe. (St. Mass.) MAIMODIXA. — Monetffi genus, idem q. Masmodina. MAIX.A. — Domus, mansio ; maison, demeu- re, habitation; ol. mnine, mnnoir, etc. (A. 1345.) MAINADA. — Idem q. MaISNAda. MAIXAGIUM. — Possessio ; prise de posses- sion, possession. (A. 1257.) — Supellex domes- iica.; menage, meuhles, ustensiles, V ensemble de tout ce qui serf dans un manage ; ol. main- nage, mesnaige. (A. 140S.) MAINAMEXTUM. — Quasi mansionamen- turn, mansio, domus, ut Maina. (A. 1232.) MAINARE. — In mainagium seu posses- 1341 MAI MEDI.E BT INFIM^ LATINITATIS. MAJ 1342 mettre en possession, inves- sionem mittere th:{G. Ch.) MAIiXA'l'A. — Idem q. Maisn'ada. MAlXliUllNUS.— Idem q. .Mamburnus. MAIXEMENTUM. — Idem q. Maina. (A. 1269.1 MALXEllIUS. — Idem q. Mavkehius. (A. 1341.) MAINFESTU.S. — Infestator ; celui qui alia- que, qui i>i(/uiele. (A. 1356.) MAINFULA. — Quasi manus infula, idem q. tnoffala, chirotlieca ; gnnt. {Lib. ord. .y. Vict. Par.) iMAINILLUM. — Agriportiuncula cum aede ; petite fermr, petite tcvrr, >n(''lairic ; ol. mbnil, mais.) Major r'tllx idem q. prajfeclus villa; seu prtudii ; \'id. supra. [Cap. C. M.) Majores : 1° Majores nalu ; lex atnex (Cone. Hisp.) ; 2° iMagnales, preecipui e nobilitate ; lex grands, les seigneurs. (Senal.) MAJORA. — Feudum majoris, ut Majoria. (A. 1084.) MAJORACA. — Amaracus ; ntnrjolaine. Cone. Biirdeg.) MA.IOR.UtIA. — Ut Majora. (A. 1136.) MAJOH.MJS. — Titulus honorarius princi- pis seclpe Valdensium ; mnjorale, tilre du chef des Vaudois. (Limb.) — Primus inter ovium ■pdiiiorei; iiiajoral, pdtre en chef (Ch. ffisp.) — Majorah'x, prajcipui c nobilitate ; lex grands barons. (A. 1080.) MAJORA RE. — Meliorare, augere ; augmen- ter,ainbliorer. (A. 871.) Majorare vel minorare placita, eraendare, corrigere ; (lal. reformer, rectifier ; vel potius producere, contrahere ; Gal. allonger et ahreger. (A. 1103.) MA.JORARI. — Major fieri, honoribus au- geri ; grandir en honneurs. (A. .SS. Ben.) MA.iORATUS. — Primigeniorum jus, apud Aragonenses ; droit d'ainesse. — Dignitas ma- joris domu? ; dignile, office de maire du jm- lais. (Gest. reg. Franc.) — Feudum majoris (A. 1140.) et tributum quod niajori, ralion- majoria\ pensitabatur, ut .Majohia. (A. 1199.) — Quodvis officium seu dignitas ; charge, di- gnite, [S. Aug.) — Officium ;/(«/o;'(i- seu urbis praefecti ; officit6,dignite de inairc, deboiirgxe- mextre. (A. 1309.) MAJORDOMATUS. —Dignitas majoris do- mus apud Francos prioris stirpi-; ; mairie du palais. (Gest. reg. Fr.) MAJOREXNIS. — Mojor anni<, sure tutelce ; f/ui est mnjeur. [Mag. Chr. Belg.) MAJOREXSES. — Praelotiani equiles aulae pontificise, Cencio Camerario stimulati, id est calcaribus miinili ; forte hodie carallieri dello spcron d'oro, quos l^apa crearc solet. MAJORIA. — Major pars ; la majeure par- tie, [Cons. Tolas.) — Feudum majoris ; fiej de )naire, mairie. (A. 1189.) — Tributum quod majori, ralioni majorix, pensitabatur ; droit du au niairr, in.-tine. (A.1S88.) — Prsepusilura qusedam in ecclesia Parisiensi; mairie, nora d'une dignite dans I'ancienne eglise de Paris. (A. 1168.) MAJORIARI.V. — Feudum majoris ut Majo- hia. (Charlal. S. Vand.) M.yORICE. — Veleribus Saxonibus, uxo- res ; f'pouxes. (Wern. Rolev.) — Auctoritas majoris do- Vit.) S. Proj.) ■ Ilordt'i species videtur a sic dicta ; e:panicnsi8 species, forte ead. q. marahotinux. (Inn. III. PP.) MALA-CORONA. — Sic appellafi olim cle- rici qui clericatus charactere abutebantur, mali clerici ; ]'id. Cohona. MALACOTA. — Veslimenli genus; veste.' [H. Dalph.) M.ALADERIA. — Xosocomium leprosorum; maladrerie, leproserie. (A. 1221.) MALADIA. — Valetudo, aegritudo, morbus; ynaladie. (A. 1234.) MALADKINUS. — Pro Malandhim'S. MAL^-COXSUETUDINES. — Tributum i quodvis contra jus inductum, aliis injustse,i no.rix consuetudines : fid. Tolta. MAL.'E GR.-VTES. — Idem q. Gallice dicitur mauvaix gre. (A. 13.')3.) MALAF.\CHA. — Delictum ; conl>-avention, dilit. (A. 1501.) MALA MAXSIU. — Certus reorum cxcru- ciandorura modus ut ab eis Veritas extor- quebalur, per quem membra exlendnntur; espece de torture qui xe pratiquait par I'ex- tenxion dex membres. (Bleyn.) MALANDRENUS. — Idem q. MalaxdbinuS. (Ap. Mur.) MALANDREUSUS. — Ead. notione. (A. 1311.) 1345 MAL MKDI^ BT INFIM.E LATINITATIS. MAL 1346 MALAXDRIA. — Equorum morbi species ; malnndre. [A. SS.) MALANDIUNUS. — Latro, grassator, pirala ; bandit, mnlamh-in. (I'ass.) MALAN.NUS. — Forte morbus comitialis; epilcpsic. {A. S.S.) — Oculorum morbus ; >na- lad'ie dex i/ciir. [A. SS. Beit.) MAI.ANTKRIA. — Idem q. Mal\dekia. (A. ■1271.) MALARGINA. — Emplaslrum ; emplalre. {Vel. 01.) MALARKJ.M. — Pomarium ; pommeraie, verge)-. (Isid.) MALASTAN riA. — Molestia, offensio ; 'mauraise s'ttuation, malaise, deplaisir ; ol. ^jn&sestnnce . (A. 120 1.) MALATASCA, — Daemon ; esprit malin. [A. SS.) ; M ALA-TESTA. — Diabolus ; ie demon. {A. ISS.) MALATIA. — Ul .Maladia. , MAL.VTOLIA. — Kxaclio quie fil contra jus ; irederance injuste, lave imposee conlrfiircmenl \au droit ; I'f'd. Tulta. i MALATOIXA. — Had. notione. (A. 1431.) \ MALAl'Ol/FA. — Had. uotionR. (A. 1410.) ' M.\L.\-'I'i )ItT.V. — Tributum quodvis; re- idevnnce. vnpi'it. (A. 1337). ! MAL.\-TRACTATIO. — Actio male aliquem lexcipiendi; mnnvais procedi, mauvnise ma- iniere d'ngir. (Tert.) ' M.VL.\TUS. — /Egrotus, infirmus ; tnalade. \[A.SS.) . MALAXATIO. — Actio leniendi ; action d'a- \dot(cir, ndoucissement. (Vet. 01.) I MAI.AX.VrUS. — Debili8, infirmus ; /aiftie, \affailili, mnlnrle. {A. SS.) I M.M.BI-'.I.LA. — Vestis quae ex malvaruin islamlnc conficitur, quam alii melocinam vo- canl. (Isid.) M.VI.BEit'UrM. — Locus ubi publicos con- • vcnlus tenebanl Franci .Salici, in quibus pu- (blictc privald'que causae disccptabantur et di- Judicabantiir, conventus ipse ; lio' oil tes ' Frrtncs le>iai''nt leitrs ns.iemblees politiqnes et '.jitdiciiiircs, rrs assemblies elles-mi'mes. (Pass.) I MALBOBERGUS. — Placitum, judicium. ;(A. SIS). j M.VLl'AAI.CIA. — F. idem q. MAREscnAL- ciA, equile. [Tabal. reel. S. Laud, .ing.) I M.\L('HI(). — Morosus, truculentus ; capri- jcie(/x, rxigrant, bni.iipir. (]'et. Ol.) I MALU.V. — Pro inalta, caemcnlum ; mortier. ;(Ap. Corn. Kemp.) I MAI.DAUIIM. — Idem q. Maltha. j MAI,I)AI^U'S. — Had. notione. (.1. sS.) \ MALUKU. — Idem q. Maltha. (Ap. Freh.) I MAI.DKl\ATFS. — Ead. notione. (.!«/». ] l^rxm.) \ M.M.DI'lIvIA. — Vas culinarium coquendis ! ferculis aptum ; ra.'ie dr citi^ine, put. (Chr. \Miit.) M.M.DUIS. — Germanis modius ; boissenu. MAI.KRAHIIIM. — idcmq. Maltha. (.l.A^V.) ! MAl.DKA TA. — Ead. notione. {Spec. Sax.) MALDRFDA. — Ead. notione. (Ap. Ec- keard.) MALDREDUM. — Fad. notione. (Ap. Lud.) MALDUU.NL —Ead. notione. (Caes.) MALEABBl.VTUS. — Improbus, malus, perditus ; mdchant, mauvais, etc. (St. Fl.) MALEABLATUM. — Ul Malatolta. (Ap. Mur.) MALEARMATA. — Piscis species ; espece de poisso)i dc incr. MALEAVISATUS. — Imprudens, incautus; inalavisc. (A. 1330.) MALEBARBIS. — Idem q. Malibaruis. MALECLUM. — Retls species a macla sic dicta ; filet, ewjin de pdche.{Fcid.) MALFCOTA. — Idem q. Malacota. MALECOXTENTAKL — Offensioni esse ; donner dii mecontentement . (A. 13.54.) MALFCONTEXTUS. — .Seditiosus, factio- sus; reunite; ol. )nal-content. (Ap. Ilym.^ xMALFCllFDITUS. — Suspectus, cui fides non habelur ; suspect, d qui on ne sc fi& pas. (Flet.) MALECIRTENSIS. — Inurbanus; impoli, peu courtois. (Ilariulpb.) MALFDARIA. — Idem q. Maladkria. (Bui. Jul. II. PP.; MALJ';I)IC1';RE. — Imprecari mala; (aire des iinpricrtlions conlre qurliju'un. llinc nia- ledictus, vox Ghristianorum, pro iw./.i-.ipi-.oi gliscente Christianismo sensim usurpata a pa- ganis. MALFDRIXUS. — Pro Malandrinus. MALEFACHA. — Ut Malafacha. (A. 12S3.) MALEF.ACT.A. — Damnum, jactura, ma- lum ; tort, prejudice, perte, innl/ieur. (A. c. 1080.) MALEFAGTIO. — Deliquium animi ; difail- lance. MALEFACTOR. — Maleficus ; malfahant et malfaiteur. \Le[i. Ethel.) — Latronum alio- rumque malefactorum judex et indagator ; eidui si(*. (.Stat. Mas.) MALEFACTURIU.M. — Ft Malefacta. (A. 1070.) MALEFFRIATUS. — Morbus equinus, in lumbis, vel in renibus dolores inferens ; mala- die de.i cheraux ; ol. i/iau/erii. MALI';FI('.Mil'L — Iiicantare ; enchanter, en- xorcrler. (Jul. .\r. ) MALEFICIARK. — Ead. notione. ( ]et. Ol.) MAI.EFIf'IA Tl. -- li potissimiim qui ex fascinala lii^ula, ut vulgo iingitur, debilum reddere nequeunt ; cmln levatio, seu ablatio. [Tab. abb. Conch.) i M.\.LLEV.\TUM. — Cubiculum altius ; gale- ns. {St. Fhir.) : MALLEVERIUAl. — Fidejussio, sponsio ; '•■aranlie, caution. i.V. 1371.) ; MALLEUS. — Inter arma dimicantium, cla- ■a ; masse d'armes, marteau d'armes, maillet. 127'.).) — Molelrina papyracea ; moulin a apier. (A. 1284.) MALLIA. — Moncl;D species apud Gallos ; inL\LUCl. — Idem q. Mameluchi. M.\M^L\^RE. — Lactare, mamraam dare; allailer, donner le sein. (S. Aug.) .M.^MMONES. — Simise ; guenom. I'Guil. de Bald.) MAMMOTHREPTUS. — Aviai alumnus, a nutrice educatus; Hev& par son aleule. (S. Aug.) MAMPHORA. — Sudarium, linteum, ut Mafors. (.-1. SS.) .MAMULUCHl. — Idem q. .Mameluchi. MA.X.V. — Mater, anus, i'cmina aetate pro- vectior ; mere, vieille fcmme. (Luitp.) MAN.A.CIA. — Minae ; menace ; ol. manace, {Vet. Gl.) M.A.NACIARE. — (omminari; faire des me- naces, menacer ; ol. manacer, viancchicr. ( Vet. Gl.) MANADA. — Manipulus, ut Manata ; mili- taris caterva, ut Maisnada. .MAXADEHIUS. — Idem videtur qui Man- datarius. {Slat. Ausc.) MANAGERIUS. — Idem qui Manens, Man- suARius, HosPES, qui ratione mamionis vecti- gal aut censum quotannis domino persolvit. (A. 1362.) MANAGIUM. — Advectio, transportalio, a Gal. mener. (A. 1221.) — Mansus vel mansio; demeure, rnaison ; ol. manage, managie. A. 1059, 1205.) — Familia ; famille, menage. (A. 1376.) — Jus quod domino competit in matia- gia subditorum ; droit du seigneur sur les mai- sons des vassaxi-v. (W. Hem.) — Tributum quod pro mercibus quce advehuntur debetur; droit sur le transport des marchandises. (A. 1280.) M.\NAGUR. — Apud Anglos, forte negolii alicujus rector. MAXAHED.A. — Idem, ut videtur, quod Mansus, domus, habitatio. ( lab. Roth.) MANAIA. — Idem q. Mamata. MANALIS. — Mobilis : dicitur de officio a quo quis amoveri potest ; amovible. (A. 1497.) Manales lapides, qui in modum cylindrorum per limites trahebantur. (I^apias.) MANALITES. — Eadem notione qua Missi, qui res dominicas disponunt, administrant. (A. 865.) MANAMENTUM. — Mansio, domus, ut Ma- NAGIDM. (A. 1265.) iM.ANANA. — Equa; Jwrne?!/. (Ap. Goldast.) MANAPIATUS. — Hypothecatus ; donn^ 1353 MAN MEDLE ET INFIM.E I.ATINITATIS. MAN 1354 en nanlissemeni , hypolheque. ( Mac. Le.i^.) MANARA. — Apud Ilalos, securis ; harhe. (Mur.) MANAKIA. — Batillum, sarcula ; faucille, serpHte. (Ch. Hal.) MANAHIXIUS. - Idem q. Manara. {St. Val. Sera.) MANAROTA. — Idem q. Manaiiia. (Ap. Mur.) MANAT.V. — Manipulus ; ce i/iie la main pent contenir, poiijnef, plein la main; ol. mnwe, mainie. (A. 1249.) M.WA TlCl'M. — I'rreslatio propter man- •siones solvonda ; i/njjdt, Uixc, redetmnce paijife pour la maison que I'on possede. {Reg. feud. Aquit.) MAX.WKRIA. — Inslrumenlum ad piscan- dura, f. idem q. Manea ; surle d'engia de 'pec/ie. (A. 1307.) 1 MANAVESIUS. — Idem q. Manarimus. {.St. \Mant.) • MAN.VZKI. — Ila dicli in Basnensi regno jPatarini hteretici. ■ MANBOKXIA. — Tutela, ul .Mamhornia. (.S. IXIII.) M.\NBOTA. — Compensatio mortis, apud Anglos ; dommages et intt'rets pai/6.^ par le meurt rier a"x parent x de In victune. I MAXBrRLilU.M. — Tutela idem q. Manbur- SIA. (A. S7'J.) MAXBURINA. — Ead. notione.(A. 124'J.) MAXBURIXARR. — Tueri, ut Manburnire. KA. 1313.) ' MAXBUIIXIA. — Tutela, ul Mamburnia. (A. J1253.) MAXG.\. — Defectus ; manque. {Epist. l/rb, 'U I'P.) -■ Naviculae species ; hnteaa, barque. \/Jisi. Bened.) — Certum auri el argenli pon- [Jus ; marc. (W. Malm.) — Manca manus, si- nistra ; la main gauche (Brand.) I .MAXCALDl-'S — Mensura annonaria ; 'jorie He me.iare pour les grains ; ol. mnncaud. \Cliarliil. Aqiiic.) ' MAXf'ALZ. — Modus agri qui mancaldum Ijapit ; quanlH6 de terre nice.ssaire pour semer \in mnncaud de grains. (Id.) I M.\X(;AXARES. — Hispani.'!, pomariiim ; perr/er, pomineraie. (A. lOKt.) .MAXCAXUM. — Idem, ul videtur. (A. |)-8.) ! MANCVItl'l. — Mutilare, membro privare ; \nulilcr, eslrnpier. {Li\c. Alam.) ! M.VNC.VS'l'Klt. — Maricus ; mutilc, man- i-'Ao/. {Vet. (11.) i M.VNC.VTK). — Mutilatio; mutilation, nc- ' ion t/'esl ropier. (Pass.) i MANCAUS. — Ut Mancaldus. (Chartul. S. Wed. Atrvb.) i MAXCKA. — Mensa ; table. (\. \Ui.) I MANCliLI..\. — I'arva manica, manicclla ; Utanclii'tte : ol. manrelon. (.1. .S'.V. Hen.) \ MANCRI'S — I'istor piilillcus ; Imulnngrr mnrgd de /ournir le pain des trnufies, baii- \nnger de lEtat. {Cod. Th.) — Salelles, ii- |lor ; sergcnt. ( Vet. HI.) MANCKK. — Pro Manzbr. MAXCllA. — Manica: manche. (A. 1244.) LEiICO:« MBD. ET IMFIM. LaT. — Pro Makca, seu ccrlo auri cl argcnti r,on- dere. (A. 1251.) MA.XCHALDUS. — Idem q. Mancaldus. (A. 11G9.) .MANCHANUM. — Machina bellica, ut Man- GAKU.H. (Xp. .Mur.) M.WGHEUS. — ias gi.sti sea procurationis, ut Mancio. CA. 1306.) M.\XCH[JM. — Manubrium ; manche. (Guid. de Vig.) iM.\XGIA. — .\ugurium, omen ; dirination; ol. mancie. (J'et. Gl.) — In epist. Innocentii III papa?, idem videtur esse q. Mensa, aut, ut vult Mabilionius, donura clioiitibua factum si- gnificat. MAXCINUS. — Qui utitur sinistra pro dex- tra manu ; gnucher, qui se sert de la main gauche. (J. de J.) MANGlO. — Jus gisti seu procurationis, vel pra;stalio pecuniaria qua ob id exigeba- tur ; droit de gi'te que le vassal devait au sei- gneur, obligation oU il etait de I hiberger, l::i et sa suite, ou redevance paybe en argent pour tenir lieu de ce droit, de cette obligation. (S. viii.) MANCIPA. — Meretrix ; fil/e de joie. (St Mas.) MANCIPALIA. - Publico; res. [Vet. Gl.) M.VNCIPALIS. — Mancipium ; mancipation. (Gild.) MANCIPARE. — Lacerare vel per vim au- ferre; dechirer ou nrracher de force. (.\.. 1366.) — In se quid suscipere, idem q. Mandcapure. (A. 1210.) M.VNCIP.ARI. — Mancipari effectum, sor- tiri, obtinere ; gagner, obtenir. (A. 1225.) M.VXCIPAltlUS. — .Mancipiorum mango, venditor ; marchand d'esclaves. (Sch. Jur.) MANGIPAriO. — .Manumissio; Emancipa- tion, afjranchissement. (A. 113'J. — Obliga- tio, servitus, ut Ma.ncihatus. (.\. 1183.) MAXG1P.\TUS. — Servitus, ministerium ; office de scrvileur, occupation, fonctions, de- voir. {Cone. Hisp.) — Panis excoclio ct obse- quium pistrini, ad quod tcnebanlur omnes, pra'ter eos qui, ratione dignitatis, a muneri- bus sordidis immunes erant ; action de f'nire cuire le pain, jirofession de bi>ulznner. (Cod. n.) .MANGIl'IA. — (Plur. n.) Servi homines; serfs. (Pass.) Mancij/ia non casala, hoc est servi ruralibus possessionibus non addicli, Viil. Gasati. Mancipia originnlia, servi a prima origins colonari.x' condilionis. (Ap. Marc.) — (Sing, fern.) Serva ; f'emmc de con- dition servile. (A. S56.) .MANGIPIAI.IS. — Originis ejusdem, vel lo- cum, officium gerens. ( let. (il.) .MANGIPIATCS. — Mancipiata casa, qu;e ad auctionem vendila est ; maison vetulue aiuc en- cberei. [hjd. rrg. Hnt/i.) MAXCIPIOLU.M. — Mancipium, scrvus mi- nnris prelii ; serf de pen d,- vilcr. {Cnnc. 7 u- riin. II.) M.\XGIPirM. — Villa, mansus, lenemen- U\vn: metnuie, dnmnine, terre. (A. 1190.) — — Familin, domus ; f'amille, mnison. (.A.. G93.) 43 i355 MAN LBXICON MAN 135(1 — Pislrinum ; mouUn. [Cod. Th.) — Servus ; serf. (Pass.) — Fidejussor ; canlwa, repon- dant. (A. 1300. J — Qui non esl emancipatus ; fits Oil fdie non emancip&s, tnineurs. { Vet. Gl.) — Mancipium addicens, discipulus, tiro ; Hive, apprenti. (Onl. vey. Fr.) MANCIPIUS. — F. institor; facieur. {Co)is. Tolas.) MANCIRA. — Navis Indica; nnvire indien. WANCLAVIUM. — (irnecis recentioribus IJLavxXiSlov fnstis est quo C8edebai)lur qui (u- stuarium meruerant, quasi manualis clava ; baton avec lequel on donnait In bastonnade. MANCO. — Idem q. Marc.^. MANCOLDUS'. — Mensurae species, ut Ma«- CALDUS. (A. 1036.) MANCOR. — Genus frumenti : « 30 acras frumenli, et 80 de mnncnr, el 10 acras ordei el 10 avenae. » [Tab. S. Tri. Cad.) MANCOSUS. — Idem q. Mancusa. {ky-. Gold.) MANGOTUS. — Idem q. Mancaldus. (A. 1180.) MANCULA. — Idem q. Mancusa. MANCUOSA. — Ead. uotione. MANCUS. — Mulilalus, qui altera manu ca- ret ; manchot. [Vet. GL) — Pro .Manca, cer- ium auri el argenti pondus. (A. 814.) MANCUSA. — Pro Manca seu Marca, cer- ium auri et argenti pondus apnd soriptores Anglicos ; marc. — Etiam monetaj species ; sorte de nwnnaie. (Pass.) MANCUSSECUS. — Qai agit manu sinistra ; gauche r, qui se sert de la main gauche. [Vet. Gl.) MANCUSUS. — Ornamcntum muliebre ex auro vel argon to, forte arrailla; bracelet. (A. 978.) — Ead. notione q. Mancdsa : « Mille 7rtancM.?i auri. » (Ap. ixoldast.) MAND.\. — Deceptio, fraus ; tromperie, fraude. ( Vet. Gl.) — Legatum ; legs, ap. script. Ilisp. — Testamentura ; testament. (A. 1236.) Area, in qua pecunia reconditur ; coffre a muttre Vargenl, caissr, ro/fre-fort. (A. 1303.) — Corbis, cysla ; corbeille, panier; ol. mande. (A. 1303.) — Eleemosynae genus ; sortc d'au- mone ; ol. mande. (A. 1437.) MANDACIUS. — Oslioli custos ; concierge, porlier, hiiissier. (A. 1316.) MAND.EUIUS. — Idem q. Mandatarius. [H. Dalph.) MANDvERS. — Ead. notione. (Id.) MANDAGIUM. — Idem q. Mandatagium. (A. 1308.) MANDALA. — Manipulus ; /lotr/n^e .• « VI- ginti mandalas slraminis. » (A. 1242.) MAXDAMEN. — :Mandalum, ut Mandamen- TUM. (Mart., Ampl. Col.) MAXDAMENTUM. — Mandatum, jnssio ; ordonnance, instrw.lion, mandement. (Pass.) — Litterpe quibus magislratus aliquid man- dat ; ordonnance de jiige. (A. 1103.) — Distri- ctus, jurisdiclio, territorium ; etendue d'tine juriiliction, rrssort, trrritoire. [O. Ch.) — Pactum, convenlio, judicalum ; arrangement, convention, decision. (A. 1213.) MANDARE. — Gommendare, tradere : re- mettre qqch. h qq., donner, livrer. (Gasp. Bartli.) — Signiticare, renunliare ; signifter, /aire saroir, nolifier. (Pass.) — Imperare ; commander, enjoindre. (Ch. Uisp.) — Mitlere, ablegare ; renvoycr, eloigner. (Fulg.) — Xun- tium perferre ; amioncer. (Sax. Gram.) — Mandare aliquem, arcessere aul jubero ar- cessiri aliquem ; mander, faire venir quel- qtl'iin. MAXDARl.'V. — Dominium, jurisdiclio ; srignrurie, juridiction. [Cam. Comp. Par.) MANUARITIUS. — Servorum genus ; .?er/ d'une certaine classe. (Mural.) MANDATAGIUM. — Quod solvilur manda- tariis, id est lis qui ad turnum dominicum bannales mandant seu submonent de bora cocturaj ; retribution payic a ceux qui arer- tissaient les vassau.r du moment oic les /ours seigneuriaux Maient prC'ts a recevoir le pain. (A. 13-26.) MANDATARIA. — Ead. notione. (A. ll'il. — Officium, districtus, jurisdiclio mandatnrti. (A. 1141.) MANDATARIUM. — Libellus in quo ordo diviiii otticii mandatur ; I'ordo. (A. 1313.) MANDATARIUS. — Curia; Dalpliinalis mi- nister cujus officium qui ceneibus alii.«que piincipis leditibus colligendis praerat ; n/"/f- cier de la coin- des Dmiphins qui veillnil ait rccouvrement des redevances et a la conserrn- tion des droits de la coiironne. — Procurator : /onde de pouvnirs, mnndntaire. (Ap. F^ym.) — Mandatarius npostolicus, is cui mandata Ro- mani ponlificis exsequenda cominiltuntur ;■ delegiie, legnt. (A. 1604.) — Mandatarius re- gis, qui regis mandata detert ; courrier dt' cabinet. (A. 1323.) Qui bannales ad furnuin; dominicum mandat seu submonel ; celui qui est charge de prerenir les vassau.v que le four, seigneurial est pret il recevoir le pain ; Vidi] Mandatagium. (A. 1312.) MANDATELA. — Mandatum, ut MakdA' MEN. (Ap. Priscian.) MANDATERIUS. — Idem q. MANDATARins, MAXDATIO. — Dominium, jurisdiclio, di* Irictus ; seigneurie, ressort, territoire. {k}\ 1012.) — Legalio ; mission. (Gasp. 67.) MAND.VTtiR. — Procurator, institor ; /ac- tcur. (A. 1.'587.) — Qui, in aula imp. Constan- tinopol., jussa el mandata imperatorum expe- dite deferebat ; courrier de cabinet. [Cod. Th. — Fidejussor, sponsor; garant, caution. [A.,^ 1164.) — Lictor, consulum minister; apparvm tear, sergent. (A. 1340.) ' MANDATURIUS. — Procurator, ut Manda- tor. (A. 1306.) — Idem q. advocatus ecclesiae seu monasterii ; T^/rf. Advocatcs. (S. ix.) MAND.\TRIX. — Idem q. Mandatarius, qui ad furnum dominicum bannales mandat. (A. 1332.) MANDATUM. — Rumor, nuntii, litlerae rem.. aliquam enarrantes ; bruit, nouvelle, annonce. (Pass.) — Breve, vel ediclum regium ; 6dit royal, mandat. (Pass.) — Mandatarius, procnra- tor, actor, missus, qui alio nomine jurisdiclio- nem e,\ercel ; /onde de pouvoirs, reprisentant, procureur. (A. 1217.) — Decretum a superio- 1 1357 -MAN MKDLE ET INFIM.E LATINITATIS. MAN 1358 iribus judicibus ad pedaneos miasum ; ins- \'.ructio>i, ofdnnnance d'une coiir soiireraine \iux Juges infirieurs; Vid. Aresti'm. — Di- itrictus, jurisdictio, tcrritoriutn ; lerrltoire, [Hendue d'line JHridlctinn, restart ; ol. mande. ['Cone. Let), an. 1012.) — I'liarla qua negolii talicujus actor quis con.ieds a des oauvres aux principales fetes de I'unnee, el .j'est de cette coutumc que naquit I'expres- ,)ion mandatuni paupenun. ) Mandatum ,fuu■ Udalr.) — Domus hos- )ilura in monasleriis, quod hospilum adve- liienlum pedes lavarenlur ; parlie des bdli- \nenl il'im monastore a/fect6e au logemenl \ies ilrangers. {Chr. Lob.) — Proclamatio so- llemnis quae inter missarum celebrationem lleri solel ; pKhlicntion, proclamation. (A. 1270.) Ufficium mandatarii ; charge de pro- r.ureur, office de mandalaire. (A. l.'Jll.) — Mandatum aposloliaum, vox cancuUariae lio- iuante ; mandat, sorte de rescril apostolique \iui s'accordait autrefois jiour la collation des Jindficfs. MANDKBUHUA. — Idem q. Mambuknia. (A. ■MS.) MAXUKKIUS. — Curiae Uaiphinalis minis- er, idem q. MANDAXAnius. MANDIHILIS. — Qui potest manduoari ; \(ui pciif I'tre mange, inanyeable. (fluib,) MANDIBULA. — Maxilla ; mdclioire. ( Vet. od.) I MANDIBULUM. — Mantile ; essnie-main, 'Serviette. (A. 1070.) MAXDlBL'liniUM. ;-lAMiirRNiA. (A. 'JSO ) M \NI»I1{I!K\IU.M. — Ead. notione. (A.'JSO.j \l VMjILI'.. — Pro manlilr, ut MANiiiiitiLl'M. lA. 1197.) — Velum ; mdc. {A. V^\h.) I .MANL)U.\. — .Monasterium , //('//(rt-s/piv', con. \'S. Joan. .Anger.) MAXEA(;iUM. — Possessio, ut MainaGium. iMANEBHA. — Servitium manuale quod vassalli et subdili domino suo exhibere tenen- tur ; prestation en nature, travail manuel que le vassal doit a son seigneur. (A. 1287.) MANKCAXTAXS. — Officium in ecclesia Lugdunensi, cui missam malutiiialemcelebrare iiicunibobal. MANEUA. — Uabitalio, donuis, ut Mansus. (A. 1041.) MANEDERIA. — Eod. sensu. {Reg. Cam. Comp. Par.) MANKriClUM. — Supellex, opus manunm ; (meutdes, nslensiles, ouvrage de main. (Ch. A rag.) M.\.NE(UA. — Manubrium ; vianclie. (Guid.) de Vigev.) .MA.NEdUKRIUM. ~~ Pro maresragium, ui viditur; inarals. (A. liOi.) MAXEL.VTA. — Herba perniciosa el mala, lolium ; irraie. (Ch. Scot.) MANKNTES. — Inquillini, coloni, sed pro- prie « qui in solo alieno manenl, in villis, quibus nee liberis suis invito domino licet riicodcre ; » ^'4' sujt-ts ilomiciliis dun seigneur, les tna)iants principalement ccu.c qui avaient la permission de s'etablir dans les lerres d'un scii/neur (■! ranger. (Pass.) SlAXROPERA. — I'ro mannpero. (A. 1001.) MWEUK. — Dolinerp, demorari ; nrr-'trr. (Mur.) — ("oire, vrl matrimonio conjungi, aul cum muliore rem liahcro. [Cone. Wrin.) MANEKIA. — liabilatio, vel villa ruslica, 1359 MAN LEXICON MAN i360 ut Manerium. (dabriel.) — Modus, ratio ; maniCre. (S. Ber.) — Exactionis genus, ut Mannebia. MANKRESIUS. — Ensis species ; sorle d'ep&e. (A. 1335.) MANERIES. — Modus, ratio, via ; maniere, moyen. roie. (Ugut.) MA.N'KKIi M. — Uabilatio cum carta agri portiune ; hnbitntinn nccoinjiagnee d'un peu de terrc laboKnihle, pelite ferine; ol. manoir. (Pass.) — I'rrecipua leudi domus ; mnlson on demeure le xcigno'f dii fief; ol. wa«oir. (Pass.) — yEdes seu clonius ruslica ; tnaisonile pai/san. (Mart., . -!;/(/>/. Col.)— Villa; mitairie. (Ord. Vil.) MANESCERK. — Illucescere, oriri ; se le- ver. (Tnbul. S. Joan. Pin.) -MANEYA. — Minuta straniina, a verbo manere, quod remaneant in area, cum ma- jora colliguntur atque liganlur, seu polius manipulus. (.\. 1303.) MAXEZAIIE. — Contrectare ; manier. {A. SS.) MANdA. — Pro MA^GANlIM. MANGAGNA. — Vitium, labes, ut Magagna. {St. Mon. Jler/.) — Mensura annonaria, ut Manganarja. (lab. Aven.) MAXGAGXAKE. — Mulilare graviler, laede- re, ut Mahemiaue. (Ap. Mur.J MAXG.\XA. — Machina bellica jaculato- ria ; machine dejet, mangnnnenu. (Pass.) MANG.\NARE. — Saxa et alia quaevis mnn- ganis projicere, etniltere ; lancer des pierres ou d'autres objets avec les mangonnemix. (Ap. Mur.) MANGAXARIA. — Mensura annonaria ; mesure pour les grain-'s dam le Cointal- ]'enai- sin. (11 en fallail 16 pour un boisseau.) MANG.VNARIUS. — Qui mangann conBcit; ouvrier qui fait i/es mangonneau.r. (Tlieop.) MANGAXELLA. — Machina ad saxa alia- ve procul projicienda idonea; pierrier, ma- chine de guerre propre a jcter des pierresdans les villes assiegees ; ol. mangonel, mangon- neau. — Interdum saxa, aliaquc quae proji- ciMuixxT ; les pierres memes et autres masses meurtrieres que Von lance avec les mangon- neaux. MANGAXELLUS. — Ead. nolione. (Ap. Mur.) MAXGAXERIUS. Minulorum propola ; regratier, revendeur : ol. mangnnier. [St. Arel.) MANGANGNARE. — Aliquem graviter la;- dere, ut Mahemiare. (X. Mur.) iMANGANIA. — Idem videtur quod Mada- MiUM, seu multa pro illala graxi liL'sione prses- tanda. : St. Verc.) .MANGAXUM. — Machina jaculatoria, ut Manganellds. (W. Tyr.) — PraesUgiae ; ruses, jongleries. ( Vet. Cod.) MANG.\XUS. — Machina hellica ut Manga- HELLUS. (Ap. Mur.) — X'ebulo, vagus ; gueux, vagauond. (A. 789.) MAXGELIA. — Locus, ubi animalia dam- num agris iaferenlia collocanlur ad pabulum ; fourriere.{X. 1331.) M.YNGENA. — Machina bellica, ut Manga- NUM. (Paul. Diac.) MAXGENELI.A. — Idem q. J^Ianganella. (Alb. -Vquens.) M.\X(;|-;R11J.M. — Jus diverlendi in domum alterius convivii seu pastus causa, vel jus il- lud ill pr;uslaliones pecuniarias commutatum, ul Manducarium. (\. HiSl.) MAX(;KliL'M. — Ead. notione. (A. 1153.) M.\.iN(;iA. — Manica ; inanrhc. (A. 1337.) — Idem q. Mangerium. (A. 1213.) MANG1.\RI.\. — Vexactio exactio ; vexation, tracasserie ; ol. mangerie. (St. Gen.) MANGjIARIXUM. — Cibi genus: « come- dente ipsa cum sociabus mangiarinum el carnes salsas circa boram dici sexlam inter prandium intravit gulam suam os carnium. » (A. SS.) MAXGIATORIUM. — Praesepe ; mangeoire, ratelier. (A. 1340.) , M.\NGINELLA. — Idem q. Manganelu. i (A SS.) M.VXGO. — Carnifex, laniarius; boucher. (Chr. Zanfl.) — Simoniacus ; simoniaque; ol. maquignon des binifices. (Hier., Jur. I'ontif.) — Praedo ; pillard, roleur. (Nic. Spec.) — Tallax, deceptor ; Irompeur. (Glab. Rod.) — Equiso ; ecuyer, valet d'ecurie. (A. SS.) — Famulus, pedissequus ; Inquais. (Men.) — Discipulus, tiro ; apprenti, Hdve ; ol. mangon. (A. 1-401.) — Pastor, ovium custos ; brrger, pulre. (le/. Gl.) — Machina bellica, uI.Manga- NUM. (A. 808.) M.\XGOLDL'S. — Mensurae genus, ut Maw- caldus. (Tabul.S. Quint.) M.\XGONA. — Machina bellica, ut Maega- NUM. (A. SS.) MAXGONABULUM. — Ead. notione. (Chr. Zanfiet.) MAXGOXALE. — Ead. nolione. (Id.J .MAXGONARE. — Xundinari ; trafiquer, maquignonner. (Polissimum dicitur de iis qui (utiles inerces vili pretio emptas alii[uanto ca- rius distrahunt.) MAXGOXARIUS. — Ut Manganbhias. (S. xiv.) MAX(tONELH]S. — Machina bellica, ut Mangaivellus. W. Brit.J M.VNiiOXETA. — Oblalionis species, forte ea quae in cera fiebat. (A. 1403.) .MANGOXILUM. — Agri porliuncula cum mansions ; petite ferine, petite proprirte j*m- }-ale ; ol. mesnil.{ii. xiii.) MANGUANARIA. — Idem q. Manganabia. (A. 1213.) MAXGUDERES. — Herbae species apud Ca- labricenses. {A. SS.) MAXGUEhlUM. — Instrumentum ad pis- candum ; outil de prche. (A. 1307.) MANGULARE, — Vulnerare, mulilare; bles- ser, mutiler. (k. 1361.) MAXGUXELLA. — Machina bellica, ut Manganum. (A. SS.) MAXGUNELLUM. — Ead. notione. (Suger.) MAXIACUS. — Furibundus, insanus ; fou, insense, furieii.r. (Mart., Anecd.) MANIAMENTUM. — Jus puniendi ; droit 1361 MAN MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. MAN 13C2 dc rppt-exsion, do juxllce. [\. 1271.) — I'os- sessio, ul M.MNAGiUM. (S. XIII.) — Jus uten- di, poRsessione firmatum ; droit dr Jouir, possession, Jm/issance. (Dicitur prtesertim de juslilise exercilio intra alicujus dominii li- nes.) MAXIARE. — I^unire, rauUare ; punir, r6- primev. (A. 1271.) — Regere, giibeinare ; //o»- uenwr, rir/ir, adminislrer. ( TX. Inq.) — Trac- tare, tangerc ; manirr. (St. Sal.) .MAMATICUS. — Ul M.\NiACU&. (Hincm.) MA\lBLi"]S. — Ornamentum ecclesiaslicum, maiiipiiliis ; mnnipule. {St. [id. Mass.) MANIBURNIA. — Administralio, ul Mam- BDIINIA. MANIBURNUS. — Cubernalor, ut Mam- JDRNL'S. MAMICA. — Chirolheca ; gnnt. (A. SS.) — Pars veslis : manchc. (St. On/. Cist.) — yEdi- 3cium, allerius latus veluti efficiens ; aile d'un bdliment. (Dilm.) — Manibrium, capulus ; ■nanche d'nutil, poignbc. (A. SS.) — Manlica, )era vialoria ; hesace. {A. SS. Ben.'^ Aurora; 'mirore, le point du jour. (S. xiv.) MAXK'AXTARI.V. — Doraus pueronim iymphoniacorum : lo nianecanterie (de L\nn.) iMAMCA.N'TAKUS. — Qui in Lupdun. civil. ■)ueros s}mphoniacos canlu imbuit ; malire (e fhant a la manecanterie ; Vid. Manecan- ARIA. I MANICAXTblH. — Matulino tempore; de \'Onmnlin. de bonne hcure. {Mir. S. Bert.) ' MANICAXTIUS. — Maliirlus solito ; de "leilleure heure, plus tut que d'hnbituile. ( Vet . L'orf.) ' MAXirARE. — Ire, venire, proficisci, festi- 'lare mane, mane surgere, per manum tenere, Iquitare ; aller. partir, se hater de bonne ■eure, se lever matin, tenir par la main, che- 'aiir/ier. (Pass.) i M.\.MC.\TIO. — Malutinfe accelerationes. fjonr. Ti'roii.) " M.VXKIEIJ.A. — Ansa, ansula ; petite nnse, 'elite poir/ner, prise d'lin vase. (A. 1295.) • MANICHvlil. — Hieretici salig noli quorum planes, a quo nomcn habent, antcsignanus lit ; mnnich&ens. I M.VNICI. — Mcnte capli, qui mania lalio- inl;c(?»>' qui sunt ntleint dr /'o/ir, alienes. I^ap.) ' MAXK^IA. — Chirotheca, uIManica. (A.SU.) MAXICII.I.IUM. — Had notioiie. ( Vet. Gl.) ■ iMANK'il M. — Ead. notiono. Vet. (11.) I M.\XI('UI-.\. — Unci vei harpagonis genus •nod manus fern-a rlicebatur l.alinis; cram- on, croc. ((til. Mor., t'hirollieca : (innt. II. .y.V.) '• MAMCUI.ARK. — Dolum vol siropiias ex- Ijgitare ; manignncer , faire dcs maniyances, i'ap.) I MAXim.ARlA. — " Cum alba, amicia Itola, fanono spahilariis rt ynaniinilnriis appa- Utis de (juodain paiina diaspciato de Laret. » A. l:2'.t").) llaaulfui appcUanlur j/Knio/r ejus- em 8|iecici panni e\ qua coiifi'cla sunt vt'«li- jienla sacordolum vol diaconorum, qua' albls l.rca manus aplanlur. MANK.'l'LTJS. — Pars quaedam sellie oques- tris ; I'arfon d'une selle. { i'et. Gl.) — Armilla ; bracelet; ol. manicle. (S. xiv.) MANICUM. — Manubrium, ansa; manche, poif/nee, anse. (Pap.) MANICUS. — Mens caplus ; insensb. (Pap.) — Manubrium ; manche. (Cod. Ilal. Dipl.) MAiXll-'ESTAHIUS. — Manifealus, apertus ; clair, evident, iiiani/estc. (Lad.) MAXIFESTUM. — Documentum in quo mcrccs navi onerala roanifestantur ; iint des itinrcliandises embarqxiies sur nn nnrire, con- naissement. (A. VMS.) — Publica vel famosa proclamalio ex carta scientia et certis auctori- talibijs proveniens ; manifeste. (Vet. Gl.) iMAMI''l-]STUS. — Mnnifestus sion, formula baud iiifrequens in quibusdam veteribus char- lis Italicis, quaj huic respondet ; notion fa- cio. MANIGLERIA. — Officium maniglerii; office, charge, jonctionde marguillier. (Tab, Matisc.) MANIOLERIUS. — itldituus, custos et con- servator a;di.s sacra=' ; marf/xiller, celui qui a soin de tout ce qui rcgarde la (abrique et rieitrre d'une paroisse ; ol. mnnillier. (A. 1358.) MANIGOLDUS. — Carnifex ; boucher, hour- reau. (Cone. Const.) MAXILE. — Urceus, urceolus quo aqua ma- nibus inl'unditur ; nigiiidre. (('he. Mogunt.) — I'f'lvis sou pollubrum in quo manibus in- fusa aqua diiabilur ; cuvette. (.\. S37.) — Agri porliuncula cum raansione, ul Maisnilum. (S. XII.) MANILIA. — Armilla; bracelet. (UaX. de Af ) iMAXILLO. — Tulela, prolectio, defensio ; defense, protection, tutelle. (Ann. Hen.) MAXI.MUNDULUS. — Quasi mundus mani- bus. (P>n. l>am.) MAMl'OI.irM. — Convenlus ad illicitum aliquod violcntor perpetrandum, conjuralio; rassctnblcment de conspiraleurs, conspiration. (Cone. I/i..) — Familia ; /atnille, maison. (Sanut.) — Conlignatio ; elage. (Eric. Upsal.) — Locus ubi confeclo itinere per noclcm quie?cunt, unde pro unius diei itine- re sumiliir; gitc, elape, jnurnie de marche, chemin /ait ou que Ion pent ou doit faire linns im jnur. (Pass.) Mansiones, diversoria lefiatorum, missorum, et aliorum magistra- luum publicorum, qui, principis maridalo, aul in provincias nd jhstitias faciendas re- formandas, uli loquebantur, vel in exteras re- giones, reipublica; causa, proficisceban- tur (tenebanlur enim subditi hospilio excipe- re ejusmodi missos el legalos et eorum minislros et viaticum eis pro uniuscujusque 1365 MAN MEDI^ ET INFlMvE LATINITATIS. (Jignitate pra;stare ;) logenienl, iwurrilurc, etc. dus aux comles el aux envoyes du prince qui parcouraicnt le pays pour rendre la justice oa remplir quelque autre mission officieUe. (Cap. Car. M.) MANSIONALK. — Idem q. Mainilllm, f. eliam q. Mansus. {Cap. Car. M.) MANSIUXAMKNTUM. — Ut M.unilu'M. (//. Mon. Bee.) MANSIONARK. — Mansionem, domum tedi- ficaie ; bdtir une maison. (A. 1:233.) — Mansio- Dalicuin exigere ; Vid. Mansionaticum. [Ch. Car. Cras.) MAXSIONARIA. — Munus et beneficium mansionarii, sen capellani perpetui ; charge de mansionaire, et benefice y attache ; ol. man- sinncrie. [A.. 1073.) MANSIONARIUM. — Kad. notione. (Ap. Mur.) MANSIONARIUS. — (Subsl.) Idem q. ma- rtens, )na>tsj(arius, hospcs, qui ralione man- sionis suu mansi, vecli^al aul ceiisum quot- annis domino persolvebal ; tcnancier ; ol. ntiinsionier, rnaisonnier. (Pass.) — Caiionicus qui residcns vulgo dicilur ad discrimen foretms, qui non residet ; chamiine residant. (A. 1130.) — Cuslos el conservator tcdis sa- cra;, cediluus, matricularius ; sacristain et soxis-prebende d' une eijlise, charge de la har- der, de sonner les cloches pour I'office dioin, de preparer les reliquaires, etc. ; ol. man- iiaire, mansionaire. (Grag. M.) Primus man- sionariu.i, digoitas in Ecclesia Komana, qui primus scilicet in man.'^ionariorum ordine erat. [Ord. Roman.) Mansionarii juniores, inferioris ordinis, qui primo mansinnario Buberant. (Id.) — Qui in locis ubi rex ventu- rus est mnnsinnem pra?parat ; fourrirr, ma- rechal des logis. (S. viii.) Comes mansio- narii, qui manslonariis prweral ; grand ma- rechal des logis. (A. 895.) — .NIaiisionalici exactor ; recei'cur, percepteur du .Mansiona- ticum. (8'.^1.) — Idem qui alibi commenda- tor. (A. 1388.) — Adj.) Ad wrt/w ionrtrio.v seu raanenles perlinens ; de tenancier. Terra mansionnria, qua." a mansionariis habilatur. (A. 1107.) Mansinnaria ecclesia :<• CrsisyinBim autcni processionem ad »iansionariain suam S. Crucis disponens ecclcsiam, in proximo pralo stationnri jussit. » (Kck.) MANSJON.VTICA. — .lus liospilii el pastus, ul MANsiiiN.\rii:r.M. (.\. 853.) MANSlO.N'.VriCU.M. — Locus ubi rex seu ejus procuraloics excipiebantur cum proviu- ciis pcrlustraront ; (tape, lieu nii Ir prince et .tes reprfsrntants logeaient dant leurs rnyagrs. Pass.) — Jus gisti seu procuralionix, droit de gite, obligation itnpost'-e nu rassnt d'hi'berger le seigneur. (Pass.) — I'ra'slatio p. cuniaria pro eodem jure ; rederance que pnyail en argent le vassal pour lUre dispense d'heberger son seigneur. (Pass. Mansio, domus ; habitation, maisnii. (Tali. lirirat.) MANSION Aliens. — Kad. nolionn. MANSiONA I'nH. _ Idem q. MAN'^inNABirs, qui mansiones parat, metator. (llin Greg. XI. PP.) MAN 1366 -Idem q. Mainillum. (I'il, J.!A.\SIU.\'ILE. -S'. Hem. Hem.) MANSIUXILIS. — Ead. nolionc. (A. 863.) MANSIUNILLU.M. — Lad. notione. (lab. Morig.) MANSIO-NOTERIUM. — Ead. notione (A. 1030.) M ANSIS. —Idem q. Manshs. IMAXSITATIO — Habitatio ; demeure, habi- tation. (A. SS. Ben.) iMfVXSITORIUM. — « Locus aptus ad ma- nendum i> (Ugul.) MANSIVUM. — Pro Mensura. MAXSXADA. — Idem q. Maisnada. (A. 1178.) MAXSOARIUS. — Ul Mansarius. (Marculf.) MANSOERIUS. — Ead. notione. (Tabul. Prior de Par.) MANSOR. — Qui manet, residet, incola ; manant, domicile, habitant. (.-1. SS.) MAXSORIUM. — Idem q. Mansus, seu Man- sioNlLE. (Ch. Fland.) MANSOYATA. — Dimidium vehis, plaustri seu carrectx ; demi-charretee; ol. mansoyie, (A. 1462.; MANSSERIUS. — Servians, apparitor ; .ler- gent, apparileur. (Ord. reg. Fr.) M.\XSUAG1U.\1. — Domus cum agri por- lioiie, ul \iansus. [G. Ch.) M.VXSlALIS. — Qui mansum ingenuilem aut servilem colil, ut Mansanarius. (Ap. Fred. Sehan.) Terra ynansualis, ager a manso pen- dens. (A. 1127.) MANSUARIUS. — Idem q. MaNSA.vauius. (Cap. Car. Cal.) MAXSUETARE. — Mansuefacere; adoucir, calmer. (Vet. Interp. Bibl.) MANSUETUDO. — Titulus honorarius ab- batum ; mansuetude, litre honorifique donne quebiiiefois nu.e abbes. .MAXSUL'r.V. — Idem q. Mansoyata. MANSUM. — Idem q. Mansus. MANSUIIA. — Mansio, domuSj ffidificium ; 7naison, hul.ilaliim. (A. 1122.) — Jus gisti, idem qi MaN>;io>atici-m. (Uul. Leo. I.X PP.) — Modus agri, ut Ma.nsus. (A. 841).) — PrifiS- latio, pro mensuris prostata, ut Mbnsura. (A. 1351.) MANSUUALK. — Domus seu modus agri, ul .Mansuha : « Dono filio meo mansurale ubi manet. » [Tab. eecl. Cad.) MaNSUUXI'S. — .\d mansionarium eccle- siasticum perlinens. (A. 1294.) M.\Nsns. — Pfii'diuin rusticum, domus ruslica rum certa agri porlione ; manse, .^orte de ferme, ou habitation ritrale, a laquellc dtail attachih', a perpttuitt, une quantity de terre dt-terynin^e et, en principe inra- riable, mais qui raria par la .U;M. — pallium ; manteau. (A. 1411.) ManteUum vertere, ab aliquo descicere ; lourner casaque, changer de parti. {H. Nem.) Mnntellinn mensale ; mappa ; nappe, serviette. (A. 143."^.) ManteUum ad rostra, Oal. manteau a pointe. (St. ord. mil. (S. J. II.) MANTKLLUS. — Vestis ecclesiastica, ca- s\i\n\ chasuble. {Ord. S. Petr. de Insul.) — Foris ; hallant d'une porte. (A. 1381.) — Ma- china bellica, ul Mantelletum. (Elmh. — Area lignea lapidibus opplcta, quae aquis Opponitur, molis species ; cnisson rempli de pierri's employ 6 en guise de digue. (A. i500.) — Pallium ; manteau : ol. mantel, (pass.) — Mnntello verso, proverbium partibus alicujus derelirlis, (ial. in/ant tourne casaque. (A. 1 129.) MAXTP:NEMENTUM. — Administralio ; administration, direction, maniement. {A. SS.) M.\XTICA. — Vestis species pallium ; sorte d'habillement, maule. (A. t358). — Mantica suffarcinata, stra^'ulum acupunctum ; couver- ture piquee, courle-pointe. (S. Bern.) 1300 MWriCARE. MAN MEDI^ ET INFIM^ LATIN ITATIS. MAN 1370 Vasa colligere, uinnliaim (ila CI.) forte Iria, man- : (St. {Vet. Ma)i- . SS.) 8611 peram viatoriam componere. [Vet. (71.) MAXTICULARE. — Fraiidare, furari ; trnm- pet'. fl/outff. ( ]'('t. (il.) MA.NTIClJLAItlUS. — Qui vianticnm atifevt, lalro ; cnii/ieur dc bourses, filou. (Terl.) MAXTICULATIO. — Fruus, dolus; loiirbe. rie, Irampcrie. ( Vet. Gl.) MAXI'K'ULATUS. — I'era instruclus peregiinos llierosolymitanos appellnbaiit) ; parte be.tnve, pHcrin. (Mat. Par.) MAXTICULL'S. — Follis ; souf/let. ( Vet MANTICUM. — Ka«). notione. (Pap.) MAXriCUS. — Kad nolione. (Id.) MANTILIS. — MnntUe ferinle, id est quotidiani usus : « Remieiai cochlearia qu:i' moo sunt nomine lilulala, manlile ipsius, quod habeo jeriale, Iranscribo. >> [Testnin. S. Reiiiig.) — SlantiliKin dator, idem q. Mapi'a- aius. (A. 1358.) MA?;TIP:-RIUM. — iVaH/MW cum pera ; le nnnleaii et la besnce. [A. SS.) MAXTISSARK. — Superaddere ; njouterstn; nettre par-dessus. (Hinr. Jur. Pnnt'if.) MAXTO. — .Mentum ; le menton ; ol. Ion. M.VNToK. — I'\ coriarius ; tanneur Aven.) MANTULUS. — Pallium; manteaa. 01.) MAXTUM. — Ead. nolione. (Pass.) '.um, rotatum, chlamys limbis ornala. (^4 MAN'rrS. — .\rmalurii' species quie caput et ;iumeros tegebat ; camnil. (d. Ch.) MANU.\. — .Manipulus ; poignie. [Vet. 'il.) M.AiNL'ALh. — Sudarium ; moiichoir. (Isid.) — .Manipulus ; vtaitipide : habendo slolam super butnerum, el i/iaiiuale in brachio, sic- at diaconus. » ( let. dsrem. Horn.) — i,i- jeilus qui nianu Facile ^cstari pritest, aut jui si'niper in promplu est et ad mnnum labetur; llrre portnti/, mrinuel, eAc. (In Slat. ■!yn. Odon. op. Paris, a. 127!l, lih'T in (|uo onlinelur ordo servilil, exlrem;i' unctionis, latecliismi, baplisrni.) — Pulpitum portalile ; ,iuf)itre portatif. (Vet. (il.) — I'^asciculus ; \>ouu-/te.i. (A. dart. .i/Kii/.) — (Juolidiani el minores prie- |)endcE rcditus ; inenu.i profils //unlidiiiis d'uiie 'ir/'briule. — Pccora sou aniinalia con.suela ; '•nimnii.r diinu'xlifjue.i el jirive.i. .Maiiiiidin ''lata, id C8t gallina>, pulli et alia volatilia do- incslicn ; In rolnille. {f.er. .Ham.) MA.NUAMS. — .\manuensis ; xecretaire. \crilie. (.Vic.) - Domeslicus, familiaris ; wc- |'i^'M)•, nitoclie. (Joan. VIII PP.) — I.iber. Ill Manuale. (.\. 1:279.) — InBlrunifntnm Incdicoruro quoddani ; in.<.) MAXI'FIRMATIO, — Diploma regis aul imperatoris eujusdam manu nrinata el sub- soripta; diplAme imperial, chnrle rni/ale. {\p. Itest.l MANUFIRMITAS. — Cbarla qua fundus alicui nomine manu/irm.r conccdilur ; acte 1371 MAN LBXIOON MAN 1372 de concpsxinn d'unc mnin/crmc ; I'Ui. Ma.m- FIRMA. [Chnrtul. S. Cypr. I'ict.) MANIJFOLLIA. — rbiiolhec.ne genus ; gvox gnnt, milaine; ol. mouf/7c. (A. SS.) MANULATUS. — Monetae species, ead. q. Manlat. .MANULaVIUM. — Ubi lavanlur manus, malluvium ; /ieu on vase ou on se Ifioe les mains. (U^ul.) MANULEA. — Idemq. Manuela. {Vet. 67.) MANUI.EARIUS. — Qui vianuleas facit ; ganlier. (Ugut.) MAXULEUTA. — Ut Manulevatio. (Ch. A rag.) MA\UI>EVAMENTUM. - Fidejussio ; cau- tion. (St. Mas.) MANULEVAttK. — Fifiejubere; se rendre caution pour quclqu'un. (Ch. Aquit.) MANULEVATIO. — Idem q. Manulevamen- TUM. (A. l:i'31.) — Dominorum jus mutuo su- mendi a subdilis res ad vicluin necessarias, ut Malevvntia. (A. 1149.) — Cessio, abalienatio; cession, abandon d'une propriel(''o)f d'un droit, alienation. (.\. 1250.) MANULEV.\TOR. — Fidejussor; celui qui se porte caution pour iin autre. (Hier. Blanc.) MAN'ULEV.\T[JM. — Fidejussio, ut .Manule- VAMKNTUM. (A. 1412.) MANULUS. — Pro Mampulus. (A. 1191.) MANUMISSIO. — Dalio liherlalis ; a/fran- chisscment de serfs. (Pass.) (Manumissio- num aulem species vari.TR recensentur : alia enim est dircctn, alia conditionalis, Manu- missio direrta dicitur qu;e est absoluta, ple- naria, nnllo retento obsequio aut patro- natus jure ; scriptoribus nonnullis liliertas dirccta, prrferta et absoluta ingcnnilas appel- latur. Manumissio conditionalis ea erat qua? sub conditione, vel retento servilio ac obse- quio fiebat, ita ut qui manumittebantur non plenarium ac omnimodam liberlatem conse- querentur, ut Latini Juniani et Deditii apud Homanos, sed quodainmodo obnoxii renia- nerent, eoqiie nomine veluti servi ad sacros ordines non possent promoveri, ut est in concilio Toletano iv. Istius modi erant manumissiones eorum qui cnpitalrs et ho- mines de corpore, seu de capite nnncupaban- tur. Manumissiones fiebant variis modis : per chartam, per tahulas, per testamcntum, per epistolnm, per denarium, etc. ( Vid. h. V.) — Manumissio, quits aliis emancipalin, dicitur cum clericus ab ecclesia sua, ad quam intitulalus est, ad aliam ab episcopo suo trariseundi facultateni impetrat. (Step. Torn, ep.) — Dimissio, remissio. CTab. Conch, abb.) MAXUMISSOR. — Qui manuraittit; celui qui affranchit. (Cone. Uisp.) — Chartarum subsignalor ; celui qui souscrit un acte. (A, 793.) — Manumissor tcstamenli, exseculor ; exccuteur testajnenlaire. (A. 1255.) MANUMITTBRE. — Servo liberlatem Aa- re: a//ranchir, donner !a liberie; o\. mayiu- niilter. (Pass.) — Liceiitiam vel lacuitalem du- re aliquid faciendi ; donner la permission de aire quelque chose. (Tab. cccl. Cam.) — Ma- nure injicere; mettrc la main sur quclqu'un ou sur quelque chose. (K. 1230.) — Manumittere pnctfrea dicebatur qui servum suum in dominium alterius transmilteliat, ul ejus servus rssct : quod maxime (iebal in commu- tationihus bominum de corpore, cum ma- trimonia contrahercnt cum hominibus alterius dominii. MANUMOLA. — Chirolheca : ganl. (A. P202.) MANUMOUTABILIS. — Servusglebae; main- mortable. (A. 13SS.) MAXUMOIITIZATIO. — Had. nolione q. Admortizatio. (.\. 1269.^ MANUMORTUA. — Jus in bona defunclo- rum ; }'id. Manu=. .MANr.MU.NDllJ.M. — Manutergium ; essux&- main. (Ugut.) MANUMUNITUS. — F. rei domesticae ad- ministrator, procurator ; inlendant. (Gest, Cons. Andeg.) MAM01''i':RA. — Idem q. .Manopeha. MANUOPEItARE. — In Oagranti crimine ^ de|)rehendcre ; .?(Ti.?ir en flagrant dilit. (Rad. de Hemg.) MANUOPERARIUS. — Idem q. Manopeba. M.\XUOPEHATIO. — Idem q. Manoi'ERa. M.\NUOPUS. — ("um manuopere captus, io furto deprehensus ; pris sur le /ait. (Flela.) MAXUPARIIJM. — Mensale; nappe. (Vet. Gl.) MANUPASTUS. — Domesticus; domestique. (Leg. H. II. req. Angl.) MAXUPIARUM. — Ut Manupauidm. MAXUS. — Manum mittere in aliquem, ma- num alicui injicere ; ;rte//re Za mrtiH sur quel- qu'un, I'arreter. (Pass.j Manus , in hominiis ; (ial. die. la houche et les mnin-t: « Manda- bal ut sibi fidelitatem faceret et bomo ipsius per manus deveniri't. » (Leo Osliens.) Hinc manum dare, pro bominium prifistare, ma- nus suas scilicet in manus domini immit- tendo ; rendre hommage; ol. /trier la main. (A. 1014 ) Per manum alterius lenere, ab alio per boinagium el in feudum possidere; tenir en fief. (A. 10P9.) — Auctoritas, domi- nium, possessio ; puissance, autorite, pos- session. (Pass.) Manum regiam nppnnere, prae- dia de qnibus lis est, interim dura ea dirima- tur, regi asserere ; sequestrer et saisir au nam du roi les heritages en litige, en attendant que la , justice prononce ; ol. mettre et nsseoir la main flu roi sur. (A. 1319.) Manum regiam infringere, bannum regium infiingere ; en- freingie les ordres du roi. (Id.) Manummit- tere in fortunam alterius, bona illius sibi asserere ; confisquer, .^aisir. (L. Sal.) Ad ma- num .warn aliquid habere, lenere, possidere; avoir, possl'der. (Freh.) Ad manum suam po- nere.%\h\ asserere, occupare; se saisir, s'ap- proprier. (A. 1399.) Extra manum ponere, rem quampiara quovis modo cedere ; delais- ser, abandonner. — (A. 1233.) — Conditio, or- tus ; condition, extraction ; ol. main. (Pass.) Medise et infimse manus homines, infimee con- dilionis ; ri7«i>is, gens de basse condUion; o\. gens de basse main. (A. 1112.) — Manubrium 1373 MAN MHDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. MAP 1374 maiicke. (A. 1476.) — Avium pedes ; series d'oixenu de proie. (.1. .9.9.) — Fasciculus ; /ja- quft. (S. XIV.) Mnnus papyri, ciiartarum sea- pus ; main dc pnpipr. (A. 140:2.) — Mnnus christi, massa qua'dam saccliaro condila ; sorlecle si'crerie. {11. Nrm.) — Mnnux ferren, exercitus ; troupe armee, annee. (A. 64'J.) Manns rubra, tlagrans deliclum ; flagrant dilit. (Lex liavar.) Per nianum suamse defen- dere, id est per duellum ; defendre son droit par le combat sinyuUer. [Reg. Majest.) Dona- tio facta per inanani rerjis, id est coram rege ; donation qui a lieu en presence du prince. (S. VIII.) Mnnus imposilio reconcilinloria, ea est per quam poeniientes haerelici, sive excoinmunicati, sancta; EccIfisiiE reconci- liantur; I'imposition des mains qui a lieu quant iin heretifjue rentre an giron de I'E- glise. (Aiiasl.) — Manus mortua, 1" glebalis 8er\i absque libeiis niatculis ex legiliiuo malrimonio piocreuUs decedenlis bona, qu83 ad dominnm ipso jure pertinent ; terre de serf qui retourne an seigneur, lorsque cclui-ci meurt sans enfants males legitimes, Mritnge main portable. (Pass.) Homines mnnusmnrtuce, servi glebae qui lenent bona manus oiortuae, id est quibus de bonis suis lestamenlo ca- vere fas non est ; gens de main morte, hom- mes de murtcmain. (Pass.) 2° Prajdia adeccle- 8iam seu miinasleiiuin pertinentia ; biens des iy Uses et des etablisseme)its monustiqucs ; ol. mainmorte. (Pass.) 3" Jus regis vel domin.i alicujus loci in oxtraneorum decedentium bo- na ; droit d'auhaine. (I'lss.) MANUSCRIPTIO. — Subscriplio ; signature, souscription. {Cone. Carthaq. j.) MANUSCRIPTl'M. — Kad.' noiinne. (A. Oil.) — Charla, diploma; acte, ehnrle. (A. 1181.) .MANUSruiPTURA.— Kad. notinno. (lir. Tur.) MANUSIGNATUS. — Idem q. Manumissus. (A. Mab.) MANUTEXEN.S. — Protector, defensor, vcl vir pulens el nobilis ; protecleur ou (jranil per- sonnage. [Itegest. hospit. S. Jacob, de Alto passu.). MANUTENEXTIA. — Auxilium, prasidium, suppeti.i^, eliam conservalio, integritas; di- frnsc, rccours, protection, aide, conservation ; ol. maintenance, maintcnement , mnintcnue. (Pass.) .M.\NL'TENENTlo. — Rad. nolione. (Ap. Rym.; .MA.XUTEN'EliE. — Assnrere, paries alicu- jus tueti ; soutrnir, proteger, di-frndre conlre. (Mai. Par.) Conservare, alere ; conserver, cn- tretrnir. (St. ,S. Claud. — Subministrare, sappcdilare ; fournir, procurer. (.\. 1281.) MANUTENTIA. — Proleclio, defcn-Mo ; ac- tion de dt'fendre, de proti-ger proteclinn. (A. 10-20.) M.'\NUTENT10. — Sumplus, conservalio; enlretien. (A. 14.")1.) MANUTEN rollES. — Apud juri.sconsullos Angloa illi qui vel pecuniis suis, vel alia ope, litem allerius judicalem, in qua ipsi justum in- teresse non habent, promovenl aut fovent. MAXUTEXTOHIUS.— .Manutenlorix lit- terse, quibns ut aliquid in siio statu permaneat mandatur. (A. 1473.) MAXUTENTUM. — Ista pars flagelli quae tenelur in manu verberatoris ; ^e manchedu fUau.(Vet. 67.) MAiNUTEKlUS. — Testamenli exseculor; execuleur testamentalre. [A. 839.) MAXUTERE. — Pro Manltenkae. (A. 1392.) .MANUTEHGIA. — Manutergium ; essuie- 7nain, serviette. (A. 1476.) MAXUTERGILE. — Ead. nolione. (i. de J.) MANUTERGIOLUM.— Dimin. a Manuthr- GIUM. (Id.) MANUTERGIUM. — Linteum quo manus tergnnl ; essuie-main, serviette. (J. de. i.) — Sudariuni quo sacerdos sacra facturus manus exXer^xi ; pvrificatoire. (Gilbert. Lunic.) MAXUTERGIUS. — Linteum, etc., ut Ma- nutergium. (Ch. Occit.) MAXUTERIUM. — Ead. nolione. — Imo, candelabri species ad formam manus. Gal. bras. MAXUTIGIUM. — Mollis altrectatio ; fric- tion ligere faite avec la main. (C. .\urel.) MAXUTIUS. — iMagnas manus habens ; qui a de yrandes mains. (Isid.) MAXUTRADERE. — Tradere ; livrer. (A. 1128.) iMANZ.V. — Juvenca ; q&nisse. (Ch. Ital.) MAXZARUS. — Adulterius ; adulth-in. (Pass. ) ftlA.XZER. — Spurius, nothus ; bdtard. (Pass.) — Sceleratus ; mauvais. (Ugut.) MAXZEUIXUS. — Idem q. MA^ZARUS. (Pap.) .M.\NZILE. — Mansio seu a;des cum agri portiuncula; idem q. Mansio.mle. (A. 1321.) MANZO. — Idem q. Manzeh. M.\XZOLUM. — Corium vitulinum ; peau, cuir de jeune veau. (St Plac.) MAl'HORIUM. — Muliebre pallinm ; man- teau de femme. [A. SS.) — Srapniare. (Id.) .MAPlloRS. — Velum sericeura quo allare obvolvebatur ; iv)i7'', rideau tendu aiilotir de I'autet. [A. SS.) MAPPA. — Umbraculum quod defertur supra episcopi caput duni proceiHl ad altarf, sacra facturus, sru slatioiies f.icil, diversis imaKii'ibus adornatum, qualuorque bacuiis iiinixuiii, quod a c|ualni>r ininislris tenelur fiui indc mappularii appellarilur ; daLi. (Dur. lint.) — Drnamentuni e(|ui: sorle de /lauxic (sic vdcanlur strata caiulida ijuibus cooperiun- lui' eqiii cardinaliiim cum solenini |iompa pro- cciliiiil); li'/. .Maitula. — Modus agri; crr- taim- me^iire de terre : a sunl 16 ramii conti- nef\U'» mappns 100. » [Tabul. S. Item. Rem.) — Veslis species videlur ad usum virornm ; sorle de rHemrnt d'homme. (A. 121i.) — Map- /)<;' appt'llali ludi circensi's, quia cum proxinie edendi eiant mappa di(niU<'balur ; les jeuz du cirque (ainsi nommes parce que, quand on 1375 MAR LEXICON MAR 1376 commcriQail Ics jcux, on donnail lu signal avcc une serviette). (Senat.) — Mnppa minu/i, cliar- ta seu mappa explicata in qua orbis seu mun- di descriplio continetiir; mnjipe-mondc. Ku- men.) MAPPADA. — Modus agri, ul Mappa. (Tab. S. Hem. Rem.) MAI'PAr.IUM. — Ead. nolione. (Id.) MAl'PALE. — F. vexilluin ; est eiiiiu vel- uti (jua'dam major mappa. (Marl., Anecd.) Mappale opux ; « Item casula operc mnp- puli. » quo scilicet mappa; fieri solent. [Man. Angl.) MAPPAMPARIUS. —Qaimoppam lavaturo parat et porrigit ; Vid. Maim-ahius. Chr. Le- mov.) MAPPARIUS. — Qui in circo mapparn de- mittebat aul excipiebat, in signo proxima edendorum circensium ; einploi/d du cirque qui dnnnait aux chars le signal du de/inrt en agitant une serviette. (I). Ghr^s.) — Officium domus regiai apud Anglos, cui scilicet in- cumbebat mappas, canabum, manutergia et gimilia providere ; officier de la cour d'An- glelerre qui etait charge de la fourniture et de I'entretien du linge de table. (Pass.) MaPPATIGUS. — Moius agri, ul mappa. {Ch. Car. Calv.) MAPPELLA. — Diminut. a Mappa. MAPPULA. — Parvula mappa, qua nasum tergimus, sudarium ; mouchoir de\poche. (Ker. Mon.) — Mantile ; nappe, serviette, es- svie-ninin. (G. Chr.) — Vestis genus qua ute- bantur in ilinere monachi ; vetcment de dcs- sus, sorte de inanteau court que portaienl les moines en voyage. {A. SS. Ben.) — Sudarium quod in sinistro brachio sacerdos det'erl, idem q. Manipijlus. (Pass.) — (Jrnamen- tum quoddam quod fuisse propiium cleri- corum Romanorum, adeo ut aliis, nisi ex pri- vilegio, uti fas esset, scribit (iregorius M. in processionibus scilicet publicis cum sumrao ponlifice. MAQUERELLUS. — Piscis species nota ; maquerenu. (A. 1296.) MAQUILA. — Molitura ; moature. (Cone. Hisp.) MAR. — Pro mas, masculus. (For. Arag.) MARA. — Palus, stagnum, lacus ; etang, lac, mare, mnrais. (A. 1181.) — Dolor gravis; douletir cui.iante. (Marl. Anecd.) MARABOTIXUS. — Monelce Arabico-Hispa- nicoe genus, praesertim aureaj ; mnrabotin, monnaie des Arahes d'Espagne. MARACH. — Equi species ; chevnl d'une cspece particuliere. (L. Alnm.) MARACIO. — Vasa quscunque el alia uten- silia quo- sali conficiendo inscrviunt ; ustensiles necessaires pour Vextraction du sel. (A. 917.) MARAGDENIS. — F. pro smaragdus. (A p. Rym.) MAR.VGIUM. — Palus ; tnarais ; ol. marage, ■morale. (A. 1246.) — Materia lignea, materia- tio, idem q. MARCtMiiNiu.M. (A. 1208.) MARALLUS. — Idem q. Mehallus. MARANCIA. — Dolor qui concipilur ex aliquo damno; unde poslmodum traducta ad ipsar^ miillas aul pu'nas qua- pro levioii- bus delictis, vel pro defoctibus seu absentia irrogatur ; peine, affliction, doidcur, peine, nppliquee pour les fautex l'''gercs ; ou les nan- coinpantlions ol. marance, 7tiaranche. (Pass.) MARAX(iO. — Faber tignarius, carpenla- rius ; charpentier. (Sarnul.) M.VItANI. — Apud Hispanos sic appellati Mauri ; les .Maures. MARAXTIA. — Pro Marancia. M.\RA\US. — Navigii species, forte sic di- cta quod .Maranorum seu Maurorum Hispani- corum primitus essel ; sorte de grand bateau. (Rap. de Car ) MARAPETINUS. — Idem q. Maradotibus. MARASC.\(":HIA. — Jus quod marescallo compelil ; Vid. Marescali.us. (Chartul. S. Joan. Laud.) MARASCALIA. — Idem q. Marescalcia. MAIt.\SCALSI.\. — Locus paluslris, pas- cendis pecoribus aptus ; terrain mnrecageux, lieu J' has et humides oil Von fail paitre les bes- liau.r. (Lob. H. Brit.) MARASMUS. — Tabes, inarcor, Gr. |ia,oa- dfio;, apud medicos specialiter curruplio viven- lis corporis, quae fit ob siccilalom. (Slartin.) MAltATHUS. — Herbae species, foeniculum ; fenouit. {A. SS.) MARAVEDINUS. — Idem q. Mababotinus. MARAYDA. — Idem q. Marascal'SIA. (A. 1195.) MARBONEUS. — Haerelicus ; htrHique. [Vet. 01.) MARBOTINUS. —Idem q. Mababotinus MARBRETUS. — Marbretus pannus, ex fills (liversi et varii coloris textus ; itoffe de diffi'ientes couleurs ; o\. marbre. (A. 1295.^ MARBRIXUS. — Ead nolione. (A. 1360.) MARG.\. — Pondus quod appendit bessem librae regiae. qua negotialores et pigmenlarii, et alii utunlur, omnesque omnino qui appen- sas merces vcnditant ; marc, mnitie dc la livre de seize owces. (PassJ — Ora, littus, inlerdum et ipse Quvius, quod sit veluti terminus, limes; bord, rivage, rive, cours d'eau qui sert de li- inile. (S. VIII.) — Jus represalliae, ut Mabcha, q. Vid. (S..KIV.) MARCAANDIA. — Mercatura ; commerce de marchnndises. negoce. (.\. 1224.) MARGACLARIUS. — .^dituus, vel qui bo- na ecclesiae ailministrat ; mnrginllicr, celui qui adminislre les revenus de la fabriquc ; ol. mareglier, marlier. (Necrol. Fral. min. Sil- van.) MARCADANTIA. — Merces; marchandise. (Ap. Mur.) MARGADUS. — Mercatum, forum, nundi- nee: tnarchn. (A. 710.) MARCAGIUIM. — Martium, trimestre fru- mentum ; hli de mars, grains qu'on seme en mars; ol. marfaige, marcesche, marchesse, bli tremois, hU> marsois ; Vid. TnEMEsiUM. MARGANDISIA. — Merces; mai-chandise. (A. 1217.) Marcandisiam facere, mercaluram facere, negoliari ; trafiquei', faire le negoce. (A. 1218.) MARCAXDIZjE. — Quaevissupellex, seu ins- li 1377 MAR MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. MAR 1378 Irumenta quae ad agriculturam pertinent ; meuble, outil, instrument, ou Voutillage agri- cole. (Ap. Mad.) MARCAPE'i'U.M. — Suppedaneum ; ynar- chepied. (A. 133'J.) MAKCARE. — Notare, signare ; marquer. (A. 1415.) — Pignori capere ; snisir, prendre par droit de marque. (.\. I2S3.) — Jus pas- cendi ralione limitis contermini, seu niarcx, ut videtur ; droit de pdture. (A. 1288.) MAKC.\S1UM. — I'alus, slagnum, vel locus palagtris ; tnnrais, vlanq, ou lictt bns et hic- mide. (A. 1226.) M.VUCASIUS. — i;ad. nolione. [A. SS. Ben.) M.VHCATA. — Reditus unius marcse auri seu argenti ; revemt d'lin marc d'or ou d'ar- gent. {Mon. Angl.) M.\RCATIO. — Nota, inustio, stigma ; mar- que. [St. Rip.) MAHCATUM. — Forum ; marcU. (A. 843.) MARCELLU.M. — Pro Macellum. iMARCEMI'lNTL'M. — J.ipnea materia, ma- teriatio ; charpente. (.\p. Lud.) M.\RCES('A. — Idem q. MabcaGIUm. [Char- tul. Anrelicna.) MAKCESCHA. — Kad. nolione. (Id.) MARCESLHIA. — Ead. nolione. fA. 1213.) M.VRCESSA. — Kad. nolione. [Tabul. Vo- sienx.) MAIUJH. — Equus, idem q. Maiiacu. MAHi H.\. — Terminus, limes, seu fines cujusque rogionis ; frontiere, liinite, confinx, lisicre, bord ; ol. marche. (Pass.) — Marchionis ' teirilorium ; territoirey pai/s soumis n I'autoriti: ' d'lin marquis, 7narquisni. (Uilm ) — Modus ' agri ; certnine mesure agraire : « Teslificati ' sunl quod... medietas omnis murchse, qu.x ad ; viliani Filisininga aspicit lam in silvis quam ■ in aquis, sive pascuis, vol aliis (]uiLiuslibel ; rebus ad monaslerium S. Galli... pcrtincre 'debet. >> (Ap. Gold.) — FacuUas a principe I subjerlo data, qui injuria afl'ectiim so vel spoliatuin ah alterius principis suhdito ipie- ' rilur, de qua jus vel rectum ei denegatur, ■ in ejusdem principis mnrchas seu limites , transeundi, sibique jus I'aciendi ; droit de marque ou de rcpr&saillvs, droit accorde a un suiet de passer la frontiere dun pays elran- gcr, pour s y (aire lui-meme justice, quand il ' ne pent obtenir satis/action dii iourerain de ' ce piys, dune insultc ou d'un tort dont il a . it6 rictime de In part d'un sujet de ce meme \ sourernin. (.\p. .Vch. Spic.) — Nola, signum ; i marque. {Cone, hisp.) — Vectigalis species, iilud nempe quod prmstatur pro mercibus, ' qu;e in murr/ias inferuiilur, vel ex eis ell'erun- I lur ; ul .\lAai;iiAMK^rtM. (A. 140t>.) '< MAItCllAlULlS. — (ieiiiiinus, legilimus ; I loyal el innrchnnd. (A. Ili8((.) I MAIK^llAGlF.M. — Jus quo pagani limitis i conteriniiii seu march:r in altcrius jurisdictio inem seu dominium pascua sua immittrre pos- I sunt, quo in eo pascantur ; droit qu'avnicnt I les habitants de certains tiewr de mener paitre leurs bvstiau.r dnrus unc autre commune ou finage que la leur ; ol. marchage. (Pass.^ MARCHALCUS. — Idem q. Marescalcls. M.VRCH.VLIS. — Ad marcam legalem, id est pondus lege definilum ; qui est juste de polds. (A. 1216.) MAHCHALLUM. — Mercati platea, forum ; place du marcfi6, marche. (Ch. Armor.) M.VRCHALSIA. — (farcer curiae el fidei, mariscalli domus regix apud Anglos com- missus, qualis ille in suburbiis Londinen- sibus, vujgo tlie Mnrslhahl dictus ; marchau- cie, uiie dcs prisons de Lomlres. (A. 1330.) MAUCllAMENTUM. — Vecligal quod prae- statur pro mercibus qua^ in mnrchns regni vel provincia; inferuntur aut ex lis efTeruntur ; droit de douane, droit de transit; ol. traite fbrnine. {.\. 1328.) — Ut Marca el Marcha, jus repressalia'. (\. 1381.) MARCHAISDA. — Qua; mercaturam facit; marchande, commergante. (A. 1309.) MARCH AN DARI. — Mercari, negotiari ; trafiquer. (A. 1306.) MARCHANDARIA. — Merx ; marchandise. {H. Nem.) MARCHANDIA. — Mercatura ; trafic. (A.. 1231.) — Merces ; marchandise. (Ap. Mart. Aueed.) MARGHANDISA. — Merces; marchandise. (Mat. Par.) MARCH ANDISIA. — Meicatura ; negoce. (A. 1309.) .MARCllANDUS. — Vendibilis ; facile a vendre, rendable. (A. 1322.) MARCHANS. — Ead. nolione. (A. 1434.) MARCH.WUS. — Marchix seu provinciae limilanifc incola ; habitant de la frontiere, {Capit. H'ldetch. princ. Benev.) MARCHARK. — Notare, signo aliquo di- stinguere ; mnrquer, [aire una marque; ol. marcher. (A. 1372.) — Pignori capere; saisir. (A. 1411.) MAllCllATIi). — Repressalia, idem q. Mar- CBA. (A. i:ilo.) MAItCHATUM. — Forum ; marche. (I.ob. //. liril.) ■ Marchatum brstiarum, earuni pi- gnus. lA. t3!lil.) MARCIIATUS. — Marchala terra, fundus reditus unius marcx auri vel argenti, ut Mar- Cata. yj'fibul. custr. lUcin.) — Pro .Mahcuiona- Tus. 11. do Knvgt.) .MARCllEARE. — .Negotiari; trafiquer. {.S.. 1290.1 MARCMFNSIS. — Pra^fectus march;v, ut .Mahciuo. {Ann. Futd.) MARC.IIERl.E. — (iradus ; degres, marches. (Hern. Mon.) MAUCIIESATICUS. — It MARCnioNATCs. (Ap. .Mur.) MARCIIESCHIA. — Idem q. .Marcagium. (A. 1217.) MARf'llFSHM. — Palus, locus palustris ; DKirijt.w [.\. 1 23(1. 1 MARCHKSTA. — Idem q. Marcagicm. (A. 1362. 1 MAR'^.IIF.SUM. — Ead. nolione. (Tabul. S. Serg. Andrg.) NiAR<'llKTA. — Jus quod domino debelur, cum vassallus filiam suam marital; droit pay6 1379 MAR LBXICX)N MAR 1380 an seignetir pour le maringe de la fille du vas- sal; ol. marchette. (A. 1149.) MARCH ETUM. — Mercatum, forum ; »>ar- ch6. (Mon. Angl.) MARCHEUS. — Gustos limilum, ut Mah- CHIO. (C'/iC. Casin.J MAKCHEXATUS. — Idem q. MARcaiONAxus. (Rol.) MARCHKYUM. — Idem q. Marchetum. [Feud. Norm.) MARCH FALLI. — Ab equo depositio ; action de faire tomber de chcval. [Lex. Ba- var.) MARCHIA. — Nola, sigilium ; marque. (Ap. Mur.) — Gradus ; degre, marche. (Lob. H. Brit.) — Limes ; limile, borne. (A. 1044.) — Marchionalus, marcliioiiis leriiloriuin ; marquisat. (Spec. Sax.) — Ut Marescalcia. (Ap. Pez. Anccd.) MAllGHIABIl IS. — Modus agri certis limi- tibus seu inarch is definitus ; certaine viesare de terre. (A. 1375.) MARGHIAGiUM. — Idem q. Mabcugiom. (A. 1406.) MARCHIALIS. — Marc.hialis annona, Mar- lium, trimestre frumentum, ut Mabcagium. MARGHI.VNI. — Marcffi Anconilana; io'O- Ire ; habitants de la Marche d'Ancdne. (.A.p. Mur.) MARCiHIAKE. — Vicinus et conlerminus esse; t!tre voisin, limitrophr de quelqu'iin; ol. marcher, marcir. (A. 13S0.) MARCHIGOMES. — Marcliio et comes ; qui est a la jois comte et marquis. (A. SS. Sen.) MARCHILEIUM. — Mercatum, forum ; marche. (A. 1206.) MAHCHILIUM. — Palus, locus paluslris ; t7iarais. (A. 1218.) MARr,HIO. — Marcag vel marchx seu prn- vinciffi limitaneae praefectua, comes marcae praepositus ; offlcier prepose a la garde et a la defense des frontieres, marquis. (Pass.) Marchio palatinus, cui annoxa eral palatini comilis dignilas in ea marcliia quam rege- bal ; celui qui est d la fois marquis et comte palatin. (Petr. de Yin.) — Moneta comilum Marchiae ; »iO«n/7«' des comtes de la Marche. — Marcfiiones, marchi.-c incolae seu marchiani milites ; habitants des frontieres ou soldats charge de garder les frontiires. (Rad. de Die.) MARCHION.YLIS. — Marchionalis digni- tas ; Vid. Banneriaus. MARCHIOXATUS. — Marchionis distri- ctus ; marquisat. (.A.. 1122.) MARCHIONISSA. — Marchionis uxor ; marquise. MARCHIONITA. — Marchise seu provinciae limitaneae judex ; juge d'une province fron- tierc. (A. 1160.) MAIUJHIPEDIUiM. — Tapes quo tabulalum insternitur ; tapis de pied ; o\. marchepii. (A. Chartnl. eccl. Carnot.) MARCHIPES. — Ead. nolione. (A. 1.335.) MARCHIPIS. — Tabulattim; marchepied. (A. 1276.; Marchionissa ; marquise. M^R('HIS\NA. (A. \-2-l'i.] MARCIIISANUS. — Prcefeclus marchae, ut Marcqio. (A. 1451.) MARCHISARIL'S. — Ead. notione. (A. 1371.) MARCHISINUS. — Ead. nolione. (.Vp. Mur.) MARCHISIUS. — Ead. notione. [labul. S. Flor.) MARCHISUS. — Ead. notione. (Hincm.) MAltCHlTIMUS. — Limitaneus limitrophe. [Gaiiter. Cancel.) MARCHIUS. — Pondus, ut Marca. (St. Flor.) MARCIIIXAGA. — Monetae Ilalicae species. (A. 1147.) MARCHOCIA. — Equile, stabulum equo- rum ; ecurie; ol. marechaucie. (.V. 1297.) MARCHO.N'aTICUS. — Pabulum equo- rum, jus exigendi fodrum ; fourrage pour les chevaax, droit de se le (aire fournir. (A. 813.) MaRCHUM. — Pondus, idem q. Marca. (A. 1147.) M.VRCHUS. — Scopus uvariim, raccmorum ; marc de vin. (A. 1218.) — Pondus, idem q. Marca. (A. 1389.) MARCIA. — Rei cujusvis faex ; lie, marc. (St. Verc.) MARCIAJ3ILIS. — Idem q. Marcqiabilis. MARGIAGIU.M. — Marlium, seu trime- stre frumentum, idem q. Marcagium. (.\. 1225.) — Jus quod domino debetur cum vassalius leneraentum suiim vendit aut alienat ; droit demvlaiinn; ol. marriage. (S. xii.) — Prae- statiunis species qui£ quotiescunque a domino pelitur fieri debetur; correc due a merci et volonle ; ol. marcinge. (Ch. Borbon.) — .lus quod domino censuali et directo competit perriniendi fruclus unius ex tribus annis aut medietatem ejusdem anni ratione fru- ctnum ex industria procreatorum ; droit par lequel un seigneur percevait dr trois anniei la dipouille de Vune, pour les produiis que la terre donne sans culture, tels que le fain, etc., et la moitii seulement de la ricolte, pour les terrcs labourables, les vignes, etc. ; ol. marciage, marciaige, marcier. (Pass.) M.\1U"IALIS. — Marcialis annona, mar- lium, idem q. Marcagium. (A. 1314.) MARCl.ATON. — Unguenii genus. (Monutn. sacr. antiq.) MARCIDARE. — Turpare, dissipare. { Vet. Gl.) MARCIDITAS. — Marcor ; Vid. Marcor. [Vet. Gl.) MARCILIS. — « Scyphi argen tci Jrtffrcito ,"» forte qui unam marcam appendunt. (A. 1163.) MARCIO. — Lalomus, pro Macio. MARCISGA. — Idem q. Marce^juhia. (A. 1173.) MARCOCLA. — Jus heibam immatur.im de- pascendi ; droit de pdturage (la>is les prds avnnt que le foin soit bon a couper. (Tahul. Prior. Longip.) 1381 MAR MEDLE ET INFIM^ LATINITATIS MAR 1382 ; assm/pissfment. [Regiil. Surculis abundans.( Fe^ Vid. SoLiDus. — Idem q. Marcocia. (A. MARCOR.— Sopor mon. S. Cx.iar.) MAUCORUSUS. — Gl.) MARCOSUS. - MARCOUCKJA. 1205.) MARGULUS. — Parvus malleus ; petit marteau, maillet. (Isid.) — Monetae miniilioris species ; petite moanaie. (Barl.) MARCUM. — Scopus uvarum ; marc dc rai- sin. (A. 1217.) — Signum, nota, ul Makca. (aS<. Saon.) MARCUS. — Malleus major; gros marteau. (Pap.) — I'ondus, idem q. Mahca. (Ord. Vil.) — Limes, finis, ut Mahcua. {Trad. F"ld.) MARIJA.NUS. — Mas ovium ; /jelier. [For. Araq.) MARDATA SCUBA. — Toga pellibus mus- tellarum instrucla ; robe fnarree de peaux d' her- minr. [h'pisl. olisc. viror.) MAHI)AI{I\US. — Mardarina pelUs, id est marturiuni : penu d'hcrmine. (A. 1443.) MAKDliRKLLUM. — Locus ubi latrinte pu- blic:fi ; Intrinex pitbtiqnes ] ol. mrirdnric, nicr- derct, merdal. (A. 127o.) MARDIILNUS. — Idem q. MAUiiAniNLS. (Alb. Aquens.) — Illegilimiis, idem (|. Mazeh. MAKDI'KINUS. — idem q. Mahdakinus. M.MIK. — Receptus quarumvis aquarum ; amas d'eau, lac, »ier, fleure, klanij, rexervoir, CMt'c, etc. (Isid.) Mare aiistrale, Tyrrhenum ; la liter de Tnscane. ('A. I.x.) Mnre (jerrinda, llu- vius qui (iai. (Jironde nuncupatur. (S. xiv.) Marc (inccortiiii, riiiire mnynu/n seu mare ma- ins. Medilerraneum ; la Mcditerraaee. (Pass.) 'Mare Leonis, idem q. sinus Leonis ; le golfeda Liun. (A. 12G9.) Mare juitrosnm, Adriaticum; In mor Adriatii/iic. (Vet. ner ac \verre. sorle de crand vase. (.\ch. Spie.) I M.\RKA. — Mantius piscis; poisson de mer \qui n'esi jias sale, inaree. (<)rd. retj. Fr.) -M.VRli.YRCULS. — Pi;cfectus maris ; ami- \ral, chef d' line /!olle.{.\p. 11. Knygh.) I M.VRLARI';. — .Marc navigare ; conduire itn ■ narire sur mcr, narijncr; ol. marecr, (A. :1231.) I MAHKCALCIA. — Idem c|. .Mare.scalcia. } MARKDIIS. — Madidus, udn.s ; mo>nlh\ I trempe. ( Pa(>.) ; MARLIUM. - Morcalum. :(A. 1201.) I MARKLARIUS. — Idem q i MARliLIUM. — I'alus, locu ! Mahciiilium. MARI'lLLA. — Ludi genus ;Jcii de la marcl- \le\ ol. iiiarellier. {St. .Mont, /lei/.) MAlU'lLLUS. — Idem (]. Mkhallus lornni ; marchd. MAhHI'.LAItlUS. palu.-itris, ut MAllK\lir\L Idem q. M.EREMii'M el .Ma- ITERIA. I MARKM.M.V. — Ora, regio maritima ; Irrrr i?if //<'•»• xiir les borih de la )ner, bord dela mer ; 'ol. iniirenne. (An. Mur.) — Caplus, ot videtur. (Ap. Mur.) MARP^Ni'IA. — Multa pro levioribus delic- lis, idem (j. Marancia. {St. ecct. Tullem.) MARENNUM. — Idem q. Mjchemium. (A. 1208.) MARENSALl.X. — Salicis species ; le saule miile. (A. 1217.) M.ARES. — Palus, stagnum ; elanij, tnarais. (A. 832.) MAUESCAfilL'M. — Palus ; tnarais, tnare- cnije. (A. 1267.) — Jus marcandi seu signan- di ligna. (A. 1351.) .MARLSIL\L<'I.\. — Prteslalionis species, sic dicta a march, equus, quod foeno, stipula, stramine, aiiaque ad equos perlinentia, anno- na persotverotur ; droit qu'araient les seigneurs de prendre de I'avolne, dn join, de la litiere, etc., sur leurs vassaux, pour la nourriture de leurs cheraux: ol. marescalcie, marcschnussic, mareacalier. (Pass.) — Career Londinensis ; marchaucie, une des prisons de Londres. (H. Knygh.) MARESiJALCIALIS. — Ad officium et di- gnitatem wiaceA-ca/?* perlinens ; '/(<»' est relalif a I'n/fice de mnrichal. (.V. 1339.) MARESCALCIATA. — Prastatio, ut Makes- calcia. (A. 1:.^32.) M.\RES('AL('L'S. — Equiso, curator vel pr;efectus equorum ; officier preposi aux ecu- vies du roi, tnarechal. (Pas=.J — Qui exercitui praeest ; marichal, chef d'armie. (Pass ) Ma- gnus marescallus, apud Anglos, idemq. Comes marescallus; Vid. Comes. Apud eosdem, wia- rcscalltis aulx aea marescallus inlrinsecus, cu- jus officium eral : « mensis praiparalis, map- pis slralis, inlrinsecos et extriiisccos secun- dum facuUates suas evocare, el decenter et curiose collocare, el indignos cjicere, non per- mittere canes aulam ingredi, et toti famili;u re- gis, ipso moncnle, bospitia liberare, etc. « (.\p. Kiel.) Marescallus band ree/ii, Gal. ma- richal du banc du roi, eliam apud Anglos cui potissimuQi incarceralorum cura incumbebal (iiide iiiaresi-iilcia, diclus ipse career Londiiien- sis). Marescallus campi, qui exercitibus castra Y>i-:.cpa.vdi ; >nar6chal du camp. (.\. 1233.) J/rt- rcscalliis fidei, sic (i'lcliia Guiiio de Levis, ma- rescallus exercilus cruce signalorum adversus Albigenses, quod pro lide militarct; marccUal de la foi. (S. 1229.) — Q\i\ hospitik magistra- libus ac domino suo parat ; marcihal des loiji.t. (Pass. (Id porro mnneris videtur primitus fuisse miircsciilli)riim militarium, quod et ii in exercitibus caslris loca idonea pra-pararenl, unde />rotoslratores a (Jra'cis a(q)ellalos docui- mus ad Cinnamura.) — In domibus privalis nobilium, qui regit corum aulas et intcriora ; miirechal du jtalais. (Pass.) MARE.SCALIA. — Eqnile, slabulum equo- rum, ut Markscii.vicia. (Ohii.eccl. Lmi/.) VAIll'.-Si'ALLIA. — Pnrslalionis species, ut Maiirscalcia. — Career Londinensis, ut Maiiks- CUALCI A. MAIlKSCALl.rS. — Idem q. Marescalcls. .MARK-SCIJAfilUM. — Palus, nl Marki-CaGIUM. MARESCHALCIA. — Equilc ; /'curie; ol. Diareschaucic, marescfiausscc. (.Mat. Par.) — 1383 MAR Vicl. March AL!!iA. . — Praestatioiiis species, (A. 1284.' — Kquile, ut Marks- • Palus ; marais. (A. Marescueus et Career Londinensis ; Knvgh.) MARKSCHAUCHIA idem q. Marescalcia. MAKESCHAUSSIA. cbalcia. MARE3CHEIUS. - 1227.) MAUKSrHlA. — Idem Mahcescuia. MARESCHUS. — F. mercatum, forum ; i/io)-- ch6. (Chnrtnl. St. Vnnd.) M.VKESCIAI.US. — Idem q. Makesclacus. MARESOISCALGIA. — Prtestalio, Idem q. Maresc.\lia. MARESCIUM. — Ul M.\Riscus. Charlul. S. Mand.) MARESCOSUS. — Idem q. Mariscus. (W. Brit.) MARESCUM. — Ead notione. (A. 1030.) MARESMUS. — (c Oiiidqiiidde ligrio elferro, pluma et corio, lana, cannaba et lino, marcs- mos, et omnia domorum ulensilia. » (CVi. Lud. Vll reg. Fr.) Videlur esse (iailicum mnrrein, id est quodvis lignum aedificandis domibusido- neum. MARESTALLA. — Equile ; kcurie. (Pet. de Vin.) MARETEUS. — Paludosus ; maricageux. (H. Nem.) MARETINUM. — .Estus maris ; la marie. (A. 1190.) MARETUM. — Palus, locus paluslris ; ma- rais, lieu aquatique, maricageux; ol. maret. (A. 1153.) MAREUM. — Ead. notione. {G. Ch.) MAREZIU.M. — Idem q. Mariscus. (A. 1470.) MARFAC.-\. — Species teke crassioris ; es- p^ce de loile grossiere dont on faisail de.t sacs. (A. 1470.) MARGA. — Terrae genus ; marne ; ol. mar- ie. (Pass.) MARGANATICA. — Tertia vel quarla pars quae uxori in bonis mariti competil ; ]"u/. Moh- GANEGiB.v. (Leg. Long.) MARGARITA. — Apostata, Christiana; reli- gionis deserter ; ((^jov^fit/. (Joan. VllI PP.) — Slargarilx, Greecis scriptoribus e. clesiasticis sacriB Eucharistiae parliculce, qufe pro infirmis reservantur (has particulas uosloa; vocat l-"u- chologium ; jjiapYapda; Liturgia Chrysostomi : micas. Paschasius : margaritum, Fortunatus) ; parties de I'hostie, dans le rit grec, que Von met de cdt6 pour les infirmes. MARGARITARIUS. — Concharum marga- ritariarum investigator, qui se in profundum mittit ; pechcur d'huitres pcrlieres. (Firm.) MARGARITION. —Margarita; perle. (Vox usurpata in epitaphiis, qua laudis vel amo- ris afTectiis exprirailur.) MAHriAIllTUM. — Crucicula sanguinem el crucis Christi particulam continens ; petite croix renfermant du sang de Jisus Christ et un fragment de la croix. (An. Ben.) MARGARIZ\RE. — Idem q. Magabizare. {A. SS.) LEXICON (H MAR 138* (A. M.VROASSIUM. — Haracunicularia; clapier. (A. 1343.) M.\KGELLA. — Coralium ; corail. [Vet. Gl.) MARGERIUS. — Acervus, congeries; tas, meule, amas (\. 1480.) MARGGUAVIUS. — Idem q. Marchio. (Udalr.) MARGIO. — Margo; nwrrjc. ,(A. 1482.) MARGII.A. — Idem q. Mabga. (S. ix.) .M.VRGILLA. — Ripa, margo ; bord. 127'J.) .MAHGIN.VRI. — Definiri, terminari ; borner, liinitcr ; ol. marchicr. [A. SS.) M.\RGO. — Terminus, finis; terme, fin: (I Negnlia ad mnrginem perducere, » id est ad exituni. (Mab. Annal.) — Gradns scala; ; . 'Wxxr.) ^ Marina vasa, naves cujusvis generis; surte de navire. (Id.) MARIXARIUS. — Navicularius, nauta; ma- lelot, marinier. {Usat. Barcin.) — Viator ;7Jas- sa(/e)-. (A. 1390.) MARIXELLUS. —Ead. notione. (Mat. Par.) MARINERIUS. — Ead. notione. {St. Arel}) MARINIARIUS. — Ead. notione. {Tab. Mass.) MARINGSUS. — Marinus, maritimus ; ma- r in, maritime. (Bal. Misc.) lieius Mart. 385 MAR MEDl.E ET INl'IM.I-: LATINITATIS. MAR 1386 Palus ; mai'ais ; ol. marcaq. — Idem q. Mxniscus. (A. — Malcriam ligneam exscin- fcridre, trnvaiUcr le boix. (A. Ut Mauestalia. (I'et. do .MAIUXU.7. — I'iscatoi- ; jicchcur. (A. 1 lOo.) ipuJ Piovinciales, ausler ; vent du sud. (A. 173.) — Vrisa marina, Vid. Mmmk a.. MAIUOLA. — Nomcn imaginis S. Marise 'iri:'\nis. {Vil. Af)l>. S. Alh.) — Mariolx, sa- eidotes vcl clerici qui die l'ascha3 trium .Ma- iaruin prraonas agunl. [Ord. ec. Cam.) MARIS. — .Mensura sex capiens hemiiias; nesitrr de capacile dr six hemincs. ( ]'<'!. (il.) MAllISARGIIUS. — Ut .Marearchls. (11. (tiygli.) iMAKl.SCALGUS. — Idem q. Mauescalcus. A. 1077.) MAKlSi',IlACIlI.\. — PriBslalionis species, dcm ([. Maukscalcia. (.\. 1140.) MARISCULUM. — Diminut. a mariscits. MARISCUS. - Ann/it. Bailed.) .MARIS1.\CUS. i77.j MARIS.MARE. ere ; coujicr, 270.) MARISTALLA. — /in.) .MARISTUS. — Idem q. .Mahiscl's. (A. 28").) MAIIITA. — Uxor ; /'onine mariec, epouse. Vel. inscripl.) iMAIiir.VGlU-M. — Matrimonium ; marioijc. A. 1402.) — Jus quod domino compelil mari- iandi lilias vassalli defuncli ; droit qua h- sci- ■iieiir dc maricv la fillc de .ion vassal qui est inrl. (Ciiwcl.) — Licenlia maliimonii data crvo a domino ; pcrinii>iio)i que le seif/neur onne a son serf pnuv quit so marie. (Pass.) - Auxilium quod domino servilur, cum (iliam luam priinogenilam inarilal; droit di'i ati sei- ' near pour le inariagc de sa fille ainee. (S. III.) — Quod uxoii a marilo dalur propter juplias ; douaire. (.\. l.'H7.) — Donatio qu;i: I parcnte (ilirn (it propter matrimonium ; dnt e la ffiiunc. (I'as.s.) — .Uarilayiuiit libenan, 'allicis practicis ; franc mariage, niariiiije \ans facte duquel il est stipuld qu'iine lerre .oitnee en dot sera libre, Jiisqu'au troiiieine \h'itier, tie lout .service qui [lourrait appartc- \ir nu scif/neur. (I'ass.) Marilnyii serrillum, luo feininas quaj leuda niiiitarihus servitiisob- iOxia possident, ne consuctum si:i vitiuin pe- I'al, ad nuplias oogit dorainus feudi ; .lerrirc |S )iiariai/e, ohlii/atiniide . (/'"'IC union li'gi- me. (A. IJ(;3.) Lexicon meu. et infim. I, at. MARITA.MEXTU.M. — Dos, idem q. Mari- tagium. {Tabul. S. Andr. ]'ienn.) AI ARITANUS. — Pro marilimus. (Ap. R\ m.) .MAIlIT.VncU.M. — Dos mulicris, ut m'ahi- tagium. (A. 10G2.) ALVRITATIO. — Das, idem q. Maiiitagium. (Pass.) — Matrimonii celebratio ; relebralioii du mariaye. [H. Occ.) — Tributum quod domi- nus, nomine auxilii, a vassallis el subditis, pro maiilanda [iromigenila filia sua, cxigere po- test, ut Mahitagium. (A. 1153.) .M.\ltlT.VTUS. — Matrimonium ; mariage. (A. 12(i.S,) MAItlTl'XI.US. — Maritus ; homme marie, mari. (Bert.) .MA UITK.NUS. — Pro wirtre <«!(«. [A. SS.) MARITIMA. — Mare; la mvr. (A. 1202.) — Maritimx, agri et pr.-edia ad maris littora ; terre siuees sur le bord de la mer. (A. 1068.) MAU1TI.M.\.LIS. — Marilimus; maritime. (Ap. Hal. Misc.) iMAIlKA. — Terminus, limes ; limite, borne, frontiere. [Ann. Prn-m.) — llegio ; pays [A. SS.) .MARKISUS. — Idem q. MAncnio. MARL.\. — Marga; tnarne;ol.)narle. ("Pass.) — Trrmiitiis utnrix, tempus quo agros marl.v impinguare solent; temps, saison du marnaije de terre. (A. 11(16.) M.VRL.\RK. — Maria agros stercorare, pin- ^aei^ccTf , marner nnc terre \ ol. inarler. [.\. 1393.) MARLAiU-V. — Fossa unde eruitur maria ; marniere; ol. marliere. (/Kg. Aur. Val.) MARLEK'I/E. — Agri maria impinguali ; lerres marnees. (.\.. 1220.) MARLETUM. — Ead. notions. (Ap. Spelm.) MAIILIARK. — Idem q. MABLAitii.fA. 1411.) MARLlATlo. — Ipsa airrorum stercoralio ; marnaf/e, action de mnrner la terre. (.V. 1166.) MARL« )T.V. — Vestis species, Bigcrris el Be- nebainensibus eliam nunc in usu, quasi niclota, i|uia villosa et hispida, ex crassioii lana con- lee la. M.\RLUG1US. — Asellus minor, Gall, mer- liin, vel potius merlus, ijuasi maris lucus. (S. XIV.) M.\RMES.S(Hl. — Korle pro MANumsson, cxsecutor lestamcnti. {Cone. Ilisp.) MAR.MIT.V. — Marmila ccelesix diciturqui- dam diaconus in inquisit. de vit. ct mor. H. Joan. ep. Viccnl. ; sed verentur viri docti ne niendiiin insil. .M ARM I To. — ()\i\ vilioiibus culiniu nuiii- sl'i'ii'i inservit," inariniton. (A. loO'J.) MAHM<>lt. — Tabellula mannorea iuhxii- nnia, (|ua! in quibusdain eii losiis deferlur os- culanila ad punm in sacra liturgia ; IK/. P\x. (A. 1300.) .MAR.MOllARK. — Marmoribus ornnrc ; or- ner, dveorer de marbres. [A. SS.) MARMollATA. — Ora maritima ; Ics bords de la mer. (A. 1158.) MAIl.MORKl'S. — Marmoreus j)annus, va- riis culoi'ibus dislinclus ; ilra/i niarbrd, lissu de ptusieiirs rouleurs. (A. I2'jj.) .MARMoTINUS. — Mem q. Maiiadotiscs. 41 1337 MAR LUXICON MAR 1388 MAIV\A. — Idom q. -Mahla. (.1. XN.) MAIINARIUS. — Pro MAitiNAnius, naula. (A. 1334.) MAUNATUHA. — Agioium cum marna sler- coralio, iJein q. Mabliatio. (A. 1253.) MAUNERIA. — Fossa unde eruitur marna ; marjiiere. (A. l'J83.) MAROOHINUS. — Hircinum conum ; maro- qui>i. {St. Snb.'c) MARONES. — liJem q. MAimoN'^s. MARUNIT/E. — Haretici ad Libanum inou- lem, ila dicli a Marone quodam hseresiarcha ; les Maro n lies. MAROSSERIUS. — P:Oxeneta; entremel- teur, courtier. {St. Med.) MAUOSSUM. — Proxeneticum ; salaire de courtier, courtarje. (Id.) MAROTIMUS. — Digoilas ecclesiaslica qua cadem esse nonnuUis videlur quae aichivorum custodia ; archivistc. (A. 993.) MARQUA. — Jus represallite; droit de re- prbsailles; T'irf. Maucha. (A. 13G0.) MARQUARE. — Signare ; marquer. (A. 1489.) MARQUEZIUS. — Idem q. .Marcuio. (A. 1360.) AlARQUISIA. — Marcbionissa ; marquise. (A. 1401.) . „ ,„ , MARQUISIUS. — Ead. noUone. {H. Itd- lens.) MARQUISUS. — Ead. nolione. (A. 965.) MARHA.MK.NTUM. —Lignum wdibus ifiJi- ficandis aptnm, ut Materia. (A. 14Si.) MARRANCIA. — Pro Mahancia. (A. l2i/.) J^IARUARE. — Marra agrum colere ; tra- vailler la terre avec la marre, mnrrer. (Ugul.) Appropriare, rem quampiam alicui assere- re, in illius usus et commoda converlere o Eo- de'm prelio praifatam decimam redimendamad opus nostrum marravlt. » {Ch. Andrens.) M.VRRKLAHIUS. — TEdituus, cusfos ffidis sacra> ; margvilUer, sacristnin. garde d'une eglise et de tout ce qui en depend ; ol. mnrre- glicr. (A. 1312.) — Qui mnrellos seu tesseras in praesentia; Mgnum canonicis capellani.sve dislribuebat; celuiqui Hail charje de distri- buer mix chanoines les jetons de presence. (A. 1411.) iMAlUlELLA. — Ludi genus, ut Marella. MAHRENTIA. — Idem q. Mahancia. {St. Cap. Aiiti.^.i.) MARRENUM. — Idem q. Marramentum. (A. 133K.) .MAKRHEA. — Terminus, limes, ul Mar- cniA. (A. 1317.) MARItlANU.M. — Idem q. Makrambktum. fA. 1342.) MARRIEXUM. — Ead. nolione. (Id.) M.\RHlXAilE. — l.igna redibus ajdificandis aut reparandis aptaparare, elaborare; truvail- ler le hoix, le remlre propre a etre employe dans les constructions. (A. 1157.) M.ARHIRE. — Contra legem quidquam agu- re legem labefaclare ; violer, enfreindre une loi. {Car. M. Cap.) MARRiriO. — Delrimenlum aul jactura rei vel moloslia aut animi dolor, qualis ex damno nasci solel ; dommagc ou perte d'unc chose ou encore triste.^i.'ie, peini' affliction, chagrin; ol. marri^son. {Ch. Car. M.) MARHUXl.S. — Circa Alpium juga Sarace- nicae genlis reliquiie quffidam ; peuplade des Alpes d'origine mauresquc. (Pass.) MARUUCI. — lidera q. Marho.nes. M.VIIS.VLIX. — Saiicis genus jmh/c mCile ; ol. marsam. (A. 1221.) MARSAMLTINUS; — Monela Saracenorura, ead. q. Masmodina. MARSCAI.CIA. — Equile, praeslalio, ul Ma- iiEscALCiA et Marescualcia. (//. 0cci7.) —Quod lid viclum diurnum equo prteberi solel; ration journalikre d'un cheval. [Chartul. Cels.) MARSCALCUS. — Idem q. Maruscalcus. (.\. 813.) MAUSGALLUS. — Ead. nolione. (A. 1233.) MARSGH.ALSIA. — Ead. nolione. q. -Mah- CHALSIA. MAKSENGHA. — Martium, ut Marc^gium. (A. 1360.) MARSESCHIA. — Ead. nolione. (A. 1410.) MARSIPPA. — .Marsupium, crumena ; bour- se. {]'et. Gl.) MAHSUPA. — Piscis species ; marsouin. {A. SS.) MARTALUS. — Mustelfe speoies ; martre. {Vet. Gl.) M.VRTARUS. — Ad marlures perlinens ; de mnrlre. (Ap. Pez.) Molam malleo lundere; MARTELARE marlrler. (St. Sal.) ?*IARTELLAGIUM Genomancnsi comili — .lus quoddam quod competebat in universis mercibus, quaj vel ab arliticibus, vel ab ipsis arliricihus, vel ab ipsis mercaloribus, in officinis propriis, vel in nundinis venum exponebanlur; droit que le comic dii Mans prclevait sur les 7narchandises ; ol. marlelage. ]MARTELL.\.UIUS. — Fabcr fcrrarius; for- geron. (.A. 1380.) M.VKTELLEUIA. — Calaracla qua contine- tur aqua; digue, chnmsdc. [H. Ne?n.) MARTELLIS. — Miscellum frumeuluin, ble mbteil. (A. 1204.) MARTELLUS. — .Malleus ; marteau. (PaM.J — Ad marelluMi campnnam pnlsare, quod ite- ralis pulsibus (it ; tOMHer /(? tocsin. (A. 1328.) — Galaracla, ut MAnriiLLuniA. (A. ii'da.J iMAKTERINl'S. — Mnrterina pellis ; m&t- turium ; pea» de martre. .MAllTEKOH. — Festum Omnium Sanctorum apud Uccitanos, la fete de la Toussaint (Pass.) M.ARTHA. — Muslelae genus ; martre. {St. Arel.) MARTHIMONIUS. — Pro mathematicxu. (.Jac. de Vit.) M VKTIATIGUM. — Idem q. .Marcagium. (A. "lARTICULARIUS. — Pro matriculanus{k. 1353.) „, MAHTlLEi^lU.M. — Xecnjlogium (A. llJo ) MARTIN ELLUS. — Idem q. MAHT1N1A^A. {JSecrol. Lar.) 13S9 MAR MEDI^ ET INFIMjE LATININATIS. MAS 1390 minor MARTINKTA. — Avicula merula marlinet. (Silv. (iiraldj MARTINETUS. — Moletrina ferraria; vsi- ne h fer, mnrtincl. (A. 1340.) — Mnrtineti di- cli vagi scliolart's in universilale Parisiensi ; marlinelt, itudkuKs buisso)i?iie)-s, deoliers qui vont de colligc en coUifje. (Du Uoul.) MAHTINIANA. — Cbronicon Martini Polo- ni ; In chronique mavliniennr. MAin'lNIl<:GA. — Tribuli species apud lli5[)ano9, quod forte ad festum S. Martini solvebatur, sic dicta ; xorte de redevance , d'im- pdt. MAKTINULUS. — Idtin q. Maktiniana. (Vet. Cod.) MARTIN US. — S. Mnrlimcs calUdiis, sen S. Marliiii linllionix festum, dies quanta men- sis Julii ; 6'. Martin Ic iDUiUaiil, IcAji'Ulct. MAiiTIOLINUS. — Idem q. Mahcaijium. (Pass.) MAKTIOI.LUS. — Ead. notione. (Id.) MARTIOLUS. — Malleus ; marteuu. (Joan. Sar.; MARTIRA. — Idem q. .Martha. MAR'i'llilXUS. — Idem q. Mahtehinus. M.\RTIUS. — Prrcstalio scu census qui exi- gi solel in annona vol denariis mense Marlio ; redevnnce qui se paye au mois de mars, en espece on en nature, [labul. I'os.) — Pro me- dnrduf, &(\a.\. Mard. (.\. 1H57.) — Mnrtiion snum habere dicebatur, cui agrum colere mense .Marlio, vel serere licebal. (Id aulem concedebatur iirbium incolis, quibus caitero- quin, et aliis anni leniporibus in urbe stare iiccesse erat ; quiE obligatio Resseandisia et Stagium dicebatur.) MAKTURES. -- Idein q. Mahtdrbs. (Petr. Dam.) .MARTORETUM. — Idem q. Martrpium. (Urdin. eccl. Par.) MAKTK.1-:. — Kad. notione. (A. 140G.) I\I.\Il'ritEIUM. — I'oruni publicum ubi rei lorquciilur el morle miilcliiiitiir ; place des execiitiom \ ol. mnrtroy, murlrat/. I\. 1317.) .MARTRICKS. — Idem (|. Martuhks. (Silv. Girald.) .MARTHINUS. — Idem q Mahtiiu.nus. (A. 808.) MARTROR. — Mem q. Martkuor. (I'ass.) MARTL'LUS. — Malleus; mnrlenu. (1. 8S.) MARTUlli:s. — I'eru; exi;,'Uii! ex gniper in codciii voluminc, .Mar- lyrologium, <)t>ituarium et llrgnla ordinis dosiripla logon-ntur. « It ad i.apilulum pri- milus Marlyrolnyiiim Icgaliir, el (licalur vcr-sus, doinile Regula, aul homelia qu«- libel legator. » (<'ap. a. 817. i Unde Mar- lyrolnyio inwribi diciliir, cujiis obilns dies ibi annotatur, ul scilicet ex ea congiega- lione, seu rraloruitalc, cui quia oscriptus est. (Int'ulf.) SlAiriYllOR. — Idem q. Mabtkroh. (A. Ill I.) M Alius. — ScolU, idem qui vulgo Sudjio- MTOR. MAR/.ARl V. — Minulff merces, ul videlur; mereerii'. (St. IVrc.) MAKZAIIIl'S. — .Unn/irittrnm propola ; wrr/iand mrrrifr. (Id.) .M AKZATICLM. — Martlum, ul Makcaoiuji. (St. I>lae.) .MASA. — Cerlus BRroinni modus, lenomon- tuni villanum, seu i I i[ li !inj volunl, con- globalio ar Cdlleilio .[n.r.l.im posfossii'inini ac pnrdiorum qnnm (.ra-ri r^Y/.Tr.Tiv vocani ; tenement cl hdritiK/e ritoi.i. ou i/ramle pro- 1391 MAS LSXICON MAS 1392 prirli fonnee par la reunion de jilttsicurs do- 7/inines de differente etendue ; ol. mas, max, mcr, elc. Vid. Massa. MASACKIUM. — 0,des, slrages, vol ho- micidium dire perpetralum ; massacre. (S. •Mil.) MASADA. — i:ad. nolionc q. Masa. (Pass.) MASAGAKA. — J.ucanica, bolulus ; saii- cisse, houdin. (]'ct. (il.) MASAMUTINTS. — Idura q. Masmoiuna. MASARA. — Molendinum ad molendas can- nas niellis ap. Saracenos Siculos ; monlhi a broi/cr Irs cnnnes a sncrc. (A. 1176.) MASARIL'S. — Qui prjccsl viclui vcl scri- banis in navibus. (San.) — Alicujus operis conductor. {St. Ast.) — A'illicus, ut Massa- Kius. fPass.) MASARU.M. — Mansus, prajdium ruslicum ; mktairic, fcrmc. (Pass.) MASATA. — Mansio, domus ; mnison, habi- lation. {\. i'iS'i.) — Masata dfi salinas, \ocyii videlur ubi sal confici potest. (//. Occil.) MASBUTINA. — Idem q. M.vsmodina. MASCA. — Slriga ; sorcii'vr ; o\. masque. {Lrg. Long.) — Xoclurna imago qiioe ani- mam dormienlis perturbat et pondus facil ; cauchemar. (Geiv. Tilb.) — Larva ; masque. (Ugut.) MASCARA. — Larvatorum pompa ; inasca- rade. (Step, de Ins.) MASCARATA. — Ead. notione. (.1. SS.) MASCARATI. — Sic appellati apud Ja- nuenses qui Gibellinorum faclioni adhtere- hant. MASCAUDA. — Genus vasi?, cacabus ; ]"id. Bascaudj:. MASCHA. - Idem q. Masca. MASCIIARATIUM. — Idem vidctur q. Ma- SEGATICLM. {St. Ast.) MASCHARITIUM. — Ead. notione. {St. Rip.) MASCHOTUM. — Horreum sine tecto ; espece de grange saivi toil; ol. niaschol. (A. 1373.) MASCIA. — Domus cum agri porliuncula; habitation, 7n&tairie. (,\. 1233.) MASCLA. — Hama thoracis, macla ; maille, annelet de haubert. (Tidcr. Laugen.) MASCULI. — MascuU Pictnrenses sen mas- culina pecunia, monetce species ; petite tnon- naie du Poitou ; ol. maille, pites. (Pass.) MASCULIXITAS. — Sexus masculinus ; le sexe masculin. ("S. Thom.) MASCULO FEMIXA. — Ilermaphroditus ; hermaphrodite. (Ap. Philast.) MASCUS. — Larva ; masque. (A. 1515.) — Idem q. Mansus. (A. !)'J3.) iMASD.VNERIUS. — Miles in masnadam seu familiam cooptalus ; routier, compngnon. {St. Flor.) MASDRIXUM. — Idem q. Mazbr. (Lamb. Ard.) MASEGATICUS. — Masegalicum cerium, hoc est alutarium ; cuir passe en m.6gie. {A.. 1141.) MASELAGRIA. — Macellum, nisi forte le- genduin ct mlsellaria, domus Icprosonim. (A. 123L) MASKLLUM. — Pro Macelllm. MASI-"LLUS. — Uirainul. a masus, hnbila- lio, domus. (A. 13111.) M.VSK.MUTUS. — idem q. M.\smodina. MASEN.VTA. — Familia, ut Macinata. (Mur.) MASKUIA. — Idem q. Masuua. (A. 1232.) .MASKRIGA. — 011a ; pot. { Vet. Cod.) iMASKUIUS. — Idem q. Mazeb. (A. 141").) MASEVIJ.M. — Ead. notione. ( Vet. Cod.) M.VSri.NELLU.NL — Agri porliuncula cucn ;ide, ut M.vi.MLLLM. (A. 1211.) .MASH AY. — V. idem q. Maschotum. i.\. 813.) M.\snAF.\TU.M. — I'upa in qua tcmperan- tur qua; cerevisias conliciendas inserviunt ; cure a I'usaye des brasscurs. (Ch. Angl.) MASlA. — Mansio, domus cum agri por- tione, ut Masa. (Ap. Mur.) MASILIXU.M. — Domus ; habitation, mai- son. (.Mart. Ampl. Col.) ;\I.\SIXATA. — Familia, mililaris calerva, ut Maisnapa. (A. 1324.) — Idem q. Maikillum. (Mart. Mansio, domus ; maison. (.\p. MASI.MLE Ampl. Col.) MASIO. — Mad.) MASiUM. — Ead. notione. (Lamb. Ard.) M.\SM()DIXA. — Moneta Saracenorum Egj'ptiorum seu Hispanorum ; monnaic arabe. MASMORRA. — Career, apud ^lauros ; pri- son, cachot. (.4.. SS.) MASMUTIXA. — Idem q. Masmodika. M.A.SXADA. — Idem q. .Maisnapa. (Ch. Occit.) M.VSNAOIUM. — Mansio, domus, inlerdum cum agri portiuncula ; habitation, maison, accompagnee ou non d'un coin de tcrrc, me- tairie; ol. menage. (.\. 119'J.) — F. milia, qua- in masnagio est ; le tnenage, la famille. (A. 11 -JS.) MASXARDERIUS. — Ut Ma.sdanerius. MASX.Vl'A. — Ut Maisnada. (Ap. Mur.) MASNENGA. — Familia, ut Maisnada. {St. Ast.) MASNIGILUS. — Ead. notione q. Mainh- LUM. (S. IX.) MASXILE. — Ead. notione. (S. \n.) MAS.NILUS. — Ead. notione. {Charlul. S. Vine, Cenom.) MASOERIUS. — Idem q. Manens, Ma.nsio- .\AHius, q. vid. {Ch. Hisp.) MASORICUS. — Idem q. Mazer. (Ana.st.) MASOVFRIUS. — Idem q. Masoerius. {Ch. Ilisp.) MASPILUS. — F. pro mespilus, mcspilum ; <;al. netle, seu potius globulus veslium raes- pili formam referens ; Gal. bouton en forme de n''fle. (Ap. Mur.) xMASQUARATA. — Idem q. Mascara. {H. Occ.) MASS.\. — Clava ; masse, massue. {i.deii J.) — Malleus liffneus ; maillet. {Ch. Occit.) — Globus armatorum ; pcloton de gens de guerre. (Ap. Mur.) Quaevis moles ; masse, 13!)3 (A. 1270.) MAS — Cerlus MBDI^ ET INFIM^ I.ATINITATIS. ngcorum modus, arit'ti idem q. Masa, inlerdum striclius sumilur pro domo, mansio ; mai.son, habilalion. (W. Bril.^ — Massa cnndida, lucus ila diclus apud Carllin{,'inem in quo, sub impcraloriluis gon- lililiiis L't it) ('hristianos sa'viealibus, fovea cral. culce |)len;i, in quiim (Iliri.-liani, geiililium diis sacrilicaro roniienles, pr:i'cipitabnMliir. (I'rudJ MASS.VHri'I.N'US. — l,).-m q. Mas.modi.na. MASSACO.NICI. — Ul MACiiCOMCi. iMASSAI»I.MlUM. — Territorium, disdic- lus alicujus massa;; VIL .Massa aul Masa. (.S7. Mat.) MASSAGUIM. — Mansin, domus, liabitalio, CTisa.\\\\ic\; habdnlinn rtirnlc, maisun do me- lin/rr. (Mon. Angl.) MASSAIARIA. — Legalio ; nmhcissctde. (A. 1251.) MASSAKtIU.M. — Agri porlluncula cum mSinsxone; petite met air ic \ ol. massnige. (A. 1375.; MASSAMANI. — Uterelici, qui cl t'y/jl,-^'- dicli (jiiod pcHne assidue orarent. M.VSSAi.lCUS. — Maxxnlicx cn.s.r, id est siniul coliecta'. (.\. d'lS ) MA.SS.UJ'l'KR. — Viritim, in commune ; en viax\r, en Intnlite. (Tort.) MASSAMTTINUS. — Idem q. Masmuoina. M.\SSA\TIU.M. — Moles, congeries; masse. (SI. Plae.) M \SS.\NULI. — Saraceni ; les musulman.t. MASSANUS. — Mass.v incola, ruslicus ; h'lbilanl do la campagne, payxan. (A. Cenc.) MASSAUA. — Idem q. .M.'\SAnA. (A. 1176.) — Cerlus agrorum modus, ul .Massa. (.Mur.) MASSAHK. — Mandcre, in innsHum lun- derc ; nidcher. {Leg. II. reg. .Inyl.) — Massa 8cu malleo ligneo fragorem edere ; /aire du brml, I'raiiprr arcc iin maillrt. {('h. Occit.) M.\SS.V1{I.V. — ('olieclio qua'iiam posses- sionum ac pra-diorum ; Vii/. .Masa. (A. 12o0.) — (;ura el officium masavii seu vil- lici ; (iffice d'intcndant, de regissetir ; ]'id. Massaiiius. (Petr. de Yin.) Undo Mnssaria- rinn jirorisor, seu magistef massa riarum, qui massarlis praiest, iisque invigilal. (Id.) — Uflicium masaril, seu fisci publici adminis- Iraloii* ; o//ice f/(7 trisnrier. (SI. Cailiib.) — Ancilla, famula ; scrraiitc. (St. Hi/i.) MASS.VKICA. — Idem q. .Massaiutia. (A. 1107.) MAS.SAinoi.ns. — l'rtpdi.)lum ; petite »}!:- taii-ie. I A. 1I(»U. ) MASSAIUTIA. — Supelk'x, in.slrunicn- lum innss,v riisticum, vel eliani mansus ipso liar, supelk'clile iiislruclu.s ; I'mitillngr d'linr ntrtairir, on la melairie rltr-iin'me. (Ch. Ilnl.) — In iiislrumcnto Halo an. lOll, mas- snritin opponi videnUir ilnmi»iciitis : « i\l rehus vcro ipsis lam dominicatis i|uam i^l inassaritiis sen alilionaricij el Irilniiaici.i ; » unde colligitur masxarilin fuisso piavlia, qua; sub annua praj.stalionr. cxcolcnda con- redcbantur viilicis, qui ex iis pro domini'nim libidinc poterant amoveri. lUassaritix cns.r, suppi'lh'Clile ol insti'umenlis ruslicis in.slruclaj; viaisoiis dcs champs gariiics dc I'oitlillage ti6- MAS 1394 du sol. (Ach. nolione. {Si. ccssaire pour I'c eploilation Spic.) MASSARITICUM. — Kad Venet. 1242.) M.VSSARITI.NUS. — Idem q. Masmodina. M.ASS.\KIl'S. — Villicua, massx cuslos, culonus ; mi'layer, colon, gardien d'line mi- tairic, pai/snn. (W. Bril.) — Dispensalor, domus adminislrator ; gouverneur d'une mai- son, inleiidant, regis.wur, iconome. (Ap. Mur.) — Operis conductor, apud Italos ; di- rccteur il'irn travail. (Ap. .Mur.) — lisdem, custos lolius suppelleclilis, machinarum sci- licet bellicarum, aliorumque inslrumenlorum ad publica opera ; garde du genie. (Id.) MASSA1U)I,US. — Administrator, idem q. Massahius. (Ap. Mur.) MASSARU.M. — Praedium rusticum, maji- sus ; melairie. (Ap. Luc.) MASSATIUM. — Terminus agrorum plumbo stannove distinclus, vox agrimenlorum. .MASSAI'U.M. — Supellex, inslrumenlum massx rusticum. (UIUA. — I'ro mastigia. (A. liCO.) 1395 MAS LEXICON ilAT 1396 MASSULTATA. — Idem q. Mansovata. (Terriii)'. BelUjoc.) MASSULTUS. — Carri seu plaustri genus ; espece de charrctte. [Tcrrinr. Btl/ijoc.) MASSUM. — Ludus ad inassa;jeu de ynail. (Ap. Miir.) — Cerlus agri modus, ut Massa. MASSUHA. — Mansio, domus, ut Mansura. {Chnrlul. St. Vine. Cenom.) MASSUS. — Certus agri modus, ut Massa. (A. 960.) Massus medi/acriit^. rt tertiarus, qui mediam vel terliam rediluum partem reddil; maiise, qui 7-end a son proprielaiix la moilii Oil le Hers de son produit, le reste apparlenant ail miinyer oh censitaire. (S. X!ii.) MASSUYA. — Idem q. Massonya. MASTALO. — BoUandislis, inferior lapis, seu limen fonpstrtc, cui virga imraissa plumbo afTuso affigitur : « et trahentes adhuc fracta est iiiferius et reraansit in fenestra mastnlo plumbatus. » (A. SS.) MASTELI.UM. ~ Labellum ; curette. [A. SS.) MASTICARE. — Mandere, denlibus con- ficere ; machcr, manger. (Pap.) — Perpendere, medilaii; mediler. (iilmh.) MASTiCATIO. — Considcralio ; action de 7nidil(>.r, cj'nmen atlenlif. (Elmh.) MASTICATiO. — Flagellatio ; action do flafjellcr, flagellation, discipline. (Ap. Ecc.) MASTlfilA. — Flagrum, flagellum ; fnuet. {Vet. Gl.) — Fustuaria et flagellaria puBna ; peine du foiiet et de la bastonnadc. [Inst. Hug.) — Sculica ex corio confecta qua mona- chi prfficin^untur ; fojo-roie, cetH/(n'e de cuir. {A.SS.) MALTIGOPHORUS. — Flagellarius ; celui qvi fouelle, qui flagelle. (Ugut.) MASTILIO. — Quasi I'rumentum raislum ; 6;^, mkteil. (St. Scot.) MASTlNUS. — Molossus ; doguc, matin. IMASTIVA. — Pro Mestiva, prEBslatio ex frumento. (A. 1145.) MASTIVUS. — Pro Mastinus. (Spelm.) MASTIX. — Resina lentisci; mastic. MASTRA. — Arciis, fornix ; arche, arcade. [St. Med.)— .KTca; coffre. (A. i;jo6.) —Pro mactra. (A. 1294.) MASTUS. — Malus, navis arbor; mut de narire. (A. i:j27.) MASTYX. — Vox Greeca iJ-oLTzritJc, fla- gellator, melap. pro lepreliensor. (Dud. Misc.) MASNAGIUM. — Domus habilationi ido- nea, prredium rusticum ; habitation, mHairie. (\. 1223.) MASUALE. — Idem q. Mansus aut Mainil- LUM. (Tab)il. S. Xic. Andeg.) MASUCAGIU.M. — Domus, mansio, ut Massagu-m. {Inbul. S. ^gid. Pont. Aud.) MASUCHUS. — Mallei seu clavse species ; sorte de massiie. [Ch. Hal.) MASUEI.LA. — Ppecies armorura, minor clava; idem q. Massula. (A. 1319.) MASUMATIXLS. — Idem q. Masmodi.\a. MASURA. — .Mansio, domus, interdum aliqua agri portions ; mnison,habitation,ferme, ni6lairie ; ol. masure. (A. ^093.) M.VSUIiAClUM. — Census ex masurls seu domibus : cetis ou redevance siir unc mnison ou unetnitairie, cens que paye le masurier ; ol. masuragv. (A. 1317.) MASUS. — Certus agri.rum modus, ut .Masa. (a. 966.) — Pro Mansus. (A. 1017.) M.VSIJIIARILIS. — (Jui masurani colit ; wcsurier, lenancier d'linc masure, fcrmier, culliralciir. (K. 1331.) .MATABILL'.M. — Campana; Uidicula ; baltanl de cloche; ol. (maliible.(H. iS'em.) MATAFUNDA. — Machina bellica qua la- pides in hosles ejaculabanlur ; machine de guerre a lancer des pierres. (Mon. Val. Sar.) M.VTALACIUM. — Culcitra ; matelas. (A. 1294.) MATAL.VSCUM. — Ead. nolione. (Arael.) M.\TAL.\SSIUM. — Ead. nolione. (A. 1294.) MATALHUS. — Idem q. MAUTtLLUs; forte legendum Matabulim. (A. 1341). MATALITIU.M. — Ut Matalacium. (A. 1400.) MATALUTUM. — Pro maletoltum, Iribu- Uim quodvis (a. 1221) ; ride Tolta. MATAPANUS. — Monetffi Venetica? spe- cies; monnaie v6nit icnne. (Ap. Mur.) MATAKA. — Telum vel missile Gallis proprium; dard, trait de grosse arbnlctc \ ol. malras. MATAR.\TIUM. — Idem q. Matalacium. (Const. Sic.) MATARE. — Occidere ; tuer. {Ch. Hisp.) MATARITIUM. — Idem q. Matalacium. (A. 1391.) MATARUS. —Idem q. Matara. (Agob.) MAT.VST.\. — Fiiamenla in spiram gran- diorem collecla ; gros bchcceau ; Gascoiiic. madaisso. {A. SS.) MATATA. — Grex trium miliium anirna- lium ; iroupenu de trois millc tetcs. MaTELLA. — Urccus, urna ; pot, cruche, urne. {Vet. Gl.) MATER. — Abbatissa, monaslcriorum sanclimonialum prtefecla ; ahbesse supe- ricure d'lin mnnastere do Jilles. {S. Ilier.l — Nutrix ; nourrice, mere nourriciere. (A. 1322.) — Alveus; cure, baquet. (S. xiv.) — Mater ecclesiw, cathedralis ; bglise cathidrale. (IT. moil. Becc.) Mater de fonte et confirmalione, sen mater spiritualis, quae aliis mntrina ; mnrraine. (Pass.) Mater coquinse, qute viiiora coquinte officia implet ; cuisiniere da dernier ordre. ( Vet. Ccerem. B. .)!. Deaur. Tolot.) Muter facultnria, tjuae habebal ex testamenlo marili facullatem aliquid agendi, disponcndi, delerminandi pro llberis ; veuve a qui le tes- tament de son mari donne le pouvoir de dis- poser d'une partie de ses biens en fareur des enfanls. {Vet. Inslr.) Mater noctium ; apud veteres Saxones et Danos ea nox qua Chris- tum natiim existimabanl, quod ab ea anni exordium ducerent, quasi, inquit .Jos. Sca- liger, ilia asset pareos et princeps omnium reliquarura noctium ; la nuit de Noel. [Ap. Jos. Scalig.) Malres cerebri, sic dicli panni- culi duo qui circumdant cerebrum, quorum 1397 MAT MEDI.E ET INFIMjE LATINITATIS. MAT 1398 alter crassior, dnrn mater vocatur; alia pia mater ; membranes qui tapissent I'exldrieur du crdne. {Const. Af'ric.) Mnlris dominicn festivltas. Annunlialiiinis festuiu ; V Annoncin- linn. {Cone. Hisp.) .M ATEUA. — Fermenlum, ul Maehia. — Telrjm. Ut AfATARA. .MATEKA(;iLM. — Idem q. Mataritium. (A. i:^47.) .M VTERATIUM. — Grabatus; mauvais lit, grnbnl. (A. SS.) MATERCULAKIA. — Ecclesia, cui adjuncta mntricidn, vel potius rcdilus officio malricu- larii assignatus : « Item mntercularin villee de de I'oncino Lugdunensis diojcesis debeliir sa- crisla; monaslerii. » (A. 1 i'iS.) — Hinc tnnter- cularius qui matercularia doDatus, in eodem insti'umento. MATKRCULAUIUS. — Vid. Matercularia. MATERIA.;— Lignum quodvis a>dibu3 sedi- ficandis aptuu. ; buis decliarpente, tout boh de construction ; ol. marismc, mar-rain, mcrrien, merrain, etc. (Pass.) — Fcrmentum, ut Mae- ria. — (A. 'J94.) — Caemenlum ; mortier, ci- vient : (• Sine franca malerin constructa do- mas; umaison b'ilie sans carrel el sans mor- tier, in.(iiit veins scriptor. .MATKRIALIS. — Nolhus, spurius, iJlegiti- mus ; hulard. {St. Ft.) — Materialia llicma- ta, propositiones illustrand;c, discutiendae ; propositions a examiner, matieres a discaler. {Cone. Uisp.) MATERIAMEN. — Lignum, ut Materia. [Lex Sal ) M.ITEUIAIUU.S. — Maleriarin mansio , ex materia sculigno ronfecla ; maison de bnis. (W. Tyr.) }.!aleriarii hwrelici, qui ma- tcriani natani aut factam neganl ; lUreHquos qui croient a I'cternite de la maliere. (Tert.) MATERIATUS. — Opus quodvis arte elabo- ratum ; a Ordinf; naturae, lies praicedit fruc- lum, sonua canlum, materia Matehiatum. » niug. a S. Vict.) — (Jonstructus ; bdti, elevi. (Ap. Xaldin.) M.VTERIES. — Lignum, ul Materia. {Moa. Anql.) MATERINL'S. — Idem q. Matalachj.m. (A. 125!).) .MAI'ERIS. —Idem q. .Matarv. MATEKXALITER. — Vernacule, vulgori scrinone ; ru Imii/uf vulqaire. (A. US'.).) M.VrKRXICUM. — liajrcditas quaj ex parte niatris |inivcnit, ul palcrnicum, qua; ex parte patris ; bien^: malernels, hicn dii cdte de III mtVc. (.\p. (iold.) MATI'iK.M PAS. — I)ii;itur de ecclesia ma- il ii-i seu cathcJrali in bulla Calixti PP. li an. II. -fa. MA TERXUS. — Materjia lingua, vulgaris, vornanula ; I'idiome rulqaire. (A. 1503.) MATEHTEItV. — Amila; /a/i^r. (Jc.an.Sken.) MATIIJII.INUS. — Pro nialherinus. (A. I2ri(i.) MATIIEMA. — Roclrina, documenlnm stu- ■/. '■'7.) MATRATU.M. — Culcita, ut Matracium. (.\p. Raim. Duel.) — Crepilaculutn ,• crdcelle, (Mis. Moz. ) MATREA. — Ul Matrasta. ( Vel. 01.) MATIIES. — Pro Mark, lacus, aijua; rcccp- taculum. (A. 1190.) .\L\'riUCA. — Urbs provinciiu caput; oille cap) I ale. MATRIGARII. — yui "d inrrmlia currunl et purtant nccessaria ad ea uxslingucnda ; pompiers. Alii inlerpretantur earpeuhii-iog ; charpentiers. [Schol. Jul. Antcc.) MATIlldANU.'^. — (Jui lilium malri dilec- tum oi'cidil. (.-l. SS.) MATIUCULA. — Catalogus, descriplio ; catalogue, lisle, regi.'>u;e aliquem de sacro fonle levat, vel in ccclesiam inlroducil; marrnlne. (J. de J.) — Novcrca ; belle-mere maniirc. {Lex. Long.) MATRIXIA. — Novcrca, ut Mathina. MATRIX. — Alveus, metropolis, ut MaT:iii. (A. i;i94.) MATROL'I'IS, — l.acus, stagna, ubi aqua pro conficiendo sale rescrvatur ; salinx. (.\. 898.) MATROXA. — Uxor; epouse femme mariee. ( ]'el. (il.) — Palrona ; pnlronne. {A. SS.) — Pro Matrix. (A. 1218.) MATROXEU.M. — Pars ecclesiaj, quaj ea- dem videtur qutu alias pars nialronarum, pars mulierum, pars fcmlitarum, in qua scili- cet consistebant niatronai et mulieres ; parlie de I'eglise risercee aux femmes. (Anasl.) MATROXICARIUS. — Cui malronarum vi- duarum qute ad ecclesiaj ministeiium erant adleclai, vel qua? ecclesi;e stipendiis alebantur, cura demandala erat. (A. SS.) MATRUELIS. — Ex matris fratre nalus ; n& du frerede la mere, nereu. (Dig.) MATTA. — Alemannis, mensura annona; quae pretii loco molitoribus exbibetur ; me- sure de grain's prise par les meuniers pour les frais demouture. (A. 1219.) — Rusticis Dom- bensibus, congeries cannabis qu;i' in aqua ad tnaccrandum ponitur ; matte de chnnvre. (Pass.) — Lapis sepulrralis; pierre lombale, tombe. (G. Chr.) — Storea, teges ; couverlure grossicre, 7ialte. {Vet. Gl.) — Matta mona- chica, manachorum propria, quod et eas ipsimct tcxerent, in lis cubarent, oratio- nes funderent, collationos haherenl, extre- mum denique spiritual exhalarent. (Pet. Dam.) MATTAXA. — Faluitas, insulsitas. {.\[i. Mur.) MATTARII. — Appellali Manicha;i, quod super arundines et maltas accumberent. MATTEA. — Slorea, culcila minor, ut ' MATTOLECTUM. — Male partum Hal. mahollo. (Ap. Mur.) MATTUS. — Tristis, seu ad angustias re- daclus ; triste ou atlra/ie, mate. ( Vet. < II) — Slultus ; sot. « ]\Iulti vero deridebant eum di- centes, matti's. {A. SS.) — Vestis grossioris g>S.) ; ulii (')rle Icgcndun) in man- sole. .MAUSOLEAllE. — Sepulcro condere en- feriiter, mellre dans u>i lom'ieau. [Tal/ul. Brit.) MAUSOLEUM. — Ferelrura sancli alicu- cujus ; cereueil d'un saint. (Harm.) Pro ma- siro, ]'id. Musivu.M. agger, moles ; digue, MANiUliA vol Masuha. Mai.tota, ]'id. MAUSSUS. — F. c/iaussee. (A. 1408.) MAUSUIIA. — I'lo (A. 111)2.) MAUl'UTA. — Idem Tol-TA. .MAU rUll.\.. — Idem i|. Molta, pensilalio pio frumenli molitura. MAVIscUS. — .Malvicius ; mauvielte. MAYORS. — Pro Mafohs. MA.X. — Vid. Mac. M.VX.V. — Massa, moles ; inasse. (A. I.IOO.) MA.XAIllA. — Minister, vel qui vectigalia colligil, apud Panormilanos ; sergent ou re- crveur des tnilles. (.Marl., .[need.) — Casa ex lignis abiegnis inter se compactis, absque luto aut bilumine fabricato ; cal>ane faite de hranehes d'arhres. MA.\FNA1>A. — Familiaris, homo de mais- nada alicujus, Fc/. Maisnada. (.Mur.) MA.XE.NARE. — Molere ; miiudre. (.Mur.) M.VXENATUHA. — Mola molendinaria ; mcule de moulin. iMur.) MAXI.M.\. — Kecepta sontenlia et regula ; a liome. (Forlesc.) MAXIMATKS. —Magnates; les grands, (Clem. VII PP.) .MAXNILK. —Idem q. Mainillum. (Irm.) MAXUCA. — Clava ; masse, massue. (Ord. Vit.) MAYA. — Cumulus, congeries ; las, man- eeau. [Ch. Bomb.) In mala, id est insimul. (Id.) MAY. — T'lV/. Mai. MAYERA. — Fermenlum, ul MAtiHA. (S. ^•> • • I • /. M.V^YERIA. — .Vxis crassior ; mauncr.{.\.. i;J34.) — Fermenlum. ut Maeuia. (S. x.) — (Juodvis lignum icditicatioiil idoneura, ul .Ma- TEIIIA. (A. i:t34.) MAYtiNERlA. — iA'ii/nerii officium ; office, c/uiri/e fie seri/eiit ; ol. mehierie. (A. i;J.'JK.| .MAYM.V. — l.udi qui primo die niensis Mali agebanlur ; plantation de I'arbre appelv mui. (Oliver. Mail.) .MAYNAiilU.M. — (luidquid ralione oflioii alicui compelil, pula habilalio, victus, vcsti- Iv.s ; profits, emoluments dune charge. (.\. l.-ill.) MAYNAMENTIM. — Praidium ruslicum, ut Maimllum. (A. »;)14.) MAYNKMA. — Faniilia, ut Maisnada ap. Uclpliinales. — ttriicium mai/neni, ut MAiiWK- KIA. M \Y.NFUIA. — Had. nolione. MWNKRIIS. — I'aniiliaiis, dom'-slicu* ; gervien.«, ai)parilor ; serriteur, domeilii/ue at- /,Yi/i^ a line muisnn, srrp'-nt ; ol. iiinnif, me- nii'r. MAYNll.F. - MAYMTILM Id.'m. q. Maimlli m. — Kadiui uoiiono in Bre8»i«. 1403 MAZ LEXICON MBD 1404 MAYR'VMKN. — I.igniim quo dolia compo- nunt ; tnci-rain. (Conx. lirag.) MAYUASTHA. — Xoverca ; mordlre. {Vet Gl.) MAYTALLATA. — Eadem nolione q. May- TEHIATA. MAYTKRIA. — Mensuia frnmentaria ; certahtc mcxure pour les grniiht ; ol. inciiaerx. MAYTERIATA. — Modus agri, quantum sufficit ad satioiiem unius iiiaylcrix ; quanlUe de terre nicessaire pour absorber un meitaers de semrnce. MAYUS. — Medius, dimidius ; demi, (A. 1279.) MAZ. — Vid. Mas. MAZA. — Uigidus panis, biscoctum, seu cibus ex farina, oleo et aqua conf(ictu3 ; bis- cuit, ou boiiillie de farinc, d'eau cl d'huile. {Vet. Cod.) MAZACCARA. — Salsitia ; savcisse. (Alex, latr.) MAZACRIUM. — Slrages, ut Masacrium. (A. 1-218.) MAZADA. — Mansio cum agri porliuncula, ut MANII.LUM. {H. Occ.) MAZAFUSTUM. — Machinae bellicae species, fustibalus ; Ital. mazznfusto. (Ap. Mur.) MAZ.'UtANIA. — Curia regia Maurorum ; cour, suite des rois maures. {A. SS.) MAZALIS. — Porcus castratus ; pore chd- trk. {St. n.) MAZARKIUS. — E mazarn confectus ; fail de madre en madre, Vid. Mazeu. (.\. 12G2 ) MAZAREUS. — Ead. nolione. {.\. 1311.) MAZARINUS. — Kad. notione. (A. l'23l.) MAZARU.Vi. — Idem q. Mazer. (A. 1271.) MAZORIXUS. — Ead. notione. MAZELINUS. — Adullerinus, utMANZELiNj.s. — F]ad. notione. q. M.-inzer. MAZENARIUS. — Qui a calicibus, Gallis mnzeres dicti, erat ; officier de cour charrje de conserver les rases en madre ; ol. madri- nier, mnzdinier. {Lib. nig. Scacc.) MAZER. — Materia de qua conficiebanlur pocula et vasa ; substance en usage po^r In confection des vases a boire, coupes, 6cuelles, knnaps. etc., et qui n'itait autre chose qi'e le cceur et la racine des di/fdrents bois em- ploy6f par les tourneurs et les labletiers ; o\. madre, mazer, madrin. (Pass.) — Vas ex mn- zero nonfeclum ; imse, coupe en m.adre ; ol. mndrin, mnzelin, mnznrin. etc. (Pass.) MAZEitlUS. — Qui clavam tenet ; mossier. {Ch. Ital.) — Idem q. maznreius. (A. 1121.) M.VZETTA. — Fasciculus, ornamenti genus : « Centura una argenti cum mazettis duobus el fiquectis. xuii. » (Mur.) MAZINARE. — Molere ; moudre. (Mur.) MAZIUS. — Idem q. Mazetta. MAZMUTINA. — Idem q. Masmodina. MAZUdA. — Idem q. niaxuca. MAZURA. — Domus, pro Mansura. (A. 1120.) MAZURALE. — Idem a. manillum. (Ap. Steph.) MAZUZiE. — Schedffi quae periodis e Deu- leronomio binis inscriptae, postibus ex lege apnd Hebraeos, affigi solebanl. (Hofm.) MAZZ. — Vid. cum .Maz. MAZZI'7rA. — Veslis episcopalis pars, quse in loco preecipiti el periculosis- simo icdificaretur. .MI'^DK'A. — Obstelrix ; sage-femme. (Isid.) MKDICALIS. — Medifinalis ; de miaccin, medical. (S. Golumb.) MKDIGA.MKNTARIUS. — Veneficus ; qui cmpoisonne, v6n6neii.v, veni)neu.v. (Cod. Jusl.) MKDICAHE. — Medicinam protileri, exer- cere; f '-ei'cer ia midecine, fairc le midecin. (Ap. Lam.) MEDIC.VTIXUS. — Ul Medicalis. {A. SS.) MKDI("AT(»H. — .Niedicus ; m6decin. (A. Iil2.) MKDK'ATUIIA. — Pretiuni quod cliirurgo pro vulneris curatione dalur ; honoraires dun cliirurgien. (I.r.v Sal.) Mi:i)ICINA. — Malagma; calaplasme. (A. 1312.) .MKDIC1N.\M.\. — Medicorum ars ; art m('- dical. (/.'•'• Snl.) MEDK'I.NALITER. — Arte medicorum ; par I'arl, avec I'arl medical. (.1. .S\V.) MKDICINAHK. — .Medicamenia adhibere ; ddinur dv-: remrdrs, mrdici>irr. {.\. 1335.) — .Modicinnm oxercere ; exrrccr la tnddecine. (St. M(ml. Keg.) .MKDKfUS. — Madicm vulnerarius, clii.ur- giis ; v/iiriirgicn. (.1. .V.S'.) .MKUinilRA. — Tribulum quo pro mcnsuris percipiliir ; la.ro pour leu mesiire.i. (.i, .s>-.) MKDIK. — Mediocrilcr; mmiocromenl, m li\rn ni mat. (Lad.) MEDIKSTINUS. — Medinslinns ; domnti- iiiii- i/ii'nn emiilnyait aux lrar(iu.r de la rfcr- niitrr ctatse. MKDIESTRINUS. — Ead. nolione. ( »Vr. (U.) MEDIETANEL'S. — .Medius ; qui est nu mi- lieu, milieu. Chirographum mcdicta»tun%^ I.i07 MED I,EXICON MEP 1408 pigniini qi:od in media cKarla appoiri =olrl, sen polius charla in duas paries divisa. (A. 1171.) MKDIKTAHIA. — Medietas ; moitie. (A. 1255.) — Pra'dium quod coiiliir a medtelavio ; /crmc dannee a iitoilie //-I'lls. (Irm.) M!i;DIli'I\VKIUS. — Colonus pailiariiis ; co- lon pfirtiairc, fermier a moitie fruits, mbtaycr. (Pass.) MI":UIi"rAS. — Pi tedium quod colilur ad medietalem frucUium, ut Ml'dietahia. (Mc- dietns non raro occurit apud scriplores me- diae et inlimrp fetalis pro dimidia parte redituum rei cujusvis. Prn merUetalc, in Leg. Sal., idem quod pro sua cujusque par- te sonat.) — Parinus serico lanaque lexlus ; i'toffe cle laine et soic tm^lee ; ol. ferandine. (.\.. 121)4.) — Inlercessus, mediatio ; intercossinn. mklitation. (S. xiii.) — Mediocrilas ; milieu, mcsure. (A. 1319.) — Medietate plegia seu fidejussiones esse videntur in quibusdam inslrumenlis : « Neque ab eis (rusticis) quid- quam exigam, nee annonam, nee avenam, nee ovem..., neque eos medielarios hai)eam, aut in plegium miltam, » etc. (CA. Onh cp. Cam.) MKDIETENARIUS. — Administrator, pro- curator, qui rem alterius traclat, vel polius colonus parliarius ; rc^iweur ou nu'tm/rr. (A. 129!).) MEUIETUIiA. — Idem q. MEDrATLiu. MKDI.MISSARIA. — Dignitas ccclesiaslica secundi ordinis, in Nordgav. MKDINUS. — Monetae Turcicaj species ; sorle de monnaie turque. U¥J)lOQ.R\'i.— Mediocrix hnmo; Vid. Homo. MEDIOGRITEli. —Satis abunde ; su/fisam- ment. — Dimidiatim, aequa portione ; par moiti6. (A. 1322.) MEDIOCRUS. — Pro ]\Iediocris. MEDIUNARIUS. — Medionarius ntansus, qui ad medietatem fructuiim tenelur; domaiiic cullivi' d ninitie fruits. (Script, rcr. Fr.) MKDIO.XIiMUM. — Meditullium ; militu, es- pace interinediaire. (A. ,SS.) MEDIOXIMUS. — Minor natu, secundo ge- iiilus; pui)i&. (Ap. Pez.) — Medius ; /n^7(('/^ {A. SS.) — Fruraentura miscellum ; bU>. mr- leil. (Chartul. S. Joan. Laud.) MEDITALLIA. — Semitallia ; demi-taiUe. (A. 1224.) MIsDITANEUS. — Meditanetim bladum, frumenlura mistum ; ^nbteil. (A. 1221.) — Mediterraneus ; qui est au milieu des terres. (Th. Oil.) MEDITARI. — Animum relaxare, praeser- tim venatione ; xp recreer, se dixtraire rncha.i- sant. (A. SS.) — Indicare, signifinare ; hidi- q»er, fnirc connaitre. (Mur.) MEDITAUIA. — Idem q. Mkdietaria. MEDITAUIUS. — Colonus partiarius, idem q. Mkdif.takius. MEDITATI.M. — Pro medilale : u Psalmos quidem ul caule et meditatim recitaremus prwrppit. » ( J'it. S. Ans. pp. Luc.) MEDITATIO. — Animi relaxalio ; delasse- ment. {A. SS.) MI'.IM TATiilUUM. — I.ocus, nbi quis me- dilatur, sludet ; lieu de mddilation, cabinet, rclrait. (itab.) MKDriURlRE. — .Medilari scepiuscule. (.1. SS.) ftlEDll'M. — Ratio, argunientum ; rai.inn, viotif, moyrn. [Unl. rcr/. Fr.) — Tribunal, seu jurisdictin, apud ■ Genuenseos, ubi de causis civilibus agebatur ; .wrte, de tribunal civil clu'z tcx drnois. {.\p. Mur.) — Per )m- dr.:m, ex dimidia parte; par moitie. (A. 1314.) — In medio rclinr/uere, in dubio ; laisser une chose a moitie fade. [Script, rcr. Fr.) — Ire per medium, Irajiccre ; traverser, jmsser au milieu. {A. SS.) MEDIUS. — lleceptor, actor concordire ; mhliateur, pnciflcateur. (Is-id.) — Ager qui a colono ad medietatem fructuum colilur, ut MEniETARia. (A. 1251.) — Mediocris, qui nee sumrni nee inlimi ordinis est ; mMiocre, mnyen, qui nest ui lien ni tnal. (Pass.) — Mcdius seu tenens medius, vox forensis, vassallus seu tenens domini capitalis qui alios babel vassallos aut lenentcs pro quibus respondere tenelur domino ; Vid. Tenens. (Plet. — Mcdius mansus, idem q. Medif.ta- HiA, praedium ad medietatem frucluum cul- tum. (S. XII.) — Medius Judex, is ad quem aula quo ad alium provocari polest ; jurje Ir premiere instance. (A. 1356.) — Medium luenon, frucluum seu redituum medietas ; moitie. fruits; ol. mkgerie. (S. Xiv.) —Medium ;3/a/ii(;rt, campus, planities; plaine. (Ap. Bal. Misc.) — Medium vinum, seu tenere ad me- dium ri'Hio^i, vineam scilicet e qua vinitor partiarius vini, quod ex eo provenit, alleri ex pacto prcebet ; tenir une vigne d. moitii fruits. {J'ahul. eccl. Vienn.) — Tenere, dare ad medium, id est ad medietatem fructuum ; tenir, donner (i moitie fruits. (Pass.) MEDLETA. Culpa quam quis inopinale committit, non rixando solum et pugnando, sed immiscendo se pacifn'e rei cuivis vel nego- tie. (Spel.) MKDO. — Polio ex melle et aqua; Wsson faite d'eau ou de m.\el, hydromel. (Pass.) — Mensura ejusce polionis ; mesure enusar/e ponr I'hi/drouiel : <( ires metlones. » (A. 949.) .MEDOLLALIUS. — Mensura; species, ut Medo. MEDUALIA. — Mensura liquidorum, ead. q. Meillekola. MEDULCARE. — Amarum dulci tempcrare; adoucir ce qui est amer. (D. Cal. H. Loth.) MEDULLA. — Mica ; inie. [Cer. Horn.) — EUychnium ; meche. [St. ecc. Tul.) MEDULLITER. — Perfecte, plene abso- lute; completement, entierement. (Ap. Mur.) MEDULLITUS. — Ead. notione. MEDUS. — Hydromel. ut Medo. — Pro modus : « Vindicare nullo medus, » id est nullo modo. MEENELLUM. — Idem q. Maani llus. MEEEEHIA. — PrEedium quod a colono partiario colitur, ul MiiDiKTAiUA. (/>'<';/• I'"'- Alenc.) MEFAGERE. — Idem q. Mesfacehe. 1109 MSI MEDLE ET INFIMiE LATINITATIS. Prompluariura, cella ; MEL 1410 .ME'lACIiRl'.UM. • mngrisin. [St. (icn.) iMIiflAUo.MIiSTirUS. — Magnus domcsli- CU3, digiiilas in aula ('onstaulinopolilana, summus niililiai pitefyclus ; Vid. Domesti- cus. MKGADCCAS. — Afagnus dux, Griece |xi-|-A- Wj\, dignilas in aula Conslanliaopolitana, classis inilitaris prajfectus ; chef de In marine mililaire. MKdALlNUS. — Idem q. Mygalinl'S. .MiidALTRIARCllA. — CoiTuplu pro mei/a- hetcriarcha, qui Byzanlinis scriploribus, ijieYc<£-of.v;ip/r,;RIL'S. — Colonus partiarius ; mc- laycr, fcrmicr a moitie fruits ; ol. megicr. (Ch. Atass.) — Intermedius ; qui est place cnlre. (A. 1193.) — gui vasa ad slalutam men- suram exigit ; verificnteur des 2miibus efriuit. .MELAMiOLIA. — Oucrela, expostulalio ; ptiiintr, rerlamation. [St. ercl. I'nl.) .Mi:i,AN(iOLUS. — .Milium nuranlium ; (irdni/e. iSlcpli. do Ins.) .MELAItlU.M. — Pomurium ; i'er,/cr. (Wen- del.) .MELATA. — Mcspilum ; nl/lier cl ne/le; ol. nvle. A. laiS.) MELi'lMT/K. — Dicli Gripri qui, per lotum Orienti'm longe latcijuc .^parsi. Spiriluin sanr- luiii a solo I'alre procedcre, [lurgiitoriuni nul- lum exsistero, pessime rredunl. MEl.CiiDlATA. — Pro Mk>c\ldata. MELEAl'.KUS. — Mrlencea penmi, iiielct- 1411 UEL LEXICON MBL I'llJ gridis, ul vidclur, Gal. poiile d'Inde. (St. A.«l.) MKLKAHE. — Rixari, meslciam provocare, iilem 1]. MbSLEiARE. {Lob. //. Hrit.) MELKCHINUS. — Vul. Uyzantius. MKLE(tETA — Floris species. (A. SS.) Mi'XlilA. — Idem q. Mesleia (A. 1202.) iMELENCOLlA. — Angor, aegritudo ; inqaii- tude, malaise. (A. i;U)2 ) MliLEQUIMJS. — Moneta aures, ead. q. Mkloouinus. MELETUM. — Mali species. (A. 1321.) MELL\CtlUS. — Ad melicnm peilinens; Vid. Melica. MEL1C.\. — (Irani species de qua passim veleres chartai Italicse, milium Indicum ; hie sarmsin. MELICHUS. — Pioetor Saracenus ; cadi. (Ap. Mur.) i\IELIFICARE. — In melos seu carmen redigere ; metlre en veis, versifier. (Acii. Spic.) MELIGARIUS. — Melicse palea, slramen ; paille de savazin. (St. Mut.) MELIGNIOSUS. — Vitiosus, carnes mcll- ffniosx, id est morticinte, corriipltfi ; viandes gatees{k. 1308.) MELIGOH. — Vox, ut videliir, a Greeco |jt£XlYr)oy«, vocalis, suaviter canens, efficla. (^1. 56". Den.) MELINUPORPHYRUS. — Color flavus ; couh'uv jaioiatre. (Ap. Suarez.) MELINUS. — Color luleus, seu colorem mali habens ; couleur jauncitre tivant sur la jmvnne. ( Vet Gl) MKLlOli. — Meliores Iwminosi, meliores villx, prfEcipui villse cives ; les principanx d'vne localil6 [Lex. Long.) Alias dicunlur me- liores regni, meliores terrx. — Melinrcs natu, qui aliis majores nalu ; les nines. {(Ireg. 7'tir.) Meliori hora, solilo citius ; de meilleitre heure. {Vh. Occ.) MELIUR.AMENTUM. — Profeclus in melius, sanalio ; amelioration de la sanl6. action de guirir. {A. SS.] — Heparatio, refectio ; r6pa- ration, retahlissement, rcslaiiralion. (Pass.) — Dolis acccssio, incrementnm ; ai/ynienlation de dot (A. 1218.) — Emphyteusis ; emphi/- l/ieose. (Pass.) — Melioramentum jacere ; Cfere- monia apud Albigenses haereticos usilala, forle quando quis illorum sectae nomen suum da bat. MELIORAR?]. — Meliorem vel melius red- dere ; rendremeilleur,ameliorer. (Ap.Hersch.) — Emendare, corrigere ; modifier, amendcr, corriger. (A. H02.) — Meliorare chartam, con- firmare ; confirmer, vnlider un acte. (A. 815.) — Meliorare filium, aliquid donare, quod lirwcipuum habeat ; arantager. (f.eg. Long. Wisig., I'tc. MI'>rJOH.'VIU. — Convalescere ; recouvrer la santi, gukrir. (S. ix.) MEI.IORATK). — Emendatio, incrementnm, refectio ; modification, ritabllisement, avg- mentation. ( ]'et. Form.) — Dolis accessio ; ut Mbuohamentum. (A. 1135.) MLLIURESCERE. — Mellor.'m fieri ; s'a:.:e- liorer. MELIORISSIMUS. — Opliinus ; le mcilleur. (S. IX.) MELIORITAS. — Bor.ilas, virtus; bonl^, droiture, veitii, (A. SS.) MKLIOSISSIMUS.— Idem q. Meliorissimus. {l^ex. Alem.) MI'XIS. — Inslrumentum quo tenlant ca- vernas vulnerurn; xondc. ( }'vl (H.) KlCiJTlA. — Idem. q. iMi:i)0. (A. 12:>0.) MiiLIUS. — Potius. (A. lOltO.) — Melius forum, minus pretium. (A. 1454.) MELLA. — Mensurte annoraria? genus : i< habeat duodecim dcnarios ct mellnin fru- raenti el avena-. » (A. ll'JO. — Mespilum ; ni-fle : » Ad festum S. Martini dimidiuni bos- spllura mellarum. » (A. 1203.1 MELL.VItlUM. — Vas in quo mel conser- valur, vel in quo vinum ponitur vel uvae cal- cantur; cuve, lonneait, baril. (J. de J.) iMELLAT. — Ludi genus, idem q. Cuoula. (A. 1441.) MELLEA. — Rixa, ul Meslf.ia. (A. 1202.) ft'ELLP'IA. — Forte tribulum pro mellc praestitum. (A. 1202.) In nonnullis instrumen- tis, idem jus esse videlur quod alibi aholla- gium, Gal. espave d'avelles vel espave d'a- beillfs, jus nempe quod habet dominus feudi in apum examinibus el eariim moUe, cum reperiunturin nemnribus vassallorum. — Rixa, ut Me.-leia. MELLEIUS. -- Mixtus ; 7nvM. (Ap. (Mur.) MELLERIUS. — Mespilius ; neflier ; ol. mellier. (A. 1247.) MELLETUS. — Piscis species ; merlan; ol. melle. MELLICATUS, — lUectus ; nmch&, siduit, {A. SS.) MELLICIDA. — Cui apum cura demandata erat; celui qui est charqe de soigner les ruches. (A. 1358.) MELLICRATUM. — Idem q. Medo. Ml'^LLlCUS. — Pro 'liELLiTUS. MELLIFIGIUM. — Apum oiius ; travail des nbeilles. (Ap. Lud.) MELLISSIMUS. — Pro Meliosissimos. MEELITA. —Idem q. Mrdo. (S. Hier.) MELLITAS. — Suavitas; douceur. C^. Don.) MELLITGR. — Qui mel vel ceram conficil ; celui qui exlrait le miel, on pripare la cire. {For Leir.) , MELLITUM. — Idem q. Medo. MELLOPROXIMATUS. — Officium seu di- gnilas melioproximorum ; }'id. Melloproxi- MbS. MELLOPROXIMUS. — Qui a proximo scri- niorum primus proximusque erat, proximo proximus fulurus; qui pro.vimmn proxime conlingebat ; cui eliam nadem quae proximo dignilas allribula. {('od. Th.) MELXUS. — Mflinus color ; sorte de cou- leur blanche naturelle. (Hariulf.) MELD. — Nilus sic dictus ab aquia lutosis el caenosis ; le Nil. (Symm.) MELODA. — Cantus, ul Melodur. (Port.) MELODIA. — Cantus ecclesiastici species : 14i: MEM MEDI^ ET INFlMiE LATINITATIS. MEM 1414 (I sei|uUur versus, Epulemur, inde melodia. » {Ovd. Horn.) .MlXODlAliE. — Certa vocis modulatione (Iccanlarc. ((iuid. Disc. Fai's.^ iMIil.UUIMA. — Goncerilus ; accord de voLv ou (rinstniinents, melodie. {A. .S'.V.) MliLODIOSUS. — Canorus ; harmonieux. (A. ss.) Mlil-ODlSliNTER. — Suavi sed liisli raodu- l.ilione : « Pruidulci... melodia haiic senlen- tiain cucinerunl melodise iilcr in [neinoriam et laudcin deluncti. » (Aimer, de Teyral.) .Mi'^I^OUUS. — Canlalor ; chnntetir, chantre. (Au-on.) Melodus infans ; Gal. enfant de choeur. (Ord. Roman.) — Cantus ; chant melo- dieii.i;. (I'rud.j MELUG.VRIUM. — Crates aut virgulloium fasciculus ; ctaic ou fa.fcine. (I'et. de Cresc.) MKLOl'YGXUS. — Mendose pro Miisopvc- MELOQUINUS. — Monela; Ilaiicai genus; monnaic ilalienne. MKLOS. — Melos, odis, in .1. SS. MIXOT.A.. — Taxus, animal mordax. (Hbrard. liet.) iMKL,(^TH. — Pellis ovina ; peau de brcbis. (]'ct. (11.) MKLSCAKA. -- Idem q. Medo. MKI.sk TA. — Idem q. Mellkia. MELU.M. — I'omum ; pomme. {Vet. 01.) iMKI.US. — iMalus ", y>o///;Hi'(,'/-. (Ap. .Mur.) MKMliORXIA. — Tutela, ut M.\mbuiima. (A. 12-7:2.) MKMBRAGULUM. — Involucrum, ut vide- lur, quasi ex membrana ; enveloppe. (Script. rcr. Fr.) MK.MBKAilIUM. — Prtuslaiio ex membris aninialium (a. 1329) ; I'id. Memurum. MKMUi. A.N'ARIUS. — Qui meinbranas paral ; parcheminier, fabricant de parche.nin. (Vet. CI.) MliMBllANATIM. — Membralim, per par- tes ; piiice a /lirce, en detail. { ]'et. (U. i .MKMHRA.NKO. — Qui tympanum pulsnt ; qui lint le tambour . [Vet. Gl.) .MKMHIlANKLiS. — Ex membrana faclus ; lie j)arcliciniii. (Pass ) .MKMlil{ANU,.A. — .Membrana, cliaita ; parchi'inni, et facte qui i/eslicrit. [Tabul. S. I •((•/. .\l.iss.) .MKMHRAMJI.U.M. — Kad. notione. {7'ab>'l. lint It.) .MliMURANU.M. — Ead. nolioiie. [Lex. Lnut/.) .MK.MBltARK. — Instruere, ornare ; f/arnir, jtiirrr. (A. SXtl.) MliMltlilllJ.UM. — Parvuin membrum ; mrtnhre de petit volume. (.1. .S'A". lien.) MKMHHOSITAS. — .Memhrorum magnilu- do ; /ii/u-i\ (/randi'ur ties tiieiiibres (Ugul.) MKMUKU.M. - Pars nlleriu.s, vcl quod nb alio priiilet; parlie d'un lout, drpeintanrr, nc- rrsxtiire, inemlirv : u Maneriuni de Ka.'tkel cum omnil)us suis numbn.t el perlineiiliis. « (V. 1442.) — Memiirana ; parcliemin ii icrire. (Salm.i — I'crna ; CK4.V.VP ile deritii)re du ro- ckon: « Dedil S. Petri uccleaiie... singulis au- nis nammos 12, duoque memhrn, sive duasgal- liuas. •) (C'Ac. BesueiLi — \Uu et mmnbnua, formula usitata in hominiis qua vassalius do- mino cavel lie vita ei eripiatur, aul io membris lijedatur, curam piifit;ipuam se adliibiturura. Membrum loriex, perleudi loricu.' ; /lartie d'un ficfdelirfherg, (C'elail la huitieme partiu.) UE.MIUIUS. — Perna, ut Membhum. — Mem- brana, ut pariter Me.mbrum. .MivMKNTU. — Pars Canon is ecclusiaslici, in qua mentio fit vivorum et defunctorum, qua; incipil hac voce ; » In suo Memento .Missa' ha- beat specialem memoriam dicli fundatoris. » (A. 1427.) — Memento mei, Dominica prima ante .Xalalera Uomini ; le (juatrieme dunanclu de I'Avent. (Pass.) MKMINKIIK. — Pro meminisse. (Chrod. Met. ep.) iMEMIXITUS. — IVaefalus, cujus mentio fac- ta ; pri'cite, dejii dit. (A. 10'J4.) MK.MnU.VI^;. — Inslrumenlum quo inquisi- tiones juridici.; prsecipiuntur. {St. cccl. Uaioc.) MKMURALIS. — Pro Memohabilis. {G. Chr.) ME.MOIIAMEXTUM. — Monumenlum ; mo- nument. Vet. Gl.) MEMuBANDA. — Adversaria ; mimoirex. {Mon. Ani/l.) MKMURAKI. — Pro Meminisse. (Cone, ffisp.) MEMORIA. — Monumenlum, sepulcrum ; monument fiiniraire, lombeau. |.S. llier.) — Oratoriura m quo recondilur sancli alicujus corpus ; oratoire qui renferme le corns d'un saint. (Pass.) — Reliquiarum conditorium, Ihcca ; nteuble ren/ermant dcs reli(iues, chdsse, reliquaire. (Pass.) — Ecclesia. sacellum ; tgU- se, chapelle. (A. 1406.) — Allarc ; autel. (.4. SS. lien.) — Loculos in quo reliquix- alicujus sancti recondilie ; niche oh sont di>posi:es les rc- lirjucs d'un saint. (Id.) — Qua;libel res qu;i' sanclo alicui in usu fuit, verbi gratia, baculus, etc. ; objets ayanl appartenu a un saint, com- me son Ixiton, etc. (Id.) — Litis juiiicaada* ins- tructio, ordiualio ; instruction judicinire, md- moire. (A. 1452.) — Scriptum sumniarium (|iioil rernm actarum memoriam renovat ; mi- uioriul. (Ord. rcij. Fr.) — Sonsu ; sentiment : « .Ma.ximo limore fere niemori'i privalus. » (.V. 13S1.) — .Memorix : I" exso|uia;; fuii^railles, obse'/iies ; « Poraclis a viris ecciesiaslicis mor- tuiirum mrmoriis. » (Inst. cccl. f'antuer.) 2° Auniversarii sanctorum diesseu fesla; />V('(r»;i saint. (Joan. Ilierosol.) 3" Commemoratio sancli ; cnmmtmoraison d'un snint. [Si. .V. Ca- liel. /li/ur.) MEMiUlIAGUS. — Qui memoriam conserval et ab obiivione vindical; i/ui (jnrde le sotirfnir de, i/ui n'oiildie pas. MEMORIAI.K, — Monumenlum, sipulcrum. ut Mrmohia. (Drd. Vit.) — Hiplonia, cliarl.i. Motilia; cbarlr. Hire, arle.{\. KJSi.) -Index, sylliibus : llxte, index, {('one. Illsp.^ -- Mcmo- T\ti\ aolirenir. (.\et. reg. F)'.) — Metnnralia, scripla quiB lili inslrucu'la' inscrviunl ; mJ^moi- rrK j,iilie,nirei. ( V. 14S.'.) MKMdUIAI.IS. — M, ,„or„il\sriiciilta,\>ia//t'. (A. 1287.) — Certa agri poiliuncula cum man- sione, ut Manillum. (A. 1-258.) — Pro Homena- ffiinn el retenlio; Vid. h. v. — Menagi'/m dc- ^cimx pro decima drcimx, seu Redecima, quod ministrriaUtatisJus alias dicilur. (A. 1239.) MEXAICIUM. — F. minulum lignum, qu. d aqua ducilur; menus bois, broussailles. {\. 1360.) MENAIDA. — Veclura, quam quis domiiiD priBstare debet ; corvee d>> charrni. (A. 1188.) MKXALMIERA. -- Servilium niililarc cum equis, f. pro Menamkntum. (//. Xein.) MENAMENTUM. — Paclio, Iractalus, uL Mena. (A. 1217.) MENARE. — Ducere, regere ; conduire, rS- gir, goHverner; ol. mener. (Gam. Pereg.) MENARI.A. — F. pro Maneria, mansio, do- mus : « Dedit monasterio... unam mansam in Rocharusa, et decenam in Alonsio,... cum tcr- tia parte de mennria quam ibi habebal. (.A. 1096.) MENATA. — Clandeslinum consilium ; in- trigue secrete, mcncc {Form. Anderj.) — 1-uc- tio ; action de conduire. {St. Cad.) MENATORIUM. — Inslrumcnlum quo ali- quid cum aliquo jungitur ct movelur. (Ouid. MBN 1416 Veclura, ductio ; ciuirroi. jcnus forn. ;i.' inco- miniila, ni de Vigev.) MENATLIRA. {SI. Cad.) MENAIILUM. — Jaculi gnila?. MENAYGA. — Mcnnx/ca ligna. Tailor; menus bois. {St. Verc.) MEXCALDATA. — Mensura agraria 100 vir- garum ; mesure jwur Ics bois et les terres ; ol. mencaudee, mancault. (Pass.) — Pro Mencal- Dus, mensura frumentaria. (A. 1000.) MEXCAI.DUS. — Mensura frumentaria in dicecesibus Cameracensi et Atrebalensi nola ; mesure pour les matieres seches ; ol. mencault. .MEXGATUS. — Ead. jnolionc. (A. 1200.) MENIHUDUS. — i:ud. nolionc. (A. 1302.) MENCEPS. — Menle caplus, insanus ; in- ■icnsd. (Ugut.) MEXGODATI.'S. — Mensura agraria, ut MliNCALDATA. (A. 1230.) iMEXGOLVlTA. — Ead. nolionc. (A. 1308.) MEXCOLDIATA. — Had. nolionc. (A. 13U.) .MEXGOLDUS. — Ut .Me.ncaldus. (A. 1234.) MEXDACILOljUIUM. — Mcndacium ; mrn- sonr/e. { Vet. Ol.) MEND.Vf'ILOOUUS. — .Mendax ; mcnteur. (Id.) MEXUATOn. — Ead. notione. (Isid.) MEXDIGAliULA. — I»e monachis pollssi- mum dicilur qui, relictis suis monasteriis, per diversas cellas vaganlur ; tncndiant. (S. Pau- lin.) .MENDICABUXDUS. — Qui mendical ; men- diant. (S. Aug.) MENDIGALITER. — Kx cornigatis clccmo- .svnls. (A. 1310.) ' MEXDUSITAS. — Fallacia, mendacium ; fausseti, me>isonge.{.\. Mur.) MENDOSUS. — Falsus, supposititius ; fuur, supposb. (Ord. reg. Fr.) MEXDUM. — Damnum ; dommagc, preju- dice. (A. 1180.) MENERIUM. — Fodina; mine, miniere. (A. 1327.) .MEXKSCALEUS. — Qui cquorum pedes ferro munit ; marechal ferrant. — Copiis mi- litaiibus prsefectus ; mar&chal d'annee. MENESTP^RELLUS. — Mimus ; mime, come- dien; ]'id. Ministrelli. (A. 1336.) MENESTRALIA.— Idem q. Ministisalia. M EN ESTR ALIUS. — Arliftx ; liomme de metier, ouvricr, artisa>i ; ol. mcnrsfre, menes- trier. (A. 1350.) — Minus, joculalor ;ji'on^/e'!(r, boufjon, etc. ; Vid. Ministrelli. MENESTRALLUS. - Idem q. Menestehicl- LUS. MENESTRIO. — Artifex, ut .Menestraliis. .MEXETUM. — Species cornu lignei, apud Scolos ; cor de chasse. MEXEVELLU3. — Manipulus ; po'gn&e, pa- qnet. (A. i;}83.) MENEVERU.M. — Vid. Varius. MEXGERIUM. — Pastus, seu jus paslus in prffistationes pecuniarias commutalum ; ]'id. Pastus. (A. 1183.) MEXIDULA. — Passer ; moincau. (Mart., Anipl. Coll.) MEXIFERRUM. -- CoUarc, millus ; collier. (Ap. Mur.) iSIEXIXUS. — Ephebuo honorarius ; Jcune homme attache a la suite d'un prince ; ol. me- nin. MENJALIA. — Expenste pro viclu ; depenses pour son entretien. [Ord. reg. Fr.) MENJALLIA. — Eadem notione. MEXJAYLLIA, — Expensie pro incarcerali hominis victu et potu ; Vid. Garcerarium. MENLA. — Pauls seu placentte genus ; (I Ilem, diebus Xalalis Domini... dare lene- 1417 MBN MEDI^ BT INFIM.B LATINITATI8. MBN 1418 tur (Pitantiarius) tres coleridas sive menlnt pro quacunque pilancia. •> (A. 1531.) MKNNE. — Pro rneiise. (Ap. Meichelb.) MENXENUS. — Hircus castralus ; bouc chdtr6. (A. 1390.) MENO. — Eadem nolione. (A. 1268.) MENOARR. — Pro 7ninuere. (A. 653.) MENOtLUS. — Manipulus minor fascicu- lus ; pai/'fei, botte. (A. 149().) MENOMEXA. — Piscis species. [A. SS.) MENUUULUS. — .\ minor diminut. ; petit, moindre. (A. 857.) MENOTUM. — Manica ferrea ; menotte. (St. Laon.) MENS.V. — Altare sacrum, in quo scilicet sacrum convivium peragllur, id est in quo sacra Eucharistia conticitur et percipilur, unde et divina Eucharistia mensa nuncupala ab Apost. ( I ad <'or.) , I'autel, la sainte taule, I' Eucharist ie. — Tumba. lapis qui sepulcra inslernitur ; table de picrre que I'oa met sur In (lipouille des marts, pierre tombale. {Mensa Ci/prinni, Carlh.iginc dicebatur locus ubi marlyrium consunimaverat S. Cyprianus et posUnoduin in memoriain mensa erecla erat, non, inquit S. Aug., quia ibi unquam Cy- prianus epulatus, sed quia ibi erat immola- lus.) — Slallum ; banc de marchaml, etal. [A. 1258.) — Pars machinse bellicoe jaculatoriaj ; le plateau, la pnrtie d'unc inachinp de ijucrre qui supporlc lex autres }tieces. (Carol, de Aquin.j — Qiiidquid ex bonis alicujusest, bona ipsa, palrinioiiium, dorninicum, denique quid- (piid ad mensam instruendam, id est ad vescen- dum, seu ad vitw commoda necessarium est,aut conducit ; bieiis, aroir, et la partic d'lin patri- moine qui sert k I'enlretien de qiiclqu'un ; ol. mense. (Ap. Flet.) — Men mnrmorea, una e parlamenli I'arisiensis jurisdictionibus anti- quior, cui |)rii;sunt comiles slabuli, marescalli Franciii', amirallus et protosecrelarius ; la ta- ble de marhre, une des Juridictiotis du parle- mrnt de Paris. (.\. 1VJ9.) — Memn canonica, ad ()uam una convivabantur ecclesiarum cleri- ci ; lahle oil les clers attachh a une hjlise pre- naient leurs repas en commun. (G. M.) De mensa alicuju.i esse, id est de familia, unde commensales, domeslici ; pure parlied'une fa- mille, s'asseoir ii sa table. (A. Il03.) — Men- sam tenere. convivio excipere ; tenir table. A nu'n.ia scpurnri, excommunicationis, ?eu epili- tnii species npud clericos et nionaclios, qua qui damnabalur ire'jjXoY'.a; rticebalur,qnod ab- batis henediclioni! in mensa privarutur: « si quis fratiT in leviurilius culpis invenilur, a mensa- partic ipaliono privi-tur. » (Heg. .V. lie- ned.) — .Men.tn rolundu ; \'id. Tabula. MENSAl.i;. — Mappa, linleum straguium quo mensa iiistcrnitur ; nappe. (Vet. Gl.) — Superlunica, quod mensalis speciem refi-rret ; Vf lenient de dessiix. .MENSALIS.— Mappa, ut .Mknsai.i:. ( Pap.) — Men.ialrs termini ; termini tnsjores qui jux- la flumina pnsiti sunt. ( I'et. .ii/riin.) MENSAKIII.S. — C>nicium in collegiata ec- clesia tiidicesis Nivernensis, is, ut videtur, qui mensam seu bona illius ecclesia; adraini- LbxICON MED. ET IRrili. LlT. strabat, vel qui .MENS.\TA. - mensam escanam curabat. Uiiiiis »i«i.v!\ servilium quo miiites in Aragonia obnoxii erant ; obligation de /aire le .service Tnilitaire pendant un mois. — Annona aut cibus ad unam mensem ; pro- lusions pour un tnois. (Chr. Fontan.) (JfQ- cium mensarii, in ecclesia .Nivernensi ; Vid. .Mensahius. (A. 1423.) MK.NSIOXARIUS. — .Ddituus, ut .Mansio- NAKIUS. MKNSiONATUS. — Pro memoratus. (A. 1438.) ME.NSIS. — Mensis intrans, seu introiens, pars prima mensis ; les quinze premiers jours du mois. Mensis exiens, stans, instans, astans &e\i rcstnns, mensis pars altera; la deiuvihne moitid dumois. (Pass.) .Mensis fenalis, Julius ; juillct ; ol. mois fenal. (Pass.) Me)isl% magnus, Junius, ob longiores dies; le mois de juin. (Pass.) .Vetisis messionum, .\ugustus ; le mois d'aoi't. (A. 1311.) Mensis novarum, Aprilis; le mois d'avril. (S. xii.) Mensis Paschx seu Paschalis, hebdomada Pascliaj ; la semaine de Pdques. (Qqf. ) la quinzaine de Pdques, sui- vant Carpentier.) Mensis purgatorius, Eebrua- rius ; le mois de fevrier. (A. 1410.) — .Mensis undecimus, Januarius ; le mois de Janvier. (S. vi, vii.) Mensis ditodecimus, Februarius ; le fnois de fivrier. (Id.) .MENSORIU.M. — Quod est in mensa, ut mantile et vas escarium ; chose de table, com me nappe, plat, etc. MEXSTRUA. — Reditus species. (Inn. Hi PP.) .MEXSTRUALI.\. — Unius mensis serviliuin, ut Mensat.v, seu polius tributa quie, ut vide- tur, singulis mensibus exigebanlur; droits qui se pai/aient chaque mois. (.V. 1235.) MEXSTRL'US. — Menstruus casus, morbus quo quis singulis mensibus vexatur; maladie qui arrii-c tons Irs mois. (.1. SS.) .ME.NSIJ.VLE. — Annona aut cibus ad unum mensem, ut Mknsata. (.V. Si'J.) MEX.sr.VLIS. — Menstruus ; mensuel, qui a lieu tou.s les mois. (.Vp. .Mur.) .ME.NSU.VTl.M. — Singulis mensibus; cha- que mois, mensHcUement. (Ih'xc. Car. M .) .MENSIJI.A. — Ma|ipula ; petite nappe. (Ach., Spiv.) — Iiiininut. a (/ij-^-vrj, quo quid quid ex bonis alicujus est, signilicatur : " De men m-'nsula unani villnin, (Idonlem nomine, cum oinni liannu suo 8iil)traho.'>((Vi)\ .W<«o»;i.) .MIl.NSl'RA. — .Modus agri. idem, ni fallor, q. .Vhai'knms. (.a. 1187.) — Mcnsurn annona- ria, eadem q. Sksteibaj.k apud .Xragoninsfs, et Hu.uETL's apud Hellijocenses. — Mensura in liquidis. cujus nolio est imperfecta <■ tjuinque mensur.v de cervi«ia. •> lEckenrd. .lun. Mm- sura rri/nlis. ad quani cii'teriK mensurn" exa- minanlur et reilucuntur ; mesiire i''talon. (W. Tli.) .Mensura mrrcadalix, ad quam res omnei q\hr in morralo vendunlnr exigi solenl ; /;i«- sure nffiriclle. (A. lilM.) in qniluisdam instru- menlis. mensura sumiliir : 1° Pro mnn.furn, locus domui ajdifirandn^ rommodiis ol hal)italio \p»tL; emplacement pour bntir une inai^on ei cette maison ellemiUne (Ord. licg. Fr.); i' pro 46 1419 MBN EXICON MBR 1420 corvatx seu operae quas 8ubdiU ac rusiici ex lege non ex arbilrio dominorum suorum ipsis priuslare tenenlur ; corvees ligilimement dues. {Tabid, nion. Derc.) MENSUH.VBILIS. — Moisurabiles panes, id est cerli et staluli ponderis ; jjnj/w d'un poids d6termin6. (Car. C.) MENSURAGIUM. — Quod pro nensura exi- gilur; droit dc mesuvaijc ; ol. mcsuraig . (A. 1269.) MENSURALE. — Ead. notions. {Leg. P.d.) MENSUKAKE. — Memnrarg ad aliquem sanctum, aegrum puerum vei ejus cadaver ad sancli cujusdam ferelrum seu sepulcrum ap- pendere et eereum ex voto ad ejusdem stalu- ram otferre ; exposer, sur le lombeau d'un saint, un enfant malade ou le cadavre d'un enfant mort, et placer a cote du malade ou du mort un cierge de la longueur de ce meme corps. MENSUIIARIUS. — Qui res venales ad men- siiram dislrahit. (A. 1283.) MENSURATA. — Modus agri, idem q. Men- 8UBA. (A. 1086.) MENSURATE. — Mediocriter ; parcimo- nieusement. MENSURATICUM. — Idem q. Mensura- gium. (A. 1248.) MENSURATIU. — Mensio ; mesurage. (Mad.) MEXSURATORIUS. — Ad legitimam et re- ceptatn mcnsuram pertinens ; relatif a In m6- sure legale. (Ap. Mur.) MENSURXALIS. — Menstruus ; mensuel, qui arrive chaque mots. (Malth. Syilog.) MEXSURNUS. — Unius mensis ; d'^in mois, qui dure un mois. (Pap.) MENTALIS. — Mentalis invocalio, quae so- la raente concipitur. (Lud.) MENTANEUS. — Mentanei oculi, id est mentis ; les yeux d'esprit. (Bonif. VIII PP.) JNIENTATUS. — Eruditus, cordatus, men- tis acie prceditus ; intelligent, prudent. (Go- clen. Le-v.) MENTFALITER. — Alta mente, attente ; avec attention. {Ann. Ben.) MENTIO. — Memoria, sepulcrum ; tom- beau. {A. SS.) — Mendacium ; mouonge. {]'et. Gl.) MENTIONALIS. — Idem q. Mentonalis. MENTIONARE. — Mentionem facere ; 7nen- tionner. (A. 1462.) MENTIONARIUS. ~ Mendax ; tnenteur. (Anast.) MENTIOSUS. — Ead. notione. (L. Alam.) MEXTIRI. — Nude, pro fidem mentiri. (Hincm.) MENTIRIOSUS. — Fallax aut mendax ; trompeur ou menteur. (Pap.) MENTO. — Pro mentum. (Mich. Scot.) MENTONALIS. — Quae ad mentum usque perlingit ; qui arrive jusqu'au menton. (Lex. Rip.) ME.NTUM. — Pro collum. {Reg. vis. Od.) MENTURA. — F. frons. facies adiflcii ; fa- gade. {H. Trev.) MENUALIS. — F. pro manualis seu Bam- HAUS. {Ord. reg. Fr.) et minutus piscis. MENUDETili:. — Fratres minores ; Frires mineurs. Cordeliers ; ol. Fr&res menus. (A. 1383.) MENUISERIUS. — Lignarius arlifex ; me- nuisier. MEXUSIA. — Parvus (A. 1287.) MEXL'T.^. — Inlestinne animaliura ; tripes, inlrslins des animaux\ ol. mcnuailles. {St. Per us.) MENUTUM. — Minutior moneta ; menue monnaie. (Hhl. Nem.) MEOLETUS. — Meoletum boschum, silva caedua, ut videlur ; bois taillis. {St. Verc.) MEQUERELLUS. — Pro Maquebellus. MERA. — Locus paluslris, aquaticus, pa- lus ; mnrnis, lieu mnrecageux. — Mera gulta, viiuim sponle defluens ; mire goutle.(k.{j?>Q.) Mera procisio, formula usitata in diplomati- bus Pontificum Romanorum, quibus alicui be- neficia ecclesiaslica conferebanl, cum eleclio tempore slaluto facta non fucral, aut ipsis vi- tiosa videbatur. MERACUL.A.. — Monetae minutiorls species, idem forte q. Minuta. (Planlavit.) MERACUS. — Merus ; pur, sans melange, {Vet. Gl.) MERAGULARIUS. — ^.dituus, administra- lor ecciesiae, idem q. Matbicularius. [Ordin. Cabil.) MERALLUS. — • Quodvis signum seu sym- bolum ; hinc, in quibusdam chariis, occurrit pro signo quo vinum venale significatur ; mar- que, signc, et dans un sens plus reslreint, ce gue Von met en eridence pour indiquer que Von a dii vin a ven/lre. (Pass.) — Tessera quae in plurihus ecclesiis, canonicis, capellania, aliisque praebendariis datur in praesentiae si- gnum, ut his quolibet sabbalo exhibitis tes- tentur, quoties et quibus officiis interfuerint, j et debitas recipianl distributiones ; mereau,: jeton de prksence; ol. m&rel. (Pass.) — Tes-j sera qua ludunt ; petit disque pour jouer\ sur le marellier ; ol. merelle, merel. (A. 1410.) MERAMENTUM. — Lignum aedificandig aedibus aptum, ut Materia. (A. 1328.) MERAXGGLUS. — Idem q. Melangolus. MERAXNIA. — Malignitas, improbilas m^chancetk. (A. 1341.) MERANNUM. — Idem q. Meramentum. (A. 1261.) MEHARE. — Distribuere, erogare ," distri- buer, payer, depenser. {Can. Hib.) MERARI. — Interpretatur amaricans sea amaritudo ap. Mart. [Ampl. Coll.) MERARIA. — Popina ; taverne. (hid.) MliRARIUM. — Vas quo merum mensae vel convivis infertur ; vase a renfermer le vitii { Vet. Gl.) MERARUS. — Severus, Or. aiaTrjoo? {VeU Gl.) MERATUS. — « Hujus hastilis dimidium inferius erat ferreum, splendens ut stannum candidissimum et merntum. » {Act. S. judi- cnel.) Ubi meratum idem esse videtur quod Galli bruni dicunt. 1'.21 MBR MEDIAE ET INFIM^E LATINITATIS. MBR 1422 MERAYCE. — Genus panni, apud Ilispanos. (Cone. Ulsp.) MERGA. — Nola, ut Marca. [Cons. Drag.) MERCABILIS. — Idem q. xMebcatilis. (A. J26I0 MERCADA. — Emporium, ut Mercatum. MKRCAUALE. — EaJ. notione. (A. 12'J0.) MERCADALIS. — Vid. Mensura. MERCADANDIA. — Merx ; marehandtse. (A. 1275.) MERCADARE. — Negoliari ; faire le nigoce. (S. VIII.) MKIU^ADARIA. — Mercatura, negoliatio, commftrciura ; tra fie, commerce. (6'<. Mas.) MEKCADATUS. — Qui in commercio est ; qui est dans le commerce, marchand. (A. 12.S4.) MEHGADAYRIA. — Merx ; marehandtse. (A. 132i.) MEIU'ADKRIA. — Ead. notione. (St. Aven.) — Convenlio inter emenlem et vendenleui ; marchi. [St. Aven.) Ml^llCADUS. — Emporium, ut Mercatum. (Pass.) MERCAOIUM. — Martium, ut Mahcagium. (A. 1233.; MERCAXDARIA. — Mercatura, ut Mehca- DAKIA. MERCAXDERIA. — Merx, ut Mebcadayhia. (Co)V!. Tol.) MEKCANDIA. — Commercinm, ut ]\Ieiica- DARIA. MERCANDISA. — Ut Mehcadayria. (A. 14S1.) MERCANDISARE. — Mercari, nundinari, mercatum exercere ; faire le commerce. [Leg. Anf/I.) MERCANlilSATIO. — Commercium.ut Mer- CAnARiA. (A. 1411.) MKRCANUISIA. — Mercatura ct merx ; \rUg()ce et mnrchandise, (Pass.) ! MERCANT.VLIS. — Idem q. .Mercadalis. ;(A. U2I.) : .MERCANTALITiai. — Mercium comparan- idarum causa ; pour comnwrccr. (A. 1412.) 1 .MKK<'V.\TI.\.. — Ideraq. Merca.nuisia. I MKRCANTRIX. — Mercantrir avrri pon- dcris, (ial. ol. marchandoisc d'avoir poids, id est mercium qu^ pondero venduntur. (.\. jl3dO.) ; MERl^ATOR. — Mcrcator cursoriii.s, qui imerces snas venum portnt ; marchand amhu- Jani. (A. 1421.1 I MEIiCATnUIEM. — Emporium, ut Mkr- ]catum. (A. l:(UO ) ; MiniC.VTU.M. — lunporium. nundina' pu- Jblicm, feriiR; mnrche, foire. il'ass) — Jus- Imorcali; droit d'etablir dcs fnirrs ct mar- \ehi\t. (A. 83,1.) — Forum, locus ipso in quo jnundiiKi' fiunt ; lirii nh sr timnrnt Ics fnirrs cl mnrrhrs. (Oil. M.) — Commeatus, ciiiaria ad aliiiiiiuias exercilus ; provi'^ions militni- \rrs. (Tudthod.) — Contractus emptionis ' aut vendilionis ; conrenlion rntrr le mar \rbiini/ rt I'nrhrtrur, marcM. (Rip.) — I'rc- I lium rt'runi venaiium quo in mcrcatis dis- tralii soienl ; prix dcs viarchandiscs. « Ad consangui- meiiorem mercatum emere ; b acheter & meil- leiir niarche. {Charlal. ."?.y. Trin Cad.) Mercatum bursoe, vox usitata apud Norman- nos cum quis actor tenemenlum seu fcu- dum sibi rovocare tentat jura nitatis vel dominii. (A. 1315.) MERCATUS. — Merx, ut .Mercandisia. iCod. cens. eccl. And.) — Locus ubi uundina fiunt, et prelium rerum venalium, ut Mer- CATUS. (I'aSS.) MERCKDARIUS. — Qui pro labore sibi impenso mercedem dat ; celui qui donne un salaire. (l^ap.) MEHCEIUM. — Arbitrium, voluntas; vo- lonti', merci. (A. 1217.^ MERCELLARIUS. — Minulee mercis pro- pola ; marchand mercier. [A. S.S.) .MI^RGENARIA. — Forum rerum venalium, simul et jus quod inde domino fori corape- lit: ('if/. .Mercatum. (AV^'. t'rtwi. Comp. Par.) MERCEX.VRIUS. — Mercator, minutne mer- cis propola; mercier. (A. 12G7.j I'resbyler qui ecclesice deservit, cerla ei assignata mer- cede, qui el firmarius dicitur ; dessercant. (\. 13G4.) MERCEXNALIS. — Mercennale nrdeum, t. quod mense .Marlio seritur, aut legitimum, Gal. marchand. yTabul. abb. Fiscan.) MERCERIA. — Mulier quffi minutas mer- ces vendit ; marchande de mercerie. (Cone. Tol.) — Minula merx ; mercerie. (A. 703.) -MERCERIA.NLS. — MinuU'e mercis pro- pola ; mercier, ditaillant . MERGERIUS. — Ead. notione. (Bal. //. Tutel.) MERCERUS. — Ead. notione. (A. 1345.) -MI^RCES. — Mist;ricordia ; merci, pitxi. (Greg. M.) — Arbitrium, voluntas; dispo- sition, rolontiK (A. ll>Si.) (iratuita inJul- genlia : « (Jualiter in domni regis mercede eleemosyna fiat facta. » (\. 71)3. J Alio sensu in mercede vcl ad mercedem suam se faccre dicebant, quod spe fiebat divina: remune- ralionis, ut ad ctinst!(|ui'ndani miscricordinm. « I'roplerea in nostra nicrcede et in remedio aniin;n geniloiis iioslri Karoli, donainus ip- snin loL'uin. » (.S. vili) — Charia mercedis, qua aliqui'l lionalur; arte de donation. (\. lU2t(.) — Mercedem re/erre, mercedes repticare, ageie gratins ; remcrcier, rendre merci. MI'llGITAIllUM. — Emporium, ut MbHCA- TUM.i//. Harcur.) .MhRi'llA. — Glarigalio, compensalio ; mnr- qiie, repri-.iaiHes ; \'td. Maiicha. iA. 12U3.) MEUGIl.VTA. — .Modus agri, rcdilus uniui inarc:r, ul Mmicata. (A. 1(K>7.) MKUCIIEIUM. — Ut Mahciiatum. (A. 10G7.; MEIK'lloR. — MtTCurius; merrure. .Mer- choris dies, dies .Mercurii ; mcrcredi ; ol. mcr- cres. (A. lU(i5.) .MEIK'IA. — Mercatura ; Irn/ic, n^goee. (Clem. IV I'l'.) — .Mulcla . amende. ^".l/o;i. ,1'!'//.) — Misericordia, indulgentia ; merci. (A."«i:i4.) MEIH I AMENTUM. — Jus. ul videlnr. manus-mnrtuir, quod ad arbitrium domini exigebnlur : « Si aliquis vel aliqua sine lilio 1423 MEB LEXICON MBR 1424 vel filia decesserit, echecla morlui vel mortiioe sine mercia»ienlo aliquo ad propinquiorem li- berura heredcm deveniet. » (Ord. reij. Fr.) MEKCIAKK. — .Mulctam seu poenara pecu- niariam pro delicti modo et qualitate in reum A&C6TneTQ\ nicltre a I'nmcndc, prononcer loie amende, {tab. Gem.) — Emere; acheter. (A. 1281.) MERriAlilUS. — Bollandistis, qui nv-rces adulnam vendit; aliisvero minulee mercis pro- pola, ut Mercerius. (.4. SS.) MERCIDIUS. — Proxeneta; courtier. (J. de J.) MERCIMONIiE. — Merces ; marchandises . [A. S.S.) MERCIMOiNIARE. — Negotiari, mercaturam facere ; faire le ner/oce. (A. 1409.) MEUCIMONIATUS. — Kmolumenlum ex mercaturis Angliac fisco obveniens, tributum quod Angli pendebant ob illalas in Daciam merces. (II. Knyg.) MEROIMONIUM. — Kmporium, ul Merca- TUM, (.1. SS.) — Mercatura, ul Mehcadaria. [Ch. Sicul.) — Merces, praemium ; recompense, prix. (Pasch. Had.) MERCIPRECARl. — Misericordiam implo- rare et exposcere ; crier, merci. (Ap. Mur.) MERCONARI. — Ul Mercimoniare. (A. 1266.) MERCOR. — Idem q. Merchor. MERCUM. — Nota, signum,ul Marca. MERCURA. — Merx, pro .Mercatura. (A. H04.) MERCURIUS. — Lapidum congeries in ca- cumine collium ; tns de pierres sur le sommet d'une montagne. (Isid ) MERDOSUS. — Merda inquinatug ; mer- deux. MEREGELOT. — F. pro Weregelot, mulcta pro homine interfecto. (A. 1H2.) MERELLA. — Tenue vinum et aqua mis- tum ; abondance, melnnr/e d'eau et do vin. {A. SS.) MERELLUS. — Idem q. Merallus. (Pass.) — Tessera ad compulandum ; jeton pour compter, mireau. (Pass.) — Solulio consignata aliquo symbolo. (A. 1222.) MEREMIUM. — Lignum domibus aplum, ut Materia. (Ingulf.) MERERUM. — Ead. nolione. (A. 1213.) MERENATUS. — F. slriatus ; canneU. (Ap. Mur.) MliRENCOLIGUS. — Pro MELANCHOLicns. (A. 1459.) MEKENDARE. — Meridie edere, quasi post prandium ; gouter, rnnnger entre le diner et le soiiper ; ol. merender. (Pap.) MERENDINA. — Merenda ; gotter, colla- tion entre le diner et le souper ; ol. meren, me- rende. (A. 1360.) MERENDINARE. — Ul Merendare. (A. 1360.) MERENIUM. — Lignum dominibus aplum, ut Materia. (Joau. Wheth.) MERENNUM. — Ead. notione. (A. 1423.) MERENTES. — Milites. (Lex. Wisig.) MERERE. — Merere alicui, 1° remune- more rari seu potius beneficium agnoscere ; rhon- naitre iin hiru/ait. {Cap. C. C) ; 2° olficium pra:stare ; rendre itn scrrice. (A. 1386.) MERESCHA'HIA. — Equile ; ecurie. (A. 1263.) MERESCHALCUS. — Ut Marescalcus, qui prajfectus exercilui, et qui equorum pedes fer- ro munit. MERETRICALIS. — Herba qua se inungunt mulieres ut appareant pulchr;u. ( Vet. Glos,) — Mcretricalis vestis, quiB merelriceni tanlum decel ; v/'tement de filles de joie. [Decrcl.) MEUETRICALITER. — Merelricum mc comme une fille dc Joie. (A. 1383.) MEKETRICARI. — iMelaphorice. diis paga- norum servire, idola colere : adorer les faux^ dieu.i-. (Pasch. liad.J MEKETRIOATOR. — Meretricum sectalor; coureur de filles! de joie. (A. 1455.) .MEKETRICIUM. — Stuprum, adullerium ; coDuncrce itlicite avec les femmes. (A. 1270. :MER(JOR.\. — Situla (jiia aqua de puieo trahitur ; seau de puits. (J. de J .) MERGUS. — Ul Mergora. (.J. de J.) MERIA. — Feudum mcrini seu majorii ; Vid. Major et Majohia. (A. 1333.) MERAGIUM. — Ead. nolione. -A. 1221.) iMERIBUJ^A. — l'o\.3Lirix ; celle qui aime le vin pur, irrognesse. {A, S.S.) MERIGA. — Nemus, silva, proprie silva, in qua aluntur apes. (A. 1301.) — Stipula, vel tegula quaevis. (A. 1042.) MERIDIALIS. — Meridianus; du midi, si- tub au midi. MEUIDIANA. — Somnus meridianus ; la sieste, la mbridienne. (Sid.) Meridianam pau- sare, somnum meridianum carpere ; faire la sieste. [Lib. Ord. S. ]'ict. Paris.) MERIDL^RE. — Per diem alicubi manere,, quod de somno meridiano minus bene inlellexit JIabillonius. (.-1. .V5'. Ben.) MERIDIES. — Pars officii divini quam Sex- lam dicunl ; Voffice de Sevte : « Sciendum quod post Terliam immediate dicimus meri- diem, deinde Nonam. t (A. 1301.) MF^RINATUS. — DIstrictus merini, apud; Hispanos ; Fid. IMehinus. MERINO A. — Idem q. Mehenda. MERINGI. — Idem q. Mehovi.ngi. MERINIA. — Idem q. Mekinatus. (A. 1322.) MERIXUS. — Justitiarius, apparitor; juge,' sergent ; ol. merin. {(Jli. Hisp.) — Major villae; maire de ville ; ol. merin. (S. xni.) MERITA. — Exaclio, prsestalio sub nomine tneriti quae scilicet quasi merenda solvilur. (A. 1260.) MERITORIUM. — Lupanar ; mnison de prostitution. {A. SS.) MERITORIUS. — Praemio dignus ; loua- ble, digne de recompense. — Meritoria, me- retrix ; fille de joie. {A. SS.) — Meritorta tabcrna, hospitium seu diversorium in quo pretio etdiversoriodivertitur; cabaret. {A. SS.) MERITUM. — Proventus ; profits. Terrx meritum, id est rediius ; revenu d'une terre. Malum meritwn, damnum ; dommage. (Greg. 1425 MBR MEDI^ ET INFIMiE LATINITATI8. MBS li26 VII. pp.) — (ifimen, delictum ; crime, d6lU. [Charlid. Quemper.) — Prelium ; prLr. [Lex Win.) — Ratio, argumentuin ; moyen, raison% (Leg. Pal.) — Donum, quod in venditioni- bus cessionibusve iis concedebalur , qui cessionem gratam habebant, quod etiarn Launecuilde vocabatur. (A. J 109.) — (^orpu* alicujus sancli, seu pars illius. quaelibet reli- quia; ; rcliques cl'un saint, partiedu corps d'un saint ; ol. merita (H. IS'cm.) — Mcriiiun suiim. alictii tradere, pnenam quam meretur InQigere ; infliger a quelqu'un la peine qu'il mbrite. (A. 1310.) MERITUS. — ProventuB ; ut Meritum. (A. 954.) MI'jRLA. — Pinna; crineau; ol, merlon, merU'p. MKRLAEIE. — Agrog marla seu marga Btercorare ; marner ; ol. marler. (Tnhul. Au- dom.) — Turris seu muri fasligium pinnii distinKuere ; crencler iin mur. (A. 1324.) MI''.ltLAT.\RK. — .Murum pinnisdistinguere, ul Mkhlahk. f A. 1375.) MKlir.ATIO. — Ipsa merlarum constructio ; crinrlletnrnt. (A. 1248.) MKRLKIA. — Rixa, ut Mesleia. MHRLKTARE. — Idem q. Merlatahe. (A. 1357. MEHLETUS. — Idem q. Mehla. (A. 1382.) MEllI.INUS. — F. pro mellimis vel meli- niis, amiculum seu amlctus quo canonici caput humerosque tegebant ; camail. {St. eccl. Aq liens.) MKRI.UCIUS. — Piscis genus ; mrrlan. MKRLDS. — Pinna; creneaii ; ol. merlie, merlon. — Merluus, piscis genus ; merlan. MERONXARIUS. — Faber lignariug ; ou- vrier chrirpenlier. (.\. 1471.) MEROSITAS. — Ebrietas ; ivres!/cni, a recenlioribus majores vocanlur. Mesopycni vero et Bary- pycni minores ; habita ratione situs herai- totiii sujjra chordani finalem, ut apud Grae- cos ; et ut a mesopycnis secernantur a qnibus- intempesta, noctis 1429 MBS MEDLE ET INFIMiE LATININATIS. MBS 1430 dam minores-inversi vocantur, quia hoinilo- niuin habeat inflino loco. » iMESoKU. — Piscis species: « Lepus raari- Eus. » ( Vet. Cod.) MKSPILETUM. — Ager mespilit consitus ; terra plantee de n&fliers. (A. 1199. J MRSl'LEA. — Silva wesjoi/i.? consila ; buis ilr ne/liers. {Tabid. Prior, de Pared.) MKSI'OLFIUUM. — Mespilum ; in^fle, n&- flier; Vasconicae mispoulie. (A. 13.J2.) .MiiSPlli<:NDl>;i{E. — Idem q. Mesprisure. (A. 134.S.) MESPR1SI.A.KK. — Idem q. Forisfacehk, .-^ed ex errore polius fit supiiia negleclione quam ex animi deliberatione, seu e.x pruicogilata mali- tia ; mi/aire, commettre un ddlit par elourde- rie, imprudence on hasard ; ol. mesprendre. (A. 1397.) MKSl'KLSIO. — Idem q. .Misi-Hisio. (A. 1302.) MESPRISSIRE. — Idem q. Mespmsiare. MESgUI.NUS. — Ut Mescuinus. MI'ISUUITA. — Ut Mescuita. MESIlEiNUM. — Lignum domibus ;cdifican- dis commodum, ut Materia, fifi;. Cam. Camp. Par.) MESSA. — I'roestionis species, ut Messio. (A. 1266.) — Apostema, tumor, quod ex (lu- morum collectione fiat sic dicta. (A. 1379.) MESS.\.r"';ARL\. — Mulcta quce a mesmge- rio seu apparitore exigitur ; amende que lece le .lerijcnt. ;A. 1306.) MESSAG.\B1L1S. — Jurisdiclioni viessar/erii obnoxius ; .s(' messier ; *)1. messerie. (A. 1323.) — Districlus messarii'; ilendue de terres composant la juridiction d'un messier; ol. messerie. (X. <3.")t.) Mes- saria nocturna, messarii officium per no- clera ; service de messier pendant la nuit ( \ 1319.) ■ ^' ■ MESS.VIIIUS. — Messium custos et vinea- rura ; garde champetre, messier. (Pass.) — Pro admissarius in Leg. Alam. MESSATICUS. — Idem q. Missaticus. MESSEGAIIE. — Idem q. Mks,agare. MESSEGAIIIA. — Tutela, custodia ; pro- tection, tiitelle. (Ap. Rym.) — Jus instituendi messegarios ; droit dr crier des messiers. (Id.) — Districtus, jurisdictio et officium mes- segarii, quia messium custos, ut Mkssaria. (Pass.) — Apud Tolosanus, terrilorium quod Capitolii jurisdiclioni subest ; banlicue, territoire dipendant de la juridiction du Ca- pitole de Toulouse. (Pass.) — Mulcta quaj mes- segario soivilur ab eo cujus animalia in damno inveniunlur, quaj quidem ab alia, qiiam in emendalionem damni exigebant, (iihtingnitur ; '/(Y)(7 (/(■/ (IM messier, poor cha- qne dklit rural, par le contrevenant. (.V. 1292.) — Praestatio qute fit pro custodia mes- sium ; droit que pai/ent les vassaux a Uur seigneur pour quit taste garder les ricoltes (A. 1299.) MESSEGARIOR. - Messium custos, ut Messarius. (Cons. Tol.) MESSEGAKIUS. ~ Is ad quem custodia agrorum spectat, ut et jus de damnis in iisdem faclis cognoscendi et judicandi ; ma- gistrat chargl' de la garde gdnirale des terres enscmencies et du soin de poursuivre et punir les dilits relatifs a cette garde. (Ch. Occit.) — .Mus^ium cuoslos, ut Messarius. (.\. 1292.) — Nuntius tabellarius, ut .Mk.-^secehil's. [X. i3,">3.) MESSEGEItlU.S. — Xuntius tabellarius ; messager, courrier. (.V. 1337.1 — .Messium cus- tos, ut Mrssarius. (A. 1291.) MESSEGUAHIl'.S. — Messium custos, ut Messarius. {.\. 13(10.) MESSKdl'IiRIA. — Officium messarii; nf- /ice de messier. — .Mulcta qu:r domino obvenil ob furla aut damna in mcssibus ac vincis ; droit du au seigneur pour chaque dilit rural. (A. I. •101.) .MESSEilUEIlHUS. — Idem q. Messeoua- RIUJ. .MESSELL.\. — Parva, vel modica raes«i8 ; petite innissitn, mni.ssnn pen abondatttr. [Co)ic. Paris. VI.) — .Slessellx, arva qua; parantur ad mcKirm. ( \'0t. (11.) MESSERIA. — Ut Mkssahia. Ml'.S^EIllUM. -- Priistalio pro custodia ini-Asium, ut .MKftsAGU'M. (.\. 1202.) MisS.SKHirs. — Messium ruslos, ut Mes- SAHru<. (A. lilS.) MESSEUUS. - Ead. nolionc. (A. 1.126.) MKSSRTUS. — Proxeneta; courtier. {Si. Ii>p.) .MESSIAKE. — Dicilnr de .Haccrdote qui intra Mi.isnruni !«>lomnia niulii^ri, I'uni primo post nuptias uil ecclesiam venit, bene- 1431 MES LEXICON MES 1432 dictionem impertitur, qualeoi post parlum accipere coutuevil, quod el puripcari nun- cupalur ; benir une nouvelle ipoitse Ic lende- niain de scs 7wces (le prfelre faisait cclle c6r6- monie pendanl la Messe). MKSSIATIO. — Mulieris lienediclio ; Vid. Messiare. (A. 1334.) MESSIO. — Pensitatio quae ex messibus seu agrorum fruclibus domino feudi exsol- vilur ; droit du au seigneur siir les recoltes. (A. 1172.) — Messio sacerdnlalis, portio ex fruclibus agrorum curioni solvenda ; partie des fruits de la terre qui revienl au cure. (A. 1190.) — Messis; la moissnn. (A. 1112.) — Ea anni tempeslas qua fruges melunlur ; le temps de la mnisson. (Chartul. S. Pet. de Dom.) — Messio eitrema, vox non infrequens in veteribus inslrumenlis donationiim pia- rum qua exiremi judicii dies significalur ; le jour du jugement dernier. (.^. 1265.) — Ex- pensa ; d&pense, frais ; ol. tnession. (S. .\in.) MESSIONAGIUM. — Pensitatio quxe.\nies- sibus domino solvitur, ut Messio. (A. 1180.) MESSIS. — Praestatio qiire pro jure pascen- di pecora in pascuis alienis, maxime in Btagnis exigilur, quaeque ex messionibus seu agrorum tructibus exsoivi solila est ; droit qui se paye en nature pour la permis- sion de faire paitre le bitnil Jans la propriite d'autriii; o\.moisson, mession, tnission. (A. 1120.) — Messis prolhali.. Messor ; moissonneur ; ol. MET 1431 MESTIVIA. — Cyp'-. I'Ui.) MKSTIVUS. — mestivicr. MlsS'l'IZUS. — Apud HispaD03 is qui ex parunlibus Americig el Hispanis mibtiin natus est : tti4tis.{(U)nc. Ilixp.) MRSTOSUS. — Misti generis eqiitis ; [chevnl de sancj croiai, initis. [II. Occil.) MKSTKINUS. — Idem q. Mazer. MKSTLIRA. — Messid ; moifson, recolle \ oi. mcsttirc. (A. 1385.) Mi'JSUAGIUM. — Idem q. Messuagium. MESUllA. — Pro Mensura. {Chartul. S. Vandrcg.) MKSUIiAGlUM. — Quod a dumino fori pro mensura exigilur ; droit prelevc sur chaque mcsurc par le sciffneitr du lieu ; ol. mesu- raige. (A. 1283.) MESUS. — Idem q. Mansus. MRSIISAGIUM. — Exactio quaevig contra jua inilucla; redevance, In.re injuxtement dta- blie; ol. misusance. (A. 1308.) META. — Acervus segelum, congeries vel strucs in acutiim tendens ; tas, pile, meule de hid, da pnillc, etc. (Greg. 'I'ur.) — Monetae Flandrensis species, ead. q. Mita. — F. quod domino coinpetil pro jure defigeudi metas in lerris vassailorum ; droit de hornnge. (A. 1146.) — Meta.^ (Jnroli, niontes I'yrencei, di- cti, quod Carolus .Magnus arma sua victricia ullerlus non tulerit. (W. Brit.) METAIIOI.A. — A. (ir. fJisTsGoXij maris rau- tatio. (Idac.) MKrAH()L.\RIUS. — Metabolarius venlus ; a fir. (jLtTotoo)./, Irajeclus. (.1. .S'6'.) METAHULUM. — Spatium, a metn. (S. Eul.) •'ampan.-e tudiliulum I'icZ. .Mataiiulum. MKrACIIKONlSMUS. — Temporum trnns- positio, cum scilicet rei gesta3 aberralur ; tranxposilion des dales, erreur de chronulogie. {Ch. Mul.) mi; r ADEI.I.A. — Mensura solidorum simul el li(|uidi)rum, apud Etruscos ; mvsnre loscane '/' cii/iiicite. MI'!TAI,IS. — Metalis lapis, qui loco metx soil liMiniiii est : pierre hornnlr, borne. (A. M'Jf).) )letnlii distinctiOy mela, limes, termi- niiiius ; borne, limite. {Ann. Pram.) META LITER. — Instar melre ; en forme 'It' I'nne. { M. <"'ap.) METAl.L.\TUS. — Eni-austus, encaiisto distinctus ; hnaillb. (A. \'i',V2.) Mlll'AI.I.E. — Lebes vel cacabus lercus ; fiiix.tin (Ir ciiivre, (A. 1451).) ; METALLI.V. — Semitallia ; rfewi-rniZ/p. (A. ;i2(;5.) I METAl.LUM. — JEi ; bronir. (I'ass.) - iCarapana a;rea ; eloche de bronz6. (.\bbo.) — ^rrumeutum misci'llum ; inl'leil. (.\. ISCS,) — iLobes ajreus, ul .Mktai.lr. |A. 14.10.) — Mr- \tnlbim ligneiim ; qiiii'libot materia Ilgnea ; \boi. []'it. S. Donif. cp.) — Melallum Hispanicum, id est cupram Hispa- nicum. ( Vit S. Oaarl.) METAXd!. — Hoerelici sic dicli quod Ver- bum in Patre tanquam unum vas in altero esse liclirabant. MElANGISMONnVR. — Ead. notiono. METANIA. — Genuflexio, inclinalio, ex Groeco it-i-Tiut-oi ; genu/Icrlon, in-'Jination. Pro pneniteiilia inlerdum nsurpatur quia in pa-ni- teiitiam ejusmoili genullexioiies impuueban- tur : (< sed eum ad culpa agiiitionem verarn quffi mi'tnninm adduceret. » (.1. SS.) METANdEA. — Ead. notione : « At.|ue illis metanoeis quae quotidiano usu in capituli) tiunt, et vulgo veniaj nominanlur. » (Pet. Yen.) METAPHOU.V. — Omi-n et quaedara pris- significalio. (la- tis, is pr)lissimum qui niilitari ringiilo ac- cinctus est ; rhevnlier. (Militum alii orant prinii, alii secundi vel tertii ordinis. Milites piinii vel primi ordinis ernnl barones ac bannonli, qui educondi vrxilla in pra-liis jus habebanl ; mililes socundi vel tertii ordinis eranl ii qiios Galli chrralirrs-bacfietiers dire- bant et qui in nonnnllis instrnnientis milites simplices, milites minores, milites medix nobi- litalis, milites iiniiis sciiti, milites paiTi, ap- pellanlur.^ .Milites nhhates, iidem c\\nadrocat\ ; Vid. .\iiiiAS. (Pass.) Miles in armis, qui raili- tiam armntam proflletur ad discrimen milifis lilternti seu Irgalis, Gal. chrrnliers-i\f-loLni- nngc. — Fmporium in quo frumcnium dis- trahilur ; marche au.r grains. — I'rfcslalio- qu.xdam pro vino conducendo; droit sur les vins. — ienere ad ininagium de colono dici opmatur D. de Lanriere, qui praedium aliqnod tenet sub priestatione ex pacto mtnarum frumenti ; tenir tine tei-re som la condition de pager, a litre de redevance, un certain nombre de mines de grains. .MIN.VLE. — Empoiium granarium, ut Mi- nagium. (A. 1178.) MINALIS. — Idem q. Ma.nsus. (A. 878.) MI.N'ARE. — Fodinam aperire ; ouvrir, une mine, I'e.rploiter. (A. 1211.)— Cuniculos fa- cere; /aire des mines, miner. (Pass.) — Clan- destinum consilium in aliquem inire; conspirer centre quelqu'un, ourdir des menies secrdles contrequelqu'un. (Fred.)— Kxpellcre, ejicere ; chasser, metlre dehors. (Jac. de Vilr.) — Du- cere de loco ad locum ; mener, conduire d'un lieu dans un autre. (Pap.) — Minare vesti- gium, vestigia sequi ; suivre les traces. (Lex. Sal.) ^ MI\.\RI.'^. — Fodina; 7)iini^re: ol. menere. (A. 1210.) MINARIUM. — Ead. notiooe. (A. 12.12.) .MI.NARIUS. — Cui eouos ducendi cora de- mandala ; celui qui est charg& de conduire les cheraux, palefrenier. (A. 1202.) — Fossor, cu- nicularius; mineur. (A. 1189.) — Ductor gre- ^\i\ berger, pdtre. (//. Occit.) — Vir cujus u.xor miechatur ; homme dont la femme est in- fid^le. (.K. 1353.) — Qui minagium e.xigit, id. q. Minagiator. (.\. 1115.) MIXATA. — Modus agri, ut Mina. (A. 1205 ) MIXATIO. — Mandatum quo dominus a vas- sallis servilium militare seu justitice exigit ; semonce [aiteau vassal d'aider son seigneur en Justice ou en guerre ; ol. menie. {S. xii.) MIX.'MOR. — l''ossor cunicularius ; mineur. (.\. 1220.) — Ductor, qui minat, ducit ; conduc- tcur. (A. 1103.) MIX.\'rORIUS. — .Minax, mena^ant, qui menace. (St. Saon.) .MIXEATA. — Idem q. MiNATA. (Tab. An- deg.) MINEGAXCI.V. — Jus quod domino fundi ex minis seu fodinis competil ; redevance pa- gic au proprietaire de la terre dans laquellt on r.rploile des mines ou minieres. (A. 1082.) MIXKLLUS. — Mensura frumentaria. dimi- nul. a mina ; mesure de capaeitc pour les grains ; ol. minel. (.\. 1261.) — Eadem nolione q. Minagium. (A. 131S.) MlNKIiA. — l-'odina ; miniere, mine. (J. de J I — Vi'na inelallica ; wine, filon m^talliqxie. (Id.) — Ciiniculus ; mme mitifaire. (Nic. Upt.) Ml.NKRVLE. — Fodina, ul Mi.neha. (A. 158.'.) MliNEIlE. - Pro Imminkre (A. 1428) ol Mini KiiK. MINEIIIA. — Fodina; mine. (A. 1192.) — I'iniculus; mine mililaire. (.\p. .Mart.) — idem q Mixagii'M. (A. HH2.) MINIMCIIM. — Fodina. ut Minkhia. (A. IJC.9, .MINF.UIllS. — Duclor gregi». ul Mi^arios. MINKHVA. — .Wi (I'etr. de Au- dio.) MINISTR.VTIO. — Ferculum, missus; wi^r?. (Pap.) .MINISTRELLUS. — Idem q. Minisif.li.U9. MIMSTRKUIUS. — liad. nolionp. ( //. Neni.) i MIMSTRILIS. — Kidicen ; Joiiour il'mstru- \menls. \Conc. hisp.) MINITOR. — Fossor cunicularius ; mineur. (A. 1204. j MINITLILCM. — Ad minilulum vendere, id est minutatim ; vendre en ditail. {X. 1338.) -MIML'.M. — Fodina; 7nine, miniere. (A. 1193.) iMI.N'NA. — .\mor ; sentiment amoureu-v, amour. {Gl. adPrud.) — Mensura frumenlaria, ead. q. Mina. (A. 1177.) MINOFLIDI.S. — Intimus hominum status, apud Alamanos; trh-basse condition. .Ml.NoLIU.M. — .\liscellum frumenlum ; me- teil. (A. 1112.) MINOR. — Fossor cunicularius ; mineur. (Fulch. Caruol.) .MIXOHANTIA. — Jaclura, damnum ; perle, dommaye. (A p. Mur.) Ml.VORARK. — Minuere ; umoindrir. rnpe- tisser. (Pap.) — I''odinam aperire, ut Minare. (A. 13)1.) MI.NORATIO. — Jactura, violatio ; domma- ge, viohtion. {Vet. Gl.) MINOHKNNIS. — Minor annis, minornatu ; te plus Jeiiiie, le mains uqk. (Ap. Leibn.) MINORENNITAS. — Minor el pupillaris letas ; minoriti, jeune age ; ol. minorage. MINORKS. — Posleri ; les descendants, la posterite. (Vet. Gl.) — Nulla dignitate conspi- cui, qui inde promiscue minores, minimi homi- 7ies sea priratx perxonse ; ceux qui n'nnt au- cun emploi, simples par ticii Hers. {Leg. Bar- bar.) — Rcligiosi Ordinis S. Francisci, qui sec- tatoribus suis id nominis indidit ; Frires mi- neiirs. {Req. S. Franc.) MINORIFICATUS. — Diminulus, minulus ; diminue, rapetitsi, amoindri. (.\p. Mur.i MIN'ORISSA. — Virgo Deo consecrala sob regula S. ("larw ; fille de Ste-Claire, corde- liere. MINORITAS. — Pupillaris aetas ; minoriti, age, condition de mineur. ^.Vp. Mur.) — De- fectus, decrcmentum ; decroisscmcnt, affaiblis- sement. (.\p. Hal. //. .4.rv.) — Conditio seu di- gniias minor ; elat ou dignite, d'ordre inf'i- ru'iir. ,15. IniiDC. IV.) .\tinorilas causes, dicitur de re minori* momenli ; peu d'importance d'une affaire. MINOTUS. — Mensura frumenlaria, dimi- dia par.H inina; ; mmot, mcsure qui faisail la moitil; lie la mine. MIN TARF. — Idem q. Mihtrihe. MINTRIRF. — Murium vox ; *<• dil du cri drs souris. MINUARK, — Minuere, diminnere; (fimi- nuer. {.\. 828.) — I'rimum perscribere ; mitnt- ter. (.\. 1357.) .MIMIATIM. — Parliculalira ; en ddtail. lA. 13J8.] MINUATIO. — Dflrimenlum ; dnmmage, detriment. — .Mimialin sanguinis, pro ininu- tin. (A. 7,S9.) MINl'FRF — Minuere sanguinem, sangui- nom drlralierc; tirrr du sang, saigner. (P«M.) MINUISKRIUS. — Faher lignarios ; mrnui- sier. 1447 MINUITAS. — MIN Diminutio. LEXICON MJR 1448 VIII (Joan. PP.) MINULA. — Diminut. a minn, Qieneura frumenUria ; minot. (Ap. Miir.) MINULAKK. — Minulnre fenum, illud in fasciculos reducere sen in nielas exslruere ; boteler le join, ou le vietlre en tneules. (Tab. fossat.) MINURIRE. — Kxili voce iamenlari ; r/a- zouiller. ( Vet. GL) MINURITIO. — Avium [minorum canlus ; gazouillement . (Id.) MINUSCULARII. — Specialos el minimi vecligalium exaclores, ul reclius vecligalium cerlorum conduclores, qui majoribussuijeranl, iisqueetiam raliones suas delerobant ; pcrcep- tiurs de la derniere classr, o\i fi-nniers de pe- tits districts, par opposilion ni'x fermicis ge- nAraux, donl Us etaient dvpendnnts. (S. Aug.) MINUSIA. — Polionis genus. (A. 1364.) MINUSTIRE. — Sigilialiin efTerre, Gal. dire par le menu. [Form. Andeg.) MINUTA. — Muneta minuUssima, quam Grseci Xtittd-/ vocabanl, media pars denarii ; petite monnaie eynlc a In moitie (hi denier, — Italis, grana minutissima, ul milium, etc. ; menus gravis. (Ap. Mur.) — Minutissi lenoe fructus; (en g6n6ral) menus ohjets que produit la terre. (K. 1411.) — Scriplum prin arium ; brouillon d'lin ecrit, minute. (Burc. Argent.^ — Minuta silva, silva cffidua ; bois taillis. (A. 706.) MINUTALLIA. — Intestina animalium ; tripes d'animal; ol. mennailles. MINUTAKE. — Minutim comminuerc; mei- tre en petits morcmux. (A. SIS.) — Minuere ; mettre en pieces. {\. iii'i.) — Scriplum pri- marium facere ; minuter un acte. (Burc. Arg.) MINUTAlilUS. — F. mercator annularum mercium ; marchand de petits objets, mcrcier. (A. SS.) MINUTATUS. — Minulus, exilis; me/iw, cW- tif. (\. 1219.) MINUTI VARII. — A (ial. rncnu-vair ; Vid. Vares. MINUTIA. — Minutse merces, res vilioris pretii ; menus objets, chases de /leu de valeur. [Cap. C. M.) — Inteslina animalium, ul Mi- NUTALiA. (Ap. Leibn.) — Jocaiia ; joyaux, bi- iouterie \ ol. menuerie. (S. xiv.) MINUTIO. — Colleclio, exactio tribuli, quod in 77iinutis seu minutissima monela solvatur sic dicla; recouvrement des impdts. — Delrac- lio sanguinis; saignee. MINUTOR. — Venie incisor ; celui qui prati- que les saignees, saigneur. (Ap. Leibn.) MINUTULABII. — lidera q. ^h^uscuLARlI. MINUTUM. — Ad minutum vendere, minu- tatim ; vendre en detail. (Ap. Mur.) MINUTUS. — Cui vena incisa; celui a qui on a fait u>ie saignee. iVaas.) — Minulus va- rius, rirf. Vares. — Piebeius, infima plebs; memi peuple. (A. 1350.) — Tener, junior; jeune. (.\. 1367.) — Ad minuta offiria depu- talus in monasleriis ; MioiHf charge des petits Offices dans les couvents. [Mon. sacr. antiq.) . iMlOLIUM. — Poculum, vas potorium ; vase d boirc. (St. Mon. Reg.) Mill. — Veleri Francorum lingua, princeps, dominus, aul vir eximiai dignilatis hac voce denolalur, .Marcomir, Clilodomir, etc. MIK.V. — Specula; miroirs. (Roland.) — Punclum collincalionis; mire. ('i. de Vig.) — Materia pretiosa quiedam, idem q. Mazer. (A. 1270.) MlRABll.IS. — Ingens, maximus ; merveil- leux. (Ap. Mur.) — Mirahilium annus, annus 1544, ob insignes victorias hoc anno a Gallis reportalas. (.V. 1541.) MIRAHUTINUS. — Idem q. Marabotinhs. MIRACULARIUS. — Miraculorum patra- lor,' qui fait des miracles. (.1. SS.) MIRACULATOR. — Kad. notione. (Id.) MIBACULOSli. — nivino el mirabili mo- do ; miracuteusement. (A. 125S.) MIR.\LE. — Speculum ; miroir; ol.mireor, miroacr, Vasconice ; miral. ( ]'et. Gl.) MIRAMOMEMXUS. — Dignitatis nomen Saracenorum califffi; miramolin, emir-almou- nienim. MIRANDA. — Locus teclo columnis fulto coopcrlus, a quo undequaquc mirari seu vi- deri potest ; belvedere, obsrrvatoire \ ol. mi- rande. [II, Occit.) MIKANTER. — « Miranter audivimus quod... » (A. 1324), id est mirant«s el alloniti. MIRARE. — Spectare ; rcgarder ; ol. mirer. (Pass.) — Collineare ; mirer. (Ap. Mur.) MIIIARI. — Sese in speculo intueri ; se re- gnrder dans un miroir, se mirer. {A. SS.) jNIIR.VnVE. — Mirabiliter ; 7tierveilleuse- ment. MlltlC/E. — Terras inculla;, vepribus el du- metis abundanles, interdum et ipsa dumela ; brugeres. (A. 1294.) MIRIDICUS. — Mira dicens ; qui dit qui raconte des merveilles ; ol. miricide. {Vet. Gl.) MIRIFICARE. — Mirum facere ; rendre etonnnant, 7ncrvcilleux. (W. Brit.) .MIRIGEBULIJS. — Qui miro quodam modo erigitur et slat. (,1. SS.) MIRINGiE. — Panniculi duo qui circumdant cerebrum, quorum alter cras.aior dura inater, alter pin mater, vocatur. (A. 1330.) MIBITEH. — Mirifice ; afbnii-aUement, 7nerveilleuscme7it. (A. SS.) MIRLE. — Species accipilris, f. idem q. Smeiiiuo. (Albert. Mag.) MIBMICOLEON. — Idem q. Formicoleon. MIRO. — Medicus, chirurgus; 7nMeci7i ; ol. 7)ii7-e. MIROLARI. — Fabulari. ( Vet. Gl.) MIROPULA. — Venditor unguentorum ; phnrmacien. [Vet. Gl.) MIROPOLIUM. — Domus ubi fiunl vel ven- duntur unguenta ; phnrmncie. (Id.) MIROPOLL'M. — Taberna mercatoria ; bou- tique de marchand. (S. xii.) WIRHHIXUM. — Idem q. Mazer. MIRTA. — Pro myrtus. {A. SS.) — Locus 1449 MIS MEDIAE ET INFIMiE LATINITATI8. Mrs l-iSO CUU9 et aquis Irriguus ; paturnije. (A. \.2^\.) MUITUS. — Mensura; species, eadeui q. Gauja. ( Vet. ul.) MISA. — Impensa, aibilriuiu, redilus, do- iniiiiurn, quffivis exaclio seu praestalio ; (16- pcii.ir, arhitrnge, decision cVarbitres, revemi, poHVuir, autorili:, puissance, tribal, rede- vance ; ol. tnise. (Pass.) — Fro mina, fodiiia : « Fui;il 111 se misis latitaret. » (Marl. Anocd.) iMISGEDAXTlA. — Itixa, jurgium, ut Mes- LEIA. {St. Kip.) MISCKLLA. — Ead. noLioiie. (A. 1200.; MlSCl'^Hli. — .'^ese immiscere : « Prcecipiinus ul episcopi vcl abbales imn vadanl por casam miscendo. » (.\. 189.) n lil juravil de omnibus qiiaB adversuo eum dicta de mulieribus, vcl e.x scliisrriiitt' Siinoniaro fiii lanl, mistum so non esse; » (''ng. M.) hoc esl quod de hisce re- bus se noil immi.scueral. — Viniim, vel quem- visaliuin iiquorem infundere ; le/vsy/-. (Alcuiii.) MI.SCKruK. — Pro MisruH. (Ap. Mab. Mas. Ilnl. ) iVllSCHK v. — Idem q. Mi.sguiTA. MISi.H IN US. — Ul Meschinus. MISLIHT.V. — Mouiie, id esl ornamcnlum Collis ; collier. [Au.cl. Mamol.) MISCITARE. — Miscere; mtHer. (Marl. De Vet. fill. Eccl.) .MI.SCLA. — Idem q. Meslkia. (A. i27U.) M1S(JLANTI.\. — Idem q. MisCiiDA.MiA. (St. Mnal.) MI.SCHAVATIO. — Injusia poslulalio ; Vid. Chavahh. MISCUL.VKii. — Idem q. Miscitarb. (S. IX.) MISCLLATIO. — MKilio ; milange. (S. IX.) MlSDICERb;. — Alieiiaj famte delialiere ; tn'dire de f/i/eli/ii'nn. (Hincm.) MIS|)i)LERK. — Male doeere, baud rude iiistiUii;n;. {Leg. Alfred.) MIS-DU. — \/is-d}i, iiiger ; mis-kerm. »'(|ue nig'T ; sic meiisi^s Novombreni el Deccnihruin voi:anl Armorici Hrilones, quod inter iluus hos menses sol quasi stel ilerum ascensu- rus. MISI'',LE. — Hapilis legumenlum quoddain. (A. lilio.) !•'. pro mausoleum. Ml.SKLi'U.M. SS.) .\iISEI.I,AI!U piliil de li'preu.i MISKLLINUS (A. — Dumiis Irprosoruin ol. mesellerie. (A. 124.").) — I.eprosus , Uprcu.c; ol. mesel. (Hab. .Maur. MlSEl.l.U.S. — had. nolione. ( Vel. na oeu miilla ile quovis crimine, aiil qnnvis forisfarlura. nullis delinita legibiis, .sed juilicis relicta arbiirio, qni minorem vel niajoreni in leum pro delicti modo di-rer- nit ; peine ou repression judiciaire noti dd- lerminie par la lot et laissce a la lUscri^tinn du ju'/e qui I'adcije ou I'alounlil selon le plus nu mains de gravilc ilu crime ou ddlit. (.\p. Th. ni.) .\ngli9 in inisericonham regis esse ili- ciinlur (|ui ob rata cl deflnila legibus qu;e- d.im debrta, a rege. quale illo vull, iiuilla distrinui ponsunt ; qua; lamen regis mi»i'n- cordia non exiendilur ad nmi.fsionem lene- nienti sivo ha^redilalis. .\i)ud eosdeni. I'l mi- scrirorjeij/-<-, sic diclu; Miss.f pbires iliversi argunicnii us(|uc ad 1 illi'rtt)riumsa!piu» ilcraloi, laiidem uno caiionc conciusir ; l/cwcv <> dm !■ fliers, (i /ivHs' /acc.v. (Pass.) MISS.\(:aNTAN1.1;. — Obl.ilioiie.^ el dislri- I'lilinnes qua' a pluribus presbytcris pro Missix ab iis decanlulis otforcbunlur ; lionoraires de Messrs. ( Tnl'. Sord.) MlSSViill'M. .— oblalio, sou (.rovrntu? oblalionum ; offra?ide, on produit des o^run- des. [Tabul. S. Vine. Cenom.) .MIS";ALE. — Missa, Officium Missw ; lu .Messe. (.\. 1284.) — Libur eccle.-iaslicus in quo conlinetur .tfis,?a; Offlciuiii, a Gela^io PI', pii- mutn compositus, delude a 'iiegorio Ma>;no in meliorem lormam redactus cui sacrameutn- rii, seu libri sacramentorum vcl Missnlis (leln- sii, Gregorii, Gregorialis, seu Gregorium ti- tuluni imposuit ; missel; ol. missau. (Pass.) Missale mistum, ubi, ni failor, praHer ea quaj ad Mi.-sara spectant, alia occiuruid. {.\. 12'JI.) Missnle plenarixim, \inAe inlrrduin plennrius vel plenarium, Jiber ecnle-siaslicus in quo l'>ai)gelia el lilpistolae pieniter conlinentur. (Act. Mur. Mon.) MISS.\LIS. — Missale ornamenlum, supel- Icx ecclesiastica ad Missam celebrandam ; le vetement sacre donl se sert le prctre pour dire la Messe. (Ap. Mur.) Missallif presdijler, scu Missnlis sacerdos, qui .\liiisam celebral; pretre chargd lie dire la Messe ; {j\. missier. {.\. 824, clc.) Missallis annona, deciina, sic dicia, quod missali presljijlero seu curalo dtbelur ; la dime. (A. 131'J.) Liber missnlis scu codex missalis. idem q. .Missale. (Pass.) Missalis nummus, oblatio quai sacerdoli olTerlur pro Missa ; honoraires de Messe. {\. i-lid.) Missale o/fi- cium, malulinum ; Office du tnatin. (Ap. Dal. Misc.) MlSSAPt.V.NA. — Vasis genus ad usum Mis- sse, uiceolus. (A. ISIll.) MISSAHE. — Mis.-ani canlare ; chantrr la Messe. — Mandare ; enroijer. .Mi.SS.\ltI.\. — Officium missarii seu ni'iilii publici ; o/'fice de courrier. {St. Asl.) Mi>SAlUUS. — (Subsl.) Prcsbyler qui Mis- sam diceru Xenelar ; pretre cliargi de dire la Messe ; ol. tnLssier. — Liber ecclesiaslicud, idem q. MissALb. {Cop. C. M.) — Nunlius pu- blicus ; courrier, mesinger. (.\. Iil7.) — (.Vdj.) Ad Mixsiiin perlinenf ; qui concrrne la Messe. (Slat, /ol.) MlSSA'i'iCIA. — Mis.-i orfirium ; office d'en- voifi, d'amijassadfur, vie. \ I'l'/. .Missis. (Ap. Lam.) MI.SS.VTK'U.M. — Legalio; message, tour- nie : « Si quis missum dominicum orcideril, quando in misxnticum direclus fuerit. » {\. 8i;i.) — I'lpistola ; /'7/jr missire. (.\. SS. — Dislriclus el jurisdiclio wiv.vi seu ministeiiuui missi ; pigs formnnt la juriilictwnd'un missus dominions. (A. S.'SS.) — Donum, munus; pri:- stnt, cadenu. (Ap. Ugln-1.) — 1'. idem q. I>R- riMA. (A. 11H5.) MISSATK'US. — Missus, nunlius: rnroglr, iiirssnger. (A. H7(i. ) — (Jiii Irequfiilcr onnil Misanm ; cclui qui c/innle sourent In Messe, (rgui) MI>>SATI<>. — MIssiL' ci'li'brntio -.etUbralion de In Messe. (S. MV.) MISSIATKHIM. — Idem q. Mismtici'm. MISSIHILIS. — Mi^sibdis monetn scu num- mus; ]'iil. Ml.'-SALI''. MlSSK'.irs. — Miles m toranus, quinn mili- tia missus sic diclus ; ril^ran. { I''"' /"•' ) 1455 MIS LEXICON MIT 1456 MISSIFICAHE. — Missam celebrare; dire la Mcs.ie. MlSSlLIA. — a Donalie vel quaedam pr£E- slalioncs quas novus prjElor crealus millebat in vulgus, ul quod quisque appreliendcret, ejus fierei ; ul in coronalioae papoe vel imperatoris fieri solet. » MISSIO. — Legatio ; legation, nmbassade. (Eckeard.) — Verbi incarnatio ; incnrnntion (III Verbe. {Ann. Bencd.) — Cessio, dimissio ; cession, abandon. (A. 1096.) — Adminii-lralio, onus, impensa ; direction, charge, depeme. (A. 1206.) — Tradilio, addictio ; livraison, adju- dication. {Ord. reg. Fr.) — Jus concedendi facuilatem utendi re aliqua ; droit, poiivoir dc donner unc permission. (A. 1201.) — Obialio quaj sacerdoli pro Missa offerlur, idem q. tnis- salis yiiimnvis : Vid. Miss.vlis. {.\. 1154.) — Missioncs, expense; defenses, frais.{\. 12-28.) Missionum j actus, dislributio pecuniae, virilim solvendae ; repartition dcs tares. (S. xiv.) MISSIPULARE. — Applaudere ; appCaudir. (Vel. Gl.) MISSONUM. — Fascis ; paquet, hotte. (A. 1330.) MISSOR. — Qui alterius nomine agit, idem q. Missus. (A. 1313.) MISSORIUM. — Lanx seu discus ; plat, as- siette, plateau a servir les viandes. [Vet. Gl.) MISSUS — Legalus, nunlius ; envoiji, mes- sager. (Pass.) Missi, apud scriptores Kranci- cos, proprie dicebantur qui e pelatio in civila- tes et provincias extra ordinem mitlebantur a piincipe cum amplissima polestale, « ut de omnibus causis quoe ad correctionem perlinere viderenlur, quanto possent studio per semelip- S03, regiaaucloritale corrigerent ; « deinde ut inquirerent « quomodo hi qui populuin regere (leberenl, unusquisque in suo minislerio se cus- toditum haberel, quique gratiarum aclioiie, et qui correclione et increpalione digni haberen- tur, etc. I) ; dicli ctiam ; missi dominici, 7nissi regales, tnissi regii, missi palatii, missi a la- tere, missi majores, etc. ; inspecteurs charges de visiter le royaume pour en surveiller toutes les parties et s'assurer de Vexeculion des lois ; ol. mis royauv. (S. vii. viii ix.) Missi decurren- tes discussores, seu discurrentcs videntur ap- pellati, non quidem missi de quibus supra agi- lur, sed qui ad certas quasdam functiones a principe extra ordinem miltebanlur ; commis- saires cxtrnordinaires. (Ex li ullis instrumen- tis ila jurisdiclionem exercuisse missos discur- renles colligitur, ut si res cssent majoris mo- raenli, vel qute mandatum eisinjunctum exce- AtiQni, dt.A majores missos per ipsum inissati- cum constitidos referre, vel cum iis res ipsas peragere tcnerentur.) Mi^si fiscalcs seu fisca- lini videntur fuisse ii qui in liscos regios raitte- bantur a principe, ut villicis invigilarent, res- que dominicas recte diipontreni ; Intendants, officiers charges de surveiller I'evploitation des tcrres du roi. {L< g. Rip. et Lonyob.) Missi co- 7niiu.m, qui vices comilum absentium agebant in placitis et rnallis publicis, et eorum man- data exsequebantur, iidem q. minislri comi- tum et missi reipublicx ; officiers charges de rendre la justice en I'absince et au nam des comtes. (Pass.) Missus JudicLs, idem q. appari- tor; huissicr, sergent. {Leg. Long.) Missus prcsbyteri, idem q. procurator ; intendant, procureur. {Leg. Alam.) !\Ussi episcoporum, iidem q. minislri opiscopi ; Vid. .Mimstkii. Missi S. Petri, legati apcjlolici ; les envoyks du Sainl-Siege. (.V. 742.) — (Adj.) positus ; mis, place. (Scrip, rcr. Fr.) MISTKRA. — Ars; 7nktier. (A. Ryp.) MISTHllIALlTEll. — 3/mi«.) .Ml TATORICUM. — Sacraiium, secrelarium. (.1. SS) MITEI.LA. — Idfim q. Mitrella. MITIOLI.I'J'A. — PlacenltE genus; sorle de p&lisserie. (Ap. Turn.) MITKRIATA. — Modus agri : k Quatuorwi- teriatns terrse capitulo donavit. » (A. 1172.) MI'IHRIU.M. — Idem q. .MiiADiiNcus. (A. 13i6.) MITGEIIIA. — Idem q. Migehi«. MITHIU.M. — Idem q. Metiiium. MrriCITAS. — Man.siieludo, henignitas; bon- te, b'tenreiUance. (.V. l.'iSU.) MITIKIC.VIIK. — .Mitem facere ; renare doiix. { \'el. Gl.) .MITIPLAXAKK. — Leniter declincm face- re. (.S7. Plac.) iMI'l'ITAS. — Mansuetudo, ut Miticitas. ( Vet. 67.) MITITIA. — Ead. nolione (Kbrard. Be- tliun.) MITiUM. — Diiminium, legilima possessio ; domaine et possession leyitime d'lin /ond.^. (S. VIII.) MI'l'IUS. — I'ro Missus, legatus. {Form. Linden It.) MITONKNTL'M. — I'rajdiuiii rusticuiu quod a colono parliario colitur; ml'lairie. (A. 1233.) MITO.NUS. — Idem ij. MiTAnKMCus; ol. mi- Ion. (A. 1378.) MITOS. ~ FiJum; fd. (Khrard. IJeltiun.) Mrril.V. — .\pex, fasli^'iiim campanilis ; Ve.rlr^Mili, la fleche d'loi clochcf. « El milrain campanilis etclesiai nostrae non fecimus fieri gralis. » (,1. .s\S'.) — h'unis quo navi.s media vincitur ; cable fixb nu milieu dit /i'n-(>c.(Ugut) — Veslimentum capitis ad Ubuni ulriusque se- xus, apud Romanes ; mitre, veleinent de tele en iisnge ehezles deux seres, (\'&is.) — In pri- mis Clirisli.ina' relij^ionis Sipculis, imtrn ilicium Deo dicatarum capitis tegumenlum : ornement de tele, rnilJuve ties jemmes nlt'ichf'Cs an .ler- ricp di/ ci'lle. (Pass.) — Koniannrum ponlili- cum capitis ornamcnlum ft tpgumcnlum, al- que adi'O, archicpiscoporum ; at episcoporum ; 7nilrc, coiljurc pnrtici'liere n)/r Papex, mix iveipies, nii.r nrchereqiies. (Pass.) .Milra consis- loriali.s-, qua utilur Papa cum in con.oislorio se- del ; milre consitnrinle, celle (pie parte le Pn- pe, qnnnd il preside tin consisloire (C.aielan.) — Almucia canonicorum ; I'aiimuce : « ICdilo voluit edicto ut pastor et plebanus milras sivo almucia de asperiolis ; allaristu> vero et bene- flciali temporibus diviaorum mitrait de pellibus agninis nigris geslenl. » (CJeorg. Christ. ) — Ca- pitis tegumentum, quod imperatorum et re- gum coronis substernitur ; sorte de tofjiie ouda bonnet que les rois portent sous la couronnn. — Tapitogium, seu operculum, quo falconia caput el oculi teguntur, ne videut; chaperon dont on coi/fe les faucons. (.\Ib. Mag.) Miira bapl i ::atorum, chriainiiic; }'id. Cdrismale. .MITH.VLi:. — Theca in qua reponitur mi- tra ; eli'i, boile ok Con renferme la mitre. (\. I30t.) .MITRA TUS. — Qui mitra utilur, episcopus, abbas ; celui qui porte mitre, 6vi\jue, abbi. (Ap. .Mur.) Mitrata benefiria, episcopalus, ab- balice ; benifices mitres id est, les iv'chis, et les nbbnyes. (Id.) MrrRl';LLA. — Deo dicatarum capitis tegu- mentum, ut .Mii'HA. (Opt. Milev.) MITHIIJII INKIRMITAS. — « (,iu;edam mu- lier do Florenlia... cum per Ires hebdomadas inlirmilatem mitridii pateretur lam periculo- 8am quod a mullis medicis judicarelur morilu- ra ponilus. » (.1. SS.) — L'bi Uollandislin ; an Bcniiteitiana febris, in'-tp'.xxio; Caleno dicla ? .\st in altera mss. de ejusdem saiicla' miraculis dicitur unus liberalus a malo convolvuli, vulgo miserere dicti. M1TT.\. — Mensurce salariae et frumentaritc spcies ; mesurc pour le hie et le tel ; ol. milte. (.Mon. Angl.| — Moneta Flandrensis, ut Mi- TA. (A. I 180.) — Pars panis interior el mol- lior ; mie. [\. 1357.) Mil TELA. — Lanea vel pelliceachirolheca ; gnnl de lainc ou de pcnu, mitaine. {Mon. Mel- lie. Chr.) MITTENDAIUl. — Palatini qui in sacro pa- latio niililabanl el in provincias exlraordinarie millebanlura princijje, ut eorum mandata per- fi-rrenl ; ijrnnds seiipieurs du pnlais, envoyis dan.s les pri>vince$ pour remplir quelque mis- sion exirnnrdinaire. {Cod. Th.) MinKNTES. — Mendose pro nut rices in Oidin. I'hilippi .Vugusli. MlTTKKi:. — IVrmillere ; permettre. >. Et mittcii Di'us ul si-men veslrum usque in finem mundi Irualur. ■ {Paul. PP.) — Ponere ; pla- cer: . (A. 1223.) — Mitlerefe in aliquo i>er convenien- tiiim, de re aliqua parisci. convenire ; trailer, faire un nccoiv/. (.\p. Mur.) — Mttlerc manum, dolia terebrare ; mrttre un touneau en pcrct. (St. ,\ieu.) MITIIIHII.IS. — LcK'itimus, ijui expendi po- test ; Ik/. Meticims. (A. 1*34.^ .Mirrit). — Pro missus. {Mare. Form.) MITTIUM. — Idem q. Mitiim. Mrm.tlS. — Id quod in redillciis rxlra pro- minel. alindque sustinel. {Turn, adc.) MIX. — Vid. Ml.-*. MIXA. — Pro Miss*. iChartul. Cehin.) MIXAIllLM. — « Deindo appoiuil salcm 1459 MOB LEXICON MOD li(jU fricluni, olivas Icrnas, quihus post haec su- pcrinlulil canislrum liabens ciccr fricluni... mi.cavia binas, carisas singnlas... n (SS.) Ml.VTAitAHKS. — Idem q. Mosahabes. MlXTAllli. — Mixtinn sumere; dijeunor. [St. Ord. de Semp ) MIXTEDLL'M. — Frumentum mi.scelluni ; mbteil. {Clmrtul. Floriac.) .MIXTKRIUM. — Mensurte annonarias spe- cies ; ut MiTERiUM. (A. 1.385.) MIXTll.LU.M. — MiBcelltim frumentum ; mHeil.[S.. i212.) MIXTIOLU.M. — Ead. notionc. (A. I25C.) MIXTIONARK. — Miscerc ; M!<5?er. (A. 1484.) MIXTOLIUM. — Idem q. M]\tillum. (A. 1220.) MIXTONES. — Panis species ex mixlurafru- menli el hordei vel siiiginis facia. MIXTUM. — Misceiliim frumeiilLiin ; bib mlileil.{Tnhul Fossat.) — Vinum aqua mixliun cui opponilur merum ; vin Hendu d'enu (Pass.) — Qua'vis polio. (.1. SS.) — In monas- teriis, idem (\\ioA jentaculum, ex pane scilicet el medico vino constans ; dijeuner, consislanl en yn rerre de rin et itn pen de pain, que les regies monaxliques accordaient aulecteiir, nfin cju'il ne fi'it pas 6pnis6. (F^ass.) — Liber eccle- siaslicus videlur, f. idem q. Missalu. {H. Ab- bat. Condom.) — Scficrtunica da mixlo, f. quia varii coloris vel diver.-i panni: « 1< go co!- loLium et capicium meum de mi.xto... Item... unam supcrlunicam dc mivlo, » (.\. 1320.) — Mixlum imperiitiii, justitia media ; moyenne justice. (A. 1411.) Mixtiim ordinarimn, cx-tvn- orrfinrtrifwi jumentorum vel plauslrorum prai- stalio per viam dircctam ant Iranversam, idem q. A>GARiA et PAHA^■GARIA. (.\. 1354.) MIXTURA. — Miscellum fnimfmtum ; wi- teil\ o\. mesttire. (k. 10(30. (Mixti/ra dislin- guenda tamen a misoello frumento debet : « hoc enim ex frumento et sccali hiberno cons- tat, ilia ex frumento vel intcrdun) siligine, iior- deo el avena.) MIXTUS. — MLvto sacrificio, commumcare ; panem Eucbaristicum in sanguine intinctum sumere ; J'id. Euciiaristia. MIXUS. — Kllyclinium lucrenae; michc, lu- miqnon. (S. Hil.) MIZILUM. — F. ul Camisilk. MIZZULA. — Mensura ; « Item hebdoma- dal ii, videlicet sacerdos, diacouus el subdiaco- conus, qiialibet die hebdoniadaj corrim habere debet ab episcopo panes quatuor el mizzulam unam de vino orani tempore. » (Ap. Ughel.) MXASITERXA. — Urna aquic, id esl ur- ccus : cniche. (Pap.) MOA. — Fseda latjrorum projeclio, oris de- pravatio ; tnoue,mine, griynace ; ol. moe. (A. 1354.) MOABIT.\. — Sarracenus, Maiirus; sarra- sin, maiire, tnusidman. {Cone. Hl^'p.) MOAOIUM. — Pensitatio pro inolitura fru- menti, ut Molta. (A. 1143.) MOBILE. — Idem q. Mobilia, res mobiles ; biens nu'ubles, mobiliaires. (Mab. .Inalect.) MOBILITAS. — De servis el anciilis dici- tur, qui praidium rusticum excolunt : « Ego... dono pr.-Edicto... monaslcrio... man- sus indominiratus qui est in villa Flaviaco cum omnibus suis apendcnciis, vineis, cara- pis... cum omni sua mnbilitate, servis videli- cet el anciilis. » (A. 1)42.) MOG.V. — Cervisia ; bicre. MOG.VUUS. — Kmunclus ; mouche en par- lanl d'unc chandelle. (A. 1362.) MOCIIA. — Veslis ornamenlum ; ajiistetnent des habits, fourrurcs d'herminc sur les man- ches. (A. 1367.) MOCIMA. — Scrofa; truie. (Ap. Lud.) MOCINAOIU.M. — Pro Macinagium, ul vide- ' lur. (A. 1243.) MOCTA. — V. avis species ; mouchet. (A. SS.) MOCULUS. — Crumena, sacculus, pera ; bourse, .rncliet, sacocAe. (Ugut.) MOD.VGIU.Vi. — Pensitatio fruraenlaria, idem q. MoniATio. (A. 1203.) MODAMEX. — Modus, exemplar; niodeld. (St. Mnnl. Heq.) MODKLA.— Eadem notioue. (Fulb. Carnol.) MODELLUM. — Gruis tracloriae species ; grue. ( Vet. Cod.) MODELLUS. — Lagena, vol quodvis aliud vas in quo vinum infunditur ; buuteille, vase d mctlre du vin. — Trabs ; poutre. MOHERAHILIS. — Moderalus ; tempere,mo- dere, sage. (T began.) MODER.AMEN. — Tempcramenlum ; r«- serve. (A. 1356.) MODER.\NTI.\. — Temperies, modestia ; retenue, mod&ration, reserve. {A. SS.) MODERATIO. — Salva moderationc conci* la generalis, formula non infrequens in Bul- " lis romanorum Pontificum, pro snlvo viodo, slalvto. etc. MODERATUS. — kA modum seu morem ex- quisite accommodatus. (B. de Amor.) MODER-NITER. — Nuper ; recemment. {K. 1368.) MODIAi).\. — .\gri modus, idem q. Modia- TA. (A. 1261.) MDDIAGIUM. — Pensitatio frumentaria, idem q. Modiatio. (A. 1274.) ,MODL\LIS. — Mensura agraria, ead. q. Mo- Dius. (A. 767.) MOUL\RE. — Modiagii/m percipere ; Vid. MoniAGicM. [Tabul. Autis.) MODl.VT.A. — .\gri modus, ager unius modii sementis capas ; inesure de terre pour la- quelle il faut un muid de semence; ol. tnui6e. moderee, moduriere, etc. (S. IX.) MODI.VTICUM. — Idem q. Modiagium. (A. 836.) MODIATIO. — Mensura quae fit per modios; inesi'rage au muid: « I'.t si cniptum fuerit, de- bet roagium et minagium cuju^cunque modia- tionis fit. )) (A. 1290.) — Prseslalio pro quoli- bel modio vini ; redevance en nature qui se pai/e pour chaque muid dc vin. (A. 1195.) — Pensitatio frumentaria {.to quolibel modio an- nonae ; redevance en nature pour chaque muid de grains. (A. 1191.) — Fruges qua3 ex modia- I'. .1 MOD MEDI^ BT INKI (/io ])ercipiuntur; /);'ot/«J/s de ces rederanccx. (A. li>20.) MODlATOll. — (Jiii ad mndialinnem scu fir- mam Ifiiel : /prmicr. (A. 121'.).) MoDIATU-M. — Mensura iigiaria, ulem (]. Moi.iATA. — (A. 1163.) MODIATUHA. — Ead. notione. (A. 1007.) Mt>Dl(Jll,LUM. — Modicum. (1. SS.) .MUI)IC1TA.S. — Tenuilas, parvilas ; pcti- U'ssc. (A. 137:2.) .MUDK.UM. — Paulo post ; pea a pres. {.\[>. I.ud.) iMuDIETARIA. — Praedium ruslicum quod a colono parliaiio coliUir ; jcrme, m&tairic. (A. 12(i-2.) .MODIKI'AS. — Modus agri idem q. Miidi.\- TA. ( Tnhiil. Cnrnot.) MOOlKlCARli;. — Moderarc ; teinp6rer, vio- • dkrvv. (A. 1-25'.).) ^[()D1F1CATI0. — Modcialio, cxcpplio, con- ditio ; modi flea lion. (A. IH8't.) MODIi'ICATUS. — » Vasa churm'a etiam, el omni genere modiftcala slraraenta, balsa- mum, » elc. (Wilik.) Id est variis modis elabo- rata. .MDIiiCL'.'^. — Pro Menus. (Ch. Lusil.) MUDll.IA. — .Melodia, modulalio. fAp. Mart. A?iccd.) MoDIuLA. — Agri modus, idem q. Modiata. (A.»,'i6.) MODIol.UM. — Silulee species, cadus ; {•(•(/- c/tc, jarrc. ( Vi'l. Gl.) — Mensura annonaria el I agrari.i, ead. q. MoDius el Moihata. MDDIULUS. -- Modus agii, idem q. Modia- ta. (.Vp. Ughel.) — Mensura liciuidorum, f. idem q. Modkllus: « hoc est autem (]uod per- tiiidt ad ipsum refeclorlum majorcm, quolins pigmentum diitur ipse modiolix inTungit. » (S. 1 licrn.) — Medium rotffi ; le moi/rn d' line roue. I (.1. ss.) MODITKi. — l-ro MoDi.vno. (A. 1185.) ; .Mir les bnis. (\. 1,'tO'.). | MODUllA. — Mensura annonaria. eadem q. MoDius. — Pensilalio pro frumenli nudilura, eadem q. Molta. MODUKANCHIA. — Variffi moliluruB misce!- M^ I.ATINITATIS. ilOl 1462 lum frumentura ; bl6 dc mmilure ; ol. modu- i-ant/e. M(.)1JUK.\RE. — Moduram seu moltnm per cipere ; lever le droit de mouturr. (A. l.'i-43.) .MnDlHKYR.V. — Modius, mensura annona- ria. Lit Modius. (A. 1247.) AKjDUS. — Cantus rhythmicus ; mblodic, chant. {Vet. HI.) — Mus, usus, ritus ; 7node. (Elmh.) MdDUTA. — Pro Modura. (Ord. req.Fr.) MOHCllAKK. — Pro Mobcuahi. (fo/ic. Huip.) .M(Jl':i:ilIA. — Adulterium ; ndultere. [A. SS. Hen.) M(Hv\ll!IC. — Moinia conslruere ; ilci-er de.t rempnrls. fortifier. ('Pap.) M()I:kI. — ProMuKi. (Id.) .MOKSTICUS. — Pro Moestus. M(II:ST1FI(;AHK. — Trislilla aflicerc ; accn- hlcr de chagrin. {Cone. Hisp.) M(ii:sT()RIUM. — Tristitia ; triste.^se, cha- grin. (Pap.) MlH'STL'OSUS. - Tristis. iucluosus ; yj/^in de tristfi.sse, de deuil. (.^. 1282.1 .MOFEU.M. — Candclabri majoris species ; e.ipecede f/rand chandelier. (A. 1308,) MOFFLKT. — Panis delicatioris species, qui diatim dislribui solfbal canonicis pra-ben- dariis ; pain blnnc, pain mollet ; ol. 7nofpi:t. {Ch. Occit.) .MOFKLETUS. — F:ad. nolione. (Id.) .MOFFULA. — i;ad. noliono qua .Moffl'La. (Lamb. Ard) MUI''ILIS. — .Morbi genus, idem q. Mascla. M()(iKMS.V. — Tabcrnaseu prxstatio qua; do- mino pro vino in laberna vendendo gnjvilur ; cabaret on droit .leir/neurial xiir la rente da rin. (A. 1476.) MOdfiUS. — Qui cum difficullalo loquitur, blc.^us ; begue. (.Vnast.) MOnNKRI.V. — (Juanlum nianu continelnr ; une poignie. {Ch. .Iqailan.) .M«)GT(>NAi;lU.M. — Tiibiilum ex vervcr.ibus sen mutoiiibus ; droit .teigiieariat sur le.i luoii- tons. (Chartid. S. I'inc. Ceiiom.) .M()nUU.\. — .Moiestia. molu.'!, pcrturbalio. (A. 1177.) MO'il'M. — Terrilorium .Mogiiiitinum, ma- xime quod .Mfnno adjacel ; le territoirc, les enrir(ni.\) — Contractus quo sub annuo reditu furidi danlur, simul et ipsi redilus ; contrat et revenu d'vn bail it fcnne; ol. moeson, moison. (A. 1177.) MOISO.XNA. — Mensura quse (it per modios, ul Mddiatio. (A. 1-414.) MOISSINA. — FaBX uvarum, raceinorum ; marc de vin, lie de vin; ol. ?noissin('. {i\ecr. eccl. Par.) MOlSSU. — Messio, tempus messis ; moix- son, temps de la moisson. (Guib ) AIOITOCERIA. — Prcedium rusticuin quod a colono parliario colilur ; metairie. (A. 1335.) iMOITONiNUS. — Modus agri autgranorum ; mesure de terre ou de grains ; ul. mniteon, moilon. (A. 1374.) MOLA. — Molendinum ; monlin. (Anast.) — Mensura lignarin, ead. q. MoDUi-ir.'*. (S. XIV.) — Moles, agger ; mole, jetee. (Mur.) — Mensura frumentaria ; mesure de grains. (A. 1263.) — Mensura liquidorum ; mesure pour les liquides. [Ord. reg. t'r.) — Piscis species. (Vet. Tract, de Pise.) — Acervus ; tas, mettle, monceau. (A. 1341 .) MOLACUIXUS. — Monetre aureae species, f. idem q. Marabotimis. (Alex. HI. PP.) MULADA. — Idemq. Mo'eya. (A. 1460.; MOLAGIUM. — Pensilatio quam a vassal- lis exigit dominus pro frumenti molitura in rnolendinis suis ; droit que Von page au sei- ffneicr pour la mouture des grains ; ol. molage. (A. 1181.) MOLARE. — (Subst.) Mela, tumulus ler- reus, collis ; hauteur, eminence, terlre. ol. molar. (A. 1324.) — (Verb.) Prima alicujus rei linearaenla exprimere ; moulcr : « It vi- dit corpus defuncti exanime, et ut similitu- dinem vultus ejus secundum veram figuram depiiigereret, niolavit et imprcssit. » (.1. SS.) — Molere ; moudrc. (A. 1278.) — Vexare, spoliare ; vexer, tourmentcr, dcnordller. [A. SS.) MOLARIA. — Locus unde nudie extrahun- Inr, lapidicina ; carriere de meules de tnoulin. {Chartul. S. Vine. Cen.) — Idem q. Mola et MoLEM)iNUM. — G. Chr.) — Idem q. Molta. (A. 1421.) MOLARIS. — CoUiculus ; tertre, eminence ; ol. molard, molar. (A. 1360.) MOLAHIUM. — Numisma honorarium al- terius vultu effigiatum, sic dictum a moln seu modulo, id est typo cui infusum raetallum formara recipit ; mkdaille. (A. SS.) — Molen- dinum ; inoulin. (A. 1307.) — Tumulus ter- reus ; tertre, eminence. (A. 1343.) MOLARIUS. — Qui molas ex lapidicina ex- Irabil et secal ; ouorier employe a I'e.riraclioii dcs meules de moulin ; ol. molier. (A. 1299.) MULA'l'A SCARLATA. — F. acupicta ; « Pro capa scariatie vudat:v.» (A. 12t)i.) MOLATIO. — .Molituia; mouture ; {Vet. 01.) MOLATUHA. — Pra>slatio pro molitura friuunili, idem q. ^Molagium. (A. 1351.) MOl.C.HUS. — Pessulus ; rerrou. (Ap. Mur.) MOLIJA. — Pro Molt .A. MOLDIUM. — Pro Mouius. (Ap. Kccard.) Mol.DL'RA. — Quffi molitori ratione salarii compelit ; salaire da meunicr, qui se pni/e en nature. (A. 1132.) — Mensura; species ; mesure de capacile, quayitit^ de grains altribuee au mcunier pour son travail. [.\.. 1149.) MdLDUREIRA. — Kad. notione. (Ch. Aqwi- tan.) MOLEARIA. — Mols, molendinum vel po- lius la[)idiciria molearis-.iriritle de moulin, mou-' lin ou rarrifre a meules de tnoulin. (A. 1239.) MOI.KARIU.M. — Idem q. Molagium. (A. 12;i9.) MOLEGIA. — Bladum in larinti redactuai ; ble reduit en /arine, farine. [St. Arel.) MOLEGIUM. — Prffistalio qutc ex frumen- to moiilo pcrcipilur ; droit que le .<:eiyncur / r6- levait sur le hie quonallait moudre a^ses mou- lins ; ul. molage. (A. H86.) — Ipsum molen- dinum ; le moulin lui-meme. (St. .Ast.) MOLEXARE. — Mola, molendinum ; mettle, moidin. [Cone. Hi.y).) MOLEXDA. — Frumentum mojitum ; Lie confer ti en farine, farine. MOl ENDIARIUS. — Ad molendinum perti- nens ; de moulin. (A. 1174.) MOLKNDICIUS. — Molendicia loca, ubi exslrui possunt molendina. (A. 1049.) MOLENDINA. — (Fem. gen.) Moletrina ; moulin. (A. 1186.) MOLEXDINAGIUM. — Idem q. Molagium. MOLEXDINARE. — (Subst. Molendinum ; mnnlin. (S. xiii.) — (Verb.) molere ; moudre. (A. SS.) MOLENDLXARIA. — Molilrix ; femme de meiinier,meitniere. (Ap. Lud.) — Pensitatio pro moliluia frumenti, ut Mol.^uium el Molta. (A. 1226.) MULENDIXARIUM. — Sedes seu locus ad coiistrufuilum molendinum aplus ; lieu, em- placement ban pour bdti'r un moulin. (A. 1300.) — Moletrina, pistrinum, sed molendino mi- nus : . XIV.) MOLENDIXATOR. — Molendinarius ; meu- nier ; ol. molinier. (A. SS.) MOLENDIXATURA. — Idem q. Molenoika- TIG. (Ord. rerj. Fr.) MULENDIXELLUS. — Parvum molendi- num ; petit moulin. {Chartul. S. Vand.) MOLENDIXEX'SIS. — Ad molendinum pcr- tinens ; de moulin. [Chart. Anger.) 1465 MOL MKDIiE ET INFIliE LATINITATI8. MOL 1466 MOLENDIXUM. — Pislrinum ; moulin. fS. Aug.) Molendimun ad nqumn, seu aquale, vel aqunticion, quod aqua versatur ,• 7noii a vnu. (I'as.-t.) Molendmum ad vcnlitm, ven- tile, ventricium, ventorium, ventosum, ven- tiliiim, venlrUlcum seu aiirerium, quod venlo versalur ; moulin a vent. CPass.) Molendinitm brachialc, sanguinis, seu de bracfiiis, ijiiod cum hominibus versalur ; moulin it bra.s. (Pass.) Molendinum ad cquos de equis, en- hallarivm seu equilum, quod cum equis ver- salur ; moulin mu pay des chcvau.r. (Pass.) Molendinum tannarium, ad than, tanereinn, tanerez, ad corticcm, ad slannum, ubi quer- ceus cortex terilur ; moulin a tan. (Pass.) .Mo- lendinum ail pannos, /ullonicum, fullencium, fallarium, /u/lonariiim, ' /olereutn, Imtannum, drii/irriinn, ad pit/'los, quo panni densarUur, desquammantuc. puliunlnr; moulin a foulon. (Pass.) Molendinum bladacium, bladaturum, blnderium, bladiarium, album, frumento mo- li^ndo deslinalum ; moulin ii ble. (Pass.) Molendinum brunnm, annonifi mixtfe molenda3 deslinutus ; moulin u meteil. (A. 1301). ) Molnt- dinurn navale, navcncum, pendens, navi impo- i\U\m \ moulin etabli xur une barque. (Pass.) Molendinum de .planchia seu resseguce, labu- lis serra secandis acrommodalum ,• scierie. (S. XIV.) Molendinum paslellerium, quo paslellum pre.nilar ; 7noulina jtnslel. {\. l.'iOl.) Molen- dinum ad culttlla, h.6 cultellos acuendos ac- commodatiim; machine ii aiguisev. (S. \\\.)Mo- lendinum le)-renum, terrre infixiim, ad dislinc- lionom navalis; lywulin bati ii terre. (A. 1243.) M0IJ:.\UURA. — Pensitalio pro molitura frumenli, ul .Molagium. (A. 12ir>.) .M()I,1';NI)US. — Pro niolendinns. MOLKKI-:. — Facere molere ; faire moudre. (A. 1331.) — Acuere ; aiguiser. (A. 1229.) M(1LKR1.\. — Lapidicina molaria ; carridre de meulcs de moulin. {Chartul. S. ]'inc. Ce- nom.) — Pensitalio pro molitura frumenli, ut Molagium. (A. 1196.) MOLKS. — Porlus ; port. (A. SS.) .M(JI,l-;s(EaE. — Pro inolescere. (Ord. re/j. Fr.) MOLESTATIO. — Molestia ; peine, chagrin, embarrns. (A. 1177.) M()LES;TAT0U. — (Jui molestiam aiicui exbibet ; celui qui cause du chagrin, de I'em- barras it qwlquun. (A. 12.'')3.) MOLESTIA. — .'Egritudo : » Ut in mole- slinm ciiolicam caderein. » ((i. Magn.) MOLESTUll. —Idem [. Molestatok. (Ord. rag. Fr.) Mttl,i';'l'.\. — Stella calcaris ; moletle d'ipe- rnn. (A. 1363.) — Morlius cquinus, mollis tumor in imo tibiie nexu ; nudletle, malndte partieuiiere aux cherau.r. (.\. 13GX.) — .Men- 8ur;r agrariie species, ul Mola. (A. 1L'.'!2.) MDI.KTl'M. — Mensiira liquidorum apud Tullenses, qu:i' qualuor sexlarios (Jallicos seu duns piiilas I'arisenses ; mesure de Tout qui contcnait deur pintes de Paris ; ol. mouW. MOLETUHA.— Idem q. Molagium. (A. 1151.) -MOLKYA. — Inlrilte species ex ranienti* cultrorum aliorumque ferrariorum fabrorum coaclaj ; espece de ciment qu'on tire des auges des couleliers et des laillandiers, suie ou noir de chaudidre ; ol. molee. (A. 13'J5.) MOLI.\KIU.M. — Moletrina, pislrinum mi- nus, seu reclius lapidicina tiialaris ; petit moulin ou carriere a meulcs rlt munlin. (A. 131:2.) .MULIXA. — Miila, muleiidinuin ; moulin. {Vet. Gl.) Molina /errea, ad tuiidendum fer- rum ; forge. (A. 1211.) .MOLI.NACILM. — Idem videtur q. .Mola- gium. (A. 1192.) AlOLINAK. — Idem q. Molendinakium. MULINAUH. — .Ml. la, molendinum, ut Mo- lina. (Cone. Ilisp.), et locus molendinis tediO- candis aptus, ul Molendinabiu.m. {.\. 1305.) — M(>la fiillonia ; moulin ii fo'don. (.\. 1316.) .MiiI.INAUlA. — Idem q. Molina. MULliNAlilL.M. — Had. iiutione. .Molitor ; miunier; ol. mo- fui- (A. MODXARIUS. linier. {Le.r. .'■inl.) MOLIN.\TL'll.\.. - Actio pannos mola lonica deiisandi ; foulonnage des draps. 1316.) Mol.INELLUM. — Parvulum molendinum ; petit moulin it moudre le poirre et aulres menus grains. (Ugut.) — Veclis versorius ; moulimt. (Mur.) MOLIXUM. — Idem q. Molina. ((Ir. Tur.) Molinum fabrilv, idem q. .Molina fliirka. (Id.) MOLINUS. — Idem q. .Molina el Molbmdi- NUM. .MoLin. — Molitor, ut Molinahius. (.4. SS.) .MOLlHl. — Molere ; moudre. (A. 1279.) — Slrui : it ab omni molitura. » (A. 1226. c.) ,\iOLITUIIA. — (Jranum molendum ; grain a moudre. {(i. Chr.) — Priestatio pro molitura. ul Molagium. i .\. 1257.) — Frumenlum mi.xtum, ul MixTUiiA. (A. I20J.) Ml .UTUS. — .\rmn molita ; tamiata, acuata; amies poinlues, effiUes, Iranchanles, niguisee.i sur la nieule; ol. armi-.i nuilues. MOLIUS. — Va"* vinariiini. A. 13C0.) MOLI.A. — Mensura lignaria ; mesure jwur le boil a peu prtis *gale au slt;re ; ol. mollc. (A. 1293.) — Typus, fornia ; moulc. (A. 1330.) — Mola ; meule.{.\.. 1098.) MOLLAKE. — M ensure cala mensurare ; niesiirerle (.1. midlcur. (A. 1272.) Mol.LATOIl. — Qui mensura lignaria molla dicta utilur ; inesurrur de 6oi« accc le molle ; ol. moller. (K. 1271.) MOLLK. — Forma ; moule. (A. 1227. — Id quo moltt formatur ; objel moule, piece p"i- due. (S. XIII.) MOLI.EC.IUM. — Idem q. Molkgum. (A. 1370.) MOLLEIA. - F. idem q. Molta. (A. 1219.) lignaria molla vo- bnis dam le molle ; 1467 MOL LEXICON MON i4()8 MOLLKS. — « EEfeminati, n iiiqnil Alcni- nus, « qui vel barhas non liahent, sive qui al- Icrius fornicalionem snslinniil ; r> sou, ut ait Salvianus. « qui in semelijisis fcminas profi- tcntur. » — Kxpressa in cera imago, f. speci- men ; emprcinle. (A. 139".) Forceps ; te- nailles, pince. {A. SS.) MULLETUM. — Forlicuioe, ni fallor ; pin- cettes, pelites pinces ; ol. molets. « Fistula in oculo taliler grossum et indamraatum, in quo supervenerunt vermes et jam offuscave- rant visum ; quidam extrahit 24 vermes cum molleto. » (Mirac. Uib. PP.) — F. tumu- lus terieus : « et de ipso molletn et de molino omnia exinde faciamus, » etc. (Ap. Ughel.) MOLLIA. — Locus cavus per quem aquse decurrunt. (A. 1377.) MOLLICIA. — Tapes acupiclus, opera plumarlo decorus ; tapis brode. (Mart. Anecd.) iMULLIDITAS. — Moliitics : « Lectus ejus, nee etiam quidquam innlllditatis habebal, sed tantum nuda jacens in humo » etc. (.1. SS.) MOLLIFICATIO. — Actio qua aliquid molle efficitur ; action de rnmollir une chose, ra- mollissemoit. (Ap. Mur.) MOLLI.MEN. ~ Mollities : « Xulbim ha- bens stratum foeni paleaeque molUmen. » {A SS.) MOLLIRE. — Pro molere. Mollis. — Typus, exemplar ; moule, type, modele. (A. 1334.) — Forceps ; pinces, tenaillcs. (A. 1372.) MOLLITIES. — Peccatura mollium ; p6che des sodomites et des onanistes. MOLLITIVUS. — Molliendi vim habens ; kmollient. MOLLUS. — Mensura lignaria, ead. q. MoLLA. (k. 1319.) — Acervus, mela ; ins, pile, vieule de foin, de paille, etc. (A. 1180.) MOLNAGIUM. — Idem q. MoLAGimi. (A. 1183.) MOLNAIRONUS. — Molitor ; mamier, gar- den meunier ; ol. molnier. {St. Mas.) MOLNARF. — Molere ; moudre ; ol. moire. (A. 1190.) MOLNARIA, — Idem q. Molagium. (A. 1216.) MOLNARIUM. — Moletrina ; moulin. (S. xni.) MOLNARIUS. — Idem q. Molnaironus. (St. {St. Mas.) MOLNEA. — Idem q. Molnagium. (A. 1199.) MOLNERIA. — Ead nolione. (A. 1342.) MOLXERIATA. — Ead. nolione. (S. xiv.) MOLNERUS. — Idem q. Molnaironus. {St. Mas.) MOLOCHINUS. — Idem q. Melocdinus. MOLOCINA. — Idem q. Melocina. MOLOLUTA. — Idem q. Molagium. MOLONUS. — Congeries, acervus; meule, tas, amas, pile. (A. 1330.) MOLOMYMPHIUS. — Qui nondum uxorem ducil ; cilihataire. {}'et. Gl.) MOLOSUS. — Grandis, qui est inslar molis ,• enorme. colossal. (S. Aug.) MOLTA. — Coemenlum, ul Malta. (S. xiii.) — Pensilatio quam a vas-^allis exigit dominus pro frumenli molitura in molendinis suis ; droit en nature que lo vassal payait au sei- r/ncar, au moulin duquel il faisait moudre son (jrain, ol. mouUe, droit de mcnilage, etc. (Ouand la ledevaiice 6tait pnj'^e nn argent, on la nommait molta sicca. Quand elle 6tait pa3'6e, non on grain, mais en farine, on Tap- pelsLiimolla Junnida, riridis.) MOLTARIUS. — Qui moltx seu pensita- tioni pro molitura obnoxius est ; vassal sonmis an droit de mouture. (A. 1300.) MOLTERIA. —Idem q. Molagium et Miuta. (A. 1196.) MULTERIUS. — Ut MoLTARius. (A. 1300.) jNIOLTO. — Idem q. Multo. MOLTOXINA. — Pellis vervccina ; peau de moulon. {Ch. Carcas.) MOLTRUM. — Idem q. Molagium. {Cons, ead. Colon.) MOLTUNAGIUM. — Idem q. Mutonacium. MOLTURA. — Idem q. Molagium. {Mon. Anq.) MOLTURENGIA. — Variiu moliturw fru- mcntum miscellum; idem q. Moustuiiangia. MOLUCIA. — Idem q. Molagium. (A. 1230.) MOLLCRUM. — Illud cum quo mola vt-rli- tur ; y^ouet de moulin ce qui fait tourncr la meiile. (Vet. Gel.) MOLUETA. — Idem q. Molagium. (A \'()\ ) MOLUM. — Mensura lignaria, ead. q. Molla. (A. 14cS2.) — Portus ; port. (Mur.) MOLUMENTUM. —Pro emolumentum. (Ap. Rym.) MOLUTA. —Idem q. Molagium. (A. 1205.) MOLUTUS. — Idem q. Molitus. MOLZESO. — Mulctus, a mulgere.(A. 130.S.) MOMENTALITER. — In momento, slatim ; a. l^ instant. (Fulg.) MOMENTANA. —Libra ; livre, poid.'i. {A. SS.) MOMENTANEUS. — Momentarius ; moynen- iani, passager, de courle duree. (Tert.) Mo- mentanei loci: « nee obstantioe opponens que- relas, sed momnnlaneos quterens locos, tei'ra prostratus veniam est deprecatus. » {A. SS. B.) Id est opportuna momenta observans. MOMEXTATIM. — In singula momenta : « lum corda pavidorum moment atimiremnni. » [Vit. S. Wanwal.) MOMENTATIVE. — Ul Momentaliter. {A. SS.) MOMENTIOLUM. — Diminutiv. a momen- tum. {A. SS.) MOMENTUM. — Id quo movente libra in- clinatur ; languetle de balance. [Vet. Gl.) MOMERIUM. — << Das tibi momerium, » id est te ridiculo exponis. (Commod.) MO.MIA. — Cadaver siccum ; cadavre dessk- chi, momie. MOM US. — Larva ; masque, deguisement, ol. inoynine. (A. 12oG.) MONA. — Vidua ; veuve. {Leg. Norm.) MONACHA. — Sanctimonialis, monialis ; religieuse, noyine. (Anast.) MONACHARE. — Monacbum agere ve- 1469 MON MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS MON 1470 facere ; devenir moinp, aire moine : « Unus ile mililibus lempli voluil monachari in ordine nostro. » (Znchar. I'P.j MUNACllATIO. — Monasticic vilaj pro- fessio ; pro/exsion de la vie monaslique. [A. \tM.) MONACHATUS. — Monachoruin oraliones el su(Tra;^ia ; /Jfi^m? des moincs. (A. I3'.I0.) — Cdlla seu obedientia monastica ab abhalia di'pendens ; prieure dependant il'iin monmt- ti're. — Monachalis vilre professio, ut Mo- NACHATio. (.Mad.) — Monnchalus plcnarius, cibi el poUis inlegra pnrlio, qua; munachis quolidie dalur, idem q. I'h.khenda. (A. 1472.) .M0\A<'11I'.LLUS. — Dimin. a inonnchus, monachus junior ; jetine moine. (A. SS.) MONAClll.V. — (Jella seu obedientia ab ab- balia depeudens, idem q Priobatus sou Ph,e- pojItuha. Capit. S. J'ict. Mas.) — Pro Mo- NACUis.Mi s. (A. SS.) — Mnmichta sempilcrna ; sic pojsessiones munachorum vocabant, qua^ ipsis jure morlicinii concessa; eranl. (A. c. S5.4.) MUNACHICALLS. — .Monaslicus ; relatif aii.v moincf, mona.stiqve. (Ap. Slephan.) MOXAClilLIS. — Had. nolione. {Chnrtiil. Landon.) — Monachde cingnUnn profHeri, rnonasticte vilse nomen dare, \.\nn. lien.) — Manadule cnnjugium, fralernilas seu .socielas el (Ommunio inita cum mdnactiis. (A. 1118.) -MUXAl^HlN.V. — Diiiiinul. a /no««c7trt, ju- nior iDonacha ; .;'e?^ne religieuse. {A. SS.) AKjNACIIISMUS. — Monastica vita; la vie numnstiquo. (A. H63.) MOXAGHITAS. — Idem q. Monacuatio. (A. 10«U.) MiJN.'VCIllUM. — Moiiasterium ; monastdre, content. (Mart. Anecd.) MONALHIZARE. — Idem q. MoNAcnAnE. (A. 1178.) MOXACIIOLUS. — Idem q. Monacuellus. (Mart. Anal.) MoXACllULUS. — Ead. notione. (Id.) MOXArilUS. — Qui, stricliori* vila; inluiLu, in soiiludinem rccedil, vilato omni hominutii consortio ; mnine, ennite, .•solitaire, ci'no- hite, anachorele. (Pass.) Monachus laicus, idem q. Fr.vthh laicus; Cial. moine lai, /Yrre lai. (Pass.) Mnnachn.i nide.t, idem q. .Vuvo- CATus, q. Vid. Momirhus xxculari.i, qui slri- etiorem refjidam non amfdecliiur. ((->rd. Vil.) Monnciti ad xiicciirrenduw, qui diim exlrcma aKunt, vel urgenle mortis pcriculn, monachicam vcslem indiiuni, quo fralruni ac monachoriim sud'iaKiorum, seu oraliouuni fianl parlicipi's, eoque ipso nnima; sua? saluli consulant ac succurrant ; Iniques qui, nn mo- ment de la mort, prenaient I'habit monacal. (Pass.) MOXACOSMUS. — (ionus vebiculi quod ab uno juinenlo traliitur ; voiture a un chcvnl. (Isid.) MitN.\.l)i;s. — V. alveolus : o Nos... dona- mus tibi... in feodum duas moiuides aqua-, ul ducas illam aquam ud... » \\. liOJ.) MO.XAGA. — Vciiiculum cum una rota ; f. hroueltc. (A. 1481.) MoXAftlA. — Kad. notione. MONAGIL'M. — Monasterium ; monasth'c. (A. 1328.) — Pra'slalio |iro jure ulendi mo- iVridino, ut MulaGIUM. — (A. \M±.) — Id quod a vassallis domino solvilur ul monelam ei mularc non liccat ; idem q. Mosetagilm. (A. 1192.) MO.XALI''.. — F. alveolus: « Quoddam pra- tiiin et quoddam monale. » (A. 1393.) MO.N'.VXCIL'.S. — (Jui prx'stalionem mo- nngimn diclam debet, seu qui ad molen- dinum ilomini frumenlum suum aiolcre le- netur ; vassal qui ilait oblige de /aire moudre ■ton hie au moiclin du seigneur ; ol. mounanl. (A. 1308.) MONANTESIL'S. — F. pro mornanle- sius. MON'ARCHA. — Episcopus ; ereque. [Vil. S. Wilf.) M()XARCH1',S. — Titulus honorarius comi- lurn I'landrensium. {Vit. S. IVinnoci.) M< »XAIt('HIA. — Ilcgio, provincia, ejusque dominium ; quivis principalus, dominatio ; pays, province, canton, ai/lorite, piii.tsance, elc. (Pass.) Monarchia regia pro mnjestas re- gia. (Ann. Ben.) Monarchia, nomen llandren- sis comitalus. {Vit. S. ]\'innoci.) .MUNAIK'IIIANI. — Hterelici qui Praxcfim scclante:=, teste Tertulliano, Deum unum falt- bantur, trinum negabant. MONARi'llUlMl.tsUL. — Monarchoprse'o'l cxnobitaritni, id est Abbas. Quiuam kgcnduui putant monachoprxsiil. MoXAIlCIILS. — Alea;^ species. (Joan. Sa- lisb.) AlUXAUK. — Molere ; moudre. (A. 1323.) MOXASTA. — .Monachus; moine, religieux. jMUXASTKKIALIS. — Ad monri'ileriiim per- linens ; d'abbai/e, de moiiaslrre, abbatial. (Pass.) Monntlerialis ecclesia, quffi nionacllo- rum est; ei/li-!c abhatiale. (A. 10<6.) Monastc- riales, mimachi ; les moincs. (Cone. Cloc.) MONASTKltloLUM. — I'arvum nionnsle- riuni ; petite abbni/e ; ol. abljiiytlc. (fCpist. .Ulrinn. I J PP.) MDNAS'l'liHiUiM. — Cclla in qua unicus degil monaibus; cellule. (i>. Ilier.) — Ca'- nobiiitn ; couvent, mnnu.'itere. (Vaf».) .Monns- terium duplex, virorum scilicet ct feminnrum ; courcnt il'hommet el de /einines. (Dans Ics cou- vi'iils de re genre, Ics moiues et les nonnes habilaicnt di's bi\limcnls laiiiculiers sepnr»}s par un j.'rand mur.) Moni'ilerium cnpilale, a ipio alia dependent nionasleria ; couvent qui rn n il'nutrrs sous xa dependanre. {,\. 1(1.^0.) Monaslcrtum rti/ale sou /im;h/c, quod a rcgo nude pendel. aut in lisco regio exslrucluni ct ab ipso rogo dotalum ; coureni qui ne reUvir que du i-oi, on qui a i'tA fondt et dol<- f>nr /«• chef de I' /if at. 'Pass.) Monaslerium lUtfrum ; I'quod a rego nude pendct, ut etc., ul Mosa- STKiiiiM RRGALE (Pas8.) ; 2" cui iulogia bbcrla.^ est in abbalum rleclionibus ; mounslerr ieta non mu- taretur ; idem q. Monetagium. MOXETATIO. — Id quod domino a mojietx fabricatoribus dabatur pro licentia monetam cudendi, idem q. AIokbtagium. MON MEDI^ ET INF1M« LATINITATI8 • Qui monelam cuJit ; mnn- 1473 MONETATOR. nayeur. MONETICU.M. — Idem q. Monetaticom. MONETULA. — Parva monela ; petite mon- naie, 7nenup monnaie. [Lib. cells. luxl. Rom.) MONETUM. — Locus ubi moneta cudilur ; lien oil se frappe la monnaie, monnolerie. (W. Brit.) MUNGKIUUS. — Monliculus ; Eminence, tertre, petite montagne ; ol. montjoie. (A. 1447.) MONGNALE. — Molendinum ; moidin. fA. 1343.) MO.NTuNARIUS. — Molilor ; meunier. (A. l-loH.) MONIaLE. — Monasterir.ra monialium ; coii.venl de femmex. (A. looO.) MO.NIALIS. — Monacha, sancliinonialiis ; retiyieiisc, nonne. [Cone. /lisp.) MtJ.NIALITER. — Cum liabitu raonialis. (Ap. Mur.) MONICA. — UlMuNiAUS. (Blevn. Instit.) MO.NIGULUS. — Pro Monachulus. (Mab. Anal.) MOMETAS. — Idem q. Monaciutas. (Tab. fosiens ) .MONIGA. — Quantum monaga conlinelur ; broiietlie. (A. 14';3.) M(>.NIMi;\. — .Monimenlum ; idem q. Ma- MMiiNTUM. (F.brard. Uelli.j — .Mouilio ; nver- lissement, conseil, avis. [Script, rer. Fr.) MONINUS. — « Ecce lupus quem vulji- cnm quod unica corda constat ; mowtcordi'. I ' /i. Triidon.) MONOCHROMA. — Unius coloris piclura ; niture monochrome. (A. SS.) .MONOCDLEI. — Somi-castrati : " llabe- mus monocoleos, testcm amiserunt. .MO.\OGUS.MU.\! MON 1474 qui nempe unum duntaxat Imperator ; empereur. (Bleyn. Inst.) - Idem q. Monaga. (Isid.) MONOCnsiS. — a Item aliam crucem de auru unam habenlem in medio monocmim. n (.Vnas.) Ubi lapis quispiam preliosus inleliigi debelur. MONOCRATOR. (Ap. Mur.) MDNOCUBITAI.IS. — Unius cubiti ; qui a une coudke de long : Monocubitalis candela. « {Chartul. S. Vand.) MO.XOCULARI-:. — Vid. Mo.nocdlus. ^MOXOCULU.M BENEFICIU.M. — Unicum ; b6n6fice unique. (Laur.) MONOCULUS. — Codes ; qui n'a qu'iin aul, borgiie. (W. Brit.) — .Monoculare, allero oculo privare. [Mat. Par.) MOXOG.VMUS. — Unius uxoris vir : " .Xon alicujus pretii datione palam vel occulte ali- quis ad eccle.-iasticum promoveatur olficium, non nisi virgo aut munoyamus. » ( ]'it. .S. Jolt. (iualh.) MOXOGIUM. — Idem videlur quod Iribu- lum domino a monel;i_' fabricaloribus solitum, ut .Mo.NAGiUM. (CA. Wil. Major, episc. Andeg.) MOXOGR.VMMA. — Xomen compendio des- criptum ac cerlis litterarum implexionibus coiiciimalum ; monogramme, signature mo- nograinmatitji/e. (Pass.; (Monogramma cha- racterem notninis appellabant, rede quidem, ut cum liitfra nuica esse videtur, omnes lanu'n lilteias nnminis expiimoret : unde usit.ilissima btec, in voteribus cliarlis for- mula, nostrum character imprcssimus ; nostri nominis knracterc el sigillo signari el corro- borari jmecepimus, sigilli nostri auctoritate muniri, noslrique >U)minis subier iiiscripio karactere, etc. ; nihil nici monogramniatis des rijilionem innuere vidolur, licet nullum aliqiiando rpperialur appositum monogram- ma.) .MONUiiR.AMMI S. — Monngrammi ternw- nrs, quod ad(nodum breves sunt, vel etiam minuli, exilo«, concisi. ( \'it. S. .^'ynclelicg-.) MOXol.lNUM. — Eilum quo margnrilw in- seri.i' sunt ; rang ?».) — Mulcta quai ad ilnminum itpectabal ralione ejus generis cerla- minis : droit di'i an seigneur pour chaque com- bat singulicr. (Id ) Mt»X()MA<'HIGK. — SinRulari cerlamine ; fn combat singulicr. (.1. SS.) — lliiic dicitur. MoNoM \<'II('S. — (}ni contra diabolum «uo duitu putnat. (.4. S.V. Cassian.) MiiNdl'AI.IUM. — Slola seu maiiipuluK : .. Vir aulem douiiiii Mevennus... scrpenlem adiil, in Domino conlisus. llunc audaclcr iiiva- sit ; mnnopolium enim suuni illius ciirumdedil colli! baculique rurvitati' adncxus, viluli cancm donusticum po-t »e eum tralicn«, in nomine .lesu Chrisli lluminc Liv'Oris cum pra-cipil«vi«- {.■\ri. S. Mcrcn.j 1475 MON LEXICON MON li76 MONOPHTHALMUS. — Uno oculo c.iptus ut monociilus. {A. SS.") MONOS. — Monachus ; moine, religieux. MO.NOTIIKLaNI. — Hseieticorum genus quos alii Moiiolbelitas vocaiil. AIONOXYLLULA. — Linler uno ligno exca- valo con?laii3 ; canol fail d'une piece unique. (Hath. Veron.) xMONOZAN'rES. — Pro monozontes, mona- chi. {Ann. Bcned.) MONHEARli. — .Monstrare ostendere : mon- trer. {Tahiti. Casaur.) -MO.XS. — Mons i/audii, moiili:ulus, con- geries lapiiiuin, clamor militaris rcgum Fraii- cice ; coUine, terlre, elevnlion, monla/jne, tns de pierres places de distance en distance ponf indif/iter la route, cri de i/uerre des rois de France ; ul. montjoie, fnonjoe, etc. (Pass.) MONSTRA. — Mililum recensio ; revue des troupes; o!. monstre. (Pass.) — Inslruraenlum, rotiilus in quo noinina militutii roferiiiiUii' ; 6tat, liste des soldats presents a une rerce ; ol. monstre. (A. 1381.) — Slipendiura mililare ; solde inditairc ; ol. monlre. (S. .\iv.) — Osti^n- sio, specimen ; echantillon, montre. (A. 1391.) — ^'asis species quo vinum gustandum ofTertur et monstralui' ; monstre, sorte de tasse neec In- quelle on essaye les vins. (A. 1338.) — Pro monasterium, si ta:nen non emendum sit. (A. 1202.) — Monslra manicarum, assulus mani- cis ornatus. (.\. 1449) MONSTRABILIS. — Conspicnus ; remarqua- ble, cHebre. (Sid.) MO.ASTRjIi;. — Apud Aragonenscs, instru- raenta, documenta, quilius quis in lilo jussuum asseril el luetur ; pieces judic'tnires, litres an mnyen dcsquels un plaideur etnblit et /ait m- loir ses droits. MGNSTRALIU.S. — Monslralia lex, qua quis jus suum asserert; el probareiiilitur. {Ley. Norm.) MOXSTHANTIA. -- Pliylacteiium sen ar- cula in qua rccondunlur reliquiaj ; reliquaire . (.4. SS) — Vasculura in quo recondilur S. Kucharistia ; espi'ce de pyxide ou de riboire ok Von place In saintr I'Jucharistie pour I'exposer a V adoration des fideles, oslensoir ; ol. mons- trance. (S. XIV.) — S. liucharislia ; la sainle Euchnristic (S. xiv.) MONSTRA IIE. — Mililcs censere ; passer les troupes en reouc. (A. 1253.) — Monstrare duelliim, monomachiain projioncre cl inire. {Charlul. Campan.) .MO.NS TU.\TA. — Cerla mensura nemori», quae forle monstratur, id esl designalur cai- denda ; sorte de mesure agraire en usage pour les forets. (A. lalo.) — Pn.i'e.ssio feudaJis, Gal. ol. montrie, ead. q. Denominatio. ^S. xiu ) MONSTRATIO. — Probalio .lua; inslrumen- torum exliibitione fil in le Judiciaiia ; preuve judiciiiire bas&e sur des litres. [Chartul. S. Vim-. Ccnotn.) — Mililum recensio ; rccue des troupes. [Ch. Angl.) >.!ONSTREIA. — Cerla pars nemoris quae a domino assignatur pro pascendis porcis vassal- lorum suorum ; partie de bois que le seigneur assigne au vassal pour y condnire le bitail ; ol. monstr&e. (A. 1^34.) MO.NSTUUMRUS. — Qui monstra parit ; qui enfante des monslres. (Elmli.) MUNSl'liU.M. — Mililum recensio, ul MoNS- Tiu. (Pass.) — Arcula reliqulis conservandis, ul iMoNSTHANTlA. ('Mon. Angl.) MONSTl.'RA<;i.\. — Variie mixturse frumen- tum ; Vid. Mostuhanci.\. (A. 1 164.) MOXTADA. — ilons, collis ; montagne, col- line, ilevntion. (A. 12(>.S.) MONTAUIUM. — Tributuin, quod a navigiis qu;e in Ihiviis adversa aqua reinigranl, exi^ji- tur ; droit que pnyent les bateau r d la reinonh' des rivieres ; ol. 7nontage. (.\. liOO.) MONT.AGNIOLA. — Mons parvus ; monta- gne peu fierce. {Ch. Hal.) MONTALIS. — Mons ; montagne. (A|). Mur.) MONTANA. — Ead, nolione. (Id.) MONT.VNARIUS. — Qui monies incolll ; qui habite les montagnes, montagnard. (Ap. Mur.) MdNTANEA. — Idem q. Montana. MONIANEIIIUS. — Idem q. Montanarius. MONTANIA. — Idem q. .Montana. MUNTANIOSUS. — Monlanus ; de monta- gne, rnontngneux. MONTAXIST/E. — Hwrctici sub impeia- lore .\rcadio sic dicli, iriquil scriptor unns, quod lempriro perse 'uti'nis in mnnlibus la- lueruut ; nioatanistes. (Pass.) — Apud lluii- garos, nobiles quidam in quorum lerritoriis monies eranl, in quibus eranl niinerx auri et cupri, unde decimas regis pendebanl. {Ch. Hungaric.) MUNTA.XUM. — Idem q. Montana. (W. ab Oldemb.) — Moleirina ; vioulin. (A. 1^70.) MoXTARE. — Valere ; valoir : « De otn- nibu- aulem duiiis qu;e noii montabunt plus- quain .\x solidos, domina corailissa habcbil quatuor paries el praepositi quitam. » (A. 1206.) — In altum lollere ; Merer, nionter. (A. 1321.) — (,'arius vendere, augere ; augmenlcr, vendre plus cher. {St. Rip.) MONTARIUS. — Apud Hispanos, venalor, qui in monlibus venatur ; chasseur de monta- gnes. M0N'T.\TA. — Idem q. Montana. MONTATICU.M. — Vecligal pro gregum in montana Iransnicalione ; redevance payie par les proprietaires des troupeaux pour avoir le droit de les conduire sur les montagnes. (\. 1140.) MONTATIO. — Idem q. Montagium. {Ch. Occit.) MONTATUS. — Equo insessus ; qui est a checal. qui est monte. (A. 1219 ) MONTEA. — Burgundis, cerla aqufe quan- lilas sali conficiendo apla3 ; certnine quanlilb d'eai' prnpre a faire Ip sel ; ol. monlee. MdXTEXSES. — DonalisUc haeretici, sic Roma3 appellali. MuXTERA. — Genus pilei per teslatem apud Hispanos Americanos. (A. 1585.) MONTERIUS. — Idem q. Montaiuus. .MOKTES FURIES. — Monies fortes, seu 147 MOR MEDI.« ET INFIMiE LATINITATIS. MOR 1478 eliam monies sine adjuncto vocarunt majo- res nosiri castella, quod in munlibus, quo ac- cessu difticiliora essent, a;dilicari solebaiil ; chdleauj- forts. MUNTESCEKE. — Montis instar altoUi. (^1. SS.) MO.MICELLl'S. — Collis; hauteur tertve, coHine. (Ap. Mur.) MONTICIUM. — T'onlinui monies ; monta- gnes qui se suivent, chaines de montagnes, de hauteurs. [Vil. S. Wamvod.) MONTICULOSUS. — Montuosus ; tiionta- gneux. (Lamb. ArJ.) MONTIEODINA. — Fodina ; mine, miniere, (A. 1414.) MONTISCILIUM. — Montis vertex; cn'te d'nne montngne. ((lualt. Helming;.) MO.NTITIU.M. — Idem q. Mo.ntaticcm. (Ap. Mur.) MoXTO. — Idem q. Multo. {Ch. Sicul.) .MU.N'rONr.IUM. — Ul .Muio.vAGaM.{A. 1:203.) MONTUMJS. — Acervus ; tas, monceau. St. .1st.) — Vervex, ul Multo. [St Mont. Reg.) MONTOHIUM. — Ut MONTiciUM. [Ch. Sicul.) MO.NTLKJSITAS. — Eminenlia ; hauteu,r, tleuntion. (A p. Mur.) MOXUiULlS. — Varix sunt super liac voce erudilorum senteulicfi, videlur tamen idem esse quod inoninnoitalis, ad monumcntum seu sepulcrum perlinens ; vcl quol mcmorialis, egregius. (."^id., S. Cyprian., etc.) MOXU.Mlj.N. — (Jiarta, inslrumenturn pu- blicum ; charte, litre, acte public. {A. SS.) M(3XU.\li-"..NTUM. — Monumenlum nominis, lapis sepulcralis cum epilapliio ; pierre torn- bale portrtnl line bpitaphe. \^.Ann. Ben.) MOXKI.V. — Doinus cum agri portione, ul Manilll'm et Mansiomli;. .MOK.\. — Erica ; bmydre. — l.ocus palus- Iris, aquaticus, palus, slagnum ; inarais, lieu bus et humide. — Columiia structilis ; pile, pi- \t tier. — Mansio, iiubilatio ; habitation, logc- ment, ihmrurr. — .Morum ; mine. MDIIAHATI.NUS. — Idem q. .Mahau m.NUS. M<»K AIUUE.S. — Idem q. .Mosahaiies. MollAf'U.M. — LI Mon.\TiM. MORADA. — Modus agri vineis consilus ; terre ptuntce de vignes. (A. llOi.) MORAIA. — Vcslis seu ornatus •species. (A. 124K.) Mur U,EA. — Locus, ut vidolur, olivis con- •ilus ; terre planlee d'olivicrs. (Mur.) MUIIALIS. — Morale collo./iihim. Innguui ; conversation de lom/nr ilurde. ((iuid. Disc. Far.) MORALISATIO. — .Moralissermo. (Aj.. Hio- nys. Carllius.) MuHALlTAS. — Morum pr.ibilas : inti- ' griti dcs vuvurs, bonnes imriirs. (S. .\mli.) — Aelio scenica formandis moribus djslinala ; 'Ore dramntique deslinie (i rdformrr Irs .ii/-i;rv, moralile. {St. er.rl. Tull.^ MOIIALITER. — liiulurna aliqna mora aut I coinmansione. (Hasp, iiart.) 1 MnKAiiZAUi:. —Dicta ad >nore.'< aplare. I (A. iJi;).) MOItALlZ.VrOR. — Qui moralia docet ; qui enseigne la morale, moraliste. (Ach. Spic.) MOIl.VLLA. — Cadivus serae pessulus ; moraillon. {Ch. Brit.) MOHALLUS. — Mensurae vinariic species ; sorte de mesure agraire.{Tabul. eccl. Tul.) MOHAMENTL'M. — Mora, impedimenlum ; retard, obstacle, empecbc/nefit. MORAPETINUS. — Idem q. MAnAiioiiNCs. MOIIAIIE. — Hemanere, morari ; deiueurer, s'arrcUer, raster. (.\ch. Spic.) MOIIAIiI. — Morari ad soldos, de miiilibus dicilur qui slipendiis merent. (Ap. Mur.) MORARIUS. — Morus ; mnrier. .MOIIATA. — Breve temporis spaliura ; court espace de temps. (Trans. S. Thorn.) — .Modus agri : « unum hortum tcnentem dimidium de mornta. » (.V. 832.) .MUHATUH. — Incola, civis ; habitant. {Ch. Hisp.) MuR.VToRlA. — Charta qua juridiori arlio relardatur ; lettre de sursis. (.Mur.) MOR.VTU.M. — Polionis genus, vino el uu>ris dilatis confi'clae ; boisson de petit vm roiigi avec des mures. (S. ix.) MOR.ATUS. — Mansio, habitatio ; demeure, habitation. {A. SS.) — Niger, fuscus; nolr noirdtre. (.\. 1490.) — .Morata Gallia, qu;i> moribus suis regilur. (Mornac.) Mi>ltB.\TUS. — Morbo aliquo el pcslilenlo infeclus. (A. 1339. MORHKRE. — /Egrotare, morbo laborare ; etre malade. { Vet. Gl] MOUBESCi:RK. — In morbo delabi ; tomber malade. (Fort.) .M(JRB1U.\RE. — Morbo afficere ; f rapper de maladie. (.1. .s'.V.) .MdRIUDUS. — I'relium acquisitionis facta* ab honiiiiibus manus morlua-. (.1. SS.) MORBIFER. — Qui morbum afTerl ; mar- bijiqur. (S. I'uulin.) MORlilFU'.VTL'S. — jEgrolus ; malade. (Pet. do Vin.) MDItUn'FR. — Instar morbi. (.1. 6'.v.) M' iltliOllXLS. —Idem q. Mahabotim>. .MUllUU.'^. — .\torbus S. .\ntonii infemalis, iniquu.i, S. Johannis, S. Lupi, sonticus, seu Valentini, igni-. sacer ; mat caduc, {■pilepiie ; ol. >nal. S. Antoine, mnl S. Jean, inal S. Ixtiip, etc. (Pass.) Morbus franciosus. Italia el fierma- nis morbus vcnereus ; siphi/hs , o\. mat frnn- fai.'f. (.1. SS.) Morbua (InUicu-, strumoe : les i^crouelles. (.1. SS.) .Mtirbus H. .l/firi.r, jlores, aut rov.r //. Marix, scorbutus, vil ertsvpelas, nut igiii-> sarer ; scnrbnt. frt'syp-ir, i/idcpyie. (A. lSif> ) .Morbu.i .V. Moriiiii, riirielas ; icrcise : ol mnl S. Marltn. (S. xiv.) Morbus papici. morbus sacer ; feu .xaerd, i^piliquir. (.1. SS.) .Morbus persicu.\, paralysis vel eresy- pelas ; parali/sir ou iVeti//)-'/'-. (,l. .s'.V.) .Uor- bus }y>nderum, ignoli morbi genus. (.1. .*»'•"*•) Morbus rvgius, icterus ; la jnumsse. (S. yii.) Morbius Homanus, febris pernici-'siMimae genua ; snrte de fiborr trM-mis. M JRRUDE — Piscis genus. MORS. — Sic nuncupatur sexta e novein particulis in quas frangilur hostia in Missa ri- lu .Mosarabico celebrala. — Mors civilis, redi- lus ad mpliort-ra frugem. (Chr. Mell.) MORSELLA. — Buccella, fruslulum ; petit morceau, houchie. (A. SS.) MORSELLUM. — Pars, portio. frustum, partie, fragment, morceau. (Jieg. Cam. Comp. Par.) MORSKLLUS. — Ead. notione. MORSERIUM. — Ead. notione. MORSI. — Pro MoMOHDi. (^1. SS.) MOItSlC.ARE. — Morsicare tetialea, sontis carnes laniare forcipe ; tenailler, dichirer accc des tcnallles. (Ap. Mur.) MURSL'S. — Buccella, frustum ; morceau, boitchie. ( Vet. Gl.) — Firmaculi genus ad cap- parum usus ; mors de chape, agrafe qui retient sur la fioitrine les bards de la chape. (A. 12")().) — Qufevis fibula ; houcle, agrafe. (Pass.) — Stimulus conscientioe ; remords. (.Mart. Anecd.) — Rostrum ; inuseau. (.V. 1309.) — MursHs infernalis, morbi genus, idem, ut vide- tur, quod sacer ignis. (.\. i:i26.) — Morsus: et retnursus candelariim, reliquiai candelarura ; resles de chandelles. (A. 1211.) — Morsus ma- \lus, fraus, fallacia, ut videlur. (A. 1186.) MOItT.V. — Locus ill quo aqua fluvii sta- gnat, I't quasi mortua videtur. (A. 1404.) — Lignum, ut videtur, ligni species, ut Mobella. (.S7. Tai/r.) MoHTAILLI.V. — Jus domini in bona homi- nuin maiius mortua; defunctorum ; droit da < seigneur de s'emparer de la succession du \serf dec6rt6 sans parents virant en comtnun lawc lui ; ol. mnrtnilte. (.\. 1213.) j MORTAILLABILIS. — (jui 8ervitutimor, etc. ut Mohtailua, el in bona vassallorum defunctorum sine confessio- ne ; droit seigneurial sur les biens desmortail- lahles et de ceu.r qui meurent sans confession. (Pass.) — Preedia morlaillabilis defuncli ; bie/is, succession d'lin mortaillabte. (Pass.) Kxsequiae ; funerailles, obseques. (.A. 1340.) MDRTALISSIME 7nent. MOKTALITAS. - Peslis, lues, qua- in po- pulo grassatur ; maladie kpidemique, ipidimie mortality. (.V. 810.) — Glades, slrages ; carna- ge, massacre. (A. 1229.) — Quod ex decenden- tium legatis ecclesiis obvenit, ut Mortalagium. (A. 1103.) MORTALITER (A. 1239.) MORTALOGIUM. — Necrologium ; nicro- loge. MORTAREISIL'M. — Querneus, pulvis co- riarius quo coria subigunlur ; icorce de chine, tan. (St. Mon Reg.) MOEITARIOLUM. — Species pulmenli ; mortairol. (A. 1208.)— Bollandistis, igniariae inacliina; species aliqua ; ead f. q. .Mohtabiuic. {A. SS.) MORTARIUM. — Tormenti bellici genus ; mortier. (A. 1480.) — Arenalum ; ciment. vwrtier. {.Mir. P. Sulp. ep. Bit.) — Glades, ut MoRTALiTAS. (Mur. I — Stagnum, quodvis aquae stagnanlis receptaculum, ut Morta. (A. 1137.) — .\quie sali conficiendo apla; recepta- culum, ut .MoBiA. ;.Mur.) M0I{T.\R1L'S. — Pro morlarium, vas in quo aliquod terilur : « Duos mortarios cum pestallis suis. d (I'el. Invent.) MORTE.V. — Pulmenti genus ex pane el lacte ; .loupe au lait ; ol. mortreu-v. (Consuel. Mon. Floriac.) MORTELL.V. — Ulensile quod morlarium vocant ; mortier, rune h pilcr. {.[. S.S'.) — Ila- lis, myrii granum. (.4. ^^^Sf.) — Ars mnrlellte : II Vidit eurii sanum et laboranlcm cum dicto bracliio de artr morlcll.v, de qua consueverat laborare in dicto monasterio. » ( I'me. de ]'it. S. Th. ilr .\q.) Iiicerlum virisdoclis, cujusmo- di fueiit wi'))7('//.r ars. Forlasdis est ars rnale- riariii!, a <;al. mortoute, qiur res materiarios ar- liticfs special ; nisi ad oflicium crassiores luca- nicas, oi-! mnrt. (fliillnr. Fontan) MORTICIMLM. — Licrnlia lenemli po»- 47 1483 MOR LEXICON Moa 1484 sessiones in manu mortua;ul Mortikicatio. (Ap. Chop.) — Mortifer el gravis morbus ; ma- lad ie I res-y rave el mortelle. {A. SS.) — Jus quod ecclesiffi seu illius reclori debelur cum quis decedil, ul MoKTUAimjM. (A. 1153.) — Morluorum animalium morbida caro, nee apla ad salatem corporis ; chair provenant d'ani- maiuc marts de maladie. [Vfl. Gl.) MURTIGINIUS. — Morluus (dicilur de ligno exsiccalo) ; mart, sec. {St. Taur.) MURTICINUS. — Lelalis; mortel. (Dicilur de carne animalis ex morbo mortui; ( Vid. Mo- RIA.) MORTIDATUll. — Homicida ; meurtrier. CLamb. Ard.) MORTIETUM. — Arenatum ; mortier, ci- ment. (A. 1386.) MORTIFEKABILITER. — Letaliler ; de ma- nured causer la mort. (Mart. Arn/d. Col,) MORTIFICARE. — Morlidare, occider- ; donner tamort, luer : « quserebaiil onini modo mortificare regem Henricum. » (Veneric.) — Graviler vulnerare, mulilare ; blesser dange- reusemenl, miilller. (\. l^AA.) — Corpus ma- cerare, poenis afUigere ; se macerer le corps, le soumettre a de rudes ipreuves. {Cone. Hisp.) — Abrogare, rescindere; siipprimer, abroger, retrancher. {St. Asl.) — Exslinguere ; ei'emtire, ef]acer, aneantir. {A. SS.) — Idem q. Amorti- zabe; Vid. MoRTiFiCATio. (A. 1280.) MUHTIFIO.VTIO. — Liccntia teoendi posseB- siones in manu mortua ; amor lissement . (Les eglises et les monasteres ne pouvaienl posse- der aucune terre plus d'un an, sans la permis- sion du seigneur, de quelque maniere qu'elles I'eussent acquise, par testament, achat, dona- tion, etc. Elles etaient obligees de fournir ua homme vivaiit et mourant, et par la elles ren- daient p^rissables des biene qui auraient, sans cette precaution, parlicip6 a I'espece d'immor- talile des6tablissements de main-morle. C'est cette obligation elles fornialit6s auxquelles elle donnait lieu que Ton appelait amortissemetit.) — Coerciiio, cohibilio ; action de reprimer, repression, chdtiment. (A. 839.) MORTIFICATURA. — Vulnus lave, sine sanguinis etfusione ; meurtrissure. blessure non sanglanle. yVit. ep. Osc.) — Abrogatio, rescissio ; annulation, abrorjalion. (St. Mont.) MuRTILIiGIUM. — Necrologium in ([uono- mina benefactorum defunctorum inscribuntur; nicroloye, rule mortuaire. (A. 1313.) MORTILOGIUM. — Liber de morte disse- rens ; livresur la mort. (Ap. (Efrel.) MORTIMANUS. — Idem q. .Manusmortda. (A. 931.) MORTIMENTUM. — Ead. notione. (A. 687.) MURTITIUM. — Caducum, jus caduci. (A, 118.5.) MORTITIVUS. — Qui moritur ; qui meurl de Tnaladie (en parlanl des animaux) : Carnes mortitivx, idem q. carnes de moria ; Vid. Mo- RiA. [Mon. Angl.) MORTIZATIO. — Concessio in manum mor- tuam : assortissement. Vid. Mortificatio. (A. 1423.) MORTRAIDUS. Homicida ; meurtrier. (A. 1158.) MORTUA. — « Singulares personee lam ec- clesiaslicoe quam sseculares, hujusmodi pecu- niis indigentes, ut cum minori incommodo eas habere possicit, per venditiones unnualium censualium, quae morlua nuncupantur... * {Cone. Ilisp. A. 1591.) MOllTUAGIUM. — Idem q. Mortuarium. MURTIJAMAXUS. — Idem q. Manus mohtua. MORTUARE. — In manum mortuam pone- re ; amort ir, donner en main-morle ; — Vid. Mortificare. (S. xii.) MuRTIlARIUM. — Jus quod ecclesise seu illius reclori debelur, cum quis decedil ; quod jus, cationicn portio eliam dicilur ; droit du a I'iglise ou au ctiri sur la succession des parois- siens ; ol. mortuage. (.Vlart. .-inecd.) — Tribu- lum quod a domino post mortem vassalli sol- vitur ; ilroit du an seigneur sur la succession dc son vassal; ol. mortuage. (.\. 1348.) — Ne- crologium ; niciologe. (Ap. Lud.) — Funus, exie(\\i\?B\ enterremvnt, fanerailles ; ol. mnr- lailles. (.\. 1308.) — Morluarii appellatione, ill Slatut. Ordinis Hospital. S. Joan. Hieroso- lymilani, inlelliguntur fructus commends, qui colliguntur a die obilus commendatarii ad proximum feslum Nat. S. Joan. Bapl. ; mor- luaires, revenus d'une commanderie de I'Ordrt de S. lean de Jdrusalem depais la mort de ce- lui qui en avail la jouissancc Jusquau 'Htjuin suivnnt. MORTUATUS. — Morti datus, occisus ; tu^, assassine. {Cap. ad. Leg. Al.) MORTUORlU.Vr. — Funus, exsequiae, ul Mortuarium. {Cone. Hisp.) MORTUOSUS. — Mortuo similis ; pareil d un mort, cadavireux. (C. Aur.) MORTUUS. — Occisus ; tu6, assa.'tsinS. {His, Cart.) Mortuus saisit vivunt practicis Gailicis est cum ha;redis et defuncti possessio coliceret | et conlinuatui' ; le mort saisit le vif. (Pass.) Mortuus et virus dicilur census, qui pro facul- tate depascenili, in pecunia aut pecude solvi-f tur ," cens qui est du pour le droit de pdturage et qui ae paie en argent ou en trie de bblaiL {.K.. 1038.) Mortuus census, qui rediroi nequit; rente irrachetable. {Ch. Arag.) Mortuorum divisio, quod ex decedenlium legatis ecclesis obvenit ; partie d'une succession qui revicnl i line eglise. (A. 1154.) MOHU.A. — Piscis genus ; morue. MORUBULA. — Horreum videtur in quo de- cimse reconAaniar •,grenierou Vonetnmagasine les produits de la dime. (A. 962.) MORUCLA. — Boletorum species ; moritle. {A. SS.) MORUL.\. — Brevis mora ; petit retard. (Bern. Brejd.) MORULARE. — Moram trahere, manere ; demeurer, sejourner. (Guil. Gemet.) MORULI. — Verberibus atriores facti ; deve- nus noirs a force de coups. (Laur.) MORULUM. — Dimin. a morum ; petit miH^ rier. { Vet. Gl.) MORULUS. — Frenum ; mors. (A. 1361.) 1485 M08 MEDl^ KT INKlMiB LATINITATIS. (G. MOT 1486 MORtJS. — Locus" palustris, ut iloax. Chr.) — F. pro morosus. — (Ch Arag.) MORUTA. — Ut MoRUA. (A. 1244.) MOS. — I'ensiLalio, qa;c ex more praestalur; coutnme, redevance, rente. (A. Ii33.) MOSAICUM. — Idem q. MasiycM. MOSARABES. — Dicfi Christiani in Hispa- nia, qui sub Arabum ilominatu vivebanl, quasi misti Arabibus, ut censent Stephanu?. prcecen- tor Ulys^iponcnsis, Stirita el alii. Alii voiunt Mosarabes dictos a Miiza, Arabum duee, qui Hispaniam domuit. llorum oflicium divinum mosarahis inde appellalionetn relinuit, jam oiim et uiaxime D. Lcandii Hispalensis el D. Isiduri leinporibus usitalum. Imo hoc usa est Hispania usque ad Alphonsum VI, quo tem- pore, auctorilale Gregorii VII I'P. mulatum est, iura 1109, licet. Toleli Salamanlicie, in quibusdam parochiis, certis diebus, usque ad sxculum XVIII servetur. .MOSATA. — Praestationis species e.x vino, vel modus agri vineis consitus, f. id. q. Morada el MORATA. (A. 1330.) MOSC.^UUS. — Maculis, quasi muscis dis- tinclus ; mouchetk. (.\. 1339.) M0SCAT1'',LLUS. — Apianauva ; raisin mus- cat. (Ap. Mur.) MOSCHP^OA. — Idem q. Mosquita. (Ap. Mur.) MOSCHETA. — Bad. notione. (A. SS.) MOSCIIRTTA. — Telum quod balista vali- diori emiltilur; f/ros trait qui se lance avcc la batiste. (Ap. Mur.) MOSCllbl'rTUM. — Flabellum quo muscas abigimus ; chasse-mouches. ( Vet. 01.) MO.-CHL'S. — Idem q. Muscus. MOSCIA. — Telaj lenuioiis species ; sorte de ti.isu fin ; ol. muslvquin. MUSCLAllIS. — Haraus ; hamegon. {St. Mas.) MOSCOSUS. — Idem q. Moscadus. (A. 1339.) MUSCUS. — Idem q. Muscus. MOSKNA. — Species bladi ; rariklk de bli. MOSinUVt. — Idefti q. MusivOM. ( Vet. Gl.) MOSLE.MKS. — Idem q. NfosuLMAisi. MO.SN'AFtE. — Domus. mansio moliloris; rtiaisnn dr meunier. {.\. 128.5. MOSSA. — Ut Mussa. Musses. — Locus uliginosus, slagnum ; lieu humiJe, lieu marecageux, marais. [Ch. Any I.) MOSSOLA. — Idem q. Mosena. (A. 1163.) MOSSUS. — Dimotus, seu \u\tLi\ia;dislo;r pronver un droit de propriet:. [.S.. \'i'i\..) — Certa raensura ncmo- ris, qu* munslralur, id est desigtiatur cxdenda, ul .Mo.Ns'iHATA. (A. 1263.) MOSTURANGIA. — Idem q. MocstURAffGlA. MUSUKIUUM. — Moleudinum vel aqua qua mola versatur ; moulin ou eau qui met la roue en mouvcment. (A. 1285.) MOTA. — Eminenlia ; tertre, kminenee, elevation; o[. motte. (A. 1319.) — Strictiori sensu collis seu tumulus cui ina^dilicalum cas- tellum ; motte /eodale. eminence naturelle ou artificielle dont le sommet porle un chateau, une tour, un donjon ; ol. motte. (Pass.) — Cas- tellum, dunjo, lurris ; le chateau qui est bdli sur la matte, etc. ; ol. motte. (Ord. Vil.) — Preecipuuin feudi manerium ; le principal ma- noir dun fief, le chef lieu du fief ; ol. molte. (S. xui.) — Tenemenlum quod in villenagio ienelur ; heritage temc a redevnnces servile*, villenarje. [.K. \\^{^.) — Curia, placilora, con- ventus ; reunion judiciaire ou autre, plaid, cour; ol. vtotte. (\p. Mur.) — Ubiigalio qua vassallus ad domini placila ire lenctur; obli- gation du vassal de se remlre au~v plaidi dl son seignew ; ol. motte. {f>. xiv. — Expedilio militaris ; eupidition mililaire, campagne ; ol. muette. (.\ch. Spic.) — .Vgger quo conlinen- lur aqu;e ; diyiie ; ol. motte. (A. 12U0 ) — Cam- panula ; petite cloche, clochette. (S. xiv.) — Cei[tti; motte de gazon. {?>. \\\l.) — Jus ce»- pites eruendi ad aggeres conslruendos ; droit de prendre des plaques de gaion pour fnit-e d« — Sloia canUm,\Acm q. (Jal. vel uno verbo meute. (Ch. digues, (A. 131 1 meute de chiens, Angl.) MoTADKNCIIinM BI.ADUM. — Miscelium frumenUim ; btemiteil. (A. 1313.) MOTAGll'M. — Obligftlio qua vassallns pla- cilis domini inlen-sse debelur; ohligation d'un vassal d'assisler au.T plaids de son seigneur, qui se tenaient ordinairemcnt sur des mnttes ou lieu.r dlen's ; ol. mnlagf. [\. irWI.) — PfffiS- lalii" iiu.i' pro facullale eruendi motat «eu CP$- pilos exigilur ; droit que I'nn pagatl pour obte- nir la permission d'enlever des plaques de gn- zon pour t^tablir dea digues ou des murs de cloture; ol. motage. (A. JifS.) MOTALDrs.— Tutor, Idem q. Mi-nthalpuh. (Mur.) MOTAI.IS. — .Modu« agri, jngerum ; nrprttl de tarre. {Trud. Fuld.) — (Jui molitm tern 1487 MOU LEXICON manslonem cum agri porlionp lu vil lenagio nossidel, homo 7nolalis seu servus motnhs, ca- ju9 eadem est conditio qn^ corum qui servi Kiebffi ; sorte de serf, tenancier qui dmt les ccns et services serviles. {Ann. fxld.) - hminenlia. ut MoTA. (A. 1034.) MOTARIUM. - Palustris locus unde niota; seu cespites eruunlur ; T'irf. Mota. (A. \2W.) MOT\T^. — C.oiliculus ; petile 6minence. MOTATICUM. — Pruistalio pro facullale eruendi motas, ul Motagium. MOTATIO — 1-is, conlrover8ia, qua quis a possessione amoveri potest ; procc's contesta- tion, dispute. {Ch. Ang. Sa.r.) - Vulnus non Kravis, l.-vis percussio; Uessure Ikgere. {Can Hib.) — Molus irequens ; mouvemeyit friquent. MOTATOR. — Qui movet, excitat ; celiii qui tneut, moteur. (Pass.) MOTAVITUU. — Arlifex, sed incertum quis. (A. 13*1.) , 7 /. MOTELETUS. —Globulus; petite boule. (A. 1354.) ,. ,.,.,.„ MOTELLA. — Dimin. a jyiota : « vendidilio- tam tenuriam, jardinum, mo^t'iZdw, lerras,etc. .) (A. l-2.i6.) -• Insula; ile, Hot. (A. 1319.) MOTEONKS. — Mensura; agrariffi seu anno- nariae species ; sorte de 7nesure ar/raire ou de mesure de capacite pour les grams ; ol. moi- teou, moitou. (A. 1278.) MOTETUM. — Cantus ecclesiaslicus quern motet vulgo dicunt. MOTIBILIS. — Qui non est perpetuus sed moveri potest; amovible. (Pass.) MOTIO. — Expedilio bellica, ut Mot.\. (Ap. Erkemp.) , , .• j- MOTIKE. — Monere, declarare ; avertir, de- clarer, expliquer, designer ; ol. motir. (A. 1218.) MOTITIO. —Idem q. Smutitio. MOTIVUM. — Causa, incitaraentum ; motif, raison, cause. (A. 1452.) MOTIVUS. — Movendis animis accommoda- tug ; qui mtut, qui anime. (A. SS.) — Seditio- 8U8, lurbulenlus; lyiutin. (A. 1369.) MOTONAGIUM. — Idem q. Mutonagium. MOTTA. — Acervus, moles ; tas, monceau, amas. (St. Per.) MOTTOENIUS. — Moneta Brabantma ; sorte de monnaie brahanconne. (A. 1382.) MOTTONINUS. — Vervecinus ; de mouton. (A. 1526.) ^ MOTTONUS. — Vervex ; mouton. (A. lD2b.) MOTTUHA. — Picestalio pro frumenti mo- litura, ul Molta. (A. 1317.) MOTULUS. — Cantus species. {Reg. vis. Od.) MOTUNAGIUM. — Idem q. MutonaGiom. MOTUS. — Motus aqux, rota aquaria qua in piscalione anguillarum utuntur. {Chr. S. Mich. Vird.) — Molum facere, vela dare ; metire a la voile, faire voile. {Ann. Gen.) MOULA. — Mensura lignaria, ead. q. Molla. lA. 1309J MOY Idem 1488 MOTTORA. (A. MOULDURA. - 1327.) MOULTUNAGIUM. — Idem q. Mui.tonagium. (A. 1256.) MOULTURA. — Pretium quod datur pro mutalione prmdii, cum alteri ceditur aut ven- ditur ; droit de mutation. {II. Hare.) MOUXAOIUM. — Idem q. iMoulduka. (A. 1319.) — Inlerdura pro .Monagium scribilur. MOUNAIHOXUS. — Idem q. Molnaihonus. MOURELEUS. — Pro Mohkllus. MOURUS. — Locus palustris, pro MoRus. (A. «276.) MOUSDURAClilA. — Idem q. Moustoran- GIA. MOUSTARDERIUS. — Sinaparius arlifex, propola; fabricant, marchand dc moutnrde. (A. 1276.) MOUSTRA. — Idem q. Monstra. MUUSTURA. — Preestatio pro frumenti mo- lilura, ul MoLTA. (A. 1437.) .MOUSTUIUNiilA. — Variae molilurae mi- scellum frumentum quod molitoribus ex fru- mento, quod ad molendinum defertur, pensita- lur ; melange de grains provenant du prileve- ment. pour frais de mouture ; fails par les meu- niers sur les crreales port&es au moulin ; ol. mousturaye, mousturenche. MOL'TA. — Pretium pro mutalione prsedii, ut MuuLTUiiA. (Hare.) — Pensilatin pro fru- menti molilura, ut Molta. (A. 1229.) MOUTONAGIUM. — Idem q. Multona- GIUM. (A. 1310.) MOLTO. — Vervex; mouton. {Chartul. S. Vandreg.) MUUTURA. — PrEestalio pro frumenti mo- litiira, ut Molta. {Ch. Occit.) MOLTUKARE. — Moutam seu prjEstatio- nem pro frumenti molitura capere : prilever, prendre le droit de mouture; ol. moulturer, {St. Aven.) MUUTURENGIA. — Idem q. Modsturan- GIA. MOUTUS. — Molitus ; moulu, reduit en poudre, en farine. (St. Mas.) MOVENS. — Moventes res pecora ; les trou- peaux, les bestiaux. (Ach. Spic.) MOVERE. — Expedilionem suscipere, iter ingredi, vela dare ; entreprendre une expedi- tion militaire, se mettre en route, mettre ii la voile. (Ap. Mur.) — Dependere ; dipendre, re- lever; ol. mouvoir. (Pass.)— Movere aprum, idem q. Gal. faire lever un cerf, un sanglier. {Lex. Sal.) iMOVILE. — Pro mobile. MOVIMENTUM. — Motus, seditio ; rivolte lidilion. mouvcment siditieux. (Alb. Mus.) — Uuo quis ad aliquid agendum movetur ; motif. (A. 1363.) — Affectus; mouvement passionni, Vive emotion de I'ame. (Bal. Mon.) MOVITA. — Motio, contenlio, rixa ; imeute, rixe. tapage. {Form. Vet.) MOY.VrUS. — Mensura vinaria ap. Lemo- vicenses ; certaine mesure pour le vin dans le Limousin MOYDA. — Measurae ialinariae species ; ";»' 1489 Mm) MBDI^ ET INFIM^ LATINITATIS, lou- tncsure dauphinoise de capa'Atk 4gnle an zi^e deVhimine. (A. 1309.) MOYOLUS. — Vasis species inter minisle- ria sacra ; vase sacr& dont la forme el I'usage ne xont pns connus. {Ch. Hisp.) MoYTI'llUA. — Frsedium ru!iliciim, quod colono partiario colitur ; metairi? ; ol. iiioitc- rie. (.\. 1 !'.)«.) MUZOLUS. — Mozolu.i rolx, trunciis ; moycu do roue. .MOZZKTTA. — Ex Ital. Mozzetn, fial. mozellc d'dv^qiie : « I'tantiir domi et toris loro nianlclleti, mozzeta ejusdem coloris su- pra rochetum. » (Cerem eplsc.) Kst eliam mo~ zettn vestis canonicorum et sacerdolum. (.4. SS.) MUA. — Domuncula, in qua includuntur falcones, cum plumas mutant ; grande cage, voliere on Von enfermait les fnucntis a I'cpo- que de la mue ; ol. tniie. MIJAOIUM. — Pensitatio frumentaria pro quolibet modio annonae ; droit du an xciyiirur titr chn (Anast.) Forto limbria quae in acumen sou mu- cronem desinit. MUCR()Li;i)IUM. — Hastiludi species ; sorle de Inurnin, de jniite. (A. 1352.) MUCUCIO. — Tributi genus ignolum. (//. Bare.) MUD.VCiIUM. — I'retium quod dalur pro mutalione pr.rdii, cum alteri cedilur ; droit de mutation; ol. muagr. ( \.p. liai. //. Arcern.) MUDANTIA. — MutBlio ; action de chan- ger, changement. (A. SS.) MUD noo MUDEDllipUM. - Idem q. MnnoiBUiDts. Mr:DEI,ARES. — Mauri, qui expugnali ab Aiphonso, rege Caefaraugusta. in quadam urbig regione remanserunl, tributa rt-gi con- ferentes, qui inde vocali, ait Hieronymus Blan- ca. ((lomm. Iteg. Arag.) MUDKLLUS. — Pro muellus, ul vidotur. (Jabul. Prior, de tared.) .MUELLUS. — Moles, cumulus ; monceau, tas, pile. Tres miielli feni ; trois mettles de foin. {A. 1-402.) MUFTA. — Specula, turris, in cujui fasli- gio excubant vigiles ; gukrite tltvke, lour on veille le gueltenr ; ol. muette. (A. 13t7.) — Domus venatoria, vel in qua includunlur falcone", cum plumas mutant ; pavilion de chaf.ie, ou voliere .servant ci renfer.ner les fan- cons a I'dpoque de la mue. (A. 1278 ) — Mueta regis, locus ubi tAim regii accipilres adserva- bantur et nulriebaiitiir ; cohere ou I'on elevait les oiseau.r de chasse da prince. [Ch. Angl.) MUFFA. — Mucor ; moisissure, (leurs sur le vin ydte. (J. de J.) MUFFUL.E. — Chirothecm pellitae el by- bernae ; gants fourris pour I'hiver ; ol. tnoitf- fles. VUiilTI/E. — Murmuraliones, querimo- niae ; pluinles, murmures, mdcontentement.lA. SS.) MUniUM. — Acervus, cumulus, ul MuEiLOi. {St. Verc.) MUGIUS. — Mensura vinaria, modiai ; muid. (A. 1405.) MU'-NAKIUS. — Molilor ; meunier. (Mur.) MUr.NLIllUS. — Ead. nolione. — (.Mur.) MUGULAKE. — Mugire, Gal. heugler. sru potius, ut volunt doeli editores, labiit clauiii per nasum ellerre quemdam inconditum el in- articiiialum suniim,ad inslar lillerae ,^.(.-1. SS.) ML'iULI. — Milites qui subcranl principi, quern le Orand-Mogol likuni. (Sanul.) MUIBLA. — Idem, ni fallor, q. Mi.sutalu. (A. <211.) MUIHOTUS. — Chirotheca, ul Mikfuijb. (A. 1356.) MUIR.V. — Aqua; sali conticiendo apla re- ceptaculum, ulM(>niA. (.\. 1241.) MUL.V. — Crepida ; chaussure, mule. (A. IS'.H.i MUI-ATERIUS. — Mulio ; muletie)-. {St. Mas.) MLLATl. — li qui ex parenlibus .\rricani« el Indis mixti nali sunt : en/ants ncs de parents negres et uuirrirains, metis. (S. 1584.) .MULAIIMS. — Mulinus ; de mule, de mu- lct. {St. .Mont. Reg.) MUL(;A. — Dicilur de re quavis molli. (A. 1.161.) MII.C.AIIE. — Pro viulrere.i.\{\)o\m.) MULC VlllUM. — Mulctrarium ; ca.ni\}.{Tabul. Ca.ial.) MULNERIUS. — Molitor ; meunier. (A 1220.) MULXETUM. — Molendinum ; moulin. MULOTES. — Mures agresles ; rats des champs, mulcts. \A. SS.) MrLS.\. — Potio ex melle el vino confecia ; boisson faite avec du miel et du vin. (Vet. Gl.) — Mulsa vacca, lactans ; vache h lait. (Lev, Bain.) MULSIO. — Mulclus ; action de traire. (\. 13iy.) MULSIS. — Quidquid laclis semel mulge- tur ab una vacca, aut ab ove ; produil d'une traife, tout le lait d'une traite. (X. 1271.) MULPOR. — (Jui mulsum aut muhain con- ficit ; celui qui prepare, fabrique le vin tnielli. (Ap. Leibn.) MULSUM. — Idem q. Mulsa. (Vet. Gl.) MULTA. — CoUectitia pecunia. (Ap. Lud.) MULTAGIUM. — Pensilatio pro moliiura frumeoli, ut Molta. (A. 1088.) MULTAIUUS. — Pro multrarius. (A. 1213.) MULTATIO. — Exaclio, malatolla ; exac- tion, aide extraordinaire. (S. xiii.) MULT.W. — « Precaturas, imo rapinas, de avena, de multacibus, de denariis tollen- do faciunt. » (Ep. Ftdc. ab. Lob.) f. pro tnul- tonihus.) MULTEIA. — Panni species, idem q. Muti- CIA. (Ap. Mab. Anal.) MULTEIIIUM. — Idem q. Multriciuh. (A. 1177.) MULTICIDIUM. — Homicidium ; homicide. (Ch. Angl.) MULTlCOLiE. — De paganis dicitur qui multos deoscolunt; ceuxqui adorent plusieurs dieux. MULTIFORA. — Multis scissuris aperta ; qui est fendu, ouvert en plicsieurs endroits. (A. 861.) MULTIFORMITAS. — Summa varietas ; grande variete. (Ap. Leibn.) MULTINUBEXTIA. — Repetits nuptiae ; polygamie. (Ttrt.) MULTINUBI. — Qui multis nubit ; qui se marie avec plusieuvs. (S. Hier.) MULTIPETAX SGELEUUM. — Multis oper- tis ciirainibus. (A. SS. Ben.) MULTIPLIGIES. — Ssepenumero ; souvtnt, a plusieurs reprises. (A. 1225.) MULTIPLICIUM. — Volumen panni aut liui ; rouleau de drap ou delqile de lin. (Vel. Necrol.) MULTIPLICUS. — Multiplex ; multiple, nombreur. (Eulog. Cordub.) MULTIRUMIGER. — Multirumiger sonitus, rumor maximus qui de re aliqua circumfertur. (Luilp.) MULTISSIMUS. — Plurimus. (.4. SS.) MULTITARE. — Mullare ; punir. (P. Gualt, Heming.) MULTITAS. — Tributum, exactio ; taxe, contribution. (H. Trevir.) 1493 MUM MBDLS KT INFIMjB LATINITATIS. MUN 1494 homu, vir i,cr- cle lain, qiit est prostitute. (J. MULTIVIDUS. — Oculatus gpicacis ingenii ; qui y voit pr&voi/ant. (Kob. Mon.) MULTIVIHA. — Meretrix de J.) MUI.TIZARE. — Mullizare pelles, illas alu- mine el sale marino cum aqua decoctis, quod mnlliziam vocanl, inabuere ; ciluncr les penux. (St. Rip.) MULTIZIUM. — Actio pelles aluraine im- buendi ; alunage des penux. (Id.) MULTO. — Vervex ; mnuton. (Pass.) — Multo vestitus, cum lana ; inouton reivlu de xa laine. [Tnbul. Prior. Par.) — Machi- na bellica <|ua saxa emiUebantur ad quntien- do8 muros ; machine de ijacrre propre a lan- cer de.i pierfes. (S. XIV. ) — Moneta aurea re- gum Francia) in qua effictus atjnux Dei, uti vuigo diciuius, 8eu agrius lanatus cum cruci- cula, (juara inde denarium vel florenum ad ar/num appellabant Pialli ; mnutnn, denier ou florin a Vngnel, agni'lct (Pass.J MULTOCIUS. — Pro cito {Vit. S. Marc, ah.) el multi) ampliii<:. (Ann. Benvd ) MULTONA(JIUM. — Tributum ex verveci- bus seu niulonibus ; droit seigneurial sur les bestiau.i; et particulierement sur les montons, redevance en brebis ; ol. moutonnaffe, monton- nar/r, mulonai/c. (Pass.) .MULTOIt. — Molilor ; meunier. (A. SS.) MULTOTIES. — Smpius ; le plus $ou cent. {Cone, llisp.) MULTRALK. ■ MULTllARK. Lud.) ML'LTRARIUS. — Ut Murdbator. MULTIUCIUM. — Homicidium as.sa.ssinat. (Ap. Lud.) ML'LTRITURIUS. — Midtriloria arma, sa- mita. polita, acula ; annes aiguisces ; ol. ar- mes 6moulucs. (A. 1104.) MULTROCIMUM. — Homicidium seu mul- eta ex murdro. (Ord. reg. Fr.) MULTUM. —Pro Mulcta. [Tnhnl. Rodon.) MUI.TUOSK. — Pro tumiiUuose {Ord. reij. Fr.) MVLTUWX. — Quod molilori ex fromeiito, quod molit, pr.'i'glatur ; ce que le tneunirr pr6- Idrc, pour son .'.nlairc, sur les grains qu'on bn donne a mnudri>. {Mon. Angl.) Mullura siccn, qua; in numerata pecunia exsolvilur ; snlairo pnyi au meunier en espMcs. {Ch. ,Scot.) — Molflrina ; mouUu. (A. 1)81.) MULTURARIUS. — Mt-nsurm annanoriir species, quod in ea mulluram suam nccipit molitor ; crrtnine tne.iuri' de capnciK", cello avec laquelle le meunier prtleve .ton .lalaire snr le qrain a moudrr. {St. .-Irel.) ML'I,TUIlKN("tlA. — Varia' molilurm raiscel- lum frumentum, iil MousTi'HANiiiA. MUl/ri'S. - Molilus ; mouln. ^A. 1331.) Ml I, US. — Acervus, cumulus; monfcau, tas, mrulc. (Ch. (.'arnol.) MUI.VKLLI'S. — Piscis qui in niari Angjioo boreali ciipiosi' capilur. Ml'.MAX ICMS. — Ignis Grfficus ; feu gri- geois. (Pandulpb.) Ul MULABIL-M. {Vet. Gl.) - Idem q. Murtrahb. (Ap. (A. 1105.) homicide. MLMHURUUM. — Ut Mundibdbdis. VUMI.\. — CadaviT siccum ; cadavre des- s6ch6, momifid, momie. {A. .'iS.) — Pulvis e m(/mifl[ confeclus ; poudre de momie. (S. xiv.) MUNBURDIUM. — Idem q. Muwdidubdis. (A. «89.) MU.NBL'RDUM. — Ead. notione. (k. 775.) MU.NBLHDUS. — L'l Mlndibubdus. (A. 930.) ML'NBURaUM. — Ead. notione. MUNLJURXAUE. — Tueri, regere ; rf^/«t- dre ; ol. mnmbournir. MUNDA. — F. idem q. Defe.nsa, lucus fo- restoe in quo nee venari, nee usagium capere licet :« Damus similiter... et foiites, montes et collef, et rnundas com nemoribuF, cum silvi.s el forestis... >» {Ch. Occit.) — Mappa ; jw;j/)<* : a singulis soplimanis apponent rnun- das et pallia et rorporalia et purificatoria ad omnia allaria. » {Cone. Hisp.) iMl'.\'U.\LIS. — Sxcularis ; tnondain sicu- lier. (.\p. .Monlefalc. Diar. Jtal.) MU.ND.\N.\LIS. — Seecularis ; du mondey du, siocle. {Cone. Hisp.) Mundanalis lex, id est civilis; loi civile. {\. 1000.) MUNDANllWS. — Vaoitas, anior miindi ; amour des choses du sikcle. (.4. .^^V.) MUNDANUS. — Laicus; latqxie. (Ap. Bal. H. Arr.) MUNDATA. — Pro Mkdcnta. {.Ann. Prxm.) MUND.^TORIUS. — Advocatus monaslerii, a Sax. mund, proleclio, sic dicing, quod mo- naslerii jura defendat ac tueatur ; acoiU, pro- tecteur d'un monaslere. (S. ix.) MUNDATUS. — Minidatus per assisam, solemni judicio absolutus. {Leij. Scot.) MUXUbUllDUM. — Ul MuNOiuuBDis. (A. 908. 1 MUNDDURHUM. — Eodem sensu. {Ch. Angl.) MUXDEBORO — Ut Ml'ndibohdus. (A. 693.) MUXDEBUHDIS. — Idem (A. 980.) MUNDEBUHIJIUM. - VIII.) MiXDKBURNlUM. 980.) MUNDKBUHNUM. - 831.) MUNDIA. — Idem i) MIXUIALIS. — SaecDiarit ; du monde, du siecle. — tfundialea, homioes ; les komttu's. (Pass.'' MlxniALIlAS. — Ul .Mlndabitas. .MINUIATUS. — Ut Mi'NDii^ii. MUNDIBORDUS. — Ut Mundibubdus. (8. i.x.^ MIINDIBRllJM. — Ut MiNniBUBMS. (A. 1003.) MUXDIHIHDIS. — nefensio. tulola ; lu- fellr, protfclton, i/arde ; ol. mainbournxe. (A. 802.) MUNDinmniUM. — Eod. Honsu. (A. 7«4.) MINDIIU KDIM. — Kadcm notion*. (A. 834.) m q. MUNDIBUBOIS. Eod. sensQ. (S. Hod. sensu. (A. Eod. sensu. (A. Mlndilii. (J de 1495 MUN LEXICON MUN 1496 Eadem nulicnc. (A. MUNOlBURDIUiM. ■764.) MUNDIBURDUS. — Palronus, defensor, tutor ; difenseur, gardien, protecteur , ol. manbour, tnanbournissure. (Pass.) iMUXDIBUK<;iS. — Quod a curie dominica dependet, ejus pertinenliic, appendilioe ; d6- pendancea : « In Viswilre, qua; est in [lago Bri- siaccnsi curtis dominica cum omni mundi- hurge sua, ecciesia videlicet cum dccimis suis, salica terra, mansus serviles et censuales, etc. » (Ap. Mart. Anecd.) MUNUIBUUGUS. — Ead. nolione, q. MuN- DIBLRDUS. MUNDICORDIS. — Uniqua voce, mundus corde. { ]"U. Alcuini.) MUNDICULUS. — Idem q. Mundilio. (Ap. Mart. Ampl. col.) MUNDIFIC.\TIO. — Mundities. (A. 1351.) MUNniP'ICATIVUS. — Purgando, mundan- do aptus, ut MoNDiFiCATUS. (M. Sylv.) MUWDILIA. — Furgamenta, frumenli ex- creta; epiuchiires, criblures. (St. Ast.) MU-XUILIO. — Tutor ipse et qui sub luleia est ; cehti qui est sous la tutclle, el celui qui protege, le protege et le protecteur. [Leg. Barb.) MUiNDILLA. — Ut Munoilia. (A. 1327.) MUNDIO. — Idem q. Mlndium. {Leg. Barb.) MUNDIPOTENS. — Mundi rector ; qui a le po uvoir de ce monde, maitre de ce monde. (Tert.) MUNDITENENS. — Eod, sensu. (Id.) ML'NDITER. — Munditer jurare,iQC\xndaai ■verilalem. {Lex. Long.) MUNDITIA. — Munditias fncere., scopis purgare, mundare; nettoyer, balager {vo\mo- nachorum prsesertim.) MUNDIUM. — Proleclio, palrocinium, tu- tela ; protection, patronage, lutelle. {Leg. Barbnr.) — Prelium pro luleia; droit pagi au protecteur par le protigi. (A. 793.) — Hae- redilaria porlio in bonis palernis ; ce qui re- vient a chaque enfant de I'hiritage patrimo- nial. {Lex. Long.) MUNDMAN. — Qui in mundio seu luleia al- lerius est, qui se alterius potestati commendat, idem qui commendatus ; celui qui est sous la tutelle, sous la protection d'un autre. {Ch. Alem.) MUNDOBARDIA. — Tulela nobilis pupilli ; garde noble. (A. 1235.) MUXDUALDUM. — Idem q. Mundiburdis. {Ch. Ital.) MUXDUALDUS. — Tutor, qui tenet in muu- dinm ; tuteur, protecteur. {Lex. Long.) — Procurator, quia partes alterius tuetur ; pro- cureur, charge d'affaires. {Ch. Sic.) MUNDUS. — Saeculum ; le monde, le sitcle : n Reslitit heec mundo, sem| er coeiestia quae- rens. « ( Vet. Inscript.) — Muliebris supellecli- lis ; la toilette d'une femme, tout ce qui en fait partie. (Le.r. Alam.) — Mulliludo, cerlus ho- minum numerus; foule, tnultitude, monde. (A. 1377.) MUNERA. — Ciboriuro, quo allare tegeba- iui \ cib.tire, baldaquin: « Hie composnil su- per iiltare Salvatoris ecclesiam ex auro et ar- gento, quam vocant munera. » {Vet. histr.) MUXER.\KE. — Muoire, inslruere ; garnir . {Vet. Gl.) — Uonorare ; honorer, recompcnser , parer. (S. xiil.) MUXEHARIUM. - F. villa, prajdium rusli- cum : u Trunsicns ilaque venerabilis cancella- rius... scxaginla munerariorum dominus, di- vina gratia dispotjente, etc. » {Ann. Bened.) .MUNKRARIUS. — Qui munera dal, qui clce- mosynas distribuit ; celui ([ui fait des prrscitts, qui dislribue des aumdnes. [ ]'et. Gl.) MUNEHATIO. — Munerationes sacrx, id est sacrx largitiones. (Symm.) MUXERATOR. — Qui speclaculo, quod mu- nus vocabant, praesidebal ; president dejeu.v. (Adelm.) MUNERBA. — Lagenaj vel urcei species ; bouteille de la forme d'une calebasse. {/tin. S. Willih.) MUiNERlUS. — Molilor;meu«t^r;ol. munier. MUNIAt'ES. — Regis consiliarius ; conseil- ler de roi. { Vet. Gl.) MUXIACI. — Munia, Iribula ; fonctions pu- bliqncs, tribuls. (Id.) MUXll^EPS. — Caslellanus eeu caslelli pree- fectus ; commandant de chdteau-fort, seigneur chntelain. (Ord. Vit.) MUNICIALIS. - Pro Municipaus. (//. Nem.) MUXICIPALIS. — Municipalia gesta, in- struinenta publica; litres, actes publics. {Ann. Ben.) MUNIGIPATUS. — Castellania ; chdtelenie. (Ord. Yit.) — Praefectura ; commandemtnt , administration. {A. SS. Ben.) — Jus muni- cipii ; droit de cit6 dans une ville municipale, et, en general, droit de cil6, n'importe oil, au del, par ex. (Terl.) MU.MCIPIUM. — Castrum, castellum mu- ris cinctum ; chdteau-fort. (Sug.) MUNIGIUM. — Quidquid usui bumano necessarium ad viclum ut Mniimo. {Ch. His p.) MUXIFER. — Qui munera fert ; qui parte des presents. {Vet. Gl.) MUXIFEX. — Qui munera dal ; qui fait des presents : 1 Suinma praeconia luis studiis et merilis paria, non de artifice eloquentia, sed de munifice sunt sapientia, quae dedil lapidi lalicem fundere. » {A. SS.) MUXIFIGARE. — Munera largiri ; faire des presents. (Dud.) MUXIFICATIO. — Munus, munerum prae- bitio ; action de faire des presents, present. (A. 730.) MUNIFICIA. — Pro Munificentia. {A. SS.) MUNIL'A. — « I'ectora equorum, vel or- namenta in cervice naulierura. » (Pap.) Le- gend, vionilia. Ml NIMKN. — Defensio ; defense, prohibi- tion. Cone. Hisp. — Munimen sigilli, sigilli irapressio, appositio ; application du sceau. (Pass.) Munimeyi villse, corveia ad munien- dara urbera ; redevance en Journees de travail ou acquiltie en argent due pour la construe- 1497 MUN MEDI^ ET INFIM^ lATINITATIS. MUR noa tion ou la riparation, elc. des forti/icatioivt. (A. 1142.) MU.NI.MKNTUM. — Scriptum, ut Munimina. (Pass.) Munimentum scriptum, subscrip- tione rauiiituni ; acte rev^tu de la si(jna- ture lies parties. (.4. SS.) .MUNIMI.N.V. — Priviiegia, praecepla,- di- ploinntn priiicipum pro ecclesiis el in earum favdrera, quod iis eifi munianlnr adversus in- vasorcs bononim ecclesiaslicorum ; chartps, pr^crptes, dipldmes, donnis par les rois axtx eglisex, (ainsi nornmf^s parce qii'ils leur servaient de defense conlre ceux qui anraienl voulu empieler sur leurs droits.) — Probaliones. el inalrumenta quae causam mu- niunt ; en terme, de droit, litres et tnoyens propres a fortifier une cause. MUXIONES. — Defensores munilionura ; cenx qui de/endenl les fortifications. [Ord. Vil.) MU.NIRK. — Munire infirmos, sacramenta illis adminislrare ; ndminislrer les derniers sn- cremrnts au-r malaJes. {Ann. Pram.) MUXiT.VS. — .Muniinen, arx. caslrum ; liexi, fortiflb, chateau, Iravaur de defense. {A. SS. Ben.) — Immunilas et charla immunita- Us ; franchise, et charte de franchise. ;S. x.) — Forte mansio, fJal. sij ur, vel, ul con- jectant docli hagi(jgraphi, exaclio pecuniaria : « Quodam tempore iter suum ad monasleiium Herivordife direxit, faoit'nsque ibi magnam mnnitalem ssanctorum ibidem requiescenlium et 8U£e sororis abbatissa; nomine Godesti, et , congreKalionis S. .MarioB tbesaunim confregit, let iiide plus justo pecuniani detraxil. » (.1. MUNITIO. — Omnis generis annona, ci- baria ; vi'^res, prorisionx de bouche. f,\. 1202.) — Quo vegles ornantur et instruuntiir ; f/ar- nitiire d'habit, fourrure, p.zssementeric, etc. i(A. 1334.) — Privilegium, diploma ; \'id. MiNiMi.NA. (G. M.) — Reditus, fruclug, quid- quid ecclesiae muniend.T et constituendai assi- gnatum est ; rentes, profits, donnit & une . eglUe pour I' entretenir et en consolider I'in- 'flurnce. {(!al. Ckr.) ' MUNITIOSUS. — Munitus; fhrtif\4. fAnt. Nav.) MUMTIUM. — Obsidio ; sitge. (J. de J.) MUXITOKIUM. — Locu» munitus ; point .fortifil-.. {Vet. Gl.) \ MLNITUS. — Ornatus vesti assutus ; orne- ment, enjolirement r/u'on a/)/dit/>/r aii.c ve- ^tements. Vestis mumta, ornala ; habit qu'on enrichit d'enjolivements, de fourrures, de passementeries, etc. ; MUNIUM. — Munus, officium, tribiitum ; :Vid. MuNU. I MUN-STKRIALIS. — .. Sicul in lihro mmi- li<*rirj/i habet. » (A. 8i6. ) Ubi legendum opi- ^lantur ministerialis. I MUNSTKIUUM. — F. legend, ministerium, Uisi idem ail q. monasferium, (lal. monstier. •AAA ML'NTATOR. — Fossor runicularius ; mi- \ieur, c.elui qui mine les rrmparls ennemis. [Lib. nig. Scac.) MUN 10. — Verrex ; mouton. .MU.N'U.V. — Piscis species, forte idem q. mugil, Gal. munier. {S. W. Const. Hirs.) MUXUS. — Ipsum fhristi corpus mjsli- com, quod ofTerlur per commemorationem ver;c iilios oblalionis ; la sainte Eucharistie; « Supplices rogamns et petimns uli accepta habeas h;cc dona, haee munera, ha;c snncta lacrilicia illibala, etc. (Can.. Mis.) — Bene- flcium, feudum : benifice, bien accordi a vie sous la fjremidre race, le mdme qu'on appela plus tard fief. (Marculf.) — I'ugna gladialo- rum vel besliarum, ipectaculum, ab officio, quoil munus est, dictum, quia in paren- tum funere exhiberi crpptum est, ut docet Ter- tullianus ; combat de gladiateurs ou d'ani- mdtix. (.-i. .V.'V.) — Pr.'i'stationis vel corvatae species quae sub nomine muneris exigebatur ; corvee feodnle ou redevance seigneuriale qut doit le vassal a litre de don gratuit. (A. 138,'). J Munus ecclcsiasticum, panis qui bene- dicilur, ex quo parlicula sumitur ad sacrifi- cium. (Ch. Edmund, reg. Angl.) Munus rngificium, muneris genus ignotum, nisi prffistalio sit quce ab ecclesiasticis quasi ro- gando exigebatur. (Id.) MUXUSCULAHIUS. — Qui pro munere servit ; mercenaire. (Ugnt.) — Qui datis muneribus magnalum tavores capiat ; celui qui cherchc par des pn^'ienls dcapter la faveur dcs grands. (Joa. Sarisb.) MUR.V. — Specula ; lieu d observation. guirite. (A. 1252.) — Mansio, domus, quod lapidibus cxslructa, seu quod muro cincta, sic dicta ; maison. demeure. {\. 1347.) — .Mus ; rat. souris. {Vet. Cod.) MUH^NULvE. — Idem q. .Murens. MUR^GIUM. — Vectigal ad muros urbium eedificandoe ant reparandos ; droit qui se lerait dans les villes pour la cottstruction et la reparation det fortifications et des autres Mifices publics ; ol. murage, (M. Par.) MUHAll.LA. — Murus ; mur, muraille. (.\. 1347.) MURALE. — Fad. nolione. (I'gut.) MUHAl.IlN. — Had. notione. (A. 1413.) MUKAI.lIlA. — Forte sudaria muro appen- sa. (//. Scm.] MIR.XMKN. — Murus ; muraille. (A. 1239.) ML'lWXrS. — Miiralis; dc muraille, mural. {A. SS.) MllRARF. — Miirum circum.luoore, muro oppidum munirn ; murtr, entourer, dare rf# murs, fortifier ; ol. murier. (A. 598.) — Muro seu carcere includ.ire ; mettre en prx.^on M.;|,„f, ) _ Miirare nvos in cruce, ad muros crurinp.-rp. :A. lltH.) Ml'llARIUS. — Murorum artifex ; mafon. (FKirih. MIKATA. — Monnsterinni. proprie sancli- inoiiialium, n uris undiquii septum, clau- strum ; couvent de femmes, mai.ion cluitr/'e. (V,l. S. Justin, de Are!.] — Vox Italic"- pro burgo muris miinilo ; bnurg fort* fit. \Rul. f'rh. V PP.) - Agger, mole*. nu«« instar muri est ; digue, chau.u^<<. (A- 133V.J i499 MUR I.KXIOON MU8 1500 MURATIO. — Burgns muris clausua. ut MUHATA. MUUA TOR. — Ul MutiAiiius. (Mamol.) MUKATUM. — Murus ; miir. (A. 1157.) MUIIAYLLIA. — Idem q. Muhaillia. MUKCA. — Pro Amuiica. (.4. SS.) MURCAHE. — llesecare ; coitper. (Mon. Saiigal.) .MUKDIFK'ATIO. — Homicidium, ut Monin. [Const. Fi"-n.) MURDRARE. — Per murlrum occidere ; assassincr, liier. (Lud.) ML'llDUATOIl. — Qui murdrum perpelral ; mexrtricr, assassin. (Id.) MURDRKDUM. — Idem q. Murdrum. (A. 1156.) MURDRIRR. — Ut Murdhaiih. (Flet.) MUHDITRMR.— UtMimnRATOR. [Tti. Wals.) MURDRUM. — Homicidium, sed furlivum et non per inloitunium f.ictum : mniflre. assassinat pr6m6dUe. (Pass.) — Pecunia qua sold dari pro murdro ; composition, somrne due par le meiirlrier au-v parents de la victime. (Pass.) Hinc quiet um esse a murdro est a multis pecuniariis, quae villanis loco- rum, in qiiibus murdrum perpetralum est irropalur. [Leg. II. I rey. Anr/.) MUltKA. — V. seilile iapideum (Mur.) MURELEGINUS. — Murelejina pellis, (e- lina ; peau de chat. MUKKLI-;ire:c. (Cod. Th.) MURILEGUS. — Qui capit mures ; attrape- souris, chat. (Isid.) — Machinne bellicae ge- nus ; chat, machine de guerre. (W. Brit.) MURINA. — Idem q. Mazer. MURINUS. — ''ellis murina, pellis muris Ponlici ; prau d'hcrmine. — Murinus snnipcs. equus e murino colore sic dictus, Gal. poil de souHs. (Mur.) MUIUTIUM. — Ut Murellus. (A. 989.) MURMl'RATIO. — In carcerem inclusio;. action de mettre en prison, incarc6ratLon. (A. 1234.) MURMIRR. — Peragrare.circuire. (IX.Gi.j MURMURIOSUS. — Qui murmuiat ; qui murmvre. ( Vet. Gl.) MUIIMURIUM. — Pro murmur. {A. SS.) MURMUROSUS. — Jurgiosus, rixarum amans ; quercUeur, quiaime les di.'^putet. [Vet. Gl.) MUROBRECHARIUS. — Ut Myrobrecua- RIUS. MUROLUS. — in Murellus. (A. 1197.) MURRA. — Ut .Mazer. MUItl{ARE. — Pro mitrmnrarc. (IsLd J MUHRECHUS. — Ut MuKRKTUs. (A. 1293.) MIJRRENA. — Lues; ipidemie, mortality. (H. Knygh.^ MURRETUS, — Xerampeiinus color, pullus et ater ; couleur fo)icee, couleur de feuille- mo'-te. (Ch. Angl.) MIJRREUS. — Ex mazere ; de madre ; Vid, Mazkr j MURRIXUS. - Ead. notione. '! MURRIRE. — Clamare, propria murium. (Isid.) MURRUZ. — Morua ; 7norue. (A. 1339.) MURT. — Ut MoRTH. MCRTA. — Myrthus; le myrthc. {Vet. Gl.) — '['nmaculum ; saucisson, cervetas. (A. 1526.) MUUTARIUiM. — Mactatio ; massacre, tneur- tre. ( ]'et. Gl.) MURTIIRA. — Ead. notione q. MuRPRUBt. Imo, tributum quod de terris exigi solilum erat, a cujus prfflslalione iramunes dicuntur terrae, quas dominicas, id est, a nullo depen- denles, vocabanl. (A. 1133.) MURTR.ARE. — Per murtrum occidere; assassiner. (Ap. Lud.) MURTRARIUS. — Ut Murtbator. (Ap. Ste- phanot.) MURTRERHJS. — Ead. notione. (A. 1321.) MURTRIARIUS. — Ead. notione. {Const. Lemni:.) MURULENTUS. — Mucidus ; moisi, gati. (Barel.) MURUM. — Pro murus. (A. 1277.) MURUS.— Career; prison. (A. 1229.) — Murus ante pectoralis, murus brtvior ; avant- mur, mur ilev6 construit en avant des rem- parts d'une place pour en augmenter la force. (Pa«s.) Muris ecclesiasticis e-vclitdi, excorn- municari ; etre e.-rcommnnie . (Fac. Hfrra.) Murus plenus, lapidibus et saxis exstructus, (A. 1242.) MURUSCULUM. — Machina bellica, ead. q. M0sci'Lus. (Pap.) MUS. — Mus perigrinus, mus Ponticus; 1501 MUS MEDLE ET INFIMjB LATIN IT ATIS. MUS 1502 hciinine, (S. Hier.) Mux Ponticus, i>rdo eque- stris de Brilannia inslilutus aul resl.iura- tu§ a Joanne V Britanniae duce, circa an. 1305; ordrc de I'hermine. MUSA. — Instrume.nlum musicum, a musa dirlum : cornemi'te. (Pass.) — Musivum opus ; mosalqi'f. (A p. Joh. I)iac.) — « Cuiali et rec- lores... assislere debent circuDi circa ailare... quandu episcopus celi!l)ral in ponliticalibus... qui£ astnnlia seu sialic vulgo tnusa nuncupa- tur. » {Polyp. Matis.) ML'SAClilNUAI. — Dorsi arraalura ; parlie de inrmure qui couvrait le >/os ; ol. musequhi. (A. 1334.) MRSyEEUM OPUS. — Vid. MusivuM. MUSAI(-'L'S. — Musicus ; rnusicie7i. MUSALAMIl. — Ut MusuLMAN.Ni. ML'SAllABKS. - Ul MosAKABiis. MUSARDUS. — Oliosus, piger, slupidus ; pares.teux, indolent, stupide; ol. musard. MUSAHK. — Musica' operam dare ; s'occu- per de musiq>u>. (Ap. Mab. Anal.) — Otiari, rebus nullius motnenli immorari ,■ elre oisif, perdre son temps, .I'occuper de bagatelles, mu- ser.. (S. XIV.) — Visere, adire, salutare ; visi- ter. {Ann. Bern.) .MUS.VriLlS ARS. — Id. q. Musiauia ars. (Ap. (xualler.) MUSCA. — Monilis ornamenti genus : « De- 4it unum aureum calicem... el unam auream tniiscam pulchre genorais ornalam. » (Mon. Angl.) MUSCADELLUM. — Vinum ex muscalello confeclum ; miiscadet, vin blanc dont le goAt approche de celui du mn.icat. {.\. i:U5.) MUSCALE. — riabellum, quo muscas abi- gimus ■,cventail, chasse-mouches. (A. 1363.) MUSCARDUS. — Accipilris species, lertin- riu8 ; tnoKchet. MUSCaRIUM. — Ut MuscALK. (J. de J.) MU5^CAT.\. — Nux aromalica ; noir miis- cade. MUSGATELLA. — Ut Muscateuus. (A. 14f)l.) Ml'SGATELLUM. — Ut Muscadelium. (A. 133H.) Mi:S(^ATEL[.US. — Vilis species ex qua vi- num conficiliir ; raisin tniiscat. (Pel. deCresc.) MUSGATOIli.V. — Kmuncloria candelarum : moitcheltcs, imouchiiir. (Lib. Ord. S. \ict. Par.) MUSCATOIilUM. — Ut Muscarhm. {Ch. Anql.) MUSOATUM. — Musci odor; odeur de mmc. MUSOETUS. — Ul ML'scAni.us. (Alb. M.) MUSCHEA. — Idem q. Mosciiita. (Jacob de Voraj?.) MUSGllETTA. — Telum quod baiisla vnli- diori emillilur ; ges a quelqii' iin, rnachiner. Irarner quelque chose centre qirelqu'nn. (Fredeg.) MLSCIPULA'mK. — Deceplor ; trompeur. (UKut) MUSGLUS. — Fuslis seu baculi species. (A. 1415.) - Pro tnusculus, licentia poetica : J* bellicK machinie genus. (laid.) ; 2* piscis genus, mvlilns. (.Vp. Rym.) MUSGO. — Magna musca ; moucke de grande taille. (IW. 01.) MUSGUUA. — Concha margarilifera ; fiui- tre perlih-e. (Henr. lluntind.) MUSGI LAIUUM. — Diminut. a Muscarium. MLSGUI.ATUS. — Ad modum conchre effic- tus ; en forme de coquille. (A. 1295.) ML'SGUIA'S. — Navigii species ; bateau. (Isid.) — Insirumentuni quo niurus cito iace- ralur ; pic. ( Vet. Gl.) — Os, facies ; inuseau. (A. 13-; 2.) MUSGUS. — Odoramentum quo ex umbilico cujusdam animalis colligitur ; muse. MUSI-.LEUM OPUS. — Idem q. VusiKum opus ; Vid. Mlsivus. MUSELLA. — Tribuli species, apud Turcos Asiaticos ■ « Satrapa iUtque pacta inter cos inilo, comiti eidem portam iliani aperuit, per quam eatenus Ilierusalera inlroeunles peregri- ni, el inlroire, el pensiones, quas musellas vo- care solflianl, solvere nimis indebile ac crude- liler cogebaiilur. » (Guib. Jlis. Hieros.) MUSEI.LARE. — Os paslomide occludere ; mu.ieler. {.S.\>. Mur.) MUSFI.I.U.M. — Ul .MtsuM. MUSEGLUS. — Ead. nolione. (A. 1309.) MUSEUM. — Ut musivum opus, Vid. Musi- vus. .MUSFUI-E. — Ut ML-FPOL.E. MLSI.MllA Alls. — Ars musivuin opus facicndi ; iart i/e la Mosalqitc. (Leo Usl.) MUSIGA. — Nude pro Cantos. (Vet. Cod.) Musica chordula, qu;f (idibus canilur. (Ap. Duel.) MUSIGALITRR. — Gum notis. {Marl, dt di.icip. eel. dir. off.) MUSIGARH. — Inslrumenlis musicis judere, canere ; faire de In miusiqiit instruinenlale. (Lamb. Ard.) .Ml^SbAllllS. — Inslriimenlorum mu.^ico- rum arlift!X ; fnhricant d'tn.^triim<'nts de mii- siqiif. — (jui voce ennil ; qid chantc, ehanteur. MISGIITEA. - Ut MisciiKTA. MISIDIIM. — Ul MisivuM. Ml SU.l'.U.M. — Idi'M) (]. Mai'solkum. (Pap.) Ml Sli'lil.V. — Fad. nolione. ^S. mm.) Ml SlINKE. — VTt\ miissitare. MUsriAITS. — Notis musicis descriplus ; »r« en inusiqur. [St. .S". \'\rt. far. AiL'SIV'AUIUS. — Opcris nuisivi arlifei ; ourrirr rn mosaique, mnsaisle. (Pass.) MUSIVUS. — Miuirum opw>, illud quod 1503 MtJT LEXICON MUT 150', tessclatura est lapillis variorum colorum ; ourr(i(/r I'll mn^.ttijur, mnxaiqiir. (I'nss.) Mi'- sivian anrnlum, quod conlVctiim est rx mi- nutis lapidibus vitreis auro fiilvo supertectis ; mnsa'ique en pet its cubes de verre imailles d'or. (Anast.) MUSNARK. — Molere ; moudre \ (A. 1222.) MUSQUATA NL'X. — Ut Muscata. MUSOUETA. — Ut Mij'CiiETTA. MUSSA. — Alriiucium, canopicorum vesti- tus ; numusse. [Cone Hisp.) — Locus uligino- 8u», slagnuin ; liru hmnide, marecnffcux, ma- rais. [Mon. Angl.) MUSSAL. — « Mussal de canaho. » Ubi mussal tVirle fasciculum sonat. (Tahiti Prior. de Pared.) MUSSANTER. — Occulte, lalenter, lecte ; en cnchelte, secrdlement. (A. 1170.) MUSSIA. — Locus secrclus el occuUus ; cachette, li*u secret oh fon cache quelque chose ; ol. masse. (A. 13!f7.) MUSSIARE. — ■ Dijudicare ; decider, prnnon- cer. {]'rt. Gl.) MUSSULA. — Mussus seu musculus ; mousse. (Tireg. Tur.) MUSSIJM. — « Cum paupeies musso, quod de nemore collegprant oneratos prrclerire cer- neret. » [Csss. iMirac.) Pascis ligiiorum vel herbarum, aul muscus, herba seu lanugo ar- borum et locorum palustrium, inquit editor. MUSTA. — « Surgarit fralres juniores et accipiant cypho.s, qnos implennl vino el depo- nant unicuiquR super mustnm siiam. » [Us. Eccl. Ceno7n.) Ubi musta est orbis, ni fallor, in quo ne mensa inquinelur, reponuntur pocula. MUSTALIS. — Mustatius ; relati/ au moi'tt ou vin dou.r (S. xiii.) Mustale v'lnum, mus- tum ; mout ou vin dnwr. (A. 12li.) MUSTASAFIA. — Officium mostasafi, Vid. MOSTASAFUS. MUSTASAFUS. — Ul Mostasafd.-^. MUSTAtlDA. — Sinani^ ; moutnrde. (H. Dalph.) MUSTATICUM. — Mustum ; mout. (Irm.) MUSTELLARIUM. — Aviarium, cavea ; voliere, cage. (Vet. Gl.) MUSTOLIUM. — Miscellum frumenlum ; meteil. (A. 1261.) MUSTURA. — Pro MuLTURA. (A. 1^30.) MUSUKHE. — Pro mimtere, damnum in- ferre ; fairc du tort, causer dii dommaqe. (Bui. Clem. VI PP.) ■ MUSULEUM. — Ut MusiLFUM. MUSULMANL. — Turei, vel potius Sara- cini ; musulmans. MUSUM. — Rostrum, rictus ; museau. (Mich. Scot.) MUSUS. — Ea!. nntionn. (A. 784.) — Fructus speries, qui quavis parte scind'atur, figuram crucis exhitipt. (Bern, de Broyd.) MUTA. — Mensa publicanorum ; comptoir de changeur, de batiquier, l>anqiie, 'change. (Helwic.) — Mensa communis, Gal. wc^we commirne ; Vid. Ml^^A: « t)mnia et singula em'dumpnla percipiat, exceplis duntaxat his qua^ de mi'la in primo anno recipi con- sueverunt pro anima et anniversario de- funcii. » .V/. eccl. S. Steph. Vien.) — Quod- vis vecligal ; pretium quod datur pro muta- tiono prii'dii, cum alleri reditur ; redevance, droit, et, plus particulii^Ti'ment, Ir droit qui se paye nil seigneur qttand un hien change dc proprietnire. (A. 1379.) — Acci()itrum mor- bus et domuncula in qua includuntur falcones, cum plumas mutant ;■ maladie des oiseavr ap/ielir mue, et voliere oil Von enferme Ics oisenu.r de chasse tant que dure cette maladie. (Frider. II imper.) — Species campamilse innnastica;, quod forte siirdum, nt loquimur, haherel sonum, id est, minus actum ; clo- chelte qui n'a pas le son iclatant. ( V'it. abhat. S. .il/jan.) — Curia, convenlus, coelus, con- cilium ; assrmblee. (Ap. Mur.) — Vensurae species apud (iermanos : « Decern mutas sili- ginis. II (A. 1335.) — .Muta dici videlur de navibus quse securilatis causa simul navigant. (Ap. Mur.) MUTAGIUM. — Pretium quod solvitur do- mino pro mutatione pra;dii ; droit de muta- tion, ce que Vein paye au .leiqneur quand une terre chanqe de proprietnire ; ol. muage. MUTAMEN. — Ead. notione. (A. 1331.) MUTAMENTUM. — Ead. notione. (A. 1325.) MUT.WDyt;. — Mutaloria, vestes quae rau- tantur ; }'id. Mutatorius. (Pap.) MUTaRE. — Falcones in domuncula quse dicilur mutn includere el curare ; mettre en voliere, pour les soiqner. Ics oisenu.r de chasse mnlades de la mue. (A. 1425.) — Commutare, permutare ; Mianr/er. (Tab. Roth.) Mutare se, e loco moveri, abire ; chanr/er de place, s'en alter. (Ch. Carcas.) MI'TAHII'S. — I'ublicanus, exactor vecti- galium ; celui qui perpoit Ics impult, collecteur. {Ch. Alam.) MUTATir.UM. — Ut MuTAGlUM. (A. 755.) MUTATIO. — Preestatio (|ua! fieri solet ah eo qui alteri in domum succedit ; droit de mutation ; Vid. Mutagium. (A. H24.J Muta- tione.^ preshyteri, praestaticmes qua; fieri so- lenl domino loci in quavis mutatione sacerdo- tum seu cuiionum ; redcvance que le vassal paye au .seigneur a Varrivied'un nouveau cure, [tnhul. Prior, de Par.) MI'TATORIUM. — Pars mulierum vestimen- torum ; partie du vi'tement des femmes, sorte de pelerine. (S. Hier.) MUTAToHIUS. — Mutntoria vestimenta, vicaria indumenta, seu mulatorise vestes, quse alii^ mulantur ; vcHemenls de rechange. (Pass.) MUTATUS. — Scabinus, aedituus, forte quia quolibet anno mulatur ; echevin, magis- tral municipal. (A. 1230.) — Accipiter miita- tus, qui tnutam evasit ; oiseau de proie qui a miti, qui a passe la mue. (Dem. Const.) MUTERE. — Mutum esse ; Hre muet. { Vet. Gl.) MUTICULARE. — Pro mutilare. (A. 1214.) MUllLITAS. — Vitium,defectio. {Vet. Gl.) MITINUS. — Munitx carnes, eadem q. "V F R V F n N V MUTIO. — Fatuus. (Vet. Gl.) MUTIS. — Truncus, stirps. (A. 1343.) 1505 NAB MKni-« KT fNFI\LE LATINITATIS. NAB 1506 MUTXARIUS. - Ul MuTARius. MUTO. — Ut MuLTO. MUTOFKDA. — Ovis ; brebis. (A. 1390.) MUTU.NAGIUM. — Ul Multonagium. MUTRELLA. — Perperam pro milrella, ca- pitis tegmenlum, quod riionachi cnp/jatoiiem vocabanl. (G. Glir.) MUTUARY — Mutuiun seu exaclionera no- uiine mutul imposi'am solvere ; Vid. Mutlum. MUTUATIM. — Pro inulito. {A. 6'^'.) MUTUATIO. — Pro mututio. {Cons. Aiisc.) MUTULA. — Muta, ex Ital. mulola. {A. SS.) MUTULOSUS. — Nudus, glaber; tiu, ras. {Vet. Ol.) MUTULUS. — Machinalio clandeslina, vel geditio clam excilaU ; cornplot, sidttion. {/.ex. Kip.) MUTUNUS. — Verves; moulnn. {\. 1301.) MUrUlUUM. — Motio, conlenlio ; Vid. Mo- vita. {Ord. reg. Fr.) MUTUS. — Ubscurus; obscur, qui n'est pas clair : « Miita verba. » (Ap. Abboa. — Mali lapides, sine inscriptiorie ; pierres muettes. siir lesquelles d n'y a rien d'ecrit. (Hyg.) — Mitto- rumpania; T'j(/. Pani.s. .V«/i, iiiler (livioato- res ponunlur apud Pasclias. Kalbertiiiii : « l)i- vini coiijeclores tl tmiti. » Atqiie hi putantur esse eiujnslririiythi, seu ventriloqui. MUTUUM. — l'"xaclio nomine inutiii; impo- tilion diyuisee sous le nam d'emprunt. {Ch. Sicul.) .\litlnum coactiim sen violentinu, exac- lio qu;b a domiiiis in urgentibus iiegoliis suis ac necessilatibus Hebat .=uprr suliditos, vassal- los ac tenenles, cum restilulionij conditione ac poilicilalione ; empriinl /orci. (.\. 1246, ll'JT.j — Slipondium dalutn in untocessum ; salaire pat/6 il'av'ince. {Onl. rcy. Fr.) MUTUUS. — Mulua gratia; don rjratuU. (A. 132G.) j MUZ.V. — Veslis species qua cajtcri cleric! seque ac episcopi ntebantur ; uiozelle, cninad: l« Reclores autcni, vicarii perpetui, beneficiati alt.'iri majori, iliaconi ot sulidiaroni ccclesia?, iiiHzns panni nigri ex saga nigra lividi seu viri- dis coloris fodratas portent. » (Cone. Hisp.) MUZtiCT.V. — Ead. nolione : u Canonicatis habitus ex Pii V litteris almutium et superpel- liciuiu erat, sed dein rocbeluin el birruin seu muzecta nigri coloris. » {i\ot. eccle. Cata- neiis.) MUZZETA. — Kad. nolione. (.4. -S5.) MYNECEN'yE. — lloniales, ap. Anglo-Saxo- nes ; religieuses. {Cone. Stcnham. a. 100'.).) MYDPARO. — Navigii piratici gflnus ; sorte de tiavtre corsaire en usage dans I'Archipcl. MYRIUMYMA. —Qui inulia babel noraiua ; qui n plus tears noi/is. (.Ap. .Mab. .Inal.) .MY'R.MH'OLEUN. — rormicarum voralor, leo I'oimicarius; /ourmillton. (.1. ^'.S\) MYKKlll.NLM. — Ut Mazku. .MYRIA. — Pro myrlus. {St. Mont. Keg.) MYSTACE. — Graviter; arec gravity, avec tenteur. (Chron. Oitm.episc.) MYSTARCHUS. — S^acerdolura prxpositug, tilulus honorarius archiep. Toletani. MYSTt:,UlAl,ES. — lidem q. .Ministkrialbs. MYSTERlAllCHES. — .Mysteriorum prin ceps ; ctlui qui preside aux mt/slircs. (Prud .MY.STI.RICUS. — Pro myUicus. (A. 748 MYSTEIUU.M. — Ufliciuiu, sacra liturgia; In sainte Messe. {Ch. Hisp.) — Tragiedia sa- cra ; drame sacre, myslcre. (.\p. Slephanot.) — Mysleriuin Chrisli, sacrificium Missa; ; le saint sacrifice, la Mes.t()lis, ante aiinos oclingentos lit- 'leram N eo sensu adbibilani conlenilit. N.V. — In Aquitania viciiiisi|ue ()ioviiiciis, a nulieribus, quie murituruui luce fulgebanl, )raip()6itum docet I'rlrus de .Marca. NAUALIS. — ("ampuscultura' deditu.t ; terre '.ultivee, champ m pleine cnUure, Vasconic. '.anabal. [Vel. (Jl.) NAn.VTA. — Kx adnllerio conceplus. X.AItlOTlNU.S. — !•'. f't/ndici curator, inferior funcli'g.irio, aul exaclur lutbuli. (St. Mass.) N A [111. IS. — Ad nandum habilis, facilis ad luindtiin (.1. de J.) NAlJlNUS. — Xapus ; chou-navet. (Ch. Care.) .NABLI.SAllE. — Ps.ilmisarc ; joiwr da p.> ; selon ma condition. (A. i 152.) NATALK'IU.M. — Nativitas, nataiis dies; jour de la naissance, nuissance: « .Vnno a Do- minico natalicio. » (Ap. .Mad.) .NATAI.ICIUS. — Idem q. Natalis. (Belet.) N.VTALICUM. — Ul .Navaucium el .Natali- ClA. N.YTALIS. — Festus dies sanctorum a Chris- tianis cult us ; fete d'un saint, laquelle a prin- cqi'deinenl lieu le Jnur anniveisaire dvsa mart. (Pdss.) — tjuujvis die- anniversaria, ea pra;ser- lim qua quis in dignilatc qu.ipiam inauguratus est ; jour annirfrsmre. particulteretnent eelui d'une nomination ii un vwploi. (Pass.; — Pa- Iria ; le pm/f natal, la patrie. [\'et. Cnd.) — Nutates, ipiatuor pr;ceipuffi anni feslivilates: le.t quatre principitles [dies de Cannfe;o\. Jours nutaujc. ( /'abul. S. Hertin.) Nntntu calicia, dies coenie Duniini ; lejeiidi saint. (Pass.) .Va- talii. .v. Joanni.l. Cod.) — l.ncui patcuus, sed uU^iiosus, ul^°ATA. ^.\. 1133.) 1511 NAT LEXICON NAU 151^ NATELLUS. — Dimiu. a natus, puerolus. {A. SS.) NATHIMEUS. — Dedilitius ; Vid. Xatineus. NATICIDIUM. — Flaprum nnlibus excep- tura ; fouet. (Sciop.) — Infanlicidium ; infan- ticide. ( ]'et. 01.) NATINEUS. — kcolylhas: servant, acoly the. {A. SS. Ben.) NATIO. — Nativitas, generis el familiae conditio ; comlition sncinle, naissance : « Pro homine iibero, secundum nalionem suam. » {Lex. Long.) — Agnatic, cognalio, familia ; parenti, (amille. (Chartul. Matisc ) — Hegio ; ;:;ay.v. (Th. Otterb.) — ISationes: 1» plebeii ; k's ge)is du peuple, le peuple. {\. 1059.); 2° academiarum scholaslicorum divisiones ; na- tions, divisions administralivcs en usage dans les anciennes universltes. (Ainsi l'universil6 de Paris avail lous ses 6coliers divis6s en quatre nations ; France, Picardie, Normandie el An- ff Ict6rr6. ) NATITKNUS. — Usque ad nates. [A. SS.) NATIVITAS. — Annonae abundantia fruc- luum coilectio ; re'ioZte ; « Tantum Lie parva nativitas fuil ul, nisi... frumenta de Sicilia congregentur, fames veheraenlcr ioiniineat. » (Cx. M.) — Dies sancti na.iili[ias, ; jour annioer- saire de la naissance d'un saint ; u iMarlyrum Nativitales. ))(A."J4".) — Ingenuilas, sinceiitas; naivete. {A. SS.) — Corporis habitus, disposi- tio, lemperannenlum ; tempirament, comple- xion. (Garii)p.) — Secunda ex noveni partibus Ho»liae in Missa Musarabica ; la deuxieme des parties de la sainte hostie. {Missal. Mosarab.) — Servitus ; servitude de naissance ; ol. naive- rie. (Ch. Angl.) — yEtas, tempus a nalivitate, ab ortu ; dge, temps icoicli depuis la naissance. (A. 813.) NATIVITUS. — A nalivitate, ab ortu, d^s la naissance , en naissance. (Tert.) NATIVUM. — Nalura, genilum ; ce qui est nb. (Oil. Frising.) — Pro natalis feslo : « In nativo S. Mariae. i> (Annal. Goldast.) NATIVUS. — Oriundus ; ne a, natif de. (Hincm.) — Servus glebce origine el nalivitate; serl d'origine ou de naissance ; ol. naif, nais, nayte, nayte d'estrasion. (Pass.) NATRIX. — Serpens, hydrus ; terpent. d'eau. (Sulp. Sever.) NATTA. — Storea ; natte. (Greg. Tur.) — Tuber, ganglion ; turneur, grosseur. {A. SS.) NATTULA. — Ligula, villa ; bandelette. (A. 13.19.) NATURA. — Pars corporis qua quis aut vir est aut femina ; parties sexuelles. (Pass.) — — Sexus ; sexe. {Cod. Th.) — Vila ; la vie. Jul. Firm.) — Nalio, palria ; nation, pays. (Aimoin.) — Pars ; partie, portion. [A. SS.) — Naturas audire, physiccu studere ; Hndier la physique, les lois de la nature. (Ch. Carcas.) i\aturse concedere, mori ; tnouiir. (Boninc.) NUTARALESIA. — Fidelilas quam domino debet vassallus, ul Xaturalitas. (A. 1.304.) NATURALIA. — Pars qua viri sumus ; par- ties sexttelles. {Col. Canon.) NATURAIJS. — Flius nolhus bdtard, nfant nalurel. (Adrev. Floriac.) — Filius le- gitimus el ex legal! conjugio procreatus ; en- fant liyitime. (.\. 1234.) — Pbysicus ; physi- cien, naturaliste. (Ch. Carcas.) — Incola, ci- vis ; habitant du pays, natnrel. {Cone. Hisp.) — Servus glebaj, ul Nativls. (Eadmer.) — Proprius, domesticus, subditus : n De quo lo- quimur, domine, tuus nataralis est : non et liediinunsis est, tuisque inslilulionibus satis ac- comodus. " (Bald. Dol eps.) — A'aluralis do- tninus ; legitiinus, quijiire dominium obtinet ; seigneur I6gilime. {.\. l'i^{.) Naturales mona- chi, ccenobii incolie seu pos. nai'frar/iosum pelasus. « (Sid.) XAUFHACIUM. — Jus quod principi vel do- mino conif elilin naufragiis, si-u in navibus vi tenipeslalii fractis ; droit du seigneur snr lex bietvi jetes dans ses terres par (a lemp'^te, droit de bris; (A. naufrage. (Pass.) — In nciufra- giutn ponere, disperderc, dissipare; perdre, dissiper. [Form. Vet.) NAUFRAGIUS. — Infortunium, damnum. {Form. And.) NAUFUAOOSUS. — Idem q. Naufragiosus. (Cap. f. Calr.) N.\UFRAGUS. — Decoctor; disxipnleur, de;- tnicteur. {Le.r. Long.) N.\UFUS. — Sarcophagus, loculus, ut Nof- FUS. NAULA. — F. id. q. transvectio ; passage, traversee. NAULAPilU-M. — Nauliim : fret, naular/e. (A.12()9.) N.VULEIARH. — NavRm locare naulo con- venlo ; af/retcr un nnrire, le noliser. [St. Mas.) NAUMGARE. — Eod. sensu. (A. 1268.) XAULISARE. — Ead. notione. (Iil.) NAULISATIO. — Naulum ; noUssement. (Id.) NAULU.M. — Portorium pro Irajectione ; frai. — Triliuluiu na.ilis .nil mer- calorilius in mare navigaiilibus iuiposiluru, vel navicularia pricslulio, seu quiuvis priuslalio ; taxe tjiielcoiK/iie, ou droit (pii frappe .vyjiVin- lemcnl les wari/is ou les coinmcrfanis par >•. (Anas.) NAUTKI. — NautiC ; mntcloix, marinicrs. hr. Cafin.) XAliTIl.EXI. — Eod. -lensu. (S. Mii.i I Lexicon ngu. et infiu. Lai. X.\UTOLOGI. — Qui naulum a vecloribus exigunt ; receveur des /rais de transport. NAUTuNEltlLS. — Nauta; naulonier, ma- lelut. [Ch. Occil.) N.VL'TOXIU.M. — Tiibutum a nautis pendi solilum, ut XAVATICU.M. ( Vet. Ch.) X.VU'l'O.t. — Naula ; matclot, marinier. [Vet. Ch.) N.MJTUM. — Pro .X'A.Nrisi, pijjnus. NAUZIL.\UE. — Pro Naulizaiie. (A. 1269.) N.AVACULUM. — Xavale, navium stalio ; lieu oil se Itennent le.i vais.ieaux, port. (Vet. Gl.) N.AV.VUA. — Ndvis oncrata ; narire charge. (A. 1179.; .N".VV.\(jlUM. — Onus quod lenenlibus in- curabebal res domini navigio deduceiidi quo vellet ; co/'i."iJc' c/m truiisports par eau. {.\lon. Ang.) ^ ^ NAYALE. — Navis ouerala vul navis onus ; naoire charg6,ou charge de narire. {\\i\\. lieda.) N.VVALIA. — Tubi aquwductus ; tuyau-r, conduits d'aqutiduc. (Moi.->leri.) N.WALIS. — (Subst.) Onus navis; charge de navire. {Ann. I'rcem.) — (.Vdj ) iS'arale /lu- men, (lavigabile ; fleuoe narigable. (A. 13.'{3.) NaVAI ITILWl. — Ut N.vv.vc'iLUM (.-1. SS.) NvVAItE. — In alijuem irruere ; se p^t'cipi- ter si:r quehpiun. (.V. i.lf^H.) .X.WARETIUS. — Navarcbus ; comman- dant, ca/iilaine de navire. {\'el. Gl.) 7i\\.\T.\. — Onus navis ; cliarge.ncnt de na- vire. (Tab. Malisc.) NAVATICU.M. — Vectigj] quod ad narium coniiio.ut'uinetn, ul luquauiur (japit. (^aroli Cal- vi, ad ri^pelli!udos .Xoriuaiinos cl iuliibenJos eoruui incuisus, pupulis inJixil i iem Carutus. sea prieslaliu quaiu narnlc tdonium vocant. [Ch. Car. Cal. et Car. Simp.) N'.WATIM. — Per mare, navibus ; par vier, sur de.i rai.iscaux. (\. 1322.) NAVEGIUM. — Ciassis, ul Navicii-ji. (A. 12li3.) N.\VRI.EU.M. — Sepulcruu), tumulus, area sepuicralis ; Inmbeau. (Ch. Ital.) .XAVELLUS. — Navis, naviuula ; bargnr, nnrire, na?rllf ; o\. vard/f, navel. (.\. 135S.) — .Xapus ; naret. (Oril. rey. t'r.) XAVI'lNCUS. — Narenciim molendinuin ; I'id. .MoLl ..NDINUM. XAVERI.V. — liurKCS, locus in (luvio coaro talus ad places capicadus, ul Na;>sa. (A. 1333.) XAVETA. — Navicula ; pttit narinr. (A. Pi.SS.) — Vasculuni seu cymbium ubi mica* lliurisasservanlur ; btdlr ii rnccn.s, nnreltc. (A. lU'.l.) — .Na|iiKraiiuin ; j^cfiine (/(• naret sail- nigr, nacelle. (.\. \.H'j.) XaVI.V. — Sapifntia ; -lagetse. {Vel. Gl.) — Liii.er ; cnnol. (Ldur.) — Vus vii.deinialuium ; rrt.vpri in.fiUje de.f vendangeiirs. (Id.) NAVIC.EI.I.A. — Ornamftuli geuus in navi- celbv iipctMem. (.Vnast.j .NAYU'.IHS. — " Industrio, virtus, i:ttt,. » (Vet. Gl.) NAVICI'LA. — Acerra. va.« Unirarium ; pf- 48 1515 NAZ LEXICON NEC 1516 titc boite aren/cvmcy I'cncem, navelte. — Ins- Irumcnlum lexendi ; navette, instrument de tisscrnnd. NAVICULAIUUS. — (t^ubsl.) Navium fabri- cator ; conslructcur de nnvircs. — Naula ; ma- telot. — (Adj.) Non graluitus sed inercenarius, etpro quo aliquid cxigilur, ut pro transvectio- ne naulum el merccs a naviculariis. (Goffrid. Vindoc.) NAVIGALK. — Idem q. Navaticum. (A. G88.) NAVIGALIS. — Navigabilis; navigable, ou Von pent naviguer. (A. 1339.) NAVIGATUM. — Vectigal e navium transitu, ul Navaticum. (A. 781,) NAVIGER. — Nauclcrus; patron de nainre. NAVIGEIUUM. — Iter, via navi emensa ; route parcourue par un navire. ( Visio Taion.) NAVIGIATA. — Navis onerata ; navire chargi. (A. c. 1330.) NAVKtIUM. — Ciassis ; reunion dc nnvires, flotlc ; q\, navie. (Barth.) — lies naulica ; marine. (Th. Olteb.) — Canalis ad navigan- dum idoneus ; canal projjre li la navigation. (Mur.) — Navigium facere, navi vehere ; con- dicire par eaii. (Irm.) NAVIGIUS. — Ut Navaticum. (A. G30.) NAYILAGIUM. — Portorium, ut videtur, dandum ad navigandum ; noZw. (A. 1480.) NAVILE. — Navis; navire. {St. Mas.) NAVILIUM. —Ciassis, canalis ad navigan- dum idoneus, ut N.wigium. {Ch. Ital.) — Na- vis, ut Navile. (St. Mas.) NAVIMACHIA. — Navaie prselium ; combat nmal. {Vet. Gl.) NAYIOLUM. — Navicula, ut Navicella. {A. SS.) NAVIPLETIO. — Tributi species apud An- glos, idem q. Naucuplktio. (S. 96i.) NAVIRP:. — Pro Navare. (Pap.) NAVIS. — Pars sedis sacree in qua plebs consistit ; partie de I'eglisc deslinec a conlcnir les fidiles, la nef. (Pass.) — Pyxis in qua thus asservatur, navicula ; petite boite a rcnjcrnier. Vencens, navette. (A. 1300.) —Jus piscandi cum nave ; droit de pecker en bateau. (A. 1138.) — Navis de portu, qua portantur, sen transve- huntur homines, equi et currus; bdtiment de Iramiwrt. {Ch. Joan, abbat. S. German.) NAVISS.V. — Instrumentum piscatorium, ut Nassa. (,S7. Perus.) NAVITOH. — Nauta, navigator ; marinier, matclot. [A. SS.) NAVO. — Napus; navet. (Mur.) NAVKATUS. — Lffisus, vulneratus, perdi- tus ; blesse, abimi, perdu; o\. navre. (Pass.) N.WUM. — Pro Nactum. N.AVUS. — Operarius ; ouvrier. {Vet. Gl.) NAXA. — Idem q. Naxa. (A. 1197.) NAXO. — Nasus, vultus ; nez, visage, face. (Mur.) NAZARENI. — Dicti primum qui Christi sequebantur doctrinam, postmodum vero a Christo deducto nomine aucloritate synodi sub. D. l.uca Antiochix- habile Christiani dicti sunt fideles univcrsi. (Will. Tyr.) NEBBIA. — Nebula; brouillard: « nee vi- debat, nisi ut in umbra et in nebbia. » {A. SS. NEBULA. — Panis levissimi genus ; espece dc gau/res benites qu'on dlstribuait auv cha- noines poxtr les collations et qui devaient tcur novi a leur grande Icgereti ; ol nieulle. {Nebu- las non esse cum oblatis confundendas sua- dent antiqui rilus ecclesia; Hisunlinn-. a Inte- rim dam cantatur hyninus, dcferantnr panes azymi et ncbulx et oblatiu, et bencdicanlur ali episcopo vol decano hoc modo : Uenedic, Uo- mine, banc creaturam panis, » etc.: — ISIacuia ill oculo ; taic ; « ilabebat nehnlnn in ocuio si- nistro, de quo niliil videbat. {A. SS.) » — Pannus tenuis ac sublilis sic dictus quod trans- pareat sub illo corpus, ut caelum sub nebula ; espece d'elo/le legere et iranspurrntc . (Pass.) — Vcstis ipsa ex illo panno contexta; vctemenl en tissu tra>isparent. [ti. .\ii.) NEBULARE. — Obscurare, quasi nebula te- gere, ombumbrare ; obscurcir. (Tert.) NEBULARI. — Nebuloncm esse vel fieri ; elre ou devcnir un mauvais sujet. ( Vet. Gl.) NEBULARIUS. — Pislor, qui nebulas confi- cit ; fabricant de gaufres ; Vid. Nebula. NEBULONITAS. — Nebulonis malilia, fraus, dolus: poUssonnerie,mechancele,rourie. (Guibert.) NICliULOSITAS. — Nebula, obscuritas ; obs- curiie, tinibres. (Am.) NEBULUS. — Lumbus, imbrex porci ; 6chi- nee de pore ; ol. nuble. [\. 13G7.) NECA. — F. pro veta, ornatus vestis. {St. Arel.) NECARE. — Submergere ; noi/er : « Si qua mulier maritum suum, cui legitime juncta est, dimiserit, necetur in luto. » [Lex. Burg.) NECARONI. — lidem q NECATIO. — Submersio (Ap. .Mur.) NECCAR. — Allium ; ail. NECESSARE. — Cogere ; dre. (Fortun.) NECESSARI.A — Latrina d'aisance. (Pass.) NECESSARIUM. — Ead. notione. (Pass.) NECESSITARE. — Cogere ; forcer, necessi- ter. [A. SS.) NEGESSITAS. — Indigentia, inopia ; pau^ vreti, indigence. (A. 1417.) — (Ju.x'vis exactin, forte sic dicta quod necessaria sit et acta ; laxe, droit. {Ch. Lud. II reg. Sicil.) — Auxilium : aide, subside extraordinaire page nu seigneur dans certains cas ; « Super subsidio nobis et liberis nostris in quatuor necessitatibus facien- do ; scilicet, ad filiam marilandam, ad novam mililiam recipiendam, ad sustinendas crucis expensas, » etc. (A. 1292.) NECESSITATIVUS. — Necessarius ; neces- saire. /A. SS.) NECESSITUDO. — Opus. (6. Chr.) HUNNI. (.-1. SS.) action de noyer. {Vet. Gl.) forcer, contrain- sccessus ; lieux 1517 NEG MEDIiE ET INFIM^ I.ATINITATIS. NEN 1518 NUdESTUOSUS. — Indigeiis; nicessUewv, indigent. (S. ix.) NliCXE. — Pro necnon. (S. Hicr.) NKCIiOTUYTUS, — Moiluis iinmolatus ; sacrifid aux marts ou fait en leur honneur. (Tcrt.) NECTAR. — Potionis genus, idem q. Medo et Mellitus. (S. Ambr.) NECTKSARK. — Puigare, mundare ; nei- toypr. {Ch. Provinc.) iSlCCTlTUS. — Pro Necatus, submersus ; noyr. (A. 127G.) NliCTUM. — Statim, continuo ; aussitdt, tout de suite. (Onl. reg. Fr.) NECTUS. — Nitidus, mundus ; propre, net. (Ap. Mur.) NKCUTIAIII. — Pro Negotuiu. (S. vni.) NEDACllA. — Modus agri, f. idem q. Acha. NEDII''[U. — Ignes qui in mullis locis ex- cilantur nativilatis S. .loaniiis liapt. purvigi- lio ; /fax de la Sainl-Jcnn. (Cap. Car. M.) N1>]EZ. — Locus in lluvio ubi caniiabus ma- ceraiar; partic d'un tours d'enu Oil Von rouit Ic chanrre. (Ch. Dumbens.) NEELEIUUS. — Mespilus ; ne/lier. (A. 1177.) NKEUEXDICIUM.— Annualetribulumquod, ccrlo temi)ore, rustici dominis, vcl discipuli doctoribus ad'erre solent ; cndcau o/ferl, a cer- laines cpoijues, par Ics pni/sans d Icurs sei- gneurs, ct les bcoliers d leurs mnilres. (Isid.) NEFUS. — Xefastus, malus, improbus ; maxcais, mdchant. (S. viii.) NEGANTIA. — \{cc\i%a.i\o; action de refuser, re/us. (.1. S.S.) NEOAIlE. — Ejurare, abjicere; renoncer, re- nter. (A. 121!).) — Submcrgcre, ut Xecahe. (67). Occit.) NIO'-ATIVI. — ll;i^rclici qui coram Iiuiuifi- loriluis lidt'i per testes legilimos, ijuos milunt, vel non pussunt repullere, lie ali((ua lueresi rite, secuiHJuin leges liiquisilionis, coiivicti sunt ; sed non confessi, irao in iirijuliva, cons- laiiter perscverant; callioiicam lideni proliien- lur et liierelicarn pruvilalcm deteslaiitur. NI'XiATUll. — liens, qui quod actor ait, ne- gal ; accuse, privenu. (Bern, de Ureyd.) NEGITAIIE. — Pernegare ; nirr furtcmcnt. (A. SS.) NEGLECTIBILIS. — Contemnendus, vilis ; meprisablr. (.Vp. lial. Miscel.) NE(iLEC'riUX. — Xegligens, non curans ; negligent. (Ord. reg. Fr.) NEGLECTUM. — Negligenlia, scd maxime ea (|U!P. culpiE proxima est ; negligence. (Cap. C. .U.) NK('.LHiE\TI.\. — ,\rglige)iti.v engitalio- niim, peccata uiinuta qu;e llieologis venalia appellantur ; picliis rinivls. (Salv.) XiOiOCIEXS. — XeguUator ; celui qui .I'oe- eupe dc quelque chose, parliculierenicnt de commerce, de bunt/ue. (Foim. .-Indeg.) XEGOSS.V. — lletis ad capiendos |)i9ces spe- cies ; filet dc pec/ie. (Pet. de Cresc.) NEGUTIAKE. — Mercaturam exercere ; /aire Ic ncgocc. (Pass.) — Macbinari, moliri furtura aut crinien aliquod cum aiiquo ; proje- ler, ourdir quelque inauvaise action area un autre. (Lex. Sal.) — Aiicui operi vacare ; se li- vrer u quelque occupation. (Mem. Cam. Comp. Paris.) NEGOTIATA. — Indigenlia ; pauvreti, indi- gence. ( Vet. (jl.) NEOOCIATOR. — Mercator qui parlicula- tim merces auas distrahil ; marchand en d6tail. (A. ll'.IO.) NE<;oTIATUS. — Qui mercaturam exercet ; nigocianl, commergant . (Itather. Veron.) XEriOTlTA. — « Mercenarius, opifex, sel- larius vel tabernarius. » ( Vet. 01.) XEGOTIUM. — Mercatura ; n&goce, com- merce, Iraftc. (Vet. Cod.) — Merx ipsa; mar- cluindise, chose de commerce. — ( Vet. Form.) Prreliura ; combat, a/jaire. (Sax. dram.) — Ipsa actio venerea ; sic eiiim plerique inlerprelantur illud S. Pauli (ad Thes. iv : cc Ne quissupergre- dialur, neque circumvenial in negutia fralrcm suuin. " liriecum habet ii^fo'i. NiiGRITA. — Pro nigritia; Vid. Nigbh. NEGUUMANTIGUS. —Pro necromanticus. NEGUOSIAHE. — Xegolio seu rei alicai va- care, incumbere ; s'occuper. (Ch. Occit.) NEI.VGIUM. — Prtcstatio quce ex ncbulis i\l ; redei-ances en gau/res ; Vid. Nebula. (A, 1310.) NEISIUS. — Locus in Ouvio, vel aquarum receplus, ubi cannabis maceratur ; lieu a rouir le chanrre. (A. 1o3j.) NK.MAXCEPS. — Liber, non subditus; qui est /ranc, de condition librc. ( let. 01.) NEMIiDA. — Injure Sueonum vetusto, cie- tus duodecim proborum seu legaliuni homi- num, quos vel partes ips;e litigantes, vel ipse judex eligebat, el quibus i|uarumdam causa- runi inquisilionem atque etiam siepius judi- cium comniillebal, pr;esertim cum nulli adc- rant testes. .MvMUAKlCS. — I'nus e duodecim judici- bus seu legalibus viris, qui nemdam consli- luutit ; \'id. Ne.mbi)a. MlklU. — Xulius; aucun. u iS'emo dies, n (Prud.) NEMUMENUS. — Anliquus; ancien. {Vet. 01.) NKMORATUS. — Nemorosus ; boise. (A. llt):L) .NE.MOREUS. — Ligneus ; er renalus, nuper ul ridem veuiens ; nouvellcmctit convert) , nco- phyte. (Pass.) Neophyt'i, etiain meduc telalis lemporibus appcilabanlur : 1" in coiuiutu fro- vinciiE, novelli Cliiisliani a Judtcis facli ; Ju'tfs converlis ; 2° novilii clei ici ct nuper c inona- chorum vel luicorum uuiucro in clerum as- cripli ; noficex^ pretres et moinea admis dcpuis peu dans Ic clcrrjc. !\'eopliytorum dies. NEOPTOLKMUS. — Tyro, novus miles ; recrue, noia-cau ■r(? noir, noiva- tre. NMDOROSUS. — Nidore plenns, fumnrosus, yapi'Jus ; qui a unr forlr odcur idr graixae, dc chair n'llir). ('rert.) NIKI, LATHS. — Nigelio distinctus ; >i/»//.', trni'i' ih )iiellrii. (S. XI.) — IWellatii.t pntii.t, JJiquanluni niger. (A. 1.333.) NIGLLLA. — Melanlbium, sic vulgo dirlum 51 seminis nigredino ; niellc, planle qui croit ian% Irs- l)l(\t. (Bern, de Broyd.) NIC.ELLA TliM. — ri NIGF1.I.US. MGKI.L.A'rUS. — Nigpllo dislinclus; m>W \)ni6 dr nirllrs. (Pass.'l NIGKLLUM. — Fncauu. XIGIIUM. — Sic appellari videiur lexlus legis, Nubrum vcro concmenlalio in lexlum. (.K. 1302.) •NIHIL. — Nullo modo ; d'aucune manibrc. {Vet, Cod.) NIIIIL.VKI. — In nihilum recidare, exinani- ri, mori ; lomber dans le niant, mourir. (Ho- lamj. Patav.) -XIHILLITAS. — Qua quid nihil censelur. (Ilenrio. de Has.) NIlllLFECIT. — Qui nihil fecit ; qiiin'a rim fait, fainiant ; « .Elate l.U'lovici /ia/'/i cogno- menlu nihilfccit. » XIIIILIFICARL —Ad nihilum redigi ; Clre rrdi/it a rien. (Ap. Sl( phanot.). MUILITA.'^. — Humilitiis, abjixtio, viiilas / niant. {A. SS. ) — Hesci^sio, qua quis refigi- lur et aboletur ; rescision, annwlation. (Cone. /'is. a 1 l()'.l.) .UVl.NL'S. Eliam, perindc. (Se- 'Simariim paiicns, • maritus, ipso tacenle raoechalur. (A. Iuridu» quo ange- cingunlur ; nimbe. violence, fbrce. Mil dul.) XI.MA. — cujus uxor ISSi.) NIMBUS. — Circulu lorum capita sa-pe (Pass.) NIMIETAS. - Veheraonlia (A. SS.) MMIl'S. — In Scripturis sacris passim, ut et iipud auclorcs ecrli'siasticos , magnus , ingcns, eximius, exccllens, pneclarus, validu>. MMNARIS. — Cujns uxor mcuchatur et ipse lacpi. V. Nima. {Vcl. Cl.) MMi; Mirs. — Ea.l nolione. (Id.) M.NGIDUS. — Niveus, candidus ; de tieigc, blnuc iinnme la neige. (.1. de J.) MNGlMnrS. — Nivosus; plein dc ncigr, oil il If n braucoup dr neige. (.\p. Ennod.) MNLrAUir.S. — Ul NiMNAin s. — Vet. Gl.) MCTA. — Lalro; volrur. (Pap.) NIQUKTUS. — .l^reus quadrans Caroli YF Fr. rigis cusus ; niquel. .\. I US.^ NISI. — Pro scd : <■ Dc co qui prr furluiu fcccril, nollam rcJemplioncm dal, msi mnnum penial. » ('"ap. n. 7711.) — ()b!i,;aHo, clniisiira dr nisi, qua quis fiili-m suflui ob- slringil so quidpiam prieelilumm, ea con- 1523 NOB LEXICON NOG 1524 ditione ut si promissa non perfecerit, poenis Bubjaceal in hujusmodi oblignliones appo- sitis sub hac aliave siniili formula : Nisi con- tenta adimpleverit, etc. ; » oblii/alion de nisi, enyar/cment par Icqael on sc soumeltait, en cos de non ej-&culion, au i' peinei porlees par la loi. (Pass.) NISUS. — Faico qui e nidulo raptus domi alilur, Gal. ol. niais. [X. 1.'103.) NITRUM. — Nilralus pulvis ; po"dre de guerre ( I'l't. OL). — « Scientia 7utri, » ead. vid. qua; (Jail, pijrolcchnic nuncupatur. NIVAKK. — Xingere; neif/m-. (J. de J.) NlXARIUS. — Xivarue tabernre, in quibus Romani servabant nives per tolum annum, ex quibus vinum per aeslalem relrigerabanl ; glacU'res. NIVATA. — .-Vqua nivalis; ul Nihata. NIVKM.US. — Libella : niveau {II. Nem.) NIVKRK. — Albescere, album esse inslar nivis ; hlanchir, devenir hlanc comme la neige. (Tert.) NIVRSGERE. — Ead nolione. (Id.) NIVIGAllE. — Ningere; neigcr. (Ap. Mur.) N1VIT.\RI. — Nive conspergi ; 6tre convert de neige. ( ]'et. Gl.) NIVIUS. — Ad lihellnm exaclus ; nivcle. (Elmh.) NIXA. — Hispanis, prunus Damasccna ; prune dc Damns. (Ap. Pelag.) NIXARE. — Parturire ; metlre au monde, enfanter. {A. SS.) — Natare ; nnger. []'eL Gl.) NIZOLA. — Nux avellana ; [woises.) — Pro nolabili- tas, ut videlur ; dicitur de le quavis resplen- dftnle. (A. 138S.) — Nobilllates. dona, mune- ra, largiliones, regalia, immunitates, piivilc- gia ; largesses, droits roynn.i\ prcrogalivcs royales, privileges ; ol. noblesses. (Pass.) 'iNOniLITATIO. — In nobiliiim ordincm cooptalio ; anoblissemc>it.{\. l.'JGi.) NOBILITEB. — Libere ab omni servilio ; librement de toiite charge. (A. IIJ'JO ) — Large et copiose ; Inrgement, nnhlement. (A. S8G.( NOBILITLE. — Prajrogativ.i' ; prerogatives. NOBISCUM. — Clamor militaris a Lhristia- nis in pneliis inclamari solilus. {Id est Deus nobiscum. NOBLUS. — Ut NoniLE. (Eric. Upsal.) NOBULUS. — Eod. signiticatu. (Id.) NOBUS. — Pro noivM. (A. c. lOl-S.) — Vi- ciae fjiccies ; vesce des champs. (A. 1332.) NOOA. — Modus agri, apud Anglos : « tres nocas terrae. » (Mon. Angl.) NOCCU.S. — Plumbeus canaliculus ; gout- liere, plomb (ju'on met en avance sur les toils pour faire ccouler I'cau ; ol. noc. (A. 1409.) NOCliNTIA. — Iniquitas, qua quis sons est, nocens ; mechancete, culpabilili. (Terl.^ XOCIIERIUS. — Ut Nalclearius. NOCHIA. — Species inonilis seu armilbe, quiB alias dicitur Xosca et Xusca. (A. 1398.) NO'-'HUS. — Arboris species, corylus, ut videtur. (Mur. a. 1198.) NOGIBILIS. — Noxius ; nuisible, dangereux. [Cone. Hisp.) NOGIBILITAS. — Noxa ; tort, dommage, faille. [Cone. Hisp.) NOGIMENTUM. — Damnum, malum, jac- tura ; prejudice, doynmage, perte. [Script, rer. Fr.) NOCITUS. — Qui nocilum est, lapsus ; celui a qui on a nui, sur qui relombe le dommage. {Vet. Inter. S. Iren.) XOCIU-NL — Segmen ; fragment, morceau. (Mon. Angl.) NOGOUERIA. — Idem q. Noccus. (A. 1318.) N0CT.\NT1>:R. — De nocte ; penrfawi la nuit, de nuit. (Ap. Flet.) NOdT.MlE. — Noclem agere ; faire nuit. [G. Chr.) — Nocte vigilare ; veiller la 7iuit. (J. de J.) — Forte canalem fodere, quo aqua excurrat, vol pro nectare aut nettare ; creuser un canal ou le neltoyer. (A. 122.) .XOISL\. — .\llcrcatio, rixa, conlenlio ; di.'ipule, querelte; id. noute. (.V. 133S.) NOK.V. — Modu.s agri, ul NoCA. Ndl.A. — Tinlinnabulum, campanula, p.irva campnna ; grclol, cloehi Ite, smuielle, tnuie cliirUe ilr petite diiiien.'iion. (Pass.) .\olrt rrfecluni, qu.r in rcfedorio ad meiisam nb- balls appendilur, iiua is, vid leclionis. vrl convivii linem signillcal ; clnrhelle plncf^' ks ri/ectoircs des couvents a cod de la !•• 1527 NOM LEXICON NON 1528 de I'ahhk et servant a donner divers signnuc. {St. Ord. de Sein/iring.) Seilerc ad itolnm in refeclorio, abbalis ibiilcm niutius excrceie ; reinfjlir les /onctionn d'al'bi cut re/ectoire. [Lib. Ord. S. Vict. Par.) iNOLARlOiM. — Canipanaiiuiii ; docker. (A. 894.) NULENTIA. — Cui oppoiiitur voluntas ; actUin ilf ne pas vnuloir. ('iVrl.) NOLISATIO. — Conduclio navis ; action de noltser tin nacirc, tiulissonent. (Ch. Mas.) NOLL'LA. — I'arvaNoLA, q. Vcd. NOLL'iNTAS. — Ul Noi.kktia. (S. Aug.) NoLUS. — Qui spernit, nee vull, contem- plor \ celui q)(i tie vent pas, qui meprise. (S. Col. ) — Pro NoLA. (Busch.) KOMEN. — Propter nomen pnti, id est pro nomint' Christi; ila usurpant Teilullia- nus cl S. Cyprianiis nomcn, pro persona ex forensi usu scBculi iv, ul oljservanl docli hagio- graplii. (-4. SS.) I'er nomen, noniii.alini ; 7iommement,en d&signanlpar le nom. (A. 1324.) Nomina, eonimentatio vi\oriiiii et dcfunctorum in Missa ex diptychis. .NoMKNCLATUI). — Minister palatii regii apud ('onalanlinopolitaiius , cujus ofdciuui erat coiivivas ad convivia vocare ; of/icier de la cour de Conslayilinople qui elail chargi de /aire les invitations ii diner de la part des emperears. Nomenclalorem habuere etiani Ponlifices Romani, cujus pcrindc munus erat eos, qui ad meusain Ponlifieis invitandi eranl, vocare. In processibus Ponlifieis, post equum ejus equitabat cum vicedomino, vestiario, et sarellario. Cum Ponlife.x. Mis- sani celebrabat, po.stquam di.xerat Agnus Dei, etc., idem nomenclator, alque una cum eo sacellarius el iiotarius vicedoniini « as- ceiidebaiil ad altaie ante iacioni Poiitificis, ul annu<;rul eis scrihcre n(/miua eorum qui invitandi erant sive ad mensam Pontificis, per nonii'n(;lut(irem, sive ad viccdoinini , per notarium insius, quorum nomina ut implevi-raiit, descendedant ad invilanduni, et redibant ad sedem. Is enim invaluerat, qui eliam in Gatiiae eccl(^siis calhedralibus perdural, mos. ul quolies Puntifc.x aul epi- scopus publicam Missara celebiarel, pri- mates (X clero qui ei inservicbanl ad allare, convivio exciperet. Qui in concilium intro- ducebat eos, quos auJiri volcb-inl ctnigrfgati eliain uicilur in synod. Lab. Bi- (Ap. patres, nomenclator Rem. (A. 74.t.) NO.MUHIA. — Pro vomer ia hliolh.) NOMiCOLyE. — Ut NONCOL.E. iNOMIN.A. — Chailulre quibus utcbanlur, amulelis instar, et in quibus lecondebanl scriplur.1* vtrboruiu vel nominum incogni- torum ; amukltes consislanl en morccaux de parchemin ou de papier sur lesqucls on icrivail le nom de In malndie dont o?i disirait la gue- rison, ou celui de Cobjel perdu et qtion voulait retroimer, etc , (Cone. Hisp.\ NOMINABILIS. — Famosus, Celebris, ilhfs- tre. cUrhre. {Script, rer. !■'/■.) NOMINALES. — Philosopbi qui, ut ail Aventinus, ita appe'lali « quod avari rerum, prodigi nominum ulque notionum, vcibu- rum videnlur esse assertorcs ; » les nomi- naux. ^0M1NALIA. — Dies solcmnis quo puero Domen imponebalur, Gra;. Ovo|xaToOej'a,dvo[xaa- xri^.a ; jour on les Grccs donnaienl un nam aux evfants. (Tett.) NOMINAUIUS. — Puer, qui cogi.ilis litlciis el syllabis simul connexis nomina legit Integra ; enfant qui Ul couramment. NO.SilNATi. — Viri piobi in litigiis ail ju raiidum clccti. TV(/. Ji;it.\MENTUM. NO.MINATIO. — Nude, jus aliqucm desi- gnandi ac nominaudi ad bendicium eccle- siasticum ; droit de designer et de nommcr ii un benefice. (Ap. Mad.) — Vassalli cliente- laris professio, ul Nakiutio. {Tabid. Tre- nor.) NOMINATIVE. — Nominalim ; nommkment. (A. 806.) NuMlXATlVUS. — Celebris, famosus; re- namiw. {A. S'S.) NUMlN.VrOIL — Nominatores ad pennam, dicli in academia parisiensi pbilosophia; pro- b^isores, qui scri(jta sua discipulis diclabanl ; prij/esseiir de philosophie. (Du Boul.) NUMLNATLS. — Celebris, ut Nomi.v.aiulis. (Ap. CHifel ) Vir probus in litigiis ad ju- randuni eleclus ; arbitre, jure, expert. (S. ix; NOMINOSUS. — Famosus, ut Nomi.n.\tivus. (hid.) ?.OMISM.\. — Nummi figura ac imagine, niuneta ipsa ; type dc la mu>inairj la munnaie elle mrme. (Pa.is.) NOMIUS. — Legalis; regulier, conforme d, la loi. (Breviloq.) NOM.M.\RE. — Nominare ; nomrner. {Cone. Constant.) NONA. — OfBcium ecclesiaslicum diur- num, quod hora diei nona peragilur cl dc- cautatur ; VO/Jlce dcs Nones. {Y^-av&nA.) — Pars frucluum nona ; neuvivme parlle de la re- colle. (Celled neuvieme partie 6tait pay6e au .seigueur par le tenancier qui jouissail du fonds a tilie de bcn61ices. La none 6tait due a litre de droit de colon, et la dime a raison de droit ecileiasliquo ; et si i'^glise avail cede le foods, on lui payait les deux droits, la none el la dime.) — Mensuraj agrariae spe- cies ; mesure agraire dont la valeur nest pas connue. (.K. 1321.) — Aurora ; le point du jour. (Pap.) — Nona, nonales biberes, pocula qure monaclii post Nonas exactas et decan- latas propinanlur in seslatc. NUNAiilUM. — Pars nona mobilium de functi, quam ad .se apeclare conlendebant parocbi, sub specie do ea disponendi ad pios usus ; droit du. neuvieme, neuviemc par- tie du mobilier de tout paroissien trepasse a laquelle le cure croi/ait avoir droit : ol. no- nage, neujme. NONAIJS. — Vid. NuN.i, sub fine. NoNAPilA. — Merelrix ; fille de joie. [Vet. Gl.) NONATUS. — Pro Nonnatus. (A. 1295.) ■ J:iii 1529 NOR MEDIjE ET INFTMjB LATINITATIS jXort.MAr.is, NONDECKAr. — Pro iiovem clncem asurpari viilctur. (A, SS. Den.) MONCTAS. — Minor ct pupillaris fctas ; minor ilb, age d'impxchevti ; ol. nonage. (A. 1247.) NDNNA. — Sanclimoniatis, prffiserlim an- tiqua ot senis virgo, aut sarra vidua (sicii) eniin nonnus rfiverentiam paternam, ila nonna malernani denot tt) ; rrligiei/.<:e, fille ufjee, veuve cnittacree n» xervice dcs nutfih : ol. nonne, tion- nnin, etc, (Pass.) NOXN.Vi'US. — Monachicus ; monastique. [A. SS. lien.) NONNANI-JS. — Sanclimoniaies ; religieu- ses. {Trrtfl. Fuld.) NU.N'.N'.VTUS. — « Ainaidus... cognomenlo nonnaliffi. quod ca^so matris ventre extractus fucrat. I) (Ch. Occit.) .NON.NliRlA. — Sanctimonialiuin monasle- rinm ; convent de religieuses ; ol. nonerie. (S. XIV.) XONXOXI'.S. — Monaclii ; les moines. — Matricularii ecclesiarum, id est pauperes se- ries ; v'l-ux pnurrcx entrelenxa par les 6glif■ (Cli. donal.) 8iu jundat, nliljdl Agfii/nens.) Qvo h'co min/i:v dicuiitur turu.ie nionachicaj e variis monasle- riis iTulii', qnasiii recens a se PXslriTlum Apoi'- niiisi' Dionasteriuni indnxerat Sigisniundus, eo riiiiniro, ut indeficirns psset UNniticdia, Ba'(|ui' ill dliiMiiiclis I'cclesiRslicis ol caminiiMt* oflirjis vioi'*<< , ;inde rogula Tnrnnlrnsis, ol simile.i, (jiiod in lis ojiismodi sorvaronlur momsloriis. Ilinn in lorniulis l.indohrotrianis : « nbi illuslris abha- tissa illi cii«'rix prjoosfo videlur, una n'm norma plurima ancillarum ibidoni consistrn- liura. » NOT 1530 Dehilus congraus ; con- fnrine, cnnvennble. {Script, rcr.dall ) XUUMANMGKNA. - Kx Xormannia or- lu« ; de Normandie, iVormand. NORMAWUS. — Famulus qui alterins vo- luntati, quasi nnrm.'e, subjectus est ; serviteiir, domcslirptr. (A. 1335.) NOHMATItlX. — AbbaHssB ; s)/p6rieure de coin-ent. ohhesse. {A. SS. Ben.) XoHMUL.V. — Piscis portio vulgo pitan- lia ; portion de poisson, ration. (.1. SS. Sen.) NOUKENSES. — Seplcntrinnales, scilicet Norwegii el Dani ; peuples du !\'ord, hnhitants dn Danemarck et de la A'Wn/r^^. (Barlh. (llos.) NOHIIir.UERIUS. — Ul NoniGARius. -VOllIUS.'^.V. — S^curi.-J species, ul videtur, qua ntebanlur Normanni ; hnclie normande. XOIiTAI-HI.Nri. — Norl.hmanni ; hommesdu Norri. .\ormands. N(JHTIIIIS. — Septentrio ; nord. NllSATA. — Ire ad nosatnm, id est, ad no- cendum ire, seu piralicam facere, (iall. alter en course, partir pour la course, nisi nosatn sit iiomen propriuin. (St. Mas.) iNOSCA. — Arinilla ex sacra imagine pen- dens : " .Muuusculum argenteuni a capite ip- sius (S. Goigoniii tuilim ab-tuleril, quod no- sca vocatur. » (^1. SS. Iten.) NOSCKXTIA. — ^olitia ; connaissance. (Symm.) NOSCIA. — U'lprcla, tumultus ; (juerellc, bruit ; ol. no).' d'' idcriture m-isicale. (Pass.) Xtn'APII-P*. — Siispeclns. nola dignus ; qui est li .furrrillrr. siisprcl (.V. I'JIiJ.) NOTAHHITER — .Tnro indubio, sine ulla coirlrover.'i I ; inmnlt'slaldrmrnl, sans aurune ,,,,p'''ii,o\. {\. '20.1.) ' NiilAnr.NDUS — Celebris; rennnvn^.{.\. SS., NOTAMF.X. — Xomen vol sigi.um ; nom ou signature, (.\ndrcv.) NO'lAMEXTrM. — Annotnlio ; ritnarqur, note, iiunolnlion (.1. .S'A'.) NoTAllE. — Nota-* musicas libris ecclo- sia^tifis ascriberp : noter, tcrire >•;» wii/.'i- que. (Adcm.) — Suscribere, signum sru no- lam apponoro ; siqner, apposer sn signaliirlerisque nota fieret : el in poslerum nulius de ea dubilandi locus oriretur. — Nolitiam facere, idem q. notum facere. {Le.v. Long.) NOTITIALIS. — i\otitialis recordalio, in- quisilio juridica, qua quid nolum sH; enquele judiciairc. (A. 1170.) NOTITIOLA. — Parva notitia, modica scien- iia ; connaissances de pea d'elcp'^hic, -pelil sa- voir. {A. SS.) NOTOIIIA. — Epislola qua aliquid principi seu magislralui nolum fiebal ; Icttre adminis- trative par laquelle on jmrlail un fait a la connaissance du prince ou du magistrai. [Cod. Th.) NOTORIANS. — Notorians fama, qua quid nolum fit el vulgatuni ; bruit public, rcnommie, opinion publiquf. {Bui. Dencd.XllI, a. 1401.) NOTOKIARE. — Notum facere ; /aire m- voir. (S. XIV.) KOTOUIETAS. — Pervulgata notitia, evi- denlia ; nolorieti. {A. SS.) NOTUIMINA. — Nutricatus animalium et animalia ipsa, idem q. KuiRiMiiN. (A. 700.) NOTULA. — Charla, scripUim ; tilrc, char- te. (A. i-2'ih.) — Commenlariolus vel perscri- ptio, seu, ul ail .loan, de Janua, brevis, lucida et aperla traditio eorum qua; sunt alibi diffu- sius perlraclala ; minute dc notaire ou resumi de pieces d&lnill&es, — Nota codicalis, etc. Vid, SCRIPTURA. NUTULATOR. — Ul Notatop. qui libris eccle- siaslicis nolulas musicas ascribil. (.\. 1493.) NOTULATUS. — Nolis musicis scriplus ; nolb, 6crit en musique. (S. xv.) NOVA. — Nunlius, res nova ; nourellc. NOV.YCULATOR. — F. qui secat cespites ad munilionem urbis; celui qui coupe des pla- ques dc gazon pour en clever des relrnnche- ments. (Lamb. Ard.) NOVALE. — 1° Terra proscissd, qum anno cessal ; 2° oger qui de novo ad culluni redi- gilur ; tcrre que I'on laisse reposcr nne annec, jnchdre ; terre nouvellcment d&frichife et mise en valeur; ol. novale, novalie, nove. (Pass.) NOVALIS. — Novus ; nouveau. {A. SS.) — Novalis ager, ul Novale. NOVALITAS. — Res nova ; nouvelle, nou- veauti. (Quae vox in pravam partem saepius ac- cipilur.) NOYANA. — Preces novendiales ; neuvaine. (Ap. Mart. Anecd.) NOVANIA. — Eadem notione. {St. eccl. An- deg.) NOVATIO. — Terra proscissa, etc., ut No- vale. — A. 1136.) — Novus seu recens fetus ; dicitur de feris junioribu.^. {Ann. Prxm.) NOVEGELDI. — Ut NoviGiLDi. NOVELLA. — Ager qui de novo ad cultnm redigitur, ul Novale. (.\. 971.) — Ramus arbo- ris tener ; ieune hranclie d'nrbre {Vet. (11.) — Novella sylca, f. recens consita vel ccesa ; hois recemment planle ou coupk. (Irm.) NOA'ELLAR?]. — Sylvestrem agrura exlri- care, agrum ante ineullum colere ; defricher ■une terre, mettre une friche en culture. {A . SS.) — Renovare ; renoureler, recommencer. [A. SS.) — Nova nunliare, scribere ; annonoer des nnuvclles, ecrire. (A. 1412.) NOVELLASTER. — Novus, novellus ; nou- veau. « Viuum noeellastnnn. » (Marc.) NOVELLITAS. — Novilas ; nouveaute.{TeTt.) NOVELLU.M. — Vinea novis vilibus consita ; viqne nouvellement planlte. {St. ^'erc.) "NOVEXDIALE. — Ut NOVENAHIL'M. NOVENA. — Preces seu Missro per novem dies continentfs pro defunclis celebranda;, vel pro recupcranda sanitate, vel ex alia quavis religionis causa; neuvaine. {Test. Greg. Al. PP.) — Mensurise frumentariae species ; cer- taine mesure pour les grains ; ol. neuvaine. (.\. 1235.) — Munus rerum novarum diversa- runique, ut sunt qua; a Icgatis principibusofle- runtur : do7i d'objets nnuvcaux el rnrirs comne les princes s en font entre evx. (Jos. Barb.) — Decimarum pars, apud Indos Hispanos ; une parlic des dhnes, chez les Espagnols d'Atneri- que. (A. 1586.) NOVENALIS. — Nonus ; neuvidme. (Isid.) NOVENARIUM. — Preces seu Missn; per no- vem dies, ut NovENA : « Be quibus (10,000 soli- dis coronatis) volo fieri dictum ledum meum et exsequias meas et novenariv.ni meum, » etc. (A. 1286.) Quo loco novenariutn in- ter et novendialia discrimen apparet, in eo forte situm, quod novenarium fuerint Mis- sae per novera continuos dies cclcbrata', «o- vendialia vero totidem officia feralia iisdem 1533 NOV MEDIAE ET INFIJIB LATINITAT18. novem diebus conlinuis peracta. ]'id. Noven- Dll'M. XOVEXARIUS. — Novem psalmi, qui can- lantiir in Malulinis ; les psmtmes de I'Office des Matines. (Udair. Cons. Clan.) — Qui no- nam frucluuin domino solvit, ni fallor; vnssttl qui diinne an seifjiifur la neuvieme pnrtie dn scs recoUes. (A. 1247.) NoVE.XDIU.M. — Lucius novem dierum, qui, ut ait Donatus, pareiitalia concludit, quiquo apud Latinos novendial appellabalur, ul to- statur Auf,'iistinu8, qui in ex?equiis Ohiistia- noium noniirii hunc diem celebrari improbat. NOVKNdKLDUS. — Ul Novigildum. NOVENNIS. — Qui novem annos habct ; qui a neuf aim, dg&de neuf ans. (liid.) NOVli.XSK. — F. nona pars ex aliqua re ; le neuiHeine d'une chose. (A. 1268.) iS'OVEXL'S. — Nonus, neuvieme. (Ap. Rym.) NOVEltC.\. — Malar uxoris ; belle-mere du Cole do la femme. (A. 1462.) X(JVl'-IvG.\LE. — Infortunium, calamilas ; malheiir, calamili. (.\. 1462.) N()\'i;iU'AIU. — More noverca; se habere, Sievitiam noverca: exercere ; se coiidnire comnie une hellc-mere, en avoir la durete. (J. de J.) NdVIA. — Nova nupla ; nouvelle mariee. (A. 1273.) iNOVlCUl'LUM. — L't XoviGiLDUM. NOVI'ilLDUM. — Apud (iermanos veleres, mulcla pro re qualibet ablala furto aut alio quovis modo, qua reus novem ejusdem rci pre- liuni reddere tenelur ; miUcle el amende pro- noiic'jr conire ini voleur, qui itait condamnc di rendre neuf fnis la valeur de la chose voice. NoVIXUPTLIi:. — P. secundic nuplite, vcl nujitiarum post quinquaginla annos nova be- nediclio. (A. 1429.) X((VISSIM.\L1S. — Novissimus, poslremus; dernier. XoVlSSLVIOIt. — Posterior, ul Novitior. (A. SS.) NUVITAS. — Dignitas. scu muneris ioilia, ade[)tio : a Xotuni facimus, quod nos pro iin- vitntc no.-lra... liccntiam lacieiuii dumandam in iiiislro archidiaconaUi... concessit episcoinis NKldun.-iis. 11 (A. 1332.) — Usurpatio, cum quis aliiim inlerpellat injure suo ; innovation, trnu- blv da>is la possession de quelqiiechose; o\.non- vellvti. (.\p. Rym.) — Ager qui de novo ad Cultum redigilur, ut XovALh. (A. 1233.) — Jii- viMilus ;Jcunesse. {Scri/it.rer. Fr.) XftVlTlill. — Kursus, ilerum ;de nourean. (A. 101.").) XoVniA. — Novilas ; nnurcaxtt. (A. Si7.) Ntl\ ri'lAllL — .Xoviliatum inire cl fieri rio- vilium ; dernier twvicc (dans une maisoii reli- giouse.) (AmaiJ XOYlTll. — Qui in monaslerio reliKiosa! vita- cxprrim. nta suiicnnl, el proiinlionis elap- 90 ti^nipore, si idonei fucriiil invenli, ad pro- fcssionein aduiittuntur ; debutants duns la rie monaslu/i'c, norire-i. ( I'ass. ).Vo('i/i««, fieri hpud mnn.iihos prailerca dicebalur. qui in poMiam in iMviluiium ordincm rcdigebatur. ^Sl. dr nourrs.(k. 1210.^ XUCAKIl'S. — Xux arbor ; noyer. (Inbiil. S. (^upr. I'ictav.) M < KLLA. — Xux parva ; petite noijr. (.\. 13I1L) M CI LLl'TUM. — niminut. a Nucariim. ICh. S. lie*. Mas.) NUCKIlIUS. — It NiiCAiuus.(A. IKW.) Xlt'MA. — I'oslica pars coWi ; la nuqiie. (S. XII.) XUCILLA. — Dombycinus folliculut. (A. 1345.) 1535 NUL LEXICON NDM 1530 NUCISI'INKA. — Xuces pinere ; pommes dc pin. {Vcl. 01.) MJCLKARIUM. — Nucetnm vel nux arbor ; )wycr, nu lieu platitude nayers. (J. de i.) NUr.LKARIUS. — Nux arbor ; noyer. (Id.) NUCLEATORIUM. - Nucetum, ut Nuca- Rlt M. NUCLFATUS. — Nuclcis sru globulis in- struclus el ornalus ; garni, nrnb de loiiton?. (Cons I. Cnrm.) NUCLIHK. — De hicorum voce dicitiir. (TV/. 0/.) NUDIHUCCIUS. — Imbcrbis ; f/ul n'a pa.': dc harhe, ini/icrlr. NUDILLU. — Idem q. Xodellus, utvidetur. (A. 1063.) NUDIMANUS. — Qui rnanus vaeuas ct ina- nes habot. (Eckcb.) XUDIPKDALIA. — Nudo pede deambulatio Judmoruni ; pwcP! » interpretatiir. NUGAS. — Inutilis, qui ad nuUam utilita- lem perlinet ; inutile qui n' est bon u Hen. {Vet. Gl.) NUGEflCULUS. — Nugax ; qui s'amuse a des rienn, vain, liger. {A. SS.) NUniDICUS. — Qui nugas dicit ; qui dit dcs frivolites, qui est etourdl, pen sbrieux, sans comistanee. (.Jdan. Sar.) NUGIDUS. — Ead. notione. {Vet. Gl.) NUGIPARIS. — Qui parit nugas ; fabricant de bagatelles. (Isid.) NUGIUM. — Pallium tenne, ut Nageum. NUGRUS. — Nuru?, uxor filii : bru. (^fu^.) NULL ARE. — Nihilari ; an&antir, rendre nul. (J. de J.) NULLIFICAMEN. — Contemptio ; ce qui attire le mepris. (Tert.) MULLIFICARE. — Contcmnefe ; mepriser. (Ten.) NULLIFICATIO. — UtNotuFiCAMEN. (Tert.) NULLI.MANM. — Quasi nuili homines. (Ap. Lud.) NULLITAS. — Sic jurisconsult, dicitur srnlrnlia contra leges, canonesve, aut ab alio quainjudice lata ;Jugemenl, sentence con- traire au.r lois eiriles, ou nu.r canons de PEglise, ou rendiie par un juge irrigulier. {Ord. reg. Fr.) NULLITER. — Injuste, illegitime ; illiga- lement, contraire a la justice. (//. Xem.) NULLUMQUAM. — Nunquam seu nullo unqu&m ; jamais, nu grand jamais. (A. 998.) NULLUS. — Aliquis, quilibet ; quelqu'un, qui que cesoit. (A. 1096.) NUMBILE. — Lumbus, imbrex porci ; longe de pore ; ol. numble. (A. 1367.) NUMBILIS. — Eadcm nulione. (A. 1367.) NIMBLE. — Ead. notione. (A. 1239.) NUMI5LUS. — Ead. notione. (A. 1313.) NUiMBRlARE. — Xumeraio, vel nominare, conscribere ; compter, ou appeler. (A. 1360.) NUMDULUS. — Ut NuMiiiLF,. (A. 1318.) NUMELEAHE. — Numella ligarc; attacher a une esptce de carcan noiume numella par les Latins. (J. de J.) NUMENCLLATOIi. — Idem q. Nomencla- TOR, cujus ofncium erat ad mcnsam aut ad coe- tum vocare. NL'^IERAGIU.^i. — Oflicium et proventus x\uxaeT&iou% \ of fice et profits da .lergeiit nom- hreeur, Vid. Numeraior ; ol. numbrage. (S. XIV.) — Jus numeratores insliluendi ; droit d'etablir des nombrceurs ; ol. et. nombrage. (Id.) NUMERARIUS. — Idem q. Nummulauius. NUiMERAEITAS. — Numerus ; nombre. NUMERAMENTUM. — Professio feudalis, qua vai-salius feudnlia prtedia, cum suis limiti- bus ac lerminis, alque adeojuribuset oneribus, domino ^\ officio enumeral ; denombrement f&odal; Vid. Denumchatio cl Narratio. (A. M82.) NUMERARIUS. — Aritlimeticus ; colciila- teur. {^. \\Tg.) — Officialis cujus munus erat publicum nummum in rorario inl'erre ; eompta- ble, teneitr de comptes. {Cod. T/i., Numerarius cannnicus, qui de ipso collegio, est, non ultra numerum constitutum. {Cone. Hisp.) Nvmera- riumprethim, numerator pecunia, vel de qua numeranda conventum est. (liol. Pat.J NUMERATOR. — Qui a dominis feudalibus statuilur ad numerandas in agris mergites seu gaibas pro decimis, vrl campiparto ; idem q. Campipartor. (A. 1176.) NUMERATES. — Nominatu=, del. gains ; nomnie, delegxc. {Chartul. S. Wang.) NUMERIA. — Numeri dea ; diesse rf« cal- cul. (S. Aug.) NUMEROSITAS. — Mulliludo ; grand nom- bre, foule. (Tert.) NUMERUS. — Populus, multitudo ; peuple, multitude. (S. Paulin.) — Pro nummus. (Ann. Bened.) — iXumerus aureus, compositus cyclus lunaris seu decemnovenalis, in cum finem ins- tit utu.« ul qualenus pertolam sericm calendarii deducitur, demonstret omnia n^vilunia acillud 1537 NUN MfiDI^ BT INFIM^ LATINITATIS. NUP 1538 speciatim a quo supputata luoa 14 indigilat Pascha ; lenomhre (Tor, NUMICULATOIi. — Pro Nomknculator. NUMKSMAT.E. — Kad. nolioiio. (A. 1371.) NU.M.MAlllATyE. — M.Tces quje nununis aciiuiruiitur, qiieraadmodum denerialx, qiiaj denariis; denrih'x. (A. 1339.) NU'il.M.VT.V. — I'rctium rei per nummos, ul denariatn, per denarios, librata, per libras, etc. ti yuminntii cariihim, nummata panis ; » prlx (Cane chose payee en ecus. (Vine. Ijel.) — Nummus ipse, vel valor numnii; la monnaie elle-memc ou sa vnleur, {Cons. Prior, de Ca- ANS. — Nfiminatus ; uommi , ap- pele. (I,,>b. //. llrit.) NUNCUl'ATIM. — Xominalim : nom:oy6. {.Inn. Gen.) — Mcrcenarius, servus ad annum conductus ; ourrier, dmneslique loud a I'annre. [St- Arel.) — Offii-ialis cujus munus varium eral. Nude, apparitor, judicum missus, qui eo- rum nunlia portat. mandala exse^uilur; hu'is- sier, sergerd. ( .\.. I'JuU.) Nantius nrmoriim. id. q. Srrviens; scryent d'armcs. (.\. IVJl.) .Vun- tius conclaris, qui magnalum el return niintia [loitat ; courrier de cabinet. ('.Vp. Hrus.) Nun- ne< curionum pro nup- tiis ; honoraires des cnris pour la rldehration lies mariayei. (A. 1215.) — Convivium solcm- ne in reci'ptione episcopi recens consocrali ; rcpas don:ie a lormiionde t'l cons'^cralian d'un dr'que. (A. IH'iO » — Solemnis ecclesiaj vel monasterii consinTalio : consecration snfoiinrllr iVunc ("yliv ou d'un monaflire. {G. Chr.) .lit nitpliai puerorum lenrri^ dietintur qui auxi- liiim dominis suisdebcbant ad marilandos eo- ruin lilios, dc i|uo dictum est in voce AuxiLiUM. (A. I2:ts.) .M'l'TI.Vi.l.S. — (Jui nuplias inil ; celui 'qui .sc marie. (Ap. .Mab. Lilury. (lull.) M'Prt\NS. — Iiioonlintns. (.1. N.V.) .XUPTI.xlll'.. — Xubero; so marier. (.S. Ma- xim. Tnur.) XIU'I'I \T1(U:.M. — Trib ilum forto nut vec- livil quod pro nii|>liariiui facullatf !)iilvcl>alur domini); redec'ince que le vassal pni/ail au t<'i- qneur jxnir ubtenir la permisaion de »e inarier. (A. S3(i.) NUPTlA'nMl. — (Jui nupliis ambit, tmil ; celui qui aiiiu- il se maricr. (S. Ilier. .\ecundiu 1530 OBA LEXICON one 1540 nuptintor, qui alleras init nuplias ; celui qui se marir <>n xccondes noces. (Id.) NUPTUKlUiM. — Domusvel locus uLi fiunt nuptiiE, vol ubi nubuiil ; lieu nuptial. (Ugut.) NURA. — Nurus, uxor filii ; bru. (A. 1250.) NUUIGAKIUS. — Idem q. XoiiRiARius. (A. Ii32.) NUS. — Pro nos, in veteribus chaiiis. NUSAllE. — Secalura qu;c cndil a ligno, quando secalur; sciin-e de hoist. ( Vet. Gl.) -XUSCA. — I''ibula ; broche, (tgrafe, fer- mnil ; ol. nouchc. (]'ct. Gl.) NUSCli.NTUM. — Nucelum ; lieu plante de iioycrs. (A. 13.'j9.) KUTATUS. — Turbalus ; trouUi. (G. Chr.) MJTKK.VNS. — Nox iiilrans ; entree de la nuit, commencement de la null ; ol. nuitanlre. (A. 1350.J NUTIBUNDIIS. — Pro Nut.miukdus. (.1. SS.) XUTRICAMEXTUM. — Nulricalus aniina- lium, ex quo decimai penilunlur ecclesiis ; (tnimaux qu'on eleve et dont on pciye la dime, comme les brebis, la volnille, elc. (A. IIIG.) NUTKICAliE. — Nulrire; nourrir. (S. viii.) XUTRICAIUUS. — Malricularius, cui enu- triendi ac educaiidi infaules piojeclos cura in- cumbebat ; novrricier, qui est charge de nourrir et ilever ; ol. nutricaire. (A. SS.) NUTRICATIO. — Idem p. Nutricamlntum. NUTHICIA. —• Pro nulri.r. (Archilhrcn.) NUTRIGIO. — Nutricius, nutritor; celui qui cleve un enfant. (Ad. Berloi.) NUTRICIUS. — Alumnus ; ccolier, nourris- son. {A. SS.) NUTIIICULA. — Dimin. a nulrix ; dicilur de ecclesia in qua quis nutrilus esteteducalus. {Script, rer. Fr.) NUTRIDUS. — Familiaris, domeslicus, pro NuTRiTUs. {Form. And.) NUTRIMKN. — Ut Nuthicamentum. NUTRIMENTUM. — Ead. nolione. NUTRITATIO. — Ul Xuthicatio. NUTRITl^. — In nionialium raonasleriis eaBoem sunt qui natriii in monasteriis viro- rum ; Vid. Numrrus. (Reg. Monial. L'ondev.) NUTHITIUM. — Nutricum merces ; salaire des nourrices. (Dig.) NUTIUTOR. — Pajdagogus, rector pueri ; celui qui cs/ charge d'blever un enfant, prt- ceptcur. (Greg. Tur.) — Praesul, paler spintua- lis ; I'eveque, le pero spiriluel des fideles du dioidse. (Mur.) NUTIIITORIU.M. — Locus iu quo nulriun- lur sen cducaiilur inlanles, vel ipsum educan- di officium ; lieu on I'on eleve les en/ants, ou la charge mime de les etever. {A. 1440.) NUTiUTUHA. — Alimenlum, educatio ; )iourrilure, education, cntretien. {Test. Ucrl. tp. Ccnom.) — Nulricalus auiraaliuin ; ut Nu- TRlMi-Nri'M. {Cap. C. M.) NUTUITLIS. — Nollius; bdlard. {G. Chr.) Bene nutrilus, liberaliter, ingenue educutus, egregiai indolis ; qui est bien Here. {Ch. Mas.) — Nutriti : 1" familiares, qui e familia alicu- jus sunt, qui in doino domini alunlur ; domes- liques, ceux qui /'out partie d unc jutniUc et y sont nourris (Greg. Tur.) ; 2° in munasleriis, pueri qui nionaslerio oblali sunt; en/'anlsqu'on offrait nux mnnasteres et qui y ilaient nourris (Lanfranc.) ; 3° clerici qui cpiseopis ralione clia'ceseos subdunlur, quasi ex corum (aniiiia ; les clercs d'lcn diocese. {C. M.) HU.X. — RalislEe astragalus, epiloxis ; noix d'arbaiele. (W. Bril.) — Vasis species a forma fcic dicta ; sorte de rase en forme de noi.r. {Ann. Presm.) NU.XA. — » Sanct(jrum reliqui;e cruciculis, capsulis et nu.ris inclusa; per fratres a secreta- rio dividunlur, ut ab eis colio suspensa; por- tenlur. » (Udal. Cons. Clun.) Sed videtur le- gend, huxis. NY(."rAGES. — ria3relici, qui ur, pecodibus pro ;3ccu- dibus. (-'BA. — Coluni domus cum certa agri por- tione ; ut Huba. (A. 931.) — Ampulla, scvpbus, patera ; boutcille, coupe. {Vet. Gl.) OBAMBULATORIUM. — Peryslilium mo- naslicum ; cloHrc. (Fulcuin.) OBAUDIENTIA. — Obedientia ; obcissance. (Tert.) OBAUDIRE. — Male auuire, conteranere, ut Abaudire (Pelr. Daniel.) — Parere,obedire; oheir. {Vet. Gl.) — Non audire ; ne pas en- tendre. (Alan.) OBAUDITIO. — Ingrala auditio seu ingra- tus sermo. {A. SS.) — Obtemperantia, obse- qi'.iuin. ( I'et. Gl.) ORAUDITOR. — Obediens, auditor; celui qui i'coute, qui ohitt. (S. XI.) OBB.V. — Calix ansas habens; calice a deux arses, (fass.) OBBO. — Tegumentum capitis ad conlinen- dos cappillos, relis instar contextum, aut eliam ex linteo vel serico confectum : risille, coiffe, bonnet. {Lex. Sal.) OBCANTARE. — Fascinare ; enchanter, fasciner. fPaul.) OBGAPEDLXARE. — Obstare, relardare, 1541 OBE mbdijE rt infim^ latinitatis. oni usufructuario possidere noram producere; rctavder, arreter. (A.xxrt.) OB(;i'XAHE. — Gelare, occuUare ; cnlter. 'Cone, hid.) ' OBUKRE. — Pro offerre (A. 999.) OHDUGEllI-;. — Africanis scriptoribus , ofTuscare, obscurare, iraminuere, Itedere, vio- laro : « Sed ohducimnr ccrte cum oblinui- mus. Ergo vivimus, cum occidimur. Uerii- [jue evadimus, cum obduchnus. » ('I'ert.) UBDULCAHK. — Dulce reddere, proin de- mulcere, oblectare ; adoucir, rendrc dou.v, ■:nrc.a.T\a obedientia, seu porsessiuncuia pendens a monaslerio ; pe- tite terre, obedience de pea d' importance. (Ap. Mab. Ann. Ren.) OIJEDIMK.XTUM. — Prxstalio seu servi- tium vassalli, ut Obedie.nth. (J'abnl. eccles. L'zeticens.) — Jurisdiclio, lerrilorium: dis- trict, iuridiction. (A. 1312.) (.•BEDIRE . — Obedirc prwceptum , illud e.xsL-qui : execuler un ordre. (A. 1171.) (Jlli^UrriO. — Jussio, pr;eceptum ; com- mandemcnt, ordre. (Hal. Misc.) Obeditin qua subdili tencntur obedire quo in hoste evocantur . (A . — Idem q . OuEHitN- exercitalis , banijo regio 811.) OBEDITIUNCULA, TIOLA. (.1. SS.) OBEUl'S. — Pro o'itus. (Ap. Mab. Anna!.) 01!E1.'>SA.\T1A. — Idem q. Ubeiubntu. OHELAIIE. — Obelo notare ; marquerd'un obile. (Isid.) UBELL.MilUS. — Qui oblias canonis dis- tribuit : Vid Oblia el Oblata. (A. 1278.) I iBELDS. — Yirgula" species ; obele, petit siyne dont les cupistes marqiiaicnt les passa- ges duiitcux. (Isid.) (iBEUHJ.N. — Moneta minulior, f. eadcm q. (luuLUS. (Cons. Lucjdun.) OBE.STA . — Coloslrum ; premier lait des femmes apres leur delirranee. ( I'rt. (Jl.) OBESUS . — Carnosus ; riche en c/taif, charnii. ( let. Cod.) L»1!F1HULAKE . — Concludero , cireum- dare: en/ermer, cntuurer. (Pap.^ OUFlll.M.VTKl. — Conlirmalio ; confirma- tion. (A c. 1039 ) C)BI'L'<1:KI':. — Pro effuyere. {A. SS.) UltGI{^>.•^.■^US. — Crasius, grossus; yros, i-pnis. (.1. .V6') OIJICKIJE. — Pro nlijicerc. (Pass.) oHIMEO. — Ideo, ideirco ; c'est poiirquoi. (A. Ii8:i.) olflKllUS. — Qui vices obit Prioris ; sous- prit-'r; ol. obier. (Vine. Cig.) UHllT . — Pro obilus , aDniversarium . {]'et. Obitunr.) 1543 OBL LEXICON OBL 15U OBILARI' . — Pro Odlimahb. (Isid. OBILUM. — Laiiii inensa, locus ubi oviuin carnes vcndunluf; etat de boucher, boucherie. (A. 124^.) OBLXDK. — Exiude ; ensuitc, apres, alon. {Cone. Ilisij.) OBITARIUM. — Mortualis liber, in quo de- funcloruin iioiuina describuulur ; obituaire , registre oU Von inscrit le noin des marls ct la date de leur sipuUure. (S. xiv.) OBITER. — Uer obeaiiJo, in ilinere ; en [aisnnt route, en chemin. (Ord. Vit.) OBITUAHIUS. — Qtfi pecunias obilibus per- agendis asiignalas recipil atque distribuit ; cclul qui reant et dislritiiic I'aryciit destine a /aire dire des obits. (A. 143i.) OBITUS . — Annivc.sariuin , dies obitus qiiolaanis recurrens , OfHcium ecclesiasli- cum ; obit. (A. 1197J — K. annuura vel per- peliium pro defuricto sacrificium. (A. lyUi.) — Pro fnortitas . {A. Si>) — Feadum obi- tuuin , fundi Oificiia ecclesiaslicis in obiUis anniversario perage.idis aUributi. (A. I3G4.) OUJE('TUS. — Tesliuin rcfulatio ; recusa- tion dc temoins. (Ord. )cg. Fr.) UBJUBGIUSUS. — Pro objurgatorius . {A . SS.) uBLACTAltE. — Pro lactare. (Ap. Lam.) OBLAGIA. — Idem q. Oislat^. (A. 817.) OBLA(;l.\ltIUS. —Qui percipil oblai/ia q. vid. ( Ap. Duel. Misc.) (tBLAGlUM. — Qaidquid in exsequiis de- funcloruin ecclesiai otl'orlur; o/frandes failes a I'ei/lise a I'occasion des services des morts. (Ap. Pez. Anecd.) OBLAIUM . — Ad.uinistralio seu mensa rerum ecclesiis oblatarum seu ad cullus di- vini augtnenlum concesoarum ; ul Odlava. (Ap. OEIel.) OBLARIO. — On'erre ; o/frir. (A. 1386.) OBLATA. — Paiiis ad saciiticium oblalus, hostia nondum consecrata ; pain pour le saint sacrifice , hostic non consacrce ; ol • oblate, oblation. (Pet. Dam.) — lloslia con- secrata: hostie consaciee. — (Amalar.j Pauls tenuissimus ex farina et aqua confcclus ad ignem ferreis praalis tostus ; sorte de pa- tisserie legere , oublie, plaisir ; ol . oblie . (Pass.) — Species praestalionis quae a vassal- lis exsolvebatur , pro qua dabanlur panes lenuissimi , vulgo pains oi(blianr, seu, ut ex nonuullis constat instrumentis, certa fru- menti aut cujusvis alias rei seu pecuniae quantilate ; droit feudal en vertu diiquel , dans cerlaines localitcs, les vassau.r ofjraient a leurs seigneurs soit des pain.<: ronds et plats nonimes obliaus, oubliaux, oblies, oublies ; soil, comme V usage s'en 6tablit par la suite, une 7nesvre de bid on de quelque autre chose, ou mewe une cerlaine somme U'argent ; ol. droit d'ouhlingi- . droit d'oublie . ^Pass.) — Oblata iini, mensiirEB vinarije species ; sorte dp mesure de capacile pour le vin. (A. 1317 ) OBLATAUE. — tjfferre ; o//rir. (A. SS.) OBLATl . — Infantes ac pueruli qui a parentibus monasleriis in monachos at- tondendi offerebantur , divinoque cullui cousecrabanlur, ila ut cetatem adulliorem consucutis liou liceret disccdere ; quod si iaccrent pro aposlatis haberenlur ; oblalt, enfants dcvoues pur leurs parents a la vie monastiq ne ; on les considerait comme apos- tals, s'iis renongaient A la vie icligieuse k I'dge oil ils (.ouvaieul faire cbuix d'uu elat. (Pass.) — Laici qui suae sua, vel uiajorem pai lum bunoruni suorum n)onaslerio sponte ac libere oiFerebant, iiiiem qui inlerdum donati nuncupanlur ; oblais , laiques qui se donnaient, eux et leurs biens, ii an couveni ; ils n'6t.iient pas uioines profes , mais ils dcvaicnt obC'issance el soumission a I'abbi^, qui se chaigeail de les prolegcr et de pour- vuir k leur enlrelien. ( Pass.) UBLAIIAHIUS . — Oblaliarii hospites , laid qui sese cum universa fainilia et bonis suis monaslbi'iis olferebant et mancipabanl ; dicebanlur cliani (/a/i seu donati hospites, vel offerti ; lid. Oi!LAri.( Chr. Mauriniac.) OBLATIO. — llostia ; hostie, pain pour le saint iucrifice. {Ord. Rom.) Oblalio formala el sacrata , hostia consecraia ; hostic consa- cceV. (Id.J — ■ Ipsuni sacrificium; U saint sa- crifice, la Mes-ie. (Car. M.) — Quidquid offer- fur a fidelibus ; o//evl a V eg Use par les lideles ; inde oblationes deftncturum, qua3 per lesla- nienta aut alio quovis modo ecclesiis donantur (Cortcil. Carth. iv) ; oblationcs murtuoruni , i|ii:e pro huuia;idis corporibus raortuorum oll'eruutur (Gufl'rid. Vindoc.) ; oblationcs al- taris, quiB pro .Missis decantandis sacerdoti fiunl (idem) ; oblationcs crucis cum crux inter saciam Liturgiam a fidelibus adoratur die sa- crae Parasccves, etc. (A. liOS.) — Munus quod tenens in cerlis lempoiibus prosequi tenelur ; present que le vassal est tend de /aire a son ^ei- yiieur a des epogues diiter minces. [Polyp. S. Bern. Rem.) — Pactum, conventio ; pacle, arrangement, aceord. (A. 1291.) — Actio pue- rum nionasleiio oll'erendi; action d'o/frir un en/ant d, un munastcre, de /aire un oblat ; Vid. OuLATi. — Oblationcs, propositte condilioiies ; of/res, propositions. (Ch. s. xiv.) OBLATIU.XABIL'S. — Subdiaconus, inter- dum et diaconus ad cujus ministerium perti- net oblatam, panem scilicet elvinura, ponlifici Missara celebranti e patriarcbio deferre et eas arciiidiacono oflerre; le diacre ou le sous-dia- cre qui ai-nit pour /onctionsd'nffrir et presenter le pain et le vm « cunsacrer. [Ord. Rom.) UBLATliRIUM. — Ferrnm quo decoquent oblalas; /er a /ahriquer les bos ties ct les ou- blies. (Udalric.) 0BL.\T0H1L'S. — Idem q. Oislationarics. [Vet. Gl.) OBLaTRICES. — Sanctimoniales, vel femi- HiE religioste, seu, ul votvnit, devola;, quse oblalas confieiebant ad sacrificium ; rcligieu.ief ou /emmes pieuses chargies de /abriquer les hns- lies. OBLAYA. — Administratio seu niansa re- rum ecclesiis nomine oiZa/ionis concessarum ; administration oa bureau des o//randei et legs fails aux eglises. (Ap. Schwaz.) OBLAYARlUb. — Rerum ecclesiis nomine 15 i o//lal'MHis 6oncessarum adniuuBlraloi St'"?' dcs ohlatUms faites utix ejlixf.t. (Id. Or.L MEDI.E ET INFIMiE LATINITATI3 rcijis OBO 1540 in obli- {('(inc. obllarum. V'ld- OULAVKKIL'S. — Ufliciuin nionasliciim, cui ol/lai/fis dislribuere el adiiiinistiarc incuiii- bil, idem q. Ublayaiuus. ^Ap. OEscl.) OULK.\. — Idem ([. Oblata. OBF.KAIdCS. — (,iui ohlens conficil ; fabri- cant d'm/biics, pdlissier ; ol. oublieur. oubloi/er. (A. 1201.) OIJLI'CTA.MEN. — Favor, gralia ; biaweil- I'ance, iitldiet. faveur. (S. lldefons.) Ui'.i.EdlARlUS. — Idem q. OiiL-.viiiiius. (Ap. (}i\ic\.) OHLK'ilU.M. — Idem q. Uulava. Coimlnnl.) OliLKLV. — Idem q. Oislata. (iF.LKRIA. — Ead. nolionc. OHLliTA. — Kad. nulione. OHLI.V. — Ead. notione. OBLIAdlUM. — Census OiiLATA. (A. 1329.) OBi.IALIS. — Censualis, qui ob/lagium de- bet; icnaiicicr soumis a la redcvaiice ajjpclce uu- l)li) Pro quo LX.\ intcrprfles lia- hoiii il: -.i;litutio c.\ dirccla vcrlidir qaam seu iidei commissariam.J OBLIQUARIUS. — I'ro obliouus. (Mart. Awed.) ()1!IJOL:1LO(,)(:US. — gui loquilur obliqua, dolosu, non recta ; c/ui ucparle pas sincercwenl, faux, fourbe, ( ]'et. 01.) LiBLlTA. — Idem q. Oblata. OBLIVIA. — Ead. nolione. OBLIIVl-'ER. — Oblivionem ofTerens ; qui apporif t'oubli. [A. Ss.) OBI.IVIU.M. — Carceris genus, cacliol, ou- bl'tetle. (S. XIV.) OF.LIXATL'S. — I'ro obliyalus. (\. 1314.) OiJM.VLL.V.RE. — .Vliqucm in jus vocare, ul ^Mallaiie. OBMUR.VRE. — -Muio claudcre ; murer. (C/n: yiellic.) OlJXO.MATld. — Obnoxialio, ul, obnoxin- tiunis c/iurla, in formuiis anliquis, inlerdum special bona ipsa, inlerdum peisonas. I'rioris generis exstal formula apud Marculfum qua paler, qui bonorum qua' uxori sua; prajinortuu) dederal, usumfVuctum a llliis aeclpil, ea condi- tione ul villas alias ex suis bonis illis obnoxtet pro ipso usu, ita ul ea vendere aul alienare ei non liccat, sed iu filiorum arbitrio el polestalo remaneant. Obnoxiatianis, species alia fuil, cum quis pro inopia, necessitate ac infirmi- late, pecuniarn aul boua alia in viclum acci- pit, coque nomine liberlatem suam commodanti obnoxial ila ut, vi'lul de quolibel mancipiu profirio, ipsi commcndanti lacere liceal, po- teslalemque habeal debilorcm imdeudi, coni- mulandi et disciplinam impuncndi. OHOL.VT.V. — Merces unius oboli seu minu- tiiiris prelii ; mavcliandixc de peu de valeur. (Con.i. 7'olos.) OOnlala pnnis, panis prelii unius oboli ; une obitlee de pain, dti /lain pour uif obole. (St. Mas.) — .Modus agri, f. quia iinum obolum reddil ; nLolee, puiium df terre qui pro- duil une nbolc dc revenu, chump que Von tirnt sous la redvvancc d'une abide. (S. xiv.) — I'ra-s- lalii) unius o6"// pro vendcndis mercibus ; dnnl dune obole qui frappe les ilcnrecs au tnarche. [Cod. reddit. rpisr. Auti^siod.) (»1{| »L.\riM. — l*cr parliculas : par fra- gments. (.1. SS.) OHIIL.VTUR.V- — " Jocale argenleum deau- ralum .. in ciijiis sunimilatc vencranda crux... t'um sculpliira imngiiiis crurilixi el nbalatura rubci clari ac lapidibus preliii>is quaternario nuincro. » Invrntar. a. lllll.) Hoc est, si recle inti'iprelor, cum rubvn inscrtoseu incluso. Gal. rubis rnr/idsse ; (juod foiloaii exprimilur per nbidiiiuram ; quia nibens illo mngnus oral ul (diolus. OIJOI.ITIO. — dblivio ; nubli. (Pap.) tiMOI.US. — Monplii' specie.s; sorle de mon- naie ; il y en avail d'or (ubidwi aureus, nfudus auri), d'argenl \obolus ari/enti, obolia albu.^), cl de billon (obnlus ni;/er.) nHONl.MENTUM. -^ Permnlalio, rommuta- lio ; erange. (Chartul: S. Sulp. Ihtur.) (MiORTrM.— r.orollariuni. conjpclariiim ; consequence, (honal. .\rciaol.) 40 1547 OBS LEXICON OBS 15i8 OBl'ONEKF- — Vro jiomrc. [A. SS.) UlU'Dl'A. — Idem q. Oiroi-A. OBPKOBRIAKI.— Pro ap/trobrurciX. 1342 ) Olil'KOYlU.M. — I'lO tippriibriuin. (Chartul. S. Vol. Atrebat.) 01511A. — IhiO:•.Ts^.•?/o, jiis quoJ dominus liabi-l in siib- (litos, cujus vi vassuli ac tenenles pr.i ejus lib«rulione, si in pra;lio caplus captus fuerit, ut convenli lyiri oljsides, in hostiuin polpsla- lern Iransire lenebanlur ; droit seiyiieurial en L'irlu durjuel les vassaux itaienf tenut de ser- vir d'olagcs a leur seiyncw, quand il elait fail prisonnier a In guerre. (A. 1288.) — Obsessor ; cflui ijui allaque, qui ohsede. [A. SS.) — Hos- pc-5 ; Mte. (S. viii.) — Olses genemlis, subrno- nitio, I'itatio ad exercituin seu bellicam expe- dilionem ; convocation pour I'armee, appel sous tes drapcaiix. (Ord. rrg. Fr.) oUSE^iSUS. — Ita-mone correptus, energu- nienus ; ahscde. (Victor 111 I'l'.J OBSl l)E A HE.— Obsidere ; awifyr. (A p. Mur.) OBSIIilAkI-:. — Insidiari ; fcndre des picyes. (Vet. (il.) OBSimO. — Dalio in obsidem ; action de donner en olage, remise d'otages ; ol. hostage. (Gr. Tur.; OBSIDIU.M. — Ead. notione. (Ap. Arnold. Lubec.j — Insidise ; pieges, emhiichcs. (Wichb. Magd.; UBS0LI:TAUE. — Obsolclum reddere, in- fuscare, polluere ; salir, souilltr, violer. (Terl.\ UBSOI.ETUS. — Abolitus, sublatus ; sup- prime, enleve. {Vet. Chr.) OBSO.XIAItE. — Tribuere, dare, solvere pro tribulo ; payer, dunner en payement d'un droit, d'une redevance. [A. SS. Ben.) UBSONIAHIUS. — Slipendiaiius ; soumis ii I'iinpi'it, Irihutaire, conlribunldc. [Vet. Gl.) OBSONIL'.M. — Cunviviuiii ; fesdn, repn':. [Vet. Gl.) — ronvivium quod vassallus domino debet, idem q. I'astus, Puocuhatio. (.\. 1023.) — Slipcndium ; trilnit, i)npdt. {Vet. Ol.) OBSUHDEBE. — Sordidum fieri ; devenir'sale. [Vel.Gl.) OI'>S'r.\('ULU.M. — Agger, ul videtur, aquis oppositus, vel alvcua, cujus acjua versat rotam molendini ; digue ou canal de moulin. (A. 9'JH.\ OBSTAKIABE. — (il)sidc8 dare vel accipere ; donner ou rccevoir des otagis. (A. 1173.) Ul!STA- strundere, deglutire, devorare. (I'ap.j oBSTUPAUE. — Claudere, obturere ; 6&U- clur, fermcr. ol. estouper. (Ch. Scotic.) UliTALMIA. — Pro OpiirnALMiA. (A. SS.) OBTEXHEftE. — F. dispergcre ; Hcndre.{.\ct. Murem. man.) OHTENEBHARE. — Obscurare ; ohscurcir, couerir de tenebres. {Cone. Hisp.) OBTEiNKBIlE.sCEBE. — Tenebris involvi ; etre enveloppe de tenebres. [Script, rcr. Fr.) OHTENTATIO. — Tenlatio, molilio ; alta- fjue. (Luitpr.J UB TEXTIU. — Licentia, facultas ; permission. (A. i:jCti.) ^ OBTENTU.S. — Preces, inlercessio; pnere, intercession. ( \'et. (ll.) UBTESTIFICAUE. - Pro teslificari. {(Jone. Hisp.) OBTEX. — Pro codex. [Form, .indeg.) OBTIXEXTIA. — Impetralio; obtention.(A. SS.) OBTIXENTISSIMUS. — Inslanlissimus ; Ires- pressant. (.4. SS.) nBTlXERE. — Vincere, victoriam obtinere ; vaiiicre, remportcr la victoire, (Pass.) — Supe- rare, rationihus ad suas partes trahere ; ga- gner, nllirer dans son parti. (Vet. Auct.) UBTINGERE. — Pro pertinere. (Ap. Mart. Am/d. Col.) OBTUCIABE. — Servare, lucri ; f. pro Ou- SEitvAiiK. (Ap. Lam. Iklic. erud.) UBI'RACl'AKi:. — Attrectare ; toucher a, inanier. {St. eccl. Turon.) UBTIIECTARE. — Ead. notione. (Id ) (IBTi;irU.S. — Visus, inluilus. (A. 1366.) oBTLUATUiM. — Ubturamcntura ; bouchon, bonde, etc. lA. t2'J,'5.) (iBTU.SlTAS. — Iniperilia, stupiditas ; sot- lise, tUwrie. (.\p. .Mart. Amrd.) OllVEXIMKXTl M. — (.luidquid iponsalia, sive liirreditario jure, sive alio quovis mut\o ; birtu yui nifivtnt a la /i')iinie pcmhiiit h tnnrinye. (.V. I-KKI.) I il(Vi;\'l'|( 1. — Commoduin, onutluinentum, id pni'serlim commodum quod non debetur, sed easu et .«a;p« prietcr spem advcnit; fruits, rerenu, casuel ', ol. ohvention, idwenue. (Pass.) OBVI.\. — (»ccur»u» ; rencontre. {Miss, (iolh.) I'HVIAMEXTUM. — Eudem notione. (A. i:t.-.i.) ()lt\ ir.'>. — Contrarius ; contraire. {/lut. C»- Irst. Ill PP.) OBXCIIA. — Opera, ul videtur, quam v«»- salli Vel subditi domino pr:i'slnre Icncnlur ; prestation, corvre. (A. lii.l.) (M'A. — Modus agri, idem q. i^LCA. io ocoisiis. (A. 1038.) OCGAllE. — Siicrificarc ; scwrifier, iiiiirio- ler. [Vet. Cod.) — (iiebiis Icrr.u ligoiiiljus fran- gere ; herser. (J. de J.) — Secare, scitulcre; couper.{A. SS.) 0C(L\S10. — Dainnalio, vol occasus aniraoe ; damnatiun itcrneUc, perle de I' time. — (S. ix.) Tributum aiil ]>i;c.-talio qua.' propter occaswiieis bellorum vtl aliaruin necessitaluni a dominis, subdilis iinponilur ; taxe ou service extraordi- naire que le seigneur exigeail de sesvassaux dans certaines circoiutances exccptionnelles. {Cunc. Turoii. viii.) — Multa, qua; quavis ex occa- sione exigilur ; amende, punilion pecuniaire. (A. 1180.) — Jus injusle intcntala ; ma«yrn'4'e c/a- cane, proci^s intcnir san.'s raison. (A. 1130.) — — Periculum, discrimcn ; peril, drsayrement, inconvenient. — Occasioncs hycmaks, ueris in- clemenlia. {A. SS.) OCGASlUX.\LIS. — Occasionalis exadio, quce propter occasioius stepius ad liliilum induclas exigilur ; taxe, droit que le seigneur live cxtraor- dinairemrnt dans certaines circonstances jiarticu- lieres, quit fnit trap souvcnt naitre it volonte. (Hincm.) OGCASIONALlTKIl. — Data occasionc. (A. 1493.) OCCASIONARE. — Occasionibus seu pr:eil,> lionibus gravarc ; lever dcs taxes cxlraordinai- res. (S. XIII.) — In jus vocare, litem injuslam movere, vexare ; traduirr itijustemnit en justice, intenter sans raisun unproces, vexer. (.\p. Flel.) — Occupare; prendre, s'emparer. (A. 1223.) OCGASloNAl'.IUS. — Occasionum caplator, vel qui occasioncs, seu liilnita exigit ; Vid. Oc- CASio. (Ap. Mur ) OCCASIONATUS. — Imperfectus ; impfrfail, non fini. (Barel.) OCCASIVUS. — Spectans Occasum ; qui re- gards le couchant. ( ]'et. (ll.) OCCHIA. — Idem q. Olca. OGCIDIUM. —Occasus; le couchant. (Prud.) OCCIDUALIS. — Uccidcntalis ; occidental. (Id.) OGCILIARE. — Occare ; /lerser. (Vet. Gl.) OCCILIATOR. — Qui occat ; celui qui herse. (Id.) OCGIPITALK. — Occipitium ; V occiput, le derriere de la tete. (4. SS.) OCCISIO. — I-'inis, dccisio ; fin, tcrnie, deci- sion, (.v. 1215.) — F. macellum, laniarium ; luerie, boucherie : v. Dedi... totaui decimara sepi occisionis mea;, qute fist in Tinieleshale. » {Ch. Scot.) OGt'ISUR. — Ilomicida, inlerlector ; meur- trier, assassin ; ol. occiseur. (St. Saon.) OGGITAMEN. — Pro oscilamen. OCCL.ATA. — Modus agri, idem q. Olca. {Vet. Gl.) OCGLERUS. — F. pro Xauclehus, clericus ; clerici enim naucleri vel nautse aliquando meta- phorice dicuntur. OGGL'i'A'riO. — Lcgilur pro occasio in ca- pil. a. 74".l, cl pro aucupatio in ch. a. 1177. — Occupatio cunonica, qua quis legitime ab officio distralutur. [St. S. Fl.) OGCUPATOK. — Qui occupat, invalul ; ac/refseur, enraliisseiir,usurpateur. (Ap. Lud.) OGCURKICN'i'IA. — Occasio, casus ; occu- rence . [.i s.s.) OC(,"URRi'-!t!I. — Ire. pcrgerc, vel convcnirt- ; (ral. sc renconlrcr en quelque lieu. (S. viii.) iX'GUIiSUS. — (Sul)St.) c\a.c\\o \ trute, rcdc- vance, droit. (S. ix.) — Ofticium ccciesiasticuni, seu series orationuni, psalnioiuin, livuiimnim, etc., qua; occurente quolibel die recilaii debet ; le brcviaire. (.1. SS.) — (.Vdj ) Qui obvcnil ; survenu, arrive. [A. SS.) OCI'^LLAIIE. — Aucupari ; chasser aux oi- seaiix : ol. oisiler. St. Mant.) (JCEI.LU.S. — Urcellus ; jictit vase;o\. our- cel: Vid. Ohckllus. (.V. 137t>.) OCIIA. — Avis genus, pro Auca. — Modus agri, iidem q. Olca. UGIIIATUS. — Incisus ; entaille ; ol. oclie. (A. 13o9.) 0('IA. — Tibiale, cruralc, idem q Osa. [St. Uniccrs. Aurel.) OCINA. — Mansio cum ccrta agri pu:lio;e, ut Mansionile. [Vet. Gl.) oClTER. — Gilo ; promptemcnt. [Vet. Gl.) Oi'l^EA. — Donatio propter nuptias.quain .so- let sjionsu:?, intervenicntc osculo, dare spoii- saj ; present de noces, sorle dc donatio ante imp lias, douaire dc la feinnie ; ol. oscle, Oiclagr, ode. (A. l.'J83.) OCJ^EAHE. — ]»icitur de sponso qui S[ioii ,c sua;, propter nuplias, concedit u?umfriicUiiii partis bonorum, si prius ipse moriatur ; r'^v/- gncr un douaire. [.\.. 1329.) OGLEUM. — Ususfructus partis bonfiriMii mariti uxori superstiti concessus ; douaire, us::- fruit donue par le mari n sa femme. (Id.) 0('0. — Pro vciuf, cito, ut videtur. (S. i.v.) OCIIEA. — Uter, seu vas defcreiidis liqunri- bus ex hircina pelle ; outre. (Ap. Mab. .1/.". Ben.) — Scrotum ; le scrotum. {A. SS.) — 'i i- biale, ut Osa. [Vet. GL) OCRIPIDES. — Galceamenti genus. (IW. Gl.) OCKUD.\TUS. — Vox nolionis ignolie : « \\ inane facto ocrudatas quasdam suas vestes iii- duit et cibum sumpsit, et quasi sanus faclus su- per innlam sedit. » (.4. .S'5 ) OCI'AGIKJRUM. — Ex Orrec 'I/.Ti/woov, Sal- masio dicitur templum, quod absidem oclo si- nuatain recessibus, Itosweido, quod oclo reccs- sus, seu di versa loca habet. (S. Ambr.) OGTALK. — .Mensura frumenlaria, f. oclava pars inajoris ; sorte de mesurc de grains. (Ap. Lud.) OCTALIA. — Eadem nolione. (Ap. Lud.) OCTALIUM. — Eadem nolione. (Id.) OCTAPODIUM. — Lingulis oclo sectum ve- xillum ; banniere li huit pnintes. [A. SS.) OGTAPULUM. — Idem q. OrxAi-ULUM. (Anasl.) OGTARIU.M. — Idem q. Octaliu.\i. (A. 1134.) OCTAVA. — .Elerna requies, dies requiei 1553 OCT MEDIjE ET INFIMjE LATINITATIS. ODO 155i coelcslis, qui idco oclava dicilur, q-joil srp- Icm hi noslri dies mundani ad laboiem perli- iii'iU, Domiiiusque nosier in oclava die ad teleriiain resurrexit vitam. (Hepidan.) — Dies octaviis a I'eslo Iioniinico, aut sancli ali- cujus, quo lola soletnnitas claudilur. fPass.) — Finis cujus cunque officii ecclesiastici. fl'ass.) — In jure Ilungarico, convenlus jurisdiccndi quadray;irila dieruin extra ferias anic SS. (inorgii el Miclmolis feslum octo diebus. (Sa- nul.) — Agri nuidus, f, sic dictus (juia ocla- vain gerbam domino solvit ejus [sossessor. {(,'h. fictav.) — Mensuraj species, allerius pars oc- lava (<"/(. ,1/r!x.) — Jus percifiiendi octavam gerl'fun. (A. 1:290.) — Idem q. Octavahium. [Cod. Th.) — Oclava infantium, Dominica in octavis I'aschte ; k dimanche dans ioctave de Paquei. (I'ass.) 0(.'TA VALIUM. — Vecligal, ul videUir, si- tum in oclava parte percipienda. (Ap. Lob. //. Brit.) or.TAVAItirM. — Vecligal quod ex rebus venaiibus (isco prne.stabatur ; c/coir du huittime sur les >nnrc/iandisfs. ((,'od. Th.) Oiyi'AVI.VNI. — Sic, in ecciesia Misnensi ubi, ante einandata a Luthero sacra laus |)er- peUio l)eo canebalur, dicebanlur clerici, qui « ab oi'lava noctis bora inclioanles, reliquum tem|)usad inlempcslam usque noclem psalleiido conliniiabaiit. » (A. SS.) OC'l'AVUS. — Uctava pais frucluinn agio- rum, vel vinearum, quam tenentes dominis suis exsolvebant; redevance du huitieiiie de la re- colte. (.K. 1272.) Ul/ri'l.NA. — Spalium octo dicrum ; huitahie. — [OrJ. rf-g. I'r.) 0CTIMI5KR.— Pro Odoher. ( b'lodoard.) OC'l'l.MKNSlS. — Oclimenfiis mora, spnlium oclo mciisium ; durie de /mil mois. (Mart. Aii/'cd.) oCToRHIA. — Laudes seu aiciamaliones Ilom:c iieri soliUe. (Vcl. Cod.) (ICTiiDIALlS. — Octndiah' Pdtil/ienn, oclava oniiiiurn Sinclorum ; i Orlnvc d<' lous ks Sahits. {A. SS.) (H'l'OClLI). — Apud Grrmanos, multa irro- gala reo, qua is rei furala; vel alia ipiavi.s r.illone sublala; capitale oclie* restiluerc tene- biiUir ; puiii/iiin eu usaye chez les anriens, Ger- mnins, et eu vertti de laquel/e te coiidatitne '■lull fiiitt de iiai/rr a In partie lisi-e liuit /nis la vitl'iir df «' yii'i/ liu avail pris on du tort qu'illui avail fail. (Ap. lialu/,. Ca/iitul.) 0(TOI,.VrA. — Idem q. octalf.. (Clir. Him. Spei.) — Vger capiens seminis orlolium. (Id.) OCTOI.I,^. — .\Iensura frumeiitaria, ut < >c- TALl-,. fid.) (XTOLIUM. — Monsura frumcnlnria el nger, ut Octolata. (Id.) OCl'O.MAfilU.M. — I'lo OctavaGilm. il.ob. //. li-it.) OCroXA. — Modus agrl cmlim'ns medijim quarlam, ead. q. C>r.rA\A. (.Vp. .Mail. /lmo/.| — Spalium octo dierum, ut Octe.na. [Ord. reij. Fr.) iiGTONliUS. — Kx auricbaico : dclaitnn. (A. SS.) OCTOIINAIIII. — I'/e.-bytcii canonicis et ca()ella!iis inkriores in ecclcfia S. Slephani A'!enn!;iisi iu Austria. (JCTOVIRI. — Magistralus qui rera bcllicam curabanl. (.\pt. Mur.) OCTU.VLE. — .Mensuric liquidorum et sicco- rum genus, f. idem q. Octalilm. {A. SS.] (XjrUoCKNTI. — I'ro ocO';i(/en/«. (Ap. Mur.) < xri'KXAItll. — Idem q. < Ictobnahii. oCULAKI']. — (Subsl.) pellis quie oculis subest. ((iuib.) — (Vi.'rb.) oculos aperire, vide- re. [Vet. (ll.) — Donum luininis donare. (Tert.) UCULARIA. — Conspicilla ; lunettes. {A. SS.) OCULAllITER. — Suisce oculis ; de set pro- pres ijeux. (Sid.) OCULARIUM. — Rima galeaj per quam quis videt ; wiUvre du casque. [A. SS.) • x'ULAKIfS. — Oculatus ; oculaire. {A. SS.) OCULATIM. — De visu. propriis oculis; de ses proprcs i/eiix. (Cosm. Pragens.^ (K'lUATUS. — Figuris inslar oculorum dis- tinclus; ncetl(}, orne de dessins en forme d'yeux. fS. .Mil.) oC.ri.US. — Ocultis aranex, tela arancoe rotundic ; toiU- d'araignee de fonnr circuUiire. {Aiiii'tolar.) Oculo ad ociilum perlcgrre, intentis oculis. (A. IIG'J.) Oculi, Dominica tertia Qua- dragesimic ; troisivme dimanche de Careme. (Pass.) OD.V. — Ferculum quo in huraeris gestanl morlarium: oiseau, instrument en usage pour porter l<- morlier. (Ap. Hym.) — Caulicum ; chant, catitiquc. (A. .SS.) UUARK. — Canere ; chanter. (Etholwulf.) ODARTUS. — Qui non habet bona solo ; qui n'a pax de ten-es. (Lcij. I'ldun.) ODERF. — Pro oiere. ( Vet. (ll.) ODERVINI. — Pro liedxcini. (Ap. Arnold. Hub.) ()DF.\. — Pro odegus vel Hodkgi's, dux. ( Vet. a I.) OUIIO. — Sandalium. genus calceanionti ; snndale. (Mali. M:is. Iial.) itlll.Aril). — iidium; hdinr. [UavvA.) (iDli'llIl.ARK. — .Mendose pro AofiiCHlLABK vel An.mi IIILAHE. (A. IIS5.) (U)li:.NUlS. — Odii) babcndus; haissahle, que I'on dull hair. (G. Chr.) ODII.IS. — ndiosus ; odieti.r. (.1. .s'.s'.) (•niMS. — Dens (iermanorum qucm sibi bellanlibus nilcsse somniabanl : le Dtfu Odm. (Pas*.) oDl'iSlS. — (,'iii odil, inviriidsim, inimicus ; qui hait, jnlnuz, rnucni. (St. ecel. S. Laur. Horn.) ( tU I U M. — 0'/«um vrtus. crimen quod quis sciens. el ex iiivelernlo odio contra aliqiieni perai;il ; crime commis dire prt-mediliiltun pour satisf'iiirr uue vieilte tengeanre. (.\. 1181.) Odium lUi, m.ileiliclio, impr< calio ; malrdiclton, imprfcaiitin. ( Ap. llyin.) OKIIR. — Aiibeli'ui-i; respirnlinn, touf/le{.A. SS. ) ODORAMIA. — Oilor; odrur. (I gui.) 1555 OFF Olfaccrc ; LEXICON OFF 1556 flnircr, scniir. ODORARE. (Cone, his/).) ODOliAlilUS. — Qui odoramenla vcndil ; marchand de par funis, parfumeur. {Vet. Gl.) OD0RE^'CECU8. — Caiiia venaticus, qui odo- referas sequitur ; chien de chaise. { Vet. Cod ) CHiCONOMlA. — Priedium, villa ruslica, ubi pecudes nutiiunlur ; fermc, melairic, bien de cainpayne.{\p. Pez.) miOONOMUS. — Defensor, advocalus ; de- fenseur, prutacleur, adcotie. (Mai. Par.) — Ma- gisler aula; ; comniandant du palais. (Cli. Ale- ntan.) — Qui, in primls clirisliaiiisrai incuiiabu- lis, ecclesiaslicas tractabal raliones; croiiome, adviinistrateur des dicns d'ltne egliie ou d'une ahbaye. (Pass.) CECUMEMCUS. — Universalis; vm'versel, geniral. (Pass.) CENOMliLLUM. ~ Hydromelli species ; sorle d'l/dromel. ( Vet. Gl. ) tENOPOLIUM. — Taberna vinaria ubi vi- num vendilur: cabaret. [Cone. Hisp.) OFEGATUS. — Hispanis, qui (idem suain domino obslrinxit, idem q. Fidelis. OFFARIUM. — Jusculum ; bouillon, sniice. (A. 1476.) OFFARIUS. — Coquus ; cuisinier. ( Vet. Gl.) OFFENDERE. — Oppugnare, attentare ; attaquer, porter la main sur. (Ap. Mur.) OFFEXDIX. — Id quo quid ligalur ; attache, lien. (Vet. Gl.) OFFENSA. — « Jus commissionis etoffensx, » confiscatio at multatio bonorum ; confiscation ; (S. XIV.) BFFENSACULUM. — Impedimentum, ira ; empechement, obstacle, colere. (J. de J.) OFFENSIBILIS. — Lapsabundus, lilubans; chancelanl, mat affermi. (Lact. OffensihUis damnatio, in quam quis inerito ofl'endit seu in- cidit. (Cone. Hisp.) OFFENSILIS. — Offensilin anna, arma ad nocendum ; amies offensives. [Ch. SicuL) OFFEHARE. — Oflerre ; o/frir. (A. 990.) OFFERENCIUM. — Oblatio, ofl'crenda, pars MisssB, vel potius pr;i^dium ac oblalionniu redi- tus ; /crme, ou la parlie de la Messe appetee Offrande. (labul. Briuat.) OFFERENDA. — Oblalio qutevis ; of/rande, oblation. (Ap. Perard.) — Oblalio panis el vini ad Sacrificium ; offrande du pain et du vin pour Ic saint sacrifice. (Guid. Disc. Fars.) — Antiphona quae eanitur quum Oblalio celebra- tur ; off'ertoire, le psaume et I'aaticnne qui se chantaient quand le peuple presentait ses offran- dcs. (Pass.) OFFERENS. — Qui Iributa solvit, collator : contrihuable. (Cod. Th.) OFFEREXTIA. — Pars Mi?sa;, eadem q. GFFiiRE.NDA. (Bern Mon.) — Oblatio scu provcn- tus oblationum ; offrande ou produit des nffran- des. (Ch. Pictav.) — Actio sese offerendi ; ac- tion de s'offrir, de se presenter. (Tert) OFFERRE. — Sacrosanctuii! Missae sacri- ficium ofTerre ; offrir le saint sacrifice, dire In Messe. (S. Cypr.) Offerre susceptione dioiUir episcopus aut sacerdos, qui in aliena paro- chia est: nonenim ei licet Missam celebrare, sed divinam l''ucharisliam a proprio sacerdole susctperc debet, seu cum cieterislidelibusconnnu- nicare. Populusenim cuui sacerdote sacra (acien- le oll'ert, sed sitscepliune, non aulcm confeclione Eucharisli;e. (Canon. S. Pa'.rie.) Off'erre dicc- baiilur praiterea christiani laici qui pancm in ecclesias deferLbant.elibidemonerebanl ; quip- pe sacerdos ex pane ]jarliculam, ex vino sor- bilionem desumebal, qulhus sacriiicabal ; unde oblalio isla fidelium sacrificium dicilur a Cy- priano. (Pass.) Offerri nomina fiuk'Uum dicunlur apud veleres, cum eorum mcmoria el nomcn e sacris diptychis recilabaulur in Missffisacrifu-io. (S. Cypr.) Off'erre ad baptismwn dicunlur pa- trini, seu gestantes, aut susccptores. (S. Aug ) — off'erre interdum siimitur pro indicare ; Ihe- saurum offerre dicitur qui invenit, et ultro fisco indicat. {Cod. Th.) OFFERSIO. — Pro Offertio. (Ch. Longob.) OFFERSIRE. — Pro nff-trre. (Ap. Ughel.) OFFERSOR. — Pro offerlor, qui odert. (Id.) OFFERTA.— Oblalio ; offrande. ( ('one llisp.) — Vas sacri ministerii, palena ; la patene. ( Vet. Inbul.) OFFEilTIO. — Oblalio ; offrande. (A. 175.) OFFERToRIA. — Pannus oblongus quo nfferta seu palena involvilur inter Missanim so- lemnia ; ^cliarpe de sole en usage pour tcnir la patine, offertoire. (A. 1321.) OFFEU'rORlALlS. — Offertoriale servilium, quo quis totum se tradit in obsequiuni ecclf- sife; Vid. Oulatus. (A. SS. Ben..) OFFERTORIU.M. — Oblalio quaevis. slric- tiori sensu oblalio qua; ecclesiis a fidelibus fil ; offrande, oblation, et, dans un sens ]Au& res- Ire'ini, celle que les fideles fontci f eg Use. {Pass.) — Sacrosanctum Missse sacrificium ; la Messe. (S. XIII.) — Canlus qui inter offerenduni canla- batur ; I'offertoire, le psaume et I'antienne qui se c'lantent pendant que le peuple presente ses offran- des. (Walaf. Strab.) — Pannus oblongus quo involvilur calix ; offertoire, echnrpe que le clincre poi'te an cou et avec laquelle il envctoppe le calice. (Pass.) — Sindo sericera seu linleamen, vol eliam palense species in qua reponunUir f. oMaliones lidclium ; offertoire, piece 'te su'r, serviette ou plat oh se re^-oinent les offrandes des fidi'les. (Pass.) — Pannus oblongus quo invol- vilur palena ; offertoire, icharpe qui scrt a cnve- lopper In patene. (Pass.) OFFERTORIUS. — (Subst.) Mappa allaris; nappe d'autel. (Us. Cultur. Cenom.) — (.Vdj.) Canlus offertonus, qui cantalur inter ofleren- dum. ut OFFEHToniUM. (A. S.s.) OFFERTUM. — Offertorium, cum scilicet fideles accedunt ad sacerdolcm patenam os- culandi causa ; parlie de In Messe, I'offrande. (Vet. Ordinar.) OFFERTURA. — Donum a fidelibus col- lalum inter sacra, oblalio qutevis, ul Offefen- DA et Offrhtorium. OFFERTURIA. — Cymbium, in quo asser- vantur micae thureee, Oal. navette, seu pannus oblongus quo ulunlur inter minislerla sacra; Vid. Offertokium. (Cone. Hisp.) OFFERTUS. — Oblatus; offert. (Vet. Cod.) 1557 OFF MEDI^ ET INF1MJ{ LATINITATIS. OFF 1558 OFFlillUMKNTUM. — OblalLo inter sacra, ul Ofi-khtuha. OFl-'KS6A. — Pro ofjemn. (A. 1358.) UKFEX. — Qui alicui officit, qui irapedit ; celui qui evipec/te. (Frideg.) 0I''FI1JUJ^A11E. — Concludcre, circumdare ; enlourer, enclore. {Vet. Gl.) 01''1*'1C1ALATUS. — P. procuratoris munus ; charge de procureur. (Ad. Duel. Misc.) — (^)ffi- ciali^, mu judicis episcopalis munus; charge d'o/ficial. (A. 1203.) — Curia episcopalis, tribu- nal ccclesiastii'um ; o//iciai'tte, tribunal qui er- erce la jitridiction contentieuse au nom de l'ioI'1''I<'I.\UIUS. — Gercns aliquod muiius ; celui qui eserce un emplni, officier. (Pass.) Offi- ciarius rummunitatis, canonicus cui accepli I'l expensi ratio cominilitur in Capilulo ecclesi;!' Carnotensis. (M''l'l<'I.\TIO. — (!)fncium ccclesiaaticuin, dies fcstus. (.\p. .Mir.) — Servitium, quod ali- cui ecclesine impenditur. [Aniial. Pnrm.) <-il''l''l<'IAT< lU. — (.'olebrans, qui primasobit partes in officiis divinis ; celui qui of/icie, I'o/fi- ctant {A. SS.) Ol'FlCIAl'US. — Cantor ; ehantre. {\'et. Ilrcviar.) — (,)ui officio aliquo fungilur, ul Ofiu'.i ALis et OKi'icunius. {Chr. Trud.) • >I''I''1('1NA. — i^'^dicula in (|ua »ervaiiliir quill ad virtus aut alios ususspectant ; rhnmlirr au.T provisions, mutjasiii, offiec, ccllier, elc. (Pass.) — Officina ecclrsiiv, sacella ; chapelle. (chr. Fiscam.) oFFiCINALH. — .Elicula, elc, ut Officina. (.1. SS.) OFFICI.N'ALI.S. — Of'/hinalis dumus, eadein nolione. {Ach. Spic.) OFFIcliN.VrOIl. — PraecipuuR inter opificea ; chef d'filelier, contre-mtiitre. {Vet. dl.) OFFICIN.VTOS. — Instrnclusofflcinis ; (jarni de boutiques. {A. SS.) OFFK'INOLA. — Cellula ; chambrelte, cel- lule. (.Joan, a Hayon.) OFFICINUM. — Pro officina. (.1. SS,) OFFK'IOLATU.S. — DiKnitates, munia pu- blica ; dignitcs, honneurs, charges. {Leg. fJun- gnr.) oFFICHILUM. — Liber contmens preces seu Officium ecclesiasticum ; livre de priires ou bre- viaire. (.■Vp. Mur.j OFFICIO.NAKIUS. — OfOciariug, minister judicis, priURidis ; sergent. {A. SS.) Officiona- riut frater, f. sacerdos qui sacra facit. (duid. Disc. Fars.) UFFICIOSITAS. — .Munus, officium ; etit- ploi, office. (Kulog. Cordub.) — Benignitas, co- niitas, proclivitas ad prajstanda munera seu oflicia ; obligeance. bienveiilance. (Ap. .Stephan.) — Officii ecclesiastici peractio. I id. officiahe. (I)ur.) OFFICIPKHDUS. — Qui laboris non habenl reniunerationem ; 9u//>e/-(/ /(.' /cui'f c/e sa ptinc, (Isid.) OFI-'ICIUM. — Comitatus domegUcorum, ob- sequium ; suite, cortege. {A. SS.) — Munus vcl curia officialis episcopi ; tribunal de I'of/icia- lite, ou charge d' official. (A. MGS.) — Inlroilus miss.'B, vel Missa ipsa Officii divini pars pra;ci- pua ; I'introil de la Messe ou la Messeelk-meme. ( ]'et. Ordin.)— Minister, officialis ; palatina mililia; sergent, agent, tuinifire, garde du pa- lais. [Vet. /es palais imperianx oi'i se tiennent Irs offieiers du prince. [A. SS. —) Ministcrium ; moifitt, aide. (Ap. J'hwroi'/..)— «»blalio quiuvis, redilus, emo- lumentum ; oljrandr, fruits, revrmi. (S. xi,) — Districtus, y]rU(\k\.io; lerritnire, diftrict, juri- dictwii. (Aj). Meicbelb.) - Artificium; m^l'rr. (\. 1218.) — I-ocus ubi merces venura expo- nuiiti'r ; tmutiqur. (St. Montisp.) — Duodeclm bomlniim in unum iidunala pccorn ; tensnu'de des troupraux dr douie propnetaircs. Act., Mur. M„n.) — .i:dificium variis usibus el (ifficiis ad- dictum; magnsin, chambre avx provisions, dispen- se. (Had. de Iticfl.) — MiniHleriuui seu feudum ralionc cuius vassallus olisequium cerium do- mino debcl ; charge ou fief dont If poisesieur r/ail tenu ii eertaines pretlalions invert le sn- yneur. (II. (iuin.) — Pr.'.es qum in ecclesia tlunt, rursus ; VO/flce ui omnibus mcdelur morbis ; t/ui i/uerit de Inus lesniaux. (S. Paulin.) O.MNIMUUIS. — Umnino, oniniluis modia vel modis omnibus; entifiiement, de loutes Its mnnicres. [Cud. Th.) OMMMODITEIl. — lladem notione. (Cone. /^'V-') ... . U.MMPATEIt. — Omnium Paler; Pere de loutes cliKses. (Prud.'i OMNIP.VVUS. — Qui pavel omnia qui a ptur de tout. (TkhI. Aurel.) O.MNTPl.ENUS. — Herertus, ad summum usque rciib'tiis; tout plein. (A. 1160.) ( i.MN ll'i tl.LENS. — Omnipotens ; tout-puxt- sanl. (i'ru'l). o.M.MPorENTATUS. — Eadem nolione. (Adrian. I. PP.) oMMPOTENTER. — Omnimoda ac summa potrstnle ; avic /-■ pouvoir le plus complet et le p/ui alisolu. (Mad.) (•.M.Nli'll.l>;ENS. — Omni loco prujscns ; qni esl /n-rs^nl /larlo'it. {Script. .sV/i'i/.) ,,^]\lv.;, — O'inrsyenlei, Dominica scptima po'il Veuiocciiien ; le sejitihne ditnnnrhe nprit la PenlifiU". Uninia qu.r frcisti, Dominica vige- sima post Pentecoslen ; le vingliemr dimanche anres I" I'eutecdie. (hnnis terra, Dominica so- cnnda post Epiphaniam ; le .woud dimanche apri-i n:piphanie. Omnium Sanctnrum frstum, primus dies m.n^is Novcmbris ; la Tousmml, P 1" nnrrmhre. OMMS\Ti>R. — Salor «ru nuclor omnium 156a OPE LEXICON OPE 1564 bonoruin vel inalorum ; auteur de tons les tnaux ou dc torn les fiicDs. (Ap. Leihn.) OMNISGIKNTIA. — Sciciilia quoo omnia compleclilur ; savoir universel. Script. Scho- lastic.) OMNISCIUS. — Qui omnia scit ; qui sail tout. (id.) OiMOLOfiARE. — I'ublicc confirmnre ralum habere; confinner, ap/jrouvcr. (A. H'.Kj.) OMOI'IIORIU.M. — Ornamenlum non archi- episcopis modo, sed et omnibus episcopis Grrci'is peculiare : longa scilicet fascia coiio primuni involvens, deinde a coUo per medium dorsum et pectus longe infra genua descendens, crucibus intexla. ONA. — Dolii vinarii species apud Trevi- renses : lorle de vase vinaire. ONDKRE. — Verbum, ut videtur, fictum ab Anglico under, seu Belgico onder, at non satis certa notione. [Ch. Angl. a. 1155.) ONERAGIUM. — Vectigal, quod pro facul- iate onerandi vina alio exportanda solvitur ; droit a payer pour I' exportation du vtn. [Ord. rey. Fr.) 0\ER.\RE. — Onerare mercaturas, tributa iis imponere ; taxer les denries. (Id.) 0\ERARIUS. — OnerosuB ; lourd, pesant. {A. SS.) ONERAT.\. — Onus ; charge, fardcau. (A. 1317.) ONERATIO. — Mandatum; charges, commis- sion, ovdre. (Ap. Rym.J ONER.ATOR. — Qui onerat ; celui qui charge. (Ap. Lud.) OXERATORIUS. — Ut Onerarius. {A. SS.) ONERIFER. — Qui fertonus, bajulus ;po/7e- faix, crocheteur. (Ch. Mas.) ONEUS. — Supercilium monlis ; sommet, cime. (A SS.) ONHUS. — Cffipe; oignon. (A. 1351.) OXICHINIM. — Genus metalli ; soi-te de m6tal.{Vet. Gl.) ONICLEUS. — Pro onyx. ONIO. — Csepe ; oignon. (Chartul. Gemmetic. OXOMA. — Nomen ; nom. (Baldric.) ONUS. — Species mensurae liquidorum ; mesure pour les liquides, charge. [Ch. Occit.) — Tributum, praestatio ; redevance, servitude, charge. (A. 1077.) ONUSCULUM. — Parvum onus ; petite charge. (J. de J.) OXUSTARE. — Onerare ; charger. (J. de J.) ONUST.VRIUS. — Onitstarins locus, ubi cur- rus seu naves onera.nitir ; lieu de chargement em- barcadere. (Ap. Meichelb.) ONUSTUS. — Ut Onerarius. (Sax. Gram.) 0P0L.\NDA. — Pallii vel tunicfe species ; houppe/ande. (Ap. Mur.) OPELLA. — Propola ; revendeur, brocanteur, marchand. OPER.V. — Opus ; it'uvre ouvrage. (Ach. Spic.) — Reditus ad ecclesise sarla tecta ; revenu pour I'entretien d'une rglhe. (.\p. Mur.) — Prnes- talio, corvata ; service du par le vassal a son sei- gneur, corvee. (A. 1195.) — Modus agri, quan- tum scilicet quis per diem operari potest ; hommee, journal, la quantite de terre qu'un homine peut travriiller en wi jour. {Ch. Pictnv. 0Pl''RA(ilUM. — Operarii merces ; salaira d'ouvrier, journce. (A. 1225.) — Opusquoddam quo vestes ornari solent; garniture d'habit, galon, passementerie, etc. (.\.. 1367.) — .\po- Iheca, ofPicina ; boutique, atelier. (A. 131'J.) 0PI']R.VL1S. — Jus Operate, quo operas a sub- dilis dominus exigere potest ; droit de corvee. (A. 1237.) OPERAM.VNUS. — Manuum opera, ad quara tenentur coloni et inquilini domino villa;; cor- vie, service dilpar le vassal au seigneur. Ord.) reg. Fr.) OPERA RE. — Pro operari, facere, agere, [Cone. Hisp.) 0PER.\R1. — Eleemosynam conferre; etre charitable, /aire de bonnes ceuvres. (Tert.) (JPl'^RARIA. — Opera domino prfflstanda, corvatai ; ut Oi'ERAMANus. [Tabid. .Solemn.) — Dignitas operarii in collegiis canonicorum el monasteriis; maitrise de inntvre. {G. Chr.) — Operarix, mulieres, quarum erat templa cnn- decorare et alia ad pompam nccessaria minis- trare ; femmes pieuses chargees de la decoration des cglises {Cone. Hisp.) OPER.VRIUS. — Dignitas in coUegiis cano- nicorum et monasteriis, cui operibus publicis vacare incumbit ; matlre de l'(cuvre. (Pass.) — Qui o/,eras domino debet, corvatis pruestandis obnoxius ; celui qui estsujet aux corv6es, corvia- ble. {Ch. Fland.) OPERATA. — Quantum quis per diem ope- rari potest in vinea seu in agro ; hommee, jour- nal de terre. (A. 1462.) OPERATIM. — Operam dando, agendo ; en nyissant, en se remuant. {St. Cad.) OPER.\TI0. — Corvata, ut Opera. [Mon. Angl.jOperationes terrenx. Gal. auvres serviles. opera servilia. (.\ch. .Spic.) OPERATQR. — Opifex; ouvrier, artisan. [Ord. reg. Fr.) OPEliATORIA. — Domus, aedificium ; mni- son, biUiment. (.V. 1498.) OPER.ATORIUM. — Officina, apotheca; boutique, atelier, oui'roir.{Tabul. eccl. Cadurc.) — Notarii tabularium ; etude de notaire. (A. 1.U4.) OPERATORIUS. — Qui agit, operat ; qui opere, efficace. (Tert.) OPERATRI.X. — Quae producit ; celle qui est cnusr, qui produit. (Tert.) OPERATUS. — Elaboratus ; travaille, ouvrc. (Helgand.) OPERCULATUS. — Clausus ; ferm^. [Vet. 01.) OPERIUS. — Operarius ; ouvrier, manceuore. (A. 1292.) OPEROS. — Pro oberos ; curtis ruptura. ( Vet Cod.) OPEROSUS. — Pro operarius : (Sug. ) OPERTANEUS. — « Latens. » (Pap.) OPERTORIUM. — Tumulus, tumba; tcm- beau. (Sid.) — .\potheca, officina; atelier, bou- tique. (A. 1166.) i565 OPP MEDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. OPU 1566 OPKRTOiUUS. — F. certo operculo teclus, nisi legend, sil aspersoriusaiuloff'erlorius. [A. as.) Ol^ERTU.M. — Operitnentum ; couverfure, eouvercle. (S. Paulin.) OPERTUHA. — FoBsa ramalibus operta ; fdsse, tt'Ott reconvert de branchages. (Ord. reg. fr.) OPinOMiniUS. — Qui serpcntes oppu- gnat ; qui nllnijife les serpeuts. ( Vet. Gl.) OPIIISTICUS. — I'rudens ; qui a la prudence du serpent. (Anasl.) OPUTIIALMI V. — Morbus oculorum ; oph- thalinie. (A, iSS.) OPIATUS. — Soporiter, ab opio. [Vet. Cod.) OPIFEX. — Qui fert opem, chirurgus ; qui I secourl, chirwgien. (.1. .S'.S'.) I OPIFICIUM. — Opificina; atelier, boutique. '\.{Syn. Liin. a. 1582.) i OPILASCERE. — Pilos producere. (Vet. \GL) OPILIO. — Episcopns, pastor vel ciistos 1. grepis Ohristi; eveque. (A. 977.) 1 OPIXAHILIS. — Opinatus, Celebris, famo- I bus; rennmme, c^lebre. (A.S.S.) i OPlNABli-lTER. — Celebrlter et cum fama. I (A. 981.) I OPINAMEX. — Opinio ; opinion. {C/ir. < Sicil.) ' OPlX.VN'i'ER. — Inopinate; inopinement. I (Cone. Later, su/i PP. Martina V.) OPlN.VTOil. — Exactor annonae militaris ; I commissaire des approvisionnemenls inilitaires. \{Vct. (I I.) \ OPIX.VTUS. — Probus, bonae fam;e, cele- ' bris ; hoiihete, d'une excellente reputation, d'unc , boniie rcnnmmie . (J. do J.) OPINAX. — Manifestus, «'i'idenl,clair. (Isid.) OPINIO. — Faraa, existimatio ; re'/;u/a/wn. f.l. S.V.) — Rumor, fama, nunlius ; bruit, nou- , uelle. (A. 802.) I 0PINI0XIST/1£. — Hajretici a perversa men- tis opinione sir, appeilali, quod dicerent nullum ' veniiM < liristi vioaritim esse eorum, qui post !Pulrum ful■^(^ nisi qui paupertateiu Clirisli imi(!ili cssrnt. (S|>()nd.) OPInN/!<;. — Tes.senarii, qui nuntiorum ac speculatorum fungunlur inunere; ptirte-nou- \vtllts, essinns. (Vet. Gl.) ! OPI'l'OClUNf. — Pro epitogium. (St. eccl. \Tut.) I Ol'ITULARIUM. — Auxilinm ; aide, secourt. \(Vet. Gl.) I OPITin,VriM. — Auxilianter ; srcourable- \ment. (J. de J.) ' OPLUS. — Pro populus, arbor. {I'hr, /.on- Iffni) I OPPALPARE. — Palpare, langoro ; toucher, \palpfr. (A. SS.) OIM'ANSUM. — Ouod involvit ; eiweloppe. (Tert.) Ol'PERIRE. - Pro opperiri, exspoclnro. (Script, rcr. Fr.) OI'PIATA. — (iall. o;)i(j/ vel opiate, Mcdicis opiatum. (,A. i3">2.) OPI'IIjUM. — Idem q. urLs in nonnullis charlis. OPPILARE. — Celare; cacher. [A. .SS.) — Alio significalu apud . enimoptari doleraiil, canonicfe ; qurc eiiim optari polerant, libera- dicebantur ; qua vero optari non poterant./jyfl/.r. OPI'.YTIO. — Optio ; option, choix. (\'o\c\.. Mat) OPTATi M. — Defensio, auxilium ; df/ense, aide. (Pap.) OPTICA. — Visilatio, seu colleclio monns- teriorum uni visitalari gubditorura, ressort d'inspection, imprctiiin. (.1. N-S') OPTIMATKS. — Prfficipui et pHJatinis pro- ccribus, maxime apud f.otlios, Burgundos et Francos : les grands de I'Ktat. (Pass.) — Vas- salii, barones qui a domino rationo hominii nuile pendent; vaunftjc. (A. 1033.) OprlMM'US. — Melior factui ; devenu, rendu meitleur. (Marl. .Ampl. C'lt.) oPTl.Ml. — Viri iidom qui t)PTiiiAT8s. ((/'•. Tur.) ,, (IP 11 Ml IAS. — Summa bonitas ; excelttnce. (M.Cap.) , , (,|.||() _ (WiK/ifJ ; r carcorum cnslotles , gnr.Uens des f,r,son». (A. SS.) ; 2- miiilans annonii! eronatorcs; distributturt dtt vivret auu soldats. {Cod. Th.) , I . Ol'TlVUS. — Pro opintus vol optandui. [ucr. Presb.) OPl'LENDA. — Idem q. opklamu. (»PI;LUS. — lledern! folium ; /euillrdelierre. (•>'• <^') • ... Ml (IPUS. — Elcemosyna ; qum priccipu* wi 1567 ORA LEXICON ORB 1568 inter nppr.i bona; aitmdne. (Ughel.) — Uodi- tus eccU'site ; levenii (fimn inline, ceuvc, fabri- que. (A. 1191.) — Cliarta, instrumciilum, tilre, acle, jtapier. (A. 9o8.) — Matrimonium, con- jugiunti; mariage, union mairimnniale. (Chr. 'J riv.) — MoneloB cujusvis parsohvcrsa, in qua cflicta principis efiigies ; la face d'une mmnaic. (II. Nem.) OPUTEGILi.M. — Pio epilogittm. OHA. — Anglo-Saxonibus, quodvis me- lallum ; prailerca, monula, seu |)ars libraB mo- netariae (f. uncia) ; vielal, espece de monnaie, ou parllede la livre monelaire. ORABILIS. — Exorabilis; qui pent elve flcchi ou gagne. (Script, rer. Fr.) ORACiJLUM. — Aden sacra in qua oralur ; lieu de priere, oratoire. (A. SS.) Kcscriplum principis; rescrit du prince. {Leg. Wis.) ORACULUS. -- (Adj.) Ore prolalus. [Ord. rer/. Fr.) ORAGO. — Pluvia vehementior, tempestas ; orar/e. ( Vel. Ch.) DRALE. — Vestis episcopalis, in formam sindonis, quam Punlifex Komanus, capiti quasi in modum veli imponit, ct replicat super hu- meros et ante pectus ; espece de voile que le Souverain Pontije met sur Its epaules, oral. (I)urand.) — Velum quo mnlieres caput et hu- iiicros tegebant ; voile, mantille. {St. Mass.) — Mcnsunv salinarise species ; mesure de capacile jiour le sel. (Ap. Mur.) — Pannus de serico ."Libtilis ; leger tissu de sole. ( Vet. GL) ORALIS. — Mensura:" species, ut Orale. (Ap. Mur.) — Sudarium, quo os abstergitur, ut ORAniiM. (A. SS.) ORAMA. — Visio, apparitio ; vision, appari- tinn. (A. SS.) ORA-MEX. — Invocatio, preces; invocation, prii'ves. {A. SS.) — Sententia ;yM^emen(, sen- tence. [A.SS.) ORANGIA. — Malum aureuni ; orange. {A. SS.) ORARE. — Sermonem habere. (Eginh.) — Adorare. {}'et. missal.) ORARIU.M. — Limtius qui apponitur mar- gini et extremilali alicujus vestinoenti ; bor- duie. (Vet. GL) — Sudaiium quo os abstergi- tur; serviette, movchoir. (Pass.) — Peplum ; V'li/.e, mantille. (S. xiii.) — Slola sacerdolis ; ('■/nle. (A. 1217.) — Libellus precum ; petit re- cueil de prlcres, Heures. (A. SS.) ORATIO. — I.icenlia exeundi, apud mo- nachos, quia licentia dabatur oratioue seu bcnediclioiic I'rioris ; pcr,nission de sortir accor- dec par Ir prirur a un religieux. (Pass.) — Li- bellus precum, utOHARiu?4. (A. 13:)6.) — .€des sacra in qua oralur, vel pia peregrinatio ; ora- toire, chapfllf, ou pelerinoge. (Chartul. S. Joan Anger.) — Preces quas in sacris Liturgiis pe- ragunt, qua-que a verbo oremus initium ha- bent, et semper ad Deum Patrum dlrigunlui- ; oraison, oremus. (Pass.) — Oralio Dominica, palerna, herilis, seu qiiolidiana, quam Dominus discipulis suis prrescripsil; I'Oraisna dorninicalc. (Pass.) Oratiii super pofiulvm seu ad populum, ultima benedictio quce fit in Officio .Missae ; la derniere binddiclion qui se /ait a la Messe. (Hug. a S. }'ict.) Oratio plebis, i\niv. post cvangeiia Icgilur ; I'oraison qui vient aprl;s chaquc cvtingile. [Cone. Lugd. i.) Oralin jaculata seu jaculaloria, (iai. oraisonjaculaloire, brcvis et ardcns prcca- tio, fervidus pia' mentis all'ectus. (S. Bern.) ORATION.VLE. — Liber in quo contincn- tur oratiotics, qua; in Ecclesia rccilanlur, quae a voce nrcmi's intium habcnl ; orntional, recueil d'o7-emus. (A . 117(5.) ORATOR. — Qui Deum oral, prccatur ; cclui qui prie Dieu ; ol. orateur, oralif. (J. de (ial.) — Peregrinus, qui ad sanctorum liinina oralio- iiis et pietatis causa pcrpit ; pelcrin. (.\. 1054.) — Qui ab aliquo aliquid, oral, supplex ; sm;>- p/ianl, cclui qui demande avec instance. (A.. 1107.) — Qui oralorium deservit, capellanus; chapclain, priHre qui dessert un oratoire ; ol. ora- teur. (A. 1120.) ORATOlilOLUM. — Parvum omlorium seu Bedicula sacra; petite chapelle. OUATORIUM. — Locus orandi, oralioni- bus consecratus ; stricliori sensu saccUum mo- nasterio adjunctum, tanluiii ad monachorum preces et cantus accomniodatum ; etiam sa- cellum domesticum, aut privala aides sacra in agro aul villa exstructa ; tout lieu consacre a la prie re, et, dans un sens jilus reslreini : 1° chapelle annexee a un coi'vcnt, et destinee a I'usagc exclusif des 7)ioincs ; 2" chapelle etoblie dans un chotean, vne ville, ou en rase camjiagne, oratoire particulier. (Pass.) — Chorus ecclesia; ; chtnir d'eglise. (,Ap. Mab. Annal.) — Sedile ad preces accommodatum ; prie-dieu. (Ord. Rom.) — Palatium, domus regia ; demcure rnyale, Palais du prince. (Annal. Bertin.) ORBARE. — Ictum orbum vel orbeni infli- gere, tumorem face re ; frappcr saus quih/ ail effusion desang, meurlrir. (Ulp.) — dculis pri- \are ; oter la vue, aveugler. (Ap. Mab. .l^in. Ben.) ORBATOR. —Spoliator; ravisseur, pillard. (Ap. Leibn.) ORBIGULARE, — In orbem verlcre ; tour- ner en rond, arrnndir. (]'et. Gl.) ORBICULUS. — Ludi species, idem q. Gall. jeu de palet nuncupatur. (J. Sar.) — Saxum quod machina bellica emiltit ; boulet de pierre. (Ap. Lud.) ORBICUS. —Saxum, etc., Ohiucuus. (Ap. Leibn.) ORBIOL.V. — Massf. casei I'armensis ,• boule de fromage de Parme. (.\p. Xand.) ORBIS. — Regnum, imperium ; myaume, empire, puissance. (Pass.) — Provincia, regie; pays, canton, cercle, province. (Vet. Tahul.) — Ictus latens ; meurtrlssure, coup, blessure qui tie saigne pas ; Vid. Ictus. ORBITA. — Via publica ; chemin public. (Greg. Tur.) ORBITAKE. — Redire; revenir. (A. Ss.) ORBITATIO. — Trit;e via? seu orbilx calca- lio ; I'if/. OniUTA. (IW. Gl.) — Infliclus ictus orbi seu latentis; T(V/. Oriiis et Ictus. (A. ;\lL'r.) ORBITUS. — Mendose pro oii^us, non semcl legitur. 1509 OED MEDI.E ET INFlMiE LATINITATIS. ORD 1570 OKHUS. — Obscurus, lencbrosus ; obscur, Unibrcux. (A. 1273.) (Jrlms ictus ; ]'id. ICTU's ot Oiiiiis. OrOi/s ulcus, plalea non recta, scu angiporliini non pervium ; (ial. culdc-sac. (Vel. Tabul.) OiiCA. -- Vas fictile, amphone species; sorte (Ic f/raiide crtic/te de tcrrr lina/'a. (Pass.) DlvCAlvli. — Do aselli claraore dicilur.^Ca;7«. tie PItdom.) OliCMLLUS. — Urceolus, ad conlinendam aquain bcrK'dictum accommodalus ; henilier ; ol. nixrl, ourcel. (A. Vi'1'6.) (iRCKOLUS. — Kadem notione. ORCIIADIA. — Pro circadia, idem q. CiP,- CADA. (A. 1289.) ORClllCA. — F. aiirifulium ; orseillc. [I'd. Ch.) ORf^IAIlIUS. — Urceus ; ciuclic, cruchon. {Trad. Fuld.) ORCISI'HA. — Pulpitum ecclesite ; lulrin. (Ord. Vil.) ORCIU.M. — Urceus ut OiiciAniLS. {Vet.Gl.) QWQk. — Tarlari?, tentorium stalio, curia imperatoris ; Icnlc, camprnwut, suite, cow. (Vine. Beivac.) — Convocalio hominum ad liostcs vol lalronrs insequcndos, ut Urdea. (A. 1372.) ORD.M.IU.M. — Quodvis judicium diviiium, purgatio vulgaris; jiujemenl dc Dieu ; ol. or- dalir. I I'a.ss.) OltUE.V. — 'I'umultuaria ac ropentina niili- luin convocalio qu;u campana; sonitu hoslijam liiiilnis imminenti opponitur ; appel aux armes, an sou (III tocsin. [Cli. licneharn.) Ordcam pul- surc, idem q. (Jal. S07inrr Ic tocsin. (Id.i ORDI':aCIUS. — Ex ordeo ; d'orgc. (J. de J.) ORDEACUM. — Pracstalio ex ordeo ; redc- vancr rn (irijc. ORDKICU's. — Ohdeacics. (J. de J.) ()I{|>i:i,A. — Idem q. Urdaliu.m. ORI>il!AItlI. — HaTetici Waldunsium se- cta tores. OttDinULUS. — Pro lw>ridulu.<:. (Vet. GL) QRDIDUS. — Pro horridus. (Id.) ORDI.N.AIULl'l'AS. — Urdinatio, administra- lio ; organisation, gouverncmeni , administration . {Script, ret/. Fr.) URDlNABlMTliR. — Per ordinera, compo- site ; (u bon ordre, avcc ensemble, aver art. (Zon. Voron.) OUDINAi,!';. — Lil)jr in quo ordinatur mo- dus diccndi et solenini/.andi divinum Oflicium : livrcqui contient In maniire de n'rder et de [aire I'O/fici-; ol. ordinal. (Ap. I.indwod.) (iRIilNALIS. — Idem q. (MiniNAi.K. "MlDINAI.IlKlt. — Ut OnDiNAiiiUTEii. (.1. .v.v.) iiUDIN VMKN'l'IM. — Mandatum, constitu- tio, stalulum ; ordonnancc; rvglemeni, constitu- tion. (Ap. Mur.) UllUI.NA.NTlA. - Kadem notione. (.l.SS.) — ('enturiii,turma ; troupe. [Vet. Cli.) OKDIiN ARK. — SlatuiTe, disponeio, pnc- cipiicro, jubere ; prrscrire, enjoindre, ordon- ner, disposer (Pass.) — Ordines sacro.s con- ferrc ; ordonner,confercr tcs ordres sacris. (Pass.) — PuMiilcnliie, i'^uclriristiu; cl Ji.xlienia; unc- tionis sacramciita moribundo :idmini:ui conferl onlincs ecclesiaslicos ; cclui qui con/ere les ordres sacrds. (Innoc. II PP.) ORDIX.V'I'US. — drdine sacro donalus; qui est dam Ics ordrvs sacrds. (S. Hier.) — Pefen- sor, ul videtur, advocalus ; de/'cnseur, protvc- teur, adrnue. {\p. Mur.) — 0;v/ina/i, pi«hleri, postgeniti successorcs, (|ni r.rdme descendiint ab alio; ie renfermant les dcmiire' rolontes.(K. 1J51.) I ijlDlol.lIM. — Dimiuuliv. ab orf/ri/m, pro liordcuni. I \'et. (11.) i»Kl)IT(tlvllM. — Slamini vel Ida) Biicuin ; ounlissuir. ( .1 . .S'i'.) OKIiirdltlU.S. — Texlorius ; de tisscrand. {.St. Mont. Keg.) (iKHmHA. — Tcxlura ; tissu. (Id.) OivhITUS. — Pro or>us, paMiva notione. (A|). Mab. Annat.) iJominUa, de Imguis ordilis, cadem q. Kouniinici'M. C)lll)0. — Modus, ratio ; maniire, fafon. (Pass.) — Curia, senalu.i : scnnt. (\'el. t>l) — 1571 ORG LEXICON ORl 1572 Ordinis sacramentum ; h sacrcmcut 'k I'ordrc. (Pass.) — Lihcroeclc-iaslici f^cniis; nnlo. liuiel qui indinue aux eccl6siastigt4cs la maniere de reciter lO/fice du jour. (Pass.) — Canon, rcgula ; cation, re i/le. {Lih. Ca/)itu!.) — Ordo religiosus ; ordrc, xociele, congregation. (Arn. Lubcc.) Ordo nigcr, nigri monachi, lienedic- lini ; la congregation noire, celle de S. Benoit. (Mai. Par.) Ordo albus, canonicorum Kegula- lium Ordinis S. .\ugii8tini ; la congregation blanche, celle des clianoines Regulars. (Jacob, a A'ilr.)0/Y/o griseu.'!, id est Cislercensium ; la con- gregation grise, celle de Citmux. (Pass.) — .Mo- nasleriuin scu monachorum ojusdom loci con- gregalio ; convent, ensemble des moines d'une meme maison. (A. SS. Ben.) — Regula monas- tica vol ob.servatio monachica ; rcg/e monastique ou observation de cettc regie. (Eadmer.) — Con- ventus ordinis religiosi ; reunion d'un ordre reli- gieux, assembiee ,chapitre de eel ordre. {.\. s. xii) — Advocatus, judex ; protecteur, avoue,juge. (Ap. Mur.) — Militaris turma,copiae ; troupe, bande de gens armes. (Id.) — Sacramentum ; sacremenl. Ordines sacri,sacrsimenlai Poenilenliaj et Extremfe Unctionis. {Mur. Urban. }' PP.) Ordo S. Jacobi, sacrajnentum exlremae unctio- nis ; I' extreme, onctlon. (Limb.)— Dareordinem, curare ut aliquid fiat ; donner ordre de [aire quelque chose. (Pass.) Ordo vincx ; modus vi- neae ; rertnine mcsure de contenunce en usage pour les vignes. u Quatuor ordines vinearum. » (II. Lolharing.) UKDUR.\. — Lulum, coenum ,• boue, ordure. (A. 1356.) ORDUS. — Deformis, sordidus ; sale, rnal- propre ; ol. ord. (.V. 133S.) 0]{EDE\C1US. — Oredencius cadere, in os seu denies prolabi ; tomber sur les dents. (A. 14ia.) OREFICIA. — Vecligalis species, f. quod pro fimbriis aureis exigitur. (Ap. Lam. Delic. erud.) ORl'lFREUM. — Idem q. Auuifrigiu.m et Oh- FHA. (.\.p. Th. Blount.) ORE(iL\LlS. ^ F. flos quem Auriculam ursi nuncupant. (Cod. Ital. dipU) OREKIELA. — F. libula; agrafe, broche, boucle. (.\p. Mur.) OUEILLUM. — F. pro Torallum. (A. 1279.) URELLUS. — a Quiiibet mercerius qui ven- dit orellos, debet obolum de Iribus Sabbatis in Iribus Sabbatis. » [Regest. episcopal. Nivem. a. 1287.) ORERIA. — Ora limbus ; bord, bordiire ; o\. oree. (A. 1316.) UllbTENUS. — Ore, vcrbo, voce ; rfe Aom- che, verbalenient. (A. 1343.) Dlil^UiM. — Pro horreum. (.\p. Rym.) ORFRA. — Limbus acupictus ; galon dore, brodcrie employee en bordure : ol. orfroi ; or- fraiz. (A. 1498.) ORFREA.— Eadera notione.(Id.) ORFREDUM. — Eadem nolione. {Vet. Ne- crol.) ORFRESIUM. — Eadem notione. (Id.) ORGANALIS — Organalis vena, aspera ar- leria, spiritus et vocis iter ; la trachee-artere. (Lob, H. Brit.) ORGAN.\RK. — Pulsare organnm. cum or- gano canerc ; /aire de la nie.xique. chnnt'T, et, dans un sons plus restreint, toucher de i'orgue, chanter en s'acco)npngnant de I'orgue ; ol. orga- ner, organl.ttrer, etc. ORGANAHIUS. — Qui nrgana musica pul- sat, vel qui conlicil ; musicien ou facteur d'instruments de musique, urganiste; o\. orga- neur. (lUGANAToU. — Eadem notione. (S. xiii.) 0H(4AXIFEX. — Organorum artifex ; fac- teur d'orgucs. (.\. 1472.) ORGANISARE. — Certa modulatione can- tare ; chanter en modulant la voix. { Vet. C.rrem. cccl. Carnot.) OIWANISTA. — Qui organa pulsat ; orga- niste. (Ap. Rym.) ORi;.\\ISTRUM. — Locus in ccclesia, ubi sunt orgaua ; la partis de I'egliseou se place I'or- gue. (dalbert.) OHii.VNIZARE. — Effingere, conformare ; organiser. (Ingelberi ) — Cum organo canere, ut (Ji;GANAiiE.(re/. J\'ecro!.) ORGANUM. — Qui altcrius nomine agit aut loquitur, sequester; celui qui parte ou agit au uotn d'autrui, qui est son organe, represenlant, mandataire, mediateur. (S. xiv.) — Logica ; ia logique. {Vet. Cod.) — Cataracta lapsilis ferrea ad urbiura el castrorum portas ; hei'se ; ol. ar- gue. (Pass.) — Organwn diaboli, macbina bel- lica piuribus constans teneis tubis intra arcam clausis ; machine de guerre composee de phaieun tuyaux disposes de maniere a faire feu en meme temps. (Carol, de .Vquin.) Organa prophelarum, oracula, vaticinia ; ;jro/;/)e7ie. [Vet. Cod.) 0R(;ERL\. — Forum ubi fruuienta vendun- tur ; marche ou halle aux grains ; ol. orgerie. (A. 1466.) ORGIA. — Mysteria Christianoe religionis, accersita voce a profanis gentilitium orgiis seu bacchanalibus aliisve sacris. (Fridegod.) ORI.V. — Pro orgia inensur;^ species, quae inter manus expansas continetur. (Adamnan.) ORICUS. — l.oqaax; parte ur, bavard. (J. de J.) — Qui magnum o? babel; qui a la bouche grande. (Isid.) ORIDIA. — Ori;a ; ris. (A. 716.) ORinORIUS. —Qui ore duro est ; qui a la bouche dure. (J. de J.) ORIDURIUS. — Eadem notione. {Vet. Gl.) ORIDUHUS. — .Vspere loquens, vel qui non vult OS aperire, qui parte duremrnt ou ne veut pas ouvrir la bouche. (J. de i.) ORIFICIUM. — Idem q. Aurifrigium el Oa- FRA. (Bal. //. Avern.) ORIFLAMBA. — Pro Auuiflamma. (\. 1372.) ORiniNALE. — Archelypum scriplum, exemplar; minute d'un acte, document de pre- miere main, original. (Pass.) — Regestum ; registrc. (.\lber. (ientil.j — Opus iniegrum sancli alicujus patris, ut ab ejusdem excerplis distinguatur ; ceuvres completes d'un Pere de I'Eglise, recueil de tout ce qu'il a ecrit. (Vet. Necrol.) 1573 OBO MEDLE ET INFIM^ LATINITATIS. ORT 1574 OKOCOI'ATUS. — Officinm oroco/.i ; of/ice polius orocoparla, ORIGINAMS. — Ilicrcdilaiiiis, ab origine patoriia vol malerna piovenions ; henidiiaire. pravenant du cdte patertiel ou du cute mattrnel ; ol. orinal. (S. ix.^ OUIGIXALITKR. — Origitiitus, ab origine ; originairerncnt. {Ch. Chun. IV I'P.) OIlKJINARIi. — Servi glcb.e acldicli, ad- scriptilii, a prima origine colonariaj condilioni astricti ; serfs, colons, origtnaires. OKIGLNARIUS. — Oriuiidus ; origiiw.irt. (A. 1340.) ORIGI\ATRI\. — Qua; fons ct origo est; cellt qui est la source. (.Mur.) ORKlLIIiRE. — I'lilvinar; orcillcr. (A. 1349.) ORIGLIERIUM. — Kadcm notione. (A. 1349.) ORIXALE. — Idem q. Oiiahum. (.1. SS.) ORINA.MEXT.V. — Ilegaliii stcminala ; o;-- nements, insignes roi/aux. ( I'et. (il.) ORIOLL'.M. — Porticus, atrium; portique, galerie il'ttn cloitre; ol. nriol. (Miil. Par.) ORIRK. — Pro haurire, in ch. a liJ-iG. ORISALE. — Agger terreus, seu tumulus, nt videlur, cui in;rdificatur molendinum ; inoit- ticule, tertre. (A. 1;JI8.) ORISPE.X. — Pro liorispc.r, liorarum ins- pector, servus qui horas indicabal ; esclave chargi de dire I'heure. (Isid.) ORLA. — Fimbria, lirabus; liord, bordure ; ol. orle. (A. 1244.) ORLARE. — Vox architeclonica, murum fasligio 8uo coroiiare ; itablir le couronnement il'un mur. (A. 1328.) ORLATUS. — Orualus orlo sou era ; bordij. {St. Plac.) ORLUM. — Ora, margo, limbus; ourlet, bord ; ol. orle, orlet. (St. Mass.) ()ltMARI.\. — Ulmelura ; lieu plants d'ormes, iirinaie. (A. 1305.) OR.MEL.ATUS. — Appulsus, in portu collo- calus ; qui est arriv^ et remise dans un port. {St. Mass.) ORMESTA. — «<»i09ius prusbylcr, qui li- brutii de urmesia mundi scri|)sil. » (Oid. Vit.) De ea voce varias conjecturas proferuiit scrip- tores, scd nihil cerli ilicunt. « (Jrriwsta est, non parabola, quam propono. » (Willclm. Romens. Arch.) ; quo loco omiesla sumi videtur pro ve- raci historia, cujus est ilia Orosii. ORMIEEA. —Pro Armilla. URMISOUS. — Pro vestc episcopali sumi vi- delur. (Frid.) ORMIZATUS. — Ecrro alligatus ; attache, lii. (Pap.) ORMU.SIMJS. — Pannus soricus et filis le- nuissimis contexlus ; ta//elas ; ol. annnisin. (-tRXAMENTARlUS. — Urnator ; dccorateur. 1 (Vet. Gl.) ORNA TOR. — Eadem notione. (Id.) I ORNATUHA. — Quod ornat vesles ; garni- I tvre, ajustemi'nt, re qui enjDlive, pare Us v'te- menls ; ol. ornature. ( \ et. (il.) ORNUS. — Hujus anni; decttte aniih'. I (IKOHIU'I'.E. - Ora'ci qui monies incolc- I bant ; vwntagnards Urecs. (A. S09.) OROUUxM. — Vicia ; vescr. (Joan. Whet.) (/(' sonneur d'heuret. (Id.) URUCUPUUAIIIA. — Vul eadem notione. (Id.J (-»R( )C(>PU.S. — Pro HoHocoi'us, pulsalor lio- rarum ; celuiquiest charge d'annoncer I'hture. {Vet. Cod.) URt)DLIM. — liiadum conculcalum ; 6/eAa<^4 (Gl. Sax.) Ol;i»LEi;iL'M. — Pro 11ohologiu.m. CiUPJ'.I.LU.M. — Orichaicum ; aurichalquc, laiton. {St. Ast.) OUPIlANAIll. — V\(ia&r].( Fund. Mon. Pam- burgens.) ORPHAXITAS. — Urbitas ; etat d'orphelin, perte de ses parents ; ol. orphanite, orphante. (A. ORI'UANOTROPHITA. — Nulritor orpha- norum seu pupillorum. [Vet. ill.) ORI'llANniROPlIlU.M. — Hospitale vel alius locus venerabilis in quo orphani conversanlur ct pascuntur : /icu o« /es o/yj^f/iHS sont recus et ileves. (Cap. C. M.) OUPHANUS. — Orbus parenlc vel parenli- bus, pupillus: orphelin. (Passim. I — Quidara lapis preliosus ; sorte de pierre iirkieusc, oi,ale. (Alb. M.) ' OHPHREU.M. — Idem q. Auiiifhigiuk ct Oii- FMA. (A. 1415.) ORREOLUM. — llorreum;(;reni>;-. (A. lA'JG.) URRIUM. — Pro hori'eum. (Mad.) OltKlPTUS.— Exorrupto, abruple ; brus- quement. (H. Nem.) OHSA. — Pro ursa, septenlrio ; le nord. (Sa- nut.) ORSUS. — Juramentum ; serment, juremcni. (Ilrosw.) (IRT. — Impedimenlum ; empechement , obs- tacle. ORTAE. — Horlus, locus, fossis vel sepibus clau^us : jai-din, clos, verger; ol. ort. (A. lS2r>.) Oin'ALAMUM. — Pra'slalio quae ex urtis percipilur ; redeoance sur les jardins; ol. orta- lage. {St. eccl. iXeni.) Quidquid nascitur in iior- lis ; herbes polagirrs, legumes, tous Irs pruduits d'unjardin potager ; ol. orlelage, oriolaillcs, etc. (Id.) ORTAEIATA. — Modus agri ; sorte de tne- sure agraire. (A. 126'J.) (IIITALICILIM. — Idem q. Dbtalagioii. (A. 1454.) OUI'ARE. — Idem q. Uhstahb. on lEEEl'S. — Digitus pedis ; orteil. (Pass.) OllTlldUEMlA. — Reclaconstruclio.(.4..'?.V.) (lUTlliiDOXIA. — '::0''''O;ia. Sana doctrina, sou recta de lido senlenlia, cui xpponilur eaco- doxin, x»Ko«'j;ij, prava senlenlia ; orihodurie. (Pass.) — Prima iMininicn ^.luadragesimn' apud Cinecos ; le premier dwwnche de t'arrmc. iiimi(»|iO\lKTA.S. — Recta opini.-, idem q l)RTiiono.\iA. (.4. sa.) (tlvllKllXlMS. — Qui rede senlil, dr (ide scilici^l et religiono ; qui est orihoJoxc. (P«»». ) OirriKiGKAPUILM. — Charla. scripluiB, diploma ; rharle, acle, dipldme. (A. 980.) 1575 OSA Ilaerelici LEXICON mc 1570 Vuldcnsium sc- OllTHOLGI. — ctarii. (iRTIlONOISMUS. — Rx, baist'r que se donnaient nutre/his lea fideles rivant la communion. (Pass.) — Obla- tio seu raunus quod ofl't'rtiii- inter sacra, cum palena populo osciUandn porrigitur ; I'offrande. (A. )«0.) OSELLA. — Vimen ; oaicr. {St. Plac.) OSELLATOll. — Auceps ; oiscleur. (Ap. Mur.) OSELLUS. — Vimen, ut Osella. (St. Pi.) OSERAHI. — A. Viminctum ; ^ojeraje. (A. 12S0.) OSKHEIA. — Eailem notione. (A. 1280.) OSERETU.M. — Ead. notione. (A. 1374.) OSEKIA. — Vimen ; osier. (A. 1233.) — Vi- minetum ; oseraic. {\. 12^runt qnidam ox inonarhi!< dioere, quod ndigiHiin essel ejus Iminiiiis venerari osstlln, lujus ignorareiit actus et vitam. » (Hariulp.) OSSOUIU.M. — Ossium conditorium ; char- lier. nSSOSUS. — Pro ossuoxus. I ]'et. Gl.) • O.SSUAKIUM. — Ul OsSARiUM. [Cod. Th.) I O.S.SULA. — Parvum libialc ; Vid. Oa. I OSSU.S. — Lai)idis species, f. quae durior jjsl, quasi nucleus. (A. l.'J70.) I OSi'A. — J unci liispaiiici species, vulgoovie. I A i.Jti.'i.i I OSTADA. — Paiini species, ex lana subli- liore conlexli ; surte d'elo/fc ; ol. c^tame, osladc. S. XVI.) O.S'L AEUIA. — Lignum lioslagio seu hospi- 'io conslniendo ncccsisarium ; bois necfs.iaire Wiw ainilnure une mnison. (Cli. Muriii.) HSTA'iElllA. — Idem q. IIostagium. nsTAfiERIU."^. — Obs«;8, fidejussor; otat/c, j'lil'ldiit; lid. lldSTAOlARlUS. oSlACilAMEN TL'M. — Ubsidiuni. aecurilas, t OvrAGii:M. (A. 1313.) "STAdlO. — Fidojussio, cautio, sponsio ; irmitie, caution, assurance ; ol. ostage. (.V. 220.) OSl'AdlUM. — I'rfpslalio quam Icnenles, lissalli domino suo exsolvunl in belli sumjUus ; \'oit dost, cr qur lc\- vass'iu.r pii;/riil uu sei- hcur /inttr les dr/ifnsfs dc la i/ucrre. (A. 1006.) Kidejuj.^or, pr;ees, sponsor, qui pro alio res- )ndel inlcrposito sacramcnlo, ob.ii's, obsi- um ipsum et lldojussio; cvlui, qui repoud fiour Lexicon med. et in-fim. LiT. nn autre el la chose quit donne en nantissemeni de sa promessc, olagieo[. ostage. (Pass.) llinc ostagium tenere vel ostagium venire, ant in osta- giofsse, dicuntur fidcjussores, qui in cerlo loco consislunl, donee promissa el convenla fuerint pcrfecla, ul el debitores, donee satisfacerinl creditoribus ; I'trr, rester en utage pour la s&- rete Ic I'cxeculion d'un engagement. (Pass.) OSIWGIL'S. — Obses, fidejussor, sponsor, ul OiTAGlUM. (J.STALARIA. — Uiversorium ; hdtellerie. (.Mir. Urb. V PP.) USTALEIUUS. — Caupo, labularius ; hdtel- lier. (Ch. Occit.) OST.VLIE.NA. — Pruestalio in belli expensas, vel obligatio eundi in exercitum ; redevance pai/'-e au seigneur puur Ics depcnxex de la guerre, ohligalifin nil se trouve le vassal de suiureson sei- gneur it la guerre. (\. 1291.) UST.VLIL'S. — Pro OsTAGius, obs. (A. 1283.) OSTANSIO. — Pro ostensio. (A. 1279.) OST.VrClL'.M. — Oslntgium tenere dicitur fi- dejussor qui in priBfinilo loco consistil donee promissa fuerint peracta ; Ik/. (Jstauium. (.V. 1156.) USTATIi'UM. — obsidium ■,otage.{K. 1070.) OSTATICLS. — Obses ; otage. (A. 10ti4.) OSTEI,L.\("ilUM. — Prelium pro apothecis a mercatoribus exsolulum ;prix, lager (Tune mai- son, d'une bouliquc ol. ostelnge, (A. 1332.) OSTE.NSIBILIS. — Qui facile i.sl. n.li po- test videri ; qui ptul facHcinLut etc. (A. llt.i. — Tiibuluin a mercatoribus exigi .'•olulum pro facultale o>l«ndciidi I'l ex- ponendi raerc< s in nundinis ; droit pagi par Us marthnnds pour la pt-rmission ifiialfr teuri niar- chandtses (lux [uircs et marcht's. {Lg. t their. reg.) — Luslralio solemnis cxercilns ; revut mililaire; ol. tnonstre. (Pass.)— Cerla men- sura ncmoris, quae ostenditur, id est ciedenda designatur .■ parlic n'une fun't fhrmnnt une rnupe, loupr. (A. 1300 ) — llecensio. recogni- lio ; tnrrnlairr. ( ]'el. Invent.) — Prrdium de qualis est : p-npriiti- en litigc ; ol. niunstre, vionstr^e dMrttage. (Les parlifls ^laionl touvcnt obligees di- ronduire le jiige Biir les li<'iu, avanl quil rendu »i>n jngi'menl.) IV'*. MoNstma. OSTENSUI.IA. — Pro ulcnsitia. {Form. Mnrc.) OSTENTAHII.IS. — Qui oslendi potest ; qui pent i'trt ii.nnlrr. { \'el. Ol.) OSTENTAMEN. - - Oslenlalio, pompa ; os- tentjtinn. (Prud.) OSTENTAMENTUM. - Ead, not. (Vp. Mur.) OS TENTATIO. — Siniulalio ; action d« fiin- dre. Id.) OSl'ENTL'S. — Pro oslenlum, piodigiuro, (Uad. Giub.) 50 1579 OTT LEXICON OVI 1580 OSTIALI:^. — Pallium quod sd ostium iclis sacrse appeudilur ; draperic, tiipisset'ie que Von suspend ii la porte d'une eglise , portiere . (L. Ost.) OSTICARE. — Hiaro ; baiUcr. {Vet. Gl.) OSTILARIUM. — Supellex, ornamentum ; meuhle, ustensile, ornement, oulil ; o\. ostille- rtient. (A p. Tliwroc.) OS'l'ILIA. — Pro OsTisiA, mansio, doraus. (A. 1375.) OSTILLUiM. — Bidens ; hoyauli deux dents. (le^ Gl.) OSTISIA. — Id. q. Hosris, exercilus, servi- lutis species, etc. Item, pro IIostisia servitus pro domicilio, vel ipsum domiciliura, ei scr- vituli obnoxium ; Vid. Hosris et IIostisia. OSTISIUM. — Ead. notions. (A. 1221.) OSTMANNI. — Anglis dicti Norwagienses, et insularum septentrionalium incolte, qui in Hiberniam appulsi, hie consedere. OSTOCOPUS. — Dolorem senliens in ossi- bus ; qui epvouvede la douleur dam les os. (Ser. Sam.) OSTORIUS. — Accipiter major ; Vid. Astur- cus. OSTREARIUS. — Qui ostreas vendit aut pis- cat ; marchand ou picheur d'huilres. (Ugul.) OSTUGERUM. — Theca ; etui. (A. 1377.) OSULA. — Diminut. ab osa, tibiale, caliga; Vid. Osa. OTAGIA. — Dolor auricularium ; douleur det oreilles. ( Vel. Gl.) OTAGIUM. — Mansio cum certa agri por- tione, sub annuo censu hospiti, villano seu rustico ad excolendum concessa ; hahltation accompagnee d'un peu de terre labourable don- nee a e.rploiter sous condition d'un cens annuel ; Vid. HuSTAGiUM. (A. 1155.) Legend, ocagium putant nonnulli. OTHO. — In ecclesia Aniciensi sic dicebatur distribnlio vini et anisi saccharo eonditi, quae fieri solebat canonicis ante Nalale Domini, quando concinuntur Anlipbonffi majores. 0. OTIO. — Pro optio. (A. 1244.) OTO. — Monetae species ab Othone Germa- norum imperatore sic dicta. UTORGARE. — Goncedere; ociroyer. iCh. Ilisp.) OTKADIOSUS. — Immoderatus ; outrageux. (A. 1369.) OTRAGULUM. —Pro stayulum. [Vet. Gl.) OTRECIARE. —Goncedere, idem q. Oiria- RE. [Chartul. S. Vine. Ccnom.) OTREUS. — Alius ; axtre. (Ord. reg. Fr.) OTRIARE. — Goncedere, permitlere, vel obtinere et impetrare; ociroyer ou ohlenir ; ol. otrier. {Vet. Tahul.) OTRISI^. — Idem q. laudes, ut videlur, seu pecunia domino persolvenda prooblinenda alienandi lacultate ; ]'id. Laudes, LaudiiMIA, Relevium. OTTELINUS. — Idem q. Oto. 0TT1?\A. — Species vinese altioris, quae arboribus et perticis suffulta palmites suos atius distendit, et quasi cameras, unde ra- cemi pendent, efforraat; cepsde vigne en treille treille : ol. otain. OTTONENCHUS. — Idem q. Oto. OTTRAGIUM. — Atrocitas, animus immo- derate inlensus, a Gal. ourer. (A. 1389.) OTTKOIUM. — Licentia vassallo data a do- mirao teudali pro alienalione fundi ; permission donnec au vassal d'nliener son bien. (A. 1373.) OTTUXE. — Auiichalcum seu metallumfac- titium ; laiton. [A. SS.) OTUS. — Pro ortus. [A. 1446.) OUKLEIA. — Idem q. Oblata. OUGKA. — Anser ; oie. OULIARE. — Effodere ; creuser, fouiller, (A. 1354.) OUNCIA. — Uncia ; once. OURELA. — Limbus, fimbria ; lord, lisiert. (A. 1269.) OURILLIERA. — Pulvinus ; coussin, oreil- ler. OUTOURGARE . — Idem q. Otorgarb. OUTRESIUM. — Id. q. Ottroium. (A. 1269.) OUVRAGIUM. — Opus, opificium ; wuvre, ouvrage. (A. 1362.) OVA. — Ovis ; brebis. ( Vet. Form.) OVAGHJM. — Praestatio ex ovis ; droit sur les wufs. (A. 1306.) OVALE. — Munus, donum ; present, cadeau, {St. Aven.) OVAN TER. — Laete, ovantium modo ; avec joie, comme les triomphateurs. ("fert.) OVARIA. — Venter, seu pars corporis, ubi formanlur ova in avibus. (Frid. imp.) OVARIOLUM. — F. vasculum mensale mi- nistrandis ovis accommodatum. (Mur J OVATIO. — Idem q. Ovale. (H. Occit.) OVATIZARE. — Ovare, laetari, triumpbare; se rejouir, triompher. {Vet. Miss.) OVELl']. — Oblationis seu praeslalionis spe- cies, forte ex ovis, unde sic dita. (Cses. Hest.) OVENTIO. — Gommodum, emolumentum ; avantage, profit. {?\ecr. eccl. Paris.) OVERHARE.. —Idem q. OviiRnERNKSSA. OVERHERNliSSA. — A pud Anglos, contu- macia, despectus, proprie de eo qui juri stare aut parere renuit, praeterea foris factura ssu multa ex ejusmodi despectu debita ; dejaut el peine appliquee a celui qui le fait. OVERSAMESSA. — Mulcla pecuniaria apud Anglos iis imposita qui audito clamore male- factorem non persequuntur; amende que pay ait celui qui ne se mettait pas, au signal d'usage, d, la poursuite des malfaiteurs. OVEUM. — Pensilatio ex ovis ; droit sur les ceufs. (A. 1266.) OVIALE. — Pro Ovile. (Ap. Mat. Par.) OVIARICUS. — Pro ovilus. {Vet. Jnscrip.) OVILEGIUM. — Ovorum census ; cens paye en leufs. (A. 1303.; OVILIO. — Opilio ; berger. [Dig.) i OVILIS. — Ovis ; brebis. (A. 1287.) OVILLA. — Parva ovis ; petite brebis. (Mart. A)iecd.) wvuuu.M. — liau. iioiioijo. [yet. uioss.) {JVUM. — Monetas (iothicae species in (.-1. 6'A'.) — Ova, f. ovorum pensitatio. (G. Chr.) OXELLUM. — Axilla; aim-Ik. [A. SS.) OXtfAR. — Piscis genus, scomber; maquereau. OXYDEAURATUS.— 'O^JXP^^'-''^, auro splen- denle inauratus. (Pet. Diac.) OYA. — Auditus ; enlendomenl, action d'cn- tendre, d'ecoulev; ol. oye.{A. 1328.) OYDE. — Canalis, aquieductus ; conduit, tuyau. ( Vet. Cod.) uaniur aeoiiores ; reaevance gui. se payait tous lei. ans au jour indique ii en /jublic ; ol. oyance, ouance. (A. 1336.) OZEDUM. — Ul Oyde. (A. 1219.) OXERIA. — Viminetum ; oseraie. (A. 1293.) OZILIUiM. — Vimen ; osier ; ol ouiil. (Vet Chartul.) OZILLARIUM. — Ut Ozeria. fA.lSaQ.) OZIXA. — Supellex q use vis ; meuble, usten- sile, outil. (A. 1313.) OZUDIRE. — Exscindere. [H. Nem.) P. — Littera numeralis quaj 400 denolat. Eidera littera si recta linea superaddatur. (P). quadringenta millia significat. — P pro B: Apsens, Apsohitum, Pacalarius, pro Absens, Absolutum, Bacalarius. PAAGERIUS. — Exactor pedagiorum ; rece- veur des droits depeage ; ol. paageur. PAAGIUM. — Pro Pedagium.' (Mat. Par.) PAALERIUM. — Instrumentum cupreum, in quo posita carapana facilius movetur; ma- ehine de cuivre qui soutientune cloche; ol. pail- lier. (A. 1282.) PABAMEiNTUM. — Pro pavimentum. (A. 1296.) PABELESSA. — Herba3 palustris genus, juncus ; jonc. (A. 12C8.) PABELUM. — Ead. notions. (A. 1212.) PABILLA. — Ead. notione. (A. 1268.) PABILUM. — Filamentum ex pabelo, unde ellychnium formalur. (A. 1351.) I'ABO. — Vehiculura; idem q. Pavo. PABSERE. — Pabsere finem pro finem pone- re, pacisci, ut videtur, in cii. a. I'JIl. (Ap. Mur.) PABULA. — Pabulum ; pdture, nourriture. (A. 1332.) — Nives, bruma; les neiges, le mau- vais temps. (Vet. Cod.) PABULx\.MENTI:m. — Pro paladamenlum. {Vel.Gl.) PABULARE. — Pascere; paitre. (Ap. Mur.) PABULATICUM. — Census vel tributum pro jure pabulandi seu pasctndi animalia in pabulis domini : redevance payee au seigneur pour nuoir la permission do conduire les trou- peatix dans ses jidtiirages. (A. 1001.) I'ABULATOR. — Pastor, qui bobus pahula pra;bet ; pdlre. (Isid.) _ PABULUM. — Pabulum caritatiuum, hospi- lium, convivlum, piocuralio ; bospilalile, he- bergement. [St. Ord. Cist.) Pabulum /ampidis, oleum quo lampas nutritur. (A. 1218.) PABUHABE. — I'ro pabulare, pascere. (Ap. Mur.) PACABILIS. — Reddendus, exhibendus; payable. (Mad.) PAGABILITAS. — Pax ; pake. (Mis. Goth.) PACALIS. — Ad pacem nerlincns ; de paix. \{Vet.ul.) ^ ^ ^ PACARE. — Solvere; exsolvere ; paver, ik. 1338.) '^ ^ ^ PAGATA. — Census vel Iribulum pro facul- tate pascendi animalia in pascuis domini ; ut Pabulaiicum. (A. 1236.) PACATIO. — Solutio ; payement. — Trans- actio pactum, conventio ; arrangement, accord, pacte. (Ch. A km.) PACATORIUS. — Qui pacem affert, paca- tus ; qui apporte, qui amene la paix, pacifique. (Tert.) PACATUS. — Pacatus et iratus ; Vid. Ira- TUS. PACUARE. — In faces colligare ; empaque- ter, emballer. (A. 1341.) — Solvere; paver. {For. Jac.) PACGAHIUP. — Qui in fasces componit; emballeur. (A. 1478.) PAGCATOR. — Ead. notione. (A. 1499.) — Sponsor, vas, fidejussor; 7-epnndant. (A. 1270.) PACCATURA. — Mercium in fasces com- pactio; emballage. (A. 1478.) PACGUS. — Faciolus, sarcina ; paquel. ballot. (A. 1306.) PAGE RE. — Pro pacisci. (Vet. Gl.) PAGHINA. — Pro pagina. (A. 746.) PACHO. — Pro bacho, porcus saginatus, ustulatus, salitus, et petaso aut perna. (Mei- chelb.) PAGHTUS. — Pro pactus, tributi species. (A. I'i76.) PACIA. — Armorum genus, f. mendose pro Bacia, cassis. {Vet. Inv.) PACIAiUUM. — Idnm q. Paxiagium. PAGIARIA CASTRA. — Qu;b a paciarii.i mu- niunlur ut paci observanda^ invigilent ; Vid. Paciahius. (Cone. Tolas, ap. ACh.) PAGIARIUS. — Cui pads imlict.'B a Romano Ponlifice et conciliis cura commissa erat ; magistral prepose au maintien de la paix et du bon ordre ; ol. paeiaire. (A. 1214.) — Ipsum paciariorum collegium ; le college des paciuires, (A. 1226.) — Scabinus, echevin. (S. xiii.) PACIDICUS. — {im pacem loquens, earn non se(|ui.ur. (S. Bern.) PACIELLUM. — F. diminut. a Paxieba. (A. 1-202.) 1583 PAC LEXICON PAD 1584 tri^ve, rcpil. (A. mncne la paix, PACIENTIA. — Induciffi 1347.) PACIFER. — Paciflcus ; qui paci/iqxe. (Ap. Mart. Aiiecd.) PACIFICA. — « Oblatio qute fiebal pro pace ad Deum vel ad homines. (I'e^ 01.) I'AOIFICALE. — Tabella qii;i'dcferliiroscu- landa ad paccm in sacra l,ilur,i;ia ; Vid. Oscula- TOHIUM. (.1. 6\S'.) PACIFICALIS. — I'acificatorius ; qui doit re- tablir la paix. {A. SS. Ben.) I'ACIFIC.VRE. — Solvere, exsolvere ; payer. (Hal. II. Arv.) — Sesc invicem inter Misaiu solerania osculari ; sc donner k baiscr dela paix pendant la iMes^e. (Pass.) — Cedcre, tnillei e in possessionem pacificam ; ceder une chose a (amiable, deyucrpir vnlontairemeiit. (S. xi.) PACIFIC.YTIVUS. — Ut Pacificalis. (A. 1409.) PACIFICATORES. •ic diet! s:i'nulo v qui Ilciiolicon impnraloris Zfnonis socuti, sub spe cioso Concordia' inter Catholicos elcrronessar- ciendee praUextu, fidem dcslructura ibant con- cilio Ghalcedonensi stabilitam. P.XGIFlCrs. — Pad fix liltcrx, generalim onines, ut videtur, epislola amicre, pacis ac divintu chaiiiatis conciiialrices, maxima? quae clericis alio proficiscentibus ab episcopis da- bantur. PAGIGRR. — Pacificus, pacatus, tranquil- lus; pacifique, paisihle. (Georg. Stel.) I'AGIS^CI. — Relinquere, demigrare ; aban- donner. [A. SS.) PACTA. — Pignus, fiducia: silrete, qaqe. (K. 1180.) P.VCT.VRE. — Pactum inire ; fnire un traite, une convention, pactiser. (Gar. IV imp.) PACTATOR. — Fidejussor, vas, sponsor; caution, 7-epondant. (A. 1337.) P.\GT.\TUS. — Pactum, conditio ; conven- tion, condition. (A. 1068.) PAGTIMUNIU.M. — F. mendose pro patri- monium. (S. .\ug.) PAGTIO. — 'iributum ex pacto concessum ; contribution dont on est cuuvcuu. (.A. 923.) PACTlOMALlS. — Ex pacto concessus; ac- corde, octroye en verlu d'une convention. (Ap. Mart. Anecd.) PAGTIOAARIUM. — Idem q. P^cno. (.\p. llym.) PAGTIONARICS. — Pactioni obnoxius ; Vid. Pactiu. (Id.) PACTISIS. — Vini species, nisi legend. Pachysis. id est vinum spissius, crassius, a <>r. r^^/.k [Ord. Rom.) PACTITIUM. — Idem q. Pactio et Pactio- NARILM. (Ap. liym ) PACTORIU.M, — Pactum, vel locus ubi fit pactum ; accord on lieu ou il se (ait. (Ugut.) pac- PAGTUARE. — Pactum inire, pacisci : liser, faire un accord. ( Vet. Cod.) P.\GTL'ATFS. — Qui pactum iniit ; celuiqui a fait un accord. (.\. 889.) PAGTU.VTIO. — Pactum : accord, convention, pacte. (.^p. Mur.) PACTUM. — Quodvis foedus, contractus; traite ; ol. paction, pactis, pact. (Pass.) — Tribulura ex pacto concessum ; contribution dont on convient avec quelf/Kun, paliculierement cede que les vaincus consentent a payer au vainqueur pour se racheter. (Pa?s.) — Professio monastica ; profession nionastique. (S. Hier.) — Lex qu;e ex ;)i7C/o convcnto, ex communi po- pulorum consensu ferlur uladmittilur ; loi faile etrerue par I'acquiescement du peuple. (Pass.) — Judicium, decretum ; decision, juyement. ( Vet. Gl.) — Catalogus, matricula ; catalogue, liste, etat. [lieyvL.S. Fruct.) P.VCTL'S. — Pascuum ; piiturage ; ol. pastit. (A. 1187.1 PAGTUUM. — Fad notione. (A. 13So.) P.VCULUM. — Sacculus; petit sac. (Isid.) PAGl'S. — \>ro pagus. (A. 821.) PA(JIJUM. — Idem q. Pactus. (A. 1359.) P.\DELENGA. — .Vnguilia prncerior, ap. Fiandrenses ; anguillede grande taille. PADFFLNGLS. — Fad. notions. PAUELI-A. — Sartago ; poele a frirc, poi- Ion, bnssin ; ol. pnele, payelle. [Vet. Tabul.) PADELLARIA. — Fubri aerarii artificium; chnudronntrie ; ol. paesleric. (A. I-IOT.) PAliEXA. — Ut Padella. [Ch. Occit.) P.VDE.XTIA. — Piscaria capiendis padelengis idoneo ; pecherie au.'- anguilles. (S. .\iii.) P.\DFS. — Arbor picea ; la pesse, sorte d'ar- bre dont on tire de la risine ; ol. pade. PADEZENUS. — Mililuai species apud Oc- citanos. (.\. 1372.) PAD!. — F. pro paria : « Jubeo... ut... do- nent eis caballis padi duo, et poledros congre- gans duos. » (.\p. Mab. Anal.) PADOE. — Locus vacuus ffidificalioni aptus; emplacement, lien ban pour bdtir une maison, (A. 1451.) P.\DE.\A. — Pascuum commune ; patural, pdturage conutiun a plusieurs ptiru/ises ; ol. priiluuen, padocnce, pridouan. [S. xiii.) — (vHiae- vis exactio ; droit redcvanre. (Id.) — Strictiori sensu,jusquo domino snlvitur pro pascuis ; droit de pdturage, ce que ion paye au seigneur pour le pdturage. (Id.) PADOENCUiVl. — Pascuum el jus pro pas- cnis : ut Padoena. (A. 1346.) PADOENT'A. — Ead. notione. (.S. xu.) PADUEXTIUM. — Ead. notione. (A. 1325.) PA1)0(;UTL\. — Facultas pascendi aninia- lia in pascuis domini ; droit de pdturage dans (es terres du seigneur. (A. 1171.) PADERNEUS. — Ad prata seu ad pascua pertinens ; de pri ou de pdturage. P.VDRINEA. — Vilis species ; variete de ei- gne. (Petr. de Gresc.) PADU.\(tI.\. — Pascua ; pdturages, (A. 1426.) I'ADUANA SALTATIO. - Tripudii seu saltalionis genus ; la danse appelee parane. (Ap. Mur.; PADUENSA. — Ut Padoena. (S. .xiii.) PADUENTL\. — Pascua et jus pascendi, ut Padoena. (S. xiii.) 1535 PAG MKDI.E ET INFIM.B LAT1NITATI9. PAG 1586 PADUENTUM. — Ut Padoencum. (Reg. feud. PAI)U1IIE. — Pasccre animalia ; faire pai- tre le bitail, iviturer : ol. parlouir, paduit; pa- doi/r. fS. XIII.) ■pADUISAltE.— Kad. notione. (A. 1:263.) PAOULECTUM. — Stagnurn, palus ; marais elang. (Ap. .Mur.) PADULKS. — Ead. notione. (Id.) P.EAXES. — Quaedam imagines noclurnse ; fmitumes, rspritx. ('(ierv.Tilb.) P.EDA lOdAUE. — Docerc; enseigner tns- truirc (A. SS.) P.EDAGOGATUS. — Magisteriiim ; 6duca- tinn, imtrnrtirtv. (Tert.) P.liltAdOOlANI. — Pueri honorarii qui in Palalio minislcrio principis militant, cujusmocii sunt ii qiios inde pngms appclialos viri docti voiiHit ; enfnnts de qualice eleves a la con?- d s princes grr-cs, et doiil les serrices nvaienl beau- coup d'aimlogie nvcc ceux des pages modernes. P/EDAnOGIUM. — Magisteriiim, ut P.f.nA- GOGATUS. fS. Bern.) P.EDOXO.MUS.— Pajdagogiis; tnnitre, pre- crptettr, goiwerneur d'enfanls. (A. SS,) PAEI.ETIS. — Pala;/)e//e ; ol. pncle. (Vet. Inv.) PAELLA. — Sartago ; /JOfVc, poelon ; ol. pnefp, paelle. (A. 1239.; PAEUHIA. — Haji-Rditaria porlio; alihi di- cilur Krareschia et Fratriagh'm. {Tahul. S. Bnrtol. lirtun.^ PAFl'STUNL — Armorum species, L secu- ris ; xnrti> d'anne, peut-etre li>iche ; ol. pa/fus ; (A. 1353.) PAGA. — Solutio ; pnyement , action de payer; ol. pngae. (Pass ) — Pagus, territorium ;/)«ys district, territnire (Ch. Angl.) PAG.VGIUM. — Idem q. Pacata. (A. 1313). PACrALI.V. — In pat/alia dare, id est in pa- gam seu solutionem ; domwr en payement. { Vet. Form.) PAdAMENTU.M. — Solutio ,• payement. {Ch. Occit.) PACAMlLLLiS. — (lobius ; gouion. 1'.\<;ANKNSIS. — Pajranus, pagensis ; pay- san, vi'lngeois ; oL paye. (.4 .S'.S'.) PAGANIili;. — Superalitioncs paganorum a riirislianis lid -i adliuc dubia; obscrvaii soliln;, qu;i' ill ponciliis pas-im proscriliunlnr ; ;);-a^'- (/ur% jimi'nurs. {Cap. Car. .4/.) PAGANK'TS RITUS. — Paganorum religio ; rrliiiiini pti'wnne {Vit.S. Wimrai.) PVGANIMir.VS. — Ead. notione. (A. 132!l.) PAG.VNIS.MU.S. — Paganorum ritus ; le pn- ganitme, la relit/inn pai'enne. iCnnc. Dusiac.) — Mjiliuiiielanornm secta ; I'islnmifme. iMnr. ) — Term |)aganoruiii ; pay^ lin/>i>^pnrlespai''n.i ; o\. pnriiiaiiii'. (Oi'ii. Vil.l — Idem q. plyii'iia ; If'/. I'agamf. (A. lU.) PA<;A.MSSIMUS. — Pagnni^vw ,Tddicli?«i- is ; trri dc'riiUi'' an pagaiiiftnr. (.1. .SS.) PAGAMTAS. — Paganorum mores, pnga- nits faux df.nx, pnien iPass.) — Mahume- ia.nn9,; inusulmaa. [Chr. I'isan.) — Famulus; seruiteur, page. (Pez.) — Dumirms alicujus prae- dii rustic! ; prnprielaire d'nn biea de campagne, iiillagetiis. {.\. 1261. j — Infans cujus cerlis ex causis dilFertiir bapti.«mus ; pa'ien, enfant dont on retnrde le bapteme. (Auson.) — .\pud Saxo- nes, pagensis, ceiisualis, qui Scultutorum civi- li, archi|)resb3'teroruiu ucclesiaslica; jurisdic- tioni suljL'st. [.Spec. S'^tx.) PAG.\.RCIIL'S. — Pagoruin proefeclus ; chef de ciilage ou de dcstri't. {Just. Xov.) PAGARE. — Solvere ; payer. {Ch. Occit.) PA(;.\T()R. — sponsor, vas, fidejussor ; re- pimdant, caution. (.V. 1 '51.) PAGELLA. — Onus carri, idem q. Carbada. (.\. 1340.) — Mcnsura, ead^m q. pEr.xiCA. {Lib. ^ov. Bast, de Tyra.) I'.\GELL.\.RE. — Ad pngellani seu pcrlicam rcensurare ; tnesurer ala pvrche. (.\. 13-42.) PAGELLATOR.— Qui //^^e//rt metitur, agri- mensor ; qui mcsure a la perche, arpcnteur. (A. 1310.) P.VGELLUS. — Pagus ■ minoris ampliludi- nis. PAGELLUS. — Rubelio ; espi-ce de poisson, rou(/et. [II. Nem.) PAGENA. — Ager, etc., ut Pagina. PAGE.NSALENifES. — lidem q. PaGENSES. (A. 739.) PAGENSALES. — Scrvi, ut Pagehses. (S. IX.) P.\.GEXSES. — Ejusdem pagi homines qui una cademque lege vivunl ; «flAiVa»i/5 du meme district, ceux gtii viren' sons la meme lot et le meme conite. {Leg. Long.) — li qui ex papo sunt : crux qui soiit dn pays, qui i/ sont ni's. (Gr. Tur.) — li qui nee summi nee in- fimi ordinis sunt ; ceux qui n'nppartiennent ni aux rangs les plus bns, ni nux rangs les j>liis ele- vf'S dc In socie/e, cpu.r qnisont de la classr mo- yi'n»'> (A. 97(1.) — ."^ai erdoluin plebcs, ejusdem p.Trochiaj ; parmsfiens. (Od. dun.) — Kustici; paysans, rultiraii'urs, rillagcois. (Pass.) — Ser- vi glebm ; ser/i. i Pass. ) PAGI'.N TES. — F. pro Pagensf..';, qui ex paRO pt dintrielu romilis snnl.(.\. 630) PAGEHAMKN I'I'.M, — E. linearis adumbra- lin, (leseripljo; i/csiin. (Jab. Ausc.) PAGI-'.IIK. — Pacisci, ncgotiurn tractare ; trailer, r(-gler nne a/fnire. PACES. — Famuli, GnU. pages. {\. 1378.) I'.VOF.SI V. — TeniMTienluin pngensiiim quod a^\!\^ vUhnagium diritur; tfitere in pnyv^inm, idem ferp est quod trwrn in viflenagium, vel in centum: )'id. Villfnaghm. PVGESIPS. — Pagensis. villnnus, gleba? ob- noxius ; rillain, serf; ol. home pagd. 1587 PAG LEXICX3N PAGESSIUS. — Pagi incola; villageoii paysau; o\. page. (A. 1324.) PAL 1588 I'.VGhTTCS. — Uiminut. ex Paoics, q. vid. I'AGHA. — Solulio ■.payeiiient. (A. 1241.) PAGIA. — Eadem uolione. (A. 1;M0.) PAGINA. — Ager mensura sua definilus ; piece deterre. (A. »Xl.)— <'liarta, instrumen- tuin, diploma ; charle, litre, dipluine, ccrtl. (A. i'2'M.]Pagina sa.vi, lex Uecalogi, le Decalo- gue. (^. Vau\\n.\— Codex,- livt-e. (Agnel.) — F. folium lusorium -jCarte (ijouer. (A. 1337.) PAGINALIS. — Epistolaris; de lettre, e/>is- totaire. {Co»r. Ifisp.) PAGINA LITER. — Per paginas ; par pages. (Isid. Pac.) PAGINA RE. — Breviter scribere, summa- lim de re aliqua disserere ■,icrire (Vune maniere abregee, trailer sommairemeni wi sitjel. (S. Am- br.) — Notabreviori sibiiiue propria charlam vei codicem per paginas insignire ; parapher un registre, un cahier. (Chartar Gellon.) — Com- pingere : representer, depeindre. (S. Paulin.) PAGINATOR. — Aliis videtur, idem q. Com- pactor, qui paginas et folia in codicem compin* git, Gal. relieur ; aliis vero qui paginas exornat picluris ac vineolis ; Gal. enlumineur, mtniatu- risle. {Chr. Wirdes.) PAGITA. — Idem q. Pagensis, — rusticus, servus glebae. {Clir. Clus. Bon.) PAGIUM. — Idem, ut videlur, quod Pea- GIUM seu Pedagium. ( Leg. Norm,) PAGIUS. — Famulus ; servileiir. domestique, page. PAGLERIA. — Palearium vel palearum aceryus; las, nieule depaille, lieu oil Von serre la paille . ol. paillier. [St. Monl. Reg.) PAGLIAniCIUM. — Cohors ; basse-coiir.{Ch. Sic.) PAGLOLA. — Auri bracteola ; paillette d'or ; ol. paillole. (St. Asl.) PAGXAGIUM. — Ideni q. Pagagium. (A. 697.) PAGNAROLl. — Immoderatae Iselitise indi- cia, Gal. foties. ( Ap. Mur.) PAGXl. — Sportfe scu amplae fiscinae quae equis clitellariis inaponunlur; paniers. (fj. Dalph.) PAGXOTA. — Domus eleemosynse apud Ha- les: ^'id. PiGNOTA. (Mart. Anecd. ) PAGO. — Ager, ul Pagina. (A. SS.) — Ins- trumentura, ut Pagina. (Chartul. Aptens.) — Pro compago. (Rab. Maur.) PAGORIZARE. — Placare, lenire ; apaiser, adoucir. ( T'ei. Gl.) PAGOTUS. — Calo, inermis, ignavus ; gou- jat, valet, luche. (S. xiv.) PAGRUS. — Piscismarini species; sorle de poisson de mer. ( ]'et. Gl. ) PAGUA. — Idem q. Paga. PAGUM. — ("ontractus, ut Pactum. (A. 878.) PAGUS. — Pars regionis ; cerlaine etendue d'une contrie f'regio,) une des dicisions ierrito- riales de I'ancienne Gaule. (Pass.) — Ager, ter- rilorium, comifatus, districtus ; territoire, juri- dictton, ressort, pays. (I-'ortun.) — Collegium ; college, corps de metiers. ( ]'et. Gl.) PAIA. — Solutio ; paye. (Greg. IX PP.) PAIAMENTUM. — Solulio; payemenl. (A. 1416.) PAI ARE. — Solvere ; payer. {C/i. Angl.) PaIELLA. — Certa lignorum mensura, apud Tolosales ; mesure pour le bois equivalant ii peu prrs au St ire ; ol. pagele. PA1(;A. — Idem q. Paia. PaILHU.M. — F. idem quod Pastio, census vel tribulum pro glandatioiie el jure pascendi porcos in silva domini ; VH. Pastio. (A. 1231.) PAILHUSSA. — Culcila straminea, paillasse. (A. 1375.) PAILLARDUS. — Scortalor, libidinosus ; dcbauche, paillard. (St. S. Capel. Paris.) PAILLERIU.M. — Veclis fcrrea, quiainslar pali ; levier de fer. (.\. 1381.) — Locus ubi pa- lea; reconduntur, horreum slramineum ; lieu ou I'on emmagasine la paille ; ol. paillier. (A. 1342 ) PAILLO. — Pannus, velum, quod domibus, prwdiis aliisque possessionibus, vel ratione gardix\e\. hypothecse, apponilur ; ]'id. Bhando. (A 1316.) P.A1RARIUS. — Lapicida ; maton: (A. 1370.) PAIHOl.A — Lebes minor ; pelil chaudrnn ; ol. pairnl, pnirole. (A. 1218.) P.\.IS.\XUS. — Rusticus, qui in agro habi- tat ; habitant dc la campagne, paysan. (Mur.) PAISARE. — Hue et illuc errare ; aller cci et lii, courir lepays. (Rolland. Pal.) PAISXAGIUM. — Idem q. Pastio. {Chr. Bonx Spei.) PAISSELLARE. — Idem quod Paxillabe. (A. 1270.) PAISSELLATOR. —Quipai'sselliisseu paxillis vineara fulcit ; o!/yrier ^ui ew^e les vignes avec dcs echalas . { T'e/. Ch.) PAISSELLIA. — Actio vineam paisssellan- di ; action de garnir la vignc d' echalas ; ol. pais- sellement. (Id.) — Paxillus ; Echalas. {Ch. Oc- cit.) PAISSERIA. — Palorum contexlusac series, piscium capiendorum causa ; lieu ferme de pieux dans une riviere pour prendre les poi'^sons ; ol. passierc. (A. 1133.) PAISSERO. — Ager molendini : digt'.e, chaus- see d'un moul'in. (A. 1327.) PAISSO. — Pastio porcorum in silvis, jus eam exigendi, jus quod pro eo jure solvilur ; pdlure des pores dans les bois, droit d^ les en- vnyer pdlurer, redtvnnce payee paur I'exercice dc ce droit ;ol. poisson, pain el glandage. (Pass.) — Licenlia glandes colligendi; permission de ramasser le gland ' ol. poisson. (S. xiil.) PAIUM. — Solutio, ut Paga. (S. xiii.) PAL.\. — Venlilabrum ; pelle a vanner.iTerl.) Hinc frumentum de prima pala, quod semel est venlilatum. (Cliartul. eccl. Auxit.) — Pala al- laris ; lid. Palla. — Fossorium inslrumen- tum quo solum verlitur ; pelle. (Chr. Wandesh.) — Inslrumentum coquinarium, batillum ; pelle it c/iarbon ou rechaud. (A. 1333.] — Stipes, pa- lus ;pieu,poteau piquet, principalcment I'instru- i 1589 PAL MEDliE i£T INFIMjE LATINHATIS. PAI- 1590 mentdu supplice de I'empalement. (A. 1459.) — Vid. Pal-K. I'ALACIUM. — Pro palitium, contexlus et series palorurn ; pali'ssade. (Mur.) PALACTA. — Pila; boule. [A. SS.) PALADA. — Contextus ac series palorum ; paliisaile. (Mur.) PAL/E. — Fines p^?A- dcsignalEG ; limitesdi- signees par dcxpoteaux. {Hist. Trevir.) PALi£STRA. — Qui in palteslra deccrlit, alhlcta ; lutteur, athlete. {A. SS.) PAL.'ESTllAHE. — Luctari, ceiiare ; lutlo; combat t re. (A. SS.) PAL/ESTRIZAKK. — Ead. notions. PALAFIIKDIIM. —Idem q. PALAF.tEnus. PALAFRI'lHUS. — Equus agminalis quo- rum usus in viis niililaribus ; chtval de service, cheval d'aUure douce pour lea voi/agcs ; ol. palc- froi. PALAFRENALIS. — Ad palafrenum perti- nens ; de pale/roi. PAF.AI''IUv\Al{IUS. — Equiso, (\m pain f re- des seu equos curat, sen etiam qui staijulis re- giis curat ; gargon d'ecurie, ou chef des ecuries niynles. I'ALAFRFXEUIUS. — Kadem nolione. PALAFilEXUS. — Idem q. 1'alafredus. PALAFRIUUS. — Kad. notione. PAL.VGIUM. — Tributum pro liccntia navi- gia exonerandi ; droit seigneurial paye jiar les naviris gni ahordcnt nu rivage pour drchargrr leurs mnrchandises ; ol. palagc, palaige, pellnge. (Pass.) PALAMEISIUM. — Crates, ni fallor, in qua ca?ei reponuntur. [St. Mont. Keg.) PAI-AXCATLI.M. — Contextus et series pa- lorum ; palissade, rangee de pieux. (Ap. Mur.) PAI>ANUArUA. — Xavigii species, vaisfcait ou barque plate ; ol. palandrie, balandre. (Ap. Mur.) PAI.AX(!.\. — Fustes teretes qui navibus subjicionlur, cum altrahunlur ad pelagu.<, vel eliam cum ad littora subducuntur ; rouleaux de Ituis pour le deplaconent des narii-es { J^et. Gl.) PAJ,ANauf. Vosiens.) PALEAKITIUM. — Slraminea cu'cita ; paillasse. (A. SS.) P.VLEARIUM. — Locus ubi palrse rcponun- tur, ul Paleare. (J. de J.) — Tugurium paleie tectum ; chaumiere, nmisonnetle couverte de chaume. {A. SS.) — Pedis qua; sub cello bovis fluitat hue et illuc ; la peau de dessous le cou des bceufs. (J. de J.) PALEATCS. — Bicolor vel eliam multiplici colore distiuclus ; orne de deux ou de plus de deux couleurs. (A. 1419.) PALECTUS. — Arniorura genus quod pal- mulani lusoriam, Gal. palette, refcrret, sic ap- pellari vid(!liir. (Ajsfc. Angl.) PALED. — Idem q. Paleatus. (Ap. Mad.) PALEFERNARIUS. — Lquiso, ut Palafer- HAHIL'S. PALEXCUM. — Vallum ut Palitiim. (A. 13(13.) P.\LE\'JA. — Contextus ac scries palorum ; palissade. (Ap. Mur. J PALENCREdA'lL'S. — Nassa; species ; .<;o;7e dc nnssp. {.SI. Mas.) PALEOLA. — -Vuri braclea ; paillette d'or ; ol. paillolc. (A. 12C9.) PALEROIUM. — Ornamentum ; ornement. (Anast.) PALEItlA. — Locus ubi reponnntur pa^cw, lit Palkare. (A. 1460.) — \ggrs , qmA paiis continetur ; digue, chaussee. (A. 1449.) PALESCARMUS. — Xavigii genus, apud Italos. PALESTES. — Mensura unius palmi mino- ris. (S. Hier.) PALESTRARE. — Locum ;ia/ea spargere ; joncher, oarnir de paille. [H. Occit.) PALESTREXAIUA. — Locus ubi po/eaj re- ponunlur, ut Paleahk. (A. 1366.) PALKT.V. — Annulli pars quie gemmam co- hibcl ; rliaton de bngue. ( Vet. 01.) — Pala, ba- \A\\nm\pelle. (k. 1470.) — Mensurre frumen- tariie species ; cerlaine mesure povr les grains, [liegest. I'arlam. Paris.) P.VI.ETARE. — Pugnare, proprie ad palus, quibus urhium et caslrorum miiniuolur et se- piunlur ingressus, dimicare; combatire, esrar- moncher, principalenienl aux palis.sndes d'un chateau, d'une ville, d'un camp ; ol. paleter. (Pass.) PALETARIUS. — I-', faber ferrarius seu granorum mensor ; jorgeron ou mestireur de gi'ains. [G. Chr.) PALETATIO. — Actio paletandi pugnandi ; esiarmoHchc, principnlement cclle qui se fait mix palissades d'une place ; o\. paletis. (Contin. Nang.) P.\LI<7rEr;lUM. — .(us quod onmpetit do- mino pro m^nsuratione frumentaria per /'O- letas ; droit seigneurial sur le mcsurage des grains. (A. 1364.) PAL?:TTrjS. — Vectis ; levier ; oL palel. (A. 1283.) PALETUM. — Discus, orbiculus ; palel a jouer ; ol. paleste. (A. 1362.) PALETUS. — Idem q. Palecius. PALEUNCUL.E. — Parva palea ; petite paille, hrin de paille. (A. SS.) PALEUS. — Stramineus ; depaille. (A. 1308.) — 17(7. Palleus. PALEZARE. — Vox Italica, derlarare, de- nunliare, indicare, quasi palam facere ; publier, unnoncer, signaler. (A. SS.) PALEZIN'E. — Idem quod Padelenga, an- guilia procerior. (A. 1080.) PALl'ERRUM. — Inbtrumentum ferreum muris subruendis aptum, vectis; gro.f levier en fer, Vasconic. palfer. (A. 1404.) PALFORCA. — Fustis bifurcus ; bdion 1593 PAL MEDI.E ET INFIM.E LATINITATIS ol. paiifourche, pan PAL i594 fourchu, sorle d'arme fore. PALREDUS. — Pro Paravebedds. PALll.VRDUS. — Hurao nihij ei infimpe condilionii ; lioimne de ricn. ' H. .Veni.) PALIllUilU.M. — Locus ubi palese condiin- tur, horreuiii, ut P^r.KABiuM. (A. 130G.) PALHEItUS. — Eailein nolione. (A. 1?!40.) PALIll'X'il. — Pricbtalio qu;e fit ex palea ; droit xeiyiicitrial sur la palllc que rucoltcnt lex vaxsaux. (A. 12G6.) PALlllXU.M. — EaJcm no;ione. (A. 1315.) PALIA. — Pro Palla. (A. 1212.) PaLICIUM. — Ul i'.aiTiL'M. PALIFICAIIE. — Palam facere, exponere, declarare, ul PaliiZake. (l)leJ. Monach.) PALIFICATA. — Idem. q. Palitiom. (Ap. Mur.) — Opus acu pictum ; ouvrage hrode, brodcrie. (Id.) PALIFK-ATIO. —Series palorum ad con- tinend;i3 iiiolendini aquas ; harraye. (A. 1311. J PAMFIC VTURA. — Tflonpi species quod pro /;(j/(S, quibus tluviorum rip.T contin'ntnr sulvebatnr ; seu pro facultate ligendi pnlu^ nd ripas, od quos religentur naves ; droit, rede- vance pnur lex frais d'entreticn des palissndds etahlies le long des rives dun cours d'uau pnur les conseroer, ou pour la permission de planter di-s pieu.c d'riinarrnye sur le lord de ces cours d'enu. (A.Oo-i.) PALl.MPSESTUS. — Membrana ilerum abrasa, charta deletilis ; paliinpsesle, parche- niin que I'on a gralie pnur y ecrire de nouvtai'. PAF-IN(;A. —Agger, quod /jr/Zw continenlur, gicdiclus ; chauisee, lerrassement, retranc/tement. (A. 132;).) PAI.iNGENESIA. — Regeneratio alter na- lalis : pnlinyenesie, rcgimerntion, renaissance. (A. !I6'J.) PALIXODIA. — Pnlinodia Dei, quodvis canlicum ; slrictiori sensu, conlicura Te Jkum laiiilinniif \ cantique, chant religifU, le Te Di'uin. PAI.INUM. — Idem q. Paiiif.um. (A. 1314.) P.VI.Io.sys. — Dives, qui /;fl///') dnrsurn le- git; ric/te. qui porle manteau. (\V. de I'od. Laur.j PALIU'i'UM. — niminut. a pnUium, voslis speciep. [Invent. \'et. Thesaur. Sfd. apnslol.) PAMPdUILS. — Idem q. Palakiifdus cquiis gradarins. (A- 1271 ) P.M. IS. — \'e.\illi baculus ; humpc de dra- peau. [U. .\>m.) I'ALl.sKlCTUnA — Idem q. Palikicatuha. PALISSATA. - Idem q. Pahvium. (A. 1371.) PAMTIO. — Eadem nolione. (Mnr. i P.^I.ITIU.M. — r.ontextus ae series palorum; palissude, rnngri' de pieux ; o\. police, pntis, (W. Hril.) I'.M.IUM. — Idem q. PALirii'M, vil locus /<'?- lis circuiuseplus. (.\. l.'U7.) — Pni-mium equcslris vel pedrslris dccuisionis ; Isic dici videlur, quod victor i)allio sen paniiD scrico, alleriusvc preliosioris materiic donabalur) ; prix de la course h pied ou d, cheval. (Mar. ) PALIUS. — Sericus ; desoie (A. 1301.) PALIZATA. — Sepimenlum e palis ; palt's- sadc. (.Joan. Slel.) I'ALLA. — Globus ; halie, Louie A.) SS.) — Aulajum, peplum, alia qua; ejnsdcm generis; tenlnre, tapisserie, tapis ; ol. paile, palle, paele palie. priliot. (Pass.) — I.inleum quo tegilur altare, lineus pannus eonsecratus super quern exlenditur corporale, corporale ipsum; nappe d'antel, grand corporril. (Pass.) — Corporale minus, qoo tegitur calix ; le petit corporal, carre de lin soutenu par un carton dont on cou- vre le cnlice, la palle. Pas.*.) — ■ Palla sepulcrn- lis, (|ua sanctorum et honoratorum teguntur sepulcra ; drapmorluuire, draperie dont on re- couvre les tornbeau.v. (S. xi.) PALLACIUM. — Pro Paiatium. PALLAXCA. — Conlextus ac series palo- rum ; pnUssade, ranyee de pieux. {Ann. Cwsen.) P.VLLAXDIOXKS. — Navium genus, quoe Iraducendis equis sunt idonew ; natures pour le transport des chevaux. (A p. ISIart. Anecd.) PALLARE. — Pro palari. (Alb. Mus.) PALLAREXSES. — Mendose pro Pavebses. PALLASIIJS. — Pro balasius, carbunculus ; rvbif b'llai. {A. SS.) PALLASSA. — Slraiuinca culcila ; paillasse, (A. c. 1500.) PALLATORirM. — Pro pnrla'nt ium, locus fcilicet in monasterils virorum.iubi excipieban- tur visilaturi ; parloir. (A. 12oS.) PALLEA. — Ut supra Pallanca. (A. 13i5.j — Aiilfcura, vel polius pannus sericus ; drape- rie, lenture, ou eto/Je de soie. (A nasi.) PALLEARICIA. — IVrf. TiiCTORA. P.ilJ.KAIUCIlS. — Stramineus ; de paille. (A. 1341.) PALLEARIU.M. — Slramen ; lilicre. (yecrol. Vet.) PALI.EOO. - Pallor ; p ramus ; branche de palmier. PALM< iSl'S. — Victoriosus; vainqtieur.(\i\i\.) PALMULARIU.M. — Idem q. Pauiatia. P.VL.MUS. — Mensura pannorum ; palmc, mesure de longueur parlicuhrremcnt employee pour tes lissu.i. (A. 13.")l.) — Ofticiiim Dominicii- Palmaniin ; I'O/'fice du dimanchc des Ramenu.T. {H. Nem.) PALOr.tiPIA. — Palorum cupin, series et Contextus; palissadr ; ]'id. Paiium. P.VLOERIU.M. — Locus, ubi cxcipiebanttir visitaturi in monasleriis virorum ; parloir. (A.. 1278.) PALOMERIA. —Idem q. Anchobagiom. {Ch. Hisp.) PALONGATA. — Septum e palis in flurai- ne, aul aquis factum ; enceinte de pieux etablie dans uii cours d'eau. (Pet. de Vin.) PALON'US. — « Guillielmus Caneti accepit unum palonum, cum quo alium... perculere nisus fuit. » (A. IS'/O.) Palon Callice genus va- sis el e terra facti. P.Vl.OilICUM. — Columbar \pilori. PALOTA. — Pro pilota. PALPA. — Monetae species ; an eadem q. Paupaillola. (A. 1465.) PALPABILITER. — Manifesto evidenter; ividemment, clairement. {Vet. Cod.) PALPAXISTA. — Palpatrix ; celle qui fjalte, pateliue. {A. SS.} P.V.LPARE. — Vibrare ; brandir. (Gauder.) PALPATICUS. — Palpabilis ; palpable, sensi- ble, tangible. (A. SS.) PALI'ETINUS. — Idem q. Parrapanda. PALl'ITARE. — Palpari, prcctentare ; tou- cher, palper, essayer. [A. SS.) PALPITATIO. — iJubilatio, hajsitatio; Wsj- tntinn, embarras, incertitude. (.\. 1273.) PALSIACUM. — Idem q. Palitrm. (//. JS'em.) PALTONARIUS. — Superbus, ferox ; orgueil- leux, fier ; ol. panlonnier. PALTUM. — Teli genus ; espece de trail. (Laur.) PALUDANDUS. — MililiiE ascribendus. (Bait. Gl.) PALUDELLUM. — Palliolum ; petit manteau. {Iteq. Tertiar.) PALI'MBACU'S COLOR. — Columbinus ; couleur gnri/e de pigeon. (.\.rc. .\ug.) PALU.MBARIA. —Idem q. pALUMBAniuM. PALUMB\RIL"M. — Locus ubi palumhes ni- dificant ; lieu o>i nichent les pnlombes, cohmbier. (A. i^l7.) . ,. ,. ,. PALUS. — I'ossonum ligneum seu ligo li- pneus, quo terra erigclur ; pellr de hois. (Lex. Sal.) — Lignum acutum quod in terram de- figilur ad snslinendam srpem ; etiam paxillus quo su.-lcntalur vitis ; potent, echalas. (Leg. Darbar.)— Ager pascuus; pdtis. (A. 12:i4.) — Palus justitiarius, furca ; (ial yibet, potence, seu palus cui alligal)anlur servi virgis caMlendi, C.al. /oteau auquet on attnchait Us esclave.-i qu'on voulait /huetter. (Lex. Long.) PALISTRES. — Aucro, seu analcs silvalicoe ; oiessauvages. (A. HOit.) PALUSTIUCUS. — Paluslris, paludojus; viar' cai/eu.r. PAI.VITA. — Pro peli'is. {A. sS.) PaMUX'M. — Veslis pastoralis ; habit de liergv.) PAMHKMl'M. — Tela gossypina, facta ex bomliace ; \'id. Hombax. PAMdNAHILS. — .tdiluus cuslos ecclesiiB in Act. S. Procopi, ubi legend. Paiiamonaiiius. ' PAMPA. — Squama; ecaiUe. (Can. JJibei-n.) 1599 PAN LEXICON PAN 1600 PAMPFLlM. — Tentorium, pro Pai-H-Ui. PANAfj V'lOR. — Qui/>o»)a^/Mwexcipil acre- cipilpro domino silvas ; recevoir du droit de pat- nage; Vid. Pamnagium. PANAGIA. — Panis Lenedictus ; Gra'cis dic- tus TiayaY''* ; paiii lieiiit. [Reg. eccl. litres.) PANAfilUM. — Panis confeclio ; fabrica- tion dn pain. (A. IHHo.) — Onsus pro plnnda- tione, ell'., ui Pannahium et Paptio. (S. \n.) — Pro Appanagium, dos seu legilima porlio bnnn- rum tilia; collala ; apportumernent fait anx fill:s quand nn les mariait. (Paul. Emil.) PANALATA. — Monsurte agrariee genu? ; sorte de niestne de terre : « Tres panalalas ne- •moris. » (A. 1269.) — Mensnra frumentaria ; tncsure pour les grains: Vnamjmyialatam hordei. (A. 1410.) PAN A I. K. — Mensura annonaria; mesure pour les (p-ains : <. Maum panale de frumento. » (A. loOO'.) PANALIS. — Eudem significatu. (A. 1336.) PANAUIUM. — Locus vel vas ubi panis ser- vatur ; lieu ou ustensile oii on garde le pain. (Isid.) PANAROLUS. — ¥i%ce\\a ; petit panier . (Ap. Mur.) PANASTICUM. — Jus pascendi porcos in silva domini ; droit de [aire paltre les pores dans les bnis du seigneur ; Vid. Pastio et Pannagium. PANATA. — Panaria annona. {Cone. Perp.) PANATARIA. — Officium panetarii, etc., ut Panetaria. (A. 1333.) PANATERII. — Kcclesiaslici quidam sfecu- lares, quibus ex prioralibus a S. Victure Mas- sil. drpendentibus certa annni reditus porlio ascripla erat, ea condilione ut monasticam vi- tam proiiterentur, sed ab ea Jege sese tandem exeraerunl. PAN'ATICA. — Commeatu.s, militaris anno- na ; approvisionnemnnl, provisions miUtaircs. (Ann. Gen.) PAXATIO. — Panis confeclio, ars pisloria ; art de la fabrication du pain, boulangerie. {,St. eccl. Tiitel.) PANGA. — Subsellium, sedile ligneum ; banc. [St. Fl.) PANCALIA. — Idem q. Bancale. PANG AREA. — T'id. Yotarea. PANCRREA. — Lorica quae scilicet ventrem legit, quem Oalli pans? vocanl; parlie de I'ar- mure qui convrait le ventre ; ol, panchiere, pan- ciere. (Const. .Vict/.) PANCEROXUS — Sagura militare, quod p^nceri,v sen lorica; superinduebatur ; espece de camrpieque Con metlait pnr-dessus la cuirasse. (Ap. Mur.) PAXGHARTA. — Qu«vis chsrta, diploma ; maxime vpro diploma quo rex bona ecclesiEe sen monaslerii omnia confirmabnt, prfficipue post arnis-a instrumenta ; jonncflric, titre, char- te. pnrtini'ierptnent dipt/)m.r par lequel vn prince confirmait Irs donations fniti's a xmn eglise ou a line abbaye svrtont quand les tiires de propriete araienl eie perdus. PANGHRA. — Rapina; vol, rapine. [Vet. Gl.) PAN(^HRESTA. — « Infantes qnoque parvu- los contumaces, quos morigeros minpe ac feru- lae non afficiunt, interdum panrhresta atque hlanditi;e ad ohedientiam traliunl. » (Salv.) Ex Graeco iTivypT,^-:^, cruslula. PAXCIA. — Abdomen ; ventre, panse. (Id.) Pancix variorum, pclk-s murium ponlicorum ; peaux de martes. (Ap. Mur.) PANCIARIUS. — Perpcram pro Pautiarius, parlium faulor. (Clem. IV PP.) PANGIATUS. — Ventrosus ; ventru. (Ap. Mur.) PANGITONUS. — Thorax, lorica ; cuirasse ; Tid. Pancekea. PAXGKETA. — Tabulatiim machinis belli- cis sjslinendis idoneum ; planclier, plate-forme. (Ap. Lud.) PAXOO. — Idem q. PaNca. (St. Flor.) PAXCOGOLLUS. — Caupo, a pancia, ven- ter, et gala, gula ; aubergiste. (St.. Cad.) PANCOSSERIUS. — Pistor ; boulanger. (A. 1351.) PANCRATIARI. — Flagellis aut lormentis subjici ; etre applique a la torture. (Pap.) PANCRATIARIUS. — Pugil, athleta \athlele. (Vet.Gl.) PANCRATIUM. — Tormenlum ; torture. { Vet. Gl.) PANCTELLA. — Longurius ferreus ; pen- ture: « Pastes, clavellos, panctellas, serraturas et alias materias necessarias ad portas. « (H. Nem.) PANDAGIUM. — Vadium, pignus ; gage, caution. (A. i2'45.) PANDARE. — Pandtim vel bandum, seu bannum opponere ; opposer ban, mcttre ban ; Vid. Pandum et Bandi'M. Proprie vadia seu pi- gnora capere ; prendre des garanties, dcs gages, saisir ; ol. panner. PAXDARIUS LANvE. — Qui lanam psctit, carminat ; peignsur de laine. PANDATIO. — Jus bandum opponendi seu emcndas qua- hinc proveuiunt cxigendi, seu polius pigiiorj capiendi ; dioit de mettre ban sur une chose et de percevoir les amendes resul- tant de I'exercicede ce droit, ou dc prendre des gages en garanlie d'une creaace. (A. 1137.) PAXDATOR. — Qui pandum, seu bandum apponit, apparitor ; huissier, sergent. PANDEGTA. — Non solum hacvocedesi- guantur libri legum a Justiniano digestarum, sed eliam, ut ait Papias, Vetus et Novum Tes- tamentura. Pandectx etiam dicuntur Glossse a Matthii'O Sj'lvatico, medico Salernilano, con- p 1 n n 3 1 1P PAXDIARE. — Ut Pandare. PANDITUS. — Apertus, pro Pansus. (.4. SS.) PAXDOCHIUM. — Taberna, ebriositas ; lieu ok Von hod. cabaret, ivresse. (Ugut.) PANDOCHUM. — Hospitium publicum; h6- tellerie. anberge. (A. 1310.) PANDOCINARE. — Cauponam exercere ; vendre du vin a la taverne, faire le metier de cabaretier. {A, SS.) 1601 PAN MEDLE ET INFIMiE LATINITATIS. PAN 1602 PAXDOX. — Ebriosus, gulosus, leccator ; buveur, ivrogne, gourmand. (Ugut.) PANDUXAllli. — Caupoiium exerccre, age- re; cerevisiarn vpnum expnnerc, alque adeo conficere ; faire le metier de caharetitr, fabri- quer et vcndre de la b'lere. {Syn. Sador.) I'ANDUl'iA. — Md. I'A.NDUKIZAKK. I'A.NDURIZARE. — Pandura canere : est autem/;au(/urainsli'umeulurnrausir,uin-ro!/')poov Pulluci, cujus ruenlio csl apud IsiJoium et alios. PANEARIUM. • - Cista, canislrum ; panier. (Ap. Mur.) PANEFICA. — Quai pancm vcnalem facit a vendit ; botdantjere. {Vet. Cumpat.) PANEFICUS. — Qui panem facit, ac vendit; boulanger. (Id.) PA\EGE\/J. — Pro P^mgeria. PANEnORISARE. — Panesustentare ; nour- rir de pain. (Ugut.) Au fig. : << I'anigorizamur quotidio susteotamentis ])ei. » (S. Aug.) P.WELLARE. — In paginam referre; ins- crire sur un regislre. [Ch. Angl.) PANELLUM. — Pulvinnr, ut videlur ; cons- sin, Irnversin. (Lib. Ord. St. Vict. Par.) — Schedula, pagina, pagella ; htl/et,page d'un U- vre. — Instragulum, ephippii genus ; sorte de bat ou de selle ; ol. paneau, panel. {G. Chr.) PAXELLUS. — Itetis species ; espi'ce de filet de peche ; ol. panneau. (A. 1233.) — Parvus panis ; petti pain. [si. SS.) — Fax, tcuda, tor- clie, flambeau. {St. Verc.) — Mensura annona- ria, eadem atque Panalb. (A. 1217.) P.ANELUS. — Retis specie?, utPANELLUM. PAXEMUS. — .^[ensis Orientalium, qui Ju- lio Hnmanorum respondel. (A SS.) P.AXI'IRA. — Hnpina ; vnl, rapine. {J'ei. Gl.) — (iranarium, apud Hispanos; grenier. {A.. 1591.) PANERETTA. — Diminut. a panera, canis- tnim, cophinus ; petit panier, petite corbeillc. {A.SS.) PAXERIU.M. — Pro BANNiiniUM, vexillum. (.'Vlbcrt. Arg.) — Mendose pro Paxeiuum, pa- lorum srries. (A. 1233.) PAM':itiUS. — Sporta, corbis ; panier. {St. Are/.) — Pistor ; boulanger. {'fab. Dun.) P.'VXI'^RN.^. — !•'. perna ; 7V/»j^on. {Tab. S. Trin. Cad.) PaXERUM. — Cista, area; panier. (Pas- sim.) I'ANESCULUS. — Parvus panis ;yje/(V pain. (W. Thorn.) PAXESTAItlUS. — Qui panem conficit ; boulanger ; ol. pjaneslier. P.VNESTI.N.V. — Area ubi panis conficilur vel asscrvatur ; coffre a pctrir onsrrrer le pain, huche. (A. 1 -476.1 PANK'l'A. — (>.)ui, vel qii;i' facit panem ; boulanger on bmilangl^re. (I'giil.) PANKTAItlA. — (Ifliciiim panetarii, sou quod ad ejus luiiiisturium partinet ; panelerie, office de panelier ou ce i/ui est relalif a cct of- fice. (A. 1312.) — Cellarium, seu locus ubi conficilur panis; lieu ou se /ait le pain. [G. Chr.) PAXETAIllUS. — Qui panem conficit ; pis- tor (maxime vero ila appellabant officialem domesticulum, qui men=aj panem, raappas, et manutergia subminislrabatj ; boulanger, pa- nelier. (Pass.) PAXETUS. — Parvus panis ; petit uain. {A. SS.) '^ PAXFIEUS. — Xavis species apud Genuen- ses ; sorte de navire. (Ap. Mur.) PAXdlTtJRIllLM. — Locus ubi muUi simul canuiit, idem q. Cnuhus. (Ugut.) PAXIIYPERSEBASTUS. — (ir. TtoivjTrtpoEea- 7T0,-, totus .Augustus, titulus novie dignitatis in imperio Constanlinopolitanu qua piiinus Ale- xius Comneniis iuiperator Michaelem Paroni- lam ufiinem suum ornavit ac Ciesarei tbroni parlicipem fecit. P.VXIBULUS. — Sic dici videtur equus cli- lellarius, seu qui cistas, <;all. pam<>rs, porlat. (Bencd. abb. Petrob.) P.\M< ELLUS. — Parvus panis, ul Panktus. PANICEUIUS. — Idem quod Panetarius. PAXICEUS. — Qui ad panem special; de pain, qui est relatifau pain. {A. SS.) P.VXIL.HIU.M. — Pauicum, minulioris grani species, idora q. Panicium. (.-1. SS.) PAXICISSOR. — Pro Pa.nnicis. PAXICIU.M. — Genus annonae, qua in qui- busdam locis homines vice panis sustentantur ; pfinis. ' I'gut.) PAXICI UM. — Eadem notione. iChr. Fars.) PANU:0CTAR1US. — Pislor ; boulanger, (Chrysol.j PANIFfilR. — Pro Panieex. (A 1279.) PAXIFEX. — Eadem notione (S. .\iii.) PAXIFICARE. — Panem flngere, coquere ; faire le pain. {A. SS.) PWIFICUM. — Locus ubi conlicitur panis, ut P-^NET\RIA. {Vrt. Gl.) P.VNIFICUS. — Qui panem conficit, pistor ; boulanqer.{Vel. Gl.) I'AISIFIL. — Ut Pankilus. P.VN1G.\R0L.V. — Lampj'ris, inseclum noc- tu iucens ; ver lu'sanl. (.1. SS.) P.VNK'iKHl.V. — Forum ; marchi- : « Panige- riam, id est conventum reium venalium. » .\p.) Mart. Anted.) PAN'IOLU.M. — Pro Planolium. P.VXl.'^. — Tumor, non alius, sed laliis, ma- xime in verlice, aut in alis, aul inguinibus,' tumeur, hiujie. ((iOls.) — .'^acra Eucharislia ; le pain eucharistique, i'L'ucharistic. (Pass.) — Mensura frumentaria ; mrsurc pour les grains, boisscau : ol. pain. (IVY. Ttrrag.) — yiia?vis prestalio, etinm pocuniaria ; mtivance en natu- re ou en urgent, tout droit seigneurial. (Pass.) — Victus ; nourrilure. nUm<-nt. {Lex Sal.) — Panis xstivalus, panis mucidus ; pain moisi. ( ]'et. Gl.) Piinis armigerorinn, qui faniulis dari skAoX; pain a I'ltsnge dis ecutfCrx rt servileurs ; (il. pain d'csci'ip'r. {.Man. .-In g I.) Pauls a.^per, aler, furfuraceus ; pain bis. ((ilab. Rod.) Panis d(' aula, abbalis ; pain d'abbe, celui i/ue l'<>n serf ii> beolus, eulogia, panis a sacerdole consecralus ; pain H'i03 PAN LEXICON PAN 1604 bem't. {A. SS.) Panis bi'scoctus, nauticus; bis- cuit dc liter. (Abb.) I'miis bisus, aler ; pain bis. {Moil. Amjl.) Panis bu/felus, siligineus ; pain de flew dc farine, pain btanc de choix. {A. SS.) Panis cutnlalus, leviter coc(us; echaude. {Char- tul. S. (jtii-m. Paris.) Panis ranoiiiriis 8eu capi- tulnris, parvulus panis qui unicuiijue canmiico quolidie proebetur ; petit pain que t'on donne chaijiie jour aux chanoines ; ol. pain de chanoi- ne, pain de chapitre. (Pass.) Panis cantabrus, iarlviTaccus; pnin noir, pain tres-grossier. [A. SS.) Panis analis, pro refectione vesperlina ; pain pour le souper. [Vet. Cod.) Panis conven- lualis, quo vesciturconvenlus ; pain du convent, pain ii V usage de la communaute. (Tabul. Fis- cam.) Panis eleemosynarius, qui ad eleemosy- nas dislribui pauperibus sold ; pain que t'on donne aux pauvres. (Silv. Giral.) Panis cu)'ialis sea de curia, qui ad usum doinitii coiiBcitur ; pain curinl, celui qu'un serl auseigneur. (S. xil.) Panis fbsli, qui diebus festis apponllur cciiisue- to delicalior ; pain en usage les jours dc fete. (A. 1471.) Panis focagii, qui pro focagio solvi- tur ; redevancc due par chaque feu ; ol. pain de feu. (A. 1333.) Panis forestx, pra3statio pro jure ulendi in foresta ; redevance qui se paye pour le droit d' usage dans les bois d'autrui. (.-V. 1319.) Panis jortis el durus, supplicii genus apud Anglos ; pain fort et dur, supplicc dmit etaient punis, en Angleterre, ceux qui, accuses de fetonie, refusaicnt de repondre nu juge. (I'ass.) Panis gradilis, qui ad gradus plebi dislriltue- batur ; pain qui se dislrihitail au peuple de Cons- tantinople. (Cod. Th.) Panis grisus, ater ; jiain bis. (A, SS.) I'anis hebdoniadarius, qui forle uni hebdoraadi sufficit alcndo homini ; le pain ne- cessaire pour nourrir un homme pendant une se- maine. [A. SS.) Pnnii liospitum, vel ad hospi- tem, quo refici solenl hospiles ; pain que I'on donne aux visiteurs. [Cbartul. S. Vandreg.) Panis tnatincllus, f. qui ad jenlaculum appone- balur. (Id.) Panis mellitus, is qui Gal. pain d'epice dicitur. (Ardold. Lud.) Panis militis, ideoa q. Armigeroruin q. I'id. (A. 1248.) Panis niistus seu de mistura, qui ex miscelio conlici- tur ; pain de iniieil. (Pass.) Panis natalitius, qui ex fai'ina delicaliori, ovis el lacte confec- tus, domini a pra;diorum conductoribus, in die Natalis Domini, datur ; ;>a(« rfe NoiH, sorle de gdteau que les j'ermiers donnent a lettrs proprie- iaires le jour de Noel. (Pass.) Panis nilidus, siligineus ; pain blanc. (15ed.) Panis miintii, qui' nunliis darisolel, in nuntii allati mercedern ; pain de messayer, celui que I' on donne a litre de salaire ou de recompense, an messager qui ap- porte une nouvelle. [A. SS.) Panis oblialis, te- nuissimi panis species; sorle dc piilisserie ; ol. pain oublieri. (H. Abb. Condom.) Panis iris. rcgi deslinalus ; pain a I' usage du roi. (A. 1345.^ Panis paganicus, a rusticis confeclus ; pain grossier, pain de pay san . {H . Dalph.) Panis papa- lissea fiomanus, Ponlifici Romano destinatus ; pain pour V usage du Pape. (.Mat. Silvat.) Panis piperatus,\Atm q. panis mellitus, q. vid. Panis prxbendariua seu prcebendatis, quicanonico prae- bendario dialim datus ; pain de p rehtndier , celui quel'ondonnechaquematinaunprebendier.(J?aLBs) Panis scnctx oralionis, panis benediclus apud Albigenses (Limb.) Panis S. iSpiriius qui pau- peribus per lotam Penlecostes bebdoinailam erogatur; /lain que I'on donne aux paavres pen- dant ia seinaine de la J'entecdte (A. 1383.) Panis servietitalis, idem q. armigerorum, q. vid. [Cons. Man. de Hegul.) I'anis siccus, cui furfu- ris aliquantum admislura eM ; pain secmid pain de dcu.vii'me qualite. [Ap.'Slnh.) Annal. Panis tornatus, ater; pain bis. {.\. 1271.) Esse ad pa- nem alieujus, e familia alicujus esse, ex pane alicujus viclilare ; ctre au pain de quelqu'un, i'tre a ses gages, etre son doinestique, vivre a ses depcns. (Pass.) Extra panem miltere seu ponere, aliquem liberlate donare ; emanciper ; ol. mettre bars de jjain. (S. xiv.) PANISCULUS. — Dimin. a Panis. {Tract, de re milit.) PANISSA. — Minutioris grani species, idem q. PaiMCIUM. (A. 1331.) PANISTARIUS. —Idem q. Panestabihs. PAXITA. —Ut Pan ETA. PAMTARIUS. —Pro Panetarius. PANITECHA. — Repositorium panis ; lieu oil I'on garde le pain. ( Vtt. Ol.) PANITIA. — Idem q. Panitium. PANITISSOR. — Mendose pro Pamnicisor. PANITTARIUS. — Idem q. Panetarius. PANNA. — Sarlago, caldarium amplum ; grand chaudron, cbaudiere; o\. panne. (A. 1178.) — Pellilium ; fourrure. panne. (A. 1406.) — Li- gnum qnailralum quod super tecti canlerios iniposilum portal asseres ; panne, piece de bois longitudinale du comble, qui porte les chevrons. (Pass.) — Tignum transversarium quod in ec- ecclesiis ad ambonem positura pluribus cereis ornatur ; piece de bois qui regne dans la largeur de I'ambon. (Pass.) — Panna gultce, ea fastigii pars, quae tabulato respondel : ]'id. Gutta. [Tabul. S. Clodoald.) PANXAGIUM. — Jus pascendi porcos in sllva domini ; droit de mener les pores a la glan- dee dans les bois seigneuriaux ; ol. paisson, pana- ge, elc. — Tributum quodvis, prsasertim vero quod pro glnndatione porcorum solvilur ; rede- vance, particulii'rement celle qui se paye pour I'usage de la glandce. — (^Tlandatio ipsa ; glan- dee, action de mener les pores dans les bois. PANNALIUM. — Vexillum minus; petite banniere. PANNARI.A. — Pannorum lextura ; tissage. PANNARIUS. — Canislrum ; panier. (A. 1347.) — Pannorum venditor; marchand dra- pier. (A. 1376.) PANELLARE. — In paginam referre ; ins- crire, immatriculer. (A. 1377.) PAXNERIUM. — Instrumentum piscato- rium ; engin de peche. (A. 1287.) — Pro Ban- NERiUM. (Ap. F'ez.) PANNERIUS. — Sporta, corbis ; panier. (A. 1309.) PANNEUS. — Panneus lapis, legula ; fuile, [Chr. Vindhem.) 1(305 PAN MEDI.E ET INFIM;E LATINITATIS. PAN 1606 TANNIGIDA. — Qui pannos scindil, sailor ; iailleu): (A. 1309.) PANNIGISOR. — Eadem nolione. (A. 1352.) PAXNICULUS. — Quisquiliarum fasciculus. (A. SS.) PANNICUSOR. — Sartor : tmllear. (A.13*:0). PANNIFE.X. — Idem q. Pa>nifu;us. (A. 1478.) PAWIFICIUM. — Pannorum te.xtura, fa- brica ; fal/rication du Jrap, drapvrie. (A. 1335.) P,\NN1F1CUS. — Pannorum coafector ; /a- bricant de draps. (A. 1182.) P.\XNri'(;iUM. — F.molendinum quo panni densantur ; moulin a foulon. (Hist. Gas.) PANNITONSOII. — Pannorum tonsor ; ;ya- reur de draps. {Obituar. Lemov.) PANNO.NCKLLUS. — Velum quod prtediis obsignalis opponitur ; pannonccau du rot ; Vid. BR.\ND0, P.\N.NUS, et PENNONiiS. PANNOSITAS. — Albugo, pellicula oculi ; taie, tache blanche sur ks yeux. [A. SS.) PANXULKIL'M. — Sudariolum ; petit niou- choir. (Laur.) PANXULULA. — Navicula lextricum ; na- vetle de lisserand. (Ugut.) PAXNULUS. — Dimlnut. a Pannos. I'ANNUM. — Vadium, pignus ; gage, cau- tion. (A. 1200.) — Pannum gallinarum pro bannuni, ut videtur, census gallinarum, uKiAL- LINAGIUM. (A. 1131.) PAXXUS. — Porlio, segmenlum ; partie, pan. (Pass.) — Pellitium ; fuui-rurt ; ol. pan, panne. (Tudeb.) — Perislroma ; lapisserie. (Ap. Alur.) — Vexillum, signum belllcum ; banniere, enseigne ; ol. pan, pannon. (A. 1007.) — Fur- turn ; vol, produil du vol; ol. pan. (S. .xiii.) — Veslimentum ; vetement, habillcment. {St. Ast.) ■ — Mensuriu genus in longum protendens ; mesurc de longueur, eiiipan ; ol. pan. (S. xiv.) — Vadium, pignus, velum quod rebus obsi- gnalis appeiulilur ; gage, siirctc, panonceau cju'on allaclie uux maisons el aux lerres saisies ; ol. pan. (I'ass.) — I'ars ecclesite ; certaine par- tie d'tme eglise, nef'.' [Vet. Ordin.) — Pannus li- gneus, pais nemoris ; partie d'une foriH ayant plus de louyneur (/ue de largeur. (A. li'4o.) /'an- nus clauitri, latus ; c<)ti; d'un ctoitre. {.V. 1245.) Pannus armorum, pars armaturuj, qua; latus defendil ; la partie de I'arrnure qui couvre le c6ti-. (A. 1354.) PAXOOICTA KIIEIXnVIAXA. — Panacis species, sic dicta quod circa Hlienum facilius crescdt. (S. Will. Const, hir.t.) PANO("IA. — Porlio, segmenlum, ul Pan- Nfs. (A. 715.) PANOr.LYSTA. — Pro Spasoclysta. PAXOHA. — Mensura agraria. sexlarii pars duodecima; mes>'re agrairc rgale au douxieme du selier. (A. l"28'J.l PANOKUM. — Eadem nolione. (.1. iW.) I^AXOSUS. — « I)abimu3 eliam liim cibura plurimum atque /lanosum (0. Aurel.), » ubiqui- dam Panosuin esse aiuiit panem aridum, vel succo aliqiio liquido conditum vel jure. PANOTUM. — Idem q. Panautum. PANPHILUS. — Navis species ; espdce de navire Uger en usage dans la Mcdilerran^e. {Ann. Genuens.) P.VNSHI.KXOS. — Luna plena, vel plenilu- nium ; la pleine lune. {A. SS.) PAXSKXIA. — Eadem nolione. (A. SS.) PAXSEKIA. — Lorica, ul Pa.nceria. (.-1. 6'5.) PANTALIJItl.V. — Tenloruim sub quo mer- ces venum exponuntur, etc., ut Pantueha. P.AXTAXU.M. — Palus et series palorum ; pieu, palissade. (Ch. Occit.) — Sta^num ; etang, marais. (A. 1033.) PAXTATIO. — Pignoralio ; action d'enga- ger, gage, hijpot/ieijue. {Leg. Norm.) PANTESERIA. — Idem f. q. Pantandm, sta- gnum. (A. 1233.) PAXTHEUX. — Templum omnium deorum, cui nunc S. IMarife Kotundif nomen ; Ic Pan- theon, aiicien temple paicn de Home que I'on a converti en eglise. — Basi:ica ; eglise, lasilique : Sarcopbagum et pantheum cum tricono dis- posuil et perfecit. » Id eslbasilicam tricamera- tam. ( Vet. lasc.) PAXTllERA. — Retis species, qua capiun- tur aiiates ; filet de chasse, panticre. [Pet. de Cresc.) — Tentorium, sub quo merces in pu- blicis locis venum expoiiunlur; tcnie que dres- sent les marchands dans les /aires pour t/ exjioser leurs marchandises. {St. Ast.) — .Machina bel- lica triangularis, lerramenlis acutis instrucla, ut quidquid obvium dalur tianstigatur ; sorte d'cngin de guerre. (Guid. Viger.) PANTHIKUA. — Lorica, thorax, idem q. Pancekea. (Ap. .Mur.) PAXTIA. — Lucanicre species ; esprce (tc saucisse. PANTOCH.EUM. — Idem q. Pandochil'.m. (A.SS.) PANTOr.IlARTA. — Idem q. Pawciiarta. PAXTUFLA — Calceamenli gonus, aliud ab hodierno Oallico pantoufle. (A. 1480.) PAXTONARIUS. — Homo miser el nibili ; homme de ricn, miserable ; ol. pautouier, pan- tonier. {.-\nn. lieu.) PAXTiiXERlA. — Bursip seu marsupii spe- cies ; cspece de bourse ou de sac, paneliere. (Flel.) Pa X TOR. — Fislulalor, ut videtur, vel fis- tulanim artifex ; joueur de jh'itc ou fabricant de fliilcs. PAXTORSSERIUS. — Pislor ; boulanger.{.\.. 1378.) PAXTL'S. — Omnis ; tout. (A. 81G.) PAXUCia.LIUM. — Penus, vel locus recon- dendo pani, quo casu legenduin esset pant- celliuiH. ( I'lt. Cod.) PANIJCUI.A. — .Morbi species, seu ulcus niiignum, quod chironium Theodorelo, aliis telrphium dicitur, ut nolant Hollandista'. (.1. .y.v.) PANINCELLUS. — ut Panoncellus. I'AXU.S. — Pro Pah.nus. - Inslrunienlum textoris, lignum circa quod involvilur (iluai. [Vet. Cod.) 1007 PAP — Clilamydis LEXICON (A PANYliRlUM. — Clilamydis genus. TANYONUS. — Navis onerana; nai'ire • in- quit Walefridus Slrabo el pioiuifcue olira du- lum episcopis, quos nude jiajjas vocabanl. Iliac veterum episloUc episcopis iuscripla; banc formulam lerme semper pncferunl; t7o- mino Pa/jie .V. saluttm. lla PapiV passim epis- copi dicuiilur apud sciiptores. Nequc illud prieteruiillendum, quod, Pupos vocabulo la- melsi promiscue ali aiiis dunarenlur epiacopi, nullus lamcN in occideiilc hunc sibi Ululum _ Iribueril pra^tcr Uomanum Poiilificem, qui eo lepraui. (5ync nomine lanquam sibi proprio usus csl jam iude PM^ri r \ a Leonis .Magni lemporibus. I'apx dcnique no- „^,./,/.„/^^^;. mcnclatura donali soli Pontilices Homaui, ex decpfclo scilieet Gregorii VII, qui in synodo Ro- mana staluil, ul Papx nomcn unius csset in orbe Cliristiano. Papa patrum ; Vid. Pateii. Papn Parachenoruin, papa Turcorum, qui reli- gioni seu polius snperstilioni .Mahuraelanuj prteesl. (.Jac. de Vitr.) PAPABILITAS. — Ut Papatia. (A. 1395.) PAP.\F1G0. — Veli nautici species ; iorfe de voile de nnvire. (Bern, de Breyd.) — Fice- dula ; Becfit/ne. {hial. Creat.) PAPAG.VLI. — Aula oruamenlis decora; salle d'audience richement dccuri'e. [Cxi em. Rom.) PAPAGALLUS. — V&WXacus, \ perroquet. ol. pfipeyai. — Papalis ; de pape. yVet. Cod.) PAPAGEX. — Psiltacus, ul P.vpag\llus. PAPALAHDUS. — Idem q. Pai'ELAhdus. PAPAI.HO. — Pro Papilio, umbella quae regibus in urbium ingressihus pr;etendilur ; dais. (A. 1464.) PAPALICANA SCRIPTUKA. —Vid. Schip- TURA. PAPAUTAS. — nignitas papalis ; dignite de pape. { Vet. Cod.) PAPARK. — Snmraum pontificatum tenere / e!re assii sur la chaire do S. Pierre, govvei-ner t'Eylise. (Laur. Leod.) — Puerorura est, sicnt manducare virorum ; mdchfr, manger a la fqcon des en fonts, ol. paper. (Pap.) PAP.\RKLHJS. — Parvus papa, vel polins suppositilius ; petit pape ou pape suppose, faux pape. (Hug. Flavin.) PAPAS. -^ P;edag>)gus, pnerorum eruditor ; instituteur, precepteur. (Isid.) — Clericus, sa- cerdos ; prctre, clerc. (.\. Pom. Si/nod.) P.VPATI.V. — Dignitas papalis ; dignite de pape, papaute. (Flor. Wig.) PAPATICUS. — Eodem siguificatu. (A. 1011.) PAPATISS.V. — Nulrix ; nourrice, celle qui eleoe, qui nouirit. {A. .S'.*?.) PAPATUS. — Idem q. Pai'.vtia. (Leo. Osl.) — Redilus ecclesiaslici bsnelicii seu f. obe- dienlia, prioralus ; revenu d'un benefice, ou PAP 1608 Canonici ejusdem prieure, celle, obedience : ccciesiiB obtinuerunt ab eo medielalem om- nium monaslerioruin et papatuum, in quibus Ires monacbi aut pauciores morantur. i> (Inu. Ill PP.} PAPEGALDUS. ~ Psiltacus ; perroquet; ol. papegault, etc. PAPEGAUS. — Eadem nolione. PAPKL.MIDI.V. — Hypocrisis ; hypocriiie, trompcric ; o\. papelardic. (Pass.) PAPELAIIDUS. — Ilypocrita, adulator, si- mulator ; hypocrite, flatteur, trompeur ; ol. pape- lard. P.\PELI.\.\. — Sic vocabalur in ecclesiaRe- mensi pastus seu exlraordinaria refeclio quae canoaicis cerlis diebus dabulur ; regal extraor- dinaire que I'un donnait aax chanoines de Jleims dans cenaines circonstances. P VPELIXUS. — Qiii juiiioal inter lepram et nod. Senon. a. 1314.) Papula, ulceris species ; es- pece d'ttlccre. (Mur.) PAPERKS. — PAi'vai. (Rym.) PAPERICUS. — Papyraceus ; de papier. (A. 12?i3.) PAPETARIUS. — Papyri opifex ; papelier. (A'ecr. .S. Nicol. Corh.) P.\^PI.\\US. — I\ipiana fides, papalis, Ro- maiia, catbolica ; le eathulicisme. [Chr. Corn. Zanfi.) PAPI.\S. — Cuslos palalii apud Byzantiaos imperatores ; garde du palais des empereurs grccs. PAPICI. — Morbi genus : « Infirmitas ilia vulgo papici vccabatur, alio autcm vocabulo ignis volaiilis, alio modo gutta salsa vocabalur. » (.1. SS.) PAPIENSES DEXARII. — Monela civilalis Papio; ; nionnaie de Pavic. PAPIET.\.R1US. — Qui papyrum facil, char- tarius ; fabricant de papier, papetier. (Cons. Univ. Paris.) PAPILIO. — Tabernaculum, tentorium ; tente, pavitlim. {Vet. Ol.) — Xummus aurwus Francise, sic dictus, quod rex in eo sub papi- Uone in Ihrono sedeat ; pavilion, mnnnaie d'or frappceen France som Philippe de Valois. PAPINIAMST.E. — Qui bicnnium in leguin studio vers-ati, lerlium eliam adjungunt, le- gentes libros Papiniani ; pnpinianisles, ctu- diants en droit dc troisieme annee, qui etudiaient les Irailcs de Papinicn. PAPIXA. — \>Y0 papilla.{ Vet. Gl.) PAPINIO. — Idem q. Pahlio. (A. 1213.) P.\PIO. — « Sunt ibi in terra Jerosolymila- na cameli, ut bubali abundanter, et papiones quos appellant canes silvestres, acriores quam lupi. B (Jac. Vit.j P.VPISGI. — Pro /jac(sc2' ut videtur. (Act. S. Cass.) PAPP.VGALLUS. — Psiltacus ; perroquet ; ol. po'jpgai. (Hist. Dnlp.) PAPPAS. — Uiscipulus ; disciple, eleve. (A. SS. Ben.) (Differunt, ut monet Mabillonius, pappas el papas, ul papas sit pajdagogus ; pap- pas vero sit Papse discipulus.) 1009 PAR MEDIiE ET INFlM.l'; LATINITATIS. PAI'i;i.A. — Ulceris species ; csyive d'alcere. [A.SS.) PAI'YKIUS. — Charlariim cullectio, regi- slrum ; rryislrc. (A. 134'.t.) PAl'YRL'S. — Planta nasccng in paluslribus yligypli, aut quiescentiljus Nili aquis, ex cujus lihro trxebanlur vela, tegetes, vesles, funes, inatlae, ellychnia, etc. ; papyrus, plunle d'Eg/iijte avcc recorce de Inquelle on faisait da voiles (/'' /lavire, des cordages, des nattes, des cnuvcrli'res de lit, des vilcmcnls, des mcches de lampe, clc. PAI'YHIO. — Locus ubi crescit papyrus ; lieu oh on emit le papi/nis. {'>. Hier.) PAH. — Var ; pairo : « Duo paria boum. » (Mon. Sangal.) — Conjux ; epoux, epoitse. {Leg. ]5arb.) — Sociiis, comes ; compni/non. (S.xiv.) — Qui ajquis viribus pugnal ; qui est de mime force; ol. parent. (S. xiir.) — /'ares: I* qui cjusdem condilionis vel dignitatis sunt ; ceux qui sont egaux en dignile ou dont la condition est la m(^iiic. [Cap. Car. M.) ; 2° unius domini convassalli ; les eassaux d'un mcine seigneur. (Pass.); 3° vassalli qui majores /t'wurjs a do- mino feudali possident ; les grands vnssaux d'un seigneur. (Pass.) Pares commiHuariim, scabini ; Us ec/tceins ; ol. pairs de la commune. (Pass.) ; i" qui unius prredii, seu feudi, do- mini siinul sunt ; coseigneurs ; ol. pairicrs. (Ord. Vit.)— Par litlerarum, (ial. une paire de letlrcs ; ita unicam epistolam vocabanl, quod complicata quasi binas efficere vidca- lur. (Mat. Par.) P.\RA. — Apparatus, pompa ; eclat, pompe, maijnificcnce. [.\, 1418.) P.VR.M'.IMS. — Equus parahilis, f. idem q. Cial. dicilur ehecal de parade, ad apparatum, ad pompr.m. (Teft. Perpet. episr. Turon.) PAIl.\IiOLA. — Verburn, scrmo ; parole. (Radev.) //( parabnlix, verbo, voec ; rcrbale- ment. (S. .\i.; — Vox in ICvangcIiis ficqucns ; « simililudo, qu;c ab eo vocatur, quod al- leri r.-i-.iCAll'.-.t^, iioc est assiniilaliir, et quasi umbra pr^evia verilatis est. » (S. liicr.) PAllAHOI.AM. — « (Jul ad curanda debi- lium a-gra corpora depulantur;» infirmicrs, ceue qui se dtvouenl a soigner les maladcs ; ol. parabolinx. PAIlAliMLAIlE. — Sermocinari, verba fa- cere ; purler. (Cap. C. C.) )»\ltAH(>l.()SUS. — Verboius; di/fu. Lexicon meo. it inh-m Lat. PAR 1010 .Muiicla adullcrina ; PAU.UHAH.\.(..MA. fnusse monnaie. (Cass.) PAR.VCHAHAXI.MUS. — Kadem nolionc. (Iso. Mag.) PAItACIIlMIJ.MF.XUS. — Prajfectus saeri cubiculi apud Byzanlinos : grand chambellan. PAIIACIIJ..\MYS. — Ycstimenli genus, non modo mililare, sed eliam puerile; espece de manteau miliiaire et en meme temps de costume d' enfant. (Ulp.) PARACLKTUS. — Cr. ■:t»,;i)'./r,To;, depre- cator, consolator, tutor causie, defensor ; snutien, prolecteur, consolateur, defensew. (Laur.) PAi\ACOLESIS. — Glutinalio ; cicntrisation. (Gariop.) PAR.VCUNT.VCIL'.M. — A Crajco T:apaxov- -i/.'.ov, Latinis responsorium, seu ratio anlipho- natim canendi apud (Irajcos. PAlt.\DA. — Pars navis sub qua jaccnt na- vigantes ; partie du navire oii les passagers prcnnent du repos. (Sid.) — I'^xpcnste pro sus- ceptinne hospitum, episcoporum, Icgatorum publicorum, ui para'a' ; Vid. 1'.mi.\ta. (A. ~i~>t). el Ch. Pant, episc. flcllic.) PAitADK'HLM. — Vox Longobardis usitala ulfeudum nobile ?ignificarcnl, et a feudo igno- biji et vassallatico, quod /).rt/rt_70^uwi vocabant, distinguerent. PAR.\.D1'XL.V. — Anetbi silvestris species, sorte d'anelh sauvage. {Chr. Juan. U7i<'/.) PAR.VDISKUS. — Summus, eximius, per- feclus ; supreme, par/ait. (Bern, de Hreyd.) PARADISIACUS. — t'oelestis, iietissimus ; celeste, tris-joyeux. {.\. 101 i. .Script, rer. Fr.) PARADISICOLA. — Paradisi incola ; AaA.- tant du paradis. {.i. SS.) P.MtADlSUS. — Atrium porticibus circura- datuni ante ;i'des eacras ; place qui est devant unc ei/lise, parvis ; ol. parailis. (Pass.) — Hor- tus cultus el anuenus ; jnrdin detirieux. (Bald.) — Ilegio, traetus ; canton, pays. (S. xiv.) — Locus seu allare vel ornamentuiii ubi die Jovis sancta Clirisli corpus reponitur ; aIy^7, chnpelle, etc., oh t'oii place le corps de J. ('. le jour du Jciidi saint. (A. inys.) — Pars quo?- dam navis ; partie du nnrire oii les pussayers vont prendre du repos. (.\. i2r>S.) — Arbor qu.'ndam 'I'erric sancta;; nrbie de ia Terrc- .Sainte, dont la nature est inconnue. (Jac. dc Vitr.) PAHADoCillM. — Idem q. Paradegii'M. PAllADo.XUS. — .Sie nppellalur S. Slc- plianiis quia intorfectoribus suis pcpereil. I. Hymn. \'el.) I'AIIAIXIYIIA. — Inslrumenlum ferrcum : •. Item onum ferrum, vocalum paradoi/ra. » (A. i;n<».) PAItArKRNAI.IA IIONA. — Ea qua' a do- te semper dislincia in usutn mulieribus sunt alqiin in earum arbilriu posila ; bien i>arn- phrrnan.r. mcuhlcs et imnifuhles qui n'entreiit pas dans la dot de t'l-pnnte, el dont rile a la ''- Inc ili.tpnsilinn. PAUAFI'US. — Notarius ipse, qui acta p ."■I iGU PAR LliXICON PAE 1(512 PAIlAFiiEDUS. — Idem q. Palafjiedus. PAHAdAMINARIUS. — Pro Pkhgamena- iiiL's, membranaruin concinnator ; parchemi- nier. (A. 1341 .) PAKAdAL'UA. — iiinamenlum pallii, vel veslis, quod vulgo f'riscum diciiur ; yarniture d'hiibit, fraui/e. {i. de. J). PARA(;AUDATUS. — Paragauda ornalus ; Vitl. Pahagauua. PAKACEiNA. — Condilioiiis parilas; igalile de condition. (S. xiii.) PAl{A(iEHlUS. — Feudum paragerium, quod ID paragium tenetur ; fief parager, fief en parage, portion d'un fief clifi)g6c des me- mes droits que les aulres parties du meme fief. (Pass.; PAllAGIL'.M. — Condilionis ac nobilitalis parilas, juxla quam baioiies « dcbeot mari- tare sorores, aut amilas, I'ratres aul nepoles » ul est in Coiislitut. Siculis ; egalite de nobles' ipso priraogenito fratre tenent, pari ac ille re- liquum feudum conditione, absque lamen bo- magio (quod is pro toto feudo rbjminico pr;e- slal) usque ad septimam generatiouem, qua finita, omnis sanguinis aflinitas exslincta cen- selur : turn enim qui excipiunt, homagium prrestant primogenili ; la portion des cadets assignee par I'ainc ;oi. parage. (A. 127o.) — Quajvis porlio in re aliqua ; une partie quelcon- que d'une chofc. {Tabid. ]'indoc.) — Asso(ialio in dominiam ; associaiion de plusieun per- sonnes jjoiir I'e.vercice de I'autorile ou la joiiis- sance d'une seigneurie ; ]'id. Pariagium. (A. 1318.) PAUAGIUS. — Proximus, contiguus ; pro- clie, contigu. (A. 1283.) PARAGOGIA. — Aquae ductus minores, (|ui in majores confluunt ; conduites d'eaii qui se degorgcnt dam d'autrcs. [Cod. Th.) PARAGOXICUS. — Mitigator ; cehti qui adoKcit, qui calrne. {Vet. Gl.) PAKAGOXISARE. — Comparare, conferre ; comparer ; ol. parayonner. PARAGOXIZAKK. — Mitigare ; calmer, soulager. ( Vet. Cod.) I'ARAGORIA. — Medicina quae mitigat ; remide, cnlmanl, adoucissant. {Vel. Cod.) PARAGRAPHUS. — I'eculiaris subscri- bentis nota ; paraplw. (A. 1478.) — Linea quirdam brevis, qua in distinguendis versi- bus utebantur clerici ; petit trait en usage pour indiquer la sbparntion des versets. (Pass.) PARALAMEXTIJM. - Litigium ; prociJ, contestation. (.4. SS.) PARALANDRINUS. — Xavis oneraria; spe- cies ; narire de charge. (Rap. de Cares.) PARALITAS. — /Equalitas, condilionis pa- rilas ; egaliti de condition. (A. 1006.) PARALOGIU.M. — .Edes, ul videlur, extra septa monaslerii fedificats) cum cborle, Plinio cavgedium. (Ap. Leibn.) PARALOGIZARE. — Loqui ; parler. {Vel. Ol.) PARALOYSARE. — Pro I'.uialogizarb. PARALYTI'^\TUS. — Paralysi affliclus ; atieinl de paruli/sie, paralqii. (.1. SS.) PARAMEXS'lUM. — Lac coagulalum ; itjiV cailld. {St. .Ut.) PAR.VMEXTUM. — Ornalus, ornamuntum ; parement, orneimut. {Cone. Riv. a. 13ll.) — Plirygiuin opus auratis, argentcis aliisve fllis intextum ; eloffe brodce d'or ou d'aryent, or- /ro;/. (Gest. (Juill. episc. Cenom.) — Tribunal paratura, seu adornatum ; tribunal, salle de parade, (llincm.) — Apparatus sive bullicus, sive alius quisvis, rerum necessariarum copia, inslructio ; preparati/s, apprefs. (.\. 837.) — Impcdimentum ; empcchcment, embarras. (A. 1271.) PARA.MUXARll. — lidem qui .MansionaRU ecclesiarum, etsi secus videatur .Meurs^io, qui paramonarios adminislros monasteriorum fui.^se cuntcndil ; }'id. M.vnsionarius. Inter- dum tamen vox Paramnnarim usurpatur pro templi sive monaslerii adniinistratore seu cbco- nomo. {A. SS.) PARA.MURUS. — Paramur II s por talis, mu- rus portce prsestructus ; avant-mur. (A. 1382.) PARAXA. — Ut Parhana. PARANDARI.V. — Xavis oneraiice genus ; surle de navire de charge. (Bern, de Breyd.) I'ARAXGARl/E. — Jumenlorum vel plau- strorum prajstaliones per viam transversara, sive extra viam reyiam ; fournitures d'equipa- (/es auxquelles les eassaux etaient astreints, cor- vee des Iransporfx. (.V. 1308.) I'ARAXUS. — Terra parana, quae haeredi- lario jure possidelur; Urrc de fatnille, blen jia- trinwnial. (A. 1323.) PAHANYMPHA. — Dicebatur raatrona quae sponsain comilabatur atquc nd maritalem Ibo- ruin deducebat ; femmc qui acrompagnait la noi'Velle ntariee au lit nuptial. (Leg. Aist. reg.) I'ARaXY.VIPHALIS. — Paranymphwn spe- ctans ; Vid. Paranymphus. PARAXY.MPIIUM. — 'Jrala nuntiatio vel salutalio. (Barel.) PARAXYMPIIUS. — Qui sponsum seuspon- sam comitatur ; parangmph'?, Jeunc homme qui accompagne les nouve'iux inaries le Jour des 7!0ces. (Pass.) — In academiis, i]ui ad gradus a&pirat ; parang mphe, asp'rant aux grades uni- versitaires. (Pass.) PARAPETAS.MA. — Umbraculum ; lout ce qui donne de I'ombre. {Vet. Ol.) PARAPETEtJ.MA'l'A MARCIANA. — Tes- serae ad accipiendas quasdam annonas e hor- reis publicis ab imp. Marciano concessas, a Cir. TTapaTrttejfjtaTa, tessera ; le.^s(ires imagmies par Marcien pour la distribution du bU. (Cod. Th.) PARAPHERNALIA. — Vid. Par afern alia. PARAPIIONISTA. — Cantor, qui est ex schola canturum ; chantre ; ol. paraphoniste. PARAPHRASIS. — Lingua, idioma ; idio- me, langue. (.4. SS.) PARAPSIS. — Pra'slatio paropsidum, quas recens nuptee apud Delphinates domino 1613 PAE MEUIiE KT INFIUJS LATINITATIS. I'AR 16H fcudali dare tencbantur; Firf. Kscuellata. (A. 1318.) PARARE. — Ornare; pnrer. (k. TJo.) — Vulnus medicatnentis fovere, curare; soigncr, pamer. (A. i'io'l.) — ■ Decliiiare, vitare, averle- re; detoiiriiet\ parer, eviler. (A. 1 l.'U.) — Mela- re ; mesura- delimiter. ( Vet. Cod.) — Parare dnmum, eara reficere ; re/jmer, reslaurer, ime maison. (A. 125',).) PARARIA. — Forte dominium ; — (iuillel- mus ecciesire sua; et successoribns suis pre- tio 1020 libr. Turonens, acquisivii caslrum et pararimn de Beilo-joco a Jarentone de Saiic- to Romano domicello. » {ie Purasceve ante Sab- baluin dormilionis famubn Dei Aldegundie, » etc. (.-1. Ss.) Id est, sexta feria ante diem Sabbati, siculi anonymus interpretatur. PAIIASCIIJ'XMIJS. — Li^^num quo aliigalur rcmus, labrum navis, ubi rami annex! sunt, ita ul parnschi'lnius dici videlur id quo scaiuius niunilur. (A. 1380.) l'.\lt.\Sl]L — Paropsis, calinus ; /j/at. (A. 1333.' PARASIS. — Ead notione. (A. 13(il.) PARASITASTI'IR. — Famulus domeslicus ; servileur. (duib.) I'AKASI riUM. — V>>/. pAKAsn-us. I'AUASITUS. — Famulus domesticus, ut Pabasitastir. (.-1. SS.) — (jui proflciscitur colligendo sacro frumcnlo. Ilinc Purasiliiim, horreum in quo primilias sacri frumenti para- sili rccundunt. (\Ocnf). Siizan.) PARASSFVA. — Pro Pauasci.ve. PARASTFll. — Vilricus ; pardire ; oL peras- tre. (S. XIII. ) PAIlAS'i'lCIUM. — « Ixce enim angelus l>omiiii... no8 desupcr intra ecciesiani aspi- ciens rt benedicens, riirsum per paranlicium ecclosia; rcvcrsus, nulla talis vestigia exilus reliquit. ■> (Adamn. Scot.) .\n />ostirinm? Alii a itoipi el st'itio (leducunt, tpiasi nJ slatio/wm. I'AItASYNAXIS. — CMivenliculum •.reunion, conrenticuh'. [Cone. Calch.) PAR.\TA. — luris genus quod dominis feuHalihus conipelil perseqnendi nativos seu homines suos, si in vicini allerius ilo- minium Iransicrint, quod (luidem ex paclo vi- cissim inito ulrique domino compelit ex quo eorum tenenles, hnmints de parala vulgo di- cuntur ; rfroi/ de paree, droit qui autorise un seigneur a reprendre son serf sur lex terres de son voisin -.les serfs fles seigneurs qui avaieol ce droit se nommaient vec/'v de par ec, homines de paree. (Pass.) — Pisces marini ; maree ; oi. parie. (S. xv.) — Paralu\ 1° expeusu; ad lios- pitum susceptiones ; maxiine missorum seu Ic- gatorum publicorum ; depenses /ailes par les provinces pour reoevoir Ir.s cnvoyti du prince. (Pass.J ; 2" expensje, qure in cpiscoporum et archidiaconorum susceptionibus a presbx'leris ccclesiai'um ruralium Hunt, dura ii diacesim suam visitant ; dipenses fnilex par des curds ru- rnux j/our receroir les eveques et les architlincres (Inn-: I'mis tow nefls ( Pass.) — Esse in parata, dicilur de iis qui in Officio ecclesiaslico cappis /^arufi seu vestiti, |iotiores partes agunt ; lUre paree, avoir un dfs principaux roles dans tine ceretiiuaie religieKse. (.\. 1472.) Parata cerx, census in cera ad luminare ecclesia; exsolven- (lus; redevaiice pai/ee en c ire pour le luminaire de t' eg Use. {St. eccl. Lugd.) PAHATALASSIUS. — (Jui in re navali pia;fsl ; gcnhal de mer. [Cod Dipt. Itul.) PARATALIS. — Vid. Vox PARATELLA. — Lapathus; parellc. PARATICA. — Idem q. Parata seu paralx. (A. 1185. i PARATK'FM. — Italis, collegium, ?o,ie- \.3i% \ association . societe, collkgc. (Std. .Med.) — Idem q. Paragium. PARATK'US. — (Jui ex aliquo pnralico seu collegio est ; membre d'zine societe, dun college. (St. Pla.) PARATIO. — Ecclesifesecretarium xacristie. (A. 1185.) PAUATITLA. — Consliluliones ecclesiasli- c;n ; const it utionx, rdglemenl.i:e : sacristic. [Ord. /lom.) — Locus ubi parantur panni, lela>, papvrus ; paroir, lieu oii I on pair. (A. 1007.) PARATRAPETA. — « Fecil vestem de .-itau- raci, cum cruce et(;«madiis, simnl «ll;ifll•rt/n^• — Apparatus quivis ; parm-e. uenetmnt. ItI.) — Piscariu, locus ad piscaudum paralu* ; 1615 PAR LEXICON I'All 1016 pechcrir. (Ap. (Mur.) I'lmiliirw, cx|)Pll^a' ad bospitum suscepliones, maxime Missorum 8CU legalorum publicorum ; Vid. I'akata. (A. imo.) — Puralitru missatica, ornameiila ad Missam celebrandam ; I'enscmlilc cles orncmenls sacres iicccfsairca pour dire la »ip«c. (.1. 6'5. lien.) I'ARATUS. — Jus procurationis et ^isli ; droit dc gilc ct de procuration; Vid. (iiSTUS et Pbocubatio. (A. 934.) — In parata pecunia, geu nude in parnln, in numerala pecunia ; ati comptnnt. (Ch. Polon.) PARAIYl'A. — Xumismala adulterina ; /aussc rnonnaie. {I'el. Cod.) PAHAVAKIiUUM. — Idem q. I'ahaveredus. PA11AVE(;1U.M. — Locus qui naves a ventis luelur, \i9.\\& pararento. (Sanut.) PAItAVKNTUS. — Supellex qua ventus ar- celur ; paravent. (S. xv.) PARAVliHE. — Pro Peravere, cupere. (A. 1494.) PAHAVKRl^DA. — Idem q. Paravehedus. (Ap. Mab. Aiial.) PAKAVEUKDAHIUS. — Colonus, qui para- veredos prtcstare Icnelur ; colon, vassal astreint a la fowniture dc cfiroaux de voi/age. {Lex. Ba- var.) — Kquus agminalis, ul Pahavbredus. (S. IX.) PARAVEHEDUS.— Kquus agminalis; che- val de voyage servant a transporter soil les Itommes, ioit les bagaycs. (Pass.) PARAVlSUS. — Idem q. 1'ahadisus. P.\R.\[JLL.\. — Verbum, sermo ; parole. (A. 1333.) PARAYRARIA. — Ars pannos parandi ; art de parer les drops. {\. 1322.) PAHC.\GiUM. — Tribulum quod pro repara- tions ^arco/u»j domini, vei pro jure parcuin construendi, a vassallis exigilur ; droit d/'i au seigneur pour reparer ses pares a moutons, ou obtenir la permission d'cn itnbhr dans les champs ; ol. parcac/e. (Pass.) P.\ilC.\MIXl'.M. — I'ro pcri/ainenum ; par- chci/iin. I A. SS. Dm.) PARCAllE. — I'arco saw scpto ex craliljus oves per nor.lem includere, quo terra earum finio impingualur ; pay/uer les brebis. (Pass.) PARCARIU8. — Pastor; herger, pulre. (S. XIV.) P.VllC.\T.\. — Modus agri ; sorle de mesure de terre ; ol. parquet. {Mon. Anyl.) PARCARL'S. — Jus constrnendi parcum ; droit d'ctablir un pare a moutons. (.\. 1314.) PARCELL.-V. — Porlio, pars raodica, parti- cula ; parcelle. — Breve seu cliarta expensi articulalim el per partes dislincta ; ctal dctaiUe des di'penses. (.\. 1324.) PARCKLLAKK K.XPENSAS. — Kas per par- tes annolare ; enregistrer les depemcs article par article. (St. Avcn.) PARCK.NXAim. - Parlicipcs, partiarii, partionarii, in vcleribus tabulis passim, qui palernam hKredilalem invicemdividunt ;etiam qui aliquid in commune possident ; coheritiers, copartageanis, cnprn/irictaircs ; ol. parsoniers, parceniers, parchonniers. PARCERARIUS. — Colonus partiarius ; is qui dividit vcl accipit partcn) dccimiL* ; par- liceps, ([ui aliquid in commune possidel ; colon pnrliaire, codi'ciinalrur, celui qui parta'jc arec un autre les prodiiits de la dime, coproprii- tdire, coscigneur ; ol. parcier, parcon, parson- tiier, etc. (Pass.) P,\.R''Elll.\.. — Quievis pars ol porlio in re aliqua, pra^cipuc in decimis ; part, por- tion, suvloul la partic d'lme dime dont on par^ tagc les profits aver un autre ; ol. parciere. Ad parccriain Icncre, id C6i ad medielalcm sou ad ccrlam frucluum partem ; tenir ii inoitie fruits ou ('( une cerldine portion ilcs fruits, ol. tenir a porciere. (Pass.) P.VRCElilALIS. — Qui tenet ad parceriam ; fcrmier, colon par lia ire ; ol. parrier. (A. 130.">.) P.VRCETL'S. — Inauris; pendant d'oreillc. (A. 1367.) P.\.R('HEI.V. — .Vnimalia, ni fallor, qua; in danino sunt ; animauc irouves faisant du d6- gdt. (A. 1203.) P.\RCI11.\.. — Trabecula in ajdibus sacris, ubi cerei acccndunlur; T id. Panna cIPehgula. (Oliiluar. eccl. Ling.) I'.VRCI.VLE. — F. idem q. Parceria, id est pars alicujus redilus. (A. 1133.) P.VRCIARICIA. — Ad paiciaricins dare, id est ad medielalcm seu partem ; donncr a moitie ou ii une certaine portion des fruits. {Form. An- deg.) PARCIARIUS COLOXUS. — Oui fructuum agri quem colil cum domino ejusdem est parli- ceps ; ]'id. Pahcerarius. PARCiniLIS. — (Jui parcil ; celui qui cpar- '/nc, qui fait grace. (Interp. S. Iren.) PARClERKNf.HUS. — Parcicrenglur saliecs. quse parcis contexendis sunt aplai, ul videtur. (,S7. Per us.) P.VRCI.MOXIA. — jErarium regium ; epar- i/ne, le tresor royal. (A. 1411.) P.\RCl0LA. — I'articula ; petite partie, par- celle. [A. SS. Ben.) PARCITAS. — .Erarium, ut I'ahcimonia. (A. 1277.) PARCITKK. — Pro parce ; avec economic. (Claud. Mam.) gr'nc, emharras. I'ARCARIUS. (.\. chausse- PAHCITUDU. — Angustia; (Mur.) PARCOLERIUS. — Idem q 1280.) PARCOPOLLEX. — Tramellum pied; ol. traymel. (J. de J.) PARCUNSA. — Parcimonia ; economic. (.Mart. Col. Nov.) PARCUS. — N'on lam stabulum, vel ovile, quam liberior et spatiosior locus, in quo grex lotus includitur; septum ex cratibus, in quo oves, equi, etc., includunlur; espacc plus ou moins vaste, entoure de palissades, oil Ion ren- ferme loute espece d'animaux domestiqucs, pare. {Leg. Barb.) — Convallis arboribus consita ; rallon boise, pare. {A. SS.) PARDIXA. — In instrumenlis Hispanicis idem f. sonal q. prada, pratuni. (A. 1128, elc.) l'.\i;l>i )N.\. — Idem vab-t ac tniscricodia, .seu raulta judiciaria, in quodam instrumenlo ; ^'id. MiSEHICORDIA. iOI7 PAR MEDI.E £T INFJM^i: LATINlTATiS. PAR 1CI8 PARDONANTIA. — Indulgeiilia ; indu/gmce, pardon. (Barel.) PAUUUM. — Convenlio, pactum, quod cun- dunalis ab ulraque parte querelis lU ; fl/-/'«;i- gement, accord. (A. 1:2:22.) PAKIiUS. — (Adject.) Colorii, pardi, cinc- riciiis ; cetidri'. [Cone. JJis/t.) I'AKliCLUS. — Idem q. I'ahecl'Lus. I'AKKCULUS. — Par, assimilis ; scmblable, j/areil. assorti. (Pass.) PAIIKCTUS. — Ut Paucetus. PAIIEDA. — Expensii! pro episcoporum sus- ceplionihus, etc. ; ut Pah.xta. PAl{i:i)KUS. — Kx Gia'co i:i:£opo,-, virtus dujnioiiiaca, qualis in Siinone Mapo fuit ; l'»rl (le icnchnnlenieni et dc la niarjie. (Kufin.) PAin^'UliUUS. — Idem q. Pauavkuedus. P.AItKdALK. — Septum ex palis et cralibus ; enceinte de palissadcs. (A. 13-41.) PARE<;lLM. — Maris plaga vcl tractus ; parage. (A. li:91.) — Scabini officium ; o//ice d'ichfi-in, I'chevinaije. (S. xiv.) PAItE(;()HlCA. — Ouae miligant, noii sa- nant ; remedes qui cabnent la doulctir, niais ne la font pas difpamitre, calmants [Vet. (il.) PAKBiOKIZAlll';. — Mitipare, lenire ; cal- mer, adoucir. (J. de J.) PAHI'LIUS. — Par ; pare:!. (A. 832.) PARKNUAIIIA. — Ut Pahamiauia. 1\\111:NDE111US. — Uui suIj paratore [dm. pannos, etc., parat ; I'/rf. Pamatou et Parahe. {SI. Mont. Ilci/.) PARKNTAfUUM. — Idem qiiod I'ahentela. (Ap. Lud.) PARENTALIA. — ('unvivia paganorum ad tumulos morluorum, sic dicta quod ea a liliis in parentum honorem fierent ; repas que les anciens donnaienl a la morl dc leurs parents puiir honorrr leur mcmoire. (S. llier.) PARE.X TALIS. — Avitus. Ita parentale im- periiim et parentalem domum dixit Anastasius. PARK.NTAIll':. — Parcre ; oheir. (Alan, de IdsuI.) PAUENTATUS. — (Subsl.) Affinitas, co- gnatio -y/iarenle. (S. Kugen.) — V. pro patro- nalus. (liul. Joan. PP. a. PiOti.) — (Adj.)('o- gnationibus et aflinitalibus instructus ; appa- rent e. (.\rn. Lub.) I'AUl'^NTI'lLA. — .Vfiiiiilas, quaj per con- jugiuin conlrahitur ; pannte, lien.f du sang qui se contractent par te inarinr/e. (.V. 1209.) — l''aniili;i, gens ; la /amillv, la inaisoa tout entii-re. (\. 1272.) — Societas, ordo ; tocii-le. (A. Ha»isw, monnaie de Paris. (A. 1,330.) PAI^ESITUS. — Idem. q. Pabasitl'S. PAKI'lTA. — Impensie, etc., idem q. pa- ral:r ; Vid. Paisata. PARET.i;. — Kxpenswin susccptionibus epis- coporum ; Vid. Pareta et Pahata. PARKXKKIA. — Hivulus molendini ; canal de mou/m (A. 1062.) PARGA.MENUM. — Pergamenum ; parchc- min. PAH'lEA. — Multa qua* domino solvilur pro danino animalium in agris. qu;e in parco vel jiarffo od id includuntur ; amende due au sei;/neur ponr dommage des dvlits coinmis par les bestiaux dans les chamtj.t d'autrui ; ol. par- P.M\iU.\. — Jus quod domino com|)elit ra- lione einondarum, qu;e pro damno anima- litini in agiis irrogari solenl ; Pit/. Pahhea. — Zona ialiur ex curio ; /uri/e ''ini'/f de ciiir. Lend. Caic.) PAKCill'M. — Atrium ante ades sacras ; le porrhr (rune eqlise [St. eccl. Tall.) I'Altfil'AMENUM. — Ul I'aiigamknusi. PAIIMAMINKRIUS. — Qui pargnamcnitm cniilicit ; paichrminie<\ ( let. at.) PAlliil'I.INrs. — .Minimus, ut vidclur, ab llai. pari/id'tln, puerulus : » Kgo cnim veluli nicliilinii, ad niliil et niliilum, el ad nibil pi;e- valeiis... merilo mica parvula pargulina... vaI'M) niincupari. » \.\cl. li. Mie/ielin.v.) I'ARdlS. — Pro /KiiriiJ, septum quo ovcs iiK-liiiiiintiir ; enceinte on sont rcn/'crmes les niou- Inns. { Tab. iccl. (I'ralinn.) PAIKiYA. — lid. Si'ahc.icia. PAUl.V. — Par ; paire: ■• Unam pariam iteur. (Ugul.) PAItlTOU. — Seeing parans, nisi legendum sil apparitor. (.1. SS.) PAmTOHIUM. — Vox forensis, ni falior, dcnuntiatio apparitoris scriplo consignata ; commandement. (Instriii/} . ))aci'< Osnabr.) PARIUM. — Mensura trumenlaria ; certaine mesure de grains ; « duo paria bladi. » A. 144S.) — .\.ssulum veslis inuliebris ornameiilum ; ornement consu sur les vetements de femme. (A. i:i(i7.) PAHIUS. — Par ; egal, pareil. {Cone. Hisp.) PAIILAMKNTARK. — Colloquium do re alicujus momenti inire, liabere ; s'entretenir, discourir ; ol. parlementcr. (Mur.) PAHLA.MEXTEUS. — Parkmenteus consul, curiae parlamenli consiliarius ; conseilter au parlement. (A. 1433.) — Parlamenter curia, curia suprema ; le parlement. (Rob. Goul.) PARLAMEXTORIUM. — Locus in claustro ad collationem fratrum ; partie du ctoitre u'u les inoincs se riunissent, salle de reunion. (Marl. Ampl. Col.) PAULAMKNTUM. — Colloquium, maxime solemne colloquium de re quapiam alicujus momenti habilum ; entretien, entrevue, dis- cussion, deliberation, conference; ol. parlemeni. (Pass.) — Populi convenlus ; assemblee des habitants d'une ville. (S. xiii.) — Proce- rum lolius regni conventus ; assembl&e des grands d'un pags, etals generaux, elats provinciau.T. (Pass.) — Placitum seu servi- tium placili ; ]'id. Placitum. (.\. 1233. — Quivis ccetus, conventus ; reunion, assemblee. (Ap. Mur.^ — Oratio ; harangue, discours. (.\p. Mur.) — Judicium, sentenlia; jM/yemcn^ decision ; judicinire. (A. 1301.) — Curia su- prema, summum tribunal ; cour supreme de justice, parlement. (Pass.) Idem q. Parlatoricm seu LocLiTORiL'M. (Bern. Mon.) PARL.VTORIUM. — Locus coUoquiis desli- nalus in monisleriis ; parloir. (Bern. Mon.) — Locus ubi judices litigantes audiunt; tri- bunal, salle d'audience. (A. IL'JO.) — In Italia, locus ubi de rebus seriis civitatis cujuspiam disceplatur ; lieu oit Ion traite des interets d'une cite, hdtel de ville ; ol. parloir aux bour- geois. PARLIAMEXTUM. — -Sapius apud Anglos, pro Parlahentuh. 1G21 PAR MEDIiE ET INFIMjE LATINITATIS. PAR J 622 PAULOERIUM. — Locus colloquiis rle- slinatus in monasteriis ; pa/'io!/-. (A. H6\.) PAIlLUlvA. — Aula inferior; salte ba\.se. (Rym.) PARMA, ATis. — Pro pnvma, (p. {A. SS. Ben.) I'Ali.MKXIAXI. — Ilajrctici, iidem qui /Jo- nahs/'/', a Parmeniano eorum antesignano sic (licli. PARMENTARIUS. — Idem q. Permentarius. PARXAiUUM. — Pro Pasnagium. PARNIUM. — Mendose pro P.iRViLM. PARO. — Naviculi genus ; sorte de navireli- rjcr. (Ugul.) PAROA. — Scapha ex vimine et crudo co- rio ; nacelle d'ogier renetii dn ci'lr. ( Vet. Gl.) PAROCIIIA. — Terriloriuin el dislriclus episcopi ; ietendue de la Juridlction d'lm tvi'que et son diocise. (Pass.) — Tola Asi;i! dioRccsis ; le diocese d\-\sie. [Const. A/joslol.) — .Mclropolilani dislriclus ; pays soumis a I'autorite d'un mitropolitnhi, archcvche. (Ad. Mab. Ann. Ben.) — Ecclesia parochialis, dislriclus ecclesice presbj'teri ; eglise parois- siale, terriioir". dependant de cette eglise, pa- roisne. (Gillebert. Lunic. episc.) — Parochi obvenliones ; iruenus, casucl d'un rure. {Tabid. MaJ. Man.) — Parochianorum con- venUis ; rissumblee de cur6s, conference eccl6- ' istiijiie. (S. XY.) — Dislriclus judicis; rcssort de In juridiction ifun juf/e. (Ch. llungavic.) — 'rerrilorium, dislriclus ; rcssort, juridiction, territoirc. (A.. i2n.) — Urbis regio ; quarticr d'unc ville. (Bern. dcBreyd.) PAROCHIA(;lL'M. — Dislriclus parochiio, fit jus parochi sou curionis, id eat obven- liones qu;i' ad parociium primario jure perli- nenl ; territoire d'une paroisse, revenus que le tituldirc retire de cette paroisse ; ol. parocha- ge. (S. Mil.') PARDCHIAI.IA. — Sic dicuntur polissimum sacrametila, quorum adminislralio ad pnro- chiiin sen curionem jure sue compclil. [C'liar- ti'l. I.alininc.) PAItOCillALIS. — Kcclesiffi qute sub paro- chia est, qufB proprium presbj'lerum non lia- bel ; nnnere. (A. 1280.) — Parochialis presby- ter, curio; curi\ (A. li()8.) PAROCHIAM'S. — Nude, curio seu paro- chus ; cure. [Chr. Monlis.f.) — Qui ex parocbia alicujus episropi aul presbvteri est ; pnroissien (Cap. C. M.) I'AlioCill \TICU.M. — Idem quod PAnocniA- ciUM, ul vidcUir. (Chr. Ucsucns.) PAR(^CiliArUS. — Iiislricln8;(/i.s7rii'<, ^/en- ditc (Ir In juridiction. (A. li2Jt.) PAROl'IA. — Pro Paiiocuia. (A. JOOl.) PAR(tI,L.\. — I.rbcs minor ; bassin de cuivrr de petites duncnsions, chaudron. (A. 1357.) PAIvONAIUUM. — Pro Pahamonahius. PARONIST.I''. — Hrerclici Valdensium sec- larii. PARONUS. — F. arboris adminiculnm, nisi sit quorcus secundaria; ca'sionis, eli(r qui ajiarium Domini infi inhere tenlavit. » {Ann. Ben.) Id est, easdem, quas Heliodorus, pcenas suslineal. PARTICIPATIO. — Eleemosyna, qua quis paupcres bonorum suorura participes facit : aumune, action de celui qui portage son avoir avec les pauvres. {Mon. Angl.) — Societas. communio ; societe, association, communion, (Mad.) PARTICIPATOR.— Parliceps; quipnrlicipe a. {Cone. Tolet. xii) 1G25 PAR MEDl^ ET INFIM^ LATINITATIS. — Socielas ; soclele, asso- ■ Pro percipere, in instrum. q. PARIERII, PaRSO- PAS 1626 PAHTlCIPA'l'US ciation. ( I'e^ Cod.) PAKTlCll'HlU-;.- a. 1356. PAirnCIPES. — lidem KES, I'ARCENNARII, etC. I'AkTlCUMUM. — Socielas, communio, ut pAminii'ATid. (Mat. Par.) — Pars, portio ■,pnrt, pof/ion. (Onl. reg. Fr.) I'Ali'riClPIUS. — Participes, socius ; «sso- cie, cft/jarl(tgeant. (A. 115S.) P.\KTi(Jlj'LA. — Frustum porci, offula por- cina ; fraijinent tie pore. (A. 1345.) — Charla parliculis seu per partes dislincta, unde parli- culn nuncupari videlur ; charts divisee en par- ties, en articles. (A. 1323.) PAHTICULARE. — Singulalim edisserere ; particulariscr. (A. SS.) PAIITICL'LARITAS. — Rei circumslantia ; particularite. [A. C. 14"1.) I'articularitaten, ginpularum parlium enumeratio. (A. 1382.) PARTIi'ULAlilUS. — Minister in monas- leriis, qui cibos per paries dissecat singulis monachis ; officier de monasli're chargk de /aire les distriljuliuns aux movies, ol. partkiilaire. PAKTICULARITER. — Partim; enpartie. (A. 1382.) PARTICULONES. — Cohcfredes ; coherttiers, coparlageants. (Non.) • PAItTICUM. — Pro Partitum. I PAlll'lCUS. — Idem q. Parous. {Leg. II. 1. ri'g. Angl.) — Pro partiliis. {Monum. Sacr. Aiiti,/.) PAKTIDA. — Parlilio, separalio, divisio ; separation. (.\.. 1 173.) PARTIDOR. — Culler lanionis el coqui ; cnuteau u depecer. (A. ili(J2.j PAR'ril''ISCUS. — l''i«cu3, dominium regiuni, vei cjusd. pars; le fixe, le domaine royal. (A.SS.) PARTIi.ITKll. — Divise, per partes, distri- bute ; jiar pnrties. (Isid.) PARTI.MIvNTU.M. — I'arlitio, divisio ; pnr- tagc. (.\. 1:>'.)2.) I'AR'rr.). — Portio, pars; par lie, portion. (A. -&).) P.VRTIoNALK. — Liber parlium ; liV/. CoM- IIINALK. P.\RTIONARlUS. — (Subsl.) Colonus pai- tiaritii ; ]'id. I'artiarujs. — oflicium in ec- clesia Tullonsi eui unicuique canonico por- lionem suam di.slrihuit ; officirr dn cluipitre de Tout qui etnit charge de /'aire aux chanoi- iies la rvparlilion des emolumrnts t/ui Iciir rrve- naiont \ o\. partinmiaire. — (.\dj.) Communis; mitoipn. (.\. 1333.) — Partionaria cotonin,c\w,\: a colono parliario colilur ; lerre dnnnee « moi- tie fruits (lit /I'lur unc parlif t/uelcon'/iie drs /riiils. (St. Mas.) I'AiniHK. — I", proficisci; /j(ir7(V. {St. Da- vid, re II. Seo. PAlil'IiU. — Contorminare ; coiifiuer. ol. parlir. (A. PJH-i.) PAIl'iriW. — Regie urbis ; gnnrtipr d' uue ville. {.\. t2S3.) — Modus af;ri ; an idrin alijue ;)ar/i('a seu pi'riira dubiuni est. (.\. l:!'.il).) — Pnriit.r, rationi* paries seu arliculi ; articles d'un eumpte. (Marl., Aiiecd.) PARTITIO. — Partionarii orPicium ; o//tce do pnrlionnaire; ViiL P^HTioHAmcs. — Id. q. Pii.Ei'OsrruRA, quod ex judicibus ecclesiasticis el iaicis composita, sic appellari videlur. (A. 1233.) PARI rroRlU.M. — Quod aliquis ab alia p;irlitur, dividil; se (/He Von si-purc d'un tout. tst. Pluc.) i'AUnTUDO. — Pro Partus. (Cod. Th.) PARTITU.M. — llalis, deliberalio. consilium, sunVagalio qua; secrclo per calculos 111 ; delibe- ration, scriilin, vote. (A. ,S'.V.) — Causa, partes ; parti, ubi de malrimonio scrmo est. (.\. 1510.) PMirnURA. — Parlilio, divisio; parlage. (A. 12S(t.) PARI ITUS. — Mmulions monette species; sorte de menne monnaie ; ol. partit. (.V. 1320.) PARTIZAXUS. — Publicorum vecligalium conductor ; fermier des impots, ol. partisan. PARTIZARK. — Dividere ; partager. (A. 1233.) PARTURITIO. — Partus ; enfantemenl. {Cone. /lisp.) PARTUS. — Pro paratus. (Ap. Mart. Anecd.) — Vulva. [A. SS.) — Partii.s matherialicus, imaginarius, ficlilius, magicus. (Id.) PARTUSURA. — F. apertura, rima ; fente, oitvcrliire. (iluib.) PARl'M. — Par ; paire. (S. xiv.) Pnruin ((/i/a.'i, paululum. (S. \iv.) P.VIlVA. — Linleum quuddam lecluale. (A. l'w«.) PARVICHALIS. — Parus, exiguus ; pe(,t, ecigu. (A. SS.) IHRVIFICARE. — Parvum facere, exlenua- re, deprimere : vox ab llalicis aliquot scriplo- rlbus nsurpata. PARVlPKiNDlUM. — Conlemplus; dedain. (A. 101)4.) PARVIPKNDULLS. — Uui parvi negllgit. (?. Kulog.) I'ARVISIUS. — Idem q. Pahaoisus. P.VRVISL'S. — Kadem notione. P.VRVIUS. - Kadem notione. (A. 1405.) PAIIVULA. — Modus agri, ut Pecia. tul. S. Sulpic. lilt.) PARVULl N US. — Pro /)ar«u/us. (A. liJS.) PARVriAIS. — Pucrulus el cliam puer 11 vel 13 aniiorum. ll'lodiiard.) I'ARVUNCUI. US. — Parvulus; prlil, /enne, en l>as-iige. (.-i. SS.) P\RVUS. — Paucus; pen mmilireux, petit pir'le nomt>re.{f.cx. Sal.) — Submissus ; sou- mis, humble. {A. SS.) PAS VTA. — Pra-slalioiiis species, ead. i\. l'Af">• Cexercice de ce droit ; »y P"'- cnjp. (S. XIII.) — '"onvivium, refeclio. ul I as- Tl-8 ol PllOClHATlO. (A. 135.S.) PVSCMIlArJIUM. — lus pascendi nnimaiin in pascuis el liibulum quod pro p.i^'Ciii* solvi- li.r ; droit de palurage. el re que Con paye pour I'exvrcice deer droit. (S. xui.) viepris, ponilil. ( Char- 1627 PAS LEXICON PAS 1628 PASCAIRARE. — Tribulum cxigrre pro pascuis ; lever le droit de pacaye ; lid. Pasca- (iiUM, etc. (A. 1311.) PASi^ALlS. — Solennnis ; solenuel. [I'atid. tie Gras.) PASCALITliR. — Solemniler ; solennellement. (Id.) PA.SCALIUM. — Triliutiim pro glandatione, ul I'ASTio. (A. 1124.) l\\SCAIlli;. — Pasceie, ut Pasciiare. P.VSCAIUU.M. — Idem q. Pascuahium. (Ch. I/i'^p.) I'ASCASIUM. — Eadem notione. P.VSCATA. — Avis quae mures capit. (]'et. Gl.) I'ASGENTAIiE. — Pascere ; paitre. (A. 1343.) PASCENTUM. — Pascuum ; p'durafje. (Id.) P.VSCHA. — Chrislus ipse ; le Christ. (S. Paul.) — Eucharistia ipsa ; la xainle Eu- charistig. (S. August.) — Hebdomada pascha- lis ; la semaine pascale. {Missal. Gothic.) — Quodvis magnum feslum ; p'lques, toute f/rande fiHe. (Dur.) — Convivium, refectio ; repas, feslin. (A. 136:2.) — Pascha album, Do- minica in .\lbis; le aimanche de Quasimodo. {Nccrol. Rotom.) Pascha aimotinuni, quod pro- prie fuerit, et quando celebralum non una esl sentenlia. (Pass.) Pasc/in bonum, dies Re- surreclionis ; /e Jour de Pdques. [Vet. Cod.) Pancha carnosum, dies Resurrectionis in quo carninm esus resumitur;?« jour de Pdqws, le vremier jour oh I'on mange de la viande de- puis le Jour des cendres ; ol. Pnsques char- neui\ (A. 1350.) Pascha clausum, seu clausum Paschw, Dominica octavarum Paschae, qua Pasnhalium festivitatum solemnitas claudi- tur; le premier limnnche apres Paqiies, celui de Quasimodo ; ol. Paques closes ou cluses, cluse de Pasche. (Pass.) Pascha communicans, dies Resurrectionis ; te jour de Pdques, Jour auquel on communie ; ol. Pasqnescommu- niaur. (A. 1387.) Pascha competentiwn seu petilum, Dominica Palmarum ; le dimanehe des Ramcaux. (Pass.) Pascha floridum seu Pascha forum, Palmarum Dominica ; le di- manehe des Ramenur ; ol. Pasques fleuries. (Pass.) Pascha intrans, nota chronologica qua ii usi sunt qui a Paschate annum puta- bant : iidcm, ne aliqua suboriretur confusio, ante vel post Pascha apponere solcbant, ul annum proxime elap=um, vel subsequentem cerlius denolarenl ; Gallic, ol. Pasques cm- mengnnt. {Vet. Chart.; Pascha magnum, dies Resurrectionis Dominicse ; le jour de Pdques ; o\. lei grandes Pdques. {Vet. Ch., Pascha me- dium, Mercurii dies infra octavam Pascba; le mercredi de I'oclave de Pdques. A. 1425. Pascha novum, nevus annus ; le nouvel an, le jour oil commengait autrefois la nouvelle annie, c'est-d-dire le samedi saint ; o\. Pasques neves. (A. 1397.) Pascha primum, dies vice- sima secunda raensis Martii ; Ig 22 mars. (A. 1341.) Pascha rosarum, Pentecostes,ap. Italos '; la Pentect'ite. PASCHALE. — Compulum paschale, seu ratio inveniendi diem quo celebrari debet Pascha quolibel anno ; comput pascal, pro- dded suirre pour traxver le Jour de Pdques d'une annee quelconque. — l)islriclus paraecicB ; paroisse, territoire qui compose mie paroisse. PASCHALkS. — (.Subsl.) Pnustatio qura ad Pascha cxsolvitur ; redevance que ion paye A Pdques. (S. XII.) — (Adj.) Ad Pascha spectans ; de Pdques, pascal. (Pass.) Paschntis epittota, qua Pontifex maximus melropolitanis epis- copis denuntiabal quo die celebrandum essel Pascha; le/lrc que, dans les temps primilifs, le Pape envoyait, cheque annee, aux mdtro- politains pour leur /aire connaitre le jour au- quel tombail la fete de Pdques. Paschales epi- stolas praeterea vocat Avitus Viennensis qnas pontiticcs sibi iuvicem acribebant, sese consalutantes, el de exacta festivitate nun- tium mittentes, qu;e proinde erant ex iis, quae Graeci kop-rciTn/.a,- nuncupabant. Pascha- les denarii, pra-statio, qu:c a presbyteris pro chrisraate quod circa Pascha ab episcopo accipere solent, eidem episcopo exsolveba- tur ; droit que les cures payaient ii I'eveque lorsquil leur distribuait le .laint chreme, ce qui avail lieu aux environs de la f/^le do Pi- ques. Paschalis terminus, nota chronologica, qua ulehantur notarii, i[ui peritiam suam in arte compuli ostentare amabant; bac inter primos usus est Rodradus presbyter .\.mbia- nensis, quam libro sacramentorum manu sua descripto apposuit : « anno incarnalionis Dominicae UCCCLlll indiclione I, epacta vii, ccmcunente vii lermino Paschali IIII Kal. Aprilis. » Paschales .Missie ; sic dicuntur in ve- Icri Missali nallicano, qua; lota Paschalis hebdomada decanlari debenl ; Messes de la semaine dr Paques. Paschalia indumenta, qui- bus utuntur diebus/)ascAa/iitts seu Dominicis ; ornements qui sercenl a Vi-poque de la fete de Pdques ou tous les dimanches. (S. Caesar.) Paschalia fcsla, Pascha, Pentecostes et dies Xatalis Domini; les trois solennitis de Noel, Cliques cl la PnUecAle. (Pass.) PASCHALIUM. — Canon decelebrando Pas- chale. (.Martin.) PASCH.VUE. — Pascha celebrare ; celebrtr la fete de Pdques. (Ugut.) — Pascere ; faire paitre. (A. 12" 9.) P.\.SCH.\R1UM. — Jus pascendi porcos in silva domini, et tribulum quod pro eo jure exi- gilur ; droit de conduire les pores sous les chr'nes du seigneur, et redevance pay&e pour la jouis- xance de cc droit. (A. 1315.) PASCHASE. — Eadem notione. (A. 1069.) PASCHERIA. — Pascuura, pralura ; pdtu- rage, prL (Lud. II, rex Sicil.) PASCHERIUM. — Idem quod pAscuAniuJi et P.\SCHERIA. PASCHIVUM. — Idem q. PAScnARiOM. PASCHUM. — Pascuum, pratum ; ut Pas- CUERIA. PASCIXATUS. — Glandatio ; glandee. (S. XIV.) Pascinatus tcmpus, quo scilicet glandes maturae sunt, pascendisque porcis idoneae ; temps de la glandee, epoque oh, les glands sont murs, oil I'on pcut mener les pores sous les che- nes. {IT. Median. Man.) 1629 PAS MEDIAE KT INFIM^ LATINITATIS. PAS 1630 PASCIO. — Porcorum ex glandibus paslio ; census qui domino silvop pro glandatione solvi- lur ; tempus quo glaudes el fanias porci pas- cuntur iti niMuorilnis ; iiJein q. Pastio. PAS(JiUM. — Idem q. I'AscuuM. {Vet. 01.) I'ASC.LKRIUM. — Mendose pro Pascherium, pascuum. {(i. Clir.) PASCULUM. — Ut Pasculum. (A. 1079.) PASCU.V, M. — Pro pascunm : a Terra est, quani mariscos vocanl, in usum communis jiasciix constituta. » (Lob. JI. Paris.) PASGUAGIUM. — Pascuum, herba pasci- bilis ; pdtarage. {Vet. Cod.) — Tributura quod pro pascuis exigitur; Vid. Paschahium et Pas- CAIRAGIUM. (A. 1172.) PASCUALlv — Jus pascendianimalia vel in p.'iscuis vel in silvis ; ut Pascuarium. (A. II 20.) PASCUAfU-L — Pascere, pra;sortim do por- cis, qui glandes pascunt ; faire jiailre (se dil surtoul des pores). A. 1120.) PASCUAIUUM. — Quod pro pascuis praes- latur, ul pASCAiRAGiUiM el Pascuahium. (S. vi.) PASCUAI'IGUM. — Jus pascendi poreos ; (Irnit (le fain' pailre les pores dans Ivs bois d'au- Irui. (Alexand. Ill PP.) PASCUATICUS. — Tribulum quod pro pa- scuis exigilur, ut Paschahium. {.\. 806.) PASCUATK). — Jus pascendi animalia in pascuis, ut Pascuaticum. (S. x.) PA.SCUERIUM. — Mem q. Pascuarium. (A. 1242.) PASCULARE. — Pascere ; faire pailre. (Pass. ap. Ital.) PASGUi.UM. — Pascuum, pralum, ut Pa- SCHtRlA. (A. 1072.) I'ASCULUS. — r':ad. nolione. (Id.) PASCUS. — Ead. nolione. (Mur.) P.\SCUIjM. — (Judd pro pascuis praistalur, ut Pascuarium. (A. 1366.) PASKNAKIUS. — /Edilis, scabinus; eche- vin, o/ficier lie pnix. (A. 12'J7.) PASFIEN'DL'M. — Formula qua debitor sese obligat ad resliluenda credilori danina cujus- cunque generis, qu;e ex non solulione debiti prodeunl. (.^. 1475.) PASlAdlUM.— Idem q. Paxiagium. (A. i:t06.) I'ASINOLA. — Mendose, ni fallor, pro Pal- MOI.A. (A. l:^8o.) P.\SMU6. — Delii|uiiifii, spasmus; ddfail- Uinrc, sposmc. f.\p. Mur.) P.\S.\A1)IUM. — Jus pascendi porcos in silva; ul I'AscAiiiUM, tt Pastio. J.'^. .\i.) PA.S.N/KKIU.M. — Pascuum, pralum, ut I'a- SCUKiiiA. (A. KiCi.) PAS.XAdEKlUS. — Qui jus pasuagii liabel in forestis ; cclui qui n /'■ droit de mener rfet Iroiipeaux datis les bois d'aulrui ; ol. paxnayitr. (S. xm.) P.\s\.\('iIUM. — Ut Pa'^naoium. I'ASONNIA. — Mem vid.-lur q. Pastio, (A. 1246.) I'ASUUAIK Alti:. — Iriliiitum cxigero pro pascuis ; /aire payer una rcdrraiue pour le droit de mrner les /jestiati.r dans les poltiraycs d'au- trui. (A. 1232.) — Pascere ; pailre, faire pai- lre. (A. 1298.) PASQUARK. -- Pascere ; /aire pailre. PASQUARIU.M. — Idem q. Pasouericm. PA.SQUAYRAcilU.M. — Ead. nolione. PAStjUERAdlL'.M. — Hod. significalu. PASUllKRfUU.M. — Pralum, pascuum ; pa- turage, pre. PASQUERIUM. — Quod pru'stalur pro pa- scuis, t;l jus pascendi animalia in allerius silva, ut Paschahium, Pastio, etc. P.AS(,jUILIS. — Pascuum ; pdturagc. {Tabid. S. Rem. Rem.) PASSABILIS. — Non rejiciendus ; passable. (A. 1483.) PASSADIUM. — Tribulum quod a trans- euntibus exigitur ; droit de passage, sorte de pinge : ol. passade. (.A. 1267.) PASSADORIUM. — Transitus pervius pro domibus. (.V. 1305.) PASSAdENlI. — Idem q. Passagini. P.ASSA<;EKINUS. — Qui naulum pro trans- vectione sui rerumque suarum solvit : pissa- ger. [St. Hen.) PASSA(;i:UlUS. — Ead. nolione. {H. Dalpfi.) /^assagerius portus, rips, ni fallor, in quam Iraiisountes deponit navila. (.\. IHOl.) PASSAGI.VltlUS. — Porlilor, publicanus, apud Ilalos; fermier des impi'its. — Navila. (]ui de ripa in ripam alteram transeuntes navicula Iransmillit; bnlelier, passeur de rioidre \ ol. passagcur. (X. 1287.) PVSS.VdINI. — Hajretici Valdensiura secta- rii,quod vitte sanclimouiam fingebant, sic dicli. PAS.SAC.IVl. — Pro Passagini. PAS'^A'ilL'.M. — Transitus, peregrinalio, ipsa Hierosolymilana expedilio ; passage, pele- rinage, voyage en Terre-Sainte, croisade. (Pass.) ~ Semita, c'allis ; soitier. (A. 1501 j — Tribu- lum quod a Iranseuntibus exigilur; droit de passage. (/<'/. H. reg. .\ngl.) — Naulum ; //-at. (A. 1257.) — Ganalis; conduit. (A. UGl.) — Jus transitus; droit de passer. [Terrear. Vet.) — Transaclio, paclio ; pacle, arrangement. (Ord. reg. Fr.) PASSALORY.Nf'IIIT.E. — lla'relici sic di- cli, quod diKiluui imponrnlos in nares, el era sua, el in labia, quasi silenlium semper excr- cerenl, soli laciliirnilali quasi studium com- modantes. PASSANS. — Viator, peregrinus ; voi/ageur, passant. {<•'. Chr.) PASSARI^. — Transire ; pasfer. A. 1403.) — TransKredi ; outrepass'r. (A. 12.">2.) — Tran- sigere, paclionem facere ; faire wi arranyi- ment, traiisigrr. (A. 1337.) Passiue donationcm el alia ejusiiiodi dicunlur nolarii publici qui iiislruniiMila conliciunl ; pa^srr un arlr de do- iialion, pa.tser un rmilral, etc. — Permiltero aliqiiid piT instrumrnlum authenlicum ; pir- metire iine chose par nctr aulhenlique. (A. I3u3.) — Transmillere ; IruHsmetlre. (Meg. fend. IS'orm.) — Valere ; raloir. {Cod. Ital.) PASSARKI.A. — I.udi species qui liaili* passe dicrlmlur, qua nd mclnm pa.tse diclani snK'illas dirlKebanl. {St. C'im.) PASSARIMS. — Mnchin.e specie*. qii« poniii-ra Icvanlur ; machine >ioire desmar- tyrs ct dts saints en general ; ol. passionnaire (Mart, .bleed.) PASSIONALIS.— Ead. notione.( Vet. Necrol j on au re- — Ead. notione. (J. dc J.) - Ead. notione. (Durand.) Ut Passionabiliter. (.-1. — Jus Iransilus ; droit de Infensus ; irrile, animf, PASSU I.NARirM. PASSIONAHIUS. PASSIONATE. - SS.) PASSIOXATICUS. passage. (S. vii.) PASSIO.XATUS. - passionne. (A. 1409.) PASSION IT/E. — Hffiretici, qui Christum Deum in passione carnem dinii'o<- gnard ; oX.passol. PASSUATIM. — Lento et composite passu ; a pas lenls et rdgli's. (Andr. Flor.) PASSULL.\HE. — Passellis seu pedamenlis vineam fulcire ; paisseler, ixhalasser la vignc. (A. 1260.) PASSUM. — Vadnm ; gtte. (A. 1204.) P.\SSUS. — Locus ; passage : " Quando scri- bebat, diclus fraler Thomas super Isaiam, ve- nit ad quemdam passum Scriptural, » etc. (.1. SS.) — Mensuru; vel ponderis species, ap. Ita- los el ( hallos. — .Vngustia^ et claustra ilineris, \e\ monl'iam \ pas, passage, gorge. (A. 1286.) — Transilus, iter via; chemin, passage. (A. 1360.) — Tributum quod a Iranseuntibus (i\\- g\lar ; droit de passage, peage (St. Hip.) — Palorum contextus ac series ; palissade. (A. 1369.) PASTA. — .Massa, crudus panis ; pate. (W. Brit.) — Gallina ; poulc. (S. xii.) — Convivium, ut Pastus. (A. llSi.) — Lignum sdificationi aptum et necessarium ; bois de coiislruiUion. (A. 1392.) PASTAGIUM. — Pra^slalio, qwn' in pasta fit, pro coctionc furiiaria ; droit pour la euisson du pain.(.K. 13.30.) P.VSTARE. — Pnftam seu massam farinae subigere, depsere ; petrir, /aire le pain. (A, SS.) PAST.YYRAGIUM. — Jurisdictio, ferrilo- rium ; re.isort, territoire. (A. 1312.) PASTELLARIA. — Glastum ; pastel. (A. 1312.) 1C33 PAS MEDI^ ET INFIMiE LATINITATI3 I'AS 1634 PAS'l ICLLI'JilUS. — Ad iiastcUum speclans ; dc pasUl. {\. {'M[.) — I'astellariuiii molend't- num, quu paslcllurn lorilur; moulin qui pile le jinstel ; ol. paslelicr. (Id.) ■ PASTELLKJ. — Paslillus; pillule. (Alex, lal.) PASTELLU.M. — Herbte genus, glaslum ; pastel. fA. i'i'il.) — Idem videlur quod Pasti- TIUM, pascuus ager. (A. 1473.) Diminul. a Pastus, parvus - Agrum fodere, pro Pasti- ed — Jus pascendi porcos in eli.i[n census, qui pro ipso Pascuabium et Pastio. (\.. Ager pascuus ; pulurc, PASTI'LLUS. — pastus. PASlKXAkK. - NAHE. (.\.. I0G5.) PASTI'.NCliUM. silva domini, vel jure exigitur ; ul 1397.) PASTKNQUUM. pdtiirage ; ol. pastcnc. (A. 13(54.) PASTKIU.Y. — Mactra, in qua pasla sub- igitur, el pislrinum, sou locus ubi est mactra ; jietrln el Ik'h oh il est place. (.\. 1373.) PASTICICKIUS. — Pislor dulclarius ; putis- sier. (A. 1285.) PASTIC1;\. — Paslillus; pelit (jiUeau. {X. 716.) PAS'l'lCiO. — .Jus pascendi porcos in silva do mini, idem q. P.\stio. PASTKMUM. — Pascuus auer ; paturage, patis. [Tab. S. Vine. Venom.) PASnClL'S. — Idem quod Pastillus. [Hist. Dalph.) PASTILL.VRI.V. — Pistoris dulciarii ars ; art de pi'ilissier, pdtisscrie. (A. 13G2.) I'AsriLLARIUS. — Pastillurum confeclor ; pdtissier. (S. .Vug.) l'.VSTIi>l-ATIGU.M. — Jus mstits seu pas- IcUi ; I'id. Pastls. (I'et. Diac.) Kectius Macer paslellxm inlerprelalur sigillum sive ejus in- tcrpressionem in pasta cerea, quomodo in brevibus apo.-,tolicis, aliisque privilegiis fieri sold : liinc 1'.\stili.aticum el Pastillaticum, si I'idcin (ides, specioso nomine dicelnilur quid(|uid |)r() ejus sigilli imiirnssionc cxi.Kcba- tur;(|uam simoniacani labcm pcnilus suslu- lisse (iregorium Magnum rel'erl Joannes Dia- conus. PAS riLLUS. — Panificium came aut alio edulio sarUim ; pd/e. {Hal. I/onor. III. PP.) PASriNACIU.M. — Jus pascendi porcos in silva doniini ; ilem, census qui pro ipso jure (^xiL;ilur ; ul Pasthi cl Pasciiahilm. [(!. Chr.) PASTINAIIE. — Pasccre, planlarc, conse- rero ; paiti-e, /aire paltre, planter, seiner, ease- mencer : ol. pasliiier. PASIINAKI. — Kdere. prandere ; diiur, mnni/er. (.( . .s'.v.) P.'XSriNATICUM. — Census pro glanHa- lione, elc. ; ul Pastio. (l/isl. cpi^c. Aniix.) PASTINATIO. — Paslus porcorum, ul Pa- stio. (,\. 1133.) PASIINATU.M. — Ligo ; liooe. (I'W. Cod.) PASTIO. — c.land^ilio, jus pascendi poi- cos in silva aliona, census qui |ir. i ro jure sol- vilur, liMupus quo porci ad neinora niitlunlur glandalionis causa ; r/tandee, droit de mener Ics pores il la fjlandee dans tes bois, redevance payee pour cet usage, sahon oil la glandce a lieu ; ol. paisson, pesson, /,anage, peinnage, pa- slinagc, parnage, elc. (Pass.) — Convivium, refeclio, ul Pastus. (S. ix.) PA-STIU-NAIIK. — De porcis dicilur qui glandes pascunlur ; paltre ; ol. pasliiier. PASIISSKKIUS. — Pislor dulclarius ; /yd- iissier. (A. 1399.) PASTISSUS. — Panificium carne aut alio edulio sarlum ; pale. (A. 1302.) P.\SJ'1'1'U.M. — Pascuus ager ; pdturage, pa- cage ; ol. pa'^lis. ( Tab. Fossal.) PASTIZAGIU.M. — Eadcm notionc. (A. i-232.) PASTOFOKIU.M. — Pro p-ra pastorali usur- pat auctor I'rxdestinati : << Nos lFebr;ei pucri lui Uavid pastoforlniii assumcnti-s, de lapidc tuo anj^ulari pugnemus. » PASiOLAKE. — Ager pascuus, ul Pasti- TiUM. (A. 950.) I'ASTONAKi-;. — Implicarc, implectere ; enlacer. (St. PL) PASTOPIIOKIUM. — Atrium tcmpli aut sacrariuni ; parvis d'un temple ou sacri.slie. (isid.) PASTOR. — Pastor ecclesiasticut seu lai- C'(s, idem q. Advocatus. [Tabul. cecl. Tute- lens.) — Pastor bonus, Dominica secunda post Pascham ; le second dimanche apri'x Pd- qiies. PASTOliAfllU.M. - Pascuum, et jus pa- scendi pecora in pascuis ; pdturage et droit de mener lei Iroupeaw dans les pdlurages (I'autrui; ol. pastonnaige. (.K. 1222.) PAS'l'ORALE. — Ager pascuus ; pdturage, pacaqe : ol. pasturenu. P.VSTOKALIS. — Kadom nolione. (A. 1130.) PASTORALITAS. — Pr;esulalus, dignilas cpisco|ii vel abbalis ; jrelature, dignite, jonc- linns deveijiie nu d'ablic du viunasl^re. (.\. 1031.) — Tilulus lionorarius cpiscoporum vel altbatum ; pasloraliti', litre hononfique donni aiix eveijiies et au.c abhe<. (.Np. Hal. Misc.) — Jus pasloris, episcopi jurisdiclio ; i!ro;l du pusleur d'un diocese, ;uridiclion dpi- scopale. (A. 1O03.) PASTdltAllK. — Puslorem agero, episcoiii vi;l abbalis officio fungi ; reinplir les frmcliuns il'abbe on d'evi'que. ( \'el. Jipilaplt.) — Pascerc, |iccu8 diiccrc in pascua ; /aire paitre, mener u'l pillurage. (A. 12(18.) PASTOIIATI'S. — Pasloris officium, ipso pa^lo^is litulus. (Ap. Lud.) — Porcorum pa- .slus, ul Pastio. ( Vet. Ch.) I'ASrolvCn.US. — Parvus paslor ; pdit lierger, jeune pdlre. ( I'et. (il.) P.\S1'()IIEI-I. V. — ijuie pocus cuslodil ; ber- gere ; ol. paslntirelle. (l,ob. //. licit.) PA^ I' "IlKLM. - Facliosorum quadam co- liors cxorla in I'rancia S. l.udoTico l.\ re- L'nnntr. ; paslni/reaii r, ( A. 1231 . i PASTOIIGAMU.M. — Ag.r pascuus; mn\i- mc pccudum census qui pro fncullnlo pawcmli exigilur; p'Hi.- oance que le vassal paijait pour etre e.rempte du serrice de past. (Pass.) — Pascuum ; pdturage. pacage. (Chron. fontanel.) — K. idem q. Pu- (iii.LATA. {Ord. reg. Fr.) — Pastux nuptialit, jus quod a recens nuptis parocbo debelur ; droit di'i au cure par les nouveaux tnaries. {.\.. 13()'.l.) I'astus caballi, qui debebatur missis do- minicis ; foiirnitures de jourrage auxquetles les su/cts etaient tenus enrers les envoyis du prince. ("a. IX.) Pastus canum renaticorum, qui pro canibus domini solvebatur; Hvrnison d'alimenis pour la meute du seigneur. ( Vet. Ch.) PASUAGIUM. — Pascuum, idem q. Pasna- GiUM. (A. 1198.) PAT.\. — Ornamentum ecclesiasticum, lim- lius quidam quo utunlur in plerisque ecclesiis calheiiralibus ; Ijordure, bord. (A. 1419.) — Turris seu ajdificii pars ima ; le pied d'une lour, le bas d'un edifice. ( Vet. Ch.) — Calicis vel poculi basis ; le picl d'un cnlice, d'un verre.l.K. 1376.) — Minutioris monetae spe- cies ; palard, petite monnaie de cuivre. { Tahul. Mass.) PATAGALIS. — Res quae pataco emitur ; chose de peu de valeur, qu'on achete au patard. (A. 1393.) P.ATACO. — Moneta Flandrensis argenlea ; sorte de monnaie finmande d' argent; o\. pa- tac, Patagon. PATACUS. — Idem q. P.atahus. PATAMEN. — Patens adilns et egressus ; entree et sortie libre. [Cnd. I'li .) PATARDUS. — Pro Patarus. PATAREA. — Hieresis Paterinorum ; fiire- sie des Pnlarins. PAi'ARENI. — Haeretici A'aldensium se- ctarii ; Patarins, branche de Valois. PATARIA. — Locus ubi pannus texitur vel venditur ; draperie, lieu oil le drap se fabrique ou se vend. (St. Dat.) PATARUS. — MonelcB species ; patard, an- cienne monnaie dauphinoise. (.\.. 1460.) PAT.\TIUS. — Kad. notione. (A. 1343.) PATEUARE. — Pasocre ; faire paitre. (A. 1317.) PATbGIUM. — Pascuum commune ; pafw- rage communal. (A. ISI.t.) PATEGUM. — Ead. notione. (A. 1343.) PATELL.\. — Lampadis species, ab ejus forma sic dicta, quaj sebo aliave materia ale- balur ; sorle de lampe. (Bern. Mon.) — Obje- ctaculum ligneum ; bonde. (A. 1365.) — Pa^ ioa7 PAT MEDLfi ET INFIMS LATINITATIS. tella salts, salinum, locus in quo sal conGcitur ; saline. (A. 844.) PAl'KLLAKIA. — (Juanlum patella conli- nelur ; au'aiU (/a'nn plat peut contenir, plein un plat. {Necrol. Vet.) PATELLATA. — Diminut. & patella; Gall. petit plat. PaTELLUS. — « Pro reparando magna or- gana, in eis scilicet facieiulo bursas el patellos. „ (A. 1473.) PATENA. — Vas Eccleslie miiiisleriis dica- tuin cujus usus in oblalione cor|)oris Ooiniuici dim fuil, el jam est ; case d'ei/Uxe, patene. (Pas-;.) — Lamina, vel ferrum latius, el doduc- lum in laminas quil)us ferrei llioraces consta- banl ; )ila(juc de jcr, lame de fer. (S. xiv.) PATENS. — Nude pro littem patens. (A. 1367. T irf. Litteha. — Iter aperlum seu Va- DUM, q. viil. (End.) PATl'^XTA. — Idem q. littera patens ; Vid. LlTTERA. PATENTITIUM. — Exactionis species, f. quod litteris patentibus indiceiolur. (A. 836.) PATEXULA. — Uimiiiut. aPATENA. (.1. SS.) P.V TEU. — rilulus quo, honoris el obser- vanlite causa, donati seniores a junioribus, qui vicissim ab eis ad anirai palerni teslimo- nium /j7u vocanlur ; eodeni prajlerca utunlur- inferiores erga superiores suos ; sed el pa- res dignitate eodem lilulo inlerdum sese invi- ceni com[)cllant ;pere, litre dc respect donne par les jeunes anx vlei'x, par tea inferieurs aux supericuis, el que les personncs liyale.i en dignite se dimnent nussi mutuellemcnt. Paler abbas, abb.is ; supei iexr d'un monaslrre, abbe. Pater coii/ess'ionum, confessarius ; ecctesiastiquc qui conj'esse. (Fior. ^^'ig.) /'ater/ainilias, 'tiui sui juris est, a paterna poteslate liber ; celut qui esl inajeur, qui est lihrc dr ses actions. (.\. l.'J25.) Pater Itnperalnris, dignilas apud Hyzantynos ; pert- de I'eiiipcieur, litre des paln'res da)i'i I'empire d'Orient. (Mont.) Paler malerm/s, niatris gerens all'eclum ; pere qui a pour ses en f ants I'a/f'eclinn d'nne mt-re. {A SS. lien.) Paler naturalis, geiiitor ; le pere dnnn^ par la nature par oppo- sition au pire spirilnel. (T>^ Form.) Paler patrum, tiluliis coiicessus Homano ponlifici, el episciipis in (juibusdam inslruiuenlis ; jii-re des peres. (Pass.) Paler spirilualis, 1° saci;rdo3, qui alicui baplisini sacrauieiituin itnpi'rtiil ; pere spiriluel, le pretre qui con/ere le sacremini de bapliine. (Avil. Viun.) ; 2° qui a coiife.ssioni- bus esl, conlessor, qui etimn paler confessio- num ; confesseur. (Pel. Dam.) Pater nosier, sacer gluijiilus, seu corolla precaloria ex his globulis composila ; chupelel, ou grain de cha- pelet. (A. 133;i.) P.\TE11A. — Vas coquinarium, prol'ATKi.LA. ( Vel. (11.) I'.V TKIICA. — Moiidoso pro Petiiahia. PArEUGi;L.UilUS. — Palernus ; du pi-re, palernel. (Isid.) PATERE. Pro Patefackhb. (.inn. SS. Ben.) P.\TEIIEA. — Helini, seu ApoUinis sacor- doles, (iallis ; prclres d'.lpoUon chez .les (Jau- lois. (Aus.) PAT Hwreticus 10,38 PATERIXUS. — Hwreticus Waldensium sectarius, patarin, partisan des doctrines vaudoises. PA'I'I'^IIIUM. — Eibri cujusdam tilulus, (orle qui passionem Cliristi ex Evaugeliis com|)lorlitur. [//. Nem.) PA'l'I'lltN/V. — Imago Patris jeterni ; repre- sentation, imar/e du /'ere dternel. ( Vel. Ordi- nar.) PATEKXALIS. — Palernus; du pere (A. 1438.) PATI'MtNI.Wl. — Hicretici, qui inleriores humani corporis partes non a Deo sed a diabolo facias esse opinantur, el omnium ex illis purtibus llagiliorum iiccnliam Iribuen- tes impurissime vivunt. llos etiam Venuslianos quiciam vocant. PATl'^llXICUM. — Successio vel heeredilas paterna, bona paterna ; Mrilage palernel, biens palrini'iniuu.r. ( ]'et. Cod.) PATEUXll AS. — Abbalis munus digni- las, titulus honorarius episcoporum el cardi- nalium ; 'lignite d'ahbe , litre honorifique doane a dts ereques el a des enrdinaux. PATHELA. — Vas ecclesiaslicum, idem q. Patena. I'.VTlliULU.M. — Career, quia in eo quis inolusus palitur ; prison, cachot. (A. 1208.) — Pcjena, dolor ; chaqrin, duuleur. (Bar.) PATlllULUS. — Patibulum ; r,ibet. (A. 813.) P.\TICES. — Petimina, seu uicera in collo JLimentorum ; ulceres qui riennenl au coit des b'Ues de somme. ( Vet. (ll.) PATltiHUVJ. — Collegium, societas, raa- xime mercalorum ; socidli, us.'^ocialion, colli^ije de niarehnnds, socielt' de commerce. [St. Fl.) PATICIUM — Pro Pactitium, Iribulum ox pacto concessura. (A. 1H!)6.) PATICUS. — Merealor ; conimeri;ant. (S. XIII.) PATIENS. — Qui passus est ; qui a sou/fert. ( Vet. .Missal.) PATIE.N TIA. — Scapulare monasticum.Gal. etiam ol. patience. (A. SS. Hen.) — Inducia- ; treve, repil. (S. xiv.) — Palientiam praettare, tolerare, iia'ienter ferre ; ■■supporter, inuffrir avee patience. (\. 1315.) PATIiilNAUlUS. — Janitor ; portier. (J. de J.) I'ATIfiUS. — In ordin. a. 1348 videlur usur- pari pro plalea dei>ia, (iai. rue ^carter, PATILE. — .Vger paseuus, pralum ; pri>, praiene, jialurage. (A. 12S2.) PA III. ITER. — K. pro pariiliter, divise. ( \ .1. fod.'i PA'I'IMdNIU.M. Passio ; .«0M/7rrtfice. (Marl. Anecd.) PATINA. — Palina sniinarum, idem ipiod Patella safit. — Patina animarum : •> Impen- f;v. sumentur ex eleemosynariis Meala^ Marite virginis, et iinimarum palinis. ubi ideemo- syiiai abundavorinl. » (.Si/nod. Valentin, a. 1081.) Id est, ex eleemosynis, quie pro do- funolis srutella in ecclfgjis colli^untur. PAl'INAiillM. — in lesl.im. a. 1 tJi. f- Pfo piilrinaqium, onicium patrint seu confosMni. {JJist Cauin.) 1C39 PAT LEXICON PAT io;o I'Vri.Nl.'S. — Calnpodiimi, sen lic'ica ciepidula corio pedibus aplala, inlcidum el fcrro inslrucla ; sahol, gfiloclte, palm. {Si. ecvl. A q.) — \.ev\or calccas vcl udo ; chaus- son. (Hern. Mon.) — J'atinoruin confeclor ; faiseurs de j/aliits ; o\. italinicr. (A. 1302.) — In testam. a. 1312 pro pntfinKS f. scribilur. I'ATIRK. — F. disciplinam seu llagellalio- r.em pali ; recevoir la discipline. {.Marl. Awpl. Col.) PATISSIS. — Calopodiura, ul pATI^us. (A. i \02.) I'ATISSIUM. — Tutela proleclio, qiife ex paclo seu convenlione conccdilur ; lulellc /ro- teclion. (Kym.) I'ATITUR. — Libellus a'groganli praeben- dario concessus, ul choro non inlersil ; eliara signum, (|uo nolatur pracliondarius absens ex morbo, vel ex licentia, quod fit ut redi- libus consuelis non privclur ; el index in quo ejusdem praibendarii nomen inscribilur ; patitur : 1° permission de ne pas assisler a rO/'fice (lonrice par ecrit a mi chanoine inalade ; 2° catalogue des c/ianoines absents pour cause de inolailie ou 2)ar aulorisation ; 3' signe par le- quel on mar'/iie siir la liste d (Ap. Mur.) PATRIARCHIUM. — Palalium palriarcha;; palais patriarcal. (Anast.) — Dij;nitas palriar- cha? ; dignitii de patriarche. (duib.) PATRI.VrUS. — Pars hEereditatis palerna;, qu;i' secundogenitis dalur a primogcnilo fralrc; I V'^ .Vl'ANAME.MUM, PABAGIUM el APAiVAIlK. (A. 13GG.) PATRICIALIS. — PaCrlcialis circuit's, aureus scilicet, quo patricii caput oroabalur ; cercle ou cow onne d'ur, insigne du patriciat.iMcnck.) PATRICi.VNI. — Hajretici, qui ah auctore quodam Patricio an. circ. 387, liumanam carnem a dialiolo crealam impie asscrebant. PATRICIATUS. — Patricii dignilas ; dignity de palricr, patriciat. PA TRICINUS. — Aborigena ; qui est du pays, ne dans le pays. {Vet. Cod.) PATRICIUS. — Dignitas a Constantino M. instiluta, ul auctor e.st Zosimus, quae cnHeras anteibal, etiam pr;efeelos pra;lorli ; patricc, premier dignitaire des derniers temps de l' em- pire romain. PATRIENSIS. — Indigena ; qui est du pays {Encom. Em. reg.) PATRlLOgUiU.M. — Corolla precatoria : chnpclet. (.4. SS.) I'ATRLMONIALIi*. — Patrimonialcs filii, legitimi ; enfants legitimes, (('one. Ilisp.) Pa- trimonialia rcgia. Iribula, vecligalia publica el fiscalia, bona qufp ad dotnanium regium pertinent ; imputs, bicns qui appartiennenl au fisc. (A. 1342.) Vid. TiTULUs. PATRIMOiMOLUM. — Parvum patrimo- nium ; petit patrimoine. (S. Hier.) PATRIMONIU.M. — Varie sumilur apud ju- risconsiiltos nam, ut de vuigari sjgnificalu taceam, cum Ires essent principis -nEp'ouTia'., seu facultates, Largitioncs I'rivatfe el Palri- moniales, Largitionum appellationc donalus est fiscus seu Ihesaurus Principis, cui rogendo pr.i'fectus erat Comes sacrarum largitionum ; lierum privatarum nomine inlelliguntur bona principis qua; privatis usibus eranl dicata, quibus gubernandis pru'crat Comes rerum privatarum. Denique per/'ntritnonivm, sacrum intelligitnr, proinde diversnm a piivafo, cui prmcrat Comes sacri patrimonii, cujus curte in- cumbcbat regias, ut ait senator, epula?sollicita ordinalione disponere, ul apolhecas etenthecas aulicas ; praiterea prjpdiorum palrimonialium proventus excipere, etc, (Vid. Gujac.) Palri- monium ecclesia sticum, seu patrimonium S. Petri/, le Patrimoine de Saint Pierre les biens de I'Eglise. (Anasl.^ — Ecclesi.c Romanae prae- 1641 PAT MEDI^ ET INFIM.B LAT1NITATI8. PAT 1642 (lia, diliones, vel census in provinciis. Palri- iHoniiim crucifii'i bona ccclosiaslica vocal S. Bernardiis, /^uno«i«minlertlum eliam signi- ficat quod a palre in duleni filia' concessum est, (ial. In dot d'une fille. (A. 1095.) I'A'l'lUXA. — Pro Maihi.na, quaj suscipit aliqiiein a Ibnle baplismalis ; mariahit. (Hicnl).) I'ATKINATUS. — Otficiiim palrini ; o/fice de parrnin. (St. Dan. cp. Namiet.) I'ATRINUS. — Sponsor, qui levat aliquem de sacro fonte, vel intromiUit in Kcclnsiam ; parrain. (J. de J.) — Palronus ; pnlron. (Mart. Anal.) — Confessarius et paler spiritualis ; confesxear, directeur s/nriliiet. (Mur.) PATlllUTA. — Indigena ; qui est du pays. {A. S8.) PATIUOTICUS. — Idem quod Pathiota. ((ir. Tur.) PATRIPASSIANI. — Sabeliiani haerelici, qui Patrem passum esse asserebanl. PA'riUXARE. — Pro palrissare, palrem iiiiilari. (A. lO'.io.j PA riUZARK. — Eadem notione. (S. Bern.) i'ATROClDA. — Patriorum inlcrfeclor. (Mart.. Anecd.) PATRUCIXAItl. — Piaeesse, regere ; co?n- niiiiidcr, rjoHverner. (A. 1062.) PATRUCIXATUS. — Jus patronatus eccle- sise. Vid. Pathon.vtus. [Chartul. S. Ymer.) PATIU)('I.\1U.M. — Tutela patroni, cui si! ciiinmiltebant liberi, seu servi libertate donati ; palionage, /trotection qiiaccunlait le seii/nfur a reux qui s'i'taienl »iis sous sa defense et (tii.c s't/s qii'il avail n//'rancfiis. (Cap. C. M.) — Jus patronatus eccicsioe ; droit de patronage surune eylisr. \'ld. Patud.natus. [Tab. ercl. (irat.) — Peslum patroni alicujus ecclesia; ; fete da patron d'uue i'ylise. (A p. Pez.) — Palro- cinia sanclnrion, reliquje sanctorum quorum patrocinia i[ivocantiir,vel reliquiw pulronorum, seu sanctorum titlelarium ; Ics reliques des saints patrons. (Aimoin.) PA'I'i^dX. — Pro PATRora-s. (Ale.) PA'i'IloXACiIUM. -- Idem quod Patronatus. (A. 14iH.) — Navis gubernatio, patroni seu naucluri (jfricium ; avtinn de gmiverncr un tia- vire, charge de timnnier. [Form, let.) PA'I'ROXAIi: IJOSPITIUM. — Diversorium, nl lallor; hdtellrrie. [St. .Ul.) I'A TIloN.W I lA. — Ju" seu tribulum, quod /)(;/;v;«o ratione prolcctionis dobetur; redevnnce pai/i'e ait seii/neur I'l cause de la protection qiiilaccorde. (.\p. Mur.) PATKUNARK. — Jus patronatus c.xcrcere ; exercer le droit de patronage. (I/isl. Slon. Gemm.) — Ad patronum seu archelypum exi- f;tT6;rnmenerau fi/pe primiti/, etnlonnrr en parlant dfs measures. (A. i;io6.) I'ATUdXAKIUS. — Pro Patronus. (Ap. Mur.) PATIlONA'rUS. — I'atronatum bencficium, ad qiKid patronorum prnisentatione quis in- stiluilur ; 6('7)(Yi'« ccclestastiqiie nuquel on est tioinme sur la pr&.tenlation du seigneur i/ui en est le )>iitroii. P.\ritO\ATI(:iIM. — Obscqnium quod pa- trono libcrtus debet ; honnnages el servient Lexicon mbd. bt infim. Lat. da$ par le serf affranchi au seigneur qui lui a donne la libcrte. [Form. Vet.) PATRON.VTUS. — l-:adem notione. (Marc.) — Jus patronatus , patronage, droit de >wm- tner a une iiglisc uu a un benefice, soit directe- rnent, soit en prescniant un candidat. (Pass.) — Patronus, (jui nominal aul pnesenlat ; patron d'une eglise ou d'une abbaye. Vtd. Pathonus. (A. 12-i;i.) PATROXES. — .Majores ; les nncetres, let aic»x. (A. HIO.) PATRON ISARE. — Officium patroni seu naucleii gerere ; remptir I'o/fice de patron de navire, conduire un navire ; ul. patroniter (A. i:t.s2.) P.yrRUXlSATIO. — Convenlio cum ejus- modi patrono ; accord, arrangement avec un patron de navire. (A. 1298.) PATROXIU.M. — Tutela, protecUo ; tulelle, protection. (.V. 1206.) PATRONUS. — Qui alicujus ecclesia; ex- struendie, aul alterius cujuscunque fuoda- tioiiis ecclesiastica; auctor est ; patron, celui qui a jonde, liuti on dot& une eglise, une abbaye, ou que/que autre elablissfinent religieux. (Pass.) — Episcopus ; eveque. (Vet. hut.) — Sanctus tutelaris ; saint patron. (.S. .Vug.) — Dominus senior ; seigneur, maitre : loci patronus. n (C/t. Ilamel. ep. Cenom.) Patronus navis, nau- clfirus ; patron de barque, de navire. {.\. 1326.) Patronus bospilii. diversorii raagister ; cahare- tier, aubergiste. ( \'et. Coniput.) — Exemplar ; patron, inodele. (We.n.) — Cliarta enumeratio- nisin qua bona sua quis rccenscl ; denombre- menl, inveniaire. {.\.. 13j0.) — Autographura . original. ( ViJ. Cod.) — .Mundose pro Pathi.nos; {Ann. Ben.) Patroni regionuui, pnecipui ; les firincipaux d'un pays. {Citron, .lleuandr.) In Act. S. Sebastian! iidem videntur qui sub ur- bis pra'fecto invigilabant ; cominissaires de quartier. (A. SS.) PATRUXNUS. — Exemplar, archelypum ; modele, patron. (A. 1275._) P.VTRUOLUS. — Fratris seu sororis Alius ; fils du /rere ou de la swur, nereu. ( I'et. Chr.) PATRUL'S. — Idem q. Pathunnus. (A. 1275. i — Palernus ; du jiere, palrrnel.i>^ xii ) PAT PA. — I'ibula lignea, a (lall. patte. (Tab eccl. .\mli.) PA I TALORINCmrr.E.— Iidem q. Passalo- iuncuitt.t:. PATL'ATIO. — Pactum, convenlio, pro Pac- TATio. ((11 r. Casaur.) PATLKXTIU.M. — Pascuuni, pratum ; pu- turage. pucage. {.K. I(i.")i. i PATUI.A. — I'ugio. parva ^pRiha; poignard, coiirte ("pee. (I.amb .\rd.) PATULE. — Pascuum ; paturage, pacagc. {Chr. Casnur.) PATUI.HM. — Locus patens et aporlus, area; conr, {.inn. ficn.) PaTURAOIL'M. — Pascuum ; pdturage. pre. (A. 1327.) PATIIS. — (laZH, tliesaurus ; trhor. ( Vet. (it.) — l*ascuiim ; puturaqe, pacaqe. (A. 1154., I'ATUl'M. — Pascuum, pratum ; pdtu- Si 1643 PAU LEXICON PAY 1644 rage, pacnge. {\. H4l.) — Idem quofi I'atu- LUM, locus vacuus. (A. 1320.) — Cloaca, linieii- lum, fossa fimaria ; Irou, fosse a fumier. {Si. Mass.) I'ATUUS. — I'ascuum, paturage. (A. 1177.) PATUZARli. — Pascere ; (aire paitre. [St. Val. Ser.) PAUCA. — Mensura vinaria ; mesure de ca- pacity pour le vin : ol. pauque. PAUCEDO. — Paucilas ;/je/i< nombre, peti- te quantilii. (J. de J.) PAUCIO. — Pro Pactio. (A. 1127.) PAUCRUM. — Ellychnium, ut videtur. [St. Cum.) PAULA. — Pro Palla, linleam quo legitur allare. {Vet. Ritual.) Humerus; epaulv. (A. 1338.) PAULATIVE. — Paulatim, sc:;.;.:i ; peu a peu, insensihkment. (A. 1305.) PAULATIVUS. — Uui fit paulalim ; qui se fait peu a peu. (Ap. Pez.) PAULEU.M. — Pro Pallium. {Mon. Angl.) PAULIUM. — Pro Pallium. {Near. eccl. Cam.) PAULINUS. — Paulina potto: ct Marchio Lulharius in (Jccidente infirmalu.s, et potione Paulina inebririUis, ex improviso obiil. » (Dilm.) Polio, ulvidelur, veiienala, qua poslea exsUnclus llenricus VII imp. dala a Paulino monacho ordinis Prajdicaturum. qurc revera polio Paulina dici poliiil. Piudina' litlern'. dici ■yidenlur eaj, quibus excominunicalio pronun- tiatur ; forte quod verbis apostoli Panii .l/ia- tkenia niaran atha in iis uterenlur. {■Synod. T'a- lent.) PAULUS. — Simplex, candidus ; 7iai/, pur, sincere. {Ann. Ben.) — Palus ; pieu, poteau ; ol. paul. (A. 1381.) PAUMANI. — Pro Herimani, ut videlur. (Mur.) PAUMELLYA. — Ilordei genus ; espece d'or- ge ; ol. paitmclle. PAUMETA. — Idem q. ' Spaumkta. (A. 1476.) PAUXAGIL'M. — Mendoso pro Pan n. a gum. {Ann. Proem.) PAUPADA. — a Una Paupada de canbe » {Ch. Ahbat. Couch.) ; id est fascis cannabis. PAUPER. — Qui aliqua re caret ; qui man- que dv queli/ue chose. Vid. Paui-ebtas. ( Vet. Gl. Pau/icres CItristi, dicti primitus (vnrtusienses Eodem nomine designantiir lienediclini in ch. a. 1147.) Pauperes rie Lugduno, h;i>retici qui vulgo Valdensfs. Pauperes Lombardi, ultra- montani. {'Ws.ti. Anccd.) Pnuperesminores. Vid. MlNORKS. PAUPERAUE. — Pauperem facere ; a/>pau- vrir. (S. Pauliii.j PAUPERESDKKE — Pro /;aunerar/. (Mab. Anal.) PAUPERTACULA. — Facullas modica ; pe- tites ressourccs, gene, penurie. {Form. Andeg.) PAUPERTARE. — Ut Pauperahe. {Cone. Ticin.) PAUPERTAS. — Domus ubi pauperes alun- lar; hospice, asilr pour les pauvrcs. (A. 1080.) — Pauperis quuliscniique facullas, parva el mndica possessio; petit avoir, petites ressourccs. {lab. eccl. Orat.) — Idem q SKMiPHjiBiNDA, quia mediocris reddilus. (A. 14S4.) — Uefec- tus ; (le/aut, manque de quelijue chose, ((ir. Tur.) — Paupertates, pars corporis (|ua quis homo est ; les parties sexuelles de I'houime ; ol. pauurelcs. (A. 1479.) PAUPERTaTICULA. — Eadem nolione. {A. SS.) PAUPERT.VrULA. — Eadem nolione. (S. Hier.) PAUPKllUS. — Pro pauper. (A. G38.) PAU(v»UlNUS, — Mensurte frumenlarioe sijecits ; sortc de 7nesure pour les grains; ol. fjoquin. (A. 1312.) P.VUSA. — I'^arequics quae somno capilur (bine reposer Gallis, pro dormire) ; repos, snrn- meil. (Messian.) — Tumulus ac sepulcrum, quod mors /vau'Ja sit viiae malorum : tombeau. Vet. Insc.) — Exclusa, vel jus valvulam exclu- ssi demittendi ; icluse ou droit d'en ouvrir la vannc. i Jab. Casaur.) — Forte limes, terminus, in Cb. Wifredi comil. Ci.raniie ; borne, limite. PAUSAX/E. — Inducite cum bellum pansat, cessat ; treve, stupension d'armes. (Luilp.) PAUSARE. — Cessare ab aliqua re ; se repo- ser. (Luitp.) Pausare el pausances dicunlur mortui ; qui ab hac vita temporanea ad ccclcs- lem evocali, a laboribus seeculi quiescunl. (Concil. Aurel.) — Pro ponere, deponere ; poser, diposer. {Lev. Alam.) PAlJSATERlUS. — P. apparitor, vel quivis judicialis mioister ; appariteur ou quelque ait- tre aqent Judiciaire. (A. SS.) PAUSATl.M. — Per pausas ; pausement. (A. 1275.) PAUSATIO. — Requies, mora ; pause, arret. (S. Ilier.) — Mors, obilus, dormilio ; repua iitemel, mart. [Vet. Cnlend.) Pausatin^ S. Ma- rix, dies quindecima raensis August! ; le 15 aoOt, IWssomption. PAUSATORIUM. — Sepulcrum, camele- rium ; lieu du repos eternel, cimetirre, tom- beau. {A. SS.) — Coenaculum ; salle a mangir. (A. 1153.) PAUSIDIUM. — Requies ; repos, piuse. (Lamb. (Ard.) PAUSIUM. — Locus ubi pausatur ; lieu oit I'on s'arrete, oiil'on prend du repos. (A. 1314.) PAUTACIUM. — Aquarium, ubi aqua palo- ruui conlixtu continetur; bassin, reservoir for- me par des rrings de pieux. (St. Avel.) PAUT0N1;RIA. — burste el marsupii spe- cies, in qua vectigalium collectores pecuniam et mendici elecmosynam colligunt ; gihcci&re; ol. pautonniere. PaVAGIUM. — Tributum quod pro viarum pavimentis praistatur ; peage, droit que I'on paye pour I'entretien de la chaussde des chemins; ol. pavuge, droit de chaucee. PAVAILLOXUS. — Papilio, tentorium ; pavilion, tente, dais. (S. xni.) PAVALHO. — Nunimus aureus Francicus, sic diclus quod rex in eo sub pavallione in 1645 PAV MBOr^ BT INFI.MyE LATINITATIS. pavimentis s'orncre Ihrono sedeat ; nncirnnemonnaie rVor tis species, pavonalilis ; vetement du lissu appcle paves q. vid. (.^7. Mass.) PAVK.SKIUUS. — Ut Pavesatls. PAVKSlAI'Oll. — Kadem notione. PAVESllJ.M. — Scuti genus, ut Pava- SlUM. PAVESIUS. — Kodem significalu. P.WI-'.SL'S. — I'^adeni notione. PaVKT/VUE. — Pavire, pavimentissternere; paver. \\. 13S().) P.WhXAKIL'S. — Eadem notione q. Pave- sATi;s. PAVIAUIUM. — Idem q. Pavagium. PAVIAKl-;. — Ul supra Pavakk. (A. i:W^.) P.VVli:i.AKI':. — Eadom notione. (]'et. Cod.) P.\Vl(;Ul.r\. — Instrument urn quo pavi- iiicrilum coajqualur et firmatur ; hie, demoiselle. {\'rt. til.) PAVII.lo. — Papilio, tentorium; dais: tente, pavilion. (.\. i'M)-!.) — .Monetic genus, ul Pa- VALiio. (A. i;ms.) PAVlLUtNU."^. — Papilio, ut I'avilio. (Mur.) PAVIi,l,(j. — Kadcm notione. (A. i:i'J4.) PAVILLOXAKIUS. — Papilionum confec- lor ; lahrirnnt ile trntes, de ilnis. (Ilyni. P.U'l.MEXT.VTK). — Actio pavim.ntatidi ; action de paver, pnrai/e. (A. 141(1.^ PAVIMKNTATOK. — Pavimenlorum struc- lor ; paveur. (Chr. Corn. Zanfl.) I'AX 1646 tentorium : dais, trapper. PAVIONUS. - Papilio, pavilion. Chr. Parm.) PAVIRE. — Ferire, perculere ; battre. ; Vet. Gl.) P.WISAUIUS. - Miles pavnsio, scuto ita dido, in pra;liis ac bellis inslructus ; soldat armi du pavois, ol. pavesier, paveschib, etc. PaVISERIUS. — Eadem notione. PAVISSIS. — Scuti genus ; sorte de bou- clier, pavois. (Ap. Rym.) P.VVITOR. — Pavimenlorum slruclor; paveur. (A. 1429.) PAVU. — (lenus vehiculi ; sorte de voi- ture (Isid.) — Operimenli species ad mor- liios involvendos : couvrrture dont on enve- loppe les marts. (Vet. Cod.) — Lavacrum sL- mliitudinem pavonis in forma oslendens ; bassin en forme de paon. (Mat. Par.) PAVONACEUS. — Color violaceus ; violet. (C'ttv. Rom.) PAVONARIUS. — Cui pavonum cura de- mandala ; serriteur charge d'avoir soin des paous. (Luitp.) P.\.VONATlf.,IS — Pannus in pavonum cau- darum speciem varicgalus ; etoffe it couleun multiples ct chalnyantcs comme cetlet de la queue d(i paon. (Anast.) P«yon«/i7(y dici etiam potuil pannus quod inlexta; et efficta; essenl in eo pavonum figuraj ; vetements d figure de paons brodees. PAVOXATIUS. — Ut Pavunaceus. PAVONUS. — Pavo : paon ; ol. pavon. PAVURAHILIS. — (jui pavorera et me- tum infert ; (/ui cause la peur. [\(\am. Brem.) PAVOUATUS. — Pavore concilatus ; en pr'jic ct la peur. [A. SS.) PAVUS. — Ut Pay... PAVYS. — Scutum, ul Pavesium. (A. 14IS.) I'XK. — Venia, dimissio, et absolulio de- lictorum quai fit a sacerdote, rcconcilialio, commuuio, scu polius admissio pu'nitenlis in conimunionem I'xclesiic ; quae pax Kcclc- si;e dicitur in concil. Taurin., qute quidt-m pax, inquil Pauiolius, non aliud fuiste quam relaxalio saiisfactioiiis per episcopnui poeni- lenlibus iiiipu.siiM', alque nd Kcclesiro com- muni'inem ante cxpleUiin pra^scriplsB pieni- lenliiu tempus admissio. (Pass.) — dsculum pacis ; baiscr de paix. (Pass.) Pacem dare, facere, etc., osculari ; donner Ir baiscr de pai.r, baiscr. (Vm>.) — liistrunicnium quod inter .Missaruin soleinnia populo osculandum piiebelur; instrument que Ic prctrc presented baisrr; ol. p'lix. (Pass.) — l»i«lriclu9, terri- loriutn ; jnridirlinn, territoire. (Cb. Polon.) Po.r vill.r, b.'inli-ura ; la banlieue d'unr vilte; ol. paix. (S. XII.) — Pariarioriiin cdlegiiim ; ie college des cchevins, I'ichevinal. (,>. xiv.) — Laudiinium, id quud, pro vendiliunis aut alienaliiinis aucloramento, domino supe- riori solvitur ; ilroil de mutation, lodt el vi-nti\. (Pass.) — ."^lipendium : pai/e, tolde. ^I>. Mur-) — Pensilalionis species, ul Paxia- oiLM. (A. l.%8.) -- Pax Dei >t /^cclesi.v. idem q. J'reva Dei, (ial. la paix de Dicii, la Tr^vt de Dieu. (S. xii.) Pax ecclesix, imiiiuuiU*, 1647 PAY LEXICON PBC 1648 privilegia quibus ilia munitur ; I'ememble des pi'iulleijes el innnuitit'S a/tparttuunt a une iglise. (A. 6'J7.) {Pax ecclesix, de reis qui ad ecclcsias veluti ad asylum confugiebunl : lum enini pacem Ecclesix habere dicebanlur.) Pax firma, securitas, immunitas a quavis moleslia ; si/re/t>, sauvegan/e. (A. 1144.) Pnx regis, regia protectio ; sauvrgnrrle royale. (A. 802.) Ad pacem redire dicebalur nllagntus et proscriplus, cum a rege rccipiebalur, ejus- que pacem, qua cteleri subditi frucbanlur, denuo consequebalur ; rentrer en Jouissance de tons let droits civils tt aulres. (Ap. Bract.) Pacem proclamare ; silentium dicere ; /aire /aire silence. (Pass.J Lilera pacLi, qua criminis ad- missi abolilio conceditur; lellre de grace. {S. Kill.) PAXAMENTUM. — Solulio ; paycment. PAXBRED. — Instrumenlum pacis, seu patena, vas ministeriis sacris dieatum. Vid. OSCULATOKIUM 6t PATBNA. (Rym.) PAXEM.V. — Panis subcinericius, bis coctus ; pain cuit sous la cendre, pain cuit deuc fois. (Mur.) PAXEMATIUM. — Idem q. Paximatium. [Chr. And. Dand.) PAXEHA. — Palorum conlexlus ac series in molendinis. in ponlibus, el aliubi ; barrage, digue. (Pass.) — Exclusae valvula ; vayine d'ecluse. [Chartul. Anian.) — • Rivulus, seu rivu- li alveus ; ruisseau ou lit d'un ruisseau. PAXERIA. — Idem q. Paxlra. PAXERE. — Pro pa.scere. PAXEROTUM. — Agger molendiiii, ut Pa- XERA. (A. 140i.) PAXIAGIUM. — ProEStalio qua- primiliis pro securilate et pace pensilabalur, cxinde uli consuetum Iributum a dominis passim cxactum est ; droit do'nanial itnbli pour la fiaix de Dieu, tout droit, toute redevance ; ol. pezndo. (A. 1306.) PAXILLARE. — Paxillo vineam fulcire ; ichalasser une vigne ; ol. paisseler. (A. 1207.) PAXIMATICUS. — Panis paximaticus, idem q. Paximatidm. Paximatium. — Panls bis coctus ; /jain recuit. ( Vet. Gl.) PAXIMATUS. — Bis coctus ; cuit deuv fois. {A. SS.) PAXUS. — Laudimium, quasi at pax cum domino superiori ineatur; Indx el ?ic«^e;ol. pax. \'id. LAuniMiA, etc. PAYARE. — Solvere : pa>/er. (A. 1238.) PAYERIA. — Prajslationis species a fncagio distincta, quaj in pnyrola, vel cjusdera prHio et aestimalione exigebalur ; redevance sur chaqite maison qui se payaitauec un poele ou ehnuitron ou leur valeur en arjent; ol. pa;! re. (A. 1319.) PAYL.V. — Sarlago, inslruiiiontum coquina- rium ; porle. {■'si. Maul, /ley.) PAYkKKIA. Idem q. Pavlhia. PAYRERIUS. — Lapicida ; f/irtfon, taillenr de pierres. (H. Nem.) P.\YROLA. — Lebes minor ; chawtron ; ol. payrol. (A. 1310.) PAYROLERIUS. — Faber serarius ; payrola- rum seu lebelum opifex ; chaudronnier ; ol. payrolier. {.St. .lucl.) i'AYROLlUM. — Lebes, abenum ic/iaudron; ol. pagrol. (A. ll'fiO.) PAYIIOI.IL'S. — Mensura qutedam quod ex aere eral ; certaine mesure pour les litjuides. (A. 1401.) PAYROLLUS — Idem q. Payrolium. PAYSERIA. — Conlextus ac series palorum, agger molendini. idem q. Paxeiua. (.\. 1470.) PAYSNATICUM. — Tribulum pro .ulanda- tione et jure pasccndi porcos in silva domini, id. q. I'ANACiiuM, Pastio, etc. (A. 1130.) PAY.SSAR1A. — Idem q. Paysehia. (A. 1310.) PAYSSERI.A. — Eadem notione. (A. 1295.) PAYSSUNX.\. -- Pastio porcorum in silvis, ut Pastio. (A. 1-J20.) I'AYUM. — Soluiio; pay ement. PAZAHIATOR. — Pazayii portilor et piibli- canus ; /erinier ct recevcur dti droit de passage. Vid. PAZAGIUM. PAZ.\GIUM. — Tributum quod a Iraiis- euntibus exigilur ; inde pnciarius et paziarius, qui illud exigeodi jus habet peaye, droit de pnsmrje ou d'entrcc, que Von payait a certains seigneurs pour le passage d'un pont , etc. (Pass.) — Pensilationis species, qua- primiliis pro >^e- cuiilalc el pace prffistabalur ; exinde ut con- suetum tribulum exacla ; ut Paxiagium. (//. Occit.) PAZIARUJS. — {Im pazlagiuni exigendi jus habet; cetui qui a droit de faire payer -un droit de passage. (.V. 1209.) PEA. — Spalium cerlo pedum numero defi- nilura ; place vague cordcnant un certain nom- brc de pieds d'etendue ; ol. peason. (A. 1123.) PEACiILE JUS. — Jus de iis, quce ad peda- r/ium speclanl. cognoscendi ; droit de connaitre des affaires relatives aux questions de peage. (A. 1300.) PEAPilUM. — Tributum quod dalur a Irans- eunlibus, etc., ul Pedagium. PEALIS. — Pro Pedalis. (A. 1272.) PEaXIUS. — Lignum lectis conficiendis aptum;6o« propre a etablir les toitures. {h.. 1204.) PEASO. — Idem q. Pea. (A. 1291.) PKATGA. — Idem quod Pedagium. PKATICUS. — Eadem nolione. PEBlCREltlUS, — /^iperis seu aliarum qua- rumquespecierum mercator ; epicier,7narchand d'epices ; ol. pebrie. (A. 1272.) PeBRATUS. — Piperatus, coloris species. (A. 1347.) PECCA. — Tribulum, vecligal quodvis ; tribut, taxe, imput. (A. 1246.) PECCAMEN. — Peccatum ; p6che. (Prud ) PECCAN'I'IA. — Peccatum, delictum ■,pdc/te. fame. (Tei t ) PECCARIA. — F. pro Petiiaria. (A. 1138.) PECCARIUM. — Vas, calix, cyalhus, vel mensura poloria ; vase, coupe, ou mesure pour les liquides. ]'id. Bicarium. PECCATELA. — Peccatum ;prche. (Terl ) PECCATORES. — Sic subscribunt quando- que episcopi, suppresso etiam episcopi li- 1649 PBC MKDLE ET INFIM^ LATINITATIS hu- PEC tulo; eos imitali sunt abbales aliique viri miiitalis amalores : quod tuonuisse sat est. PKCCATIUCIUS. — Miilus, flngiliosus ; ine- chanl, (Ubauche, etc. (Ann. Ikn.) PECCATC.M INDlCUilLK. — Sodomilicum ; pecfie de Sodomie. {Comt. Cnrm.] PEGCHENAUIUS. - PecUnum artifex ; ou- vrier qui fail des peignes, peignier ; ol. pen- chenler. (A. 1390.) PECHENMCRIA. — Ars pectines conficiendi ; metier de /aire des peignes ; ol. penchenayrie. (A. 13110.) PKCCLXINUS. — Parviilus; Ini't petit. (A. SS.) PECGORKUS. — Ad pecora pertinent*. Pcc- corea, quLCvis pecuduiii alimenta. {Ann. Vict. ) PEGCUNIA,. — F. peculiaris subscribendi nota : « Datum aiirio L). 1237, mense Marcio. Peccuiiin approbamus. Datum ut supra- » PECEATA. — Mensura frumentaria, ut Peciatum. PEGEIUM. — Fractura navium ; naufrage. (A. 1317.) — Jus quod domino competit ex fractura navium sou naufragio ; droit de bris; ol. pecoy de In men. (A. 1231.) PECKS. — Vas, caiix ; pot, coupe. (A. 1386 .j PI'IGHA. — Emenda, pra-statio, impensa, tribulum quod vis ; nmemie, prestation, rede- vanre, t'lxe. {Ch. Am;/.) PECHAIIE. — Solvere; payer. {Ch. Par- tug.) PECHENERIUS. — Idem q. Peccuena- nius. PECIIERIUM. — Vas, calix, cyathus ; po<, va.ie a ineltre des Uquidcs; ol. pecltier. (Ap. Mur.) PI-.CHIA. —Pro Pecia. PECIA. — Fragmentum, fru.stum ; mor- ceau, piece. (A. 1366.) — Vas, calix ; pot, coupe. (A. 13S6.) — Rupis, collis ; rnclie, colhnc. (Ap. Mur.) — Exeuiplum ; inudele, essai. (\. 1314.)— In arte iieialilica, ligura ; pitke, en Icrme de blason. (A. 1433.) — Pecia terrx, modus agri ; p'uke de terrc. (Pass.) Pecia arfjcnti, nummus ; [ju'cc de tiioiiiiaie. {.St. Aveii.) Pecia artelariw, turmentum heliirum ; piece d'artillerie. (A. IISO.) PECIATU.M. — Mensura frumentaria ; ccr- taine mesurc pour les i/raiiis. (A. I22S.) PECIATUS. — Laceratus; dichire. {A. SS.) I'ECIDA. — Dimiiiut. a PiXiA, modus agri. ]'iit. Pkciola. (A. 1227.) I'Ei'.IES. — Pro Pkcia. PKCIOLA; — Diminul. a Pkcia, fragmen- tum. (.1. SS.) Interdum ct modus agri. (A. 879.) PECIUM. — Fragmentum, ut Pecia. PECIUNCUI.A. — I'arvuiu frustum; petit morceau. (\. 1447.) PKCOLLOimiS. — Columella, fulcrum lecli vel sell:i' ; pieil de fauteuil, coloiiiie de lit, sup- port d'lni tabouret ; ol. pi col, prconl. PKCOl.I.US — Eadcmnotiono. PEr.DRARIUS. — Bubulcus; bouvier, pAtre. {Ch. Lung.) 1650 ubi pe- I'ECORIA. — Pascuum, ut videtur, cus pascitur \ pacaye. {Chr. Afffcg.) PElTA. — Qua^vis praistalio, tributum, vectigal, emenda, ut I'tcuA. (A. 12IG.j PECTAHE. — Solvere ; payer. (A. 734.^ PECTEN. — Para rol;c denlal;e, sell. dens. dent d'une rue dentelee. (A. 1342.) PECTENARIUM. — Ut Pectinabi'-h. (St. Ord. Gram.) PECTENEGIUM. — Peclen, pubes; le pubit. {A. SS.) PEGTERE. — Vtopetere. (A. 1218.) PECTIA. — Modus agri, ut Pecia. (A. 1217.) PEGTINARE. — Pectere ,• peigner. {A. SS.) PECTIXARIUH. — Theca pectinis, Gal. etui de peigne, nisi sit quod vulgo peignoir appellant (ialli. linteum quod coilo aptant, cum capillos peclunt. {Lib. Ord. S. Vict. Paris. ) PEGTINARIUS. — Lanarius,- peigneur de laine. {Vet. Insc.) PECTIN.\TOR. — /'ec/m«mconfeclor;/a6ri- canl de peignrs. {A. SS.) PhCTlNATURA. — Actio quo panni den- saiitur; /outage des drops. (A. 1317.) PEGTINATUS. — Gomptus ; bien peigne. {A. SS.) PECTINERIUS. — P.'Clinum faber vel mer- cator ; /abricant ou marchand de peignes. (S. XIV.) PECTINEUM. — Opus illud forte, quod Galli vocant ouvrage au petit point. Pecten enim otiam radium, (iail. navette, sonal. i.V. 1295.) PECTIN lUM. — « Rejicicntes a se quid- quid reguke refragabatur, foricas videlicet et pelliceas, estamina, capucia quoque et fe- inoralia, pectinia el cooperloria. « (Chr. Si- .'/«*•) . . . . V • PI]CT1N'US. — Piscis species ; espece de pou- san, peigne. PIOGTIO — Pactum, cnnvenlio, contractus, ipsa convenlionis charla ; nccori, pacte, facte qui Ic cnntient. (Mur.) PEGTGRAniLITEIl. — Toto peclore ; de tnutes lews /orccs : » peclonibiliter ferirc. » (Isid.) PEGTOIl.VI.E. — Cinguluui quo equi pec- tus anibilur, et ulringitur ; poitrail. (Inn. 111. 1>1>.) — Idem q\iod Ratiomale. (Vet. (71.) — Pectus ; jioitrine. (Husch.) Lorica, qua pectus tegilur, unde nomen ; cuirasse. {St. j{,p ) — Pars vcslimcnli canonicis concessi, qua pectus tegitur ,• la partie de derant de lluibit des chnnnines. (St. S. Vict. Paris.) — Gancollus; grille, cancel. (Inn. Ill PI') — Tulaiuentum, munimenli genus, sic dictum quoil milites ad pectus legal ; parapet. (Te- lom.) PEt'TOllAI.lS. — Tunica hiemalis, qua pec- tus li'gilur : -v/e're de r, mesure pour le bois a peti prds egale au double stdt-e. (S. IX.) I'IjDALUM. — Pedum, baculus pastoralis ; baton paatoral, cros.ie. (Marl. Ainpl. Col.) I'KD.VNA. — Calceamonti genus, f. idem q. Pedale. (S. xiv.) — Morbus equis famiiiaris, qui in pedibus laborare -solenl ; maladic pnrti- euliire aiii' c/ievaux. {Sm\al.) — Catena circa pedes; chaine pour Her les pieds. (Ugut.) PKDANJilllS. — Pedaneus judex, inferior, qui minora judicia exorcet ; Juge d'un tribu- nal inferieur. (Pass.) Pcdanea causa, parvi mo- menli ; canse de peu d^ importance . cclle donl la connaissancn est dans les attributions des juges inferieiirs. {.St. iSalitc.) I'l-;i).\.Hl^. — Pedibus mcliri ; mesurer avec les pieds. lA. 1080. j — Pedare aqux dicunUir, cum quis in lis vadum iiivenit, pedesque stare potest. {Tahul Capit Amhian.) PKDARIUM. — Idem videtur quod I'ED.vru- RA, agri portio certo pedum numero definila. Vid. Pedatuha. ( Tab. Casaur.) PKDAKIUS. — Xudis ambuiaiis pedibus; qui vn nu pieds. (Ugut.) PKIi.\T.V. — Macula oculi, quasi vestigium ; laic. (.1. x-S.'i PHD.M'IA. — Idem q. Pedagium. {A. SS.) PLID.VTIU. — Cerium agri spatium dclini- tum, ut Pedatuha. (A. 1217.) PKUVTU.M. — Career ; prison, cachot. [Vet. Gl.) PKDATUIIA. — Ouodlibet spatium certo pedum numero delinitum, in quo aliquid poni locarive potest; espace de terre di'tci mine el propre a y placer i/uelgue chose, emplace- ment. (Pass.) — Modica possessio ; propricle de peu (Velenduc. (Hab. Maur.) PI'IDATUS. — Uii'ilur de cupa sen vase pcde aut basi instructo ," qui a un pied, en parlant d'un vase, d'linc coupe. {Ann. Pr.vm.) Pi;Di':CURA. — Mendose pro Pedatura. (Mart. Ainpl. Col.) I'KDKCiOdALITEU. — Pro P;f:dacoliteh. (A. 131I1.1 PilDKl.ATA. — AssuU, ligni bractca ; planc.'u'ilc, tnhlette de bois '.res minrc. (A. 147.T.I l'i;i)KI'i,ANllM. — Pars icdificii de piano leriUir, adilur; partie d'un I'nn ra de pleiii pii'd,ri':-dc-cbiivs>re. PKni:PULVI-:a0Sl. — Advcnav ilrnni/rrs. auhnins. (Ch. Sent.) PI<:D1:HI':. — pro petcre. (Leibn.) PlCDl'.S. — Vro pcdun;, episcopale scilicet I crosse epi.iropnlr. {.-l. SS.) — llnmo inferio- ris onlinis, pleboius qui cnlmllero apiid Hispanos, sen equiti et mdiili oppniiitiir : homme du cominun, roturier. {C/i. Arag.; qua' pc- ■di/icc nil {Cod. 77..) cxtranei ; Pedester ; piston, qui est PEDRSTALLUS. — Columella, fulcrum lec- ti ; colonne, quenouille du lit. (Hist. Cass.) I'KDKSTlill. — Qui in pedes slat ; /ji^ton. (A. 1418.) — Agrimensor, qui pedibus metitur/ arpcaleiir. (.\. 1207.) PKDESTICUM. — In ch. a. U31 mendose videtur pro Potestaiicim. PlvDIiSTItl.NUS. a pied. (A. 136:2.) PlDETURA. — Idem q. Ped.^tura. PEIjIA. — Pedum, baculus pastoralis, ut Pedes. (A. SS.) PEUIALE. — Idem quo Pedagium. — Tegu- menlum pedum, idem q. Pehale. PEDI.\!IE. — (Juasi pedes meliri, mensura- re ; mesurer. l.\. 991.) P1:DIATICUM. — idem q, Pedagium. PEDIATOR. — F. agrimensor, ut Pedester. (Charlul. S. ['inc. Cenom.) PEDIDULL'M. — Sonitus pedum bruit que font les //teds de celui qui marcfic. (Gr. Tur.) PEUIC.V. — Inslrumentum quo capiuntur animalia ; engin a prendre le gibier. {Lex. Biirri.) — Vinculum quo animalia pedibus con.slringuntur in agris dum pascunt ,e/i/;-airi, ce avec quoi on attac/ie les besttaux pour qu'ils ne /assent aucun dei/dt lonqu'on la fait paitre dans un champ. ( f'el. Gl.) — .Modus agri, f. i.Jem q. PiiciA. (.Vnasl.) — Digitus pedis ; doigt du pied. {A. SS.) PEDICAKIUS. — Qui pedicis feras ant aves capit, vcnator ; chasseur, {(ycst. (Jons. Andeg.) PEDICATUS. — Muhitudo. lurba pedes- trium ; mi")S.) PI-;iJICI,I. — I'uniculi ; peliles cordes. PICDICKI'. — Charta ad generis descrlplio- nem porlinens, ah Angl. pedigree, generis des- criplio ; i/cnealngif. I \. 1410.) PK!)1CULAUE. — Idem q. Pedccilaiie. PKUICUI.US. — Career ; prison, cachof. {\. 1191.) — Colliculus, moniiculus, ul videtur; eleralion, I'lninrnrr. (S. xiii. PKUICUS. — Pro Pedalis ; digili pediei, pedis ; dnigis du pied. I .A. .V.V.) I'KDIDA. — Tributuin, ul Pi-dagrm. IM'".1»11''1CAUI0. — Per (>edo» meliri : mesurer un terrain siir les pieds, le jmrcnurir ponren re- connoitre Irs limiles. {('h. .\arnr.) PEDIGIAIIIUS. — idem q. Pedagarius. Pi;DILir,ri.A. — Postilena, ul videlur ; crniipiri r. (.1. .S'.V ) PI Ids. - Idem i|iind Pin\ ant PiciA : "Pro quailaui prdr lerra" sila infra locum llupismau- re. " PEDISQUA. — Pedissequa, ancilla ; irr- vante, suiranle. (Chr. Corn. Znnfl.) PEDISSErA. — Presbvleri ancilla ; servante de prrtre. (I.ih. .\ig.) lEDISTAl MM. — Hasi?, fulcrum ; syp- port, pii'diftal. (.[. SS.) PEI LEXICON - Pedes ; & pied. (Cont. W. Pedes ire ; aller a ited 1655 PKDITANTER Nang.) PKDJTARE. - (Lamb. Ard.) PKDITATUS. — (Jompedilus ; ciichaiui, en- travi. [Vet. GL) fKnnURA. — Idfmq. Peijatuha. ^PI'IUIVIA. — Scmila, pedum via ; chemin qu'on ne pextt frequetiter qua pied. (A. lA'l.) PEDIVUS. — Ptdiva pilfi, quce pede pio- pulsatur ; Ooule, buUe que ion poumie avec le pied. (A. 1363.) PEUO. — Pugil ; atlete, lutleur. PKDOCHIUM. — Idem quod Pedaticum, fcu tributum. i^t. Ragus.) PEDONES. — Pedites milites ; solJats d'in- janlerie; ol. paoniers, paons. (Sim. haualin.) PEDuTTyE. — Quorum est scire inlrare et exire portus ; piloles de port. {Vet. GL) PEDHKGAT.^. — Saxetum; lieu rempli de pierrex. (A. 1416.) PEDKOLES. — Idem q. Pedui.es, pedum indumenta, tibialia. fMur.) PEDL'ALIS. — Idem q. Pedagiaior, exaclor pedagiorum. [Tab. S. Vine. Cenom.) PEUUCLARE. — Idem q. Puduculake. PEDULES. — Pedum itidumenla, tibialia sorte de chaussure qui recouvrc le dessus du pied et la jambe, bas. ( Vet. GL] PEDUM. — Pondus, portio ; potds, portion. {Cap. S. Vict. Mass.) PEDUNCULUS. — Pedioiilus : pou. (l.uitp.) PECtA. — Pix, picea materia ; pnix. (.A.. 1497.) ^ PEGAGIUM. — Idem q.PEDACiLM. (A. 1313.) PEG AH. — jNIensura liquidorum apud Ucci- tanos, continens octo sextarios Parisienses ; mesnrc de capacity potir h-s liquides ; ol. prijuad. PEGATICU.M. — Idem quod PtDATicuM seu I'EDAGIUM. (A. 1271.) PHIGEKARE. — Pro;>e/orare,pejoremfacere, reddere. (A. Mur.) PEGIMENTUM. — Pro pigmentum. (A. 1208.) ^ PEGIU.M. — Jurisdictio in viis publicis, pax reijia, undo forte nomen, ex Gallico, uai.c. (A. 1139.) '^ ^ Pf:GNA. — Rupes, collis ; roche, colline. (A. 852.) . > V PEGOLOTUS. — Qui pegolam sen piccni ven- dit ; marchaiid de poir. [S. [vfl ) PEGOHARIUS. _ Pro Pecoraiuus. PEGU.\. — Pix ; poix. (A. 1497.) PECUARIU.M. — Mensura viuaiia apud To- losales, eadem q. PtGL'AR. flPEfiULUS. — Cumulatus ; comble. (Terr Bellij.) I ^ PEGU.XTA.— Pix, ulPiGA. PELV. — Pedica ; pitye pour le gibicr. (A. 1308.) — Praestalio, tributum ; luderuncc /axe (A. U>77.) PEIA.NA. — Luis equorum species, f. pro PEL 1656 F. pro pctrarium, id est Pepana. PEICHIA 1241. ^ Modus agri ; piece deter re. (A PEIKRAIUUM. lapidicina. PRILERA. — F. ager pascuus, locus palus- Iris ; lieu bas el marvcayeux, pdlurage. (\. PEILHA. — Pellis ■,peau. (A. 1272.; PKILLERIL'S. — Qui pelles paral et wndit ; peaussirr. (A. 1214.) — Qui panorum fragmen- ta colligil ; t/i///bH«(ec, ol. /ye(//(t';'. (A. lill.) PKIOSA. — Numraulus, minulior monela, eadem fdrte qufe pitta. PIJREIR.V. — -Machina bellica qua jaclan- tur lapides ; pvrriere, machine do guerre avec laqitelle on langail des pierrts. PEIHKRIA. — Lapidicina; carrierr. (Tab. S. Mart. Lem.) PEIIiERirs. — Latomus, lapidicida ; car- rier, iiiaum. (A. icGO.) PHlllUL. — Lcbcs, cacabus ; cbaudrou ; ol. pe'irol. I A. 1523.) PEIROLIUS. — Lebetum faber, vel vendi- tor ; chaudronnier. {St. Mont. Reg.) PEIRONUS. — Patibulura ex pelris seu lapiJibus csstructum ,■ fourclics patibtdaires, yibit. (A. 1443. — Podium ; perron. (A. 1212.) — iMeta lapidea ; borne. (A. 1234.) PKISIA. — ,\ger pisis consitus ; champ cvl- tii6 en pots ; oL pesiere. {Ann. Prsem.) PEISSELLUS. — Paxillus ; echalas pieu : ol. peis^tau. (A. 1283.) I'EISSOXAiilUM. — Idem quod I'asiio.na- TicuM, census pro pastione porcorum {\. 1283.) PEISSOXAIIIUS. — Qui pisces vendit ; ma'chand de poissons ; ol. peissonnier. PEITA. — Prsestatio, tributum ; impdt, ser- vice I'endal, droit. PEITARE. — Solvere ; payer. (A. 1153.) PEJOH. — Id est, minoris pretii ; qui est de fori I en de vah-ur. (A. 1214.) PF.JOKAMEMUM. — Damnum, jactura, detrinieulum ; douunnge, inaUieur, perle, tort, prejudice. (St. Mas.) — De monetis, idtjm est ac (lailicum alliage, qua materia aurea vel argentea pejor redditur. (A. 1225.) PEJOHARE. — Pejorem facere, reddere ; rendre pire, aggraver. (Paul.) — Magis jcgro- tare .• etre plita diuii/treuseiuent malade. {A. SS.) — Inl'auiiffi nolam alicui inurere ; lUHrir. (.Joan. Whiih.) PK.KIKESCERE. — Pejor fieri ; dn-emr plus mauvais. PELA. — Apud Anglos, castellum, arx ; chateau, fort. (A. 1399.) — Bastillus, pala ; pellc. (A. 1290.) PELAGARIS. — Pelagaris ventus, australis veiilus ; vent de mer. (/I. SS.) PELAGIUM. — Pncslalionis species, quce scilicet pro appulsu iiavium vinum ad littus dtfLMciilium cxigiLur ab uppelkndo dicta ; droit que dans certaines contrees Its seigneurs qui avaient des terres si/r le bord des rivieres, faisaient payer nux bateaux qui ^enaient char- ■ ger on dechargcr riu vin dans leurs ports ; ol. ^ pellage. (A. 1318.) — Pellis ; peau.[St. Taur.) 1657 PBL MEDLE ET INFIlLfi LATINITATIS. PEL 1658 PELAGUS. — QujBvis aqua seu unda etiara fluvialis ; eau. (Isid.) PELANDA. — Palii &eu tunicee species ; houp/jelatide. [Cod. Ital. Dipt.) PEI^AXUS. — Tannaria, ot'licina ubi coria gubiguiitur ; tannerie. (A. 139o.) PKLARK. — Kx feni metis scu acervis ex- trahere, pro pihra ; dter du foin d'une incuts. (A. 1344.) — Pilis spuliare ; ijclcr. {lie//. Vet.) PliLATA. — Ars proxenelica ; courtage. [St. Mont. Re I J.) PELATUS. — Decorticatus, cute exutus ; pele. (Mnr.) PEI AX. — Feles ; chat. [Vet. Cod.) PELtU.VXUS. — Qui pelles parat et ven- dil ; tanneur, corroyeur, pellelier, /ourreur. (barel.) PELE(tANTERIUS. — Eadem notione. PELEGIA. — Ktxa, jurgiurn ; queretle, con- testation. [Si. Arel.) PEI,K(t1ARUS. — Pro Pf.egiarius, fidejus- sorius. {Ch. Angl.) PELEIARE. — Rixari ; se quereller, avoir dispute. (A. 12."i2.) PELEIItlA. — Idem q. Peillra. PELERINAdlUM. - - Peregrinalio ; loyaye, p^leriuaije. (A. 1450.) PELERIUS. — PrfECO rerum venaliurn ; crieur pubtic. (A. 1333.) PELETAKIUS. — Pellio, qui pelles parat et negoliatiir ; pelletier, chamoisci/r ; o\. pcla- liir. pelhie. (A. 13o0.) PELHA. — Pellis ; peau. {Cone. Tol.) PKl.lIARIUS. — Pellium venditor, ul Pe- iKTAMius. {Ch. Occit.) — Praeco ut PtLKiuus. (St. Arel.) PEMIERIA. — Pellium venditrix ; mnr- ckanile de peaux. [Ch. Occit.) PELIA. — Hatilius ; pellc. {Man. Angl.) PE(,I('A.\UM. — i:t Pellicecm. (Mur.) PELIGAFIK. — Pro Pmlicaui. (]'et. Cod.) PKI.IGIU.M. — Pellis; peou. (A. 1202.) Fi'.iJCO. — Vestis pellita; lelement ijarni de peaux ou de fuurrures, pelisse ; ol. pelicon. (A. 13".3.) PELINUS. — Piscis genus ; tanche. (Ap. (Pcz.) I'EI.LA. — Pro Pellis (Mur.) PELLVCITAS. — Idiin q. Eallacia. ( IV/. Cod. ) PELL.E. — .Margarilai, ul Pehljj. PEl.LAparandi ; item, officina ubi prreparantur ; petletcrie, (St. Aven.) Pelliparia cruda et uon cnida, give parala, pelles piieparaUt! el non prn.>paralaB ; peaux pri'parees ft peaux non preparers. (.V. 1304.) — Ipsa pellinni iner.\. ; la ptausseiie, la peileterie. (A. I2!)0.) PKLI.IPARirs. — Uui pelles parat, prte- paral, viindil ; penussirr, fourreiir, rhninoi- leur ; ol. pitlctier. (A. SS.) PEI.L1SI\R1A. — Ars pelles praeparandi ; p-llcl,-n-. (A. «389.) PELLISSAIUUS. — Pe.lio, ut Pellipahius. (Id.) PKI.LISSIvS. — Pelli.ioiies ; pelh.umf. (A. 131)'.).) PEM,ISSI.\. — Idem quod Pkllicia. (St. Ulas.) PELMTI. — fiolhi, sic dicti, quod pcllibus vcslircnUir ; rellili po/iuli. (S. IJicr.) PEI.LI I'US. — Pro pulsus, a verbo pellero. (.1. .V.V.) PKI.LIZARIA. — Ul supra Pbllicebia. \Sl. I'erc.) PKI.LIZARIUS. — Pellio. qui pelles parat vendil, ul PtLLii-ARiUS. (St. PI-) 1659 PEN LEXKX)N PEN 1660 PELLIZONA. — Veslis pellita, ul Felucio- sus. PKLLORICUM. — Idem q. PiLoniUM. PKLLUBHIUM. — Vas aqualicura, ubi pe- des lavantur ; vase oii Ion se lave les [lieds. [Vrt. Ul.) PKI.LUM. — Veslis vocata stola (Pap.), sen potias, vox generica qua ornami'nia sigiiiti- canliir, ut colligere est ex cpist. cardinalis Sa- hiniensis de expugnalione urbis Conslanlino- pol. (\. i 153.) I'ELI.URA. — Pellis ; /leau. (Bloun.) PKI.LUUIS. — Galea ex coiio xA pellt: ; casque lie cuir ou de peau. ( Vet. Gl.) PEI.LL'S. — Batillus ; pelle : « dimidium pellurn salis. » (Mon. A>igl.) PKLl-UTI. — Apud Aquilanos, cagolorum nomen ; les pclus, norti donn6 aux cagols par les Aqiiitains. PEL.M.'^. — Planla pedis ante digilos, qua solum teriliir : plante des pieds. [Vet. 01.) PELXIElllA. — Pul)es; la partie du corps ou emit la m^ismu>rt ,• hydiiam, qua conti- nebalur aqua benedicla ad baplismuiu, inter- prelanlur viri docli ; aujuiere contenant Veau n^cefsaire jimtr baptiser. (Anast.) PELZIKK. — Idem q. Pediare el Pedifi- CARE, quasi per pedes metiri, mensurare. (A. 1236.) PEN.A. — Rupis, collis ; colline, montagne, rocker. (Pass.) Pena terrx, modus agri, ea- dem nolione qua PhciA, ab Armorico /jen, ca- put, finis, terminus ; Gal. bout. (Pass.) — Per penas vendere, parliculatim ; vendre en detail. {Ord. retj. Fr.) PEN.vV.LA. — Imago pulcherrima. (]'el. 01.) PENALDUS. — Mensurae species, eadcm quae Bichetus ; mesure pour les r/rains ; ol. pe- nault. PENALLIS. — Kadem nolione. (A. 1291.) PENARDUS. — Gladii seu pugionis spe- cies; sorle de poignard; ol. pennrd, pinard. (A. 1335.) PENATICUS. — Qui res ad victum ne- cessarias vcndil ; marchand de comestibles. (Ap. Lud.) PKNATUM. — Falx; /aux a fauc/ier. (St. Cum.) PENAX. — « Pulcherrimamque penacem per iiuendium illud tunc perdidimus (Cod. Croylnnd.}; ubi pena.T est pro mnnx, ■nlva.^, tabula. Hie antem pro sphaTa co'li. l'l-:N'r,KI>LU.M. — Loons in quern aqua mo- lendini deciirril el continclur ; rndrail on I'tau d'un tnoulai s'icoide, et ij est arrCt^e par ecluse ; ol. penchoH, pensoii (A. 1221.) PEXCELLUS. — Idem q. Pekoncellus. {(■hr. /'nnn.) PENCHEXEKIUS. — Peclinum confeclor ; fabricant de peignes ; ol. penchcnier. (Ch. Oc- cil.) PENCHONLV. - Idem q. PE^CELLUM. (A. 12.il.) PKNCIONARIUS. — Vid. Pensionarils. PE.NDALE. — Pars nmbraculi vel lecli quam //enle appellant Galli. (.\. 1494.) PFXUALl.V. — Inluki' ponti(ici:p, ornamen- lum pensile, taenia ; fanons, rubans. (hvent. vet. Thes. Sed. Apost.) PENDARIA. — Clivus, collis dejeclus ; pen- chant. (A. 1326.) PENDKARE. — Pendeare super feodum, ve- xilli afipositione feodum vassalli ob denegala servilia .-ibi asserere ; s'emparer du fief de vas- sal ; \e seigneur y faisail planter sa banniere. (A. 1228.) PEN1)EXS. — A'ox practicis nota ; lis pen- dens, cansa-Tioniiam judicata; procds pendant. In pendenii esse, incertum esse ; etre dans I'in- certitude. (A 1307.J Clivus, collis dejeclus ul Penparia. (A. 1261.) — Appensum domui lec- luni, seu uuibraculum ligneum projeclum ; auvcnt. (.S7. .\vcn.) — Dum, tempore; pendant. (Vet. Necrol.) — Pendcntes, ornamenli genus; pendants d'oreilles. (Pass.) PENDENTLE. — Dona quae ad lumulos sanctorum su=pendcbantur ; offrandes que Von suspendail aux Inmbeaux des f>aints. (Ach.) PENUEXTILIS. — Pensilis, pendulus ; (/uf' pend, pendant, suspendu. (Oil. Sperl.) I'ENDERE. — Laqueo suspendere ; pen(/re, accrocher au qibel. (Pass.) PEXDEX. — Clivus ; penchant. (A. 1358.) PENDI.\. — Territorium, districlus a po- liori loco dependens ; territoire, canton depen- dant d'un territoire, (Cun canton plus conside- rable. (A. 1187.) PEXDICIUM. — Eadem nolione. (A. 1017.) — Pensitalio, prajslalio ; service fiodal, rede- vance. ( Vet. Gl ) PENDIGULARIS. — Pendulus, ut Pehden- TILIS. (A. .SS.) PENDIGO. — Compago ; assemblage, reu- nion, jointure. PEXDILATORIUM. - Idem q. PiLOiuuM. PENDIRE. — Demonslrare, indicare ; de- montrer, prouver. (A. 1204.) PENDlS. — Ruslicum aedificium majori ap- pensum ; appends. (A. 989.) PEXDITIA. — Idem q. Pr.NDiA. (A. 1272.) PENDITIO. — Demonstratio ; action de 1661 PEN MEDI^ ET INFI\tS LATINITATIS. PEN 1C62 prouver de faire voir qu'une chose est. (A. 1201.) PEXDITOllIUM. — Perlica, ad quam ap- pendunliir panni dcsiccandi; perche sur la- quelle on eland le linge pour le faiye seeker ; ol. /jenlouv. (A. 1182.) PKXUO. — Vexilli genus ; pennon, drapeau triangulaire. (C/i. HUp.) PKNDOLOSUS. — Venurn expositus, signo domui uppcnsd ; c/!^; Mf wi)A' en vente ; cc que Ton iniiifnie cii (i.xanl unc marque a I'objel k vcndre ou i la mai?on oi'i il se Irouve. (Ap. Fez.; PENDL'L^. — Vitta', quic a mitra cpisco- porum dt>pendonl ; /unons. (Dur.) FKNUUl-lUM. — Poena patibuli, suspen- dium ; jieine du gibet, pendaison. ( Vet. Cod.) PENDULUM. - Pars molendini, idem vide- tur q. PENCiiLLUM. (A. 1136.) — Pars ciriguli seu ballei unde cullellusseu gladius dependel. )A. 1355.1 I'KXDUTUS. — In furca fixus ; petidti. [Ij'.r. Rip.) PKNELLUM. — Kete quo cuniculi conapre- hendunlur; filef, bourse ii prendre Ics lapins \ q\. punnenu, panncau. (A. 1203.) PICNELLUS. — Mensura annonaria, idem (]. l'ANi:i.i.i;s. PEN'ENSIS. — Penensis denarius, qui, ni fallor, ex quavi.s consuetudine pro facnllate aliqua V(;l privilegio pcndilur. ]"td. Penigel- DUM. (//. Bern.) PEXE.STICUS. — Qui munilas res ad vic- lum iiccessarias vendil ; marchand de comesti- bles. (Wichb.) PENKTA. — Mendose pro Pi\eta. PKXETAHIUS. — Pro P.\NErAMiuP, otficium et dignilas in aula regia. (A. 12't7.) PEXKTKaL. — E. serra, quia lignum se- cnndo illud penelrat ; scie. PKNETHAItE. — Perfodere; perccr d'outre enou/ri'. (A. I'i51.) i'ENKl'K A 11 VITS. — Penetrathmm vutniis, altiiiii, profiiiidiini ; hlessure profonde. i'ENIA. — Rupis, ul Pena. {A. SS.) PE.NICELLUS. — Vexillulum quo bannereli utebantur ; pennon, etendard trianf/ulaite. (Pass.) PENICinS. — F. ramusculus ; rameoK. (I>l. Monl. /(rfjnl) PKNK'ULA. — Idem q. Pfrnicula. PENI('UE\MENTLI.M. — Corrigia ; courroiV. (.1. .V.V.) PENICUI.US. — Baculus pr.-ncenloris ; bd- tnn cnntoral. {.Script, rrr. /')•.) PEXKiEElJIM. — Denarii penaitalio ox quavis consuetudine pro f.icultatc aliqua vol privilegio habondo, ul in foresla, aut alibi : ex Saxon, peny, denarius, ol (p'ld, pcnsilnlio; paj/ement d'firijeni pour quelque redevance. (^flm. .Aiif/l.) PENITEMEN. — Poenilonlia; ir/yfH/iV. lit'..!.) l'i:.NlTEN. — Vid. PfF.MT... PEiNITI. — Penililiuin : a (iolvennn?... fioavil ibi (loninnrulain quadrangiilam in mam oralorii, i]u:r lingua Brilonum peniti A. edi- for- di- cilur, hoc est poenilenliae vel poenitcnlis do- mns. (I {Vit. S. Golvenni.) PEXNA. — Hispanis, rupes, saxum, pe- Ira collis; rocher, roche, cotline, ninulngne. (Pass.) — Arx, caslellum ; ehntcau-fort, furte- resse. (A. 1252.) — Calamus quo in scribendo utimur; plume h ecrire. (.4. SS.) — Pellitium, panni species ; snrte d'ilnffe, ol. penne. {.St. Ord. de Sempr.) — Tabnlarium foren^e ; i/relje, ol. penne. (.\.. 1308.) — Eigni genu*, idem q. Panna. (A. UtSi.; PENXACULUM. — Calamorum Iheca ; etui a plumes, ecrituire. (Ap. K. Duel.) PEXXAGIU.M. — Census vel tribulum pro glandinatione el jure pascendi porcos in silva domini, idem q. P.isno el P.\nnagium. (.A. 1180.) PEXNAHI. — Oinari el quasi pennis ves- liri ; orner, purer. PE.NNATIUS. — Peunalius ifpvs, materia ignita lormentis el machinis bellicis in hosles el castclla immissa ; matieres incendinirts lan- cees arec les muehines de Jet sur tes ennemis, es- pece de jeu qregeois. (Mur.) PENX.VTUS. — Genus gladii ; idem (|. I'b- natum. PENXELLUS. — Pulvillus epliippii ; pnm- meau d'une selle. — lletis species ; espece de filet. PENNETARIUS. — Pro Pannp.tahius. PENNIX(iES — Nummus argenteus Anglo- Saxonum ; mnnnaie d'argent des .Inglo-Saxons. PENM TL'S. — Pi-nnalus, quasi aiis inslruc- lus ; aile, tnuni d'ailes. (A. 1307.) PENNOXES. — Banna, edita publica ac re- gia ; ordonnnnces ou bans (enim banna apposi- tione Ycxilli fiebanl inlerdum). — liannerelo- runi vexilla ; pennon. (Pass.) PEXNO.NUS. — Vexilli genus quo uleban- tur bannereli ; pennon. (.\. 1338. J PENNUEA. — Calamus ; plume n t-crire. {\'et. ("nd.) — Kamusculus; petite branehe d'arbre. (Mart, .{need.) PKXNUM. — His aculum. (Isid.) PENNUS. — Pro Pannus. (A. 1362.) PENOXA. — Vexilli genus ul Penko. (Th. Olleb.) PENOXCELLUS. — Idem q. Pennonus. (.\. 1425.) PEXOXUS. — Eadem nolione. (A. 1338.) PEXOKUM. — P.narium, ulPtNU.( fen-Mr. S. Maur.) PEXSA. — Pars, porlio ; part, ration, por- tion dinit la mvsure ist tndtttrnii'iee. (.S. ix.) — Csrla alirujus rei quanlila.-'si'u cerium pondus; unr rrrtmne gwintilv, on t/ri rrrtain puids d'une valeiir fixt' et urdcise. {\i\.) — Libra, pondus; lirre. ponls. (Flod.) — Tribulum (piod pro pon- deribus pensilalur, pissini in curiis generalibus Cataloniii' ; laxe sur Irs puids. ^Pass^) — Pr;P8- lalio sou census annuus : ce»i<, rente qui se pai/e tous les ans. (Lud.) — Uimensum diui^ num. staluiR annona pro qnolidiano viclu ; It qunnliti' il'nliments necess'iires patir rhnquf.iour. (A. SS.) — IVnsum ; tiirhe, Irarmt unelmonsem. (A. 887.) PEXTECOXTAKCHUS. — ICadem nolione. (S. xiii.) PEXTECOSTALIA. — Praestatio qua- a pa- roohianis ad lestum Penlecostes curioni, vel ab inferinribus ecclesils mafrici seu episcopo exsolvctiatiir ; droit que les parois^iens pnyaient a leur cure le Jour de la Penfrcdle, et les rytises du diocese a I'dglise cathedrnla ou h I'eveque de ce tneme diocise. {('h. Angl.) PENTEGOSTE. — Keslum adveutus Spiritus sancli in apostolos, quod celebrant t^hristiani quinquagesimo die post Pascha. — Interval- lum a Dominica Resurreetionis ad festura Pen- lecostes ; tout le letnpx compris entre le jour de Pdques et celui de la Pentecdte. Pentecostes me- dia, feria quarta intra octavara Pentecostes ; le mercredi de la semainc de la Pentecdte. — • Pentecostes clausum, Trinitalis Dominica, inter- dum etiam Dominica secunda post Pentecos- ten ; le dimanche de la Trinite, et quelquefois le second dimanche apri's la Pentecdte. — Feu- dum de Pentecoste. census qui ad Penlecosten solvitur ; droit seir/neurial qui se paye a la Pen- tecdte. (A. 1239.) ■ PENTEPITRUPUS. — Unus e collegio quin- que procuralorum, a Graeco -tvTETtiTpoito;. (A. SS.) PEXTEUS. — Vid. Typus. PENTHANA. — Relis species, f. idem q. Pantueh.^. (A. 1461.) PEXTICHM. — Appendix redis, gnrgus- tium, tuguriolum parieti affixum, adjunctum ; appentis. (Thom. Walsing.) PEXTIFARIE. — In quinque partes, vox hybrida; en dnq parties. (Erchemb.) PEXTCtE.MTARCHUS. — Pro Pentecontab- CHLS. PEXTORIDM. — Locus ubi appenduntur panni desiccandi ; si-choir, lieu oic Van suspend le linge pour le (aire secher, ol. pentouer. PENTL'RA. — Longurius ferreus ; panture. (A. 1430.) PENU. — Cella, Gal. collier, quia in eo pe- nns servantur. (A. 1404.) PEXULA. — Caverna, lucerna ; caverne, grntte, lampe. [Vet. Gl.) PEXULATUS. — Idem q. Foderatus, Gal. fourri. (Joan. Forlesc.) PEXULCHIA. — F. Cavernula ; petite grotle. (A. 1331.) PEXUXCELLUS. — Idem q. Penoncellus. PENURIOSUS. — Qui penuriam patitur; cpii eprouve la disette, pauvre. (Alan, de Insul.) — Rebus penuariis abundans ; qui est bien ap- prorisionne de virres. (Joan. Wheth.) PEXUS. — Cella. penarium ; grenier d. grains, cellier. (A. 1329.) PEPERCIO. — Indulgentia, reraissio ; 1665 PER pardon, remise d'une faute ou dun chatiment. (A. 12'J5.) PEPERUNI. — Ut Perones, ni fallor, cal- ceamentorum genus. (A. 1323.) PliPKlENA. — Idem q. Pkpip.na. PKP1<'K. — F. priestare, exsequi: « Rt omne (juidquid ex castimonia presbytero- rum el int'erius clericorum conscriptiim fuit, eaileni forma etiam do omnibus episcopis sub tali iiiduslria solerliaquc orani lem[)ore pepifjendo scruletur. » (Cone, t'yar. an (114.) PHPIGXA. — .Minuta; moneta; species, eadem videtur qu;e I'ictavina : « Liberas ab omni censu el servitio, prjEtcr 5 denarios censuales una pe/iigna minus. » (A. 1:219.) PEPLAHE. — Pc-plo seu velo legere ; cou- vrir d'un voile. (W. Dugd.) PEPLUM. — Pannus Uncus, quern monia- les gerunl sub rncnlo ; voile (juimpe dcs reli- gieuscs : « Moniales el ca-terte niulieres divi- no cullui dedical;i' velum vel pepiiim sericum non habeant, nee in velo acus argenteas vel aureas audeanl depoitare. » (Ap Lindw.) Etat aulem el pcpluin feniinini capitis involucrum, quo fauces eliam legebantur usque ad nasum. PI'lPULARl';. — Pellere ; pousser, chasser (A. 1332.) I'KiniLlJM. —Speculum; uiirolr. {Vat. Gl.) PEPUSIANI. — Appellati Monlanislaj a Pe- puza, Plirygia; pago. Pi'lU. — Prajposilio quai apud scriptores medii ;evi signilical : apud, coram, cum, pro, etc. PEK.\. — .Vnglis, qua;dam structura con- tra nuctuum impetus, tani in mari quam in flumiriibus ; (li(/ae. — I'env, omnia vasa ne- cessaria usui bellico. ('iasp. Bartb.) PEIlABSIS. — Paropsis, vas escariura ; plat. (A. 1334.1 PEHACCEDEHE. — Pro accedere. {Chr. Sir/. Gemb.) I'EllACHAnKKE. — Perficere ; achever, terminer, ol. parachever. (A. 1488.) PI'illACIlIA. — Pharelra ; carquois. Fred. II imp.) PI':K.\CULU.M. — Sacculus ; ptlil sac Gl.) PKRADOTA. —Species lapidi-i preliosi, f. id. q. PtBlTOT. (A. 1-212.) I'I'Mt.EgUARE. — Penef/iiare laltiam, an|uo inter boniines illi obnoxios parliri ; partir la luille proportionnctleinent a I'avoii conlrifjuables. (Cod. Th.) PKR.EQnA'i'lO. — Taillirc distribulio ; partition lie la tnille. (A. 436().l PKU.EcjrAI'OR. — Oui talliam parlitur. dislribuil ; romini.wrtM'e r^pnrtileur de la taillr. (Cod. 'I'll.) Prr.Tf/udlor vktunlinm rcritm. qui rebus venalibns pretium indit ac indiral ; commissnire charge de ta.ver Ics denrcis.i Sciial.) PEUAFEIN.UIE. — De melailis dicitiir qua; purgantur ct diligcnlitn cxnujutinlnr \aff%ncr. (A. 13;t«.) l'Kl{AKI''I.\'ATI(». — Ipsa pnri.Mtio melnl- lorum ; n/finni/e. (Id.) I'l'lRACiEltE. — Abigorc ; f/i(JM.T. (.1. ,V.S'.) l'EllA(!ll.\RE, — Venire, accedere ad ali- MEDIiE KT INFIM«2LATI NIT AXIS. PER 1686 quem ; nller, se rendre aupres de quelqu'un. (A. Siu .) [Oest. Vet. ex re- dd ri- PERAGllATOH. — Qui hue el illuc il; qui va fd el Id qui va a la, ilicouverte. ( Vet Cod.) PEItALIS. — Qui ad pernm perlinet ; qw. concernc la fiexace, dehesace. (S. xiv.) PEKAMBUI.ARK. — Invaderc, per vim occu- pare ; cnvahir, s'emparer jirendre par force. (Chartul. Foiilis.) I'KRA.MiiUL.AlIO. — A practicis Anglicis dicitur perquisitio quaj a judice (it liniura co- mitatus, aul allerius lenetiienli, cuia de iis non consentiunl paries; turn enim per- ambidantiir el ioRpiciunliir, ut de iis con- stil ; descente dujuge sur les lieux pour voir par lui-merne ks homes dis proprtetaires qui sont en contestation. PERAMHNTU.M. — Pera, cingulum a quo pera pendel ; escarcelle, ccinture a laqiielle ellc est fixee. PI';R.\NGARI.\.. — Servilus reruni ; servi- tude rbdle qui affecle lex hiens charrjds d'une rcderancc; I'angaria nest qu'une servitude persnnnellc. I'ERANTE. — Ex ( lallico /Mr-t/et;an/ : « Po- test... in aiiam partem peranie chorum Iransire. » [St. Ord. Scinp.J PERANTE.V. — Prius ; auparavant, ci-devant (A. i;m.) i'EltAllAUK. — Scribere : Scrire. (Sid.) PERAHKUA. — An lanicidina. Gall, cnr- riere, vel v.)X corrupta an llispan. paradero, terminus, jjorlus, ripa : « IJonanus illi no- strum df'cimuni de una condaniina ju.ila tlnvium Argentiam, el de alia parte per arc Ja,n etc. (A. 1U37.) PEIiAHI.V. — Machinae bellicjc 8pecie», idem q. Pktbahia. (Hrompl.) PKRAlllU.M. — Lapidum ac^rvus ; tan de pier rex. (.V. 9"J4.) PKR.Mlll'S. — Pirus ; poirirr. P1;r.\U.M.\.HK. — Omnino arnais inslruere ; armer complctement. (Prud.) PERAT.E. — llierelici. iiuos a regiono in qua versati sunt sic dicing, ad sujculum ii ro- fert Dohem. Hist. Eccl. I'KKATIU.M. — F. ager pin's consilus ; champ lie pniriers. (A. 12(>8.) PI RATlll.K. — F. qua," peras conficit ot ven- dit ; faiseiisc et marchande dc besaces. (A. SS.) PI:KAYRERIA. —idem q. pAYitEiiu. PEIIUANMUK. — I'crcmploric cilare, edi- clo seu baniio judicis in jus vocare. (f.«x Sal.) PEKG.V. — Pro Pehtica, extiall. perchc (A. P2(l:>.) I'I'K'' A'M A. — Salaria, qua- cannniris, prno- ler principalem portioiuMn, conipelunl ; dis- trib:ifions qiiotidii'nnci dcs chanoinc.t, dislin- guers drs grits fruits. (Couc. /lisp.) PKIH'AI.C.AIli:. — Prii'dium perambularo ad illius varias paries monslraiidas el co- gridscendas ; parronrir, visiter, reconnnltre tnuirs /m parties d'une prnpridt^ le jour i/ii'nn en prend possession. (CbUo visile se faisnil solcnnelli'm-Mil rl avec U^moins, ol on dressail ado dc ce qui s'6lailpat86.) 1667 PER LEXICON PER 1668 PKRt'ALCATIO. — Actio pia-dium jiercnl- candt. Vid. I'bhcalcabe. — In qiiibusilam in- strumenlis idem fere valel qiioii I'euamuli.atio, id estosleiisio rei qua* in controversia verlilur. PEHCAMKXA. — Idem q. I'KRCJAUiiNUM. PEliCAMliNTUM. — Ead. uolione. PEIlCANTAUE. — Absolvere, ad finein canlare. (A. SS.) PERCANTATIO. — Canlus ; chant. (Eimh.) PKHCAI'TURA. — Pallorum conlexlus et series ill lluininibus ceita ralione dispositorum, ul pisccs facile in relibus capiaiilur ac in iis serventur. (Kenn.) PERC.ATA. — Modus agri, idem q. Plrtica : « Percata terrsR. » [Mon. Angt.) PKRi:EDlCnF<:. — Vmpergere. (A. ISOS.) PElt('ENSUS. — Census secundarius, (iai. surccns. Vid. Sopehcen'SDS. PEROEPTllJILITER. — Aspeclabili specie, ita ut iii:ulis percipiatur ; (Tune maniere appa- rente. (Leibn.) PEHCERI. — Perceleres ; trh-prompts. {]'et. Gl.) PERCERIA. — Portio quae iis, qui in socie- tate p'lssidenl, compelit; (^uote-part d'un associe. (A. 1305.) PEllCETUS. — Pannusc;cruleus ; drap bleu. (A. 1290.) PEUCHA. — Pertica ; pevche. (A. 1202.) PERCHANCIIARE. — Idem sonat quod Pe- DiAhE, PiiDiFiCAHE, Percalcakk, tcr/an) pedi- bus meliri, ut ejus termini cerlius assignenlur; quod in vendilionibus vel concessiunibus usifa Uira erat. PI'lRCllEIA. — Pertica ; pevche. (Tab. Cas.) — Forte pro Pehgia, miilta quae domino sol- vitur pro danino animalium in agiis, quae in parco ob id includuntur. (A. 1206. PERCHIA. — Contus, pertica ad usum na- viculariorum ; croc, longue percke ferree a I'usage des bateliers. (A. 1207.) — Cornua cervi ; bois de cerf. (Ch. II. II rer/. An//L) — Piscis, Plinio perca ; perche. (Fiet.) — Pertica; perche. {Tab. Cas.) PERL'illlCA. — Ut PERcniA, pertica menso- ria. (A. 1177.) PERCISSETUM. — Territorium, dislrictus, ut vid.lur. (A. 13(36.) PRU CONSEQURNS. — Igitur, itaque ; par conseqwnt. (.\. 1337.) PERCOXSUMMARE. -Perficerp, absolvere; terminer, achever. [A. SS.) PERroNTENTUS. — Peromnia satisfaclus; tres content. (.A. 1356.) PERCOQUUS. — Prtecoquus, praecox pre- coce. (Bern, de Breyd.) PERGULA. — F. pelotae seu piiae lusoiire species : sorte de balk a jouer (.1. SS.) PERCULSERIT. — Pro perculerit seu per- cusseril, a percellere et percuttere (.1. SS.) PERrURRERK. — « Super capellam donii- ni Martini, ubireliqua sacramenla ^;t)Tu/-c«;i<, debcanl perjurare. (Marc. Form.), « id est, ubi prsestare solenl. PERCURRinir.I.^. — Percurrihdis monota, qua." in usu publico est ; monnaie couranle (A. 1148.) PERCL'RSUS. — Societas quredam inita in- ter duos dominos pro utriusquo lenentibus seu hominibus ; dioit de parcours, entrecours. (Percitrstts vero aut homines speclabat, aut paslioncm animalium. Percursus honunum diccbalur ea I'aculta-i concesba iiominibus ulriusqiic feudi, percurrendi seu migrandi ad utrumlibet feudum : ita ul si iiomo, vel tenens alicujus, dominum suum deserere veliet, ct ad alium dominum, quocum per- cursum ille babcbat, transire, id ci licerct. Percursus in pasliunibus, erat facullas po- neiidi pccudes suas, el eas pascendi, in al- terius domini, quocum percursus erat pas- cuis.) Percursus interdum nuncupaliir : 1" dis- lrictus, territorium ; pays, rcssort, territoire. (A. 1210.) ; 2" [ira'statio qutu in avena cxsol- vcbatur, forte ob concessum a domino jus percursus ; rcdevance en avuine que I'on payail au seigneur pour la jouissance du droit de par- cours. (A. 1231.) PERCIJSSATU.S. — Perforalus ; perce de pari en part. {liul. Fontan.) ['EllCiUSSlO. — Pcenae monaslic;u species: . — .lus pastas vcl procu- riilinnis, quod e.\solvit:ir di)niiiio, duiii pon'gre vadil. Fk/. Pastus, L'lc — /'ereyrinnlionr allo- nilus. « (,>ui cum aliquandiu, vilul perci/rina- tinnr allnuitus, sihiisscl (Pclr. Vener.); » plira- sis (iadica ; comme s'il Jul revenii de loin. PKKEdKlNUS. — Qui jure civilalis gai'del. Bed extra urbcm habitat ; hourgcnis d'une ville, qui denieiire extra inurn^. (.\. t224.) PKHEIUS. - Vivns ; poirier. (A. 1332.) PEIIEMPTDIUE. - Definite, ullimum ; dtfi- nilirciniiil, en dernier ressorl. (Chr. .{ndr.) PKltF.MPTdRlUS. — Ullimus ; dernier. (Pass.) I'vrfinptm-ius dies, terminus, ultra quern uom datiir dilalio, vox I'orensis ; dmuer delai, jonr erjame«a parat vel vendil ; 7jarc/ie;;n>iit'/\ (Pass.) — liflicium in monasleriis ejus qui pergamena parabat ; moine charge de preparer Ic parchemin neces- saire a son couvent. {St. Corbeicnx.) PERGAMUM. — Suggeslus, ab. Hal. perga- mo ; estrade. {A. SS.) — Aix, castruni, locus munitiis ; proprie vinea; /orteresse, chuteau- fort, lieu forlifie; treillede vigne. {A. SS.) PERGEA. — Idem q. Pergia. (A. 1207.) PER'lE.XL'ARE. — Genibus repere ; tamper sur les gpnoux. (Sax. Gram.) PERGESTLS. — Conslitutus, definitus ; rfe- cid{-,ditermin('-y arrete. (Rym.) PERGIA. — Jus quoddam, quod domi- no compelit ralione emendarum, quae pro damno animalium in agris et pascuis irro- gari Solent, absque tamen pra^judicio aesti- mationis danini, ei exsolvenda;, cui illnd factum est ; amende due au seigneur pour deydts de be.Hiavx, et ce. indipendamment des donunages-intiretx reclaniia par le nroprii- tuire de la terre ou les degdis out eu lieu, ol. pergie, pargc'e. (Pass.) — Id q. domino' sol- vebatur ut 7ne.<:sarios constitueret ; droit, tede- vance que Con payait au seigneur pour (/It'll itahlit des messiers. ol. pergie, pergee. (A. Uil.) PKHGOLARE. — Trichilla ; treillc. {A. SS.) PERGOL.VTUS. — Ead. n^lione. {St. Cast, lied.) PEllGOLUM. — Tabulatum, suggeslus, po- dium ; estrade, Iribuuc. {A. SS.) PElKiol.US. — Vinea.' species, ut Pebgula. {St. Pnllav.) PKIIGOTI'ARE. — Ab Ital. percotere, verbe- rare, caedcre ; fropper, ballre. (Mur.) PERGRERI.V. — Spiculi uenus, ul videlur. {St. Arel.) PERGUL-\. — Trabecula in aedibus sacris, a qua pendent lychnuclii. Vid. Panna. (.Anast.) — Vitis species ; Ital. pergola. (Chr. Fars.) PERGULUM. — Tabulalum, suggcstue, po- dium ; tribune, estrade. {.\.. 1185.) PEllGULUS. — Veliiculi gtnus esse videlur, quod trabecula consislil. (^1. SS.) I'ERGUS. — lliiierarius ager, via strata, pu- blica, resia ; chemin public, grand chemin. ^A. 93-2.) PRRHEMNIS. — Pro perennis. PEHHEMXITER.— Definite, uIPekemptoiue. (A. l'J77.) — Perennf^, pcrpctuo ; conlinuelle- menl, pcrp&luellement. (A. c. 10-48.) PERIIKXDINARE. - Pro PtiiE.NDiNAhR. I'LRIlEiNNEltE. — Ut Pekennake. PERllENMRE. — Eadem notione. PbRIIEXTORlUS. — Pro PFRhMPTOBIUS. PERHERR.VRE. — Pascerc ; fairepnitre. (A. i:{(16.) PERHORRENTIA. — Ingens mclus ; grande peur. (A. 1358.) PEIlHORRESCENTlA. — Timor seu magna suspicio, vel magnus metus ; vox fori Hispani- ei. PERIANP^A. — F. viridarium jiiris consi- tnm vel septum a dome dependrns ; verger ptante de poiricrs ou enclns atleiuint ctunc tnai- son. (A. 1336.) PERIATUM. — Mensura frumenlaria, eadem qiKC Pekea. (.a. 1228.) PERIBOLUS. — Urbis muris seu |)otius mrc- nia ; remparts, enceinte d'une ville. (W. Tyr.) — Ambitus aedis, maxime sacrae ; tour, pour- lour d'un edifice, principalemenl d'une eglise. (W. Brit.) — Septum, vallum ; retranchement, palissade, bar ridre. {Mur.) — Xystus, porticus; galerie, portique. {A. SS.) PERICHELIS. — Ornamentum puellarum ; une maniei'e de aournemens dc femes es bras ou iscuisses. i ( Vet. 01.) PERICLAMIUM. — Precatio, orSiiio ; priere. {II gm. S. Wilf.) PEUK'LITARI. — Xaufragio perirc ; pcrir dans un naufrage. {\. 1180.) — Agitari, per- lurhari. (Cone. Ancyrau.) PERICLYSIS. — Ora e.\lremilas,circunitex- tum veslis vel veli, purpura in orbem currens, quam l^oUux itepizXuTi; vocal ; Lord, bordure. (.\nasl.) PERICULARE. — Naufragio perire, uIPeri- CLITAHI. {A. SS.) 1673 PBR MEDIAE KT INFIM^ LATINITATIS — Madem notione. PER 1674 PERIGULARITAKE (Hat. Veron.) FKKICULOSUS. — (Jui periculuin seu dam- num infert ; qui fail du lurt, qui cauxe du doiu- mage. {A. SS.) I'ERICULL'M. — Malum, damnum ; dom- vtage, lort, }ireji(dicc. (Iiinuc. Ill Fl'.) PEKIKR(iIA. — Vox Gia!ca, soleilia, sedu- lUas. (Abb.) I'EIilulUM. — Periculuin ; dnnr/ev, peril, (A. 12,S8.) PEKldiNI.'VnU.M. — Peregrinatio ; I'oyn^e, pHerinage. (A. 1-45U.) PElilL.VRE. — Periculum incurrere ; s'ex- poH'f au (/anger ; ol. penile r. ( J'cC. Chr.) PEltlLEPSIS. — 8ic omnino Icgendum cen- set Bollandus pro pervilepsis a itepiXr/^/ii;, com- prehensio. (.1. SS.) PERI.MA. — Pella, clypeus ; honclier. {k.. 135:>.) PEIU.MACHIA. Gnecc T^t:,\\xi/M (Sid.) PEHIXDIE. — I'hr.) Pl.KlNDKiKKE — Certaminis apparatus, ; preparatifs du combat. Pridie ; la veille. (Vet. ili'stitni, ad — Omnino summani indigcntiam redigi ; manquer ubsulu- ment de lout, etre r&duit a la demiere niis^re. (Terl.) PEHIODUS. — Lapidis pretiosi genus, sed inlurioris ordinis; peridot. (.V. 12'J3.) PERlPETASMA. — Velum naulieum ; ooile dr nnrirc. (A. SS.) PEIUl'lli'.RIA. — Circuml'erentia, ambitus ; cirron/erencr, tour, cncrmte. (MuUer.) PERIPHYSEON. — .Xatura, a Grajco itEp! el 'iW^ (A p. Pez.) I'EKIPLKUMOXICUS. — Qui peripneumonia Idboial ; atleinl do peripneunonie. (Alex, lat.) I'ERIl'SE.MA. — « Limalura melalli, et pur- gamenla pomi, et quisquiliai doinus, t-l rasura cujusiinc rei ; » dihris, restes, saletus, impu- retin de loutc espice. ( ]'et. 01.) PERIPSI':RE. — Abrogare, ad nihilum re- duccrc ; auiinler. reduire a niant. (.V. 1121.) l'ERISSI':illUS. — Pirus silveslris ; poiricr sativiK/e. (A. 1460.) PKUlSTi:iULIM. — Ciborium, in cujus cavo appiMisu cral columlia, ex <]ua pcndebal py- xis, .sacrum Euciiaristiam conlinens; riboire, petit baldaquin itablt aii-dessus dr I'nulrt et duqwl penduit uiie colombr crrtisr, rrnfermant la sainh; Kncharistie. I'EIUTIO. — Intcrilus, jaclura, damnum ; 'estructifin, perte, rui>ie. {.\. SS.) I'EHl I'oT. — (iemma viridi.s coioris .sma- ragdo durior, sod minoris prrlii ; pert- dot. PERIVOLIU.M. — Silva muris aul spjiibus cincta in qua ferjr vennliciB conclu'luiilur ; pare ; ol. brruil. PERIZOMA. — (Juo aliqiiid circumcingi- lur, a (incc. ntpl^wiia quod idem est ; crintnrc. (Isid.) PEIUZONIUM. — Pars vcslis muliebris ; tablier aver, corsaije. ( Vet. Cod.) Lexicon med. et infim. Lat. PKRJURAMENTUM. — Perjuratio : « Ju- dicalur simplo.x lada simplici perjuramento, triplex lada perjurati'jne et nullum anquam ante juramenlum comionetur. » [Leg. H. I. reg. Angl.) L'bi perjuramenlum est purum sa- cramcnlum, perjaratUi vero sacraruenluoj so- lemnius. pula super crucem, altare, etc. PEIMUllARE. — Dejerare ve| falso jurare ; jurer, ou (aire un faux serment. {Lex. Sal.) PEHJUilATES. — Perjurus; qui viole son serment, parjure. (Cone. IIisp.) PKRl..\. — Margarita, unio ; pertc. (Pass.) PEHLI.MITARE. — Limites alicujus provia- ciae pertransire ; /ranchir les /runtiirrs d'ttne provtnee. (Chr. Mosom.) PERLINA. —Pro Bkhlina. PERLISIA. — Paralysis, ab Hispano per- lesin ; parnlysie. (A. SS.) PERLOCI. — Margarita;, uniones ; perles. (A. t;n9.) PI;R LOXGUM. — Gall. de long, ea parte qua quid longum est. (A. 1307.) PEREUCRU.M. — Altera judicialis mnlcta, qu;e, priore non |)ersolula, im(ionitur, as- signalurque ad quoslibel damnali redditiis; deuxidme amende prononcie cnvtre retui qui n'en a pas pny4 une premiere , etc. (Leg. Sal.) PERLUL.V. — Dimiu. a perln, margarita, unio ; pelitr perle ; ol. prrleltc. (A. 1363.) PERLUSTIUTUS. —Radians; raiionnaul. [A. SS.) PERMANENTIA. — Perpcluilas ; durer con- tinue, prrpeliiite. (.\. 1319.) PERMANSIVIO. — Permansive, non dispo- sitive, voces qu;e passim occurruiil apud sclio- laslicos, id est per modum liabilus, non afle- clionis. PEIiME.N TARIUS. — (Jui vestes parat, id est oinat ; tailletir il'habils ; ol. pannenlier. PER.MIHABILLI.MUS.— Perqnam mirabilis ; Ires-^iounmil, frds-mrrreillrux. (S. Aug.) PEItMl^SlO. — Dimissio ; dtHaissemtnl, abandon (\. 130!) ) Valeiliclio, abuundi fa- liberte de se rrtirer. (.1. PERMISSU.M. — cultas ; peiminion, SS.) PERMITTEXS. - Permit lenlr a/iostolico : verba ilia, inquil Marca, formnlam riialiiim tri'^lilia'n tncillirb.inl, qua- quii usus e!»l (iregoriu* .M. cum legem >Iau- ritii do militibus nd niiinat-hisiuum prupe- ranlibus lomperavit ijuod luidie cuw bona venid, aul sub benepliiritit Poiilifiris fieri di- ount. Pi;ilMlTTERE. — Dimiltere, derrlinque- rn ; nt'(,ndiintier, ct-drr. \Moii. reel. .Iqiiitei.) PEllXAUV. — Ager vol pra'dium. apud Ga- talaiinoit ; c.'inmp ou mtlnirte. (A. liJStl.) PF.IIXI l.Vl'iiR. — Perdicum vonalor ; c/u«- senr dr prrdrix. {.St. Mon, Regal.) PEHNIGIO. — Pro PuH,\icn^i<. [A. SS.) PEIIXIS. — Pelvis; bassin, chnudron. (A. 13:is.) PERNOCTANTH. — Pernoclatio; action de passer la nuit. ( ]'rt. (jl.\ 53 1075 PBR LEXICON PBR 1676 PERNOCTAUE. — Differre ; retarder, difje- rer. {Spec. Sax.) PERNOOTATKt. — (Juolibfit gravamen, quaivis injusla moleslia, idem q. ExcuBiJi. (A. li'JO.) — Jus iliveitt ndi in doriium alicujus ad peruoclandum, idem q. c.isTUS el I'i!Ocl'ratio. (A. 1045.) PERNOVARK. — Dc novo ad tullum rcdi- gere ; metlve de /louceau wie lerre en culture. (A. 1:211.) PEllO. — Saccus coriaceus ; sac de cuir. {A. SS.) — Podium, suggestus ; perron. (Chr. Corn. Znnf.) PEROLIM. — Quondam, olim ; autrefois. (A. 1333.) PERONMUM. — F. forum, ubi perones seu calcei vendunlur ; marchi aux chaussures. (A. 1228.) PERONU.M. — ClivuB, collis dejectus ; pen- chant, pente d'une motitayne. (A. 1320.) PERP.\CARE. — Debitum integre persol- vere ; payer integralement une delte. {G. Chr.) PERPACATIO. — Perfecla et Integra de- biti solutio ; payement integral d'une delte. (A. 1309.) PERPAHS. — Porlio hferedilaria, seu divi- sio bffireditatis per partes ; partic d'un hiritage ou jmrtage d'un Mintage. (Flct.) PEUPARUS. — Moneta impcratorum Byzan- linorum auiea ; monnaie d'or des empcreurs de Constantinople ; ol. perprcs. PERPENDICULAIUTER. — Recta linea ; eti droitr lif/ne. (Mart. lUu. Lit.) PEItPENDlCULUM. — Ansa, catena, qua quidpiam pendet ; ansn, chalne, ce par quoi on suspend une cJiose. (W. I-irit.) PERPENSORIA. — Exceilentia, praestantia ; excellence, superiority. (,\. 1338.) PERPERA. — Monetfe species ; idem quod Pkhparus. PKRPERAiJERK. — Perperam agere. (Fe- lib. U. .'^. Dion.) PERPERAM. — (Indecl.) Labes. ignomi- nia, macula ; tache, injamie, honte. (A. 'Jo'J.) PERPERUM. - Moneta By;'.antinoruni im- peratorum, ul Pehparus. PERPETUALIS. — (Subst.) OfGcium eccle- siasticum quod ex institulione pcrpetuuin esse debet, apud liispanos. (Adj.) — Perpetuus ; perpHuel. [A. SS.) PERPETUALITER. — Perpetuo ; perpi- tuellement. (A. 789.) PEIIPETUARE. — Sacramenio firmare rem aliquam perpetuo se non faclurum ; jMrer //e ne pas fnire une chose. (Mab. Anal.) PCRPETUARIUS. — Pcrpeluarius colonus, qui fundum conducit in vitum, vel ut ad alios Iransferre possit ; /ennier d hail perpetutl, empht/tvnte. (l.aur.) Perpeiuaril, qui in per- petuum res civitatiim ant fisci conducunt. (Cod. Ih.) PEIiPETUATlO. — Perpeluitas, diuturni las ; di'rie continue, perpituite, continuation. (A. 1321.) — Affiliatio, in perpetuam socie- tatem alicujus monasterii susceplio ,• affilia- tion. (Const. DomiDic.) PERPETUUS. — Xomen cujusdam officii ; « jubet ergo pcrpetuos ire, et quantum bordei necessitas expetebat, suis prcebere equis. » (.\nonym. P'loriac.) PERPLUMIS. — (c De Deo, dando Kccle- sice suaj apud .Vrevericam melropolim novum palrunum R. Celsum, quem virtutibus /)er/>/u- we«(, plenurnque diururn... bactcnus in super- nis sodibus concivilitavit. » ('Iheod. Mon.) (lalLi dicerent ; emplmne ile verlus. PERPONCHA. — Idem q. Pebpcnctuji. [Cons. Brag.) PKRPORTARE. — Idem signiflcare videtur quod GuERi'iKE, rem possessara dimittere, quo etium sensu Galli dicunt sc dcporter, eo forte- an tantum discrimine, q. perporare sit rem abjicere post latam Judicum scntenliam. (Pass.) PERPRE. — Moneta Ryzantina, ut Perpa- EL'S. PKRPRKHENSIO. — Possessio vel locus sepibus, muris aut vallis conclusus. (A. 1082.) PEllPRESIA. — Ambitus, fines et limites, intra (juos locus quispiam pcrprenditur sea concluditur ; limites. (A. 1356.) PER PKlMll'IONKM. — Idem q. Perem- PTORiA. (Ch. Hungar.) PERPRISIO. — Acquisitio, comparalio ; achat, acf/uisition. (A. 973.) PEI'.PHIUS. — Aniea ; par-ci-devant. {Test. S. Elph. episc. Wint.) — Imprimis ; noant toutcs choses. ( Itym.) PEItPUNGTUiM. — Vestis mililaris coactilis lana vel gossipio serta, et acu stipata ac ver- puncia, unde nomcn non modo cjusmodi vesti inditum : sed et thoraci vestiario nostrati quod ad umbilicum lana spissiori perpuncla et coactili fartus sit ; pourpoint, corset, yam- beson. (Pass.) PI-IIIPUTaTIU. — Merabri amputatio ; am- putation, viutila/ion d'lmmenibre. (A. 1 io3.) PERQUA. — Pertica, mensura agraria ; perche. {Necrol, Rothomaq.) PKRQUKRIUS. — An' idem qui Parcarius, parci custos. (A. 1317.) PERQUETUS. — Conseptum fori judiciarii; parquet. (A. 1356.) PERQUIRERE. — Acquirere ; acguerir par achat. (Pass.) PEKQUIRITARE. — Perquirere ; chercher partnut. (CI. Mam.) PEHQUISITIO. — Acquisitio ; acquisition, achat. (Bened. abb. Pelrob.) PERQUISITUM. — Emptione acquisitum; bicn achate it prix d'argent, cl ne provenant pas d'heritage, acquit. (Pass.) PERQUITAKE. — Persolvere ; acquitter. (A. SS.) PEHRALHA. — A Gal. Perrelle, terrae mer dicainontariffi genus. (Ch. Occit.) PEIlRAItA. — Perrara agnelinorum, par velleris agnini ; une paire dc toi.^ons d'a- gneau. PERRARIA. — Lapicidina ; carriere. (S. XII.) PERREATOR. — Lapidum sector, seu qui ■ 1677 PER MEDIAE ET INFIMiE I.ATINITATIS. PER 1678 pelv&s c petraria cruil ; carrier ; ol. ijerreur. (A. 1387.) PEIIREIA. — Lapis preliosus, idem f. q. PEKIDOTUS. (A. 1425.) PEIUSEKIA. — Locus unde peine et la- pides eruunlur ; carriere. (A. Ii65.) — (lem- mula ; petite pierre precieuse. {Invent. Vet.) — Pariiim dignitas ; pairie. (A. 1317.) I'llHHEIUUS. — Lapidum sector, cfemen- larius latomus ; tcdlleur de pierre.i, wapo«. ("A. 135tJ.) PERKETA. — Locus muriscinclus, ambitus ; lieu c/os de murs, ericeuile. { .\. I3'i().) PEItHlA. — Parium dignitas ; pniric. (\. Iil7.) Pi:itHI<:ERK. — Pro pen/ere. (Vrt. Ol.) PKIIRLVLVRI. — Sedulo rimari.' (A. 88S.)' PERIIIPAHIUS. — Bubulcus aut agricola ; homier ou lahourextr. (Mon. Sangai.) PEItRO. — A Gail- perron, podium, sug- geslMs. (A. 1272.) PERItOllHSC^E.NTIA. — Magna suspicio, vel magnus metus, unde perrorescere. (A. PEIvROSUAL — F. leg. perraamn, i\\\u\- quid extra mensuram est, cum radio lequa- tur. (A. 1251.) Pi;iiS. — ('olor ; idem q. Persus. PER SE. — Separaiim ; separement, en pnr- liculifr. (St. Ord. Semp.) PEHSE.\. — « Cum ergo corpus hoc prin- cipium sit et materia, necesse est, cam qui planlaverit perseain transire per raulla cor- pora, usque quo pemea ilia, quam [)lanlave- rit, coiioidat. (IH^iiutut. Arcfiet. episc. Mesopo- I lam. cittn Maiu'te.) >> Videlur liac voceinlelligi ! malus Persica, quam fir^eci tiizi'/x-j dixerinl. I PERSi-JGlE.S. — Panni species colons Persici ; eloffe, drap de couleur blew;. (\. 1282.) PEBSEGMEN. — Minulum segmen ; petit fraf/ment. [Cone. fJisp.) PEIISEITAS. — FacuUas per se subsislendi. {A. SS.) PEllSEVEIlAltE. — Commercium, sociela- tcm cum aliquo iiabere ; avoir des relations avtc r/iielqu'un. (A. 13(i4.) PEICSEIJS. — Color, idem q. Pebsus. I'ERSICA. — Malum Persicum ; pichf. (Lib. mir. .S'. Maiim. abb) PERS'CAIIlL'S. — Malus Persica ; pecker. {Cap. ('. ,1/.) PEItSlCETUM. — Idem q. Peucisktum. PEUSIi'lOU. — « Separabam prrsiriorrin sanclitatis veslric fore romph:i'ain, isi ferro vicarii apostolorum prinripis I'eiri anucrelur, non obtu.siorem ■■(Nincm.) ; id est acutiorem. (lalli dicereiit : pl"s perran/e. PERSICrM. — Ul I'l'n^iCA. PIlllSICUS. — U^'i Inujuenter aliquid i)a- lilur. ( IW. tr7.) — Idem q. Fkusus. \.i. SS.) PEKSINA. — Vipera ; vipere. ^Mur.) PEltSISTATUS. — « Ita ul pro ipsa causa solidns tantos, quos in pr^rsenlia inihi due deberes, quos in pr;i'9cnli per wadium luum visus es Iransolvisse, el nos ipse causa pcrsis- tata, contra le visus sum werpisse. » (Marc.) (iuUi diceient : la c/wse atjant itc persislce, hoc est, cum in ea re perstilum sit. PERSISIEXTER. — Continue ; mns inter- ruplion. {A. SS.) PERSO. — Vectigalis species, quod personx imponitur, idem q. i"ai'1T.\gil'.m. (A. 1247.) PERSOCLAMIUM. — Sorlilegii species. {St. S. Flor.) PERSOLENTER. — Assidue ; assiduement. (Isid.) PERSOLIDUS. — Totus solidus; entierement cpais.si, ilitrci. {A. SS.) PERSdL'l'O. — Vo.x llispanica qua; idem sonare videtur quod pcrmito, concedo. (A. lir)7.) PERSOLUEBUXT. — Pro persolvent. {Cone. I/isp.) PERSOLUTOR. — Qui stat promissis ; celui t/ui est fididv a se.s promess'.s. {Chr. Mel.) PERSO.NA. — Di^rnitas; rang, diynite: >< Laicus quidam magna! personx ad nos ve- niens dicebat, » etc. (Honif. .Mog.) Personam suam amittere, id est liberlalemseii ilignitalera, in servilutem cadere ; perdre sa liberie, sa qua- lite d'etre, tomher en servitude. (Vaas.) — Oui dignitatem habel in cboro; certain 6as digni- latre ecc/w/a.vf/yue ; ol. personne. (.\. 1221.) — Curio, paroclius ; cnre, direcleur d'line pa- roisse ; ol. personne. (Pass.) — Clericus qui be- neliciura suum seu ecclesiam per vicarios cleserviri curat, dum ipse poliori redi- tuiim parte fruilur ; rjros benificier. celui qui fait desservir sun benefice ou son eglise par des vicaires moi/ennant une {. elite portion des rerenuj. (Pass. I — Corpus, corp^. {.4. SS.) — Homo ; livniine, personne. (S. .Mil.) Personx auctenticx, proreres ; les yrands. (FJmh.) I'er- sona solemnis, vir illuslris et aliqua diiinitalo conspicuns ; i/rnnd personnage. (A. Ii2.'<.) Per- sona utilis. probata; fidei, digna cui fides ha- beatur ; per.^onnc de confiance, personne renom- mee par sa probile et au Icnioignaye ilc laqaelle on pent sen rapport er. ^Camil. Pereg.) — Ihnii persona : « de ecclesiaslic.is vero qui su- pra dicia dflicta comniiserinl, ni bona persona t'uerit, pi-rdal lionorem snum. » (.\. 756.) Oiiod de innjori citirico, sive qui lionore quo- dam piiidilus rst, ul decani illi qui singulis (lecuiiis pr;isident, inlclligendum conjicil Janus a Costa. In personn, quomodo (Jaili diciMil en personne. (.\. 1477.) PEllS().NA«ilUM. — Ueneficium, ul Pkrso- NATUS. (.\. 1235.) — Uislriclus ecclesiir curio- nis ; ciire,rrssort d'une pnrois.ie; n\. prrsonnage. {.Mon. .{ngl.) — Actio menira qua- penonas cxprimilur ; representation dramaliqur. ^.V. HKil.) — llominis cfligics ; portrait, represen- tation, efp'gie. (A. 1481).) I'EitSONALlS. — In dignilale conslilnlus, nt PmsoNAius. (A. 1103.) — Personalis raral- ealiis, bervilium i|uod i\\ii« per so cun) e(]no pra-slare lenelur ; service feodnl que It raftal rtoit /aire en personne et H rhrral. (A. 12'M.) — Perfnnnlin hene/irin, ul Peiisosatis. [Cone. Hisp.) PERSONALITAS. — Idem q. I'rnsonATCS. 1679 PER LEXICON status (\. PBR 1680 (Ap. Mad. Persona; qualilas, vel 1120.) PEUSONALITEU. — « Pertomliter diu loculi sumus, el excessissc videmur regulam dispulandt. >> (Salv. ) ; id est, ul iiilerprelalur Alexander Brassicanus, in /lersonam lantiiin uriius, iiciniiie interea suo nomine nolalo. « Concessit eliam pra;iJiclus Papa Alexander /it'rsonaliter Desiderio noslro rivitatera Tena- cinensein. » (Leo Usl. Id est, ipsi soli, non successoribus abbalibus. — Priusens, coram ; en personne. (Pass.) — Personaliter judi- care, id est cum personarum acceptione. quara ■npoaw^oXrj'^iav appellant Grieci. (S. Anlioch.) — Personaliter coiidemnari, pcenis et suppliciis ex sententia aftici. {Condi, llisp.) PEKSOXAXUL'S. — (Jui alicui ordini vel societati prtcsidel ; president d'na ordre ou rf'wne soci6le. (A. 1486.) PERSONARE. — lostruraeatis musicis ca- nere ; jouer d' instruments de musiqae. {Cone. Hisp.) PERSONARII. — Qui aliquid in commune possident, soeietate jnncti, unde iisdem sunt servitiis seu debilis obnoxii ; associes, coparla- geants, possesseurs d'une meme propricle ; ol. parsonniers. (Pass.) — Institores ; facleurs, commisaaires. (Pass.) PERSON.\TICUM. — Beneficium ecclesiasli- cum, ut Personatus. (A. 1057.) PERSOXATOR. — Qui beneficium ecclesia- sticum tenet iiludque a vicariis inserviendura curat, ut PtiHSONA. (Lamb. Ard.) PERSONATUS. — (Subst.) Beneficii ec- clesiastici genus, ecclesia, parsecia, person® dignitas ; benefice ecclesiastique qui donnait qiielque prirogative, seance ou preeminence dans une eglise ou un chapitre, mats sans juridiclion ; cure ; dignite de cure ou de benb- ficier ; ol. personnat, personnar/e. (Pass.) — (Adj.) In dijjnitate aliqua constitulus, vel cu- jus fama longo personal ; ilcve en dignite oa renomine {A SS.) — Personatus jus, quo per- sonam in ecclesia aliqua quis conslituere po- test ; droit de riommer le pretre charge de desservir line eolise, droit de uatronane. (A. 1364.) f J \ PERSONET.Y — Apparitor seu procurator; sergcnt ou procureiir, fonde de pouvoii-s. {St. Verc.) — Proxcneta ; courtier. (A. 1341.) PERSORIUM. — Torcular, pro Pressorium. PERSPICIENTIA. — Vigilantia ; vigilance. { Vet. Gl.) PERSPICILLA. — Conspir-iila ; b&sicles. (A. lo.SO.) PFRSULIRU.M. — F. extraordinaria ex- aclio seu potius legendum Perso. (A. 936.) PHRSUPER. — Insuper ; dessus, par-de&sus. (A. 12i>n.) PERSUS. — Cola ccerulus ; couleur bletie dans loutes scs nuances; en general, bleu fence, bleu noir; ol. pers. (Pass.) PERSUTA. — Ab Italico persutto, perna ; jambon. {St. Hip.) PERTENEMENTUM — Praedium haeredi- tas, fcudum ; mbtairie, terre fief. (A. tenemenio nude distinctuui vidctur, ita ut pertenemen- lum sit pra> Hum seu feudum liberum, quod nullo medio trnelur.) PEUTEKUAIIE. — Diruere, ad lerram deji- cere ; detruire, jeler a terre. (Sleph. de Infest.) PEUTICA. — Piscis genus ; poisson, perche. {A. SS.) — Tabulatum, seu mensa operaria sartorura ; etnOli des tailleurs. (A. 1351.) — .Machiiia bellica ex longa pertica et castello ligneo illi perticae superimpo^ito constans, unde obsessores ad muiorum altitudinem us- que elevati, ab iis obsessos, expellere tenla- bant ; machine de guerre destinee a faciliter aii.i; assiegeanls I'acces des rcmpnrts ennrmis. ((iuid. Vigev.) — Trabecula in oedibus sacris in qua cerei accendunlur; idem q. Pkhgula. (.V. li!.S2.) — Palibuli species in qua rei sus- pendualar ; sorte de potence,de gibet. (A. 1334.) — .Meiisura agrorum, qute non idem constat in omnibus resionibus : perche, mesure agraire qui rariait dans chaque jmys. (Pass.^ PERTICARE. — Ad perticam mensarare ; mcsiirer a la perche. (A. ii\)2.) PERTICARIUS. — Apparilor, bedellus, a pertica seu virga quam gestal sic dictus ; bedeau, porte-verge. (A. 4583.) PERTICATA. — Modus agri perlic:m con- linens ; mesure agraire valant une perche ; une perche de terre. FERTICATIO. — Terrse modus perlicis di- mensus; certaine etendiie de terre : « Duas vineae perticationes. » (A. 1314.) PERTIGATOR. — Agrimensor, qui pertica inelitur ; arpenteur. (A. 1320.) PERTICHETA. — Idem q. Perdiceta. PERTICULA. — « Quandam eleemosynam vocalam pertictilas ad sustentationem cu- jusdam pauperis scholaris de Insula pnudicta ad exercendum scholas per progenilores no- stros quondam reges Angliae datam et conces- sam. » {Chr. H. IVreg. Angl.) PERTICUS. — Idemq. Pehsicus et Persus. PERTINACIA. — Consummatio, absolulio ; achcuement, accom/dissemcnt. (Ileric.) PERTIXAUKS FKBRES. — Continuae ; fievres continues. ( Vet. Gl.) PERTIXE.MENTU.M. — Territorium. di- strictus, ut pertinentise, Gal. appartenanies. (A. 1168.; PERTIXENS. — Per tinentes homines, servi qui ad aliquem pertinent ; les .<:er/s. (Lex Long.) — Pcrtinentes : {" subditi, tenentes : sujets, vassaux, tenants (Ch. Frid. II. imp.) Va 2° affines et cognati, qui cognatione, set^j parentela, aliquem contingunt ; les parentt,' f ceu-r qui appartiennent de parente a quetr qu'un. {Cocl. Th.) PERTIXENTER. — Congruenter ; dune mani^re convenable, avec proportion. (A. 1448.) PERTLXEXTIA. — Fruitio, possessio ; yoMta- sance, possession. — PERTi:«ENTii:, territorium ; territoire, appartenance, possession. (A. 1378.) PERTINERE. — Pro firui : « Nemo possit 1681 PBR MBDLE ET INFIM^E LATINITATIS. PES 1182 ad indultum a nobis beneficium pertinere, nisi qui, » etc. iCod. Tli.) PKRTINXERIT. — Pro per/iyerit. (A. 803.) PKRTIXANA. — Idem q. Partesana. PKIITUACTABILITAS. — Accipiendi ratio, indulgentia. (Ap. Pez.) PEllTKACTATUS. — Pertractatio, adminis- tratio ; maniement des affaires, adminUtration, gourernemcnt. (C. M.) PEUTR ACTUS. — Yectio, vectura ; voiture, transport. (S. xi.) PERTUADIGIUS. — llostis, prnedo, ul vide- tur. (A. «36.) PEHTRANSIBILIS. — Qui pertransit, pene- Irat. (isid.) PERTUllHIA. — Perlurbatio, litigatio, con- teiilio, praclicis Gallicis trouble, cum quis in possessione alicujus roi turbalur. PERTUSA<;lL'.M. — Quodvis liibulum, praj sertim vero quod domino feudali praistatur pro facullate perforandi dolium el exinde vinum vendendi ; redevance, particuliere- ment Ic droit qui se paynit au seigneur pour avoir la permission de metlre un tonneau en perce et de vendre le vin au ddtail ; ol. ;>er- luiage. PERTUSARE. — Perforare ; percer. fGuib.) PKRTUSERIA. — Aditus, porta ; parte, ouverture ; oE pertus. PERTUSIACUM. — Idem q. Pertusagium. (A. 1114.) PERTUS'S. — Foramen ; pertuis, ouver- ture. (Mart.) PERUEA. — Parva pera ; petite besace. [ Vet. Gl.) — Oculorum albugo ; tnie. (WoE) — Cxe.mm\i\a.\ petite perle. (.V. 14,39.) PERV.\1)ERE. — Invadcre, usurpare, in- juste occupare ; s'ernparer iujusteinent, usurper. [Chnrtul. eccl. Vienn.) PERVASATUS. — Dajmoniacus ; possedc du dtmnn, demnniaque. (Ugul.) PERA'.VSIO. — Usurpatio ; usurpation, occu- pation injuste. (.\. 10."5!(.) PERV.VSOR. — Qui sibi injuste aliquid usur- pat, invasor, pr;cdator ; usurjiateur, tuvahi^- seur, voleifr. {Cone. Hisp.) I'ERVASOIilE. — Injuste ; injustement. (Mart. Anecd.) PERVASORIUS. — Usurpatus ; usurpi-, nc- eupe illegitimement. {Script, rer. Fr.) PERVATURIA. — Mendum esse videtur pro parva curia in dipl. Ludovici VI, reg. l-'ranco- rum. (A. 1330.) PERVENTIl). — .'Velio perveniendi ; action de parvenir, d'arriver. (S. .Vug.) PERV|;n TOR. — Qa\ ad aliquem per .iliutn accedil, perviMiit ; celui qui pnrvienl. (S. Aug.) PERVERSUM. — (Scu in pvrversum) con- Ira, conlrario; en sens contraire. (Perl.) PERVirilEATId. — Pernoclalio in cccle.sia in vigiliis sancldrum ; action de passer In nuit & I'l'glise la veille de la fete des saints. (Cone. I/isp.) PKRVIGIEIUM. — Ead.Mn iiolione. (Cone. Hiy).) — Dies qu:i' foslum projcedit ; veille dune fete. (Lunig.) PERVILEPSIS. — Idem q. PKniLKrsis. PERVIRERE. — Semper virere ; etre tou jours vert. (S. Paul. NoE) PERVIRTUOSUS. — Summa virtute prasdi- tus ; tout (i fait vertueux. (Mart. Ampl. Col.) PE^RVISOR. — Inquisitor ; enqudteur, ins- pecteiir, etc. PERVISUS. — Pro paradisus, atrium cccle- sife ; parvis. P1:RVIUM. — Via et facultas iter agendi el transeundi ; chemin, et liberti duller el de ve- nir. (dr. Tur.) PES. — Pes tnanualis, pes manus, mensu- ne genus ; cerlaine mesure ; ol. pie-main. (A. 122:2.) — Pes montis, ima et inferior pars ; le pied, le bax d'une montagne. (Pass.) — Pes finis ; idem videtur signilicare quod charta authentica, qua iilicui controversiic finis im- poni'.iir ; quoinodo pedefinis usurpatur pro ea agri parte qua inferior est. (Mad.) — Plena pede, jure pleno el certo ; de plein droit, (Cliar- tul. iS. Vand.) — I'lnum cum pede, vinum pedi.i, vimnn de pede; vinum, ul videlur, quod de uvis calcalis expressum est ; vin obtenu par le proc6de du foulage. (.V. 1211.) PESADURA. — Quod pro ponderibus pu- blicis domino loci exsolvitur, dum res et mer- ces pimderanlur ; droit page pour les tnar- chandisL's pesiies au poids public ; oE pesaqe. (.\. 1222.) PES.\r;iUM. — Ead. nolione. (A. 1246.) PESAR. — Damnum, incominodum ; ma/- heur, infortiine, perte ; oE pesance. (A. 1241.) PES.VRE. — Librare ; peser. (A. 1410.) PESAROLUS. — Stalera, verticulum ; pe- son. — Pars aiiqua lorcularis ; une des parties du pressoir. PESAT.A.. — Prajstalionis species, ul Pas- SATA. PES.VTICUM. — Pro PKnAGUJi. PESC.\. — Walus Pcrsica ; peche. (Vet. Insc.) PIJSCAIIIUM. — Vivarium piscium, locus in quo piscalur; elang, vivier. (.V. i.'KU.) PESl-IIE.NERIU.S. — Idem q. Peccukna- itius. PESEEEUS. — Paxillus ; dchalas ; ol. pais- seau, peisel. (A. 12G9.) PES! A. — Modus ngri, quomodo (iallice di- cunl ; /lii'eeilf lerre. (A. I J9t).) PESQL'ERIUM. — Vivarium piscium, lorus in quo piscatur ; pi^c/ierie, itang, vioier ; ol. pesqucrie. (.V. 1272.) PESNAGIEM. — Pro PasnaGILm. PESSA. — Kragmentum, frustum, petia ; niorcenu. piiVe. (.\. 1.%J1.) PE.SS.VEI'^ — Easciculus crrli pondoris, ul videtur; bolte on chanje dun certain jwids ; ol. pessiel ( I't7. Hi.) PESSAUIUS. — E. 1.121 . — In : est !\i\ dixili pharmaoa pro pessimus. (.\. PESSAUIZARE. ix'SMarii conticeru iana c incepla, et (la fa-ta, in qua conlinenlur, (iai. Afr.) modum aulem lii;iiram rolun- excipiunlur el pexsnrium, tampon, pessaire. (I'unsl. 1683 PBS LEXICON PET 1684 PESSATICUM. — Ut Pedagium. PESSI.V. — Fdom q. Pf.tia. FKSSILK. — Idem videlur q. Pessolum. ((ir. Tur.) I'KSSILIS. — Eadem nolione. (Id.) PliSsl.NAClU.M. — Stagiium, locus ubi \n- scalur; ]'uL PbSOUKRiUM. [SI. Auel.) PKSSO. — Idem q. 1'ai^so. (A. 12:2o.) PtSSOILLII. — Fiia de slamine ; houts de fil aUachis aiin ensubles ; ol. passnl-;. (A. 1317 ) PKSSONA. — Ut Paisso. (A. 1223.) Pl'ISSOXSMKA. — Navigii genus apud An- glos. PKSSULU.M. — Appensum doinui tectum, quodvis a'diliciolum extra murum in viam pro- minens ; a/)fjenlis, auveiit. (A. 122cS.) — Pro pessii/u^. ( V. Gl.) PKSSU.N'NIA. — Pastio porcoruru in silvis ; Vid. pAissio. (A. 1244.) PESSUiNNIARC. — Pascere ; faire pailre. (A. 1244.) PKSSUS. — Possulus ; verrou, barre. { Vet. Com.) — Pastio porcorum, ut Paisso. (Mon. Angl.) PKSTALLUM. — Instruraentum quo ali- qiiid Icritur ; p(7o« ; ol. pestoil, pestail, peslel. [Tahul. Compend.) PKSTAIIE. — Ilalis, subigere, comminucre, tundere : « Diccbal in lioc esse laborem suum, pullam pcstare Uigrotis, id est divinam sapien- tiam rudibus intellectibus perceplibilem fa- cere. » (llecup.) PEST.MtlUS. — Pistor, seu pastillorum con- fector, (Jal. pdlissier. {Cons. Fontanel.) PKSTELLKRIUS. — Ad peslellum seu gla- stum pcrlinnns ; de pastel, qui cowcerne le pastel. (S. .xiii.) PESTELLUM. — Idem q. Pestallum. (A. 1342.) — (ilastum ; pastel. {St. Panific. Care.) i'ESTIALIS. — Peslilens ; penucieitr, fu- neste : « Paliebalnr febrem pestilentialem. » {Mirb. Urb. V PP.) PI'^S'riCHJM. — Ager pascuns ; palurage, putis. (Mon. Anr/l.) PESTICOSUS. — Peste plenus ; empesld. (i. de J.) PESTICUS. — Eadem notions. (Id.) PE8'riFl';R/\.RF;. — Inficere, peste polluere ; empester. (Lucif. Calarit.) PESTILENTIALIS. — Ut Pestialis. PESTILENTIATUS. — Peste contactus ; pestifere. (A. SS.) PESTILENTIOSUS. — Pestifer ; pestilentiel. {Cone. IJisp.) PESTILIFER. — Eadem nolione. {Vet. Gl.) PESTILIT.\S. — Pestis, lues pestifera ; /jes^e, malndie pestilenttelle. (.1. Ss.) PESTII.LUM. — Inslruraentum, quo aliquid terilur, comminuilur ut Pf.siALLiM. (Pass.) PESTIMUS. — Ut Plstilifeh. {Vet. Cud.) PI-.STl.NUXTIUM. — Qui peslem nunliat; 'jui annonee la peste. { Vet. (U.) PKSTIS. — Qutevis miseria, quodvis exili- um, fames; mnllieur, detrc.)ma.no& ; ceriaine meswe pour (imdcs. {\. i:{()0.) I'EI'll'. — Inter vestes ecclesiaslicas, nisteria sacra recensetur ; ('('(/. Hetiu. PICTILM. — Frustum, fragmentum, ut Pecia. PETIUNCUI.A. — Petitio de re exigui mo- aienli ; dcmande d'un objet de pen de vnleiir- (S. VIII.) PETIVA. — Prajstatio quaj sub nomine petitionis exigitur ; Vid. Petitio. (A. 124'J.) PEIIVINA. — Pro PicTAviNA. PE'I'DIIITA. — .Machina bellica. idem q. Pktraria. PETOSUM. — Pro Petasi-m. (A. 1171.) PEl'llA. — Anglo Saxonibus, ponderis species quod constat 12 vel 11 libris puids dci'iaiA livrcs. (Pass.) — .Men.ersi'. {/J. Dalph.) PETltlT.E. — IhiTClici a Potro quodam Sevoritarum epi^copo sic nuncupati, qui circa medium sieculi sexli vel seplimo iin'iinle pro- dierunt ; Sabelliaiiisla' inlerduin a|)pellati quod miilta cum S.ibellianis sentirenl. PETititnilllSlA.M. — Ass.-cl;i' Petri de Bruis .Snlncri'ifnsis, qui \ii vel xiii .>(/. Al>"st.) PETKIIS. — .Monoln aurea in Pannonia, f. ab ell'igie S. Petri sic dicta. 1687 PEY LEXICON PHA 1G88 Mensura salis, f. pro Petra. (A. poiv, maiiere (Bern. Mon.) q. PECIA. (A. PETSA. 1227.) PKTTA. — yuajvis praestalio, Iribulum, vcc- tigal ; rcdevance, taxe service. (X. 131G.) — Panis sfu jjlacenlit; specifs ; sorte de pain ou de gdteau : u dua- peltx de millio. » (Man. eccl. Aquil. A. 1^4'J.) PKT'J'UHA. — Pro plectura. PKTULUS. — ICquus, qui habel lantnm pe- des al bos; chtval (lout les piedx sont Idmics. PKTUHA. — Pro Pkctl'Ra, soptum, aut pro Pastiha, pascuum, pratiim. (Charlul. SS. Trill Cndotn.) PETUS. -■ (lladius ; epce. (Spec. Num. Sail'.) — Vasis genus ; f. idem q. Petkauia. ( Vel. Invent.) PliUJ.A. — Pabulensis ager ; pdturage, pa- cage ; ol. peitle. (A. l!88.) PEURARIUS. — Anglis. is qui vasa stannea operalur vel vcndit ; polier d'etaia. — Pro Pe VRAitius, specierum propola ; c'picier. PKUTRIiUM. — Stauniim vel inetalli species a slanijo non inultuiii dissiiuilis ; itain ou quelque autre metal qui lui res.iemble. (liym.) PEL'VUAHIL'S. — Specierum propola ; 6pi- cier ; ol. poivrier. PEXA. — Pix, picea materia poisseuse. (St. Cum.) PEXEllE. — Peclere; peigner. PEYA. — Modus agri, idem 1314.) PEYIiA. — Pondus, seu Iribuluin quod pro pondcribus pensilalur, ut Petra. (A. 1284.) PEYR.VRI.\. — Ars poliendi lapides ; art du tailleur de pterres. (A. 1490.) PEYRAROXllS. — Idem q. Peybatonus, aul qui machinte jaculatoriM;, quam peireircin vel petrariam vocabant, prajerat ; tailleur de pierres ou soldat employe a, la matxeuvre des pierriers. (St. Arei.) PEYRATOXUS. — Lapicida quadratarius ; tailleur de pk' res. (A. 1371.) PEYRATUM. — Pavimenluin : pave. (A. 1255.) PEYRENARIUS. - - Qui lapides ex peyreriis eruit el polit ; carrier, ouorier qui erirait el degrossit Ivs pierres ; ol. perrier. (A. 1388.) PKYREIIIA. — l.iapidicinn ; mrriere a pier- res. (\. 1417.) — Unidensligo, quia ea in eru- endis lapidibns ntuntur ; pic. (A. 1367 ) PEYROI.KlUrS. — Fabcr jerarius ; chau- dronmer ; ol. peiroulier. (A. 1489.) PEl'ROLLUS. — Lebes, cacabus ; chaudron. (A. 13(11.) PEYROXUS. - Vas quoddam slatut* for- raJE ct mensurne ad usus piscalornm ; ustenxile de peche, espece de vase. (\. 1431.) PEYSSERIA. - Idem q. Piscaria. (A. 1337.) ^ ^ PEYSSO.N.VRI.V. — Forum piscarium ; poisavnncrie, marc/te aux poissons. (A 1333) r.PEYSSONAYRIA. — Eadem notione. (A 1333.) ' PEYTRAI.E. — Cingulum, quo equi pectus ambitur et slriiigitnr ; poitrail. II. At™.) PEY'IUALIS. — Trabs ; poulre. (A. 1272.) I'EZaDA. — F. ager |)isis consitus ; champ de puis. (A. 1166.) PKZEfiXUM. — Jus pa-ccndi oves, ut vide- tur ; droit de faire pailre les moutotis. (X. 1460.) ^ PEZO. — Pondus ; pnids ; 61. mi/.i. (X. 1325.) I J K PEZU.M. — Eadem nolione. (A. 1466.) l'FALf;UIU;ERE. — Vo.x Germanica, quasi falsus fyurqensif. qui nimirum invito domino in aliarum civitalum cives se recipi curabat, at- que in prioris ddiniiii terris residens iisdiin ju- ribus ac iiberlalibus gaudere volebat, quibus cives, inter quos ascriptus fuerat ; fai/x bour- gcois, celui qui selant fait receviir dans une ville, preteridait Jouir i/u droit de bourgeoisie dam relle qu'il avail quittee. (A. 1308.) PFALHUIi'iERIUS. — Eadem notione. (A. 1308.) ^ PHAGEDEXA. — Grrece .pafiSatva, ulcus tiimlduni, profundutn, el vicinas paries ar- rodens el depascens, a Graec. ^a-^Cu, edere ; ulcere runqcant. (A. SS.) PHAGIPHAXIA. — Dies qua Christns 5000 liominnm de quinque paiiibus saliavit ; pmr ou J-. C. nouirit 5,000 Jiontmes avec cinq pains. PHAGUS. — Ficus ; figue, figuier. (Vet. GL ) PH.\LA. -' Genus vestis ; cape, hahit de femme. (A. 1280.) — Porlicus niindinaria, lo- cus, ubi merces venum exponuntur ; Iwlie. (Urdin. .S. Petrins.) — Tcuda qun^ in funeribus deferri solel ; lorche, falot. (A. 124('.) PHALAXfiA. — Fustis teres ; pieii rond, rondin. (A. 1097.) — Trabs, vel potius postis pensilis ad aquam hauriendam \ poutre,o\i bicn longue perche (I puiser I'eau. (A. SS.) — P\, phaseolus diclic ; polype. (.1. SS.) PIIASIAXARIUS. — Qui ptiasianox pascit ; celui qui /nil manger les faisant. ( Ap. Paul. Ju- risc.) PllASIS. — Pasclia ; Au/i'cv. (.Mart. Am/d. Col.) PIIAVO. — Inter vpsles vol anna niilitum rec«nsotiir in statiitis Equituni Teuton. ; f. le- gend. I'llANci. PllEiNOLlU.M. — Pcnula ; pcnule, manleau, casaque de voyage. {A. SS.) 1690 !j>ep(ivujxo; ferenR PIIEIIOXYMUS. — AGr. veritatem ncminis sui. (.Mur.J PHIAL.\. — I'ons, aquarum receplacolum ; source, rcserroir. (Adam.) I'HIGO. — Piscis genus ; sorle de poiston. PlIICL'S. — Pro FisCLS. (S. x.) PAILAXTllRoPLM. Priumium, quod aoci- proxenela; nominura contrahcndorum piunt ;cndenu, present. (Dig.) PlllL.VHClJiCUS. — l)ominationis amans ; qui aime lepouvoir. (Ach.) PHIL.VRCIA. — A Grreco o'liz'/.'.o., amor regnandi, dominandi cupiditas ; disir de domi- ner, de n-gner (.Mart. Ampl. Col.) PlIlLARCiICUS. — Voluptatis amans ; lo- luptueux. (Fulg.) PHILAUGYHIA. — Graece lyiXapYjp''", avari- tia, amor pecunix ; amour exagire de I'argcnl, avarice. (A. 830.) PIIILETRUM. — Idem q. FtLTHUM. 'A. 12!)5.) PHILIST.EI. — Errones, iidcra qui -Egyp- tiaci ; bolicmiens, gitanos. {Leg. I'ol.) PlIILOCALUS. — A Graeco (fiXoxaXo;, honesti sludiosus. (.4. SS.) PHILOCAPTUS. — Amore captus ; l-pris d' amour. \A. SS.) PIIlLdCllRLSTUS. — Christi amntor ; qui aime la C/irisl. (A. SS.) PUILOCO.MPIA. —Vana gloria; vaine r/loire. (Rath. PHILOCOMPUS. — Jactantiin amalor, ja- ctator ; celui qui se vante, qui aime a /aire eta- lage de. ( \'et. Ol.) IHU[.0('Pl>Pi:s. — Eadem notione. (Mart.) PHIEOSOPIIARI. — .Monachum agere. (Luitp.l PHILOSOPlllA. — Vita raonastica ; la vie tnonast iqiic. {l>ii]. Pt>lus.) — Vita <'lirisliani ; la vie du c/irclicn. ((M'isel.) — l.itteralura, oru- ditio ; « erat... valde eloqucns et studiosus in omni philo\ophia. » (.Vch. Spic.) PIlll.O.Sdl'llLS. — l»octu.s, litleris rgregie inslruclns ; S'lvant, qui n une l>elle in.'itrurlidn. (II. Hunt ) — Uignilas in ecclesiiscanonicorum : eadem forte, qua' magisiri seliolarum, seu srholnslici ; Vid. Scholasticcs. (J'al>. Itrir.) I'llll.l'S. — Pro PlLUS. — (l'i< ."?. Wcuintl.) PlIIXoHi >l,r.M. — 1. Caulu* a'rcusconcavus, utiius brachii loiiKiludo, a medietate et supra plemis linlinnabulis. » (Cirr. Horn.) I'llld. — « I'assam fuisse pliiimem in di- ^ilo sini>tr.r matius (dicunl). » (Vil. I'rb. I' /'/'.) .\n idem (juod paroui/chia, •inll. tnal d'avriilurv, n Gr. oJ"). PHITONES. — Pro Py//io.ic«. pUhone »pi- rilu afllali. (A. 1 UHi.i PliriOMSSA. —Pro pythonis.ia. (Inn. Ill PP.) 1601 PHB LEXICON PIC 1692 PHLKROTOMARE.— Venam secare; saigner, pratiquer une xaitjnic. (Ugut.) HILKBOTUMARIUS. — Qui venam secat ; chirui'gus ; celui qui phlebolomiie. chirurgien. {01. \'et.) PHLliliOTOMATOR. - Eadein nolione. {Const, .l/r.) I'HLEBorOMIA. — Venae seclio ; saignee. (Mur.) PHLEI5AT0MU.M. — Scalpellum venae se- candoe ; lancette dc chirunjien. (Ugul.) PHI.EGARIUS. — Prcefeclus ; commandant. (A. 1365.) PHI.EGMO.MCUS. — Phlegmnne laborans; sou/frant du fihkgmon. [A. SS.) PHOCAlCUS. — Purpureus ; de pourpre. PHOCIA. — Pro phoca, ul videtur, vitulus marious; reau marin. PH()I"1\ICIUM. — Paniius coccinus ; drap, tissii ccarlate. (Marc. Emp.) PHOLAfHUM. — Idem q. Foulagicm. PUOLIDUTIJS. — Squamatus; couvert d'ecailles. Sic vocabant milites qui loricis squamatis utebantur ; undeS. Petrus Hispanus ph'didotKs iitilrs clicitur Tamayo Salazari in MarUrolog. liispan., quod militiae torrcslri nomen [jrimurn dedi^set. PllUl.LIS. — (ienus monettu apud Byzaiili- nos polissimum ; sorte de monnaie bgzantine : « (Juinquagenof pholles, unde veslimentum eiiie- ret, pelivit.)) iA. SS.) PHORITAXUS. — Externus; Stranger, fo- rain. (A. 1243.) PHOROXOMUS. — Idem q. PnERONYMUS. PIIOSATUM. — Arx, fossa ad urbis tulc- 1am, ul inlerpretantur BoUandista; ciladelle, fosse creusi avtnur des juurs d'une ville. {A. SS.) PHOTINIANI. — Haietici, quorum ante- signanus Photinus Sirmiensis episcopus circa an 331. li in primis impie docebant Christum nudum esse bominem ex Josepbo et Maria na- tum. PHOTOXOMUS. — Qui lumen dislribuit, illuminator; celui qui distribue la luntiere, qui eclaire. {A. SS. Ben.) PHKATRIA. — Societas, conspiratio ; Vid. Fratreia. PHRONTISTERIUM. — Monasterium ; mo- nastere. cottvent. {A. SS.) PHUOXY.MUS. — A. Grreco 'ypov.ao,-, pru- dens ; prudent, sage. {A. SS. Ben.) PIIRO.XYME. — Prudenler ; nvec prudence , sagement. {A. SS. Ben.) PHKYnES. — Sic Turca3 dicuntur Urbano IV PP., quod Natoliara, cujiis Phrygia pars est, occupabanl posque cum priscis" Trojanis confnndit. (A. 1388.) PIIKYriI.\RE. — Acupingere, opere Phrygio ornare ; bvoder. {A. SS.) PIIIlYdlU.M. — Limbus seu ornalus es opere Phrygio ; bordure ou orncment brode. (Leo Ost.) — Capitis Romani Ponlificis orna- mentum, regnum ; lo Hare du Souverain Pon- tife. PHRYSICUM BUTYRUM. — Pro friscum, ut videtur, Gall, beurre frais, (Med. Sal.) PHRY'SUM. — Limbus, etc., ul Phuygium. PHTISISCKRE. — Phlisica passione labo- rare ; I'tre ntteiut d'une phthisie. (SiiL) PIIYLACTEKIA. — Amnlfila ad arcendos vel, pellendos morbos amide lie pour sc preser- ver dcs maladies. (Pass.) Vasis genus in (|uo recondunlur sanclurum reliquiae ; reliquaire, ol. (ilelii're. (Pass.) PHYLACTERIUiM. — Eadem notione. (Greg. M., elc.) PHY'SICA. — Medicina ; iart de guirir, la mcdecine, ol. physique. (\V. Malm.) PHYSICALIS. — Medecinalis ; de medecine, medicinal. (Marl. .4.necd.) PIIYSICE. — Secundum medicos ; suivanl les mcdecim. {A. SS.) PllYSlCUS. — (Subst.) iMedicus ; medtcins, a\. physicien. (Lamb. Ard.) — (Adj.) Medici- nalis ; medical, medicitial. {\. 1163.) PHYSIOLOGUS. — Medicus ; medecin. {Ad. Mur. Man.) PIA. — Eo nomine reliquias sanctorum alia- que pietatis inslrumenta, quibus donantur ii qui Romanum pontificem adeunt, intelligere videtur Joannes Fiscamnensis abbas in L'pist. ad Leon. IX PP. : « Hi certe contempta super pace apostolica vestra sanclione, me invase- runt, spoliaverunl, et omnibus ptis lacrymabi- litcr duhoiiestaverunt. » PIACA. — Pica ; pie. ( Vel. Cod.) PIACUiM. — Poena, aiiinradversio ; punition. (Ap. R. Duel.) PIASTER. — Pinus silvestris ; j^in silvestre. (Ebr.) P1B.\LES. — Piscis genus ; sorte de poisso>i. PIC.\. — Unidens ligo, quo terra atteritur el foditur ; pic. (W. Brit.) — Ordo recilandi divini Officii ; directoire. (A, 1555.) — Sarissa ; pique. (S. XIV.) PlCAGlUM. — Tributi species, quod ait Speimannus in nundinis penditur oh veniam edoiUendi soli, sic ut tabernacula ponantnr nundinalia, slationes, et officinse, quas slalla vocant; droit que payeni les marchands qui vont aux foires pour avoir la permission de jairc dans la terre les Irons tiecessaires a la cons- truction de leurs barraques. PICALOTTUS. — Qui pica terram fodit, q. picator. (A. 1288.) FICARDUS. — Qui pica seu sarissa, in hello utitur ; piquier, soldat armi d'une pique. (A. 1361.) PICARE. — Caedere ; tailler. (Mur.) — Ter- ram pica effodere ; remuer la terre avrc le pic. (A. 1334.) — Verberare, plagis afficere ; /'■«/;- jter, couvrir de coitps. (Barel.) — More ,i,'allina- rura victum quasrere, rostro appetere ; picoter. [Vet. Dial.) PIC.VRIUiM. — Vas, calix, cyathus, vel men- sura potoria ; vase a eau et h vin, mesure pour les liquides, ol. pichier, picket, picker. (Pass.) PIGASSA, — Securis ; hache ; ol. piasse, pigasse. (A. 1327.) "PICASSOXUS. — Parva securis ; petite hache, hachette ; ol. pigassou. (A. 1336.) PICATIU. — Medicis dicitur moliities I 1693 PIC MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS. praegnanlium, depravala et viliosa in eis ap- peleiilia, cam nempe cibos a nalura alicnos concupiscunt. (^1. SS.) — Picis admolio, unde cutis eiubescit; Vid. Ferulaho. FlUA'ruit. — Uui lerram seu murnni pica fodit ; oHvricr i/ui travaillc le pic, inincur. (W. Bril.) I'ICATORIA. — Lacessio, offensio ; action de hatxcler, de provoquer, attaque ; ol. picolerie. (A. 1401.) PiCATORIUM. — Idem q. Picassa. (Vet. Gl.) PICGIA. — Pullus, f. ab \\.a\. pkcino, parvu- lus. (A. 1300.) PICCO. — Unidens iigo ; pic. {St. Fi.) PlCrUS. — « .Molinarii et Ires siibmoiinarii el tres gartiones, qui porlant piccos molentino- rum. » ( J'a/i. Brh'at.) PKJEA. — Idem videtur q. Pica, unidens Ii- go. (A. 1203.) PICHA. — Eadem notione. (Ap. Mur.) PICHARE. — Leviter incidere ; piquer. [St. PI.) PK'IIEA. — Modus agri in Normannia. f. idem q. HicriEius. (]'et. Tabul.) PICIIEL. — Idem q. Picarium. (S. xiv.) PICIIKIUA. — Kadem notione. (St. .-Iren.) PirilETUS. — Mensura annonaria, idem q. BiCUEius. (Necr. eccl.Meld.) PICIETUM. — llerbse genus f, petunum ; la- bac : ol. petum. {Cone. Hisp.) PICIUM. — Pro Pecium, frustulum. {A. SS.) PICIUS. — Idem q. Picarium. Pli'lU'I'A. — Morbus gallinro, pipido ; pe~ pie. ( ]'et. Gl.) PICO. — Cacumen montis, collis ; sommct d'uiic monlar/ne, criie, pic. (A. 1295.) — I^igo- nis 8|)ecics, ut Pica. (\. 1.H2I.) PlCOLKillA. — Vasa fictilia ; polerie. (A. I'MVJ.) PICO'l'A. — Morbus variolanim ; petite vholc\ nl. picntte.[Mir. Urh. T /'/'.) I'lCUTINIJS. — Mensura frumentaria ; ;n- cotin. (Oliit. eccl. Murin.) PICOTUS. — Mensura liquidorum ; certaine mesurc pjour let liquide.i: daodccim picnias vi- lli. » I'lCKIA. — A Orrnco ■Kr/.y.T. amaritudo ; mclaplii'rice adversila«, mala fortmia ; tmil- hetir, tnfiirtune. ( Frideg.) PICTA. — Unidens Iigo, ut Pica. (Mur.) — Acumen, 111 Pico. (A. i;il-4.) — Moncla co- miUiiii Pictavensium, minulis>inia fen; om- nium monelarum ; mentie monnaie poitevine ; ol. p'lto, /licle. (Pass.) I'K TAtnAlllUS. — Qui calcearaenla resar- cll ; .larrttcr. ( I'et. Cod.) PICTACloLU.M. — Corii parlicula ad calct-a- nienta resarcienda ; morceaux de riiir. (\ el. Gl.) PIOTAniOXAHIUS. — Idem q. PiCTACiAniis. PR'TANTIA. — Portio monachica in escu- lentis ad valorem unius piriiv, lautior pul- I mcniis, qa:v ex oleribus eranl, cum pirlan- tiiv essent do piscibus el hujusinodi ; por- tion moiincliale de la vuLur d'uue pitic, el meilleure que la portion de h^i/uines, (Pass.) PIB pastus ; 1604 aliments, repas. — Gibus generatim, (A. 1270.) I'lCAiNTlALIS OBLATIO. — (jua; pictantii.'i dislribuendis deslinatur ; o/Jrande drstiner h faire parlie de la pltance des moine.^. (Cone. Jlisp) P1'.'TAXTI.\RIU.S. — Officium monaslicum, cui munus iiicumbit coinponendi el dislribueii- di .--ingulis monacbis /yiVancws suas ; pilaneier, officier claxsirul charge de distribver la f^iitanco (I ckfiqne religievix d'un convent on d'une nb- hai/e. PICTARE. — Pica lerram foderc ; travailler la terre avec le pic. (Bl.) PICTATA. — Valor unius picta: ; valeur d'une picte ; ]'id. PiCTA. PICl'A riATUS. — Hesarcilus ; rnpiece. (Ch. Occit.) PICTATIU.M. — Frustum, fragmentum ; frnqtnent, morceriu, chiffon. (Vet. Gl.) PK'TATDIUUS. — Pictalorlx tabulx; tabel- Ite scilicet picctiles, quas, muti, dum eleemo- synain petunt, invicem concutiuiit. [A. SS.) PIGTATUS. — Punctis dislinctus ; pointtlk. (A. 1368.) PICTAVFXSlS. — Monetre species, idem q. Picta. (Pass.) PICTAVIA. — Ead. nolione. (A 1248.) I'ICTAVIXA. — Ead. nolione. (A. 1206.) P1CTAV1.\A(;IIIM. — Pi-ffislatio qua; Picta- vinif solvitur ; redevance qui se pai/e en dcniers poitevins; Vid. Picta vensis. (A. lifi3.) PIGTFLLUM. — Anglis, exigua fundi por- tio, sepiraento conclusa ; petit cnclos. (Spelm.) PICTKNTIA. — Portio monachica, ul I'lc- TANTIA. (A. 1319.) PKTOKaLIS MA.JUH. — (ienus scriplura' ; Vid. SCRIPTUIIA. PICTOR. — Pictor atinoriim ; qui insignia genlililia in armis seu clj'peis el scutis depin- gebat ; peintre d'anu'tiries sitr les boiicliert. (St. Mfis.) PIGTL'll.V. — .Modus agri, vol vineie ; cer- taine portion d'un champ uu d'une viyne. (\. 981.) PIGTUR.VRF. — Piiigere, ornare, illuslrare; priiidre, onier, purer, illiistrer. A p. .Mur.) PICTUItATIO. — .\clio pingendi ; peinturc. (IliK-) PIi'Tl'RKUIL'S. — Carminator ,■ pngnrur dr laine; ol. pi'iinier. PKl'M. — PercHlere de pico, Cirsim ferirc ; /rapper d'eiloc. (A. 1109 ) PIGI'S. — Uncus ; crampun. IMGZA. — Pullus, ul I'icciA. (A. 1184.| I'll 7.01, US. — Parvulus, \\.a.\. piceolino. (.V. IOC.."..) i'lDANTlA. — Idem q. Pictantia. PIHnAllE. — t»>uasi per peden nieliri, inen- 8urare, mensuratim assignare : Vid. pBi>URit. [.\. H3:i.) PIK.GA. — Pro pietn. (A. P..'78.) PIl'^GMI \. — Moilus agri. idem i|. ica ; pli. (A c.{A. SS) 1695 PIERICRIA. PIG LEXICON carricre a Lapidicina pierres ; ol. jn-riere. (A. SS.) PIKS. — Frires pics in ('!&[[]& dirli quidam religiosi nc monachi, Doniinicani scilicet, quod instur piranirn, albis el nigris vcsiibiis una ct simnl indiierenlur. PIKTANSTRA. — Idem q. Pictantia. (Ap. Lud.) PIKTAS. — Miseralio, misericordia ; pitie. (Pet. Coinest.) — Imago Yirginis Mari;c raor- tuum Filium gremio lenens ; representation de la Vierge tenant sur son svin A'ot re-Seigneur Je- sus-Christ, I\otre-Dame de Pitie. {A. sS.) PIKTOSUS. — Misericors, compalicns , conapalissan:, miser icordieux, sensible; piteux; pitour. PlFFAItUS. —Fistula, Italis pi/faro ; fifre. (Ap. Miir.) PIFLI. — Itadicti lia'rectici Albigenses per conlunieliam ; sobriquet donne aiw albigeois, pifres. PIGACI.E. — Calceorum rostra et aculei, seu eoruin caudce veluti scorpionicffl ; bees des souliers a la poalaine. (Ord. Vit.) P](iAKDL'S. — Callus siivesler ; 'coq snuva- ge. (Vet. Gl.) PKtARIU.M. — Vas, calix. cyathus ; ut Pi- CARiLiM. (Kym.^ PIOASSA. — Securis ; hache. (Ch. Occit.) PIC.VSSONUS. — Securicula ; ha.hette. (Id.) PKiATIO. — Furlum, apud Angios ; vol. (Ap. Mad.) PIGATUM. — F. cacumen, mons, col lis ; ut Pico. {Chr. Fonlan.) PK'ELL.Y. — Ouoddani genus vasis, scilicet arlopta, quia depressa est ; tourtiere. (Ugul.) PIGERE. — Premere, calcare, ab Ilal. pi- giare. (.S7. Catl.) Pir.LNGULUS. — Vro peniciUus. (Sid.) PIGIO. — Columbus ; pigeon. (A. I40:i.) PIGIS. — Species leguminis, t. pisum ; pois. (A. 1463.) PKJMENTALE. — Pro Pigmbntum. (Ebrard. Bet.) PIOMENTARIUS. — Pigm-^nti confector ; fabricant de piment ; TYrf. Pigmentum. PHiMENTUM. — Recenlioribu? usurpatur pro potione ex melle et vino et diversis spe- ciebus confecla, siiavi et odorifera ; boision composed de miel, de vin et de diverses especes d'eptces : o\. piment, pigment. — Species aro- matis : epice,aromate. (A. 984.) Pj'l.MKNTUS. — .Melissa hortcusis ; mdisse, citronellc : ol. piment. (Mart. Anecd.) PKlNA. — Idem q. Pinna. PI<;XAPKKLAIIU.M. — Ornamentum quid- dam, a forma acuminata sic dictum. (A. 13'jl.) PinNACULUM. — Culraen domns; to pignnn d'une maison. (.\. 1222.) — Tunis ecclesiae ubi campan.-B pendent ; clocher. (Vet. Mnrti/r.) PIGN.\LE. — Idem q. pignus. (A. 1247.) Plfi.XATARIUS. ~ Ollarum ex lerra coda, Italic, pignatte diclaruni, arlifcx ; potter de terrc. (S. xvi.) PIGNERA. — Filii et filiae ; les tnfants. iVet. 01.) PIG Tributum - Pro pigneratio. [Vet 1G96 impdt, tri- PIGNERAniUM. but. (]'et. Inst.) PIGNERATUHA. Gl.) PKiNETUM. — Paniii genus; idem q. Pigno- LATUM. (A. 1215.) PKiNIO. — ("ulraen domus ; pinnon. (A. 1347.) PlfJNOLARE. — I.inum terere, infringere ; ' teiller le lin. (Ch. Hal.) PIGXOLATUM. — Panni species ; tixsu d'i- toupe. (Vet. Cod.) PIGXOLI'.TU.M. — Aromalis species, f. nu- cleus pineus saccharo condilus ; dragee faite avec le noyau de la pomme dc pin ; ol. pianola t. (A. 1304.) '^ ' -^ PK I NOLL'S. — Nucleus pineus ; noyau de la 2iomine de pin. (.K. 1233.) PIG.NORA, .i;. — F. quilquid ab alio sub pi- gnore dalur vel lenetur. . (Tabul. eccl. Cadure.) PKiXOR.VGIUM. — Cauti.), lidejussio, pi- gnus ; caution, r/arantie. (A. 12S4.) PIGNORANTIA. — Gautio, ut Pignoragium. (.\. 1341.) — Facultas a principe subdito cui Jus denegalum est, concessa sibi jus faciendi alque pignori capiendi etiam per vim quidquid polerii ab allerius principis subdito, a quo in- juria aflectum se vel spolialum queritur ; per- mission par Inquelle un seigneur autorise son vas- sal a se f'aire Ju<:t ice lui meme lorsqu'il a a se plaindre du vassal d'l/n autre seigneur, ct quece- lui-ci refuse de faire droit a sa demande. (St. eccl. Cadure.) PIGXOUARE. — Pignori capere ; saisir ;ol. pignorer. {Lex. Bavar.) — Pr;i'dari, hostium agros incursare ; piller, faire des courses ; ol. picorer. (A. 1310.) PIGXUR.^HIA. — Prcestalio ob pignoralio- nes, etc., ut Pignoratio. (.\. 1116.) PIGXORATIO. — Caulio, pignus, ut Pigno- ragium. (St. Cad.) — Prffistalio ob pignoratio- nes facias domino interdum exsoluta. {Vet. Cod.) — Facultas a principe data, etc., ut Pi- GNORANTiA. (Pass.) — Obsignatio ; action de sceller, tie cncheter. (S. xni.) PIGXORATISSE. — Pignoris nomine ; a titre degaije, comme caution. (A. 13ol.) PIGXORATITIUM. — Pif/noratitium instru- meulum, charla qua aliquid in pignus datur ; acte par lequcl on domie en gage. PlGXOR.MuH. — Fidejussor; rf'pondant, garant. (A. 1033.) PIGXOTA. — Domus eleemosyna;, ubi pa- nis, qui Italis pagnotta dicitur, pauperibus dis- liibuitur. (A. 1353.) PIGXIJHA. — Pignus ; saisie. ("A. 1012.) PIGNUS. — Pignus mortunm, hypotheca creditor! sic oppignerata, ut fnictns, quos, durante tempore oppignerationis producit, omncs fianl crediloris, idque sine coraputo inde debitor! faciendo ; chofc donnce en nantis- s'tnent dont on laisse jouir le creancier enga- giste, qui profite des fruits sans les imputer sur la dette ; IVrf. Gagium. (A. iA29.) Pignora vi- va, animal, pecus ; betail, tete de bitail. (A. 1247,) Pignora capere, utensilia 1607 PIL MBDIvE KT INFIMvE LATINITATIS. capuie ; saisir les meuhles. (A. 1248.) Pignora mUlere, pignus dare, satis dare ; /-i PlLOUlL'.M. PILASThL'.M. — Coiuuina straolilis, Ital. pllastro ; (Mur.) PIL.\T.\. — Vas, ut vidulur, stalula' mcnfiu- ra; ; vane d'tine eapaeitd detenninee. (SI. \'erc.) PlL.V'l'UR.V. — Piloruni color in cquis ; robe ; des cftevaux. (St. Mant.) PIL.VTUS. — Pilum aut spiculi species, seu 1'ILAI.1L'.M. (P.1S8.) ~ Cod.) — mettre en Vid. arcubalist.x- quadrollus : dard, jarelot, ou trait d'urbalete ; ol. pilet. (Ch. Angl.) I'lLA.V. — .Murilegus, cattus ; c/iar. (Isid.) I'll.KAUI. — Pileo donari, quud full libera- tionis, ac rnanuinissionis insiguo apud Itonna- nos ; recevoir te chapeau, c'esl-d-dire etre a/franchi. (Ulp.) PILE.VRIUS. — {)m fdleos facil aut vendit ; c/tapelier. (St. Aren.) l'Il.E.\'ri. — Sic apud (kjIIios dicli potissi- mum qui inter eos generosi exslabanl, ex qui- bus eis et reges et sacordotes ordinabantur, ut ait Jornandes. PILKATIO. — Idem q. I'aio. lA. 9SS.i PlLE.\TOR. — Idem (|. Pillahius. (Ap. Mur.) PILE.VTHLX. — (Juai pileos vendit ; mar- clutnde de chapeaux. (A. SS.) PILI']\S. — Pilentum ; sorle de char sus- pendu, carrosse a I'uiage dot damjin romaines (Fort.) PILERIA. — Direp tic ; (fe'MS/a^oH, piUaqe. I'lLERITUM. — Columna quiE magnis ju- stitiariis corapetit, palibulum ; pilier le justi- ce, gibet. (A. 1341.) PILKRIIJ.M. — Pila, columna; pilier, co- Lnne. (A. 1158.) PILETT.V. — Pilum, spiculum ■,javelot; ol. pilot, pilete. (A. 13(53.) PILiyrUM, — V. grana frumenti, vulg. gruinum. Gall, grouin, dirta, qu;i! cadunl in area dum segetes in horreis conduntur : a Gall, piler, quod equorum pelibus conleran- tur ; vel palea triturata et quid(|uid projicitur postquam frumentum pila est contusum (.V. 1233.) I'lLETU.S. — Pistillum, instrumentum, quo aiiquid lorilur ; pilon, ol. pilet. {\. 13Stj.) PILIl.V. — Pia;da; bulin /ait sue I'eimemi; ol. pille. (A. 1303.) PILIA. — Colunina, ut PiLEniLSi. PlI.IATr.S. - \^To pitiatus. PILKIAIJS PHI.SCA. — Scripturaj species; Vid. ScnifTUHA. — Pilos seu crinns compo- les cheveui, coi/Jer, friser. PILIGKUARE. nere : arranger (Vet. Cod) PIMLUDIU.S. jotie (i la paum — Qui cum pila ludil ; qui (.1. do J.J PIl.l.MA. ~ Fiitrum ; Ik/. Feltrim. IMI.l.N'C.EI.LUS. — Diminul. a pallingus. fustis cui aiiquid alligalur ; poleau. {\. I JI12.) I'lLlO. — Ideni q. Pill (A. 1221. i I'll,!. A. — Pilus; H«//. (St. Per.) — Colum- na ; ro/oHne, /j/V/Vr. (.SV. .1/oji/. Ueg.) — Men- sura nnnonaria ; eartaine mesure pour les grains: i-,\. pille. (SI. Pistor. A. 1107.) — Vas in quo aiiquid terilur ; mortier, vase dans /<•- quel on pile qaelque citote. y.\.. 1480.) — Nuni- UMH signaliis ; fi(v/("»i/ monnnf/i'. (A. 1391.) — Pcrlica. contus ; prirhe, croc de hatelier. (.V. I 173.1 PIEAC.II'.M. — I'ni-da ; butin. (A. 135S.; Pli.l.AUE. — Pr.idari ; pilier, hutiner. (Pa«s.) Pil.l.MllA. — Dircplio; devastation, pil- lage ; ol. pitterte, ^llym.) 1699 pn. LEXICON PIN 1700 PILLATOR. — Dircptor ; pillard. (A. 1323.) PILLEAHH. — (Jolumna ; colonne, fiilier. (.1. SS.) I'lI-LEOLUS. — Capilia tegumeiitum in sa- cris ofiiciis. (A. 1218.) PILLERKTUM. — Supplicii genus quo reus ad /jilortian astringitur ; peine du ptlori ; ol. piluris'ilion. (A. 13G0.) PILLERIUS. — Pila, columna ; pUier. {St. Ord. //nsp.) PILLEUS. — I'iltewn fill ream ; pileus, vel pannus ex coactis lanis factus ; bonnet ou drap de feutre. (Mart. Ampl. Col.) PILI.KVILLA. — Monetae olira Oallicae spe- cies ; ancienne monnaie dts ioequts de Foul ; ol. pille-vmlle. PILLIAKE. — Columna ; pitier. [A. SS.) PILLI('.AN.\. — Scripturie species ; Vid. ScRirruBA. PILLIONES. — Portitores mortuorum ; ceiiu- qui portent les marts. (Isid.) PILLIUICUM. — Idem q. Pillehetu.m. PILLOCEI.LUS. — Pila lusoria ; balle a jouer. (A. 1334.) PILLONIU.M. — Idem q. Pilo. (A. 1221.) PILLONUS. — Pila, columna; pilier. (A. 1380.) PILLOR.'^LIU.M. — Idem q. Pilohium. (Ap. Flat.) PILLORIACUM. — Eadem notione. (A. 1227.) PILLOTA. — Pila lusoria . ul Pillocellus. PILLOTUS. — Pilum, etc., ut Pil.*tus. (St. Fer.) PILLU.M. — Pro pilus, (lai. poil ; iieque enim infrequens fiiit apud (iallos^it/o vesli- raenti donationem aliquam seu cessionem con- firmare. PILLUS. — Pila, columna; pilier, colonne. (A. 1330.) PI 1.0. — Pistillum ; pilon. (Vet. Cod.) PILORIA. — Idem quod Pilokium. (.Mad.) PILORISARE. — k(\pilori,imM\^Arc ; pilo- ricr, attach f'r au pilori. [X. 1402.) PILOKIUM. — Columbar, numelia versati- iis, seu coUislrigium ; pilori, treteau lournant sur Icquel on exposait les condamnes. (Pass.) Pil.ORLS. — Pila, columna ; ;jt/C11.\. — Soror alicujus tertii ordinis, P'jla .'-;. Francisci, etc. Italis /;(>i;ofw, pinzoche- ra, idem sonat quod (iallis bigute. (.i. .S'^'.^ PIXZUCCIIEKA. — i;a(lem notione. (.1. SS.) PINZOCCHERI. — Idem q. 1'inz..c.ahi. P1U<..'US. — Ligo ; pioclte. (A. 12G.S.) PIOLA. — Instrumentura quod (ial. robot. {St. Med.] PIOLAIIE. — Cum piola aliquid conficere ; rabotcr. (A. l-il2.) PIU.X'AUIUS. — Fossor castrensis. vel qui ligone terram atteril, et i'oJit ; piunnitr. (A. 1202.) PIPA. — Vasculum, cadus ; vase, tonneau. (A. 133S.) — Canalis ; conduit d'eau. (A. 1439.) — Uter symphoniacus ; cnrnemuse ; ol. pipe. {.\.. 1337.) — Fistula qua sanguis Do- minicus hauriebatur ; ehnlumeau. (Test. S. Ever.) PIPAIIE. — Sislula canere ; /ouer dc Cins- Inimcnt da musiijue appele pipe ; ol. piper. PIPELLA. — Pisciculus quidam. (A 1233.) PIPEXNA. — Bipennis ; hache A dettx tran- chants. {A. SS.) PIPEUAMENTA. — Aromalica- quaivis species ; sorle d'aroinnte. (Ca'S.) PIPEIIARIUS. — Aromalum propola ; dpi- cier : ol. peurier, povrier. {Ch. Occ.it.) Pll'EKATA. — Piperis vasculum ; poiirii^re. (Mur.) PIPEUATIUS. — Aspcr ; difficile: » vipera- tia loca. » PI PERU'S. — Piperis seu specierum incrca- tor ; ul Pii'KHAiiius. (A. 1407.) P1P1;rNEI.L.\. — Pisciculi genus : idem vidi'lur qui Xormannis //imAccnrrtM ; alibi pini- prenrnu dicitur. PIPEIIM'S. — l.npidis species ab urbe I'iprrun in Campania Romana, unde rruiliir, sic dicia •fpicrre de Pipenv. (A. 130(1.) PlPl'illl. — Canlus vid instrumentum mu»i- cum. pip.r sou nstuliu caulum imilans ; r/iant ou iii>trumnit dc musiifiie (jtii imile le son de In pipe. (Fort.) PIPFlUS. — Uncus, ut videlur, quo (Ibula aslringitur ; boulon oti s'accroche le frrmoir il'iiu lirre ; ol pipe. (A. 1119.) PlPlllM. — Iberelici, iidcm q. Pifli. PIPll.US. - Pilus. capiili ; potl, chtveux. (A. lOSo.) 1703 PIB I'll'lO. — Monela minutior petite monnaie esjiaijiiole. LEXICON PIS 1704 Hispanica ; (A. 125SJ Pll'lTARfc:. — . Murium et accipilrum vox; pioti'r. [Vet. Cod.) PIPOTUS. — Vaa vinarium ; vaisseau vi- nairr, pipot. pipe. (A. 13-41).) PIl'l'ATA. — Mcnsura annonaria ; .torte de mesure pour les grains. (A. 1363.) PII'RU.M. — Vro piper. [Charlul. S. Vand.) PIQUETAUE. — Punclis dislinguere ; poin- tiller. {.^. 1-407.) PIQUICIILNI. — Famuli infima; condilio- nis qui curanl cani's venalicos eosque ad vena- lionem educunl ; valets de chiens. (W. Brit.) I>I(JL;o. — Idem q. Pico. PIUUUS. — Uncus ; crampon. (A. 1435.) PlMAllIUS. — Pirus ; poirier. {Lex. Slat.) P1HAT.\. — Naula, vel miles marilimus ; mateint ou soldat de marine. (Pass.) PIKATATUR. — Pi rata .■ pirate, corsaire. (A. I -414.) PIKATEKIUM. — Piralica ; piratcrie. (Mon. San. gal.) — Apud S. Maximum Taurin : . « Piratertum est vita homiiiis super terram ; » ubi Vulgala militia habet ; S. Ilieronymus, tentalio, Grseca vero TuioaTrr^piov. PI It ATI A. — PinUica ; piraterie. (A. 1-419.) PlliATlCUM. — Tribulum quod in viis re- giis cxigitur ; droit de passage sur les cheinins puldics. (A. 937.) PIRATIO. — Idem q. Pihatia. (Ch. Klisab. reg. Angl.) PlllATIRlUM. — Eailern notione. (Mon. S. Oall.) PlIlATIUM. — Vinum piraceum \ pair 6. (S. Hier.) PIR.VTUS. — Pirata ; corsaire, pirate. (A. 1328.) PIRCHO. — Instruraenlum, ut videlur, quo aliquid teritur et comminuitur ; pilon. (A. I2s;t.) PIREISA. — Prolusio ; tentative, escarmou- clie. (Mur.) PIUETRUS. — Pyretrura, ex Orienle radix calidissima ; pyrctre. [St. Ast.) PlHliTUM. — Cella ubi ignis acconditur ; chamhre a feu. {Chrnn. Casin.) PlRiilUS. — Itinerarius agger, via strata, publiea; grand chemin, clteinm /errfi. (A. 1213.) PlllGUS. — Turris, ex Gr. ■nupfo? ; tour. (S. xiii.) — Suggestus, anibo ; tribune, jub&. (Joan. I)iac.) — l^apsa reliquiarum, quod ad modum turris formata sit ; rclUiuaire en forme de lour. {Vet. 01.) — Idem q. PinGics. (A. 1131.) PKHICUDJUM. — Tudicula igniaria, idem q. I-'Ul.ILLL'S. {]'et. Gl.) PKiUTKGIL'M. — Gallis coiare-feu. vox liy- brida a Graec. n^?, ignis, el Lat. tegrre ; I id. iGMTfcGIUM. PlltlUS. — Idem q. Pirgius. [Tab. Mont. S. Elig.) PIKOGIUM. — Idem q. Piricudium, iVet. 01.) PIROGUS. — Ead. notione. (S. xii.) PIROLUS. — Pro asperiolus, sciurus ; ecu- reil. (Nic. Upton.) PIRONADU.'^. — Clavis compactus, ex Ita- lico/jiro/ie, clavus ligneus, Gal. c/ievUle. (Sa- nut.) PIROTTU.M. — Fulcrum, nisi legcndum biretum pro Pihottum. (Si/nod. Sodor. A. 12iO.) PIIIULA. — Exlremitas : « piruUv nasi ; » le bout du nez. (IW. Gl.) PIRULUS. — Slurnus ; itoumeau, oiseau. (^-et. Gl.) I'lIlUAI. — Vas ad instar piri effictum. (A. 1420.) PlltUS. — Petra seu meta lapidea in modum pyramidis desinens ; pierre taillee en forme de pt/ramide. (.V. 1256.) I'lKVI^lIK. — llelis genus : forte illud rete rotundum, cujus pars inferior globulis plum- bcis instruilur, superior in conum desinit : quoilque a Gallis vocatur eperuier. (A. lllil.) PISA. — Pisum ; pais. (Tab. Aquicinc.) — Pondus ; poids. {Ck. Fland.) PISACEUM. — Prtestatio e\ pisis ; redevance sur h's pais. ( Vet. Ch.) PISALIS. — Vestiarium seu vestiaria theca ; garde rube. {Ch. Ital.) PISAUE. — Pinsere ; piler. ( Vet. Cod.) PlSAUIA. — Ager pisis consitus ; champ cuttivd en pois. {Lex. Sal.) PISATIUS. — « Et secedens in casulam pisatiis torquibus circumtextam, solus me- dilalionibus divinis vacare disponit. » (Ernald.) Id est, foliis pisorum coopertam, interprete Mabillonio. IMSCA. — Piscatus ; pi-che. (S. xi.) — Locus in Duvio, capicndis piscibus commodus ; jie- cheric. (A. 1330.) PISGAGIU.M. — Jus piscationis, vel prae- statio pro jure piscandi ; droit de pi'chc ou ce que ion paye pour avoir ce droit. (S. xii.) PISCAIRAGIUM. — Prffistatio pro facultate piscandi ; ut Piscagium. (A. 1307.) PISGALE. — Locus in quo piscatur ; lieu oil ion prche, pecherie. (A. 1344.) PiSCALIS. — Piscalis gurges ; locus in 11 u- vio coarctatus piscandi gratia ; la partic d'un flt'uvr que ion retrecit au moycn de clayonnnges pour fncililer In prise du poisson. (S. xi.) PISCAMEX. — Pisces capti ; produit de la peeke. poisson pris. (A. 1322.) PISCAMKXTUM. — Piscatus ; action de pitcher, pi''che. (A. 1023.) PISCANTIUS. — Piscarius ; prchcur. {Ch. Ital.) PISCARE. — Locus in quo piscatur, ut PiSCALE. (A. 1291.) PISI^ARIA. — Jus piscationis ; droit de pcche. (A. 1487.) — Piscatorium forum ; pois- sonnerie. {S. Mas.) — Locus ubi piscatur ; pe- cherie. {C. C.) PISCAROLUS. — Piscarius, qui pisces ven- dit ; marchand de poissons. (.1. .SS.) I^ISCATARIA. — Piscatus ; ut Piscamentum. {Ch. Hisp.) PISCATARIDM. — Ut Piscatorium. (A. 1209.) PISC.\TG1UM. — Quod pro jure pisca- 1705 PIS MBDIiE ET INFIVLE LATINITATIS. PIS lionis praestatar ; ut Piscairagium. (A. 1387.) riSCATIO. — Jus piscationis in fluviis ; droit de peche. (A. 1267.) — Piscatus ; ce gu'on a pris d la peche. [Lex Rip.) PISCATURIA. — Locus in quo pisces ca- piuntur ; pecherie. (A. 1062.) — Jus piscatio- nis ; droit de prche. (A. 1062.) — Vecti.^al, quod a piscaloribus praestatur ; redevnnce que paycnt les pec/ieui's au seigneur du lieu. (A. 1290.) PISCATRIA. — Locus in quo piscatur ; pe- cherie. (A. 9.^6.) PISGATUM. — Pisces ipsi ; ul Piscatio. (A. 1012.) PISCATURA. — Idem quod Piscaria. — (A. 1171.) PISCEAUE. — Pice illinere ; enduire de poix, poii.ier. (Vet. Gl.) PISCENARIUS. — Piscarius; pecheur. PISCERNA. — Cella vinaria ; cellier h vin. (A. 1334.) PISCERNARIA. — Eadem notione. (A. 1440.) PISCIDA. — Pyxis ; hoile, cofli-el. (Bar.) PISCIXA. — Locus in quo manus sacerdo- les lavant, el ubi abiuUones sacerdotis, Mis- sam celebrantis, injiciuntur ; piscine. [Us. Ord. Cist.) — Solium balnei ; hassin. (S. Aug.) — Locus in quo piscatur ; etang pecherie. [Tab. Curb.) PISCI.NALE. — Piscina ; bassin, riservoir (A. 1121.) PISCLXARIA. —Locus in tluvio capiendis piscibus aptatus ; idem q. Pisc.\us gur^es. (A. 1105.) P1S('I0N.\RIUS. — Piscarius minister mo- nasticus, ciii piscium minislrandorum vel eliam vivariorum piscium cura imcumbil; /joi^- sonnier, nioine charge de I'entrelien des viviers et de rapprovisionnement de la poissonnerie d'un moiiastere. (.V. 1326.) — Piscarius ; pfcheur. (Bal. Misc.) PISOIS. — Panni species coloris, ni falior, ad tlfirpm pcrsic'i accedentis ; e7o//p dc couleur blruc. Hariulf.) Piscis regalis, qui ad regem jure rrgio perlinel, ut sunt bala;na et sturgio ; poisson du roi, cclui qui appnrticnt au dutuame, comme la bateine, lexturgvon. (Bract.) Pi.tcis publicus, vendibilis seu potius communis, id est Diajorum inter et minorem ; poisson de grosieur moynne. {Chr. Fars.) PISCOSITAS. — Piscium abundantia, jus piscationis ; grande quanlite de poi.tsoiis. droit de pechf. (<;uib.) PlSICl'M. — PriKStatio ex pixis ; redevauct sur les pois. (Tab. S. ]'inc. Cenom.) PISO. — Instrumentum quo pinsitur ; pilon. (Vet. Coil.) — lle-s qua! terilur ; la mntiirr que Von pile. (Id ) PISQUA. — Locus in lluvio capiendis pisci- bus commodus, ut Pisca. (.\. 1316.) PISOUERA. — Had. notione. (.-1. .s:.S\) PIS(JUKKII;M. — Vivarium, pro Piscahia. PISS.V.. — Maclra, area in qua pinsitur ; petrin. (Vet. Ul.) Lexicon keo. bt lnfim. Lit. 1706 mista : (A. PISSASPHALTUS. — Pix bitumine pisaspballp. (.1. ,9.9.) PISSATUM. — Praeslalionis species videtur, qufe pro ponderibiis publicis exigebalur ; droit sur le pesaqe aux poids publics. (A. 1250 ) PISSEXTUNEGA. — Mingens io tunica SS.) PISSIA. — Pissum et quiquid ieguminis eo nomine intelligitur ; pois et autres ligutnes du meme genre. (Reg. Ca. Comp. Par.) PISSIDA. — l>ro pt/xis. (A. 1317.) PISSITARE. — Gustare ; goiUer. (Com. Vet.) PISSONAGIUM. — Tributi species, primi- tus ex piscibus, etiamnum Picardis ptwori.'; dic- tis : traducta deinde ad t;uteras priBstationes (Tab. cpisc. Antiss.) PIS80.\.\RI.\. — Forum piscarium ; pois- sonnerie; o[. pissotierie. [.\. 1271.) PISTA. — Irapressi vestigii nola ; piste. (Ap. Mur.j PI.STA.XCIA. — Idem q. Pictantia. PIS TAKE. — Subigere ; pC;lrir. (A. SS.) — Pilo tundi'i'e ; piler. [S. xiv.) — Premere, calcare ; /irexser, fouler. (\. 1273.) I>I.STATHI.\. — Qn;u panem facit et vendit; boulangere. (Ord. reg. Fr.) PISTATUS. — Ab. Ital. pislare, contundere; pili. (Ap. Mur.) PISTE. — Teloe seu pannL species ; espdce de tissu. (A. 1342.) PISTELLA. — Cislella vel sculella. (Vel. Gl.) PISTKLLUM. — Campan;u clava ferrea ; battant de cloche. (.\.. 1508.) PISTKNARIUS. — Pistor; boulanger. (A. 1341.) PISTKRNA. — Pro pincerna. PISTICUS. — Probus, lidelis, non adulle- rinus ; de bon aloi, pur, non altere, fidele. (Pass.) PISTliiLIO. — Fibula, vel globulus, quo vestis astringitur et ornalur ; agrafe ou bou- ton d'hnbil. [Const, eccl. Sab.) PISTIMNUM. — F. opus pislorium, Gal. pate. iChr. Petri Aznrii.) PISTOLARE. — Idem q. Pistolabium. (A. 1491.) PISToLARIL.M. — Pro vpislolarium, liber epistolai'iini ()ua- Icgunlnr in sacris l.iturgiis ; recueii d'rpitrts, epistolirr. (A. 131L'.) PISTOLETTUS. — Hrevior sclopetud ; pit- lolct. (Mart. .XiniU. t'ol.) PISl'lUl. — J'istor (/u/ciariiiS, qui paslillos parul ; palissier. (A. 1,S27.) PISTtlll.V. — Pistri.\, qua- panem conficil vel vendit ; hnutangire. (.K. 1276.) PISIURESSA. — Eadem notione. (A. 1298.) PISTORIA. — Locus ubi pi.slores panem conliciunl ; pdlrin, lieu oli les boulnngers font le piiin. (Lex liarar.) — Ars pistoria ; art de la boulangerie. (A. 1309.) — Dignilas cccle- siaslica; li(/. Pamtauius. (A. 12iiH.) PIST'tRlSSA. — Idem q. PiSToitiA. a I.) PISTREGA. — Molenilinum ad tundi el coraminuendum ; nwulin. (A. 998! 54 Vet. ndiim ^1707 PIU LEXICON Furnus ; fbur A cuire le pain. I aire PLA PISTRILA iVel. Ol.) I'ISTRINARE. — Panem conficere du pain. (Hym.) PISTRINARIUS. — Pislor; boulanger. [Reg. S. Pack.) , PISTIIIRI':. — Ut PisTHiNARE. (Laur.) PISrulTIA. —Opus pislorium ; palisserie, (Cht: Mulin.) 1>11'A. — Mou'ta miQulior Francica ; pile, picU; mcnue monnaic des comUs da Poitou. prrA''.li;ATUS. — \'a.nn\ pUncHs seu frustis resarcilus ; rapii'ce. (A.SS.) PlTAClOLUiM. — Schedula ; hillet. (Ha- riulf.) . ., PITAGIUM. — IJera q. Pedagium, IiiIju- tum quod pendilur. (A. 1271.) PITALFUS. — A'as vinarium, lagena ma- jor, idem quod aliis Bota vel Butta dicitur, q. vid. PITALLUM. — Inslrumentum, quo aliquid lerilur; pilon. (A. 1239.) PITANCHARIUS. — Idem q. Pitanciarius. (A. 1.319.) PITANGIA. — Mendose ut videtur pro Pitta- CIUM, scliedula mercatoria. (^1 SS.) PITANCIARIA. — Quidquid ab abbale pro- cuiandis monachorum pitanciis atlributum erat. (Juram. Ap. Comer.) riTANSARlUS. — Pro Pitanciarius. PITAREIA. — Vexillum ; l/anniSre. (Ap. Lud.) PITATIO. — Charla, scheda ; lettre, billet. (A. SS.) PITISSATUR. — Uui ex officio guslal, ut de potionum bonilate judicel ; degustaleur, officier charge de goicler les holssons pour s'assurer de lew bonne qualile. {Keg. eccl. Btlv.) PITIUS. -~ Mendose pro prisms. pli"l\ — Fossa qua Scoli fures femineas imuiergebant ; /osse dans laquelle les Ecossais enterraimt les vuteuses. (Ap. Spclm.) PITTACIARUS. — Veteramentarius siitor ; savetier. [ Vet. ud.) PIXIS. - Maciiinte bellica; species ; sorte (tfi innckihedegwrre. (Thwroc.) — Pix, gummi ; jifitj:, (juudron, gamine. {Vet. Gl.) PlXilW. — Locus pic! conficiendii; aplus ; lieu propre ii preparer ia jmi.v. {Hertkh. episc. Cenom.) PIXONANDUS. — Locator, conductor ; lo- cataire. (St. Ast.) PIZARE. — Firmare, stabilire ; assurer. (A. 1435.) PIZUCATA. — Laicus inter fratres alicujus tertii ordinis relatus, Ilalis pinzochero. {Bui. Leon. A PP.) PIZUCHERA. — Mulier alicui terlio ordini religioso addicla. (Eug. IV PP.) PiZUAl. — Pro tjisum. P1ZZ.\. — Placenta, ex Italico pinza, )A. 1195.) PIZZICARIUS. — Salsarum aut pinguium mercium minulim vendendarum propola, pin- ^ulsinas ; mnrchand de graisse, charculler. [A. SS.) I'L.\CA. — Monetae species ; amienne mon- naie, plaque. (S. xv.) PLACABILIS. — Placitus, gratus, acceplus; qui plntt, aijrl'e, accepte. {Ch. C. C.) — Vox chimica, plicatilis ; que ion pent plier. {Vet. Cod.) PLACARE. — Pacisci cum aliquo, pactum inire ; trailer, faire un accord avec quclqu'un. {Le.c liarar.) — Solvere^ ut 1»agaue, nisi ita legendum sit ; pager. (A. 1365.) — Placare si- r/illinn, apponere ; apposer le scenu, scellcr. (Cont. \V. de Nang.) Inducere ; plaquer. (A. 1320.) . PLACATICUM. —Idem q. Plateaticum. (A. 1333.) PL.\CATURA. — Inducendi actio ; placage. (A. 1920.) . , . , , PL.\CATUS. — Planus ; urn, plain, eyal. (.1. SS.) — Sigillum placatum, sigillam in pla- ca, ban plaisir. (Cap. C. .W.) Pro palaliinn. (Pass.) PLAl.rnS. - Plicalus ; ;)/iO. (Vet. Civrem.) — Pri) Placitum. (Pass.) PLACIVIIM AI'.XIl.lUM. — Pr.rslalio quw primum ex placito seu mi-ro vassalloniin arbi- Irio, dcindo ex lege domino [lensitabntur ; aide gracxeusc, redevance d'abora rolnntaire de 1711 PLA LEXICON PLA 1712 la part du vassal, puis deveniie obUgatoire ; Vid. AuxiLiUM. (A. 12'J7.) PLAGIUM. — Locus planus ; place. (Ajj. Flet.) I'LACOR. — Tranquillitas: << Sanclus quo- que nolens placortm animi ejus turbare. » (.1. SS.) PLACTA. — Xavigii fluvialis genus ; sorte dc bateau cle riviere. (Sanut.) — Patina, vas planum; plat. (A. 1140.) — Forum ; ;>/ace, inarchi'. (A. 1268.) PLACTANNITUM. — Idem quod Placitum. (Mur.) PLACTATA. — Xavis, placlx appellataj, onus ; charge de bateau. (Mur.) PLACTELLA. — Lamella ; petite plaque, lame, fenille. (Mur.) PLACTLLLUS. — Vas planum, ut Placta. (A. 1240.) PLACTIXA. — Pro Platina. (A. 1295.) PL.VDA. — Piscis species ; plie, poisson ; oL plays. (Telun. P. Awlom.) PLAGA. — Regio : contree, rer/iort ; ol. plaie. (S. XII.) Ptaf/a legalis, ea qua- habol in longiludine el incisiune unciam pollicis, qute est quinta pars du pan de canne. (Dicilur aulem leyalis, quia ob lalem plagam debelur domino I'eudi lex, seu multa 7 librarum, et 8 solidorum Tuionensium) ; blessiire pour la- quelle on doit itne amende au seigneur ; ol. playe leyau, plaga leyau. (A. 1137.) Plnya currit, Gall, la ptaie court vel coule, sanguis ex plaga decurril. (Lex. Sal.) Plaga ad ban- nileugam, vulnus grave, apparens, apertum, sic dictum, vel quod qui plagam intuleral, pu- niebalur multa quir imponi solet iis qui in- fra bannileugam delictum aliquod perpelrant, vel quod ad jurisdictionem bannileugoe per- linebat, ul de ea judicaret ; hlcssi/re punie de bannissement ; ol. playe ii banlieue. (A. 1194.) PLAGARE. — Plagas inferre, vulnerare : donner des coups, blesser ; ol. plater. [Lex. Sal.) PLAGARIUS. — Chirurgus, qui curat pla- gas ; chirurgien, celui qui soigne les blessures. (Pap.) PLAGATUIIA. — Vulnus, plaga; blessure, plaie ; ol. plague. (Chr. Mosom.) PLAGEA. — Ora, sesluarium, vel etiam campus planus ; bord de la mer, cdles, rl- vage, plage, plainc, surface plane (A. 1272.) PLAGEAGlUM. — Vecligalis species; sorte de redevance 'A. 1 114.) PLAGEAKIUS. — Idem q. Plagiakius. (Ann. Ben.) PL.AGELLA. — I'urfur panis ; son. [Vet. Gl.) PLA'ilA. — Ora, aistuarium, vel etiam cam- pus planus ; ut Plagea. PLAGI.\RE. — Fidcjubere, pro Plegiahe. {X. 1236.) — Plagas inlerre, ut Plagare. (Al- fred, rex.) — Mancipium alienum vel homi- nem liberum pro mancipio vendere ; vendue un homme libre on un rsclave qui apparlient d au- trui. (S. vii.) PLAGIAKIUS. — Qui servum alienum aut hominem liberum vendil ; celui qui vend un homme libre ou un esclace d'autrid. (Id.) PLA(ilU. — Inter vestes sacras reponitur in testameiito Andreiu episcopi Uertonensis exarato Hugorie et Lothario in Italia regnan- tibus : « Facistergios 2, ara unam, plagione duos, velo uno, calices argenleos duos cum patenis, » etc. PLAGIT.VTUM. — Idem.q. Placitatom. (Ap. Goldast.) PL.VGITIA. — Piscis species; an idem q. plagusia aut ]ilada ? PL.\!CiS seu tabulis domus inlroi- tum ubstruere, ne in earn aditus p .teal ; quod in signum banni sea prosrriplionis fieri soli- tum videlur ; interdum barris seu repagulis ferreis idem pra;slabalur, el turn domum fer- rari> dicebanl vel barreiare ; murer avec des planches l' entree d'une tnaison. {St. Arel.) PLANCATIO. — Tabula ; planche, ais. (A. 1272.) PLANCATUM. — Tabulatum, asserum compages ; plancher ; ol. plancat. ( Vtt. S. Ambr. episc. Cad.) — Cella superior ;chambre haute, grenier. (A. 1191.) PL.VNCKLLA. — Diminut. a planca, ul Planketta. (A. 13.S6.) PLANCHA. — Modus agri, maxima qui in longum prolendilur, vel in piano situs ; cer- taine mcsiire de terre ; ol. planche. (A. 1213.) — Tabula plana ; planche unie. {Tab. episc. Aut.) PLAXCllAGIL'.M. — Tributi species, quod pro plnnchis exsolvilur ; redevance sur les plan- ches. (Id.) PLAXCII.VlllUM. — Pons ligneus seu ex plnnchis confeclus; pont de bois. (.\. ll'JT.) PLANCHERIU.M. — Eadem notiooe. (A. 1202.^ — (^ella superior ; chambre haute, gre- nier ; ol. plnnchier. (A. 1.'t'J4.) PLAXr.llKTU.M. — Locus ;>/'(«(7(is seu asse- ribus clausus ; lieu elos de planches. {.\. 1 17(1.) PLANC.IIIA. — Pons ex plauchis conficlus ; pontile hois. (A. 1225.) — .Modus agri el tabu- la plana, nt Planciia. (Pass.) 1'L.\N('I1ILLA. — Diminut. & planca ; plan- chetl'.. (St. .l.it.) PLANCHONKIA. — Ager ramalibus sali- cuin, r.all. planrons diclis, consilus. (.V. 1220.) I'LANCIO. — Tabula plana ; planche. (St. Aren.) — Talea ; planeon. (Id.) PLA.NCO. — Asser ; .toliveau, chevron. (.\. 1272.) — Talea ; planeon. (S. xiii.) PLANCQUAIUrM. — Tabulatum ; plancher. (A. 1507.) PLAXCTA. — Querela ; plainle. (St. Ord, Hasp. S. Joan. Hieros.) PLANCTUOSUS. — Querulus ; plaintif. (.1. '^'•^■•) ..... Pl.ANCTUKIA. — Querela jiidiriaria : plainte en Justice. (Bal. .Mixc. ) PLANlVrt'S. — (Jucrela, ex Callico plninle. (Gerard, episc. Ilanier. (Planet ux \'iri/inis, proea quoidam querula ia bonorem li. M. compnsila, quae sic incipit : Stabat mater, etc.; LeStaial. PLANCUS. — Pedo ; Vid. I'kdones. PLANE. — Lente, pedetentim ; lentcment, pas d pas, pen a peu. (A. S.S.) PLAXELLA. — Crepida ; pantoufle. {St. Pine.) PL.\NKLL.\HE. — Lapidibus sternere, pa- vire, pavimentare [paver. (Chr. I'arm., PLANKLLATIO. — Pavimenii slructio ; pavage. (Id.) PLAXELL.VTUUA.— Eadem nolione. (Id.) PL.V.NELLl. — Crepidae ; pantou/tes. (Cens. Gamer.) PLAXESIUM. — Campus planus, planilies ; plaine, pays plat ; ol. planrce. (.\. 12GS.) PLANETA. — Veslis sacenlotalis, qua; vul- go casida dicitur, unde planeta casula in Vila S. Ansegisi ; chasuble. (Pass.) PLANKTAKIUS. — Mathematicus. divinus : derin, sorcifr. (S.Aug.) PLAXETATUS. — Planeta indulus ; rev6tu d'une plam^te ; Vid. Planbta. (f'.uill. Bibliot.) T'L.VXEUS. — Planeus pannus, simplex, unius nii et texluraj : drop uni, d'une seule et vihni' couleur ; ol. drap de lanure planive. (A. 1104.; PLAXGA. — Idem q. Planca. PL.\Nr;ERE. — Plangere pecvniam, parcere pecuniae ; plaindre I'argent. (.\. 1377.) PL.\XI<'HJM. — Ager cullus ; terre en cul- ture. (A. 1229.) PLAXIFICARE. — Planum reddere, adue- quare ; nplanir, unir, {/leg. visit. tJdon. ar- chiep. /iothom.) PLAXISTIIUM. — Mendose pro plaustrum. (//. Cassin.) PL.VXIT.V. — Locus arboribus consilus ; idem q. Plantata. (A. 1297.) PLAN'ITKILU.M. — Planilies, planum ; plaine, surface plane. {.K. 9."S.) PLAXKHTA. — Diminut. a planca ; petite planche, pinnchette. ,A 1223.) PL\X.NI-'TA. — Pons ex plancis confeclus ; pont de planches. {.\. 128.'l.) PLAXOUA. — Idem q. Planca. PLANSUNA. — Ut Plansowus. {St. Taur.) PLANSONl'S. — Talea, ramus salicis ad planlandum reservalus ; plnnfiin.{St. .\rel.) PL.VXSSO. — Locus arborilius consilus, ul Plantata. , A. 1319.) PI.ANT.V. — Locus, ager vilibus vel arbori- bus emisilua ; /»'»'«, champ couvrrt de Vignes ou d'nrhrrs (.\. H74.) — Querela; pro Plakc.ta. (A. 13i:<.) — Pes ; pied. (A. 1333.) — Tabula plana, asser ; planche, ais. (Ch. Long.) PLAXTAUA. — Idem q. I'lantata. (Pass.) PLAXTADIGILM. — Eadem nolione. (A. 8St.) PLANTAGIUM. — Locus arboribus consilus; lieu plant''' d'arbres. {Chartul S. \nwl.) I'LAXTA<;0.— Locus, ager vilibus consi- lus : lieu plant'- dr vignen. (Arn. Arch. Sarisb.^ PLAXIAMKNUM. — Po«i'io ; action de planter ; plantation. (A.. i'6li.) 1715 PLA LEXICON PLA 1716 PL.VNTARE. — Agrum plantarc, ilium ar- boribas Ciinserere ; plailer des arbres dans uu chiiiiip. [St. Arel.) — Gollncare, sla- lucre, erii^ere ; plncpr, ilnvor, planter (quo sensu (ialli Aicunl plnntfr tetewlanl. — Docer- nere, saiicire ; n-r/ler, prertcrire . Lud.) — Plan- tare di'orsuin, supplicii genus, inver=o capite suspendere ; pendre par let pie ds. [St. Ft.) ri.ANTAKlA. — Locus vilibus seu arbori- bus consilus, ul Plantata. (A. 10G3.) — Plan- tvri'n dcntium, deiilitio ; pousse des dents. {Mir. 6'. Cunc(jund.) I'l.AXTALnUM. — Idem q. Plantata. {Tab. Conch . ) PLAXTAim.'S. — Kadem nolioni!. (A. 9S1.) PLANTATA. — Locus vilibus vel arboribus consilus ; lieu planle d'arbres ou de vignes ; A. plantiii, plantis. (Pass.) PLAXTAl'ICUM. — Tiibuli genus, f. quod pro facilitate plantandi sou figendi in portu an- choram exigitur ; sori* de redevance, peut-etre droit d'ancrar/c dans mi port. (A. 831.) PLAXTATIO. — /Edificatio, erectio ; cnns- tniction, erection. (Lud.) — Dnrc ad mediam plantationrin, ea conditione, ul planlalionis ex- pensie parlilo Haul ; Vid. I'lantum. (Chartul. Nirern.) PLANTATITIUM. — Idem q. Plantata. (A. 887.) PLANTATORIUM. — Ead. nolione. (A. 881. J PLANTATU.M. — Ut Plantata. (A. 1022.) PLANTEA. — Locus arboribus consilus ; lieu planti d'arbres, pepiniere ; ol. plantee. (A. H68.) PLANTERIUM. — Idem q. Plantata. (A. 1490.) — Vilis recens plantata : vigne plantie de/iuis peu. vigne nouve lie. (A. 1018 ) I'LANTIGA. — Plaiilsrium, scminarium, pe- piniere. (A. 123.}.) PLANTICIDIUM. — Idem q. Plantata. (A. 881.) PLAXTi:,UM. — Ul Plantata. (A. il42.) PLANTITIUM. — Idem q. Plantica. (A. 1187.) PLANTONARIUS. — F. qui marmora in ta- bulas secal ; marbrier,scieur de marbre. {Char- tul. S. Vine. Cinom.) PLANTULA. — Plantarium, ut Plantica. (A. 1233.) — MetHphori^c nova monasterii ereclio ; rccdificalion d'lin monastcrc. (SI. Ord. Cart.) PLANTUM. — Ager jure usufructuario ad plantandas vineas certis coiidilionibus dalus ; terre donnee u titre usufri/itier sot's la condition de la planter en vignes ; ol. planieis. (S. xi.) — Dare ad medium plantxm. (licunl, cum ea lege Conci;dilur ager, ul inde ft ucluuni partem lia- beal dominus I'undi, alteram c.ilonus veluli ex sibi proprio agro ; donn6 a moitie fruits. (S. xi.) — Locus arboribus consilus, ul Plantata (A. 1347.) PLANTUMKN. — Plantarium (A. 1225.) PLANULA. — Crepida, sandulium ; pantou- fte. (A. 1497.) pepmiere. PLANUM. — Ager cullus, cui opponilur nemus, silva, boscus ; terre labourablc, tout'' trrre (/ui ett I'ohjet d'un trarail agri- cole quclcanque, tout ce qui nest pas bois. (Pass. ) — V\siiui'u:s;plaiue, terrain uiii. {St. Arel. ) — .\lrium,c(jemelerium ; cimcliere,porche. (A. 13'J0.)— .Solum, area ; sol, aire. (.\. 1326.) — De piano, moderate, sine yi ;■ doucement. (St. Mass.) PLANUmUM. — Planus campus, planities ; plamc, plal pags ; ol. plnnure. (Vital. Agri- mens.) PLaXU.S. — Simplex, nudus ; uni (dicilur eliam de re parvi momenti.) (.V. 1248.) — JHa- na terra, agiT cullus, ul Plam'M. (A. I07i).) — Plana aqua, id est, ul videtur, slagnans ; eau stagnante, eau dormanle. (Tab. S. Pet. de Ccl- laf.) — Planum opus, planum servitium ; ]'id. Planeus el Servitium. PLASEIIIUM. — Obeequium, olficium, idem q. Placiditas, Gal. plaisir. (A. 1338.) PLASMA. — Homo, creatura ; homme, crea- ture. (A. 1359.) — Status, dignitas, ordo ; itat. rang, dignile. {r'linrtnl. Aplcns.) - — a Scire loqui de Deo, inlelligere Scripturam, facere magnas /j/';s//(r;s, habere cor quasi occupalum in rebus spiiitalibus. » (.\rn. Francis.) ; id est, ni failor, magna el phalcrata pietalis verba lo- qui : ibi enim de arrogantia sitiritali sermo sit. (I Oui mundi d«liciis sapieiiter abjeclis in sim- plicitate spirilus... pro modo ulriusquc homi- nis, sospitate agnorumque (regnorum) nostro- rum prospero el quielo statu cuuclipolenli red- dunt plasma » (Ap. Lud.j ; hoc est, laudes, f. pro psalma. PLASMAHE. — Formare ; former, crever \ ol. plasmer. [Vet. Cod.) PLASMATOR. — Conditor ; crkatcur, au- teur ; ol. plasmateur ; « Y^exis plasmator corpo- rum. « (Jul. .\fr.) PI-ASSA. — Locus ; lieu, place. {St. Mass.) PLASTAf.lUM. — Jus slalli, seu loci, in fo- ro tempore nundinarum ; droit de placage, ce qu'nnpayeau seigneur pour pouvoir elever dans les foires une barnque oa nne tente. (.\. 1240.) — Parcus, seu locus palis vel virgulis implexis conciusus ; /te!< c/o.v, pare. ] id. Plksseicium. (S. XIII.) PLASSEARIUM. — Parcus ; f. locus palis vel sepibuA inclusus ; ul Plassagium el Ples- SEiciuM. (A. 1222.) PLASSEIATUM. — Eadem notione. {Ch. Vet.) PLASSEITUM. — Eadem nolione. (A. 1229.) PI.ASSOXUS. — Idem q. Planchoneia. Terr. S. Maur. in For.) PL.AST.V. — Lamina, ab It. piastra ; lame, feuille. (A. 1293.) — Vestis sacrce genus : « Xoleliant (Begnttn) a suis sacerdolibus, in apparatu officiantibus communionis sacramen- lum sumere, nisi prius vestes, quas plastas nuncupabanl, deponerent. » (Ap. Lud.) PLASTARIA. — Gypsi fodina, vel officina ; carriere de plat re ou four a pldtre ; ol. platrie- re. (S. XIII. J 1717 PLA MfiDLE ET INFIMJB LATINITATIS — Eadem nolione. {Tab. Ca- mafoa. {Chr. imiti, PLA 1718 PLASTERIA lens.) PLASTES. — Coementarius Watin.) PLASTICUS. — Ficlus, simulaliis simuli', faux. (Lamb. Ard.) PLASTRA. — N'ummiis argenleus ,• /jiastre. (A. SS.) — Lamina, ul Plasta. (A. 1295.) PL.ASTRARE. — Gypsum ; jjlulre. {Vet. Cod. ) PI^ASTRARL'V. — Gypsi fodina ; carriere a plalrc (A. 12a5.( PLASTKARIUS. — Hypsarius : pldtrier. (A. 1255.) PLASTREARIUM. — Idem q. Plassearium. PL.VSTRKRLV. — Idem q. Plasteama. (Tu/k Catens.) PLASTREUS. — Gypseus ; de pldtre. (Marl. Anecd. ) PLASTRIRRIUS. — Gypsarius ; plainer. {A. 1261.) PL.\STilUM. — .Modus agri ; ccrtaine me- stn-e dc terre ; o\. piastre. (S. xiii.) — f-ocus domibus ccdiQcandis aplus ; emplacement pro - pre a bdlir ; oi. piastre. (A. liilOS.^ — Gypsum ; pldtre. (X. 1233.) — Solum, pavimentum ; sol, pav6. (.1. SS.) PL.VSTRUS. — Modus agri el locus ad aedi- ficandam domum, ut Plastrum. (S. -Xiii.) PLASTU.M. — Crealura : creature. (Prud.) PLASTU.'^. — Idem q. Plasticcs. (Fulg.) PL.\T.\. — Lamina, melalluiu quodvis in laminas didurlum ; lame de mitnt, feuH'e, plaqw nance ; oL iilate. (U. de Knygh.) — Argenliim. aul aurum infnclum, in laminis adhuc exsistens, necdum in vasa, aul mo- nelam, conflatum ; lames d'or on d'aryent. (I'ass.) — .Vrmalura ex laminis ferreis confe- cla, lorica, ctiamque chirotheca ; armure /iitle de plaques metallii/KCS cnusucs sitr nn V''lcmenl de toile ou de cuir, cuirasse et f/nn- lelet de In meme especc. (Pass.i Plata aUic- rionata, chirotheca maculis conlexla ad mo- dum loricariim, quaj alberi'nnes diininlur ; hamis conserlarum ; gantelets d'acier ou de fer lamine; o\. jilate. {\. \3i3.) — Navis pla- nce species ; sortc dc bateau plat. (Bern, de llreyd.) — Vi'Cligaiis species ; f. quod a navi- \i\ii /ilal.T diclis exigebatur ; certaine luxe. (A. IIGS.) PL^T.VGIUM. — Idem q. inlra Platfati- CUM. (A. H95.) PL.\'^.\NU.^I. — Locus arboribus consilus; lieu plnntd d'arhres, plant d'arbres. (Ap. Mur.) PL.-VTl-;. — ]»isci pldiii species ; plat. (A. 1420.) I'LA TE.A. — Locus vacuus, agcr incullii.s ; Uei' vide, champ iiictiltv, emplacement. (A. 12S2.) — Agrr rum mansioiu!, sou donio ; champ accompaync d'une maiS(m (C habitat ion. (A. 1212 ) — Via publica ; c/iemin public. (Ap. Lud.) — Locus ubi quis slal ; place, sta- tion, (.v. 1215.) — 'I'ribiilum; redevnnce, impot, t'Lvc ; Vid. pLATKATiii M. — Platea /urtis, arx, caslrum, locus niiinitus ; place forte. (A. 1471.) — Pliitea lerrx, modus agri, quomodo pccia ; pti'ce de terre. [Chartul. S. Vand.) — Platea ecclesix, porlicus inlerior, ut videlur, CGreg. Tu r.) PLATEARIUS. — Plateatici exactor ; receveur, percepleur des impositions. (A. 1171.) PLATEATICARIL'S. — Eadem nolione. (A. 10S8.) PL.VTE.A.TICUM. — Tributum, quod in plateis, seu pro transitu platearum, id est viaruin pubiicarum, pruistalur .• vox deinde pro quibusvis tritiutis usurpala idatea et Jut platex dicitur eliam in veteribus tabulis ; droit de peage sur te<< qrandes routes ; toute taxe, tout implit, toute redecance. (Pass.) l'L.\TELL.\. — Tabella ; petite planche, ptanchetle. (\. 1380.) PLATELLUS. — Disci species ; sorle de pe- tit plat; ol. platelet. (A. 1377.) PLA'I'EOLA. — Diminut. a Platea, locus vacuus. (.\.. 1232.; PL.\'rESI.\. — Piscis species ; plie ; oL plni/s. (.S, IX.) PLA'i'KCS. — Pelvis ; plat, bassin, assiette, ol. plaliau. PLATKZOLUS. -- Vectigalium exactor, idem q. Plateahius. {St. f'err.) PLATllO.MA. — Pro Platona. (Agnel.) PLATICE. — Ruditer ; dune maniere ele- mentaire, sommaire. (Jul. Firm.) PL.\T1.\I. — l)icilur de iclu ensis, ca parte qua planus est ; d'un cou de plat de sabre. (.\. 1412.) PLiATlN.\. — Disci plani species, arlopla ; lourt ere. (Mart. .Imnl. Col.) — Cbirotbeca, idem q. Plata. (.\. 1312.) — Solea ferrea ad equoruni usum ; fer a cheval. (A. 1323.) PLATDCERUS. — Latis cornibus ; a targes comes. [A. SS.) PLATOMA. — Idem q. Platona. PLATONA. — .Marraor in tabulasdissectum; carreau, plaque, table de mnrbre. (Pass.) PL\TRAGIUM. — Idem q. Pi.agkagilm. (A. 1114.) PLATREI.V. — Cypsi fodina ; carriere d plf'i're. pltUriere. (.V. 1257.) PL.VTI^KRIA. — Eadem nolione. (\A.) PLAITA. — Tonjura cb'ricalis, quie lit ab aure usque ad aureni. (Honor. .Vugust.i — Puri)iira, vel pnimus purpura! coloris ; pro IIlatta, q. vid. (,4. 6'A\ lien.) PL.\'rriI.M. — Locus planus; tcnam pint. (A. ir.i'j.) PLAl'l\L — Lanx ; iilat. {(!. Clir.) — Para cnsis qua planus est ; /*• plal d'une epi'e. (\. lilSI.) PL.\TL'M.E. — Idem q. platonx ; \'id. Pla- tona. PLATINL-E. — Ead. nolione. I'l.VTI'llA. — Lamina, clc. ul Plata. (Lamb. .Ud.) PI A 1 US. — Lanx ; plat. (A. 1433.) I'l.ATVLOlilA. — Morbi genus. |>upilliu di- lalalio. (.-1. SS.) PLAUDAIIE. — 0"asi applnusum dare : « ipse gc npnlaiidarerat i> 'Kaban. Maiir.) ; id est sibi applauaerat, scscjaclavorat. 1719 PLE LEXICON Placilnm, libitum ; ce qui ptaittc, pays filal. PLB 1720 'ivec siic- I'LAUDUM. — plan a. (A. 1151.) I'LAVIS. — Planitic (Uenr. V Imp.) PL.VL'SIHILITKll. — Cum plausu ces, aviic ties ii/jplauilissciinDts. (Sid.) PLAlSTKLLlJiM. — Dimin. a plauslrtim, minor currus ; petit char. (A. SS.) PLAL'STR.^'I .\. — Onus plausiri ; cliarretee. (A. 1155.) PLAUSTRELLUM. — Idem quod Plaustel- LDM. I'LAUS'I'RUM. — Currus qualuor rolis cons- tans ; cAiar « 7«a/ct' roues. (.\. 118-4.) — Sera cateuaria ; cmlenas ; ol. ploustre. (X. 1361.) PLAXETUM. — Idem q. Plaxitu:m. (.V. 1263.) PLAXITIUM. — Sepes ex virgulis implexis confecta, vel locus ejusmodisepeclausus ; ]'id. Pleisseicium. {Tab. Vindocin.) PLAYS. — Piscis ; pUe, espece de poisson ; ol. plays, platuse. PLAZA. — Plalea ; Ital. piazza ; place. (Ap. Mur.) — Tributum, vectij,'al ; taxr, im- pdl. (A. 1137.) — Locus vacuus ubi fedificium conslrui potest ; emplacemeul, lieu libre ok I'on peul bdlir. (A. 1150.) PLAZAItlUS. — llalis, vecligaiis, p/r;;^ nun- cupati, exactor ; rcceveitr, co/lecteu)- d'hninjls. (A. 1^57.) PL.AZIA. — Italis ora, testuarium, q. Pla- 6IA. (Ap. Mur.) PLAZUM. — Placitum, pactum arrangement, imctc. {Ch. Lusitan.) PLLBALIS. — Plebalis ecclesia, iglisse paroissiale, pnroisse. (Bal.) rLl':BA>fATUS. — Dignitas vel districtus plrba>u ; dir/nile de cure, paroisxe. (Ugut.) — Ecclesiae cujusvis districtus ; territoirc d'tme iglise, pai/s quelle /(esserl. (A. 1194.) PLI'^B.VN'IA. — Altare parreciale ; autel pa- roissial. ( Vet. Cod.) — Paraseia ; paroisse. (Lib. Beer.) PLEBANfS. — (Subst.) — Parrecus, curio, saccrdus, qui plebi praecsl ; plebanum vero maximc vocanl in Ecclesiis calliedralibus sen collegiatis canonicum, cui plebis earum juris- dictioni subditaj cura committitur ; cure, et ditjintaires des cathkdrales et des eollerjinles. (Adj.) Sacerdos plebanns, curio ; curi. {Clir. Jieichersp.) — J'lelana ecclesia. panncia ; eglise paroUsiale. (Ch. Meltic) PLKBATUS. — Parcecia, districtus plebani ; paroisse, pays soumis a I'admiuistratinn d'uii cure. (A. 1274.) — Ijistrictus, tcrritorium non unius lantum plebani, sed pluriuin ; jmys ren- fermnnt plusirxrs paroisses. (Mur.) PLEDEGES. — Laici ; les laiques. (.Marl.) A need.) PLE13EGIUM. — Districtus ari;bipresbyteri ruralis ; archiprt^tre rural. (Bern Parm ) PLEBEL\T1. — Plebeii ; le peuple, la com- mune : ol. plebeieiis. (.\. 1345.) PLKFiKIUM. — Facultas, posse ; poumir. (Cap. C. M.) — PartL'cia; distrielus ; cessoiV d'une paroisse, paroisse. (A. SS.) accord. parrccia PI-EBEIUS. — Laicus, nullum in clero or- dincm adeplus ; laique. (Vet. Cod.) — Plebeiiis lahernarins, caupo qui vitium minulalini vcndil ; cabaratier. (Cone, liitur. a. 1280.) PLI'^HIsUE. — Plebem imilari vol alloqui. (Ugut.) PLKHKIHUM. — Paraicialis ecclesia ; eglisc. paroisxinle. (A. SS.) — Panipci;!' districtus, territorium ; ressorl d'une i-glise paroissiale, paroisse. (.A. 1073.) PLEBES. — Eideles, qui episcopo vel sa- cerdoti proprio subsunt ; les fidclcs. (Pass.) — Uicecesis, parcecia, districtus episcopi vel sacerdutis ; diocese, paroisse, pays sounifi ii un ev('que ok h un cure. (Lucif. Galar.) — Ec- clesia parochialis ; 6glise paroissiale. (Pass.) — Ecclesia catliedralis seu episcopalis ; eglise cnthedrale. [Ch. C. C.) — Decitnae ecclesia- stictc, quffi ad plebanos vel ad plebanas I'xcle- sias pertinent ; dimes eccUsiastiques. (A. 'MA.) PLEBESANUS. — Idem q. Plubanus. (Petr. Uam.) PLEBESCERE. — « Plebem iraitari, vel al- loqui, vel cotnmovere. » (Ugut.) I'LEBIALIS. — Plebeius, iolimus de plebe ; qui est de la plebe, des derniers rangs du peu- ple. (A. SS.) PLEBICITARE. — Idem q. I'lebescere. PLEBICnWS. — Iloininis plebeii seu inno- bilis conditio ; condition de roturier, rolure. (Tirag.) PLI^I5ICULA. — Ecclesiola vel viculus, vil- lula ; petite i'.gliae ou hnmeau. (A. SS.) PLEUILIS. — Plebilis clericus, parcecus, curio ; cure, titulnire d'une iglise. (Mart. Anccd.) PLEBISAXUS. — Qui plebano subest, paro- chianus ; paroissien. (A. SS.) PLEBISCITUM. — Placitum, convcntus plebis ; reunion, asscmblee du peuple. (.1. de .J.) — Staliitum ; decet, decision. ( ]'el. (il.) PLEBISGITUS. — Qui plebiscilis, seu con- ventibus publicis interesse solet ; celui qui ns- sisle aux asseuiblevs du peuple. (A. SS.) PLEBITANEUS. — Ad plebanum seu pa- roBcum speclans ; de cure : « ecclesia plebi- tantn, » id est parochialis ; iglise parois- siale. PLEBIU.M. — Locus publicus, platea, vi- cus ; lieu public, place, rue. (Ap. Mur.) PLEBS. — Ecclesia parochialis; ul Plebes. (Joan. lY PP.) — Plebs pnrva. Gal. la popu- lace, le menu peuple. (Lob. //. Brit.) PLECllA. — Girculus doliaris ; cercle de tonneau : ol. pleche. (A. 1336.) PLEGHATA. — Pleckata cupa, quae est ejus- modi plcchis munita ; tonneau cercle de pleches, tonneau plechat. (A. 1436.) PLECHIUM. — Peplum muliebre, maxime viduatuni ; vode de femme, voile de veuve. (St. Arel.) PLECTA. — Parma, clypeus ; bouclier. ( Vet. GL) — Quilibet nexus ex virgulis, vel pa- pyro, vel careclo ; entrelac. (J. de J.) — Ca- lix dnas ansas habens ; coupe, calice h deux anses. (Ui-'ut.) — Veslis laminis ferreis squam- marum instructa ; vetemcnt garni de lames de 1721 PLE MEDLE ET rNFIMJB LATINITATI8. PLE 1722 fer. (J. de Cess.j — Multa quas quia plectitur; amende, peine pecuniaire. [C/i. At/, rcg. Cast.) I'LEC'i'AllK. — Plcclere, virgulis implexis locum claudere ; entrelacer, /en/u-r dc haws ; ol. jilcsser. (A. 1115.) PLEiyrKLLI M. — Dimin. a Plectrum, q. vid. I'LECTKTUM. — Pro Placitcm. (S. ix.) PLEOTIHILIS. — Pleclendus, puniendus, piinifsahle. (Sid.) PLECTICIU.M. — Locus virgulis implexis conclusus ; lien ferme de haiex. (Ap. Pez.) PLIiCTIO. — Poena; chdliment, peine. (A. 136!J.) PLECTUIPOTENS. — Qui peritc plectro canit ; (jui manie bien le plectre (la poesie lyri- que). (Sid.) PLEi'TUU.M. — Ferrum quod interius ex ulraqua parte campanara feriens sonum red- dit ; battaiU de cloche. (Dur.) — Gubernaculum navis ; f/ourernail de navirr. (J. de J.) PLEDUIKA. — Locus vacuus indeGuiUe magnitudinis, ledificiis construendis idoneus ; terrain lihre, emplacemement . lieu propre a re- cevoir dcs constructions. (A. 1-iO't.) PLEDUllA. — Eadem nolione. (A. 1404.) PLEGArilUM. — Fidejussio ; garantie, cau- tionneinenl. (Mat. Par.) PLEdEKlA. — Hadem notione. (A. 1213.) PLEdlAGlU.M. — Eadem nolione. (Mat. Par.) PLEGIAMENTUM. — Inlercessio ; interven- tion, intercession {Cons. Brit.) PLEGIAIIE. — Fidejubere ; cautionner, ga- ranlir, bailler gages ou caution ; ol. pleger, ple- gier. (A. ll'Jl.) PLEGIAHIUS. — Fidejussor ; (/arant, re- fondant, caution ; ol. pleye, pledge. (Pass.) PLEGIATIO. — Ipsa fidejussio ; caution, su- rete, garantie. (A. 1229.) PLE<;il{E. — Fidejubere, ut Plegiare. (A. (A. 1100.) PLEiilUM. — Vadimonium ; gnye, cnntion, surete ; o\. plrige. iMai. Par.) I'tegii vadium, res ipsa in pleKium seu vadimonium data; bietis et londa affecte% pour la garnntie. (A. am.) Francum plegium, et in eo ewe diceba- batur, qui in decenna erat seu decem hominum collefcio. (]ui sibi inviccra plcyii erant ac fulf^jussures erga regein de damno ab eorum quolibtt illato restaurando. ( Hracl.) Visus fraud plci/ii, inquisitio ipsa aul exarninalio. an omnes, qui dundecimum uniuim altigcrunt, et ultra liherxm plegium habeanl, id est spon- sorem capitalem, (]uod regis pacem conserva- hunl, seu an in decmna aliqua §int. (Bract. "I Plri/iiim planum, simplex, non dal(j videlicet vadimonio, nee fide interposita. (Lob. //. Urii.) PLEiMUS. — Fidejussor ; ripondant, cau- tion ; ol. pli'ge. {Const. Xorm.) I'li-gius per fii/evi, qui lide interposita fidejubet. (Tab. Meld i Plrgius (le prosegurmto. lidejus-^or de lite peraginda ; ol. plege de suirir sa rlnmenr. [Cone. A'l/m.) IM.i'.IAlUA. — Fidejussio ut Plkgiatio. (Cenc.) PLElDl'RA. — Idem q. PtEDurnA. (A. 1335.) PLEISSEICIUM. — Domus suburbana. do- mus sepibus undi<|ue clausa, clausum, silvula undique clausa, parcus ; mnison dc plaisance, inaisim entnurbn de haies, clos, pare, bosquet clos de k'lies ; ol. plessis, ptessii, ples!!e,cic. (I'ass.) PLEISSIAIIE. — Plectere ; entrelacer; ol. plesfer. (A. 1199.) PLEISTURa.— Ideaiq. Pleiddra. (G. C^r.) PLEITUS. — Pro Placitum. {Ch. Hisp.) PLEIUS. — Pro Plegius. [For. Big.) P].I'".MIX.\. — Ulcera et sulci in manibus et in pedibus callosis. iJ. de J.) PLENA DKHIU.M — Infundibulum ; enton- noir. iA. 1476.) PLENAfilUM. — « El pasturam porcorum suorum, s'lve plena giorum, et decimam panagii tnei. ■) {Mon. Aiigt.) PLEXALITER. — Plene, omnino ; entie- rement. (.4. S.S.) PLENARIE. — Eadem notione. {G. Chr.) PLE\.\RIS. — Integer, lotus ; entier, in- tact. (A. 1279.) PLENARIU.M. — Officium solerane defun- ctorum, idem q. plenum, Officium ; ]'i(l. Ple- Nus. (.Vmal.j — Ouilibet liber ecclesiaslicus, praesertim vero Missale et liber ille in quo E van- gelia et l-^pistolae pleniter continenlur. (Pass.) — Area, theca. (Ap. CEfel.) PLENARIUS. — Planus, integer. (A. 1340.) Plenaria synoilus, in qua cum suis dioecesa- nis metropolilanus sedet. (Ap. .\ch. .Spic.) PLEiNCllERlUM.— Tabulatum, suggestum; plancher. (A. 1380.) PLENIPOTE.NTIARIUS. — Legatus cum summa polestale, qui habet plenum posse ; plenipotentiatre. {Chr. Tur. Land.) PLKMTEK. — Plenc, oamino ; entierement. (Mab. Anal.) PLENITUDO. — Res inlegra ; tntnlite. (Optal.) — ;;opia, abundantia ; abondanre, grandc quantity. ( Mur.) Integritas ; puretS, non alteratii de socielalihus initis inter monaclios variorunj rnonaslerinrum, qnibus sibi invicem preces. cum e vita inigraverinl, pollicentur. I'tena Officia signillcant solcmne defunctoriim, hoc est, cum Vesperis Iribus Noctuniis el Laudibus : plena vigilia indicant Ireb Noilurnos. {Martyr. S. Alhtn. Audegnv.) .l.VRE. — Plicare eniendxm, multam sol- vere ; payer une amende. (A. 1339.) — I'licare vadin, pignori ponere ; metire en gage; (Le Boeuf.) PLICATA. — « Ilium alodem de Carsinolas illo oapud maiiso, cum ipsa phcata et cum ipso torculario, el cum omnibus aidificiis ( Tab. eccl. Cadurc.) . m ubi pticata idem forte est quod cratis, Plaxitium, Plksseicium. PLli'.\TOR. — Redituum seu vecligalium exactor; recevcur des tallies. (A. 1324.) PI.ICATUR.V — Involucra ; enveloppes, con- vertures. (.\. 1317.) PLI(t.\RE. — Plegium seu fidejussorem dare ; donner une caution, {k. 10:^0.) — Plages inferrr, vulnerare ; blesser, donner des coups. (A. 1373.) PLIGIUS. — Idem q. Plpgics. PLIGORIUS. — Proli.'cior, longior : « per pligorias lineas. « (Innoc. de Cas.) I'LITUM. — F. pro Placitum, Pletlm. (Ca- nut. reg. Leg.) PLIVIRE. — Fidejubere, ut Plegiake. (A. 1080.) PLIVIUM. — Vadimonium, ut Plf.giim. (Usat. Barcin.) I'LIVIUS. — Idem q. Plegius. (Thier. Vall.) PLOBEGUM. — Tributi genus, f. quod ex bobus seu terris araloriis exigebalur ; taxe sur les boeu/$ ou les terres labourables. (A p. Mur.) PLOCIUM. — Stuppa, quasi serici crassi- tudo ; eloupe. (Ilesych.) PLODA. — Lapis sepulcralis ; pierre tumn- laire. {A. SS.) -- Asser, scandula ; planche, ais. {St. Cum.) PLODIUS. — Modus agri ; certaine mesure de terre. {Cod. Hal. Dipl.) PLOGETUM. — Terra arabilis, abllal. piod, aralrum ; terre labourahle. (Mur.) PLOMBAT/E. — Ut Flumbats. {St. Ast.) PLOMELLUS. — Pro 2wmellus. (A. 1376.) PLO.\GEOi\US. — Mela, feni acervus, vel spicarum inversarum moles ; meule de foin, ou tas de i/erbes qu'on Inisse passer I'hiver dans les champs en ayant soin de les placer la tete en bas ; ol. plonyeon. (A. 1383.) PLUNICA. — Perpendicuiura ; aplomb. (A. 1417.) PLONQUATUS. — Idem ac Plumbatds. (A. 1335.) PLOPLA. — Populus, arbor; peuplier. (Ap. (Mur.) PLORATIO. — Ploralus ; pleurs, larmes. (A. SS.) PLORATOHIUM. — Sudarium linteum, quo ploratus exsterguntur ; mouchoir. [A. SS.] PLO.STELLLM. — « (Jui antea in motu suo elfigiem reprajsentaverat belluinam, in suae tamen erectionis initio pyramidis usus est ap- podiamealo , ad modum pueri plostetto 1725 PLU MEDI^, ET INFIMfi LATINITATIS. PLU 1726 innixi, et humum peno signantis mento. » (A. SS.) Vox, ut viiletur, deducla a plau- ttrum, ul recte conjectat Papebrocliius, qui vehiculum interpretatur, ctii axillaruin lenus innixi pueri prohihentur a iapsu, dum interim illiiil corporis nixu prolrudentes formare gres- suin discunt. FLOS ; UAKIUS. — Ut Plaustrarius. (Ulp.) I'LOSUS. — Pro erplosus. (Duel. Misc.) PLOTA. — Piscis genus; sorlc de poisson, plic. ( Vel. Cod.) — Pains, ut vidctur ; poleau. (A. 1326.) I'LOUDA. — « Et prtecepil ei ut nnnquam amplius sibi caput de plonda abiueret. » (yl. SS.) Itaiis, plota et piova piuviam so- nat. PLOUM. — Aratrum quod duas habet ro- tas ; charrne a deux roues. { let. 01.) PLoWBATE. — Anglo-Saxonibus, jus per- cipiendi lignum neces'iarium ad conticien- dum vel reficiendum aratrum ; droit de prendre, dam tes bois d'aulrui, k ioi.s- neces- laire pour /aire ou rejiarer itne charrue. (A. liiG.) PLOWSIIUM. — Apud Anglo-Saxones, pars aralri. (De laiuinis ferreis quibus aratrum fir- malur intelliguntur nonnulli.) PLUDERO. — Vilis et detrita vestis ; vele- ment us6 et de trespeu de valeur.A. SS.) I'LOKIUUS. — Wis; plainer. (Frid. Imp.) I'LUMAOIUM. — Pulvinar ; couasin. [TraA. Fuld.) ; lit de plume. (S. Ambr.) PLUMATIUXGULA. — Dimin. a Plumacrm. {A. SS.) PLUiVlACUS. — Forte ut I'lumacilm. (A. 8.53.) PLUMAGIUM. — Plumae a\i\im ; plumage. (Fri.l. Imp.) PI.UMAEE. — PlumaHa, pcllicia. Rlecto- ruin imperii indumenta, liumeris superin- jecta. ((ioldast.) PLU.MARE. — (Adj.) Plumarr opus ; Vid. Plum.\kium. (Alcuin.) — (Verb.) Operi plu- mnrio dare operam ; Vid. Plu.marium. ( ]'cl. Cod.) PMJMARIUM. — Pulvinus plumis sartus ; coussin rempti de plumes. (A. H2U.) — Plu- niariiim opus, quod ad raodum pluvinrum texitur et variogatur ; nuvrntje h ramage.i. [Ja- bul. Vet.) I'LU.MAIUU.S. — I'lumariorum lextor ; /a- bricnnt d'r/of/rs li romiujes. (l!'.S'.) PLU.M.MISTUM. — Plumi;* refertum, orna- tum ; orn^, pari'- de plumes. (Laur.) PLU.M.MUM. — Pro Plumbum. (A. 1341).) PLUNCATUS. — Idem q. Ploncatus. (A. laa.-i.) PLUHALES. — (,)iii plura bcneficia cccle- siajitica simul possi^kMit ; ceux qui poisi- dent rii meme temps plusicurs bhte/>ces. (.V. i:ux.) PLPRALITAS. — Pro numrrus, mullitudo. {lieg. S. Citlumb. I'LUItALlTER I.itury. (Inl.) PLIJRATICA. (.Mur.) PLUIUFICARE. — Augere, sa-pius facere ; nugmenler, accrottre, rl-piler. (Chr. .W«/- lie. ) PLURIFICATUS. — Frequcns, itcrntus ; rfptt^, rcnouveli. (Mart. .hnpl. Col.) — Pro pluri/ariam. (Mab. — Mullitudo; grand nombre. 1727 POC LEXICON POD 1728 PLUniLOQUIUM. — Absque pluriloquio, ni- hil nllra loquendo. (Sleph. cli' Infest.) I'l.UKl.MA. — Turma, mulliludo ; foule, grande gi/antile. (Fred.) I'LURIOR. — i.omparat. vocis /;/"s : « pnc- dicit ei pluriora eumdem qiiam reliqueral ha- biUirum. » (faul. Warnef. ) PLURITAS. — Mulliludo, ut Plurautas. (Fred.) IM.URIVOCUS. — Plura significans ; ^!/«- vialis, idem q. Pluviale. PLUVIANA. — Canalis, per quern cffluunt pluviales aquie ; conduit. (A. 1180.) PEUVIMENTUM. — Fidejussio, juramen- tum ; ut Plevimentum. (G. Chr.) PLUVIXA. — Idem q. Plevina. (Perard.) PLUVIXARE. — Parum pluuic ; pkuvoir peu. ( Vet. Gl.) PLUVIU.M. — Fidejussio; garantie, caution. (Slepb.) PNEUMA. — Flatus ; souffle, respiration. (Hen. Mon.) — Quod alius Jubilum dicitur, id est canlus species, quo non voces, sed vocum toni longius cantando diducuntur el protra- huntur:quod (juia cum respirationis difficnl- tate fit, sic appellalura est ; chant ecclesiastique OH une vni/rlle est soutenue par plusieurs notes. (Hug. a S. Vict ) PNEU.MATIZAHE. — Pneumas producere cantando ; I id. Pnklma. (Durand.) P'o.f(in.) — Pienitinlia prarcssionalis, pulilica ; >inilence publique. (Ap. Marl. Anecd.) — /'«?- nitentiie benedictin, viaticum, sacra Eucharis- lia quce aegris ac moriluris dalur ; le saint via- tique, I'e.i-trt'me auction. (Cone. Gerundens. Libflliis pwnitentise, (\nn (]\.ni imposita et in- dicia poenitentia. a reatu, quem ultro fatelur, absovitur ; ce/7t/ica/ d'absolulion. (Anast.) — Minislerium pwnitentia', vas aliquod sed quod- nam sit non percipiunt scriplores. (.\nasl.) PCHiNITH.NTIAMv - Liber ecclesiasticuj in quo continentur, quae ad pcenitentiam im- ponendam, et ad reconciliandum ptcnilentem speciant ; p^nitenciel, recueil de canons dits p6- nitentiaux, ou reylements faits par les anciens candles sur la forme, les termes, etc., des peni- tences puhliques. (Pass.) PUEXITKNTIALliUlUS. — Idem q. Pceniten- TiAiiius. (Ap. Mart, .[need.) PoEXITiuNTIALIS. — (Subst.) Liber eccle- siasticus, ut Pioitentiale. (Pass.) — Vir cui imposita est poenitentia ; jtrnitent. Act. .S. Wil- lelm. puer. Martyr.) — Jus instituendi/)(i?«i<(rj- tiarios vel imponendi pcenitentiam ; droit d'instituer des penifenciers ou d'tmposcr une pe- nite7ice.(\. 1183.) — Adj.) Ad pwnitentiam perlinens ; de f,enitence, relatif A la penitence. (Pass.") Liber panitentialis, canon pwnitentia- lis, liuellus pu-nitentialis.idemq. P(i:NiTKNTiAi,E. (Pass.) Littera panitenlialis, idem q. Uballtu pcenilentix; I'irf. P(i;NiTfc.>TiA. (.1. .V.V.j Fer- rum pienitentiale, ferrea vincula qui bus ab episcopis constricli poti«simum homicida; per loca sancta peregrinari jubebantur. (Ap. .Mart. Anecd.) PCEXITENTIARE. — Pcenitentiam impo- nere ; imposer, infliger une penitence. [Const. Carmel.) Pril'XlTENTlAlU. — Puinitenli:r subjici ; iHre astreint a faire penitence. (.Vp. .\lur.) PUENITEXTIARL\. — Dignitas cl officium po'nitentiarii ■,diffnite et office de penitencier ; yj\. pemtcncerie. {.\. {'iS^'i.) — Jus absulvendi pcenitentes; di-oit de donner I'absolution aux penitents. (A. 1423.) P(«XirENTlARIUS. — Vir cui imposita Chl \)CEiu\.en[isi\ penitent. { ne;7est. \'isii. OdiiTnnur. [\'i't. (ll.) — l.orus iibi Ipnnni exlenduntur desiccandi seu praqiaraiidi; techoir, lieu oit Von etend les drops ponr Ici lechiT et les preparer; ol. polie, poidie. (.V. 1424.) PUEIANDRUM. — Ctcrnelerium ; cimedere. Pass.) POI.ICIiE. — « (.'urn bladum de Arolate abi>- rahitnr, policiis per vicariuiii .\relalis lliinl, iccipiendo inde pecuniain. » (07i. Svnesc. junior ; Jeune Jumenl, Sepulcrum ; tombeau. curatores, ungebant ; Pror.) Id est ad vicarium cognoscere el judicare. POLIGINUS. —Idem q. Polksinus. (Mur.^ POLICOGUM. — Legendum videlur Polyp- TICIIUM. (I'ap.) POEICUS. — Coelestis ; du del, cdleste. (A. S.S.) POLIFORMIS. — Multiformis ; qui a plu- ■■iieur.i formes. (I)ud.j POLI.MAXDUITA. — Qui pluribus monas- leriis praeest ; c/ie/ de plusieun monatteres, [flier. Jitr. Pontif.) Poi.lMlllE. — I'olire : pnlir. (Ap. Garamp.) I'OLI.MITA. — Vld. POLYMITLS. POLINA. — Equa poidiche. {\. 1460.) PULINCTORIU.M. [A. SS. Hen.) POLIXCTORES. — Sepultur:e propriequi mortuos curabant et enseveiisseurs. (Id.) POLIxr.IOX. — Cffimeterium, ut Polyan- DRUM, pro quo mendose scribilur. POLIXUS. — Idem q. Pullanus videtur, scilicet qui de patre Francigena et matre Sy- riananatus, etc. (Mon. FMor.) Vid. Pullanus. POLIO. — Qui arma polit ; fourbisseur. (D'K) POLIS. — Urbs, aTir.; ro)...- rilte. (Elemh.) POLITA MEDIA. — Scripturae genus ; Vid. SORll'TURA. POLIiAXUS. — « Camelorum etequorum... iiumerositas... per illas //"/(Vrt/ia^ plaleas ster- corum aboniinationes propriorum passim ster- nil. " (Adamnan.) Quidam mss. habent po- litarias. (Jreizerus politas legendum censet, hoc est elegantes. .\t hoc loco polilamr platece ?iinl, ni fallor, in-bicoe platex, voce ex Gr.'^oXic ellicta. PDLITIA. — Regimen, adminislralio ; youuerniyment, adminislralion. (.1. .V.'^. lien.) — Urbanitas, morum eleganlia ; urbanile, polites- se. (Karel.) POIJ'riCI. — Ha;relici quidam sic appcliali qiios alii Arnnldi.^tus vocabantab Arnaldo Bri- xiann, (Quorum hicn sis sub liitiocentin III PP. vulgari ciepla, dainiiata veio ab eodein Ponli- lice in coiicilio Lateranensi, ab obilu Coeleslini PP. rursum invalrscere ctepit. PoLITlCUM. — Idemq. PoLYPTicQUii. (Pap.) POI,ITO<^;UM. — F. legendum Polyi'tioiium. (let. Cud.) I'OMTIIS. — Purus, sincerus ; pur. (Bern, do .Vmiir.) Pni.lL'.M. — llegislrum beneficiorum eccle- siasticorum cujiiscunque episco|>alus ; Itrre Irrrier, pimUlr. [St. errl. Tull.) — Eocuii ubi panni exlunduiilur, etc. ; ut Polia. (A. I4SM POI KIXUS. — Mensurte rrumcnlarieB upe- cies in .Morinia ; cerlaine meture de grains ; ol. polkin. (A. 1240.) POLI.A. — Pulla»lra, gallinula ; poule. (A. 1330.) POLI.ACIUS. — Pullus gallinacous : poulet. (A. UUO.) 1735 POL LEXICON POL 1756 POLLANA. — Roslrum calcei ; ut 1'olaina. (A. 1407.) POLLARDUS. — Anglia monelse adulterince species ; sorte de fausse monnaie. (A. 1301.) POLLARIS DIOITUS. - Pollex ; pouce, doiijt fie la main. (A . SS. ) POLLASTEH. — PuUus gallinaceus ni fal- lor ; poulet. (A. 13!11.) POLLASTKUM. — PriEStalio ex pollaslris, f. pullis gallin.iceis ; redeuance en volaille. (.V. 1120.) POLLATURA. — Volatile pecus ; volaille (Baiuz.) P(>LLATUS. — Pullns gallinaceus ; poulet. (A. 1303.) I'OI.LAYLIA. — Idem q. Pollatura. (A. 1333.) POLLEGETICUM. — Ul Polyptichum. [Act. episc. Cenom.) POLLBXATUS. — Pullus equinus, domiiia- tus, educalus ; poulain, jewie oheval ele.ve chez son maitre. [Polyp. Ftscam.) POLLENTISSLME. — Magnopere, valentis- sime ; grandement, tres-forteincnt. [Script, r-er. Fr.) POLLENUS. — Pullus equinus ; poulain. (Luitp.) POLLERE. — Regere, gubcrnare ; adminis- trer, conUuire, gouverner. [Script, rer. Fr.) POLLERIUS. — Pullorum seu altilium \en- d'lior ; marchand dc volaille ; ol. poulier. (A. 1356.) PULLEX. — Mensur* species ; pouce, par- lie de Valine. [St. Hob. ]II, reg. Scot.) — Si- gillum ; sccau. [Tab. S. Vict. Mas.) — Schedu- la, scripla testificatio ; certificat, bulletin. (A. 1371.)— Hastae pars ferrea , fer d'une pique. (Ap. (Efel.) POLLICERI. — Passive usurpaturin Cone. Tolet. XI. [Cone. Hisp.) POLLICIA. — Pro Politia. (Bern, de Breyd.) POLLICINUM. — Italis, f. itinerarius agger, iter; cheniin, chaussee. (Mur.) POLLICINUS. — Idem q. Polesinus. POLLICIUM. — Qufedam monialium veslis ; f. pro patlium. [Pontif. Senon.) POLLILACIUM. — Flos lactis ; la crime du hit. ( re/. Gl.) POLLUARI. — Pro pollui. (Cap. C. M.) POLLUCIO. — Adulteralio ■,alteration, adul- teration. (k. 1225.) PULLL'CTARE. — Consecrare, a pollucere, inquil (ir.-nvius, quod est diis offerre. (Isid.) POLLUKRE. — Adulterare ; nlterer, corrom-. pre. (A. 1225.) PULLUUS. — Vid. POLDLUS. POLME.NTAIIIUM. — F. commeatus vel po lius navale, navium static ; « cnnctis ilaque ad pugnam loci expo.Mtis, supervenit una ex ga- leis coinmissis viro nobili Francisco Mocenigo ad custodiam polmtnlarii depulato. » (Ap. Mur.) POLMEXTUM. — Piscis vivarii vel stagni prsestalio ; droit teigneurialsw le poUson d'un Hang. (A. 1272.) P0LOM.\R. — Filum crassius ; fit grassier ; ol. pnulnnart. (A. 1399.) POLOMARIA. — Slatio in porta ; action de se Icnir, de s/ationnrr dans un port. (.\. 1283.) POLO.MU.M. — Locus sacer ; lieu sacre. [Vet. Cod.) POLOSE. — Alte ; haul. (Isid.) POLOSUS. — lilustris ; c6lebre, illustre. (A. SS.) POLOTELLUS. — Pila lusoria ; balle a jouer. (Isid.) POLPA. — Sura ,• gras de lajambe. (A. SS.) POLPEDUM. — Infindibuli pars inferior, ut videtur ; le bai d'un entonoir. [St. Val. Ser.) POLPRA. — I.igni claborali species ; sorte dc bois lravaille.[\. Hi5.) — Pannus purpu- reus ; drop de couleur pourpre. (A. 12G2.) — Pisciculi species, purpura, murex ; le tnolusgue appelc pourpre. {A.. 13S1.) POLRA. — Terra paluslris e.xsiccala ; tna- rais dcxscche; ol. poire. (.\.. 1209.) POLItlOLUS. — Dimin. a Poliius. (A. 1323.) POMiUS. — Modus agri ; certaine mcsure de terre. (A. 1323.) POLTRONUS. — Desidiosus, segnis ; oisif, paresscu.f, desceuvre. (Barel.) P()LVER\(;IUM. — Pro Pulveragium. POLVERELLA. — Ludi genus ; sorte de jeu. [St. Cast, lied.) POLULUS. — Tenebrae noclis. (Pap.) Alius cod. habet ])oluus. POI.UTARE. — Pullulare ; pousser, croilre. [St. Plac.) POLY.\XDRUM. — Coemeterium ; cimetidre. (Pass.) — Sepulcrum ; tomheau. (Pass.) POLYCAXUILUM. — Candelabrum multis instruclum luminibus ; candilabre a plmieurs branches. (Anast.) POLYCHRONIA. — Salutatio cum genufle- xioiie ex Byzantinorum more, qui in acclama- tionibus publicis imperatoribus aut palriarchis, no),),i et UoAuxpoviov acclamabant. POLYCITUS. — Pro Polyptychus. (Ap. Raynald.) POLYFORMIS. — Pro multiformis. POLYIUSTOR. — « Quidam liber quern So- linus composuil ex multis historiis ct compila- tionibus : Poli/histor, dictusest quasi pluralitas bistoriarum ; » Polykistor, titre d'un ouvrnge de So tin. POLYLOQUUS. — Mulliloquus ; bavard, ba- billard. (Pap.) POLYMITARE. — « Nimia est tamen si au- sim dicere varielas veslis ecclesiaj, qua scri- bitur induere si utroque quos dicimus suo quidem colore in earn dignatur intexere, aut de foris, ut interdum solet, polymilare. » [VAa- koard.) POLYMITARIUS. — Artifex vestimentorum qui cum acu vel manu pingit ; brodeur. (W. Brit.) — Artifex vestium holosericarum ; /ai- seur de vptements de soie. (Pap.) POLYMITICE. — Arte multa ; avec beaucoup d'art. {A. SS.) 1737 POM MEDI« BT INFIMyE I-ATINITATIS POLYMITUS. — Pnlijmila vestis, multis variisque coloris lilis el liciis contexlaet varie- gala ; vrlement dont le tixsu est dc plusieurs cuu- lews. (Jul. Pol.) FOLYPllEMARIi. — Uno oculo orbare ; priucr d'un ail, rendre borijuc. (Gerv. Tilb.j POLYPTYCHUM. — Lliici- commenlarius In quem redigebantur seu regerebantur acta ptiblica alque adeo cioineslica qujevis ; maxiine vero ila dicti : 1' libri coiisuales in quibus descripti quolquot censuales ac Iri- bularii erant, ipsaquo .■^okili ratio exaraba- tiir ; 2° libri commenlarii privati in quos vei eciilesiarum vel privatorum bona regereban- tur, in quibus chart;i' ipsa; donationum, eniptio- niim el similes describebantiir ; pnli/ptigues : 1* rental res des actes publics ct parliculiers ; 2° rules des cciisitairei, contenant, outre le nom lies conlribuables, le chif/re den imposi- tions lie chncun d'eux ; 3° I'tals des redevances dill's a des eijUses ou a dc simples partieuUers, ai'ec indication lextuellc ou en altrege des actes de donation ct autres litres, pouilles. (Pass.) POLYPUS. — Tuber ; grosseur, polype. {A SS.) PiJLYIUS. — Tunica interior, I'orte eadem ac I'ODKHis. fTorrig.) PO.M.U:iUM. — Pomaceum ; cidre.[X. 1100.) P0.M.\UERIA. — Pro PoiNANDhRiA. i'O.MACllJ.M. — Pomaceum; cidre. {X. 1236.) 1'0.M.V111':DUS. — idem quod Pomaris. (A. 11),-,!).) I'(JMARIS. — Pro PoMARlUM. (A. 953.) P(J.MAR1L'M. — Ager pomis ccnsitus ; jar- din /niilier, verger, pommeraie.{ioan. de Jan.) P(»M\ltl(TS. — Malus arbor; pornmier. (Cap. (J. .)/.) POMAT.V. — Polio ex pomis confecla ; cidre. {Com. lini/on.) P. Mur.) Pi>.MI;K.\\(."I.\. — Conlracle pro pnrna au- ranlia, malum aureum ; oramje. (Bern, de Breyd.) PO.MERANKUM. — Paradisus, ul videlur ; verger. [Mon. Angl.) PoMK[iA\> (.lo.'tn liicl.). Id p^^t patii tiailiiilus per urbeni. Pl).\lPUl.K.N'nJ.>>. — Pompa pliMius pompo- sus ; pompeiix, orgueilleiij:. (L'gul.) POMPGSITAS. — Pompa, superbia ; pompe, faste, im;h7.\ orgueit. {\'vi. HI.) p(»\IPOSUS. — .\ltu8, maKniflru*; pnmpeux, mni/iiifi'/ue. (Ugul.) — C.npiosus, uner ; co- piriu , abnndnnl. (f'.o'l. Aur.) POMITS. — Dux itineri.H ; guide. (Laur.) — Forlt' pomarium, nger pomis consilus ; rirger. {C/iartiil. S. Vand.) PdMUI.A. — l)iminut.a;)0)Ni<»i, nux pinea ; ;.<)/ /• (/.' pin. (.\. 13()3.) pi iMI'.M. — Arboris cujus vis fruclus ; fruil. I A. 1060.) — (ilobulus ; bmile, jtomme. (A. Ut POMPAKK. et ludibrium InrjiiliT de- ill I'oletana deduxit, el di-ln-re es.-e super- ad ludibrii pom- 1739 PON LEXICON PON 1740 1294.) — III quo amphora obturalur ; couver- cle. (A. 1380.) PUN.\I)I':KI.^. — Idem q. Poi.nancehia. PuN.VIiUL's. — Pro penardus, qui, quasi genex et velulus, ob nimiara craRsiludiiiem, vix se moverc polesl : » Vidcbis unum gros- sura ponardurn in una camera natlata, » etc. (S. XV.) PONCELLUS. — Ponliculus ; petit /jont, ponceau; o[. ponce I. (A. 1^50.) — Columna ; pilier.iA- 1394.) PONCHA. — Promontorium, lingua terroe ; pointe de lerre. (.\. 1301.) PONCHIA. — Mensurffi genus ; sachce, con- tenu d'un sac, d'unepoche; ol. ponchee, ponchice. (Ch. Occit.) POND.^(;IUM. — Snbsidii seu Iributi spe- sies ex qiialibel librata mercium tam evecla- rum quam invectarum regi concessi (est au- tem Ubrata valor unius libroe quam alias pondum vocant, unde pondagium) ; droit sur les marcliandises qui se rendcnt a la livre. {Ch. Angl.) PONDEllA. — iTo pondus. (A. 1450.) PONDER..\GIUM. — Actio vel jus ponde- randi mcrces suas ; pesage. (A. 1319.) P0ND1:RAHE — Unerare ; e/iar^er. (Mur.) POXDKIIATIO. — Monetae ad trutinam examen, unde ponderator qui ita ponderat ; verification du poids des monnaies. [Script, rer. Fr.) PONDEUATOR. — Vid. Ponderatiu. PONDEllATUH.V. — « Poadus, pensatio, pensum. » ( Vet. Gl.) PU.XDERIA. — RegniseuproviQciae limites ; homes, limites dun pays. (A. 1336.) PONDKRIS. — Vid. Sponda. PONDERITAS. — Gravitas ; pesanteur. (Non.) PON'DEaoSITAS. — Hernia; hernie. {Lex Wis.) — ^Ta.\iia^?,; pesanteur. [Act. abb. 6'. Germ. Autis.) — Tardilas ; lenteur. Regui. Soror. Font.) PONDEHOSUS. — Qui hernia laborat ; qui souf/re d'une hernie. {Lex Long.) — Factum ponderosum, permagnum negotium, res msgni ponderis et momenti ; affaire d'une 'jrande im- portance. (.\. 1394.) POXDEllUM. — Morbi species, f. dysen- teria aul hernia. {A. SS.) PONDICITAS. — Idem q. Punticitas. PONDO. — (xenus ponderis, libra (fere sem- per in veteribus labulis de argenti libra di- cilur, ul libra, de libra aurea.j PUNDUS. — Libra; livre-poids : « Multa enim auri et argenti... pondera sunt reperta. » (Greg. Tiir.) — Statera seu bilanx piiblica qua debenl uti qui merces luiijeiil ponderandas, atquc oliam id quod pro hujusmodi pondere exsolvilur ; poids public et droit d acquitter pour le pesage a ce poids. (A. 1:244.) — Onus; charrje, fardeau. (A. 1:28^.) — Kes quaevis in fasces tollecta vcl in dolia si liquida est infusa. (Charlul. Latin.) — Pondus genitalium, hernia. (S. August.) — Alia nolione : « De his qui ad ecclesias confugiunt : ct dum sunt in ecclusia, custodiunlur per armatos infra coemelerium, et qaandoque infra ecclesiam ita arete, quod non possunt exire locum sacrum causa su- perflui ponderis deponeiidi nee permittitur eis necessaria victus ministrari. » (A. 131G.) POXKNS. — Occidens ; le couchant ; ol. poncnl. (.\p. Mur.) PON Kill'". — Induere ; mettre un habit. [Pnneg. Bcr. .Utg.) — Instiluere, seu, ut vult Eccardus, ligare ; etablir ou Her. {Lex. Sal.) — In Jus vocare, citare ; citer en justice, assi- gncr. {Charlul. S. Vand.) — Dare, concedere ; donner, accor.ter, (Pass.) — l<]xpeudere ; payer, solder, dipenser. (A. 1218.) — Poners se, collocare ; mettre, placer. (Lud.) Punere super auimam alicujus, illius fidei et arbilrio commiltere ; confler une chose ci la bonne Joi, (I la conscience df qwlqu'un. {(1. <'h.) Poncre in cam, periculo exponere ; mettre au hasard. (A. 111)4.) Ponere cor in aliquem, ilium amare ; mettre son affection sur quelquun. (Ro- land.) Ponere in facto, propunere ; mettre en f'ait,auancer. [A.. 1481.) Ponere se in /ugam ; prendre la fuite. (Mur.) Ponere in respectum, dilTerre, tempus prorogare ; retarder, gagner (lu temps. Rym.) POXEHIA. — AnnonaritE mcnsur® species apud Vascones, quartoria minor, cujus vide- tur quadrans ; snrte de mesure de grains. (A. 1381.) PONGA. — Mensura, puncto, ut videtur, notata ut legitima habeatur. [.St. Avel.) POX(tlATUS. — Pongis seu punctis signa- tus. [St. Cum.) PONGTUS. — Pro punctus. {Necrol. eccl. Med.) POXIIADER.VNIA. — Idem q. Poneria. (A. 1316.) PONHADEIilA. —Idem q. Poinanderia. PONHALE. — Pugio, sica ; poignard. (A. 1399.) PUiMIETl. — « Amictus, alba, cingulum, roatiipulus, stola, casula seu planeta, ponheti, coUarilus. » [Ritual, eccl. Vivar. a. 1360.) Vi- detur esse pugni ornamentum in quibusdam ecclesiis etiamnum in usu. PONIBLIS. — Ponihilis moneta, quae in usu est seu in usu poni potest ; tnonnaie cou- rante on qui pent etre mise en circulation. (A. 1406.) PUXOTERIUM. — Laboratorium, officina in qua laboratur ; atelier, laboratoire. { Vet. PONS. — Pons latinus, navalis, ex navi- giis quae lalense vel lautomiie dicebantur com- pactus ; pont de bateau-v. (Elmh.) Pons levator, levatorius qui Plinio versatilis dicitur ; pont- Icvis. ,'Mur.) — Certa mercium quantitas in fasces collecta, ut Pondus. (A. 1248.) POXTA. — Angulus, acumen, cuspis ; pointe. (.\p. Lud.) POXTAGIUM. —Idem q. Pontaticum. [Mon. Angl.) POXTAICUM. — Ead. notione. (S. i.x.) PO.XTAIOLUS. — Trabs parva, Ital. pon- taiolo. {A. S.S.) PONTALE. — Italis, res quaevis in pon- tam seu accumen desinens ; tout ce qui se n\i PON MEDIAE RT INFIM^ LATINITATIS. Ulem f(nocl PON 1742 — Iilem q. Pontaiiclm. — Eadem. nulioiie. [G. — Idem q. Pontonarius. termine on pointe. (A. <293.) — PONTATICUM. (A. 1478.) PONTANARIUS. —Qui pontibus es.sU-aen- dis vel reparandis praeest ; cclii/";iano exsolvilur ; pi-agr, droit que I' on paijii pour le passage d'un cours d'eau: ol. pontonaqe. I Pass.) I'ONTtl.NAlU AIL'S. — Pnntonani seu jmn- tntici exacliiris ofliciuin ; charge de rrrrvcur du droit lie pt'dgr. (A. 1382.) PONTOXARIUS. — Xaula qui per ponto- nes transveliil ilineranles ; balelitr qui passe let voqaqrurs dim bnrd de lii'Wrc li tautie.i.K.. 1142.) I'oXTdXES. — (ienus (iailioaruin navium, quorum priL-»erliin usus ad Irajectns lliimi- nuni ; bnlr.iux. lines. (Puss. I I'oSTl XAlllUS. — Idem <]. PoNTi'NARlUS. (V. 1208.1 I'oXTl'RA. — I'unetus, punclio ; pigAre, point, t-lanrtmenl i.-l. .S'.V ) PONTHS. — Capulura ensis ; poignee, gartU d'liiie epiic ; ol. pout. (.V. 1423.1 — Pons ; /on/. [fab. Mill. Monast.) l'(lN/(iNAIlE. — Terebello seu sralpello distmguere, a Lat. pungere ; ptquer. (A. 1338.; 1743 POP LEXICON POR 17U POOTELLUS. — Pila, columna ; poteau, pi- tier. (tie(j. S. Just, m Cam. Comp. Paris.) PUPA. — Pro ptippis. (A. 1:2S8.) — Plac^n- lae gtnus, ul Popai'a. (let. (?/.) PUPADA. — Placentje species, nolionis vero incertffi ; pricslalionis eliam genus. [Ch. Arvern.) POPALUM. — Poculum : coupe. (Laur.) PuPAlUv — Crescere; croitre. (Pap.) PUPATA. — LI 1>0P.\UA. POPAX. — limnolalor, pupa; ric.imaire, sa- crificateur. { let. Cod.) POPKA. — Pupa, pupai icon ; poupee. ( I'd. Cod.) POPERA. — Cannabis vel linis fasciculus ; liotte de lin ou de chanvre ; ol. poupee. (A. 1333.) POPES. — Puppis ; poupe. (S. xiii.) PuPlLLER. — F. populus, arbor ; peuplier. {Ch. Any I.) POPINA. — Jus popinse, earn instiluendi et teneiidi, sou praestalio ex popiuis ; uroil (fouurir im cabaret, ou taxe sur les cabarets. (A. 1361.) — Pupa ; poupee ; ol. popine. (k. 1244.) POPIXARIUS. — Qui popinx prteest ; caba- ret ier. (Firm.) POPIXIO. — Eadem notione. ( \'et. Cod.) PUPLEXIA. — Apoplexia ; apoplexie.[A.SS.) POPLICANI. — Idem q. Popli.icani. POPLICUS. — Pvopublicus. (A. (Wo.) POPURTAHE. — Dicilur de agro cujus lermini seu limiles circumpscripti sunt. (A. 12S0.) PUPPESI. — « Funes quibus ex latere pop- pis suslinelur. » ( Vet. Gl.) POPRABESCO. — Inter juslitiaros, judices vel ministros, recensetur, in .\nnalib. Pree- nioustr. PCJPRALCO. — Bohemis, jusliliarius, ju- dex, prorex ; Justicier, Juf/e. (Lud.) POPRAUCONATUS. — Dignitas, olticium poprauconis ; Vid. Puprauco. (Lud.) POPULA. — Junior puella et dissolulior ; Jeune fille de conduUe legere. {St. eccL Meld.) POPL'LANUS. — iDCola ; habitant. {Bibl. Pist.) POPULARE. — Habitare ; hahiter, peupler. [Ch. Hisp.) — Populare agriculturam, agrum colere, arare, &erere ; cultiver, traoailler la lerre. (A. 12:24.) POPULARIS. — ^SubsL) Terra culla, ul Po- PUL.\TLS. (A. 1201.) Populares, uibana niulti- tudo, populus, plebs, cui opponuiilur m/V^Va- rci. ((.oiL Th.) — (.Vdj.) « Non est a;quum ut hoc pignus in loco viliori teneamus, sed surge et illud accipe, et defer ad Taurinensem eccle- siam, qua; plus popui:riit habetur (Greg. Tur. ; » id est in quam populi frequentius confluunt, vel quce majori populi multitudine repletur. POPULARITAS. — Mullitudo, tuiba ; tnnl- titude, Joule. Sid.) — Populatio, vastalio ; devastation, pillage, ravaqe. (.4. SS.) POFULARILS. — Popularis, vulgaris ; po- pulaire, vulgairc. {A. SS. Ben.) POPULAKUS. — Populus, plebs, incolae ; lepeuple, les habitants. (A. 1387.) POPULASSUS. — Dicitur de loco ubi fre- quens est populus ; pcupli (.\. 1372.) POPULATIO. — Populi coetus ; grand nom- bre de personnes : ei convenerat, » etc. (A. SS.) — Villa, parochia ; paroisse, bourg. (A. 1266.) — Urbis regio ; quarlier d'unc ville. {\. \3'26.) POPULATURES. — Incolae ; les habitants. {Ch. Hisp.) POPULATl'RA. — Villa, praedium rusli- cum ; maison de campagne, mitairie. {Ch. His p.) POPULATL'S. — (Subst.) Terra culla, agar cultus, cui opponitur erenics ; ten-e cultivee. (Ch. Navnr.) — Habitator, incola ; habitant. (A. 1422.) — (Adj.) InstructuB, munitus ; yam», muni. (.V. 1376.) POPULICANl. — Hffiretici Manichaeorum seclarii qui Graecis HujX'.xiavj'! Lalinis scripto- ribus Pauliciani, sic appellati a Paulo Sarao- saleno hicresis auclore, sive a Paulo et Joanne, ut observatum a Cangio ad Alexiadem. POPULICUS. — Popularis ; du peuplc, qui cuncerne Ic peuple. {A. SS.) FUPULOSITAS. — Copia, frequentia, mul- litudo ; foule, grand nombre, multitude. (Fulg.) POPULOSUS. — Numerosus abundans ; en grand nombre, abondant. (Cone. Hisp.) — Dicitur de loco ubi frequens populus habitat ; bien peuple, populeux. (Urban. V. PP.) — Lo- cus populis consitus, ut videtur. (Mur.) POPIjLUS. — Turba, conferta hominum mullitudo ; joule, multitude. (Cod. Th.) ■ — Mi- nulus populus, pofjulus vulgaris, vulgus, plebecula ; le menu peuple. (A. SS.) Populus niandatorum, id est mullitudo, apuil S. Her- iiardum (banc lecliunem resliluit .MaLiilonius ex consensu cod. mss. pro cumvlo, uli prius legcbatur.) — Parochia, urbis regio ; paroisse, quartier d'une ville. (A. 1238.) POQUIXUS. — Mensurae frumentariae spe- cies in Morinis ; certaine mesurepour Its grains ; ol. poquin. (A. 1360.) POQUITUS. — Equus parvus el debilis ; petit cheval, bardot; ol. poquet. (A. 1332.) PORC.\. — Terra culla ; terre cultivee, champ en culture : « Porca de cannapina. « (A. 1103.) PORCADA. — I'ortulaca ; pourpier. {Vet. Cod.) POROAGIUM. — Tributum exporcis, rede- vancesur les pores ; ol. porcaing. {Tab. S. Trin. Cad.) PORCAIRATA. — Porcorum grex ; trou- peau de pores. (A. 1262.) PORCAMIS. — .Mensura agraria ; certaine mesure agraire. ( Vet. Cod.) PORCARANUS. — Porcinus ; de pore. (Lud.) PORCARIA. — Stabulum porcorum ; elable a. pores. (A. 1303.) — Porca, sus femina ; truie. (A. 1032.) PORCARITIA. — Ut PuRCaria. (C. M.) POKCARITIUS. — Ad porcos spectans ; 1745 POB MEDLS BT INFlMiE LATINITAT18. POR 1746 (le pore. « Porcaritia domus, » stabuluni por- corum ; stable a pore. [Lex. Alani.) I'OllCARIUS — Porcorum custos ; porcher {Lex. Alntn.) Porcaril terra, qua; porcarin ud pascendos porcos assignalur ; terrain assigni a un porcher pour y faire pa'ttre son trovpenn. (Mad.) Porcarium servitium, quo quis porcos doiniiii sui pascentes servare lenetur ; obliga- tion dit vastal de garder les pores du seigneur pendant qu'ils paissent. {Chartul. S. Vanl.] I'ORCASTEK. — Porcus junior ; poi^rceOM. (Alhelin.) PUlK.'ATOH. — Idem qui Porcarius. {Cone. Hisp.) POIUIATURA. — Porcorum grex, vel tribu- tum ex porcis ; troupeau de pores ou droit sei- gneiirinl sur les porrs. (A. 1070.) I'( )|{CKLI.AUi'll(ii\IA. — Septum ox virgulis in quo porei de node tempore glandatinnis soletit in- cludi ut ab incursibus luporum lull siul ; <■•;- pdce de pure a pores. (Kenn.) POllClCUl.US. — Porcellus, junior porcos ; pourceau. (Sleph.) PURCILATIO. — Idem forte quod Frkscin- G^GiUM vel porcorum consuetudo. (Tub. Clu- niae.) PORClLlv — Porcorum staluilnm : tinbte n pores. [St. ]'erc.) PORCILIS. — Porcinus, ad porcos spectans ; de pore. [Lex. Bavar.) PORCILLUS. — Slerquilinium, locus ubi fimus porcorum congeritor ; fosse ii fumier de pore. (A. 1344.) PORCILUS. — Portions minor ; petite gale- rie. (.•. (A. 806.) PORQUATA. — Porcorum grex ; Iroupeau de pourcenux. (.\. 1.S43.) POROUtlRATA. - Eadem notione. (A. 1283.) ^ POROUERIUS. — Porcorum custos ; por- cher ; o\. pur qui. (k. 144:?.) POIIQUETUS. — Porcellus ; pourceau ; ol. porchet. (Ch. Prov'mc.) PORRATA. — Ul FOHHECTA. {Cone. Solemn.) PORRECTA. — .Iiiscubira ex porris confec- tum ; porrie. (A. SS.) PORRECTURA. — .Altiludo ; hauteur. (Lud.) PURiiECTUS. - Porrus, legumiuis spe- cies vel polius Icgumen .|uodlibct ; porreau ou ligiime qiirlconqur. (A. 1236.) PORUEI..\(ilU.M. — F. pro PoncBU agiu.m. (A. 1170.) PORREST.ARIUM. — Dominium, pro Po- ThSlATlVliH. (A. 942.) P0R1U:TAM. — Ciillcberli I'orrebMii cpis- copi Piclavdibis seclalores ; partisans de Gil- hert de la Puree. (Bar.) PORIMTUS. — Porritus porrus, pornis mi- non<;, ut vi'lrlur, Fpecici. ((//. Ileizt.) I'OHRI'M. — Clavffi species ; ctprce de tnas- sue ; ol. porre. ( Vet. Gl.) PURKUS. — Verruca ; rerrue; ol. porreav. [A. SS.) PoRSANUS. — Pro Porcianos. (A. 1375.) P(M1SEAMImNTUM. — Facullas pascendi pecudcs in alterius, quocum /icrcursus erat, pascuio ; ]'id. Peucuhsus. [Charlul. Feud, episr. Aur.) PORTA. — Tcloneum quod ad portam exigitur ; droit d' entree. (A. 1194.) (Oui ab hac exaclione immunrs erant, lihertatem in /wr/rt A'T/^prpdi^ebanhir.) (A. 1204.) — Munus ipsum purt;irii mona?lici, seu quod ad olficium peilliiet ; office de portier dun monastcre, ou ce qui est relatif a cet office. (Adalard.j — Tribus vel urbis regio, aj.ud lUios ; quartier dune ville. (bigon.) — Aula regij, apiid Oritn laics ; le jialais du prince, la cour. (Pass.) — Domus lio.-;[iitum in monasleriis, quod ad portam es=et exstrucia ; bfnimcnt offecte, dans h't moiinsleres, an loqement des etron- ger$. 'k. H8tt.) -■ Locus ubi, in monasterii.s, pauperibns eleemosyna; dislribuebantur. et redilus ejusnjodi eleemosynis assigiialus ; Iten, dans les monasteres, on .is une ahhaije. (Pas.i.) Portarins paupenim in monn>lerii% porta? scilicet ad quara pulsabant pauperes eleemosynam peton- teg. {J'a/>. ('oncli. Abbat.) Portarius, porlntii exactor ; receveur dn dioii d'entrie. (A. 1322.) — (Adject.) Proximus porta? ; raisin de la porte. (A. SS.) — Porlaria domus, aedicula portarii monastici ; logo du portier d'un con- vent, (l.aur. Leod.) PUll'lWTA. — Qualitas, conditio ; orlnba\iiT ; corree des Irans/iorts, dcs commis- sions ft des messages. (Irm.) Quantum quis fe.'re potest ; charge, pnrtee. (.\p. Mur.) PORTELLA. — Portula, minor porla ; p'-iile portr.iX. 1347.^ — Pro SroitiKiLA, liscella. (A. 1350.) — IliiTi'thi'cn incpia circumferri posuint lipsana sanctnrum. (.1. .V.V.) I'OR TELI-l'S. — Porlus minor ubi navr.s oneraiitnr et exonerantur ; petit port. (A. DHO.) — Minor porta ; petite pnrte. {//ist. episc. Au- tis,) — .Minor porlicus : ;>e/i7f galerie. (Mur.) PORTEMIA. — Navicnia Syriaci generis lata et dive carina a portnndo vorala. (Isid.) poll TEN ARIUS. — Idem q. I'tuiTANARii's. poliTENA TK-U.M. —Idem q. Pohtuuticom. (A. 1100.) I'liK TENUICULUM. —Felix omen; hcureuz prl-sai/e. (I.anib. Anl.) PORTENNA. — Idem q. Portkhia. (Nic. Spic.) PORTENSIS. — Portilor, jauitor ; portier, nniricrgr. Ugut. I PdRTI'.NTARE. — Porlendere ; aroir pour sui''', iimrner. (,|. .V5.) PnHTENTlO. — Porlentiim, prodigium ; prl>snt}e, prono.itic, prndige. {(il. linrlh.) pnitTERII'S. — Furni minister qui panrra ad turiium ex ofiicio defert ; fournirr. iSt. Arel.) 1751 POR LEXICON petite POR 1752 Ut /jorticuft, vox Italica. POIITEROLA. — Pqrlula, oslioUim porle. (Ap. Mur.) PollldHEVIUS. — Idem q. Portihevb. PORTI. — \>n> porlari. {A. SS.) PORl'lAXUS. — M Nee jam portiana, hoc est Hxtrainurana basilica pi'lnbntiir, » I'lc. (S. Ambr.) Perperain Macri in liierolex, banc basilicam sic diclam voiiint quod extra civita- tis porlam exstrucla oral, nam a Pnttiann ejus fundalore nomen liabuit. PURTIGALli (Mur.) POKTICANI. — (( Illam veio pravam /'or- ticanorum consuiiludincm, quai hacLenus ibi fuit, removendam censemus : ut Portica- noriim habitalorum sine hajredibus morienlium bona Contra moricntium delibcmlioni'm mi- nime pervadanlur : ita tamen ut Purticani in Romanif ]-;cciesiaj at nostra nostrornmque successorum obedicntia et lidelilale perma- neant. » (Cone. Later, an. 1 122.) (Juinam sint Porlicani in hoc canune meniorati, ddiiiire baud facile est. Alii Porlueiises hie indi;,'ilalos voluiit, qui a Porlu Romano, ubi haliitabanl, nomi'n habniTunt. Hi a pra?feclo urbis, sub cujus jurisdiclione erant, varie vexabanlur, maximi! tunc temporis, quod prajfeclus Ca- lixto infensus esset ; unde eo canone ipsis consultum est. Sed ii Portiipnses, non Por- licani, constan(pr appellantur ; hinc nonnulli per Porlicanos inteiiigunl peregrinos qui I'.o- mam pia; peregriiiationis ergo ad SS. Aposloios pergebant, a porticibus, ubi recipiebantur, Porticani dicti, vel Peiticaui, a pertica vialo- ria quam gestare solebant. POIlTIC.\TI(). — Porticuum sinictura in circuilu monurnentorum ffidilicala ; colon- nade, /jcristyle. (Dig.) PDilTlClA. — Vro pos/icia ; Vid. i'osTiciuM. PORTICO. — Porticus ; portioue, rjaleric. {A. SS.) PORTICULA. — Portula ; petite parte. [A. SS.) PORTICULUS. — Malleus in manu porlatus quo signum dihir rrmigantibus ; niarlnnu donl se strvait In elf/ de la ehionrim- pour corn- muniquer ses intentions aux rnmeurs. (Pap.) — Minos porlicus seu aediciiia quw tnmulis ac. sepulcris inortuorum suprrstriiebatur ; Vid. Selave et Po.NTicuLUs. (Lex. Sal.) PORTICUS. — Locus in monasteriis ubi excipiebantur advcna; ; la partie dun monas- tere, qui serunit a reeevoir k-s etrangers. (S. Staph.) — Adilus, porta ; e;Ure'e, poile. (A. 1242.) — Umbraculnm ligneum projeclum quod fenestra? vel olficinfe appen<)itnr ; ad- vent. (Com. Perp.) — Quidquid claudando utile est ; tout ce qui pent .'ervir a termer (St Taur.) ' ^ ■ PORTIFORIUM. - Idem q. Hukvi.vhic.m. li- ber ecclesiasticus ; breviairc. (Ingulf ) PORTIGHELLUS. - Atriolum ; porche. (St. Mut.) PORTINaRIUS. —Idem q. Portanarius PORTIXGHEKIUS. — Apparitor ; .■iergent, huissier. (Ch, Hisp.) POKTIU. — Pondus quoddam sex uncias babens ; poid$ de six onees. (Pap.) — Soi'ietas; reunion, socield. (Ach. Spic.) — I'ensio annua ; revrnii annuel, payement annuel. (Cone, //i.yi.) — I'oriin co'ionien, pensitatio annua canoniro assignala ; rerenu annuel assi(jne h un chanoine. (St. h'crl. Vulent.) — Pnrtio coni/n/a. debita, suKiciiMis purs redilus beneficii vicario perpe- liio as.-ijgnala ; portion cune/rue, part su//isiinte du revenu dun benefice ccrlesiaalique ailnbu&e a celui qui le dessert reellement . [Portia nndc dicilur in nonnullis instrumenlis.) PUIlTiUXALIS. — Dicitnr de eo quod al- Icrius ji.us est ; partiel. (Terl.) PURTI0\.\R1';. — Portionem seu pensionem annuam assignare ; assignor unc pcnvon an- nuelle. (A. 1374.) PURTIONARIUS. — (Subst.) (ulonus partia- rius qui ad medielatem frucluum priediiim colil ; colon partiaire. (Pass.) — Bcncliciatus in ecclei^ia cathedrali qui dimidiam tantum pradiendnm percipit ; lifneftciatre ecclesiastique qui na que la nioitiedes revenus de son bdnifice. (Inn. Ill PP.) — Qui nauliim exigit [Const. Sic.) ; sed legend, f. Portunarius. — (Adj.) Dic'iiur de eo. cujus porlio tantum possidetur. (A. i;W8.) PORTIONATOR. — Qui alicujus praedii seu feudi cum alio porlionam habet ; coproprii - taire, co/jurlai/eant A. 1322.) PoRTlU.NTsTA. — Conviclor ; pensionnaire. (A. lil)l».) I'OUTIPIIORIUM. — Idem q. PoRTiFap.lUM. PURTlRKVl'J. — Urbis sive porlus pr.Tposi- tus : sic uutem olim dictus est urbis Londi- nensis pr;eposi;us ; quem hodie Majorcm. vocanl. PORTIRIUM. — Pro Potebium. (.1. SS.) PORTISSONUM. — Idem q. Portaticum. (A. i;)23.) PORTITOR. — ianWov; par tier (Lex Lonrj.) — Xuntius, labellarius ; cnurrier, messa/jer. {Cod. Th.) — .Minister furnarius qui paucm coquendiim ad furnum deferre lonetur ; faur- nier. [.K. 1229.) — Gerulus, bajulus ;9or/e/a?'.r, fort. {Lcj-. God.) POIiTITORlUM. — Locus ubi vectigal exigit publicnniis, porlitor; bureau on se fait le paye- meni d'une ta re d'un droit. ( Vet Gl.) — Lectica; litierc. chaisp (I parteurs. (Vet. Cod.) I'ORITTURX. — Capacilas ; tonnage, pnrtee d'un i)'')ss''au. f.\. 1416.) PORTIUXCULA. — Diminut. a portio, par- ticula ; partienle. (Oros.) PORTAlO'l'A. — Anglo Saxonihus, curia porlus vel portui indicia qua res ad porlura spectante.s agitantur, a Saxon, porle, [lortus, et gemote, conventus. PORTOLADI. — Remiges ; rameurs. (Sanut.) POR'LvMlA. — Idem q. Poiiti-,mia, PORTONAGIUM. — Idem q. Pohtulaticum. (A. 1222.) PORTONARIUS. — Xauta, qui itinerantas ad ulteriorem fluminis ripam navigio trans- 1753 P08 MKDI.B ET INFIM^ LATINITATI8. P08 175* vehil ; hatelier qui passe les voyageurs d'un bord a iin autre. (Mart. Anecd.) PORTONATICUM. — Idem q. Portulati- CUM. (A. 952.) I'URTUR.\. — Navls qiife ad Irajeclus flu- tniniitn ponlis vicem pnebel ; bar. {\. 771.) I'DRTOIIIU.M. — Ouoedam piffi.tatio, quae datiir |ir(i navium applicalione seu stalione el mercatioiif! quacunque facta in porlu ; Vtd. POHTULATICUM {Vel. (rl.) ROIITR.VCTUS. — Pictus, delinoalus ; peittl, (lessim; o\. pour trail. ^A. 1444.) POKTUAGIUM. — Idera q. Poutuhticum. (A. 122-2.) PUltTUALlS. — Faucus, clauslra raunliuin; gorycs, defildx, ports. (11. Corius.) POllTUKNSlS. — Eadom nolionc. (Corf. Th.) PORTUGALKNSIS. — Lusitanus ; Porlu- yais. (Inn. III. PP.) PURTULANIA. — Officium, dignitas por- tulani ; Md. Portulanus. (.1. A'.S'.) PORTULANUS. — Qui poitubus maris, vel lluminum, eoque nomine iiavibus qua; in &ta- tione sunt, praeest ; commandant de port. (A. 1285.) — Famulus intimi grsdus inter minis- tros coquina; ; bas rmployi dcs cuisines. (Leg. Pol.) — Tributorum exactor ; receveur d'im- pnts. (Lull.) POlllUI.ATICIJM. — Tributum quod prajs- talur pro navibus in portubus consislentibus ; droit que pnijent ^rs- navires pour Icur stalionne- vient '(ana If s ports, droit d'ancrage. (A. 12lil.) PORTUXARIUS. — Idem q. Poi(TAN.a.bius. {Li.r Long.) POUTURA. — Idem quod Portoba. (S. ix.) PORTUS. — Fauces, claustra monlium, pverlos ilii^panis, quibus prnprie dicuntur claustra Pyrena;orum monlium ; cols, gorges, nor/i. (Pass.) — Navigiiim ad tiansvehendum itinorantes ; bateau qui fait le service d'un hac. fiMeicli.) — Porta; parte. (Lob. //. Brit. — Keditus, prffidiorum comraoda; rapports reve- nus. (.1. iS'.V.) — Agendi ratio; condnite ma- niere d'agir. (A. 1302.) — Auctoritas, pondus ; autorite, influence, poids. (\. 141G.) — Vec- tura ; iwrl. frais do transport. (St. Av.) — Por- loriiim, tributum quod ad [tortas civitaliim vel in [Hirlubiis sfii pro apjiulsu ad purtum ('xsol- vilur ; droit d'enlrec que payent les mnrchnudises a la porte drs villes, on a leur di'bnrquewent dans les ports ; ou droll erigi (/?»■ navires qui stationncnt dans un port. (S. XI.) — Jus caduci in bencliciis ecclesiasticis, idem q. DEPoirrus. (A. 13.S3.) — Partus litternrutn. niprce? pio allatislilteris; port de letlres. (A. 1482.) P(>llTi;siA('U.\I. — Tributum quod ex nun- dinis percipilur ; droit qui sc pnHeve sur les foi- res et mar c lies . (.\. 1114.) PORF.M. — Silva; tow /ore/. (Alexand. Ill PP.) PORZVAAJ S. — Pro pnrcellus. (St. Plac.) POSARK. — Ponderure ; p^ser ; ol. poiser. (A l.tll.) I'OSAI'tllxiUS. — Fustis posntorius, cui qiiis innitilur ; bcquille, canne, baton. (IV/. rorm.) PUSCA. — Vinum acidum aquae mistum ; piquelle. ( Vet. Cod.) POSiJEltli. — Puscere rcum, aliquem in jus vocare ; citer quelquun en justice, I'nssigner. {Cod. Th. POSKGlA. — Idpm q. PoGEsiA. po.siniA. — Kadcm nolione. PD-'^ITALIS. — lleaiis, cxsislens ; riet, posi- tif, vrilablement ccislant. (Uiony- (^hart.) POSITIO. — Ferculum, portio qu;i; mona- ctiis apponilur; ration, portion, pitance . (Ap. Sclian.) — Tumulus; tombeau, tombe. (.1. SS.) — 'N'ox tlieologis nota qua thet^is seu alicujus parlicularis rei assertio signiGcalur. (Piss.) — Poxitioncs, liliganlium allegationes et argumenta ; dires des parlies, (.\. 13(JC.) POSlTKtNALIS . — Positionali.i libeUus , qui singulas partes el circumstantias facli seu casus brcvissimis pronuntiatis comple- clitur adjectis nihilominus qu:p ad libellum requirun'ur. (Calv. Le.r.) PDSITIUS. — Certus, praescriplus. (A. I3S0.) Alia notione Theologia positiva dicilur qua scilicet ambagibus scholoe libera est. PUSITOH. — Pocla ; poele. (Abb.) POSITUS. — Determiuatus, assignatus ; de- termine, nssiynr. (.\. 1250.) p()SP!l,\RF. — Piloludere ; youer ('( la pau- me. (A. 1332 ) POSS.'VUA. — Doraus quam quis possidel ; 'jiaison. (A. I 461 .) PiiSSK. — Polestas, facullas ; pouooir. {.\. 1241J.) — Exercitus, copice ; forces militaires. (.v. 1313.) — Dominium, dislrictus, lenilo- rium ; seigneurie, ressort, district. (A. 1165.) — Procuratio, aucloiitas; pouiuir, nutunti, (A. 1182.) rOSSKSSIO. — Pra'dium quod quis possi- dol ; proprielO, metairie. ( '.er .Sal.) — Posses- sio episcopi, illius disriclus, liioecesis ; trr- ritoire soumix a I'autorite d'un eveqtte, dio- cese. {Cap. C. i)L) — Pos'iessio tedijlis ; Vid. Tedialis. POSSIiSSlON.XTL'S. — Habens bona solo (\\. Thorn.) liilerdum nude pro eo qui in rei pos^essione est. ."min.nn»>nl, priqiriiis pos- sidcnl ;■' riloyens, /labilants 'fun lieu. pitSSKS-nllll'M. Pni-diumquodquis poe- sidet, ut Possts-io. (7n6. ^^ Vine. Cenom.) — Vox practicisnota. jus quod special possessio- nem ; pos^rssnire. (.\. 12m.) POSSF.TKMJS. — Omnino, proPKus ; entii^re- ment. (A. 1401.) POSSKTUIl. — I'ro posset. (Non.) possum. IS. - Appiobalus, usu rrceplu* ; admis. rn-u. (S. IX ) POSSIIIILITAS. — Posscssio, fundus ; pro- pridt^, domainc, fbndt de lerre. (A. 083.) 1755 P08 LEXICON P08 1756 Redilus prsedii ; prodtiil, revenu d'unc Uflairic. (A. 12S1.) — Poteslas ; puissance, pouroir. (Scrijit. rer. Fr). I'OSSIFirARE. — I'acere potentem, ut in- terprotanlur Hollandistaj. (A. SS.) I'OSSIXACLUM. — Crrii ponrleris discus, quo juvenes in agone conlctKirbanl, forlioiem jiidicantps. igui ultra Hesignati spatii {iiiem je- cissel ; C5/«''C(' de palet. ( Vet. Cod.) l'()ST. — Penes ,' ;)«>• (lerevs ax pouvoir de. (Marculf.) — SumiUir eliam hnec vox pro in et ad. POSTA. — Sialic, loci sxias ; uoste . (A.116t.) — Static scu apolheca; lieu de depot, boutique. {St.Mcdinl.) — Locus copiis ad conveniendum praislilulus, clicum altaris seu ejus ornameota ; retable on ornements d'autel. (A. 1056.) POSTADVOCATUS. — Minor ad vocalus, qui ab alio majori preediorura ecclesiaslicorum tu- telas in sc nxipiebat; Vid. ,\nvoCAT! s. P()STA(;i.\. — Jus (\\ioA pusterio seu defe- ferenli paiiern ad fiirinim competfbat: droit du a celui qui parte k pain nu four. (St. Arel.) POST.ALL.V. — Po.-trrior porta vel porlula; parte de derriiire, fausse parte, ou petite parte. (A. 1376.) POSTALTARE. — Velum, pallium vel aliud quodpiam ornainentum quod retro allari appo- nilur ; retable. A. 1321.) POSTARiUS, — F. auri^a, nisi sit pro Pis- TAHius. {Com. Fontan.) POSTATiCUM. — Tributi species, idem q. Posta", nisi legend. Pohtaticum. (A. 814.) POSTATIJM. — Postium seu palorum series; palissade. (W. de Pod. Laur.) POSTBUTUM. — F. piostibulum, tugurio- lum ubi habitant meretrices ; lupanar. i\. 1351.) POSTCOMKS. — Qui vices coraitis agil ; remplacant du comtr. <• Sasunato senescallus meus, Isembardus //os/fowic.9, tJdo vicecomes, etc. >> {Vet. Ch.) Ua Postcomes et Vicecomes di- versi sunt. PUSTCO.MMU.MO. - Antiphona qua; post communionem in signum quod communicatio expleia est, roncinilur ; qua? olim appellabatur ultima ornlio ad cnmplcn(ii/m, u[ teslatur \Va- laf. Slrabo; la posleomuiuniim. POSTEA. — Certa slraminis vp| fceni quan- titas, quantum iuterduas Irabes eeu posies con- linctur ; certaine quantitc de foin ou de paille ; o\. po^it^e. (A. 13.50.) POSTKLl.A. — Poslilena ; croupiere de che vol, avaloire. {Vet. 01.) — Posterior porta, ut POHTELLA. (A. 1173.) PUSFELLAIIO. — Ad;)05/e/;i(»? expositio; exposition aucarcan. {Tab. S. Fl. Arv.) PO>TELLL'.M. — Cippus, postis seu palus cui alligati rei publice exponunturad iiiajorem infamiam ; carcan. (Id.) POSTEMA. — Apostema ; abc&s. (A. SS) POSTEMATUS. — Apostemate laborans ; qui souffre d'un abces. {A. SS.) P(IS'1>;NA. — Idem q. Posteila. POSTKRAUE. — Diflerre; ntarder. (Laur.) PD.^TERGALE. — Tergum cathedrae ; le dot de la chaire. {Cxretii. Rom.) POSTERGARE. — Post tergum relinquere, rcjirere : laisser derriere sol, abandonwr. (Gest. Lud. VII, reg. Fr.) — Posthabere, cnntemne re, negligere: mepriser, deJaigner. {Vet. Cod.) — Postergare diem, rejicere, differre, produ- cere ; differer, ajoiirner. (Lud.) PtiSTfcRt^iATUS. — linpeditus, leesus ; em- pechi, retards, Jroisse. (A. 1429). POSTERL\LIS ABSCISSA. — Scriptura species; Vid. Schiptdha. POSTERIGARE. — Idem q. Posterare.( Ord. reg. Fr.) PUSTEHIULA. — Item quod infra Posteru- LA. (.Mub. Aii'd.) POS'l'KlilORA. — Tergum ; derriere. POSTEKIORES. — Qui ultra trinepotes sunt et omnes reliqui descendentes. ((^aiv. Lex.) POSTKRIUS. — Puer pistorius seu tiiuncu- lus pislor ; sed maxime is cujus erat panes ad furnum coquendos del'erre ; apprenti boular,- ger, fournier, celui qui porte le pain an four. {St. Mas.) — Qui loco publico in quem conve- niuiit mercalores vel eliam exigendis tributis pnupMsitus esl ; concierge du lieu ou se riunis- senl les marchands, ou recereur de taxes (A. 1398.) PdSTEHLA. — Item q. Posterula (Sanut.) POSTERXA. — Eadem nolione, (H. episc. Autis.) POSTERNE. — Retro, pone ; derriere {A. SS.) POSTERULA. — Posterior porta vel portu- la ; porte de derriire, faxisse parte, poteme. (Pass.) POSTFACTUM. — Ex postfacto, deinceps, re peracta ; apris coup. {Vet. Cod.) POS'I'FERRI. — Pro postponi. [Cod. Jh). POSTH.(EREDES. — Qui alias prohseredes, {Ch. Alem.) POSTHOLATIO. — Pro postulatio. (Mab. Anal.) POSTHUMARE. — Posteriorem, supersti- tem esse; etre posiirieur ci (Tert.) POSTICLA. — Vid. Posticium. POSTICIARIA. — Quae curamposticii habet, quae poslicio piaeposita est in sanctimonialium rnonasteriis ; stfwr portiere, Cowrie/ e. {Heg. S. Cxs.) POSTICIPARE. — Quasi postcepere ; venir apres, succ&der, suivre. (CI. Mam.) 1757 POS MEDLE ET INFIVLB LATINITATIS. POT 1758 PuSTIClUM. - Portula in monaslcnis per quam iiiducunlur quae ad viclufii uiunachoruni vel sancliiiionialium, resque alias, nece.ssari.i sunt; lour, ijitichet. {Reg. S. Cxs.) POSTICULA. — Ut PosTfcRULA. (Pap.) POSTICUM. — Lalens ingressus ; porle secrete, fausse porlf. (J. de .1.) — Pr)rliila monastftrii, per quam ealur, ad horUim ; porle (Vuu monditerc qui mine aujanlin. (Isid ) PUSTILLyfC. — .\otce, ruaxime noluj margi- nales el peipeluic in sacra Hiblia quae secun- dum verba currunt quasi poililla uerbu ; notes, surtuut notes maryina/es qui accoiupagnaieiil certains mots de la Bible; ol. postiiUs. {\. 1228.) POSTILLARE. — Poxttllns sr.rihcre; an Ho- ler. ( Vet. f'pilap.) POSTIF.LARIUM. — Liber conlinens yjf-v- lillas ; livre renfermant ties notes, annote. ( Vet, Obit.) PUSTILLATIO. — Postillarum opus ; an- niitation. { ]'et. Cod.) POSTILLAT.)R. — Qui postillas scribit ; an- notnltur. (Marl. Ampl. Col.) POSTIS. — (Si)hst.) Tabula lignea, asser ; ais, pUmche. (Mmb) — Veclis ; halnn de chaise. [Tab. episc. Curios.) — Vfi\iis; poleau, pieii. (\. 1351.) — Po.'^licnm, ut Postehula. (Sal. Mai.) — (Adj.) Poleus, potestate et au- cloritate pra-dilus ; puissant, qui a le pouvoir de.(.\. 1415.) Poi^TlTIUM. — Ut supra Posticidm {A. SS.) POSTIU.M. — Pons lign(;us ii\ postibu.'< la- clus ; pont de bois. (A. 1347.) P(_),STLIMIA. — Porta ; parte. {.■[. SS.) POSTMKRIDIES. — Refeclio qua^ inter prandium el caenam fit ; qm'iter. (^Memer.) P().ST.M1TTI:RI':. — pro Pii^^ti-onehi;. (Cone. Tur. II.) POSTMURIl'M. — Planlarium, semina- rium ; pepiniere. {Vet. Cod.) POSTNATLS. — Secundogeiiitus ; puine. (Eromp.) POSIXOMIXA. — Oratio quie post recitala olTereiilium vel morluorum nomina fundeba- lur. (Ord. Ofpe. Oolkic.) POSIPOXERE. — Uimittcre ; renvoyer, di- tirrer. (Leq. Grimoald. reg.) POSTPfiiniE. — Ilodie ; aujourd'hui. (Isid.) — I )ratio inter Missarum solemnia, in ordine Officii 'lolliici. {Cone. /Itsp.i PoSTqUA.M. — Ouoniam, quippe, quod ; puUtjup. (.V. 1334.) P0STQIU)D. — Pro PoSTyUAM. (A. 1334.) POSTIIINA. — Idem quod Posticrula. (A. 1110.) POSTRIPIDE. — Hodie ; aujourd'hui. { IV/. 01.) POST-SAXCTI'S. — Oralio inter Missarum solemnia, in ordinc i ):ficii''.olliici.(f'o/ic. l/i^p.) PUSTUI.AIIE. — Gausas ajjerc ; plnider. [Vet. Form.) — Posiulnre aliciii, quomodo Gallice diciint demander a queli/ii'u». {Cutis. Fontan) I'nslulare feudiim, ejus investiluram pelere ; Viil Fkudum. PnSTULARI. — Sic dicilur qui communi cleri et populi decrelo ad episcopatum ollgi- tur. ((ireg. M.) Ma.xime vero postulari dice- banlur qui ex aliena purochiaerantcum id uon liceret nisi ex ces^iune, id est licentia sui episco- pi ; is enim invahierat ecclesia> mos ut episcopi ex alienis Erclesiis non assucuerpntur. (Id.) P()STUI..\Tli). — Unanimis petitio per quam i.s qui secundum canones vel ad clerum vel ad dignitatem eccle.siaslicam etiam rrgula- rem assumi non potest ex dispensalioue lamen et gralia causa cognila a superiori admillilur ; postnlation. (Pass.) PUSTUL.»lTIUS. — Ille qui poslulat, pe- tilor, rogator ; celui qui demande, qui solUcite. (Pap.) POSTL'LATL'S. — Monela- specie? ; sorte de monnaie ; o\. poslulat. {.\. HfiO.) I'OSTUMARE. — Ut PosTnuMAiiE. POS rURA. — Societas, congregatio ; o-wo- cialion, confr&rie. (Mur.) — F. pro Postella. (.4. .S'.5.) POSTZAPANUS. — Zupani siibftitutns ; Vid. Zlpa. POTACULUM. — Potus, poculum ; debau- che de table, orr/ie, bombance. (Tert.) POTAGERIUS. — Id q. PofACiAnius. PC)TAserlim quod condiciidi pulnienli causa in ollam iiiiltiiur ; herbcs potaijeres. (A. 1337.) — Pra'slalio pro potn vendito ; taxe sur la vente des buissons. (A. 1173.) POTALICIU.M. — Quod in paclionibus pra- ter convcntum preliiim polationi .-iafpius insu- menriiim datur, nisi pio coniinealu el cibariis accipere veils. {C/ir. Dom. de tlmv.) POTAIIE. — Putum praibere ; donner a boire. (A. 1:217.) POTAIilA. — Ars figuli ; art du poller, cera- mique. (A. 1138.') POTARIL'.M. — Porulum, vasculum ; coupe, l\tsc a ho ire. (.V. I2S7.) POTARIUS. — Figulus; poiicr. A. MW.) P(nAT.\. — Pnculuin. hauslos ; flffion rftf boire, coup, iforgee. <.\. S.S.) POTATlol — Pro compotatii). (Paw.) POTKHV r. — Pro iKiteral. (f.er. L'nitf.) l'(,»Ti:CII.V. — Pro hypvlheca, pignus quo quis jus ad rem habet. (A. 1201).) — Pro a/)o- thera. '.K. Kn.S ) I'OIKLl KK. — '■(•uleila; <*ci/W/e. (Ap. Mad.) PoTKI.I.I'S — Diminut. b potus, q. Vid. POTEN lAKE. — Pole»latcra cxerccre ;f.rfr- ccr rnutinite. (f.uc f. Calaril.! POTIl.NTA TOR. — I).tininu8, doioinalor, snuveriiin, p.ilenlal. ( Terl.) PdlKMAri S. — Supreiiius princcpH; /(o- teiifnt. (Cnl. 111. PP.; POTKMIA. — Kxerriluf. ropi;.- : trou/trs, forces. {Leg. Potu».) - Fulcri uprcies, »> ipio ; biquilles, et une tortt de btijuilU isolee, nommee appuial, sur laquelle on s'af-pu4t la 1759 POT LEXICON POT 1760 pnilrine pour $e reposer debout ; ol . polence. (Pass.) POTENTIALITKR. — Kx auclorilale, effica- ciler. (A. Um.) POTENI IFICATUS. — Potcnlia priEiiitus ; pvi'ssant, qui a du pnucoir. {A. SS.) POTEMISSIMUM. — Pro polissimum. I\. Ub'i.) POTENTIVUS. — Imperiosus, superbus, du- rus ; fivr, diir, rwie, ti/ranniqiie. (A. 802.) POTKKATIJH. — I'ro pole rat. (Laur.) PoTlCHIA. — Locus ubi poti sea vascula conficiuiilur ; atelier de potter, poterie. ("A. 1230.) POTERIU.M. — Poculum ; vase a boire, coupe. (A. SS.) POTEHIUS. -- jMinisler in scancionaria re- gia cui poculorum ciira incumbil; ofpcier de Vichnnsonrierie qui a soin den vasei: /i boire ; ol. potier. (A. 1304.) POTERXA. — Ut PosTRKULA. (Pass.) PDTKSTACIA. — Villa, pagus, districtus poteitalis : lessorl de la jundiction du pudestal. (St. Gen.) POTliSTAKE. — Poleslatem habere, do- minari ; avoir le pouvoir, gouverncr. (A. 1071.) POTESTAHIA. — Dignilas potestatis seu ppKfeclus urbis ; dignity du podestat. (Ap. Mur.) POTESTARIUS. — Jus habens in re aliqua ; qui a droit a une chose. (A. 1239.) POTESTAS. — Rex, princeps, supremus loci mapistratus ; dominus loci aliciijus ; judex; clientele professio ; magistral.iis mii- nus seu dignitas ; dislrictus domini ; jura, privilegia, rediliis ; veciigalis species ; roi, prince, premier magislrat d'une ville, maire, podestat ; seigneur d'un lieu ; .fuqe, bailli ; re- connaissance de la seignnirie feodale, nveu ; of- fice, charge et digniti de magistrat ; ressort de la puissayii.e d'un seigneur, seigneurie ; droits, profits, privileges ; cens d't par /e.s vilains. (Pass.) Potestnies: 1° primates, apud Ilispa- nos; les grands, les puisLants. CPass.) ; 2° an- geli ex secundo sacrae angelorum hietarchioe gradu ; Its puissances, anges du dcuxieme tr ion de la hierarchic celeste. (Pass.) Potestales, Gall. pouvoirs, dicilur etiam de iicenlia ab episcopo presbyteris concp-su audiendi et absolvendi poenitentes. (A. 1423.) Poleslas Judiciaria, ]»- de\;juge.(.\p. Kccard.) Potestas monasterii, advocalus ; I'cvouc d'un monastcre. [Vvt. Ch.) Potestas curix, major vassal 1 us feudalis ; grand vassal. iC>ins. Salens.) Potestas mojor, merum imperium ; ha^te justice. (.S. xiv.) Potestas plena, feudum iramediatum, quod a nulio dependet ; franc-fief. (A. 1294.) Potestas castri, facultas quam superior dominus ha- bet, ulendi castro vassalll ; droit qu'a le sei- gneur de se servir du chotenu de son vassal. {Ch. Htsp.) Potestas vicnria, locum tenens, vicarius qui alio nomino judicium exercet ; lieutenant, viguier, ceiui qui rend la Justice pour un autre. (A. 977.) — Homines pote- statis,<\\i\ Onl.ice gens de poesle. \i:\ fie /joste, seu homes de poote, appellantur in consue- tudinibus municipalibus, in quibus aequi" parantur villanis, et homiiiibus ac tenenlibus obnoxi.T conditionis ; vilains. (I'ass.J PoTE.STATA. — Villa, pagus, dislrictus; ville, Ijourg. district. (A. 12r)S'.'?.) POTISSAHE. — Frequenter et parum bibe- re ; bnire soucent et pen a la/ois. (A. SS.) — Forte pATissAKii, parum pali. fSull. Mai.) I'dTOMIUM. — Navigium lluviaie lardum el grave ; sorte de lourd bateau dr riv'ti're. (J. de J.) PU'l'OX-XARK. — F. potomio llumen Irajice- re. ( Vet. Gl.) PUTOKIUM. — Foculam, vasculurn ; va^e, pot. (A. 1311.) VOTORIUS. — Qui pntoria seu pocula ven- dit ; marchand de pots. (A. 1287.) POTTULUS. — Dimin. a Poxus ; petit pot. POTUALIUNUS. — F. domuncuia, tugu- rioluin vel locus ubi viiiuin iiiiriulalirn distra- liilur ; viaisonnette oil lieu oa I'on vend le vin au ditail. (A. 1404.) PUTTLLINTUM. — Quaelibet polio, quid- quid polum spectat ; f. legi'ndum Poculentum. (A. 1154.) POTULENTUS. — Saliatus ; rassasie. (Fort.) PO'rULUS. — Potatua ; ahreuve, qui n bu. (Vet. Gl.) POTUVl. — Ut PoTUs. (Mart. Ampl. Col.) POTUll.V. — Pro PAbTuiiA. (A. 1:^25.) ' PoTUS. — Poculum, vasculuiu ; /yo/.(Forl.) — Ad polos uendere einidii iiiinulalim ven- dere ; vendre le vin au detail. (\ \-2'.)\.) — Prajstationis spocics : potus vni i]ui domino pra'stalur, meiisura scilicet vinaria sic dicta ; sorle de redevance, pot de vin de 'a conte- nance de la tnesure de meme nom que le vas- sal donne a son seigneur. (A. 1125.) Potut c/iariiatis, convivium ; Vid. Poculum. /'oius /mctus, ludi species ; pot casse. (Menol.) — In fioto nut ussalus nihil vulrrc, provcrbia- lis formula, qua aliquid e.\ omni parte pessi- mum esse si>copns, sacra lacluriis : Pra-cingo me, Domine, virlule, el poiie iinmaculatam viani miiam. » Ubi cardiiialis Hona pr.vrin ctorium esse ail, quod llonorius subcint/ntum 8ive subcinclorium vocal, soluinque Roina- nura Ponlilicim eo uli, cum soiomniier ccle- bral, esscque inslar jarvi cujusd im mani- puli, e sinislro latere pendens ; illudque vi- deri, quod Grajci in-.-fo-^i-.ivi vocaiit, lormie quadrangularis palmi et dimidii ex ulroque latere, quod e zona appensum gestatur, et soiis episcopis ralione diguilalis permittitur. Inlerduin nihil illiid videtur fuisso prxcinclo- riitiu (|uain liiileuin quo poniifex prajciiigeba- lur.) PU.EGINCTUM. — AmbituB, fines ac limites intra quos l()cu-i quispiain prajciiigilur, cou- cludilur ; pourlour, contour d une c/iose, sonen- ceinte. (.1. .S'5.) PIl.ECINGTURA. — Exuclio, leioneum, vecligal ; luipdl, (axe, rcdevance. (Ap. Duchesn. H. lAmburgens.) PR.ECIPITARIA. — Aries, m.achina bellica, qute muros praecipitat et diruit ; belter, ma- chine de (jucrrc. (Mat. Par.) PR/E('1P1T1U.M. — Poena prascipilalionis, qua reus snntenlia judicii de excelso ullquu loco prji'cipitalur ; suppUce de la precipitation. (A. 5'j;{.) — l'rfecii)italio ipsa ; I'ncte lui-meme de la precipitation, (i.l.) — I'rolapio, ruiiia ; ecroulement, ruine. (S. Aug.) PR^f'JPUISSI.MUS. — Tiluhis honorarius comili et abbati concessus in <'harlul. S. Van- dregisilii. Plt.'ECIIUITAS. — Vox forensis, jus pr;L-ci- puiim, quidquid a parenlibus alicui e libe- lis, vel a conjugibus sibi invicem datur prae- rogalivo jure, (iailice /yreci/^K/, avanlage. PR.ECISA. — Senlenlia, judicium ; sen- tence, arret, jugement [Onl. rey. Fr.) PU/Ei'dSi;. — Omnino, provsaa ; tniierement, tout a fait. (A. 1264.) PH/EGLAHARE. - Pra'cvllerc, eniterc, pra- clarus fieri ; briller, .I'elever, devenir itlustre. S. XIV. 1 PR.'ECLARISSIMUS. — 'I'ilulus honora- rius interdom episcopis concessus. PH.ECLUI-]1{I';. — « El gemiualo lumine sic pixcluis omnibus, o (.iuspic. episc. Tull.) PIl.ECLUIS. — Inclylus, valde Kl«"i»»u» ; illu.itre, brillant d'unelrds (jrande yloire. (,Pap.) PIl.ECO. — Prador seu judc.^ urbanus ; Juge iufeiieur, privdl. (.\. 1018.) — Goaciona- tor ; hnrnngueur, oraleur. [.V. 1208.) — Ap- paritor ; srrj/«)/. (Pass.) — Circulator; char- latan. iCnnon. Nib.) — Slimulalor ; boute- fcu. (Iv. Ciirnol.) — Prxco iv/ii, i]ui vinum venale proclamat ; ivifur de vin. (.\. 1141.) PR.ECnNAblldS. — Pnedicabilis, prssdi- candus. (S. Eulug.) PR/liCONAUE. — Pra-dicare, eitollcre ; jtreconiser. (S. Eulog.) — I'roclamare ; prucla- mer. (A. I3'J3.) — C'antare vel rccitare ; chan- ter ou reciter. [A. SS.) Pn.r.'ONARI. — Declarare, pronuntiaro. {Chr. S. 7ri/./.) — Tonrionari. — (A. I20S.) PH.EfoXATio. — Valicinium. prn-diclio ; pro/ihetie, pri)diclion. (\CKI)KllE. — Pronipto auinio eon- codere. (A. i;J22.) i'll.ECoM'tlRlAUE. — Corroborare, forlcm roddere. (.1. 56'.) 1767 PR.B LEXICON PR£ 1768 PR/ECONIA. — Apparitoris officium ; office de sergvnl. {St. Cadub.) PU.liCOiNlALli. — I'raeconiiiin, laus ; eloi/e, lauaugc. (.1. S.S'.) PKiiiilOMARIUS. — Idem qui prxcoviui; Vid. Ph.kco. (A. II 08.) l'R/l':('OMCUS. —Ad prxconcm spcclans ; de crieur public : « Prseconica vox. » (Lud.) Pn.EGONIOSUS. — Honorificus, gloriosus ; honorable, qlorieux. (rtuib.) PK.ECO.NIZAKI-;. — Vaticinari, prfcnuntia- re ; deviner, predire. (Vil. abb. St. Alb.) — Praeconis voce causain condemnationis alicu- juj rci dcclarare ; puhlier par la voix du he- raut le inoli/ d'uiic cundamnation. (A. 1271). j — In jus citare, vucare, priBserlim cum illud fit publica promulgalione ; rittir en justice, .^ommer par la vnix du heratit de comparaitre devant le jiifje. (Lob. H. Brit.) — Promulgarc, bannum indicfire, denuntiare ; pitblicr a son de trotnpe. {\. i^2>i'J.) — Prxconi.mri dicfba- lur doininus alicujus loci, cum eo adveniens, vexilloque ejus in loco eminentiori apposito, prajconis voce dominus proclamabatur. (a. 125-2.) PR^CONISATIO. — Proeconium, criminis el judicii per priuconem denunlialio, bonorum alicujus praeconium, atque etiam quaivis pu- blicalio ; publication quelcomjiu', cellc suriout qui a pour objet de /aire connattre un crime commis et la peine prononcie centre le coupable, etc. (Pass.) — (Juod propter prxconisalionem domino exsolvilur ; droit paye nu scif/neur pour cliaque publication. (\. 1318.) — I'rxco- uisatio arnwrum, convocalio ad arma ; appel aux acmes. (Ord. reg. Fr.) PRiECONIUS. — Ad prssconem speclans : « Voce prxconia divulgare, » id est per prxco- nem ; iVrf. Prjjcomcus. PRiECONTRAtTUS. — Contractus [irrece- dens, pra-vius. (Rym.) PRjECOQUUS. — Prudens; precoyant, pru- dent. (A. SS.) PRiECORDlALlA. — Praecordia : cccur, poi- trine. (Script, rer. Fr.) PRyECORDIALlS. — Inlimus; intime, dk- voue. (Mur.) PH.EGURDIALISSIMUS. — Amicus ex a- nimo ; ami de cceur. (A. 1329.) PK.EGORDIAUTAS. — Inipensus amor, intiinus afl'ectus ; grand amour, atluchement par- fait. (Engelb.) PR/tCURDlALlTER. — Toto corde, ex in- limo HfTectu ; de tout cceur. (A. 1262.) PRjtCORDlARE. — Destinare, eligere. (Cone. Treuir. a. 1310.) PR^CORDIARl. — Gaudere, kctaii ; se re- jouir. (Joan. Diac.) PR/EC0RT)1U.M. — Numero singular!, non semel occuriit apud vet. inteipretem Epi- slola; R. Barnabte, ubi Graei'a habent za^Sla. PRyEC; RSUS. — Pro Percursu ■. (A. 1013.) PR/ECUSTOUIRE. — Praicavere. {Leg. Pol.) PR^CUTORIUM. — F. promonlorium. (Ap. Mart. Ampl. Col.) PRJiDA. — Praedalor, c^m prxdam exercet; pilliird. ( Himh.) — Prxdas facere aut gerere, prajdari ; piller. (Pass.) Prxda strngicio^a, qua; ferro el incendio (it ; butin que Con recueille en mcttant lout a feu et u sang. (Mur.) — Prxda viva, pecus, armenlorum grex ; bilail. (Fior. Wigorii.) PR.'EIIABILIS. — Dicitur de re quae rapi potest ; qui pent etrc vole (Script, rer. Fr.) I'R.-ED.Uiir.M. — Vectigal ex pra3diis seu pi'C . !ibus perci'ptum ; laxe pr&levee sur les lerres ou le betail. (A. 1405.J PHyEDARK. — Pro Pr^dari. (Cone, f/isp.) — Si'uiper dare ; dnnner constamment. (C. Aur,) Pi^EI)ARI.V. — PrtEstatio, qua; a subdilis domino, ut eos a piajdonibus dcfuiidal, peu- silatur ; redccance que le vassal pat/e a son seigneur pour ci ('tre defendu des voleurs. PR.EDATORIE. — Proedonum more ; d la maniere dcs voleurs. (Mur.) PR/EDEC.\RIUS. — Pro PhecaBius. PRiEDEGESSIO. — Prxdecessio familix, dicitur de majoribus qui prascesserunl ; les ancf'ircs. (Mart.) PH.EDEIRA. — Machinae oppugnaloriae species petraria ; pierrier, machine a lancer des pierrc.t. (Mur.) PK/EUisLLA. — Vox ilalica, gradus li(4neus altaris, suppedaneum, scaranum ; ntarchc de Cauttl. (.Mur.) PRyEDEMORI. — Mori ante ; mourir aupa- ravant. (A. 1342.) I'RyEDERlA. — Ut Pr^deira. PRyEDKSlGXARE. — Praemonstrare ; won- trer d'avance. predire. (Script, rer. Boic.) I'R/EnES'l'IRK. — F. pro prxdestinare. [Ann. Prxni.) PR.EDETESTATIO. — Proteclio, tutela ; protection, tutdle. (Mur.) PR/EDIALIS. — Prajdiatorius, ad prxdia peitinens ; relatif aux proprictes rurales. (A. 1337.) PU.EDIATOR. — Emptor pni'dioriim, qui praedia possidet ; acheteur de mitairies, pro- p-ielaire de biens de campagne. ( ]'et. Cod.) PR.EDIATUS. — Praediorum dives ; riche en biens ruraux. (Bald. Nov.) PR.EDICABILIS. — Praedicandus, laudan- dus ; louable. (Cod. Th.) PR^DICAMENTUM. — Concio ad populum ; discours, predicalwns.) { Vet. Jab.) PRyEDlCANTIA. — Eadem nolione. (Mur.) PRyEDIllARE. — Verbum facere ad popu- lum, concionari in ecclesia ; pr<'cher. (('one. Vas.) PH^DIGATIO. — Concio ad populum ; predication, sermon. (A. SS.) PR.EDIGATOR. — Episcopus ; ev^que. (Avit. Vienn. episc.) — Prxdicatores //., ordo institu- tus a S. Dominico ; les frcres Precheurs. Prx- dicato'cs generates, sic dicti apud Doniioicanos magistri in thcologia, et qui per Priorem Pro- vincialem el Definitores Gapituli provincialis tuerunl instiluli. Prxdicatores niinores, Fran- ciscan! ; les f ranciscains ou Freres mineurs. ■ik 17G9 PRiE MBDIiE ar INFllUi LATINITATIS. PBJS PltEDICATORIUS. — Goacionalor, qui verba facit ad populum ; predicnleur. ( Vet. Car. It. .M. Deaiir. Toln$.) Cathedra prsedicn- torii, suggeslum concionaiiiim ; cliaire d, pre- cher. (1(1.) I'K.EDICATUIU. — predtcdtton. (Meisterl.' 1T70 obe- I'll.HUlCruU. — Qui vin. sofcier. ((ir. Tur.) Munus concionandi ; fulura prtedicit ; de- Alalle ; aimer mieiu-. relatif nux prtL'falus ; I'K.KDILKiEUE. (A 130.S.) 1>ILEI)10SUS. — Pradiatorius ; propriiilis rarales. (A. lloSJ PI^'EI)1VISUS. — Piffidictu?, .iiisdit, (lit ci-desms. (A. 1279.) Pll.ElJOMlNIUM. — Supremum dominium. (A. 1170.) I'lt-EIJOMITUS. — Indomitus, inlraclalus ; iwhiinjttc non dfcsse. (A. 1311.) PIl.-EnuNlCUS. — Ad priedones vel prmdam pertiiiens, prtedalorius ; de pUlard. (.\. 1314.) Pit.EUi )SUS. — iTMdatus ; qui a pille, qui (I fail ilu Intt'm. (Miir.) I'K.EUUCTAL. — Stylus vel plumbum, ([uo line;i' pifeducebanlur in inembrana ad scripUi- ram dirigeridam ; poin^on ou crayon de plomb pour rnycr le parchemin. (Ap. Salm.) P HA:; I) US. — Prnidium, campus, vfl pra- tum ; metairie; plnine ou /;re'. (Steph.) PH/EUU.\. — Dux ; conunandant, chef. ('A. 876.) PllyEEMPr(jll. — Qui primus emit ; premier acheteur. (Isid.) PIl.EEVIT.VTlU. — Prxccttulio discrimiintm, ppriculorum diligens et prudens nimium f'uga. (Elrah.) I'K/E1"\\MEN- — Pra;fatio, proeloquium ; prefncR, prdambule. (Symm.) PR.l'^l'WSClNIUS. — Omnino fascinator ; lout ti lull fascinaleur. (Marl.) PHiEl'WTK). — Pars .Missie, sen liturgiae sacra; : sic dicta quia est pra-loculio lolius oialionis secuturoe, et ad sacrificium prrapa- ratio : preface de la tnase. (Pass.) Proe/ationes, exordia, priB:nia ; prifaces, preambulei. (.\, i;n7.) PR.EFATlUNnULA. — Parva prrefatio ; petite preface, petite introduction . (S. llier.) PR.EKA'1\>1{. — Propheta ; proB/»^/e, devin. (Isid.) PlMi:i''ATUS. — (Subsl.j Monitio ; action de previuir, accrlittemcnt. (Sym.) PH.EKF.iniANL'S. — Apparilor ; serpent, ktilssiir. [Cod. Th.) PH.1';i'i:(;i'I0. — VTxhc\y\r&;gouverncinent, district, pre/ccture. (.1. SS.) PIlyEKECTORlUS. — (Subsl.) Comes ; coiiile. (.1. .^.V.) — (Adj.) Pr.vfccioria dignitas, CoiwW.iWi ; diynite dc conite. (Id.) Pr.r/ertoria etritiis, ijuic a comile regitnr, vel qiue comi'.i in litMirlir.iun) concessa est ; ville youverute par in cmnlr ou daiinec en fir/ ii un comte. (.\. '.'"l.) P',v/ecloria adminislratio, id est /'jvc/ec/i fli'/.r. Tirf. pR.EFECTUS. ( I'i/. 6". .\tisberl. episc. Ilo- loni.) PU/EFEGTURA. — Dibtriclus, jurisdicUo Lbxicon no. BT wrm. Lat. prajposili ; prindti. (S. xiii.) — Cella seu dieiitia monaslica ; prieuri. (G. Chr.) PHitlFECTUS. — (jui cohorii militura prae- csl ; cuiumandant , chef de troupe. (A. 743.) Prxfcctus aulx, seu patatii vel prxtorii, idem q. Major dontu.'i aulse Francica- ; maire du pa- /at5.(Pass.) Pne/evtus /lundredi. c\ui,aL\)iii\ .Viiglo- Saxonp?, hiindredx pra;eral ; cli"/ de hundr^Je, centenier. (Pass.) Prx/ectm pacix, judex infimi ordinis : jufje d'ordre inferieur, sorle de juge de paix. (Cod. Th.) Prxfectus vitlse, qui villce sen praidio I'urali prajest ; intendant. (S, viii.) Prx/ectus urbis, idem q. Majoh, Scabinus, etc. (S. .Ml.) ^ I'lLEEEclKNTIA. — Primitiarum jus, quod pr.-Eler decimas curioni debelur. lid. Phimiti.k. et PiioFEiit.-NTU. (A. 1062.) PR.EFERIIEMEXTUM. — Prcerogaliva, immunilas.privilegium; prerogative, immunite, pririleye. (Rym.) Pll.'EFE.X. — Auctor ; auteur : « prxfices sceleris. « (.1. SS. Ben.) PIl.EFIGURARE. — Rem futuram per figu- res exprimcre ; designer ftgarement, figurer par aiiance, annoncer, pr6dire. (S. Aug.) PIt.EFKiURATIO. — Actio rem futuram per figuras cxprinien Ii ; action de disiguer par une figure, allusion a, prediction. (Id.) PHyEFKil'R.VriVUS. — Qui rem futuram exprimil ; celui qui annonce, pridit une chose future, ffiers.) PR;1'.KI\(;1':RK. — Prsefinire ; determiner, regler, fixfr /lar avance. (A. 1^55.) Plt/ENINITIVE. — ileiinite. omnino; comple- tanent, entih-ement. {S. Iren. Interp.) PR/EF1N1T(J.\I. — Finis negolii, abnojiilio, pt^rfeclio ; fin d'une affaire, sa conclusion. (.\.p. Mur.) PR.EFINITUS. — De(initu«, ccrtus ; idi.isnnl. (Elmh."l PR,tFL'RNIUM. — Os furni ; giieule d'uu four. (A p. Lull ) I'll.EFURNl'M. — Eadem notione. {Ch. Occt.) IMI.EFLSOR. — Pincorna ; Schatw^n. (IW. 6>/. ) PR.E'iNAl'US. — Pragnatio, graviditas ; ^'rossesie, gestation. (Terl.) — Fetus quo inu- ier pr)T!i;nHi)s est ; firtus. (A. 1001.) PR,K<;Nl!S. — Pro PH.KGNANS. (Z.<'x. Alfm.) PR--E(illATi.\UK. — (iratias agere ; temer- cier. (A. 12 1 4.) PR.I-^IIKlNdUAnil.IS.— Amodum lioiioran- dus ; tuut a /ait huiwroblc. (Mad.) I'R.ElIONllRANUUS. — Eadera nolione. I'lLEIMAGINAllE, — Futura adumbrare ; 1771 PRiE predire. V'id. LEXICON PnfFIGUBARE. (A. PRiE i772 anno)icer H32.) I'lLElNTKUSUS. — Qui re aut dignilale aliqua nuUo jure polilu: ; usurfiateur, intrus. PR.EISA. — Idem quod ^:xcLUSA.(5^ Mont. Reg.) PR.EJUDICATIO. — Uamnum ; dommacje, prejudice. (A. 1341.) PH/EJUUICIAUIIJS. — Nocens, damnosus, contrarius ; /jrejiullriuble. (A. 1318.) I'U.EJUDICIAI.ITEH. — In pifejudicium seu damnum allerius ; au detriment d'autrui. [A. i'.V.) PH/EJUDIEIARE. — Noccre, violare, la;de- re ; ntiire, /aire du tort, prejudicier. (.Mail. Ampl. Col.) PRi'EJUDICIUM. — Damnum ; prejudice. (A. 1330.) PR;EJURAMENTl]M. — Idem q. Antfjora- MENTUM. Pll.'ELAClA. — Prffilatus ipse ; prelat. (Elrah.) PR/ELATA. — Abbalissa ; abbe.^se, supi- rieure d'unemalson de religieuses. (S. ix.) PR/ELATIA. — Dignilas ecclesiaslica : « Per moiiachos dignilalem el prsslatiarum nimium ambiliosos. » i,lngulf.) PR.ELATIU. — Jus prselationis. quo domino feudali liberum est, redimere praedium a fou- datorio dislraclum ; droit de prelntion, droit de prdfirence en uerta duquel le seigneur pent ra- cheter le fief vendu nu mnrcel& par le vassal. (Pass.) — Dominatio, imperium ; pouvoir, autorile. {Chr. Ears.) — Mendose pro prola- tio. (A. SS.) PR/ELATIUNCULA. — Ik'neficiolum eccle- siaslicum ; petit benefice ecclesiaslique. (A. 919.) PR;ELATURA. — « De omnibus prselaturis, officiis, bencficiis, spu administrationibus qui- buslibet monasterii noslri, » etc. (Ap. (xoldasl.) PRiELATUS. — (Subst.) Magistralus, qui urbi praeest, judex ; episcopus, abbas, monas- terii prsepositus, plebanus, curio ; mngistrat, clief d'une viUe, juge, echevin, maire ; eveque, ahbe de inonaslere, jrevot, curb. (Pass.) — (Adj.) Probatus, dilectus ; agreable a, cher. {A. SS.) PH.ELIARILIS. — Beliicus ; de guerre. {Vet. Tract, de re milit.) P|{.ELIAM1-:XTL!M. — Kxpeditio bellica, quae pro palria tuenda intra dominii fines pe- ragitur. ^'td. Hostis. (A. 1390.) PR/ELIARE. — Oppugnare ; nttaquer. (Ap. PM.) PRiELlBATIO. — Merenda ; collation, gou- ter. (A. 1415.) PRjELIB.VTUS. — Supradictus ante rae- moratus ; dijd dit, susmentionni . {Tab. Clu- 7iiac.) PR/EEIUM. — Facultas alicui privato con- cessa sibi jus faciendi alque ex alio allerius jurisdictionis, sibi rectum deneganle.recipien- di, eliam per vim, quidquid puteril ; idem quo l\E?R£SAUM.{St.Mas.) — Bellum ; guerre. (A. 1482.) PrssUum pnrticulare, certamen, ve- iitalio ; escarmoitche. (Ap. Mur.) PR/ELor.UTDR. — Advocatus, pelronus, causidicus ; avnrat ; ol. em/iarlier. (Reg. Ma- jest.) PH.^I.UB1UNL — Eluvies ; Vid. Pelagus. PR.E.MA.XARE. — Allabi ; ori-ire/- en gliz- sant, ■a- rntion. [Cnnc. /lisp.) PIl/EPAItAME.XTU.M. — Dispositio, pne- paralio ; action de preparer, de dispost^r. (A. 14X5.) Prxpnramentum guerrse. apparatus bellicus. (II. Dalph.) — Ornalus, ornamen- liirii ; parement. [Vet. Invent.) I'U.Kl'ARA.MLE. — Juris feudaiis genus ; iorte de droit qui se payait au seigneur f6odal ; ol. prcparance. (A. 138U.) PIMa^VHAIiE. — Prxparare allcrum, dice- batur is, cui cum facultates sibi sat amplte hand esseot, ut ipsemet in hnstem pergere pos- set, siiiiilis sorlis ac conditionis vims pro posse in arinis ac instrnclu bellico adjuvabat. (A. 81:2.) Prxparare vulatilta, lardo sufligere vel instrucre. (.V. 862.) Pi;yEPARATORIUM. — Apparatus; prii- parutif. (A. \-220.) Pll/EP.VUATURA. — Praeparalio ; prepara- tion. Crert.) Pn.EPEUITAS. — Difficuilas, impedimen- tum ; ohskicle, empechrincnt, ilifficulte. f A. i;f97.) PR.KPKDri'K). — EMdem notione. fA. lli'.IT.) PR.KPElJfU.M. — liadem notione. (Booif. Vlll. IM'.) PI! Kl'ivARE. — Perperam pro Puei'lare, ('S. — Valde polens ; Ires puissant. (Paf).) bii;ni etiara valet quod cowpjos : " Sa- nuui et rilx prxpotem reddit parcntibus » [Vel. Cod.) PR.EPDSITA. — Kadern dignitas in niona- slcriis sanctimotiialium, (juje prxpmitit.t in i moiiachoruin, abbalissu; pruxima ; prieure. \(A.SS.) PK.EIMKITATCS. — Prxposill dignilas ; diijnile de /neri'il. [O. C/ir.) — Cuila suu obe- dienlia monaslica, ah abbatia df- pendens ; prcn'ild, jirieiin''. (A. l.'UiO.] PII.EI'OSI rUllA. — Prxposili dignitas ; pvMlv, diynitt' de pri-vAt. (Ad. Rrtm.) — C'eila mmiastica, idem i]. prxposiinlus. (Chr. Furs.) — I'lju.siniidi celiarum seu obodiunliariim niu- nus ac I'lMu-tio ; charge ct n/fice de pri-i-ni ou prt'-iir, ntoinc R.EI'1'm:TUARE. — Prasslatuero, anle- dcfiiiin- ; Vid. PcNCTUAnE. (Elmh.) I'lM^PLTIAllE. — Prxputium priecidcre ; circoncire. ^ Vet. (11.) Pll.lMllA. — Piatorum serieg ; prairie. (A. 1258.) — Jus pascundi pascua in pralis post excisuu) fenum ; droit de pi'iture dans les pri* npres la /enai.'nin. (A. 1218.) illvEUIl'lUM. — Ripa altior ; rivage dleve. (Pass.) — Locus ripo; vicinus, inargo fluvii ; hard d'une ririire, lira voi>in du i irai/e, rive, [fhil. I'imt.) Pll.EIU)G.\Nri.\. — Jus prtecipuum, prnp- rogativa ; druU principal, prirogative. t.\. 137.-,.) I'R.EIloriA IIV.E. — {iraliarum aclione* ; actions de griiers. i IV/. Cod.) PU.KUdC.ATIVlM. — Pro Vet. /.pit.) ; pa.EllOGATIVUS. — Prtt!viu» qui va devant. {Script, rer. Fr.) prxrogativa. qui pricMe, 1775 PRiE LEXICON VRM 1776 PR^ESAClARE. — Pro prsesagire. (A SS.) PR.KSA(iATUS. — Fro prxtagitus, preBsa- gio pruidictus. (.1. 55.) I'h.KSALIA. — Idem q. RecKjEsalia. FH.ESGIXDATKUS. — Ad prwsciudeiidum habilis. (Ugut.) PR-'ESCINUERE. — Goncidere ; couptr. (Ap. Lud.) PH.'ESGITOR. — Mature doclus. [Vit. S. Winwal.) I'lliES(;iTUS. — lleprobus, damnandus. {Cone. Bas.) PRyESGlUPTIO. — Jus qiioddam ex tem- pore congruens, auctorilate legum vim ca- piens, poenani negligentiiius inlerens et finein litibus imponens (quadragenalis pnescriptio omnem prorsus actionem excludii) ; prescrip- tion. (Pass.) PRJiSCUIPTUS. — Pro proscriptus. (Pass.) PR^SENIOR. — Antiquior, major. (Rym.) PHjESENS. — Unus e magislris militum, quod in procinclu seu comilatu principis agerel, el prxaentaiibtis numeris privesset, sic dictus ; present, un des commandanls de la garde des empereurs grecs. ■ — In prxsenti ve- nire, coram sisti ; venir en presence, represen- ier. {Lex. Dai\) De prxsentt, jam nunc, quo- modo Galli des d present dicunt. (rir. Tur.) Ad prsesens, jam mode ; presentement, main- tenant. [Vit. S. Wa)iw.) PRjESENTALIS. — Idem quod Prsesens. PRyESE.NTALITER. — In prajsens, modo ; prisenlement. [Art. episc. Cenom.) — Coram ; en presence. (A. 821.) Prxsentaliltr Iradere, muneris et doni nomine dare ; donner en pre- sent. [Act. episc. Cenom.) PRiESENTANEE. — In pra'senliarum ; sur- le champ. (Oct. Hor.) — Coram; en presence. {Ann. Ben.) PR.ESEXTAXKUS. — Efficax, probata?, penetrans ; efficace, qui produit de fr/fet : « Prwsenlaneum remedium. » (M. Emp.) — Praesens. {Cone. Hisp.) PRiESENTARE. — Ufferre ; presenter. (Gypr.) — Quasi preesenlia efflcere, ostendere. {Vit. S. Guthl.) — Prsesentare se : 1° judicio se sistere ; comparaitre, seprdse7iter{a.p. iMur.); 2° occurrere, obvibm ire ; se presenter, alter au dtvant fap. Mur.) ; 3° pro reprxsentare, exhibere. (A. 789.) PR.ESENTARI. — Illustrari, illustrem esse, eflerri, inio et oITerri alicui rei. {Cod.J'h.) PR/ESENTAT.E. — Oblationes, munera, xe- nia ; presents, cadeaux. (Eginh.) Pil.ESENTATIM. — Nunc, modo ; presente- ment. (Is. Mag.) PU/ESEXTATIO. — Exhibitio, repraesenla- tio ; exhibition, representation, production. (A. i29'.t.) — Pru'stalionis genus> ut Pr.ksentia. (A. 1311.) — Jus patronatus, quo quis Ordi- nario a se clectum ad beneficium ecclesiasti- cum proesentat, ul ab eo in possessionem ca- nonicam mitlalur; droit de prisimtation, droit en vertu duquel le patron dun benefice presen- tait a I'eveque on au coUaleur un ecclesiastique pour en recevoir les provisions de ce benifice. (Ap. Mad.) PIt(ES ENTER. — Nunc, modo ; prisentt- ment, tnainlenant. (A. 4224.) PK.ESENl'i.V. — Munus ; present, don, ca- deau. (I'ass.) — Salarium quod pro prxsentia alicui officio ei-clesiasticis conceditur ; hono- raires, droits de presence. (Buscli.) — Pr;cita- tionis species, a munere forte nuncupala ; present, don, sorte de redevance. (A. I3G7.) PK/ESKNTIALIS. — Prresens. (S. Eulog.) PR.ESENTIALITER. — Coram; en presence de. ( Vet. Cod.) — Nunc ; maintetiant , presen- tement. (A. 796.) — In ipso criminis actu ; en flagrant delit. (A. 1127.) PRjESENTIRE. — Pertenlare, scrutari ; pressentir. (A. 1313.) PR.ESENTUM. — Prjcstalionis genus, ut Phjjsentia. (Ap. Mad.) PR-ESERVATUS. — Salvus ; prkservi. [Cone. Hisp.) PRyESES. — Prxset provincix, otnes ; gouverneur de province. {Cap. C. M.) Prx- sidis acta: « Qui metu et impressione ali- cujus terroris apud acta prxsidis servum se esse mentitus est, » etc. (Id.), id est coram pra'side. PRiESICCUS. — Omnino siccus ; trcs sec, entierement sec. (Prud.) PRyESIDALIS. — Ad prxsidem seu comi- tem spectans ; do gouverneur de province, de comte : « Prxsidalis admistratio. » {Cod. Th.) PR/ESIDATUS. — Prxsidis dignitas, offi- ciura ; dignite, office de gouverneur de pro- vince. {A. SS.) — Comitatus, jurisdictio, di- strictus comitis ; comte. {Chr. Laur.) — Prae- [eciarsi.; prefecture. (Mur.) PR.l^SlDEXS. — Idem qui PrjEses, provin- ciae rector, comes. {Cod. Th.) — Dignitas in ecciesiis cathedralibus, idem qui alibi Ukcanus aut Pb.epositus dicitur. (Cone. Hisp.) — Apud monachos is penes quem est praecipua piilestas ; abbe, superieur de couvent. {Chron. Melt.) — Procurator ; procureur. (Laur. liy- zin.^ PRiESIDENTIA. — Dignitas ejus qui prae- est ; presidence. (Joan, de Monst.) Prima prx- sidcntia, dignitas primi prajsidis ; diyniti de premier president. (Id.) PR/ESIDENTIALIS. — Prxsidenlialis ma- gna curia, supremum regis consilium, parla- mentum, cujus judices magni prxsident tales dicuntur ; la cour supreme, le parlement. (A. 1118.) PR.ESIDERE. — Pro supersedere. [Cone. Clovesh. an. 747.) — Exsistere. {labul. Mel- dens.) PR/ESIDIALIS. — Prxsidialia privilegia, prsefeclis aut judicibus judiciaria puteslale concessa. {Const. Eccl.) PR.ESII)IAL1TER. — Cum tutela et prassi- dio. [Ch. Sic.) PR.iESIDIARI. — Praeesse ; commander. [A. SS.) — Custodire, defendere ; garder, proti- ger, defendre. (Ap. Mur.) PR.ESlUlUM. — Bona, facullales ; avoir, biens, fortune. (Pass.) — Ornamentum mu- liebre ; certain objel de parure feminine. (Agnel.) — Prxsidium regium, principis 1777 PRJ! MBDIiE BT INFIM^E LATINITATI8. charte royale, di VUM 1778 signe, annon- piivilegiura , diploma plome. (A. 1129.) prCt:SIGNA. — Port§ntum ce, presage. (S. x.) PK/ESKJNAUE. — Prsnsagire ; annoncer, pridire. (B)zin.) — Sigillum publicum ap- ponere ; sceller du sceaii de I'Etat. [Cone. Hisp.) Pll/liSIGXATOR. — Idem videtur qui NoTARius. (A. IUS8.) — Qui praesagit ; celui out aiinoncc, r/iii indique d'araice. {I'et. Insc.) Pii.1":siGNIFIGAT10. — Portenlum ; m- dice. figure qui fail connaitre d'avance. (Lact.) PlLliSIO. — Pro Phisio, captura, praeda ; prise. (A. 1315.) PR/fiSO\ARIUS. — Idem q. Prisonarius. PRifiSUPUS. — Ut Pbj-positus. (rrauf. Malat.) Plt/KSOmUM. — Pro prcesens, ni falior : « Sic supradictus ille comes vel reliquis fiancis peisoiiis juxta prasoriuin relroque Firaecedentiuin cliarlula relationis, » etc. Marc. Fcrm.) — I^ac coagulalum, in quo coaguhim, Gall, prestire, projectum est. (.s7. nip.) I'K.'fXrARUI.ARn^S. — Prajfectus stabu- li, magi.ster, qui alibi Mariscalcus vel Mar- BCATCUS dicitur. (A. l()8'J.j PK.KSTAlUCM. — I'ro Ph^,st,\tio, tribu- tum quod domino proestalur, vel polius mu- tuum roaclum ; redevance ou eynprunt fnrcL (Uph) I'lljflSTA.MARIUS. — Qui terram tenel in prxs/imonium ; celui qui tient ime terre en prestimonie. I'id. Prj^stimoniUiM. (Ch. Lu- ti(an.) PK.ESTAMERUS. — Prxstimonio fruens ; Vid. PK.KSTIMONIUM. PR/KSTANDARIUS. — Qui pnrslationes domino exsolvit ; preslataire, vassal. f.\. 967. j PI{/EST.\NT1A. — Census, redilus; cens, redevancr. [Cone. Ilisp.) — Titulus honora- rius comilis sacr. largit. ; litre honurifique du comie des largesses sacries, a In cow de Byzance. (Cod. Th.) Commodatio, mutna- tio ; service, obligation, emprunt. {St. Flov. — Vecligal, indictio ; impdt, tuxe. (.\. 1'1^7. — Slipciuliiim militare ; solde. (A. 1370.) I'R/ESTAXTI Alill.IS. — Multum vel pr.nc aliis vali'ris. (llgut.) PH.ESTANTIATUS. — Qui prcestanlias , vecligaiia el piffislalioneg colli;;it ; cullec- teur des fa>'es. {St. Flor.) PILESTARE. — Muluo dare, commodare, non accppla mercede; pn'ler, ol. prater. (Cap. C. .V.) — Donarc ; dotmer. (Cone, f/isp.). — SHCramcnIo promitlore ; promcltre, s'rngnger par sermenl. (A. 11S2.) — \n pnrstariaiii dare, auod idem valet ac usufrucluario beneliciaro ; aonner a vie avec droit de rclour a la morl du (Ivnalnire. (Pass.) PR.ESTARIA. — Idem q. Prkcaria , seu libelhis i]no qnis pra'dium ecclesiaslicuni ad UHumfnirtum sub annuo crnsii in pra'sli- tum el precario ulendum suscipit ; ctduU ou litre de concession d'un bicn lenu en usii- fruit. (Pass.) — Census seu prxslalio quaj pro pra;dio quod precario possidetur solv' debet ; cens ii payer ou service qui est dil pour line terre lenue en iisitfruit. (A. 950.) PliiESTARIUM. — Idem q. Pba;&Takia. PR/ESTATIO. — Idem q. pKj:sTAniA. (Hincm.) — Pensio, solutio , poyemenl. (.\. 1030.) Pll/ESTATRIX. — Qufe praeslat ; preleuse. PH/ESTKS. — Qui prrestaf, praeest ; celui qui est decant, qui commande. ( Acb. Spic.) PK.ESTETUS. — Pro prcestitus. (Ap. Mab. Anal.) PlLtSTir.IAHE. — Incanlare ; enchanter. {A. SS., P1{.€STILLARE. — Inslillare, suggere- re, in.spirare ; inspirer, suggerer. ((luib.) PR^STILLATIO. — Inslinclus ; action d'inspirer, inspiration. (Guib.) PIt.ESTIM. — Pro prcpslo. (Ugh.) PR.'ESTI.MONILM. — Ecclesiaslicum be- neficium cum aliquu onere. el in hoc dillVrt a siniplici benelicio , quod ideo simplex dicitur quia in hue nullum onus habelur ; pries' imonium reclius defuiiliir reditus an- nuus presbylero alendo destinatu;', absque uHo lilulo ccclesiaslico ; benefice ei-c/cSias- tifjue owe charge ou servii''\ ou mieux reve- nu affrcle annuellevient a I'entretieii d'un preire sam etre crige en litre de benefice. PH.ESTINATUS. — (Jonlracte pro I'HiK- DiiSTi.NATUS. (Ap. Duel. .Misc.) PILESTIS. — Heeres. ( Vet. Gl.) Praesles pro supersiiles olim scriplum observat Baluziu.^. PRyESTITUERE. — Pra;ficere, con^tilue- re. (A. S.S.) PR.ESTITUM. — Don urn ; don, present. {Cone. Hisp.) PIl.ESTITURA. — Vi Pbjestabia. Plt.ESTlTUS. — Adjumenluin, auxilium ; aide, secuurs. [Cone. Ilisp.) PlMiSTO. — Mox, statim ; aussit6t. (Pel. Dam.) PRyEST(lI-ABII.ITER — Celeriler, expe- dile ; promptement, avec ceterili. I'R.ESTOR. — Qui in prce^tarinm acri- pit ; celui '/ui recoit tin fonds en usufYuit, utU' fruitier. (A.I H'.'.!.) PR4:ST(»RK)I.A. - idem q. PR.sroRi.iLA. PR ESI'III.NC.ERK. — Praslituere, deniin- liare : •> Id eliam hujus legi* auctoritate piil'Slriui/iuiu^. !• [('od. Th.) PR-ESIHIl'TICirs. — Pro pnrsrripticiw , ni falior, jure pnrscrtplionis acquisitus.) (A. IMlKi.) PR.ESTUS. — Paralus ; pr^t. ( Vet. Inse.) PR.hsri.. — Qui aliis prn-esl, prtBses, rei alicujus auclor ; chef, celui qui premie ii. (A. .50.S ) — Kpiscopu* ; eveque. (Pass.) — Prirsul fori, judex ;yuv«". (Sid.) PR.KSL'LARE. — I'rwsuhm agere ; com- niiinder, diriyer. (Vet. Script.) PIl.K-^I'I.ARIS. — Ad pnesulem pcrlincn*. (A. «GI ) IMU':SIILATUS. — Iiignilas vel juriMliclio prrcsulis, epi'^copi scilicet vel abbatis ; di- gnile ou juridirlion d'iveque ou d'abbc. (A. 1038.) — Tilulus honoiarius epi«coporuni ; 1T79 PRiE LEXICON PRiE 1780 tihc honorifique des ioeques,priiu.it. y\. c. 1214.) PK^SL'LIUM. — Pro PrjEsulatus. [Vd. Cod.) PH-ESULTOR. — Pro presbyter. {Leg. Long.) PitiliSU.MEUE. — Sumere, caperc ; pren- dre {Syn. Hib.) — Suspicari, conjicere ; pre- tumer. (A. 1221.) PH.-ESUMl'TIO. — Aclio injusta, invasio, D8ur|)alioi attaque i/ijusle, ttsiirpation. [Lex Bav.) PR;t;SUMPTI06E. — Arroganler; avec ar- roi/nnce, awtacieusement . (A. 789.) Vll.ESU.MPTlVE. — Kadein nolionc. (A. 797.) Pll.ESUMPTOR. — Qui crimen commi- sit vcl aliquid contra jus usurpavit ; un coupable ou celui qui s'empare des droits d'autrui. (S. vn.) — Picesumplores episcopi qui aliorum jura vel ordinaliones usurpant illicilas, in concilio Arausicano i el Turo- nico 1 appellanlur. PR.'ESUMPTOUIE. — Eadem nolione q. Ph^suMPTivi-. (^Terl.) PI{^SUMPTU.\1. — Opinio ; Ofunion, croyanc. (Amalt.) PH-ESUMPTUOSE. — Injusle, inique; !it- juslemenl, conlrairement a la juitice. {Script, rer Fr.) PH^SUMPTUnSITAS. — Ut PBi:?uMPTio. (S. 1.x.) PR^SUMPTUOSUS. — Idem quod PRi:»UM- PTOB. (Anast.) PHyESUHA. — Captio ; action de s'tmpa- rer, prise. (S. vil.) PRiETACTUS. — Praediclus, ante merao- ratus ; dt'jd dit, precile. {\. 1212.) PRyETAXARE. — Prius numerare, assi- gnare ; compter d'avance, determiner , assi- gner (Mart. Anecd.) PR.ETAXATU.S. — Ut Pr^tactus . fA. 864.) PR/ETENDEXT'A. — Postulatio, jus quod quis sibi arrogare tental ; reclamation, pre- tention d la possession d'une chose. (A. 1145.) PR^TENDERE. — Affirmare, as.veverare ; pretendre. {.\. laiO.) — Poslulare, velle ; dcmander, voulnir. (A. 128'2.) PRyETEXDIUM. — Omamenlura quod al- tari praetenditur ; devnnt d'autel. (Script. Boic.) PRyETENTIO. — Jus ; pretention. (A. 1101.) PR/ETENTURyE. — Pr8e.-,idia militura, quce pro caslris in urbibus securitalis causa col- locantur : mililum stdtioncs ibi posilfe ; corps de garde, pastes de sHrete, cl les suldats qui en font pnrtie. (Cod. Th.) — Mililcs qui conglobati praecnrrobant ad nbservandos ho- sfinm motiis, oosdem armis repre.ssiiri , si vim facerent in tines imperii ; patrouiUes. (Id.) PR.ETER. — Pro citra, absque. (Cod. Th). PR.(ETEREA. — Pro prseter. (Id.) i'll.LlEi.li.E. — Ante ire, prfficederi , alter d"i'nnt, piMder. (Script, rer.) PR.ETKRMITTERE. — Possessionem rei alinijus dimillere, ut Guerpire. (A. 124!).) PR.EThR.M';CESSARIUS. — Supe.lluus, non nccessarius ; superjlu . (Chron. Mon. Mell.) PR/ETERSORIU.M. — Grex alienam stge- tcm depascens ; troupeau qui pail la recolte d'autrui. (A. SS.) PR.ETEXTA. — Limbus inlextus, acu piclus ; burdure brudce. {A. SS.) PR^TlvXIARIUS. — Adumbratus, rudis, iiiciioatus ; ehauche. (Radb. PILEIE.MCS. — (Adj.) Prxtexta veslis, cui adsutum aliquid ad ornamentum. (Bi- zin.) PR^TITULARE. — Ad tilulum vel eccle- siani proniovere ; nommer a la direction d'une rqlise. (Cap. C. M.) PR.ETITUL.VrUS. — Idem quod Titulcs. (A. !)S4.) PR/ETOR. — Urbis praefectus ; gourerneur d'une ville. (A. 12U8.) — Baillivus ; bailii. {Vet. Gl.) PR.ETORIA. — Praefeclura; private. (A. 1218.) PR.ETORIOI.A. — Domunrula in navi ; cabine de narire. ( Vet. GL) PR.ETORIUM. — Domus sediiium ; /uUel de ville. (Mur.) — Villa urbana ; maison de villi'. (Spelm.) — Fori auditorium ; tribunal, pretoire. (A. 1394.) PRATURA. — Praetoris seu potestatii dignilas, ofticiura ; dignite, office de podestat. (Mur) — Jurisdiclio, doniiniura ; juiidic- tion, seiyneurie. [Chartul. S. Vine. Cva). — Feudum proRfecti viliae, f. majoris, id(,'n) q. Majoria. (A. 1165.) PR.EVARICANS. — Prceraricans via, f. via bifida. ^Mur.) PRyEVARICARE. — Pro prcevaricari . {Cone. Hisp.) PR.EVAHIGARI. — In re criminaii, verti crimina abscondere. [Vet. Cod.) PR.EVARICATIO, — Apoblasia a fide ca^ tholica ; apnstasie. {Cod. Th.) PR/EVARICATORIUS. — Pravus, perver- sus ; inechanl, pervers. {Script, rer. Fr.) PR.EVILIRIL. — F. redilns, Gall, revemi, ab (Icritan prcTi, commodura, Gall, profit. (A. 108!t.) PRtEVENARI. — Prsevidere, animo prospi- cere ; preroir ; ol. prev^ir. (Elmh.) PRyEVEXiRE. — Circumvenire ; prevenir, {Cod. Th.) — Subvenire, auxiiiari ; venir ett aide. {A. SS. Ben.) PR.EVEXTIj. — Inquisilio juridica ; en- quete. (Ord. reg. Fr.) PRyEVEXTUS. — Qui subitanea et impro- visa morte decedit ; celui qui mcurt svhile' ment. frdal. episc. Palav.) PR/EVE,>TITUS . — Vestitus, indutus ; vetu, hnbille. (A. 1182.) PRyEVIARE. — Praeire ; idem q. Pr^- TERIRE. (C. M.) PK.EVIDERE. — Prcevidere dicebantur mo- 1781 PRA MEDI^ ET INFIMfi LATtNITATIS. PRA 1782 nachi, qui lecturi aut cantaturi in ecclcsia, priusquam in earn irent, ad lectionem vel cantum sn praeparabanl. {Us. antiq . Orel. Cist.) — Servare , ciislodire, liefendere ; gardf'r. [Tabid. S. Attd.) — Prajsidere, prre- esse ; commander a, presider a. (Irrn.) PR/tVIGILIA. — Dies qui vigiliam prcece- dit ; luvaiit vcille. (Menck.) PR/EVIGILILM. — Pervigilium ; veille ; ol. preuvil [Cone. Hisp.) P/EVlLEGIARI-;. — Alicui ex privilegio quiti[iiam concedere ; privilegter . (Lamb. Ard ) Pil.EURBIUM. — Suburbiura, spatium quod est ante Mrhtm; faubouig, Imnlieue. (,\. SS.) I'RAGMA. — Sententia, pronuntiatum, stn- tuliim ; sentence, verdict, deciswn.{Vjr\\.) — Kes, actio, vox Graeca; c7jo.se. (Script, rer Fr.) PRAd.M.-^TlLARII. — (Jui scribunl pragma- licas sancliones ; Vid. Pkagmaticuji. ( I et. Cod.) PRAGMATICR. — Eo mode quo pragmati- cum definiri solet : " Baroniam el tenam pra^- dicl.im priccnli statute prngmaiice dilfinito in comilRtumdiiximus erigendam. » (A. i;i3J<.) — Legitime ; juatement, legitimement. {A. 826.) 1'RAG.MaTR'UM. — Pragmaticiim rescri- plum, sen sanclto pragmatica, diciiur. quae ad- hibita diligeuti causae cogiiitione ex omnium procerum consensu in modum sententiae uitro a piinripe conceditur, aul ferlur ; edit dun prince rendu aprh un milr examen. et donne avec le consentcment des grands de I'Elat. (Pass.) Pragmaiicum, dicta eliam charta seu diploma regium, in quo acciirala fit recen^io bonorum omnium alicujus ecclesi;c vel monasterii, in quorum possessione confirmatur; diptdme par lequel le prince confirrnc win eglise ou un rnonas- tere dam fa propriete de ses biens, tesquelt tont soigneusemenl enumeres dans le tilre. (Ap. .Mab. Ann. Den.) PllAd.MATICUS. — Acluosus; ph-in d'ac- tivitr (M.irl. l/iner. litter.) Pit AlERIA. — Pratorum series ; prairie. (A. 1227 ) PRAISI/E. — Ul infra Phis.t;, quidqmd ex Bubdilis el lenentibus capiUir ad expensas regis et domini, quod legitime el debite persol- vi debet. (A. |-i>20.) PUAM)AUILS. — Servus I'amiliaris, dome- Bticus, qui ex alterius mensa seu prandio est, Gall, commensal. (A. 'Jl»7.) PRANDIUM. — Idem quod Pastus, Coesa- TiCUM, CnNviviiM, (lallis droit des past, (on- sucta episcnpnrum vel episcopalium ministroriim obsonia dirunlur ejusmodi prandia, in liulla Pascbalis 11 PP. a. 1107. Prandtum caniim.\ ) PRATARIA. — Pratorum series; pciirie. (A. 8;t2.) PllAT.VItlUS. — Cui pral. rum cura incum- bit ; celui qui est charge d'avoir soin des prcs. {]et. Tabl.) PRATELLU.M. — Diminul. a pralum ; pftit pre. (A. 1206.) PHATKMIA. — L't PRAT.^BIA. PIl.ATKItiriA. — I'ratum, vel lempus quo prata secanlur ; pr^ ou temps de In fauc/iai- son. i'lnb. S. /iim. Hem.) PRATK.IJS. — Pro />rflt//ciM; ars pratica, qua- niaiiibus exerc'lur ; metier muuuel. [.K. 136U.) — Pralensis; (/*;pe- ctans ; Ima pratirn, pralum : pr^. {St. Catl. lied.) PRATdRA.— Uinleclo I.ongohnrdica, pra- lum ; prA. (Mur.) PR ATI M — I.ocus sub dio. seo atrium, quod ciiigunl clauslri porlicus in monaste- riis ; /' preau dun monaxlere, I'cspare entou- re d'vn portiqiw, le r/oi pratiim. (Inii. Agrim. PRAVtCORDirS. — Oui est pravo cordc ; qui a un mniiran ripiir. (S. Aug.) PIlAVirORS. — Eadom notione. (Marl. jinccd.) I'IIAVILEGUM. — Vox in mnlam partem usurpala, quumodo privilrgium in bonam, 1783 PRE LEXICON PRB 1784 adeo ul privilegium sit prrrter l^i;'''! , //i-.; vilegium tiontra leRera. (Marl. Am/jl. Col.) PUAViTAS. — Sine /jruvitatc, formula in Uteris a|iostolicis usurpari ^olita. 1 PRAVIUM. — Monlis cacumcn ; sommet d'une tnontagne. (Alb. Aq ) PRAXERIA. — Palorum conlextus ; palis- snde ; Vid. Paxkra. PKAXININUS. — Prasiniis, gemma viridis ; prase, pierre precieiiae verte. ( Vet. Irw.) PllEA. — Praliim vel pralorum series ; /?r^ ou prairie. (A. 1319.) PIIKAGIU.M. — Census annuus ex pralis reddendus; redevance due sur les pres ; ol. preage. (A l-i52.) PHF.BOSTATL'S. — Prffipositi dignilas ; prevdti. (Ch. Occit.) PHKCAMEN. — Prices, precatio ; priere. (A. 893.) PHKGAHK. - Pro precari. (Cap. C. C.) PRECARIA. — Libellus, seu charla, qua quis alodium vel praedium ab ecclesia sub aauuu censu ad vitam utendum accipit, il- lud precario possessurus : acte par lequel on regoil d'ttne iglhe ou d'nn monastere une terre en usit/ruit, sous la con lition do payer une rede- vance annuclle an proprietnh'i' du funds. — Kc- clesia cujus reditus alicui assignantur jure pre- cario seu usufrucUiaiio possideiidi,ul illius cu- ram habeat ; eyiise giti donne Vusufruit de ses revenus sous la condition qti'il spra pourvu a ses besoins par le donataire. — Questa, seu roga, IribuluD), quod exigiUir quasi deprecando, ut babel Lex Longob.; rcderance en espices que le seigneur exigc sous le nom de priere. — Ti ibu- tum quod ex more episcupis in eorum ju cunda ndvenlu oxsolvebatur ; droit de joyeux avenement r/ui est du aux ev/''ques ii I'occnsion de levr instalbUion. — Servitium quod pj-se- stare tenentur tenentes in metendis messi- bus, falcandis fenis, et aliis serviliis, quan- do ad id rogati sunt; services en nature Jus jmr les vassauM li leur seigneur, corvets de /auchaqe, de vendange, de nioi>son, elc, que le vassal doit faire luules les fois qu'il en est prii ; u\. prieres. — Invilalio ad preces fun- dendas inter Missarum soleninia. {Cons. S. Cruc. Burd.) PRECARIARE. — In precnriam dare, pre- cnrio mni'e concedere ; donner a litre pre'caire. (S. VIII. 1 PRECARIATIO. — Concessio in precariam ; concession a titre precaire. (\. 1153.) PRECARIUM.— Idem quod Phkcahia.( Pass.) — Pensio vel preestatio nummaria ; rente ou re- devance en especes. (<;reg. M.) — Prccarivm fic- tuarium, census fixus et cerlus ; ccnsditennini, assure. {St. Verc.) PRECATA. — Preces : « Hoelumque lacry- mas fundendo suspiciens... talia emisit pre- cata, " etc. (.4. SS.) PRECATIO. — Idem quod Prpcaria. (Ch. l.oth. rvg.) — Servitium, seu rof/a, idem quod PpECABiA. S. XIII.) — Oratio, quae a presbytero ante Epistolam in Missa dieitur. (Amal.) — Libellus supplex ; requete. (Cod. Th.) PRE A'l';!''. — F. pro Sr:oR.4.TnR. in caji. de villia C M. — Preratores, ha;relici. iideni qui huclulw, a <;ra'C. tJ^^^ita;, orautos. Uo- ruin entc'&igiiani fuerunl monaclii qiiidam oliosi, qui ccjutei-a omnia prailer oralionem nc- gligenda esse menliebanlur. PREC.VrORIA. — Ut Prkcaria. (Conc./hsp.) — Pcrvitium, etc. ; ut Precatio. (C/iattnl. S. Vand.) — I'recatoria epistola, qua t|uis aliuin de re quapiain precalur; demande, jietitioti, re- quite. ( Var. Cone.) I'RKCATOHIL'M. — Mensarii chirograpliuii, ad pecuniam ab alio mensario alio iu loco accipiendain ; letlre de change. (A. 13-47.) PIll'XA'ruillUS. — (Jui mognu' precariw ob- noxius est. \'id. Precaria. {Ch. .ingl.) PKECATURA. — Questa, roga, ul Piiecahia et PRFCES. (Steph. IX PP.) PREGATURIA. — Idem q. Prkcaria. (Rer- ticli. episc. lenom.) PREC.ATUS. — Libellus, etc., ul Precaria. {Ann. lien.) PUECEGUM. — Malum Persicum;/j^c//e,Occi- i^n. persey. preceg. (A. 1362.) PIIECES. — Exaclio sub nomine precalio- nis, corvafae, quae a lenenlibus quasi prcca- rio exigebanlur; droits, aides, redevances et corv^es que les seignfurs exigeaient sous le nom de prieres. (Pass.) h'sse cum precibvs lerrw, cor- valis seu iis qui corvalas faciunt praeesse. {.\. 12'i!t.) — Cum episcoporum elecliones lilierse quodaminodo videreniur, eosque spectare, pe- iies quos id juris erat, principes lumen paries suas variis modis interpouebant ; nam incon- sullis iis eleclionem iniie fas non crat ; it, si facta esset electio, regius reqiiircbatur assen- sus ; sed et interdum electoribus quempiam e familiaribns eligendum propoiiebant, ac pro co preces se ofierre dicebanl (has vero preces, im- perinsas et armatas vocal alicubi Matlli. Pa- ris.) ; demnnde faite par les soiwerains en fa- veur d'un protege, pour qu'il soil clu a un everhe. (Pass.) Preces primariw, jus, quod babel ini[)eralor loronaliis, ex anliqua con- suetudine, in omnibus calhedralibus tccle- siis atque etiara monasteriis i)er fiermania; regnum unius canonici pro arbitrio nomi- nandi, quern collegium recipeie debet ; droit qu'avait I'empereur nouvellemcnt elu de nnnimer a la premiere pr^bende dans loule I'Allemagne. (Pass.) — Oraliones, quas is qui clero vel mo nachis prfeesl, fiuito et explelo quolibel eano- nico oliicio, publice el voce aliiori recital ; priere finale d'un office quelcnnqve dans les cgli- ses et les monaster es. (S. vii.) — Libellus sup- plex ; supplique. [Cod. Ik.) PRE HERI.A. — Preces, obsecratio ; priere, supplication. (A. SS.) PRECIABILIS. — Pretiosus; de paix. (Rig.) PRECICLA.MILM. — Oratio clamosa. [A. SS.) PREGOMARIUS. — Prajco ; heraict, cricur public. (A. 1311.) PRECOHIUM. — Quercus ; chene. ( Vet. Ch.) PRECULA. — Globulorum sacrorum se- ries, ut videlur ; chapclet, rosaire. {Man. Angl. I 1785 PRE MBDI^ KT INFIM^ LATININATI8. PRE 1786 I'llECUM. — F. jus exigendi prdces seu corvatas ; 'irot/ de se faire rendre Ivs services appe/e prii'res ; Vid. Preces. (A. 1146.) PRKUA. — Pro Prada. WiKDARlA. — Machina bellica, qua alias Petrahiv nuncupatur ; piern'er, machine de guerre a lancer des pierrcs. (Kol. Pal.) PUKDARIUS. — (Adj.)Ouiijra;datur, vaslila- tera iiit'eit ; pillard. (Had.) PKKDMLL.V. — Vox Ital, scamnum, scabel- lum ; /janc. escabean. [A. SS.) PHKDi';RlA. — .Machina bellica, eadem q. Predakia. (Ap. Mur.) PIIKF.\(;HI.\. ■ — Dare ad prefachiam Massi- liensibiis est dare sub coavento prelio ; don- ner ci prix /ail {prefachie vocant qui ea ra- tione aliquid accipit.) PREGA. — Idem videtur quod Questa, RoGA, Pn«CEs. (A. 889.) PIU'>.) PRRSALIA. — Captura vel potius idem quod Repr,i-:salia. (Mur.) PU IvSROUl.V. — Pra;positi dislrictns ; pr6v6te. PRIv^RYTKU. — Episcopus, parochus, cu- rio, raiinachus, comes, senior ; bveque, curd, moine, comte, seigneur. (Pass.) Presbuter ahhatis, ejnsdem cappelianus. (.4. SS. Ben.) Prcdjyter agrorum, idem q. Cborepiscopos. (Zachar. PP.) Presbyter assistens, qai scilicet episcopo, sacra facienli, adest. fPass.) Pres- byter capellnnus, qui in capella palatina divinis vacal. (S. viii.) Presbyter cardinatis, seu in cardhit constitutus, curio, parochus. (S. IX.) Presbyter catltedndis, is qui ex paro- chia ah efilscopo in urbem matriccm evoca- tur, quo illius opera et industria in sacris olieundis ac componenda dioecesi commodius utatur. (Pass.) Presbyter civitalensis seu dice- cpsanus, qui in civitate et dicecesi, seu paro- chia, munia sua exsequitur. [Cone, .iga- thens.) Presbyter custos, ledituiis. (A. 84').) Presbyter domi'stirus, qui manet in familia proceris alicujus. (Agob.) Presbyter forasticus seu payensis, qui in agiis est. (Mail, braccar.) Presbyter forensis seu pereyrinm, qui ex alia dicBcesi seu ecclesia est. (Gr. M., etc,) Presbyter localis, in locis cerlis ordinalus, vel ioco alicui addictus, qui dum ordinem sacerdotii accipit, spondet se in certa eccle- sia deserviturum. {Cone. Ilisp.) Presbyter parochiilis, parochicB seu parochianus, vel proprius, oir'w. {I'&sa.) Presbyter populi, ple- banus. (.Act. .)fiirens.j J'resbyter presbylero- rum, abbas esse videtur. (A. 1013.) Presbyter sacutaris, cui opponilur presbyter relnjwsus, vel mon&c\\vii. (•>. WW.) I'resbyteri vicam, seu villani. qui per vicos disperlili sunt. (S. rx.) PKKSIfY'rEH V. — Preshyienr, presbytero- rum uxnres, corum niMnpi*, qui abdicalo ex consensu muluo matrimonii usu. divino cullui se maiicipabaril, sacerdotes ell'ecii. vel epis- copi ; fcmmvs de pretres, qui vivaient dans la continence apri's I'ordination de leur mart. (Convi^iie urnres dicunlur, quibus concessum eiat in dumibu* clericorum habiturc, que- madmoruin in itribus aviis et sororibus : ita tiiinen iil i lonjiigibui suis ii ab^linercnt, nt etl in roncilio Turonensi I.) — Prts- In/ter.r, diria' generaltiis vidu.T, omnes senio- res, qua? sacris in ecclesia exerciliis vacabant ; veui'es ligi^es qui se njuaieni au se> vice des au- tfls. — Prvsbytenr pra'terea dicta- (iraicis recentioribus presb\teroiura conjugatorum uxores ; maxime vero apud eosdtm, moiias- tcrioi'um pra-posiliC ; /emmes iles pri'tres de r/:';/lise grrcque. el, dans la mfmo Eglise, lis suni-rieures des rouriitls de femmes. PRKSHYTKR Afill'M. — Ohventione» prp«bv- tori parochialis ; rrrenus, cnswt tfun curt. (A. li)'.t'>.) , PHE.SPYTKRAI-IS. — Feudum presbylrratt, mansus qui ad ecclesice preabylerum psrlinel ; 1787 PRE LEXICON PRB 178S etiaiu oblationes et quidquid sacerJoli eccle- siam fidiuinislranli per»ol\itur pro exsc- quiis, baplismalibus, elc, quod passim el Sanctuarium et Jura Sanctua'ii apprllalur. (Pass.) Manjus ecclfsiaslicus intcr.lum eliam nuncu(ialur (eudum sen beneficiiim presbi/terii, fendnm sacudatale, s/iirntale bcncjicium, etc. Pn-shytetale tiiinisleriiirn, idi-m q. Phksbyte- RAGILM. (A. 984.) Preibijternlcs vplstolx, quu' ab episcopis daiiUir iis, qui in aliena diujcesi ad presbytcii di^nitaleai piomoveii volunt ; exeat, leiirc yue donuait tin eveque a celt'i qui voulait chanyiT de dioceae. {Vcl. Form.) PRESBYTl'lR.VXDL'S. — Clericus, qui in ordine est ad presbyteriiim. (Buscli.) PRESBYTKRARK. — Presbytcrum facere ; remplir les fonctinns de prelre. {Flei.) PRKSBYTKItATUS. — Titiilus presbyte- ralis ; )iri:'trise. [Cone. Vern. an. 755.) — M<\es seu domus presbyteri parocliialis ; presbylere. {Vet. Insl. eccl. Const.) — Obventiones pres- byteri parochialis ; rcvenus, casuel d'un cure. (Arnulf. Lexov. episc.) PRESBYtEHIGIDlLM. — Presbyterioccisio; meurtre d'un prelre. (Leo X PP.) PRESRYTERIUM. — Character sive digni- tas sacerdotalis : /);t//(.$e : « ad episcopaluin vel presbyleriinn proiuovfiri. » {Cone. Nic. Inter/j.) — Collegium presbyterorum vel consessus et eonventus presbyterorum unius dicEcesis, concilium, seu potius synodus : assemblee f/c? pretrcs d'un diocese syncide ilio- ci^ain. (S. Gyp.) -- Pars ecclesiae in qua pre- abyteri consistunl, et sacrfe liturgi.-e vacant Grcccis pTijjia iojTov ; saiictuaire. {Srpi. Born. Sub Eug. II.) — Chorus ecclesise ; le ctmur de I'eglise. (Lib. Ord. S. Vict. Par.) — Duna- tivum, quod poniificcs Komani dislribuere so- lent, raaxime cum iuaugurautur ; presents que fait le nouveau Pape particuUerement le Jour de son installation. PRESCA. — Contracte fortassis scriptum pro proxeneta. (A. c. HOO.J PRESCARIA. — Pro Prj:staria seu Pres- CARIA. (A. 8ti3.) PRESECA. — Seryiliura, quo tenentes do- mini ligna secare teneutur ; corvee de la coupe du buis. {Ch. Boh.) PRESEOUM. — Ut Precegum. PRF.SFACIl. — Eadem notione qua supra PREFACniA. [Ch. Mas.) PRESI. — Pro prendi, cepi. (Leg. Luitp.) PRESI.V. — Frugum perceptio ; action de cufiillir les fniits, ricolte. (\. ii30.) PRESIAGIUM. — /Estimatio ; appreciation, estimation. (A. 1239.) PRESir^XlUM. — Praerogativa, quasi Prje SIGNIUM. (A. 1276.) PIIESILIU.M. — Idem videlur q.iod Brasi- licum lignum (Bern, lie Breyd.) PRESMO. — Mustum quod ex uvis stillat, antfquam calcenlur botri ; mere-goutte. (P. de (!resc.) PRES0NA('.H1.M. — Quod carceris cuslodi praestalur ab incarcerate pro victu et potu qui ei subministrantur ; droit de gedlage, iomme que page le prisonnier au gedlitr pour sa uoiirriture. {Co7is. Tol.) PIIESONARIUS. — Captivus, incarceralus ; prisonnier. (Cons. Tol.) PRFS()NKHI.\. — Incarcerala ; prisonnidre. (St. Mont. Reg.) PRESONEKIDS. — Idem q. Presonahius. PRESS.V. — Vis, injuria, violentia, ut vide- tur : ;-».c, de rateur. (.\.. <"2:Jt>.) /*»•(•- tiiiin sepiil'-ri, a|)ud ilihcnio.s, quod t>x tionis mobilibus def'incli i'ccii'si:i', in (jua hu'iiaht- tur, cedehatur, vnrca neinpe. equus. vpslimcn- tum, el ornainrnlum lecti ; droit dr mortwuie. {Can. Hibrrn.) Prelium wiptialc seu uroris. idem q. Mohg.*(;enii)a. — (/.r.t Ihn-iimrl.) Pre^iia/i ;t7/i«m, Scolis. jus quod regi vol do- mino compcUt res mercales comparandi cerlo el defiuiin prelio. PRETIUS. — ?rr, prelium (A. 593.) -- Pro prcliosus. (Fridegod.) PRKTULA. — Pro peh-ula. (A. S.'?.) PilLVEUU. — Pregbyter, sacerdos; pretrc. Ap. Mur.) PREVE.N'DERIUM. — Mensurae annoDariae species \ cert aine mesure pour les y rains ; ol. pr6oendier. PREVOD MILITARE. — Specie* IriJjuU apud Polonos. PHKXIO. — Career ; prison. (St. Ast.) PRE.XON'ERIUS. — Caplivus, incarccralus, vel qui in beiiocapilur ; prisnnnier. {St. ]'erc.) PREYSIA. — Tanalis, rivulus, ut Pbesa. (A. 1500.) PREZIONARIUS. — Captivus ; prisonnier. (A. 1384.) PIUAPUS. — Machina bellica quae Oallice erif/in a verge appellatur. PR1C11.\. — Saxoii. iuterioribus, exedra, seu euiinenlior in lemplo locus, interprete Lei- bnilio. PRIDIAXUS. — ./Edituus, ecclesiaj custos, ut vull Mabiilonius. (.-1. 5.,^. Den.) PRIENTA. — Praislationis species, eadem, ut videlur, ac Primitive. (.\. 12!26.) PRIMA. — Nempe hrra, seu primum ex Oliiciis ccclesiasticis diurnis. (Cons. S. Aug. I.pvtov.) Prima castodosa. sic forlasse dicta, quod in sacrario seu loco ubi asservanlur cassce Beu capsaj reliqiiiaruui decanlarelur. {.\. 1300.) Priiiup liber, qui ad /v/'imui/i posl Vciaxulum Pretiusa legebalur, in quo siilicct Martyrolo- gium, Necroiogiuni atque ecclc«>ife redilus ul plurimum conlinebantur. (St. eccl. L>/gd.) Pri- ma mensi.<:. portio canotdca, quod prima die cuiusqup "lensis solvohatur. (Cone, /lisp.) Ea- dem ralione dicebalur cmtus doctorum ad de- liberani'tim de rebus qufB ad facullalem spec- labanl convenienlium. PRI.VIAI.IS. — Piiujarius, principalis, praj- cipuus ; premier, principal. (.\. 148.").) I'Rl.MAXUS. — Eadem notionc. (A. 1180.) — .Minister qnidam in conslantinopolitano excrcitu ; of/irirr de I'aiinre ijren/ur du fiat- Empire. (Not. Imp.) PR1MAR<;11ES. — Princrps ; premier prince. (A.SS.) . PRI.MARI'HIO. — Quasi primus marchto. (G. Chr. ) I'RIMARl A. — lurisconsullis Anglis. idem quod I'oiiiiiAUii M. sen prim.irium jus hypolhe- earium. quo.! babel crcdilor in leudum, aul prirdiuin dibiloris. Vid. PoDKH.iUiiM, el Po- TIUIllTAS. PKIMAItlS. — Pro I'lU-MAMirj: n Prtmare allare. « (Act. Mur. Mon.) PIllMAS. — 0"' primas paries tenet, qui prim im locum obtinel ; ctlui qui lient le ^'v- mifr rmuj, rhrf, dirertenr, goueerneur : " Prt- viairs urbium, ca-lcllorum. virorum, regioms. paUlii, •> eir.d'n*-.) — Vicccome* ; vicnmie, ri<;u>er. (Aiinoin.) — Primates . i° apnd Ju- d;ios, litlem .)ui antea palriaroba) dali. .luo- ruiii alicdilii oiu.n sub I'heodo.MO Junioru (Cod. I'll.) ; !■ apud Chrisli.inos, episcopi qui in civitalibus, qua- ex unpcrii laUrculis jure mrlropoU-os gaudtbunl. prx.Mdebant, unJe paKsim molropolilani appellantur. 1791 PRI LEXICON PRI 1792 I'RIMATIA. — Primatis dignitas ; primatie, diynili'' (ill primal. (Mac. Lvx.) PRIMATIO LUXvE. - Novilunium ; nou- velle lunc. PRIMATIOU. — Qui apud aliqutm primus oblinet, familiarior ; qui est dams la plus gran- de intimile, cnnfident. (Ap. Marl Ampl. Col.) PIUMATUS. — Privilegiurn ; privilege, fa- veur. (.K. 851.) — Piiiicipatus, regimen, admi- nislralio ; gnuvernement, adminislration, direc- tion. (Vet. Ch.) PKIMAYRANUS. — Scahinus, urbis consi- liarius, quorum primus, qui alibi major, primayrris dictus fuisse viJeliir. (A. 1267.) PmM.\YH.\S. — Ead.-m notione. PRl.MICERI.V. — Dignitas in monasteriis fe- minarum, qufe aliis pr;eest ; Vid, Phimichrius. (Regul. S. Cwsar] PRIMIOKHIATUS. — Offirium, dignitas pri- micerii ; office, dignite de primicier. (A. 1105.) PMI.MICKRIUM. — Pole.vtas, impeiium, .io- minatio ; puuvoir. autorite, puis.iance. [Ad. Fpist. Ceuom.) PRIMICERIUS — Primus cujusque ordinis ; le premier de ceux qui e.cerceni le mi'me emploi, chef, cmmandanl, primicier [Cod. Th. Primi- cerii, proceres ; les grands. ( Vit. Abb. S. Alb- — Dignitas n)ilitaris, tribuni dignitati proxi- ma ; dignite militaire, prcsqiie annloque au In- bunat. (S. Hier.) — Dignitas in ecclesiis cathe- dralibus ; premier dignitaire dans les eglisesca- thidrales. (Pass. "I PRIMICERUS — Primus et prcecipuus. (Ch. Th. Ottern.) PRIMICLERUS. — Munus ecclesiaslicura, primus el prajcipuus inter ciericos, qui nempe universae clericorum calervre et famiiiae praee- rat ; nam ul diaconis archidiaionus, presbyle- ris archipresbyter antistabant, ita clero primi- clerus, cujus arbilrio oblationes clericis pro ralione virtutis et officii dislribuebanlur. [Cone. Hisp.) PRIMICOPII. — Qui priraum locum in prte- liis ohtinent ; ceu.T qui, dans les combats, smt au premier rrinq. PIUMIFOK.MIS. — Sic dictus Adam, quia primus formatug fuil. ( I'e/. Iren. Interp.) PULMILUNIUiM. — Novilunium ; nouvelle lune. PRI.MIOR. — Ad primum rei principium propius accedens; tres-voisindu commencement d'line chose. (01. Frig.) PRIMIPILARIS. - Qui pra;est, prajsui ; ehef, et plus parliculifiremeul, cveque. [Sid.) PRIMIPILARIUS. — Centurio primae cohor- lig ; chef de In premiere cohorle. (.Joan. Sar.) PRI.\IIPIL.\TUS. - Dignitas et gradus »>•/- mipilaru ; pnmipilat. (Id.) PUl.MI.SCRI.MUS. — Qui primum locum ob- tinet in scriniis piiliiicis, vel inter scri- niarios: le premier d'ltn college on d'un se- critariat. {Coa. Just. — Canoeilarius ; c/iance- Uer. (A. 934.) — Primixcriniarii et scribse regionarii, inter officla Ecclejiae Romans, apud anonymum Valicanum de eleclione Paschaiis II recensentur. — InA. S S.Ben. pri- mtscrinius pro primicenus sumitur. PR1.MISS.\R1US. — Is qui primam horis matulinis celebrat Missam ; celui qui dit la pre- midre messe. (S. xvi.) Ut PniMATUs. {A. SS.) - I'rimus; premier. [Script. prses- dare. {Ch. itrennes, cadeau.v. pr;escriptio, idem PRIMI'IWS. PRl.MITES. rtr. Fr.) PRI.MITLE. — Prffistationis species quae ec- clesiae solvebatur; prentices, prelevemeut que les fideles faisaient sur Us premiers fruits de leun champs pour en /aire hummage a Ceglise. (Pass.) PRIMITIALIS. — Principalis, origiualis. (A.SS.) PRIMITIARE. — Primitias solvere, tare. (A. 1358.) — Incipere, primitias (Pet. BIps.) PRlMiriARIUS. — Pro Primicerius. l'Rl.MiriV.\. — Primitiae ; premices. Nauar.) — Slrenai, xenia ; (Mat. Par.) PRIMITIVU.M. — Prima q. PROTOCOLLUM. A. 1149.) PRIMIVIRGIUS. — Primus ex licloribus, qui virgam deferunt ; le premier des huissiers (i verge. ( Vet. Gt.) PRIMN.\. — Puppis: poupe. (Ethehv.) PR1M0(tE\IT.\. — Primitiae ; premices, premiers fruits. (A. 1069.) PRIMOGENITALIS. — Primogenitus ; pre- mier-ne. (Tert.) PRIMOOE.NITOR. — Primogenitus Alius, natu major; /jremier->ie, aine. (A. 1301.) PRIMOr,ENITURA. — Jus et privilegium primogeniti ; droit d'ainesse. (A. 1291.) PRIMOLUS. — " Priorum princeps. Gt.) PRI.VIOPLASTUS. — Qui primus est ; qi'i a ete cree le premier. (Tert.) PRIMORDIALIS. — Primigenius dial, primitif. (Id.) PRIMORDIALITER. — Primum ; rement, d'abord. (Mur.) PiUMONKS. — Proceres primi ordinis ; les grands du premier ordre. PRI.MULE. — Primo, primum, vel nuper (Adamn.) PRIMUS. — Primae, ul diunl, conditionis ut meilianus, mediae, et minostedus infimae apud Alamannos — Primnyyi tempus vocantur Ka- lendae Martiae, quod ab iis annus exordium du- cat ; le premier mars. PRINCEPS. —Rex. imperator ; dux, pro- vinciae praefectus ; dignitaiis tituius, dorainus alicujus oppidi vel caslri, superior dominus ; roi, empereur, souverain ; due, gouverneur de province; prince (non de dignite); seigneur d'un lieu, commandant d'une place ; seigneur su- zerain, chef -seigneur, fpass.) — Princeps Ec- clesioe, dignitas ecclesiastica, eadem f. qua apud Oraecos U/.lr,T.ipxoj- [Ord. Rom.) Prin- ceps monasierii, qui alias Advocatus et Defen- sor nuncupatur. [Regul. S. Pachom.) Princeps nervorum, cerebrum. (Alex. lalros.) PRIXCERUS. — Ut Primickrils. PRINCIPALIS. — (Subsl.; Gymnasiarcha ; [Vet creatuB primor- premie- 1793 principal de college. (Rob. Goul.) — (Adj.) Principalis cuslos, idem q. carcerii Pri.nceps, q. vid. (C/ir. Parm.) Principaie iwmeu, ba:re8 nomine principali, \(i est, titulo directo, uni- versal!. [Cod. Th.) Principales, pni'cipui civi- lalura ; les premiers d'line ville. {Vet. Jnsc.) J'rincipales cnrix, decuriarum primi. (^1. SS.) PIIINCIPALISSIMUS. — Maximus. {Necrol. Fr. Min. Silv.) PRINCIPALITAS. — Principalus ; princi- patite. (A. 1018.) — PrBestantia, excelienlia ; primauU. (lerl.) PRlXClPALirKK. — Pracipue, polissi- mutn ; principalemenl, surtuut. (Mur.) •- Se obligare principaliler et in soliduin ; s'obligcr ioUdairement et un seul pour le tout. (A. 1311.) PKINGIPARP;. — (jubernare, regere, prin- eipein agere ; administrer, gouvcnier, regner. (Sid.) PRINCIPARI. — Prteesse, praesidere ; prusi- der a (OUob.) PIUXCIPATOR. — Qui principium dat re- bus ; qui donne ['existence aux chases, createur. (Arn.) PRINCIPIAUK. — Imperare, principem esse ; gourerner, administrer. (Cone. JIixp.) — Incipere, oriri, principium ducere ; commencer, nailre. ( Klmli.^ PRINCIPIATOR. — Ul supra Phincii'atoh. (Mur.) PRINCIPIENS. — Incipiens, inchoans ; commengnnt. {St. Mon. S. Germ.) — Ad doclo- ris gradum promovendus ; aspirant au docto- ral. (i;i36.) PRIiNCIPISSA. — Principalus ; principaute. (A. 1481.) — Princi/iissa helli, militiw, dux exercitus ; commandant d'armie. {Ann. lio- niuc.) PRIXCIPII'M. — Palaliura principis ; palais du prince. (Tert.) — Actus liieologicus ad oblinendutn docloris gradum, olim in L'ni- versilate Parisiensi u.silalus ; bpreure que subis- saient autre/oit les asjiirants au dortorat en thi'o- logie. — Uonum, munus ; present cadeau. (.\. 1:291.) — Suppuralio ; suppuration, abccs. {A. SS.i PRIXDERE. — Pro PREnENDEng, capere : prendre. (S. vii.) PRl.XSI'XUS. — Primilus, anliquitus a vo- teri (iiill. prin, primus. (Ap. Marl. Anecd.) PRI.X.Sl.'V. — Usurpatio, quod vi et injuria ablatum esl ; laisie, usurpation. (.A. 1291.) Plll.XSR). — Career ; prison. (Tab. Maj. Mon.) PKI.NZIA. — Exactji) ((u.-nvig .• impot, tare, percrpiion de derniers ; ol. prime. {Chartul. Latin.) I'RloR. — Priores : 1° quomodo vfiteres dicimus ; les anciens, ceiix aui nou.^ ont prece- des ; 2° proccres ; Irs principnu.r, Irs tjrands. PlUOlvARi;. — Priorem facerd, creare ; fiirmer, crcer. {Vet. fuse.) PRIOIl.ARI. — I'riorein esse ;elrele premier. (S. Hern.) PIUORATUts. — Diynilas projcipuu in nic.) Cajdivitas ; caplisits ; (\. 1197.) PKiSIOXACMJ.M.— Mem quod Carcekariuii, el .) PRIVERILE. — Jus, ut videtur, priniilia- rum, quod ecclesiis preeter decimas interdum debetur. I'irf. PRunTii:. [G. Chr.) PRIVICARXIU.M. — Tempus quo carnibus privari et ab iis abstinere incipiunt fideles, ante jejnnia Quadragesimse. Vid. Carmprivium. PRlVIGXA. — Pro nouerca. (A. SS.) PRlVKiN.VRI. — More privignae agere ; se condnire comme uiie beUeiwre. (Leibn.) PRIVILEGES. — I'ro privilegia, quasi pri- vatae leges. (Cod. Th.) PRIVILEGIA. — Principura el mapnatum diplomata pro cccle.^iis ; /jriviieges, di/.ldmes par lesquels les rois accordent det privileges aux egliset. (Pass.) — Conditiones et convenliones de reddilione caslri ; clau.t's et conditions de la capitulation d'une place. (Elmh.) PItlVILEiJIALlS LITTERA. — Priviiegium, cbaria immunilalis : charte d'immuniti par la- quelle il est accords queluue arivtleQe ii une eglisc. (A. loG6.) PUIVILECIALITER. — Jure p^rogalivo et peculiari. i.\. 13UU.) lMii:ici})al halninnl il'uue nt/e ou d'uii bourg. (A. 1328.) PROHUS. — Allies aniuio vaiens ; preux, brave. (C;rs. lliusl.) I'robi /lominei, liallis prud' homines, dicuntur stept! scabini el qui in placilis pubiicis cum comilibus et |udici- bus judicia exerccut, vel etiara ii qui arlilici- biis pra!sunl ac de rebus ad eos spcctantibus judicant. PH»J(;Ar.lO. — Procacitas ; e/fronterif, an- dace. (Hal. .t/is-c.) Item re perniularo ; PKtK'AMBIAHK. echangrr. {.\. ilii.'i.) 1'110I'AMB1.\.T10. (A. 883.) — l'erinut:ilio ; ccliangt. PlloCAMUlUM. — Kad. notione. ( \. 'J70.) PHuCA.MlARE. — Ut Ph-cambiahe. PKUCA.VllATiO. — Ul PHOCAMBIATIO. PIIUCAMIUM. — Ul Pkocaubium. PllUCANTUS. — InsliluUo presbyleri in ec- clesia alleri sub .iia; Vid. C.\MAiiE. PROCASSARE. — Irritum reddere facere ; cas.ser. (A. 14.'Jl.) PiUJLASSlU.M. — (^on)paralum, acquiii- tum, a vet. Gall, pourchas ; ce qui est aclieti, ticqais. (St. .l/rtM.) PIKJCATUIUUS. — Procax ; libertin, tumo- ral. (Uion. Carl.) PROt^^liUI'^NTP]!!. — Ordine processionis ; processionneilement . (A. 6'.S'.) Pltor.EDE.NTES. - Ul infra PnocES50RES. PROCEDERE. — Ire, exire ; aller. {Cmd.) — (,'um poinpa exire ; snrtir en cer&monie. Vid. Phocessio. PIUJCENSUS. — Census, qui ultra censum consuetum exsoivitur. ['id. census et Suhck.s- sus. PROCENTINUS. — Comes qui cenlenariis prujest. Vid. Cente.va. (Mur.) PROCEK. — Magnas, domiuus, comes ; grand personnage ilevi en dignite, seigneur, cointe. (Pass.) PROCEUITAS. — Bonitas, ferlililas ; bonti, fertilile, (A. i;i5G.) PROCERUS. — Ut Phoceh, unus ex magna- libus. (.1. SS.) PROCESSATUS. — In jus vocatus ; ctte en justice, accuse. (.4. 6'i>.) PROCE^SIO. — Collecta, ccelus popull ia ccclusia ad quam processit, id est venit, colle- cli ; asscmbtee dcs fideles ii iegli\ VRE. — J'incessione.roc6- dure. (A. 1483.) PRUCESSUS. — Excommunicalionis seii- tenlia ; sentence d'excommimication. (Mac. Lex.) — Actio indiciiiria ; procedure. ( Tabul. Vtt.) — Lis, causa ; proces. (A. l3oi._) — Judicium, senlentia ; sentence, jugemcni. {Epst. Edw. III.) — Agendi ratio ; procede. (Honor. IV PP.) — Conventus, cceUis, ul PHOCtssio. (Gr. Tur.) PROCHEKIU.M. — Manualis sporta ; panier. (Cass.) PROCl.NARE. — Interpellare, appellare, vox forcnsis. (A. H^S.) PROCINCT.V. — C(i!tus, conventus ; a5«em- blee. {Vet. Cod.) — Ambitus vcl limitcs loci alicujus intra quos lihertas seu immitnilas illiiis includitur; lerritoire, district, ressort de sei- gneurie ; ol. procincte. PR0CINCT01(IL'.\I. — Ornamenlumquoaii- quid praeciiigilur. {A. SS.) PRUClNC'lUKA. — Ambitus, ul Procincta. (A. 1016.) PROCINCTUS. — Ccelus et ambitus, ut Procincta. (0. M.) — Exercilu.* ; armee. (Script, rer. Fr.) — Procinctus militix, pro- gressus copianim ; marche des troitpts. [A. SS.) PROGITARE. — Vocare ; appeler. {Vet. Cod.) PROGLAMA. — Proclamatio ; action de crier, cris. (Mart.) PROCLA.MARE. — Inconditis clamoribus quempiam explodcie, inseclari ;huer quvlqu'un (Ach. Spic.) PROCLAMATIO. — Oneri>la juiidica, actio qua quis rem abblatam repetit ; complainte ; Vid. CoMPLAiNTA et Clamor. PROCLAMaTOR. — Uui causam agit ; plai- gnanl, demandeur. PROCLAMATUM. — Proclamalio, promul- gatio ; action de proclamer, de promulguer. (Lud.) PROCLAMIS. — Pallium mnnteau. i.l. SS.) PROGLAMOR. — Clamor, conclamatio ; cri ; ol. proclameur. (Galb.) PROGOLl'US. — Idem q. Colpus, ictus ; Ciiup. PROCONES — Pro Pk^donls. [Syn. Ne- mans. an. 1284.) PROGONISUS. — A Prooonneso insula Pro- pontidis ; dt I'ile de Procnnese. (Agnel.) PROCONSUL. — Vicecomes, nt Consul, co- mes ; vicomle. (Pass.) — Procnnsutes . l" iidem qui justitiarii eriaules apud AngloB (Joan. Sarisb.) ; 2° qui consulum urbanorum vices agunt. (\Mchb.) PROCREAME.N. — Procrcatio, oitus ; j3/o- criation, naissance. [Chron. Juan. With.) PROCUBUUS. — Pro procumhens. (A. SS.) PROCULCARE. — Terram peragrare, ut li- mites ejus inspiciantur ; pnrcourir une terre pour en reconnailre les limites. (A. ItGtt.) PROGULC.\TORES. — Casirorum cxcubia, procubitores ; senlinelles, gardes. Sine ulla exceplione. PROCULDURIO. {Cod. Th.) PROCULTOR. — Pro cultor. (A. 1334.) PROCURA. — Procuralio, tucullas agendi allcrius noniiiie scripto alicui concessa ; procu- rutiun, pouvoir dunni a un tn'im/aiairc d'agir cnnotre nam. (.V. 1389.) — OKicium jirocura- toiis ; procuic. {A. SS.) PROCURAMli.NTU.VJ. — Impulsio, sollicita- lio, suasio ; action d'inciter, de pousser, de con- seitlcr. (A. 1391.) PKUCURARK. — Kxcipere hospitio et con- vivio, \e] procurationem consuetudinariam seu debitam exsolvere ; recevoir quelqu'un chez soi, le loger et le trailer, payer le droit de procura- tion ; ol. procurer. (Puss.) — Ni'cessaria ad vi- clum el vestilum pra^slare, suppeditare ; Jour- nir ii guelqu'un de quoi pourvoir a sa nourri- tu) e et a son vestlaire. {.\. 1110.) — Nomine allcrius ex ejus poteslale agere ; ngir au twin et par procuration d'aulrui. (\. i'Sii.) — Pro- curaloris of'ciiim gerere ; remplir le rdle d'un fondi d6 pouvoir. (A. 1345.; — Providere, sup- peditare; procurer. [Tab. Maj. Man.) PROCURAliI.\.. — Oificium procuratori.% in monahleriis ; o//?c^ de procureur dans une ab- bayc. (Const. Prad.) PR<>CURATIA. — Mem q. Phocuratio. (Mat. Par.) — • .\pud Italos, dislrictus, officium vul camera procui-atoris, seu ejus magistratus quem procuratorem vocant. lid. Phoclratoh. (A. SS.] PROCURATIO. — Ouodvis convivium ; re- pas. {Vet. Instr.) — Gibus, ferculum ; nourri- tine, vivres. {Gr. Chr.) — Necessaria ad vi- clum et vestimenlum : ce qui est n<^cessairepnur la nourriture et le velement, Centretien. (A. 7'.J0.) — Impulsiu, sollicilatio, suasio ; conseil, instigation. \C/ir. Tk. Olttrb.) — Quidquid rei alicui perficirndiu inservit ; ofliciura procura- loris, ut pROCLRAiiA. (A. loo7.) — Exccplio slala ac debita dominurum a vassallis, a qui- bus hospitio et conviviis condictis vicibus ex- cipinntiir, cum in eorum praedia diverlunt ; quae quidem prncuratio interdum in suinniam aliquam peiuniariam convertitur, eamque yiste vulgo appellant nostri ; procuratio eadem episcopis, archidiaconis et archipresbyteris de- belur a sacerdolibus quorum ecclesias visitant ; droit en vertu duqucl les rois el les seigneurs en voyage se faisaient lieberger par lews sujets et vassaux ; et les iveques, les urchidiacres el les archipriHres en tournie par les cures dont ils visftaient les paroisses ; ol. droit de gite ou de procuration. (Pass ) PROGURATORIUM. — Litterce quibus ne- gotium alicui committitur ; procuration. (A. ii-:\.) PROCURIUM. — Ead. nolione. [Chartul. Raven.) PROCURSUS. — Facultas ponendi pecu- des suas et cas pasLendi in alterius dumini pascuis ; ut Percuhsus, q. Vid. — Progressus, processus; progres, accroissement. {G. Chr.) — Genealogia, series generis ; gdncalogie. {\. 1130.) — Procursus mortuorum, cxpor tatio cadaveris ad eepulcrum et jus quod I 1801 PRO MEDI^ BT INFlMyE LATINITATIS. PRO 1802 ciirioni ex eo compelit; kvee d'un corps el droit qui en revient aa pretre qui la fait. lA. 1178.) PROCXORIUS. — Proditus, indicalus; de- clare. (A. 852. ; I'llUD.A. — Proventus, redilus ; produit, re- venu. (A. 1I9G.) PRUDAM. — Ul PnODENSES. {Gl. Barb.) PIlODAIllb'S. — Idem (j. Pitoi.KiuLs. PRODliClMA. — Idem q. Redeci.ma. (A. 823.) PRODEFACERE. — Prodesse ; $<:rvir, ,Hre tilile. (Lex. Wis.) PROUI'IKIXIRE. — Idem quod de/mirc. (A. 826.) PRODELATA. — Palanga liacloria, paxil- \{is ; sorlc de palonn€au,pieu, ijros baton; ol. prodinl. (S. xiv.) PRdDEXSES. — Eunes qui a prora alligan- tur ad lerram ; cables qui, de la proue d'un na- vive, vont s'amarrer a terre. (Sanul.) PRODERE. — Negare ; nier. {Vet. Cod.) — Prodesse ; servir, cUrr utile. (.V. 1400.) I'RCDERIU'^. — (Jui proram curat in navi- h\ii, IVdWs /jrndicro; mritelot chafi/i; (le la stir- veitlancc de In proue. (.Sanut.) PIUJDESU.^IU.M.— Tunica mililaiis.sagum; casaquc de guerre. (.V. 1319.) PliODlFKWRE. — Emendare, ad meliorem frugem adducere ; corriger, re/ormer. ( Vet. Ori(/. Inlerp.) PRODI FlC.VnO. — Eraendalio; action de reformer, correction. (Id.) I'lUiDKiALlTAS. — Prodigenlia ; prodiga- lite. {('one. Mat. a. 1:286.) PRUDIME.NTU.M. — Prodilio ; traftison. (Mur.) PRODITIALITER. — Perfide, per prodilio- nem ; en Imbison. (I^yrn.) PKOUri'lO.NALlS. — Peifidus ; pcrfide, trailre. (iMur.) I'RMDlTloNALITER. - Eadeiu nolionc q. PliOIUTIALlTKll. (Ach. Spic.) PRoHriloSE. — Ut PiiODiTiAi.iTrcn.(ld.) PRriM. I iT. ces dn proees elles-meines; o\. productions. ^Pass.) PRUUUCTOR. — Dux; cclui qui conduit en cvant, guide. (\'ct. 01.) PllOUU.M. — Lucrum ; profit. iUsat. Bar- cin.) PRoDUX. — Slirps ; rejeton. (Tetl.) PlioDE.XE. — Vro produxisse. (Tert.) PRoELEPSlS. — Processus publicus, Gr. r.yjili.T.; (Ap. Mur.) PliolvPlSCoPL'S. — Episcopi vicarius, cho- rcpiscopus; citorevi'que. {A. SS.) PROFANALirER. — Sacrilege ; sacrilege- ment. (Id.) PRoFA.NITAS. — Eo nomine sciiplores ante (Miristum nalum designal Tertullianus : " Ut aulunial su periorum ;ji-o/;i;»Vas. » PlinFECriTIU.S. — Aliunde in nos dclalus, advenlitius ; 7/a vicnt du de/iors, ncjnis, adven- tice. (/Herat. Jur. Pont.) PRUKECTOSUS. — Ulilis, qui prodcsl ; utile, bon a qitelque cfiose. (Script, rer. Fr,) PRUFECTL'.S. — Lucrum ; pro/it. (S. viii.) PROKERF.NDA. — « Cunctasque ibi deci- mas perlinenli s, cunclos census el suburbia qute arcliiclavi lenere solebant, excepla profe- rendn, quam arctiicapellanus de inanu pontifi- cis Missam cantanlis recepiU » {Act. episc. Ce- nom.) ^■idetur idem sonare quod pnebenda. Ma- lim de oblalione, quaj inter Missarum solem- nia fit, accipere. PRUFEREXTIA. — Idem esse videtur quod PR.EFEREMIA, sciliect jus quod ipsis curionibus ppffiler decimas debetur ; Vid. Ph-^kerentia. PROFERIMKiNTU.M. - Dilalio, prolalio, cum quis slare juri, ac rectum faccre renuit, vol dilTert. (Us3l. Bare.) I'Rol'EUUM. — Tempus sldlulum iis qui rationes suas edcre et proferre tenenlur; ipsa rationuin reddilio ; epoque oli lescompinbtes doi- vcnt rendrc kurs comples ; celte reditition de comples elle-meine. (Th. U\.) — .\clio judicia- ria qua quis scse ofTert ul coram judice jus stuim contra qucmlibel probel, juris(]ue sui aigumenia proleral ; cH_'/flyt'mf«/ //CIS par une pnrtie de de/endre sa cause cnvers tl contre tottSy el de produire lex piecis qui etablissent son droit. (A. i;i3i.) PROl'llSS.V. — Eemiiia conlinens, qua- vir- f;inilatem prolilolur, noii Iniren in monasterio ; 'id. Ascudi.K. {f'ouc. /lisp.) I'Ri 'FFSS ARE. — Ad pro/essuniem nioiiasli- cam admiltero; admellre ii /aire In prof'ission inuiiaslii/ue. (Const. Cnrmrl ) PHoKFSSl. — (Jui m.'igi^lerium adc[ili siinl in sclmlis, el docrndi facullalem habcnl ; ceujn qui sont tlans Us condttims rrqulses pour cnsei- gner. (H. iMon.) l'lin|'KS."Lt. I'cliob.) PltOFESSOH. — Qui regiilam oidinis alicii- jus profilelor. [Ann. Prcm.) PHOFESSUS. — Monaclius qui in monaslc- rio voluin cmisil; reliyicu.r profes. (Aran!.) PROFESTI'M. — Vigilia, dios fusliim pr;ccc- dcns; veilted un jour de /I'le. {J'cl. Ohit.) PROFESTUS DIBS. — Dies hebdoinadis of- ficio alicujus sancli vacans. (A. 1256.) PROFirvTIO. — Incremcntum, accessio ; amelioration. (\. 1067.) PIIOFICISCEKE. - Pvo jjroficcre. (A. G05.) PROFK'IUM. — Ut infra Phoficuum. (S. IX.) PROFIGUIT. — Pro /.ro/uil. PROFIGUITAS. — Idem (Dilra.) PKOFICUUM. — Lucrum, cmolunienluni ; pro/?^ (Hug. 'Flav.) — Forluitus proventui ; casKcl. (A. h"06.) PROFICUUS. — Ulilis ; proftahle. (A. S3i.) PROFIGIU.M. — Idem q. Phoficuum. [k. 1368.) PUOFILIATIO. — Adoplio ; adoption. — Charia jirofilialionis, cpia aliqiiis pro fiiio haercs conslituilur. (.Morut. Anliq. Sm:.] FlloFlLIUS. — Filius (i'ii, nepos ; )ii:tu fi/i. (Ap. Lud.) PROFIXIS. — Confiniuai ; voisinige, proxi- miti'. (Ugb.) PROFl»MITFn. — Corto, phrasis Gallica; pour certain. [Cap. C. .)/.) ■pROFI.^CUU.M. — UlPiioFiCLUM. PRuFITFin. — Confiteri, nonfessiiinem sa- cerdoli exsolvere ; ?« confeMcr. {Leff. II. I. reg. Angl.) — Professioneai faccro ; faire profes- sion, en ])artanl d'un rcliijienx; Vid. Puofe5.sio. {Antiq. diseipl. ord. Cist.) PROFJ.AMMARli:. — Flamnus. vel inceudio absumere ; bruler, delruire par le /en. [Marc. Com.) PROFLIGARE. — Kxigcre ; faire payer. (Cod. Th.) PUOFLIGATiO DEBITORUM. — Exaclio, collcclio eorum ; pai/ement det deltei. (Id.) PRUFLUITaS. — .\buudaiilia; abondance, grande guantiie. (.1. .?6'. PROFKU.M. — Idemq. Proferum. PROFUd.VRE. — Espellere, pjiccrc ; chas-ier, meltre dehors. (Chr. Th. Olterb.) PRUFUdlUM. — Fuga; fuite. [Ann. Gen.) PROFUdO.SE. — Fugiendo ; en fuyant. ( Vet. Cod.) PROFULU.M. — « Quinque iiiandilia cum profulis. n [.K. 1197.) Videltir idem esse ac ora, Vimhus, Ctal. bord, bordiire ■ ol. porfit, profil. PROFUNDA. — Profun. litis ; profondeur. {St. Aven.) PROFUXDARE. — Fodcrc ailius ; creu.-lce,r6uninn dcntoines. {l\la.h. .inn. IJen.) PRudEiNIO.SUS. — Nobili progeniegenilus ; d'cxtraclion noble. (Joan. Hoes.) PRO(;iv\iT.\.LIS. — « Yiruui quia variis vcrnaculis Unguis commililones noslri /;ro(/e»it- tales patriii; more utunlur, » etc. (.V. 1493.) Ubi legcndum videtur prnycnitalis, aduo ul sen.-;us sit, vernaculis Unguis utuntur m^jre pa- lri;n in qna progcniti sunt. PIIOGESTIUM. — Suburbanum ; fai/boun/, banlioue ( let. (ll.) PRGGN'OSIA. — ladiciuin, signum, prognos- ticum ; signc, indice, pronostic. {A. S.S.j PROGNOSTIGAHE. — Pracsagire. praj liccrc, prsesignare ; prevoir, annoncer d'avance. lA. 1340.) PHOGNO.STH^.VriO. — Prsediclio, praeco- gnitio, rei futuraj indicium; prediction, annon- cc dune chose a venir, pronostication. [Chr. Triv.) PROGNO.STlc.VriVUS. — Praenuntias ; pro- nostic. (Eimh.) PRQliXOSTICON. — Vid. SoR.9. PROURAMMA. — Littp.rae regali sigillo mu- nilee ; Icttrc mnnie du .sc>:au royal. {Spec. S'lx.) — Scriptura postibus at'tixa ul ab omnibus le- galur ; affiche. placard. (Spelm.) PROGRSSSIUS. — Ulterius ; au dcla, plxs loin. [A. SS.) PKFGRESSUS. — Profeclio, vel eliam con- silium, susceptio ; rfe/5a;7ou entreprise. {Chr. Th. Otterb.) vel potius heere- drfenae. {St. PROH.ERES. -- Qui loco hrcredis fungitur, aut institutus a'lt subsfitutus : dis haeres. (Pap.) PROHIBITA. — Interdictum yias.) PROHIDITIO RFGIA. — Vox forcnsi;. Fitle- rre regi;e apud Anglos, quibus cognitio causae, qu;c. in foro ecclesiastico agilalur, ad forum civile revocatur. fA. 1300.) 1805 PRO MKOUJ ET iNFIMiE LATIMTATIS PIIOHIBITUS. — Xon concessus ; >ion auio- rise, (le/endit. (Mac. Lex.) PROIIICFJRE. — Projiccre, cxpellere ; Jeter (Ichors, tepOKsscr, chasser. (Pass.) PROHIi'.IUS. — I-'unis naulicus ; cordcuje. (SI. .)/a.«.) PKOIXOSUS. — I'fo piuinosus. PR0.JECTII5ILIS. — Pro piojeclus. [Ircn. \'et. I liter p.) Prii)Ji;sTUM. — Consilium, proposilum ; projct. (A. .S'.'| PROMISSAIUUS. — Praibcudariussuctrdo-s qui in ccile.iia parocbiali pvwbendnm possidel, animarum curio niinime addicUis ; pirhiinlinr. (St. L'ccl. Argent.) — Qui facile proniiUit ; quod pro muniliono sil ; eonltt- mur. (isiii. ) PRD.MURIU.M. — Kadcm notione. (Id.) PRitMl'RUS. — Fadem notione. (Id.) PlUt.MUS. — (Adject.; Ad penum mu ;a- tene. (A. 12S0.) — Indulficiitia, miscralio ; in- dulgence, pitie. (Mur.) I'llOPiriUS. — Idoneus. aplus, habilis ; propre a. (A. 1376.) I'KOPLACITARE. — In /j/aci^o seu judicio lueri, defendere ; (/arantir. (I.eibn.) I'llUPolNTU-M.'— Ut Pkhplnctum. PROPOLARIUS. — Propola ; marchand. (S. Aug.) I'ROPONCHA. — Idem quod I'erpunctum. (A. i^■U^.) PIIOPONENDA. — Tribulum quod a mer- catoribiis pendi sold ob facullatem mcrces suas venura propnnendi et exponendi in nun- dinis publicis ; drnil que payent les marchands j)()i/r avoir Ic droit d'exposcr et ntrtlre en vcnte Icurs marcltandhes. [Cod. Th.) I'Ri )P<)Rr.VI{E. — « Et unam partem bosci noslri... sicut fossata, proporlnnt, » etc. [Mon. Amjl.) Id est, prout jacent et uistendunlur fos- sata, secundum eorum situm. PKOPORT.^TIO. — Vox tori Anglic!, inqui- silio, declaralio, verediclum, testium audilio, seu potius declaralio, 'lall. in/orniation. PRdl'OUTlMNABILITEli. — .Equaliter, ha- bita ralione vel numeri, vel mensurae, vel modi inter ambo. (A. 1"2'.)8.) PlloPORTlONALlTER. — Eadem notioiie. (Mur.) PROPORTIONARIUS. —In a^quas portio- nes divisus ; divisi en parties eyales. (Will. Aq. dux.) PROPORTION.VTUS. — Conveniens, con- grnns \ pro/jortionni'. (Firm. Mat.) I'llOl'OS. — Idem q. Pb.ei'OS. PRdl'oSCERE. — Poscere, peters ; (/eman- der. (Isid.) PHOI'O.SITA. — Quod proponitiir, ut de eo staliialur ; proposition. [St. .s'n/.) I'ltdl'osrrio. — Oratlo gratulaloria ; '/fs- cours de /(•/icilntion. (St. And.) PKOi'oSITOR. — Qui patinas mcnsie appo- nil ; crliti qui parte leu plats it table. (Eck.) — Prii'posilus ; priv6t. (A. 1411.) PHol'OSlTl'M. — Actus llieoiogicuo, in quo doctorali dignitate donandus, eximinandus propoiiitur; epreure a subtr par Us aspirants an dortnrat en t/icoloyir. — liypiitliesis ; suppo- siliiin. (/>•(■«. Interp.) PROPOSTA. — Proposilum, ralio ; nl Pro- POSITA. IMIOPH.I'.SCKIPTUS. — Ante pnrsciiplua, statutus. (A. Il;i2.; PROl'RKNDERE. — Idem q. Porphe.m- DEHE. PRdPllESA. — ldemq.Poarnisuii.(A.127l.) PRO 1810 Eadem notione. {Ten: .Vmbilus, ul Porphisa. PROPRESKL'M. - /JelllJ ) PIIOI'HESTL'RA. - (Poli/pt. Fisc.) Pltol'RIAni:. — Rem sibi propriam facere. asserere, vindicare ; s'approprier. (Leg. Sax.) PRopRIE. — Indivise; snm i-tre separi ou divise. {Chnrtiil. S.Joan. Ang.) PRUPRIET.V.NKUS. — Proprius, conve- niens, (iluid. Disc. Fars.) PUUl'RIKTAUE. — Rem alicui propriam facere, asserere, in proprium dare ; donner en propre. f.\. lOSo.) fltOPRlETAltlUS. — Prnprielarii mona- chi diiuntur qui proprium, seu proprietales, ut loquitur EcLehardus junior, vel peculia pos- sident. — Jure propriptari(j, id est, domini el legitimi possessoris. (Form. Vet.) PRoI'RIETAS. — Alodium, patrimonium bonum quod ex successione parenlum alicui obvenil ; propre, immeuble ichu par succes- sion on par donation en ligne direcle, hrritage ancien et patrimon-al. [S/jec. Sa.r.) /'roprietates prffiterea dicta; res immobiles, quas cjuis com- parat ; acquets, immeubles jtrovenant d'acqui- sition. [Lex. Lonij.) Proprietales habere dl- cuntur monachi, qui contra prajscriplum re- guhe monasticae peculia habent. (Eckeh.) In- terdum tandem propriela^ nuncupatur Offl- ciuin proprium alicujus sancti. (Us. .-Intiq. Ord. Cist.) PROPRI.N'DERE. — Idem q. Pokprendere, (C. M.) PRUPIIISAniUM. — Idem q. Porprisim. (A. 1261.) PROPRISIA. — Eadem notione. (A. 12S0.) PltUl'RlSH.'.M. — Eadem notione. (A. 1220.) PR()PR1.-.j « Prorata porliune ; ■ it proportion, au prorata. (Pass.) servus : « Propni nostra iiabot, eo- quo dim, liberlis mancipiis. » Vi- 1811 PRO LBXICON PRO 1812 PRORETA. — Xavis rector, seu pror.v gu- bernalor ; pi/ote, mntelot qui pn side h la prone d'un biUiment ; ol, prnier. {Chr. Mntirin.) — nine cuiusvis rei liux et rector ; chef, Ji- recleur d tine chose quelco.ique. (.1. SS. Ben.) PROIUSCRIPTUM. — I'ro Pbsscriptum. (Ap. Mur.) PROROGATIO. — I'orreclio, dispensatio. {Cone, /lisp.) PRORSl'S. — Rectus; (/rojV : « Pedisseqaa quoque ejus el pervia et (ievia negal se discer- nere, nee ;;rorsi trnmilis meminisse. » (fit, S. Oudiliv) I'llOSA. — Oralio quae in Missa canitur an- te Kvangcliuin in majoribus feslis, qiiaoi alias sequcntiam vocant. (Udalric.) PROSAICUS. — Solulus ; en prose, prosai- que. (Fort.) PROSANETA. — Proxeneta ; courtier. (A. 1310.) PROSARIUM. — I.iber ecclesiasiicus 2^>'o- sas continens ; prosier, livre d'ei/tises qui con- tirnl Ics looses. PROSARIUS. — Solutus; prosa'ique. {i\d.) PROSATOR. — Scriptor, qui pcdestri ora- tione scribit ; prosalcur. (Adhelm.) PROSATRIX. — r^enilrix. (Isid.) PROSGARIOSE. — Affabililer, jucunde. {Vel. Gl.) PROSCEXDERE. — F. occare, Gal. herser. Nisi de prima aratione inlelligas, el scriptum sit pro proscinierc. (Irm.) PROSCHOLUS. — In schola ille, qui non docendis lam pueris, quam eorum moribus prffifectus cral, ul scilicet concinne ad magi- strum accederent, ul omni geslu, incessu, ve- slitu, compositi cssenl ; sous-mnilre. PROSECRARE. — In sacrilicium ofTerre ; sacrifier, offrir en sacrifice. (Lact.) PROSEGTIO. — Ampulatio ; taille, mnpu- tation. (Salv.) PROSECTOR. — Qui amputat ; celui qui coupe, qui ampule. (Terl.) PROSECUTA. — Jus persequendi colonum suum, etc., ul Pf.rsecutio. (Pass.) PROSECUTIO. - Instruclio, significalio, insinuatio, allegalio : « Tamen prudenlia? tuse prnsecutinne admissa, quae apud nos verbis facta est, preecipimus. » {Cod. Th.) — PersecutJo ; pnursuite. (A. 1221.) — Jus per- sequendi colonum suum, alque percipiendi medietalem decimte ex agris quos colli in aliena parochia, idem q. Sequela el Skcta. (.V. ll.")8.) — ProsecHtio armaiu, obligalio qua vassallus tonebalur dominum in exer- citum sequi ; obligation da service militaire imposee aux vassau.c par les seigneurs. (A. 1209.) PROSECUTOR. — Procurator, qui alieno nomine rem prosequitur; procureur, intendant, fonde de pouvoirs, rdgisscur. (Pass.) Prosecu- tores armorum, ii qui Galilee poursuivants d'ar- mes nunrupantiir. (Pass.) PRO.>ECUTi iHIA. — Prfficeptio comilis sa- crarum largitionum, qua prosecutores ju- b^ntur aurum in largiliones sacras inferre {Cod. Th.) PROSECUTUM ARATRl. — Jus perse- quendi colonum suum, etc., ul Persbcutio. (A. 1234.) PRDSKdMlXA. — Partes extorum. (Isid.) PROSKl.ITUS. — Vaslalus: ravage. {Vvi. GL) PROSELLUS. — Para Officii canonici, pro- sula, diminii(. a Prosa, q. Vid. {A. SS.) PROSEI.O.N'I'ES. — Remiges, vcl classiarii ; ramciirs, marinieis. (Oeorg. Pachym.) PROSELYTUS. — Apud Judaeos, is qui non coactus se Judaicse rcligioni addicebat ; nom donne dtcz Irs Jiiifs A ietranger qui rm- brassait volontairement le Juda'isme. (Pass.) — .\dvena, hospes ; ctranger, hdte. ('Cam. Pereg.) PROSFMivN. — Propagatio ; action de pro- pager, propagation. {A. S.s.) PRUSeO^'ENS. — Idem q. PaosECnTOn ar- morum, fecialis. (A. 1433.) PROSEgUESTRARE. — Rcmovere, arcere ; eloigner. iCh. Anr/l.) PROSFRVI. — Qui ex servis nascuntur, seu potius nascentur ; Vid. Proaldiones. {Ch. Long.) PROSERVIRE. — Bene/icimn proservire, de- servire lerram, vel colere, incolere, et ex co censu.'i persolvcre. {Ch. Alam.) PROSERVITIUM. — Obsequium, officium, ministerium ; service. (Mart. Anecd.) PROSEUGA. — Tugurium vile ; mai.tonnelte, cnhute. ( Vet. Gl.) PROSi^UCARE. — Orare, mendicare ; prier, dcmander, mcndicr. PROSEUCIIA. — Precatio, obsecratio ; priere, supplication. (Leib.) — Locus in quo precatio, fit, oralorium ; oratoire. { Vet. Insc.) — Domus pauperum, in qua foventur et alun- iwv ; maisnn d'asile pour la vteillesst, hospice. {Co7ic. Hisp.) — Proseuchm Judasoruni, loca spatiosa sub dio instar theatri in quo libros legis, admissis exteris, palam lectitabant. {Vid. H. Vales, ad Euseb.) PROSEVERE. — Prosequi ; Vid. Proseco- Tio. {Form. Vel. Andeg.) PROSICICUM. — F. pro proficuum. {A. SS.) PROSILITUS. — Qui partes alicujus tuetur; prosblyte, partisan. (A. 1311.) PROSNESIUM. — F. legend, prodensium; Vid. PRODENSES. (.-1. SS.) PROSPERARI. — Prosperos exitus con- sequi, secunda uli ^oviMna,; prosperer. (Rob. Avesb.) PROSPERATIO. — Prosperitas ; bonheur, prosucrilt''. (Chr. Joan. Wheth.) PRdSPERATOR. — • Qui prosperum facit ; celxi qui rend heureux. (Harlh. (ll.) PROSPEX. — Qui prospicit ; qui pr^voil, prophele. (Terl.) PR(,SPICU1TAS. -- Splendor originis, nobi- litas. (\. 1363.) PROSTAfilUM. — Servitii genus ; Vid. Pro- TAGICM. (S. XIII.) PROSTAGMA. —Vox Graeca, praeceplum, mandatum ; nrdre, command ement. (A. SS.) PROSTANTES. — Meretrices publicee quas 1813 PBO MEDIiE UT INFIM^B LATINITATIS. vulgo proslilula3 dicimus; filles dejoie. {Syn. eccl. Andey.) PIlUSTAllE. — Inleresse. (R. Duel. Misc.) I'ltUSTEItNARI. — In lerram procum- bere, procidere ; se prosierner. {Us. Cult. Ce- noin ■ ) PRO-iTERXI. — Pr^sterni super fonnas, ad eas piooumbere el curvari ; Vid. Forma. (Bern. Mon.) PROSTIBULARE, — Muliercm prosliluere, producere ; pvoslituer unc fenime. (.S7. I'l.) PROSTIBULARIUS. — Prostibulosus, me- retricius, ad prostibulura perlinens ; de prosli- tutiim. (St. yiveti.) PHOSTlTUllllX. — Quffi aliam prostituil, producit ; entremetteuse, femme qui en debauclie une autre. fLud.) PROSTRARl. — llumi prostorni, ut Pros- TEBNABI. (CotlC. Hisp.) PROSTR.^TA. — Actio esse prosternendi ; action de se mettre a genoux. {Ord. Cap. Reg.) PROSTRATI. — Pcenitentes, ex eorum pcenitenlium ordine, quos Grteci Patres 6TtoTTtiruovTa; vocant. Proslrata orntio, qua; ab humi pro5M^i's in ecclesia recilatur. [Vet. Cx- rem.) PKOSTRATIO. — Poenitenlirn species in usu apiid monachos, qua in terram proslrati psalmos recitabant. (A. 1470.) PRO.SUBULA. — Parvaprosa; I'lW. Prosa. CAmalt.) PKOSU.MIA. — Genus navigii, speculato- rium parvum ; sorle de navire liger, tnouche. ( Vet. (II.) PUOTAGiUM. — Prffistalionis species, qu;p ab huminibus taliiae obnoxiis exigitur, ut sint a lallia ad voiuntatem et a corvalis immunes : service feodnl 'jiii rendent Irs rassai'x snjcts a la taille pour ne pas etre taillables a mercl et oble- nir d'etre dHivris des corvirs. (A. I i63.) PROTKCUICLS. — Primus vindex. defen- sor, ofncium in aula Constantinopolilana cujus erat, suscipere captivos el causarum crimina- lium judicium exercere. PRUTF.CTOR. — Apud Auglos, regni gu- bernalor ac rector, absente rege ; protecteiir, rigent. (Th. Walsing.) I'rolrctores regnorum in aula Ri>mana, cardinales nempe, quorum munus est clectiones el alias provincife sibi addicta; causas in sacro senatu proponere. J'ro/rclorcs quoquc appellalmntur in aulaCons- tanliiin|iolitana, corporis imperaloris cuslodes, i\\\\ ji) tiicipis Intiis protegebaiil (Cnd. Th.) I'ROTKci'ORlU.M. — Principis privilegium, quo ne alicui vis inferatur, cavelur, eumquo in proteclionem suscipit ; saitve-(/arilr, «««/- Conduit. (Cli. I/isji.) PROTlii'TUM. — Tectum piojoctuui, seu umluacuhim ligneum ; aurrni. A. 1271.) PHOTEFARK. — Prorogarc, dillere ; pro- longer. — Contraliere ; retricir, rdduire, res- serrcr. {A. SS.) PUOTKNATlo. -- Prorogatio, dilatio ; delai, remise. (A. i3il.) PlKtTENIiERE. — Proferre ; proJinre. (A. 1121.) — Conlicero ; expidier. (A. 13*11.) ruo L'nibelin, 1814 PRUTEiNSL'-M. — L'nibelin, ul videtur « idem (stolamj in protcnsi virga u.=que ad ma- jorem ecciesiani civitalis porlavit clamaos, t'cco la stola. » {Act. S. I/crlciiib.) PROTE.XTINUS. — Idem q. Procbmtinos. PRO'l'E.NTIO. — Ampliludo ; ^tendue. (A. 14.=S2.) PROTKRItARlU.M. — Ager, praedium ; champ, mclairie. [A.. 701.) PROTEIIVIRE. — Proterve, supcrbe agere ; agir aiwc fierle. (\. 1276.) ' PKOTESTA. — Ilali?, conlesta denuntialio ; prolvitation. {St. Verc.) PROTESTAIil. — Conlestatio denuntiare, iesUUcdii ; proslvrner. (Bonif. Ill PP.) Nude prualtestari. (Coelestin. Ill PP.j PROTESTATIO. — Ul supra ITotksta. (A. 1251.) PROTESTUM. — Vox negotiatorum, con- lestata denuntialio ; prole t. {St. Gen.) pRdTHI. — Primores, seu prtesides univer- sitatis Judccorum, apud Siculos. (.\.. 134U.) PROTIllRK.MARII. — Qui remigibus prm- sunt ; ihrfs des rameurs. (Sanut.) PROTH(.)CIUM — Idem q. Ptochium. PliOTliOCOLLARE. — In protocollum re- fcrrc vcl in publicam et autlienticam formam rcdigere ; enregistrer, ou ri'diger un ncte dans la jorine d'nsagc ; liV/. Photocollim. PROTlloG.VLIS PAPYRUS. — Idem q. Pkotocoli.um. {Ch. -ingl.) PROTHU.NEILS. — Pnefectus navalis ; chef de nier, nmiral. (Ch. .Sicil.) PROTIIilN riXUS. — Kadem notione. (Id.) PHOI IIUPAPUS. — idem q. Protopapa. PRUTHOPR.-ESUL. — Primus Hcclesite ali- ciijus, cpiscopus ; dveque. (A. 1321.) PlloTlIoSALVASTo.N. — .Mendose pro PlIOTOSEVASTL'S. PUuTlir.s. — Idem q. PamiCKRics. (Ap, Mir.) PItoriTULARE. — Publicis instrumentis nolum faccre. (.4. .s'6'.) PROTOAPUSTOLARIUS. — Pignitai in Ecclesia Orientali. princeps eorum, ([ui populo apostolorum sciipta cxponebant. I'ROTnG\.MERI.KNiil'S. — Primus camer- lengoruin seu cameraiiorum, qui major camer- Irngus dicilur ; Vid. CaMEHLE>Gh-. l'Ri»TiH'.ANr,EI,I.AR!US. — yui alias Aruui- CA.Nl.> LI.Anil'S. PRoroCA.NoNARCHA. — Primui canto- rum, seu eorum (jui canlum imponebanl in l-xcli'sia (Ir.-eca. I'ltnTDGANoNlCUS. — Protocanonici eccU- si.r II. M. de Clrriacn, tilulns regibus I'ranco- rum a ^ixlo IV PP. conct-asus iilleris a. 1471. I'RintX" Al'ANUS. — Vrimui catapanoruin ; ]'id. (^ATAI'ANU'H. PltordCAPIlLI. ANUS. — Qui alias Arcui- CAri-.i.i.A>U!<. l'U(no(.'ARABl.8. — - (iubernalor navi* im- pcraloriii', n|iu(i (iiti'Cus. PKtiTdi i;illLS. — (.tfficiolis a «igillii, "pud ('a'^siiiiloruin : Vid. Phimickrii s. I'lluTuCllAUlLI. Alius. — Offlcium mo- nasticum ; Ik/. Ciiahtulvbu*. 1815 I'RO LEXICON PRO 1816 • PROTOCOLLUM. — Liber ex glutine com- pactus, in quem acta publica referunlur ; re(/tslre destine a conteiiir les acles iniblir.s. (I'ass.) — I'rima prnescriptio ; minute. (I'ass.) — Charla ipsa sigillo munila ; acte vnini de son sceau. (O- Chr.) PROTOCUIISOR. — Cursorum priefeclus. (Ap. Mur.) I'ROTOCYX.^fiUS. — Primus vcnalorum ; grand-venexr. (Vet. Cod.) PROTODIACONUS. — Idem qui Ahchidia- CONUS. PltUTODUX. — Officii et dignitatis nomen apud Italos. (Mur.) PHOTOlllKKACARIUS.— Primus accipilra- riorum in aula Conslantinopolilana ; chcl des officierschari/esdusoindes oiseau.c de chasse. PHOTOMAilTYK. — Ut inl.T viros S. Ste- phanus, primus, sic S. Thecla inter mulieres prima Cliristi mart3-r exstilit : undo hocce epi- tiielo pariter donantur a (ira-cis et Latinis ; premier martyr, titre honorifique donn6 a S. Eticnne et a Sle Tlii^cle, parce qu'ils soudri- rent, les premiers, le martvre. Pia)TO.Ml':i)lCALIS. — in medicina prima- rius, prajcipuus ; le premier des niedecitis. (Ch. Sicil.) PROTOMISSUS. — Prfeferendus, potior ; preferable. (Busch.) PROTOMYSTES. — Pimus sacerdotum ; 2>remier poutife. (Sid.) PROTONOBILISSIMUS. — Titulus honora- rius, quo donabanlur quidam ofticialcs in aula Constantinopoiitana. PROTOPAPA. — npio-cTTona;, dignitas prre- cipua in ecclesiis Oraecanicis. PROTOPAREXS. — A'ox liybrida, usurpata a Prudentio, ut Protoi'Lastus. PROTOPASCHiT.E. — Hajretici, qui Judaico more in azymis Pascha celebrabant ; Sabbatia- ni etiam appellati. (Hos cum Novatianis con- fuDdil I^aronius.) PROTOPATRICIUS. — Dignitas in aula Constantinopoiitana, primus patriciorum ; dignite et til re honorifique dans I'empire (jrec. PROTUPHYSICUS. — Idem q. Archiater. (A. 1393.) PROTOPINCERXA. — Primus pincerna- rum, dignitas in palatio regum Francorum ; grand bchmison. PROTOPLASTUS. — Primus formatus ; forme le premier. Hinc protoplasti, priores ho- mines ; le-1 premiers honimes. (Tart.) PROTURUSTIGUS. — Primus inter rusti- cos, qui vulgariter Gallice dicitur coq de pa- roisse. PROTOSCRIXIARIUS. — Dignitas in Eccle- sia Romana. lA. .SS.) PROTOSKHASTUS. — Titulus honorarius ducum Xeapolilanorum ; litre honorifique des due de Naples. (Rrencra.) PR0T0SF:CRETA. — Primus secretarius ; premier secretaire, (.\nast.) PROTOSECRETARIUS. — Idem q. Pboto- SKCRKTA. (Anast.) PROTOSEVASTUS. — Ex Graeco Ti^totoisga- '■r^j;, dignitas in palatio Conslantinopolitano in jus aliquem vo- traduit un autre en .irk. ) jus Iractus ; cite en prfficipua, ab Alexio Comneno imper. pri- mum inventa, qua fralrem .\drianum donavit. PRdTosi'.xTll.MlIUS. — Primus et prin- ccpB spalhariurum; Vid. Si'ATHauius. PIIUTUSTRATUR. — Primus stratoriim, dignitas in aula Constantinopoiitana, cui sta- buli impcratorii cura incumbebat ; connclaltle, PHOTOSYMBAI.L'S. — Saracenorum prin- ceps ; emir. (.Vnd. Silv.)' I'ROrOSYXCELLUS. — Primus syncello- ruin palriarcharum, vel cpiscoporum, qui plu- rcs erant, ut suo loco docemus ; Vid. Syncel- i.us. Dignitas ecclcsiastica in (irsecanica. eccle- sia nola, atque adeo in Sicilia sub Xormannicis principibus. PRUTOTHRONUS. — Groecis itptoToBpwvc,;. « Protothronum, scssorem inlcrpretatur Ana- stasius, eorum scilicet cpiscoporum, qui ad patriarchalem ecclesiam pertinent. » PROVOVESTIAIUUS. — Dignitas ecclcsias- tica et palatina, qui omnibus vestiariis prtcest; ]'!>/. Vf.stiarius. PROTRACTIO. — Cantus species, cum vo- cum loni longius cantando protrahuntur; Vid. PiVEUMA. — Diagramma, deformalio ; portrait, fir/urc. (Mart. Anecd.) ' PROTRACTOR. — Oui cat, trahi ; celui qui en juslicr, demandcur. (Cons. PROTRACTUS. — In justice, assigni'. {Cons. Ark.) — Exemplar ; modele. {Her/, cap. eccl. Cam.) PROTR.^HERE. — Pingere ; portraire. (A. SS 1 PROTULEXS. — Pro Phoff.rexs. (.1. .S-.S'.; PRO TUNC. — Pro tunc, pro nunc, formula qua tempus praesens et futurum signiBcalur. (Lud.) PROTUS. — A. (irasc. ■^rpwTo?, primus ; pre- mier. (In vita Brunonis Magni, protus idem videtur esse qui Primickriiis.) PRt JTUTETA. — Primae exercitus aciei du- catus, prajfectura, ut retutela extremae ; com- niandemcnt de I'aeant-ijnrde. (Ilug. de Cler.) PROURBIUM. — Suburbium ; faubourg, baulieue. (Ap. tH-^el.) PRGL'VATIA. — Idem q. Provenda et Pr.e- BENDA. (A. 937.) PROA'AGUS. — Pervagus ; errant, vagabond. (.4..S-.5.) PROVEXDA. — Mensura annonaria ; sorte de mcsnre povr les grains. [Cap. C . M.) PROVEXTUM. — Malusscu bonus eventus; ban ou mnurais succes. (Adion.) PBOVEXDARIUS. — Idem q. Puj-benda- RIUM, mensura annonaj prasbendariae. (A. 1203.) — Idem q. I'h.kuendarius, i]ui proven- dam seu pra?bendam percipit, cui ad victum cibus vel potus pra'betur. (Adalard.) PROVERBIALITER. — In proverbio ; en proverbe. (Script, rer. Fr.) PROVERBIAMI. — Proloqui ; declarer, dire, exposer. (S. xii.) PBOVIDEXTIA. — Cura, sludium ; zele, ardeur. (G. Chr.) provident:^. — Provisiones annona- 1817 PRO MBDI^ ET INFIMjE LATINITATIS. PRU 1818 rice, vel etiam alia' ad victuin ; provisions : ol. pourvoyances. {Slat. l)av. Scot, rer/.) — Appa- ratus bellicus ; prepnrnti/ derjuerre. (A. 133G.) PROVIIiEUK. — Hegcre, gubernare, acqui- rere, comparare ; adiuinistrer, gouverncr ,ncqu&- rlr, achcter. (Pass.) PRUVIDITOK. — I'rovisor ; celui qui pre- vail. (A. SS.) I'KOMDUS. — Tiliilus honorarius consulum Nemau.'cnsium, in ch. a. 1316. PIIOVINCIA. — Mundus ; le monde. t'lerl- — Regnum Franciae; la France. (Adeodal. PP. — DitBcesis metropolilani ; diocese d'un metro polUain. (ISonif. PP.) — Uicecesis cpiscopi ; dinci's/f d'un rvequn. (A. 1138.) — (iradiis co- gnalionis et aflinitatis in iiupliis ; degre de pa- rente. {Insl. Ani/l.) PUOVIXCIALATUS. — Uignitas et muniis pj-ovincialis seu provincia' prajlecli apud reli- giosos ; provincialat. (A. 13il9.) PROYINCIALKS. — Monel:i' comiliim Pro- vineife ; deniers des comles de Provence, p/'ocin- ciaux, — Incoku, indigena; ; huhitants d'un jiaijs. ceu.T qui y soul >ies. (Th. Otlei'b.) i'iluA'JNClALlS. — Provinciee prajfectus apud religiosos ; provincial. (Pass.) PROVISA. — .\nnona cibaria, aliarumque que rerum nccessariarum comparatio ; provi- sions. (A. 1330.) PRUMS.VNTl.V. — I'', acquisilio; providerr enim est acquirere ; nisi idem sit ac Icrrito- riitm. (Ann. Prcem.) PiUAISMItlA. — Feudum nobile cui supre- ma juslitia compelil ; idnm S. I'n.i;rosnriiA. PIK iVi?IA. — Concessio in oompensalioneni rei concessa', etc.; ut I'uovisio. {C. Chr.) PROYISIO. — (Juldquid alicui ad viclum el veslituin assignalur ; sontme de deniers a.v- sir/nie a qurlqn'un pour son cnlretien. (A. 1229.) — (jmnis apparatus bellicus ; preparali/s, ap- pri'ts militaires. (Acli. Spic.) — Oiiodvis convi- vium ; repas, /e.<:lin. (A. 1202.) — Diploma quo quis in possessionem lieneficii ecclcsi.islici, vel officii alicujus civilis miltilur: provision, letlre d'un collaleur par laqufUe il con/ere it iin ecetv- siastique un In'mifici' raeant ; Ittlrc patents ob- tenue pour posukicr uuf chnrcjr de Judicature ou de finance. (I' ASS.) — ^ hecretum ,• dicision, d6- crct; provisiont's rnnienses, Gail, provisions d'0.r/ord, decrela facta in parlamenlo Oxonitc a. 12."),S. (.Mat. Par.) — Concessio in compen- salionem rei controvcrsa-, qua ne quis dam- nutii paliiitur providctur, vox fori ; provision, {(;. Chr.) I'KOVISIONARIUS. — .Vnnona; caslrensis redeinptor vel pra'fectus. (Mur.) l'll(l\i.S|()XA TUS. — (>'ui ex pnwisiime sibi concessa dfticium aliquod obliuel et exsecpii- tur, vel qui altoriiis impensis vivit. ( Honif. IX V\\\ Pill "VISIOXA TUS. — Kadem nolione. PUo\ISIUS. — Provisor, providus; prf-va- yant, prudent; ol. pourveu. fll. I>uel. Mis.) PIIOVISO (JUOU. — Uummodo ; pnurvu que. (A. 1330.) PROVISOlt. — firaec. e-!j/.ot:o; episcopus ; eveque. {\. ilM.) Pi-ovisor episcopi, qui ejus vices gerit ; j/aw/ licnire. (/tin. Adrian. 17 PP.) Provisores eccUsiarum, laici, qui earum bona et possessiones adminislrant ; laiques chari/es d'admiiiistrer les biens des igtises. (Bonif. VIII PP.) — /^,-f)y/sores- dicU etiam ex Spclmanno, qui vel cpiscopatum, vel ecclcsias- ticam aliam dignitatem in liomana curia sibi amhiebaul de fulnrt), quod ex gratia exspecta- tiva nuncuparunt ; quia usque dum vacarct, exspectandum esset ; ceux qui se faisaient don- ner des benefices ecdesiastiqurs aranl la mart dcs tiiulaires. (S. \i\.) Provisores rxleriorum, apud I'ra'monstratenses ii, ad quos perlinet exloriora providerc, circuire curias et carrucas et domos in eis conslruere, numerum anima- lium scire, etc. ; o/ficiers de I'ordre de Pre- montre quictnient c/iarij&s de I'adinnislration et de I' exploitation des proprietes du convent. (Si. Orel.) Prorisor hospitii, officium aubr Dalphi- nalis, cui compelebal hospitiura Dalphini dc rebus neccssariis providere ; pourroyeur. (A. I3'i().j lla piovisores in monasterio cos, qui rerum smcularium curani liabebant, seu qui nccessaria ernebanl, infereliant, e.xporta- bant, el litos et cu'tc ra ncgolia jirocurabanl, vocant Regula S. .Viireliani el Rcgula S. C;esa- rii. Prorisor monaslerii, cui thesaurus monas- lerii commissus est; trcsorier d'un couvent. (Ingulf.) Provisor stud iorum, qui studiis pric- fectus ; dirccteur de I'cnscu/neinent, chef des etudes. Provisores victualium, quos Tialli pour- voyeurs dicunt. (Thorn. Wals.) Provisores vil- tarum, qui et decani appellanlur, villas seu obedienlias a monasterio dependentes cura- bant ; moine c/iarges de I' exploitation des celles de Icur couvent. I'id. Cklla. PR(A'o('.AT()lt CAUSAHU.M. — Apparitor; huissier, sergent. (Mem. Cam. Couip. I'aris.) I'R().\i:\Eri('UM. — Merces proxenel.T ; courlaye. (lip.) PR(».\K\lsr.V. — Proxeneta ; courtier. (Cone. Hisp.) PRO .\ IMA. — Ixor; i'pome. (Ch. Occit.) I'Ri i.MMIOIUTAS. — (;radus cognalionis el alTliiinalis proximior. (.V. 1301.) I'RO.Xl.ML'."^. — .Vfliiiis ; parent, proc'ie. (I.ex. liurg.) — Proximi scrininrum, qui tna- gislro scriniorum proximi eranl, quorum di- gnitas prnririnlus dicitur, eaque amplis.sima eral, adeo ut Cimiluni dignilatc ornarentur. (Cod. Th.) PIvOXINI'.riMI. — Jus prociiralionis, quod cpiscopo Vel arcliidincono ralione visilaiionis debctur; Vid. Phocukatio. ((^h. .inyl.) PRoZKNKTAIIIUS. — Proxencla ; courtier. (Ch. .\ngt.) PUT. — C.onlraclo inscriptuin pro pi.vsenf, \r\ pvirsenliti, donum, in si. S. I.udovici. a. 12."(;.) PIU'DE.NS. — B.-llicosus, armis cl belliia virlulc valens ; cognilione pru'diliis, inlelli- gcns ; brave, prenx ; iiitetli'/enl. I I.ud.) PIUItKNTIALIS. — Prudens. ?apien» ; ^age, pnidenl. (.1. N6'.) 18i9 PSA I.BXICON PSB 1320 PRUDnOMIUS. — Prudens, a (Jall. prud'- homme. (A. i.'^^.] PRUDUS. — I'robus, prudens; snf/e, hon- nete, prudent. lA. 128"J.y PRUETU.M. — Modus agri, f. Pro 1'akvk- TUM. (A. 1257.) PilUNA. — Prunum ; prune. (S. \V. Ilirs. Const.) PRUNAUIUS. — Prunus ; prunier. (S. ix.) PRUiN'KI.LA. — Prunula aut globuli nigelli inslar prunelli. (S. xiii.) PRUNEI.LATUS. — Prunulis aut globulis nigcllis (lislinclus. (ffisf. e/iisc. Autis.) PRUNELLUM. — Prunum silveslre;pr«»e/?e. (Fort.) PRUSIUM. — Pro Prasinum. PSACHNION. — Veslis Romanorum ponti- flcutn et patriarcharum propria ; nUement particulier av.c Papes et au.r pntriarchea. PSALLENDA. — Antiphona ; antienne. (Mur.) PSALLENDUM. — Idem q. ^Jrapale. PSALLENTIA. — Cantus, ordo et ratio ca- canendi, ex Gnuco '{'a)v).£;v , canere. (Damas. PP.) — Antiphona, idem q. Psallicnda (Mur.) — Cantus ecclesiaslicus, laudiim divinarum, psalmorum et liymnorum concentus allernati- vus. (Anast.) PSALLERE. — Psalmoscantare; chanter les psuumes. (Pass.) PSALLETA. — Domus, ubi pneri syrapho- niaci instituuntur ; maison oil I'on elere les in- fants de clwur ; ol. pmllette. (Lob. //. Paris.) PSALLIA. — Charta indentata ; Vid. Charta. {Si. Neapol.) — I'antatrix ; chanteuse. ( Vei. Cod.) PS.\LL1US. — Cantor ; celui qui chante. {Vet. Com.) PSALMA. — Cantus, psalmus ; chant, psau- me. (S. Aug.) PSALMA PARTUS. — Epitheton B. virginis Maria; in Geslis Tancredi. (Marl.) PSALMELLUS. — Antiphona ex psalnio de- sumpta; antienne extraite d'un psanme. (.\. 1053.) PSALMICANUS. — Cantor ; chanteur. (Ec- keard.) PSALMICEX. — Psalta, cantor ; chanteur. « Clerici puntmicmes. » (Sid. i PSAL.MIGItAPIlA. — Psalmi Davidis ; !cs Psaumcs, Ik Psuutier. PSALMICRAPIIUS. — Qui canit vel scribit psalmos ; ct'lui qui compose ou chante des psaumes, psalmiste. (S. Hier.) PSALMISTA. — Davidis epitheton ; le Psal- miste, I'auleur des Psaumes, epithtjte de David. (Pass.) — Cantor psalmorum ; chanteur de psaumes : « Leclorcs a legendo; psalmisix a psalmis canendis vocali ; illi prsedicant popu- lis, quid sequantur ; hi canunt, ut excitent ad compunctiones animus audentium. » (Rab.) PSALMiSTANUS. — Cantor, ut Psalmista. (Od. Cluniac.) P8ALMISTATUS. — Dignitas el ordo psal- mislce : « Prima tonsura, qua; apud nos VO' c&iur psalmislatiu\i/phx, qui- hus opponanlur tibri canonici el calludici; Us livrt's a/jocri//i/ies. (A. 789.) I'SKlJDUi.ACTI.NU.S. — Subalbus, subcan- didus, ciiiericius ; r/ris. (A. Ss.) PSEUD(J]A)1,LA'uI)I. — Nuncupatiin Anglia Wicldffi seclalores ; /aux Lollards, pnrlisans de Wide/. (11. Knygt.) PSKUDUMILKS. — FalsuB miles ; faur che- valier. (Mur.) PSKUDOXUNTIUS. — Missus desidiosus, tardus, ob idque falsus nunlius, cum nuntii est diligenlem esse ; mcssagcr, coiirrier qui met de la lenteur a /aire son service. (Kym.) PSEUDUl'KllE<;ilINUS. — (Jui non pietatis gratia peregrinationem su.scipit, faux pclerin, celui qui entre/jrend un pclerinage pour tout au- tre motif qn mi motif de pieliK (Lamb. Ard.) PSliUDoPR.ESIDENS. -" ■ est. Mart Am pi. Col.) PSKUDuPKOPlirrA. faii'^ prophete. (Tert.) PSEUDOPItOPIlKTlA. fai'sse prophc'lie. (Id.) PSEUDOPUOPHKTICCS. — Ut Pseudopro- PIIETA. (Id.) PSEUUOPROPHETIS. — Quae pseudo prophe- (iax canit ; fausse prophclesse. (Id.) PSKUDO.SAXCTITAS. — Simulala sancli- tas ; saintett apparente, aaintete simnlee. {A. SS.) PSEUDOSRRICL'M. — Pannus ex serico et tela conle.\tus ; piaffe (jui tt'cst pax cnlidremenl de soie, qui est faitc de sole et d'une autre mat id- re. ( t'et. Cod.) PSEUDOSYLLABUS. — Oratio seu scriptio, qua; falsa conlini't ; discours ou ficrit revfi'r- mant dcs errcurs. {('one. Ilisp.) PSKUnOiHEoSKBlA. — Rollgio falsa ; faiisse rrlir/iiin. PSEUUOTllYKUM. — Posticum ; faii.-me parte. PSIATIIUS. — Malta, storea, leges, ox junco ant papyro conlecla ; natte. (Pass.) I'SIATK'US .MOKlil.'S. — F. monarhos »i- gnilicat error! potissimum faventes, quod in pxiiilhis cnliarf! solerent. (Lud.) PSITAIOIICM. — Sarculus vel cistella, qua panis cibusve referlur ; ]'id. Sitorchia. l',>YC,lil(:i. — Animales, a ( ;r. •tv/ixo! Mac appi'llalionnCathdliros quasi spiritualil)us Mon- tnnislls (ippositos passini in scriplis oxaf,'itat 'riTtnlliatiiis. PSYCIIROLUSIA. — Frigiduin lavacrum ; bain froid. (G. Aur.) PTOCIIIUM. — Iiomus in qua paupero* el viri iufirnii pascunlur ; mnison des pauvren, hospirc. (Pass.) PI'OCIIdTUdPIIIUM. — Kadem noliono. (S. YIII.) PTULO.MARK. — Regnare. imperare more Ptolomcenrum regum i1-:gypli, qui omncs ab Alexandre Magno usque ad Cleopatrain Ptolo- inu-'i vocati sunt; cfi^rner, I/O!/ I'erner. {Tab. S. Sei\ Burd.) PTONGUS. — Sonus, a Or. -iOovYo,- ; son, bruit. (Ap. Pez.) PUBEUA. — Adolescens, adullus ; jeune homme qui a atteint I'dqe de la puberti, (M. <'ap.) PUBERALIS. — Juvenilis; de Jeune homme. (S. XIV.) PUliEfA. — .Vdolistcns, ul Pubhda. PURII.IS. — Ad pubes nertinens ; pubere. {Coiis. Care.) PURLIllA. — Tabula iu loco |)uLlico allixa in qua officiales liebdomadarii inscribuntur ; tableau de ceu.c qui sont de semaine. (Pez.) — Mulier publice seu solcmno nupla : femme tua- riie pHbliqiiement. (.1. .s'.V. Den.) — Solemne el publicum examen, actio publica in univer- sitale Tolosana ; nam d'un examen que subis- snient lex eli^ves de Vanciimne umcertite de Toulon.'ie. (St. Tolas. I'niu.) PUilLLK'ALIU.M. — Ut infra Pubuclm. PUBLICANI. — Idem q. Poi'ulicani. PUHMCA.N'L'S. — .ludox publicus ; jur/e. (Ach. Spic.) PUULICARE. — Allegare, in jure sislere, apud judicem inducere. (CoJ. Th.) — Actis inserere ; \'id. PuuLicus. — In publicum seu fiscum redigere, confiscare, fiall. confisquer. (Lara.) PUBL1CARIU.M. — Tributum, vecligal ; impdl, tribut. [Ch. Alem.) PUBLIC.VTIU. — Publica direptio ; sac, pillof/e. (Hart. (II.) — I'Vequentia ; conconrs. (.1. ^'S.) — Propagalio ; propagation. [Ord. reg. Fr.) PUI5LICE. — Vulgariler ; communement, (.\, 1402.) PL'HLIcrnai. — Publlce ; pubUquentent. (S. IX.) PUHLK'UM. — Charla, diplnma; arte, litre, charte. (A. 1301.) — Tribuluiu, vecligal ; impi'ii, laxe. {t'ireg. Tur.) — l^'iscus, tiTarium publicum; fiic, tresnr royal. (Jut. .\ntec.'i — In publico, palain : « Ncc mi publico vesliinen- la lavare, nee biibicea londcre liahi-anl lici- lum, in diebiis Dominicis. \Cap. (\ M.) PUBLKTS. — .Index publicu* ; juge. (Lux Lnnij.) Publica f. nun, usu el rousuetudjne re- cepla, aullientir.i. (A. l."*2U.) PubttcH' puson«, quu! ncla scriludinnt. (Pane.) Publica scri- ptiira vel foren.tis, (pia- liebal, vel inserebalor aclit. (III.) PFCAHl.NA. — Pro Pictavina. (A. 136."!.) PLi;t'l«)i,i;.M VI.M'.M. — Uuod I.alinis lo- ra seu aqua in vinacuis macerata ; piquiitt. (Mai. .Silv.) PL('|;LI,.V. — Virgo : jtune fille; ol. pucelle. I A. IVM.) PL'CINL'S. — Pullua ; pnussin. (A. 1281 ) PL Dull. — Pro putor, fclor ; puaiileur. (Mab. .Inal.) PIIIDRAIIS. — Pudoro iulTunus. 0''- (II.) PUDolilFIt^ARK. — I'udore inffon'lare : 1823 PUG LEXICON {Leg pua 1824 1>i:doratus. CA. faire rougir de pudeur on dc hontr. Scot.) PL'DOIUFIGUS. — Ul 1378.) PUDOHOSUS. — Modeslus, verecnndus ; pudii/iic, modeste. {Vet. Gt.) PUDUGLARE. — I'etliculis purgare, pedicu- los abstergere a vcsULus. {]'ct. (Fulg.) PULLlTRUS. — Pullus equinus ; poulain. (A. 1175.) PULLtJXATLS. — Pullus equinus domi educalus, nulrilus ; poulain qu'on a elevv ches soi. (Bract.) PULLULARE. — Divulgari ; ct re popularise. divulgnii, public. (,-1. SS.) PULI-ULATOlt. — Divulgator, prajdicator ; crlui qui publie, qui divuli/ue. (Lud.) PULLl'LL'S. — I'Mos ; '/leur. (A. SS.) PULl.U.M. — Idem videtur ae Pulaia, semi- narium, vel silva ca;dua. (.Ikh. I'ncin.) PULLURAUK. — Ut PuLLULAiiB. (A. 10^5.) PUI.LU.S. — PuUorum cantus, gallicinium : « Terlio puUn, lor ine negabis. » — I'ullus re- galis. galliis ;ialliiia(;cus ; coq. (Inn.) PUL.ME.NTARIL'.M. — Quilibet cibus extra panem ; toutc espcce tie nourriturc, hormis le pain, ordinaire. (J. de J.) PULMK.NTIEICU.M. - Ead. nolione. (Joan, de Card.) PUI.MENTU.M. — Vox voleribus cognita, sed sequiori adate maxiine in rcgiilis mona- slicis ujur|)ata, ubi pro quovis ol>.sonio acci- pitur, ul PiLMKNrAiiii M. — Pl.un- clo notabantur ; honoraires, salaires. [Cone. hnp.) — Globulus vel potius fibula ; bou- lon ou boucle, broche. {.St. .Mil. epist. Aurel.) — Terminus, limes ; bumc, limite. (A. 1220.) — lies qutevis, negolium quodlibel ; toule chose, tome affaire. (Pass.) — In puncto eite, plirasis (lallica, elre sur le point, in procio- clu. (A. 1377.) De puncto in punctum, plirasis cliaui Gallica, de point en point, accurate, dill- genter, sumnia cura. (.\. i;539.) PI .NC'1'U(J.>US. — In punctum seu acumen desinefis ; pointn. (.\. i;i88.) PU.NGTUHA. — Punclio ; piqure. (Sirm.) — Pleuritis, pungens lateris dolor ; point de coti, (A. SS.) PUNCTUS. — Quinla pars horne ; le cin' qu'ein? de rhcitre. {H:ih. de •'omp.'i — .Articu- lus, caput ; point, article. {Ch. Angl.) — Pac- tum, conventio ; accord, conrcntion, arrange- ment. {.\. {iO'-J.) — .\cumen, mucro ; pointe. (A. 1392.) — Inusta forro aculo et calido pla- ga ; plaie passie au fer rouge. (A. 12U9.) PU.NEIHA. — Ounnl""! pugno conlinefar ; autnnl que la main peul contenir, poign^e. (.A. 10S2.) PUXKX. — Pro pnmex. {Cone. Hi.tp.) PIJNG.V. — Pera ; bourse, numl'inih-e. (S. Aud.) — Idem q. uellutn, monomacbia, ul Pu- gna. (A. 971.) Pl'NTV. — Acumin ; pointe. (Demus.^ PINTARIA. — F. appendilix ; di]>tndancn, {Chr. S. Vine.) 1831 PUNTELLUS. poinpon. (St. AnI PUR LBXICON signatorium ; PUNCTUS, stylet, poignard. PUT 1832 — Scalprum flor.) PLNTUM. — Pro Punctum, vel pars horre. (Mur.) PUN US. — Guspis, mucro (A. 13!)9.) PUPAUE. — Crescere ; cruitre, attgmenter. [St. Sal.) PUPETUS. — F. minister coquintB, a lal. pupus. (A. 43G1.) PUPILLAIUETAS, — Pupilli status et con- ditio ; pupillarite, etat dc pujulle, minorilii. (A. 12U4.) PUPlLLAHITiat. — Pupillari rationc, ut pupiiio convenil ; a la maniere d'nn pupille, comme il convient a im pupille. (A. 1318.) PUPILLUS. — Vtopupilla. [Cap. C. M.) PUPULA. — Puella ; >M«e /i//e. [Vel. Gl.) Imago, quce fit a puellis ; poup&c. [Vet. Gl.) PUPUS. — Pupilla ; prunelle de rail. (8. Paulin.) PURATUS. — Pro Purpuhatus, moneta im- peratorum Hyzantinorum. PUKCELLUS. — Pro porcellus. PUIICIIACIA. — Ut PORCHAICIA. PUKCHUTA. — Pensio, prsestalio, qure alicui ex purchacia compelit. [Ch. Hunr/aric.) PURCIVAISDUS. — Gall, poursuirani d'nr- mes ; Vid. PEnsECUTon. [Ch. Angl.) PUREA. — Jus e pisis; puree. [Inxt. Dalph.) PURl'.YA. — Jus, seu jusculum quodvis, idem quod Potagium. (A. 1531.) PURFERIR. — F. reficere, Galli dicunt re- prcndre un mur : « Pro muro purfcrir et pro plumbo, et pro kernellis .\x I. » [Comput. a 1202.) PURGARI. — Immundis spiritibus liberari. (S. Amiir.) PURGATIO. — Innocenliffi probatio ; actlni de prouver son innocence, dc se juslifier d'uue accusation ; ol. purgation, espargemcnt. (Pass ) PURGATORKS. — lidem, qui sacramcntales, Jiiramentales, cnnjuratores, de quibus in voce JiiRAMEN'TUM.(.\.ndr. Suen.) PUR(iAT()lilUM. — Locus ubi vestes et alia cjusmodi cluiintur ; lavoir. [St. Ord. Prxs.) PURGATuUIUS. — Purgatorias mensis, Fe- bruarius, in quo festum I'urificationis li. M. celebralur. (Leibn.) PURgATURA. — Lavalio, actio purgandi pannos ; hlanchissage, action de nettoyer le /mr/e. (A. 1317.) i'URGIO. — Explorator .f'.s/jw?). (A. 1352.) PURIFlCAltl"]. — Culpam aut crimen sacra- mento diluere, purgare, idoneare se ; .■se justi- fier, par la joi du serment, d'une accusation. (Pass.) — Exponere, explicare ; lilieller. (A. i40e ritib.) PYKALE. — Hypocau qua) ab iis pro mcrcibus el Cacull.'.tf cxtTcendi sua com- niiMcia ri'gi exsolvi'lialur ; ilroit que les hmt- bards paynient au riii pour avoir la per- mission df /aire le commerre. (Tab. Mem. Cam. Coinp. far.) — Pyxis nautica. Gall. boitssule. Q (J. — Litleia numcralis qu.T 500 denolat. Kidom litlrrae fi rocla linea suprraddalur, ("(jl. 5(i0 rnillia i'i!.;rii(icat. — Lillcraruni 0. C, K. nolicre^ ci nuriulaiiones mimI, quam u; ne- cppse sit id excuiplis rnnlirinaii. QUACllKI'l'S. — I'anis ppieics apud Sco- tos ; csp(''ce de pain. Lbxicon hbd. et INFIH. LiT. QL'AUARI.LM. — Pro»lratio ad terram ; ac- tion dr Jeter A terre, d-' /aire tombir ; ol. oImi- leur- it Irriv. (Ctnix. iS'orm ) (Jl V liEllEI,. — iV'llis opccirsi. Hclfti* ; sorte de p'du prdparie, de cuir. {Tfiel. Man. St. Berlin ) UL'AUEIINAI.E. — Mensura frumentaria ; 1835 QUA LBZICX)N QUA « Unura quadernale frumenli. » (A. lii'JS. QUADIUS. — Fidejussor, vas, sponsor; cau- tion, ripondnnt. (S. xiv.) QUADRA. — Maxiiue de qaadra panis apud moiiachos sumitur ; nudvlier de pain, pnitie de pain, coupe en quatre. « Uiius paiiis... in quadras qualuor decussalim fortnetur. » (S. Aug.) Quadra mundi, i. obleclarnenta qiiaivis mundana, qutu mundus ofTerl seu appoiiil iis, qui ejus quadra vivunt. (^1. 56'. Jkn.) Quadra vinex vel de vinea, (rail, quarlier de vigne. {Chartul. S. Vine. Ccnom.) QUAUli.AdKiNA. — Quadragiiila ; ^frnm/i^e. ( Vulg. Interp. ) QUADIlA(TliXTi':\US. — (juadiingentesi- mus ; quatre cenlieme. (Chr. Mell.) QUADRAGKSl.MA. — Graecis -c-jjapa/.oaT/i, Christianis jejunium dicitur 40 dierum ante Pasclia, inslilulum ad Chrisli imilalioiiera, qui lotos 40 dies sine cibo cl polu jfjuna- y'li; le Car erne. (Pass.) ■ Spalium 40 ! fri^juem- ment. {A. SS.) QUANTOCIUS. — Ouamprimum ; an plus tdt, le plus ',6t possible. (Sulp. Sev.) QUANTONUS. — Angulus ; angle, canton. (A. J387.) QUANTUllUS. — Vro quam futurus : » No- tum facimus omnibus tarn preesentibus quan- turis. » (A. 136U.) QUANTUS. — Portio quae alicui competil, idem q. Quota. (A. 1250.) UUAQUILA. — Coturnix, avis species ; caitlii. ( Vet. Gl.) OUAllAXTKIRA. — Quadragesima pars ; la quarantieme partie. {St. Avel.) gU.VTANTKXUM. — Eadem noliono. (Id.) QUAIlANTESl.MUM. — Eadem nolioiie. (A. 1130.) gUARANTIGA. — Auctorilas, nt Guaran- TIGIA. (A. 12!t7.) QUAR.ATIUM. — Idem q. Quadiuatus. (A. 1302.) QUAR.MUS. — Gradus bonitatis in auro ; dei/re de piirete de I'or ; ol. carnt. (A. 1327.) UUARCKLLL'S. —Pro Quadhellus. (JUARDIUM. — Mensura frumentaria, ea- dem ac (JUARTA. (.\. 130S.) (,> Aitlv — Pro quia. (Lex Aletn.) QUAKi;iA. — Lapidicina, idem q. Quaue- HlA.lA. i-iOS.) (jl'.VUKLLUS. — Teli genus; ut Quadhel- lus. (I'ass.i — Quadra carnis ; quarlier de viande. (St. Antiq. canon. S. Quint.) — .\lrium quadrat urn ; cnur carree. (A. )22i.) — I'ulvi- nus, cnrreau. (A. 1363.) — Quadratus lapis ; qrosse pierrc carrir, picrre de taillc ; ol. qua- rel. (A. 1313.) — Modus agri ; carreau, piece de terre. (A. 1332.) QUAREXTi<:VA. — Quadragesima, in ali- quot (iailiae provinciis ; (.'ar'Unr \ ol. la qua- rnulaine. (Pass.) — Dcserlum, in quo (IJiri- slus 40 diebus lotidemque noctilius jejunavit ; desert oh i\otre-Sci;/neur Jcsus-t'lirist pasfd ?iiaranle jours et quarante nuits tlans le jcihw et a priere. (Kugesip.) — I'a'nn' ac niulla; ino nacliica; species ; punition en usage dans Its mo- nasteres; le coupable devait jeiiinT qna- rantft jours de suite, recevoir un crrlnin nombre de fois la discipline, etc. [St. Ord. flosp. S. Joan. Ilirros.) — Modus agri npud Anglos, conslans 40 pcrticii" ; mesnre nr/raire anglaise. (Mnn. Angl.) — Spalium quodvis 10 dierum ; tout espnve de quaranle jours ; ol qua- rentaine. (A. 1218.^ QUAItKNTKNUM. — Tribuli species; snrte de droit si ignei/rial. QL'ARKSMliNTIIANNUS. — Ftria 3 anlo diem Cinerum ; le mardi gras ; ul. carnmitran QLARETATA. — Quaulum carro vehi po- test ; charretie.(A. SS.) QU.AHGA. — Onus equi vel asini ; charge de cheval on d'dne. (A. 1378.) QUARIAGUI.M. — Vcctura cum carro ; charroi, transport avec une charrelle. (A. 1318.) QUARXKLLUS. — Pinna muri, qua; fene- stra; quadratte efligiom praifert, perqunm mi- liles jaculantur ; creneau ; ol. quurneau, quar- nel. QUARRADA. — Ul OUAHliTATA.(S. VII.) QUARRAHIA. — UtQuAiimuA. (A. 1342.) QUARRAIIIU.M. — Modus agri, vel viuese ; quarlier de terre ou de vigne. (.\. 95J.) Ql'ARRATL'.M. — Carrum : char, chariot. (A. 1324.) QUARRATUS. — Quadratus; carre. (Invent. Vet.) QLWRRERA. — Lapidicina ; carriire a pier- res. {Ch. .Amjl.) QUARREiilA. — Idem q. Quabheiia. (A. 1247.) QUARRERIUS. — Lapiciia ; carrier. (A. 1.311.) gl'ARRETl'M. -- Carrus, scu praeslatio carri; idem q. Gamreium. QUARREUS. — Idem, ul videlur. ul Qua- DRi LLu-, speoies toll. (A. 1202.1 QUARRIA. — F. angulus; coin. (A. 1293.) QLARRlACtlUM. — I'riL'statio carri domino dobita, nisi legendum sit QuartaGium. (A. 1202.) QUARRIARIU.S. — Lapidicina ; carrier, macon. (.\. 1257.) QUARliunifM. — F. idem quod QuaRiiua- GiUiM. set! polius QuADiuvii M ; terre lahourie, ciilliree, ou miuux carre/our ; ol. quarroge. (.A. 1236.) Q ARRUGIUM. — .Ager cultus quarruca seu aratro ; champ laboure, cullivi. (A. !240.) QUAltRLCA. — Atrum ; charrue. (Ch. Occit.) — .Vger profcissus quarruca. Ti-l lan- lum terree ()uanlum una carrucn, coli potest; champ cullioe, terie labournhle, OU mcsure agrnire contenanl auUmt de terre qu'on tn pent cullinr avrc uuc charrue. (.\. H'J5.) QU.MIRrcATA. — Tanlum lerrte, quantum una quarruca coli potest; Vid. Quahhi-CA. (A. 1178.) (."UARRl'M. --Carrus ; charrctte; ol. quart. QrARIHKA. - Idem quod Qiarheha. QL'AKKl VIl'M. — Pio Ql'adhivium. (A. lO'Ji.) Ql'ART.V. — Mensura fiumenlaiia, men- sura vinaiin nut allirius potu.n, modus agri, urbia dintrictus, banlcucn, quarla pars priFsta- liouis ngr.iriii' (ipocii':* cpia rructuiim tiuartam partem va.-snilus i-olvero tenetur domino, qnarln pars bonorum qoiim sponsu< ilal sponsiB pro nupUis ; quart, qaarlfi, etc ; nivsare pour Irs grains, me^ure pour Its liquides .mrswrpour les term ; vc\sort, territoire d'une rille. quart dune clioie, droit stigni urial tgal nu quart de la r^cnlte; pnrtxe de scs b.eus propres que, dans certains pays, le niari dnnni ' Jour desnoccs. (Vans.) Ouor/d-, redituum ccclcsiir p«r» 1843 QUA LKXICON QUA ISi'i quarla ; te quart des revenus d'wte bglise. (Greg. M.) Quarta villas, urhis r6gio ; qtin?-- tier (tune ville. {^'.h. Angl.) Quarta sen quar- to canonica, quarta pars bdimnitn (|uoruni- dam quaj a fidelibus ecclcsiis i- ralis, vel etiam parivcialis, id quod p;irocl)o debelur pro humatione tridrlui extra eccle- siae distrii-tiis ; quarte canonique funeraire ou parnissiale, droit du au cure qunnd son paroissien rneurt iur sa paroisse et se /ait enterrer dans une paroisse elrangine. (Pass.) .aPM.) OTKRl'^RI^. — Qucri de alio apud judiccs, in jus vocare, causam dicere, accusare \ porter plainte coiitre quelrju'un, accuser, citer en jus- lice. ( J'rt. Jud.) QUKRESTARII S. — Cantor in ecclesiis ; chantre. (Ch. Angl.) gUERIMONIA. —Causa, actio, lis intenta- ta ; proces, action judiciaire, plainte ; ol. qudri- monle. (A. 1207.) ' QUERI.MiiXIALlTER. — Cum querimonia ; avec I egret, avec duulcur. (Lud.) UURRIMOMARI. — U'leri ; se plaindre. {]'it. S. Fruct.) (JUERIMOXIUM. — Idem quod QuhniiLA, causa, lis. [Chr. Fars.] QL'ERISTA. — F. idem q. Querestarils. (CIt. Angl.) Ol'EkNELARE. — Pinnis murum distingue- re ; creneter,garnir de creneaux; ol. querneller. niKRNELLUS. — Id< m q. Quarnfllus. OL'EROLA. — F. turtnr, a querulo cantu sic dicla ; lourtereile. OUKRl'lUt:. — UlGuEKPiRE. gUEKlMTlO. — Ut (iUERHITlO. QUERUUEMANIA. — Fixio urietarum, agro- rumque divlsio ; Vid. Cinc.AMASAiiiA. QUI:KUL l'"iL'-M- — (Juercetuin, ut UftBci- TUM. OUF.RIIA. — Idem quod. (iuhUKA. nriCRRAKI.V. — Lapicidina ; carriere a pierrrs. (Ch. Arti/l.) gUERRKR.ARlUS. — Lapicida, lapidarius ; i carrier. (Ch. .\nql.) I OUEUSdX.VRiA. — Nasturtiaria area ; cres- I sonniere. \ UUl'llULAN'S. — Qui querulatur, seu queri- ! tui' coram judice, qui liti|;at, causam iigil ; pluiilvur, demandeur. (1. .S'.S'.) QUERILARI. — Querulas ed'undere ; se I plaindre. (Eurir. Cord.) QUERUL.VTUS. — Reus, de quo quis queri- lur apud judices ; accuse, incuipe, di-feudeur. [Leg iXorm.) Q\]VA\[]LFj. — Quesfu, conquerendo ; en se ptniqiiant. i Ft/. S. ]l'enu\) U'UlsRfU.OSE. — Eadein nolionr. (,l. dn J.) QUERUMIS. — Actor, qui ante judicem que- rilur ; plaiynant, demandeur, acctisaleur. {Ley. Norm.) QUb^S.N'ETUM. — Quercetum ; Aoii de die- ne.s, (i|. chcitnaie, qiwniiie. (A. laiti.'l UUESTEEl.US. — CislelJa, arcula ; corbeillt, coffret. (A. U19.) 1850 imp6t. QUESTIA. — Exactio, Iribulum laxe. redevance ; ol. qtieste. QUESTIO. — Querela, (juegtug; ptamte y6- mi.A<;iUM. — Uur, ct-der, remcllre ; ol. quitter. (]>;,^s.i — .VliSi.lvi re a ilibi'o ; tenir quitir ; ol. quitter. I Pans.) ULIETARI. — Ouiescere. quielum fieri. (.-1. SS.) QUlETATin. — Dimissio, cessio ; ul Quik- I'ANTIA. (A. I l"<> ) tUIKTI.M. — (Juirlp, pQcillce ; trnnquille- rnent, paisild,menl. iS. VII.) QFIl/riVi;. — I'lidem niilione. (Arch. Sjtic.) 1,111 1.TuN US. — Primus, ul videtur. inter ofliciales dnnius leprosoium. (Jul. II. PI'.) Ql iKTt'RILiM. — Sepult-rum ; /i>m du repot, loin hi nil, ( ]'et. Iii*e.) OUIKTi;i)(>. — Ouif«, IranquilliUi ; cnlme, quivtwle. (A p. Lud.) QUIKTUJ^. — Ahsolulus, liber ; quHlf, hlitre, a/Jranchi, qui n payt ses tieltes el tu dull rim. (Prr».) {tuirtu.'' rrditus dicitur, qui in cxonerntione uliorum gervitiorum, puin opnuruin, priT.iiiai urn, eti-.. m.inoni domino annunlim sxdviiur ; vulgo .Miglis mull rente el wite rente. (Spelm.) — Quitia da- 1851 QUI LEXICON QUI 1852 quia re- (. Dedit l&ger, petit. S. Inn.) - qui lie. (A. manlia, AngliB quitte claime, cum nuntiat juri alicui quiete el pacifice tol unoias pro quieia ctamniilia testamenli. » (Mai. Par.) QUII.AIUM. — Scrapulus auri ; fragment d'or. {A. SS) QUILIHET. — Levit; modicus ; de fjeu d'imfjortance. ( \ el. luterp. Quiilatn ; un certain. I'llariulf.) gUILLIA. — Metula lusoria ; 1320.) QUIXALE. — Funis qui poniUir supra ven- tum ad tenendum arhorcm fiirleni ; corde qui tnaintieut un arhre conire la violence dv vent. {Vet. Gl.) QU1N.\LIS Mensura liquidorum ; meswe pour les liquides : Quinque quiuales de vino. » (Ch. Hiap.) QUINDECENNIUM. — Spalium quindecim annorum ; une qumzaine dannies. [Vet. Gl.) OUIXDECIA. — Spaliiun quindecim dierum; espace de quinze Jours, quinzainc. (.V. 1221.) (JUIXDKCIMUM. — Pars quinta et decima ; quimieme partie d'line chose. (A. 119fl.) VUI.NDKNA. — Spalium 15 dierum ; quin- zajne. (A. 1216.) — Pars quinla, nisi idem bit q. jus quintenx : Concesserunl quindenam in terri.i el cosluniis dicla? \ilia', annualim pcrci- picndos census, quos babenl in eadem villa. » (A. 1239.) QUINDEXARIUS. — Quiqualuordecim mili- bus praeesl ; officier qui comvtande quatorte hommes, quinzenier. UUINDKNIATin. — F. pro indemnitas in yeleri notilia a. 954. (Ughel.) QUINDKNIFUIIL'S. — F. cui sunt quindecim fores seu portae ; qui a quinze partes oh quinze ouvertures. (Rad. Cad.) QUINDENITAS. — Ul QuiNDiiNiATio. UUINDENNIUM. — In aula romana, dala- riai, ut vocanl, aposlolica; terminus, qui signi- ficat quamdam unius annata3 integrae pensio- nem, seu ad minimum gemiannatce, qua? solvi- lur datarife de beneficiis unitis alicui capilulo seu communitati, qua; in manus morluas tran- sierinl. QUiNGENTARlUS. — Quinque saeculorum ; de cinq siecles. (A. SS.) QUINGENTENARIUS. — Qui quingentis mi- litil)us prieesl ; chef de cinq cents homines. [Lex. Wi.iig.) yUINIO. — Quinque nuraerus ; le nombre cinq, reunion de cinq : Quinio voluminum. » (Tert.) QDINIPULUS. — Idem quod Campulus, nisi ita legendum sit, ensis brevior, cullelius. (A. SS.) QUINISEXTA. — Sic, Gr. T.i-nUzr^, dicta synodus Truilana, habila Conslanlinopoli sub Jusliniano Rbinotmelo. QL'INITAS. — Numerus quinarius ; le nom- bre cinq. (.Arcb. .Spic.) QUINIVETUS. — Cultellu? ; canif; ol. quenir- vet. (A. 1323.) QUINQUAGENARIUS. — In re militari, qui quinquaginta mililibus pr&'est, ut cen- turio, qui centum ; chef u.ilitaire qui commande cinquante hommes. (W. Tyr.) — In re civili, in municipiis, qui quinquaginta familiis prceesl, ut fc/i/fnnr/i/s, qui centum, decanus, qui de- cem : o/ficier municipal commandant cinquante /amilUs. (S. viu.) — In monasteriis, qui 50 monachin prsefectus ; moine qui en a cinquante aul7-es sous sa direction. {A. SS.) ULI.NqUAGENAUIUM. — Series sacrorum globuiorum a quinquies denariu numerci sic dicta ; chapelet. [A. SS.) QUI.NOUAGENUS. - Quinquagesimus ; cinquantieme. gUlNQUAGERU'S. — Qui prseest quinqua- ginta militibus ; che/ de cinquante soldatt. (Rad. Cad.) QUINyUAGKSIMA. — Dominica Quinqua- gesimee ; la Quinquaij&xime. — Spalium 50 dierum a Pascbatis die usque ad diem ipsum festum, quem Peutecostes nomine indigitant Christiani ; le temps pascal, depuis Paques jus- qud la Pcntecdtc. — Festum ipsum Penlecos- tes ; le dimanche de la Pentecnte. — Quinqua- gesima pars ; la cinquantieme. QUINQUAC.KSIMUS DECIML'S. — Sexagesi- mus ; soixanlieme. fFlod.) yUINQUAMDI.ALlS. — Quinque dierum ; de cinp jours. [A. SS.) QUINQUANGULUS. — Quinque anguJos ha- bens ; qui a cinq angles. (J. de J.) QUINQUARE. — Luslrare, purgare ; net- toyer. (St;s. Car.) "QUI.N'QUARirS. — Monetm species, valorig, ut videtur, quinque denariorum. (X. 14(59.) QUIN'QUE.NDIALIS. — Quinque dierum ; de cinq jours : « Quinquendialis mora. » (.1. SS.) QUINQUENELLA. — Quinquennales inducifs debitori a principe indultee ; repit accords, pour cinq ans, a un dvbiteur, pour lui permettre de payer ses dettes ; ol. quinquenelle, quinquan- nion. (A 1374.) QUINQUENERIA. — Quinta pars frucluum ; cinquiemc partie du revenu. (Vet. Cod.) QUINQUEMl'.M. — Quinta pars tructuum a lenentibus domino solvenda ; la cinquiime partie de lews revenus que les vassaux donnenl ou seiqneur. (A. 1345.) QUiNQUENNA PASCHvE. — Spatiura 15 dierum paschalium : quiniaine de Pdques. [Chr. Triv.) QUINQUENNALE. — « Nullas Missas, quag injunxerit, celebret, nee tricenarium, nee an- nuaie, et pro minus nullum triennale, autywrn- quennale. n (Od. episc.Par.) Vid. Tbicenahilm. QUINQUENNALIS. — Magistralus iladiclus, cujus I'unctio quinquennii erat ; magistral qui ne restait en /onctio)is que cinq ans, quinqtien- nal. [Leg. Goth.) qUINQUEPLEX. — Quincuplex ; quintuple. ( ]-et. Cod.) QUINQUIMATUS. — Spalium quinque an- norum ; espace de cinq ans. (J. de J.) QUINQUIMUS. — Quinque annorum ; de cinq ans. (Isid.) QUINQUINOCTIUM. — Spalium quinque Doclium ; espace de cinq nuits. (Id.) QUINQUIVIR. — Qui habet quinque vi- 1853 QUI MEDLE ET INFIM2B LAT1NITATI8 chef cle cinq homines, quinquivir QUI 1854 ros sub se (J. d.- J.) (JUIXQUIVIKA . — Quiquiviri nxor ; femme de quinquivir. (M.) UUI.NUUIVi KAILS. - Quinquiviri iligiii- tas ; digiutd de quinquivir. (Id.) (JUINTA. — Dislriclus, terriluriuiii ; ban- lieue, juridiclion ; ol. quinte. (Pass.) — Fru- cluum duminu reddendorum a lenenle pars quinta ; droit seigneurtal i-gal au cinquihnc de la recoitc. (Ap. Mur.) OriXTADECIMA. — Pars quinladecima re- diluuin quam a'/xi/ii vice, tenebantur oinnes lnici el beneliciali regi persolvere, apnd An- glos, qiia3 tamen nee annuatim, nee sine par- latnenlario decntlo exigebalur, alias Talua- 6IUM, el Taxa. (6'/(. Augl.) UUl.NTA ESSENTIA. — Philosophls Peii- paleliois, a;llier, materia cElherea, qua cce- iuMi conslal ; ether, ce avec quoi te del est /ail. (,»UINTALA<'ilC.M. — Pensilatio pro qniyi- tall seu pondere publieo ; droit de pesaqe. (.\. 1319.) QUINT.\EE. — Pondus cenlum libraium ; poids de rent livres, quintal. (Pass.) QUINT ANA. — Pars plaleae qua carpen- tum provehi potest ; partie d'une rue ou d'une place ok uiir charrotte ptut passer. (Pap.) — Juris seu exaetionis spceies quae cum Oantio <;(«( confunditur non semcl ; ol. droit de quin- taine. (A. 1232.) — Modus agri, aripennis ; ccrlaine quantili de terre, arpttit. {(.'h. Hisp.) — r,loaca, Jatrina ; egonl, latrine. {St. Ast.) — Ilebdomada (^uinquagesimaj ; la setnaine de In {Juinquagesime. (A. 1202.) — Decursioriis equcsliis ludicrie species ; Jo«ra- rum, ut (JruNTALK. (A. I3US.) glllXTKXA. — QuiNTANA. gOlNTIlKlUS. — Colonus, niino fructuum partem qui page au proprii'inire qui quinia du sid It reddil do- ; feimier nnquicme dex prnduits. (Sixl. IV PP.) — Purs quinta rci /(• cinq uii)me d'une chose. (.\. cupjsvis I3';)5.) UriNTKRXATUS. — Quinqne foliis ci>n- stans ; qui a cinq feuilles. [Conv. Saon. (JU INTEKXETUM iW.) OlIlNTEllMd. — rum, ul <|uatiTnio i feuilli'Is. (Cone. I'is. II QUINTEHNIZAHE. — Ut (JllNTEHMO. (/I. Libellus ualnor ; quinque folio- cahiiT de cinq — Caiierc inslrumento musicu, quod vulgo vocant quintemam ; jouer de la qui tare. (Jl IX'l EKXUS. — Idem quod Oointbhmio. (A. lilO.) UUIXTILE. — Pro Quintale. (A. 1010.) gUI.STILLU. — I", silex ; Gall, cailiou, tea putius idem q. Qcantunus. QUl.NTU.M. — Tributi species apud Aragu- neiises, Majoricenses, ct Occilanos ; f. pars quinta ex agris vineisve domino reddenda a te- nenlibus ; Vid. Compl.xntame et Quimjl'bmum. (Pass.) — Quinta [lars emolumentoruni et com- modorum ecelesiarum adadvocatos perlinens; cinqiiieme des revenus d'une eglise conslituant les emoluments de sun avou6. (Chr. Mosom.') — Qainluin el retruquintuin, practicis Gall. quint et requint, quinta pars pretii possessio- nis venditae, cum altera quinia parte illius primee quinta; partis, domino solvenda : v. g. pro agro centum iibris vendito, domino solvuntur pro qiiinlo 20 libr.T, et pro rclro- quinto i. pro ulroque simul 24 ; cmquUme partie du prix du fonds vendu due au seigneur, avec la cinquii'me partie de ce cinquieme, c'est- d-dire le cinquieme et le cingtieme de ce cin- quieme en SM.". (Pass.) — Qainluin folium, quin- tus annus adolesccntis silvae ; jeune bois de cinq ans. (A. 1300.) (JUIXTUS. — (Juinla fructuum pars, ut Quinta. (.\. 1280.) — Qui ea ratione possi- det ; celui qui possi'de une terre sous la con- dition d'en diinner le cinquieme des produiis. (A. 1S49.) — Quintiis denarius ; quinia pars pretii picedii seu rei, quie ab venditore vel emptore dttbalur domino pro facullale (il^lra- ctionis ; droit ipii se page au siigneur jeod'il pour Unite alienation du fief fuite it pric dar- gcnt ; ol. qinnl-dcnier. (Pass.) qUINZINA. — Ex (iailico quinzaine. Quin- zinani fncere in opere, est operari pro alio spa- tio 15 dierum. A. 937.) Ql!IPTANCI.\. — Immunilas ; exemption, liberation, iiiimuuilt. {Tab. S. Cyp. Picl.) QITPT.VHE. — Cedere, dimitlere; quitter, ceder. (A. int) ) QUil'T.\Tl(). — Diiiiissio, ccs.«io, immuni- las, ut QUli.lA.NTIA. qUIPTU.S. — Liber, immunis ; digagi, li- bin\ affranchi, 'piitte. (A. 1307.) (,>! IIIEE. — bubalinus thorax, seu colli teg- men c corio ; ruiiane de cuir, buffle, ou partxt de I'armurv qui proli^ge le cou ; ol. cuirie, qui- r/rt (liclo ob- noxius ; tuilladli;, sujct a In rjurste ; ol. rjuesla- ble. (A. 1U):>.) QUISTU.M. — (v>unesilum, acquisitiim ; ce qui est ncquis, ncqwU. (A. 945.) — Idem q. OUISTA. OUITANTIA. — ApocLa, ut Quietantia. QUITANTIUS. — Quasi quietus, Iranquil- lius, tnajori cum immunitalo. [Charlul. S. Vand.) QUITARE. — Dimittere, etc., ut Quietare. (A. 1317.) — Ahsolvere a debito, ut Quietare [Cone, ffisp.) QUITATIO. — Gessio, etc., ut Quiktantia. [Charlul. S. Vand.) QUlTTATOIt. — Qui codit, quitlat seu di- mittit ; ce lid qui cede, quitte, abandonni', (Bal. H. Arv.) QUri US. — Absolulus, liber; digaye, libe're, quitte. (H. arch, ((rem.) QniHM. - Pro quorum. (Abb.) QUOAD. — Pro quod altinet nd. (Pass.) QUOADUXARE SACRA.MEXTU.M. — Una jurare \ jurer ensemble. (A. 1316.) QUOD. — Neutraliter, pro qui vel qux, saepe usurpant scriplores inferioris aevi, quomodo Galli que. Itali che : « Eccle^iiam S. Angeli, quod tunc ,id arcum Dianae ap- pellabalur. » (Leo. Ost.) Quod excurrit, plus minusve, circiler, apud Africanos Palres ; plus ou moins, a peu jiris, environ. (Pass.) Quod fceit, veins formula in designandis el ascribendis mensium diebus ; ancienne for- mule des chnrtes ou I'on designc le jour, ce qui signi/ie : Bonne qunnd commencn le moi'< . « Dalum quod fecit mense Marlio die 10 anno 1 regni noslri. » Qund norunt fideles de sacro^anclo Eucharistia; sacrincio ali- quando diclum est a PaUibuF., ^uibus reli- gio erat lanlum myslerium propriis verbis indinare, ne illius cognilio ad paganos proma- narut. QUOERSARE. — Colligere ; ramasser, re- cveillir. (Cone. Lugd. a. 1327.) QUONDAM. — Non ita pridom, nuper ; recemment, il n'y a pas bien long temps. (Ea- log.) QUONIAM. — Pro qund (S. Iren. In- terp.) QUOXiUS. — Pro conhis, cuneus, sigillum ferreum quod numrai cude.banlur ; coin a bat- tre monnaie: ol. quing. (A. 1390.) QUONQUA. — Mensuree frumentaricp spe- cies, idem q. Concha. QUOQUELUCA. — Cucullus ; coqueluche. (Mart, .'{need.) QUOOUESIRIA. — Idem q. Focasthia. \ [Const. Frid. II imp.) QUOQUILLATUS. — EITormalus ad inslar conchx ; en forme de coquillc. (A. 12-45.) QUOQUILUM. — F. ciilmcn, fasligium ; f'aile.clme. somrnel. (A. 1453.) QUORRA. — Ligni species, f. junior quer- cus ; Vid. f;oH. (A. 1276.) QUORSUM. — Quo, in qnem locum ; oii, dan!< quel lieu. (Lud.) QUORSUMLIRET. — Quodcunque ; quel... m que, lout. [A. SS.) m QUOT. — Singuli ; Vid. Quutiiiebus. " QUOTA. — Quod quisque principi aul domino in tribulum vel censura preeslare tenetur ; poition, part pruportionnelie d. payer, quote-part. [Mon. Angl.) Quota deci- ma, quum quisque solvere debet ; portion de la dime que ckacun doit payer. [0. Chr.) Quota litis, apud praclicos Anglos, quod ju- dex corruplus, sordidus accipil a litigante sive actore, sive reo, contra jus Angliie ; ca- deau que le juge prevaricateur recoit des par- ties. QUOTARE. — In capita et vereiculos dis- linguere ; diviser en chapitres et versets. (U. Knygt.) QUOTATOR AXXALIUM. — Scriptor anna- lium ; chroniqueur. (Chr. Joan. Whet.) QUOTATUS. — Notatus, expressus ; 7nar- qu% exvrime. A. 1461.) QUOTUIEBUS. — Quotidie ; chaque jour. (Cod. Th.) OUOTIDIALITER. — Ead. notione. [A. SS.) QL'0T1DIA.N.\. — Distributio, quae canonicia fit quotidie ; distributions quotidiennes faites aux channines. (Ord. a. 1541.) QUOTiniAXL — Servi, qui nullo un- quam tempore a sorvitio vacabant. (Trab. Fuld.) QUOTIDIAXIST.E. — Minislri quidam, qui quotidie in ecclesia deserviunl ; officiers d'iqlise qui sent de service chaque jour. (A. 1541.) QTiOTINGCTURNUS. — Qui fit singulis noclibus ; qui a lieu chaque nuit. (Rad. Cad.) QUOTISARE. — Censum imponere ; eta- blir I'impdt, imposer ; ol. quotiser. (A. 1483.) QUOTUM. — Culcita ; coite. QWARAXDLV. — .Vuctoritas, defensio, cau- tio ; ut CtOahandia. (A. 1277.) R R. — Litlera niimeralis, quaj 80 denotat. Eidem littercT si linea recta superaddatur, (H", 80 millia significal. RABA. — Pro rapn. — n Aliquando comc- debat rabas coctas lum farina » [A. SS.) Ra- phanos intelligunt viri docli ; sed coqui non 1857 RAC MBDI^ ET INFlMJi: LATIN1TATI8. RAO solent rapliaiit : malim ergo pastinacas Lor- tenses intelligere, quas farina conspersas in- leiiiiiin coqui notum est. KAHACIA. — Lulcola, planUx Fpccies, ra- basso apuc Uccitanos. [Ch. Carcas.) RABANICii. — Rabunice Fuliierisera abba- lianu gubernasse dicilur Sigehardus abbas, boc est lauiiabililer more Itabani decessoris. {Ann. Ben.) liABANUS. — Mendose pro tabanus (W. Brit ) RABARIA. — Furtum, pro R^udaria. (A. 1350.) RAB.\SS.\H1A. — Locus tuberibusabundans truffiere. (A. 1430.) KABATEKK. — Reluodere, eludere ; rabat- Ire. (A. 13'J7.) KABUL'S. — Virga, scipio, bacillus ; ba- guette, verge, badine. [A. SS.) RABEA. — Idttiii q. Raba. (\. 1310.) RAIiLS. — Norwegis daemon ; genie, lulin. {A. SS.) RABIiSCKRI']. — Rabire, rabie agilari ; ftre enrage, en fureur. {A. SS.) RABIA. — Rabies; rage, fureur. [Vet. Gl.)\ — Invasor et lapax ; envahisseur, ravisseur. {Script, rer. Fr.) RABIUITAS.— Rabies; ra^e, fureur. [ Vet GL) RABIDULUS. — UiminuL a Uabulus. (J. de J.) RABICGULA. — Parva rabies. (J. de J.) R.VBIXA. — Agar rabis seu napis consilus, napiiia ; champ plein de narets. (.\. 10"i3.) RABIOSITAS. — Rabies ; fureur, rage. (A. SS.) R.IBIRE. — Furere; etre en fureur. {Vet. Ul.) R.\BO. — Mensural species ; sorte demesure. (Ugul.) RABOINUS. — Monetae species ia regno liierosoiymitano el Cyprio ; rnonnaie nyant cour.i ilan.^ les rui/auiues de Chijprc et de Jerusa- lem. RABUUUI-US. — Idem q. Rabidui.us. K.\BUINLIS. — Monelffispdcies, ul Raboinus. ILVIilJLAKIv — luslar rabalaruin de foro niiniii veibosilale terire aures auditomm ; as- iourdir, assunimer, coinme font le% avoaits brailleuis. (Vos.s.j K.VBL'IjA riO. — RabitlBe clamor; criaillerie de mechanl aoocat. (.M. Cap.) BABULATIJS. — Kadem nolione. (Id.) RAliULUS. — I'lenus rabic, unde rabudulus el rabidulus ; plein dc fureur. (Ugul.) ilAbLZ.\TI(>. — Kxpolilio; action de polir, de iisser. (I>d. Kayn.) RACAC/il.VRi';. — Vox monelariorum, auruin el argentuin ab aliis melallis separare; separer I'oret iunjent du.-i autrex melaitx iju'ils peuvent renfermer ; ol. rachacier. IvAi'AMAS. — I'aiini preliosioris species; 6tiiffc jtrt'cieuie couverte de brodcrie;o\. ruta- mas. (Pass.) RACAMATURA. — Ornalus veslis acu pic- tus ; broderie. (Cone. lias.) RAUAMATUS. — Acu piclus ; hrodi. (A. i2a3.) 1858 vetement dicfti- ra- RACANA. — Veslis lacera re, •iepeade valeur. (Lap.) RaCASSARE. — Idem q. RaCauuarb. RAO.VT.VRK. — Redimerc ; racheter ; ol cater. {ChnrtuL. S. Vand.) RACCI. — iNaulis scandularii giobuli inalo a;lixi ad racilioreiu muUini anlermaruin , rac- (jues, raccages, raquemmts. [\. 13j8.) R.VLliLLL'.M. — Specica panui ; lorte d'i- toffe. (Ch. Jlelv.) R.VCE.M.VRE. — Raceniorum leliquias colli- ligero ; grapiller. (Chr. Occil.) R.V'liM.^TOR. — Qui racemat ; grapilleur. (.S7. Aven.) R.^CI'^.MUS. — Vinum, quod ex racemis fit ; vin. (A. 1402.) HAOLNIUS. — Raceraus, uva ; raitin. (Rym.) HACIiNS. — Racens vinum ; Vid. RECi:i»rA- TUM. R.VC-ETT.V. — « Roliquiai... in idem fere- Irum reposuit, demplis tribus vel qualuor 08- sibus parvis racetta ol meinbrorum. » (.1. SS.) Spinum dorsi reddil Hrn.sclicnius. R.AOIIA. — Pracslatjonis species, nisi legend. Ta(:ii.\ ; J-id. Tasca. (A. 13o«.) KAGIIAUIU.M, — Lad. nolione q. Racub- TUM. (A. Ia38.) RACIIAXA. — Ul Racana. (U. M.) RACHAITARE. — Redimere ; ul Racub- tahk. RACIIATA.MENTU.M. -Idem q. R.\caKTUM. ^A. \:n)-2.) RACIIATATU). — Kadem nolione. (A. 1210.) RA'.HATTA. — Eadein nolione. (A. 1317.) RAGHElNA. — Veslis Irita, ul Racana. (ForL) RA(MIKT.\RiO. — Redimere; racheter, payer le rachul. (A. 1285.) R M'ilETU.M. — Gerla pfcunia; quanlilas, qiiatn b;cres vassalli demorlui dornin.) piu'slat |)ro oblinendo fciido palorno; dioit de mufa- lio>i, droit pai/^ ail seigneur par le vastal au- giiel le fief est echu par succession; ol, racat, rachnt, relief . ^ Pa^s.) — Goniposilio quam reus fucil vel siilvilul »e a pojiia rediinal ; ranfon, ce que paije le cnminel pour tie pas subir sa peine. (Ch, Scot.) R.VCIIlA. — Locus Cicnosus ; lieu bourbeux, mire; "I, rm/ne (.V. 12.')0.) ILACIII.MRUIHIUS. -Judex, as.-e.ssor corai- li*; r'ichiKlhnurg, Jitge uu plutM furi qui, sou$ les dfii r premii^ies rare^. Plait charge d« pro- nnni'r sxr les crimes et dilils. IIACOLAS. — Genus placontne, ut vidctur. (J'abnl. Calens.) II.Vi' TATA. — • Hugo tui'dious liabebat rdium qui habebal rudatam in oculo... vovit omn I!. Itaynerio in soro, el m.ino invvnil lo- tain dclclain. » (.-let. .S". Uayucr.) — VjJulur lnniMidiiin i';ts- Ben.) lik'JK. — I.illui maris VHil.>»uni ; r.irff. (Leg. Scot.) 1869 HAF LEXICON RAM 1860 Rails ; radeau. Mir. Urban. RADELLUS. V. PP.) HAUIA. — Rail, species piscis marini ; raie (poisson.) (A. 156!t.) — Virga, linea ; taie. (li- gue. lA. l33'J.) UAUIARK. — Dolere, expungere ; biffcr, rayer. (A. 1359.) IIADIASCEHE. — Splendcre, radiare ; ra- yonner. {A. SS.) UADIATUS. — Scgmeiilis diversi coloris diUinctus ; rayd. (A. 121S.) Radhili, dicli olim Carmelitce, quod vestibus ra'lialis uterenlur. KADIGARE. — Radicari, radices agerrf ; prendre rarlne, jeter des ravines, (llol. Pat.) — Splendesrerc ; rayonner, briller. (Mart. Atnpl. Col.) RADIGULA. — Virgula, lineola ; petite raie. (A. 13n.) R.\DIETAS. — « Qaadriga equorum fusilis ex auro slabal, in qua radielas solis ajque fusi- lis consistebat. » (Ord. Vit.) Id est soils slatua undique radiala. RADIFIGARE. — Radices agere ; ut Rauica- RE. {]'et. Gl.) RADIGO. — Radix; racine. {A. SS.) RADIOLA. — Rotae radius ; rayon de roue. (A p. Pez.) RADIOLUS. — Navicula, instrumentum tex- torihus nolum ; navette de tisserand. {Mir. St. Dion.) RAUIOSITAS. — Giaritas, fulgor ; clarti, 6clat. (Sch.) RADIUS. — Septum ad capiendos pisces ; enceitite de pieux faile pour prendre les pois- tons. (Mart. Ampl. Col.) — Sulcus, via carucse in arando ; silloji, raie. rayon. (Flet.) — Ad radium tince, ad plenatn linam seu vas vina- rium. {Chartul. S. Vict. Mass.) RADIX. — Prcediuro, bona, facultas; m6- tairie, avoir, richesse, fortune. {C/i. flisp.) RADMANXI. — Anglis, liberi tenonles qui arant, et herciant ad curiam domini, seu fal- cant aut melent. (Edward. Cok.) RADUM. — Septum, ut videtur, ad capien- dos pisces, ut Radius. (A. 1103.) RAERIA. — Molendini moles, qua retinen- tur aquie vel emiltnnlur, ut opus est, ad rotas versandas ; 6cluse du moulin. (A. 1163.) RAESGATUS. — Erasus radula ; raclA. [Chartul. Gem.) RAFA. — Raphanus; raifort. (Bern. Men.) RAFAL. — Gasa, domus, seu praedium ; maisnn ou mktalrie. {Ch. Majoric.) R.VFEOA. — F. quod dominus habet in naufragiis. Gal. droit de bris. {Ch. Utsp.) RAFEGM. — Rapa ; rave. {A. Miir. Mon.) RAFFIUS. — Harpago, uncus; croc. (St. Fl.) kAFFLA.— Alece species ; raffle. (A. 1363.) RAFIGA. — Idem q. Rafega. (Stephan. VII PP.) RAFICII. — Pondus scrupulorum quinde- ciin ; poids de quinze scriipules. (Salaci.) RAFIGIUS. — Mensura fruinentarianiciure ; pour les grains. {Ch. Hisp.) RAFINUS. — RapcB genus, raphanus ; rai- fort. (A. 1133.) HAFITA. — Ut Rafega. (G. Chr.) R\FREI)HRE. — Refrigescere ; refroidir. [Ch. /Ml.) RAFURXUS. — Fornax calcaria, vel tantum calcis, quantum coqui potest vel solct in una foniace ; four d rftaux ou fournee de chaux ; ol rafour. [Ch. Dal ph.) RAfiADlA. — Fissura rima ; fentc. [A. SS.) UAGALEI.\. — Modus agri ; certaine quan- lite ill' terre. (Spelm.) RAGAIJtN. — Aulielilus horainis animara agenlis ; rale, ralement. {Mir. Uili. r. I'P.) RAGATIUS. — Idem qui Ragazinos. {St. Pine.) R\GATUS. — Iladiatus ; raye. (Pass.) RaGaZIXUS. — Servulus, calo; goujat, va- let. (Vlur.) R.\GELLA. — Ve-^lis, aut paniii species; etiiffe ou vetement. {Ch. /(un.) U.VGIA. — Alveus. ut videtur, canalis aquee ductus; conduit, canal, aqueduc [St. Med.) RAGIATUS. — Idem forle quod Ragatls. fAnast.) RAGIMBURGII. — Idem q. RAcniMBUrtGi. RAdlUM. — Idem q. llACt^. KAOUXARE. — Idem quod DinATiONAHE, raittorc in rationem ; arraisonner. (Ugh.) RAIIERIA. — Pro Rakkia. RAIA. — Striga, sulcus terroe ; sUlon, raie. (A. i2'-20.) RAILLO, — Sagitlffi species ; espice de fle- che ; ol. raillon. (A. 1-442.) RAIMATIJS. — Obligatus ad aiiquid praes- landum in liligiis, v. g. ad jus suum proban- dum, testes producendos ; Vid. .'VniiAMiHE. RAMBURGI. — Idem q. Racuimbubgi. HAINA. — F. pro j-avina vel ravia, elavies, exundatio ; inondation, ddbordement. {Ord. reg. Fr.) RAINBURGI. — Ut Racuimburgi. RAISA. — Idem q. Reisa. (Ch. Alem.) RAISUGUELDUM. — Multa inogari soiita ei qui in raisan, id est exercitum, nun pergit, ut Herebannum. (Avenl.) R.\ITEMA(tI8TIU. — (iradus honoris in mi- litia raitrum ; un des grades en u.iaye datis les corps de retires. RALLA. — Instrumentum, quo raditur ; racle. { Vet. Gl.) RALLl.AHE. — Iterum obligare, a Gallico relier, ilerum vincere : « Qui noluerint manu- mitti... rallientur, » in excerplo veleris charlae, cujui non est copia; verum opinor hie agi de servis manumillendis qui si noluerint manu • mitli, novo jngo subdendi declarantur. HALLUS. — Avis aqualica ; rfile, oiseau de rivage. (Frid. II.) RALU.M. — Gorium ; cuir. {A. SS.) RAMA. — Ramorum seu ramalium collec- tid, fascis ; rami'e, fagot de brunchages ; ol. raime. {Lex Rip.) — Piscalionis species, projectis in aquam ramalibus. intra quae pisces scse recipere solent ; espcce de peche qui se pratique e>i garnissant la riviere de 1861 RAM MHDIiE ET INFIM^ LATINITAT18. RAN 1862 fagots de branchages dans lesquels les poissons se retirmt ; ol. ramee. (A. 119(3.) — Perlira ; perche. (A. 13-J8.) RAMACIUM. — Ramale, ramuli ; ramie, fagots ; ol. ramassei. (A. 1483.) HAM.\DA. — Umbraculum rainis concinna- tum ; berceau furini lie branchages eittrelac&s ; ol. ramee, feutllee. (A. 1344.) RA.MAGIUM. — FacuHas data leneiitibus exscindetidi vol colligendi ramos arburuiu in silvig dominorum ; interdura eliam id, quod proca faciillati^dominosolvendum esta tenenli- bui ; permission nccnrdie par le seigneur a ses vassaux de i umasser le bois mart dans ses for^ts, et redevance que ceux-ci Ixi paynient pour eette permission ; ol. ramage. (A. 1104, 1239.) KAM.AGIUS. — Kamosis cornibus ornalus ; rami, ramaf/6 {en parlant dii cerf.) IIAMALATICUM. — Idem quod Ramagicm. IIAMALE. — Kumus ; branchige. Pap.) IIAMAIU']. — Ramalibus fulcire ; ramer. (Chartul. AoM/i.) R.A.M.\'r.\. — Piacationis species, ul Rama. (Ch. IVinern.) — Ramalium umbraculum, cu- jus usus in processionibus ecclcsiaslicis, dura ex per plaleas urbanas pcraguntur ; feutllee, berceau de fcuillage. {Ch. Aven.) — Pergula ; perche. {St. Av.) RAMAT("iIU.\I. — Ornamentum vpstis instar rami liguratum ; dessin a ramage, re/jresenta- tiitn de feuillages sur une etoj]". (A. 1367.) lt.\M.VZUK.'K. — Purgaineiita, sorJes, qua3 scopis cougeruntur ; balaijurcs. (St. Avel.) R.\MBA. — rjfficina coquendaj cerevisije ; brasserie. (Vid. legend. Gamba.) {Chr. Bon. Spei.) U.\.MBAI,AHK. — Asseribiis munire ; ganiir de planches. (A. 132S.) IIA.MH.VLL'S. — Asseris genus planches. (A. 1328.) KAMEA. — llarnp.x ; hernie. (Pap.) calionis species, iit Rama. (A. 1388.) IIAMKDA. — Species piscatus ; ul Rama. (A. 1()!»8.) R.VMKIA. — Umbraculum ex frondosis ar- borum ramis ; feinllee, berceau de feuillages ; ol. ramie. (A. 1167.) — Piscalionis speciei quaj ramata seu rama nuncupalur locus ido- ni;u8 ; pi'cherte puw la peche a la ramee. (A. 1234.) RAM1!;NT0.>US. — Ramcmis plenus ; plciu de petils morceaux. (C. Aur.) RAMKItAiilllM. — Prajslalio ramus arboruui colligendi, ul 1.337. 1 UAMERIA. — Terra inculla in iiua sunt ve- pres I'l aliie ejusmodi arbuscul.x ; lerre incnlte el coHvertr de buis.'ions et de brnutsaillts ; ol. ramicr. RAMEKIUM. — Ramus arboris longior et crassior, liuuii ab exlremitale ea nrto de- pressus cum laqueo anriexo, ul facile ca- pialur fera Iraiisions, al(|ue raino vi elas- tica citissime erecto tollatur in sublime, aut espdce de Pis- pro Tacultate llAMAliltU. (.\. saltern retineatur ; pi^ge a prendre les betes four's, jeurie arhre plie et muni d'un ruBud coulant a son extrhniti. fL'animal t'engage, en passant, dans le ncjeud et I'arbre »e redres- sant au moyen dun niecanisrae appropri^, ii 80 trouve aussitot 8uspendu. — Idetn ij. Rame- KU, bcu jiulius silva Ciudua ; lent luculie ou laillis. (A. 12J7.; R.\MH:RIUS —Terra inculla; friche ; ol. rainier. (Pa«s.) — Romipela ,• pelerin ; ol. ramier. (.S. XIII.) KAMKT.A. — Species piscatus, nt Ramk. (A. UOli.) R.\.\1I-JTALIS. — Idem, ul videtur, quod llAMEMius. (Chartul. St. I'ict. Mass.) RAMllU.NT. — Canis species; I'ld. Ca!»I8. RA.MKJULUS. — Parvus ramus, ramusculus; petite brancke, rameau.{A. SS.) RA.MIFKUA. — Ut llAMtsKALMA. RAMIFiCATLS. — Mctaphorice, oriundus, instar rami ex stirpe, seu progenie ortus ; ni, sorti. (.1. SS.) RAMII.IA. — Ramuli ; r amities. {St on. Angl.) H.\M1R1']. — Ramire tr.ttimonia, testes ia jndicio adramire seu promittere ; s'rtbliger en justice a pro'luire des limoiiis. (.V. 821.) ItA.MlSPAI^MA. — Uominica Palmartira ; le dimanche des Rameaujc ; ol. rampas. R.\MMA. — n Ego... dono... medielalem d« ramma (S. x) ; » hoc est ramorum, ul viilelur, qui ex arboribus exciduntur. RA.MMU.M. — .V.i\ cuiure, airain. (A. 1193.) It.WlUSITAS. — F. caesura ramorum. ^Mart. Anecd ) RA.MOSUS. — Itomosus pilsus, medicis dicilur, (|ui primus digilis laogueniis apparet alio modo,cl reiiquis digilis apparet in:equalis, ul si a|ipareat uni digitoriim velox, alii tardus, uni spissus, alii ramosus, uni forlis, alteri debi- lis, uni inciduuset occultiis. It.VMPA. — Collaris ornalus villosus, ul vi- detur. (A. 139'J.) HAMPA.NS. — Repen.s ; rampant. (A. 13U.) K'AMPIJiU. — Mem quod Ramimco. (.Mur.) II.Wll'lCii. — Uncus ; croc. (Sanul.) liAMl'IXl'S. — lilem quod lUm-lCO. (01. •Mor.) RA.MPO. — Eadem notiouu. (Guid. de Vi- gor.) RAMPO.N'US. — Hadem nolione. (Id.) RA.MU.M. — Alramen ; bronze, cuivre. (St- uut.) K.\MUS. — Virga, membrum virile. (I'rud.) — I.mcus cuslodiic reorum, Iruncus ; ttock ( iermanii*. (liold.) — ■ Nami, icu ramomm fes- tiitn. Hominica I'wlniarum ; les Kameaur. (.V. Il2.').) Ad rnrum incrocare, ad furcam sus- pendrre ; pendre. {Ijh. .Sal.) RANA. — Tumor inllammatus sub lingua, |iotis!. de Vig.) RANOEATOR. — Praefeclus si'u custos sal- luiim ; qarde fm-extier. {Ch. Anql.) RANGERIUM. — F. libulae claviculus ; ar- diHon de boucle, aqrafe ; ol. ranguillim. (Mur.) RANCIIOR. — Idem iniod Rancoh vel Han- CUHA. {Chr. Farm.) RANdjFER. — Animal bornale, quod Gall. renne nuncupalur ; ol. raui/lcr. R.VNSO. — Prelmm redemptionis, ipsa re- demptio ; ranpon. (G. Pap.) ItANT.V. — Reditus annuus ; rente. [A. 1212. > RANTUS. — Raptu= ; enleve. (A. IWo.) RANrCINU.S. — Monelir ItaliciE species ; petite monnaie italienne. {A. 1116.) RANVERS.-VTUS. — inversus ; renverse. (A. 1449.) RANZO. — Preliuin redemptionis, apud scriptores Italicos passim ; rangon. 1864 miteil. ol. rogner ; rapre RAO. — Misc^ilum friimenlum ram. (A. 1334.) RAONHARE. — Resecare, recidero ol. rnougner. (\. 1327.) ItAl'A. — Veslis, tunica, pro Raupa. (A. 1463.) — L)L'us seutibus el duniis obsitiis ; lieu piein de buissoiis el de broassuilles (A. 1263.) R.\P.\RIU.M. — Locus ubi crescunl lieu oil viennent le.i raves. { ]'el. Cod.) RAPEIUM. — Locus sentibus et dumis obsi- tus, ut Rai'.\. (Lamb. Ard.) HAI'ELLATIO. — Revocalio ; raniiel. (A. 1300.) ' ^ RAPELLUM. — Eadem notione. (A. 1311.) RAPERIC. — Manum inpcere ; enicver, sai- sir, ineitre la main sur. {\. 13!)'.).) RAl'ERlA. — yEdiculfe rustic;!' species apud Arvernos ; maisonnette c/6f/'; specialius de causaj statu ad juJiccs refurre, [jraclicio Oallkis rap- po:lu,: (EJ. Car. VI tl.) IIAPPOIITUM. — K'ilaLio; miiporl, recit, exposition d'lme affaire. ( Vel. f'ud.) UAPPOriTLIS. — Litis apiid judic.s expoU- Wiy ; expoiUiun (Tunc affaire faile aux Juoes, rapport. (A. 1489.) liVPTvClUM. — Pro iliPAncua. (A. 9ol.) llAPTOil. — Lalro publicus ; voleur de graiuls c.'icniins; ol. racixjeur. (.4. S^i.j RAPTUS. — (Si;!jsI.) Vis, viuLiUia ; fcrce violence. (Lex. Ahm.) — Nuptia; occuitas, ciau- dus^ina; : « Djccriiin jj, ut iiullas occulias nup- tias vel >aj)tum facial.... sod dotatam, et a pa- ri;. iLibjs IraJilaia, per beiicJictioiiem saCLrdo- tuiii accipiat, » etc. {Cone. J rusl. a. 909.) — f Adj ) llapidus, velo.x ; agile, presle, prompt a la courxu. ( Ven. Furl.) IIVPUGARE. — Uvarumreliquiassublegere'; grapdler. {t)l. Aven.) U.Vii..\. — Semila, sulcus disleriniaaiis ; ilicr, tiiUon. [St. Av.) it.VR.VKE. — Raru.Ti facere ; rendre rare. ( I cl. Gl.) KAllliNTEH. — Raro ; rarement. {A. SS.) KAIilT.VS. — Mediocritas, paucitas ^exigui- tc, laiblc qu inlilv. (A. 1333.) — Luvilas pec- cull ; lijeretr d'une fnute. (.\. 1355.) R.\S.V. — Fossa; fosse, canal ; ol. rase, raise, {^'h. Araij.) — Mensur.i frumentaria, in agro lJamb':n3i, ubi plcrumqun coutinoi quatuor ca\tai \ mesure pour les grains dans le paifs cle Do,nbes ; ol. ras. — Vi;jiis geuus, tuiiica rudis, aspora ; twtemenl d'elofje r/rossiere. (Amal.) — P>;rlica, niciisura agrana ; perche, umsare ay I aire ; ol. rosal, rusidre. (\. 1208.) — Piscis spiicics ; s(,rle de /juision. RASAMKV. — Itasura; raclure. (.M. Emp.) RA.S.\MKN TUM. — Jus qr.o.l fx frurnenlis ad rasain mensuralis percipilur. (A. 1303.) RA.S.MtA. — Mcusura annunaiia, ul Rasa. {C/iarlul. Mon. .Iguic.) RAS.\Ri;. — Raderc ; racier, en ])arlant d"iine mi;suie. (I'ass.) — (Ininiuo implcre ; rrniplir entierenieut, jusfju'au boicl, meltre ras. (St. Mant.) — Ueslruert, couiplanarc ; delruire de fuhd en coinble, rascr. (Marl., Ainpl. Coll.) RASAIUU.M. — Mcnsura aniionaria, idem q. llA.shH.A. {Mun. Angl.) RAS.VIU.S. — Planus, aujuatus ; ;us, uni. (A. I1U2.) R.V.S(J.\RIC. — Cum sotiilu qaodiiin uc vi fcxspncre ; eracher avec bruit ; ol. rasijut-r. (Cuiist. Afr.) IIA >C11ATU.M. — Idem q. Raciii;iu.m. IIASC.IA. — Modus agri, vt.1 viniiiu ; ccrlaine qwintiii: de lerrc labournble ou dr vigne, piece di; turr, riyne. (C'li. Ilury.) — Aqua Rubsiuciis, locus aqualicus, cl lulosus ; lieu hiiinide et fan- gene, mare plcine d'eau bourbrn.se ; ol. riiuue. (A. ilTli.) — Species panni laiiui, ul vull Mu- ral, c loco ubi fabricabatur, in regno /{nscix siu Scrvia; sic dicli ; 4o;<.) — .-Velio b'trba'M vel c-apillos radendi ; action de ra'ser la barbe ou la tete. ( Vet. Cod.) RASITaS — Rarilas; faible qnnntUi, ra- rei6. (A. 1492.) RASITORIA. — Radius, quo radimlur rmn- suia; (ViMronlaria; ; racloire. (A. 1145.) liA'Oll. — T'nacle, ul tere til, noil !ipi)iilaiit'e sulvoielur feiidnle.[St. Mont. litg.) il.\S.S.\. — Ouaiilum lest; ce qu'un komui- / so- le uc I edrvnncr vilri qui* feno po- ;// porter de verre, 59 1SC7 RAS LEXICON RAT is;f„s faix, charge; ol. rasse. (A. 1509.) — ("onjiira- lio, ad illicita i.) KASTELLU.M. — Faliscae ; rdtclicr. (.Mir. Urb. V PP.) — Parmse, sen sculi genlililii, linibiis tesscrariiis ; lambcl, piece d'armnirics. (A. 1280.) — Trabecula deulala in ailibus sa- cris, ubi cerei accenduntur ; id. q. Heucia et PannaCA. 430o.) RASTELLUS. — Clathrus ; f/rille. (St. Mont. Rey.) — Galaracta in poriis urbium ; herse. (Mur.) ^ — Ornamentuni Phrjgium rastclU, ut vidctur, figuram exprimeni in veslimentis ; broderie aya>it In jormc d'une grille. ('Mur.) R.ASTER. — Bidens, rastrum ; beche, hoyau, rdtvnu. [Vet. Ol.) RASTICUUIUM. — Bipennis; besaigue. ( Vet. Gl.) U.\SrR.\(;iUM. — Idem q. Rastellagium. (iVec. eccl. Carnot.) RASTRARK. — Investigare; chercher, siii- vre la piste. (Ch. Hisp.) R.\STRU.M. — Vestigium, indagatio ; trace, piste, action de suivre la piste. (Ch. Hisp.) — Ordo cereoruni instar rastri circa allare ; rang de cierges disposes comme les dents d'lin raleau. {Us. cult. Cenom.) RASUL.V. — Excorialio qute fit in nimio fri- gore pedibus ; engelure. (.Mat. Siiv.) RASULIS VINE.E. — Vines modus, porlio, idem q. Rascia. (Chr. Fars.) RASUM. — iMcnsura annonaria ; mesure pour les grains ; ol. rasal. (Pass.) — Mensura pan- norum. et lelarum ; mesure de longueur pour les loi les. (St. .Sal.) — Solum, pavimenlum; sol, pavd. (A. 1433.) Rasum ad rasum, a Gal. rezd rez, quasi superficiem legendo. (Chartul. Meld.) — Veslis novitiorura monachorum, qui dicuntur iaiosopo:. (Rals.) — Mensura vinaria ; mesure pour le tin. (Ch.eccl. Mcdiol.) R.\SUXARICS. — Calceorum releclor; sa- vetier. (A. 1310.) RASLJHA. — Litura, induLtio in scriplis ; rature. (A. 1399.) — Mensura frumenlaria, eadem qu£e llASF.niA, nisi ita Icgcndum (Chr. Bon. Spei.) R.\SUS. — (Subst.) Mensura annonaria et mensura pannorum, ut Rasu.m. — Radula, ras- torium ; ractuire, ralissuire. (\. 1200.) — Ra- mentum ; raclure, ropeau. (Alex. lat.) — (Adj.) Ilasx Utterx, deleloe, inductee; Icllrcs aniiulees, barr&es. (A. 13"<-- mare ; confirmer, ratifier. (A. SS.) R.VTUIABITIO. — Gonfirmatio; confirma- tion, ratification. (Pass.) RATIIIARITORI^ LITTERS. — Quibus aliquid ratum lit et confirmatur; lettrcs de con- firmation. (A. 1420.) RATIO. — Jus, causa, lis, judicium ; res, do- minium, bona, facultates ; rata porlio rerura ad viclum neccssariarum ; genus, progenies ; mensura ; Justice, prociis.jugement ; avoir, bien ; ration ; race ; mesure. (Pass.) liationis consul, judex ;juge. (Ann. Genuens.) Rationes exercere. placitare ; plaider. (.\. 987.) In ralionem venire seu esse, juri stare ; comparaitre en Justice. (A. 838.) Miltere, vcl ponere ad ralionem, in jus ci- tare ; citer en Justice, assigner. (Raid.) In ratio- ne esse, quod praclici dicunl eire en cause. (\. 813.) Ralionem facere, jus dicere; rendre justi- ce, fuger. (A. 910.) Ralionem habere seu iti ra- lionem intraie cum aliquo ; avoir un proces, 6lre enproccs avec quclquun. (S. ix.) Ralionem perdere, causa excidere ; perdre son proces. (A. 1214.) R.vnOClNARE. — Ratiocinari, liligare, in jure agere ; plaider. (Vet. Not. ap. Besl.) R.\TI0;,1N.\T0R. — Advocatus; avocat, de- fenseur. [Cone. Hisp.) RAClOCIiNlUM. — Ratio, computus ; compte. (Ch. Anyl ) RATIOXABILK. — Quod ad aiiquem pcrti- nel secundum legem et ralionem, legitime et juste ; propriety legitime, ce qui apparlient legi- timement a quelqu'un. (A. 1151.) RATIONABILIS. — Quimodum non excedit, medio conveniens, idoneus ; raisonnahle, qui n'est pas trap dans un sens ou dans un autre. (A. 1226.) — /Equus, Justus, rectus; raisonna- hle. Juste, legitime. (A. 1219.)) — Rationabilis magister, idem qui magislrr rationalis, magis- tralus, qui ratioiiibus principis seu terario prae- eral, in quibusdam regnis. (Lud.) 1869 RAU RATIONABILITER. — MEDI.E ET INFIMJ! LATINITATIS RAV 1870 Jusle, cum ratione ; rui'ionnablijinent. (iSyn. Vern. a. To'.'i.) RA'J'IUNALE. — in Veteri Tcslamenlo, slo- la ponlilicalis ; rational, piece ile broderie d'etu/fe precieuse que le grand /jretre des Jui/s porlait sur la poUrinc, dans les grandcs ccremo- nws 7\'li>. — Aliquantulum raucus ; un peu enrnue. (S. Ilier.) HAUCIDUS. — llaucus; enrou6. (J. de J.) liAUGIUK. — Esse vel fieri raucum ; elre ou deoenir enroue. (.1. de .1.) RAUGISQX'US. — llaucus; enroue. (A. SS.) R.VUCITARE. — Uaucjm vocem edere ; imettre un son rauque. {.A. SS.) K.VUGITL'DO. — Raucilas ; enrouemcnt. {Script, rer. Fr.) RAUDHRIUS. — Joculalor, cavillator ; piai- sant, badin, farceur. (.\.. 1491.) RAULUEXUS. — Equus, idem qui Uu.nci- Nus. (A. 1380.) IIAUNATUS. — Gongestus, coagmenlatus, ab. Ilal. raunare, cogere, congregare. (Joan, de liaz.) UALXCIONARK. — Pecuniam per vim ex- torquere ; ranfanner. (.\. 1377.) ll.VLl'A. — Veslis, supellex ; vetrmrnl, tneu- blc ; ol. robe. RALS.V'rnll. — Raptor, a ruusus ; voleur, pillard. (A. I Hi.) IIAUSCIKE. — llavire, ad ravim usque rla- maro ; .I'enrouer en parlanl, crier Jusqu'a s'en- rouer {(lest. Tanc.) IIAUSKA. — Aruado ; rosenu. (A. SS.) IIAISELI.L'S — Oecilanis panis cxiguus et oblongus ; pain lony, Uccilan. rausel. (Ch. Otcit.) RAl'STA PORCI. — Porna vel polius fru- stum carnis assalum ; jam'iun on inorccnu de viaiide qrillie. (Id.) UAFSIJS. — llaplus; voU, rari. (A. lOr.O.) RAVA. — ."i,) IIAVETA. — Naj.i si men undo oleum cxpri- milur ; navctte. (A. MOO.) 1S71 REA LEXICON REA 1^: RAVIAUE. — Raucum esse, vel lieii ; i-lrc cnroue, ou senioavr. (J. de J.) ItAVIATlO. -- llauuilas ; cnrouemmt. (J. de J.) HAVIaTUS. — Raucus ; enroue. (Id.) HAVIDUS. — Subnigcr; im peu noir, nui- rdtre. (A. SS.) UAVIXALE. — Ager ravinellis seu napis consilus : diamp couvtrt n(r;,riu(n ; qui est duns une position con- iraired la position nalnrellc. [Vet. Gl.) REBURSARE. — Pecuniam e bursa, seu erumena promore ; ddbourser ; ■)]. rihorser (Pass.) HEI.A. — Flagellum ; flitau. {Vet. Gl.) RECADERi?. — Rccidere, redire tempore ad aliquem redire dcbint); reoenir, fuire rclour. {.\. 957.) I'l'iCALCARE. — Implere, ilurum complere ; remplir. (A. 1362.) — Oceare, glebas contere- re ; lurser, passer la herse dans un champ. (Vet. Gl.) RECALCIRE — Sarrire ; sarcler. {A. SS.) UEC.\LCUS. — Uadula ; tacloir, ratUsoire. (A. liSb.) RECALECIA. — Planltc species ; ref/lisse ; rcgalisse. [Lend. Care.) REC.VMAIlE. - ■ In moibum re-idcrc; rc- omher mnlnde. rechuter. [St. Arel.) REC.VLL.VIIE. — Oceare, ul Recalcahx. ( Vet. 01.) RECAMATOR. — Pbrygio, qui pingil acu ; brodeur. (.1. SS.) KEG.VNN.VHE. — ("inna seu mensura njirn- ria rcmeliri ; mesurer it la cannr, cannrr. [St. M's) RECAN'TUS. — Rcileralio cantus. (Vet. Ca- rem.) WV.C vPITARE SESE. — F. grndum oislerc : « Europ'^n'cs vrTo .^olliciti ne pT semilas do- lili'scenlen aliqnas racercnl simu'aiilcr C' lalns, Rtupi'facli in circuilu ,tri>. (S. August.) Ad hrinc noliomm pro xime nercdil ('.nil. »■■ '■(I/ :i/i(/nys>i, arn qux riueil inilinm nb Inearnaliono V.ibi, a !Vioii\>ii Ivxiguo pri- niiiiu adiiiliil.'i ; I'ere c/ii'iVi'<-h»i''. ( I • '. ''i'l) /linipilulutti) solidurum, brevis cxiioiiiUo varii numrri 8olidoru.n pro divcrsis iloiictU 187 5 RKC LEXICON REC l.s7i solvendorum ex lege Salica ; etal indiquant somrnaircmenl le chiffrc dp I'amende pour cha- que crime ou dilit. (Lex. Sal.) lUTiAPTAHE. — Hecipere ; recouvrer ; ol. racajilcr. (.1. SS.) RF.CAPTIVAIII-:. — llccuperare, requirere, Ul I'lECAI'TARE. {(iolll.) RECAI'TIVATORLE LlTTER-li. -- Ere sunt, in legibus Ilungaricis, quibus viiidicainus bo- na: tales sunt rcquisitoria/, reapprehensoi-ix, reincorporalivce, redinffiitivcr. IlECATAiUU.M. — Idem quod Racuatum. (A. 1-102.) RKCATU-M. — Eadem nolione. (A. 1200.) RECAUDAR13. — Kxigere, recuperare ; re- couvrer, lever. (Mich, del .Mol.) RECAUSARE. —Pro Recusahe. (Atlielm.) RECAU.'^ATIO. — In causam iterata missio ; reassignalion. (A. 748.) RECAUTU.M. — Apocha, seu securitas de suscepta pecunia ; quittance. (S. Aug.) RECAUZ.VUE. — Reficere ; raccommoder . {C/t. Itnl.) RECAVERE. — Invicem cavere, vice versa r.avere ; se mettre en meiure de son cute. {Cod. Just.) RECAVL'S. — Convexus; convexe. [A. SS.) RKCCUS. — .Vlveus, rivus, canalio ; conduit' ruissenu, canal. (A. 1331.) REGEDERE. — Mori, vita cxcedere ; mou- rir. (Idac.) — Removere ; eloir/ner, rcpoiisser. {A. SS.) — Recedere malnfactores, sontibus permittcre, ut sui sint juris, data satisfaciendi caulione ; mettre en liberie les mntfaileurs. sous caution. {Cons. Furn.) REGKLARE. — Occultarc ; cacher. (.4. SS.) — Dicitur de praistatione agraria quam quis dare renuit. (.A. 1259.) REGELLA. — Res parva ; chose de pea d'iin- portance. ( Vet. Gl.) RECKLLULA. — Eadem notione. (Id.) RECENSERE. — Narraie ; raconter, rendre compie; ol. reccnser. {Vet, Cod.) RECEXSIRE. — Lavare ; nettoyer.(Vet. Gl.) RECENSUR. — Xarralor, delator ; cehii qui rend comple, denoncialeur. (B. de Am.) RECENTARlUil. — Vas in quo recens seu vinwn recentatum infunditur; vase dans leqticl on met le vin rajeuni et prepare. (H. episc. Autis.) RKCENTIA. — Initium ; commencement. {Chr. Met.) RECEPASNAGIUM, — Ut Pasnagium. {Ins:. abb. Floriac.) RECEPELLATURA. — Vestis species e pelli- bus, ut opinor. {St. Plac.) RECEPTA. — Medicamenti adhibcndi for- mula ; recette, indication des sulj>:lances qui canposcnt une mbdecine. (Joan, (iers.^ — Pe- cuniarum coactio, quastura ; recette, recouvre- ment de fends. (A. 131(5.) — ^rarium in quo conferuntur coaclfe pecunite ; Irisor, caisse oh snni deposies les sommes rccueiHies. {.\^. 13 !C.) — Jus pastus; droit de gile; ol. recept. Vid. Pastus, Gistcm. PnocoRATio. (A. 1062.) RECEPTARILIS. — Qui admitti potest, idoneus ; recevablc (.\. 1203.) RECEPTACCI.L'.M. — llospitium, domus, in quam quis se recipit ; proprie vero donius mu- nila, caslcUum, turris ; lieu oii Von se retire, parliculiercmenl, lieu de defense et de retraite, chateau-fort, tour; ol. recet. (\. 1'21'J.) RKCEPTALIS. — Advena, exlcrnus hospi- tio exceplus, unde a burgensi distinguitur ; e'tranger admis a rfsider dans une villc. {Cons. S. Mart, de Val.) RECEPTAMEXTU.M. — Receplio ; riccp- tion, accueil. (A. 1303.) RECl^PTARE. — llospilio excipere; recevoir chcz soi, heberger ; ol. recepler. {Const. Clu- niac.) REGEPTARIUS. — Exactor, coactor ; rece- veur, collecteur. (A. 136.').) RKCEPTATOR. — Qui recipit ; cclui qui recoil, qui ricHe ; ol. reccpteur. (Pass.) RECEPTIBILIS. — Ut Receptabilis. (S. Aug.) RECEPTIO. — Exactio, coactio ; recette, ar- gent reou, recouvrement de fonds. (A. 12'J0.) — Jus pastus, ut Recepta. {Tabul. Pers.) — Cali- cis ablulio po.st sumplionem corporis el sangui- nis Chrisli. Vid. Sui'ehfusio. — Proventus, re- diius ; revenu, produit, fruits. (A. 1241.) — Receplio nemorum, facuitas, ut videtur, succi- dendorum lignorum in silva regia ad munilio- nem urbis necessariorum. (A. 1324.) REGEPTITIA ACTIO. — Dos ; dot. {Vet. Cod.) RECEPTOR. — Arbiter ; arhitre, meiiatcur. {Vet. Gl.) — Exactor, coaclor, tribunus a3ra- rius : receveur, des impots, collecteur. (Pass.) Qui recipit ; celui qui recoil, qui recite, i-ecileur. (Dig-) RECEPTORIA. — Coactio, exactio ; recette, recouvrement des impots. (A. 12'J3.) RECEPTORIUM. — Locus, in quem quis se recipit ; lieu oh Ion se retire, ou I'on trouvc un asile. (Sid.) — Conclave rationarium, (lal. bn- reau dc recette, ubi scilicet pecunice numcran- tur et exsolvuntur. (Cod. I'll.) — Jus pastus, ut Rkcepta. (A. 1188 ) RECEPTUM. — Jus pastus, ut Recepta. (A. 1103.) — Via et ratio rei conficiendije ; metho- de, moyen, procede, recette pour faire une' chose. {Cap. C. Calv.) — Jus domini sese in caslrum vassalli recipicndi ; droit qua le sei- gneur de se retirer dans le chateau de son vassal, si scs intercts, ledemandent. Vid. Receptu.s. (A. 1153.) REni-;PTUR.\. — Pccuniarum aliorumve rediluum coactio ; recette, recouvrement . (A. 1522.) RECEPTUS. — Proventus, rcditus ; reven,', produit; ol. recepte. (A. 1139.) — Obligatio vassalli, qua tenetur dominum suum in sno castro recipere, si eo egeat ad bella velnegotia sua ; oblar/ation o'u est le vassal de recevoir son seigneur, chez lui, si les besoins de la guerre ou ses interets le demandent. (Fnlb. Carn.) — Lai- cus, ut videtur, in monasterio reccptus, ac fortassis idem qui Odlatus, q. Vid. (A. 1358.) 1877 REG MEDI^ ET INFlMiE LATINITATI3 Pcrquirere ; rechercher REC 187(? IlKGERGARH. [Ch. Hal.) KI';i;1':R0AT1O. — Inqulsilio ; enquete, re- cherche. (Id.) UKCEllCATOR. — I'erquisitor, indagator ; celui qui recherche, qui s'enqulerl ; ol. recher- cheur. (St. Saluc] IIECKSSA. — Recessus maris ; reflux. RKGESSAllE. — Ueddere, Iradcrc ; rcndre liurcr. (A. 1504.) IIECESSUS. — (Suhst.) Resignatio ; r6si- {/ualiiii. [A. SS.) — Dijliberalio in dicta im- pcriali ; decision 6inan6e de In diele de retnjjire, recef: de fempire. {Pass.) — (Adj.) Regressus, digressus : « Hccessis ambasciatoribus. » (.1. SS.) RECETTA. — Medicamcnli compositio, ul Recepta. (St. Ast.) RECETUM. — Jus pastus, ut Reckptio. (A. 1212.) — Refectio ; repas. {St. S. Claud.) RECENTUM. — Jus pastus, ul Receptio. (A. 1144.) RECH.VCEA. — Via per quam animalia agunlur in pascua et inde reducunlur ; ctiemin que suiveiit Ics bestiaux a I'aller et au i-etour du pdlm-age ; Vid. Cuacea. RE<:iIA(;iARE. — .\uram vcl argentum ab aliis inelallis, qua in monelis pcrmisceri so- lent, separarc ; metalla ilia e.\ aiiro velargenlo quasi e.\pellere ; a/fnicr I'or et I'argent, en ex- traire I'altiar/e ; ol. rechaiier, rec/taler. (Pass.) Ri:("IIACIATUS. — Repulsus, propulsus ; rcchasne, repowsc. UKCIIATARE. — Idem q. RECnAciARE. (A. i:ii:j.) RECHETUM. — Ut Raciiatum. (A. 1320.) Ri:ClDARE. — I'ro rccidcre. (Ap. Mart. Ann I.) RECIDIV.V. — Ilcratus lapsus ; ricidive, rechule dans unc tneme /aule on une meme nia- ladir : (( Taiitum recolit quod dc linleo caput habuit involulum, quod frequenter iufirmanti- bus lieri solet, ne caput algeat, et rccidivain iiicurrat. » (.\p. Sirmond. Cone. Gal., Idest.ne rursum in morbum recidat. RECIDIVANTER. — Hecidendo ; en reci- dire, de i.ouveai'. (.4. SS.) RKCIDIVARE. — Recidere ; rccidivcr. (I'ap.) RECIDIVATIU. — Repetita culpa ; ricidive. (.Men.) RECIDlV.VrUS. — Restitutio, qua quid post casum resurgit, instauralur ; relaOlissement, renouvellcnicnt, rcpro'/uclinn. (Tert.) RECIUIVDM. — Iteratus lapsus ; ricidivc. (.1. SS.) RKCiniVUS. — Qui rcdil ac rcvcrlitur ; qui rcrirnl ct rctourne : u Kcci Urns annus. » (Tert. (I Hccidicn inipietas. n (Sid.) RI'.CIDiZARE. — Idoni quod III CIUIVAUB, ul forte li'^enduni ist.lMur.) REi'lNCERAI'.E. Aliiuere, lavarc ; lavrr, nrltdi/rr ; ol. rccinccr. (A. 1:239.) RECIXCTUS. — Ambitus, circuilus ; en- ceinte, contour. (Mur.) RECINIUM. — Mcrenda ; Ic repas de I'aprif- midi, le (/outer ; ol. rechiynoy, recin6, recie, (A. SS.^Bcn.) REGIPERE. — Pastum prc-ebere ; t'aequit- ler du droit de gito ; Vid. Gistcm, Pastus, elc. (Pass.) — In alicujus rei possessionem venire, vel ex ea reditus percipere ; obtenir la propricli dune chose oh en p^rcevoir les fruits. (Lob. //. Diit.)— Rcpclerc ; re/a/Ve, recouuncncer. [Cod. J'h.) — Pmbare, acceplum habere ; accepter, approuver, reeeroir. (.\. 1378.) — Capere, aufcrre ; prendre, dirober, ravir. (A. 1347.) — ttecipere in notam, perscri- bere ; minuter. (.\. 1329.) RECIPIARILI.S. — Ut Hecei'tabilis. (A. 1279.) RE<;IPICE. — Apocha ; nuittawe, recepisse. (A. 1427.) RECIPROCAllE. — Responderc ; repondre. (S. liulog.) — Iterare, ropetere ; refaire, ripd- ter. (Ch. Senon.) — lUciprocare ad se, sibi vindicare, adscisccre. assercre ; s'appruprier. (.\p. .Marl. Anecd.) RECIPIIOCICORNIS. — Cornua halmns in se reciprocata scu retlcxa ; qui a les cornes re- courbics en dedans. (Tcrl.) REGIRC.VRE. — Pcrquirere, invesligare ; ut Receucahe. (St. Fl.) REClRGUL.VriO. — Rellexio quae fit quo- dam circuitu. (Iren. Vet. Interp.) RECISA. — Atiolilio, ut videlur qua ((uid reciditur seu abrogalur : « Et quidquid fi-cus consuetudinis habuit recipiendi in luininaribus ipsius sancti, pro nostra elcemosyna ad prui- sens in recisa rompuletur. » (G. M.) Id est, rcs- cissum ct abolitum, si vera nostra inlcrprelatio est. REGISE. — Breviler ; brth-ement. (Mur.) REGITABULU.M. — Ubi recitalur ; oi> on lit it haute vni.i. (Uid.) REi'lTA.ME.N. — Pro recitatio. (Cone, h'n- gel. a. !)48.) RKCITARE. — Pro rp//Hrincipem niissa ab <'o qui se posiscssiiinc s'la inju.sli" sipo- lialtini (pi<>rilur ; rcqufte. (Pas».) RKCI.A.MEIM. — Idcui q. HkclaMATI". {Pa*».) UKCLA.MIUM. — Eadiiu nolionc. (Po»».) • 1879 REC LEXICON KEC 18.S0 RECLARARE. — Tdem quod rLAREFAcrRE, declararo, nolum faroro. (C'l. Itnl.) ItF.CLAU'-A. — Idem qnod vxclusa, locus ulii conrlniluiitur ai|uiB ; dcluae. (A. 'J3t ) HKCLM'STHUM. — SepUim alicujus loci, Gal. I'enclos. (Ap. Mab. Dior. Hal.) RKOhAUSUo. — Mem d&l qui RiiCLUsus, monach'is scilicet in ci'lln oh p;ral'am vita>con- ternplativiE remoiior degens. (A. SS.) RI']("i^AVA'ri >. — Kesririiis ; rkpari, racconi- mode. (H. Cwnoh. Vic.) Hii<3LlNAHK. — HecHnnvf caput ad nliqnem, alicui rtirsuin subdi, aiiqiiem itc-vum habere pro (ioinino vi jiidice legilimo ; pn'.fer de nvu- veau suns iauloriti de quelquun, I avuir une se- conde fols /yOur seiyneur on puur juge. {Chr. Fats.) Ri'XLlNATlO. — Propensio, sucaiid.i volun- tas ; incliiiaiion, penchant pour quetque chose ; oi. reclinalion. RECLIN/iTuRKM. — Abaculus a.l aroe coruu ; petite tablettc supportic par une console ou aulre/ieiU, sur laquellc on depo'e ies vases sa- cres pendant la sainte Messe, credence. (Bern. Men.) — I'ciculutu, discum ; jilal. {Vet. Gl.) — Lecli pars, f. pulviudr aul quid aliud ejuo generis ; coussin, carreau. ( Vet. Gl.) — Locus aptus ad leclinaiidum ved id supra quod recli- nanius. (Hug. a. -. Yict.) RECIvlNIS. — Prtipeiisiis, benevolus ; porle pour, bienvelll int, favorol>/e. {Cone. I/isp.) RECLUSA. — I.ociis nbi conciiidiinlur aqnac ; erlttse. (A. 1325.) — Sanclimdnialis ah aliis sc- gregnta rt incolla rcclusa, iit Dcosibiqiic vacet tranquillius ; fev.me p'evfe qui s' est rctir&ednm une cellule partivuliore pour y vivre en relraile ; ol, reclme. (Poss.) RK(.LUSA'iIlIM. — Man-io reclusi. vel re- clusse, cella in qua degit ; relraile, cellule, lieu oil t'on retire dc soi-meme piur y vivre dans I'isnlomenl et la priere ; oi. reclusarje, reclusaige, reclicsie. {A. SS'.) RE'XUSANIA. — Eiidem nolioni^. (A. \-?M.) RK(]LUSIO. — Actio qua qiiis ad vacandum T)no in cella s'- includil ; action do se retirer de. sni-mi'nie dars >ni lieu pnrticvlier pour y vivre dan.i la retraite "t la priire. Vid. iNCLDSns, Rk- CLUSA, elc. {A. SS. Ben.) HECLUSlLJiM. — lieclusi cAIa ; cellule, lieu do retraite d'un rcclus ; Vid. Rlclusus el Rl- Ci-USAGIUM. {A. SS.) HECLUSORIUM. — Eadem notione. {A. SS. Ben.) lll'^CLUSORIUS. — Ad reclusum speclans ; de rictus : « Heclusoria cellula. » (^1. SS. Ben.) RECLL'SUo. — Solit.arius in cella inclusus, ut vacet Ddo ; rectus ; Vid. IUxlusa el 1i>clu- sus. (Pass.) — Cella reclusi vel rcclusx, ut Re- CLUSAGII M. (Ilil. Angl.) RECLUTARE. — Legionrs's'ipplcrc ; recru- ter, lerer. (A. 13H.) HPCOBRIUM. — Rpcupcratio ; action de recnuvrer, rccouvremenf. fA. 1307.) RECOCHATUS. — Plures angulos habcns ; qui a plitii"urs angles. 'A. 132.i.) HECOCTUM. - <^isis demaiidatut, vulgu etiam juratores dicli ; Ies memhrcs du jury, Ies jures. UECUUNOSCtMENTUM. — Approbalio, consensus, ul vidctur. (A. 1130.) RECOGXOSGEXTIA. — Charla, qua qui.^ dcbilorem se rei quae agitur, agnoscit et couli- telur ; nconnaissame, avtu par icrit a'une dette. (Tab. S. I'lcc. Mass.) UEG( iGNOSCERE. — Agnoscere, fateri, doclarare ; avouer, reconnailre. (A. 1336.J — Ilrcognoscere feu turn, vel fidelitalem et homi- nium, dicitur v-issallus, cum sesc feula'a- rium agnoscit, domino fid<;litalem et boml- nium exhib-jt, dcelaralque possessiones quas all ••o tenet ftudataric, qnibusque condilionibus ; rccognitio vero fcwli, feu- dra."-rii professio est et hujusccmodi drcla ratio ; reconnailre le fief ( se dit du vassal qui s'avoue Phomme de son seigneur, prele foi et iioraniage audit seipneur, et denombrp le? lorns qu'il fient de lui tn fief ; I'adc de cetlf^ rf-connaissance se nomme reconnaissance de fi' f.) [Puf^i.) ~~ /tcc^r/uofci're in bono, qnil- piam bcnoficii loco habore, eju'^qu.'.=e prtcbere m''i(ior! m ; se montrer reconnaissant d'un bienfait. (A. 13i3 ) — Ihcognoxrere i-c, rulpam agnoscfie, confileri, ad frugcm bouam se roci- pere ; reconnoitre sa fauie, s'amender. [Cap. C. Cull'.) REr.OLA"EN. — Recolamen tcstium, ile- rala tostiura irrttrr^galio, quae fieri solet in caiii^is crirainalibus, ad cognoscendum, num testes in suis deposilionibus persevc- rent ; recolement de timoins, acte qui con- IS'' I REC MEDL« ET INFIM/E LATINITATIS. EEC 1882 sistc h retire a chnqne /4mom sa deposition po'ir snvoi)' k'H y persistc. (Pass.) II:T,0LAMENTUM. — Ea-lem notione. (Pass.) RECOLARE. — Rrcogno'cere, ilerum exa- minare ; ricoler, bxaminer de nouveau. (.\. i.'ill.) — It^ciilnre testps, e 'S revocare atque itcrum iaterFogare : rcvnler lea timoitis, hs rnppeler et Ictir lire le'ir deposition pour voir s'ils vnuknt ij njnuter qiiclque chose ri s'ils y persistent. (Pass.) — Ilerum collo- care ; placer de nouvau, rrplacer. [Script, rcr. Pr.) RE<.'OLATIO. — Rcnovalio. nova inqiii- sitio, in qua recolilur seu in mcmoriam rpvocatiir id quod jam acli:m est, ul conlir- mcliir vcl corrigalur ; renourellcment de rc- cherdics, noiivellc cnquete jaite pour s'asswer quuiie primiere a etc bien foi/e, et s'il n'y au- rriit /ins quelque suppression ou addition a in- trudi'ire. (A. 13G5.) HE OLI'TT.V. — Mossi', qiiivis agrorura Iruclii* ; tnoisso'i, rccnite. {St A vcl.) llECOLFniC. — Gongrcgare ; rassembler. (Ach. Spir.) I'lEi'itl.i'rUS. — Cultus, vencratu- ; limiore, vi-i^C": (.-l. SS.) ItECOLLATIO. — Recognitio, nova inqui- siiio, lit Recolatio ; Vid. etiam Recof.ahe. (A. 1412.) RF.C.()I,LE(.TAnE — Colligere, percipere ; recoltcr, ratnnsscr. (Leo III PP.) RECOLLECTOR. — Toactor, rxactor : lecteur, receveur. (A. 1471.) UEC<»MJ'.CTRIX. — Ueceptrix; celk recoil, qui ricfle, rccelcusv. (A. SS.^ R'COI.l.KJEIlE. — Excipcre h'^.'pilio alio moflo ; recevnir, doniicr l'hu<>piln/iti}. hcberijer. (Joan. VIII PP.) — il^conriliarn, Ecclp3i;p comninnioni reslituerc ; riconcilier avec I'Eylise, rendre h tin excommun>6 la jouissnncr det fiiens tpiriluels. (Cone, ffisp.) — Spoiindo vineam C(>lcre ; biner tine niyne. (C/i. :\tass.) RErOl.ORARE. — Drmio coloivm inducerc. {.\.SS.) RECOMMEMORARE. aliqiicm, in memoriam ropjiclcr nu souvenir do Ircn.) RE'.OMMKNnARE. — fiir, reciiniynnnder, rncttre en ilijuU. >• /tecoin- nmnrlare casin/m, n ejus cns'odiam alicui commiltcro. (A. l:MG.) RIsCOM.ME.XDATIU. - Monilum, invilalio, exhorliiliu ; rerommamlntion {Ord. S. P-tr. Aur. Val.) — Officium vol oralionrs pro dcruiinds ; O/fiie ox prifres pour les morts. (C/mrtul. cpisc. Par.) RECOMMENDATUS. — On! altrriiis p.ntro- ciiiir) seso ( ommendal ; qi'i sr place sous la pntlirlion d'un autre. (Inn. Ill I'P.) — Amicus ; (nil!. (A. 1H8:!.) IIECOM.MI'.NDISIA. — Tulela. proleclio, si'tvilium sou :t, reiomptnse. {Spec. Si.r ) REGOMPENSAIIE. -■ Rependerc, compon- sare, remuiwrare ; dedommager , recompen- ier. fCoue. Hisp.) IlECOMPENSATIO. - Idem quod Rkcom- pr\=A (Pa«s.) RECOMPENS.VTOR. — Qui mercodem Iri- buil, remunrr; !or ; celui qui recompense, qui rkmunbre. '.V. lOi.'l.) RECOMPENSIVUS. — Qui remuneralur ; cehii qui yigoit une recompense, un dedomma- giment. (A. i:!27.) llEf'OMPEItARE. — Redimere; racheter (Ch Ital.) RriCOMPlXOEHE. — Rccompoiicrc ■,raju$- tcr. raliiirhir (Tcrt.) itE(^i)MI'UT.\UE. — In memoriam revo- care ; rcmeltic en memoiie. [Chr. Vatin.) llEi'ONAIU. — Moliii, renili, contra inva- d( re ; taire effort contre, register, s'opposer. {Vet. Gl.) Ri'CONCANTOR. — ('fficialis jiidiciarii vel a ralionibus species apud Lusilanus. fA. 1451.) RECONTEDERE. — roncessiom m jam fa- ctam confirmarc ; confirmcr une concession prMdrnic. (7'abul. Absiens.) RECOXCMJARE. — Ecclesia" communioni aliqiiera le-itiluore ,• donner I'nb^olntion it un pdniicnt et Ini rendre sa position primitit)e dans la commwiinn des fidelcs. (Pass.' — Eccle- siam scelere a'iquo violatam rursum conse- crare ; riconcilier une ^glise, la remettre, quand elle a ite polluee, datis I'l-tat ou tile itait avant la pollution. (Pass.) Reconeitiare so dici^ur si'rviis. qui, prctio dalo, libcrlalem iutt- potrat. ( ]'ei. <'h.) 11E('(»NG1LI.VTI. — IMem q. Fratres humi- liati. (A. l-2r.2 ) REi'ONGKJATIO. - Arlio rernnriliandi, id est aliqnem communioni Kcclcsia' resli- turmli, an! rrrle.^iiini pollutam rursum con- srcrandi ; fli.un oldilio .|ua3 ob niconeilia- lioncm parocho piaislal ptrnitens ; reronri- liation, net inn rt rerrnionir (/<• riconcilier une tglise ou un ffnii-nlfuUrande faite it eette oc- casion nor If piniirnt nu pr>'lre. (Pass.) IIEGONGIUTAS. — Rcronciliatio ; ri- conciliation, action de te ticonrilier. {Vet. fit). HECONGINNATIO. — Refeclio. reslilu- tio ; trstauration, ritnblisscmcnt. t'b. <'■ CalvA HECONflJlDERE. — Includere ; m/rrmcr, rrnfrnner. (Terl.) REGClNniTIO. — Sepullura ; si,ttliHre, in- humation (.1. .V.S'.) RECONUrrORIUM. — I-ocus ubi chartac 1R83 UEC LKXICON REC Ib^ recondunlur, charlophylacium ; archives, char- tier. (A. 832.) UECONDUCERE. — Ilerum conducere ; rc- nouveler tin hail. (Cod. Th.) RECONFIH.MAHE. — Ileralo confirmationis saciamcntum imperliri ; confirmer de nouveau. (Innoc. VI I'l'.) UEGOXFIIIMATIO. — Iterata con/irmn- tio ; deuxieme confinnalion d'tin acte. (A. 127G.) RECONJUNGEUE. — De integro jiingcre, denuo conjungere; rejoindre, reunir. [Cap. C. Calv.) RECONSIGNARE. — Inlerum signare, no- tare ; marquer de nouveau. (Ter.) — Repo- nere vel deponere ; consigner. (A. 1114.) - rendre . (Ma^ in Reddere , restiluere nerj.) iiECONSILlARE. — Consulcre ; comeil- ler. (A. SS.) — Recaperare ; recoiwrer. (A. 1370.) RECONSUS. — Recondilus ; cachb. (J. deJ.) REGONTENDERE. — Sibi aliquid asse- rere, vindicare contendendo ; revendiquer. (A. 759.) RECONVALERE. — Convalerc, convale- scere, valeludincm rccuperare ; revenir a la sante, recourver la sanlc. {St. Saon.) RECCNVALESCENTIA. — Auctoritas, effi- cacilas, robur ; aulorite pouvoir, force. (A. i;iG4.) — Sanilatis amissffi recuperalio ; reiour a In sante. (A. 13il.) HHCONYENIUE. — Litis accessioncm facere, aliquid postuiando de quo nulla primum oral quaj.slio ; reconvenir. (A. 1270.) RECOXYENTIO. — Mulua actio, seu pe- tilio, relatio aclionis ; reconvention. (Pass.) — Recuperatio.erepliorerum pignoris jure capta- rum ; idem q. Recussa. (A. 1358.) RECONVERTERE. — Commendare ; rccom- mander. (Joan. "Whatb.) — Reducere ; faire revenir, ramener. (A. 1362.) RECUPERIRE. — Pro recooperire, itcrum operirc, legere ; rccouvrir. (A. j'!35.) HEGOPERTOR. — Qui tegit, cooperit codi- ficia ; couvreur. (.V. 1435.) RECOHDAMEN. — Memoria ; souvenir, me - moire. (A. SS.) RECORDAMENTUM. — Monimenlum ; lid. Recohdum. RECOHDARE. — Renovarc, in cb. a. 11G3, ubi nonnulli interpretantur rccognosccre, con- firmare. — Idem q. Recordaki. (A. 1241.) RECORDAMI. — Pra^legerc, vox in puero- rum scbolis crebra ; lire en exptiquant. (Pass.) — Recognoscere, iterum examinare ; reviser examiner de nouveau. (A. 1201.) RECORDATIO. — Inquisilio juridica, ead. nolione q. Recordum. (Pass.) RECORD.VTDS. — (Subst.) Recordalio ; res- souvrnir. (Tert.) RECDllDIUM. — Commentarium ; metnoire. (Mart. .Impl. Col.) — Judicium, ut Recordum. (A. 1233.) RECORDUM. — Inquifitio juridica per tcslcs de re aliqua dubia^ quod qui in ea audiunlur tesles dicant se recordari coram de quibus inqui- runtiir ; enquele Judicifiire par temoins ; oi. re- cord. (Pass.) — iuilicium, jiigemnit ; o\. record. (Pass.) RECORPORAHE. — Iteruui corpus fin- gere ; renouveler le corps, le recomposcr. (Tort.) R ECO US. — Testi.=!, qui rei geslte memi- nit ; tcnioin; ol. recordeur, 7'ecor.s-. (A. J3.S1.) lil'^COSSA. — Rei ablalre recuperalio, rc- ceplio, ereplio ; recouvrcmcnt, d&licrance, reprice des chases enlevees ; ol. recousse, (S.xiii.) REGOTERE. — Diligenter colore , nisi idem sit ac Reclaudere, ultimum colere. (A. 1222.) RECUUVERTURA. — Tectum ; couverturc, tditiire. (A. 1386.) RECOYARE. — 'ilstoesunt lerrai quas rex Joannes amisit.... qui nihil horuni recovavit usque ad diem mortis sux. » (Mat. West- mon.) Sic utraque edilio. Malim recovraril, id est recuperavit, a (iallico recouvrcr, vol recourre, quod veteres Galli dicebant eadcm notione. REGRASTINATIO. — Mora, quasi dilatio in crastinum diem ; delai, {A. SS.) REGREABILIS. — Qui gaudium affert ; celui qui procure lajoie, qui rejouit. (Fort.) HECHEAMEX. — Recrcatio, refectio ; de- lassemenl, recreation. (Joan. Tliwroc.) RECRKAISDUS. — Ignavus, fessus ; Idche, mov, qui est sans rif/ueur ; o\. recreant. (Pass.) — Equus lassus, fatigatus ; cheval rendu de fatigue ; ol. r&creant. (S. xni.) RECREANTISA. — Ut HEcnEDE.VTiA. (Flet.) REGREAXTUS. — Ut Recreandus cIRecre- DITUS. (Pass.) RECRE.VRB. — Dcnuo creare ; verbuni La- tinis nolum Christianis de Christo dicitur, qui homines peccalo mortuos ad justitioe vitara suo sanguine revocavit. REGRE.VTIO. — Iterata novaque creatio ; deuxieme crdation, renaissance. (Earth. Gl.) — .Vnimi relaxatio ; delas^ement, recreation. {St. Ord. Prxm.) RECUE.VTOR. — . — D. N. J. C. qui nos gra- tia sua regenerat. (Honor. Ill PP.) RECREblTA. — Y. silva recrescens posl- quam cffisa fuit, voce dctorta a Gallico rc- croilre, denuo crtscere, renasci. [Charlul. Mastic.) REGREDATIO. — Idem q. Recredentia. {Chartul. S. Vine. Cenom.) RECREDENTIA. — In integrum restitu- tio, niissio in possessionem, interim maxi- me dom lis finiatur ; recreance, restitution; r entree en possession, main-levie d'une chose saiiie, adjudication provisoire des fruits d'un heritage oti d'tni benefice, laquelle a lieu en favour de celui qui a le droit Ic plus appa- rent. (Pass.) — E. carcere eductio data cau- tione ; mise en libcrtc sous caution ; ol. re- croyance. (Pass.) REGREDERE. — Reddere, seu potius dare plcgium rem aliquam restituendi ; rendre, restituer, ou mieux s' engager sous 1885 BEC MEDLE ET INFIM^ LATINITATIS. EBC 1S86 caution a faire restitulion ; ol. recroire. (Pass.) — R. custodia educore, data caulione de slando juri ; (/o/i«e/" a tine personno la li- //erte som caution. (A. 1325.^ Jlecredere dc muro, ead. notione. (Ap. Limb.) ~ Pignora seu res ablalas reddere ; rendre, restitucr les (jnges donnes ok les objets saisis ; ol. recroire. (A. 12S28.) — liecredere .se, in duello seu rnonomacliia a jiuiico indicia viclurn se profileri ; s'avoxfr vaiiicu, drmander quartter ; ol. recroire. (Baldric.) HECRliUlTUS. — Ignavus, qui in mouonia- cliia viclurn se profilelur; hlclie, poltron qui de- mamte qnar tier, qui se rend ; ol. recreant, re- creii. (Pass.) — Lassus, fatigatus ; las, fatigue, rendu ; ol. recreant. (Pass.) RKGKKDUT.V. — Ut Kiccreditus. (A. 1180.) RKORlilMKNTUM. — ilenovatio, dicilur de pilis qui recrescunt; action de repousser. (A. SS.) m':GllKSCENTKS. — Heditus, proventus ; fruits, revenus. (Theob. Anguilb.) KKCRESGKXTIA. — Silva cajdua quae re- crescit ; taillis qui repousse. (\. 12'i4.) KEGRIOUVA. — .Mililum supplementum, le- gionum appendices, Oal. recrue. (A. 1363.) RK( RKZUrUS. — Ut IliiCHEDiTUS. RliCltlMlNAUli. — Dicilur de reo cum ac- torern accusal ; accuser son accusateur ; ol. re- criminer. (.\. 1191.) RECRIMINATIO. — Cum litigalores idem crimen invicem inlenlanl ; action par laquelle les parlies s'accusent du meine delit. ItECTAHM — In jus vocare ; assigner, citer en Justice. {(Jit. .Angl.) REGTIFICAUK. — Rccluni facere ; re«(/;r droit. ( ]'et. (II.) — Inslaurare, in pri.sUnum vcl meliorem statum erigere ; reparer, reslaurer, rctahlir. (.\p. Mur.) — Rectum declarare, ra- lum habere; approuver. {.V. 1H32.) IU;<'nri]D(). — Jus quod (|uis in rem ali- quant liabct, ut Rectum. (.\. 11K7.) — Jusiiuo- nioilo quis rectum facere dicilur, ul Ructum. [Chr. .Uaurin.) — Tribnlum, pricstalio ; taxe, redeuance; service f'eodal. (A. !)oO.) — Usus, coiisuetuilo ; usage, coutume. (S. ix.) RKGTiJR. — Preeses in academiis ; c/ief d'une unirersit^, 7ecteur. (I'ass.) — Idem q. Dux, (ai.mesvr aut Jti)i:x apud l''raiicos, rrgnan- te slirpc regum e .Meroveo orla. {Lex. Snl.) — I'ia>fectus urbis .sou provincii'e ; goumrneur d'une I'illc 0" d u)ic provinre. (Ch. ftal.) — Gu- rio, paroclius ; cure. {Ch. lirit.) ilECl'tlRATlCllM. — Munus el dignilas rcc- loris ; rertoral. (Cod. Ital.) IlEi'TdRATUS. — Had. nnlione. (.\. 13rtL',) l!i;i"l'(iRl.\.. — Ead. nolione. (Pass.) REGTOKIUM. — Cnrcer ; prUon. (Joan. Vlll PI'.) KECTOI^IZARK. — Regcro ; (/oui-wur, ad- iiiinistrer. (Ap. Mur.) KECl'UM. — .lus quod quis in rem nliquam liabct ; droit, [aculli d'usvr il'une chose, d'l/ pre tendre. (Pass.) — I.ex. con.«ueludo : /©/.(Pass.) — .Ii;s, quomodo iinis rectum f n cere (WciUiv ; droit, justice. (A. [\Hj.) — TribuUim q. ex jure cxigilur ; »vrfei«ince, droit. (A. l-t02.) — Stare ad rectum, recto stare, esse ad rectum in curia domini, pro juri slare, practicis liallicis ester a droit. {Ch. Ani/l.} — Hequirtre de rec- to, ad rectum habere, in jus vocare ; assigner. {Ch. Angl.) Rectum rogare, rectum Judicium proclamare, adire judicem et ab eo jus sibi fieri postulare ; demander Justice. (Pass.) Rectum n- cognoscerc, jus agnosccre quod quis babel in aliqua re ; reconnaitre le droit de quelqu'un sur line chose. {Tub. S. Vine. Cenom.) Rectum ad- veniens feudi, jus veniendi in possessionem feudi. (A. 1277.) RECTUS. — Dexter; droit. {A. SS.)— Rec- tus hxres, qui recta linea ab eo descendit, cu- j us hie res est ; heritier en ligne directe. (Chr. Andrens ) Recta mina, mina, seu mensura I'ru- munlaria, qu:e jusla est, nequc major, nequc minor ; mine conforme a I'etalon. [Tab. abb. S. Germ. Par.) REGUI5IL1S. — Recuhile oralorium, fulmen- tum, cui (juis precans Deum innililur ; prie- Dieu. {A. SS.) RECUL.V. — Parva res, seu parvi momenti ; petite chose ou chose depeu de valeur. ( Vet. Gl.) RE('UL.\RE. — Relrogradi, retroire ; rc'.u- ler. (A. 13ri6.) RE'lUPKRARE. — ('onvalescerc ; recouvrer In santi. {Gest. reg. Fr.) — Excusare ; Jiisli- fier, disculper. {.'I. S.S.) — Reperire ; retrou- ver. [A. SS.) — Debiluin rccipore ; recevoir ce qu'nn nous doit. (.\. l.'JDll.) — Possessionem gcnlilitiam redbibcre, redimere possessionem a consanguineo vendilam, prelio vendilori res- litulo ; retirer des main.i de I'acquireur, en rcm- hoiirsant le pri.v de vente, un ancien propre de la famille; ol. retraire- ((Jons. Rrag.) — Recu- perare se, rccipere se, aufugere ; se retirer, se saucer, {.l. SS.) — llcraru, repelere ; recom- mencer, ripeter. (\. 13oi.) RECdPERATI'). — Reparalio, rcstilulio; reparation, retablissement. y\c\\. Spic ) RKGUPI'.KATOlt. — Judex ; juge. {Vet. (11.) — Qui vectigalia recuperal ; rcccveur d'imputs. (A. 1 37(1.) RECUR A RE. — Corripero ; awfViurfr, n^pa- rer. S. Aug.) — ivxpurgare ; nctloyrr. (A. 1501.) REGURRERE. — Vox praclica, qua; do iis dicilur, qui primorum a-sliinaloruin rclationo parum cnnlcnli, alios poslulanl, qui inalurius judicenl. Ilic .sccimdi tuslimalorcse.r/)«7s recii- saires (lallice appellantur. — Abire ; s'en alter. (Iren. Vet. lalerp) — .lu^lum monela; pondus iramiiuicre ; nffnihiir le poids des monnaies ; ol. recnurre. i P;t»s.) RECUIv-'^US. — .1\quum moncta' pondus; driiit /iitids de III monuaie ; ol. recmirs. (Ord. re(j. /■)•.) — Jusli moncla' ponderis accessio seu imniinulio ; tolerance en plus ou en muini sur le poii/.i des monnaies ; ol. eliam rrfoiif*. (.V. l.t^O.) _ Jus pascendi porcos in ncnioribus aUenis; droit de mener les pores dan$ les bon (/■(/ij/rni. (A. 1130.) — Vas. caulio, sponsor; cautwn, repondaul, garantte. (A. 14'^-l — 'I*'*"" fiigium, refngium ; rrcours. (.\. Iil'>.) — Pro- vocaiio ad supcriorein jndiciMii; (i/';><'. rrxourt (> un Juge supcneur. (.\. i:fGU.) — Vox forcnsU, 1887 BED LEXICON RED ISS,", id q. practicis Gallicis rctrait lignngcr diritur (droit (jiii apparlicnl au plus proche parent du vendcur do reiirer des mains du lierp arqu^- reur un nncien propre de laf'amille.) {I{eg. Cam. Comp. Par.) — Recursm justili.r, jus su- prriori domino compptpns jndicandi eos fjnnd foudriles domini judicesque int'eriores judicare neglpxrnint ; firnit en verln duqvel le s'^if/nftif chiminnnl fUfje lis afJai<'PS siir Icsquclles lis spi- gnnus au t(s Jiiges in/erieurs n'oiil pas voulu ou n'ont pas pu prnncnrer. (A. 1245 ) RKf'USA. — Dpinpgalin, rccusatio ; rcnisa- tion. refits. (A. 135S.) RECUi^^ARE. Vincara ullimum rolere, ul Re- ClAi'in-RE. ( ^'et. Cni.) RKCI'SSA. — Itecuperatio, errptio pip:no- rum aliaruinve rrnim jure captarum ; r/'prise de gagrs donnes ou de choses enlevl^cs, recottvre- mcnt; ol. rrcousse, rcscousse. (A. 120T.) Kl'X'L'SSAHILIS. — Mnbilis, promptns rt exppdiius ad recussum ; qui rebond it facile- men!. (C. Aurel.) REGUSSIO. — Idem quod Recussa. {Cons. Brag.) RKGUTERE. — Pignora resve alias oaptas rcciiperare, eripere ; reprendre, reiirer les ga- ges .'miHs; ol. rcrourir. (A. 127-S.) RKnACGKXOKHE. — Rursum accon.ferc ; rallumer. (Tert.) RI'"1)ACTUS. — Proventus, reditus ; revenu, prodiiit. [Dig.) RKDAUOi'TARE. — Kursum adoptare ; adnptvr de nnureau. (Oig.) Rp:ilANnRUARE. — Graliam referre : ren- dre grace. (Isid j Hedandrunre responsxm, res- criliore ; repondre. (Roh. Creyght.) 1{1';[\\.\IMARE. — Resusi-ilare, vitam rfsti- tuerft aiicui ; rendre a la r>e. ressusc'ler. (Id.) REDANIM vTI'i. — Kp?urrertio ; refiirrpc- tinn. (Tert.) REDDA. — Rpdditus, nisi legendiim sit Ifd- dn, q. Vkl. (A. 1067.) REDDEBERE. — Debpre reddi ; devoir etre rendu. (\. mi.) REDIlEBPrrUM. — Debitum, anod reddi de- bet ; flptte, ce que I'on doit remlic. (Ap. Mab. Anal.) REDDEBUTIO. — Tributiira, vectigal ; impdt, tribut. A. (692.) HEDOEXS. — Baptizandns ; aspirant au bop- tcme. calerhumcne. [A. SS. Ben.) RI"'I)DERE. — Lectionem proferre, quomodo discipnii magistris suis a se Ipcla mpniorilpr profprunt ; renter, rendre comple. (Pas" ) lied- dere sr, aliq-.m so coiiferrp : ,?p rendre dans un lifu. {\. 1 Ui6 ) Reddere sp arl mnnachum, \\- tam monachicam amplecti ; se faire moine. (Pa«s.) Hi-ddere fewlum dicpbanlur vassalii, cum castra, quce f'eodaliter tpnebarit, dominis capi'alibus, si pa requirerent, reddere coge- banlur; T'iW. FnrnuM. REDUIBILIS. — Qui reddi debet ; rendable. (Pass ) REDDIDENGIA. — Tribuliim, vecliir/ii^.ifinent. RI'lliI'lAll' TUS. — Pro reditnitus, coronriliis. [Mimal. Goth.) RfJciti/jtus testis, qui pccuina einilur, corrumpiUu' ; teinoin gaijnc, corrumpii a prix il'aryciit. [Ca/i. C. M.) — Multa pccuniaria aut honoraria in pidicio damnatus ; cimduinin: it une amende hnnorable on a une peine pecu- ninire. (.V. 1217.) — (JuoJ prajter prelium in cmplionibus coiiccJiLur; ce qui se doiine en sus Hii prix conoenu, pourboirj, pol de vin. (A. 12i.O.; ilEDK.N'riTAH!':. — Ilerum alque ilcrum ciiunare ; cvlir pour la troisieme jois. {Vet. M ■•<%.) llKUEyCITARE. — Relro equitare, sive ea equiunlem via reverti, qua el ante equo ve- noril ; rcveuir a clieodl, ou suivre aa niour la mcme route que ion avail prise a Valler. (Fulb. Cam.) Utihl^iii'KKE. — llmcndare, coriigere ; re- (lu'sscr.{\. 1181.) HKDEVAMENTUM. — iJein quod UtuE- VANCIA. RI-:VEDA:yCIA. — Obligalio vassalli vel Iciieiitis erga domiiiuin ca|)iulem, qua cer- tas ros opcrasve singulis aaais rei prteitare tciKMilui-, vecligiil ; redevance, loule obligntion II laqueUe est lenn le vas.iiil ou rensier. (I'a.s.) RKnHII'.KKlv — Reddere ; r-ndre. (Isid.) Hi:i)llll!irii>. — lloildilio ; action de rendre. "^^ymm.) — Voctlgal, Iribulum, prsp'latio ; imjidt, tnxe, prestation. (Pas'.) — Silis'acli ■> ; reparation evnme. (.4. S.S.) — Multa ; amende. {Lex. Hiir/).) RKDIHENTIA. — Idfirn q. IlEDf-VANCiv. {k. 1312.) — Vccligal, tributurn; impiit, ttixe. ;A. i;t2y.) RI':DIHI''.IIIA. — Oebitnm, id quoil reddi debet ; ce qui est rfi2, ce qui doit se rendre. {\. ir,o.) UEIURIARIUS. — Tributurn, vccligal ; iw- jtijt, taxe. (A. H06.) IIKUIBITUS. — llcditus, proventus ; revcnu. prodiiii. liKDinAHK. — Redicare ecclesinm, itcriin dii'arc, benedicere, consecrare ; consacrer de iinuvcan une eglise. (\ic. 1 PP.) IIKDICEHK. — Respondern ; repondre. (bilui.) RKnii(u peciiiii^, (Jull. se racheter. (Les sells m; pouvaii^nt coniracler inariage aillcurs, nl ciiani^er de douiiciio sans avoir donne une, certaioe somrae a leur seigneur.) — Redimere tempus, tergiversari ; eluder, ya- (/rier du tem/if, terf/iverser. {Si/n. .Aurrl. a. 1017.) Redimere triduannm, de indui jejuiiio coraponere ; Vid. binUAMA. — I'ecuniani no- mine redemplionis e.xlorquerc, inlerdum eliacn niulla pecuniaria uflicere ; exturquer, lever de I'/irqent sous le nam de redcvanre ; infli- gi-r une amende ii quelqu'au. (Iteii. abb. Pc- trnb.) llt'>lJl.>ilBILlS. — Qui reJimi potest ; rache- table. RiiDi.Mli.ULA. — Idem i)uod Lalinis re- dimicutum ornainentum capitis niulicns ; xer- re-leie, /ivnlul, bandelellf, bandeau. {Ann. ben.) Kl':i)l.MiCi:LAUK. — AV./i;/»i(///uw solvere; denoiier les attaches, les cordons. ( Vet. til.) ilKUIMUJULUM PR/EliEND.E. — Redilus anniius proibendiB canonici ; revenu annuel d une piebende. {.\. 10i7.) HKlilMIilO LKVIIALIS. — Slola quie est pro|)ria iliaconorurn vcslis ; ^tole de diacre. (A. 6'6'.) RKl)INCiPKRE. — lleajdificarc ; reeJifier, rebdtir. [Script, rer. Fr.) REDINDi EUE. — Induere, vesiire ; revetir. (Od. Crtim.) nKnlM'UH.MAItE. — .\d mcliorem slalum rovocare ; reformer. (.\p. Per.) ItKDlN rKiiltAME. — Vox frequens ia cliHitis (.^aroli .•-liniplicis, regis l^'iancnrum, qua signdicaliir annus, quo po.it inoilem O.lonis reitnnnj reuinlegiavil, ngni partem, Aqiiita- niRin sciiiril et Iturgundiani, ()na' ab tldnne possidt-batur recipiendo. Ilupis ri'dmtugralio- nis nnnoB regni sui annis publicis in tabidis subjir'Tr »iiiilu8 ent Caiolus. llKDINll'.t.llAriV.E Liri'KH.t. — Kiodein qua- IU:C.AI'llVATo.i|.K. lll'.DIllli. — Hcdire iiiandatis aticu,ius. in il- liii.s (dii'dii-iiiiani, maud. ltd prius repudiata ex- si-qui. ( V. I'JI7.) lll•.lllRHJl^RE. — No.\ain emcndaru ; re- arr»ser In fauie, la ri^parer, erpier son tort. (ft. Hare.) lll.lUSKId.A. — liein q. HhTK-muA. llliDlSMI'S. — idi'in, ul videlur, ac itdilus, proveiiiim. RKId.sSi l>INA. — IV/. Saisi.na. lli:i)l'nTK». — Vecligal, tributurn ; impol, ta.cc, {A. 81 J.) 1801 RBD LEXICON REF 1892 RKDITOKIA. — Scriptura in qua conlinetui decieUim de restituenda re iisurpala, jiisqiie confirinalur primi ac Icgitimi posscssoris ad quern redire debet ilia res usurpata. {Cotic. Cab. a. 915.) llliDlTUARIUS. — Empiiyteula vel alius quivis vectigali obnoxius qui cerlos census annuos alii pendit ; locataire u bad emphi/iioli- (jite, ou tout autre qui pai/e aiinuelkvieiil iJes re- derancfs (lilcniiinies dun autre. (A. 1402.) — Cui vecligal debotur ; celui a qui on dolt une redevance ; ol. rentier. [Chr. S. Bert.) HEDrrUS. — I'rovenlus ; produit, reveutt. (Pass.) Ri'ditus diiplicatus, idem q. Gallice dicitur dcur annees dc revciv d'une terre. (I'lel.) Planes redltus, census integer ; p/ejne rente. (A. 1233.) Reditus assisus, cerlus el immobilis census, qui domino solvitur ex |)ra:!diis liberis, unde et lif/er appellatur, mo- bili el native contrarius ; Anglis praclicis rentof assise, Galiis vero rente fonciere, cui oppouitur rente volage. (Will. Thorn.) Redi- tum facere dicitur coloiius seu gleba; ad- scriptus qui censum de capite debet. {Lex. Long.) HKDIVENTIA. — Idem q. Redevancia. (A. 1230.) KEDIVIDARE. — Pro Redundare. (A. 1029.) KEDIVIVUS. — Canapis rediviva, id est quae nascilur et non scminatur. lAles. latr.) REDO. — Tela? crassioris species, sellis equorum instruendis apta; ; sorle de tissu pour les selles des chevuux. REDOAXCIA. — Vecligal, praestalio ; ut Redevancia. REDOCCARE. — Iterum occare, hoc est, denuo glebas coniniinuere et confringere ; lier- ser une seconds fois. ( Vet. Ol.) REDOCRF^ARK. — Ocreas iterum induere ; remettre les holtes. (J. de J.) REDUMARE. — Keposcere, recuperare ; re- clamer, revendiquer , rtprendre. (A. 1229.) REDONANCIA. — Idem q. Redevancia. ^A. 1271.) REDONDELLUS. — Ornamcntiim capitis niulieris orbiculatum ; bandeau, paremeiU de tete; ol. redoitn, redun. (A. i;iG7.) REDOPERIRE. — Aperire ; o»m>. [(I'e/. Gl.) REDOPERTUS. — Apertus, rctectus ; ou- vert, divoile. (S. Ambr.) KEDORARE. — Rursum inaurare ; redorer. (A. 1240.) REDORIRI. — Iterum incipere ; rccommen- cer. {Tet. (;l.) REDORSARE. — Tergo chartse inscribere ; endosser itn acte. {St. Sieil.) REDORTA. — Idem q. Retorta. REDOTATUS. — Moneta nigra minutior in Dalpbinatu, pretii dnonim parvorum denario- rum ; petite monnaie dauphinoise de billon. (S. XIV.) REDRECARE. — Corrigere, emendare ; ?e- dresser, npnrer, faire droit. (A. 1154.) REDRESCERi'J. — Eadem significationc. Eodem intellectu. (k. REDRESSARE. liOa.) REDUBI/E. — Reliquix ; restes, roanurcs. {Vet.Gl.) •' REDU("ERE SE. — Se recipere ; sc retirer. (Ann. Gen.) REDUCTIU. — F. moles, via strata ; chaussee. (Si/nod. Lim. a. 1388.) Reductto /ixrelicoriim, eorum reversio ad catholicam tidem ; relour des hkretiques att calholicisme. (Martin. V. PP.) REDL'CTORIE. — Breviter, compendiose ; en abreye. {A. SS.) Rl'^DUCTUS. — Locus sccretus, refugium, asylus ; reduit, lieu on Von sere/uyie. (A. 1379.^ — -Munilionis species; redoiUe, espl'ce d'oueroije de /ortification. (Pass.) REDULUS. — Strues lignorum ardenlium ; pile de bois en ftu. (Isid.) REDL'Xt'ARE. — Gurvare scu reduncum facere ; courber. ou arrondir. { Vet. til.) REDUNDELLUS. — Vestis species in rotun- dum, seu in orbem desinens, eadem qu.i' infra RoTUNDELLUs, nisi sit ita legendum. (.S7. ecct. Tutel.) REDUPLIGARE. — Pro Conduplicare. (Vet. Gl.) REDUPLICATUS. — Duple restitutus ; rendu au double, redouble. (Tert.) REUUSIT. — Pro redussit, a rederere, igne mundare. (Agnel.) REEME.XUARE. — Instaurare, reparare, rcficere ; rc.f^ai^rer, reparer, rctublir. {\. Sij'i.) REEMERK. — Idem q. Rkdimeke. (A. 1300.) REERKiERK. — Rea;dilicare ; rebntir. (Joan. Wheth.) REFACLME.XTUM. — Reslauratio damni ; reparation du tort. (St. Sen.) RKKAXUS. — Pro raphanus. (A. 9GU.) REFE(]TA. — yEdibciorum reparationcs, instaurationes ; reparations, rcstaurations fades aux edifices. {(Jharliil. Mon. (>em.) REFECTIO. — Somnus, quics ; repos, soiu- meil. (Cass.) — Coena, prandium, cibi suni- ptio ; repas, action de prendi e de la nourrilure. (Pass.) — Locus ubi cibus sumitur ; lieu ok I'on mange, salle ei manger. {Evan;/.) — Jus procu- rationis, gistam, pranditnn, cxnalicum, etc., q. ]'id. — 15a[)lisnius quo homo reficilur, seu justiliiu qua decidit reslituitur ; le sacrernent de bapteme. (S. Paulin.) REFECTORARIA. — Omcmm refectorarii ; Vid. IfEFECTORAHIUS. (Inst . abb. Corb.) — Mo- nialis, cui refectorii cura est in monasteriis sa- crarum virginum ; reliyieuse eltargee de la sur- veillance du re/ectoire dans un couvent de femmes. (A. 1403.) REFECTORARIUS. — (Subst.) Cui refecto- rii curandi onus incumlnl ; nwine qui a la surveillance du refeeloire dans un convent d'/wmmes. {Lib. Ord. S. ]'icl. Par.) — (Adj.) Refectorii 2Janni, ijui sunt ad usum refecto- rii ; linges a fusage du rtfecloire. (Bern. Mon.) REFECTORIALES. — Vicarii seu beneficiati ecclesiaj Salzburgensis qui vice canonicorum Missas canunt, ceeterasque boras ecclesiasti- 1893 REF MKDI^ BT INFIMJ? LATINITATIS. REO 1894 cas, ut passim videre est in ecclcsiis cathe- dralibus et collegiatis, Jif/ecloriaks, ut vi- dolur, dicli quod communi refecloiio ulanlur. (A. 14GI.) IIEFKCTORIUM. — Locus ubi reficiunlur famelici, vel locus ubi insimul coniedunt fialres vel monaclii ; cu;aaculuin refoclio- iiis ; lieu oh I'on manije, rdlecloire. (Ugut.) — Prtedium cujus provenlus coiuniuni ca- iionicoi'um re/ecliorU destinalur in Ecclcsia Lugdunensi ; /e>v«e, ntclairic dont les prochiils sonl ilvstincs d In lablc commune cles ckanoines de Lyon.. (A. 1231.) RKFKC'l UM. — Idem quod supra Refectio, ccena, prandiutn. [Chavtul. S. Pet. de Bom.) l'iKl<'KGTUU.\. — Inst.inralio, reparalio ; reparation, restaxrntion. (A. l^SG.) REKI'",<"TUUARIA. — Monialis cui cura rc- fi'ctnrii est, ut Hkfectohaiua. {Cod. eccl. .-igin.) KKFliCTURARlUS. —Idem q. Rkfectoha- RIU3. (A. liSi.) RKFi:<"rURU!M. — I'ro re/ectorium. {Cons. Fidd. S. Sturm.) KKFKFFAIviv Idem q. mox Hefeofare, in feudum denuo conferre. (Guall. Heming.) REFK.N'EUE. — Includere, concludere ; renfermer. (A. 1239.) ItEEEUDUM. — Idem q. Retrofeudum. (A. l'i.S:>.) R1':FP:0FARE. — in feudum denuo conferre, seu feudo denuo investire ; doiincr de nouveau en fu'l ; ol. vcfielJer. REFERENDARE. — In acta referre ; enre- gistrcr, transcrivc sur les rctjislren. (.1. SS.) REFERENU.\R1US. — (Jui supplicum pre- ces ad principcm recitat et mandata piinci- pis judicibus insinuat ; re/erendaire, officier de la coiir de Conslnatinople qici faisait ii Vem- pereur le rapport dcs suppliques et communi- qiinit aur juijes les inteitlions die souvcrain. (Pass.) Ilejerendnriiis apud Francos [irimfc stir- pis regcs, diclus ille cui cuininissa eral annu- li regii cura, quique regia diplom.ila subicri- bebal ; officier franc soux les rots de In jiremiera race qui arait In gnrde du sccau rounl et rem- fdissnit les mvincs fiinctimis que le chnncelier de la dijnnstie cn/jiticnnr. (Aim.) UEl'KHENS. — i'ro Rkfeiiendahius, ama- nuensis. (Mab.) RI:FI:KMATUS. — Qmsi refirmalus, conlir- matus. (Gualv. i''lamm.) REFKIIRARE. — Rc/errnre eqttuin, cquum denuo calceare ; re/errcr iin cheral. (St. Mas.) UI'^FERRE. — //^/er/c se, aliqua ro slaro ; s'cn rnppnr/cv. (.\. l.'t^^.'i ) KI'IFKUDUM. — Feuiluui iiuod per medium ti'nelura superior! (loiiiino ; nrriere-fic/ ; ol. rere-fl'l. riere-fiez. (L'ass.) REI'FARE. — Rapere; enleuer, voler. {Ut/. H. I. rc'i- An(/l.) REFFIA.NUS. — Pro Riffianus. {Vet. Gl.) RKFFIHUI.ARE. — Fibulam laxare, solve- re, aul quid simile ; drboucler, detacher. {Vet. Coil.) REFl'iiRMARIv — Consilium mutaro ; chan- ger de desseiu. [\. 1139.) REFFRKDARE. — Pro Refhehare, repri- mere, coercere. {St. Saon.) REFl'UfiARE. — Recusare, renucre ; re/u- ser, ne pas af/reer. (A. 1281.) REFICERE. — (Juiesccre, somuo indulgere ; se repa.ser, dormir. (t^ass.) lil'lFlCIARE. — Cibo reficere ; prendre de la uourrilure. (liar.) REl''lRiMARE. — Confirmare ; approuoer, confirmcr. {Ann. lien.) — Instaurare. denuo muuire ; reparer, melt re en dial. (.\j 1124.) — Denuo obdere, occluderc ; rrfermer. (A. SS.) — Magis vel denuo firniare, cunslabilire ; ra/- /crmir. {/usi. Sicil.j — In ollicio, ([uo ((uis jam fundus est, denuo consliluere ; riiablir, remel- tre en ckarije. {St. Fl.) RSFLEGTKj. — Fluvii cursus ; cours d'une riuieie. { Vet. Ch.) REFLORITIO. — Dicitur de arboribus, quae secundo floruerunl ; deuxidine floraison. (Rer. de Breyd.) Rl'^FLUARE. — Abundare ; abonder, regor- ger de. (Fort.) REFLUCTUARE. — Pro Refutare. (S. xiv.) REFLUTARE. -- I'ro Rkfutaiie, ce lere ; unde Reflutatio, pro Refltatio, cessio. (A. Ii03.) REFLUXIO. — Hi/liuiu maris, morajudicia- ria, qua; mercaloiibus extraiieis liligantibus dari solet. (Lex. Scot.) REFOCILLAN'TIA. « .\d solatium et refacU- lanliam suorum corporum. >•. (.V. Dol.) REFOLLARE. — Hc/ol'.are dicunlur sla- gna, quorum aquie aggere el obslaculo re- tenla; exundant ruuntque per prata viciniora ; refoullir (se dil dcs Clangs donl les caux pas- sent par-dessus knirs digrtes el vonl se repan- dre dans les terres du voisinage.) (A. llUiS.) REI'OLLU.M. — Locus in (luem aqute exun- dantes slagni aul canalis intliiunt ; di-charge d'un canal ou d'un etang ; ol. re/foul. I A. 13UU.) REFiJRClATUS. — Vid. Rikohtiatis. REFORdlAUE. — Roparare, reticere ; re- jaire, rrparer. (A. 1317.) REFOR.MAMK.M'lM. — Nova conslitulio, sanclji) ; riformulton, re/orme, {St. Si/n. fleat.) REFiMiMAKE. — Hcsliluero, reddere ; ren- dre. /le/orinnre debilum, solvere ; pai/er tes det- lej. (Sid.) He/ormare respomum, respondero ; veponilre. ,'A. i403.) REFDIIMAUI. — Reconciliari. (Alb. Argon- tin.) RKFOKMATIO. — Conslilulio. sanclio, qua' disciplinam civilcm special ; >V/<)ivnr, cimstilulion. (Wur.) — .Xssigiiatio ; action de ilistrihuer, ill' partagrr. {f^i/. I'o/.) — /li'for- iniiliones, inquisiliones rv/ormalorum in provin- cias misi^oriim ; enqurte Uei eomniissair0s exlra- ordinairrs cwoi/et duns les provmcei pour rrpri merles ahut. (\. 1;{U).) REFdKMA loll. -- Judex in provincias a rei;i' pra-ler ordiiiom nii.l ; eominissaire e.rtraoritwairc. REFOllTlARE. — Uenuo vel amplius mu- 1895 REG LEXICON RKF 1896 nire ; renforcer. {Ann. Mut.) — Incaroerare ; empnsunucr. (A. 1:225.) RCFOUTIATUS. — /ff/or/'(j/a moiula, qu£E ad [.turioi'ein miniisquc adulleiatuin mateiium revocalur ; }'i(i. Moneta. Ri;iUllTIKlCAKK. — Jieiiuo munire, ut UttUMTlAHE. (i\lur.) UliKUKTlUNCULA. — Parva munilio ; Vid. FoRTIA. REKORIUNA.. — Kventus, discrimen, peri- culum ; euenevwnl, pasition crilii/ue, peril, (i et. Form.) UKFuKZ.VRK. — Forliji efficore, firmarc ; ren/o'cc7 . (S^uiul.) RKTUSSUM. — Exterior fosja circumdaris priiii.ini arcis foss.irn ; amn/ /o.sse. (Pel. .Vzur.) URFIvACTATIO. — Oppojiliii, qua quis ali- cui refraga'Lir ; oppmition. [Cod. Th.) IIEFRAGABILIS. — Cui nolesl resisli ; d qui Von /jeiit rixisler. (J. de J.) Kt;FUA(iAHILlIAS. — (iiinirailicliu ; resis- tance, conlradictiun. (J. de J.) IIKFHACABILI I'EK. — iModo qui coiilradici possit ; de tuuniere qa'on puisse lui resister. (Uatli. Ver ) RKi'RAGANEUS. — Qui roi'ragalur, repu- guat ; i/ui reaisie, fail de /'opposition. (Ach.) REFRAGARK. — Conliadicere, ru[judiaie ; resister, s'upposer. [Lex. Rip.) REFliAGATIO. — Conlradic'io ; '/pposilio'i, 7-isii.tance. ( Vet. Cfi.) liEFRAr.AToR. — Qia lefrag.iUir, contra- dicit, adveisatur, ut RLFRAGANiius. (Teit.) REFIIAGIU.M. — Ut Refragatio. (S. Ambr.) REFRAXllERi:. — Pr.. REFiUNG^iiL.. {Vet. lU.) REFRECIAIiE. — Vallus reficcre, leslaura- I'e ; repurer Ics palissades. {i^. xiv.) HEFRENDARE. — Forte referre, potius subscribere, signare ; rnpporter ou suiiscrire, siijiier. iCone. /lisp, a 1585.) REFRESCAMENTUM. — Commealns ; ra- fraichisstraent. (Andr. Dand.j Rl'^FRESlLVRI*;. — Refiigerare, adaquare ; ralrairhir. (A. 1223.) REFR'/roRIUM. — Pro LEFECionaM, ex pionuntiaridi ratione sciiptura, ab obsol. Call. r.ijr(i'tlour. ItliFUIUARE. — Iterare ; rccomnicnccr, ripe- ter. (A. 1397.) RFFRIDaRE. — Refiigescerc ; se refroidir, devenir jroid. (Mur.) HlC FRIG ERA RE. — Requlescere ; sereposer, prendre du repos. [Iren. Vet. Interp.) REFKKihlt.ATIVUS. — Reirigerans : c Spar- gendo pa\iinenlum herbis refrigerativis. » [Cone. Hisp.) \\ est, viridibus, rec^jiis coileclis el relrigetantibus. REFRIGJ'JRIU.M. — Locus ad refrigerandum aptus ; rafraickissoir, lieu pour refroidir. {Psalm. ) — Solalium,quies ; soulajement, con- solation, repo.f. (Tort.) niiFRlGESCEXTlA. — Refrigeratio ; ra- fruicfiissanent, ioulat/ement, udoucisienient. (Tert.) REFRIGIDARIUM. — Locus aptus ca- ptanda; rcfrigerationis : ut Refrigebiuii. (.1. S.s.) REFRISCARE. — Rclicere ; ra.'raiehir. (Ryoi.i REFRIXIU. — Refrigeratio, ul Refuigescen- TiA. {]'el. Ol.) REi'"ROXTARE. — Adv6^^ali, conlradiccie ; s'upposer a, contrediie. (A. 1074.) REFUDIUM. — Redilus, emoluniQDluni ; 7-cueuu, produit, emolument. (A. 1007.) RKFUGA. — Qui confupit ad ecclRsiam ; celiii qui cherche vn asile dans une eg Use. (Cod. Th.} Ueserior ; adui qui quitie son posle, deser- teur. Hinfi refugi dicli qui a vero Uei culta disc«dunt; aposlatx. I Vet. (!l.) hEFUGARK A N'IMALIA. — Feras veiiando relrudere ; Vid. Fugare. REFU(;ERE. — Pro fuyere. (Greg. M.) RI'jFUGlU.M. — Asylum, immunitas eccl«- s'l'di ; asile, immunite accordde d crrtoines 6ijt>- ses de mettre a I'abri des peines idictees par Ics Juges les coupabies qui se 7-dfut/iaieni dnns leur interieur. {Mon. Angl.) — Rcditus, ul Ri Fu- Dii'M. (A. llo'J.) — Jus doniini sese in castel- luin va°snlii recipienli, ut RECEPri'M. (A. 1217.) REFULLUS. — Idem quod Refolllm. (.l/o«. Angl.) RRFUNDARF. — A fundamenlis reslaura- re ; relalilir entierement, reprendre aux fondc- ment.i. (Mart. Anecd.) REFUN'DERE. — Reparare, resarcire, res- tituere ; repnrer, arranger, reslaurer. (A. 140.'j.) — Restiluere, reddere ; rctidre, resliluer. (Pass.) RFFUSIO. — Restitutio ; action de rendre, de reslltuer. (A. 1290.) — Itefusio, in quiLus- dam pcclesiiscalhedraiibus cl collegiatis dici- lur qiiidquid ex a^signalis si! i pos.sc.-jsionibus reilitibii.sve in comniunem arcani communibus usibus deslinata'n, quotaniis referre dubent eararadem ecclfsiarum canonici aliique benefi- ciati. REFUTANTIA. — Apocha ; quittance. (A. 1389.) REFCTARE. — Respuere, rejicere, repel lere, renuere ; njeter, ne pas admettre, re' pousser. (Pass.) — Rem ilemiileie, el iu aiite- rius jus transfeire ; abundnwicr et transferer a tin autre la possession dune propriele. (A. 114S.) — Jicf'utare se, sese recipere ; se refu- gier. (A. 1210.) REFUTATIO. — Apocha ; quittance. (A. 1389.) REFUTATORIA HREVIS. — Scbcdula scu cliarta conliiiens rulLilatioi.eni, seu rei alicu|us dimissioD'jm el transcriptionem ; acte de trnns- 7nission de prupriele, titre tie uenle. RLFUTATORIU-Vl. — Libellus quo rt us ju li- cem seu lestem refulal ; memouc, ecrit, conie- nant la definse d'nn accuse. (Guil.Uard.) RE(iA. — Modum agri, apud Aquitanos ; certaine quaniite de terre : u Lna lega vineee. » REGACINUS. — Servus, famulus ; domesti- que. {St. Munt.) HEG.\G1UM. — Locus in quern aquje ex \iciuis coUibus decurrunt ; lieu oil se rendent 1897 RHG MEDI.« KT INFIMjE LATJNITAT18 (A. REG 1898 les aaux des lieux environnants ; ol. rei/aae 1460.) HfcKiAITA. — Idem q. (Iayta et Wactje. IvKliALATOIi. — Idem q. IliiG.uiAitius. REGALE. — Dominium ; seiyneurie. (S. ill.) REGALEXGUM. — Eadem nolione. (A. 1194.) RE't.ALES. — Regum filii, principes ex slirpe ri'gia ; les fils d'un rot, les en/anis Lt au roi ile Jouir du revenu des be- nefices ecclesiastii/ues /jendaut Iciir rarance. (Pass.) — Doiiiinium temporalc Ecclesiie ; le fjiilr I inoine de S. Pierre. (Pass.) — Prsecipua imperii tigna, corona, sceptrum, etc. ; les in- siijnes du pouvoir souverain, tels que la courou- ne, le sceptre, etc. (.\lb. Argent.) — Exactioncs vel tritinta regia ; tmp^ts, droits percus au nom du roi. {I'el. Ch.) — Palatia regia; palais ruifaux. (Freculf. Lexov.) IttfiALIAKIUS. — Qui regalia vel alios pro- ventus episcopatus vacaiitis percipit, vice j)iiu- cipis cujus ea sunt; celai qui lece la regale. (A. 1:!77.) UEGALIOSUS. — Regius ; royal, de roi. (lei. ;, reniuncralio, coin- pensiilio ; -lalaires, honoraires. (.\. 1 ii'.i.) — Vi- silalio foresta- nb fori'Sitariia, nn (juid delriincn- ti in iis accidat ; limiles vel ambitus forcslie, cujus cura iisdem forestariis oommissa est; multrt qua inultabaUir qui intra ijusduiii forea- ta- limilos venari, vel damnum aliquod fecisse di'pri'hi'nsus oral : inspection faite par les off- ciers des fnnUs du Ijois confie it leurs sitrrrilliinct ; c» Iniis I'li-meme, et fauiende prniionry'' omtre celui qui y est trouv6 chaisant ou commettant Lbxico:* hed. bt infim. Lit. major ; rarheter. (A. Uedeinplio ; rachal. (X. quelque degradation. (Ch. Angl.) — Conapec- lus, ut videtur, a Gallico regard, agpectus ; potius terror, formido ; tiinc tenere m regardo, Gall, tenir en respect. i.\. liUl.) — Census an- imus, praislatio ; sotte de redeuance annuelle ; ol. regard. (C/iartul. S. TT. Cad.) — Xrhi- trium, sententia, edictuin ; sentence, jugement. (A. 1233.) REGAIIDUS. — Pnefeclus urbis, mnire, bourguemestre. (A. 1330.) Hi:(;.\TARK. — Redimere 13X4.) UEGATATIO. — 1384.) REGATERIUS. - Propola qui merces mi- noii prelio etuptas aliquanlo charius distra- int ; reyratticr, inarchand nu ditail, recendeur. (A. 15(i7.) REG.\TIU.S. — Servus famulus ; domettique, serviteur. {Ch. Ital.) RE(tATUS. — Regimen ; administration, gouvememenl. (Chartut. Raren.) REGEL.Vl'U.M. — Plumbus liquefactus ; plomb jondu. (I^ap.) REGEXERARE. — Denuo generare ; rigenS- i(v. (Hoc verbum frequens apud scriplores ec- clesiasticos, cum loquuntur de spiritali vita, qua per Christum donamur in baptismate. De Verbo ipso carne facto dicitur in Missali Go- thico apuii .Mabillonium ) RE(iEXERATIO. — Nova generalio spirita- lis, gratia baptismo nobis concessa ; regenera- tion. (Pass.) REGEXS. — Regni gubernator ; rigent. (A. 1316.) — Professor, qui docet in academiis ; regent, pj-o/esseur. (.\. 1330.) REGENTARE. — Docere, proliteri ; rfgen- ter, enseiyner. {.^t. Andey.) REiiEXTATU.S. — Munus regentis in colle- giis acadcmicis ; charge de pro/esseur, dt rigent. {Const. Dom.) RKGEXTIA - Eadem notione. (A. 13J»8.) — .Vdiiiiiiislratio officii ad lempus ; rigence. (A. Ills.) REG ERE. — Profiteri, docere, regentis offl- cium exercere in acholis ; regenter. {Chr. Tuv.) — Alure, eustentare, ut videtur ; nourrir, entre- tenir. (A. S.S.) — Erigere, sustinure ; rlever, soutenir. (.1. A'i>.) — Adducere, cogero ; ; l>t- sfir,caisse, licit on I'on depose I'argenl. [Pr»^.) — flvgesta campanarum, earum funes ; Us cor- ilcsdes cloches. (.1. SS.) REGGiVOLUS. — Hepagulum ; barnire. {A. SS.) RI'GIA.— Basilica; basiliqne (A. SS.) — Porta mdilicii primaria ; la lorle pnnciptilt )— PaJatium opiscopi ; dun idificc. (Ord. /loin.)- 00 1899 REG LEXICON REG 1900 lepnlnis de I'eveque. (Ach. Spic.) — Cancelli in ecclesiis, qui vulgo separant chorum seu sanc- taariiim a navi ; le cancel, balustrade qui s^pare le chd'ur du sancluaire. (L. Ciaiel.) UHIJICL'LA. — Pro Uegiuncula. (A. 579.) KEGIDIL'M. — Divinitas ; divinlte. (Pap.) UE(ULLUS. — Viceiex ; vkc-roi. ( Vet. Gl.) HE(;iMh.X ECCLKSIASTICUM. — Dignitas abbalis ; diijnile d'abbe. (Gcsl. ubbat. GemOl.) KK(;I.ME.\TU.M. — Uegiinen, vitae ratio; manidre do uivre, regime. (Const. Afr.) HEGINA. — ilegis filia ; nam is oiiiu lilulus altributus regum liliabus, regis uxor, impera- tri.\ ; retiie, fille de roi, femrne de roi, femme d'empereur. REGIXALIS. — Ad reginatn pertinens ; de reine. (A. 1343.) — Regius, regalis, regem specl.ins," de roi, royal. (Pass.) REGINALITER. — More regio ; a la maniere royale. (Mat. Par.) REGINETA. — Species ludi scruporum vel latrunculorum, in quo vincebat ille qui singu- las adversarii partes capiebat ; sic auteni dice- batur a prcecipua ludi parte, vocata reginelta, Gall, reinette. REGIOLA. — Porta, pcrtula ; parte, petite parte. (Pas.) REGISTEIL — Liber quidara ; registre. (St. S. Claud.) REGISTRA. — Eadem notione. {Ind. henef. eccl. Const.) REGISTRARE. — In registrum referre ; tn- regislrer, inscrire sur un reyistrt. {A. SS.) REGISTRA RIUS. — Qui scripturas aut con- tractus in acta publica refert ; notaire, gre/fier. {Ch. eccl. Cant.) llEGlSTR.VnO. — In acta relatio ; enregxs- trement, inscription. [Ch. Angl.) REGISTRATOR. — Scriba, nolarius, qui in acta refert, ut Registrarius. (Pass.) RKGISTRU-M. — Liber quidam, ut Reges- TUM. REGIUM. — Tributura regi debilum ; iribtit dti an roi. (Luc. Ill PP.) REGIUS. — Prsecipuus, primarius ; princi- pal, premier. (Ord. Vit.) Regius homo, fiscali- nus ; regit! femina, fiscalina; Vid. Fi.iC.vlinus. {Lex. Hip.) Regius morbus, lepra veteribus ; la lepre. (S. Hier.) REGLOBARI. — Dicitur exercitus dispersus cum in unum globum redit ; se rallier, se refor- mer. (Bart. Gl.) REfiLUVERE. — Pro reglubm-e vel diglube- re, excoriare, pellcoi detrahere. ( T'e^ 67.) REGMA. — Epilepsia ; mal caduc. (A. SS.) REG.MEN. — Pro regimen, ut tegmen pro tegimen. (Walaf. Str.) REGN.\BILIS. — Conveniens, congruus ; Juste, convenable, rcisonnable ; ol. tegnauble. (A. 133C.) REG?\ACULUM. — Parvum regiiuin ; petit gouvernemeni, petit Etat. (A. 1375.) REGN.\LIS. — Regius, regalis ; de roi, royal. (A. 1409.) REfrNANS. — Pro imperatis. {Ch. Alem.) HEGNARK ALICUBI. — Ilabilare, ver. ari ; demeurer, sojourner, habiter. (A. 1268 ) RE(,i.\ARl. — Regi subesse, esse sub impe- rio ; itre sous I'empire de. {Iren. Vet. /nterp.) REGNATIO. — Regnum, regni adiniriislra- lio, regimen ; gouvernement, administration, regitnc. (Corn. Zantl.) RE(;.\ATUS. — Idem quod Reg.natio. (Rath. Ver.) REGNIAGIUM. — Idem q. Borda. (A. 1193.) RE(;N1C0LA. — Indigena; qui est du pays, indigene. (Mur.) REGXIFIGARE. — In regem constituere; btablir pour roi. (LuciL Cat.) RE(;MF1CAT0R. — Qui constituit in re- gem ; celui qui elablit pour roi. (.Mur.) REGNIGEXA. — In regno natus, indigena; ut RlG.MCOLA. (A. 1355.) REGMS. — Habena, lorum ; renc. (A. 1312.) REGNL'.M. — Corona regalis ; couronne roya- le. (Anast.) — Corona peiisilis in altaribiis sa- cris; couronne de Inmiere, sorle de lustie. (Id.) — laiperium (vicissim imperium pro regnum u.siirpalur) ; empire, {liegnwn, nude per excel- lenliam dicitur regnum Neapolitanum apud jurisconsultos priEscrlim Italos ; bine apud* lal- los chcval du regne pro cquo Neapolitaiio ; coursitr de Naples.) — Ducalus seu provincia ducis ; ducite, pays .soumis d I'autorite d'un due. {Leg. Alevi. et Davnr.) — In Mist^a .Mozara- bum, una e partibus hoslife, qiiam in novem partes frangit sacerdos sacra f'aciens ; une des jiarlies do la sainle hostie dans In Me.ise mozara- be. (Card. Bon.) — Hegnorum liber, idem qui vulgo Regum ; le Here des Hois. (Tert., S. Cypr., etc.) REGOLIUil. — Nomen carrocii seu currus, in quo vexillum Parmensc imponebatur ; carrocio, cbar de guerre des habitants de Parme. REGl{An.\RE. — E gradu dejicere, cogere (lacewdere \ faire dfiscendre. {Vet. Gl.) — In gradu restituere ; retablir dans son etat primi- lif, reintegrer. (A. 1077.) REGRADATIO. — Poena militaris, civilis, et canonica, cum quis a gradu dignitatis itejici- tur ; degradation. (.S. Hier.) R1';<;R.\I)UM. — Honorarium ; honoraires, salaire. {Ch. Ang.) REGR.VTARIA.— Interpolatio, mangonium; regralerie. (A. 1399.) Ri::GR.\.TAIUUS. — Qui res emit, ut possit po>tea pluiis vendere, el aliquid de justo et solito earuni prelio insuper corr.idere ; mar- chand nu. detail, reuendeur, regraltier. {Cod. Th.) REGRATIAMEXTUM. — Gratiarum actio; action de grace, remerciment. (A. 1436.) REGRATIARE. — Gratias agere ; remercier, rendre grace; ol. regracier. (Th. Archid.) REGRATIARI. — Eadem notione. (Mur.) nEGRATIATIO. — Gratiarum actio ; ut Rggratuugmuu. (A. SS.) I 1901 BEG MEDLB RT INFlMiB LATINITATIS. RBH HE(iRxVTIATORIE. — Cum gratiaruin ac- lione ; uvec rimerciment. (Ulem. VI Pi-*.) KEGHATIATUS. — gui gralias egil, a re- graliaii ; te/ui qui a rendu grace. (A. 1417.) Hli'illATlO. — Idem quoJ Kei^latiaUu. IIEGUECIA. — Reditiis, ut UbGnt:-.sus. (A. 862.) RKOREDI. — Regerere, reportaie ; repor- ter. (A. 131(9.) RtKillEdARE. — Recolligere ; rasiembler, recueitlir. (Barth. Gl.) REifliESSA. — — Prtestalio annua, i)uod biiigulis annis regre'Jialur ; redevance aii- 7iUcllc.(/{e(/. Feud. Aq.j liEwilKSSIUM. — I'rovciilus, ul liLGats- tus. (\. 9',i.4.) REiiRESSCS. — Rcdilus, provenlus : re- venu, prodnil. (Pass.) — Pra;s, caiilio ; cau- tion. (LIlp ) — Reditus in possessionem rei dimissaj vel amissse ; rrgris, rentree en pos- se-snion de droits auxguels on renonee pur tin avtc iju'on /ait annuler. (In re beneficiali niaxiino in usu est vox rer/ressus, diciliirque de eu qui ben(;ficium ecclcsiaslicum alleri liaiismitil aul cuni eo perrautavii cerLis con- dilionihus, quaj si nun aJiiii|)lt;ai)lur, pri- mus pinspssor rfdire potest in possessionem beneficii transcripli aut permulali ) — Res- ponsorii pars, quoi post versum repetitiir ; re- clame. [Cxretn. Vet.) REG H ETA. — Fro Regratauius. {Cam. Coiitp. Par.) liE'lUA. — Rivus ; ruisseuu. (A. 1041.) ivICijUAITA. — Gustodia ; garde. UE'iUARDATOR. — Idem q. RlgarljaTOh. REGU.ARDI.E. — Excubioe ; garde, guet. {St. Mont. Reg.) REriUARDIUM. — Census annuiis, prsesta- \.&i\o ; sorte de redevance annvelle \ ol. regard. (A. 12,15.; RKfillARDUM. — Idem quod REGUAitnicM. (//. lice.) — Visitalio forestaruni, vel quod inspeclori foreslurum solvitur pro earum vi- sitatione ; risite, inspection des /orels, ou hono- rairns paijis a ceux qui les font. (Chr. IVorrn.) — Forle idem quo I iafra Respecius, mora, dies dilatus. (A. 1064.) RE<;UUES. — F. relitiis, provenlus, nisi idem sil q. Rkhuardium. (A. 1 H'.l.) REG(JL.\. — Canon, exaclio, pensilalio ; impdf, tarn, rederanct. (A. 1)37.) — .Necrolo- ginm ; ttecrotoge. Ilinc in rei/ula inscribi. Gall, i-tre inscril dans la reijlc, idem valet ac in Necrologio, quod in omnibiii> Icre mona- Sterlis, maxime DiMiedictini ordinis, idem codex ct Martyrolo^iuen, et R-'gubim. ct Ne- crologium contineret rt ex iis (|uolidie in capitulo aliquid monachis pra-leperclur. — Idem quod canon ponilenlialis ; \'id. Canon. (Leo IV I'l».) — Monasterium ; cntireni, mo- mislire. ( Tahtd. S. .Mar. And.) — /Icgidu fer- Tea, in judicio ferri candcntis ndliibita vrctis ," barre de fir en usag'' dans I'epreuev par le [er cliaud. (Chr. Mul.) Kr.dUI.AHlEK. — Uuo regi vrl nioderaii piitpsl ; re (/"' est siiscrplible d'etre madere, gouvcrne. (Gocl. Lex.) 1902 reglement. REGUL.V.MENTU.M. — A Gall. (Uleyn.j KEty^, rigle. {(Jrdin .S'. Paul. Lond.) — .Vd regulam, iustitus.ordinatulus ; regie. ^Mab. Anal.) RECULELLUS. — Diminiit. a regulus. Cl.ud.) RKdUI.U^!. — Filius regis;/?fa de roi;prince royal. (]'et. 67.) — .Serpens idem qui Plinio basiliscus : sorle de serpent, le basdic. il.uitp.) — Talus hisorius ; de iijoner. (t'lPl. Itliod.) — Ager ; canton. (.V. 132S.) — Avis species ; roi- telet. (Phil. Car.) — Comes ; comte. (Cone. Anql.) REGL'.MANPARE. — Exhorlari ; reconiman- dtr, /aire une reeotnmnndntion. (.\. 713.) REiniinuH ; iviioir, rrpot- si-dtr \ ol. rerhnvoir. iJ. de J.) RIMIAim.n ARE. — In inlegrnm rcslitncre ; r;'vihdiler. (Rob. Goul.) REllARII.nWTJO. — In integrum rcstitulio; rifh'il'itiliUinn. (A. 1439.) HEIIAHITIO. — Rccuperatio ; action d« rt- couvrer, recnuvrcmcnl . (('(me. Sir.) REIIEMPTIo. — Redemptionis prelium ; ;)rij du rachat. (A. 1350.) iyo3 RKI LEXICON REL ltK)4 REHE.VlPTIUNARli. — Uedimere ; racheter. (A. 1358.) IIEHEXCIONARK. — Pecuniam redemptions nomine exlorquere ; lever des T»('fi(r.//fl"i, t^all. rc/ic/ (i mcrci/ vocanl. IIKLIIA. — Vomer ; for de .-harrue ; ol. reilhe. (A. 1206.) 1907 RBL LEXICON REM i908 KELHO. — Sagiltic species ; cKpiiee rrm/s«/on cVamnrrer Ics navires a de$ pieux pinnies sur le rniage. (S. xii.) RliLIBLRAKH. — Iteriim liherarc, sen tra- dere ; \ id. Liberare. (A. 1dU2.) RELI13KRAT10. — Reslilulio ; action de venire, restitution. (Rym.) RELICTA. — Vidua ; i-euve ; ol. rdicle. (Lup. Ferr.) RELICTIO. — fiurpilio ; delaissernent, aban- don, cession. {Tab. Prior, de Dom.) RELICTUM. — Legatum ; legs. (A. i22i.) R?]L1DERE. — Repulsare, repercutere ; ?•: Sat.) — Abscedore, abesse ; s'absrnter, s'eloi;/ner. (A. 1245.) — Impedire, reprimere ; empecher, arrrler. (A. 1223.) 1U';.M.\M!;T. — Xudc, vcl oIjUus a remanet pas=iin Irgilur in Obituario Ecclcsi;!' Moii- nensis, i'iomque sonat, si recte pulo, ijuod obi tns pnrpcluus, seu anniversaiium pei'pcluo rc- maiiinrnin ol quotaniiis celebrandum. Ivlv\l.\NSA. — Reliquum, residuum, iiuod remanet, superest; ce qui reste, restnnt, sur- plus ; ol. remain. Rli.MANi;l<>. — Jus in bona vacantia per mortem, aut alio quovis modo ; droit seigncu- rial snr Its liens sans mnitre. (A. 1190.) RKMANSOll. — Idem, ut videtur, qui Emansoii, miles vagus, erro, negligcns, segnis. (Dig.) RliMANSUS. — Remancns ; restant, demeu- rant. (.1. SS.) KKMAS.\NCIA. — Idem quod REMANHNTI.^. (Reijest. maqn. dier. Tree.) REMASI'',NCIA. — Prffistatio qua; pro man- sione domino feudi (iolvilur ; droit que pergoit le seigneur sur ckaqixe maison de sa terre ; ol. remaisance. (A. 125'J.; — Ilamalium ex arbori- bus cajsis aul cversis xc\\(\\.\\x.; mcnues bran- ches qui restent dans Ics Joi'iHs apres qu'on en a retire le bois de charpente et k bois de corde ; ol. remaisance, remaisnn. {\. 1310.) RKMBURSARH. — Impensam vel pecuniam repondcre ; rembourser. (A. lo36.) RliMEABlLlS. — Qui potest remeare, rc- dirc ; qui pent revcnir. (Prud.) lUi.MEATUS. — Redilus cxsulis a principe conctssus ; rappel de ban. (Dig.) REMEDIARIUS. — Qui medetur ; ce^/Z^ui guerit. (A p. I'e/..) REMKIUA no. — Sanatio ; guerison. (Scrib.) IIEMEDIATOH. — Eadcm notione q. Rfme- DiAHirs. (Tcrl.) ItK.MKDIl M. — Remis.sio, vel diminulio Iributorum ; diminution, remise d'lmpiii. (Salv.) — Monelariis, delectus in inarcis au- ri vel argenti, unde nummi cuduntur, blatu- lis rcgiis permissus ; lolbrance aecurdh' an.c fabrieants dis monnaies ; ol. reindde. (La to- lerance pour le litre se nommc rcmi'dc de lui, remcdium lif/;e, et celle de poids, remt'de de poids, remnhum ponderis.) (P.ish. — fii.tneilntm anim.r, cxpialio, qua pro deliclis Deo (it satis ; expiation. (Pa.ss.) Uemedium apustulicnm, con- jugium, quod juxta Apostolum incontinentia; remedium est; Ir mnriage. (Sulp. Scv.) Ueme- dium juris, appellalio a scntentia jiidici.s infe- rioris ad supcriortin ; apprl, reconrs a un Juye supcricur. [Cod. Tli.) RE.MELlOllAllE. — rorrigcre, reficere, restitiiere ; amcliorer, refaire, ripnrer. (Joan. Throcz.) REMELinilATIO. — Emcndalio ; ameliora- tion. (.1. \.v.) REiMEMHRANTIA. — Rci, factivr simula- crum, iepra;senlatio ; representation ou image d'un objel, soucnir ; ol. r^'membrance. (.V. 13(i4.) REMEMBRAXTIUM. — Anniversarium pro defunclo celebratum : anniversaire. (Uened. XIII PP.) REMEMINISSK. — lleminisci, recordari ; se lessouve/iir, se renUmorer ; ol. reinem brer. (Ten.) RK.MEMORARE. — Eadem notione. (Tert.) REMEMORATIU. — Recordalio ; ressouve- nir, souvenir, memoire. (Joan. Sar.) Rl'.MENDARE. — Emendare corrigerc ; amender, corriger, modifier. {Vet. fit.) REMEXD.VTOR. — Qui reconcinnat, resar- cit ; ravaudeur. {A. SS.) REMIRCATUS. — Idem q. Racdbtum el RRLrvii:M. {Vet. Cli.) ltEiMKR(iERE. — Iterum emergere, rena- sci ; renaitre. (S. ix.) REMERIRE. — Vro remcreri. (Fonn. ] el.) UEMERTA. — llalis rimessa, germen, 8ur- culus -fjei, rejeton. {St. Ast.) REME.SSA. — Silva ca;dua, qua; recrescit ; jeune taillis, taillis qui repousse. (A. 1311.) REMFDHSATU.S. — Firmior ; plui solide, r en force. (A. 1119.) HE.MIGIUM. — Idem, ut vidclur, q. Hipati- CUM, trihutum in ripis exsolvendum. (A. 12J1I.) — (iubernaculum ; gouientail. { let. Gl.) RE.Mlf'IUS. — Remex, romigator ; rameur. {Inst. Sic.) REMIFJTATUS. — Deserlor ; deserteur, ce- lui qui abandonne. (A. 1342.) REMIXICULUM. — l^.ingulum, quo eneis as- tringilur ; ccinturon d'epee. (Ud. Clun.) REMIXISCERE. — In meraoriam revocare ; raj. peter a la memoire, se rememorer ; ol. ra- menieroir. (A. 717.) RKMIPES. — Cui remi sunt pro pedibus ; qui 1 les pierls pntmrs. (.\us.) RKMIHE. — Remeare, redire ; rfvenir. (\. i3t;ii.) Rh.MISClNARILiS. — Qui iv/UMe seu lenta voce canit, ul conjeclo : o Unde snrgentibus illis, arcliicpiscopus osculL-tur altan-. it sub- diaconus rtiniscinarius ascndal ad ambo- nem, el incipiat Icnla voce et sine titulo, et legal in modum Icclionis. » {Cud. reel. Vienn.) REMISORRIM. — llospitium, proprie cella eremitii' ; hospice, rrmitage. (.\. 1152.) REMISS.V. — Rcmissio ; remission, remise. (Tert.) — Multa, ul videtur. ob negli- gentlam prrKPndi in oxpedilior.cm ; amende apptiq'ier pour abstvrc de farmee. (A. il'Jl.) lU'MISSAKi A. — Tribuli species; sorte de reileranci: (S. vii. 1 IlE.Ml.'^Sll). -- Tradilio, transmis-sio. mi- seralio, mora, dilalio, cessio, indulg.nlia ; re- miir. livraison, cession, d^lai, ojourni'inent . ijrihr. (Puss.) UEMISSI rH'S. — flcmissitiut finis, f. com- pnsilio qua litiganlcs sibi invicem rcmittnnl i»iii indulgent, quod primum cxigcbanl ; ar- rangtnieni dtflnitif. (A. 1121. 1911 REM LEX1(X)N RBN 1912 REMISSIVA. — Epislola qua rescribilur ei qui primum scripsil ; refjonse a une Ultre. ^A. 1275.) RKMISSIVUS. — liemhsira uiictio, exirema unclio ; t'extreme-onction, tes dernier.i tacre- ments. (S. xii.) REMISSUS. — Ignavus, imhellis, segnis, iners ; negligent, paresseux, lAclte ; o\. remis. (Ch. Angl.) — Cuminendatus, idem q. Kecom- Missus. (at. eccl. lirioc.) REMISUS. — llepositus, in lociiiu siiurn restitulus, a Gall, remis, si vera lectio est. (A. 1237.) REMITENTIA. — Retardalio, dilatio ; re- mise. (A. 1390.) RKMITOR. — Remex ; rammr. (11. ohsld.) ladr.) REMITTERE. — Dimiltere, smere ; laisser. {Vet. Cod.) — OoUocare, roponere ; re/ne^/re. {A. SS.) REMO. — Remus ; ra/ne, aviron. (lion. Ill PP.) REMOGUDyE. — Turbte, motus ; ai/itations, remuemcnts. (A. H24 ) REMOLTA. — Mem quod Mt>LTA, seu pens!- tatio pro frumenti molitura. REMdNUARE. — Mundum efficere, pur- gare ; nettoyer. (Ch. Hal.) REMONSTRANTES. — Arminiani hisretici qui libellum remonstrantia dictum adversus Calvinislarum synodum Dordracensem exhi- buerunt ; reiiwnt ranis. REMONSTRANTIA. — Hierolheca viden- das exponens sacras rrliquias; remontrance, ostensoir. (A. SS.) REMONSTRARE. — Exhibere, exponere ; exposer, produire, representer. (A. 1482.) REMONSTRATIO. - Consilium, monitum ; remontrance . (Meu.j REMOXTAHE. — Ilerum ascendere ; lemon- ter. (A. 1438.) REMOllA. — Pronuntiatione Longobardica pro reino, remus. (A. 971.) REMORARE. • - Pro Rejiorari. ( IV/. Gl.) REMORATIO. — Mora, impedimentura ; delai. empechemfnt . obstacle. [Vet. til.) Rl'lMORATRICES. — Qute impedit ; celle gni retarde, qui arrite. { Vet. Gl.) RE.MORBESCERE. — In morbum recidere ; retomber tnalade. (Gocl. Lex.) REMORSIO. — Conscienlia; stimulus, an- gor, morsus animi ; reniords. (A. liMU.) REMORSU.'^. — Idem quod Re.Moksio. (A. 1411.) Rcmnrsus cnndelaruni, candelae t mun- ctse ; restes des chandelles qui ont ete mouchees ; ol. remars. (A. 13"2i.) REMUVERE. — Revocarc, reducere: Te- stamenium rnnorere, inju>lijm declarare ; re- voquer, aunuler nn testament. REMOVIBILIS. — Qui loco suo seu ofDcio potest removeri ; amovible.(\. 1433.) REMPLA(;IUM. — Acces5io, aJ.iimenlum ; supplement, addition ; ol. reniplage. (Y. 1308.) REMUAGIUM. — Pretium quod domino solvitur pro mulatione pncdii, cum alteri cedilur ; droit de mutation, redevance due au seigneur a cliaque mmation de biens dans I'itendiie de la seigneurie ; ol. remuage. (A. 1297.) REML'ND.VRE. — .Mundare, ramos rese- carc ; emonder. (St. Veic.) REMUNERARE. — Pro simplici munerare, munus ofl'errrt, donare. (A. 1008.) REMb'NERATK). — Encharistia ; I'Eucliaris- tie. (M&n.) Amvl. Coll.) REMUTARE! — Mntare ; changer. (Bal. Mi''c.) Ri;NACiL'M. — Regeneralio ; regeneration, renaissance. (A. 1347.) RE.\ASC1BII,ITAS. — Regencratio haplis- malis ; regeneration liaplismale. (S. Aug.) RENATL'M. — Mensura fiumentaria apud Rritones; rertaine me.iure pour les grains en basse Bretagne; ol. rinot. (A. 1248. j REXCHERI.YTCS. — Nimium de se bene existimaris, ticta voce a Gallico rencheri. (Me- not.) RENDA. — Census, reditus annuus ; rente, profit que rend tons les axs nn lands de Icrre ou une snmme d'argtnt. (Pass.) — 'i'l-rriiorium intra quod rendas seu re^litus quis liabel ; terrilnire sur lequel nn leredes rentes. (A. 1237.) RENDALIS. — Idem quod Renpualis. (A. 1270.) REiNUEA. — Census, ut Renda. (Pass.) RENDERE. — Reddere ; rendre. (Lex. Sal.) REN'DERI.V. — PfPT'dium resticum ex quo rena'x pcrcipiuntur ; metairie, terre qui parte rente. (.Joan. .XXII PP.) RENHERIUS. — Emphyteota, conductor vel quivis tenens vectigali obnoxius ; fermier, tenancier ; ol. rentie. (Pass.) RENDUA. — Idem q. Renda. (A. 1070.) KEXDUALIS. — Quod exsolvilur quotannis ; ce que Ion pai/e cliaque annee ; ol. rendi'ul : .) lll']\TA. — Hediliis, census annuus ; rente, profit i/ue ra/iportc anniiellement vne chose. (I'ass.) HKN r.vrillJM. — Prffislationis vel census servilis genus ; oblif/ntion dn tenancier de payer la rente \. Saha- BAITyK. l;KNi:.\ll':HAIlI':. — Kererr.% nairare ; ra- conter. (.Mart, .[in/il. Coll.) III'lNUNTl.V. — Ce.ssio, abdicalio ; session, renoiici'ilion, abdication. (.\. li8S.) REMJlNTIATIO. — Henmiliatio jn.rce/'tn- ri(//), cJi.irlaiuni recensio ad earuni coulif tiia- tionctii. ('■;*;•(/. )•('(/. Fr.) REMANTI.VTtJRIlJS. — /leniintiatori.v llt- tera\ quibus (|ui:t rem aliquam abdicat, dimit- tit ; deniisxiim, acte de retinnciation a ui.e chose. (A. i:i3(i.) Ri'.N'U.N'nUM. — in Ri;ni NTiA. (l.ponst.) HEDltDIXARE. — Resiilucrn in prisliuum ordinem .hpu locum ; remetire dans son rlnl nu en son lieu prhuitif. (.\p. Mur.) RKOUniN \TI(). — Itfiata oidinalio, scrip- loribus ecclcsiaslicist ; rbordimition. IvIlOIITA. — Lorum virgcum, lortilis ex virgullis laqueiis ; hart ; ol. rcorle. (X. 1130.) REORT.VRIUS. — F. qui facit reortas ; fai- seui de harts {Charlul. Dun.) UVA'X. — Feretri operculum ; couvercle de cerciieil. (S. Audoen.) — Forte pro Rkva, vec- tigal quod pro mercibus allatis solvitur. (.V. 1163.) REI'AGIFICARE. — Reconciliare, ad pacem et coucordiam rcducere ; r&concilier, nietlre la patx. {A. SS.) REI'.VCUlX'.M. — Pascuum, ni mavis esse pro repagulum. locus tutus, quasi repagulis cl.iusus : « Uucnri^dmodum nos foci.sli de s.icro fonte proceflere puros, ita nos jubeas in ;elerna repacuta cum sanctorum cwtibus sociari per- petuos. » (.Mab. lAturf/. Gal.) RERAfilNWRK. — Denuo sociare, compin- gere ; reunir de nouveau, assembler. (Pel. Cliiys.) REPAIRII. — Xundina; ; Vid. Repabiuii. (A. 1319.) liHPAIRIFM. — Ut RErABii'M. RKI'ARACULU.M. — Objcctaculum, obsta- culum, ab Italico. ni fallor, riparo. Oall. rem- pnrl, harriere. {Ann. Est.) RKl'AltAMEN. — Reparalio, reslauratio ; restnurat'ion, reparation. (Vet. (JL) ItKl'AHAMKXTU.M. — Kadem nolione. {Cons. liraij.) UK1'AR.\RK. — Redire ; retourner, revenir ; ol. reparer, reparier. (S. xiv.) — Reparare dicebantur in .\cademia Paris, scholares, cum lecliimes primum auditas postea repctebant in scholis : cui exercitationi hora peculiaris assi- gnata erat. RKPARATIO. — Hepetitio leclionum dispu- taiiiMuiinvp priiis auditarum ; Vid. Rki'aiiabb. ItKPAIlATURIUM. — I'ropugnaculum, mu- nilio, dclensio ; reinpart. (.\. 1480.) REl'ARATL'ltX. — Ut Rei-abamen. (A. 13.%.) RKl'ARKME. — Cohnbitare, coire ; demeu- rer ensemble, habiter ; ol. repairer. (A. 1378.) IIKI'ARIARK VKLA. — Renavigare ; navi- gurr de nnuveau. (Sol.) HEI'AUIASSARE. — nicunturii. quos pce- nitriil inslitiili. aut a conviwilis discedunt. ( I el HI.) l;i:i'ARIlM. — lleceplacuhiui, donius mu- nita, locus munitiis ; liiu dv rvtraite et de dd- /e»iirnr. (Cass.) — Quiesccre, paumm facere ; reposer. (Joan. Thwic.) — Quietem dare ; donner du repo.s. (A. SS.) REPAUSATIO. — Qiiies somnus ; repos. (S. Will. Copst. Ilirs.) — Sepulcrura,idem q. Pau- 8AT0RIUM. {Script, rer. Fr.) REP.WA. — Modus agris ; ceriaine quantity de terrc : ol. repnre. (A. 1331.) REPAYETARE. — Pavire ; hattre. {Vel. Comput.) REPAYRIUM. — Idem q. Kkpahium. REPECIARE. — Veteri vesti segmenta as- suere ; rapiecer. (Reg. S. Franc.) REPEDABILIS. — Relrogradus; retrograde. (Fort.) REPEDIARE. — Repedere, reverti ; relour- ner. retrogrnder. [Script, rcr. Fr.) REPEDITARE. — Frequenter repedare ; ol. regiber du pied. (IX. Gi.) REPELLITUDO. — Impedinnentum, obsla- culum ; empechement, difficulte, obstacle. {Ch. Alem.) REt'ENDlUM. — Remuneratio, compen- salio ; beneticium quod rependilur ; action de compenser, recompense. (Pet. Itiac.) REPENSATIO. — ('ompensatio ; action de compenser, compensation : « liepensatio vicissi- tudinis. » (Salv.) REPE.NSATKIX. — Quffi repensat, rependit, comperisal ; ceUe qui compense, qui payc en re- tour. (Mart. Cap.) REPENSIO. — Repen'satio, rompensatio ; ut REPENSATIO. iConc. Hisp.) — Ultio, vindic- ta ; vengeance, ehdtiment. {Script, rer. Fr.) REPENSITATIO. — Memoria, commemo- ratio : « Ut leclione eorum quasi repensilalione rerum at Deus honorelur el ..^uno conforle- tur. » {A. SS.) REPENSIVA. — Remuneratio, compensatio ; recompense, compensation. (.\. 1339.) REPEXTAEIA. — Poenitentia ; regnt, re- peyitir ; ol. reprntaille. (A. 125'i.) — Multa, qua multatur is, qui a pacto raatrimonio rece- dit, qu.-E non modo parti alteri solvitnr, sed et ipsi ecclesise ; dedit que ce/ui qui, dans un ma- riage, retire sa parole, est tenu de payer a I'au- tre partie, aiwiiqu'a I'Eglise ; ol. repentaille. (A. 1254.) REPENTALITER. — Repente ; subitement. {A. SS.) REPEN'TALITIA. - Idem q. Repentalia. REPENTIA. — Locus in quern aquee a mo- lendino influiint ; decharge d'un mou/in ; ol. repentie. (A. IIUO.) REPENTIDI/F.. — Flagitiosffi mulieres ad mcliorem vitam converse et in coenobio con- ciusae ; femmes de mnuvaise vie qui se sent 1916 convent, filles amendees et nont entries dans un repenties. (A. 1367.) REPENTIM. — Sumraalim ; sommairement, succinctcment . { Vet. (11.) RKPE.NTIXUS. — /{opentinse ferix, festa, ut videtnr, quaj non soleni celehraii, sed quae repeniino quodam pietatis motu coluntur rertis de causis non semper recurreiitibus. {St. Mut.) RKPEN rinC. — Ut RtPENTiD^. REPKRCUSSIO. — liepercusio arborum. idem, ut videlur, quod rninagium, seu facultas excidendi vel colligendi raiuos arborum in sil- vis ; Vid. Ramagium. [Chartul. S. I'inc. Cc- nom.) REPEHTORIUM. — JuriEConsullis idem quod inventarium, fiail. repertoire, invenlatre. (Dig.) REPERTURA. — Invenlio thesauri ; ddcou- verte d un Ircsor, trouvaille. (A. 932.) REPET.^^CI.VRI-;. — .\s8utis pannulis resar- cire; rapikcer, rapctasser. (Limb.) REPETARE. — Pro repelere. {Ord. reg. Fr.) REPETERE. — Testes rcpclerc, illos ilerum interrogare ; inlcrroger de nouveau les timoin.i. {SI. .\Iul.) Repelere in universitate Tolosana dicebantur novi doctores, qui auditas jam quffisliones proponebant solvendas. (A. 1366.) REPETIATUS. — Assutis pannulis resarci- tus ; rapieck. (A. SS.) REPEYSATA. — Paslus, a GalL repaitre. pascere; (A. 1327.) REF^EYZARE. — Veteri vesti segmenta as- suere; raccommodpr, rapiecer. [A. SS.) REPKiXERAIlE. — Pignori dare ,• donner pour gage, en garanlie. (.K. 1193.) — Pignus recuperare ; degager, relirer de gage. (Dig.) REPIL.'UIE. — Iterum pilare, seu tundere; repiler. (J. de J.) REPLAXTARE. — Iterum plantare, defi- gere ; rrplnnter. (A. 1347.) REPL.\S.M.VRE. — Reforraare, regenerare ; require, rccreer. (.S. Iren. Interp.) REPLATU.M. — F. idem quod Complantum, ager jure usulVuctuario ad plantandas vineas certis condilionibus datus; ]'id. Complantum. (Inv. ppisc, Clarom.) REPLEMENTUM. — Abundanlia, copia ; abondnnce, copioxite. (Menot.) REPLEVIXA. — Caulio ad redimendura aliquid captum, fidejiissio ; caution, qnrnntie. (A. 1282.) REPLEVlltE. — Fidcjubere : cautionner, garantir. (.\. 1312.) REPLICA. — llerata defensio, refutatio, responsio ; replique. (.\. 1489.) REPLICARE. — Rffulare, iterare respon- sum. praeserlim in litigando ; rcjuter, repli- quer. (A. 123.5 ) — Repetere, iterare ; rerom- mencer, reprendre, repeter. {Coerem. Bom.) REPLICATK). — Repetitio ; repetition, ac- tion de recommencer. [St. Aven.) — Replicatio benefieii, remuneratio, compensatio. (Lud.) R'^PLICATURA. — Reduplicatio, figura grammat ; reduplirntinn. ' Vet. Gl.) REPLISUM. — Plicatura ; repli. (A. 1381.) 1917 REP MKDIiB ET INFIMJE LATINITATIB. REP 1918 HKPnENITEXS. — PcBnitens, dolpns ; re- pentant. {Vet. Anliph.) REl'ON'DKUAUK. — Tanlumtlcm pendeie, £ef]iiarn ; contrepeser. (Joan . Wheth.) — Rc- pendcrf^ ; vendre Vequivalent, payer, compen- ter. fSid.) RKI'AKTAOIUM . — Medietas dficimre.et jus fail) peicipii'ndi ex agris qiins liomines allerius paraecia; coliinl ; inoitie de la diriie , droit seii/neurtcd consistant a pouooir la le- ver sur les Icries cuUic&es par Ics vussiux iur xin autre terriloire que celui de leur seigneur; ol. reportage . (Pass .) — Dictum, senlentia ; avh. rapport, decUion. (A. 1233.) itlOI'dUTAlii^ . — Causam jndicandam re- fcrre ; rapporter, fnire I'e rpnse (Vune affaire. (Pass.) — 'I'ranscribere , cedere , demitlere : cider, ahandonner, /aire cesnon . (A. 1243.) — Kesliliiere, urneiidare ; rectifier, rejormer, rela'ilir. (A. 1231.; — Reporlare se, delerie; se transporter. (Mem. Cam. Camp. Par.) REl'OHT ATIO. — Transcriplio , cessio , rei posscssw diinissio ; cessina de droits , transport. ItKPORTATOR . — Itelalor causa judi- candie : rapporteur, celui qui fait le rapport d'une affaire. (Pass.) Ki-;i'(JklA'l'UilA. — Actio reportandi ali- quid eo , unde I'ueral allaliiui ; action de reporter une eiiose la d'nh on I'a tiree. (St. laur.) liia'OUTOHIU.M. — Reportorium satis, sali- num : salidre. (A. 1362.) RIlPOllTU.M . — Idem q . Uei-ortatura . (A. noo.) III'M'OHTUS. — Relatio , actio reportanlis alii)uid 60, unde fuerat allalum, ut linpou- TATLRA. (St. Aven.) — Ivclatio , rcdunlialio ; rapport. (A. 1319.) — Jus peicioiendi mudio- taleni decimae ex agris, quos iiomiues ailc- rius paiQBcitE coliint , ul RepomTaGIUM . (A. 13;.i.) lUll'OSARr, . — Qniescere ; reposer. (Ch. Oc':it.) — Dciislere, ces.'are ; cesser. (.V. l.'iOO.) RKPOSITAIIIUS. — Ut RErosTAniU'^. Ria'OSITlO. — Oiiics ; r^/yo.s. (Ap. .'^lepii.) — Locus ulii aliqiiid rpponilur; amioirc, lieu oil Ion de/iOiC qi/eli/ue chose. (Pallad.) — Dilatio in re judiciaria ; ajournemcnl , delat. lA. I'll?.; REPoiilTORIU.M. — Id omiie in quo nli- (]uid ri'p'iuilu?- ; annoirc, /jit/fet , coffee, cli\ ^Pass.) — Pyxis in qua lejicinunlur tiuslia: consf cralffi ; cibnire ; ol. rrpvuiiaiiB et Mahcua. RKPi;yE.SANTALlA. — Eadeni uotionc. (A. I'.oS.) IIEPR.ESENTANEUS. — Qui repra-senlal ; qui rend prisent. a Reprwsentanea poteslas ; >> aviorild vivnn'e. (Tert) KEPK.'ESENTARE . — Exhibere , sislere aliqucm : « Quod si eum repraaentaverit , tall", damnum incurral quale , » etc. (Lex /tip.) REPU/ESENTATIO. - Corporis forma, spe- cies ; portrait, quelque chose qui reprisenle tme personne absente. (Pass.) — Honorarius tumulus; mavsol^e; o\. reprisentation. (Obit. cccl. Linq.) RFPR.Ei^ENTA'l'IVlIS. — Qui reprn-sental, ostenriit, exhibet ; qui niontre, rend present. (Marl. Ampl. Coll.] REPil.ESENTATuR. — Qui reprajsenlat, exhibf I, imago est ; celui qui rcpresente, qui est i image de : Filius, reprxsentator palris. >> (Tert.) REPR/E''>TARE. — Prteslare, exhibere, tra- dere ; fnurnir. donner, lirrer. (Dig.) RKPKEXSALLE. — Idem quod REPnasA- U.1!. (St. pccl. Cad.) HEPKFSSIVLIS . — Qui vim habet repri- mendi ; rdpressif. (Pet. Bles.) REPRIiTI.VliE. — iiislimare , pretium im- poneie ; ev/(we», (■valuer. (.\ 1313.) 11EPI11.\IA11K. — Prioremblalum restiluere ; ul RKl'lllORAHi;. (.1. .SA^.) REPHIOKARE. — Ad priorem, sea pristi- num statum reducere ; ramener d son etal priniitif. (A. SS.) RI'.l'HISA . — Dediiclio ex provenlibus mII iijus I riEilii, pro Mdvendis pirisil.ilio- hil)us , (|uibus obnoxium esse potest , qua- ciMiquo ex causa ; d'ductinn des prndtiits d uue lerre, ce qui est iiece.isnire pour payer Iff redevauces dont elle est chargee. (A. I2S!I.) llEP'.tlSAI.I.E. — Idem q. Ueihj;salije. HI.PKISIA. — I'l-iii-iti annua ; pension an- nurllr. (A. 130S. — Uecuperatio, capli libe- ralio : nelinn de rrcourrrr, reprise. (.\. HSi.) IIEPRISIO. — /ie/irisin fetidi. liomagium sen servilinni reiidale, quo pra'Stito vassal- lus feudum recipit , inde Reprisirr . illud pr.-!itaro ; reprise de fief , prLte J'investilure (/.", fief. (A. 11-1)7.) liEPIUtUA HILLS. — Reprobandus, rcjicien- (lui ; repniurtdde. (Joan. Sar.) llEPiJitIt ARE . - Exprobaro ; reprocher, iiiijuiter (( crime. I.\. 1357.) IlLlMloiiATKIUS. — Idem q. Rep«oradi- L18. (Vet. Gl.) 1919 RBP LKXICON REQ 1920 RI'IPHOBATIO. — Rejeclio ; rcjel, reproba- tion. [Hcbr.) — Vox forensis, refutaiio, refu- tation. (A. 13'12.) REPIUIBATOH. — Qui rpprobat ; celui qui reprouic. (S. Lug.) REPHOBATOHIUM. — Kadem nolione q. Rkphuuatio. (A. Kilo.) REI'ROBATRIX . — Qu.-e reprobat ; aui rc- prouve : « liisciplina reprobalrix superbise. » (Ten.) REFROBE. — Injuriose ; injuslemrnt , inpi- rieusement. (A. 1363.) HEPItnnRIUM. — Opprobrium, dedecus ; opprobre, dhlionneur. (A. 1361.) REI'UOBI'S . — Rejectus, reprobatus ; n'- proure. (Pass.) — Falsus ; fau.v. fDig.) REPKdCHARE. — Objurgare, crimen im- ponere ; reprocher , imputer a crime . (A . 13i7.) REPROMISSA. —Dos quae mulieri repro- mitlitur, noslris reprise et convention. (St. Vert.) REPROMISSOR. — Caulio, praes, fide- jussor ; garanl, repondnnt, caution. (S. Hier.) REPROPITIARE. — Placare, rursum pro- pitiare ; apaiser, rendre de nonveau propice. (Ten.) REPROPiTIATUS . — Iterum propitius faclus, paratus ; apaisd, rendu de noiiveati propice. {Chr. Reich.) REI'TARE. — Increpare, exprobrare ; ce- procfier, accuser, bldmer. (A. 1381.) REPTEMPTDS. — Pro Retentus, delentus. (A. 8^1.) REPTILIS. — Qui repat ; qui rampe (au fig).9tt! s'insinue. (Fort ) REPUBERARE . — Iterum vegetari ; re- verdir, redevenir vignureux. {A. SS.) REPUBLICARE. — Idem q. simplex pu- blirare. (A. 1412.) REPUDIUM . — Renunlialio, juris sui cessio ; renonciation d une chose, action de la cider. (Mab. Anecd.) REPUGNACULUM. — Career equorum ; ecurie. [Vet. Gl.) REPUGNATIO. — Clarigatio ; reclamation. (A. 1361.) REPUGNATOR. — Qui repugnat, obsistit ; celui qui r&siste, qui s'oppose a, opposant. (Bed.) REPULSA. — Rebellio, defectio ; revoke. (A. 1360.) REPULSATUS. — Pro repulsus. [A. SS.) REPUM. — Filium ; fil. (A. 1380.) REPUNCTARE. — Iterum punctare, seu punctis distinguere ; Vid. Punctare. REPURfllUM. — Purgalio nova ; nouveau neltnyar/e.(Cod. 7h.) REl^UTANTES. — Idem q. Reputatrices. REPUTARE. — Numerare; compter. (Lud.) REPUTATIO . — Exislimatio, fama ; r6- putalion. {II. Carlus.) — Lamentatio mulie- rum, quae suis canlibus lucluosis in funeri- bus omnes ad lamentandum excitant ; ge- missenient de plrureuu'S qu'on louail pour les enterrements. {Const. Sic.) — Mora, dilatio, delai, ajournement, repit. [Can. Hib.J REPUT.VTURIUS . — Cujus magna repu- lalio S(!u fama est ; qui est de reputation, qui est renommi. (Chr. Metl.) REPUTATRICES. — Muliercs qua' suis cantibus lucluusis in funeribus omncs ad lamentandum excitant ; pkureuses de profes- sion qui se louent pour les enterrements. {Con.^it. Sic.) REQUESTA. — Libellus supplex ; reqnete. supplique ; \inde camrnr requexlarinn, in par- lamentis ; genles, vci magixlri requestnrum hospitii rcgts, Gall, maitrvx des requeles de I'hdiel du roi, qui olim in aula cominora- bantur, ut libellos supplices reciperent regi offerendos. — Species prrestationis, relevii vel rnchati genus ; sorte de relief, droit sci- gneurial : ol. requeste f.\. i2-20.) REQUKSTUS . — Libellus supplex et prajslationis genus, ut Rquesta. (Pass.J — Inquisilio ,• cnquete. (Ch. Burg.) REQUIARE . — Quietum reddere , repri- mere ; rendre tranquille, reprimer. ( Vet. Gl.) REQUIES. — Altare; autel. {Ch. Alem.) — In concilio .Mexicano a. 1385, feriae cano- nicis aliisve beneficiatis concessae, quibus iis licet per cerium anni tompus ab Officiis divinis abesse, ut suis negotiis operam dent, vel animum rcficiant libcrali oblectatione ; vacances. — Missa pro defunctis, cujus introi- tus est; Requinn o'lernam, etc; In Metse des murts . ( Vet Poet .) Umbellie species, aedi- culum quatuor columnis nixum ; sorte de baldaquin, coupole, ciborium. {A. SS. Ben.) - Hequies solis. occasus ; le coucher du suleil. {St . Gild. Scot.) Rcquies Dominici corporis , idem q. Sabbatiim. {Vet. Missal.) REQUIETIO. — Quies ajterna ; repos ker- nel. Sedes requietionis , locus requietionis , corporis requietio, idem q. Klquietorium. REOUIETORIUM. — Tumulus, sepulcrum ; tombeau. ( ]"et. Inscript.) REQUILITIA. — (ilycyrriza ; r&glisse. REQLTRENTIA. — Requisitio ; recherche. {A.SS.) REQUIRERE . — Aliquem aggredi quo- modo Ualli dicunt , demander quclque chose a qnelqn'un. (Usnt. Bare.) — In sacris Scri- pturis, ulcisci, vindicare, rationem reposcere, replere ; tirer venr/eance, dcnmyider cmnpte . (Gen.) — Hequirere vendagium, pr;eiliiim ab agnato venditum redimere ; racheter une terre de fanulle vendue par I'agnat. {A. l!2io.) — Reqvirere antiphonam dicilur custos cliori, cum a cantore licenliam petit illam alicui ca- nonico praecinendi. [Coer. vet. ercl. Cam.) R?:QUIRIMENTUM. — Aggresslo, ni fal- lor, a requirere. (A. 1080.) REUIIISITI. — Magistri precnm, qui pre- ces et postulata referunt ad principem ; o/- ficiers charges de transmettre au prince les suppliques. (Mag. Rog.) REQUISITIO. — Exaclio, tribiitum quod requirilur seu exigitur ; ta.re, redevance. (A. 537. — Reqnisitio terrarum postulatio qua quis acquisitre possessionis inveslituram a domino feudali requirit ; demande d'investi- ture. (A. 1214.) 1921 BBS MBDIfi ET INFIMjE LATINITATIS. RES 1922 REQUISTUM. — Requisitio vel polius inqui- silio ; reijuete ou eiiquete. {Vet. Inslr.) K1'JKA(JIU-M. — Keliqua, velera nomina non soliilaruin pensioautu ; arr&rages. (a. 13T3.) Ki;ilK(iAKI)A. — Jus luisloiliiB compelens boniiiii ligio aut vassallo nomine domini sui suporiori? ; droit de r/ardc du par les vassaiix a leur seif/neiir. {Ch. Uatph. IlKKIDian.MA. — Idem q. Redecima. (A. 1070.) RI'jKULA. — Res parva, ut Recula. RKS. — Meusuruj species, sextarium ; me- sure pour les grains, setter. (Pass.) — lies rtli- /jiosx, sepulcra ; tomheaux. Res soli, res immo- bilis ; immeable. ( Vet. Gl.) RESA. — Mensurx' f'rumenlariae species, f. e.'idem qute Res. [Tabid. AOsicns.) — Terra reses, relicia, inculta, ut Riksa. (A. 1132.) RESACEl^DOTAR!-:. — Sacerdolem seu episcipum rt'stilucre ; retablir un priHre ou un ioique. {G. Ch.) RKS.VK^IRE. — 111 alicujus rei possessionem ilerura mittere, restituore ; remeltre en posses- sion d'unc chose, rcinveatir. (/nsY. Ang.) RESAISIRE. — Iterum saisire, occupare ; resaisir. RKSAlSrriO. — ivestilulio, redilus in pos- sessionem ; restitution, retuur en possession. (A. SS.) RESAISITURA. — Eadem significatione. (A. 129S.) RESALE. — Species mensuroe frumenlariae, f. eadem quae Rksa. (A. 1-497.) RIlSALVARE. — Salvam rem praestare ; garantir. (.V. 877.) lUvSAUU.\RE. — Ilerum ferrumine agglu- tinare ; ressuuder. (A. 1469.) RESAULD.VTIO. — Kerruminalio ; action de .touder, .■/ciiieiit tirr sitr un delnieur ^ui doit livrer au porteur ce qu'on lui riclame : ol. rescription. (Pass ) — Idem etiam q. Res- CRIPTUM. (Dig.) RESCRlRTUll. — Qui scribit iraperatorum rescripla, si recle pulo ; celui qui ecrit Ics res- crils des empereurs. f.Xnast.) RESCRIPTUM. — Scriptum, quo summi I'ontifices aut imperalores respondent con- 6a\e.n\.\h\is \ rescrit, reponse d'un Pape nu d'un empereur, I't celui i/ui leur a adresse line guet- lion touchant la discipline ou les lots. (Romano- rum |)onlilicum rescripla s|)ecies sunt builarum vel nionitoriorum, qua; vuif^o hisre verbis inci- piunl :•' Signillcavit nobi'* dileclus lilius,» etc). RESCUEKi'^. — Adjuvare, servare, libera- re ; aider, sauver, delivrer, secourir ; ol. ret- corre. (Pa.os.^ RESCULA. — Res parvi momenti ut Kbcula. RESCULFERE. — Reducere, anliquam for- mam quasi sculpcndo revocare, renovare ; /afoniter de nouveau, rcpruduire, renouveler. (Tert.) RESCURERE. — Redundare ; regorger. (A. 1291.) ItESCUSITUS. — Recuperatus ; recouvre, repris ; ol. rescous. (V. 13j'.I.) RI';S('USSA. — Recuperatio, quod qui rem recuperat, post eum recurrat, qui banc aufert; action de i-ecuuvrcr, de reprendre, reprise ; ol. rescousse. (Mat. Par.: — Aggressio, vio- lentia, vis alicui illata, sic dicla, quod recu- P'lralionrs non sine vi aliqua (iant ; attaque, violence ; ol. rtscoutse. (A. i2S5.) IIES(^USSIRE. — Idem q. Rbscubrh. (A. 1314.) RESCUSSOR. — Uui facit rescussum ; Vid. Resccssus. (Th. Bl.) RESCUSSUS. — .\nglicis praclicis, tumul- tuosa et violenta eruplio nrestati sea capli, e manibus ejus qui licite eumdem cepit aut areslavil ; delivrance a main armie d'un pri- sonnier ; ol. rescousse. KESCiri'.RI"-. — Aliqiiam rem perr«fu.v.?a»» recuperare, eripcre ; n'/yroi'/f'' /((ir jorce \ ol. rescorre. (A. l.'iOS. ) RESi'lA. — (Jflicina, ubi serra desecatur / scierie. (St. Muni. Reg.) RESE.VNTIA. — Idem q. Reside.ntia et Rb- MANEMIA. (.V. 131G.) RESE.VRE. — Serra desecare ; seier. {St. .Mont. Heg.) RESl'.A TOR. — Deseclor ; scieur. [SI. Mont. AV.7.) RES licit A RE. — " Sacrare, vel exsecrare, vel exsolvere, vel liberare.dimittere. » (J. deJ.) RESi;i)ERE. — Agnoscere. confiteri ; atouer, reconiiailre. (.\. 775.) IIISEUIUM. — Sedes, liabilalio, mansio ; demeure, maison, niidence. (.V. Ii39.) UESiCCiALE. — .\rseniruin rubrum, ab ar- senico communi, quod album est, dislinclum ; rcali/ar. (.4. .SV*?.) RESEI.LA. — Reg parva ; ul Uei.ila. UKSEI.I.rs. — Mensura annonnria, eadem qua- Kes\lk. {Reg. Cam. Comji. Par.) — Reli* s|iecie9 ; filel ; ol. raseaa. (A. I3.")l.) KKSEIirrs. — Pro reseratus, licenlia poe- tica. (Mur.) 1923 RES LBXICON RES 1924 RESEHVATAKIUS. — Clerirus, ciii Uoma- nus Pontifex indulsit resvrvalioDis litlcras in re beneliciali ; pretre a qui le iSouierain Pontile a doniii I'cxpeclaiive d'un benefice. UKSEKVAllO. — III malfiia beiiBficiali, resci'iptuiii suu mandalum suiiiiiii Poritificis, quo cerlorum beneficioruin, cum vacaverinl, collationem sibi reservat fauimidaiii cui vo- luprit, aliis legilimis collatoribus exclusis ; reservft'wn, rcscrit par lr//uel le Sourerain Pontife se rherre la nomination h certains b6n6- fices a /'exclusion itt tout autre cotlateur. HESEIiVATUIUL'M. — Culla penaria. ubi quidquid ad meiisani necessariuin est repo- iiitur ; depensc. (A. SS.) — Sacrorum corpora- liutn Iheca, ul videlur ; bourse. (.Mab. Anal.) RKSKRYU.M. — Exceptio ; rr.n'rve. (A. 1053.) — Rpcondilum, sepositum, Gall, en re- serve, (k. M^o.) RESGAUDUM. — Arbitrium, sentnn'ia, ediclum ; sentence, edit, decision. (.\. li2'J.) RESIANS. — (lomniorans, habilans in K)- co ■,resident. (A. 1507.) IIESIARE. — Serra desecare ; scier. (St. Mun(j. Reg.) RESIATIO. — Deseclio ; action de scier, sciarje. (Id.) RESIDE.NS. — Tenens aut vassallus, qui ex debito residet in prajdio domini sui, ila ut ab eo recedere ei non liceat ; alias hos- pes, et estar/iarius dictus ; Ic vassal ou viananl qui ne peat quitter la terre dc son seir/neur, I'hoinme levant ct couchant des coutumes cominu- nales. (Pass.) — (Juilibel homo liber qui in terra dominica residel ; dornictlie. (Pass.) RESIDENTIA. — Jus domini foudalis, quo vassallum, seu tenenlem, cogeie potest, ut intra fendi sui terminos liabitet, aut mansio- nein habeat ; droit en rertn duquel le seigneur pent forcer son vassal a resider dans la circnns- cription de sa seif/newie. (\. 1200.) — Ol)liga- tio qua vassallus tenetur stare in castro domi- ni, sive pro eo tuendo, sive e.x alio debito ; obligation oil est le vassal dc resider dans le chateau de son seigneur, pour y tenir garnison, ou remplir quelqu'autre devoir. [Reg. Conest. nurd.) RESIDENTIARIUS. - Angl. residentiary, qui re?idet, seu a?sidiie comiiioratur ; liinc residentiarii cannnici, iidem qui aliis resi- dentes, vel mnnsionnrii, qui as?idue prresen- tes sunt in ecclesiis quibus deserviunt, ac in re distincti a canonicis foraneis, qui noii resi- dent seu alsentes sunt ; Vid. Canonicus, Man- blONABIUS et FoHANElTAS. RESIDERE. — Negligere ; Uedaigner, ncglt- ger. [A. SS.) RESIDIUNI. — Quod pro jure residentiae domino solvitnr a residentibus ; redevance que le vassal pat/ait a son seigneur pour le droit de domicile ; ol. reseantise. (Mur.l . — Sedes, habi- tatio ; demeure, residence. (.A. 1239.) RESIDUITATES. — Reliquiae ; resles. (A. SS.) RESIDUUS. — Pro Rfsidens. (Ilincm.) RR.^^IGIl.L.VRE. — Denuo sigillare, sigillo munire ; recacheter, resceller. (A. 1119.) RKSIGN.VCUI.UM. — Sigillum, signacuhim; scenu, cachet. (Terl.^ RKSIUNARK. — Sigillare, sigillo munire, iii fallor ; sceller, apposer le sceau. (.V. 7Go.) — Resiynare alicui rei, itiam tuissam faccre, dimiitere, abdicare ; renonccr i( la possession d^une chose, la resigntr. (A. ItO.").) — Rem pos- sessani alicui Iranscribere, concedere, restitut- r« ; transmettre, ccder it qiiclqu'iin la propriete d'unf chose, k Dictam ecclesiam... in manus nostras resianavit. » (A. H12.) RKSIGNATARIUS. — In re beneficiali, cle- ricus cui beneficium transcribitur ; le pn'treau profit duquel se fail la risignalton dun benefice, rc'signatairc. (Pass.) RESbV.NATiO. — .Vctio beneficium ecele- siasticum resiynandi ; demission d'un benefice ecclesiastiqiie, resignation ; Vid. RcbiGNARE. (Pass.) KKSIONATOR. — Qui resignat, aperit, solvit ; ce/ui qui rompt le cachet, qui brise le sceau. ( Vet. Gl.) RES1G.\ATI{IX. — Quae resignat, aperit ; celte qui decelle, qui outre, et, au figure, qui touche a une chose dcfendue ; « Eva arboris illius resiguatri.r. » (Tert.) RESILKMUM. — Actio resiliendi ; resilia- tinn : ol. ri'sttiment. (A. 1377.) RKSILIRE. — Renutitiare pacUonem ; rest- Her une convention. RliSINA. — Aqua reses, limus ; eau croupis- sante, vase. (Mur.) — Pluvia foetida ; eau piiante. (Id.) RESINCEllARE. — Abluere ; rincer. [Ch. Angl.) RESIPIRE. — Resipiscere, convaloscere ; se rcmi-tlre. revenir a la sante. (.1. SS.) RK'^ISTENTI.V. — Adversas conatus ,• resis- tance. RESMERCI.MIE. — Uenno locare, scilicet arccntiim annuo vectigali ; replacer, mettre de nouvenu au revenu. (Cone. Ili^p.) RESOCIARE. — Dispersos ac I'ugitivos coge- re ; rallier. ifial. .Monem.) RESOLUBILIS. — Qui resolvipolest ; quipeut etrc dissous ou decompose. (Prud.) Rl'lSOLUTli. — Liccnter , sans /rein, sans retenue. ('I'ert.) RESOI.UTIO. — .Mors, quo corpus resolvi- tur ; la morl, ee par quoi le corps se decompose. RESOEUTOR. — Qui decernit, constituit ; [Ann. Ben.) RESOLUTORIE. — Audacter, fidenli ani- mo ; resolinnent. (Menot.) RESOLl TUS. — Vila solutus, mortuus ; delivre de la vie, mort. (St. ecc. I'ull.) RESUNA. — Resonalio ; echo, s^n, bruit ; « resonanliu lympanorum ; resonantla fistula- rum. » IIESONARE. — Idem ac sonare q. ]'id. — « Nomina (testium) in suas conditiones reso- nant. » 1.4. 813.) Id est cum suis conditionibus relata sunt. RESUR'lIRE. — In aliquod tribunal conve- uire ; ressortir, etre judiciable d'un tribunal. (Pass.) RESORTIRI. — Reiorliri alicui, redire, 1925 RES MEDI^ BT INFIM^ LATINITATIS. RES 1926 reverii ad aliqucin juresorlis seu successionis ; faire retour, recemr. (A. 1292.) KKSOKTITUM. — Rtsortitum curix, supre- ma juiisdiclio. (A. 1215.) KESURTILM. — I'ro refortium, ropiae auxi- liares ; ren/orl. (A. 1340.) RE^lJR'rUJJ. — IVeversio sorlis seu hairuili- l;iliii aii aliquem, ad quein jure peiliiiel; re- luur, reuvt'sion. (A. 1292.) — Dislriclus ju.licis; fftssorl, Juridiction. (A. 1314.) KiiSOlURH. — Rudere; (jratter. (A. 1339.) KESP.VllSK). — Kfl'usio ; ef/usion, action de couler. (X. 1359. j RKSl'KCTABILIS. — Cui revcrealia debe- lur ", vespuctable. (A. 1278.) lllCSl'KCTAHlv — UilTere ; differer, donner iratio ; respiration. (CI. y\:uu.) RESPIItAMKNI'UM. — Mora, dilatio ; r^pil, souliK/cnicnl. (S. Aw^.) UESl'LENUENTIA. — .^^plcndor, fuigor ; reflet, rice clnrle. (.■>. Aug.) IlESPDNCELLUS. — Hrcvo respousorium ; petit repons. ( Vet. Cccrem.) RESPONCUM. — Idem q. Responsorium. ( Vel. Ccerem.) UESPONCUS. — Eadem notione. (Vet. Cce- rem.) KESi'U.N'UEKE. — Pro alio spondnre ; re- pnudrepour guel(ju'un.(Cap. C. .\/.) — Prju stare, solvere ; payer. (A. 1027.) — Reddere ; rendre. (.\. 13((3.) — Bespondere e' ga, crimen imposi- lum diluere ; r^futer une accusation. (.V. 1228.) KESPu.NDf.llIU.S. — Fidejussorius ; de cau- tion, degarantie. (.V. 1399.) UE.-^PUNSARILIS. — Besponsabilis petilio, actio juridiea, cui responderi debet. (.A. 1351.) RESPONS.VLIS. — Qui pro alio spondel ; repondant caution. (Vet. Gl.) — NunUus, apo- crisiarius, et qui resjionsa seu negotiaecclesias- tica peragil ; messayer, nprocrisiaire, intendanl \'id. .\pocnisiARius el RhspoNsi'M. — Procura- tor, qui pro alio in jure respondet ; procureur, /unde de pouvuirs. (I'ixAS.) — Apud Cistercien- ses, qui abbatum morbo detentorum vices agil; chez Ics niuines de Cileaur, celui qui rem- pia(;aH I'abbb, quand celui-ci etait malaJc. (St. Ord. Cist.) — Kpi.slola, qua alicui responde- tur ; lettre icrile en riponse a une autre. (Pet. deVin.) — .Vlferius sponsione lirmatus ; cnu- tionnc. (.\. 1418.) RKSPOXSA.MEN. — Hesponsum ; reponse. (A.SS.) RI'^SPOXSARIUS. — Responsalis, apocri- siarius ; apocrisiaire. (Liber. Uiac] RCSI'ONSH). — Sponsio, fidejussio ; cau- tion, (.v. 1329.) .Vnnua pensio solvenda ; S'tmme annuelle payfe par les chevaliers de Malte pour seruir our besoms de l'ordre;o\. res/jonsion. (Pass.) RKSPO.NSIS. — Indulgentia, venia, remis- sio ; indulgence, pardon, rimission. (Cons. Furn.) RESPO.NSIU.NCULU.M. — Breve responso- rium ; court repons. (St. Cartas.) HESPOX.'mV.\. — Kpislola qua quis rcFpon- del alteri ; ri-ponse ii une lettre. (.\. 13<7.) RE.sPdNSONARIU.M — Eadem notione. (Uuratid. ) llESI'o\S()H. — Pries, sponsor ; rijtondant, caution, (a. Chr. ) RESPO.N.-^oRIA. — Ul Rbsposohium. (St. Cartas.) KLjjPO.NSORlUM. — Cantui ecclosiaslici sj)ecies ; tcfons. (Uid.) llh.SpoN.SL'M. — Negotium, mnxime illud, quod fori* peragitur, de ijui) domino rr.HIA. — Slipula remanens in agris peracta messe ; chaume ; ol. restouble. {Ch. Provinc.) RESTUM. — Reliquum, residunm; reste. (A. 1499.) — Fasciculus, manipulus ; botte, pa- quet. (A. 1208.) RESULOARE. — Dividere ; diuiser, fendre. {Vel. Gl.) RESUi TARE. — Resistere, repugnare ; faii-e de I'opposition, resister, sopposer a. { (jr. Tur.) — Xasci, oriri, evenire ; riscller. (Inn. VI PP.) RESULTATIO. — Adversus conalus ; resis- tance. (Stepb.l RE.SULTIO. — Idem quod Resultatio, si non ita legendum est. (A. 811.) RESULTUS. — Actio resiliendi a pacto et conditione ; resilialion. {Ch. ap. Perard.) til 1929 HBT Vires MKDliE BT INFIMjB LAT1N1TATI3 recipere ; reprendre RET 1930 RESUMERE lies forces. (Comm.) llESUMMONIARE. — Iterum submunere, ci- tare ; assignor de nouveau. (S. xii.) KESURGENDUS. — Resurreclurus ; qui doit 7'essusciter.{Conc. Hisp.) HKSUIUIECTIO. — Reditus ad vilam ; r6- surrectio7i. (Pass.) — Resurreclio Dominica, qutevis dies l)ominica ; le dimanche. (I'ass.) — Sepliiiia e novem partibus hoslise consecralaj in Missa Mosaraljica ; le septumie ile.s iieuf /rag- inenis de la sainte Uostie dans le rit mozarabe. UESUSCITATIO. — Mortui ad vilam revo- calio ; action de rendre a la vie. (Terl.) Rl':SUSGITATOR. — Qui denuo suscilat, aut raortuum revocat ad vilam ; celui (/ui ressuscilc les iHorts. (Ter.) HETA. — Uete capiendis piscibus ; filet de pt^che. {('h. /tnl.) — In St. Mass. pro veta vide- lurscriplum. RETACERE. — Pro reticere. (A. 802.) RKTACIARE. — Verbum, ut conjeclo, de- tortum a Gallico rechasser, repeliere, abigere. (A. lO'iS.) RETAULIATOR. — Ilalis, qui parliculalim divt-ndit ; delalllant, marchand en ddiail. RETAIARE. — Parliculalim divendere ; de- tainer, vendre en detnil. [St. Hip.) RETAL1.\RE. — Talionem reddei'e ; rendre la pareille. (Sigeb.) IVbTALLIA. — Idem q. ritar/lio Ilalis, qui- bus vendere a ritaglio est idem q. Gallice ven- dre en deinil. In Ch. a. 1080 videlur scriptum pro " itrriila tallia. » KETAKUARE. — Resilire, mulare proposi- tum ; risilier. changer de desseut. (liarlli. Ol.) — Rocuperarc, ul RiiscovnAui:. (A. 1335.) RETAKE. — Pro rcri, pulare. (Flod.) RI';T.\1{I. — Irreliri ; (?tre embarrassc, arrets. (A. 10()3.] RKTARIUS. — t)ui a retis: purgal flumina ; celui qui enlere la vegetation qui, dans les ri- vieres, ontrave la navigation. {Vet. Inscripl.) RET.\UBUS. — Eadem nolione q. Retaule. (A. lilO.) RE'lWUEIv — Ornalus allaris loreuticus, quo tabellu sacra solel includi ; rettible ; ol. iv'- taule. (A. i;j77.) RE'i'E. — Urnamenluni sericum ad inslar relis contexlum ; filet de soie. (A. >'S'.) KETKGERE. — Rursus operire, tegere ; ' recouvrir. (A. 1202.) i RETE.NEMENTUM. — « Omnia mea bo- na... sine aliquo re'enemento do pI concede. » [Ch. ap. Rad. de Die.) Id est, nihil inihi rcli- Inendo, snns rien ganier. • HKTENEZO. — Pascuum, in quo hcrbam Ifenumve secari Vfliliim est, ul ubcrior ail pas- |lus animalium ; pre, piUuragr oii il r\t ilejendu \de couper de I'lierbr, pour que le bblail y troitve \unr nourrilure plus ahondatile. (A. 1438.) I R1;IEM.MI;NTU.M. — Idem q. RtTKNKMEN- ]Tb'M. (S. Mil.) I.ETENSIO. — Posgegsio, usura ; pussctsion, usage. (A. 1231.) Lexicon med. et inkim. LtT. RETE.NTA. •< Mane terram concedo Dei Ge- nilricis allari, absque omni rctenla, el absque omni usu mei vel meorum parentum. (.V. lO'Jo.) Hoc e^l absque uUa exceptione, nihil prorsus inde mihi relinendo ; Vid. Retenemen- TUM. RETENTARE. — Retinere ; retenir. (Cod. Th.) — Eligere, insliluere ; choisir, ktablir. (Id.) — Excludere, submovere vel iulcrdicere ; iloigner, tcarter o\x exiler. (Id.) lll';rENT.\.TlO. — Possessio, seu adminislra- lio ; action de posseder ou de gouveiner. (Cunc. Hisp.) — Relenlio, actio qua quis aliquid sibi relinel seu servat ; action par laquelle on se i-dseive ou on retienl queliiue chose poursoi. (A. 1202.) RETENTATOR. — Qui res allerius relinet detinet ; celui qui retient la chose d'autrui. (Cod. Th.) ^ RETENTIO. — Copiarum mililarium coac- tio, qua princeps ad suum, uti dicimug, servi- tiuin retinet ; troupes a la solded'un prince ; ol. retenue. (H. Knygl.) — Vox praclicorum, pro- teslatio ; protestation, reserve; ol. retention. (S. .\iii.) — I'racticis, retraclus qui diiidei est, feodalis, et agnatorum ; rctrait, relmit feodal. reiratt lignayer. (Pass.) — Pascuum, in quo heibam fenumve secari velilum est, idem q. llKTKNEZO. (A. 1490.) — Tributum quodvis, ut \idolur ; redevance, inipdt. (A. 1116.) — Re- fectio, reparalio ; reparation, reconstruction. (A. 1312.) RETKNTIRA. — Tributum, ut Retentio, seu idem q Rachetlm et Relevilm. (.\. 1418.) RETENTUS. — Actio qua quis aliquid sibi retinet ac reservat ; retenue, action de retenir. (A. 813.) RETENUTA. — Actio qua quis sibi relinet seu reservat jus ali(juid faciendi ; ri'serve ; ol. retenue. (A. 13(i3.) — Copiae militares, (juas princeps ad sua slipendia serviliaquc retinet, priBsidium ; troupes ii la toldc d'un prince, gar- nistnt ; ol. retenue. (.V. 1391.) RETERE. — Hroc verba « ad pnrli fisco no«- tro retere, » in quihusdam inslrumcntis regum Fiancorum prim;e gtirpis rt'ddi posse videii- tur « ad partem lisci nostri pertinere. » Hi:i EKTI VRi:. — Terlio, binnre iterum, ai;rum arare; labourer une troistcme fois, don- ner UH troisieme tabour. (Rol.) RETHARIA. — Taberna ; uuberge, cabaret. (Cap.) RETIIUM. — Rele, laqucug, caosig ; tacel, filrt. rWv. I A. 1232.) RETIA — Specieg claUiri cerlo lucernariim aut cprcorum numero instructi in ecclesiig ; hersr, apparrd d'dclairagc dans les rglises. ( Ord. Horn ) RKTlACrLUM. — I'arvum rele ; petit filet, petit ri:u'iiu. (J. de J.) R E TI .V R I rs . — Ad rete perlinen!«, vel dcci- piens*, vi'l ipii retia facil. » i \'rt. til.) RETIM.ri.lM. — I', tributum pro relibiis in silvrt Icndt'iidis exsohitum ; droit qu< I'on piiijait ail sriijuiur pour amir la i>tnnission de tendre den pieges a filet dans sts bois. (S. iz, 61 1931 RBT LEXICON legeiiduai pulantnon- RBT 1932 ubi reliaticum, q. Vid nuUi.) IlETIATOR. — Qui retia facere scil ; (jui sail fa ire lei file ts. {Cap. C. M) IIETIATUS. — « Libri rctiati. » quasi rclihus ac nervis compacli, nisi religad legendum. (R-gin.) IlKTICINUM. — Reliculum; petit reseau, filet A petitet tnalUes. {Ch. Hal.) HETICULA. — Pro reticulum. (Mur.) RETIFEX. — Qui facit relia, juxla vim vo- cis ;juxla rem, piscalor ; fabricanl de filets, prehear. {Mas. Oolfi.) RETILARE. — Aperirc, dcmonstrare ; d6- couvrir, devoiler.{]'et. Gl.) RETIMKNTUM. — Receptus, reccptaculiim ; refuge, retraite. {Ch. Hisp.) RETINACULUM. — Actio qua quis aliquid excipil, sibi relinel seu reserval; riserve. (A. 1123.) RETINAMENTUM. — Eadem notione. (A. 1113.) RETINAX. — Relinendi studiosus ; qui aime ii retenir, a captiver. (Synim.) RETINEMENTUM. — Idem quod Retinacu- lum. (S. XIII.) REIIXENTIA. — Jus quod habet quis in rem aliquam ; droit a la possession oa a I'usage dune chose. (A. 1162.) — Copiae, elc. ut Rete- KUTA. (A. I32i2.) — Esse dealtcujus retinenlia, alicujus obsequio addici, familiaris, dumesli- cus ; etre attacks au scriHce de ijuelijuun, tHre son domestique, son servilt'ur. [St. reg. Scot.) RETINERE. — Sarla I eta sedificii tueri, aedificia leflcere : entretenir, reparer ; ol. rete- nir. (A. 1270.) — Testari, affirmare ; soutenir. {Ch. Campan.) — Aliquem in dignitate tueri, conservare ; proldger, soutenir, ma'intenir. {Vet. Chr.) RETINGA. — F. quies, cessalio, ab Anglico resting, quod idem significat. {Ch. Anyl.) RETlNiXIRE. — Ad lilteras vel ad interro- gatioiiem alicujus respondere; repondre aux letires ou aux demandcs de quelqu'un. (Baron.) RETIOLU.M. — Diminul. a rete, muliebre capitis legumenlum ; reseau, filet, orwment de tiHe pour les femmes. {Vet. Gl.) RETIRE. — iJeUcapere; prendre au filet, enlacer, empetrer. {Vet. Gl.) RETIUM. — Rete; filet, lacet, rets. {Vet. 01.) RETOLLERE. — Rursum tollere, auferre, capere ; enlever de nouveau, rcprendre. (A. 1011.) RETONDUTi S. — Tonsus, retonsus, vel f. retusus ; retondu o\i foul6. {.\. 1322.) RETUNSOR. — Qui retondet pannos aut pelles ; tondeur. {Catal. Sudal. D. M. Deaur.) RETONSUR.\. — Vid. Tcnsuha. RFTONTUS. — Rotundus; ronrf. (.4. 56\) RETOPASNArnU.M. — F. pro Rf.tropasna- GIUM, census vel Iributum pro glandatione. {Rer/. Cam. Comp. Par.) RETORN.VRE. — Redirc, invcitere, hospi- tio excipeie, compensare, .supplero, avertere, immutare, exsolvere, reddere ; revenir, ren- Pignus, hypolheca ; hypo- verser, recevoir cliez sot, compenser, donner en retour, eloigner, d&tourner, changer, payer, rendre, restituer ; ol. retourner. (Pass.) RETORXU.M. - theque. (A. 1125.) REIORNUS. — Redditus, emolumenlum >-e(/iV;iA' ad aliquem ; profit honornires, ce qui revieiil a quelqu'un {.\. 10'.)8.) — I'ulsatio cam- jianne, qua clerici convoeantur ad horas cano- nicas in ecclesia decanlnndas ; action de sooner la cloche pour appeler les clercs a iOffice. {St. eccl. Lugd.) — Retornus curix, ad proprium judicem remissio . renvo i d'une cause a son pro- pre juge ; ol. retour de cour. (A. 1322.) RETORTA. — Superior virga, qua vinea C'jnlinetur, ac viiicitur; hart, lien de menuet branches pour attacker la vigne ou autre chott scinblablc ; ol. riorte. (Pass.) RETinCTA M.MtlS. — Quidcjuid agri relin- qnitur mari regrediente ; jreve, «/;rtce de ter- rain que la iner laisse a dicouvert a marie basse. (A. 1205.) RETRAGTARE. — Repetere, relrahere ; revendiquer, reprendre ; ol. rctraire. (A. 12l4.) — Retractare secum : uedilari, cogitare ; penser, rkflbchir , mediter. (]'it. S. Wanw./ liETRACTATlO. — Redemplio alicujus fun- di distracti, pretio emptori reddilo ; reprise du fonds aliene moyennant le remboursemcnt du prir de vente a tachcteur ; ol. retrail. (A. 1263.) RETRAGTATOR. — Apud Tertullianum {De jeiun.), ul legit Forbenius, pro quo Kigaltius habet delrectator, quod, ut videtur, sensus poi- lulat ; sed ut retractare pro detrectare dixerunt antiqui, ita relractator pro delrectator dicere potuil Tertullianus. RETHACTA'lUS. — Retractalio ; refus, hd- sitation (Tert.) — Contractus, pactio, conven- lum ; accord, pacte. control. (.V. I.'i37.) RETRACTIO. — Abrogalio, abolilio ; lation, abrogation, suppression. {Cone. Ihag. a. 525.) — Retractio bunx, idem Retractus bursx. {Chartul. S. Vand.) \iElW..\.C10\\. — Retractor per hursam, qui jure agnalioriis fundum ab agnalo venditum redirail, pretio emptori restiluto ; celui qui. fli sa qualite de plus nroche parent du rendevf, retire des main.'! du tiers acquireur un ancitn propre de la famille, en remboursant le prie de vente. (A. 1272.) RETRACTUM. — Mulla ; sorte d'amende; ol. retraite. (A. 1446.) RETRACTUS.— Receptus, receptaculum; retraite, asile. ((]ar. VJII.) — Secessus ; aetim de se retirer, retraite. {Men. Cam. Comp. Par.) — Locus stagno inferior, in quera illius aquae inlerdum effluunl ; decharge d'un etang. (A. 1307.) — Retractio ; action de tirer en arriere. (Tert.) — Retractus bursx, redemptio prsedii ab agnato distracti, pretio emptori reddito ; droit qui nppartient au plus proche parent du '■ vendeur de reprendre un ancien propre de lo famille en remboursant k prlv de vente A Fae- I quereur; ol. retrait lignager, (A. 1310.) — iJ*- annn- Cat- quod .933 RET MKDI.B ET INPIMiE LATINITAT13 q. retornus curix ; Vid RET 1934 raclus curix, idem Retornus. UKTRADERE. — Reddere, reslituere ; ren- ire, restltuer. (Dig.) KI'yrRAIIKRE. — Recfderc ; se rclirer. Ord. Vit.) — Reilimere pro'dium ah agnato irenditum pretio emplori reslitulo ; relirer, re- 'raire ; Vid. Uetractus et Rkthactoh. {SI. Bray.) RETRANCIDERE. — Retradure, resliluere ; •endre, resliliter, redonner. (Anast.) R1:TRANSIHE. — Ilerun. Iransire, redire ; 'eiH'iiir, repasser. (A. 1341.) Kli'l'K.WsrriVL'S. — Reciprocus ; qui re- wni par le meme chemin. {A. SS.) RETRANSMITTKRE. — Remitlere ; mi- loycr, laisser alter. {Chartul. S. Joan. Ang.) KETREDES. — F. canalis ; conduit, ruis- teau. (A. 1417.) l{i;rRERA. — Redemptio alicujus fundi di- ilracli ; idem q. Rethactatio. (A. ITiS.) HIiTRlHU'riO. — Merces, salarium ; ricom- oeme, salaire. (I'&ss.) — Tribulum, vectigai ; •edecaiice, impdt. (Marculf. Form., ubi iiuniiul- \ired'iiblli(jnein legend, pulaiil.) RETfUBL'TuR. —Qui retribuil, remunerat ; )elui qui retribue, qui recompense. (A. 1281.) RETKIBUTORIUS. — Retributione seu nercede dignus ; qui mirite une recompense. A. 1102.) UETIIIXGERE SE. — Sese recipere ; se re- lirer. (Mur.) Hi>rRO. — "Vox aliis prsposila, rem prae- :eritam sigiiificat : ut retroprlncipes, qui prius 'cgnavere ; stipendia relrodebita, qucE antea iebebaiitur. — Ab hinc, ex illo tempore ; de- ouis ce temps (A. 1212.) — « Retro res Iracla- re, 11 in Capil. a. 810, id est cum dilatione. — A relro esse, crsistere, (lallis ctre en arriire, I'lpiano rellquari, ad diem non solvisse. — Retro esse, redire, reverti ; rerenir, retourner. ;A. 1238.) RETIlitACCAl'ITU-M. — In provinciis Occi- Laniu: et Ac|iiitanice, tributuin fundi domino et directo, quolies mulatio fit, ab emphyleoiis ieu possessoribus exolvendum ; droits de tods it venles qui se pai/e a cliaqtic chanjcment ou mutation de proprietaire ou cle (ermler. * RETRO ACTIO. — Pro retraciio. (A. 1263.) RETROACTUS. — (Subsl. Idem q. Rf.tho.vc- Tio. (A. UOo.) — (Adj.) I'riL'teritus ; passi. (Mur.) KKTRO.Vf'iERE. — Abrogare, rcscindore ; nmtnter, abrof/er, rhitier. (A. lUM.I lti:ril()AI,tAHE. — I'aramenlum allaris postcrius ; parement du derrii're de fautel. (A. SS.) lll'.THOHAXNUS. — Submonitin ad exerci- lum ; convocation de Vnrriere-ban pour atler a '■a guerre ; I'irf. IlEnEBANNUii. (Leg. Norm.) RETROCAMERA. — Poslerius cubiculum ; i':haml>re de dcrriere. (.1. SS.) ; llETROCEDENS. — Proecedeus. {Trad, de >•€ md.) UETROCENSIUM. — Terra censibus seu Idem q. Retrocurtis. (A. pensilalionibus secundariis obnoxia. (A. 1291 ) RETKoCHURlS. — .Sacellum, quod est post Chorum, S. Virgini fere semper dicatum ; I'l chapetle ptacke derriere le c/iceur, qui est presque toiijnurs di'diee a la ]'ierge. UKTHOGLA.NRJR. — Pelitio, posluiatio a judice ; demande, plainte ; ol. reclaim, reclame. (A. 1351.) RETKOCLAMU.M. — Eadem nolione. (S. XIV.) RETROCGMITATUS. — Anglis riercountie, Gall, arridre-comt^, minor comilialis consea- 8U9. (Flet.) RETROCURIA. 1232.) HETROf'flR.SUS. — Pars superior alvei aqua; molendini ; amont du canal d'un moulin. (A. 1370.) REroiTRTIS. — Area postica ; arriire- cour. A. 1212.) RKTRUCL'STODIA. — Idem q. Retrugabda. RETRODECIMA. — Ut Rethudecimlm. (A. 1330.) KETIIODI-GIML'M. — Quasi arriire-dlme, forte idem quod redecima, seu decima dedimte: ]'id. KtDKCiMA. (Ch. Hisp.) RETRUDOMINUS. — Dominus sujierior ; seigneur, siuztrain, seigneur dominant, supi- rieur g6ii6rat d'un ord re retiqieux. HHTRODOllSALE. — AuUeum relro seu po- ne dorsum sedenlis appensum ; Vid. Dorsalb. (.1. SS.) RETROFEODATUS. — Qui possidet retro- feodum ; arricre-rassat. (\. 1355.) RETROFEODUM. — Idem quod Retropbd- DU.M. (A. 1317.) RETROFEUALE. — Eadem significalione. (A. 1147.) IIETKOFEUDARE. - In relrojeulum con- ferre ; donner en arriere-fief. (Pass.) RETltoFEL'DUM. — Feudum, quod per medium tenetur a superior! domino ; fief tenu mktintemcnt , arrirrt-fief ; ol. rierefiez, rerefxet. (Pass.) RETROFIDANTIA. — Prapslalio qoie ia reiterandis Qdejussionibus domino pensitaba- tur ; Vid. (A. 1313.1 llETKOFOf'Il.lUM. — Illud quod tegil igncin ill node, vel quod relro ponilur ; idem vidftiii' i|Uiid relrojiofocinium in Tabuj. Fisca- nensi : i I nam quadrigatam nemoris ad nala- le pro rrtrofocHio. » RirfllUl'UO.NTAI.E. — Apparatus seu oroa- ini'iiliim allaris : i'ld. I-'ho.ntalk. lli;i'll(iiiAi:illL'.M. — Vigiles, qui cuslodias lu.stiant ; itatro'iitle. (K. 13M.) RETROii.VRDA. — Extrema acies ; arriere- ganle. ((ie.sl. Lud. VII reg. Fr.) — Nomen dignitatis vil ofHcii ; officier tie iiglise de (irt- nidde. (Tnhul. eccl. tlrntian.) RETIKXillAriDAKE. — Relrogradi, ronsl- liiiin niutarc ; riiro(/radcr, chancer d'iilit. (Miin. eccl. Aquil.) HKTIlOC.IlADARi:. — Itetrogradi ; rtcuttr, niter en arricir. (M. <'ap.) RETRtxiRADATlQ. — RogrcMUs, rccewus ; rttour, retraile. (M. Cap.) 1935 BBT LBXIOON RBV 193( RETIIOORADB. — A lergo, pone ; derriere. (Barl. Gl.) RI'rrilOGRADUS. — Qui resilit, resislit et obediro detrectal ; celui qui rru'sle, diaobiit, fait di I'opposition. (Had. Ard.) IIKTROGUARDIA. — Exlrema acies ; ar- riere-garde. (iMur.) HKTROGUAKDUS. - Ut Rbthogradus. RETROML'KUS. — Murus post marum ; Vid. I^HOMUHIUM. (A. 13S1.) KKTllONKUS. — Oui retro est ; qui est der- riire. (Mart. Anccd.) RKTROPoNERE. — Reponere , replace r, re- poser. (A. 1221.) HETROQUIXTUM. — Quinta pars quintae partis pretii rei venditse domino solvenda ; le cinquieme du quint ; ol. requinl. (Pass.) RETROSCIARE. — Retrogradi, retroire, regredi ; reader, alter en arriere. {Ann. Gen.) RETROSCRII'TIO. — Subscrii)lio ; souscrip- tiort, signature. (St. Cotii. i'en.) RETROI'Al?' LARlUiM. — Ornamentum al- lans post tabulam ; conlrerelable. [A. SS.) RETROTABULUM. — Eadem nolione. (A. 1294.) RETROTENSIO. — Regressus, recessus ; marclie retrograde, retour. (Lud.) RETROTIGERIUM. — Sporta dossuaria ; hotte. {Vet. Gl.) RtTROVASSALLUS. — Vassallus vassalli seu Iranslalilius cliens, qui tenet relrofeudum ; arriere-vassal, sous-vassal. {.K. 1356.} RETROVASSOK. — Kadem nolione. (A. 1447.) RETROVENDA. — Quod praeler vendam a feuJa acquirentibus solvebatur ; somme que payaient les acquereurs dun funds en sus du prixdeoente. {Ch. H. V. reg. Anyl.) RETROVENTA. - Jus quod sibi corapelere asserebat major seu villicus, in venlisseu prces- tationibus domino debilis a vassallo veisubdito pro facullale prcedii vendendi seu distrahendi, quod ventas ipse reciperel pro domino ; que- madmodum retrodecimam seu decimam decimse nou raro percipiebat, quod coiligeret decimam domiiii ; Vid. Venda el Supervemda. (A. 124G.) RETROVERSUM. — Relrorsum; a reculons, a rebours. (St. Cad.) RKTRUVERTERE. — Redire, reverli ; reve- nir retourner. (A. 1369.) RETROVICARIA. — Districtus retrooicarii seu subvicarii, illius scilicet, qui vicarii absen- tis in aiiquo terrilorio sibi preetinilo vices agil; sous-vicairie ; lif/. Vicarius. (A. 1147.) RETKUNCARE. — Pro trunccare. [A. SS.) RE'l'RUSIO. — Inclusio ; emprisonnement. (Ccnc. fJisp.) RETTARE. — Idem q. Rkctare. (A. 1189.) RETULENS. — Referens, narrans ; qui rap- porte, qui raconte. {A. SS.) RETtlM. — Rele ; filet, rets. (A. 1341.) RETUNDUS. — F. pro Rotundcs. {Spicil. Font.) . , . RETUHNUM. — Missa solemnis pro de- funeto prioribus post obitum diebus decantata; grand'Messe des marts. (A. 1348.^ RHTUllNUS. — Caulio, prais ; caution, ga rantie, celui a qui on s'adresse faute de page' meut de la part du dibiteur. (A. 1173.) — Pe dum, pasloris baculus ; houlette. ( Vet. GL) RKTUTELA. — Ducatus extiemoe aciei ; cominandcment de I'arriere-garde. HEU. — Radix ; racine.(i. de J.) REUBARBAllUM. — Planlee genus ; rltw barbe. (St. Ast.) REUFEODUM. — Idem q. Refeudum. Ri";U<;iA. — Modus agri ; certaine mesure dt terre. {Mon. Angl.) REUXIRE. — Ilerum adjungere, conjungc- re ; riunir. (.V. 1332.) REURNARIUS. — Foenerator; iwwrier. (A, 1204.) REUSSETUS. — Coloris rusei ; rou.r. (A, 1372.) RKVA. — Vecligal, quod pro mercibus ex regionibus exteris allatis pendilur ; droit d'en- tree que payent les marchandises itrangeres ; ol. droit de rive et dehaut postage. (Pass.) RKVADERE. — Pro simplici vadere. [Lex. Atam.) REVADIARE. — Vadium seu vadimonium, vel pignus dare, vadis instar debitorem se agnoscere ; Vid. Vadiare et Vadium. (Flod.) REVALIDATIO. — Gonlirmatio, iterata de- claralio rem aliquam esse validam ; revalida- tion, action de confirmer, de valider de nouveai^ une chose. (Leo X PP.) RI'jVANIA. — F'. purgamenta frumenli ven- tilabro discrela, qua; projici solent volatilibus comedenda ; criblures ; ol. revennet. [Chartul. S. Ved. Atreb.) REVARDU.M. — Revardum foreslse, idfm q. REGAhDU.M. RFVARE. — Percipere ; percevoir. (A. 1292.) REVELAMEN. — Idem quod revelatio, iZeo. Ver.) REVJiLARE. — Relegere, palefacere ; rivi- ler, decouvrir. (Terl.) REVELATIO. — Arcani |)alefaclio, indicium; revelation. {Vet. Gl.) — Medilalio, allenlio, consideranlia, circumspectio ; m&ditalion, at- tention, examen. (A. 1334.) — Non semel pro Relevatio, q. Vid. — Exemptio sacri corporis e tumulo et ejusdem elatio ; enlevemtnt, extrac- tion du corps d'un saint de son tombeau. (Mur.) REVELATOR. — Qui revelat, retegit ; celui qui rivele, rcvi'lateur. (Tert.) REVELATORIUS. - Speclans revelationem seu palefaclionem ; de revelation, relalif a la revelation. (Terl.) REVELHARE. — E somno excitare ; reveil- ler. [Reg. Cam. Comp. Par.) REVELI. — Ludi nocturni ; Vid. RkveI- LES. UEVELLA. — Idem q. Roella. REVELLARE. — Pro rebellare, deficere. (Marc. Form.) 937 RBV MKDI^ BT INFINLE LATINITATIS Ilebellio ; rvvulle. (A. RBV 1938 REVELLATIO. — 78.) REVELLES. — Ab Anglic, revels, ludi no- lurni, quales vulgo sunt choreae. caterva; per- onalee, etc. ; amusemenis nocturnes, bills, tascaraiies, etc. {Insl. Ant/l. a. 1545.) REVELLIUM. — Eadem significalione. (.V. 8(t.) IlKVELLUS. — Occulli criminis deiiunlia- o, declaralio, revelatio ; revelation dun rime. {St. Cad.) REVILXDARIA. — Taberna ubi res minores relii v«ndunlur ; boutique de fietit marchand. S7. .v. Fl.) RKVE.NDAROLIL'S. — Propola, qui vel «iuaj i\tndil ; rev: mieur ou revendeuse. [St. ]'erc.) RKVEXDERE. — Kmplum vendere ; reven- re. (A. 1218.) — Probe ulcisci ; vendre cher. \.. 132;i.) REVENDICULUS. — Idem q. Revenditoh. Sr Mant.) REVEXDITIO. — Vendilio rei emplac, ei ui primum vendideral ; rente de la marchnn- \se a celui qui I'a vendue. {St. Mass.) RKVENDITUR. — Propola ; revendeur. {St. rel.) RKVENDITORIA. — Ipsa ars revedendi, vel luliiT qiite revendit sou res minoris momenli iSlr.ihit ; commerce de revendeur, revendeuse, I menues marchandises. [Cod. red. episc. Au- I.) REVENDITRIX. — QuaR res minoris prelii ivendil ; revendeuse. {St. Mass.) REVENDITURA. — Eadem notione. (A. 28G.) REVENIENTIA. - Redilus, regressus ; re- >ur. (X. 1149.) REVEXiNEA. — Redditus, provenlus ; te- mu, produil. (A. 1281.) REVEXTARE. — Regyrare ; revenir a/>res n circuit. (Anon. Salern.) — Auclionem fa- sre ; /aire une vente. (A. 1372.) RKVEXTIO. — Ul RuvKN.vEA. (A. U02.) Ri'^VI'^X I US. — Reditus, regressus ; re^our. \. 1378.) HEVENUA. — It REVB^^E.\. (A. 1389.) RKVENUTA. — Eadem notione. (A. 1379.) - Silva ca;dua qu;r recrescil ; Jeuue bois qui epnnsse sur une coupe de taillis ; ol. revenue. K. 1267.; REVENUTUM. —Silva, etc., ut Revenuta. K. I."i22.) REVKRBERARE. — Reverbcrare dicta, ca epellerc, refutare, iis credere nolle ; repou.iser, e pus ajoutrr fni li. (juili.) RKVKREXDISSIMUS. — Admodum reve- enduR ; tout n fail venerable. (Cod. Just.) RKVEREXDOSUS. — Reverendus. venoran- u» ; v('nerable, dignc de vdnlralioii. {.\. 8(12.) REVEREXTIA. — I'r8e>lalii(nis spirirs vi- etur. vel idem est quod Pb.»-;bogativa. f.\. 223.) — Suprema jurisdiclio, supremiiin ribunal ; cour suprc'me, juridictwn su- 'rt'me. (A. 1293.) — lievennii.v, salulalioiiis tenus ; rSv^rences. (Od. de I>iog ) Revvrcnlia livina, religlo Christiana, catholica ; le cbri.t- ianisme, la religion cathnlique. [Cod. 7h.) Cullus divinse reverential, clericalus ; le clergi. (Cod. Th.) REVERENTISSI.ME. — Summa cum reve- rrntin ; avec un pro/ond respect. (Cod. Th.) REVERIL'S. — Kevx percipienda; praiposi- lus, publicanus ; receveur de la leve ; Vid. Reva. (A. 13G3.) REVERMTURA. — Iteratiis linilus ; rei;»r- nissurr. (A. 1397.) REVERSALIS. — Reversales litters, genera- lim dicuntur epistola; quibus quis alterius lil- teris respondet, (lall. reponse a une lettre, ma- xime vero reversales nude vel reversales Ittterx vocnntur scripta quibus ii, qui munus aliquod suscipiunt, vel in rei alicujus possessionem mitluntur, declarant se servaturos conditiones consuetas vel conventas. Gal. letires de recon- naissance; ol. reversailles, reversales. (Pass.^ RKVERSARE. — Reducere, reportare vel denuo collocare ; ramener, reporter, replacer. {A. SS.) Reversare, se, sese converlere ; se re- toiirner. {A. SS.) — Verlere, vertendo cxjdo- rare ; tourner une chose pour mieux rexarniner ; ol. reverser. a Reversare librum ; » feuilleter un livre. (A. IHI.) REVKRSA'l'IO. — Rerersatio amwrum, in- signium genlililiorum inversio, qua) lieri so- ld in degradatione nobilium feloniie damnn- tonim ; rmwrsemeni des armes d'un chevalier. (A. 1419.) REVERSATUS. — Reduclus, letortus ; »e- troussi. (A. 1393.) — Versalus ; renverse, re- tourne. (A. 1342.) ■- Reversatus panis, subci- nericius panis inter coquendum versalus, nc partim crudus remancat, una tanlnra parte cocta. REVERSE. — Supine ; dons la posture d'uiip pcrsonne rcnversde en arriere. {A. SS.) REVERS1(3. — Reversin terraruni, etc. Si late sumalur, est pmxima successio post obi- lum ejus, qui piiesenter possldel ; sed si pro- prie, si>'i an seii/neur pour I'investi- ture ; revesture. (Chartul. Flor.) REVESTITOHIUM. — Secretarinm, ut Re- VESTIARIUM. [A. SS.) REVESTITURA. — Idem quod Inve?titoha, traditio, missio in possessionem. (A. 1077.) REVESTORIUM. — Idem quod Revestito- BiUM. (Ach. Spic.) REVEUDA. — Restitutio, restauratio dam- ni, idem q. Hestauhum, unde Iegendum vide- tur Recreupa. (H. Occit.) REVIDERE. — Inspicere, examinare ; vi- siter, examiner. [St. Verc.) REVKiEllE. — Revigere vires suas, recolli- gere, augere, novas acquirere ; recueillir, aug- menter ses forces, en acquirir de nouvelles. (Mur.) REVIGESCERE. — Revirescere ; reprendre la force. (Juv.) REVIGORARE. REVINCERE. — Rem ablatam, vel de qua litigium est, sibi asserere, repetere, recupe- rare ; revendiquer, recouvrer. (Chr . Fars.) REVINCIBII.IS. — Qui potest confulari ; qui pent eire refute. (Tert.) REVIRIDARE. — Reviridescere ; reverdir. (S. Hier.l BEVISCERATIO. — Nova carnis formatio ; nouveile formation de la chair. (Tert.) REVISIO. — Leguleiis, recognitio rei judi- calae ; revision d'un proces, nourel examen de I'affaire. [Vet. Cod.) — Militum rccensio ; re- vue des troupes. (A. 1419.) REViSITARE. — Iterum examinare ; exa- miner de nouveau. (A. 1481.) REVITA. — Dies annuus quo officium de functorum pro defuncto peragitur ; anniver- saire. (A. 1310.) Vigori restituere. (A. REVITARE. — Redire, reverti ; revemr. [Vet. Cl.) KEVIVI'-KE. — Iterum vivere ; revivre. (i. deJ.) REVIVIFICAIU. — Reviviscere ; revivifier, (Tert.) REVOAMENTUM. — Praistalio pro tulela ; droU paije au seigneur pour la protection quit accortJe. (A. I:2ii2.) REVOCANTIA. — Rescisio, abrogatio ; re~ voca'ion, abrogation. (A. 12ti9.) IIEVOCARE. — Reddere ; rendre. (Gest. Purg. Fetic.) — Repellere ; repousser, eloigner. (.\. 1397.) — Missam revocare, reddere exple- tam. q\iomodo reddere Symbolum diccbantur baptizandi, qui illud memoriae commendatnra recitabant ; compliter et finir la AJesse. (Fort.) Revocare se, egredi ; se retirer. (Cone. Arau^ sic. I.) REVOCATORlA. — Epistola qua quis revo- catur ; lettre de rappel. [Cod. Just.) REVODUiM. — Idem q. Laudimium vel Rele- viuM. (A. 1287.) KEYOLARE. — Explicare ; derouler. (A. SS.) REVOLIJTIO. — Replicatio, volutatio, am- bitus ; relour, revolution. (S. August.) REVOLVERE. — Eadem nolione. (Iren. In- terjj.) REVUS. — Pro nervus aut renus in leg. Alaman. ap. Baluz: yplo sic dicli a quodam Rhelorio, qui omnes laudiibat hrere- ses, dicens omnes bene senlire et rieininem ex iis errare. RHEUMA. — riuclus, ex (Irieco -,'~~j\>-i- ; flot. (S. Amb.) — itslus maris reciprocus , /lux, et refli'x. ( Vet. Gl.) — Ipsum mare ; la mer. ( Vel. 01.) — l-'luvii inuiidalio, debnrdnnenl d'un fleuve. {01. Sax. /Elf.) KHEUMATinUS. — Ilumidas; humlde. (.1. SS.) RHEUMATIZARE. — Rheumate seu nuxio- De, vel rheumalismo labore ; etre enrhume. {A.SS.) RHll'K. — Momentum, vel ictus, vel oculi motus ; moment, instant, coup d'ceil. ( Vet. 01.) RHODINL'S. — Rhodinus color, roseus ; cuit- leur rose. (Anast.) RHONCIIARE. — Rhnnchos edere ; ronfler. (Sid.) RHONrHISONUS. — Qui rhonchos sonat, edit : ronfleur, qui ronfle. (id.) HllOl'ALUM. — Graec. ioKaXo/, clava, virga bacillus ; massue, verge, petit bdton. {.A. SS.) RHY'IIIMIZARE. — Modulari ; chanter. [Vet. 01.) Rl.\ONUS. — Rivus, rivulus ; ruisseau, pttit cnurs d'eau, riqole. {St. Mul.) It I A GO. — Eadem iiolione. (Ch. Car. M.) IIIAI.K. — Eadiim notione. (A. I0.i8.) RI.V.NA. — Eadem notione. (.SV. )h)ut. Reg.) RIA.XUS. — Idem q. liiAGM'S. {Ch. Saon.) RIARIA. — Rivus, fluvius ; riviere. (A. 1233.) UIA'l'US. — Idem, ul pulo, quod Hadhtus, Oall. rai/e, pannus lineis varii coloris distinc- lus. (A. 837.) RIHA. — Ripa, littus; nve. (Ch. Occit.) RIHAGIUM. — .\ riia, ut Riv.niiiM a riva, et Rii'AGiUM a ripa, ripa, littus. ctra ; rivage. (A. 1174.) — Tributuiu in ripis solvenJum, ut Rii'ATiciM. {..\. tl74.) RIBAIRAGIUM. — Eadem notione. (A. 1311.) RIRALD.V. — Meretrix ; fcmme dthauchce. ribaitde. (I'ass.) RIH.VLUI. — Velites, militum K^nus ; ribaii.e, en/ants pcrdus, troupes lei/iVrs qui se battaient en tirailleurs ct aux premiers ranff.t divitei, 1943 RIG LEXICON RIO ila dicli praecipuae nobilitatis proceres apud Aragonenses, quos alii vulgo baronrs vocant et Hispani ricos hornbres. IlIDELLL'S. — Corlina ; rideau. [Man. Angl.) KIDICULARI. — Deridere ; railler, se mo- quer. ( Vet. Gl.) RIDItX'LOSE. — Jocose ; plaisamment, en plaisatitanl. {A. SS.) RIEFLARE. — Per vim auferre, rapere ; dernber, eiUrver par force, faire razzia ; ol. riffler. (Leg. II. I. reg. Angl.) RIENOSUS. — Idem q. Renitiosus. HIKSA. — Ager incultus ; lerre en frirhe et inculte qui sertde pdturage au.i- beslinux ; ol. ries. (Pass.) RIFFUHA. — Levis plaga in cute ; egrati- gnure, plate ligere sur la peau \ ol. ri/leure. (Bract.) RIFFO. — Monetse species ; monnaie en conrs Jans le Dauphini. (A. 1195.) RIFORM.A. — Vox Ilalica, reformation, se- verioris disciplin;e reslitulio in ccetibus reli- giosis ; riforme, retour aux anciens statuts. (A. SS.) RIGA. — Striga, sulcus lerrae; ager sulca- tus ; silion trar^ par la charrue, terre labouree. (Pass.) Rigas facers, araro ; labourer. (Irm.) — Linea, sulcus litterarum ; ligne. (Guib.) — Agrarium seu tributum ex agris ; champart, agrier. (Marc.) RIG.VBELLL'.Vl. — Instrumentum musicura, cujus usus erat in a-dibus sacris, anlequam organa Italis omnino familiaria essent. RIGAGO. — Rivus, ul Rigus. RIGARE. — Ilalis, lineas ducere ; tirer des lignes, rayer. {A. SS.j RIGARIA. — F. pro Rii'AUU.tribulum quod ad ripas pensitalur. [A. 1272.) RKtATOII. — Qui rigaf, humore consper- git ; celui qui arrose. (Tert.) RIGATORIUM. — Vas aquce lustralis ante aedes privatas ; benitier. (J. de J.) RIGATRI.V. — Quae rigal ; celle qui arrose. (S. Aug.) RIGATUS. — Rivulus, ut Rigus. (A. 1116.) — Lineis distinctus ; rayil. (A. 1420.) — Idem quod RuGATUS. (A. 1230.) RIGERE. — Pro connectere, aut erigere. (A. 1058.) ^ ^ RICH A. — Linea, stria ; ligne, raie. {A. SS.) RIGIDUS. — Splendidus, nitens ; iclalant, iblouissant. {Vet. Gl.) RIGIS. — Ager strigatus ; lerre labourie. (Spelm.) RIGMATICE. — Metiice ; en vers. (Chr. S Bert.) RIGOLA. — Rivulus ; petit ruisseau, rigole. (A. 1461.) RIGGLAMENTUM. - Oblectamentum ; di- vertissement, plaisir. (A. 13."i2.) RIGORA. — Rivulus. rivus, ut Rigus. (Leo. Ost.) ^ RIGOROSE. — Rigide, summo jure, secun- dum juris rigorem ,• rigoureusement. (St. Man. S. Claud.) 1944 RIOOROSITAS. — Severitas, austeritas ; severity, rigueur. (.Mur.) RIGOROSUS. — Planus rigoris, apud scho- lasticos ; rigourevx. RIGUL.V. — Terra fecunda, opima, fertilis; terre ficonde, lerre tres productive. (Pap.> RIGULAGO. — Idem q. Rigoha. (C/n: Pars.) RIGULARI.S. — Eadem notione. (Id.) Rl'iULUS. — Striga, sulcus terrae ; silion. (A. HIS.) KIGUULES. — Rivulus ; ul Rigus. (A. 1282.) RIGUS. — Rivus, rivulus ; petit rui$seau, ri- gole. (A. 832.) RKiUL'S. — Rigo seu rivo irrigalus ; arrosi parun ruisseau. [Chartul. S. ]'ict. .Mass.) RIVELUM. — Anaglyphum, gculpturfc ge- nus cxstans eminens ; bas-relief. {A. SS.) RILLOXUS. — Sagitlae species, idem q. Relho. (A. 1474.) RIMA. — ?\ locus cavus, aul iter cavum, et quasi fissum ; bas-fond ou chemin creux. (Chr. Fars.) — Sermo ; discours. (.4. SS.) Rl.MADA. — Rhythmus ; rime. (Laur.) lil.MAHE. — Pro Rimari. ( Vet. Gl.) RIM.\RICS. — « S. Hierouymus in suo hoc idem de Pascha opus coUaudavit Catalogo, de hac lunae state vituperando disputet, qui contra Gallicanns rimarios de Pascha, ut ait, errantes horrendam intulit senten- tiam, dicens, etc. (S. Columb.) n Gall, rimeurs vulgo vocant pcetastras ; sed an ea hie sit notio, non definilio. Italis rimario liber est de rhylhmis seu de vocibus exitus similes habenti- bus, GalL rimes. RI.MATIM. — Rimanda, diligenter inqui- rendo ; en cherchant arec soin. (M. Cap.) RI.M.VTOR. — Qui rimatur, inquirit ; ccliii gut fail des recherches. (Arn.) RIMATU.S. — Passiva notione, diligenter in- quisitus ; recherchi avec snin. (Sid.) RIMELLA. — Dimin. a rima. ( Vet. Gl.) RI.MEXDATOR. — Ilalis, sartor, sarcina- lor ; ravaudeur. RIMENTARIUM. — Ut Rementarium. RIMOR. — Scrutinium ; action de fouiller, de visiter. {Vet. GL) RIMUS. — Rhythmus ; rhi/thme, tnesure. (A. 1198.) " ^ RINCA. — Baltheus militaris, cingulum mi- litare ; baudrier. [Jus feud. Sax.) RINCUES. — Idem q. tessones, Gal. cochons. {Vet. Cxrem. S. [M. Deauratx Tolosanx.) RINGA. — Idem q. Rinca. ^Bracl.) RINGR.ATIARE. — Italis, gralias agere, referre ; remercier, rendre graces. {A. SS.) RIXGUS. — Castrum Avaribus ; camp re- tranche des Avares, ring. (S.vm.) RIOLUS. — Rivulus ; petit cours d'eaii. (A. 888.) ^ RIOTARE. — Hal. riottare, rixari, conten- dere ; disputer, quereller ; ol. riotter. (A. 1389.) RIOTOSUS. — Rixosus : querelleur ; ol. rtnteux. (A. 1353.) RIOTTA. — Illicitum factum per Ires ad mi- nus perpelralum, ul est verberatio alterius, 1945 RIP MEDLB BT ItiFlUM LATINITATI3. RIV 1946 violenta poasessionis ereplio, aul aliquid hu- jusmodi ; querelle, ta/jage, trouble occasionne par trois persotincs an mohis, coups et blessures, attaque d main armie, etc. ; ol. rioUe. (A. 1380.) RIPA. — Fluvius ; riviere. (S. xiv.) — Pe- tra, rupes; roche, rocher. (A. SS.) IlIPA'ilUM. — Prajstalionis species, eadem q. KlPATICUM. RIPALE. — Idem, ut videtur, q. Ripaticum. (A. 1217.) IlIPANARE. ■- Aucupari ; chasser aux oi- seaux. (A. 1217.) RIPANI. — Idem q. Ripoarii. KIPAKE. — Idem q. Ripakia. [A. SS.) RIP.ARIA. — Fluvius ; riviere, fleuve. (A. 1215.) — Ripa, littus maris vel (luvii ; unde dicta la riviere de Genes, la riviera di Genoa ; rivage, lord. (Pass.) — .^ger ad ripam fluvii geu rivuli, in quo cannabis seritiir ; terre sittwe le long d'une riviere oti d'un raisseau, danx la- quelle on seme du chanvre; chenevriere. (.\. 1474.) — Sepimentum, quo ager clauilitur et circumscribilur ; cWrure c/'i/n c^amp, hate. (A. 1197.) RIPAIUENSES. — Qui in ripa per cuneos et auxilia constituli sunt ; trouuts cantonmes sur les bords d'un fleuve pour les defendre. (Cod. Th.) RIPAHIUM. — Praestatio, idem q. Ripati- cum. (A. l.M.l.) RIP.\RIU.S. — Qui ripaticum exigit ; rece- veitr du droit de rivage ; ]'id. Ripaticum. (.s7. Venet.) RIPATICUM. — Ripa, littus fluminis ; rive, hard, rivage. (Tab. Maj. Mon.\ — Tribntum, quod accipitur pro ripis, seu aggeribus conti- nendis vol tuendis, vel pro inercibus, qus na- vibus veliuntur seu in ripis exponuntur ; ri- vnge, droit seigneurial pour Ctntrelicn des di- gua on levies qui bnrdent un coi^rs d'eau, pour lA mnrchanilises qui viennent p(ir can mi qui sonl mises en vente siir le bord de t'rnu. (Pass.) [tlPAroUIlJiM. — Ripa ad quam appelli- tur ; hord, dcbarcadere. (A. 1236.) RIPaTUS. — Prajstationis species', ut IIipa- TICUM. (A. 1 1, ■)().) ItlPAYRAiilUM. — Eadem notione. 1360.) RIPKLAGIU.M. — Eadem notione. 1410.) RIPENSES. — lidem q. Ripaiiirnses. RIPKKIA. — Rivns, fluvius; riviere. 1241.) — Kipa, littus, ora ; rive, riva//e. 13S7.) RIPKRIU.M. — Idem, ul vidolur, p. IIipati- CU.M. ,A. I2'.I0.) RIPILIO. — Piscium reliquiae ; restcs de poissons ; ol. ripi lions. RII'PA. -- Idem q. RipATif.iM. (A. ir.2C. RIPPACATC.IUM. — Kadem notiono. (A. 141,S.) IvIPPAI.E. — Sepimentum, ex quacnnqui- materia cont'ectum ; cldlure, enceinte. (A. 1352.) IIIPTARILM. — Missile jaculuin ; trnit. (Laur.) (A. (A. (A. quo feminae ca- quo super aurem RlPUARIl. — Qui ad Rheni ripas, cis flu- vium consederant ; Ripuaires, Francs elablis sur la rive gauche du flhin. RIQUIZA. — Itivitiae: richesse. {Vet. 6l.) RI6CATTUS. — Redemptio ex Hal. riscal- to ; raehat, recouvrement. (A. 11107. RISCHIUM. — Periculum, ut Riscus. (A. 1288.) RISr'I-AUSUM. — Septum, seu quidquid in limites coutinelur. (.\ 9.17.) RISC'US. — Periculum, alea, discrimrn ; risque. (St. Mass.) — Rima patens in pariete ; fente, lezarde. (S. xii.) — I.atebra, locus se- CTc\.\is tioccyxMvLs; cachette. {.A. SS.) — Ager incultus et pascuus ; idem q. Riesa. (A. 1225.) RISKiUS. — Periculum, ut Riscus. {St. Mass.) RI.SII.E. — F. reliculum, pilloB continent : « Risile, orale confixfral, casu pcrdidit accidente. » (A. SS.) .Mabillonio risile vel ens//'' videtur esse acus oblongior, qualom hodie u.»que gestani, inquit, mulieres Remenses ad caput scalpen- dum et crines discriminandos, orali, id est, capitis legumento, infigi solita. RISlLOQUir.M. — Seimii ridiculus, qui ri- sum movet ; paroles qui prnvoqueni le lirc. (Terl.) RISIiNA. — Pluvia, ni fallor, vehcmenlior, vel ton ens aquae ; pluie violente, dilugc. {Chr. Colmar.) R1SIU.M. — Oryza ; riz. (St. <;en.) RISMA. — Italis, viginti chartae scapi ; rnme de papier. (St. Ast.) RISPA. — Modus agri, vel potius ora ip- sius agri ; certaine quanlitr de terre ou la li.ii''re de celte terre. [Tab. Prior, de Pared.) — Idem q. Oallice pelle a /eu ; ol. rispe (Pass.) RISPALIA. — Idem, ul videtur, quod Risi'A. RISSARE. — Erigere, Italis ritzare ; dres- ser. I A. SS.) RIST.V. — Nude, vel potins risia tela, spe- cies tela;, media inter crassiorem et subtilio- rem ; toite de qunlite nwi/enne. [.St. .Mont, /leg.) RISL'S. — Or>/.a, rixa ; riz, querelle. (S. xm.) RITDAHillM. — Ri|)a, vel tribulum in ripis pxsolutum ; ut RrPATicUM. (.\. 12S4.) RITE. — PcrsKpe, frequenter; tres-souvenl. (Bart, a I.) RITIT.A. — Chirolheca, per aphajre.sim ; gnnt. (A. 1521.) R1TT.\N.V. — Incile. eiix, sulcus aquarius ; riyole. (SI. Mont, /leg.) RrrrisRI. — Iviueslri cingulo donati ; Ics chevaliers. ( .\venl.) KirriHATA. — Receplus, rcccplaculum ; retrailv. (I.ud.) IlITCM. — l.alrorinium ; vol, larcin. (Pap ) RrrU.*>. — Idem quod CoRsiT.rrno, seu pr.i'slalio. (A. 1077.) RIliLUS. — Rivulus; petit ruiss'au ; ol. rteu.W. 93S.) RIl'S. - Rivus; ririire fleuve. {A. SS.) ItlVA. — Ripa, lillu«; riiv, riraye. (I.ob. //. Par.) 1947 ROA I.KXICON ROC 1948 RlVAfilUM. — Ripa, littus ; nuaje. (I.ob. H. Brit.) — Prrestalionis species, ut IUpati- CUM. {Tab. nwn. Dtip. Sanlon.) RIVAL!''.. — Relis genus; filvl de ])eche. (Pet. de Oresc.) — Ripa, liltus, margo ; liord, rivai/c. {Inst. Tol.) RIVALIS. — (,iui instar rivt fluil ; qui cmUe comme tine ririere. [A. SS.) RIVALLKKIUM. — Hipa, ut HiVA. (A. i336.) RIVALLIS. — Idem videtur qui IUbaldus, nebulo. (A. 1271.) _ ,, , . ^, HIVALLO — Uebellis ; rcbelle, rrvollc. (.1. SS.) RIVALLUS. — Rivus, rivulus; ut RiGUS. (A. 1394.) RIVVRE. — Clavi mucronera retiindere; river. {\. 1307.) RlVARl. — Instar rivi fluere ; couler comme une riviere. (A. SS.) HIVARIA. — Fluvius; riviere. (S. viu.) RIVARIUS. — Cuslos ripx ; Vid. Rii-ARII. RIVATICUM. — Ripa, litlus, ora ,• rivnur, bord. {Chartar. S. Sulp. Hit.) - Pra'stationis species, idem q. HiPATiruM. [Ch. Arag.) RIVATICUS. — Praestatio, ut Ripaticum. (Joan. XV. PP.) RIVELLUS. — Vox monetariorum, auri vel argenti massula ; morceau d'orou d' argent ; ol. rica/. (A. 1353.) RIVERA. — Idem q. Rivaria. (A. 1199.) RIVKTUS. — Margo vtslimeiilis assulus ornamenii gratia, ab Hispanico rivele, ora, margo ; bordure, garniture de velement. {Cone. Hi>p) ' „ . RIVIGA. — Rivulus vel ripa. (.1. SS.) HIVINUS. — Rivaiis; de ridssenti, de rivid- rr.{Vel. GL) , ,. RIVOALTUS. — Ostium fluminis ubi liodie aedificata Venetiarum civitas; le Rialto. RIVOLUOLUS. — Rivulus; petit nasaeau. (Ap. Meich.) RIVOLUS. — Eadem nolione. (A. 828.) RIVORA. — Pro nvi, pronuntiatione I.nn- gobardica. (Marculf.) RIVULATIO. — Rivulus, u'. r.ivoiuoLUs. (Ad. OEfel.) RIXIGUS. — Periculum, alea ; risque. {St. RIXOALDUS. — « O quam convenienter Ri- xendis, ut dicilur, appellata est illacapliva I O mulier quse te captivura trahit ; ipsa enim est diabolus, qui dicitur rij.-oaldus, quia semper rixam alit. » (Helinand.) R IXOSITA S. — Rixa; 5ttere/Ze, dispute. (J. de J.) RIXUS. — Castanea suo calice contenta; chdtaigne dans sa coque. {Ch. Ital.) RIZIUS. — Echinus seu calix castaneae ; capsule de chataigne. {A. SS.) ROAGIUM. — Tributum domino soliitum pro damno quod in viis publicis farinnt cur- rus ; droit pour Ventretien dcs chcmins : ol. roage. {A. \2l~.) — liofigium blndi, jus qnod pro mensura ad radium a-quita cxigiUir ; droit que Von pornnit sur le ble mesure ii la mesure raflee. (A. 12!22.) ROARIA. — Plalea, vicus : rue. {Si. Verc.) ROATA. — Angiportum ; ruellc. {St. Mont. Reg.) ROATirUM. - Idem q. Rotatici'M. l^OBA. — Veslis, tunica, quBevis supellei, prffida ; habit, robe, soutnne. linr/e de corps et autre, mrdidier, butin, prvie, depouille, tt^f ro- gue ; ol. robe. (Pass.) ROHALTA. — Receptaculuni, ut videtur, seu locus in quo roha sive supi'lirx recondi- tur; relraite, cachetic. [Chr. L'stens.) ROB.\RE- — Furari, praedari ; derobcr, vo- ler ; ol. rober. (Pass.) ROBARIA. — Eurtum, sublatio ; yo^ lar- C('» ; ol. roAerie. (A. 1483.)— Thesaurus, fis- cus ; tresor, came, fisc. (A. 1340.) ROR.VRIUS. — Qui rubas seu vesles facit ; couturier, tailleur. (A. 1318.) ROBATOR. — I.atro, fur; voleur ; ol. ro- beur. (Pass.) ROBELLA. — Ervum, leguminis genus ; crs. (Joan. Dem.) HORERIA. — Spoliatio, ut Robahia. ROHINA. — Canalis per qucm dcrivatur aqua fluvii in loca, in quibus necessaria est, Occita- nis ; robine, canal de derivniinu. (Pass.) ROBINARIUS. — Qui curam habet rnbina- rum ; celni qui est charge de I'rntretien des ca- naur on robines. (A. 1366.) ROBINUS. — Carhunculus ; rubis. ROBOR. — (Gen. mascul.) Pro robur. quer- cus durissima. {Leg. Roth.) Metaphorice, fir- mitas, robur. (S. vii.) . . ROBORA. — yElas legitima, majoritas ; majorite, age ok I'on devient libre de ses ac- tions. {Ch. Portug.) ROBURABILIS. — Validus, forlis; fort, vi- qonrcux. (And. Suen.) ROBORAMEN, — Munimen, robur, aucto- ritas; lorce. poids, aulorite. (A. 1229.J ROBOltANTER. — Modo qui roboret el con- firmet ; de nianiere a donner de la (orce, de I'aulorite. (A. 89ti.) ROBORATIO. — Confirmalio ; approbation, confirmation. (\. i'iOl.) RUBOliETUM. — Quercetum ; bats de chenet, chesnaie. (Ugh.) ROBOREUS. — Cui robur inest, robuslus, fori, vlqoureux. (Erchemp.) RoB'rK ARBORIS. — Truncus ; trojic dar- bre. (Pius II PP.) .... ROBUROA. — Certa distributioin ecclesia Rotomagensi quaj forte a fundalore nomen ha- het. (AVer. ecc/. /^o^om.) ROBUS. — Gossypium ; colon. {Ch. tare.) ROBUTAS. — Robur, fortitude ; force, vi- quevr. {A. SS.) ' I'.OBUSTE. — Nervose ; forlemenl, knergx- guement. (Pass.) . ROBUSTIRE — Robur acquirere ; deventr fort, ncquerir de la vigueur. (S. xm.) RObUSTlTAS. — Robur, flrmilas, vis, vi- res, virtus, facullas ; force, vigueur, courage, pournir, avoir. (Pass ) HOQA. _ Petra, rupes, arx in rupe exs- tructa; roche, rocher, chateau-fort bati M«r 1949 ROD MEDLB ET INFUMB LATl NIT AXIS un roc. (A. 840.) — Mansio, eel la ia rupe ex- cisa ; hnhitalion, chambre creusee dans un ro- chet . (A 118!).) 110C.m:IUM. — Mansio, ut RocA. (.\. 1255.) KOOA.SSIUM. — Rupes ; >oc, rocker. (A. i486.) ROCATUS. — Coloris rocae seu rupis, ul vi- detur, idem forte qui marmoreus (A. 1300.) ROCGUS. — Noinen scaci, quem alii luirim vocant ; lour, piece du jeu des echea ; ol. ror. ROCEA. — Piscis genus ; espice de petit pois' jon, ro.'iic. ROCHA. — Rupes, et castellum, ut Rjca- ( Vet. GL } RUCIIA.SSIUM. — Rupes ; roche, rocher. (Pass.) KUi.HERI.\. — Castellum in rupe, ut Roca. et RocHA. (A. 1410.) KOCHMRIUM. — Ager inculluset lapido^us; lieu en friche et pierreux. (S. xii.) ROCHRT.\. — Tuhulus missilis et Ignitus ; fusie de guerre ; ol. rorhetlc. (S. xiv.) ROCHETT.V. — Parvum castellum seu prae- sidium in rupe positum ; petit chateau-jort. {Ann. den.) ROCHKTUM. — Supparum liiieum ; sarrau, capote, hahillement de toilc a I'usaye des deux se- xes ; ol. rocket. HOCIIKTUS.— Ct RoCHETA. RocmriANI. — Qui rocham seu castellum gardiens et de/enseurs aoo 1950 roche, rocher. {A. habitant et defeudunt d'un chateau-fort. ROCHUS. — Rupes SS.) ROCINUS. — Equus minor; Vid. Roncinus. ROCKA. — Arx in rupe posita, ul Roca. ROC'IW. — Instrumentum musicum, idem q. ROTTA. (Sanut.) ROCUS. — Supparum lineura, ut Rocue- TUM. RODA. — Anglis, quarta pars acrre ; cer- laine meture de terre, le quart de I'acre. — Trails arcuata ad proram, rode iiaulis maris Medilerranei. (67. 3/a.s.) — Rola ; roue. (C'/j. Occit.) — Mensura lignaria, eadem, ul videlur, ac CARHAnA. [Necr. Cas.) — I'iscis genus, idem q. Rocea. lUX'A riclJM. — Idem q. Rotaticim. llorKniils. — (Adject.) — Rotalis, qui lia- het rotas; a roues, rpii a des roues. RODESINUS. — Denliculata molelrinu) ro- tula ad versandas molas accommodata ; rouel, pignnn. (A. 1 435.) RDblAltlUM. — Idem q. RoniuM. (A. llSjr,.) IIOUIXUS. — Rosei coloris ; couleur rose, rose. RODIUM. — Terra araMlis sen aratro proscissa ; terre labour uhte ou labourie. {.\. 111)6.) RnlK»\ll',.NSI.S. — .Monela arcliii'piiscopK- nim lioldinagensium ; monnaie des archrn-i/ces de Itouen. RODURIUS. — Rodulus, arlnuscula cuju» foliis ad colorem nigrum uluntur tinctores ; ol. rorfoit/. (A. 1250.) RuUL LLUS. — PruRoNDKLLUS, vestis species in orljim desinens. (//. Dalp.) IIUDL'.NDELLUS. — I'allii genus in orbem desinens; espice de manteau ainsi nomtni i cause de sa rondeur ; ol. roilondon. (Bened. XII PP.) Rt.KLLA. — Rotula ; roue//t'. (A. 1419.) RDF.RlV. — Rivus, vel rivulus, canalis ; ruiu au wrtropolitain I'npprnhaiion du rhot.r qn'ils ont fail d'un vi'ri/w. (.Mrnin.) ROCJATORIU.M. —Preces petilio. rojratio; prii''res, ilemandr, solliciliilum. iC/i. /I'lir.l RlKiATUM. — Liliellus quo qui* ad nlicu- jus pelitionem in jus vocatur ; assignation, 1951 ROI LEXICX)N ROM 195-2 acte par lequel on est cili en justice. (A. 1367.) Corvalum, servitium manuale, quofi quasi precario, vel potiu8 praevia submo- iiitione exigitur ; corvee, service manuel 'h'l par le vassal au seigniur, soil a des epoqurs fixes, soil quand Hen est reqitis. (A. 1218.) HOGATUS. — Exaclio sub numine rogatio- nis ; taxe, imjidl deguise sovs le nom de dmi grtituit. (A. U93.) - Rogatus saepissinie le- gitur in veleribus inslru mentis, dicitiirquo de notario, qui ilia inslrumenta scribere rogatus jussusve est, ncc non de teslibus, qui rogati subscribunt ; 7not jormnnt une formule commune dans les anciens actes, oit le notaire declare avoir el6 prie de dresser le titre ; les lemoins font la mCme diclaralion. ROGIA. — Kuliia; garance. ROGIDIA. — Idem q. Roga seu Rogatio, exactio sub nomine precationis. (A. 1377.) ROCtIFICUM MUNUS. — F. munus quod quasi rogando exigebalur ; Vid. Roga, etc. R()(tII-LA. — Mappula, manlile, manuter- gium ; essiiie-main. (Lob. //. Par.) HOGITATUS. — Idem qui Rogatus, ad cal- cem chartarum, ubi qui eas scripsit frequenter dicilur rogatus scripisse, ut testes 7-ogati subs- cripsisse leguntur. ROGITUS. — Instrumenlum notarii publici, Italis rogato et royito, sic dictum quod nota- rii illud scribere rogarentur Sa'pius autem rogitus dicitur pro rogatus, sive de notario qui charlam rogatus scripsit, sive de tesli- bus, qui etiam rogati subscribunt ; Vid. Roga- tus. ROGNONES. — Renes : rognons. (St. Ast.) ROGNOSUS. — Incisus ; taille. ROGO. — Secale ; seigle. [Reg. Prum.) ROGUS. — Focus, ignis; /en. (A. 1204.^ Quaelibet lignorum congeries ; pile de hois. (Th. Bl.) — Donalivum, epulum ; cadeau, re- pas, banquet. (Ann. Ben.) — Preces, depreca- tio ; prieres. supplication. (.Joan. Diac.) Ro- gus Dei, Kyrie eleison ; le kyrie. (Reg. Mag.) ROHANLUM. — Cryslallum ; cristal de ro- che; ol. rochal, rohal. (Cons. Norm.) ROHIARE. — Rohiare cannabim, macerare ; rouir le rhanvre. ROIATUS. — Lineis distinctus ; raye, qui a des raies ou des bandes de diverses couteurs ; o). roie. (A. 1419.) ROIGXARE. — Praecidere ; rogner. (A. 1356.) ROIGNATLRA. — Circumcisura ; rognure. (A. 1457.) ROIGNIA. — Radix, truncus ; racinc, tronc (farbre. (A. 1369.) ROIHONES. — Renes ; rognons. {St. .Mass.) ROILLA. — Truncus arboris ; tronc d'ar- bre; ol. roillees. (A. 1471.) ROISAGILIM. — Pra?stationis species, f. quae pensitabatur pro facuitate subigendi cannabim in roissia ; sorle de redevnnce, peut-etre le droit a payer pour le rouissage du chanvre dans la roisse ; Vid. Roissia. (A. 1259.) ROISNATUS. — MuUlalus, mutilus ; mu- tiU, rogni. (A. 1200.) ROISULA. — Placenta; genus; yau/rf, ol. roissole. (A. 1209.) ROISSIA. — Locus ubi aqua diluitur, mace- ratur el subigitur canabis : lieu nu I'on fait rouir le chancre et le tin ; ol. roisse. (A. 1374.) ROJA. — Rubia ; garance; ol. rouge. (A. 1466.) — Via, iter, Hal. ruga; clirmin, route. [Mtjii. reel. Aquil.) ROKETUM. — Vestis genus, ut Roccus. ROKUS. — Secunda dignitas, post solda- num, apud Turcos ; premier dignitaire chcz les Turcs apr&s le sultan. (.M Par.) HOLLA. — Versatile tympanum ; sovte d'ar- mnire ronde da7is les coui'ents de fetnuies. (A. 1486.) RltLLlFER. — Lator rotuli defunclorum, ut RoTULAHius. (Rot. Corb.) ROLLONES. — Gradus lignei ; ichelons ; ol. roulons. ROLLUS.— Idem q. RoTUU's, ROMCEUS. — Grcecus, ex quo Constanlinus Magnus Romanum imperium translulit Cons- tantinopolim ; Grec du Bas-Empire. ROMAGIUM. — Ad S. Peirum Roma; pia peregrinatio ; pilerinage a S, Pierre de Rome ; ol. rotu'tage. (\. 1450.) ROMANA. — Trutinae species ; romaine, sorle de balance. (A. 1408.) ROMANALITER. — Vulgari idiomate ; en idiome vulgaire ; ol. en rouman. {.\. 1310.) RO.MAN.\TUS. — Nummus aureus Romani Diogenis imp. Constanlinopolitani imagine si- gnatus ; romanat, monnaie d'or de I' Empire grec. ROMANCIUM. — Gallica lingua vulgaris ; la langue /ranfaise ; ol. romance, roman. ROMANE. — A'ulgari Francorum idiomate ; en franfois ; ol. en roman. ROMANI.\. — Romanum imperium ; t'em- pire romain. (Possid.) — imperium Byzanti- num ; I'empire grec, I'empire d'<)rient ; ol. Romanic, Roumanie. (Pass.) — Asia; pars quae Greecis Byzantinis parebat, alterius partis respectu, quam invaserant Turci; la partie de I'Asie qui etait soumise aux Grecs de Dyzance. (S. XIII.) Mulier e Romae terrilorio ; (emme des environs de Home, Romaniole. (S. xiv.) — Ro- mani.v, ex Galilee partes qu;i' Romanis pare- bant, lespectu Brilanniae Armoricae ;le paysro- main, la partie de la Gaule qui ctait soumise aur Romaius. [Vit. S. Sams, episc. Dolens.) ROMANICE. — Idem q. Romane. (Bern. Mon.) ROMANINUS. — Monetae species; sorte de monnaie ; Vid. Roma.natus. ROMAXISCUS. — Romanisci denarii, mone- ta argenlea forte sic dicta, quod Romani Dio- genis imp. imagine signata esset ; Vid. Roma- Natus. ROMANITAS. — Lingua Romana seu Fran- cica : lanque fta)ifaise ; ol. romance. ROMANITICUS. — Nummus aureus, idem q. Romanatus. ROMAIMIZARE. — Tormentare, cruciare, affligere, trucidare, a sEevilia Romanorum in martyres, vel gents's devictas ; tourmen- ier, martyriser, faire mourir. (Ugut.) — Fa- 1953 BOM MBDI^ KT INFIMiE LAT1NITATI8. RON bulas seu hislorias lingua vulgari scrihere vel narrare ; ecrire on raconter ties fabliaux ou des hisloires en langue romanc ; ol. romer. ROMANSALIS. — linmansalis lingua, vul- garis Francica, ut Romanitas. (X. 1331.) HUMANSIU-S. — Vulgaris ; oul'/uire. (A. 1476.) UO.VIANUS. — Liber romane scriptus ; li- ure en roman, en langue oulr/aire. (S. xili.) — Cbi'istianus, calholicus ; chretien de I'Eglise d' Occident, cathol^qiie. — (I^ass.) — Romani, veteres provinciarum incola;, qui Ruinanis iilim paruerant, hie appellali respeclu liarba- rorura, qui eas invaser.int ; /{omains, habitants des pays envahis par les populations germani- ques. (Pass.) — Lingua Komana : 1° Latina ; la lan(jue latine. (S. Aug.) ; 2° lingua vulgaris a Lalina orta ; la langue romane. (l-'ass.) KOMARIUS. — K. pro Romanas. (A. 1114.) KOM\RU.M. — Rosmarinum ; romarin. (A. 1305.) ROMKIUS. — Idem q. RoMEUs. (A. 1292.) RO.MliXGUERIA. — Uumus, vepres ; buis- son, dpines, ronces ; "1. romees, roumb. {.V. 1332.) RO.VIEXSIS. — Romanus; de Rome, romain. a Papa Jiomerisis, » Sumnius I'onlifex. {0/fic. Mo:.) — Missa quotidiana Romensis, id est, ex ordine Romano seu (Iregoriano, ul explicat Mabillonius. [lAturg. Gall.) RO.MI"]Pli.\'I. — -N'ummus Romaj pendendus ab .Vnglis : le denier de S. Pierre, taxe que les Anglais paynient an l^ape. R().MI';REI. — Pro Rumani, seu Grxci liy- santint ; lid. Ro.meus. RUMERIA. — Peregrinatio ; pblerinage. (Pass.) RdMERIU.S. — Peregrinus, qui ad quam- dam ecclesiam pise peregrinalionia gratia per- git ; pelerin ; ol. romier, rumeu. (Ch. Hisp.) RU.MKSCOT. — Idem q. Humepeni. RU.MESl.N'A. — Monetae Roinaiite species ; sorte de ntonnaie romaine ; ol. roi7iesin. ROMEUS. — Qui ad S. Petruin pia' peregri- naliuiiis gralia pergit ; piderin, particuliere- ment celui qui va en peli-rinaqe ii ^S. Pierre de Rome ou qui en rericnl ; ol. rumieu, romier. fPass.) Romwus camlnus, iter quo romxi petunt Homam ; chemin des prlerins, celui que prennent ceux qui vont en pelerinage a Rome. (A. 1272.) RoMlCOL.V. — Qui Romx habitat ; habitant de Itouie, Romain. (.\. 140.').) HiiMIPETa. — (Jui Romam petit, vadit ; niaximi! porru ita apfjeilatus qui ivoinain piie pnregi inationis ergo ad SS. .Vposlolos |)crgit ; celui qui ra a Rome, surloul dam un but n-ti- gioux, pelerin ; ol. romipite. H(),MIPi;i'A(!IUM. — Peregrinalio qua-vis (idolium ; pelerinage ; ol. romirage. (A. 137(1.) Ro.Mll'KlUS. — Idem qui ItoMii'KTA, nisi ila leg.iKJiim sit. (.-(. ,SS.) ROMlMs.NI. — t'ensus qui ab episcopis me- Iropolitano pensilalur, deindu laliori signi- flcatione quilibel census ccclcsiaslicus : re- devance que les dvt'ques payent au metropoli- 1954 abb. tain, ct toute espece de redevances. (Ben. Petron.) ROMPERIUM. — Terra de novo proscissa ; terre niise de nuuveau en valeur ; ol. romvies (A. 1530.J ^ ■ RO.MPHUS. — Telum missile ; espice de trait. (Ott. iMoren.) R0.\C\L1A. — Locus et planities porrec- lior circa Padum, non procul ab urbe Pla- cenlia, ubi imperatores Occidentis curiam suam generaleni cogcri; solebant. cum in lla- liam proliciscebalur ; la plaine de Roncaglia. RUN<"ARK. — Sarrire ; sarcler. (A. U13 ) RO.NCARIA. — Idem q. Ru.ncalia. RO.N'CATORIUM. — In monasleriis, locus 1312.) (.Mart. ubi roncant seu dormiunt ; dortoir. (a. RONCEA. — Rubus, senlis ; ronce. Anecd.) RONCEXUS. - Equi genus ; Vid. Ronci- NUS. ROXCIIARE. — Exstirpare ; arracher. (St. Cad.) ROXCHONUS. — Genus hastce falcaRe et similis falcastro, aptajquc ad arripiendum et detinendum ; sorte d'arme de hast, espece de fauchard ; ol. roncie. (.\p. Mur.) RONCIll S. — Rubus, senlis vel rubetum, senticetum, locus ronchis consitus ; buisson, ronce ou lieu rempli de ronces. (.V. 1113.) RO.NCIA. — Eadem nolione. (.1. SS.) RUNCILEUS. — Idem q. Rcncucnos. {St. Ast.) RONCIXARI. — Palrocinari, unde legend videtur ratiocinari. (.-Inn. Ben.) ROXCIXUS. — Pmo RuNCiNus. RONCORA. — Loogobardis, idem q. Ro.n- cuus. ROiM).\. — Vigiliarum luslratio ; ronde mi- Idaire. (Hofm. Lex.) RONDELA. — Circulus, annulus ; rondell*. (A. 13b(j.) RONUELLUM. — Signum rotundum ; ronde. (.V. 1309.) — Circulus, orbiculus ; rond, cer- ate. (A. Iil7.) — Hrevior ligni Iruncus ; billot de buis. (\. [■i03.) — < )rnainen(uin capitis, a forma rotunda sic dictum ; umemeut de tele, bandeau. (A. 1361.) ROXIiliLl.l S. — ("apa sine caputio. vcslis species in orbem dcsiiiens ; cappe suns capuce, sorte de retement de dessus se terminani en rond. (Joan. Andr.) — Fulincntum candelabri, co- lumella sustinendo candelabro ; guendon. (A. 1 119.) — .Musicia (iailicis rondeau, inlercalaris rniililena. (Joan. Demur.) — Modus agri seu vinrvB ; reriaine mesure agraire. (A. 1312.) — (ilolius ; boiile. globe. (\. 1306.) RoNDitLA. — Piscis genus ; aronde, pots- sun de tner. S. xill.) RtlM'I.AUE. — Slerlere ; ronfler. (.1. .\'S.) R!- vere ; router, enroulcr. [St. Mant.) 1959 ROZ LBXIC»N RUB 1960 - Orbiculus ; assietle. F. tornator ; tourneur. ROTUNDARIUM (T"e<. Gl.) KOTUNDATOR. (Bal. Misc.) ROTUXDE. — Graviler, lene, tequaliler, distincle ; rondement, graveinent, posement, distincteinent. (Mart. Anecd. ROTUNDELLUS. — Veslis species ia orbem desinens, cyclas ; idem q. Rondkllus. ROTUXDIXUS. — F. ornatus tigura rotun- da seu circular!. (Mur.) ROTUNDITAS. — Collis pars superior, ver- tex ; cime, sommel d'line montagne. (A. 1219.) KOTU.NDULA. — Pastillus formula rotun- da ,■ pastille. ( Vet. Gl.) ROTURA. — Via in silvis ; roiUe, chemin. (A. 1^22.) ROTURAGIUM. — Ager obnoxiae conditio- nis ; terro roturiire, heritage ienu a cens, rente ou service vilain. (S. xiii.) ROUAGIUM. — Idem q. Rotaticum. (S. XII.) ROUCHINUS. — Veslis superior, ut Roccus. ROUCiXUS. — Equus minor, ul Runcinus. ROUrrETUS. — Piscis species ; rour/et. HOURETUM. — Quercetum ; lieu rempli de chenes, chesnuie. ROUSSETUM. — Pannus viiior rufei colo- ris, idem quod infra Russetum. ROUSSINUS. — Equus minor, ut Ru.mcinus. ROUTA. — Turma ; ul Rota. ROUTARE. — Silvam viis distinguere ; router une (oret, y uuvrir des cheviins. (.S. xiv.) ROVA. — Praestatio sub aomine precatio- nis, ut RjGA, RuGATio, etc. (A. 1209.) — Ro- bur, arbor ; chene rouvre. (A. 1328.) ROVER. — Robur, arbor ; rouvre, espece de chene. (S. vii.) ROVERIA. — Orbita, rotae vestigium ; or- nieride roue. {St. Arel.) ROVERINA. — Roborelum ; lieu planli de rouvre.^; oi. rouvraie. {A. 1096.) ROVERETUM. — Eadem nolione. (A. 950.) ROVIS. — Robur, ul Rova. (A. 1219.) ROVORIA. — Idem q. Roveriiva. (Tab. eccl. Grat.) ROVUM. — Mensura annonaria ; certaine mesvre pour les graiiis. [Reg. Cam. Comp. Par.) ROXUM. — Jurgium, rixa, et jus de iis co- gnoscendi ; queretle, dispute, et droit de connai- tre de cette classe de deliis. (Ch. Lusit.) ROY.A. — Pars agri amplioris in duas vel tres roijas seu portiones divisi, habita terrae magis minusve feracis ratione, ul eo anno, quo una pars serilur, altera requiescat ; partie d'un champ divisi en deux ou trois, dontune se repose pendant que les autres prodmsent ; ol. roy. RUYUS. — Slrlga ; raie, ligne. ROZ A. — Rubia ; garance. (A. 1281.) ROZEUGA. — Vox contemptus aut irrisio- nis ; tenne de mcpris ou de moquerie. [Cap. S. Vict. AJass.) ROZIUM. — Grex ; troupeau. {St. Val. Sem.) RUA. — Platea ; rue. (A. 870.) RUAGIUM. — Idem q. Rotaticum. (A. 1:!60.) RUALE. — Via, platea, ut ISua. RU.\TA. — Platea, ul Rua. 1398.) RUBALDI. — Idem q. Ribaldi. I'UBAXUS. — Villa, taenia ; ruban. (A. 1367.) RUBHUS. — Mensurae species; sorte de me- sure pour les grains. (Ch. Ital.) RUBEATA. — Locus rubis consitus, rube- tum , lieu rempli de ronces. {Chr. Laur.) RUBEDO. —Pro rubor. (Vet. Cod.) RUi^EOLA. — Placentae genus, ut Roisola. ItUBER. — Cardinaiis ; cardinal. (Ap. Mur.) RUBERUS. — Ul RuBEATA. {Chr. Laur.) RUBETUS. — Gemmae spiecies ; rubis. RUBEUS. — Mensurte frumentariae species , idem q. Rubus. (.1. .S'5.) — Rubeus /eramu$ seu rithen /era, Gall, bete fauve. (Le.r, Alem.) RUBIGELLA. — Uimin. a Rubhica, arlicu- lus, capitulum. {St. Syn. Care. a. 1270.) RUBICULUS. — Species piscis fluviatilis ; espece de poisson de riviere, truile. (Ang. Rurapl.) RUBIGUNDITAS. — Rubor; rou^reur. (Mart. Ampl. Coll.) RUBIES. — Idem q. Rcbinus. (Rym.) RUBiFACERE. — Rubefacere ; rougir, ren- dre rouge. {Vet. Cod.) MUBIGIXARE. — Rubiginem contrahere ; se rouiller, se couvrir de rouille. (Mart. Ampl. Coll.) RUBIX.\. — Canalis species, ut Robina. RUBIXARE. — Rubefacere; rougir. {Vet. Gl.) RUBINELLUS. — Dimin. a Rubinus, car- bunculus. [Inv. Vet.) liUBlXOLEXTUS. — Rubicundus ; rouge, rubicnnd. {A. SS.) RUBINUS. — Garbunculus; rubis. (Pass.) RUBISGA. — Avis species, eadem, ut vi.le- tur. quae rubecula Gesnero. {A. SS.). RUBISUS. — Idem q. Rubinus. (A. 1335.) RFBIUM. — Idem quod Rubinus. (A. 1351.) — Mensur;r frumentariae in Italia species, Hal. rubbio ; sorte de mesure pour les grains. (A. 13i2.) RUBIUS. — Idem q. Rubinus. (A. 1316.) — Ruber ; rouge. { Vet. Jnstr.) RUBLUM. — Mensura; frumentaria; species apud Italos, ut Rubiim et Rubus. RUBOROSUM. — Rubor, verecundia ; rongeur, pudeur, modestie. (Marl. Ampl. Coll.) RUBRA MANUS. — Flagrans delictum, ma- nifeslum ; (Jagrant delit ; ]'tde Manus. RUBRAXS. — Rubens, ruber; rouge. RUBRICA. — Libri titulus, iuscriplio capi- tuli, legis caput ; titre d'un livre intitule d'un chapitre, d'un compte, etc., ol. ruhrique, ruhriche. (Pass.) — Regula ; regie. (A. SS,) — Commentarium, memorialis liber, 1961 RUB MRDIiE KT INFIM^ LATINITATIS. HUM 1962 seu scheda, in qua quid nolatu dignum refer- lur ; memorial, curnet. (A. 1340. J — Rubrics, verbera sanguinea. [A. SS.) RUBRICAXS. — Rubens, rubicundus ; rouye. (.1. ^SS.) liUBUIGARh. — Rubenlem eflicere ; rougii; rendre rouge. (S. xiv ) ilUBRU.M. — Monsura Irumentaria apud Italos, ut Ruiius. KUBUS. — Pr)ndus, seu jus ponderi? ; poids ou droit de reglcr les pouls. (St. Saluc.) — Mensurie fruiiientari;e in Italia species; mesure pour les grains. {A. Ss.) — F. locus rubis consitus, dumosus ; lieu pUin de ronces. (A. 1337.) — Kava, piscis ; raie, espece de poisson. RL'CA. — "Plalea, via ; rue. (A. 754.) RU(:CHA. — Colus ; quenouille. (Tract.de re mil.) UUCHARIUM. — Vestiarium, Maoris fratrl- bus in Hiorolcxico, et ex iis apud Ilofman- nuni ex Gra'co recentiori io'y/'y, pannus qui- vis vel quivis vestis. UUIJHIA. — Cortex querneus. seu corticis quernei pulvis ad inlicicndum coria ; ecorce de chf'iii' ou tan, Occttan. rusquo. [Ch. (Jccit.\ llUGIINUS. — Equus minor, ul Kuncinus. KUCTA. — Idem q. (iall. wsnphage. Hsid.) lUJCTA.MEX. — Idem quod RucTUs. (Prud.) RrGT-VliK. — liucttis emittere, proprie ; ira- pr.iprie vero, dicere, narrare, proferre ; faire rff.s rots, dcs rapports, et, raconler, dire, pro- duire, emettre. (Tert.) HL'CTURIUM. — « Observavit ipsam rap- lam in extasi, et caute supra cavillam pedis allif,'avit cauterium catapiasmatis, rurtorium dictum. » (.1. .S'.V.) ; vel polius rupturium, a rumpendo, quia cuteiu rumpit, inquiuiil edi- tores doclissimi. lUJCTUAKI. — Idem quod Hutarji. UUCTURA. — Clades ; diroute. (Ch. Hal.) HUCTUS. — Arbitrium, nutus ; liberti, fan- taisie. (S. C'ypr.) RLK^.US. — Vestis suprema; V'id. Roccus. RIJDA. — Plalea ; rue. (Ch. Morlac.) — Quarta pars acrai, pro Roda. (\. 1153.) RUDKSGOLL'M. — Rete piscatorium funicu- lis contexlum ; filet depeche. [Vet. (U.) RUUIA. — Frutex rosas produccns ; sorte de rosier. (Vet. Gl.) lUIDlCITAS. — Rusticilas, inurbanitas ; grns-iifreti', impulitessr. (Mur.) IICDI.MKN. — Pro Rui.i.memlm. (bid.) HUUIRF. — F.riiilire, docere ; iu.^truire, en- seigncr. ( Ves. Gl.) RUUIS. — Novus, recens ; nouveau. (A. SS.) RIJFM.A. — Parva rua, seu via, vel plalea ; petite rue, ruelle. (A. 1206.) — Rolula ; p'tite roue. ((iuid. de Vicev.) RUENU. — Rivulus canalisve ; petit ruis- leau, canal ou rigole. RUKRK. — Projicere ; lancer, pro/eter. (Tu- del.) — Kverlere ; renverser. ;.\im.) RUFTA. — Parva rua ; petite rue, ruelle. (A. 1287.) Lexicon hed. et i!. MJ RUMl'iKKARH. — Rumores gi;rere ; porter des noureltes. (J. de J.) ItUMIGERULUS. — Gerens rumores ; ul RUMIFER. fJ. de J.) WVMOK. — Pro rheuma, fluxio, ut videtur viris doctis, in A'ila B. Godehardi epUc. I-'orte legenduin est /lumorem, ul suspicalur Malnllo- nius. — Turba, lumultus, jurgiuin ; fjruit, lu- multe, trouble. (Chr. Farm.) — Clamor ad per- sequendum criniinis reos; cri d'alarme, sitjnal pour sc mcttrc ii la ponrsuile des auteurs d'lin crime. {St. Fl.) RUMOHIZAKE. — Rumorem seu tumultum excilare ; jaire du tapage, causer du desordrc. (Mur.) HUMPEHE. — Terram, agrum proscindere, arare ; labourer la terre. (A. 119G.) I.. RUNA. — Pugna ; combat. (Pap.) — Runae, lilteree, seu characteres antiqui (iothici ; ca- racteres rutiiqufs, runes. (Pass.) KUNCA. — Ferreum instrumentum, seu sar- culum, quo sentes et herbae runcantur aut evellunlur ; instrument pour I'nrrachement des kerbes et des ronces. (Macr. Hierolex.) RUNGALIS. — Ager incullus, runcandus a noxiis et inulilibus herbis et senlibus ; terre lion cultivre, remplie de ronces. RUN(:.\RI'>. — A terra herbas diu innalas vel arbores evellere ; nettoyer line terre des herbes qui la couvrent, ou en arracher les ar- bres. (Pap.) — Sonitum de naribus emittere, rhonchos edere ; ronjler. ( Vet. Gl.) RUNC'ARIUS. — Idem quod Runcalis. (A. 837.) — Runcarii, haerelici, Valdensium et Pa- terinoruin asseclae. RUNCIII. — Senles; ronces. (A. 1235.) RUNCLE. — Kadem notione. (A. SS.) RUNCIARE. — Pro IUincinaub. RUXCILUS. — In Domesilei pro runcinus seu equus, vel pro runcalis. RUNCINA. — Instrumentum hodie varloppe seu 7-(ihol dictum. (Irm.) — Falx messoria ; faux de moissonneur. {A. SS.) — Equa;y'«- ment ; Vid. Runcinus. RUNGINELLUS. — Diabolus ; le d&mon {A. S.S.) RUNCINUS. — Equus minor, gregarius ; cheval commun, cheval de service ; ol. roussin, roncin. RUXCO. — Falcis militaris species ; espece de faux, fauchard. {Inst. Ital.) RUNCIORA. — Ager dumosus, ut Runcalis. {Ch. Long.) RUNGULEU-M. — Falcis genus ; Vid. RuN- co. RUNCUS. — Sentis, rubus ; vel potius sen- licelum, rubetum, locus rubis plenus ; ronce ou lieu plein de ronces. (A. 1284.) RUNDULA. — Piscis species, rumplero. HUNSATi S. — Inulilibus berbis et senti- bus obsitas ; couvert de ronces. (A. 1120.) RUPARE. — Idem q. Robare, praedari, spo- liare. (Mur.) RUPASTES. — Fiagellum ; fldau. (Ugut.) RUfES. — Idem quod .Mota, de qua voce supra egimus, castrum, castellum, domus prae- cipua domini fcudaiis. (lab. S. IS'icol. Andeq.) RUl'INA. — Loca montana ; lieur mort- tueux. (A. 1(129.) RUPiTAXl. — Donatislfe, qui Romie mora- bantur, sic dicti quod in rupibus el in montibus conventus suos agerenl ; unde et Monlenses ap- pellati, apud S. Auguslinum. RUI'IX. — Lapideus ; de pierre. (Salv.) RCPTA. — Terra culta, ut Rupticium. (A. 1009.) — Ruptariorum cohors, bandederiu- tiers. (W. Brit.) — Via in silvis ; chemin, route ouvcrte dans les bois. (A. 1334.) — Platea. vi- cus ; rue. (A. 1351.) — Glades ; deroute. RUPTARE. —Pro RuCTAnE. (iVIur.) RUPTARIUS. — Colonus qui agrum rum- ])il, seu colli; laboweur, cullivaleur, colon. (A. 1210.) — Vrisdo; pillard. f.s. xi.) RUfTICIUM. — Terra de novo proscissa, novale ; terre novale, terre nouvellement cul- tivee ; ol. ruplice. {A. 1183.) RUI'TIO. — Dlruplio ; action de delruire, rupture. (Dig.) RUPTURA. — Ager recens proscissus, ut Rui'TiciUM. (A. 819.) — Gensus qui ex rupturis his percipitur ; iinp6l qui porte sur les terres nouvellement mises en culture. (A. 1072.) — Te- netura?, species, Gail, roture, vox qua- feudo opponitur ; terre, heritage tcnu en villenage ; \'id. ViLLENAGiuM. (S. ,xiv.) — Diruplio ; action de briser, de delruire. (A. l5!20.) — Argentariae dissoluUo, inopife facta creditoribus denuntia- tio ; banqueroute. {St. Gen.) — Hernia; hernie. (Inn. Ill PP.) — Actio perrumpendi aciem ; action de rompre une armee, de la meltre en deroute. (Tract, de art. mil.) — Via in silvis ; chemin dans les bois. (A. 1301.) — Golonus qui agrum seu terram rumpit, colit ; cullivaleur, bonnier. (A. 1180.) RUPTUS. — Creditorum fraudalor, aut de- coctor, qui dissolvit argentariam et foro crt- dii ; banqueroutirr. (A. 1334.) — Herniosus et ramicosus; hernieux. (A. 1025.) ItURALITAS. — Rusticilas, inscilia ; gros- sierete, ignorance. (A. 13(53.) RURALITER. — Rure, in campis ; a la cam- pagne, aux champs. {Script, rer. Fr.) RURENSIS. — Gampestris, rusticanus ; campagnard, de campagne. {A. SS.) — Qui ruri habitat, rusticus ; paysan, qui habile la campagne. (S. xiii.) RURICALIS. — Rusticanus, campeslris, ut RuRENSis. (A. 1331.) RURICOLA. — Preediolum ; petit bien de campagne. {A. SS.) RURICOLANS. — Ruricola ; paysan, villa- geois. (Guab. Mon.) RURICULUM. — Parvum prsedium ; petite mHairie. (Mon. Angl.) RURICUS.— Ruricola, utRuRicoLANS.f/1.5''S'.) RURINA. — Dea paganorum, cui rura com- milti somniabant ; deesse des campagnes. (S. Aug.) XA 1065 SAB MEDI^ ET INFIM* LATINITATIS RUKITIA, — Idem, ut videtur, quod Hi:8, ager seu lerrilorium. {Chavtul. S. Vatnl.) KUIIIZ. — Species siliginis apud Saxo- nc8. RUS. — Pagus, regio, territorium ; pays, canton, guarlier. (Gr. Tur. KUSAIIE. — Itcmovere , eloigner, retire}- ; ol. ruiser. (A. i36l.) IIUSCA. — Cortex Ilalis, praecipue pomo- rum ecorcc d'arhre, peau d'un fruit ; o\. rusq. (Fas?.) — Alveare ; ruche d'abeilk's. {Ch. Occit ■) — Carta alicujus rei quantitas ; f/uantile delerminee d' line chose. {Ch. Ani/l.) HUSCARl']. — Italis, abradere, auferre. diruere ; enleuer, depoiiiller, dilruire, raser. (Pel. Azar.) RUSGATIUM. — Pulvis corticis quernei, quo inficiuntur coria ; tan. [St. Sai.) RUSCL'LUM. — Parvum r\is; petit blende campac/iie. (J. de J.) RUSIN.\. — Dea ruris, ut Rurina. IIUSPARE. — Pro Uustare. RU.SPIDUS. — Impolitus minimeque laevi- gatus ; brut. (Dol.) UUSPIXAKl'], Manibus fricare, terere ; broyer. ( Vet. Gl.) lUJSPUS. — Ruber; rouge. [St. Saon.) ItUSOl HIARE . — Ruacam seu corticem de arbore delrahere, decorlicare ; dcorcer . (A. Ii97.i Rl.SUUETUM. — Parvum rus, vel locus ruseis seu myrtis plenus ; seu f. etiam alvea- rium [Chartul. 8. Vandr.) RUSSATUS . — Ruber, coccineus ; rouge, ecarlale. (Isid.) RUSSELLAT.V. — Mensurae annonarias spe- cies ; ccrtaine mesure pour les ijraitis ; ol. ru- che (A. 123.4.) ItUSSEI.,!.L'S . — Uivolus ; petit ruisseau. (A. 1-i.oi.) HUSSKTUM. — Pannus vilior, rusci «eu rufi'i coloris , quem ('•Mi rou.r, Angli russet dicunt. (.\. H55.) UUSSOLE.MBUS. — Muliebre vestimeiilura ; iorte de vetement de /cmme. (A.SS.) SAB 1966 sentes avellere. et RUSTARE. — llubos cajdere ; cssarler. (Tert.) RUSTICA LITER. — Ruslice ; rustique- nient. (.Marl. Am/.l. Col.) HUSIICE. — Lingua, .seu vulgari idiomate, non I,aliiio; en (anQuP vulguire. (A. 10.i8.) RiSriCI. — Coloni glebae ascriplilii ; serfs de laqle/je{\\. Brit.) RUSTiCL'.M . — Quajvis posscssio campe- slris, rustica ; bien Ue campayne, terre, metai- rie. RUSTI.^. — Mem, ul videtur viris doctis, qui RusTicus, servus glebae ; lid. Rustici (.1. SS.) HUT.V. — Piatca ; rue. ( Vet. Ch. ap. Parad.) — Prredonum cohors, coiiors rutariorum ; bande de routiers. (Will. Neub.) RUT.VRII. — Praedones, raililes, iidem q. RUPTARII. RUTELLUS. — Teli genus ; sorte de cou- telas on d'epiea ferre. (S. xiii.) ItUTEllI. — Pro RurT.\Rii. UL'TIIAUII. — Eudcra nolione. RUTRIFER. - Ruricola ; habitant de la cani^afjue, rampagnard. (Lud.) RL'TTOMIA. — Ager proscissus ; ut Ru- PTDHA. (.A. II la.) UUVAKDUS. — Defengor, patronus, vel idem iiuisuitra RnitBAnDu.s (.\melgard.) RUVINARE. — Idem q. Ruinare. RUVOR. — Species arboris, eadem quie supra rover, robur ; ronure. (.St. ^[i)nt. n>'g.) RU.XFUKI,ON(;a. — Modus agii vel campi, de quo vido in Fltu.ongus. RUZIA. — Pulvis, ul pulo quernei corti- cis ad inliciendum corium; tan. i.St Hip.) RYTIl.MUS. — 1. Kinitis iiaque Kyrie eki- son cum duohus njthinis, exactci (Itoria in ex- Cflsis, quoil iiicuepliim ab abbalo Kicardo Sigi- ensi (Sagicnsi) cliorus celeberrime fuerat ex- secutuscum iaudibiis. » {.\tuii. S. Aiiil'ien. //■)- torn.) Versieulos intelligo vocibus Kijne elei- s-on inlerserlos, de quibus diclum est in F.»rini, ad nb.-^li'rgonduin corpus in bal- ncis, ad involvenda defunclornm oorpura, ele. ; lingr dc cutui, proprr a ilivrrs iisiujes. (Pas.) SAHARIUM. — Atrium lempli ; t'olrium d'un edifice religiett-j-. (Isid.) SAB.XT.VTI. — IliL-rotici Valden-ium nsse- cI;l' el scclarii. (Pai<8. ) S.Vb.^'rERl.V. — Saba'erioruni nr^ ; metirr de cordonnii'r (A. lUli.) — lligio uibis ubi sabaterii habitant; i/unrtit-r dfi rordonnivrs. (A. i;nri.) — \avin g^nus ; snpine, sorle de grandv bnrqiiti ( I'd. (il.) S.ABAI r.llll .'^. — ('aloeoruni sulor ; cor- diiiinicr. (A. ^a.^i.) SAltUATAIllUS. — Ad sahbatum sou fe- sluni »pe. Iiinn ; de fple. (>id.) SMtll.VriANI. — lla-retici, quorum aurlor fait .'^nbbnliiis quidam o Judivo t'liri»linnu.^ fiietiH a r. Uvit. SAllB.Vri.MIS. — Sabbalicus. fi'slivus ; ro Sagma. S.VCIRE. — Rem alicujus propriam ?il)i facere ; s'approprier hi chose d'nulrui.tS. viii.) S.ACICM. — !•'. ager .^n^'oHi idoneus ; terre propre ii recevoir la snucnce.[^'sti. llrist. Gl.) S.VCLA . — Servilii genus, quo lenentes terras dominorum sarclare seu sarrire de- bent ; sarclnge, obligation oli sont les va$- saux de sarcler les terres de leur seigneur. (A. 1261,) S.VCLARE. — Sarrire ; sarcler ; ol. sacler. [Reg. Cam. Comp. Par.) SACO. — Saccus ; sac. (Bare!.) SACRA. — Kpislola, diploma principis : lettre, diplfme d'un .<:nuverain. (I,ib. Diac.) — Vasa qua; ministrriis erclesi.isticis inser- viunt ; ivj'ocj sncrcs. A. 9:«. — The.sauri seu largilinnrs principis privata; ; le tresor pnr- ticnlier du prince. (Cod. Th.) — Missa ; le saint sacrifice de la Meste. Ouid. />isf. Fars.) — Consecralio ponlilicia ; sacre. lAp. Mur.) — Aurtorilas, poteslas patris in (ilium nulo- rile. pnurnir du pdre sur Ic fih. {Cod. Th.) SACKAMKNTAGH'M. — Id quod nl. eo qui Sacramento alicujus servitio sese addidit, exsolvilur ; droit qu" paye celui qui prele scnneni ; o\. sacrawcn'agr. (]'rt Gl) — Poena ppcuniaria, qua damnatur qui sacramenio, quod calumniator, i npositnm crimen a se amolilur ; amende in/'ig-cpar le jugt. (A. c. 1080.1 SACI{ AMENTA I.E. — Sncramentum, jusju- randum ; smnent. (A. 802.1 — Trnclalus de sacramentis ; Iraitc sur les sacrements. (laur. Hy7.yn.) — Inslrumentnm prnestill »acra- menti ; acte, litre dr la prestnlinn d'un ser- menl. (Pass.) - «'onnrogalio oorum qui «d aliqnod oflicium pnstandum . ad quod sncrainmtn aslricti sunt, convocanlur : assrm- bli-e derei.rqiii .lont npprUs i) agir entnnhte sous la fni du ferment ; ol. srrmrnl. (Ch. I/isp.) SACMAMENTAI.IS. — Ad sacramenlum 1971 SAC LUXIOON ami 1972 perlinens ; de sermeni, concernant le serment. (Pass.) SACHAME.NTALITER. — Vox llipologo- rum, sacmmtntali more ; sacravtenleUtment. (Alb. Mus.) SACK.AMENTARK. — Sacramento fidem, pactum aslruere, confirmare ; confinner , covroborev un pactc par la prestation du ser- meni. (A. ll!)2.) SACRa.MK.NTAHII. — literelici qui errant circa sacramcula ; sacramtntaires. SACHA.MIoXTARlLM . — Liljer ecclesia- sticus, in iiiio sacrrc lilurgioe ad sacramentum conficiendiiin conlincntiir ; Sacrainentairc. (Pass.) — Lapis, in quo SS. sacrificium pcr- agilur ; pierre coiisacrce. {Syn. Exon. a. 1287.^ SACRAMENT.VrUS. — Dicilur de Cliiisto, qui Eucliaristiae sacnimenlo sesc fididiijus coramuiiical. (^1. SS.) S.VCRA.ME.NTUM — Hoslia sacra, s;icra Missaruui liturgia, reliquiffi, jiiramenluin ; pain euchnrisiique, Mes.se, reliques, serment. (I'ass.) Sacramentum propria- maims, sub— scriplio ; suuscriptinn signature. (S. xii.) Sacramentum Misso', pars Misste in qua cor- pus et sanguis Chrisli lidelibus a faccrdole oslcndiluv ; I'elevullon. (.A. 137S.) sacramen- tum evangelicum, juracnentum laclis Sanctis Evangcliis piu'stitum ; sermtnt sur Ics saints Evangiles. [Chartul. Cehin.) SACHAR12. — Uicilur de libro, in quo de rebus .■sacris agitur. (Alb. de Rosat.) SACRAIilUM. — Pars eedis sacriE ubi esl altare, pars aitaris ulii rcponitur ciboriurn, quodvis templum, secrctarium, ccemetcrium, Ecrinium , archivum , sacrum terarinm, fiscus principis, liber conlinens benedictio- nes ; sanctuaire, pari is de t'autel occupce par le tabernacle, liglise, temple, sucristie, cime- tiere charnier, dep6t des Hires, archives, chai Irier , tresor , caisse publique , b6nedic- tionnal. (Pass.) SACRATORirM. — « Absida diclus exedra, id est sacralorium. » {Gl. Camb.) SACRATU.M. — Sacristia , ut Sacrarium. [St. Mat.) SA(;R.\TUS. — Sacrata Deo, sanctimoni- alis ; ritii/ieuse. CAch. S/jic ) SACIiESTANA. — Sacraril custos apud sanctimoniales ; sacristaine, sacrisline. SACRRTARIA. — Eadem nolione. SACRIGOLUS. — (Adject.) Sanctus ; saint. {A. SS. Ben.) SACRICUSTOS. — Ut Sacris (A. 1091.) SaCRIFEX. — Sacrificus, sacerdos ; celui qui o/pe le saint sacrifice, prelre. (Hildcb.) SACRIFirA. — Idem q. Sacuista. (Pet. Abelard.) SACIllFICATI. — Sic dicli olim Ciirisliani qui su|ip i.iorum, et viloe vel etiam bono- rum amissionis metu idolis sacrificabant, licet revcra Chri^lianam ex animo fidem pro- fitereDtur. Hos eliara Ihurificalos vocat sanc- tus Cyprianns. SACRIFICIU.M. — Uostia consecrata, divina Eucharistia ; la sainle Eucharistie, i'hostie con- sacrie. (Pass.) — Missae offertoriiim ; I'OfJer- toire de la Messe. {Missal. Mozarab.) — Quifivis oblatio lidclium ; toule ofjrande faite par ks fidiilks. (.Voh. Angl.) SiCRIFUS. — Idem q. Sachivus. SACRILE(UF.^1. — Multa qua; saciilogis ab efiiscopo imponitur ; la peine pecuniair- imposee par I'cveque pour iexpiutiun du sa- crtlege. (A. lOliO.) SACIilSGRlNIARIUS. — Sacrista ; tacris- tain (A. 1451.) SACRISCRINIUS. — Eadem notione. (A. 1017.) S.VCRl.ST.'V . — Dignitas ecclesiaslica : sacrortim custos, thesaurarius ; sacristain, tresorier d'nne eglise, celui qui a la garde du trisor et des choses precieuses ; ol. secretain. S.VC1{IST1A. — Sacrista munus ; charge de sasciistain. (W. Th.) — Scrinium, tabula- nura publicum ; greffe. (St. Asl.) SACRISTISSA — Quuj sacristice praeest apud sanctimoniales ; sacristaine. (A. 1420.) SACRITECTA. — Pro Sartitecta. (A. 81'J.) SACRIVUS. — Saccr ; sainl, sacre. (L. Sal.) S.\CROCOIjA. — Qui sacra colli, sacer- dos, clericus ; prelre clerc. (Od. Cluniac.) SACROSAXCTA. — Sanola Evangelia, sacrae reliquiae, crux, et alia super quae sacramen- ta in ccclesiis peragebantur. [Cons. Furn.) SACROSANCTI . — Eadem notione. (A. 1218.) SACRUM. — Sacrum Dei, donatio facta ecclosia3 ; donation faite ci tme eglise. [lab. Bnvul.) Consecratio episcopi ; sacre d'un ev<^quc. (Steph. Torn.) — Sacrum palalium, aerarium, fiscus principis ; le trisor royal. [Leg. Luitp. Long, rer/.) SACK US. - Pro sacer. (A. 1449.) vSACTKl. — Pro Sasso. (A. 932 ) SAf.UCUS. — Sambucus ; sureau. (A. SS.) SACUDIRE. — Excutere; secouer.{Ch.Hisp.) SAC-URBA. — Species veslis ex tela ; sorle de rube ou hubillemenl de lotle, sarrau ; ol. sacurbe. sacoiirbe. (A. 1436.) S.\1)0. — Mensura agri ; T ide Sazo. S.^CULARIS — iMundanus mondain. qui vll dans le i?ionde. (Salv.) — Qui alicui regulae addiclus non est ; qui napparlient a aucune rigle monastique, secuUer : persona scecula- ris ; prelre seculicr. (A. 1328.) S^CULARITAS. — Stecularium conditio monachali opposita : secularite, condition de ceii.r qui, ne falsant profession d'auctine regie monastique, vivent dans le monde, par opposition a celie des rcligieux que Ton dit 6tre eloignes du siecle, et qu'on appelle reguliers a cause de la regie qu'ils proTes- sent. (A. 1093) — Bona ecclesiis concessa ; biens de F eglise .(A. 1383.) S.ECULAUITER. — Saecularium scu mun- danorum more ; a la maniere des persnuues du monde. (Ap. Mur.) S/ECULUM. — Monachis praesertim dictum, quidquid extra clauslrum : quia qui vitam raonaslicam amplectuntur, mori sae- culo dicuntur ; le siecle, expression mona- ai 1973 SAG MEDIiE ET INFlMiE LATINITATIS. SAG i'.ai cale pour designer tout ce qui est en dehors du cloitrfi. (Pass.) Sjfi'l'TIA. — Idem. q. Sagitta. SAFAIUUM. — Alrium lerapii ; CirfATRn'M. (Vet. Gl.) SAKFIUM. — Ornamenlum casula;, aurifri- gium ; orfroi, brodcrie d'or oti dc so'te\ ol. safre. (A. 1377.) SAKFKAXAIUE. — Croco aspergere ; sa- franer. (A. 1488.) SAFlllUS. — Tapis pretiosus , sapliir . (S.ix.) SAFRAXUM. — Crocus ; safran. (A. 1291.) SAFL'RILIM. — UISafarium. S.VGA. — Nomen gemm» ; nom dune pierre precieuse. (Isid.) — Narratio, relatio, quodvis dictum, Anglo-Sax. depositio te- slium, fabula ; recil, relation; di'posilion de timoins ; fable. (Pass.^ S.\(IA.MI';X. — Vas, ut videlur, in quo sa- ginien sou adcps reponitur ; vase, pot h mettre la ffraisse. (A. 1U20.) SAO.\N.\. — Incantatrix ; sorciere ; ol. sa- gane. ( Vet. Gl.) SAGARIA. — Ara conficiendi saga; qui vero ea vendit, sagarius; Vid. Sagum. {Vet. Gl.) S.VdATA. — F. pro sef/ntn vel spcata, ser- vitii species, quo vassalli blada doraini sui sccare tencnliir; Vid. Secata et Si;gata. (A. 1291.) S.VtKLLU.M. — Stragulum lecli ; couver- ture de lit. (A. 808.) SAGENA. — Rete ; filet de pechc, senne. (Pap.) — Piscaria, ut videlur ; pi'cherie. (.V. nil.) (S. v..) Navigii species ; sorte de nnvire. SAGKNIJLA. — Nsvis, ut Sageha. [A. S.) S.VOKIUA. — Locus, juncis paiuslribus abundans el humidus ; lieux rempli dc joncs ou lie rosraux, marais; ol. sacherie, sagerie. (A. l.-iCO.) SAGKTIW. — ^[endose pro Sagena, relis species. (A. 1279.) SA(i(;OLUM. — Diminut, a Sagum, panni species. (.1. SS.) SAGIA. — Genus pani ; sorle d'etn//e grnxsiere. (J. de J.) SACiX'KtR. — Ponderalor, examinalor, ofJlcium in monela Florentina ; r^rificaleur. celui qui survfille la fabrication de la innnnaie. SAGIUAHUNFS. — Gausarnm judices, qui in niallis publicis jus dicebanl ; juge dr$ plaids sous les rois de la preimert race. S.VdI.MKN. — Adeps. ssKina, arvina ; graisxe, saindonr ; ol sahiti. (Pass.) SACilMFXTAlUl^M. — Lucerna, qua^ .//c it tissu pvti sent pour crihler le grain. {.Ann. I'rwm.) — Kxperiinen- tum, examen, exagium in re monetaria ; essai. (A. 1210.) SAJ. — PrM'statio sagmarinrum ad exporlandas res domiuorum, uti pa»«im apjiellatur ; cnrvi-e des /ran3i>orlf d dcs de niukl. (A. 1031.) SMlSlF.N. — <>nu8, Hi SAiiMA. (.1. .W.) v; v(j\A. _ IUtIki' scu junri piihmlris g"- nu.'* ; /(• i/rniul srniiliel ; nl. sngne. (A. lilO.) SAC.NADFRIUS. — Quisi./nnm. juiiri pnlus- Iris genus, colligil. ft inter operandum ulilur ; V;!. Sai-.nv. fA. l?r.8.) 1975 8AI LEXICON SAL 1976 SAGNARE. — Idem q. Saignare. SAONKRIUS. — Ul Sagnaiurius. (A. 1268.) SA(jNlA. — Adeps, pinguedo ; graisse , embou/ioinl. (I'ei. Cod.) SA(;NI0. — Qui sa/)marium equum agit ; ut Sagmahius. (Ralb. Vcron.) SAliU. — Idem q. Saio. SAOOMA. — Vasis genus ; sorlc de vase. (k. 1294.) SAf.ONA. — Araris ; la ■ a6ne. (A. 87."..) SAriRAHI/E. — Decimffi, primilia;, obla- liones eo nomine intelligi videnlur in char- ta ; dicimes, primices, oljraiuks. (A. 1116.) SA<;llAHIUS. — Locus sacer ; lieu sacrc, saint. (A. 983.) SAGUESTIA. — Sacrarium ; sacristie. (Ap. Mur.) SAfiRIMI'NTUM. — Idem q. Sagimkntum, ut videlur. (A. 1 126.) SAGUEN. — Ul Saginum, (Ch. Occit.) SAGUM. — Militare indumentum, quod armis superinduebatur, Gallis proprium ; vetement militaire de forme varvte a I'usage des Gnulois ; ol. saie (Pass.) — Veslis seu penula viatoria ; casaque de voyage. {Cod. Th.) — I'anni species; espece de lissus de laine , ol. saie. (Adalard.) SAGUNT1.\. — Navigii genus, idem q. Sa- GITTA. (Sal. Malasp.) SAGUS. — (Subst.) Stragulum iecli ; cou- verture de lit. (Pap.) — Lectiese species ; iorte de litibre. (.4. 6'.?.) S.\HINUS. — Vox Arabica, quae falconum speciem designat ; faucon d'une race parii- culidre; ol. sahins, pelerins on faucons tartnres. SAIA. — Panni species, ut Sagus. SAIGA. — Monetae Germanicae species ; menue mo7inaie d'allemagne. (.\. 823.) — Na- vigii Turcici genus, vulgo caique. (Leun- clav.) SAIED. — Merura imperium ; haute justice. (Ap. Marc.) SAIGA. — Monetae argenteae genus apud Francos regnantibus prima' stirpis regibus, denarius ; monnnie d'wgent frappee par les Francs-Merovingiens, denier. (Pass.) SAIGNARE. — Dicitiir de animalibus qu. Tri. Cadom.) SAiGNETUM. — Via imbribus excavata ; chemin ravine par les eaux de pluie ; ol. sai- gne. {lerraj. Belloj.) SAIGXETUS. - Panni species, ut Sagus. (A. 1389.) SAIGNI.\. — Via i;nbribus excavata, ut Saignetum, apud Rellijocenses. — Lemovi- cibus, fundus pinguis cl huraidus, planilies ; plaine grasse et humide ; ol. saigne. — Bur- gnndionibus, humores seu succum sambu- ceam; liquide qui decoule du sureau ; ol. sai- gne. {.\. 1388.) SALLIA. — Prominentia projeclura; saillie. (A. 1388.) S.ULLIRE. — Pro salire. (A. 1389.) SAINA. — Locus juncis palustribus abun- dans ; lieu-v marecageux rcmpli de Jones ma- rats ; ol. taigne. {Ch. Avem.) SAINUM. — Adeps suiilus ; graisse dk pore ; 111. xain, saien. (.\. 1197.) SAIONES. — Apud Colhos et Wisigothos apparilores, regii videlicet el magislralus minislri. qui ad corum jussa exsequenda semper prajslo eranl ; huissicrs, apparileiirs. SAISIA. — Invasio ; saisie. (Lob. //. Jirit.) S.\1S1MENTUM. - Ousignalio, manucap- tio ; saisie. (.\. 129i.) SAISINA. — Mission in possessionem , possessio, jus ad rem, res ipsa saisita, seu obsignata ; mise en possession, investi- ture, jouissance, possession, droit a possider, la chose saisie : ol. saisine. (Pass.) SALSIO. — Tempestas ; saison. (Ap. Sleph.) S.MSIRE. — Milleie aliquem in posses- sionem, investire, occupare, possidere, obsi- gnare, ad manum regis ponere, apprehen- dcre ; mettre en jjossession, tnvcstir, occu- per, jouir, mettre les biens d'nne personne en main de justice, saisir, arreter. (Pass.) Saisire se, occupare ; s'empurer, se saisir. (A 1328.) S.AISITIA. — Possessio ; possession jouis- sance : oL saisine. (A. 1244.) SAISITIO. — Eadem nolione. (A. 1126.) SAISONARE. — Parare. aplare; preparer, approprier. {A.. 1393.) SAISGNIA. — Tempestas, ul Saisio. (S. xi.) SAITUM. — Pelvis ; bassin. (Marl. Le ant. rit.) S.\IUS. — Panni species, ut Sagds. {St. Aren,) SAIZIMENTUM. — Investilura, possessio; ul Saisina. (Lob. //. Brit.) SAIZO. — Idem q. Saisonia. (A. 1469.) S.\JA. — Glans, vox Longobardica ; gland de chime. {Leg. Roth.) SAJALIS. — Panni species apud Hispanos, idem f. q. Sagum. {Cone. Hisp.) SALA. — Domus, cedes qunn'is, ampla ta- men et instructa, palatium, eastrura, judi- cium, capella, coenaculum , cubile amplitu- dinis exiraiae, famiiia, axis, curia, senatus; maison coniidcrab/c, hdtcl, palais, chateau, jvgemtni, sentence de juge, chapelle, orntoire, salle a manger, chamhre d'une grande eten- due, salle, salon, famille, maison, ais, planche, cour, assemble publique. (Pass.) SALACIUM. — Adeps, ut videlur; grais.'te, {."^t. \ont. Beg.) — Quantum sa/is alicui ne- cessarinra est ; la quantite de set necessaire a la consommation d'une personne . {Cons. Care.) SALAD.\. — Galeae species; casque leger, salade. (Pass.) SALAGIUM. — Vecligal, quod ab iis qui sal vendunt praeslatur ; (jabellc, imp6t s>/r le set ; cl. salage. (A. 1101.) — Quantum sails in usu quotidiano expenditur ; le sel qui se consomme par jour. (A. l?.0!i.) SALAiVBONA. — Venus, apud Hispanos ; Venu.^, (Uid.1 SALAMENTUM. — Idem esse videlur q. Salsamentum. (Capit. S. Vict. Mass.) SALANDRA. — Navigii species, idem q. Cbelandium. 1977 SAL MKDLE ET INFIXLE LATINITATIS. SAL SALAKE. — (Nona.) Salinura ; snliere. (A. SS. /Jen.) — (Verb.) Sale condire ; saler{St. Arel.) SAL.VRIA. — Salinum, ut Salabe. (Lib. Ord. S. I id. Par.) — Vecligale a sate penden- dum, 111 Salagium. [H. episc. Antiss.) SALARIARK. — llalis salarium dare; sa- laricr. (A. SS.) — Pretio conductus ; snla- — Salmo 1978 saumon. {Cons. Au- — Eadem nolione. (Bonif. — Salarkia terra, ex qua qui renferme des mhies de a Salaria, sali- SALAHIAUIUS. Hi. (Ulp.) SALAKIATUS. IX. PP.) SALAIUCIUS. ml eruilur ; terre set. (Ap. W. lied.) S.VLARKJLA. — Dimin. num. [H. episc. Autiss.) SALARIUM. — Salinum ; salierc. (A. 141G.) — Vectigalis genus, ul Salagium. (A. 1112.) — Stipendium milili.e, vel servltii ; salaire, solde. {A. SS.) — Uonum ; cndeau, present. (.\. i'SAO.) S.\L.V1{IUS. — (Subst.) Mensura salaria ; mcsiirc pour le set. (A. 1249.} — Qui sa/ vel snlsamenla ventlit ; marchand de sel ou de sn- laisGiis. (Vet. Gl.) — (Adj.) Aii .s-a/ewi perti- nens ; dc sel, relalif an. sel. (Vet. Gl.) SALAItlZAHE. — Ul Salarhrh. (A. 1320.) SALATA. — Salicfum, ut videtur ; saussaie. (A. 937.) SALATICUS. — Vectigalis [genus, ut Sala- gium. (S. IX.) SALCI'-DA. — Salictum ; saussaie. (Bal. //. Arvern.) S.YLCKI.A, — Eadem notions. {Tabul. Fossat.) SALCKNOMA.NIA. — Cenomania, (iallis vulgo le Maine. (.A p. Hym.) SaLCES. — Salcitiaj, isitia ; saucisses. (Chr. Wiwleyh.) S.\r,f.'IA. — Condiinnntum ; sniisse. (J'el. Gl.) SAL(^1(;CIA. — Idem q. Salces. (A. SS.) SALCID.V. — isalicetum ; saussaie. (Tab. Cels.) SALCITL'E. — Ut Salces. (Pap.) SALDATIU. — Confeclio, perfoclio, absolu- ta solutio ; achivement comptel et absnlu. (St. Fl.) SALDKRA. — Domus, ut Sal v. (L. Sal.) SAI.DIoXAIUClUS. — Servus iiilegre nbso- lulus, niaru)iiu>su.s ; serf affrauehi. (.\p. Ugli.) S Al.niVUS. — Ut Saldus. {St. Caul. Red.) SAl.nUM. — Palus; marais. (St. Mnl.) SAI.UUS. — (.\djecl.) Palu.sliis. pahidosus ; marecageux. (Id.) — Integer, soiidus ; eutier. {A. SS.) SAI,KBR.\.TUS. — Salebrosus. locus aspcri- latp inipedilug; rabntei'jc, roeailleux. (Sid.) SALE( ' TUM. — Salicetum ; sautsaie. (A. i)51 .) SALEKACJKN'TES. — « Nos ruslicilatis vi- tium rcdolentcs peritorum ngpravenl aures, sni uihauilatia .■nitefwieiitie condila profcrant verlia. ■> (.-1. .sW. lien.) Hoc est, uriianilalis sa- le, I'acetiis et lepore condila , ubi ctiiim forlo legendiini sfi/c et /aretiis. SAI.Kl'KUJS. — Maro ; la mer. {Man. Flor.) SAI.KCi AKE. — Plaleas, vias pavimcnti* munire; paver. (Ap. Mur.) — Auxilium, juva- men praeslare ; secoiirir, (A. 1333.) salp^tre. (A. SALEMO. dom ) SALEPETRA. — Salnilrum 1373.) S.ALER.V. — Pro salma acribitur in Episl. Panorniilarum ad Urban. IV PP. (Ap. Mart. Anecd.) SALKIUA. — Salinum ; saliere. (A. 1:133.) S.ALERIU.M. — Ileibse sale, aceto el oleo cundiUi' ; salade. (A. SS.) S.Vi.lvRlUS. — Exactor tributi ex sale ; rece- veur de I impot sur le sel. (.S7. I'erc.) SALESARE. — Vias pavimentis munire ; pauer. {Mori. eccl. AquH.) SALETIIUM. — Salnilrum ; salpClre. (Ap. Tliwrocz.) — Salicetum ; saussaie. (Ap. Marc. Hisp.) SALETU.M. — Salis vectigal, ul SalaGILm. i.inti. I'rwm. ) SALI'^Z. — .Silulic species uefinil;o capacita- tis, qua muria seu aqua salsa ex puteu baurl- tur ; seau iiitorii ciislos; mefsicr. {.St. Mat.) s\LTaT10. — Invasio, irruptio, assultus ; saif/ir, sortir, nttaque. (.\p. Marl, .[need.) SAL'rATUltllj.M. — Stapes sea stap/ia qua oi|iiii8 iiiiii'eiidilur ; clricr; ol. sanloir. (I'ass.) - \LTliM. — IVo tandem. {A. SS.) >\\.'[VMKLLVS. — Locusta ; sauterelle. <]■'■{. Do Mnr.) VLTKIIIUM. — Pro psallerium. (Pass.) -ALIKUS. — Sallalor ; dansmr. (TrTl.) S.\L^L^L — Pro HM^ic, modo, seu saitein non seinel occurril. i S.VLTIX.V. — Saltatri.x ; dameuse. (Ap. jMur.) I SALTOKA. — Saltus, enunlialione Longo- pardica. (.\p. Meicb.) j SALTIvlA. — Salatio, ars sallandi ; rfanse. Pap.) — Kaltalri.v ; (/n/iscu.tfl (let. t'nd.) I SALTIIAKIS. — ,SV(//(/v custos ; i/arde /nrcs- ier. (A. 1I0:L) SAL riJAltlllS. — Agrorumcuslos, uISalta- ill)8. (.Vp. Mur. I SALTUaTICLM. — Pro Salutaticuji. SALUCIUS. — Nummus aureus Francicus ; alut, aiicicnnc monnait' d'or franfoise. SALUM. — 67.) SALUMEN. - {St. Saon.) S.VLURA. — Mensura aridorura ; inesure poor les grains. {Ch. Mai.) S.\LlS. — S'tlutes, eulogiae, xenia ; cadeaux, present*. (Pass.) SALU PAUILlTEn. — Salubriler ; sainement. { 1 et. al.) SALUTARE. — Salvalor ; sauveur. CAp. Mad.) SALUTATICUM. — Idem q. Salijs, vel jus exigendi ejusmodi salults, sivc.xunia ; Vid. Salus. SALUT.ATIO. — Munus, donum ; prisent, cad^au. (.\p. .Mart. Ampl. Col.) Salulaliones : 1° LitteriE quihuj episcopo prajsentabalur qui in aliquod beneflcium electus fuerat ab iis t|ui jure palronatus gaudebant. (Pass.) ; 2" Lille- rae quibuj quis alterius procurator constitue- balur. (Pass.) S.\LUTI.\. — Mooelse genus, nl Saluqus. {A. .SS.) SALUTIFICATOR. — Salvalor ; sauveur. (Tert.) S.\LVA. — Apud Hispanos, inquisitiu, vel polius probatio per testes de re alifpia ; en- quete ou preuve par temoins. (Les l^moins se nommaient salvantes.) S.\LVACA\.\. — Prcestatio pro salvamenlo seu tutela; ul Salvataria. (A. 1310.) SALVAiiARDIA. — Prolectio, lulela, salvos conductus, princi[)is privilegium, quo, ne ali- cui vis inft!ralur, cavclur ; suuvegarde, protec- tion roynle ou seigneuriale, leltre qui dr/eud a toute per Sonne de I aire du tort uu lieu ou a la personne que le roi ou le seigneur prend sous sa protection. (Pass.) S.VLVAGIU.M. — Prjemium quod iis debe- lur, quorum opera merces ex naufragio salvoe sunt; ce i/ui rcvient de droit a cru.r qut ont saure ou aide a sauver dcs marcliandises d'un navire naufragr ; ol. satvaige, sauvetagc. {Tab. (1 emmet.] SALVAOIUS. — Idem q. Sylvaticus. SALVA.ML.MT'.M. — Id quod domino solvi- tur pro tulc^la el prolectioiie ; droit de protec- tion page au srigueur par le vassal ; o\. salve- meat, sauvement, sauvrniez. (Pass.) SALVAdO. — I'eriua, caro, ferie silvcslres, ul infra Salvasina. (.V. 1112.) SALVAIIE. — Servare, vel reservare ; eon- server ou teiiir en r^.icrve. (.\. 905.) — Salvuni el incolumem prii-slaro ; sauver. (Cap. Car. Calv.) — 1)0 falule falso sccurum rcddrre ; flatter du snlut. (S. Honav.1 — S dulare, salu- Inm imjierliri ; S'i/«fr. (.1. iS'.V.; — Kxcipore, scceriicru ; rxcrptrr, rSterver. {Const, lira;/.) SM.VARlA.— Il.'fugium ; refuge. (K. ii7S.) S.M.V.VIIIl'.M. — Locus ubi pisous salvantur sen siTvanlur ; reservoir pour le pnisson ; ol. sauroir. SALVASINA. — Fcrina caro, fera silvcslris ; vinii'le de bete fauve, Ix'le fauvc : c/. salvagme. {St. Mass.) SALVATARIA. — PraBsUlio ft teneulibus 1983 SAL LEXICON SAN 1984 facta dominis, pro tutela ac protectione, ut Salvamentl'm. (\. 1262.) — Hxemplio, immu- nilas, iiuoe lutela obtinetur ; sureir, immunili, que procure la protection du seigneur. (A. 1337.) SALVATERIA. — Exemptio, etc., ut Salva- TAIilA. (A. 1361.) S.M-VATEHKA. — Massilirc campana, cu- jus sono monebanlur incola?, lit intra a^les suas, nr.cle adveniente, sese reciperent, sicque a furtis noclurnis salvaientur ; unde voci.s ety- mon ; grosse cloche a Marseille, dont on se ser- vait ]iour sonncr le couvre-feu. {St. Mass.) — Salvaterrx, Gall, snuveterres, appellata quse- dam caslella munita, quod incolas salvos ab hostium inrursionibiis pra>starent. (Vales.) — Gladii specie?, acinace.s; sorte (T^pee, cimeterre; ol. sauveterre. (Joan. Chart.) SALVATICINA. — Idem q. Salvasina. {St. Vera.) SALVATIO. — Salus, vita aeterna ; le saint. iCouc. Hisp.) — Salus, incolumilas; salut. si2- rele. (A. 814.) — Immunitas data loco, vel ec- clesiae, aut nidnasterio, ut Salvitas. (A. 104,T.) — Prnjdium ipsum quod salvatur \i^.[ prolegitur; terre que le seigwur protige. (A. 12'.ll.) — Saliitalio; action de saluer, talut. (Mart. Anecd.) SALVATIOXES. — Vox forensis, adversae inFirmationis refutatio. (A. 1484.) SAl.VATIZIXA. — Idem q. Salvasina. SALVATURIA. —Tutela, protectio; protec- tion, saiivegarde ; ol. salvance. (A. 1202.) — Prteslatio pro tutela, ut Salvamentum. (A. 1304.) SALVATORIU.y. — Vivarium piscium ,• re- servoir a poissons ; ol. sauvoir. (A. 1257.) — Salvaloriinn dicitur de monasterio uhi quis a mundi periculis liitus salvatur seu servatur. (S. Bern.) SALVE REGINA. — Sequentia, quam com- posuit Petrus episcopus Composti'llanus. SALA'ESIA. — Tutela, proleclio, interdum et prsc'slatio pro tutela; ut Salvatoria. (.V. 1310.) SALVESIUM. — Eadem notione. (A. 1248.) S.ALVETAS. — Immunitas, etc., ut Salvi- tas. (A. 1015.) S.YLVEZIA. — Coramodum,tuilio, custodia; conservation, gurde. (N. 1321.) SALVIARIL'M. — Locus ubi salvia abandat; lieu oU la sauge ahonde. (t'et. Gl.) SALVIATUM. — Leguminis species. S.^LVICAKE. — Salvum facere ; sauver. {Vet. Gl.) SALVICINUS. — Salvicina praia, salinaria, ni fallor ; marais salan/s. (G. Chr.) SALVICTA. — Mantile; serriette. (A. 1531.) S.VLVIFICARE. — Salvura facere; sauver. [Cone. Hisp.) SALVIFICATOR. — Salvator ; sauveur. (Tert.) SALVIGARDIA. — Ut Salvagafdia. SALVIOR. — Comparat. ex salvus. (Cap. Car. M.) S.\LVIT.\S. — Immunitas data loco vel ec- clesiae aut monasterio a principibus ; droit d'cuile, immunite accordfe n un lieu, a uni eglise ou a un monastire pour la retraite de$ coupablei. {A. 1021.) — Caslrum, cujus mu- nimentis ab externa vi defendi ot salvari pos- sunt incolie ; chdlean dans I'enceinte duqutl les habitants du roisinar/e peuvent se retirer en cas dc danger. (A. 12i8.) SALVO. — Praeler ; sauf. (Pass.) — Diligen- ter, tnte ; acre snin, en su ret 6. (A. 1219.) SALVOSA. — Tuitio, custodia, proleclio ; protection, garde. (.\. 1251.) S\LVUM. — Ut Salvamentum, prreslatio pro tutela et protectione. (A. 1272.'! — Tuitio, custodia ; conservation, garde. — Superius do- minium ; seigneurie sttzeraine. (A. 1342.) — Exceplio, conditio ; exception, condition. (A. 1383.) Ad salvum suum jurare, id est super sa- lulem suam ; jurer sur son talut. (A. 1258.) SALVUS. — Salvus condtictus ; principis pri- vilegium, quo, ne alicui vis inferatur, cavetur ; sauf -conduit ; Vid. Salvagardia. S.VLZEKIA. — Vasculum salciis seu condi- mentis reponendis aptum ; saucikre. (A. 1333.1 SALZETA. — Saliclum ,• saussaie. (A. 1343.) SAMARD.VCUS. — Afris impostor, morio ; bateleur jongleur. (S. Aug.) SAMARIUS. — Jumeutura sarcinale ; betede somme. (A. 1217.) SAM.\RRA. — Vestitus damnati a tribunal! Inquisitionis ; vetement que Von fait prendre, le Jour de levr ericution, a. ceux que I' I nquisition a condnmnes. sanbenito. (Pass.) S.\MBUCCA. — Sella equestrisad mulierum usum ; selle des femmes, siege pratiquk enire let arcons pour appuyer les pieds ; ol. sambue. (S. XIV.) SAMBUCA. — Navigii species ; esp&ce de na- vire. (Ballh. Spinger.) SAMBUCIARIUS. — Qui sambuca canit ; joneur de sambuque ; ol. sambuquier. {]'et, Gl.) SAMBUSSUS. — Pro Sambucus. (A. 1466.; SAMBUTA. — Ut Sabdta. SAMERIUS.— Idem q. Sagmarids. SAMETUM. — Pannus holosericus ; tissu 'de toie ; ol. samet ; Vid. Exametum. SAMIA. — Placentae genus ; sorte de gdteau. (S-Aug.) . . , ,. SA.Ml.\.TOR. — Samiarius ; fourbmeur. (Irra.) SaMIS. — Idem q. Samethm. SAMITUS. — Pannus holosericus, ut SaM tum. (A. 1239.) SAMNA. — Stapes, ni fallor, quo quis in equum tollitur; etrier. [Chr. S. Trud.) — Vec- tigalis species, f. idem q. Saunia, id est triba- tum salis. (A. 1429.) SAMN.ATICUM. — Pro Saumaticum, vel Saumabium, onus, sarcina jumenti sarcinalis. (A. 816.) SANANTER. — Integre, sanitate plane re- cuperala. {A. SS.) SANARE. — Curare aliquem ut sanetor; soigner. (S. Hier.) — Solvere ,• payer. [Ok. /tat.) Hinc sanare cautioneni, eam persolvere, liberare ,• p;(r(/er eadem notione passim usur- pant consuet. municipales Gallicee. [Leg. Luitp.) I -^ 1985 SAN MBDLE ET INFIMiB LATINITATIS. SAN 1986 SANATIO. — Solutio; payement. (A. 9"3.) SANATIVUS. — Qui sanat ; qui yuerit. (Ap. Mart. AnecU.) — Ex morbo convalescens, qui infirma valetudind est ; qui sort de maladie, convalescent. (Joan. Sarisb.) SANATUllA. — Cura ; pamement. (A. 1326.) SANAVIVAIU.\.. — Una c duabus inajoribus portis amphitbealri, pur quain victores sani ac vivi exibant ; la purte de fam/j/iilhedtre par laquelie sortuient les vainqueurs. {/'ass. SS. Per pet. el Felicilat.) SANCHATUS. — Menabria attractus ; dehan- che. (A. SS.) SANCHETI. — Monela Navarrae regni, a Sanclo seu Sanchez rege ; sanchtts, ancienne monnaie navarraise. SANCUlfc:. — Sanclificare; sanctifier. (Tcrt.) SANCTA. — lieliquiic sanctorum, hostia ! gancta, chorus ecclesia; ; reliques des saints, la tainle hoslie^ le c/taur d'une eglisc. i Pass. J SANCTANTIA. — Sententia, judicium ; ar- : r6t, jugemenl, sentence. (A. 1203.) SAXCTll'lCAllE. — Benedicere signo cru- cis ; unde sanctificatio, benedictio per sigaum crucis. (Missal. Mnzarab.) SANCTIFICATOR. — Oui ad sanclitatem cx- citat, hurtatur ; qui poussc, cxhorte a la sain- trtij. (B. de Am.) SVNCT1I''1GIU.\I. — Templum, sedes sancto- rum ; temple, lieu saint. (Greg. VII PP.) — Suactificatio ; sanctification. (Tert.) SANCTIFIGUS. — Sanclificans ; qui sanc- lifii'. .SANGTILATERIUM. — Theca reliquiarum ; ij lile a reliques, reliquaire. ( Vet. Gl.) SAXCTILUUUUS. — Sancta loquens; qui piirle lie cliosrs saintes. (S. Paulin.) SA.\CTI.MoNI.\. — Tlieca relitiuiarum ; re- U'juaire, cassette it reliques. {Ann. Ben.) .SANCTI.MONIALES. — Femina; aut virgi- I nes, qua; sanclinwnix at vilaj integrilati potis- I simum dabant operum : interdum cerlis, sajpe nullis illigala; monasticis yo\.\& \ femtnes qui se cunsncraient /i la piete. (Pass.) SWLll.MUNiUM. — Sanclimonia, sancli- , las, virgiiiitatis professio ; saintetd. purete de 1 mieurs, chiistetk. (I'ass.) — Festivitas in hono- I rem sanclimonialis institula ; lele en t'lionneur '■ d'une reliyifitse. [Ann. Ben ) — Titulus hono- ' rarius Pontilicuin Itomanurum, episcoporum, I el presb\ teroium ; ttlre himorifique dunne \ aux Papes, aux ei>e(iues et aux pn'tres. (Pass.) ; SANCTIKE. — Aflirmarc ; a/'firmtr. []et. \Gl.) I SANCTISONUS. — llymnus ter sanclisonus, I id est in quo ter sanclus rusonat, Gr. zpitifiov ; (A. SS.) I SA.N'CTITUDO. — Titulus lionorarius epi- ; acoporuin, ut Sa.nctimoniu.m. SANCTIVUS. — idem q. .■^ACHIVl•9. SANC'l'tillALI.V. — Libri contineiiles vitas sanclorum ; recueils de la vie ties sainlsi^ SANCI UAI.i;. — Sanclorum reliqui:r, ul Sanctuarum. (.1. SS.) SANCTIIAKIUM. — Templum, ivde.s san- clorum; temple, lieu saint, eglise. (S. Kulog.) — Coemelerium ; cimetidre. (A. 12'J2.)— Jus asyii ; droit d'asile. Unsl. Anglic.) — Bona ad ecclesiam perlinenlia ; bie^is de leglne. (Ch. Angl.) — Sanclnrum reliquitc, sen po- lius theca reliquiarum ; reliques des saints ou cujjri-.t qui les renferme. (Iloruiis. Pl'.j — San- ctius et secrelius regis curijilium ; Ir conseil particutier du rot. [Chr. Trio.) SA.NCTUAKIUS. — (Subst.) Sacrisla ; sa- cristain (A. 143'J.) — (Adj.) Ad sanctos, seu ad Ecclesiam pertinens ; qui concerne les samts ou I'Eylise. Sanciuaria terra, qua; ad «ancto8, seu ad Ecclesiam pertinel ; terre qui appartieni a I'Egltse. [Tab. S. Vict. Mass.) Sanctuaria cau- sa, jus sanctuarii seu Kcclesia; ad aliquid ; droit de I'Eglise a quelqne chose. {.\.. 968.) — Sanctuarii, ecclesiarum lenenles ; cassaux de I'Eylise. (A. 1253.) SANCTUCL'E. — Sanctimoniales Benedicli- na;, a D. Sauctuccia t-orum I'undatrice niincu- patae ; les reliyieuses Benedictines. SA.NCTULUS. — Palrinus ; parrain. (Ch. Ital.) SANCTUS. — Sancti, ecclesiarum lenenles ; Vid. Sanctuarius. (.\. 1248.) SA-NDALIv — Tela subserica, vel pannus sericus ; cc/irfa/. (.\. 1161.) — Linteolum seri- cum, quo sacerdo." post commuaionein cali- cera extergit. (.S7. eccl. .indeg.} SAXD.\LlS — Sandalum ; genus farri (juod Galli (trance vocabant, I'linio teste. S.VND.XLUM. — Pannus sericus, ut supra Sanualk. (A. 141'J.) SAND.VPHLO. — (Jui morluorura cadavera sandapila porlat el humo mandat ; celui qui parte les morts, croqne-mnrt. (Sid.) SAN'DEI^. — Lignum Indicum infccloribus in usu ; buis de sandal. (Ballb. Sping.) SANDi jNI'^S. — .N'avigia oncraria, el raaxi- me i-a qu;i; ponlis vicem pr;elienl et in quibut molendina exslruuntur ; bateaux plats sur ttt- quels on construit des moulins. SA.NDUIUM. — .Vrenaria ; saldonniere. (.1. SS.) SANGALLA. — Tela; genus; bougran. (A. SS.) SANGUII-'LUUS. — .Sanguineus ; sanqlant. (A. SS.) S.VNGUIMINL'EIIE. — Sanguinem minuere, vel 8ani;uine iniuuiM'u ; saiyner. L'gul.) S.\N1{. — r'orle qui venam per- culil, vel lauius ; taigneur ou boucher. Cfiar- tul. Ounvm.) SA.NGUIMA. — Juslilia sanguinis, idem quod Sanguis. (.V. 1117.) SANfil IMT K. — Consanguinci, agnali, cognali, sanguine conjuncti ; parents. (C«s. llcsl.J 1987 SAP LEXICON SAR 1988 SANGUINITAS. — Consanguinitas, cogna- lio ; parente, consa-nquinitd. {A. SS.) SANrTUIXOLENTUS. — Infans Pxposilus, recen* nalus ; enfant nalurel r/u'on a expose, {Cod. Th.) SAX(HJINOSUS. — Qui sanguine abundal ; sanr/itin. (C. Aurel.) SAN(jU1NUS. — « Parva arbor, quod cor- tex el fructus ejus sit sariguinei coloris. « (J. de J.) — Paniii species a sanguineo colore di- cta. (A. 1390.) SANGUIS. — Vila ; la vie. (Ebrard.) — Me- rum imperium, major iusiilla. ; haiile Justice, droit du .s moines vagabonds. SARARALLA. — Capitis el crurum tegu- mentum, sed prsesertim capitis ; culotte fort ample et bonnet ; ol. sarahelle. SARABOTT.(E. — Pro Sahabait.e. SARACA. — Genus pallii, aut veli, vel etiam tunicae, idem quod infra Sahhica. (Anast.) SARACENALLUS. — Moneta Saracenorum ; monnaie mus'dmnne. (A. 1163.) SARACENESCA. — Gratis ferrea ad portas urbium ; sarrasine, herse. (Kp- Mur.) SARACEN I. — Populi nolirsimi, qui a Sara Abraham! uxore legitima id nominis sibi as- sumpserunt ; Sarrasins. SARACENIA. — Multitudo et societas Sa- racenorum, vel ritus eorum, vel regio eorum ; la totalite des Sarrasins, ou leurs habitudes et leiir pays. (Ugui.) SARACEXICUM. — Pannus Saraeenici ope- ns ; drap sarrasinois, qui a cti fait ches les 1989 SAB MBDIiB BT INFIM^E LATINITATIS d leur imitation ; ol. savcenel. S arras ins, ou (A. loJO.) SAUACEXISMIIS. — Terra, gens Saraceno- rum ; te pays des Sarrasiris, la nation des Sur- ras ins ; ol. Sarrasinesme. (Ap. Mur.^ SARACliNU.M. — Velamen sanclimonialiura ; voile de reliyieuse. (A. 123'J.) SARACI.NA. — Calaracla ; sarrasinc herse pour fevmcr les partes d'une ville. (A. 1305.) SAltAClN'KSCA. — Ut Sahace.nesca. SAHACINESCUIM. — Mioma Saracenorum ; la lanyue sarrasine. (Ch. I tat.) SAIIAIUM. — I'alaliuin quodvis, sed prteci- pue Turcorutn .sultani ; palnis, serail. ( Vet. Ol.) SAllALHKRIUS. — Serarius ; serrurier, Oc- cit. saralhe. (Ch. Vascon.) SARANTAS.MUM. — Corrupte fortassis pro Saracenismuin, vel Snracenicum ; certe videlur esse panni {^enus Saraceuini opens, seu aulteum SaraccnicuM, sarrisinois (inU'is, quibus magno habeliir in pretio. (Ap. .Mur.) SAIlA.slN'ESCA. — Ul Sahace.vesca. S.VllAV'AR.A. — Idem q. Saraballa. SARBOA. — Ut Sarbuissinum. (Vine. Bel- lov.) SAKL5UISSIXU.M. — Veslis genus, bracca), idem cjuod Saraballa. (Rad. Uogg.) SAIlCA. — idem videtur q. Saraca. (S. Aii- (ici«n.) SARCALUdUS. — Christua, Verbum quod (Mio factum est; vox composita ex ^i,';, caro, ft Aovo,-, Verbum. (L)ud.) SARCEl^LUS. — Circulus ; cerceau. (.\. ij(;9.) SAIICENARIUS. — Pro Salcenarius, ni fal- li)i', qui salcias, Gall, sauces, parat ; saucier, (A. l.-M.-f.) SAIH.'HA. — Area sepulcralis ; eeccuej/; ol. sliqiX'll. (A..SS.) S.\ll(;il.\llK, — Per?crutari, exculere ; rlterclur ; ol. sarc/irr. (A. 1338.) SAKCllU. — Vestis speeies ; \'id. Sarcilis. (A. ia.S4 ) S.\.KC1.\. — .Vpparalus ad navigii usum ; ii/iris, cordages a l'usa;/t des narirrs ; ol. sar- cliii-s. (Pass.) — Onus ; charf/e. (A. 13TJ.) S.MICILIS. — Panni lanei species; serrje. (Irm.) SAUCILUS. — Kadem nolione. (Id.) S.XRf'IXA. — Onus quodvis; charge. (\.. 1(11:2.) SARCINALIS. — .\d sarcina'i perlincns; de ihnrije: snrcinalu juuientum ; uquus clilellarius ; ("'■U' de somine. (Am.) S.vUCINAIlK. — Sarcinii onerare,* oppri- ' mere cum sarcina ; charter les ba(jai|uc sarii/a Roni^c diritur viiis siMnilunica linea ac rudis, (|uani alii.s vestilus, ut V\* in open- parcani, su|ii'rinduunl operarii ; sorte de robe surtoul d'Jtii/l'c commune que I'un met par-itessui les vtlemeiits ordinaires pour '.cs ga- ranllr. .^AlllilI.IS. — Pro Sari'.ius. (A. S33.) SAIllRE. — I'erram inculiam succisii du- mclis pxcolere ; essarler la terre, la dc/richer. (.1. .s'.V. Hen.) S.MUSS.V. — Ilasla oblonga ; pique lotujue ; sarisic. (Leo X PP.) .sAltlSS.VTUS. — Ilaslrtlus miles; plquter. (,I,ob. //. Hril.) 1991 SAR LEXICON SAT 1992 SARLRTUM. — Pro Scarietum, pannus coc- cineu8. (Mart. Ampl. Col.) SAHMIiNTlTll.— lio. Semiaxiahii. SaRO'IUM. — (Tremium, veiilrale; tablier. [Cfir. Corn.Zanf.) SAHRA. — Sarculum ; sarc/oir. (Ugul.) SARFERli. — Sar/ja purgare ; nettoyer avec Ic sarcloir. ( Vet. (I I.) SAIU'IA. — Ul Sarpa, lalx. (A. 1323.) SAKI'ILI.KRIA. — Idem q. Sehi'ELlkkia. vSAIU'I.AHI'L — Ponderis lanarii species sacco major, sic dicta quod lanis irivolvendis sar/tillcriis statutte mensural utuntur pracipue apuil Auglos; poids parllculier en usage dans le commerce de la laine, en Anglelerve. (A. 1333.) SARPLERIUM. — Eadem nolione. (A. 147S.) SARRAB/E. — Veslimenta Saracenorura ; vitements des Sarrasins. ( Vet. Gl.) SAHRABAUR.'E. — Eadem nolione. (I'W. Gl.) i5ARRACH0RIDl':S. — Servi militares apud Turcas ; esclavesmtlitaires chez les Turcs. i^Laon. Cliaic.) SARRACIUM. — Vid. SurenrELUciCM. S.VltRACUM. — Genus veiiicuU, quo ferun- lur iapideset ligna. (T"e^ Cud.) SARRALHEHIUS. — Serarius ; serrurier. (A. 1334.) SAIUIAUIIA. — Sera; serrure. (A. U76.) SAKRARE. — Serra rlesecare ; scier. (A. 1391.) SAURAHIUS. — Yid. Sitularius. SARHaTURA. — Sera; serrure. (Ben. XII PP.) SARRKA. — Sepimentum exvirguRis; haie, cldiure de buissons. (A. 1147 ) SARREIUA. — Locus sepibus vel maris cinctus ; lieu ferme de haies ou de murailles. (A. 1263.) SAKREURIA. — Sera; serrure. (S. xiv.) SARRI. — Arabes; les Arabes. (Schiit. Gl.) SARRIA. — Vascuii species, idem f. q. Se- RiA. (A. 1327.) SARRITOHIUM. — Terra, ut videlur, in cuUurani redacla, vel locus sepimento conclu- sus ; reclius molendinum ad ligna serra dese- canda; terre mise en culture, ou lieu ferme, ou scierie. {Terrag. Belli). ) SARRDCIU.M. — I'it/. SUPEHPELLICIUM. SARllOTCS. — Yestis ecclesiasticse species, tunica linea, cujus manicse slrictae sunt ; habit d'iglise, rnchel ; ol. sarot. (Pass.) SARSOR. — Sarsoriorum artifex ; ouvrier mosaiste. ( Vet. Cod.} S.VRSOItlUM. -^ Opus ex variis quodam- modo maleriis contexlum el confectum ; mo- saif/up. (liieg. Tur.) SAl'i'l'AGIA. — ppfcstatio quee ob jus ler- ram sartancli, seu in culluram redigendi, do- mino ppnditur ; droit paye au seigneur iwur la mise oil culture des friches. (A. 1163.) SARTAGO. — Locus el patella in quibus sal conficilur; lieu oh I'on fait le sel, et bassiyie ok I'onfait bvaporer I'eau. SARTARE. — Terram incultam excolere; essarter, dif richer. (A. 1202.) SARTARIUS. — Sartarii homines, qui fun- dos sarta nuncupatos possidebanl, el in iis aiienandis inlerveuiebant, ul feudalarii in feu- doruin alienatione. (A. 1231.) SAKTATKcrDK. — Idfm q. Sarcitector. SARIELLULU.M. — IJiminul. a S.uitum, terra in culluram redacla ; petit champ nuuvel- lemt'iit dd/richf' ; ol. sarteil. (A. 1178.) SAUTELLUM. — Eadem nolione. (A. 1257.) SAIlTOR. — Sarcinalor, vesliarius ; tail- letir ; ol. sartre. (Busch.) SARTORESSA. — Sarcinalrix ; tailleuse. (A. 1329.) SARTORIA. — Locus sarciendi ; boutique de tailleur ; ol. snrtrerie. [Vet. Cod.) SARTOltlU-M. — Eadem nolione. ( Vet. Gl.) — Sarculus ; sarcloir. {A. SS.) SAR'KiTECTU.M. — Materiaria slruclura; char/jenle. (A. 1291.) SAKTRINARIUS. — Qui rei vestiariae praiest apud inonachos ; vinine chargl', dans unmonas- tere, de tout ce qui concerne les velements det religieux. {/leg. visit. <)ton.) SARTlUiXUM. — Ofticinasarloris, vel locus in monasleriis, ubi sarciunlur, vel reponuntur vestes ; boutique de tailleur, ou atelier du tail- leur a'un monaatere. SARTUM. — Terra dumetis purgata, et in culluram redacla ; lerre defrichee. (.\. 1121.) SARTURATOR. — Ut Sartor. {Cons. Le- 7nov.) SARTUS. — In culluram redactus ; mis en culture, de/richi. (A. 1121.) SARVALGIUM. — Idem q. Salvagium. (A. 1378.) SARSONARE. — Condire, apparare; assai- sonyier, nccomumdcr. (St. Plac.) SASSINAMENTUM. —Idem quod invasio, usurpalio, Saisimentum. (A. 1195.) SASSUS. — (Quarlffi declinationis.) Muni- mcnti genus ex ?axis, Ital. sasxo. (A. 1349.) SATALIA. — F. idem q. Cuartula. (Mart. Nov. Col.) SATaLLIN. — Pannus serious rasus, ut vi- delur; satin; ol. salnllin. (A. 137rj.) SATIOLLKS. — Yassaiius minoris dignitatis, sponsus qui uxoris socius est, qui feudum sar- genteriie possidel ; rassal du dernier ordre, mart, posse.'iseur d'un of fixe ou d'une tenure de sergent. (I'ass.) Satellites ; homines comraunia- rum ; hommes de communes, roturiers. (Rig.) SATEJ.LITIO. — Idem q. feudum serjante- rix ; Vid. Serjantrhia. SATELLITIUM. — Hominum communiorum CAierva.; troupes d'hommes des communes. (W. Brit.) SATERRICUS. — Pro salyricus. (Ann. Ben.) SATHAMA.M. — Uicli iuterdum Messaliani haerelici, quod Satannm mundi gubernatorem et prsefeclum esse somniabant. SATHANIGUS. — Malignus. {^^et. Form.) SATIARE. — Explere, el per metapho- ram, probare ex abundantia ; remplir, ras- sasier, proiiver surabondamment. (S. Cypr.) 1993 SAU MEDIAE ET INFIM^ LATINITATI8. 8AV 1994 SATICUM. — Spatium amplum, area ad eedilicandum, eeu, ut volunl noriuulli, domiis geu mansus ubi quis s/ai et mancl. (Ch. a. 'Jtjl, ap. Mart. Autpl. Coll.) SATIETAS. — Cibi sumplio, cueiia; npas. (.4. SS.) — Salietas unius >ltei, quHniuin cibi per unuin diem suflicil ; ration alirnenlaire paw une journbe. [Capit. C. M.) SATIL. — Pondus duorum sextariorum ; poids lie deux setters. SATIMANA. — Pro Septimana, hebdomada. {St. Clun.) SATINUS. — Pannus sericus rasus ; satin. {A. SS.) SATIO. — (Juifivis anni lempestas ; ,?aison. (A. 1311.) SATIONALIA. — Agri sationi idoaei ; champs propies a reccvoir la sentence. (Joan. Sar.) SATIS. — Valde, omnino ; lout a fail. (Mab. Liturg. Gall.) — Fere, propemoduni •,presque. (A. 1349.) — Nimis, plus aequo ; trop. (Alex, lair.) S.VnSAGERK. — Pro satagere. ('Lucif. Cal.) SATISFACcKE. — K.\cusbre ; justifier. (S. Arab.) — Satisfacere ad Evangelia, laclis, vel coram Evarigeliis jurare ,jareret{, toachant le litre des Evani/iles. (Leg. Luitp.) SATISFAUTUKIA. — Salislactio, excusalio, ^Mv^iiKxo; justification, purgation, [k. HOS.) SATIUS. — Satur ; rassasie. (.1. US.) SATRAPA. — Charlam Elhelredi regis An- glia; post duces snbscribunt aliqimt viri nobi- le«, cum hoc titulo ; Satr.ipa regis. (Jua- appel- lalio eadem est forte quiE minister. Ilinc pro quovis ministrci seu satellite eadem vox usur- patur apud Laiiiberluin ■Vrdenscin. SATRAPIA. — Prttfectura ; commandement. (A. 140.") ) SATHAlMZARE. — Divinare, augurari ; de- viner, predire. {A. S.S.) SATRINUM. — I'istrinum ; boulmtgrrie. (A. 1223.) SATHIX. — F. monialis rei cibaria; priefec- ta ; religieuse chargce des approvisionemotts alimentaires de son couvent. (.1. S.S.) SATULAUES. — Pro Sotulares, calcei. (A. 855.) SATUM. — (ienus mensura;, unura el dimi- diiim modium contiiieiis ; boisseau ct demi. (J. do J.) SATURATIM. — AfTatim; suffisamment, Inr- getnent. ( Vet. (11.) SATU RATIO. — Saturatio Dominica, de commiinione corporis el sanguinis Chrisli dici- tur, in Episl. synodica Eccl. ,\fricai)iE ad ("or- neliuiu I'l'. : " Ouo.s tutos esse cnutra ailviTsa- rium voluimus, muniiiniito Dominica! salura- tioiis armemus. » SATURIES. — Salietas; rassasiement. (.1. SS.) S.VTIJRNIANI. — Gnoslicorum seclarii, (jui a Salurnino sic appciiali sunt. SATYItirj. — Ludiones, histriones el mimi ; eom^diens, bouff'ons, mimes. (Eckcard.) SAUBUA. — UISabuva. LiXICON HBO. BT INFIM. LaT. SAUf'EA. — Saliclum; $aussaie. [Obit. eccl. Medunt.) SAUGKR. — Vasculum in quo salcioe mensae apponunlur ; sauciere. (A. I36G.) SAL'CETU.M. — Idem q. Saucfa. (A. Ha6.) SAUCl.V. — SaliceUira ; saussaie. (A. c 980.) S.VL'CIOLUS. — Atrium sauciolum, forum judiciale, in quo rei capite damnanlur ; tribu- nal oil sc jugenl les causcS capitalcs. SAUGIU.XARE. — Servare, cuslodire, ut vi- detur; gnrder, conserrer. (.\p. Mnr.) SAUDAUERi. — Milites, qui slipendio me- rent \ soldnis qui strvenl pour une sotde ; ol. soudoters. (.V. 1442.) SAULEIA. — Saliclum ; saulaie, samsaieAk. 1350.) SAULU. - Sali.x; saule. (A. 1402.) S.\IIM.\. — Onu». sarcina, idem q. Sagma. .Sauma vini, certa vini quanlilas ; utie charge de vin, mesure de capacity qui variait selon les \0C:\\'\U'i SAUMAI).\. — Onus eqoi sarcinarii ; charge d'un cheval; ol. saumade. (.\. 1197.) SAUMANDIUM. — Eadem iiolione. (A. SS.) SAUMAUIATA. — Eudeni ralione. (Tab. eccl. Auxit.) SAUMARIUM. — Onus, sarcina, ul Sagma, (H. Loth.) SAUMATA. — Eadem nolione. (A. 1141.) SAUMATIZARE. — Unerare ; charger. (A. 13il.) SAU.MERIL'S. — Kquus sagmarius ; cheval desomme;o\. jom/er. (A. 1>151.) S.\L'.MO. — Salmo ; saumon. (<}. Chr.) SAUNARIA. — Idem t\. Salinaria. SAURaRIU.M. — Instrumentum [liscalorium vel relis genus; engin de pec/ie, sorte de filet. (A. U>22.) . SAURETL'S. — Euojo exsiccalus; .sour^. (A. 1488.) SAl'RCS. — Piscis species ; maquereau bd- tard. (Tr. de pise.) S.VIISA. — ("ondimentum ; saiice. (St. .4st.) SAl'S.\RI.\. — |)is(Miliis, in (|uo sau-uv repo- uuntur; sauciere. (A. 1405.) SAUVA(!i;ilI.\. — -Vger incullus, dumelis asper ; lerre tneulte, vleine de broutsailles ; ol. saure, suuneehtne. (A. i'iV^.) S.\i;V.VGINA. — Fera silvcsltis; bete, aau- vage, t/ni /uibite les /orels ; ol. snuvagin, sauva- gute. (A. [Mi.) SAUVAMKNTIIM. — Idoiu q. Saivamkn- TUM. SAUVKRIU.M. - Tignum ; solive. (A. i:iC:{) SAL'ZETUM. — Salicelum ; sawinaie. (A. 13tliJ.) SAVANA. — Idem q. Sabanim (A. 1020 ) SAVARDA. — Trrr.! iiiculta ; fnc/ie , ol. tavari. (Puss.) S.WARKTU.M. — Locus ubi pisces seivan- lur ; rinervoir iar. Ital.) SAVEINA. — Ut Savana. [Tab. S. Viet. Mas.) SAVETARIUS. — Idem q. Savaterius. (A. c. 1290.) SAVIWA. — Pili quihus aspersorium inslrui- lur ; ftoili de I'aspertoir. (Ord. eccl. Camer.) SAVIRUM. — Scienlia ; savoir. {Cap. Car. Calv.) SAVO. — Sapo ; savon. (Pass.) SAVO.NUM. — Eadem notione. (Si. Asl.) SAVoTIEiNSlS. — Pro Snbaudifnsis, Saban- dus ; Savoyard. (Mart. Ampl. Col.) SAVUS. — Sapiens, in Vila Malhildis, ap. Leibn, nisi legendutn sit sanctus. S.VXA. — Gullellus, gladiolus; long couleau, petite S/jee. (Go\.. Vit.) SAXAZOLI. — Columharum species ; espece de pigeons; ol. cendrins. (Pet. de Cresc.i SAXlMbNTUM. — Obsignatio, manncapUo, sequeslratio, iino res qutevis qnnquo tnodo ab- lata.w/si>, dep6t, chose en levee. (Sl. Manl. Reg.) SAXIRE. — Obsignare, sequestrare ; sais'n; arreter les liiens d'une personne et les mettre en main de justice. {St. ]'erc.) SAXIVOMUM.— Machina bellica saxis einit- tendis apta ; perriere, machine a lancer des pierres. Eimli.) SaXOMA TKANSMARINA. — Anglia quod a Saxonibus occupala fuerit; Za Saxe d'outre- tner, I'Angleterre. [Epist. IJoni/. episc. ad Za- char. PP.) S\XONIZ\RE. — Lingua Saxoniim uli. eo- rum more agere ; saxoniser, vivre u la saxonne, parler saxon. {A. SS.) SAYA. — F. laya seu silva, in Act. S. Petri CcElestini PP. [A. SS.) SAYO. — Vestis species, iit Sagum. SAYRaCIUM. — Serum lactis ; Vid. Sera- CIUM. {St. Ast.) SAYRIE. — Serotini conventus, in quibus ruslicoe puellae lanificio una vacant ; veillies. SAYUS. — Vestis species, ut S.wo. {Cod. Ital. Dipl.) SAZIU.M. — Manucaptio ; saisie. {St. Veic.) SAZO. — Mensura agri apud Aquitanos. (A. 1273.) — Satio, annus : proprie aniii tempes- las, Gal. saiso.i. (A. 1296.) SAZONATOR. — Coquus ; cuisinier. (A. 1460.) iSAZUS. — Ouaevis anni tempestas ; saison. {Chart, eccl. Auxit.) SBAD.VGURE. — Ori lignum Indere ; bdil- lonner. {St. C\nn.) SBAUAOJIUM. — « Cumque in os illius de aqua S. Franchae fuisset injecla, non retinuit earn, sed enormiter projfcit, qnousque cum uno ihadagin fuit compuisum os ejus apertum stare. >> {A. SS.) Tanquam scilic t si oscitaret: est enim sbadaglio Italis o.^citatio. SBANDITCS. — Proscriplus, extorris ; banni, proscrit. (Mur.) SBARA. — Faber lignarius, cujus est sbarras sen repagula fabricare ; charpentier, meniiisier. (Mur.) SB.VU.M.IUM. — Repagulum, seu munimen- tum ad urbiiim etcastrorum inlroitus ex palis el barris, quas Itali sOarra in- ferioribds judicibus supremo jure dijudica- banlur ; ecliiquier de ISormandiv, haute cow de Justice dd fille province. (Pass.) — Apud Anglos curia iu qua rus Qsci perliactantur ; cour lie I'liclilquier, :/iambre des finances en Anyleterre. (Pass.) .SO.Vfl.VTUS. — Quadris diversi coloris distinctus ; qui est a carreaux de diverses couleun, qnadrille, echiqueliL (A. 1.S60.) S<'ACCI. — Scaccorum Iudus ; jeu des eckecs. (Pass.) — Gralke, furculae ; dchasses. (A. 6\y.) SCACH. — Lalrocinium, vox (iermanica ; larcin, vol. {Lex. Lang.) SCACHCATUR. — Latro ; voleur. [Cap. Car Calv.) SCACIA. — Furcula, gralla ; echasse. {A. SS ) SCACIARIUS. — Venator, ut videlur ; chamur. (A. 1019.J SGADAFALE. — Ut Cafafdus. (A. 1225.) SGADaFALTUM. — Eadem notione . (A. la79.) SCADKNTIA. — Scaditio ; ut Excadentia. SGADUS. — Mensura et pars vinearum ; meiure pour les vignes, quartier de vljne. {Ch. Mem.) SGADUTA. — Haeredilas decedenlium sine hterede ; biens caducs, heritage sans hirilien ; ol. escaede, eschoite. (.\. 1213.) SOADUTL'S. — Mem q. Caducus ; Vid. etiam Scaduta. SCAETA. — Bona qu.e domino feudi ex delicto vel ex Jefeclu haercdis obveniunt ; biens (levolits au seigneur par .•mite de confis- cation ou de dices .sans hiritiers lei/itime; o\. escaete, eschoite. (Chartul. S . J'rin. Cad.) SCMW. — Manus sinistra ; la main f/aii- chi. ( r«. Gl.) SCEVrrAS; — Iniquilas; iniquite. [Isid.) SC.IiVU.M. — Crimen, noxa ; crime, /ante. {A.SS.) SC^VUS. — Mutilatus ; mulili, endommagt. SCAF.V. — Vas culinarium ; cuiller a pot. {Fort.) SCAFALDL'S. — Tabulalum altius edu- Clum, thealruin ; icha/ainl. {A. .S.'?.) SLIAFAHDIJS. — Eadem notione. (Chr. Corn. Zanl. ) SCAI-'FALE. — It ScAFADUs. (.4. SS.) SCAFVVVUDUS. — tltconomns, procura- lor, ccllarius ; ^conome, procureiir, cellcner. (B. Pez.) SCAdlM.E. — Cingulum, /.onii ; crinturr. {St t'lii/uh.) SCAdNA. — Instrumentiun (juo lihuii in- volvnnt ; deridoir; ol, e.icagne. {.\. 1 :;'.••! ) SCAfiNETlIM. — Asguin, ut videlur, ab Ital. scaqlia. (A. 14%.) SCAllENTIA. — Jus scactain seu e.scaetam percipitndi ; droit d'eschoite ; Vid. Scabta. SCAILGA. — Lapis sectilis ; ardoise. (Marl.) Ampl. Cot.) Si;AKA\.\. — Securis militaris ; fiache d'armes. (Lud.) SCaL.V. — Urbis regio, apud Monspeiien- ses ; quartier d'line ville. A. lilO. ) — Patera, Longobardis ; coupe. (Paul. Warnef.) — Trutina, bcu Irulinte lanx ; balancr ou pla- teau de balance. I'lerv. 'I'illeb ) — Leclicae species iu scala; speciem confectic ; sorte de litiere. \A. SS.) — Ordo rujusque ; rang. (Bonif. Vill I'P.) lliric sedere ml scalam dici- tur inonachus, qui cum aliis in refeclorio suo ordine scdet, (Vet. Cod.) — Manipulus militaris, seu quajvis mililuin turma sive e(]uilum, sive peditum ; escadron, corps de troupes, bande de soldats ; ol esc/iielle. (A. 1393.) — Modus agri, in Ch. Longobardica ; certaine mciurc de terre. (Ugh.) — Porlus minor, seu proprie tra/ectus, vel nlpa^llx in majori portu ; petit port ou anse, partu- d'ltn port, (S. XIV.) — Scandula. stnpha, stapes, quo scilicet quis in equum tollitur; ichellette pour monter a cheval, moulnir, etrier. (A. 13tj7.) — Vestis quiedam episcopis propria ; sorte de vetement parliculicr aux iveques. (H. Nem.) SCALAGIUM. — PriBstatio pro facultate applicandi naves ad scalam ; droit qui se paye pour la permis.uon de faire entrer un navire dans iin port. {\. 1209.) SCALAMEXTUM. — i^calis admotis in urbem irruplio; escalade. (.\. 1448.) St^AL.VRE. — (Subst.) Scala; gradus ; esca- Her (A. SS.) — (Verb.) Scalts muros ascen- dere ; escalader. (Mur.) — Scalw poena reum damnare ; condamner au pilnri. {.K. 1232.) SCAL.\RIA. — Navis piratica ; nature de course (Ugpnt.) SCALAKIUM.— Oradus; escalier. (Ch..\ugl.) SCALA'IICL'M. — Idem q. Scalanium. (A. i2tjy.) SCAEATINUM. — Iributum pro scalU, seu pediminibus vilum ; rederauce pour I'echalassni/e lies viynes. (.\. 1327.) srAEATK). — Scaltf pu'oa; supplice de t'cchetle. sorte de pilori. (A. 1478.) SC.\!-A'lt)R. — Quis scales ailmovcl, appli- cal ; cclut qui escalade ; o\. cscaladaire. (Chr. Ast.) SCAI.CIlUS. — Piiicernn , majordoinas, archilricluius ; eo/innjon, mii/oC'/orne. i.l. .s'5.) SCALCIUS. — iHscalceulus ; dt'-chauui. {A.SS.) SCALDINTiI. — Dani jcu N'onnani, i-ic ap- pellali (juoil ad .Scnldim ainiicui po^itis castris (liu il>i inorati »unt, a. 8H.°< ; les Oanois ft les yormands drs rires de I'liscaul. (//. .S". Cuth- pert.) SCAEDIll. — Vetusiisnimi Kanorum poelue ; sciildei. poi'Irs des nnciens amoit. SC.Al.EM'S. — firadus; rscalirr. (A.SS.) SCAElltllM. - UlScALAHiiM. (A. IlKS.) SCAl.lll'A. - Parvus portus : petti port. {.\nn. den.) SCALFAIUUS. — Panni species : sorte d'etoffe. {St. Cluniac.) 1990 SCA LEXICON SCA 2000 SCALFAUDUS. — Idem q. Scafaidus. SCaLIA. — Squama; icaille. {S. Snon.) SCALIGRaDIUM. — Scalif, giadus ; esca- lier. (A.Sa.l SOaLINUS). — Palus, pedamen vilium, ul videlur ; echnlan. |>f. Rip.) — Navis el illud ad quod navis religalur ; navire et pnlenu, auquel il est attache. (Cathol.) SCALIONES. — Gradus, scala ; 6chelon, escalier. (Pel. de Crcsc.) SGALLATICIUS. — lu modura scalic dispo- situs, virgiii quibusdaui disliuclus; ut Vibgatus. (Mab. Aiial). SCALLA'I'US. — Eadem nolione. {/{et. Cam. Comp. Par.) — Ul Scalinus. (I'aul. Ill PP.) SCALLIA. — Lapis sectilis ; ardoise. (Pass.) SCALLIARIA. — Lapidicioa ; arduisiere, carriere d'ardoises ; ol. eacailliere. SCALNARE. — Pro ScalvaHE. (A. 1343.) SGALUXES. — Denlium equi species; dents de cheval ; ol. escalogne. (I'ei.. de Cresc.) SOALOXGIA. — Idem q. Ascalonia. SCALOR. — Pro squalor. (A. 135"J.) SCaLPELLUM. — Instrumcnlum quo di- ruendis muris utulur; pic. (A. 1479.) SCALPITARE. — Crebro scalpere ; couper souvent. (Vet. GL) SCALUS. — Pro siallw, ni fallor, sedes uniuscujusque ninnachi aul canonici in choro ecclesise ; stalk. (//. Mon Sarigerm.) SCALVAMEN. — Ramus ; brnnche. (St. Ast. SGAEVARE. — Ramos arboris araputare, arborem dccacuminarc ; ebrancher {St. Plac.j SCALVAYT.E. — Escubiae, ul videlur ; garde guet (St. Avel.) SGAMA. — Squama ; ecaille (Mart. Anecd ) — Lapis sectilis ; arrfofse (A. 1391).) — Scam- num sediln : tabouret, escabeau. (A. 1332.) SCAMARA. — DeprEcdatio; pillage, ravage. (A. 836.) SCAMARATOR. — Pra:do ; voleur, pillard. (Ch. Beneu.) SCAM ARC. — Squamas tollere ; ecailler. (Vet. til.) SGAMARES. — Praedones ; fniirrageure, pillards [A. SS.) SCAMAKL^. — Imbrex porci. id-^m videlur quod ItaL scamerita. (Mur.) SGAMBIATIO. — Perraulalio ; echange. (A. 1043.) SCAMBIATOU. — Nuramularius ; ban- quier. (Pass.) SCAMblUM. — Nummularia officina vel mensa ; change, banque (A. 1195.) SCAMBSOil. — Eadem notions. fA. fSlG.) SCAMELLUM. — Scabellum ; tabouret, escabeau [I'et. GL) SGAMELLL'S. — Modus agri, f. pro scam- nellus. (A. H2«.J SGAMERA. — Deprajdatio, ut Scamara. [Ch. Benev.) SCAMILLUM. — Idem q. Sc amellum. ( Vet. Cod) SCAMIUM. — Permutatio ; ^change. (A. 1323.) unde scamne.lurii nuncu- ■ Goiamutatio ; ichangi. (S. SCAM^L\. — Locus fossis iuciusus, arena luctuiiltuiu, fossa caslrensis, pugna, conQi- ctus, scaujuuin sedile ; litu entoure de fossit arene, tranchbe, combat, tabouret, escabeau^ (Pass.) S(j.\MN.\LE. — Slragiilunf sru inslratum scamni ; cnuverttire on lapis d»nt on couvre les bancs (A. SS.) SGAMNELLUM. — Scabellulum, de iis proprie inlclligilur, quibus repentes mani bus iaiiiluutur pati. (A. SS.) t-.OAMNIUM. XIII.) SGAMNU.M. — Equulei species ; sorle de cheaalet, inslntment de su/iplicc. {L. Sal.) — Vadiim ; gue, banc de sable, bas-fond. (.1. SS.) — Mensa in qua merces suas exponunt uier- calures, vel carnes suas cariiifices ; liibuluni, quod ab iis ob scamnum persolvitur ; banc de tnarcliand, elal de boucher, droit qui se pnye pour la place occupee par ce banc ou cet eial .tur la roie piiblique. (I'afs ) — Fulcrum quo repentes manibus innilunlur ; petite crosse a l' usage des culs-dc-Jatte. {A. SS.) — Mensa humiiis ; table de peu d'apparence. (Greg. Tur.) SCAAIfAllE. — Silvam in campum seu cullurarn redigere ; de/rlcker un bois, le met- tre en culture. {H. Cass.) — Liherare, servare, alicujiis efi'ugio favere ; delivrer, .lauver, favoriser la fuile de quelqu'vn. {St. Cum.) SGAMULA. — hjquamula ; petite icaille. [A. SS.) t-CANCIO. — A cyalhis, a poculis piucer- na ; echanso7i. (Pap.) SGAiNGKKNaIUA. — Munus et officiura scancioms ; echansonnerie, charge et office d'echanson. t^GANGIONARIUS. — Eadem nolione q. ScANCio. (A. 1261.) SCANDAGLARE. — Mensuras ad examen publicarum mensurarum expendere : echan- tilluunlers les mesurts.{St.Avel.) bCANDAGLIUM. — Ponderis seu trutinae species apud Italos ; pesnn, balance. {St. Sal'ic.) SCANDAILLAHE. — Ut Scandaglare. ( t. Mas.) SCANDALIA. — Funes ad tentandum fun- dum, el allitudinem aquarum aguosceudam ; sonde { Vet. GL) SCANDALIL'.O. — Mensura vinaria ; eer^ taine mesure pour le vin ; o\. si-andal, estan- dau.{\. 1392.) — Ponderis seu trutinse spe- cies ; pcson, balar.ce. {St. Saluc. SCANDALIZARE. — Offendere, laedere ; offenser, nuire, leser ; ol. esclandeliser. ( Vel. GL) bCANDALlZATOR. — Vir perniciosi exem- pli ; homme qui donne le mniivais exemple. [Cone. Bas.) SGANDALOSE. — Gum multorum offen- sione. (A. 1209.) SCANDALUM. lis, controversia iion, proces. (Pass.) — , Rixa jurgium, odium, querelle, esclandre. dlscui- 2001 8CA MBDLE ET INFIMiE LATINITATIS. SCANDEFIERI. — Pro candefien. ^AkubI.) SCANDKLA. — Pro cnndnln. (Mexand. Ill PP.) SOANDELARE. — Scandulis, seu asseri- bu8 tegere apud Ilalos ; couorir de planches. (A. 952.) SCAMDKLLA. — Genus annonse, apud Ila- los, q. alii dicunl horJeuni dislichum esse, alii vero hordeum canlheririum. SCANDELL-'E. — CrepitHculum e scandulis ligneis confectuQi, quali ulunlur leprosi, ne propiu< quis ad eos accodat ; crecclle. (A. SS.) SCAXUEL'.UM. — Scaranellum ; petit banc, tabouret. (A. U76.) SCAXDILE. — Stapes, quo in equiim quis lollitur, ut ScALA. (Ugut.) — Scalarum gradus ; escalier. (Cws. Heist.) SCANUILHAKE. — Ul Scandaglarr. (A. 1344.) SCA.NDOLA. — Pro scandxda, legulse ligneae specifis ; sorle de planchctte destinee i couvrir If-s mnisnns ; ol. eschandole. (St. Cad.) SCANDULARIUS. — Qui scandulis tectacou- legit, faber jignariiis ; couvreiir, chnrpentier. [Cod. n.) SCANNALR. — Slragulum seu instratum scanni seu scamni ; ut .Scamnale. (Cserem. vet. ecrl. Cam.) SGANNELLUM. — Ut Scamkuum. (.4. SS.) SCAN'NIU.M. — Idem ac cambium. (A. 965.) SCANNUM. — Pro Scamnum. (Mart. .\mpl. Col.) SC.A.NSA. — Ferrum per quod nqiium ns- cendimus ; etrirr. ( Vet. (11.) SCANTELLATUS. — Truncalus, mutilatus; eriirnt.iFor. Arag.) SCA.NU.SIA. — Vestis monastica, eadera q. S( AI'ULARK. SGAiNZUNERIUS. — Pincerna ; echanson. (A. 12f.O.) SGAPELA. — Idem q. Scapularb. (A. lie. 2.) SC APEI.I.E. — Laqucorum spenips, quihus ca|piunlur avcs ; filels pour la chasse anx oi- sciinx. (Pet. de (Jresc.) SCAl'EI.LAHE. — Caedere, incidere, fran- grie ; rniipci , lailler, brixer. (Ley. Long.) si^APHA. — Mensurfe aridorum species, ea- d'Mii qiiM' ScAi'iLus. [Cb. Aiir/l.) SCAPllISMU.S. — Supplicii genus apud I'lfsas, quo sontcs in scn/Jtit cibo el polu, mu- 8ri< pi vermibus ad nf cem cruciabanlur ; sup- jilii-r '••? nuf/rs chrz les Perset. SCAIMIISTEHIUM. — Alveolus ligneus, quo miilieres lotos pannos a fonle aut fluvio refe- ruiil ; bnipiet de lai'eusr. SdVPHo.N. — Septum, quo in crutibus fa- cto^ pastores noctu inciudunt oves ; pare & inoui(i!i%. ( Vet. a I.) Sr.AI'lini.A. — Idem q. Scai-iia. SCAPILLAHE. — Vei m-raie, scapis ecu fu- stibus credore ; (rapper, bntonner. (S. xiv.) — Capillos everlere vel per capillos Irahere ; ar- racher les cbeveux ou trainer par tea cheveux. [St. Manl.) SCAPILL.ATUS. — Solutus crines ; Me- veli. {A. SS.) SCA 2002 frumentaria: spe- semelle de sou- bCAPILL'S. — Mensurae cifis, cadem fnrto qnae Scapha SCAPINUS. — Solea calcei Her. (A. SS.) SCAPIO. — Idem q. Scabinus. (A. 1004.) SUAPOARDUS. — F. is cui vasorum custo- dia credita erat ; Vid. Mauhinarius. (Kincm.) SCAPSCHIH'M. — Sepulcruni ; tombrau. {Vet. /use. •SCAPTON. — Vas quoddam : « Scapton aa- reum. » {Man. Angl.) SCAPUL.A. — Scapulas dare, fagam inire ; tourner le dos, prendre la fuite. (A. 1040.) — Scapula porcina, imbrex porci ; quartier de pore, JtWibun. {Lib. cens. Levi. Hum.) SCAPULA RE. - Vustis scapulas lantiim te- nens ; innnactiorum vestis propria cum labori et operi insistobant, loco cucullre, ut qna' bre- vior esset. et minus ampla. et caput tantum ct scapulas legeret ; scapulaire, petit hnhit a I'usape des tnoincs dans les hetire.t du travail des mams. (II ne couvrait pregqne que la t6te el les 6paulL"S. ) (Hass.) SCAPULAKIS. — Kadem notione. \A. SS. lien.) SC.APULARIUM. — Eadem notione. {Chr. Fa's.) SPAPULATUS. - Scapulosus, xcnpulh dila- tatus ; e/ui a de larr/rs ^pnules. (Alex. latr.) SCaOUA. — Mensurae species apud Occita- nos. (A. 1292.) (Occitani e.ienrh vulpo vocant reliquum fruuienti, (juud inensuram excedit, unde sca'/ua accerseoda videiur.) SCAQEAKILS. — Ll Scai-ahium. ( A. 1230.) SCA(JUERIL'.\I. — Eadem noliune. (St. Cap. Audnm.) SCAOUETI. — Ludi species, ut Scacci. (Cone. Hifp.) SCAgUI. — Eadem notione. fA. 1352.) f-TAH. — Agser ad ripaui ; 71^11. (Si. Mas.) SE.VR.V. — Servitium hcmerodromorura ; epi^lolarum, monitoriorum, aliarumqut: rcrum minoris ponderis, ullro cilroque pcrlatio ; corri^e des commissinns et dn transport des depeches et aulres menus nbjets da setgnntr, soil a pied (scara pedtstrxs vel cum /tedtbia), soil u cheval {scara cum caballu.) (Irm.) — Jus uleiidi nemore alieno ; droit d'usage dans un bois (A. llOCi.) — Familia, genus ; /amille, race. (A. SS. Ben.) — .Vcies, copiae militnri's ; troupes, corps d'hommes armit. (Hincm ) SCAIIAOIIAYTA. — Fxcubiir, servilii ge- nus ; f/uet. serrice de garde du par le vassal dans le rbdteau seigupurinl. {.K. 1.171.) SCAUA.MANG.V. — Veslis. quam viri raili- tart-s gi'!iuis*>er. {Ch. Angl.) SATUS. — Coccus et pannus cocci- neus; ut SCAIILATUM. (Id.) SCARPA. — Galcei species, apud Italos ; escarpin. (St. Plar.) SCARPELLIXUS. — Latomus seu sculptor; mapnn ou sci.l/ifeur. (A. SS.) SCARPELLUM. — Pro scalpellum. [Lib. Ord. S. Vict. Par.) SCARP1LL.\. — Linamenlum ; charpie' (Mir. Urb. V PP.) SCARPINARE. — Kodere more gallina- rum ; fouir ii la vtaniere des poules. (Vet. Gl.) SCARPSI.NARE. — .< EfQagito... ut et vera el maniiesla Dei opera luculento seruione de- pingas, el in cortigendis el augeiidis Ruodol- fum adessc deposcas, ad ejus per.«opam pro- longum scarpsinans. » (Gundram.) Id est, ei prolognm inscribens. SCARPSUS. — Excerptus ; extrait. (Cone. Tur. II.) SC.\RPUS. — llinerarii calcearaenli species; sorte de chaussure de voyage, cliaussure legcre, escarpin. ((iauf. Mai.) SCARR/E. — Hearnio, idem quod paries sive divisiones, Angl. shares. [Ch. Angl.) SCAR.SUS. — Imminulus, cui aliquid defi- cit ; retranche, rogne. (Ch. Ital.) Ad scarswn, minimum, ut videlur ; pour le moins. (Conv. Saon.) SCARTABEF.LUS. — Italis, codex charta- ceus ; cahier de papier. (A. i;i46.) SCARTALAGUIM. — Lignum in quadratum redactum ; bois equarri. (A. 1483.) SCAR'IANEA. — Lorum ; courroie. (Thwrocz.) SCARTAYRATUS. — In quadras divisus ; ecartele, partagd en quatre quartiers. (A. 1356.) SCARTIA. — Messis; moisson. (A. SS.) SCARTUEXSE JUS. — « Attestamur etiam scripto pr*senti quod memorali fralies cu- riam quaiiiclain villw Twergowe coutiguam a domino W. Magdeburgensi archiepiscopo scar- tuensi jure comparaverunt, cum silvis, aquis, aquarum decursibus, pascuis et omnibus suis attinentiis. » {(Jh. ap. Lud) An eo jure seu ea condlione, ul locum essarlarent, id est excole- rent? SCARTUS. — Ager in culturam reiiactus ; terre difrichee, mise en culture; ol. essart. (A. 1167.) SCA.SSA. — 7.) ' SCEATTA. — \ummi genus apud .\nglo- Saxoues ; sorle de monnaieanglo-saxniwe. SCEBRIIM. — Idem q. Sckvhum. (AnasL) SGELERATOR. — Pro sceUratus. (Form. .[ndf(/.) SCELEILVTUS. — Iiifeli.x, iiifurlunalus, mi- ser; malhvureux, miserable. ' \ et. Insc.) SGELEIIOSIJS. — Pro scelrrntus. (.Mon.) SCELESTIS. — Pro scelestiis. { \'it. S. Wil- frid.) SCELETIIS. — Larva nudis ossibus coho?- rens ; s(jucl''tte. ( ]'i't. (11.) SGELlU. — .ScheHtro proido ; roleiir,lc!u.^e ou bfal de mou l,n.{.\. 13tlS.) SCESCLA. — Sexlula, sexla pars ; le ti.ri^- me. Uab.) S('Er.\. — F. armarium ; annoxre, coffre. (.i. S.S.) St'ETU \. - Scutum ox corio factum ; boa rlier de ruir. A. 146S.) SGEVOGIIARTAMS. — Scrinium ; cn/frfl desti'ii' li rnutrnir drs pnpiers. (l.ib. I'ontif.) .sr.KVdl'HYI.AGIUM. — Vasorum sacrornm cuslodiarium ; lieu oii Ion i/arde les fasrs m- cris, Iresor. (Anast.) SCEVUPIIYLA.X. — Sacroruoi ccclwiaj va- 2007 8CH LEXICON SCH 2008 sorum custos ; sacrittain, garde du irisor a'uue fglise. (Vvl. Gl.) SCEVKTM. — Ex Oermanico scheuer, vel schever, horreura, granariiim, panaria cella. reconditorium ; grenier, mngasin, garde-man- ger, office, piece quelrouque oil ion vwt en dd- pOt des appi ovisionnemi'tUs ou autre chose. (Pass.) — (I Scevniin cliartale, charlarium ; » archives, licit oii soul deposit les acta. (Auast.) SCHACUARK. — Lalrocinari ; vuler. {St. Cad.) SCHACHTA. — Fovea profiindissima ; trou, crenx trh-profond. (L. Byzyn.) SCIIACIUS. — Latrocinium ; vol, larcin. {Lex. Long.) SGHAKFINNAUIUS. — (IIcodoijqus, procu- rator ; administrnleur, iconome, procureur. [Ch. Alem. a. 1234.) SCHALCUS. — Laliocinium ; larcin, vol. {I.e. Long.) SCHALVATUS. — Arbor schalvata, unde rami abscissi sunt ; arb7-e ibranche. [St. Mont. Reg.) SCH VNCKRIA. — Navigii species; sorte de navire leger. (Mur.) SCHAPAIANSUS. — Pro Gapmansus, caput mansi, domus piaecipua, quaj perlinet ,ad pri- mogenitum. (Alexand. Ill PP.) SCIIARGAITA. — Excabice ; yuet et garde. (A. 1412.) SCHEDA. — Schdn testimonialis, testifica- tio, feslimnnium ; attestation. (Cone. Hisp.) SCHEDI.\. — Gf^nus navipii inconditum, id est Irabibus tantum inter se nexis factum ; sorte de radeau. (Ulp.) SCHKUILJJM. — Pars, porlio ; partie, part. (A. iid-2.) SCHEDULA. — Sthcdula teslainen talis, idem q. scheda lestimonialii ; Vid. Scheda. (A. 10P9 ) Sr.HEFFA. — Prrestationis' species apud Germanos. (Lamb, .\rgent.) SCHEMATIZARI";. — Schematizare se, for- mam et speciena mutare, se transformer. [A. SS.) SCHEMATICl. — Ilajrelici, iidem qui Jaco- BIT.E. (S. Joan. Dam.) SCHEN.\. — Onus hominis, quantum dorso ferre potest ; charge d'hnmme, tout ce qti'un homme pent porter. {St. Mont. Reg.) SCHKRA. — Acies, copiae milifares, ut ScARA. {Inst. leal.) SCHEKL\. — Portus, seu locus in quo ns- ves tuUe sunt ; port ou raUe. (Arm. Gen.) SCHL\GIALE. — Gingulum, zona; ceinture, baudrier, {St. Engnb.) SCHIENCHERIA. — Armorum species, qua tibia' ranniuntur ; ./amtie/'e. {St. Verc.) SCHIFFA. — Munimenli genus, f. specula ; gverite. (A. 1341.) SGHILMNGUS. — Monetae species; schel- ling. (Pass.) SCHILPOR. — Longubardis, armiger ; ecuyer. (Paul. Warnef.) SCHINA. — Spina dorsi, dorsum ; echine. {A. SS.) SCHINALE. — Eadem notione. (Id.) SCHINO. — Pro si'on, colalorium, ul con- jpclat ffe. Rhodig. de Lilurg. Rom. Pont. ; Vid. SlUM. SGHINUS. — Arboris species, vulgo lentig- CU8 ; lentisque. (Dan.) SCHloPLTUS. — Idem q. Sclopetum, Ital. schiuppttio. (Uarel.) SCtllPPA. — Nuuta qui navera, quam An- gli chip vocanl, icmisimpellil, schipmann vulgo iisdem. (Ord. Vit.) SCHIRMANNUS. — Judex comitalus, judex provincial ;yw^e. {Ch. A>iglo-Sn.T.) SCHITONAS. — Slavis, armiger seu scuta- rius regis, in veteribus chartis Dalmaticis ; ecuj/er. SCHIVINARIUS. — Scabinus ; echevin. (A. H66.) SCHIVIDULA. — Lapis sectilis, Gall, ar- duise, nisi idem sit, quod Scindula. (A. '>t27.) SCmZA. — <' Et conslipavit schizas super altare. » (Lucif. Talar.) Id est collegit ligna, qu.T secuerat et sciderat super altare : ex ay.!^tiv. scindere, -ilandum putaverit, noslrain consulat scieniiam. » {Cod. Th.) S<"IRNTI.\LIS. — Ad scientiam pertinens ; scientifiqw, de siiroir. {A. SS.) SCIKNTIATU.S. — Scientia pni'ditus, doc- tu8, peritus ; iiiatruit, savaiil. (Mur.) SUIEN riCUS. — Kadpm notione, nisi legen- dum till sctenti/icus. (Cigal.) SGiENTIOSE. — Scienter ; sciemment. (A. 1367.) .>CII':STU.M. — Pluteus ; pupilre. (A. 1352.) SCILI.NDRIU.M. — " Magister coquinte omni die dat canoni-o inoarceralo xxv scdindrin, et singulis noctibns i librum de sepn qui in car- CPre ardebit. » {Cons. eccl. I'olon.) SCILLA. — Campanula ; clochetle. (Ch. Occit.) S;.ILL/E. — Saxa latentia in uiari ; rochers caches aotus I'eau, ecueils. (Vet. Ol.) SCILLLLA. — Diminut. a Scilla, . ampa- nula. (Bern. Mon.) SCIMPODIUM. — Lortulus ex sella et lecto comp()situs, in quo semisupini, pedibus in sup pedanoo quiescentibus, cuhabant ; bergere. (A. SS.) Si;iNANTICUS MOHHUS. — Angina ; eiqui- nancie. (A. SS.) SCINCUS. — Animal reptile, crocodilus ter- restris ; crocodile. (Mart. Lex.) SCINDA. — Ager proscissus ; terre trarail- Uc, Inhnuree. (A. S2S1.) SriNPAI.A. — Pro SciNOOLA. (Lex. Long.) S(-INDELI.VGA. —Lapis sectilis. r.all. ar- doisf, vel idem quod Scindlla. ( Vet. Ol.) sr.lNDENS. — Acies, pars cultri qua scin- dit ; franchnnt d'u't couteau. (.\. 133i.) SCINDKHE. — SfCtoris inensani officio (augi ; remplir I'office d'ecui/er tranchant. (A. 1377.) SCINDULA. — Scandula ; bardeau. (Ugut.) SCINTEKIU.M. — Vullum, fossa, qua ali- quid cingitur ; fosse, retranchement. (S. xv.) SCl.NTlll.i;. — Na;vus, macula ; tdche. (Isid.) SCINTII.I A. — Paululuni ; un pni. (St .Col- leg. Fur. Tolos) — Rrevis sentenlin ex alio d(^promi'ln ; caorte %enti^ice extrnite de quetquc Srril. (Miib. .1"" ^en^ SCI NULLA HE. — Hreviler elucidare ; bla- dder, invltri a>i nU, ecldircir en peu de temp.t ou en pen de mou. (Laur. Leod.) SCIN ril.LAUIS. — Liber continens senlon- lias IX .Siriptuia sacra ct SS. Palrum scriplis ex«cr|)la» ; reruril de smt'-nret dcs saintif /•."cri- tiirra. Scipio. — .. Virga anl^ triumphnnles de- Inln. S'l-ijiinnrs. virgft' r(MiRulum. » (l»id.) SCIIIV. — Scrra ; une. A. 1.167.) SCIHK. — Pro posse, a ( lall. srai-orr. (.1. ^.V.) — .VcU />ei/j, juramenti »«">"»; /"'•"<"'' de juremtnt . (Pass.) SLIRIUA. — Machina billica . •■ Consli- 2011 8CL LEXICON SCO 2012 tuunt ergo pelrarias, et omnia generis bellici machinas, scbidas quoque, ballislas, milleque mortis parant insicJias. » (.1. SS ) SCmOTEGA. — Chirotheca ; gant. (Ap. Mad.) SCIUPHA. — Palea, forte ex Gr. vipfo?. (Leo III PP.) SCIKPUS. — Ellychnium ; mecke. (Greg. iM.) SCIRTUM. — .Armorum species, in Capitul. Carol. M., ubi legend. Scutlm. SCIRUPPUS. — Syrupus ; sirop. (A. SS.j SCISA. — Pro AssiSA, imposilio, prffistatio tribuli. (A. 118".) SCISALH.E. — Quae forfice ex monetis scissa sunt ; rognures de metal. (.\. 1332 ) SCISELUM. — Scalprum ; ciseau. (Gerv. Dorob.) SCISIO. — Pars secuiis, qua scindit ; tran- chant d'une hache. {\. 1317.) SniSMA. — Modus, ratio ; mode, manure. (.4. .S5.) SCISiJR. — Qui monetarum typum scalpro incidit ; graoeur des monnaies. (A. 1341.) — Scisor robaruin, veslium sartor; taiUeur. (Lob. JI. Drit.) SCISSILIvE. — Idem q. Scisaluj:. (A. 122S ) SCiSSOR. — Scindendi obsonii magister ; ecuyer trancliant. (S. xii.) — P. lanius ; bou- cher.(¥\e\..) SCISSURIUM. — Orbiculus mensorius, in quo convivse dapes sibi appositas vel praesum- ptas sciiidunl ; assielte ou plat de bois sur leguel on decoupe les oiaiides ; ol. tranchoir. [A. SS.) SCISSUS. — Sculptus ; grav,'. [A. SS.) SCISURA. — Silva csediia ; bois taillis. (A. 1311.) SCITIA. — Pro Scotia, qnomodo et Scit^, pro Scoti, in antiquis codicibus ; VEcosse. SCITIVA. — Scttira prati, quantum homo per unum diem succidere potest ; autant de pri qu'vn homme pevi en faucher en un jour ; ol. scilive depre. (A. 1473.) SCITIVATA. — Eadem notione. ( ^ 1 i74.) SCITUATUS. — Situs, positus ; utue. [H. Med. Mon.) SCITURA. — Actio scindendi vel secandi ; action dr fendre ou de couper. (Const. Frid.) — Idem q. Scitivata. (A. 1266.) SCITUS. — Locus aliquis, quoquo modo se habet ; site, lieu. (Ap. Mad.) — Scientia, co- gnitio, notilia ; conriaissnnce, savoir. (A. 1357.) — Situs ; situs. (A. 1359.) SCIVIA. — Versatile tympanum apud monia- les ; tour, sorte d'armoire mobile en usage dans les convents de femmes. (A. 1486.) SCLAFFITORIUM. — Canalis ad educendas aquas superQuas, seu alveus molcndini ; canal de decharge ou dcversoir de moulin. (A. 1391.) SCLANDOXICUS. — Sclandonicia tectora, domus, casa scandnlis cooperia ; maison cou- vertede bardeauc. (S. xiii.i SCLaPA. — Scindula, assula ; bardeau, planche. (A. 1063.) SCLATA. — Scindula; bardeau. (A. 1413.) SCATARIA. — Navis piratica ; navire de pi- rale. (Pap.) SCLAUMA. — Veslis species pra;cipue ad viatoium usum ; Vid. Sclavina. SCLAVA. — Captiva, serva ; femme prison- niere, csctave. (A. 13.o8.j SCLAVINA. — Vestis longior, sagi militaris instar, Sclavis, ut videtur, familiaris, unde no- men mansit ; robe longue et d'etojje commune. ( Vet. Gl.) — Teli species ; sorte de dard ; ol. esclavine. (.Mauric.) SCLAVIS. — Serva, utScLAVA. (A. 1358.) SCLAVONIA. — Idem q. Sclavina. (Lud.) SCLAVONICUS. — Servilis ; d'esclave. (Mai. Par.) SCLAVUS. — Captivus, servus: esclave, pri- sonnier, captif; ol. esclas, esclau. (Mat. Par.) SCLEIDA. — Vehiculi species ; sorte de char. (A. 1508.) SCLOPETARIUS. — Qaisclopeto utilur ; ar- quebusier, soldat arme d'une escopette. (Lud.) SCLOPETUM. — Tormentum bellicum ma- nuale ; canon a main, escopette. {Chr. Est.) SCLOPUS. — Eadem notione. (1. SS.) SCLOSA. — Ut SCLUSA. (Ap. Menest.) SCLL'SA. — Locus in quo concluduntur aquae; ecluse. (A. 1140.) SCOARSARE. — Corlicem auferre ; ^dcorcer. ol. escoder. {St. Mont. Reg.) SCOBA. — Scopa ; balai {Cnth. Parv.) SCOBACES. — Sortilegi, seu potius ii deli- rantes, qui ad nocturnos illos conventus, quos sabhats dicunt, scopis se deferri somniant, unde vocis origo ; sorciers. (Mart. Ampl. Coll.) SCOBA RE. — Scohis purgare, verrere ; ba- layer ;o\. escouber. SCOBILL.,£. — Quievis sordes, purgamenla ; ordures, balayures ; ol. escoubilles, {St. Mas.) SCOBOLANUS. — Idem q. Scobolerius. SCOBORERIUS. — Scoparius, qui scobit purgat ; balayeur; ol. esroubilH6.{A. 1202.) SCODEItE. — Scodere bladum, flageilo ex- culere," battre le ble. (A. 1378.) SCOFFOXES. — Pedum indumenta ; Ital. scoffoni. (Mur.) SCOGILUM. — Spates seu gladii vagiaa ; fourreau d'epee. {Leg. H. I reg. Angl.) SCOILUM. — Pro Scogilum. {Lex. Rip.) SCOLANDA. — Idem q. Scrutlanda. {Ch. Sax.) PCOLAPIUS. — Pro yEsculapius. [A. SS. Ben.) SCOLARE. — Italis, effluere ; ecouler. {St. Sal.) SCOLAROLUM. — Canalis, per quem ef- fluunt aquae ; canal, conduit. {St. Mat.) SCOLASTICIA. — Scholastici ecclesiae digni- tas ; dignite d'ecolalre. (A. 1323.) SCOLASTRIA. — Eadem notione. (A. 1258.) SCOLATORIUM. — Ut Scoiardium. {St. Sal.) SCOLATRIA. — Idem q. Scolasticia. (A. 1395.) SGOLATURA. — Pars vestis circa coUum ; .?' 2013 SCO MBDI^ ET INFIMiE LATINITATIS. SCO !014 collet d'habit. (ling- Tertiar. a S. Franc.) — Canalis, per quem effluuiil aquae, ul Scola- BOLUM. (A. H80.) SCOLAX. — Funis, funale ; corde, torche. {Vet. Cod.) SCOLDASCK). — Idem q. Sculdais. SCOLIUM. — Scopulus ; ecuei/. (Sanul.) SCOLTETUS. — Prajlor, ut Scultltus. (A. J248.) SCULZARl'L — Purgare, muadare ; nettoyer. (Ap. Mur ) SCOMARZERli. — Putrescere ; se gater, se pourrtr. ( Vet. (U.) SCOMPLAHK. — Inflare, lumefacere ; gon- fler, enfler. (St. Vatl.) SCONATIO. — Mendose pro Saonnatio. {Leg. Norm.) SCOXDECiARDA. — Slalio ; corps de garde. {Ann. Gen.) SCONDIMEXTUM. — Excusalio, satisfaclio ; Vid. EXCONDICEBE. Sr.ONUlRE. — Denegare, recusare ; ne vou- loir pas accepter, 7-e/user, icarler ; ol. escondire, eicoiidre. (^\arl. Ainpl. Col.) — Abscondere ; cacher, derober ii la vue ; ol. escondre. {Vet. Gl.) SCONIUM. — F. pro Saonnium, vel Saonni- TIM, reprobalio, retusalio, raaxime lestium. {Ley. Norm.) SCONSA. — Caeca lalerna ; lanterne sourde ; ol. esconse. SCOPA. — Betula, quod scopas ex ilia con- flcionl; bnuleau. (A. H98.) — Officina, ut SCHOPPA. (A. 1214.) — Scopie, seu scopmum vel virgarum disciplina in nionasteriis ; disci- pline, instrutnent en usage dans les convents. (Pelr. Dam.) SnoPAL.VRIL'S. — Qui scopis verrit, mun- dat ; balaycur. (Cenc. Cam.) SCOPA HE. — Scopis verrere, mundare ; balayer ; ol. excober. (Fort.) SCOPARl. — Scnpis c:e(\i\ reccvoir la '/i,<- cipline; Vid. Scoi'a. (Andr. Mon.) SCOPAHR)RES. — A vulgo nuncupali ere- mitx .lugusliniani dicU de S. SnlvaUire quos confirtnavii Gregorius XII PP.) SCdPAHIUS. — L'l supra Scoi'alahius. {Cone. His.) SCllP.VTICL'M. — Tributi species, videtur illud esse, quod ex mensuris supereffluit, vel ex venlilatioue remanel, atque una cum aliis puTKamciitis a scopario verrilur, ijjsique ea ratione compelit ; cnblures '/ui reviennent au vanneur. (CAi. ap. Uesl.) SCOPELISMUS. — Ai;r;cc. a^oi^ih^ixii, la- pidum posilio : crimen ejus qui lapides aul alias malerias per insidias disponit in loco, in quo prfflvidet suum inimicuni acccdonlem ali- quiil snhmovendo aul tauKendo facile ohrni pos.^e ; i/iiet-ii-pens que I'on tend n son rnneini en dispusnnt sur son passage des pierres mi d'au- trcs inntirres loufdes qn'il doit fnire lumber sur lui en passant. (Ulp.) SCOPKLLUS. — Scaiprum ; nsrau. [.St. Verc.) — Mensura* species, ul Scapills. SCOPERIRE. — Delegere, nudarc : decou- vrir.{A. SS.) bCOPETA. — Torraenlum bellicum ma- nuaie, ut Sclopetum. {Cunc. Ilisp.) SCOPETIM. — lleligiosi sub Ilegula S. Au- gustini; moines qui suivent la ri'gle de S. Au- guslin. SODPETTARIUS. — Miles scopeta armatus ; arquebusier , soldat armi d'une arquebuse . SCOPHTl'S. — Idem q. ScoPi ta. SCOPHA. — Pila ; balle. {St. Cone. Tur. a. 1510.) SCOPITARE. — Scopis mundare, verrere ; balaijrr. {\. \Vr,.) SCUPOL.MilUS. — Idem q. ScOPAUiiiUS. (Cenc. Cam.) S<"OPOTA. — Qui scopam tenet, ni fallor, propola ; petit marchand ; eschoppier. {Act. Mur. Mon.) SCOPPA. — Idem HI.\ri. — U"i "cuticn se Hagellant ; ceu.c qui se donifnt ta discipline avtc un /ouet a lanieres de cuir. (A. 132y.) SCOUI.VTIO. — Excorialio , excurin.) SCOKPK). — "icnus llaKelli. r\ vir^J!* nodo- sis confecli, vel sculica halicns in numniilate jflandcs plumbcas. seu in modum »corpioni« aculcata ; fnuet « lamirrt garnies de lurudt. ou terminies par det ballet de plomb ou det grtfftt 2015 SCO LEXICJON SCR 2016 dtfer. (Pass.) — Congeries lapiduiu, ad agros definiiindos ; pih de pi>;rrcs servant de homes. (Pass.) — Telum mililare, quod a Cnleiisihus inventum Iradil Plinius ; sorte de trail. (Tass.) SCORPinX.VRlUS. — Qui srorpione ulitur in prafliis ; soldat armi de scorpion ; Vid. ScOhi'io. (Mur.) SCORPiOXIST.V. — Eadem nolionc. (Id.) SCOH'IW. — >!ilitum pr.Tsidium, comilalus; escorte. (A. 1398.) \^ro scorium : « npc ingre- diatur earn (pcclesiam) manzer, hoc est de scorta natns. » (Cap. C. M.) — Sordes, pnrga- menla ; hnlnynres. (St. Arel.) SCORTATOHIUM. — I.upanar ; maison de dibauche. (Ugut.) SCORTELLA. — Pera coriacea peregrino- rum ; bourse de cuir, escarcelle. (A. SS.) SCOriTI.\. — Vas olearium, eo quod sit ex corio factum ; peau de bone, outre. (Isid. - Cortex ; ecorce. (A. SS.) SCORTIARE. — E.\coriare, pellem detra- here ; ecorclier ; ol. cscorchicr. {St. Ast.) SCORTIATOIt. — Lanius ; bouchcr. (Id.) SCOHTIC.\RE. — Excorticare, vel excoriare, virgi.'^ usque ad carnis excoriationem raedere ; fourtter jusqy'au sang. (A. 743.) PCORTI("!ARIA. — Relis species, qua ca- piuDtur pisces in mari, juxta planum liltus ; filet pour ppcher a la tner ; ol. scorcherie. ol. (Pet. de Gresc 1 SCORTICATORIUM. — F. locus ubi ani- malibus pelles detrahuntur, ab Hal. scorticare, pellem delrahere ; abattoir, ecorchoir. (Cod. Hal. Dipl.) SCURTICINIUM. — Scortatus; dibauche, li- bertinage. (Hrev. Capuan.) SCORTISARIUS. — Vestium scortearum confector ; fabricant d'habits de peau. (S. Hier.) SCOHTUM. — Mililum proesidium, ductus et pra;stalio quae ob conductum dalur; etrorte, co'-ps de troupes qui accompagne quelqicun, et droit a payer poxr crtte escnrte. (Mur.) SCOT. — C.ontribntio, conjeclus ; contribu- tion, redevance, taille. {Brc tl. Sax. ap. Ec- card.) SCOTA. — Malleus ferreus ad molarem acuendum ; sorte de maillet de fer dont on se sert pour piqucr les ?ncules dc moulin. [A. SS.) SGUT.VTUS. — Incisus, in orbem diminu- tus ; ^chancre, ecollete. (Cone. fJisp ) SGOTI. — Non modo Scoliae incolae, sed et Hiberni ; les Irlandais et les Ecossais ; ol. Es- cots. SCOTICA. — r.igo ; houe. SCOTOMA. — Gr. a/.oTtojjia, capitis vel ocu- lorum vertigo, visus oblenebratio el hebetude ; verlige, etourUissement. (Isid.) SCOTOMARE. — Circumvertfre, vertigines procreare ; elourdir, tiouhler. (Th. Pr.) SCOTO.MATICUS. — Qui vilio scntomntis la- borat; qui a des vertiges. (.Vldhelra.) SCOTOMIA. — Eadom notione. q. Scotoma. (Alex, lair.) SnOUTETA. — Idem q. Scultetds. SCOVALIUM. — Sordes quaevis, purga- menla ; balayures, saletes. {S. Taur.) SCOVARB. — Scobare, scobis purgare, ver- rerc ; balnycr. (St. Ast.) — Scopare, scopit sea cfc-lere ; battre de verges, fouetter. (Mur.) SCRAGS. — Fulcra ; chevrons. (A. SS) SCIl.V.MA. — Spathae lalionis species ; sorte d'fpre a large lame. (Leg. Wisig.) SCRA.MASA.XUS. — Cultellus vulnificus ; poignard a deux tranchants en usage chez let Fr lines. SCRAPEDUS. — Scabiosus ; galeux, le- preux. (Pap.) SGREA. — Pituila ; pituite, crachat. (Isid.) SCREO. — Camera ; chnmbre. (Lex. Sal.) — Sepes quibus rustirae curtes clauduntur ; cld- ture. haie. (Cap. C. M.) SGRIBjE. — lidem qui infra Scribones. (Mart. Ampl. Col.) — Nolarii publici, tabel- liones ; notnires, tabellions. [H. Nem.) SCRIBANAUIA. — Scribie seu notarii offt- cina ; itude cabinet de no'.aire. (id.) SCRIBANIA. — Tabularium forense ; greffe ; ol. escriveiage, scribanie. (A. I.;59.) SCllIBANS. — Scriba; gref/ier. [Reg. feud. Camp.) SCRIBANUS. — Scriba navis; pmployd nux ecritures a bord des navires. (St. Ven.) — Scri- ba : qreffier. (Ann. Gen) SCRIHARIA. — Officium scribae ; greffe. (A. 1341.) SCRIBERE. — Pro inscribere. (Cod. Th.) SCRIBOXES. — Miiiistri quidara in aula Constantinopolilana quos princeps in provin- cias mitlebat ad mandata perferenda vel ex- sequpnda) offciers de la conr des empereurs grecs qui ^latent charges de porter on d'exicuter dans les provinces les ordres particuliers du chefde I'Elat. SGRIGNOLUS. — Area, arcula ; coffre, coffret. (Mur.) SGRIKKOFINNI. — Septentrionales popu- li ; le& peuples du Xord. (Paul. Warnef.) SCniMA. — Idem q. Scrama. (Vet. Gl.) SCRINARIUS. — Scrininrum seu arcarum opiffx ; coljretier ; ol. escrignier. (A. 1479.) — Idem q. Scriniabil'S. (Urban. II PP.) SCRINEUM. — Idem q. Scrinium. (Ap. Mur.) SCRINEUS. — Eadem notione. (Id.) SCRINIA — Feretrum, ut Scrinium. (A. SS.) SCRINIALIS. — Idemq. Sciuniahius. (Joan. XII PP.) SGRINIARIUM. — jflrarium, thesaurus, fis- cus principis ; le trbsor, la caisse de I'Etat. (Me- not.) SGRiNIATOR. — Qui scrinia seu areas ope- ratur ; coffretier ; ol. escrignier. (Mab.) — Scriplor ; greffier secretaire. (S. xii.) SCRINIARIUS. — Qui in scriniis, operam suam locat, et scriptoris vices ag\l ; greffier, secretaire, employe aux ecrilures, archiviste ; ol. scriniaire. (Pass.) SCRINIUM. — Area, locus ubi reconduntur charlae aliaque inslrumenta ; coffre, boite a renfermer des papiers, secretariat, archives. (Pass.) — yErarium. fiscus principis ; le tresor public, la caisse de I'Etat. (A. 1034.) — Fere- trum iu quo reliquiae sacrae reconduntur ; 2017 SCB MEDIiB KT INFIILE LATINITAT18. SCR 2018 cauette, coffre a mettre des reliques. reliquaire. (Hon. Au^.) SCHINUS. — Keretrura, etc , ut Scrinium. (Telon. S. Bert.) SCRIPNKA. — Vagina, ul videlur, Gall. f/aine, quia est gladii scriuiuiu seu area. (St. Verc.) SCRIl>NUM. — Area, id, q. Scriptum. (Alur.) SCRIPPUM. — Pera, sacculus, in quo quii; ad viclurti necessaria sunt recondunl perc- grini ; besace, gibecidre. (A. 737.) — .\rca ; coffre. {A. SS.) SCKIPTALIS. — Scriptus, litlcris commen- datus ; 6crit. (Mart. Ampl. Coll.) SCRIPTELLUM. — Scheda, schedula ; bil- let. (A. 1332.) SGRIPTIO. — Archivum, tabulaiium, lo- cus ubi scripla seu cliarta; asservanlur, vel po- lyptychus ; archives, charlrier, ou poli/pli.) Hinc scruiiuia catechu wenor-UDiiii- cunlur inlerrogaliones, exaiiiinaliones et ins- trucliones calechumenorum. « Scrulinium, in- quil Papias, iter baptismi, a gcrulando dictuin, ulrum firma menle teneanl, quae a magislris didiceruul. » — Lleclionis forma ; scrulin, mode ci'ilection. (I'ass.) Arcula ; cassette, cu/fret, bode ; ol. escrin. (Marl. Anecd.) SCRUTLANDA. — Somnero, terra cujus proventus vestibus emendis assignali sunt ; terredont le produU est destined pourvuir quel- qu'un des vetements qui lui sont necessaires. (Ch. Angl.) SGUA(tIUM. — Ut SCUTAGIUM. SGUBIiE. — Pro excubice. {Mir. Urb. V PP.) SCUBITOR. — Pro excubitor. (Mart. Ampl. Col.) SCUCGA. — Anglo-Saxon., daemon, diabo- ]as : le dbmon. SCUCHEO. — Scutum genlililium ; ecu, kcusson. (k. 1338.) SCUCHONNETUS. — Diminul. a scucho, scululum ; petit ecusson. (A. 1419.) SCUD.\TUS. — Aureus, monela regum Galliae ; ecu d'or. SCUDAZOLIUM. — Scutum genlilitium ; ecusson. (Mur.j SCUDEI.ARIA. — Scutella; ccuelle. (St. PL) SCUDELLA. — Eadem notione. (Joan. Dem.) SCUDELLINA. — Eadem notione. (Id.) RGUDELLOUIUS. — Parva scutella ; petite icuelle. SCI DERE. — Pro cudere. (A. 1356.) SCUDERIUS. — Armiger ; ecuyer. (Mur.) SGUDETUM. — Scutum gentilitium ; ecus- son. (I'et. Amel.) SGUDETUS. — F. ferrea lamina qua focus muniliir, quia scuta genlilitia ut plurimum in lis referunlur, sic dicta. (A. 1379.) SCUFERUS — Moneltu genus, idem q. Sto- FERUS. (Mart. Ampl. Col.) SCUFFIUM. — Tributi species : ut Souha. (St. Ast.) SGUFIA. — Tributi species apud Longobar- dos, el onus publicum, cui cives addicli sunt ; sorte de redsvance et charge publique. (Ch. Adelch. reg.) SCUGIUS . — Typu?, quo nummi cudunlur; coin monilnire. (A. 138:2.) StUISORlUM. — Pro Scinsobium, vel po- tius ScissoRiUM, orbiculus mensonus, in quo dapes scindunlur. (k. 14521.) SCULCyE. — Mullu pecuniaria obinobedien- tiam mililarem ; amende inflir/ke a celui qui ne remplissait pas les devoirs militaires. (Macr. /^€X.^ SCULGATORIUS. — Exploratorius; d'o6«er- valion, de decouverte. (Sen.) Idem iK}}S\} q. ScoLPAi'i. (A. notione. (Leg. SGULDAGHIO. — 1055.) SCULDiEUS. — Eadem liolh.) St:ULI).\.IS. — Judex, apud Longobardos ; juge. (Leg. Luiip.) SCUUALhSlUS. — Eadem notione. (Syn. Rom. a. 904.) SCULDASCIUS. — Eadem notione. (Mur.) SGULDASIO. — Eadem notione. (Ch. ap. Puric.) SGULDASSIA. — Dislrictus sculdais : juri- dictinn dun juge, territoire soumis a son auto- rile. (A. 91^3.) SGUIvDASSIDS. — Eadem notione ac Scul- dais. (A. 1027.) SCULDAXIS. — Eadem notione. (Chr. No- val.) SCULELL.A. — Siliqua, nisi leg. scultella. (Barel.) bGULINGUS. — Pro scyllingus, Anglo-Sa- xonibus, sexagesima pars libra; ; le 60^ de la livre. (A. 1419.) SGULPATOR. — Sculptor ; sculpteur, gra- veur. [Vet. Gl.) SCULPRK. — Scalprum ; serpe. (A. 1294.) SCULPTURATUS. — Sculplus ; gravi. (Marl. Anecd.) SCULSCARA. — Expedilio miiilaris ; expi- dilion viilitaire ; Vid. Scaba. SCULTECIA. — Proefectura, dignitas vel ofliciumsc«/ocu» ubi scutrtlw reponunlur ; vaiiselier, lieu ou on .lerre la vaLt.tetle ; ol. ctcucillier. (J. de J.) SCUTKLI.ARUJP. — Oflicium in co juina regia. cui /tciileltarnnt cura incumbil ; u/ficirr de la honche dn roi, dan.-s les attribuliom Jii- quel itait la garde de la vaisselle ; ol. excurl- lier. (A. 1201 )— Qui facil vol viindit sculel- las ; marchand d'rcuelles, de vainclle. ol. «- cuellier. (J. de J.) SGUTKLLA TA. — Scutellala piscium. cer- tus piscium iiumorus \pleiniine i^cuellf. t^i.^I. lie. [Tab. S. Flor.) ex auro composi- SCUTP;i.LlFEH. — Qui scutellai menfa apponit, oflicium in aula Jacabi II regis Ma- joric ; Vit. Slutellahius. SGUTiiLLlTA. — Diminut. a scutella 'V I3U3.) SGUTELLONUS. — Dimiuul. & scutella. (A. 1379.) ^ SCUTEI LULA. — Eadem nolione. (Guid. Disc. Fai-s.) SGUTKIXU.M. — Scululum gentilitium; «cm, ecusson. (\. 1365.) SCUTERE, — Pro exniter-. (Irm.) SGUTERIUS. — It ScLTAHius. iPet.de Vin.) SGUTETU.V1. — Scutum; 6cu' icus.ion (A 1347.) ^ SGUTIFERI. — .\rmiger ; rcuijer. (Pass.) — Scutifier ad scindendum, seu scinden.s, of- licium in aula regis Majoric, Gall, icuyer tranchant. (A. SS.) SCUTIFERI. — Officium in aula regia complectens (^undnunque prrtinet ad xculi- feros, eorura famulos, slabula, equos, equo- rum ferraturas, etc., Gall, {■curte ; ol. escurie. [Ord. IIoxp. Reg.) — Stabulura equorum, equile ; ecurie. {.\. 1.303.) SCUTOK. — F. sculptor, vel scutorum ar- tifex : « Emit dictus cardinalis a J. de Bartays scu'ore... uiium liospilium. •■ (.V. 1375.) SGUTUA. — Vas reiieum a-quale in fundo, latum, apertumdesnper ; soi tede plat. (Vet. 01.) SGUTIER. — Vox Heigica, satelles ; ar- cher. (A. 1298.) SGUTULA. — Monile turn ; collier d'or. (Pap.) SCUTUl.AT.V. — Genera veslimentorum dicta quod orbiculos quosdaai liabent in si- mililudiuem scutelorum, cad. q. ririjatx tes- tes. Vid. ViHGATUS. (Pap.) SCUTUM. — Sculatus miles, armiger ; sol- dat armd de I'icu, C'lii/er. (Domniz.) — Ta- bella in formam scuti conrpcta, orbicalarem nempe ; plaque circulaire. (.Vnast.) — Vas, quod lychnis in ccclesiis pendentibus sub- slernilur ; godet S'lsgendit audtssou.t des lampes. (l)ur.) — .Moncln regum Francorum, ila appcllitta ijuod in ea descripta essent Franciu.' insignia in sculo ; monnaie ntynle de France, ecu \ o\. esi-u. (Pass.) — Tabulatio quie foribus el olfirjnia rerum venalinm pra;- tenditiir, cum ad (>xcutiendos imbrcs. turn ad impediendum lumen ; nuvent, iittit toil en saillie fixi n In parlie suptTieure (le la de- vnnture dune bouti(/ue pour la garantir de la pluie on de faction de la lumiiTe. (Rog. Ilovc.l.) — Scutum belhrum, fi-udum, dignitas It'udalis ; /IV/, digmll', 'tat d'un pnssesxriir de fief mdtlaire. (Spec. Sax.) Scuta bellorum, inter obvenliones rnrionum ; ea forte qua" iinito bullo a militibus in ccclessiis appen- iluntur, vel polius a campinnibus (|ui duel- lo decerlaverunl ; eeut, bnurlier.t deposit dans lex igliars, par les saldats aprh la querre. ou par les champions aprt\i le com- bat fudiriaire. (A. H)li<.) Scutum anrept, Ui- gonus ; trident. (Cap. C. !if.\ Scutum nrmo- rum, gcniililium ; /ru ^ruston. {'h. f/enr. VI rrg. Angl.) Scutum fidet, cbarla qua (acU 2023 SBC LEXICON SBC 2024 alicujus fides asserilur ; atleitadon cerli/l- cat. {G. Chr.) SCUTU6. — Monetae genus, at Scutum. SCYFHO. — <' Item caliceai majorem fun- datum cum scy/jhone pens. lib. xxxvii. » (Anast.^ Sed legendum videtur aipfione, id est tislula, quo sanguis Dominicus haurie- balur, nisi fueril major scypliQs, in quem vinum ad Missee sacrificium oblatum ex niajori calice refundebatur. SCYRA. — Anglis, provincia, comitatus ; province, comti. SCYKIiMoTU-. — Anglis, placitum seu coiivenlus publicus scyice, qui alias comi- tatus dicitur ; assises, plaids, assemblies de comli. SDUOARIUM. — Meatus, aqua ductus, ca- nalis per quem fluunt aqua; ; conduit, {St. Mut.) SE. — Pro eum, vel eos ; sui pro ejus, vel illorurn ; suus sua, suum, pro ejus, vel illo- »T<7?i, passim occurruut in cbartis, inlerdum et in scriptoribus medii xsi. SEAF. — Spicarum manipulus, ap. An- glos; gerbe. (Matt. Westum.) SEANCIA, — Dilatio, mora ; delni, proroga- tion. (A. i;i6r) SEBASMIUS. — Stbastus, augustus ; au- yuste. (Pap.) SEBASTUS. — Dignitas in auta Lonstanli- nopolilana notissima ; dignite du palais a la cour de Byzance. SEUELIXUS. — Ad sabdum pertinens ; de martre. (Mur.) SKC.\. — Vox Italica, serra ; scie. [A SS.) — l.ocus seu officina ubi serra ad desecan- dum iitunlur ; scierie. (S/. Cad.) SEGACES. — Sequaces; compagnons, cama- radvs. (A. 1390.) SECARE. — Caslrare ; couptr chalrer. (Leg. Wisig.) — Jugulare, gladio collo secare ; igorger, couper la gorge a. (Mur.) — Seca seu serra secare ; scier. (A. 1303.) SECGATURA. — Res ipsa secta, de messe aut prato dicit potest. [St. Cadub.) SECENA. — Grani vel bladi species; surte da ble. {H. Cass.) SECESPITA. — Culler ad secandas viclimas in sacriticiis ; couteau de sacrifice, secespite. SECESSUS. — Lalrina ; fosses d'aisances. ( Vet. Gl. ) SEGHES. — Sepia, piscis species; seicfie, poisson. {Cam. Comp. Paris.) SEGHETA. — Eadem notione. (Id.) SEGHUIHATA. — Quantum unus sector per diem secare potest de prato ; autant de pre qu'un faucheur pent en faucher en un jour ; ol. soucherie. [Reg. Cam. Comp. Aqucns.) SECHURA. — Eadem notione. {Tab. S. Vict. Mass.) SECIA. — Serra ; scies. {St. Ast.) SEGIUS. — Falcis species; sorte de faulx. {St. Avel.) SECLUM. — Testis vel ornatus species « Lego... unum raeum mantellum et uniira ceclum et unum lavezium. •> (A. 1197.^ SEGMARIUS. — Pro Sagharius. SECOKDIA. — Discordia ; disunion, disa- cord. {A SS.) SECRE.^T.VNUS. — Sacrisla ; sacristain ; ol. seg retain. (A. 1143.) SECKESTARE. — Societate rerumque sua- rum administralione privare, pro Sequbs- trahe. separare , seponere. {Ord. req. fr.) SEGRESTARIUS. — Idem q. Secresta- TUS. SEGRETA. — Oratio, quae post Praefatio- ncm in sacra liturgia secrete et submissa voce a sacerdote dicilu ; la Secrete, partie de la Sainte Messe. (Amal.) — Curia seu conses- sus judicum de re aeraria et liscali ; cour des comptes, chambre des finances. {Assis. Hierosol.) Secreta regia, serarium ; le tr&sor public. (.4/171. Pisan.) SECRETAGIUM. Secreta locus, in regno Cypri ; tresorerie, lieu ou le tresor est dipoii. (Sanut.) SEGRETALIS. — Secretus; absconditus ; cachet, secret. {Mac. hts Barb.) SEKETANIA. — Secretarium ecclesiae, seu quidquid in illo includilur ; sacristie ou toul ce qui est renferme dans la sacnslie d'une eylise. (A. 105G.) SECRETAltlA. — Secretarium ecclesije, sacristia ; sacristie. (Bern. Mon.) SEItRETARLATUS. — Officium et dignitas ejus, qui est a secretia ; charge et dignite de conseiller intime, de secretaire particulier. fMur.) SE(JRET.\RIUM. — Locus in quo sena- fus colleclus est ; lieu de reunion du senat. (Anast.^ — Locus in quo judices cousidunt ; tribunal. (A. SS.) — .Ediculum seu camera ecclesiae adjuncla, in qua sacra ministeria recondunlur, et in ([ua etiam sacerdotes et clerici, priusquam ad sacra procedant vestes ecclesiasticas indnunt ; sacristie. (Pass.) — Theca reliquiarura seu feretrum in quo re- liquiae sacrae reconduntur ; idem q.' Sckiniom. (.4. SS. Ben.) — Locus subterraneus, crypta ; lieu souterrain, crypte. (.4. 6'-!?.) SEt.KETARIUS. — (Subst.) Qui ecclesiae secretum curat, sacrista, qui est a secretis, scriba, forestarum custos ; sacristain, archi- viste. Iresorier, confident, secrttnire particu- lier, greffier, scribe, garde fortstier. (Pass.) — (Adj.) Secretes, abditus ; cachi, secret. (A. SS ) SECRETELA. — Orationis genus in sacra liturgia, nt Secreta. (Dur.) SECRETIA. — vErarium principis, ut Se- creta. {IT. Dalp.) SEGRETIO. — Pactio ; convention, accord. (Ap. Lud.) SECRETUM. — Locus in quo judices jns dicturi consident, interdiclum judicis sen- lenlia decretum, arcula in organis ubi ven- tus coUigilur ; tribunal, pretoire, interdic- tion prononcee par le juge, le sommier de i'orgue. (Pass.) Secretum naturae, latrina fosse d'aisance. A. SS.) Secretum cceleste, ecclesia ; eglise. Yet. Cod.) Secretum poli, eadem notione. ( G. Chr.) Secretum Missce, 2025 SEC MBDLE ET INFIM^ LATINITATIS diptychon, seu tabnlla contineas canoiiein Missae ; canon d'aulcl. (A. 111)5.) SEGTA. — Opinio a!) aliorum sentenlia diversa, hicresis, parva opinio ; systeme, opinion, doctrine, heresic (Pass.) — ViUeinsti- totum, agendi ralio ; leu wwars, la maniere de vivre. (Pass.) — Servilium quo feudalarius atl frequentendam curiam domini sui lene- tiir : ')hli(jalion oh est le vassal d'assister aux plaids du seigneur, service de plaid. (Pass.) — Servilium quodvis ; tout service feudal ; bine secta molendini, secia montoe, etc. (C'A. Anijl.) — Jus persequcndi aliqueni in judicio de re aliqua, maxim.i de criminali ; droit de ponrsuivre en justice. (Pass.) — Lis ; cause, proces, poursuite. (Pass.) — Jus quod domino compelit persequendi suos homines, cum, eo inconsulto, ad aliuin hominem transie- . runt ; droit de suite, droit de poursuivre et ' riclamcr un serf en toutes seigneuries. (Pass.) ; — Vioiatio, infraclio ; violation, infraction. t(A. l.'<22.) — Insiquisitio, rei gestiB acta ; in- i^formation, proces-verbal. (A. 1293.) — Vesti- mcnli tractus, syrma ; queue. (A. 132o.) — Pars, porlio, appondilia; ; partie, suite, dii- jirndance. [K. 11X1. j — Series, ordo ; sirie, '■rrhiin nrimhrc de chose. id est vestibus simililius. At vero ubi a* !• res eodem nomine signidcantur, ea inlel- li-i debent, quiK ejusiiem sunt speciei, forma) 'S«ii Iigura3, (iail. de un'tne sorle, de mi'ine fmon. Stria veslimentort(»i,ii\cm q. Gallidicunt liahit, I', .: tiicid cntiiplet, ciijiis scilicet omnrs partes cj'i-^dcin sunt panni, coloris, forni;i'. (\. li'.IS.) I SI'li "r AN'PI.V — Servitium, quo feudalarius curiam fretiuentare tenetur, ut Secta. (A. 1 178.) SKClW'jOR. - Lanius ; boucher. {Ch. Auijl ) — Qui curiam domini frequcntare lini'tur; oassal qui est lenu d'assister aux plaids di l'T.'r(IR. — Inlcrfeclor ; menrtrier^ assas- sin. (Zach.) — Usurpator, qui bona proscripto- TUin secat et dividil ; usurpnleur, celui 'jui par- 'tage les liiins drs priisrrits. {I'rt. Gl.) — Ver- VI \ ; iiioi/ton. (A. lOT'.t.) siX;roKAT.\. — Quantum unus sector per Idiom sccare potest de prato, ut Secdoirata. \(Cliarlul. lid.) SKC'POH.V. — .Mesaiuni seclura, seu servi- 'lium quo vassalli debent secare messes aut 'prata domini ; la moissnn ou le service ffodat oar li'quel les vassau.r ctaient lenus de faucher le.i pres ou vioisxonner les champs de leur tei- Igneur. (A. I2<12.) Si'",('TUS. — Kunuchus factus ; dcrcnu, fail jeunu^Ke. [Cone. Hisp.) LEXICO^( MED. BT INFIM. LlT. SEC 2026 //lire prosperilas ; garantie. SKCUNUAUE. — Iterare ; renouveter une autre fois, ripeter. (A. S.S.) .SKGU.ND.VUIUS. — Qui secundum oblinel locum ; celui qui occupe la dettxieme place. (Asser.) SECUNUATIO. — Secundatio legis, Deute- ronoinium ; le Deutfronome. (.A.. S.S.) SECUNDATUS. — Secundus locus ; lesecond ran;/, la seconde place. (Tert.) SECU.NDICKRIUS. — Qui post primicerium est in schola (juallbet ; celui qui, dans un corps, nn college, est a la seconde plact. (Cod. Th.) SECUNUINiE. — Membrau;e, qua; fetum scquuntur ; arriere-faix. {Aitct. Mam.) .SECU.NIJITAS. — Felicilas, vei proa bonhenr, prosperity. (Vet. (11. SECUNDUGENITUS. — .Natu minor ; cadet (A. 14'JU.) SECUNDUS. — Secundus hxres, nepos ; ne- veu. ( Vet. GL] SEGU.NX. — I uncia et semis ; une once el demie. (Rab.) SECUR.VNS. — Securus ; calmc, tranauille. (A. SS.) ^ ShCUR.\RE. — Pignore vol fldejussione in- terposita securum facere ; garantir. [Ch. Arag.) — Securum reddere ; calmer, tramiuil- liser. (A. SS.) SEGUKATIO. — Tuilio, caulio caution, siirete. (Joan, ^^■bethm.) SECURI.\11E. — Securum reddere, ul Sk- CURAHE. (^Vs/. Pr.) SK(':'R1UXUS. — Ilordei species ; t'.swoi/r- geon. (A. 12U.) S1';('UHIS. — Fidejussor ; caution, repon- dant. ( Tub. Hoton.) SECU11IT.\S. — Emunilas, firmitas ; sauve- garde. (Ralhb.) — Vadinioiiiuin, ndejussio ; surety, caution ; ol. assurement, teurrtt''. (A. 1313.) — Obses ipse, vel lideju.^sor ; re/iondanl. (.Inn. Gen.) — .Vpocha, seu instrumenluin quo credilori debitiim securum pru'Stalur ; quit- tance. [Cod. Th.) — Kiducia ; confiance. (.\. 1477.) — Epislola, qua' homicida;a parenlibus occisi concedcbalur, uthccurus essel a qualibel inquiclatione ; lelire que les parents d'un homme assassine donnaieni au meurlrier pour qu'il ne pitt I'lre inquieli ii raison de ce crime. (Marc. Form.) — Securitas erocalorix, licentia a prin- cipc concessa alicui ad ejus conspeclum ve- niendi ; Irltre d'audience. {I'od. Th/) SECrRi'ri:il. — secure ; tranquiUement, en tottte siircli (.\. S96.) SHCritSKI.I.A. — Parva bccuris, hachelte. I.S7. Val. Ser.) SI'.CURl'S.— Cerlus; certain, siir. (Pignll.)— I'"idus ; fidt'le, en qui on a confiance. (A. 14";7.) SEGl r.\. — ObliKalio qua vassaiius domi- nuni in hosletn st-u uxerciluin sequi lenelur ; obligation oil est le vassal de suirrc ion seigneur ti la guerre ; ol. suite. (A. I3.'M.) — Jus c|uod domino rompetil persequendi suus liominoA, rum eo inconsulto ad aliuni dominum Iransie- runl ; ilroil de suite, droit par Iv/url iin ui- yneur suit el rdclame celui de set hommts qui s'est reliri, san.^ sa pennistKin, dam les lerrtt d'un autre seigneur. (S. xiii.) C4 2027 SBO LEXICON SBD 202b SEGUTIO. — Jus domino competens lioiiii- ncs 8U08 persequeuili, ul ScCTA el Seouta. (A. 12IH.) SECUTIVA. — Gomilalus ; xuite, cortege. (A. liW.) SKCr'Tnll. — Aclor ; deumndeur, cclni qui poursttil wi proves. [Leg. Norm.) — Seculores. hajredes, posleri ; les Mritiers, la posteritc. {Irad. Fuld.) SEDA. — Idem quod camera paramenti ; chambre de parade , salon de rcce/jlion. (A. 137".) SKUAI.AKIv — Inter ornamenta o.cclesias- lica reconselur in Tradit. i''uldensibus : « lielin 111, pulvilli V sedalare in. " SEDALIS. — Sedalis ecclesia, ecciesia ca- thedralis ; ei/lise cathedrale. (A. llJ.t.) SEDAN EA. — Hex imraobiles ; les immeu- bles. (Mur.) SEDARE. — ('omponere.(//(v7. Dalph.) SEDaTIO. — Idem q. firetium sepulcri ; Vid. I'HETiUM. {Can. Hib.) SEDA Toll. — Qui rebus componendis est praepositus. (CVi. Dalph.) SEDAZIUS. — Cibrum, setacium ; .tas, (a- tnis ; ol. sedas.(\. ii!81.) SEDECENNITAS. — Numerus sedeeim ; le nombre seize, une seizaine. (S. Cyril.) SEDELLA. — Discus, ut videtur, Call, plat, in quo aliquid sedet. (Mur.) SEDELLUS. — F. discus: « Cum uno sedello argenteo super allare S. Petri, t, (A. lOl'J.) SEDEXTARIUS. — (jui sedes facil ; lubri- cant de si6yes,chai>ier. ( ]'et. Ol.) SEDENTIA. — Res immobiles ; [Ch. Hisp.) SEUliRE. — Aptuin esse ; i-trc scant, alter bien.. « Primicerius autem et secundice- riu9 componunt veslimenta ejus (Pontificis) ut bene sedeanl. » {Ord. Rom.) — Commo- dum vel gralum esse ; convenir de, etre ayrea- bte de. (A. 1222.) — Incidere ; lomber, arriver. (C/mrtul. abb. de Precibui^.) — Pacilice possi- dere ; Jouir paisiblemiiit. {Bull.Cas.) — Sedem episcopalem obtinere ; devenir eveqm, monter sur le siege episcopal, f Pass.) SEDERIUS. — Incerniculorura botnb5-cino- rum opifex ; /abncant de tamis ; Occit. se- dasi:ie. [Ch. Occit.) SEDES. — Tribunal, forum; tribunal, li-u oil se rend la justice, oil siegcnt les ,)uges. (A. 13(58.) — ubsidio ; siege, attaque d'une rille. (.\cb. Spic.) — Locus idoneus ad construen- duin icdificium ; lieu propre a construire une mai.'ion, emplacement. (A. 977.) — Modes agri qui colitur, idem q. Pecia ; piece de terre. (Spin. Ach.) — Proprictas, dominium, pos- sessio ; propriete, seigneur ie, possession. (A. 952.^ — Ecciesia sen conventiis etiam hcereticorum ; assernOlee, reunion. [Cod. Th.) — Ecciesia catbedralis ; cathhlrale. (i\. 839.) Hiiic civilas de sede, urbs episcopalis ; ville episcopate, chef-lieu d'un bveche. (A. 1327.) Scdes apo^tolicx, Ecclcsin' qu.T apo- stiiluin condilorem agnoscunt ; Fglises qui reconnaissent un aputre pour pmdalear. (S. Xug;.) Sedes ccclesiastica, clerus loci alicujus, ut videtur. [Lex. Bavar.) Sedes majestatis, sedile in quo celebralurus sedet, dum in clioro Kyrie, Gloria, el Credo dccanlantur ; sii'ye dii celi'brnnt pendant certaines parties de I'Office divin. (Ritual, ecct. I'irar. a 1360.) Sedes moh'ndini, locus iduneus aJ ;u .ilicaa- diini mulendiiiuin, vel ubi stat molcndinum; lieu propre d bdtir un nioulin, ou lieu oh un innulin est buli. (Chr. .indr.) Sedes tjladorum, area el jus colligendi grana qua^ ia area e manipulis exciduut, vel granorum Iritura- torum reliqiii;c ; aire a ballre Ic grain el iroit de ramasser les criblurcs. (A. 1253.) ScdiB curirc, Jus quoddam, eadera notione. (.\. \-l:iO.) Sedes combm, ahi cerevisia conticilur ; brasserie. (A. 1138.) Sedes inlima, imus car- eer ; cachet. (Prud.) Sedes stmulaerorum il" lo- cus in quo simulacra paganorum lixa erant ; niches. {Cod. Th.) ; 2" solia el throni, qui- biis l)6ec simulacra circumfcrebantur in po- mpa ; Irimes portali/s sur lesquels les paiens plaraient les statues des dieux pendant ks processions. (Tert.j Sedes navium, reditua de slatione navium in porlu ; produit du sliitionnement des navires dans un port ; ol. siege des ne]s. (A. 1006.) Sedes salinarix, locus seu vasa in quibus sal conlicitur ; saline oil Us grandes poCles qui servenl a jaire evapo- rer I'eau dam les salines. {A. SS.) SEUESSERIUS. — Idem q. Sederius. SEDET. — Decet, ex Gall, sied : « Medius in niensa regia sedet aurum, quam in pauperis diiino, vel rusticano tugiirio, » elc. (.\ndr. Capel.) !?]'".D1(;ULUM. — Sedes minor ; petit siige. {A. SS.) SEDILK. — Locus ad construendum ffidi- fuium idoneus, el modus a,t;ri ; ul Ski)E<. S1";D1LIUiM. — Lorus ad aidificandiim irio- nciis, ut Sedes. (A. 1257.) SEDILLA. — Vagina ; gfilne, /mirreau. (A. liU8,) — Locus vacuus et agri mtdus, ut Se- des. (A. 1257.) SEDIMEN. — Locus quivis vacuus, ido- neus ad [cdificanduin vel (ilantandum, ul Sr- nKS. (Mur.) — Doraus ubi quis srdcl, liabital ; demeure, habitation, logemenl. {A. SS.) SEDIMOXlUiM. — Locus quivis vacuus, ut Skhes. (A. 10.S3.) SEDIOLIJM. — Locus vacuus et modus agri, ul Sede". (S. lx.) SEDIPES. — Stapes, cui pede innitilur pques, ut in equum ascendat ; ul Scala. {A, SS.) SEDITA. — Praesidium militare ; garnison, (Isid.) SEDITIALITER. — Sediliose ; seditieuse- ment. (A. 1380.) SEDITIO. — Conspiratio in mortem aal damnum alicujus ; complo/, conspiration. {Mag. Ch.) — Praesidium militare ," garnison. {Script, rer. Fr.) SEUITIUXABILITEIl. — Sediliose ; sedv- tieusemenl, en excitant des troubles. (A. 1379.) SEUITIONALIS. — Ad seditiomm perli- lit'ns : sedilicux. [Script, rer. Fr.) S1<;DITI0NARB. — SediHoncm cxcilare ; exciter des troubles, pousser a la rivolte. (A, 1379.) 2029 3EQ MKDIiE ET INFIIkLE LATINITATIS. SEDII'lOWItl.— Eadem notiono.( I el. (U.) SEDITIOXARIUS. — (Jui seditwnem exci- tat ; seJitivux, qui jwusse u la revolte. [Cone. Hifp.) SKDITIOiSUM. — Gausa dissensionis, con- tentioiiis ; mndf de trouble, de division. (Just.) SKDITUll. — Seditiotits auctor ; ntiteur des troubles, de la revollc (A. 1397.) SEDirURUS. — iTo xes.surus {A. SS.) SliUlU.Vl. — Sedilio ; ruuolte. [Ch. Jlul.) — Locus ad M'di(icandum, ut Skdes. (A. lUiO.) SEO.NICUS. — Cenliirio, Slavis ; cnjjilaine. SKDLUUUILIS. — Sudiictor, corruplor ; «'- diicteur, carrupteur. (A. 1!231.) SEUULARIUM. — Sedile ; sietje. (I'aul. Diac.) SEEXS. • — Res irnmubiles ; les immtubles. ( Vet. Cod.) SEGA. — Ohligatio, qua vassallus, vel te- neiis, dominuni in hostem seu exercilum gejui tenetiir, ut Skclta. (Pass.) SEGALE. - Secale ; seigle. (Bal. Miso.) SHGALUM. — Eadem noliorie. SEii.ARDl. — Ihfi-elici, iidem q. Bkgardi. (Chr. Belg.) SEdATL'lLV. — Itlein q. Secatuha. (.V. 1202.) SEGKL.— i:i SrGAi-E. (A. 1085.) SEGELATIUS. — Secalilius ; de feiqte. (A. 12'.n.) SEUENTES, — .Messorcs ; moissonneuvs. (S. xiii.) SEGES. — Mensura agraria ; certaine me- sure pnur les rttamps. {Ch. Angl. Sax.) C.ra- niini quod ad molciulinnm (Icf6rtur ; grain que I'un jjo/le au moulin. (.A. 1 106.) SKGHA. — E. oflicina, ubi serra ad dcse- Ciindiim uliinliir ; scivrie. (Cod. llerniT, lUre tei- i/neur; ol. ieyniirier. (A. 1208. SEG.XUlVIA. — Uoniinatio, dominium : pdissance. domination, seigueurle. (.V. ti.'U.) — Garcpr, quia piajcipuum esl segnoriai seu dominii sigiium ; prison. (.A. 126S.) — Jus do- iniiiicum. prasslalio ; service dn au seigneur, droit qui appariiunt au si'igueur , ol. seigneu- riai/e. (X. I2S3.) — Prcdlalio quj; a monelse fabricaloribus domino solvilur ex monelae proveiilibus ; druit qui revient au seigneur sur la fabrication des monnaie.'! ; ol. leigneu- riago. (A. 1349.) SKGNORITLM. — Ul .'^KG.^■onIA. (St. Ast.) SEG.NiiKlVUM. — Dominium, idem, quod Segnohia. (A. 12-29.) SEGiNL'M. — ;;enus veslis, Macris in Ilie- roiex. ; brevis tunica, qua' sub cappa a regu- laribus deferlur, I'alis saio: « .\lia vero puel- la dedil segnum suum leprosu. » {Vil. S. lirigid.) l.egc'ndum furle sagum. LKddA. — I t Sega. (A. lisO.'i SEGHE.VGIU.M. — Jqs domini in vassallo- rum silvis ; droit dn cinquidme sur les boit, leqnel est (in au xeii/itrur quand cei buis se veiident ; ol. sigrage. s<'grai(je. (Pass. Segrea- gium caprarum, priustatio i]ux scgreario fo- restaj pendilur, ul capraj dcpsscere possinl in silva ; droit qais: /mye an segrayer pour avoir la permission de conduire lei cbi'vre$ dans lei bois ; ol. segreage. (.\. 1258.) .- I'^GRKaLIS. — Seyreagio olmuxius ; .lu/el au droit de segrrnye. (.\. 1257.) .SEGKEAIllUS. — Ufficium in /orestii, fo- restarum ciislos ; garde /urestier, o/ficier fo- rcilier. gruier ; ol. segrai/er, sigraif, segrit. (Pass), — Exaclor 8cgreagii ; recevcur du droit de segreage ; ol. xryrayer. (S. xiii.) .SKCillEEIllA. Rfiliius, emolnmentum segrearii ex ollicio ; proilutl de la charge de segrayer. [Ch.ecid. Turon.) "SEiJllHEIllUS. — Idem q. Sec.heaiuos. (Ueg. Cam. Com. Par.) SEGREG.VUK. — Amiciliam discindero ; roiii/jre amiti^. (A. I3S6.) .s|.;(,»KGUS. — UISkghhx. (Uid.) SEGUEST.V. — QxnK sacrisliir prircst apud .s inclimonialfis ; lacrislaine, reliyieiise chargie di' la direction de la sacristie. (.ln;i. Jlen ) SEGKESTANIA. — Sacrislw \uui\Uf ; charge d'' sncriflain. [ll. (Jhr.) SEGRESTANllS. — Oui nirrisliui prii'Ml ; .siirristani ; riA. — Endem iiolionc . { Ap. Sl.'pli.) SEGIIKX. — Segregalus ; p'acA u part, *<*- jiari: diUinrl. (.\ii.*.) SKGI;a. — (»blif;ali.) qua vastsnlluii domi- nuin in hofirin sequiUir ul Sn i ta i,A. l;'9'J ) SI'.GriMENTUM. - l-leni q. SfOA. (A. 12:0.) 2031 SBL LEXICON SEM 2032 SEGULA. — Sccale ; seigle. (Tab. s. Abb. Andeij.) Sli(iUM. — Pro Sagum, panni species. (A. 1514.) SKIAHU.M. — F. officina, ubi serra disseca- tur ; scieriv. (.\. Io03.) SliRiNOlUVlUM. — Idem q. Seignohium. (A. 1229.) SEI1J.,KTUM. — Vas, in quo aqua bene- diclii defertur; benitier ; ol. seiUelte. (A. 134J.) SEILLU. — Modus agri, idem q. Seliu. (Ap. Mad.) SEI.NGL.\KE. — Aper; sanglier. (S. xiv.) SEINIORA. — Dominium ; ut Segnohia. (A. 1214.) SKISIAClO. — Gharta qua rei alicujus pos- sessio tradilur alicui ; acte par liquet on cede la propriite d'une chose. (Ap. Mad.) SRISIA.HE. — Ul SE151NARE. {Mon(. Angl.) SEISINA. — Alicujus rei tradilio ; action de cider, de livrer une chose, cesfiion. (.\p. Mad.) SEISINAHE. — IMiltere aliquem in posses- sionem; mettre en possession, mrestir. (A=ser.) SEISIRE. — Possidere, occupare ; possider, occuper. (Cli. Xp. Mad.) — Sub cuslodis ma- num ponere, Iradere ; mettre sous la garde, donner a garder [Chartul. S Vine. Cenom.) SEISITIO. — Manucaptio, obsi^^natio ; sai- sie. (A. 1280.) SEI80. — Idem q. Satio et Saiso. SEISONA. — Eadem nolione. (Inpfulf.) SEITORIUM. — Locus ubi serra dissucan- tur arbores, vel luolendinum ad id operis destinatum ; scierie. {C/i. Ocvii.) SEITUNGA. — Gladius ; glaive. ( Vet. Gl.) SEIZENUM. — Regio urbis, apud Massi- lienses, quorum urds olim in sex paries distribula erat. Gall, sezain. [\. 1301.) SEJORNARE. — Commorari, manere, diem ducere ; sejourncr. (A. 1202.) SELAHP. S. — Sellarum equestrium arli- fex ; sellier. (A. 1304.) SELAVE. — /Edicula vel n;^dificioluni lumulo alicujus superposilum ; petite construction, oraloire I'leve sur un tombeau. {I. ex. Snl.) SEDA. — Taberna mercaloria ; boutique. (.Mai. Par.) SELEGIA. — Potus species, f. cercvisia ; espece de hoisson. (A. 1053.) SELEL.VRE. — Obsignare, communire ; sceller. (A. 1362.) SELEXE. — Luna ;?a lunc. (Joan. Scot. Erig.) SELENITIS. — Eadem nolione. (.\gae\.) SEL11.\. — Situla, aqute ex puleo haurien- da; idonea ; vase pour puiser de I'eau. (Tabul. Dal. Mon.) SELlU. — Modus agri ; mesure de terre d'en- viron vingt perches ; ol. seillon. SELIPHTAKI. — Genus Turcici equilalus ; corps de canalier chez les 7'hrcs. (Jov.) SELIQUATICUM. — Pro Siuquaticum. SELIUNCA. — Dimin. a Selio. {Mon. Angl.) SELLA. — Latrina ; Lieux d'aisances. {Vet. Gl.) — Equitum instralum ; selle de chevat. (Pass.) — Uomus coloni in singulis mansis ; la inaison d' habitation d'un {ermier, (S. ix.) — Scaninum ; banc. {Vet. Cod.) — Quidquid ex bonis alicujus est, bona ipsa, dominicum, uIMkssa. (A. 1372.) SELL.VilE. — Dflicina seliarum, sen locus ubi selliB conficiunlur vel asservantur ; scl- lerie. {St. A'-y. feut.) — Sella, seu ephippio equum inslruere ; seller un choral. (Pass.) — Equi sella insidere ; monter a cheval. {Cons. Fur.) SELL.'VIUS. — Equus sella inslralus ; che- val de celle. (Anast.l .inimal ad sellam, equus; cherid. {Const. Sic.) Sl'XLARIUS. — Equus sella instruclus ; cheval de selle. {Vel. Insc.) — Eijues ; cavalier. {A. S'S.) — .Sdlarum confector ; sellier. (Cap. C. M.) SELL.VrOR. — Seliarum arlifex ; sellier. {]-et. Test.) SELLIFER. — Equus ; cheval. { Vet. ipig.) SELLISTEKXUM. — Instralum aut slragu- luni sellae ; housse, couoerture de selle. {]'et. Gl.) SELLIVUS. — Idem q. Selio. {.Man. Atigl.) SELLONUS. — Eadem nolione. {J'ab. eccl. Oral.) SI'.LLULA. — Sellula mansi, domus coloni in singulis mansis, ut Sella. SELLULAHIUS. — Eques,vel seliarum con- fector : cavalier ou sellier. SELLOS. — Mensura liquidorum ; mesure pour les liquidcs ; ol. sciltie : « Seiltos de vi- no. » (7'«6. prior, de i-om.) In sellum suum erigi, attolli in sedenlis silum [f!. Ch.) SELQUALE. — Mensura frumentaria, idem q. Sextahium. (A. 1293.) SELY.ATlCUS. — Silvestris; sauvaye. (Mur.) SEM.VISLA. — ]\Iensura vinaria, qua.' Lug- duni duas mensuras, quasi ialli ]jots dicunt, continet ; mesure poi/r le vin ; ol. semaise. SE.MALIS. — Vasis genus ad usus diversos aptuni ; ustensile de hois propre a porter des liquidcs, esnece dc bnrillet muni de deux atises ; oi.semul. {Pas. in. Ch. Occit.) SEMALUM. — Eadem nolione. (W. Pag. Laur.) SEMANTERIUM. — Gr. j/)!JiavT>ipiov, signura quo Grieci lideles ad ecclesiam convocant, loco canapanarum ; semantcrion, aginsidere, instrument de fer dont on sert dans I'Eglise grecque pour appeler les fideles a I'eglise SEMARE. — Mulilare ; muliler, estropier. {Cap. C. M.) SEMATUM. — Semivacus, semiplenus ; moitie plein, moitii vide. { Vet. Gl.) SEM.\Xn. — Ildem q. Semiaxaru. SEMBA. — Forte pro scriba. (Ord. Vit.) SEMBELLINUM. — Sembellina pellis ; peau demartre, {Const. Cnlal.) SEME. — Ut Sag.ma, onus, sarcina. {Ch. Angl.) — Apud Andegavenses et Pictones officium quod per septem dies continuos pro defunclis celebratur, idem proinde quod septe- narius ; Vid. Septimus. (A. 13X3.) SEMEBLATOR — Seminator, sator ; se- menr, celui qui seme les grains ; ol. semere, semeux. {Vet. Cod.) SEMEL. — Aliquando ; une fois, un jour. 2033 3EM MBDIiE ET INFIKLE LATINITATI8 passim apud Bar- instrnclus ; garni (k. 1300.) — Pro semper, tarolLalinos scriptores. SKMEJ.ATUS. — Solea d'tine seniclle. SE.MI'XIA. — Fulcimcn, munimt'nium ler- reum vel ligaeum ; soulien, appui. (A. IliHI.) SKMIil.LA. — F, panuni siniilacoorum, qui ximenelli diceliantur, dislribulio, vol cerla quanlilas ; ]'id. Simenellus. [Cone. cccl. Col.) SilM i'^lJA'l'iJR. — Sutof, qui calceos so- leis instruit ; cordonnier ; ol. semelier. (A. lUi.) SEMKXALHANA. — Tanluni seminis, quan- tum ad satiiinem cujusdam agri satis est : /e yritin nccessaire pour ensemencer une terre. (A. 1334.) SK.VIK.N'ATLIIIA. — Terra arabilis et s^m/- nabttis, seu qua sari potest ; terre labourable ou qui est pvopre a recevoir la semence ; o\ . terre semeure. (Cli. ap. Staph.) SEME.VS. — Salionis tempus ; semailles. {Tab. Arjuic.) SKMENSTi\R. — Vox ambigua, qua et se- minansis et spatium sex meiisium significalur ; demi-mois, somestre (Isid.) Sli.MIvXSTUA. — Liber in quo actionas sex mensium coutinentur ; llvre reii/trrnnni I'his- toirc (le six tnois. (Pap.) SI'^MIvN'TA. — Semen tes;sewaj'Z?e5.(Ap.I>ud.) SEMI^NTAItlClUS. — Terra sevienlaricia, seminalis. quia seri potest ; terre bonne a en- semencer. {(.'h. Ital.) SL;MI:NTA[IIUS. — Sallonls tempus, vel agar sationi aptus ; temps ties setnaitles, ou terre prnprc a eire semic [S.. 1093.) SIvMENTATIClUS. — Seminalis ; de se- mence. (A. 1070.) SEMKXTATIO. — Semenlis ; ensemencc- ment, semailles. (Tart.) SEMENTKIlll M. — Sationis tempus; ,<:e- maillei. (A. 1271.) SE.MIvNTIA. — Sementis ; scmaillei. {Cap. C. M.) SEMr^NTUll.V. — Semen, semenlis ; scmcnce, enscmeiiiement. {.\. 1217) Sl'l.MKUUliA. — Eadem notione. (A. 12.'{0.) SluMI'rrilll.M. — Intervalium ; distniice, es- pace. [A. SS.) — /Jissona scmetra ; choses irr^ gtilieren, qui n'ont pas d'hnrmimie. (Prud.) SIvMEUllA. — Idem q. Sk.meouha. SE.MEUIIUS. — Seminalis ; de semeiice. u 'I'erra .lemeurn, » qua; sari consuevit. (.\. 12S2.) SKMIACIA. — Semitabula, ut vidatur ; 'mit de pliiHche. (A. SS.) Si':MIALTKIl. — Unus et mediu.'^ ; un et deini. (.1. SS.) SEMIALTII.K. — Semisaginalus ; /( demi etigrais.'ie. (A. HHS.) SKMIAHMA'l'US. — Minus armalu? ; i/ioifi' armr. ( I'd. (!l.) SKMlAXlAKll. — A|ipaliali Clirisliani a gantilibus. llationem noniini.'s »\c. prodil IVr- tullianus : « Vicimus cum ocoidiniur.ilcet nunc gannanlitios at .■n'mia.riarius appallali.s, quia ad slipilani dimidii axis rovincti sarmantorum ambitu exurimur. » SEMI Bolus. — d'line rtbole. (I.'id.) SEMIUONUS. — maiivnis. (Mur.) SE.MICniA. — F. SEMICIM.TA. — SBM 2034 Oboli pars madia ; moitii Non pegsimus ; pas tret- pro SEMrCIMCTIA. (.1. .S'.S'.) l'ra;tanla venlri castula ; lablier ; oL (lemi ceint. (Pass.) SI:.MR;I.\( TL\. — r-:adem nolione. ( Vel. Gt.) SEMICLNCTIUM.— Veslissacerdolalisganus; idem (]iiod Orabii'm, seu Sldariu.m. ( I'et. Gl.) SKMiniPlL.M. — Scmicapul ; moili4 de la tele. ( let. (il.) SEMICOLUiMNIUM. — Cylindrus ; cylindre. (Isid ) Sll.MICOItS. — Minus habens cor ; idem q. Gail. « (/ui a demi I'mie. (J. de J.) SE.MICUMULATUS. — Uemi-combU. (A. 1224.) SI-:.MIItlXIMA. — Qua; a decimo ad quin- tum numerum reducilor; cinquii'me. {St. S. Claud.) SEMIDUPLF-.X. — Dimidius ; demi. (A. 1387.) SKMIF.VFJES. — Efligies obliqua ; vi.iage de profit. (Mab. .Inn. lien.) SEMll'oiniS. — Male vel parum munitus ; mal ou peu tortifie. (Mur.) SEMIFRATEII. — Qui ex altero palre, vel ex altera malre est ; demi-frtre. (Th. Ollerb.J — .\pud ('armalitas, frater seu '/ona^ui secundi ordinis. {Const. Cannel.) SI'MII'KUMENTUM. — Frumentura miscel- lum ; ble mdteil. (A. 1319.) SE.MIINTEGKR. — Dimi'ialus. muUlus ; rogn^, estrnpid, mutile. (Cone. Hisp.) SEMILANCKA. — llasl.e genus ; ^. 1476.) SEXECHAUCIA. — Tabularium forense, ut videlur ; (\ prelre. mart. (Pass.) S''iiiorrs, primaies ; Irs i/rands. (Pass.) Seniores inonas- terii, iiditii q. t'EMi'i.ci.i:. (Vigil. Diac. ) — (.\dj.) l'r:i'cipuus ; principnl : « ccclcsia se- nior. >> SENIOIIAHE. — Dominari ; dominer, gou- fcrner, etre seigneur ; ol. seigneurier. {('h. De- nev.) SKNIOUA'riCU.M. — Jus quod .^'/i/ori, sou domino, lulioue seuioralici sen diuninii dcbe- tur ; droit qui apparlient nu seigneur, droit sei- gneurial. (.\. 1013.) — Uominium, dominalio ; seigneurie. (Ch. tp. .Marc ) SENIOK.VTK'US. — Senior, dominns, vel potius ailvocatus ; seigneur ou de/emeiir. (A. 105(1.) SE.NIORATUS. — Domiuinm, dominalio ; ul Segnoria. {Cap. Car. Calu.t SIA'IOUIA. — Ut Skm'iraticlx. (A. 1150.) SKNKJIUTAS. — Dominium, dominalio ; seif/neurie. (K. 1083.) >ENI(»HiVDS. — hadem notione. (A. 11(M).) SKXIUVOKIC. — Pro scniore, seu inajore doinus. (A. SS.) SIvN11'I:T/K. — lidera q. Sempkct-E. SENISSIMUS. — Valde sencx ; tn)s-vieur. {A. SS.) SEXISTERIUS.— Sinister; ffauche.{Vet.Gl.) SKMli.M. — A !^t;neclnle dislinguil Joannes de Di'-o, doclor decrclorum Boiioniensip, iu Pcenilcntiario; ila ut senectus sit a (JOannis us- que ad 80, senium vero posl cSO annus. SKNIURAiilUS. — Idem qui Seniob, domi- nus. (Ap. .Mad.) SE.VIUS ALT.VllE. — Piaecipuum ; le mai- Ire-autcl. SENIX. — Pro ■segnis. (Leo Ost.) SEXS.VLIS. — Proxeneta ; cuurlur. (Sy- nod. Nicos.) SENS.'VUIA. — Proxenelin merces ; couf- tage, hunoraires d'un courtier. (Cod. Ital. Dipt.) SENSAIUUS. — (Jui ad centum sou sub aliqua prwslalione elocal ; cclni qui hue sous condVion de pai/cr un cens annuel, ou de se sou- meltre a quelque prestation ; ol. censier. {St. Gen.) SKNSATICFM. — Pro C8N.,t'\m libris senlcnliarum Petri Lom- bard! student ; crux qui etudient le Livre des Sentences de Pierre Lombard. SKNTEXTI.VTOR. — Officium in moneta Florentina : « Sententiatores dictie monette auri. » (A. 1317.) — Idem q. Sententiarius. (A. 1298.) SENTENTIONALITKIl. — Ut Sententuli- TER. (A. 1401.) SEXTERIUM. — Semita ; petit chemln, sen- tier ; ol. senleret. (A. 1184.) SEXTERIUS. — Eadem notione. {St. Mut.) SEXTIA. — Locus sentibus refertus ; lieu remplide ranees. {Vet. Gl.) SENTIFICARE. — Idem q. Sensificare. (CI. Mara.) SE.NTIMENTUM. — Sententia, opinio ; avis, sentiment. (Chr. Corn. Zanfl.) — Seiisus, aiii- mi afTeclio ; sentiment, affection de I'dme. (Gers.) SENTINA. — Merelricum habitatio ; cle- meure des femmcs debauchies, lupanar. {St. Si/n. Torn.) SENTINACULUM. — Instrumenlum quo sen/JJirt exhauritur ; instrument, pelle pour vider la sentine. (S. Paulin.) SENTINARE. — Sentinam aquis exhauri- re ; vider la sentine, la mettre fi sec. 'S. Pau- lin.) SENTINATOR. — Qui sentinam exbaurit ; celui qui vide la sentine. (S. Paulin.) SENTIRE. — Oifarerc ; /lairer, sentir. {.i. SS.) — Scire, nosse ; savoir, connailie. (Mur.) KENTIS. — Fibula ; houcle, agrafe. {A. SS.) SEXTITARE. — « In animo sensim judica- re. » (Isid.) SENTITUS. — (Subst. Prospectus, visus ; vu, apergu. (Mur.) — (Adj.) Sensus ; senti. (A. 133G.) SENU. — Senium ; vieillesse. [Vet. GL] SENUS. — Pro Senex. (S. i.\.) SEO. — Vroseu, sive, in antiquioribus ins- Irumentis. SEOD.l. — Pellis species, f. sebo praeparata. (Script, rer. fr.) SEUNITIU.M. — Saionum exaclio ; IVd. Saiones. {Ch. IJisp.) SEONXU.M. — Furtur ; son. (A. 1243.) SEORSIVUS. — Seorsum posilus, separa- tus ; mis a part, separe. (Ap. Lud.) SEOSINABILIS. — Seosinabile tempus, com- modum, opportunum ; temps favorable. (Ap. .■■ipclm.) SEPA.— Idem q. Separale. (A. IIOS.) SEPALIS. — Pro .^eparalis, ul videlur. (Ap. Ughel.) SI'.PAR. — Divisus, separatus ; distinct, mis de c6li, separe. { ]'et. Gl.) SEPARABIi-ITAS. — Separatio, divi.sio ; separation, niise a part, distinction, {(Jonc. I/ixp.) SEPAR.VLE. — (Juod separal, seu dividil tenementura a tencmeiilo, seu rem ab alia re, terminus, limes ; ce qui separe une choxe d'une autre, limite, borne. (Flet.) — Tenementum, aut res, qua; ab alia separalur, seu suis termi- ni* delinilur ; la chose meme qui est siparee de t'autre. (Id.) — Separates charix, separata;, disiinctse a diversis hominibus scripta; ; chartes mi-parties dont on donnait une moitie ic chacun des contractanls.{Ap. Mad.) SEPARALITER. — Disjunctim ; siparement. (Ingulf.) SEPARATIO. — PraTogativa, privilegium ; privili'ge, immunite. {St. Hip.) .SEPARIA. — Ut Separale. (A. 1299.) SEPE. — Sepes ; haie. {A. SS.) SEPEDIU.M. — Refugium ; refuge, asile. (Pap.) SEPELIATIO. — Actio sepeliendi mortuum; action d'enterrer un mort, sipulture. {St. ecct. Tutel.) SEPELICIO. — Jus sepultura;, seu obven- tio quae sa'-erdoti ob sepulturam contingil ; droit de sepulture, ce qui revient au cure pour c/iaque sepulture. {Tab. SS. Irin. Cadom.) — Sepultura ipsa, humatio; sipuUure, inhumation. (Mur.) SEPERALITAS. — Idem q. Separale. (^«n. P7-(rm.) SEPIA. — Cepa, vel condimentum ex cepis ; oignon ou ognonniie. (Bern. Mon.) — Sepise ta- butarix, census ex sepiis in iabulis reccnsilus. {Panrh. St. Steph.de Wallih.) SEPIATICUM. — tjuod scriptori vel notario pro scriptura datur ; honoraires, salaire donni au noiaire ou « un ecrivain. (Prud.) SEPIOLA. — Parva spes ; petit espoir. (J. de J.) SEPLASIARIUS. — Qui seplasia vendit, seu pigmenta ; parfumeur, marchand de par- fums. { Vet. Cod.) SEPOSITIO. — Datio in pignus ; action de donner en gage. {Lex Wisig.) SEPTA. — Urbis jurisdictio seu districtus ; banlieve. (.-i. SS.) — Conspiratio ; complot. (St. Mnnt.) SEPTAHIATA. — Modus agri ; septerie, quanlite de terre dont I' ensemencement ahsorbe un septier de grains. {Ann. Prccm.) SEPTARIUM. — A Gall, septier, pro Sexta- RiLM. (Lob. H. Brit.) SEPTAKIUS. — A Gall, septit-r, raensura tam vini quam annonae. {G. Chr.) SEPTATUS. — Ut Septus. (M. Cap.) SEPTEMPEDA. — Pertica septem pedum ; perche de sept pieds. {Ann. Prrem.) SEPTEMPLICITER. — Septies tanlo ; sept fois autant. (Adrian. II PP.) I 2041 8BP MBDLE ET INFlMiE LATINITATI8 Ut SBQ 2046 SEPTEMTIRIUS. — Septentrionarius, vidclur ; septendrional. (SI. Univ. Aurel.) SKPTEXA. — Mult.TB monasticx' specios, seplem difrum jejunium ; punitUm en usage dans les couvvnts, et qui consistait en un jeune lie sepl jours. {St. Ord. ffosp.) — Litania in qua ad singulas invocalionnes, septena invoca- i\o haboAiiT ; sorle de priere. (Cone. Lemov. a. 1031.) — Seplicna pars frucluutn ex agris vi- neisvc domino persolvenda ; Ir seplieme di: la recolte, sorte dc droit seigncurial. (A. 1313.) — I'cciiliari nomen ilatura districtus jurisdic- liMii.s nri)is liituricensis ; In septaine,banlieue da la rille dc Boin-r/es. (\. 1145.) SKI'TEX.VLl'^. — Officium pro niortuis,idem q. Septunaiuus. (Com. I'nr. a. 121 J.) SKI'TENAKIUS. — Officium pro mortuis pei' seplem dies conlinuos ; ojfice et pridrcs qui durent sept Jours continns pour quelque mort. (S. Steph. in Iteg. Grandim.) — J'altia septe- naria, qurc quolibet si'[itennio pensilabalur ; taille septennaire, qui se levait tons le% sept arts. (A. U7'.t.) SEPTE.N'US. — Seplima pars fructuum, ul Septena. (A. 1272.) SEPTI'"RIL'M. — Mensura annonaria ; srj)- tier (A. 14S2.) SEI'TIFLIJUS. — Epitheton Spiritus .sancli, utpole a quo seplem sapicnlia; dona eflluunl. (Dud.) SEPTIMAGIUM. — Jus septimi percipiendi in forestis ; droit du septieme, droit di'i aic sei- f/neiir sur la cotipc des hois. SKPTIMaI.E. — Officium pro mortuis, idem quod Ski'tenarius. (A. 102S.) SEPTIMAX.\. — Jurisdictio et districtus urbis ; hanlieue. (A. 1186.) — Hebdoraas ; ■'''- maine. {['ass.) Srplimana po^nalis.in qua (Jfirisli passionis my.stcria recoiuntur, et qum idcirco- jejuniis el laboribus Iransigitur; la temaine saiute. (('one. Pi.tan. ap. Acfi.) .Septiniana de- cima, decima pars pecunis,ha\ rri>u» non tatitum suii' arlis, sed et civilibus invigilarent ap. Mas- gilienses ; vominissaires 6lus chaqur seinamc iiar les corps d'etat, espc^cc dr prwi' hommei (St. Mass.) SEPTIMANARIUS. — Idem qui IIkbooii.\1)A- Rii;s. (.1. \.s'.) SEPTIMANATIM. — llebdomadalim un«- nuaqne iielxlomada; chaque semaine, hi'bdomn- aaimnriil. (A. 137-4.) SKPTIMAXIA. — Una ex Calliai provincii* ; la s^ptimanle. SEPTLMANIUS. — Uebdomadarius ; semai- nier, qui est de temaine ; Vid. Hebdohaoariub. (.1. .V5.) SKI'TI.M.VS. — Ut HEBD0MA8. (lit. S. Leo- nor.) SEPTIMIA.XUM. — Locus, sive marmoreus congpectas in Vaticana ba.-ilica, ubi ostendun- tur reliquiie. (Mac. Hiend.) SKI'TI.MUM. — ObJalio qu:c sacerdoti fit ob sepliitiale ; ]'id. Septimale. (Chariul. Cels.) SIU'TIMUS. — I)ies nempe septiraus ab obilii, quo sacra, qua; pro mortuis peragi so- lenl, absolvebantur; sea rectius sacra ipsa. (A. IIGO.) SEI'TIXOCTIUM. — Spatium geptcm noc- tium ; espace de sept nuits. { \'et. Gl.j SKPTOR. — Vinitor ; virjneron. {Vit. S. Weiural.) SEPTU^VRIUS. — Mensura annonaria, idem q. Sei'tarius. (A. 12G'J.j Sf'.P'l'Ll.M. — .\ger quo aliquid continetur el inciu dilur ; enclos, clos. (.\. 13:{G.) SI'^PTUS. — Pro leptunx, seplem unciae. (Hab. Maur.) SEPLI.CHARE. — Sepelire, sepulcro con- dere : entcrrcr, enscretir. (A. 1470.) Sf:PULCRKTUM. — Sepuitnra, locus sepul- croram ; cimetiffre, lieu ou sont let totnbeau.r. {Mnu. .\nf/l.) SEl'ULCRLM. — Se])ulcrum, sejiti/orme, ec- clt^ia super sepuicrum Clirisli couslrucla. {.\.. 1173.) SEPULTARE. — Sepelire; ensevelir. (Fort.) SEPUl.TlO. — Sepullura, liumalio ; inhu- mation, sepulture. (.1. S.s'.) SKPULTOK. — Qui morluos sepclit ; celui qui enterre les marts, fossoyeur. (St. Ast.) SKPUI.TUaHIUS. — Sopulcralis ; s-pulcral. SEPULTL'RA. — Tumulus, lapis sepulcra- lis ; tombeau, picrre lumulairc. (A. 1444.) — Idem quod .\thum et riKMKTERiLM. scilicet obvenlitnieg, qua- saccrdoliliiis ob sepulluram conlingunl ; Vut. ('.(FMETtRiiiM. — Sepullura Ci'ui-i/?xi, sepulcii Jesu I'hrisli imago el re- piaisenlalio, qua; fieri sold in H'dibos sacris die Parasccves ; repri sentalion du tombeau de de Xotre-Sciijneur qui sr fuit dnus tr.s fglises le jour du jeudi saint, i \et. Ch.) Sepullura asini, ccempleriuin, sepullura cxconiniunicatoriini ; lieu oil I'on enterre les rxcomtnunies.(\lufi. Elav.) SEPULTUHOLA. — Uiminul a. Sii-ultcba. (Mab.) SKqUA("ES. — llieredes, posteri ; les heri- liirs, les descendants. (Trad. Fuld.) SKOl'ACITAS. — Obsequium ; dtference, respect. (Sid.j — Celeritas ; promplitnde I'l sui- vre- lid.) SEljrAX. — obcdifns ; obeistani, donle. (ld.» — Soclalor ; celui qui suit, partisan. (Paul. Diac.) ."^I'-Ol '■••-^' — Obsequium, ministroruro cl fanuilortim co-lus siitle. cortege, train. (Pet. lilt's. I — ConKoruiio, conscqueniia ; xuite.cum- sequenci'. (Lai() ; ^tiifueiirial, hannaiite de iiioiilin.{\p. Cowel.) — lies ad aliqucm pertinenles, prte- sei'lim aiiimalia ; — les biens tueubtvs, le {'(■tail. (Cli. Angl.) — Stqueln jierer/rinorum, emolu- meiilum quod px bcnediclione pera? et baculi peregiinornm saccrdoit obvrnti ; nffmnde ijite foul Ics pclerius nu prctrv qui btintt lour bdlou et leur f/anetiere. (A. 1257.) Sequela decmim, jus exigendi deriniam ex agris allerius terrilorii. cum a suis liomiiiibus coluntur; Vid. Decima. SEgUEXTES. — Pulli equini. vituliniet alii qui malrem sequuntur; les pelil.i d'un animal. (Ch. l\'orm.) SEQUEXTIA. — Canlicum exsultalionis, qua} el Prosa dicilur ; la prose di's Mef:s«-s xo- lennelles, (Uur.) — Comitatus ; suite, cortefje, {A. !>S.) — Sills riiini quod canonicis, qni pro- cessioni vel officio intersunt, exsolvilur; (Iroiix de presence, houoraires dvs avx chnnoine^ qui assixlertt a iOffice ou a une procession. [Orel, eccl. Cam.) — Sequenlia aveuarmn, preestatio qufe in avenis exsolvilur : droit seignenrial sur I'avoine. (A. 12!((l.j SEQUEXTIALIS. — Idem q. Sequentiarius. SEUUENT1AH1US. — Liber, seu codex in quo conlineniur sequentice ; livre d'Eylise con- tenant les proses. lEcheard.) SEQUENTRIANUS. — Qui optimum cxci- pit, mediae coiidilionis, vel medii prelii. [Lex. A lam.) SEQUESTA. — F. comitatus I suite. {Si, Verc.) SEQUESTEK. — Imitator, discipulus ; dis- ciple, eleve ; hinc sequester, pullus, quod ma- lrem sequilur sic dictus. (A. 149U.) — Fiiius extra domum palernam sepositus et educa- tus, cujns idcirco ortus dubinif est ; enfant ilevii liors de la maison palernclle. [Compend. Benef.) SEQUESTRA liE. — Separare, seponerc ; se- questrer, metlre ti part. (C. C. M ) — Depo- nere ; deposer. (Terl.) SEQUESTHARIUS. — Ad sequestrum, seu depositum spectans apud jnrisconsullos ; te- queslre, mis en de/iAt. SEQUESl RATIM. - Separatum; separe- ment. (Cass.} SKQUESTItAllU. — Separatio ; separation, mise a part. {Cup. Car. M.) SEQUESTltA'l'OR. — Sequestrator, .incri palatii, cujus otticium pro cancellarii munere accipiunl. Certe a[.ud episcopos Augliranos, qui sequestratores perinde habuerunt, alius full sequestrator a canceilario, ul coiligitur ex charta. a. 1317. SEQUESTR.VTORIUM. — Locus ubi ali- quid deponitur ; lieu de dejjut, endroit oii Von depose quelque chose. (Terl.) SEQUESTRUM. — Depositum, voxjuriscon- sultibns familiaris ; depdt, remise en main tierce, sequestre. {St. Cud.) — Separatio ; reparation, mise d part. {A. US.) SEQUI. — Pcrsequi aliqucm in judicio ^pour- $uivre en Justice. {Leg. I\'urm.) SEQUI. A. — i/analis. per quern aqua dccur- ril ; canal, conduit. (A. l.'J31.) SEQULMENTUM. — Comilalus, custodia ; suite, garde. [A. 1290.) — Obligolio qua vassal- lus dominum in hostem secpii tcnelur, ut Sega. (A. i2iG.; SEtjUIPES. — Qui alium .■^equitur, pedis- sequus ; laquais. {\^nss.) — Sequipedes, secta- tatores, !-ei|uaccs,discipuli,etc. ; disciples,stcta- teurs, partisans. {A. SS.) SEQUITIO. — Idem q. Skga. SEQUITUS. — Via, quam quis sequitur ; chimin, route. {H. Cortus.) SEQUUS. — Siccus ; sec. (A. 4334.) SEQUUTA. - UISega. SER. — Dorainus : Qua; vox prtEponilur no- mit.ibui appellalivis apud Italos : etTormata, ut videlur, ex (iia>co /.jpto, sou ut reccntiorrs Grseci ellerunt, x^po,-, undo Galli sire, Itali inesser, Galli etiam 7uessire : « Ipse notarius quivocabatur see Aloysius. » SF.RA. — Vespera ; soir. {Vet. Gl.) — Occi- dens ; le couchant. (Mur.) — Mensa, ul vide- lur ; table. (Mur.) SEK.\BAlT,i". — Hffiretici Valden.'ium sec- larii, sic dicti quod ut sarabaitx monacbi per- urbes el caslelia vagantes proprio arbilralu vi- vebant. SEHACIUM. — Serum lactis ; petil-lait, se- rum. (Act. Mur, Mon.) SEKACULA. — Sera minor ; petite serrurc. (Guid. Disc. Fars.) SERACIUiM. — Glauslrum, inclusio ; enipri- sonnemenl, action d'enfernier. {SI. Cad.) SERALE. — Angusliffi et claustra itineris vel montium ; dcfild, gorge, dif/iculli de chemin. (Mur.) — Vespera ; Ic soir : « Grossum ser-ale : « nnit fermee. (A. 1472.) SERALHA. — Sera ; serrure. (Tass.) SERALIA. — Endem notione. {St. Manl.) SERALIUM. — Vallum, septum, munilio ; retrancheinenl , ouvrage de fortification. (A p. Mur.) SbJRAMEN. — Semen, quidquid seritur ; se- mence. (A. 1262.) SERAMPELINUS. — Serampelinae vestes, vestes inveteratte ; vieux vetemcnts. {Vet. 01.) SERANTA. — Pro sarania, quadraginta ex GlcBCO vulgari lipav-ra pro Te-JTapix.ov-oi. (Abb.) SERAI'ELLIN.E. — Veteies pellesseu pelles parvi valoris ; vieillcs pcaux ou peaux de peu de valeur. {Carth. pnrv.) SERAPEl LUIES.— Pelles; peaux. ( Fer. ff/.) St'RARE. — Gccludere, scris claudere ; fcrmer, meltre sous clef. (Pass.) — Arctare, conslriugere ; serrer. (Mab. Ann.) — Ferro munire; ferrer. (A. 1435.) -- Servare ; conser- ver.(A. 1457.) SKHAlOn. — Serarius faber ; terrurier. (A. SS.) SERATURA. — Sera; serrure. (A, 1351.; SERCAPOS. — Ilarpago; crochet, qrapjn'n. SERGHELLUM. — Signum ah'quod vini venalis, pro quo apponendo certa domino foci prffistatio pensilalur ; houchon de verdu- -*] 2045 SBR MEDIiE ET INFlMiB LATINITATI8. 8ER 2048 re, ou autre mnrcpie qui I'ntlujuc le vin a vendre en detail, el droit dil au xeigueur pour la per- mission de (aire celle ventc ; ol. sercel. SKRCLA TKRCES. — Mulieres quae sarclant, seu siirriuril ; fcmmes qui sarcknt, sarclcuses. (//. Af»(.) SEItCLKTUS. — Picis minulioris sepecies ; sorte du petit poissun. {St. Mass.) SlillCULlUM. — I'uielium ; cerctuil. (A. 1320.) SKilDIA. — Pro Saugia. (A. 1476.) SEKK(JIA. — K. ilominiuni ; Vid, Serekus. {Cod. Di/jl. Uat.) SIOUENA. — Men.siira liquidoium ; tnexure pour Ivs Uquides. (Lob. //. /iritli.) — « In se- vena cubire, » id est sub dio ; cuucher a la belle iloilc. (A. 141I4.) SERENAllE. — Clarificare, clarum redde- re ; eclaircir ; « Quo ficto -terenali sunt oculi. ■> {.Mir, .S. C'nssian.) SKKENATlo. — I'ax tranquillilas; pai.c, calme tranquiUite. (A. 1284.) SEUENI1''ICARE. — Serenum reddere, ul Sehenauk. (Lamb. Ard.) SI'lltl'llUA. — Ceiasum ; cerise. (A. 1302.) KEUEIUI.'S. — Dominus ; seigmur, sire. { Vel. SEKESUM. — I. ecus, ut videlur, cerasis consiUiSjChaiu/i de cerisiers. (A. IJiO.J SEIIGA. — Panni genus el teges ex hoc paiiiio cunfecla ; serge et couverture de serge. (I'ft.Obit.) SEIlGANniJS. — Ut Skrvikns. SKKGANTElllA. — Servicntis officiura o/- fice dt scrgnil ; ul. sergeiitie, sergenterie. {Pass.) Servietitis feudum ; fie/ deserynH, sorte de te- nure /eudale dnns In couliimc de IVormandie rt Ics coutuincs nnylo rormandes ; ol. sergeiitie, senientvric. (I'ass.) SKRC.K.XTAGIU.M.— Eadein nolione. {('hnr- tul. S. Trin. Cad.) KERGEXTARK. — Appariloii officio fungi, t'xsecutioni judicis decrelum inaiidare ; sergcn- tcr, faire exi-cuter les decisions de la justice. (A. 1307.) SEHGEXTaRIIIS. — Ad servienlem scu ap- paiilotirn piTiincn.s ; de si-ci/cnt ; Vid. SiiH-, VlE.NS. (A. i;t07.) SERdEXTERlA. — Iladcm n^tione q. Skh- GA.NTKHIA. (.\. 1273.) Si;itGENTI.\.. — Kadera nolione. (Lib. Nigr. Scacc.) SEROEXTURA. — Kadem nolione. {Reg. iiidq. Dicr. Camp.) SElllARE. — Uidinarc, disponeic, qun^i in strie poncre ; meltre enoidre, ranger. (Duel.) SEIU.VTI.M. — Oidinaliin ; par urdrc. {Vet. ('■'•) . . ■ • , / SKKIGA. — 'I'unicn serica ; (untqur, rotn- tie soif. {A. SS.) -- Si lies ; ordre, arrange incut. SERIGVI-K. — Panni genus. Gall, srrgr. ^:-ch;innat.) Sl'.RlCAl.IS. —SericalisfMnnus, eadem no- lione I'.kUi'hard.) SiailCAKIUS. — Sericorum lexlor; fabri- cant d'ilu/l'e de soie. { Vet. (H., SICIUCATUS. — Sericus ; de loie. (Leg. Norm.) SKIUGl-.GINOSUS, — Eadem nolione. SEIllt'lX'S. — Eadem notione. {Cam. Comp. I'ar.) SERICINUS. — Eadem sensu. ^OuO Ciun.) SERJCOBEATTA. — Veslis serica purpu- rala ; v'-lement en soie pourpre. (Cud. Just. Si;ill()l,.\. — Canalicus, per quem aqua de- curril; cimduit. (.\p. Mur.) SJ'IKIUSE. — r'u.se, minulalim, articuhilini ; en detail. U5onif. Vill PP.) - (iraviltr. lonle ; lentemcnl.(.\. 131'.!.; SEnlKSITAS. -(iravilas morum ; graoile, dignite, sagesse, noblesse. (.A. SS.) SERIOSL'S. — Serius, Kravis, sMettx, grave. {Vet. rator sacor, concio- nulor; pridiraltur. (Catrem. li. SI. Deaur.) SEIIMOiiUI. US. — i.iber ocdesiasticus con- linens scrmonps.quos Papa^ el alii phirossancli coinpiKUi'iiint, qui lij^iliir in Eccli^ia in festis confessDruin a Naiuli usque ad oclavas i-ipi- pliitniii', iu Puriliralinne B. Maria-, el in ftsto lUDiiiiiin Sanctorum el pluribus aliis. SKKViO.VAl IS. — Strmoniilis [leus, Vcr- bum ; /< Vrrtir. (Tcrl.) SERM<»XARI. — Sermonem face re ,• parler, liarniiiiurr, pcihtr. ( \et. W/. I SEIlMoNAIMlM. — Ul Srrmoloocs. (Cone. SKKMONIZARI. — Ul SBimoffABi (;4. SS.) SEKNA. — .Mon». id'-m q. Skrka. — (CA. Hisp.) 2047 SBR LEXICON SBR 2048 SERNIOSUS. — Sernia seu pruriginosa sca- bie laboraiis ; galcu.v. (Prise. J SEllO. — Occidens ; le couchant. (Rolland.) SHIRON. — Sepulcrum, vel idolum ; lombean ou idole. (J. de J.) SEIKJTINAUE. — Sero aJveiiire, vel noclern transigere ; arriver tard ou passer la nuit. (A. 1329.) SEUPEXS. — Virga lignea in modura spirre fabrefacta, iinde ncimen, qua in beuedictione cerei pasclialis utunlur. (Cwrem. U. M. Deaur.) SEItPKNTELLA. — Diminut. a Serpens. (A. 1363.) SERPENTINA. — Lapis prctiosus ; serpen- tine. (A. 1416.) — Tormentum bellicum ma- jus ; cnuleuvrine. (Mart. Ampl. Coll.) SEHPENTINUiM. — Idem q. Sehpentum. {Vet.ai.) Si;HPENTUM. — Monile, ornamenluni ex gemmis quod solel ex feminanim pcndere coUo ; collier ornemenl de coup en usar/e chez Ics /etnmes. (Isid.) SEKPLKKIA.— Idem q. Sarpiuehia. (A. 1499.) SEHRA. — Sera ; serrure. { Vet. Gl.) — Clu- sura ; gorge, defile, ravin. (Pass.) — INIons, cullis ; mnnlagnv. {A. SS.) — Monlium srries ; chaine de montagnes. (S. xii.) — Septum ; en- clos. {Si. Cad.) — Apolheca nieimditoria, locus ubi ad victum necessaria reconduntur ; lieu oii Von dbpdse les provisions df vivres ; oi. serre. (A. 98/1.) — Faicula ; (aucille. {A. SS. Ben.) SEHRACL'LUM. — Epistomii vertibulum, alias DucicuLUS, q. Vid. {A. SS. Ben.) SEIlllAGO. — Ram ntum, scobs serraria, pulvis, qui ex re qualibel serra divisa dilabi- tur ; srAure. (C. Aurel.) SERRAILLA. — Sera ; serrure. (A. 1449.) SERHALHERIUS. — Serrarius ; serruner. (Pass.) SERRARE. — Portam sera claudere ; fer- mer a clef. {Pass.) Serrure granum, frumenti granum minuere ; diminucr le prix du ble. (A. 1360.) SERRARIUM. — Collis, monticulus; colline, petite montagne ; ol. serri. (A. H;'ii ) SERRARIA. — Sera ; serrure. (A. 1327.) SERRARIUS. —Qui serra lapides findil ; cclui qui sci'e les pierres. ( ]'et. GL) — (;ui sera- rumseu portarum claves commitluntur;/;i9rti'8 ac minislri fercbanl, inlclligil Mt- billonius. 2051 SBT LKXICON SEX 2052 SKSTAILAHTCUM. — Idem q. Skxtauiati- CUM. (A. 1103.) SESTAIUADA. — Ul Sexiahaia. [Charlul. Aplonse.) SKSTAIHALATICUM. — Idem *.) — Tanluin prali, quan- tum unus svctor per diem seeare pote.st ,• la quantite de pvi; qu'ua hnmmc jjcttt fauclicr oi iin jour. (A. 12.j8.) SKIWCEUM. — Species canleiii, fonticuii, aliis Seto, selnnes q. ('((/. (Gland.) SETACIARE. — Cribrare ; cribler, passer au crible. (Gam.) SETAIICIA. — Ul SiTARcniA. [A. SS. SETaRIUS. — ^■e^cato^ selarius ; marchand de sole. (Men.) SETATIUiNI. — Cribrum ; crible, tantis. (J. de J.) SETEXUM. — Dare ad setcniini, ad septi- niara parttmi IVucluum ; affuriher une lerre moyennnnt Ic seplieme de la recjlle. (A. 1271 .) SETERIATA, — Idem q. Sextahata. {{Ch. Occit.) SETKYRIITA. —Eadem notione. (Id.) SE'IHIA.M. — Haerelici (jui (ihrislum fuisse Selb Adami (ilium delirabant. SETllOliATA. — Tanlum prali, etc., ut Sera. (A. l.iOS.) SETIGUS. — Modus agri ; certaine quantiti de Urre.(Ch. Car. Cal.) SETIGEtl. — Jocularius ; plaisant, amnsant. (Pap.) SEIINA. — Sedile, scabellum ; sief/e, tabou- ret. (A. 1470.) SETINUS. — Ut .Satinus. (Cone. Tarrac. a. 1591.) SETOLA. — Fi-ssura cutis ; crevace, /ante, (A. SS.) SETTA. — Oomitatus ; mite, train, cm Idge. (Cliartul. S. .St. Joan. Laud.) — I'ulli equini, viluliai, etc., ut Skouela. {.\. H.S3.) — « Eilio meo leffu unara aulam bleu cum toreilis cum Icclo ejnsdem srltir. n (,\.l.'tXC).) M est ejiisdem coloris seu panni , Vid. Skcta. Sl""rURA. — Ager dumelis et vepribus ob- situs, quibus succisis et secalis in culluram redigilur ; //ic/ttf mise ch culture. (.V. 1264.) — 'I'anlum piali, quantum unus sec/or per diem secare potest ; viesure do pre, aiitnnl qu'un /lommc en peut faucher dans tin jour ; ol. SCI/lure. (A. 1381.) SETZEXA. — Prredium, unde pars seplima frucluum domino redditur; terre lowe nu donnee en fief pour le sepliime du prodnit. (A. 1210.) — Mensura annonaria, allerius mcnsurte pars seplima ; mesure pour les grains qui est la septidme partie d'unc autre mesure. (A. 1307.) SEU. -• Pro et, conjunctiva. SEUELUR.\. — Tignum, Irabs lacunaria ; solive. (A. 1441.) SEUPUM. — Sebum ; sui/. (A. 1 87.) SEl!RPRlSiA. — Tributi slali ac ordinarii species, sic appellala, quod domini ultra con- siiela tiibula tenenlibus suis imposuerint, ut Sui'iiUPiusiA. (A. 1244.) SEUTA. — Series, dependentia, accessio ; 111 Secta. — Actio qua quis aliquem in judicio persequitur, ut Sf.lUTA. SKVERIA. — « Xec invidorum laudes affec- temus, aut ipsorum vilupcria pavescamus ; sed ip.^ij in palienlia nostra resporideamus, ut suas manducent sewrins. » (Joan. Lonj,'.) Au trenos? quomodo Galli dicunt, ranger son Jrein; a.n rcvcriw, ineptia' ? ut conjeclanl liollandista',. SEVEIilAXI. — Hoeielici, a Severo quodam Marcionis cl Tatiani discipulo sic nuncupati SEVl'^ULNUS. — A severitate judiciaria di- citur. » (Pap.) SEVERITAS. — Sfevilia ; cruauti. (A. 873. SEVIR.^ Dignitatis nomen, ut duumvir, de- cemnir, etc. SKVltUM. — Sebum ; sui/. (Irra.) SEW A RE. — Rigare, acquam ad irrigatio- nem deducure ; nr/oser. (A. 1220.) SEWEU/E. — FossfE in locis paliislribus ad eliciendas aquas ; canaux qui servcnt de dbckarge n des clangs ; ol. servicres. (Ch. Anrjl.) SEWERIA. — Idem q. SEwtR^. (A. 1204.) SE.XA. — Idem q. SiissA, locus ubi sal con- ficitur. (A. 1180.) SEX.\GEXa. — MunetiE species f. quod pretii CO solidorum esset, apiid Polonos. (Lud.) SE.\CAMBIUM.— Pro E.xcambium. (A. 1338.) SE.XENA. — Idem q. S[;xi;Nus. (A. 1310.) SEXEXUM. — Ul SEizKiMM. SEXEXUS. — Sexla pars frucluum, quam doniinus ex agris vineisve percipit ; le sixieme de la ricolle des chumps ou des vi- gties, sorle de redevance feodale ; ol. sixain. (A. 1272. SEXTA. — Officium ecclesiasticum diur- 2053 SEX MKDIiE ET INFIM^ LATINITATIS. nuin, quod hora sexta canilur ; sexlif, partie de I'Office. (dreg. Tiir.) — Mensura liquido- rutn ; mesure pour les liijuidcs ; Vid. Sicla. SivVTAGIUM. — Quod pro singulis I'lumfnli aiil allerius graui sej.luriis domino solvitur ; Vvl. Srxtahiaticum. (A. 1 1X2.) HKXTAIHADA.— Idem q.SKXTARATA. (Char- luL liil.) SKXTAIKAL-MGUM. — Ul Sextariaticum. (A. \\\?>.) SE.YTALl'lKUJS. — Qui sextariaticum colli- gil ; nisi idmn sit atquo .Sextnnaibriim, qui ejusmodi lrit)uli inununis est. (St. Aven.) Si'jXrANUS. — I'l'D SiiXTAHiLF), mansura ari- doriiin el liquidonun. (A, I2OI.) SKXTAiiAillUM. — Ut SexrARiATicuM. (A. 1070.) SEXTARATA. — Modus agri, ager cerii semdntis sexlariorum numeri capax, lamelsi ai silvestrps el pratenses terras vox posl- modutn translata ; musure agraire ; ol. scxterve, sisteree, seslrie, etc. SEXTAIIIA. — Modus agri, ul Se.xtarata. [Ck. in Tabul. Alb. — Mensura annonaria ; musure pour les grains, seller. (A. 12-iO.) SiiXTARlALJ';. — Idem q. Sextariaticum. (A. I2i4.) SEXTARIATICUM. — (Juod pro singulis frumenli aut allerius grata sextariis domino exsolvitur; idem est quod latiori significatu inc'iisuraticum dicilur, jus scilicet quod pro mensuris a domino cxigitur ; droit de mesurai/e (/ui se leve sur cknqiie seplier tie grains qui se vend fiu marche; ol. sexterrit/e, sextenar/e, mi- natje, elc. (I'ass.) Si':.V rARIKT.\S. — Ut Skxtabata. (Ap. Sleph. SliXT'ViUUM. — Mensura liquidorum el aridorum ; septicr, mesure de capacile pour les matieres siehes et pour les liquidcfs. (I'ass.) Sex- tariu^ (/(>»', prri'stalionis species a()ud Ambianos, quie a rei cujiispiam iinmoliilis, seu pr;e.Iii, vcl domus vpnilitione, domino lieltat ; droit qui se pai/ait an seiqnrur ii la uente de tout intiiuu- btc. {.\.. {['-2) Seriarii jus, idem quod Sexta- RIACU.M. (A. 121(i.) SMXTAYIIALIUM. — Mensura; genus, ut ftKXTARIUM. >I':XTAYRATICU.M. — Sevtariaticum, vel potius, quodvis Irihulnm vecligal. {HI. Ast.) — Mens'ira, ul Sexiaiiium. (.n(, .4s/.) >i;XTi:ill AUA — idem q. Sk-XTARATa. (A. 1()G3.) Si:XTKLLAGIL'M. — Ut Sextariaticuii. (A. I'iso ) SKXTKM,ATA.— Ul Sextahata. (A. IISI.) Si';X'ri':RAGIUM — idem q. ShXTARiATicuM. (A. utac.) SKXTKRClllM. — Ut Vine, (.'rtioiii.) SKX'IKRIA.- Idem q Paul. I ieiiii.) SKVTKlUl'.M. — Pars pars, ut quarterium quarta ; quarttcr d'uue ville qui e.il dirisce en six parties. (Cone. l\av. 1311.) — Ut Sextahiiim. iA. 1171.) SKXTKItLAiilUM.— Idem q. .-^EXrAHlATiCUXi. (Alexand. Ill I'l'.) Skxtabium. {Tab. S. SiiXTARATA. ('I nil. S. I'ivilatis, quasi soxla SOA 2(,i54 Ul Skxtahata. ( A. cahier (A. .Si;.XTi:ilLATA. 1'2I6.) SEXTERNUS. — Codex sex fulioruoi dc .six I'einllels. (A. 1 U.S.) SICXTKRl'lATA. - Ul Sextabata. 1223.) •SEXTEYilALITIUM. — Idem q. Sextariati- cum. SK.X'l'niUUM. — I'anni vei Icla; crassioris species ; sorts de tissu grassier ; ol sex- tiaus. Si;XTUAIUUM. — Idem q. .Se.xtahium. A. i\r,o.) Slil.VTUS. — Uoliecliii decretalium facta sub Ilonifacio VIII PI'. ; se.vie, collection des de- cr^lnlesque le I'ape Ooni/ace Vlll fit (aire en 12'J8. SE.XUS. — Sexus dtbiUtalus, castralus. ( Vet. Gl.) SKYATUS. — Serratus ; sci&. (A. VMS.) SEYNA. — Sagena ; sime. (A. 14X2.) SbiY'.XATA. — (Juatitum i.inu porlari po- test ; charge, autant qn'on pent en porter. (St. Acel.) SEYNCLUS. — Idem q. SKiwrEU'S. SEYSSENUS. — MonetiB species; ancienne riuinnnie francaise ; ol. st/uin. (.\. l:<13.) SEYSTOIUA. — Tantura prati, etc., ut Sb- TUiiA. (.A. li")0.) SEYTA. — Serra et oflicina ut>i serra seca- lur: scie el sciene. (iib. Vil. dc Aluvard.) SEYTERIUM. — Modus agri. ut Sexiehia. (A. 4272.) SEYTiJlt.VTA. — Tanlum agri aul prali, quantum unus sector per diem secarc putesl ; ('(■'/. seiuRA. (A. la.'ie.) SEZ.V.NA. — Sexta pars rei cujuslibel ; ic .tix'ieme d'nne chose. SEZE.NCI.A.— A. vel. Gall. *eVi«re, doceiilia. nunc biensennee. (.\. 13S0.) SKZENU.S. — Idem q. Sexenus ol .Sky.-skhus. SFIBLAI.IU.M . — I'ibuld . (|ua voslU siiMiualiir; hroehe, bouclr, aijrafe. (k. lLosvTti. (,l. .V.V.I SiiAKin:!.!. ATI'S. — All Hal., ul vi .'lur. ii/art>ato, incoiicinus, invenustus ; dicilur fATUS. — Vox Italica, elumbis ; ireinl6, ener e, ajjaibli. {A. SS.) SGUMBFIAHE. — Italis est vacuare, exliau- rire, pursare ; rider, neltot/er. [St.Mul.) SGllAKIGNARE. — Unguibus discerpere ; kgratignur. (St. Patau.) — Clepere, furari ; voter. (IJarel.) SGUANZAIU>:. — Malas alicui frangere ; briser la machoir a quelqu'an. (St. Hip.) SiiURARE. — Mundare, purgare ; eciirer, net toy er. (Mur.) SHliPHIRDIS. — Ovium custos, berger. (C/i. Any I.) SI ACATA. — Inter ministcria sacra rccense- tur in Ch. Ilisp. inter Cone. Hisp. « Daraus. . tres hacelelias et duas sincatas et una capa se- rica et tres calices, » etc. SIATUS. — Deformis ; mal /ait. (Ap. Mur.) SIBADA. — Avena , avoine. (Ch Occit.) SlBl. — Pro se : « sibi duodeciraus ju- ret. n — Pro Mi : « Dorainico vero sequent! adjecimus dom. Ileginara Franciae apud S. (fermanum in Laya, et negotia veslra, prout nobis injunctuin fuerit, sibi exposuiraus. » (A. 12G2.) SIBILLACIO. — Irrisionis genus; sorte de moqwrle. (St. Univ. .Ind.) SIBLOTUS. — Tibia militaris, ni fallor ; fifre; ol. siblet. (Andr. Dand.) S1BULU8. — Sibiius ; si/pment. (A. 1450.) SIBYNA. — Teliira, venabulum, hasla ; trait, epieux, lancd. (Tert.) SIG\. — Sulcuuj aquarium, lacuna, lira, elix, etc. ; /usso, rigole, sillon, etc. [Mon. Angl.) SIGAGYRALIS. — Vasis species, cujus usus in minisleriis sacris. SIGAGIU.M. — Quod pro re qualibet in furno siccanda solvitur , droit que Con paye /loiir /aire sicker qaelqae chose au four. (A. 1240.) SIGALIS. — Secale ; seiglr. (St Verc.) SIGALUM. — Eadem nolione. (St. Gen.) SIGAKIA. — Societas, congregatio, ut vi- detur. apud Buschium (De reform, tnonast.) ubi forte legend, secaria, vitse intitutum, ut Skct.\. — Agri portio, ut Siccaria. (A. 1317.) SIGARI.\TUS. — Sicce seu pugionis con- fixus ; perc6 d'un coup de poignard. (Gorn. Agrip.) SlC.\mE. — Proditorie, per sicarios ; trai- treuxement, par des assassini. (I^aur. Lend.) SICATOK. — Pro Secator, qui ligna c;edit ; bucheron. (A. 1334.) SICCA. — Sepia, piscis ; seiche. — Pugio, ensis ; poignard. ('^reg. Tur.) SIGCAMEN. — '< Gonstiluimus... per sin- gulos annos in festivilate S. Apri episcopo civilatis exhiberi convivium inibi peragen- dum, ad quod dentur de rebus fratrum pa- nis modii x, vini modii x..., bacco i, cum siccamlne, porcelli li, » etc. (A. 884.) An caro sicca, ut fumosa perna ? An condiinenti species? — Materia omnis, quaj sicca et arida est. (Script. rer. Fr.) SICGAUE. — Sensu passivo : « VA in ipso meatii exitus sui illico lacrymie siccaverunt. n {.4.SS.) • SlGCAlllA. -- Agri portio, ubi siccanlur panni eioti ; ilendaqe. (A. 1320.) SI(;GATORI.\. — Ubi siccanda appendunt; etendage, (Guib.) SIGGATORIUiM. — Locus ubi aliqiiid sicca- tur, hypocaustum, vaporarium ; sichoir. (H. Median. .Mon.) SICGATUUA. — Idem q. Siccahia. SICGINA. — F. Idem q. Siccamen aut Sic- CHM. (Mab. Ann. Ben.) SICCUS. — Siccus census ; Vid. Census. SICELA. — Diminut. a sica ; petit poi- gnard. SIGI'^R.V. — « Omnnis potio quae extra vi- num inebriare potest. » (Isid.) SICEBATOIi. — (Jui cervisiam, vel po- malium, sive piratium, vel aliud quodcun- que liquamen ad bibendum aplum faccre scit ; celui qui sait faire la bierc, le cidre, le poire ou toute autre bois.fon du meme genre. (S. ix.) SICIIALIS. — Scale ; seigle. {.Joan. Dem.) SICHEL. — Monetai species; Vid. SiCLUS. SlGllELA. — Falx, falcinula ; faux, faucille. ( Vet. Gl.) SIGIXIUM. — « Dicitur, quasi singularis cantilena; vox, id est, cum unus canit, quod GrfBcis monodia dicitur. » (Vet. Gl.) SIGLA. — Mensura liqnidorum ; m(''sure pour les liquidcs : « xv siclas de cervisia. » (Lex. .llam.) — Moneta, seu redes, in qua cuditur, Ital. laseca, sic idicta Arelatensii)us a sicln vulgari Judieorum ibi habilanlium: moniioierie; lieu o'n Con fabrique la monnale. (A. 13S5.) SIGLADES. — Panni species, idem q. Cy- CLAS. SIGLARIUS. — F. qui monetam cudit ; currier mnnetairc. (Pet, de Vin.) SICLUM. — Pro SicALUM, ut videtur. (Ap. Leib.) SICLUS. — Apud Ilebraeos moneta notissi- ma, de cujus pondere et pretio multa com- mentati sunt ; side monnaie des Hebreux. (Pass.) — Situlus seneus ; vose de cuivre. CAgnel.) SIGULA. — Vasis genus ad usum eccle- siffi, f. pro situlii. (G. Chr.) — Mensura liqui- dornm genus, ut Sicla. (Cap. Car.M,) SICUS. — Sulcus aquarius, lacuna, lira, idem q. Sica. (Ch. Scot.) SICUT. — Siriit alia', formula in itcralo jussu usurpari solita : « Prtecipimus tibi (sicut alias prfecipim^s) quod non omittas, propter aliqnam libertatem in balliva lua, quin earn ingrediaris et capias. » (Ch. ap. Th. Bl.) Sicut aniat se et sua, formula alia qutu occurrit in Lib. nigro Scaccarii : » Quod nullus prae- sumat, sicut amat se et sua, facere secundam, nisi, » etc. SIDELINGA. — Anglo -Saxonibus, modus agri aquis proximus. 2037 9ia MBDIJ! KT INPIM.B I.ATINITATIS Belgis ; sorte de SIQ 2058 SIDEN. — Polu8 species, boisson. {Telon. S. Berlin.) SIDERATL'S. — I'aralysi percussus ; para- lyse, (rappe de paralysie. ( Val. Gl.) SIDIPEDIUM. — Cultellus calamarius ; ca- nif ou gratloir. (Vet. Gl.) SIDRUS. — Potus ex succo malorum vel pirorum confeclus ; cidre. {Reg. Cam. Comp. Par.) SIKRUM. — Serum laclis ; petit tail. (Ch. Arag.) SIFFLOTUS. — Fistula, seu potius libia mi- litaris ; sifflet ou /?/re; ol. iihlot. SIFFULS. — Species tnensurrc Atif^licanie : « Debent habere monachi ail via feslivitates principales, oclo sumraas frumenli... cl in eis- dem feslivitatibus siiigulos siffuls de frumenlo ad waslellos de gianario. » (Mon. Angl.) SIFUN. — Vas sic appellalum, quod aquas sufQandofundat ; litijau. { Vet. Gl.) SIGALINUS. — Secalitius ; de seii/le. (A. 10J4.) SIUALIS. — Secale ; seigle. {St. Verc.) SIGALU-M. — Eadem nolione. (Ugul.) SIGAUDA. — Vestis species: « Heprehendi- mus presbyleros qui per parochias vadunt in Bupertunicalibus apertis, niinia brevitale no- tandis, et in tigaudis... » (St. eccl. Const.) SIGKLIS. — Secale ; seigle. (Cap. C. lU.) SIGERA. — » Purgamenta metallorum in igne, sive rubigo. » ( Vet. Gl.) SIGILA. — Ut SiGALHM. (Fab. S. Mart. Lem.) SIGILINA. — Eadem nolione. (Chartul. Ketnperl.) SIGILLA. — Eadem notione. (Chron. ^Mel- leac.) SIGILLARE. — Diplomale, seu liUeris ji- gillo muuilis rem confirmare ; confinnir une chose par acte authentiguc. [Chartul. S. Vine. Cenom.) SIGILLARIAHIUS. — Sigillorum seu signo- 'rum conflator ; fabricant de statuettes. [Vet. Jn^cript.) • SIGILL4RIS. — Qui s/^iV/o suo charlam si- gillal ; celi'i r/iil srelte unr chartr. (Ap. ••i'-lel.) SIGlLLARiriUS. — Ul SiGiLLAiiiAHiLS. ■ SIGIM.ARUIS. — (Subst.) ("uslos Sigtlli : garde de sceau. i\i^A. i\ii Die.) — Sigillorum seusignorum contlalur, ul Sigillahukius. ( ]'et. Gl.) — (Adjecl.) Ad sigitla seu bigna speclans ; de figuriiie, de statuette. (Terl.) SKilLLATICUM. — V. Iribulum, quod pro ,$iyillo publico domino exsolvilur ; droit de tceau qui se page au seigneur. \Cap. Ihnev. a. ,836.) , SIGILLATIO. — Sigilli apposilio ; apposi- tion du sceau, action de sceller. (A. 13il.) S\G\l.L\'['0\i.— Sigillorum seu signotum sculplor ; grareur de sceau.r ou fabricant de figurines. (Lib. pivnitent. S. Gervt.) SIGILLATUM. — Epistola ; missive, leltre. S. xv.) SIGILLATUS. — (Adjecl.) Sigillis seu flgu- ris ornalus, quomodo vasn ligillata dixit Ci- Lkxicon meo. et infim. Lit. cero ; ami de figurines, df reliefs, ciselt. (Pass.) Sigtllatce serirw, veslcs pict.e ; habits brodes. (Cod. Th.) SiQtttatus lepra, lepra afTectus ; attetnl de la lepre. (A. 11S8.) — (Subst.; Sigilli publici emolumenlum ; produtt du sceau. (A. 1180.) SIGILLIFABKU. — Sigillorum Sinitex; fa- bricant de sceauc. (A. 133U.) SIGILLIFER. — Gustos sigilli, ul Sigilla- luus. ^.\. ll'Jl.) Sigillifcri nuncupali scribee, Gall, grefficrs, quod penes eos esset sigillum jurisdiclionis, cujus eranl scrib.f. (A. 13^2.) Sli.jl.l.li). — Veslis ex simplici panno, seu non duplicalo, Bollandislis inlerprelibus. (.1. SS.) .'^ir.ILLO. — LHSiGAiOM. (CAarru/. S. Pet. de Pom) SKilU.UM. — Prceceptum, charla, epistola; chart", titre, dipldme, lettre, icrit. (V&M.) — Emolumenlum sigilli ; droit de sceau, profits dt Capposilion du sceau sur les actrs. (A. 12Ui.) — .lurisdictiu, poleslas ; /uri(/ic/ion. (Ch. Na- var.) — Parvum vexillum ; petite banniere. (Uarlh. (//.) — Signum, simulacrum; figure. (Or. Tur.) — Vasculum quod vulgo pax dici- lur; Vid. Pax. (.-1. SS. Hen.) — .Sigillum ap- pendicium, appensivum seu pensile, pendens : sceau pendant. (Pass.) Sigillum ad coronam, re- gium ; sceau royal. (A. 1302.) Sigillum authen- ticum seu grussum, quo lilterie palentes muniun- lur ; grand sceau ou sceau de la chancellene ; 11 portait la figure du roi el servait aexp^dier les leltres de conimaudement el de Finance, el les decisions du conaeil d'Elat ^I'ass.) Sigillum mediocre, breve, commune, secretum vel secrtti, quod littcris clausis apponitur ; /;efi< sceau ou sceau de petite chancellerie ; il portail seulement lesarines du roi.elservail aexp6dit'r lesactesde justice. I Pass.) .Sigillum palatii, quoii omnibus episcopisalicujus provincise commune est: sceau commun ii tous les evc'/ues d'une province eccli- siastiipte. |A. lili.) Sigdlupn piscniuns, quo Romanus Ponlirex ulilur in litteris priva- lis ; petit scenu, sceau particulter du /'ape ((;iem. l\.)Sigilliimrepercussum, sigillum ce- reum quod cliarlamlrajicil.cli Hi ex ulraque par- te adbiuret; sceau en cire ijiii estappliquesiir une ouverture cruriforme prnlii/uie dans U parche- min, de telle sorte qu'il se Irouve reprodutt sur le verso du litre. i/'A. imper. J/enr. II.) Sigil- lum allaris, parvum lajiis cum quo sf pulorum sive foramen, in quo reliquiaj reoondunlur, clauditur : pierri qui fermv touverlure dun ca- reau reiifermant des reliques, (Dur.) Sigillum super alu/uem mittere, prujicere, aliqucm in jus yMCBiTe; tiler en justice, nstigntr. [Ch. Ifung.) .Sigillum in subslanlui alirujut injicere, quod pr.iclici liallici apposer le scelle dicunt. (''>teg. .M.) SIGIIJ.US. — Kpistomium vasisvel obtura- culuni ; /'0H(/*, 6oucAo/i. (Eckear.) — Signum sou ligura ; /ijuif. (//. epuir. ,-li4//.«.) —Vas- culum, qiiixl vulgo />ajr Duncupalur ; P/rf. Pax. (A. S.s. Hen.) SIGILUM. — Hec<i;$eigle.(H. episc. Au- lis.) 06 2059 SIG LEXICON SIL 2060 SIGLA. — Velum, monilo, sigalura, men- sura liqiiidorum ; singularioe lillera?, sic dictre quod sinpuhe vp.rbuin componanl ; voil'' de na- vire, collier, seigle, mesures pour les h'quldes, style. (Pass.) ShiLARE. — Plenis velis navigare ; cingler. (VV.de Nang.) SIGLIGUM. — Secale ; seir/le (S. xlv.^ SIdLIX. — Eadem nolione. {Ch. Occit.) SIGNACULUM. — Signum, sigiltum, baplis- mns ; marque, s'ujne, cachet, sccau. bapti''tne. (Pass.) Signnculum corporis, circumcisio ; cir- concision. (Tert.) — Nola tnililia! sou qua quis in militem ascribebatur. {A. SS.) SIGXALK. — Signum ; signal. (A. 1247.) — Signum vini alteriusve rei venalis ; marque, si- r/ne pour indiquer les objcts a vcndre. (A. 1205.) SIGNANTKIi. — Aperle, di.nincte ; claire- ment, diUinctemcnt. (S. Hier.)— Praecipue, in primis ; surtout, principalement. (Byzyn.) SIGNANUS. — Pro antesignanus. (.loan. Men.) SIGNAHR. — Signum crucis digitis ac manu effingere ; faire le siiine de la croix, se signer. (Tert.) — Subscribere ; signer, npjioser .rt»/!t. (Pass.) Homines de signo, vas- isWi; Lsvassaux. {Ch. Hisp.) Signum levare, sigillum solvere, ut videtnr ; levtr les scellis, (Const. Farn.) Signum veri, purgatio per fer- rum can dens ; I'epreuve du fer chaud. SIKIA. — Cucurbita ; ventouse. {Vet. Gl.) SILE.NTIARR. — Silentio involvere, tacere. (Steph. Ill PP.) SILENTIARIUM. — Locus ubi sedent silen- tiarii, vestibulum ; antichambre. (Anast.) 20C1 SIM MEDI.E ET iNFlM« L'lTINITATIS. sm Z06-2 SILENTIAIULJS. — Qui ad cubiculum prin- cipis excubias agit, cavelque ne quodpiam murmur excitetur ; silentiairc, snrte d'huis- tier de la chamOrn. {Vet. (11.) — (Jui in con- sistoriis priricipis considebal ac deliberabat ; silenliaire, conseiller du prince. {A. Ci.y.j SILENTIUM. — Coiiveiilus privalus, in quo dissertationes de rebus pubiicis, sed prceserlim de rebus ccclesiasticis agcbalur ; cotueil secret, conference parlicuUere on se trai- taienl les affaires secretes , parlictiliire- vient les affaires ecclesinsliques. (I'ass.) — Secrelarium ; sacristie. (Anast.) — hi silen- tiiun niitti, pctna inonastica, Gall. ol. estre mis en silence. (A. 1327.) SILFOKI. — a Abslulit de S. Benediclo... spara par unum, sericaiuquo de sil/ori cum auro el gemmis. » (.\na:l.) A j'.^'-?i voce GrsBca et vox videtur deducla, quai Graecis blattam sonal. SILICERNIUS. — Senex, ajtale gravis ; vieillnrd. (Frideg.) SiLICTAItll. — Mililes Turcici, ex quibus poatea janizeri, seu milites praitoriani crea- bantur ; sorte de milicc turque dans Inquelle se recrutait Le corps des janissaires. (Laon.) SILIG.V. — Secale : seigle. SILKjENI'X'S. — Sillgeneus color, idem q. Gallice coulrur d'ocre. (.Vlex. latr.) SILKlKU. — Ut SiLKiA, ni fallor. (A. 12T1. SILIGINALIS. — Secalilius ; de seigle. (S. XIV.) SILIC-INARIUS. — Placenlarum ex sili- gine confectarum venditor ; pntissier, bou- langer. (Dig.) SILKMNEUS. — J'anis sitigineus, e sccali confiictus ; pain de seigle. (A. .SS.) SILIGO. — Secale ; seigle. (Pass.j SILIQUA. — Vicesima quarla pars solidi ; siliquc, vingt qnalrieme piirtie du 60W. (Greg. M.) — Secale ; seigle. (S. xiii.) SILIQUXTARIlis. — Qui sUiquatvsum exi- gil; receronr du siliquaticwn. (Sen.) SILIQIJATICDM. — Kifix:iiiL'U. SIM.NO. — Uclpliinus ; dnuphin. (I'ap.) Sl.M(>NI.\. — A .Vimour .Mago dicta sacrornm vi'iidiliii ; simonie, trafic des cliascs saiiiles ; ul. ./i/. (S. Iren. Int.) simplex cbarta, non indentatn, (""u decisa in modum dcutium ; aete uni el dont la mari/r n'rsl ;«/< itrnlclt'e. [Ch .Ini/t.) Sim- plex pnpulns, vulgUR ; le simple, pruple. (Ord. Vil.) — Simplirrs, nude pro privali.nun no- bilet ; lis rnturicrs. (Joan. NVIiclh.) SlMPLk'IAIllUS. — In planlit mcdiciot- iOG3 SIN LEXICON SIP 206i libiis versalus ; qui connait les simples, licr- boriste. (Mur.) SI.MPL1<'1TAS. — Homicidii actio peracla ad defensionem sui, qute non porverso ani- mn, sed simpUciter fit ; liomicide involon (aire commix da>}s tc cas dc lei/itimc di^/nnse. (A. 826.) SIMPLICITFJI. — Oranino ; cnlieremcnt, tout a fait. (Th. Utlerb. — PacLfice, tran- quillc ; paisibktnenl, avec ca/ine. (A. 1376.) — Negligenter , incuule ; avec negligence, sans precaution. {A. SS.) SLMPLICUS. — Pro simple.)-. {Ch. H. IV reg. Angl.) SIMPLIFKIARI. — Simplicem fieri : « Qiian- lo quis magis uniliis sibi et iiilerius sirnplifi- valus fuertt. » ((lers.) SIMFLU. (3onviva ; convive. (Fulg.) SLMPLUS. — Siinple.x, singularis, unicus ; seul, simple. Simpli equi, solilarii, ad eo- rum discrimem qui jungunlur ad currum ; chcvaux isot^s. ( Vet. Insc.) SIMPULAIIIARIUS. — Qui simpula ad li- quores in sacrificiis Jibandos conficit ; fabri- cant de simpules nu coupes pour les libations. ( Vet. Inscript.) SIMPULATOR. — Ut Simplo. [Vet. Cod.) SIMHILIUS. — yEsalon; emerillon. SIMULA. — Ut SiMENKLLUS. (A. 1278.) SLVIUL.\GRUM. — Actio scenica, qua res aliqua simulatur ; representation dranwtique, (St. eccl. Tul. a. 1497,) SIMULARE. — Idem q. Similare. (Pap.) SIMULATIO. — Similitude ; ressemblance, analogic. (A. SS. Ben.) SI.MULATITIUS. — Simulatus, fictus ; si- niule, imite. [A. SS.) SIMULTARE, — Sitnulalem cum aliquo gerere, vel inter se simultatem excrcere. (Gem.) SIMULTAS. — Conspiratio factio ; corn- plot conspiration. {A. SS.) SLMUTIM. — Simul, eodem tempore ; ensemble, en meme temps. {A. SS.) SIMUM. — Extremitas, summitas ; cime. (A. 1341.) SINAID.\. . — Incisio , facta in arboribus ad limiles dcsignaiidos ; entutile faile a un arhre pour indiquer quil sert de borne. [L. Long.) SIXATIO . — Concessio, donatio ; conces- sion, donation. (Chartul S. J'atid.) SINCERATUS. — Pro siyieerus {Cone. Hisp.) SINCERIS. — Eadem notione. (Fulg.) SINCIXXIUM. — Quasi singularis canti- lenoB vox, cum vero multi , chorus ; Vid. SiCINIUM. Sl.NUiMANNI. — 11 qui ad nuntia aut alia perferenda tenentur ; va,saux tuius dt /aire les commissions de leur seigneur. (A. S9i.) SINUOMARIUS. — Artifex syndonum, ni fallor. (A. 5.?.) SINDONES. — Linteamina, in quibus re- cipiebant et rcponebant panes, qui a fideli- bus ad divinum sacrificium ofTerebanlur ; Uages destines a eouvrir les pains o/ferts par lc$ fideles. [Ord. Horn.) SINE. — llxlra, prmter, quomodo Galli sans usurpaiit : <• Sine Quadragesimis xt die.s pocniteat. » (Gumean. Abb.) SINI'^IIE. — bimittere ; renvoyer, laisser alter. (Bar.) SlNGL.\ltE. — Conslringere, firmare ; ferrer, consolider. (.V. 12tji.) SIN(iUL.\. — F. pro cingula, vel sigla, vexilli pars extrema. {desl. Cons. Andeg ) SINP.ULARE. — (Verb.) Scqueslrare; de- poser, metlrc en depdt. [A. SS.) SINGULA RES. — Privati ; particuliers. (A. 1357. ) SINGULA RIS. — Aper ; sanglier. (Cuj.) SlNGULAltlTAS. — Monac'hatus, viia mo- nastica ; la vie redgieuse. [Ayin. Den.) SINGULARIUS. — Monachus ; moine. (A. 1331.) S1.\(;ULIZARE. — « Quapropler opere Dei singulizato, magnifies' necessaria definilione conclu.ea; sunt, » etc. (Alcuin.) SINGULUGISTICUS. — Clnusti-a singulogi- stica, 'i\n singuli monachi singulalim degunl ; cellules sdparees. (Alcuin.) Sl.\(;UI/riNUS. — Lacrymosus; triite, qui fait pleurer. [A. SS.) SLN(;ULT1Z.\RE. — Singultire ; sanr/Zo/er. {A. SS.) SINGULUS. — Unusquisque ; chacun. [A. 12o7.) SIXIMUM — \n cinnamomum, Call, ca- nelle (Lit Ric. II reg. Angl.) SINISTERITAS. — Infelicitas, sinistra for- tuna ; malheur, in/ortune. (Sid.) SIXISTIMUS. — Sinister ; Vid. Dextimus. SINISTRARI'!. — Adversari; soppostr, etre contraire, etre oppose a. (Xp. Mur.) — .Vd si- nistram comitari, ut dexlrare, ad dextram, (Rad. de Die.) SIXISIRUM. — Malum, damnum, incom- raodum : prifjudicc, dmnmnge, etc. (A. 13S4 ) SINJU'tARE. — Conjiigare ; unir, joindre ensemble. ( }'el. Gl.) SINNIGHIUM. — Umbella acuminata ; bal- daquin termine en cdne, dais. (A. SS.) SIXUPIS. — Color viridis ; sinople, couleur verte. [A. SS.) SIN.SIPIU.U. —Sinciput; le decant de la tele. ( ]'it. S. Cast. epis. Apt.) SI.XT.V. — Zona, cingolum. ceinture ; oi. cinte (A. 1419.) SIXTATUS.— Cinctus, ab Occitanico sintat, vel cintat ; ceint. (Ch. Occit.) SINTHICI.\. — Pactum, conventio ; pacte, accord. ( ]'et. Gl.) SINU. — Mortarium ; morlier. (Vet. Gl.) SINUA. — Vto sonia, saltern eodem sensu. (Ch. Fland.) SINUA MEN. — Metus Dexuosus. (A. SS.) SINUM. — Vas in quo bulyrum conflcitur ; balle a beurre. (Isid.) SIOX. — Oriens , le levant, I'orient. (Vet. Agrim.) SIP.VUE. — Ponere ; nlacer. (Leg. Polon.) SIPHONES. — Canales, vel fistula;, qua; con- cepto spiritu aquam vel alium liquorem emit- tunt ; siphons, sorte de pompe. (Leo imp.) -Mi 2065 SIS MEDI^ ET INFIM^ LATINITATIS pusularum spc- qui oriuntur in SIPHORUS. — Genus texlilis : a In ciboiio Constanlinianaj basilica? oplimos de siphorit et de f'undato panno, apppndil. » (Anast.) (jui- dam syrophoris lef^anl, hvssumque ex Syria in- terprclanlur ; nonnuili serop/toris ; alii deni- que selophoris. SIIMLLL'S. — Novacula ; rnsoir. (Vet. 01.) SIPUM. — Pro sepum. (A. 12'Jo.) SIQUAKE. — Pro secrirc ;\. 1343.) SIKASCULA. — Vas aquariuui ; vase a inel- tre de I'eau. (Isid.) SIIUA. — Provincia, coniitalus ; province, comic. (A. SS.) SlItlATICUS TURGOR. — Siriatico lurgore inflalus. » (Baldric.) — Id est, qui, quod domi- nm nuncupetur el compelletur, intlatur ac lur- get, a voce (iallice sire, qua donabantur ma- gnates, et generalim qui mililari dignitale gau- debanl. SIRIC.V. — Pannus serious ; etofj'e de sole. {A. SS.) SIRICELL.V. — Vcstis jacra, a sirico sic dic- ta. {Inst. Ilal.) SIHICU.M. — Rubri coloris pigmcnlum, ex quo librorum capita scribunlur; miniim, ver- milion. [Vet. Gl.) SIRKJiJS. — (Subst.) Laneum tomentum, quod Gall, charpie dicuiit. {L. A tarn.) — (Adj.j Opuienlus, qui veslibus sericis ulitur ; riche, gui est vetu de soie. ( ]'ct. (!l.) SIKIMPIA. — Rubentiuin cies ; rougeole. (Isid.) SIRIONES. — Vermiculi, dentibus; sirons. (Matt. Silv.) SlllOCCUS. — Venlus, qui Latinis Euro-Xo- Ihus dicilur ; vent du sud-rst, sirocco. {Ann. Gen.) SIHtJGALUS. — Cuniculus, f. pro sirogril- lus. (A. 1241.) SIROiiltlLLUS. — Cuniculus ; lapin ; ol. co- nil. (A. 1438.) SIIIVEXS. — Ut Serviens. (Pass.) SIKVIsNTAGIUiM. — Idem q. Serventagil-.m. SIRVKNTIA. — Idrm quod Sekvitiim. SISA. — Pro .\ssisA, inipositio, praislalio tributi. (A. 12.->1.; SISCIXDENSES. — Valdonsium assecla; qui concordabanl cum iis fere in omnibus, nisi quod recipiebanl I'lucliarisliiL' sjcynneutum. (Rein.) SlSliX.\L. — I", ad sisam seu pra'stulioncm perlinens ; « Gerardus de Beria duos copas or- aei sisena Is. » (A. 1246.) SISIA. — Idem q. .Vssi^ia, tributi impositio etexactio. (A. 1333.) SISINNUS. — Pro cinrinmis. {A. SS.) SISISMA. — Asthma ; asthmc. (.1. S.S.\ SISIT. — Pro saisierit, apprehenderil. [Leg. Alam.) SISMA. — Pro schisma. {A. sS.) SISML'SiXUS. — Vcstis ixrlis pcllibus mu- nita ; velctnenl garni dr /uurrures. (A. S(t8.) SlSPi'',S. — Sospcs, sanus ; sain el sniif, snure. [Vet. Ol) slsl'KTATK'UM. — Pro Cespitaticlm. SISSA — Pro .VssisA. SISSIAHE. — Sedero, pro sissitare. {Ol. Antiq. SIT 2066 Continue ; nustitdt, imme' SiSTK.NTEU. — dialcinrnt. (S. .\iii.) SI.STERK. — Consistere, emergere. gr. tjv- i'ttjtOi.. (.v. Irev. Inttrp.) — Existere, esse. (A. 1388.) SlSlEUENlS. — Mensura Irumentaria, idem q. SnxTAmu.M. {/ieff. Cam. Comp. Par ) .siSTiCRlU.M. - Lt .Sfc.KTAHaM. SISTERMJS. — Codex sex foliorum ; cahier de sir feuilli-ts. {St. Univ. Tol.) Sl.sTEIlTIUM. — Perperara pro SisTKRiUM {Char I III. .v. ]'andreg.) SISTOHIORA. — Modus agri, idem q. Sex- TARATA. (A. H22.) SlSToltlUM. — Pro com^istorium. — (Wilik. — Pro slorium, idem q. Storea. (A. SS.) SIT. — Pro sive, seu ; soit. (A. 1238.) ■""ITA. — Terminus, limes, ul videtur; borne, limite. {C/i. fJisp.) — Pro seta, pilus ; poil, soie. (A. 1 170.) SITARCIIIA. — Sacculus vel cislella, qua pannis cibusve defertur ; petii meuble propre a ren/ermer In nourriliire. (Pass.) SITAHCIU.M. — Eadcm notione. (.1. SS.) SITELLA. — SiluUp species ; sorle dc pietit va.ie (1 renfermer Irs liguidrs. (Ap. Mur.) SITHCU.NUUS. — Anglo-Saxonibus, homo qui lantuni teri;i' habcl ut servilium mililare inde exliibere possil, ideoque viris nobilibus accenseatur; homme qui poisidc asset i(i8, lon^c aliter vir maunillcus (^iridanus asserit ; (fiiia lantuminodo sola Iran.sminsa sunt, qii:i' pro tranbacl.i' indiclionis dcbilo ad replendum silonicum sulliccri-nl. " SITT.V.— F. siluta:» l»uos caminos.el duas sillas I't unum cooperlorium ferralum,fit 12 scu- lellas plumbeas magnas, •> etc. ( Vet. Invent.) SI I To. — Pro SpPKniT, a Saxon, tittni, sn- dere, in pacto legis Salirie. .srrr.MlE. — Poncre, collocaro, consliluere, situer, ptarer, etaldir, ossiyner. (Vu»».) — Ma- nero, liabilare ; demeiirtr. hubiler.{\. 1317.) SlTl A TIO. -- Situs; situation. lA. 138(1.) — Cniislitutio ; nssujniilion. (.V. 13.0.) SITIATLS. — I'ro situs ; .<:itue. (A. i;t.%8.) SriTH.V. — .Mensura liquidorum npud Ale- manos ; siirie dr unsure i>oiir /rv liipudrK, (A. llHitJ.) SITfLARll'S. — ,'ir le forage. (Pass.) — Soca molen- dini, obligatio qua tenentur granum ad molen- dinum domini vehere ; bannalite de moulin. (S. XIII.) SOC.-GIUM. — Idem q. soc3e servitium; Vid. Soca. SOCAMANNUS. — Qui socagium debet ; te- nancinr qui doit le socage ; Vid. Soca et Soca- gium. ^(WVk. — Veslis muliebris species, quae aliis suporinduebatur ; t'e/fwn< (/e (/es.^Ms a I'uaage des frmmes. (Ap. Mur.) — Stipes ; soKche, franc d'arbre. (Pass.) — Calcei species, ut Soc- cus (.\. 833.) SOlTIA. - Sagina ; engraissement. {Cap. Car. M.) POCCIUM. — Idem q. Socida. SOCrOMANNUS. — Idem q. SocAMANNUfi. SOCCULUS. — Dimin. a Soccus, calceus. {Cx'vm. Cist.) SOt.r.US. — Vomer, ferrum aratri ; sac de charrue. (Pass.) SOCHA. — Vestis muliebris species : ut 2069 SOD MKDLE ET INFlMiE LATINITATIS. SOL 2070 SoccA. {St. Med.) — Jus lenendi curiam iu suo dotuinlo, ul SocA. (.1. SS.) SOf:HKMANUS. — Idem q. Socamawbl's. SOCHEYRATA. — Tanlum prati, quan- tum unus sector per diem scca'e potest ; la quantite cle pre qu'un homm6 pent fauckeren vn jour. (A. 150«.) SOCIA. — Uxor; compagne, epouse. (Burch. episc. Norm.) — Grex, examen ; troupe, es- sahn. (Bal. Form.) — Famula, pedisequa ; servante, suivante. {Form. Vet.) SOCIALIS, — Mililaris turma, quae compa- gnia appellatur ; compagnie de soldats. (.Inn. Vict. Mas.s.) SUCI.VL1T.\S. — Societas, congregalio, communitas ; association, societe, corporation. (Ch. Car. C.) SOCIALITER. — Communiter, una ; en- semble, en commun. (Holland.) — Socielatis causa ; par compagnie. [St. Auger, episc. Cenom.) SUCIARE. — Socium sibi adjuiigere ; s'as- socier, s'udjoindre quelquun. (A. 807.) — Ad- jungere, sibi asserere ; s'approprier, s'ottri- buer. (L. Bavar.) Fisco sociarr, coiifiscare ; con fi.'^f/ Iter. (A. 813,) — Comitari ; accnmpa- gner. (Ann. Gen.) — Sequi, ut famulus ■,suivre. (A. Uo'J.) SOCIDA. — Societas qua quid ad medie- tatcm datur; assuciatiund inoitie /ruit.{Ch. led.) SOGIET.^HIUS. — Sucidw parliceps ; /ermier ou tenancier a moilie fruits. (Chartul. .Mont. S. Elig.) SOGIET.\S. — Tenere ad societatem, tenere ad meilietatcm fructuum ■,posaeder, tentrd moi- tie fruits . h\nc in socio dare, dare ad iiieiic- talem ; ilonner d moilte. (Edict. Hoik.) — Mili- laurium tnrma; bnnde de soudars, compagnie. {Mir. Irb. V. PP.) — Kxercilus ; armbc. (Bart. Gl.) — Coelus, caterva ; bande (A. 855.) — Co- milalus ; suite, tram, cortege- (A. 1444.) — So- cietas inter monachos variorum monaoteiiorum, qua .'■ua sibi itivicem bona iU coramuiiitabant, ut latniiiam fratres alterius monaster ii habercn- tur ; association de pricrrs que faisaient entre eux les vtoinrs dr plu.iioirs convents. SOCIUS. — Socio fi.ici), I'ormLila qu;i' passim in veteribus tabulis occurril,qua res flsco pu- blico adjuncts aut adjungenda innuitur ; I id. Fiscus el .SociARE. SOGRIA. — Socrus; belle ■ mire ; ol. socre. (A. i26C.^ SUCULUS. — Solum, pars domus infenoi ; Vid. SOTULUM. SOCUS. — stipes, truncus ; iouche.(.^..\i'l'^.) — Cella, promplunrium, locus remolus et de- pressus ,• Cf//i(/-, mnqasin dt prarisinn, office, etc. (A. 1470.) SODA. — Morbus caiiilis ; migraine. (Micb. Scot.) SODADElllUS. — Miles, qui stipcndio merel ; soldut, homme de guerre qui eit a la tolde d'un mUrv ; ol. sodeer, sodcicr. (Ap. Mur.) SonAMENTUM.-- Caulio ; caution.gnranlte. (S. Flnr.^ SODAMM. — iierba vitrcana sylvCslns ; loude. [Lcud. Care.) SdDANUS. — Ul Sultarus. SUDAHIA. — Meretrix ; fille de joie. ScjDELLjE. — Scrofarum morbus; ecrouelles. (Nang ) SOUICS. — Sodalis, amicus, socius ; compa- gnon, ami, camarade. (Pass.) SODUM. — Ager incullus ; terre inculte,fri- che. (form. Vet.) SODUS. — Terrie sodx, i[icull;i- ; terrti en fricbes. (A, 1338.) — Firmus, slabilis ; tolide, stable. [Tract, de re milil.) SUFFERANA. — Crocus ; «a/ran. (Ap.Mur.) SOFFIl.\T.\. — Culpa et multa in ecclcsia Lugdunensi, cum aliquis ex canonicis in culpa erat ; nuin donne a la pumtiun, pecuniaire ou non, que Con in/ligeail, dans Cvglise de Lyon, an bineficicr Irourd en faute. SuKUSUHlU.M. — I'ro Slffosouiuii, ligo. (Can. Hib.) SOFliAYTA. — Idem q. Soffrata. SUFROXUM. — Crocus; .safran. (St. /lip.) SOGA. — Reslis ; corde. (Innoc. Ill PP.) — Agri modus; certaine mesure Je terre; o\.sod^e. (Ch. Sabaud.) SOGALIS. — Census ex quavis snga, seu agri modo, pendi solitus ; ccns produit par tine to- dee de terre. (Cap. Car. C.) — Su», porcus ; pore. ;lrni.) SOGAUIv — Secare, a Gall, soyer ; nisi le- gcndum sit seqarc. (.V. 1J72.) SOGNEIA. — Idem q. SuNNIata. SOIESTURA. — Idem q. SoisTunA. SOKiNA. — Idem q. Sogneia. SOINUS. — Ut Si-NNis. (Ch. .\ngl.) SOISTL'RA. — Idem q. Socida. SOITURA. — Tantnm prali, quantum unus sector pir diem secare potest ; la quantite de pre qu'un homme pent faucher en un jour ; ol. soittire, sointure. (.\. 1314.) SOJURNARE. — -Morari, diem ducere ; .t^- jounier. (.K. 1411.) SOK. — Idem q. Soca. S'll,. — Uios; iu'ir. (Pass.)— Stylus forreus quo solel excuti ignis silice ; fer du briquer.(A. SS. Hen.) Sdi.ACERlU.M. — Cella seu obedienfia mo- nastica, vcl praidium ru.tlicum ab abbatia pen dens ; celle.melairie dcpindaut dune abbiiye.{.K. 1325.) SoL.VCElUUS. — Qui iolacerto pra>e«t ; moi/ic chargi de la garde el de icrploilaliun dune celte. (Id.) SOl.VCiAMKNTrM. — Solatium, levamcn- tum ; i("(/a7''"i"«'- A. 1173.) SDl.AGH M. — Agraiium. praslalio ex a- gris ; ivipi'it fonder ; ol. sol.tge, solatge. (Char- tul. .Untisc.) SOLA.MIiNTUM. — Solum, fundus; terre, fonds. (A. ««1.) SOl.AllATU.S. — Ul SOLAHBATl*. (Lh. «p. ^'u'".) , , , , .soi.ARP!. — (Sub^l.) Solum, fundu» : sol. terre. {Co„c. I.egion. a. 1012.; — (Voib ) Cal- ceos sidis Keu snteis inslrucre ; mcllrt drs $e- vtellrs mix chaussurrs. iSr. .lr,l.) SOI.AIIKATUS. — .s'o/ii'-iw inslrufUis, xdi- licttlus ; inuui dilagc.f, bdli.{\- 'JH) 2071 SOL LEXICON SOL 2072 SOLARIA. — Vecligal. quod pro solo pendi- lur ; imi)i'it fonder. {\. 882.) SOLAIUATUS. — Idem q. Solabeatos. (A. 922.) SULARIOLUM. — Domus conlignatio, dimin. a Solarium. {A. SS. Ben.) SOLAKIUS. — (Suast.) Agri portio cum habitationel coloni, ut Manscs. (A. 1107.) — (Adj.) .'Solaris, aurei's, uummus aureus, scu- tum cum sole; ecu an soldi. (A. I.")i3.) — SolarU Jtistilia, qua- solum seu fundum spe- cial \ justice fondere. (A. 1211.) SOL.VRITER. — Instar soils, comme le soldi. {A. SS,) SOLARIUM. — Domus conlignatio, vel cubi- culum majus ac superius, tabulalum ; elage d'une maison, le plus haul elage; ol. solier, (Pass.) — Vectigal, quod pro solo pendilur ; ut Solaria. (Clp,) — Suggeslum ; cstrade, tri- bune. (Garamp.) SOLARIUS. — Calcei species ; sorte de chaus- sure, Soulier. [H. Dalph.) — Domus conlignatio, tabulalum ; plancher, etage. (A. 1309.) SOLATIARE. — Fidejuberc; cautionner, ser- vir de garant. (Mac. Hier.) — Auxilium vel so- latium impertiri, praebere ; aider ou consoler. [Lex. Long.) SOLATIARI. — Animum relaxare ; se dlver- tir. (Arnulf. episc. Lexov.) SOLATIATIM, — Solaliendi seu animum rela- xandi causa ; poxirse recreer. (A. 1410.) SOLATIATOR. — Auxiliator; celui qui aide, assiste, secourt. [Cap. C. Calv.) SOLATIOSH. — Idem q. Solatiatim. (.1. SS,) SOLATIOSUS. — Deleelabilis,jucundus ; qui plait, detlcieux, agreahle. (A. 1401.) SOLATIUM. — Salarium, ludus, specta- culum, auxilium, refectio, cautio, colloquium ; honoraires, salaire, jeu, divertissement, aide, sccours, repas, nourriture, garanlie, entretien. (Pass.) — In monasteriis, qui vel qutB mona- chis aut monialibus officium el munus aliquod peragentibusin adjumentum datur ; aide, ceiui, celle qui aide ii faire qudque chote. (Ghrodeg. Regul.) S0L.4,TIUS. — Qui iu monasteriis, etc. Vid, Solatium. SOLATIVUS. — Qui solatium affert ; conso- lant. SOLATURA. — Pulveres el siJiquse granarii, ab. Hal. solaro, granarium. [A. SS.) SOLATUHUS. — Pro solandus. (A. SS.) SOLATUS. — Pavimenlis stratus ; pave. (S. xiv.j SOLD A.— Faex vinaria ; lie du vin. (A. 1378.) vSOLDAliRIUS.— Miles qui stipendio meret; soldat ; ol. soldaier. SOLDANARIA. — Soldani dignitas ; dignite de sultan. (Nang.) SOLDANATUS. — Eadem nolione. (W.Tyr.) SOLDANIA. — Eadem nolione. (Ann. Gen.) SOLDANUS. — Moneta sultanorum ; ?non- naie des sultans. (Nang.) — .\pud Turcos, su- premus princeps ; sultan; ol. solilan. (Pass.) Soldanus curiae Romanx, praefectus palatii, magislratus cui carcerum custodia commissa, merelricum el quaruradam rerum criminalium judex. {Crrem. Horn.) SOLD.VRE. — .Solidare, reCcere ; afjermir, consoUder, rcfaire. (Ap. Mur.) — Stipendium priebere ; f/on«fr «ne paye, solder. (Sal. Mo- lesp.) SOLDARIUM. — Idem q. Solagium. (A. 1071.) SOLDARIUS. ~ Ul SOLDAERIUS. SOLDATARIA. — Merelrix ; /emme debau- chee. SOLDATES. — .90 Waerii; Vid. Soi.daerius. SOLDATOR. — Soli seu territorii incola et cultor ; celui qui habile une terre et la cultive. (A. 1366.) SOLDEA. — Idem q. Soldum. [Ch. Ital.) SOLDICUS. — Idem q. Syndicus, apnd Bur- digalenses. SOLDINUS. — Monetne genus, ut Solidus. SOLDITIARUS. — Idem q. Soldaerius. 1(A. 131.0.) SOLDONERIUS. — Eadem nolione. (A. 1305.) SOLDUM. — Stipendium militare ; solde, paye des hommcs de querre; ol. soldee. (S. xv.) SOLDUS. — Solidus ; sou. [Ann. Gen.) — Stipendium militare, ut Soldum. (Id.) SOLEA. — Solea calcei, piscis species, quadralus later quo pavimentum sternitur, lundus, solum, planus navis fundus, trabs, lignum, pila lusoria ; semelle de Soulier, le poisson appele sole, carreau, brique & carreler, sol, fonds de terre, le fond plat le d'un navire, solive, balk a joner, paume ; ol. sol, sole, soule. (Pass.) SOLECLUM. — Umbella porlatilis ; parasol. (Gaiet.) SOLEMNIS. — Illustris, clarus, insignis ; celebre, renomme, illustre. (Inn. IV PP.) SOLEMNITAS. — Juris formula, praescripta ratio ; formalite. (A. 1310.] SOLEMNIUM. — Solemnilas ; solennit^, pompe. {A. SS.) SOLEMNIZARE. — Publicare. vulgare ; publier, divulguer, rendre public. (Alan, de Insul.) SOLEMPNE. — Solemnis et anliqua prae- slatio. [Cod. Ital. Dipl.) SOLExMPNIZATIO. — Feslum solemne ; fetesolennelle. (A. 1308.) SOLERATUS. — Idem q. Solariatus. (A. 922.) SOLERE. — Sola seu pilaludere; jouer a la soule. ol. soler. (A. 1352.) — Pavimenlis slernere ; paver ; ol. soler. (A. 1385.) SOLERiUM. — Solum, pavimentum ; pave, sol ; ol. solement. (A. 1450.) SOLERIUS. — Domus conlignatio, ut Sola- Rius. (A. 1309.) SOLERTIZATUS. — Solera, diligens ; inge- nieux, intelligent, expeditif. SOLERTUS. — Eadem nolione. [Ord. reg. Fr. SOLETUS.— Calceus,soz<;ier.(Ap. Steph.) SOLEVARE. — Sublevare, soulever. [A. SS.) SOLFA. — Idem q. Soffa. 2073 SOL MEDIAE KT INFIMiE LATINITATI9. SOL 2074 SOLFIZARE. — Musicales nolas canere ; solfier. (Georg. RhaD.) SOLGUS. — Lucius, piscis ; brocket. {Ch. Arag.) SOLIARDUS. — Coquinfe minister; marmi- ton: ol. soullart. (A. 1340.) SOLICAXUS. — (>>ui solus canit ; qui chante seul. (M. Cap.) S0LIG.\T10. — Solis fervor ; ardeur au so- lid, soleil brulant. (C. Aur.) SOLlCULUiM. — Umbella ; parasol. (A. 1293.) SOLICULUS. — Dimin. a sole. {A. SS.) SOLIDAMEXTUM. — P'irmamentum, id quo aliquid solidum fit: vox architectis nota ; consolidation, soutien. (Lact.) SOLIDANTEK. — Soiide ; fortement, solidc- ment. (A. SS.) S0L1DANTI.\. — Idem quod LiG.\NTii, do- minium seu jus quod dominus habel in vas- sallum, qui ligio seu soUdo hominio obnoxius est. (A. 1206.) SOLIDAUE. — Confirmare, asserere ; confir- mer, assurer. (Tab. S. Vine. Cenoin.) — Fir- mare, miinirn; fortifier. (Woiand.) — Stipen- dium prri^bere ; payer, solder. (Senat.) S(JL11>ATA — Valor unius solidi ; valeicr d'un sou. (.\. 106'.).^ — Solidus ipse : la yjion- nnle appelee sou. (A. iil.S.) — Numerus plu- rium solidorum ; cerlaine snmme de sous. (A. 1134.) — Stipendium unius solidi, quod datur militi ; solde militaire. {A. SS.) — Libra, pon- dus ; la livre-poids. (S. xi.) — Ager unius so- lidi reditus ; soldee, terrain qui ne rapporte qii'nn sol do rente. (Mon. Anijl.) SOLIU.VTIO. — ("onfirmatio; confirmation, approbation. ( ]'et. (it.) SOLIDATUM. — Quidquid in solidum pos- sidetur : « Heddensque ei Jo/iV/rtfifw, quod as- piciebat ad ref,'num Austrasiorum, hoc totnm exinde, quod cilra Ligeriui, vel I'rovinciiE partibus situm eral, su;e ditioni relinuit. « SULlDATUliA. — l-'errumen ; soudure. (S. .viv.) SOLIDATUS. — Certus folidorum numerus, ut SoLiHATA. (Chart. S. I ami.) SOI.IDITAS. — Solum, fundus, ni fallor : .) SOI.milM. — /« solidum, Gall, snlidaire- ment. (A. 1353. ) S()LII)i;s. — I.igius, vassalliis in solidum; vassal liije. {Ch. Hisp.) — Nummus aureus ; sou dor. (Fort.) — Moneta (jua-vis ; la mnn- tiaie. (Pass.) — I'ondus, libra, cujus valor uno Bolido ii'stimatur; livro-poids. (A. I37",t.) Soi.IFOS.soil. — Uui lerram fodit ; f'os- ioyi'ur. (Mart. .-Inecd.) SOI,lFUayiV/oH. (A. 1197.) — Area, aire. (A. 813.) — Limen ; seuil. (A. 1299,) — Camera ; chambre. (Alb. Aquens.) — F. ambo, suggestum ; ambon, estrade. ( Vet. Cod ) SOjj.ECTlO. — Boliandistis quasi sublectio, synrnpe, deliquium. (Mir. S. Zitx.) SOLLICITATE. — Pro sollicitr. (A. 1308.) SOLLICITATOR. — Sollicitator e.-Vfrcltiis, qui exercitul cibariain annonatn sujippditat, vel qui inililes conscribit ; fournisseur des civres. oa priposi ii I'enrolement des troupes. (Ch. ap. Pez.) SOLLITUDO. — Contracle pro soUicitudo. SGLLUS. — Piscis species, lucius ; brocket. (A. 1163.) SOLMATA. — Idem q. Salmata. SOLMKXTAIIIUS. — Idem, ut videtur, at- que SoMAiuiis, qui cellarii vinarii curam ha- bet, nostris sommelier. (A. 1302.) SOLMIFAOIO, — Cantandi per nolulas ra- tio ; action de solfier, solfege. .'^GLOltDHDA. — Scabellum a solo parum distans illudque conlingens ; banc fi'f au sol. (A. 1437.) SOLOTENUS. — Quasi ad terram proslra- lus. (G'. Clir.) Siil.SATlUl'i. — Sohatire reum, dicitur de jndice cum causa excidisse reum declarat, qui, in jus vocalus, vadiinonium deseruit, neque excusalionem legilimam misit ; condamnrr par d^faut t'appele ou I'arcusi qui u'a ni repondu ii fassiijuution ni produit une excuse ratable. (Mar- culf.) SOLSL — Pro salvi. {Ann. Dened.) SOLTA. — Solulio ; paijentent. (A. 12S2.) — Pecunia, qua; in permulalionibuc compcnsa- tionis gratia rei commulata: additur; soulte. (A. i-2iS,) SOLIAIvF. — .\ debilo absolvere ; tenir quiltr. ;\. 1J24.) SiiLUUILlS. — Solvendus, exhibeiidus ; pai/abte. (\. i'^i)-2.) — Qui est solvendo ido- neus ; solvable. (A. 1283.) Sttl.UM. — Locus idoneus solario ccdifl- cando ; etnplacement prnpre a bdtir. (A. 1013.) .Solufn aquatirum, solum canalis, slagni, etc. (A. 1327.) SULUMEN. — Solulio; payment. (S. xiv.) 2075 SOM LBXICON SON 2076 SOLUS. — Solus doniorum, uaninuinn census. (A. 1408.) — Pro snlutui, abfolutus, liber, (juieliis; quittr. f.\p. Mad.) t^OLUTlO.— Abdicaiio; ut fiuFBPiTio.(S. xn.) SOLUTIUM.— Soliitio ; payemcnt. {St. Cad.) SOLUTOll. — Debifor, ad solvendum obli- gatus; (U'hileur. {Cod. Th.) SOI.UTUM. — Solutin, debi'i libcralio ; pnyemenl. (A. 1272.) SOLUTMS. — Cailebs, qui uxorrm non du- xil ; cblihataire. ( \. 1253.) — Stipnn iiirius ; qui revolt utir xoMp, morccnnire. (.\. 4 168.) SO!,VF,UK; — Po.sspssionpm alirujus mi di- millero, ut Guerpirk. — Absnlvere, liberum dcclarare ; absnudre, declarer, quittr. (.V. 1406.) — l''inire, peragere ; terminer, achcver. {Ri- tual, vccl. Senon.) SOI.VIMENTUM. - Abdicalio, ut Guerpi- Tio. (A. 1H9.) SOM.\. — Membrana ; parchetnin, et, par extension, livre. (Ainalar.) — Corpus ; corps. { IX. Ol.) — Surama ; somme d'argcnt. (A. 143S.) — Onus, ut Sagma. SOMA US. — Snmal.is villi, q\mni\im somn- rius fen e potest ; nntant tfc vin qu'uu miilel pent en porter. (.\. 1318.) SOMARirS. — Jumentum sarciuale; b(He de sommc. (A. 1339. j — Qui cf:]laiii vinarii cu- ram habet ; sonnnelier. (.1. ^'.S'.) SOMASA. — Sarcii)a ; bngagv. (Mur.) SOMBRUM. — Anni lempestas, qua ager primum proscinditur ; saison OM I'on donne le premier labour aux champs; ol. sombre. (A 1328.) SOMF.GIA. — Prsestatio, ut videtur ex sum- mis, V. gr. bladi, frumenli ; forte idem q. Sq- GEIA. (A. 1210.) SOMEUIUS. — Tignum, Irahs ■,so>nmier. (A. 1509.) SOMETA. — Mensura liquidnrum : « 10 so- metas vini. » (A. 121f).) SOMRTfTM. —In Delphinatu, servitinm quo vassalli tenentiir prae'stare snmarios ad expor- tandas res domini ; obligation oii s^"i Ics vas- saur (If. \ournir les brtps de somme tn ves.'^rnres au traii'iport des denreesde leur xeigneur;o\.somey, SO.MlLArxTUM. — Onus, .sarcina ; charge, bagages. (A. 1299.) SOMMA. — Eadera notione. Somma rini, ut SoMALis. (Ap. Mur.) SOMMARIE. — Citare, vncare ; sommer. (A. 1168.) SOMMAR US. — Equus sagmarius ; chevnc de bat, hete de somme : ol. sommier. (A. 1202.) SOMM.VTICA. — Prasstationis species, ea- dem q. smrftum in summam pecuniariam com- mutata; Vid. Sometum. (.\. 1158.) SO.MMELAIUUS. — Qui sommarium agit et ejus curarn liabet ; muletier ; ol. sommetier. (nal.//. Are.) SOM.MERIU.M.— Lignum; sommiec. (A. 1435.) SOMMERIUS. — Idem q. Sommarius. (A. 1339 ) SO.MNESCERE. — Dormilare ; sommeiller. {A. SS.) SUMNIALL\. — Liber superslitiosus ita in- scriptus, in quo somniorum observationes con- tiucbautur, tub nomine Danielis propbetae falso divulgatus. (Macr. Ilierol.) SOMNIALITEH. — Somniando ; en rivaui. (Fulg.) SOM\L\RIUS. — Somniorum inlerpres ; celui qui explique les sonyet. (Vet. Interp.) SO.MNIATA. — Procuratio, etc., ut SON- NIATA. (A. 1122.) SOMiMATOR. — Ut SoMNiARius. (H. Hier.) SOMNIS. — Pro SuNNis. SOMNOLENTER. — Somniculose ; noncha- lamment, awe paresie. (Rare! ) SOMNIUM. - Cura, Bollicitudo; souci, sol- liciludr. ( Vet. Gl.) SOMONIARE. — Ut Submonbre, citare. {Ch. Angl.) SOMPNEIA. — Ut SoNNi.\TA. (A. 1239.) SON.\. — Pax, composilio, pactum, foedus ; alliance, paix, accord. (A. 1317.) — Multa, qua; ob inflictum vulnus imponitur ; amende imposi'e pour une blnsure. {Const. Furn.) S( NAOIUM. — Procuratio gistum, vel pra;- staiio, qua} fiebat vice procurationis ; droit de gile, on loute prestation pccuniaire qui en tient lieu. (A. 1137 ) SONAGl.lA. — Tintinnabulum ; sonnetle. (Ap. Mur.) SONAITA. — Eadem notione. {St. Perils.) SONALHA. — Eadem notione. (A. 1268.) SONALIUM. — Tintinnabulum orbiculare ; grelot. [Const. Sicil.) SONARE. — Dicere, dici ; dirc^ parler, etre dit : « Quia usuale est apud eos sonare, filii matrem sequuntur. » {Cone. Ticin.) n Sicut sonnt in praeceptis regum. » (A. 1056.) Id est, sicut scriptum est. — In veteri consuetudine Normannife, .mnare testes idem valet ac testes improbare ; Gall, reprocher les temoins, id est les rkciiser. Sonare pecuniam, respuere vel certe examinare per illius sonum, an proba %\\,; refuser la mnnnaie, ou examiner en la fai- sant tinier, si ellc est de bon aloi.{Leg. E their.) Sonare signa, campanas pulsare ; sonner les clochfs. (A. 1122.) SONATIO. — Testis improbatio ; recusation des temoins. {Cons. Norm.) SONDRUM. — Solum, fundus, ut videtur; vel potius domanium : « Agri, prata el quid- quid ad ipsas colonias perlinei, cum omni sondi'o suo ex integro. » (A. 766.) SONEGIA. — Ut SoNNiATA. (A. 1138.) SONELLA. — Campanula, et animal cujus co'.lo appensa campanula ; ^)"e/o^, clochette, et i animal au cou duquel elle est suspendue. (A. 1268.) SONESTI. — Orex, numerus prsefinitus ani- malium ; troupean. certain nombre de betes de betail. [L. Sal.) SONGEIA. — Ut SONNIATA. SOiNGIA. — Itai. sonyia; adeps, unguen ; graisse, axonge. SOXGINA. — Idem q. Sonniata. (A. 1403.) SONGNIA. — Eadem notione. (A. 1207.) SOMA. — Ut SuNNis. ^A. 1110.) SOMA RE. — Hospicio excipere, gistum prae- bere vel procurationem ; donner I'hospita- lite, recevoir chez soi. (Pass.) — Curare, 2077 SOP MBDIiE ET INFIM* LATINITATIS soi'iTivns. SOR 2078 procurarn, necessaria, preebere ; soir/ner, /our- nir re qui fst necessnire. (Pass.) SONITUS. — Murmur ; /in-it. (A. 817.) SONIIJM. — Idem q. Sunnis. (A. liy«.) SONIUS. — Eadem nolione. (Cli. Angl.) SOiNNA. — Kadnm notione. (Id.) SONNICK. — UlSoNNiATA. (A. 1120.) SONNIATA. — Procuratio, vel gislum ; ea pra;statio qutc fit vice procuralioni.'^ ; donique (j ure vis i)i'nsitalio ; rfro/^ rfe gile ; prestation a laqiielle on. se soumi't pour etre exempt des nbli- gntinns imposees par ce droit ; service fcodal i/iielcom/ur. SONNIATICA. — Eadem notione. (A. 1118.) SONNUI.A — Campanula ; clochctle. (A. l.Wl.) SONA'l'AIR. — A'erres, dux gregiH ; itrrat, pore. {L. Lonij.) SO.NORIOK. — Comparat. vocis son) vs. (Joan. Abr.) SOXOHITA. — Cantor ; c.hantre. [A. SS.) SONOHITAS. — Sonor canorus ; bruit rctcn- ti^snnt. {Cap. Karl.) SONOHOSUS. — Pro sontrhi. ( Vet. Ol.) • SONUS. — Humor, fnma ; bruit, ((ireg. Tui .) Sonum facfre, murmurare, nut murmur excila- re ; faire du bruit.(\. 817.). — (Uaiuor incondi- tu8 muititudinis, quo reum alicujus crimiiiis inseclatur ; hru't qit'o/i doit faire pour ii pour- suite d'lin criminel. rris de In joule qui poursuit cri de haro ; IV alinaruni lit- leraruin rloquenlissimi auclorcs. <> (S. ■\ug.) SoPillsriCAIM':. — Aiiullorare, corrum- pere ; sophisliqucr. {st. .Mass.) — Decipere, si- mulare ; Iromprr. (Marl. Atierd.) SOPHlSi'K^ATIO. — Adulteratio ; faLu/irn- tio», sof)bistirntton. (St. .Mass.) Stii'llYltUS. — Sapiens, a Or. oofii; \\\o vir Ilei scnsii snphi/rus, aRone p.rirutns."(.'l .9.S'.) SOPITAI.IS. — .S'o;,/V«/i.« rpt'elalio, qua) fit inter dormiendum. (^1. SS.) Soporem seu somnnm con- cilians, inducens ; s'qwripqne. (Pet Cellens.) Sitl'URAHK. — Uormire; dorniir. {A. SS.) SOPUKIFLUUS. — Soporifer ut Sopitivus. {Vet. Cod.) SOPPA. — Ut ScHOPPA, oflicina.fA. 1295.) St)PHALEUrA. — Stragulum ; couverlure. (A. 12(iC.) SOPRISA. — Injusla captio,»exactio ; Vid. SuPKRi'RKNDKBE et SupERnisiA. (Oreg. IX PP.) SOOUETUM. — Trihutum, quod ex quibus- dam reljus venalibus exigendum alicui o]ipido a rege concodilur; droit s>'if/nrurinl iur crriai- nes marchnndises, accords ii une ville en fnnnc d'octroi ; ol. .loquel, sonquet. (A. 1448.) — Acies hastre ; fer de lance. ( Vet. Gl.) SOR.\. — Sorbum : corme. {Cone, ffisp.) SOItATOKIU.M. — Heceptacnlum per quod aqua cxundans dcfluil ; dicharge, devcrsoir, {St. Mill.) srjiUJKLLU.M. — Quantum nno haustu quis sorbcro potest; gorgre. (.1. i'.5.) SOIIIiRRIUS. - Sorbus; sorhirr. (\. 1264.) SDRJilCIUM. — .Ins, jn.si'ulum, qiiidquid h.nuriendo sori)eliir ; 7)o/iV»!. {A. SS.) SORHILI.ATOR. — Degulator; gourmand, rjoulu. (isid.) SORBMJ.U.M. — Ut SonDELLUM. SORIilTlUXCULA. — Dimin. a Sorbicium. SURClililA. — Sorlilcgium ; sortilege, male- fire, magie ; ol. sorcheric, surcerie. SOHCLNA. — Origo, causa ; source. [St. Com. I en.) SORCIRE. — Exagitare, succutere ; se- couer. (A. 1107.) S(JIIC1U.M. — Feretrum, ut videtur, in quo mortui cadaver deponitur; cercueil. [Chartul. S. Joan. Ang ) SORCuTlUM. — Vestis species ; letement de dessus, espice de surtout ; ol. surcot, sorcot. SORUKMANUA. — Vox forensis, cum domi- nus feudi majnrem censuni, quaui ei debetur, vel iiideliiluiii ?ervilium a va?sallo exigit ; Vid. SUPERIH.MANDA. SiilvJilDAlU. — Infamari ; itre di/fame, di- cric. {Leij. II. I rig. Augl.) SoRDluUS. — Infamiis; perdu d'konneur in- fume. (Joan. .\.\I1 PP.) SDllDiriKS. — Sordes; salet'\ ordure. {}'et. Gl.) SORDULKNTU.S. — Sordidus ; sale, eras- .teux, mnlpropre. {Cone. Hisp.j SORItUS. — Kelis veualorii species ; .<:orte de filet pour la chaste. .SORM, I. US. — .Modulus agri, ut videtur, di- ininul. a sors. (A. li(K».) SOIIKVARIUM. — " Kjus filiu.s occasions iinius sorev'trii seu cbazclinu- croi)avit... et sic stelit crepatus el dov-i.^Lntus usque nd tempus morti.'* M. Simonis. » {Mir. /I. Simon, eremit. in .1. SS.) SuUCiIE. — Adio jaeiendi anrhornm ; ar- lioii dejcfr inncre. {Mir. Urb. V I' I'.) SORCiIHE. — Aurhonim jacerc ; jeter I'an- crr. ild.) SORILEGUS. — Muriiegus; chat. {A. S6.) 2079 SOR LEXICON SOS Vasculum ; pelil vase. {]'ct. SORISCULA. Gl.) SomUS. — Color equi: 1 if/. Saukus. S01t()lll']S. — I'lesbyteriiira, vel episcopo- rura uxorcs a quilms ii alislinebanl. {Cone. Ma- tnc.) — Mulieres extranen', cjuas ajvitji/.Toj; vocanl Giffici, quarum coiisorlium vilare ju- Lciitui' c-lciici ill coiicilio Aiicyraiio olaliis sub- scqucnlibus conciliis. — Sororcs cliam appel- lala; a nionachis, i" virgines ac inulicics quae pielalls ac devolionis intuitu, eorum disciplinae ac rcguia; sese acidicunl, ita ul doinicilia se- ciusa omnino habcant a monaciioruin ludibus, ne qua (Iprava orialur sus])icio. {Act. Mur. Mon.) ; 2" mulieres qutcvis, quibus orationuin beneticia concedunt. {Tab. Absicns.) — Soro- rum appellalionc regum seu principum uxores donabanlur, cum de iis verba lacereiil princi- pes exteri, aul si ad easscribcrent, queiiiadmo- dum earum conjuges jratres appellitabanl. SOHORGIA. — Uxoris soror, vel sorer ma- rili ; bclle-upur. (A. 12S5.) SOnOGiUS. — Sororis inaritus ; heau-fren ; ol. soTorgf, serourrje. (A. 1120.) SOnoitlA. — Soror ; urur. (A. 1331.) — Uxoris vel mariti soror, aut fratris uxor ; belle sceur. (A. lO'JS.) SOllOHIAIiK. — Siinul grandescere, assimi- lari. [Vit. S. Adclhanl.) SOROKIfiER. — Uxoris fraler ; beau-frcre. {Vet. Tabid.) SOROllLXA. — Uxor fratris ; bclle-scvur. {A.SS.) SORORINUS. — Sororis toaritus ; beau- frire, mart de la sceur. (Carol. IV imp.) — Uxoris frater ; beau-frdre, frcre de la Jcmme. (A. 1237.) — Fiiiolus sororis; petit enfant de la switr. {A. SS.) Monialis ; religieuse, swur. 2080 bague. SOROHISSA {A. SS.) SOROIilTAS. pere. in sororum - Sorofitatis bentficinm susci- scu sanctimonialium album admitti, conscribi ; elrc admire parmi les ixdi- gieuses, entrer au convent. (Th. Wnls.) SORORIUS. — Sororis maritus, uxoris fra- ter, sororis filius ; Vid. SoHOniNUs. SOMOllIZARK. — Ul SOROHIARE. SORPRISIA. — UISeuki'Hisia. SORRENTIALIS. — Carnifex ; bourreau. (Mac. Hiernl.) SORRUS. — Fumo exsiccalus ; sore. (A. 1214.) SOR?. — Sortilegium ; malef\ce, magic, sor- tilege, sort. — Modus, ratio ; sorte, nianiere. (A. HI8.) — Judicium Dei, purgatio vulgaris ; le juffement de Hieu \ iVrf. Purgatio, Judicelm. (Pass. S. VI, vii.) — Modus agri ; portion de terre, lot. (On donna surloul le nom de sortes, dans les premiers temps du raoyen Sge, aux fractions de ten iloire 6cbues par la voie du sort a cliacun des conquerants.) — Jus utendi foresta, ut videtur ; droit d'usage dans une fo- ret. {Charlul. S. Andr. Vicnn.) — Sortes sanc- torum, divinationis species ; les sorts des saints. (Divination qui consistait a ouvrir les livres saints et a tirer un presage du premier pas- sage que Ton renconlrait. SOKTIiLlA. — Annulus ; anneau, (Ch. /lisp.) SOHTMLLl'M. — Plantic vel corticis species qua' tincloribus probibelur. {St. Care.) SORTIAIU':. — Sortiri ; obtenir. (A. 4350.) SORTIARIA. — Venefica ; sorcicre. — Sor- tilegium, maleficiuro ; malefice, sorti- li'ge. SORTIAHIUM. — Sortilegium, ul Soktia- III A. SORTIAUIUS. — Magus, sorlilegus ; sorcier. (St. eccl. Nann.) SORTICEI.LUS. — Modulus agri ; petite guantild de terre. (Mur.) SdRTICULAIUUS. — Divinalor, veneficus ; sorcier. (Cone. A'arb. a. 5H9.) SORTILIA. — Ut SORTELIA. SORi'lMEN. — Fons, scaturigo ; source. (Ap. Lud.) SORTIO. — H^redilatis porlio, quaj sorte alicui obvenil ; tot, portion d'un heritage. (Mur.) SORTlltl. — Per sortes rci evenfum expe- riri, inquirerc ; chercher a connaitre par les sorts quelle sera la mavche d'un evinement. (A. 789.) SUKTISSARE. — Eadem nolione. {Leg. Luitp.) SORTITOR. — Qui rem aliquam sortilur. {Cone, /lisp.) SORTIVIDUS. — Qui videl per sor/w. (Isid.) Id esl, Graevio, qui judical de rebus fuluris ex oraculi sententia, qui consulit oraculum. SORTIVIS. — ^ons, scaturigo ; source. {St. Plac.) SORTUMEN. — Eadem nolione. (A. 1432.) SORTUS. — Modulus agri ; petite portion de terre. (S. x.) SORURCULA. — Diminut. a soror, (Guid. Arel.) SORUS. — Idem q. Saurus. SOSARIUM. — Lorica ; cuirasse. [Vit. Car. M.) SOSCANIA. — Genus vestis muliebris ; ha.- bit de femme fait de Un et de laine ; ol. sousque^ nie. SOSCIA. — Feneslree species, f. spiraculum; petite fenetre, lucarne. (St. Neap.) SOSPITAltE. — Salutare, sospitatem, inco- lumilalem el sanilalem alicui apprecari ; saluer, souhailer a quelqtiun sante, conservation, etc (Eulog. Cord.) SOSPITATIO. — Salnlalio ; salutation, sa- lut. (A. SS.) SOSPITATOR. — Qui sospitatem, salulem dat ; celui qui donne la sante, le salut, redemp' leur, sauveitr. (Lact.) SOSPITUS. — Incolumis ; sain et sauf. {A. SS.) SOSTA. — Facere sostam, muluum dare cum fenore ; preter a inleret. {St. Mass.) SOSTRALE. — Slramenlum pecuarium ex feno el paleis ; li Here pour le betail; ol. sou^ tre. (A. 1124.) SOSTRUM. — Munera quae Deo vel sauclis 2081 SOU MBDLE ET INFIMvE LATINITATIS. SPA 2082 ejus dantur ob recuperatam valetudinem. (.4. SS.) SOTANUM. — Togre seu tunic;^ species soutane, tongue robe ; ol. sntane. (Ap. Mur.) SOTILAIUA. — Ut SUBTALARES. SOTTUS. — Slolidus, bardiis ; .?or (Theod. Aiirel. episc._) — Simplex, hiac ('arolus Sol- tus, qui vulgo Simplex. SOTULAIIES. — Calcei ; sotdiers. (Pass.) Sotulares consulitii, cerla ralioiie consuti ; souliers couxus (Funemaniere particuliere. [Si/n. Rotom a. 1299.) Sotulares cordelati, ceilis su- turis ornali ; suutiers, enjulivcs, ornes de cer- Ifiinei coulures formant 'les dessins. (.\p. Mart. Anec/l.) Sotulnrea cnrdulani, ex pelle de (^or- ikiba; souliers en cuir de Cordone. {Ovd. Vit.) Sotulares corrkjiati, quorum usus erat in equL- l.iiido ; chamurede cfienal, espece de bottes. [St. I'luniac.) Sotulares ercolati, collari ornali; rhaussure ornce d'unc Oordure.[St.S. ]'icl. Mass.) Sotularfs /ocilares, f. lignei ; sabots. (Mur.) So- tulares intaliatl, incisi ; souliers tnillade'i. (A. i:i:25.) Sotulares la'/ueati , laqueis ornali; sou- In'rs lacL'S. (Marl. Anrcd.) SOTl'IiUM. — Solum, para domus inferior; rrz-de chamsce (I'une maison ; oX.sotoul. (Limb.) SOTUM. — Nemus ; fnret. — Sculum ; ecu, biiuclier. SOTUS. — Sylva, parens, sepes ; bois, pare. hnie. [Ch. Hisp.) — Slipes, Iruncus ; sou.che, ironc d'arbrc. (A. 1473.) — Tenere de soto, f. ^ub tulela habere. (Mur.) SUUHIIA. — Soubra, souira, voces Arver- nicc qua; superius el inferius significanl. " Tenemcntum de soubra, el Icnemende souira, » liDC est, superius el inferius. S(.)Ur,ltI(). — Mordi'i Konus ; escourjeon ; ol. sourrion. (A. 1473.) SOUDANUS. — Idemq. Soldanus. SUUDKIlAltlUS. — Miles qui pro mercede meret ; soldnt, homme de guerre qui recoil une solde ; ol. soudui/er. SOUFLKTUS'. — l-'ollis; sou//let. (X. 1-260.) SQUFLKJULUS. — Hadem nolionc. (A. 147-2.) SOUI.A. — Pila vi;l globulus ligneus, inler- dum cliam follis ; botile de bois, sou/flrt ; ol. *OK/s(A.i;i()l.) SOULDIAKIUS. — Pro Soldakius. (Ap. Rym.) SOUMAIIUIS. — Equus clilellarius ut Sag- MAIUUS. SOI PKKGU.M.— GiBna ; soM/Jcr. (Ap. bruss.) SOUUELLUS. — IJirnin. a. sourux, dama- triennis, .\ngl. sorrl. (C/t. .ing.) SOUIIUS. — Uatna mas ; daim male. (Id.) SOUSI'HIISSUIU. — Dolus, fallacia, fraus ; SUrprisr, Irouipi'rir. (A. 1223.) S(lUr\. — I'ccunia (|iiii' in pernuilalioniljus I'i coinmut.iUi' adiliUir ; soii'ti'. cr gu'ou iloi.in' I rctour duns les eclianyrs. (,S. .xiii.) SOIiT.\N'\. — 'rogaj seu tunicte species, ut supra SoTANUM. SOUTUUA. — Soliditas, (irmitas, ut vide- lur : <( Ego tradidi eoclesiic Slrumensi iii mensuras Tcrnicicnsos jaccntes in sartls ad effilicandum in perpcluam souturam libcro el pacificc possidendas. » (A. 1229.) SOZ.VVOLUS. — gui in socida seu socie- lale animalia curanda accipil ; Vid. Socida. (.St. lUp.) .Sl'ACEllIUM. — AquK ductus, vel id quo aqua coulinelur ; acqu.educ, conduit, ou di- gue ; ol. pais.tie'-e. (.\. Il,j9.) SI'ACHI. — Equites Turcici ; spahis, cam- tiers turcs. SPACIAHE. — Amplificare ; accroitre. ( ]'et. Test am.) SPADA. — Kquus castralus ; cheml hon- gre. (Id.) — (iladii genus ; epee. (Pass.) Spaila I.egis aracenoruin, tilulus lionorarius principis mililiaj apud Saracenos, idem q. protector, defensor. (Ck. ap. Lam.) SP.M)AUE. — Spadonem facere ; chutrer tin cheral {Le.v Snl.) SPADATUS. — Eunichizatus ; clultre. (L. Sal.) ^ SPADDRAPOR. — V. pannns PhrvKius ; « Sanguis pretiosissimus et odoriferus de suo corporc revoluto in spaddripore el in cassa nova posita, emanavil. » ( \hr. IS. II. Baucenem. in .1. SS.) SPADLARIS. — Humerus; epaule. (A. 915.) SPADO. — K(|uus spadatua ; chvval hongre. (S. XV.) — Gtelebs cclibataire, non marii. (Terl.) — Vervex ; mouton. (A. 1240.) SPADCXAIIE. — Idem q. .Si-adark. SPAUOXATUS. — Cajlibalus ; condition de cetuiqni n'est pas marie, adibat. (Tort.) SPAUULA. — Humerus ; epaule ; ol. espaule. {Vit. S. J-Jmer.) SP.\(iN()LUS.— Uiipanus ; Espagnol. SPAL.ViUS. — Talpa; taupe. (Aldhclm.) SPALARIA. — Vid. Si.ALAiius. SPALAIHUS. — In ecclesia Tidicnsi cdco- noinus, (jui ccclesi;o bona admnislrat : cnjus ofliciuni spalnria nun.^upatur ; t'iconome cl le recevenr de I'dgtisc de Tout. SPAI.UA TL'S. — Spatdis miunilus. Vid. Si'Ai.DUM. (,Vp. Mur.) SPALUU.M. — .\lurus exterior, vel promi- nens, prupuKuaculi species ; mur exttrieur lie de/ensc. (A. 1320.) SPALEIll.V. — Peripclasma ; tapisserie. (A. S.S.) — Ligna, quibusaKigunlur tapeles ; boiseries sur Icsquellvs on fire Irs lapissc'rirs dont on orne les murs d'un idi/ire pour que V humid He de ces dernicrs ne puisse vas les en- dnmmuger. [A. SS.) — .Vrnioruni genus, quo spallo' seu humeri leguiitur; parlie de I'ar- mure qui courre les cpaules, euaulidrc. {\. 1335.) SPALEUM. — Locus ubi distcnduntur atque servaiitur pelles ferarum venalu cae- sarum ; liru nii I'on fait sechcr lei penu.c des pieces de gibier. (Irm.) SP.VLIoN. — Genus operimenti marhinarii jesi^ et pluleis non absimilt; ; sorle de gate- rie mobile en brancfiagrs tresses dont les an- ciens se servuient, dans les sieges, pour arriver aux pirds des murs. (f'ar. .\(|uin.) SPALI.A. — .\rmu9 ; epaule. (Pass.^ SP.VI.LAlilL'.M. — .\rmorum genus, quo 2083 SPA LEXICON SPA 2084 spallw leguiilur ; ut Spaleiua. (.S7. L'quit. Teui.) Sl>ALLATUUA. — Spallir seu humeri luxalio ; iuxalion, diboiieinent de I'epaule. (Rolaiid.) SPALMAIIR. — Palmis exculeie pulveres a veslibus ; sevoucr la ponssicre des habits. {A. SS.) — Navetn uugere goudronner \ ol. spalmtr. {St. Mas.) SHALMATA. — Actioqua emptor el vendi- tor, data paima, de re aliqua inter se conve- niiint ; conclusion d'un murciti (ce qui a lieu en se frappant dans la main). (SI cad.) SPAl..MA'1'Oll. — Qui pulveres a vestil>us ex otticio prujstal ; celui qui est c/iarye d'e- pousseler ies vi'tements. {A. SS.) SHALMIILS. — Audax, superbus, ut vi- delur ; fier, vamteux, (irr/ueilleux. (Pel. Azar.) SPALMUS. — Pro psalmus. SPALTUM. — F. parcus, locus muris, se- pibus aut fossis circumseplus et defensus ; pare ferine de murs, de haies ou de fossiH. (A. 1002.) SPAMARF. — Animo deficere, syncope aflici ; pdmer. (A. 1476.) SPAiNA. — Idem q. Si'ANNa. {A. SS.) SPANDKRE. — Expandere, Gall, eten- dre, vel epandre. [Ckr. Cassin). — Eflundere ; rdpandre, verser. (A. SS.) SPANGA. — Fibula, ex Teutonico span- ge , quo idem sonat ; agra/t. (Hudolpli. presb.) — Trabs exterior, qua' niuros invi- cem continet, ex eadem voce Teutonica spaiiije, tibula, quod itdiliciuin conneclal ; pouire, failiere qui lie le.s murs d'un edifice. (L. bavar.j — Idem q. bi'ANNA.. {Cfir. Coin, Zanfl.) SPANISCUS. — Pannus Hispanicus ; drap d'Espaf/ne. (Anast.) SPAiNNA. — Spitliana, spatium inter po!li- cem et minimum digilum cxlensos, unde noraen ; pan, empan. (Pass.) SPA.NNaLE. — Clavus, quo immisso clau- duntur pedicee et arctissime aslringuntur ; clou, boulon. [A. SS.) SPANuGLYSTUS. — Corona desuper clau- sa ; couronne fermec. (Anast.) SPAHA. — Repaguluin, barra, llalis spa- I'anga, Gall, barriere, hinc s//arapetto, re- pagulum, quod pectus protegil, (>all. pa- raiiet. Spara fossa, fossa prior ; avant fussi. {St. Palav.) SPARAGA. — Repagulum, obex, lignum, lignum transversum ; bun-iere. (Andr. Dand.) SPAHANGA. -- UtSPARAGA. (Andr. Dand.) SPARAVKRARE . — Cum sparaveriis au- cupari ; chasse?' aux oiscaux avec l'6pcrvier. {St. Cum.) SPARAVKRIUS. —Idem q. Sparvarius. SPAR DA. — Pro spurtha. (A. 1511.) SPARGA. — Pannus ; drap. {Vet. Gl.) SPARGANA. — Semina ; sentences.) Fri- deg.) iSl'ARGERE. — spargi ; se re/jandre. (Ap- Mur.) SPARGICIA. — Jus quod domino compe- tit r.ilione cmcndarum quoe pro damno ani- maliuin in agiis ct pascuis irrogari snlent, absque lamcn prajjudicio iestimationis dam- ni, el ex»olvenda% cui illud faclum esl ; amendes dues au seigneur pour le degdl fait aux recoltes par les animaux ; ol . ])argiez. (A. 120G.) SFARGILLUM. — Aspergillum, quo aqua benedicla spaigilur ; youpulon , aspersoir . {Ritual. Cisterc.) SPAIKJITARE. — Frequenter spargcre ; arroser souvent. {Vet. Gl.) SPARGIUM. — Asparagus ; a-f/^er^e. ( Fe<. Gl.) SPARGNIA. — jlirarium publicum, re- gium ; tresor public; ol. I'espari/nc. (A. 1409.) SPAR■ Venata ac spatione viclum quolidianum (luaeritant. » (Rheg.) SPA'riUSE. — Lente, moderate, spatiis in- terpositis ; avec lenleur, en /■lisant des poses. {Miss, liiird.) SPATIUM. — Deambulalio, animi relaxalio ; promenade, di'dasscment. [.\. SS.) SP.VTSKlvlL'M. — Canalis.quu aqua ad mo- leiidinuin ducitui, vel conloxlin ac -erics palo- rum ; idem q. Paxkkia. .\. 12i'J.) SP.VTL'I.A. — F. tugurium, ngresle habita- culum ; eahanne, mnisonnelli .[l.ihrll. dt rem'd. peccat.) — Humerus; epauh. M.Jan.) — .Vr- inorum species, f. t^ladi'iliw ; anw d'esloc, courle ep^e, pnignard. ( V.ti'.ti.) — Latus ; cdti:, flanc. (Pass.) — .\rmu8 porci ; fambon. {Tab. abb. Conch.) SP.V TUL.VUI. — De.iciari ; sc donnrr de-i ptai- sirs, vivre dans les plaisirs. {Vet. HI.) SP.VTULAIU.^. — Inter vesles sacras re- censelur in Monaslico Anglicano ; Vid. Si-al- LAIIIUM. SPATULOSIIS. — Deliciosus, delicatus ; vo- luptueux, c/femini!. ( \ el. (U.) SPATULUM — « Tunc indutoa arlus agresli dc spatula surgens arrexil. » {Vit. S. Guthlac.) Legend, f. spnrtulo ; ex aparto, junco. SP.VTU.VL — Pro spartum. SPALJL.V. — Humerus ; epuule ; ol. espaule. (S. XII.) SPAU.MiiTA. — Hordei species; f. iuautre. (A. 1470.) SPAVA. — Vid. SPAViiE. SPaVA.XUUS. — Expavetaclus, exlerritus ; epouviinti' effraye. (.\p. .Mur.) equiuus vulgaris, SPAVK.NUS. — Morbus quem (Jalli eparvin dicunl. SPaVKRIUS. — Idem q. SrAiiVAHius. SPA VI. E. — Animalia vaganlia et erranlia, qu;e expavefacla, et melu, seu pavore, de dominorum suorum domibus erumpuni, et in- aliena dominia Iranseuiil, iri incerto, cujus juris siiit, et qu;e eo nomine domino, in cujus pr:edii) ref)eriunlur, addicunlur; b''tes ei/arees el epouvantees, qui ne sunt reclamies par per- so/iite et nppar tie linen t au seigneur ; ol. espaves, epuues. (I'dii.) — (Juxvis bona mobilia, quo- rum domus non apparel ; lontbien meuble tlont le propriitaire est inconnu ; ol. espaves epaves. (Pass.) SPAVILM. — Quidquid juri spavia' obno- xium est; lutticc qui est iiiuDtis au droit d epave. (A. 114-J.) SPAYUS. — Erraliuudus, vagans, cujus dominus ign»ralur; errunt,dont le proprietaire est iitconnu. SPAZKKIUS. — Oui spalhas conficil vel idem q. Kspazkhius ai|Uoeducluum exstruclor ; fahricani d'epies, o\x fonlainier; ol. espasier. {Ch. Ocxit.) SPKAULTA. — Hordei species ; epeautre. (A. i;t()i.) Sl'EBl'S. — Pro speciebus. (Frideg.; SPECGIUILIS. — Idem q. Si'ECTAnii.is. bPECLRI.V. — lies i]u;Rvis aromalicie. aro- malum mercalura ; ipiceries, e'pices, aroniates. [C'inc. t.em.) SPF.GIA. — m Spkckiha. (Ap. .Mur.) SPKHIALIS. — Qui spccirs vendil ; inicicr. {St. P,sl.) SPI'.CIAI.ITaS. — Vox fori Anglici, qua cliirograplii caulio, scripli obligatio. vfl quid simile inslrumenlum signiliralur ; cni/ai/emrnt icrit, obligation, on autre litre scmblnble. (Cow.) — Familaritas, necessitudo conjunclis- iiiua.. amitii iiartKuiiere. {.\. I,'tl6.) — Per- sona ; " Uehinc arliculum ejus spccialitnli prout dominus concesserit, accommod.-mus. (Vtt. S. .yialb.) — Opposilum universilaii : « In dislribulione facienda c\.\n specialitate in- lerpretanda. » (Tert.) SPIit'lAMTKU. — Specialira.expresse.v;)«T»(T- lement. [t'od. 'Ih.) SPKCI.VR.VTUS. — Speeierum seu aromatum mercalura ; dpiceric. (A. I3S0.) SPKi'.I.Mtl.V. — Res aromalira, aromatum mercalura ; ipicerie, commerce des ipieii. (St. Asl.) . SPlv'.L\RIL'S. — Speeierum propola tnar- ^ and d'efjire.ecul.\r. SPECULUM. — « Similiter el specula ejus- dem ecclesise, S. Petri qua; super sedem sunt, vel regios arcus majores sunt, renovavit. » (.\nast.) Ubi legendum videtur specularia, id est, vilreas vel gypseas fenestras. — In re ty- pographica,idem quod reqislrum vel regestum vcicabant, quo scilicet bibliopegis series char- tarum indicabatur ; registre, terme de typogra- graphie (Maitt.) SPEUUS. — Spiculum, venabulum ; ipieu, sorte d'arme de chasse ; ol. epicst. (St. Pisi.{ SPELyEUAL — Anlrnm, ex Gr. 5Ttv5)aiov ; caverne, grotte. (Leo Ost.) — Cellula mona- chica ; cellule, chambre de moine. (Pet. Clu- niac.) SPELD.A.. — Annonae species ; epeautre. {Ch. Alem.) SPELDOLUM. — Uncus, per quem catena serte immittitur. (.1. SS.) SPELLA. — Antrum, ut Speljjum. (A. 998.) SPELTA. — Far ; epeautre. ( Vet. Gl.) SPELU.M. — An idem quod speleeum ? (I Qui spatius agri... maximus est finibus ter- minus, spelts, sallibus, pascuis, » etc. (Ap. Mab. nipl.) SPELUNGA. — Sepulcrum ; tombeau. [Vet. Obit.) SPENAGIUS. — Qui vendil paniculas plu- marias ; marchand de panache. [St. Verc.) SPENUA. — Distribulio ; distribution. (Ap. Duell.) SPEXDERE. — Libare, ex Gr. aTTEvotiv. (Joan. Scot. Erig.) SPENDIBILIS, — Spendibilis moneta,ns\iSi- lis, quaj cursum habet, qua in communi usu expendilur ; monnaie cowante. ( A . 922.) SPENDIUM. — Impensa, sumptus ; depense, frais. (A. 1174.) SPE.XSA. — Penaria, ut Dispensa. (S, xiv.) — Idem quod Spendium. (A. 1409.) SPEXSATOR. — In palatiis regum aut prin- cipum oeconomus, majordomus, idem qui Dis- PENSATOR. (Th. Otterb.) SPENTA. — Eleemosyna, forte quasi ex- pensa, erogatio ; aumdne, distribution di vi- ores ou d'argent. (A. 1336.) — Tributum, pengi- talio ; redevunce, tribut. {Ch. Aletn.) I 2089 SPB — Pilum, SPENTUM 1313.) SPERA. — Sphaera, globus; boule, sphdre ; ol. spdre. {Vel. Gl.) — Terminus, prajslilutus dies ; terme, ech4ance, jour assigne. (A. 1325.) — Speculum ; miioir. (S. xiv.^ — Mensura li- quidorum apud Italos ; mesure pour tes litjui- des. (Cens. eccl. Rent.) — F. exspectatio ; Kail. aiten'e, in For. Oscensib. Jacobi 1 regis Arago- num, a 1247. SPKKAUORSUM. — Perperam pro Spaho- DORSUM. (.-Inn. Bened.) SPEIt.AKE. — Credere, timere, meluere, exspeclare, petere, sppclare ; croi're, craindre, redotiter, altrndre, deiosus, diffi- cilis ; difficile, epineux. (S. Hier.) SPINTARIA. — Acicularnm arlificium ; epinglerie. (A. 1353.) SPINTF.R.— Acicula; epingle. {St. Ord.Cist. SPINTERUS. — Eadem notione. (A. 1498.) SPINULA. — Acicula, fibula ; epingle, agrafe, broche. (Pass.) SPINULUS. —Eadem notione. (//. Occit.) SPIO. — Exploralor, ut Spia. (Roland.) SPIOCARIUS. — Pannorum pexor ; peigneur de drap. {A. SS.) SPIRA. — Funes quibus utuntur nautici ; cdblesen xisagc a bord des navires. {Vet. Gl.) — lulortilium, id est haatile duclili ac Ion- go cereo circumvolutum, ut plurimum in spiram, unde vocis etymon, efformatuaa. (^. SS.) SPIRAGULUM. — Flatus vel spiritus ; souf- fle, esprit. (Bibl.) SPIRaRE. — Ilalis, animam efflare ; expi- rer. {A. SS.) SPIRATUS. — Sine spirilu, qui exspiravit ; qui a rendu fame. {.-i. SS.) SPIllAUCA. — Mali seu pomi species; sorte de pommier. {Cap. Car. M.) SPIRITALIS. — Vox frequens apud scrip- lores ecclpsiasticos, ad menlem speclans ; qui concerne I'esprit, spiriiuel,iminateriel. SPIRITATUS. — Dsemone correplus, ener- gumenus ; possede du demon. (.1. SS.) SPIRITU.ALES. — Ecclesiaslici ad dislinc- tionem laicorum, qui vocantur temporaks. Its prelies, les clercs. {.-inn. Gen.) SPIRiTUALlA. — Bona ecclesiaslica, et prffisertim oblaliones, quae ecclesiis fiunt ; biens de I'Eglise. (A. 1210.) SPIRITUALITAS. — Jurisdictio episcopalis seu ecclesiaslica ; juridiction de I'eveque on d'une eglise. (Cone. Hisp.) SPIRITUALIIER. — « Calechumeni... Sym- bol um, quod est Credo in Deum Palrem, spiri- tualiter doceanlur. » {Can. J'et.J Ubi glossa : id est quod non de verbo ad verbum aiemoriter relineri debet, sed tantum sufficit apprehen- dere sensum. SPIRITUALIUS. — Consultius, prudenlius, malurius ; avec plus d'attention, de prudence de maturity. (A. 1350.) SPIRITUS. — Uuidquid ad cultum divinum perlinel significalur : « El faciant omne servi- lium ipsius (ecclesiee; canonice in spiritibus et in Ciuleris secundum consueludinem anleccsso- rum suorum, » etc. (A. 1127, in G. Chr.) SPISSAMENTUM. — Frequenlia, multitu- de ; foule, affluence, grand noinbre. (Ernald.) SPISSITUDO. — Compressio ; serrement. J. de Trokel.) SPISSUM. — Spissitudo ; epaisseur. (A. 1272.) SPISSUS. — Frequens ; epais, nombreux. (A. SS.) SPITU.M. — Veru ; broche. (Vet. Gl.) SPL.\N.A.RE. — Planum reddere ; aplanir. (Ap. Mur.) SPLANATA. — Locus planus, aperlus ; es- planade. {H. Cort.) SPLANEIRA. — Splaneira terra, planilies, planus ager; plaine, terrain plat. (A. 1039) SPLECHA. — Jus paslus, venalionis, pisca- tinnis, lignalionis el aliarum usualium com- modilalum, quas aisantias vocant, in foresla vel domiuio alterius ; droit d'usage dans la fo- ret d'autrui, droit d'y chasser, pecker, faire du bois, etc.; ol. espleis, espleiche, etc. Vid. Ex- pleta el Splf.ta. SPLENGH.^RE. — Splechns percipere, seu jure sphlecarum uli ; jouir du droit d'esplei- che ; ol. espleiter ; Vid. Plecba. (A. 1206.) SPLENDICARE. — Splendere, coruscare, ni- tere ; briller, rayonner, luire, etinceler. (Apul.) SPLENDIFICAKE. — Splendidum reddere ; rendre brillant, eclairer. (M. Cap.) 2093 SPO MEDIiE KT INFIIkLE LATINITATIS. SPO 2094 SPLKNDir-lCE. — Spendide ; d'une maniire briUjittle, avec dclat. (Fulg.) Sin^ENDlFlCUS. — Splendidus ; brillant, respleadisaanl. {Cone. Ilisp.) SI'LIONDIFLUUS. — Splcndorem spargeiis ; '/Ui donne de I'iclat, hrillant, luniineux. (A. .S'A'.) Sl'LENDORIFPm. — Idem q. Splendifluus. (Tert.) SI'LETA. — UlSpLKCnA.(A 1141.) SI'LEl'UM. — Keditus, provenlus terra;, pr;L'dii, pr;ebeiida% etc. ; revenu, produit d'une lerre, d'une fjrebende, etc. ; ol. espleil ; Vid. K.xi'LKiUM. (Cons, eccl Dare.) Sl'oL.V. — Fusus, cui sublegmen circum- volvilur; hobine ; ol. spolin {A. SS.) Sl'()l,l.\lliUM. — Exterior balneorum cel- lula, in qua balneantium spolia reponuntur ; vcsliaire dans les etnblissemenis de bains. (Pap.) SPULI.VrOHlU.M. — Locus, ubi se denu- dant religiosi ad disciplinam ; lieu, dans les monaxtrrcK, oh les relif/ieux metteni bas leurs habils pour reeevoir la discipline. {Vet. Gl.) — Idem q. Si'oLi.\KiuM aut balneorum cellula ; vextiaire on cabinet de bains. ( Vet. Gl.) SPOLIUM. — Iterum ablatio ; vol, larcin. {Spec. Sax.) — Quidquid ex agris colligitur; produit de la terre, ricolte. (A. 1277.) — Su- pellex qutevis ; meuble. {L. Alem.) — Jus quod ex bonis mobilibus delutictorum pra^'laturum camera; apostolica;, vel curatorum deceden- tium archidiaconis obvenil, praclicis Gallicis depouille. (A. U09.) SPOXDA. — Loculus morlui ; biire. {A. SS. lien.) — Ilalis agger, crepido lapidea, repagulum, erisma, anteris ; digne. tjuai, gnrde-fnu, parapet, arc boulanl. tout ce qui con- solide les /lanes d'un idifice. Hinc spoudx di- cuntur ligna rerta in qu;B defiguulur el adi- guntur gradus scalMJ, vel [laxilli seu clavi qui axi inligunlur ad rclinendam rolam ; bras d'une echellc, el chevilie de fer p.'ce aux extre- mitcs de I'essieu pour emp^cher les roues de sor- lir. {Vet. Gl.) — Pagus, regie ; contibr, canton. iigna- lerium, quo in signnndis monetis uUinlur; poinfon. {St. Gen.) SPONZO.NL'S. — Doliaris lislula; robinet. {A. SS.) SPOHA. — I'alear; !-peron. {Ch. Hisp.) Sl'olU'A. — lli'lis, seu inslrumenii piscalo- rii species ;ffi(/i(j i/ept'che. (.\. 1353.) Sl'nHN.\ — bl quod propter investituram, aul ralidiio relerti solvilur ; droit de relief, droit de mutation, qui se page au seigneur pour III mise en possession ; ol. sporle. SIM Ml I, A 111". — Spnrlam. «eu id quod pro- pier invcsliluriim, aut ralione relevii dumino rii|iit(ili dibelur, pra'slare ; payer la sjiorle ; Ik/. SroHU. SPOHEES. — Donnm oblatnm domino, qui in posscssioiK-m feudi venit, adveiilorium ; present de bimvenue. (Irm.) SPdltTA rir\!. — Sportatii.m cubilc, porta in qua qui* cubat. (.1. .S\V.) Sl'oUTEI.LA. — Sacrarum reliquiarum capsa.' f/tds.«(', reliquaire. (.4. .V-S'.) 2095 SQU — Ostiolum LEXICON petite parte vwre SPORTELLUM. (Tr. de art. milit.) SPORTUl.AUE. — Sportulis vivere de sportules, d'aumdnes. (S. Cypr.) Sl^OUIlO, — Calcar; eperon. (A. 100',».) SPKANGA. — Subscudis genus ex ligno vel ferro, repagulum. ((;uid. de Vig.) SPIIANGATUS. — Laminis argenteis orna- tuB ; orne, garni de lames d' argent. (S. xiv.) SPRETUS. — Spretio, conlemptio ; nu-pris, dedain. (Sid.) SPRKVARIUS. — Genus accipitris;^/)eme»'. (Irm.) SPRIMATUS. — Sprimatus partis, factus ex mistura ; pain de meted. ^Irm.) SPRIUSA. — Fulcra ; supports, etais. ( Vet. Gl.) SPUDyEUM. — Academia ; ecole, acadamie. {A. SS.) SPUDIUS. — Studiosus, industrius; labo- rieux, actif, intelligent. (Rath. Veron.) SPULGA. — F. rivulus. [H. Occit.) SPURARIUM. —Calcar; p/yere«. (A. 1292.) SPURGAMEN. — Paganica superstitio ; le paganisme. (Dud.) SFUKCIDUS. — Spurcus; malpropre, itn- monde. (A. SS.) SPUClTIiE. — Spurcitix gcntiVtatis. paga- nicae superstitiones ; superstition du paganisme. {Cap. C. M.) SPURIUS. — (Subst.) Incerto palre natus; batard. (Pass.) — (Adj.) Spurii I'ersus, id est incerti auctoris. (Aus.) SPUTACULUM. — Sputum; crachat. (E- vagr.) SPU lAMENTUM. — Eadem nolione. {Cone. Hisp.) SPUTARIU.M. — Eadem notione. (Isid.) SQUADRA. — Acies, cuneus, copioe milila- res, Gallis escadron. (Ap. Miir.) — Caterva, turba, cohors ; bande. (Id.) — Plaga, regio ; pays, contrte, plage. — Norma, gnomon ; equerre. (Guid. de Vig.) SQUAGNA. — Mensura agraria, modus agri ; certaine etendue de terre. (A. 1303.) SQUALETUM. — Pannus coccineus; drap icarlate.(A. SS.) SQUALLA. — « Cum superpelliceo seu cotla et alraucias de squallis nigris. « (Ap. Mab. Mun. Hal.) Id est, ut videtur, de pellibus ni- gris. SQUAMAT.\. — Lorica ferrea ex laminis ferrcis aut fereis concatenata in modum squa- mae piscis ; coltes de mailles. (}'et. Gl ) SUUAltATUS. — Quadratus, in quadrum efTormatus; eqxarri. {St. Cad.) SQUAROSUS. — Asper, vel inaequalis ; rude, rahoteux. (Vet. Gl.) SQUARTARK. — Italis, quadratim disse- care, dilaniare in quadrantes •,ecarteler. sOUARZARE. — Italis, lacerare discerpere, frangere, rumpere ; dechirer, briser. SUUASSUS. — Italis, succussio ; secousse. {A. SS.) SQUATUS. — Piscis genus; raie. (A. SS.) SQUERA. — An radius, vel funiculus ad metiendum. Gall, equerre. (A. SS.) STA Armiger, Idem q. 2096 eques ; ecuyer. SCYPHATDS. (Nic. SQUIERIUS. — (Ap. Mad.) h(^L'ILATUS. — II PP.) SyUlFATUS. — Skella munitus ; muni d'unc cli)chetle.{\. 1375.) SQUILLA. — Anguilia aliis lucius ; anguille on brocket. (.1. SS. Ben.) — Campanula; clorhelte. (A. 1284.) SQUILLARE. — Resonare ; fau-e du bruit, rendre un son. {Cod. .-intir/.) SQUINA. — Spina dorsi el reneg; ^pine dor- sale, echine. (A. 1320.) SQUlMANTIA. — Angina; exquinancie. {.4. SS.) Squinanttalis passio, eadem nolione. l.l. SS.) SQUINATICUS. — Qui squinantia laboral; qui est atteint d'esquinancie. (.[. SS.) SQUIRELUS. — Sciurus ; icureuil; ol. cs- quirel. (A. '410.) SQIIIRIO. — Eadem notione. (A. 1061.) SQUITATUR. — Armiger, eques ; e'c^uer. (A. 1201.) STA. — Pro ista, uISte, pro isle, ssepe oc- currit apiid scriplores sevi medii. STARKLARIUS. — Apparitor ecclesiasticus ; bedeau. (A. 1404.) STaBELLUM. — Lanionis plutous, mcnsa ; einl de boucher ; ol. estnbkrie. {Ch. Scot.) Sta- bf'llum placiti, locus ubijudices scdent ; lieuoh siegent Us juges ; f. legend, tcahellum. {Ch. ap. Lud.) STABILIA. — Bona immobilia ; biens imino- biliers, im/neubles. (Bonif. VIII PP.) Stabitia, seu breve de stabilia, quod dari solet ei, cui vir aliquis potens feudum vel tenementum, quod legitime possidere se asserit, caluviniat, seu repetit ; arret de maintenue ; ol. bref d'etabli. (Pass.) STABILHTUM. — Status, conditio; etnt, condition. (A. 130'J.) STAHILI'llM. — Tributum, quod pro stabi- limento seu praesidio militari a vassallis exigi- lur ; Vi'l. Stabulatio. (A. 1313.) STABILID.li. — Idem q. stabilitates ; Vid. Stabilitas. STABILI.MEXTUM. — Ediclum, stalutura, conslitulio ; o;-/. Stabilitas. (6'Ar. Mellic.) — jOrdinare, conslituere ; itablir. [Usat. Bare.) — Insliluere, redilus a-signare ad rem ali- quani ; assigner, elabiir des revenus pour ut^e destination. [IS'ecrol. Antiq.) — Stabilila, seu praesidio militari castrum munire ; ineltre une garnison dans une place. {.\.. 1383.) STABILITA. — (M.) — Jus quo dominus feudalis vassallum seu tenentem cogere po- test, ut intra leudi sui terminos habitel aut niansionem habeat ; quod interdum pecunia redimilur; droit du seigneur de forcer ses vas- saux a resider s»r les terres qu'ils tiennent de lui. {Ch. Delphin.) — Praesidium mill- 1 3097 STA MEDLE ET INFIMiB LATINITATIS. STA 2098 tare ; garnison. (A. 1314.) — Vox fori Nor- nianr]ici, cum scilicet res, de qua est cnntro- versia. in nianus regis potiilur, donee judicio decisa fuerit ; arret de maintenue ; ol. itnblie ; \'id. Stadilia. STAUILITARE. — Piaj^idia militaiia col- locare ; mettre des garnisons. (A. 134i.) — Pro cerlo habere, leneie ; lenir pour assuri, compter nur quelque chose on sur quelqu'uii. {A. SS.) — Ordiuare, constiluere ; iCablir, reglvr. (\. 1301.) STAHIMTAS. — Votum qui)d inter caetera einiltit monachus in capitnio sese in congrega- tione el in ipso monasterio, in quo pmfessio- nern emiltil, permansurum ; vceu monacal par lequcl on s engage a rrsifler conslnmment dans la congrifiatioa et le convent oh Ion n fait acte de profession. (Pass.) (StHbililalein etiam in io- cis, ad quos ordinabantur, piomiitebanl pres- byturi.) - Confirmalio, sentenlia, qua quis in re possessa .stabilitur ; confirmation, declaration par laquclte on est de nouveau reconnu en pos- session fl'une chose. (A. 1208.) — Slabilitalrs, prtesidia mililaria in caslris et oppidis, in qni- biis slant et sta/jiles sunt milites ; garnisons militaires. {Cone. Tol. a. 1229.) SlahiHtas, do- mu8, domus ipsa uli slat ; rnaison, liahitation. iCh. Occit.) Stabilitas earn, ipsius compages. (.1. SS.) STABIIJTIONES. — Ut Staiulitates. ST.VBLIDUM. — Domus, habitalio ; maison, demeure. {St. Cad.) STABUI.A. — Pro stahulum. [Tab. Catens.) — F. navis onus, Gal. cargaison, fac lure des marchandises chargi'es. (St. Mass.) STABULAXUS. — Slabularius; valet d'&cu- rie. {Ul. Anliq.) STABULAKJi. — Slabuluin ; etable. (L. Ba- var.) STABULARIS. — Stabularis curia, churs ubi slabiila exslrucla ; hasse-cour. (.\. 1072.) STABULAItlUS. — Qui stahulorum vel equo- rum ct jumenlorum curam iiabel ; valet, d'ectt- rie. (A. Wisiy.) — Pastor gregis ; bcrger. (.1. SS.) STABULATA. — I'ro Stabularius, is qui stabulo seu cquili servit. {dcrein. Rom.) S'I'ABL'I.ATIO. — Prteslalionis species, ca- dcm f. quod supra Stabiliclm. (A. 1012.) STABUl.ATOB. — Slabuli inagisler, comes; connetable. ((iunlii.j ST.VHULETUM. — Domus ruslica, ejus ap- peiuiilia! ; inai.^on des champs, ses dependanccs. (A. 10G6.) ST.VCA. — Palus, poslis, paxillus ; pieu, po- tvau: ol. estnc, estachc. [St. rallar.) — I'ni'Ola- lio pro facuilate figendi slacas seu palos I'l aii illas navein aliaque alligiindi ; droit ii acquillt-r pour poiivoir phintrr des piiux sur Irs bnrds il'une riviere nii d'un port afin dy attacker Irs embnrrations. {H . I.eod.) STACACiiUM. — Pr:i'slalii>, etc., ul Staca. (A. 13IS.) STACAMI'^N ITM. — Vadium, seu vadinio- niura, piguus quod judex vel dominus a liliga- luris, vel duello decertaluris rccipil ; amende consignee, ou gage deposi entre Ics mains du juf/e ou du seigneur uar les parties qui vten- nent contester derant leur tribunal, ou qui re- mettent aux chances d'un duel la solution de leur proces. (A. 1212.) S'lWCARK. — Palis seu paxillis munire, vel polius ad palos ligare ; planter des pieux, ou attacker, Her. (A. 1192.) ST.VCASIU.M. — Idem q. Stacagium. (Ap. Miraium.) STACil.V. — Capislrum ; licou. { Vet. Cod.) — PrKslalio, etc., ul Siaca. (A. 1224.) — Ha- lls, acicula ; epingle. (.\p. Mur.) S'l'ACH.VRK. — Conslringere, alligare;aN tacher, {Mir. Urh. V PP.) S'1'A(]|.\. — Vecligalis species ; Vid. Staca. (Clem. VII pp.) — Forte raansio, ut Stabli- DUM. (A. 1213.J STACIUM. — Stalio navium in portu, ut vi- dclur, ut Sedes. (S. \K.) STAD.M,. — Candela major ; (;ros cierye. [Mir. Urb. V PP.) .ST.\DERIA. — Slatera, verticulum ; peson. {St. Pine.) ST.\D1A. — Domus, mansio ; maison, de- meure, habitation. (.\. 1461.) STADICHIUM. — Pignus ; gage. (A. 1269.) STADIllOLA. — llalis, bilanx ; balance. (A. 1361.) STADITIUS. — Non recens ; qui nest pat fraix, passi. (St. Aven.) STADIUM. — Pomarium ; verger. (Ten.) — S(>atiura quodcunque ; intervalle, espace. {.K. 1357.J — Portus, locus ubi naves stare pos- sunt, ripa. lillus ; port, lieu quelconque oii les ytavires peuvent stationner. {Cod. Ital. Dipt.) — Pluleus vel suggeslum ; eslrade. tribune. (Ap. Mur.) — Mensuraj species ; certaine me- sure de longueur. (A. 1291.) — Sedilein choro ; siege, stalk. (S. xn.) ST.VDIVU.M. — Idem qaoA sedei sahnaria \ ]'id. Sedes. (Ap. Doub.) ST.VDUM. — « Piopterea caulionem de slado meo Ubi eraitlo, » id est de juri stando. {Form. Vet.) ST.VFFA. — Baculus, scipio ; biiton pour s'appui/er, canne. (.1. SS.) — Stapes, qua quis in cquum tollitur ; elrier ; ol. stafier. (Pass.) STAFFETA. — Vox Italica, tabellarius ; es- tafttte. (A. SS.) STAFFILARIS. Vid. Stai'Iiilim. STAFFll.i;. ■ Rom . STAFILIS. — idem .STAI'dLlLM. ^^^AliA. — Palus, elc, ul .SiAOiA. .•^TAGaTUS. — I/cfcssus, oppressus ; /a^i- gu/", renilu. (.inn. /•>.) ST.\riFlll.\. — Ouidquid ob slngium a cano- nicis pcractiim dislribuilur ; Vid. Stagium. (.'^t. capilul. .iudom.) STAiilMvll'S. — (Jui dehel slaijinm, stagio olinoxius vasaallus, vei qui domum Iiabel in uliquu loco ; vassal soumis a In resilience sur les ferret de son seigneur, ou domicilte. — Ad slaphitum spectans ; Stapes ul Stafpa. {Ord. STAPaiLUM. Idem q. Staplom. {L. 2099 8TA LEXICON STA 2100 STAGCiON. — Cervus; cerf\ ol. stnifqe. STAGI. — Primarii quidam e convenlu ca- thedralis ecclcsiae, qui raoderandis slalueiidis- q ueejusdem rebus necessario requirunlur, sci- licet decanus, subdecanus, el duo vpI tres ma- jores canonici ; alias Ue-idhntiahii. Sic in Pau- lina ecclesia Londinensi. (Spelin i STAGIA. — Domus, liabitalio ; maifton, habitation. (A. 1298.) — Comtmiralio assi- dua, doniicilium ; residence, domicile. {St. Mass.) — i'alus, seu ligillum, quo rele ad capiendas aves suslentalur ; poteau pour ten- dre lea filets de chns.ie. (Pet. de Cresc.) — Plu- leus, librorum loculamentum ; pupitre. (A. 1459.) STAGIARIUS. — Qui stagium seu domum inculil sub annuo censu, idem q. Hospes. (.\. 135S.) — Canonicus qui in slagio est, qui sta- gium suum decurrit ; I id. Stagium. [Obit. ercl. Morin.) STAGIATOll. — Canonicus, etc., ut Stagia- Rios. (Vet. Obit.) STAGILE. — Idem forte quod Stagia, palus. (A. 1149.; STAGIMP:\TUM. — sequestrum, sequestra- tio ; tnise a part, sequp%(re. (St. Fl.) STAGIHli. — Sequestro pnnere ; metlre sous le scquestre. {St. Fl.) STAGIS. — Idem q. Stagium. STAGITUS. — Domus, vel locus domui sedificandie aplus ; maison ou emplacement pour bdlir une maison. {Act. capit eccl. Lugd.) STA(iIUM. — (](rnaculura ; srille a manger ; ol. estage. {G. Chr.) — Obiigatio qua vas- sallus tenetur ftare in caslro domini sui, sive pro eo tuendo contra hostes, sive ex alio de- bilo ; service feodal en verlu diiquel le vassal est tenu de lenir garder le chateau ile son sei- gneur. (A. 1211.) — Feudum stagio obnoxium ; fief qui doit la garde duchdtenii seii/ncrial. (A. 1108.) — Domus in qua quis slat, habi- tat ; maison, demture. {Const. Lemnv ) — Mansio, commoratio ; residence, se/nur. (A. 1262.) — Portus, locus ubi naves stare pos- sunt ; port, tout lieu oh les navires peuvetit stationner. (A. 1342.) — Stagium facere et complere, dicuntur canonici qui facinnt resi- denliam, quae ad aliquot dies in anno com- putatur ; resider, habiter le lieu o'u est un bene- fice pour le desservir. (A. i-2()2.) Stagium con- cedere, absolvere a residentia, verbi gratia, ca- nonicum qui pro servilio ecclesife peregre proficiscitur ; donner a un benrficiaire la per- mission de ne pas habiter le lieu oh est son bene- fice. (Id.) STAGIUS. — Obses ; otage. (Ap. Mur.) STAGMEN. — Stannum, ni fallor ; elain. [Ch. Angl.) STAGNAGULCM. — Dimin. a Stagnum (Ach. Spic. ] STAGXAI-IS. — Maritimus ; maritime. « Sta- gnales civitates. » (Eric. I'psal.) ST.\GXAHE. — Stayno seu .'!i.u', qui a fide defecerunt. (S. Cypr.) — Petroe, rupes, quwper se slant. (A. 1038. JsTAXTIA. — Camera; chambre. (Ap. Mur.) — Statutum pretium, prsescripla xslimatio; taux, estimation, prix regie (Tune marchan- dise. {St. Saluc.) — Domus, habilatio, ut Stans. (Cod. /tat. Dipl.) STANTIAMEXTUM. — Statutum, consti- tutio, sanctio ; dicrct, constitution, traiti. (Ap. Lam.) STANTL\RE. — Statuere, definire ; arreter, regter. {Chr. Parm.) — Mensuras ad exem- plar exigere ; regler les poids et mesures a tear etalon {St. .Mont. Reij.) STANTIATOR. — Qui ex officio mercibus pretium indicit ; ct/aiserlim mariUrais conslitu- lum, iibi merces exlraneae publice distrahun- tur ; /aire, marchi public ; ol. estaple, etape. (Pass.) Slapukv major, qui coUegio slapula;, seu mercalorum praeest ; syndic du corps des marchands. [Ch. Angl.) STAPULAKIUM.— Series, ni fallor, stal- lorian seu sedium in choro ; rang dc sialics. {Obit eccl. Mor.) STARA. — Sextarius ; setter. (A. 1195.) STARCIA. — Ul SiTARCHIA. STAllE. — (Subst.) Domus ; habitation, inaison (A. 1095.) — Sextarius ; setter. [Ch. //a^)— (Verb.) Habitare, domicilium habere; habiter, resider. (Pass.) Stare recto vei ad rectum, stare juri. Gallc«/cr en droit. {St. Los.) Stare male, inimicilias inter se habere ; etre mal avec quelqu'un. (A. H9().) STAUELLUS. — Sextarius ; se<;fr. (A 1267.) STARIOLUS. — Sextarius, mensurafrumen- taria : setter. (A. 1249.J STARIORA. — Eadem iiolione. (L. Long.) STARIUM. - Domus, ut Stark. (Ch. ;Va- var.)— Sextarius, ut Stara. (A. 1159.) STARNA. — Avis species, slurnus ; ctour- neau. STARRE. — Domus, ut Stare. (S. .\iii.) STARRENE. — Alvus seu fundus navis, ut ■videtur, inde f. pro carena.{Ch. Mass.) STARRUM. — Chirographum, vel inslru- mentum, quo Judasi pactiones suasrerumque transactiones conficiebant, apocha. scriptura, charta ; papier de commerce chez le.i Jut/s, acte, /acture, quittance, etc. (Pass.) — Domus, eedes, ut Stare. (A. 1215.) STARTIA. — Beneficii ecclesiastici species; sorte de benefice ecclesiasttgue. {Form. ]'et.) STASTARITUS. — In sequestro, vel sub cuslodia positus ; mis sous le sequestre ou don- ne en garde. (Mur.) STATARII. — Idem qui Stagiarii, id est qui residentiam debenl ; ]'id. Stagium. STATER. — Nummus ; argent monnaye. (W. Malmesb.) STATERA. — Eadem notione. STATGIA. — Habitatio, ccenaculum ; Vid. Stagia. {Ch. S. Mart. Lem.) STATUES. — Porlus, navium statio ; port, lieu oil stalionnent les navires. (Ap. Rym.) STATICA. — Prcesidium militare ; r/arnison militaire. (Usat. Bare.} — Commoralio, domi- cilium : domicile, risidence. {Const. Perp.) STATICULU.M. — Idem q. Statunculum. STATlo. — Domus, cwtus, seu conventus fi- delium ; ecclesia , oratorium ; quivis locus ubi processionesecclesiasticae moram faciuiit; locus, inmonasteriis,pueris cducandis deslinatus ; se- dQ&,stagium; convivium,pastu8,prffibendapanis el vini; tabulalum ; apolheca ; piscium vivarium; forum; mutatio; maison, habitation, assemhlee des fidiles, station, lieu oil s'arretent les proces- sions, ici'le, residence, procuration, fowniture de vicres, plancher, boutique, marche, vivier, re- lais. (Pass.) ■ Scriptoribus ecclesiasticis, jeju- niam ; jei'tne prescrit par I'L'glise. (Pro quovis jejunio stationem usurpant nonnulli ; alii vero slalionem a Jejunio dislinguunl. Tertullianus ostendil stationem prxscriptam ex mero arbi- trio et propria devolione observatam.) STATIOXARIA. — OfficinR libraria ; bouti- que de libraire. {St. Univ. Tolas.) STATIUXARIATUS. — Librarii officium ; libinirie, 6tat de libraire. {St. Univ. Aurel.) !5T.\TI0X.\RH S. — Idem q. mansionarius seu rnanens ; domicilii. (Pass.) — Librorum venditor ; marchand de livres, libraire. {St. Univ. Paris.) — Canonicus, qui residentiam facit, aut facere debet ; chanoine residant ou astreint ix la residence. (Ap. Lud.) — Snbdia- conus in Kcclesia Romana, qui, hebdomada sua in stalionibus Romano Ponlidce Missam celebrante, Epistolam cantal. (.\na8t.) STATIOSE. — Uiu, cum mora. (Anast.) STATIUM. — Sedile ; siege. (Mart. Ampl. Col.) STATIUNCULUM. — Apotheca ; boutique. (A. 1236.) STaTIVA. — Domus, ubi quis stat, manet, ut Static. (A. 1153.) ST.vTIVUS. — Stativus equus, quem alii re- fractariiim vocant; ckeenl retif. (Wichb.) STATUR. — .Vpparitor vel quivis famulus ; apparileur, sergent ou serviteur. {Vet. Insc.) STATU.V. — Columna ; pilier, colonne. (A. 1095.) STaTUALIS. — Stupidus, instar statuee (hinc adagium : statua taciturnior) ; stupefie, stupefait. {Vet. Cod.) Slatualis ceteus, qui ad statuam seu allitudinem alicujus effectus ; cierge de la hauteur d'unc statue ou de la taille d'ltn hnrnme. {A. SS.) STATUARE. — Slatuere, prcescribere ; di- dder, arnUer, statuer. {Act. ad. Cone. Basil.) ST,\TUAR1UM. — Sepulcrum, monumen- lum morluorum stntuis adornalum ; mausolee, tombeau orne de statues. (Ingulf.) — Locus ubi staluoe conflari sclent ; fonderie. (Zach.) — Can- delae seu cerei genus ; Vid. Statualis. (Ugut.) STATUITIO. — Statutum, edictum ; d&cret, arrete, idit. (Andr. Dand.) STATUNCULUM. — Parvula statua; sta- tuette. STATURA. — Hominis altitudinis mensura; stature, taille. (Anast.) — Statua, imago ; sta- tue, representation d'une personnc. (.\. 1397.) STATUROSUS. — Elegantisstaturaj: » For- te babes servum formosum, slaturosu.m, bene composilum. » (8. Aug.) .STATUS. — Statura ; taille. (Lact.) — Re- gnum, imperium, ditio ; etat. (Th. Olterb.j — Curia, comitalus, aula regia ; cour, suite d'un prince. (Jac. de A'itriac.) — Gomitia ge- neralia regni, vel provinciae alicujus ; assem- ble politique, les etats. (Ap. Mart. Ampl. Col.) — Ordo : rang. (A. i36lj — Appara- 2105 8TA MBDliB BT INFIiLS LATINITATI8. tus,coraitatu3,familia; train dr vie tnaisoa, nibus ccclesiasticis porl.il ; porle-croix \(A. SS.) \ STAUKOPllYl.AX. — Crucis cuslos, digni- as in ecclesia llierosolyniilana ; (jarde-croix. (dignity ccciesiaslique de I'Egliso de Jerusalem STB Idem q. 2106 SlAURAMENTLM. Gl.) ; espece de STAURUM. — fElmh. STAURUS. — Crux ; croix. ( Vet, STaVA. — Majuris relis genus grand filet ; ol. estace [L. Sal.) STAZONATICUM. — Pr;uslatio pro statione seu st'tllo in foris et nundinis, idem q. Stalla- GiUM. (Ap. Mur.) Si ECCARE. — <■ Slando ante altare .S. .Vm- brosii fuit ita compr^ssa el steccala, quod nnllo mi)do poleral discedere. » (Mir. S. Atn- bros. Senens.) Id est fixa, ex Hal, stecca, bacu- los, stipes. STECCAHI.A.. — Palorum series, val!atio e.\ palis, locus palis circuniseptus ,• palissade, en- ceinte fermee de pieux ; ol. estacnde. (A. 1414.) STECCATA. — Eadem nolione. (Ann. Gen.) STECCO. — Vox Italica, spina, fesluca, |)a- lus ; epine, paille, picu. I'.-l. S.S.) STECHATUM. — Ut Steccata. (Ap. Mur.) STECllETUM. — Palus, repagulum ; pieu, barre, barriere. (Pet. de Cresc.) STIiLAREA. — Salictum ; saussaie. (A p. Mur.) STELE. — F. retis genus, vel pali in fluvio disposili ad capiendos pisces ; filet de peche ou pecherie, enceinte fermee de pieux. (Ch. Fland.) STEEE\G.\RDA. — Locus palis circumsep- tus ; lieeu fermi de pieux, pec/irrie. (Ap. Mur.) STELLA. — Criculus ferreus habens plu- res cereos. quo muniuntur ecclesiae ; courunne de lumiere, espece de lustre en usage dans les eglises ; ol. estelle. (Uur. | Stella.', bacilli, qui- bus alligatur crux post rupturam consoli- danda ; morceaux tie bois dont on s^. sert pour jnindre ensemble les deux parties du baton d'une croix, quand il est casse ; ol. eslelles. ses- teilles {i. SS.) Socictas stelLr, ordo railitaris intitulus a Joanne reg . Franc. ; ordre mili- tairc dr t'Etoile. (.\. 1351.) Stellic [eslum, dies Epiphaniie ; la fete de I'Epip/ianie [Cod. S. ]'ict. Par.) Stellx apparitor, vesper, soils occa- 8US ; le soir, te couchrr du snteil. (Ch. Arag.) Stella fjrossa de sero, eadem notione. CAr. (Farm.) STELLARE. — Stellis micare; etre ctoile, (.Syinin.) STELLAIIII. — Slellnrii seu stelli/eri hus- pitalarii, fratres seu militcs ordinis Teulonici ; chevaliers tculoni. .Mur.) — Vallatio ex palis locus circumseptus ; palissade, lieu ceint de pieu-r. (Id.) STEI.I.ATICUS. — Stdlaticus pannus, se- gmentis in modum stelLv posilis distinctus ; drap, tisiu etoile, parsrme de pclils dessins. (Vet. Ul.) STELLA I TS. — Oui stalhnn habet, merca- tor qui in italln niorce." sua* venuin exponil .• marchand, diatagisle. (lirnct.) Stellatn camera. (lall. chamhre iloili'e, jurisdiclio apud .Vnglos, (Pass.) STELLIATA. — Sepimentum, clau«ura 2107 STB LEXICON STt' ul videlur, seu polius interliBninm, Gall, cloi- son. {\. i-20(i.) STELLlFKItl. — Vid. Stelligebi. STELLIFICARE. — In divorum numenim referre, slellis et astris inserere ; mctlre au nombredes dieux, diviniser. (Erie. Upg.) !5TI-;LLIGEHI. — Nomen factionis Basileae in Helvetia, cui opposita Psittacorum faclio. (A. 1 31 o. * S'l'ELLIGUS. — Uncia; pars vicesima ; la vinj/lieme parlie de lonce ; ol. eslelin. (A. 1^45.) — Monetae species ; Vid. Esterungus. STELLINUS. — Eadem notione. (Necr. ecd. Par.) STELLIONATUS. — Sorliiegiura ; maUfice, sortilege. ( Vet. Gl.) STELLONATA. — Sepimentum, seu vaila- lio ex \>a.y\i\paUssade. {Si. Mont. Reg.) STELLU.M. — Locus paiis circumseptus ; enceinte fermee de pieiuc. (St. Aven.^ STELLUTIA. — Stellula; petite' etoile. {A. SS.) STELZIA. — Piralla vel baculus cui qu isin- nititur ; baton, canne. (Bal. Cap.) STEMA. — PcEna reis inflicta, vel jus earn infligendi ; Vid. Estema. S'I'EMMA. — Corona, diadems, couronne, diademe. (Prud.) — Pro schema, seu oxfijxa, non semel usurpat Ordericus Vitalis ; Mona- chile stemma. » STEXDATUS. — Marca slendafa, ad stan- dardum scilicet examinata ; marc elalonnk. STENTARI lica. [A.SS.) STENTAUIUM. - Vexillum, ut Standar- DUM. (Jac. de Vor.) STEPA. — Palus, tigillum, fulcrum ; pieu, ^tai, solweau. (A. 1435.) STEPHADIUM. - «Dedit et alium misso- rium simi|iter anacteum pensantem lib. 40 el dimid. qui habet in medio rotara cum stepha- dio, et in gyro homines et feras. » (//. episc. Auttss.) An ex Gr. jTEoiv.ov, ut sit coronula ; vel quod scacarium, quod stephailn.in vocabanl, efformatum fuerit? Pro mensa OLCurril stepha- dium in Vita S. Laudi. (Constantin. episc.) STEPHAXIENSES. — Vetus moneta comi- lum Burgundi^^, ; ancienne monnaie des cotntes de Bourgogne ; ol . estephanoii, ettevenants, etc. STEPHANIZARE. - Coronari ; etre cou- ronne. (A. SS.) STEHCOLA. — Nutrix, quae cunas purgal • nourrtce, crlle qui lave les lanr/es. (Tert.) ' STERCOLINUM. — Fimus", quo stercoran- tur agri ; /uwier. ( Vet. Gl.) STEHCORACES. — Slercora ; fiente, ordures des animaux. (Cone. Lipt. a. 743.) STERCORANIST^. - Hc-eretici, qui Eu- charisliae sacramenlum secessui obnoxium esse censebant. (.\lger.) STEKCOIiARE. — Alvum exonerare, sler- core inquinare : se soulager. (Mart. Atnpl. Col ) STERCORARIU.M. - Lalrina; lieuxd'aisan- ces. ( Vet. Gl.) STERCUS. — Narium excrementum imorve {Vit. S. Wenwal.) 2108 Distineri, occupari, vox lla- STERCUTIUM. - Ut Stbrcorarium. STERIFIL'M. — Staphs, quo in eqaum qois toliitur; ('trier. (Mart. Anecd.) STEHILEVSIS. — Idem q. Estbblingus. STEHLINUS. — Ut supra Stellinus. (Ach. Spic. ) STERMENTORIUM. - Stabulum jumenlo- rum ; < table, ecurie. (Ugut.) STERXATUS. — Vro stratus, (Jail, jonchi. {Ord. Horn.) "' STERNAX. — Humilis; humble. (Sid.) STERNERE. — Pacificare.pracparare.insel- lare, obruere ; paci/tcr, preparer, ddtruire, bri- ser, seller un chevnl, monler a cheval. ( Vet. Gl.) — Scribere ; ecrire. (Pass. S. Maximil.) STERN'ICIUM. — Stramentum, palea qua? equis slernitur; ///i^re/)OMr i?e* auimaxcx. {St. Avel.) STERNOMENTUM. - Slernulamentum ; eternuement. ( Vet. Gl.) STERXUTUS. — Slernutatio; action d'eter- nuer, eternuement. (Mab. Anal.) STERPARE. — Italis, exstirpare ; deraci- ner, extirper. {St. Taur.) STERPERE. — Eadem notione. (Mur.) STRPUS. — Ab Ilalico tterpo, stirps, Irun- cus ; souche. {A. SS.) STERQUILIXIUM. — Stercorum receptacu- lum ; trnu d famier. (A. 994.) STERTIXA. — Aralri culler ; coutre, ftr de charrue. ( Vet. Gl.) STERl URA — Substramen : liliire pour le betail. (A. 1244.) STEURA — Vecligal, Iribulum, collalio, etc. ; imp6t, taxe, redevance. (St. Ardac. a 1356.) ^ STEYftN.\TUS — F. notis variegalus el dis- tinclus, vel unctis interstinctus ; parsemi de petits de.-tsins, oa point ille. (Man. Anol) STEYRA. - Ut Steuba. (A. 1342.) STICA — Tunica ; t unique, espece de vetement. (Isid.) — Certus numerus anguillarura, Anglig esticke, id est numerus viginti anguillarum ; rkunton de vingt anguilles, vingtaine d'anguil- les. [Ch. Angl.) — Pro Stbiga, veneHca. {H. Mon. Gemmetic.) STICARE. — Palis munire ; palissader. STIGATA. — Dalraalis, propugnaculum, munimentum, bastida, Italis; ouvrage, avanci, redoHte, bastide. (X. 1345.) STIGC.\TELLUS. - Diminul. ab Italico steccnto, palus, sudes, assula lignea. (A. SS!) STICCHA. - Tunica, ut Stica. (Cenc.) STICHATUS. — Contexlus ac series palo- rum : palissade. (Ap. Mur.) STICULARIUS. — Stigularum seu ligula- rum arlifex ; faiseur d'aiquillettes, aiauilletier. (A. 1280.) STICUS. — Piscis fluviatilis, tinea ; tancke, poisson. ( Vet. Gl.) STIOA. — Aculeus, stimulus, incitalio ; ai- guillnn. { Vet. Gl.) STIGARE. — Insligare ; aiguillonner, pousser A. (A. 1384.) STIGARIUS. — Secundus inter officiales fo- dinarum salis ; an qui operarios incilat, quo- modo Gsillia piqueur ? (Leg. Pol.) -.< 210© 8T1 MEDIiE ET INFlMiE LATINITATIS regia ; inaigne. 8TI 2010 STIGINA. — Ornamenta omemenls roijaux . (Isid.) STUiLUS. — Lignum teres et longum, sti- lus ; piece de bois longue el arrondie. [Tr. de art. rnilit.) STIGMA. — Signum, character, nola ; marque, cmpreinle. (Andr. Flor.) — Modus, ratio ; mriniere. (A. SS-) — Lemniscus noda- tusqiii ad sinistrum humcrum militia alligalur cum balneonim caremonia crealus est a prin- cipe ; na'tid de rnhans que le chevalier nouvel- lement cre>^ parte snr I'ipaule ffm/c/w jusqud ce que, a ia snire de quelqi/e action d'eclat, un prince mi line dame le lui coupe ; ol. emprise. (Nic. UptoriJ — Stigmata, praistigioe, charac- teres magici ; caracleres,insignes magiques. {A. SS.) STIGM \IIE. — Notam infligere ; imprimer tin xtigmate xnr. i I'rud.) STIGMATIZAKK. — Kadem notione.(.4. S.V.) STKi.NLVTUS. — Punclis inlerstinctus ; pointiUi. (Bonif.) STl(iULA. — Ligula ; aiguillette. ( yet. Gl.) STILA. — Campanula ; clochettc. STILARE. — Vox IlaL obtinere, in usu esse, nsurpari. [H. .\ein.) STILBON. — Splendus, splendidus ; bril- lant, lUincelant. (Frideg.) STILIARE. — Stilus ; style, instrument pour icHre.{k. 1352.) STILLAHLE. — Aquarum ductus ; canal : pour cnndiiire fcait ; ol. estier. (A. 1023.) STILLATUM. — Sorbitiuncula ; breuvage delicat, bnuiUie. [A. SS.) STILLICIDAKE. — Sliilare ; tomber goutle a goulte, drgoi'iter. {Vet. Gl.) STILLICIDIUM. — Momentum, punctum •lemporis ; instant, moment. ( J'et. Iren. Interp.) — Liidicra pugna, hasliludium ; tournot. (\. 1314.) — .Morbi genus oculorum, f. aegilops ; sorte de malndie des ypitx. {A. SS.) — Aquae decurrentis murmur ; bruit de I'eaii qui court, marmure. > let. Coin.) — Area ante asdem sa- crain, iilias Imi'LUVIum, q. \'id. {(1. Clir.) S'l'lLl. US. — Stylus, formula, melhodus conliciendi ucia forensia, vel scriba; officiura ; J^v''^. manidre de ri'diger un acte, formule, ou office d'dcrioain, de gf-e/fier. (.\.. 13-22.) — Pa- Ins, sudos ; pieu, perrhe. I.i. SS.) — I'ontis pila ; pile d'unpnnt. (A. 13;)7.) — Stilus, gra- phium ; style, imdrument pour ecrire. (.\. li'.U.) — Consueludo, mos ; habitude, cou- lume. (A. 1288.) STILl'O. — Pusillus, homuncio ; petit \homme, homme chetif. ( Vet. (Jl.) STILCM. — Instnimenlum calceandis equis aplum. (Ap, Mur.) . STILU.S. — lleditus, emolumcntum, sala- inum ; nalairr, honnraire.i. (.\. 1370.1 — Jus, i]uod inagistris camern' coniimtorum compclil ■n vendilionibus vel location bus rerum ad do- ininium pertinenlium ; drott qui revirnt ii la '■hanihre dtx ciimplis sur ch.iqur bad de ferine, "U sur chaqite vente de bien muable ; oi. stipes. Pass.) I STIMAIIE. — .Eslimare ; eitimtr, priser. IA. 1268.) STIMATIO. — yEslimalio ; estimation, diitr- mination de la valeur d'une chote. (Ord. reo. Fr.) STLMPLO. — Pro e.ctemplo. {A. SS. lien.) STI.MULATUS. — Fervens ; bouUlant, ar- dent, bn'ilant. (.1. SS.) STINCIUS. — Piscis ; sorte de poi.i.son, epi- noche ( Vvt. Gl.) STIOPUS. — Inllalio oris ; enflure de la bou- che. (J. de J.) .STIPA. — Obturaraenlum ; bonde, bouchon. (A. i:J81.) STIPAIJIU.M. — Scaccarium ; echiquier. (Ugut.i STIPALIA U(JNA. — Qu.x' ex stirpe paterna vel materna proveniunt ; biens patrimoniaux. II. Lessens. } STIP.VRE. — Stupa vel stipa rimas occlu- dere ; boucher des fentes avec des itoupei ; ol. estoupT. (Bed.) — S'/i/ji/iAi^claudere, munire; palissader. fermer de pieux. ( Vet. Gl.) STIPAIIIU.M. — Idem q. Stipauium. STIPARIUS. — Slypticus, asiringens, as- tringent, s yptique. (Vet. Gl.) STIP.\TE. — Contracte ; d'une maniere res- serree. (.\p. .Mart. Anecd.) STIPATOHES. — Milites, qui inquisitor! ad inquirendos et puniendos lia;reticos auxilium et comitalum prajstant ; familiers de f Inquisi- tion. ( Limb.) .S riPE.NDIALIS. — .\d stipendium pertinens ; de tribut, relatif a un tribut. (Sid.) STIPIEXDIARL — Sustenlari, tueri ; entre- lenir. (Chr. S. T'rud.) STIPE.N'UIARIE. — In stipendium. (Ap. Mab. .Inal.) STIPEXDIARirS. — Qui alicujus stipendiis meret ; cetui qui est a la solde de quclqu'un ; ol. stipendier. (Ap. .Mur.) — (Jf-xonomus, procura- tor penus ; iconnme. (.4. 5.S'.) STIPENDIUM. — guid(iuid vila; sustentandna est necessarium ; ce qui est ni-cessi ire pour I'en- trctiin d'une personnr ; ol. stipende. (.V. 830.) — Via, ratio, modus aliquid comparandi ; voie, moyen, manirre. Sax. Gramm.) — .Slipendia pntriir, munera curialia, qua; et necessitates inunicifiales dicuntur ; charges municipalet. (Cod. Th.) STIPES. — Furca, palibulum ; potence, qi- bet. (.\. 8t).<.) Stipes allaris, ejus basis. [J'tmtif. I'lnens. reel ) STIPHA. — " Cum de leclo surgere cuperet et nemo sibi ininistrantium alTorut, nisu quo poluil, stiphaui lecluli upprebendit. » (.\/ir. S. Celfi, episc. Trevir.) V. lecti columna, ful- crum. SI'IPPA. — u Fx stippa amianti. •> (.Vnasl.) Id est ' X pnpyrii seu stuppa immaculata, purii. SITPS. — Furca, palibulum ; gib,t. (A. ti27.) Slll'UI.A. — Pro Stipulatio. {Trad. Ftdd.) STIPUl.A(ilU.M. — PrjHStalio pro ttipulii ; droit di't au .wiynmr pour la /.atlle ; ol. estuu- blagr {I'f)l;/pt. Fuc.) STIPri,.\T10. — Sub«criptio ; lOMcription. signiiture. [Chr. (icmbl.) — I'romissio rel sponsio ; prometse, engagement, obltgation 2011 8T0 LEXICON 8T0 ou lien nouveau qui donnail plm de force a tm ante en sorte que celui qui voulait en obtcnir la rescision, rtirournit par In tneme les peines pro- noucees par la Ini roniaine At/udia. (C'est une expression assez ordinaire dans les charles d'y lire res ni.ts ; s'ipulalione subnixn.) STIin LUM. — Pro .Stihula. {let. 01.) STIPUS. — Mendicus ; mendiant. (J. de J.) — Slir[is, principiuni, causa .• source, origine, cause. (A. 1322.) STIRILLUiM. — Baiha caprae ; barbe de chdvre. ( Vet. Gl.) STIHI'AF.IS. — Ul STiiii'ATiCUM. (A. 1016.) STIKl'AKK. — Pro erstirpare, slirpitus eveilfiic. (Pnid.) STIilPAKHM. — Idem q. Stirpaticum. fA. 1179.) STIUPATIGUM. — Silva exstirpata, alias EssuuuM. (A. 1173.) STIHPAIUR. — necQc\.Qr-dissinaleur.(Lib. Ord. S. Vict. Par.) STIHPEIIE. — Ut Stiki'ake, slirpitus evei- lere. {St. Taur.) STIRPES. — Idem q. Stirpaticum. {Ch. Rob. reff. Fr.) STIR'PETUM. — Ul SnnrATicuM. (A. 1108.) STIRPIGENA. —Eslirpe genitus. (.1. SS.) STIRPIX. — Qui stirpes effodit, radicum sector ; celui qui fooiUe, coupe les racincs. ( Vel. Gl.) STIRPUS. — Ager stirpibus purgatus cid- luraeque accommodatus ; champ essarte. (Irm.) STIVA. — Stapes, quo in equum quis tolli- tur : e/ner. (A. llfiO.) — Instrumenlum mu- sic iim ; corHemf^se, sor/e rfe trompelte; ol. es- tive. (Domniz.) STIVANDAHIUS. — Cuslos pecorum; pdtre, Occit. estivandib. (A. 1318.) STIVARIUM. — Pecorum slabula .x-slalis tempore ; stable du belail en ite. {Ch. Dene- hard.) — Idem q. iCsTiVARiA. (Ap. Mur.) STOBI.\. — Stipula chaume ; ol. es/eule. {St. Mont. Reg.) STOCHL'S. — Ensis species; sorte d'ipee. {St. Cast. Red. STOCIUS. — Slultus ; sot. (TW. Gl.) STor.MEDUS. — Qui virgam difert, qui ap- paritoribus praeesl, sen potius carceris custos ; chef des huissiers ou oardien de pr-ison, aeolier. (Ap. Lud.) ^ STOGUM. — \)estoco, punctim ; d'esfoc, de pointe. (A. 1362.) STOFARE. — Instruere, ornare ; equiper, ganiir, parer ; ol. estoffer. (A. 1360.) STOFFA. — Instruclus quivis / qarnilure ■ ol. estofje. (A. 1207.) STUFFAiUS. — Instruclus; garni, muni, eguipe, apj rovisionne ; ol. esloffe. (\ i337.) " ^' ■ STOFFIA. — Pannus ; iioffe, tissu. (H A2on. S. Germ.) ^ STOFFUMA. — Instruclus, apparatus ; iquipeinent, armement, appareil. (A. 1332 ) STOFFUS. — Pila lusoria ; balle du jeu de paume ; ol. cstcuf. (A. 1356.) 20i: STOaAllIUS. ~ Idem q. Stotabius. STOLA. — Custodia ; garde. (Joan. d( Bayon.) — Una e vestibus ecclesiaslicis, qu» el orarium dicta : vetement ecclesiastique, etoU ol. mole, w/o/e. (Pas-s.) Sub stola excommuni- care, id esl i-ro/fj sumpta, ad majorem excom- municaliunis cairemoniam ; e.ccommunicr sous /(■'/oA' (allu-ion a la ci;r6monie de rexconimu- calion que le prfitre pronon^ail apres avoii pnsl'etole.)(A 1214.) — ublaliones, qua? cu rionibus casu obveniunl ; casuel, otfrandc eventuelles. (A. 1-132.) STOLATUS. — Slola indulus ; qui est revetu de I'etole. (Chr. Trud.) STOI.DUS. — Mensura vinaria ; mesun pour le vin : « Duos ■ttoUlos vini. x (A. 1200.) STOLEUM. — Classis, navis, ut Stolus. (.A.p. Mur.) STOLIGHKRI. — In Germania sic appellali aliquando Fratres o.-^d. Prtedicatorum. STOLIDITAS. — In agendo tarditas ; len- teur. (Chr. Triv.) SKJLIUM. — Classis, navis, ut Stolus. (Ap. Mur.) — Exercitus terrestris ; arm&e deterre. (Id.) STOLUM. — Classis, navis, nt Stolus. {Ann. Gen.) STOLLUM. — Idem videtur quod Socida, concessio ad medietatem fructuum. {Vet\ Form.) ^ I STOLUS. — Sedes in choro ; sialic d'6glise, (S. x.i.) — Classis, navis ; flotle navire. (Ugul. — Expeditio navalis ,• expedition maritime. { I el. Inscript.) STOMDEGARDA. — Munimenti genus ; re- doute. (A p. Mur.) STOPA. — Stupa ; etoupe ; ol. estoupe. (Si. Verc.) — Obslructio, seu jus obstruendi rivos defluentes ; barrage des cours d'eau ou droit de Vetablir. (A. 1207.) STOPARE. — Obstruere, occludere ; bou- cher. fermer; ol. estoper, estouper. {St. Verc.) STOPASSIS. — Topazius, lapis pretiosus, topa:e. (A. 1379.) STOPHARIUS. — Tpibutarius, qui regi cen- sum debet ; contribuable. {Vet. Gl.) STOPIXUS. — Ellychnium ; 7niche, lumi- gnon. [Ann. Gen.) STDPULA. — Slipula ; chaume. (Ap. Mur.) RTORATA. — Praestatio pro storea merci- bus in foro exponendis necessaria ; droit d payer pour la natte ou couverture tressie sur la- quelle les marchands etalenl leurs marchandiset dans les foires et marches. (Ap. Mur.) STORATIA. — Slorea ; natte, couverture tressee. {A. SS.) STORDATUS. — Obtusus, obstupefactus ; 6tourdi, stupefii, 6reinte de fatigue. (Ach. Spic] STORIA. — Certa rei cujusvig quanlilas; « Una sloria de feno, quae valuat pedes viii. » (A. 1268.) STORICUS. — Pro historicus. {A. SS.) Ben.) 2113 8TR MBDLE ET INFIMiE LATINITATIS qui Ilalice slor STR 2114 STORINUS. — Color sturni nello dicitur. (.1. SS.) STUHlu. — (Subst.) Asellus, acipenser ; es- turgeon. (Ap. Mur.) — (Adj.) Stullus, ineplus ; sot, iiteplc. idiot. {\'£t. Gl.) STuKIUM. — L'mb aculura ligaeuin ; uurent de bois. (.1. ^'.S'.) — Slorera ; nalle. (Ugul.) — Classis ; /lolte ; ol. esloree. (Hug. Hov.) STOHMENUM. — Idem q. Stormus. (St. Patav.) STOKMUS. — Helium, pugna, seu mullilu- dinis congregatio ad pugnam; cornbat,ou appcl (In la population anx armes; oi. cstourmie. (Joan Villan.) I STUHTISSIUS. — Fax, Iteda, jiro ToRTicius. j(A. 136-2.) ' STOllUS. — Classis ; jlotte, annee navale ; ol. ttlnree. (Ap. Mur.) ' STOTARIUS. — Qui equorum admissariorum Jcuram goril ; pal/renicr de ckevaux-elalons. [L. \Alem.) i STUTTUS. — Kquus admissarius ; italon. [(Ap. Mad.; I STliUBLAGIUM. — Prajstalio pro facultale I pascendi purcos in stiputis ; droit a payer pour la permission dcconduire les pores dans les cliau- inies, ol. vitoubla jmo/ir, renueiser, dctruire. (.-Vp. Mur.) 1 srilABL'L.E. — Feiiioralia, veslis species, .qua crura tegunlur ; chaiisses. {Man. ecct. ' Aquil.) I STRAHUS. — Qui Lalinis slrabo. (Anhelm.) STRACCHUS. — Lassus ; las, fatigue. (A. 'Mur.) I STKACIA. — Vilis laciiiia ; chi/jTon. {Conv. ^Saon.) < STRAFORAI US. — Ah Itai. straforare, per- jforare ; percer. (.Vp. Mur.) I STRAGICIOSUS. — Perniciosus, exiliosus, ta Lat. snv/^»s. (Ap. Mur.) STIlA(ilULA. — Stragulum ; cuurrrture.[Cu;r. SRom.) STR.V'iUL.V. — Veslis monacliorum ; Vid. ' Straguium. ( \'et. (11.) ' STRAciULATUUA. — Aiiguslia ; itroitesse, 'lieu reswrre. [Cone. Const.) \ STIlAliL'L.VrUS. — Diverso colore varialus ; 'bKjnrri. (Ap. Mad.) .S'tra;julnti, radiali, vel birrati. seu |iolius hamitis fralicx ; Carniijlila;, 3uod vi'slilius diverso colore varialis ulerentur; onec .Martinus [)apa a. Ml'J, noineri eorum el :b)iliitum n)utavit, converlens veslt- s slragu.alos .in rapas albas, (!armi'lilarum indila apella- itioni' ; Irs Cnrmi's. (Pass. I : .^TiiAGUl.lJiM. — Vesli.< di^'coior pliimario lopere facta ; velement d'eto//e, bicarrtjc, raijve. \{Vel.(ll\ I STH.^.MI'^.N'. — (Jiiidqiiid ad instcrnendum lleclum neci'ssariuni est ; tout cr ijui peul \tervir ii /aire un lit, i/arniture de lit. (Cone. \il'-p) I STIIAMEXTIIM. — Slramcn. arundo, si- iinilisve luiitcria doinibus tegendis apla ; piiille, rofi'nii et autre choir svmldahlc pouvant strcir a fair-' In loiture d'linr mauion. (.\. l.'t8S.) — I Tapes super lerram stratus ; tapis Hendic par terre. ( Vet. Pontif.) — (Juidquid ad inslernen- dum ledum nocessarium, ul Stramen. (Cap. S. Vict. Mass.) bTRAMITA. — Ul Fupra Stcbmus, et infra Stkemita. [Ann. Gen.) STK.VNEUS. — Pro extraneus, hn^Ws stran- ge. (Form. A 'id eg.) STRAXGUILLU. — Morbus equi ; maladiede chevat; ol. eslranguillon. (Pelr. de Cresc.) STRAGUIRA. — Urinae difficullas; retention d'uriue. (Ord. Vit.) STRAXGUf.ATIO. — Suffocalio, Gr. iy; -' ; suffocation, ftouffement. {Vet. Gl.) STK.WH'M. — Donius. tugiirium strancine tectum, vel horreum straminibus instructum, aiit acervus stramineus; tnaison couoerte en ckaume, grenier rempli de paille, ou meule de paiUe. (A. 1388.) STRANIUS. — Ut Straneus. (Jac. de Vo- rag.). STRAPA. — Porta tabulali ; Irappe. [Gest. Cons An'/eg.) STRAPODIUM. — Straminea culcita; pail- lasse. (A. 1431.) STIIAP(JNTA. — Culcitra? species ; sorte de paillasse, ol. istraponts. (Ap. (Mur.) STRASCIXARE. — Trahere; trainer. (Ap. Mur.) SI RATA. — Via publica iapidibus seu silice munila ; chcmin pave, grnnd c/icmin. (Pass.) Strata gi-ossa, agger itinerarius ; chnussie. (Ch. Boson, episc. Catalaun. .'^tratam frangerc, cri- men in ea committere; cmnincttrc un crime sur In vnie publii/ue. (St. Taurin.) SI'RATATICUM. — Teloneum stratarvm ; droit de pdaye sur l-?s chemins publics. (A. 994, etc.) STRATEGUS. — Prefeclus seu rector civi- latis alicujus, vel provincia; ; slratege, gouver- neiir d'uuc alle ou dune province. (Ch. Ital.) Strategi. schola straligorum ; le corps des stra- tcyes. 'Ou:ll. Pibliot. ) STRATEI.LA. — Diminut. a strata via. [Vel. Cod.) STMATICGIOLA. — Kadem notione. (A. 1408.) SIRACTICUS. -- Idem q. Strategus. (Ch. Dalmat.) STRATICUTUS. — Ut Strategus. (Const. Fred 111 rei/. .Sic.) STR.VriCOllA. — Strnticolir civitatis, pra;- fectura ; gouvernement de ville. (Id.) STRATI* i.VRI. — Hegi vel judicari per slra- legos ; lUre gourerue ou jugd par drs slratfges. (Ch. rog. reg. Siril.) STRATILATKS. — Exerciluum dux, dux militia; ; chef d'armee, commandant militaire. (J. de ,J.) — Salrlliles; >/arde«. (A. SS.) STRATILKCTILIA. — Slragula instrata, instruniciila lecli; IW. ^TRAMbNTiM. (Mat. Par.) STRATIOT^. — Militumgrnus; itradiols, eslradints, caralicrs illyriotrs. (.Vp. .Mur.) STUAIOPiaXVitCllA. — Byzantinis, pra-fec- tu» uiilituui ; ul Stiiatilates. SIR VTiiR. — |] |iiipram regis curator ; qui castra pra^il, ut loca accommodaliora ad excr- ■2115 STB LEXICON citum Iraduccndum facial, el idonea castris prruparet ; copiarum mililaritim dux praeci- puus ; carceris ciislos, grassator, .ippai iloris adjulor; afficier dea ecuries rui/ales, o/ficier chai'ije lie clioisir Vemftlacement fits cmups, chef d'armep, garilien de prison, recon, bandit, vo- leur de f/rand chemin. (Pass.) STRATORIUM. — Slabulum equorum, slra- gulum lecli, sella equestris, stramenliini sellae ; ecnrie, couverture de I'l, suite, housse de cheval. (Pass.) STRATORIUS. — Slralus, ad lerram dejec- lus ; couche, jete a lerre. (CiES Ileisl.J STRATUM. — Idem q. Strataticum. (?-. XIV.) STUATURA. — Multa, ul videliir, ob de- liclum in strata commissum ; amende pour d6- lit sur les (/rands cheinins. (A. 1:235.) — Flo- rum herbarumve spaisio in ecclesia ; jonchee. [Calend. eccl. Corner.) STRATUS. — Lectus; lit. (Ap. Mab. Anal.) STll-WA. — Exuviarum liostilium moles, seu,ul alii volunt,convivium in honore del'uncli soiitiim, apud Hunnicos aiiosque populus. STR.\.WSSA. — Mensurae species apud .\lemanno3 : » Eodem anno 1414 valebal una strawssa siliginis v. libras el XL den. Lanz- hueUe. » (Ap. Duel.) STREGUA. — Idem q. Stkep a. [Act. Adrian. IV PP.) STRKIRA. — Slapes ; utrier. (Ap. Mur.1 STRELAGlUM. — Idem q. Sextariati- CUM. STHELICI. — Pedites Russici ; strelitz. corps do fantassius russes. (Horn.) STREMITA. — Gonclamalio ad arma ; \'id. Stobmus el Stkamita. {St. Verc.) STIlEMULA. - Index, ul conjiciuul edilores. (A. SS.) STRENA. — Munus quodvis ; etrenne, ca- deau. [Cone. Hisp.) STHENARE. — Strenam novo anno mil- lere, universe munusculum dare; vnroyer nouvel an, faire un cadeau. STB idem quod 2116 ESTREPAHENTUM. — Streuarum cupidus. (.1. de — Via lapidibus raunita, ut — Slapes ; etrier. (Lup. Pro- Eadem notione. (Act. Adrian. line etrenne au (Gem,( STRENICUS J-) STIIENITA. Strata. ST II EN UT A. tosp.) STREPA. IV PP.) STREPAHE. — Exslirpare; deraciner, d6- truire. (W. Th.) STREPKRUS. — « Tu honorificus, el inter strrperos plausus prtEfecluras esercuisli.» (.\ch. Spic.) Id est ingenles, mulliplices,repe- titos. STREPES STREPIA serpen:. (J. 1237.) STIlEPITUALIS. — Tulmultuosus; lHcu.c,de.soidoime. [Ann. Ben.) STREPITUS. — Vox fori Anglici, — Ut Strepa. (Steph. Torn.) — Cauda serpenlis ; queue de de J.) Slapes; etrier. (A. lurmil- destru- clid, proslralio, (Pass.) STRECGA. — Ul Strepa. (Ap. Bal. Misc.) SIREVA. — Eadeni notione. {Reg. Tempi.) STItEVIA. — KaJem notione. (A. SS.) STRIA. — Sliix.slriga, venefica ; magicienn$, sorct^re ; ol. estric. (! .Sal.) STR1C.\. — Densa turba, conferla multita> do ; prussc. (\p. Mur.j ."^TRK'.VRE. — Consumere ; user. {Reg. Mag.) STRIili 1T.\S. — Sterilitas, quasi strictitaB, qnomodo un temps ^troit dicunl Galli. (A. T79.) STRIG lERE. — Radere, strigillare ; rater, racier. (Vet. Gl.) STRIG 110. — Strictura; retrecissoneni, ret- serreinent. ( Vet. til.) SCliICTORIA. — Tanicffi, quae ad corpus stringnnlur ; Jiistaiecorps. {Vet. Gl.) STRIGTURIU.M. — Fibula; agrafe. {Vel. Gl.) STRICTUM. — Via stricta, montium fauces; chemin rvsserri:, gorge de montaynes. (W. de Pod. Laur.) STRICTURA. — Via stricta, ut Strictum. (Ap. Mur.) — Tributum, pensitalio ; impdl, taxe, redcvance. (H. 1 Imp. a. 1023.) — FoUis ; suuf/fet. { Vet. Gl.) STRICTURATOR. — Goncessi... abbatia B. Vincenlii, omnejus meum lam in piateam el stricluratore, quam in tractu el mobilibuS rebus aliis. » {Charlul. S. }'inc.Cenom.) Au qui mensuras radio exaequal? STRIGTUS. — Aslrictus ; aslreint. (A. 1388.) — Arclus, angustus ; itroit . (A. 1379.) STRIDERE. — Incoiiditum el liorrendum clamorem edere, quod faciunl Turcte paulo ante praelium ; pousser des hourras, commB font les J'lircs en fondant sur I'ennemi. (Gasp. Gl.) STRIDOR.— Clamor bellicus Turcarura ; hourrn. Vid. Stridehe. (Id.) STRIGA. — Venelica, ut Stria. (Ugul.) — Genus vestis ; sorte de vetement. (Isid.) — Ca- per; bouc. {Vet. Gl.) — In castris, intervallum lurmarum ; espace vide qui separe les escadroni ou liirmes dans un camp. (Pap.) STRKiAUIUM. — Locus in quo docenlur et exercentur equi ; manege. (Vict.) STRIGILARIUS — Qui slrigtles facil ; fabri- cant destrigiles,d'elrilks.{ ]'et.Gl.) STRIGIU. — Mimarius, scenicus; mime, ac- teur. (Isid.) STRIGIUM. — Genus vestis, ut Sthiga. (isid.; STItlGLIA. — Strigilis ; elrilk. {A. SS.) STRIGULA. — Genus vestis, ut Striga. STRILLA. — Strigilis ; elrilk. {St. Mass.) STRIMA. — Slapes; etrier. {A. SS.) STRIMULEXTUS. — Stridulus ; qiii rend tin son aigu. (A. SS.) STRIN.V. — Tributi seu Vecligalis spe- cies apud Dalmatas el Croatas, quod Venelis vel Htingariae regibus^ quibus subinde pa- ruere, vice ultronere pensitationis ac slre- narum, unde vocabuli etymon, pensitabatur ; tribut que les Dalmates et les Croales payaient 2117 STB MEDLB ET INFIMiE LATINITATIS. STU 2118 au rot de Hongrie et a la republique de Ve- nise. (Racine slrena, 6lrenne, parce qu'on le livrait au commencement de Janvier.) STRINaRE. — Densare ; serrer. STRINGA. — Venelica, ut Stkiga. (S. xi.) STRINGliUE. — Cogere ; contraindre... [A. SS.) Slrinijere urbein, in angustum CDnclu- dere ; serrer une ville. (Laur. Byzyn.) iHringere ignem, incendium inhibere ; metlre le feu. (Tract, de re mil.) Sir tuyere se ad terrain ; ter- ram stringere ; raser la terre, la longer, ne pas s'en ecarter. {.Inn. Gen.) STRINMi;/on. (A. 1400.) STUNULUS. — F. eliam pro stimulus. {A. SS.) STUPA. — Idem q. Stuba. {St. Mass.) STUPARE. — Slupa oucludere, et universe pro obslruere ; boucher, fermer, ctanchcr ; ol estouper. {L. Atetn.) STUPA RIUS. — Qui slupam seu stubnm te net, balneator ; baigneur, etuvUte. {Lib. pitettt S. Germ, a Prat.) STUP.VTUM. — .\ stupa, cannabum ; chan ere. (\. 1371.) STUPKFAGTIVUS. — Stuporem generaiis qui cngourdit, qui frappe de stupeur. {Diar Monslisf.) STUPKLLUS. — Crater, scyphus, mensura; species ; coupe, sorte de mesure. (Ap. Mur.) STUPERE. — Stupa uti ; se baigner. (S. xiv.) STUPHA. — Idem q. Stuba, vaporarium. (Menot.) STIJPHARE. — Ut bTUPERE. (Menot.) STIIPITUS. — Pro stupidus. {A. SS.) STUPLA. — Idem q. Stubula. [Edict. Roth. Iter/.) STUPOR. —Pro tumor, superbia. (S. Cypr.) STURA. Ut Steura. STURCO. — Avis species : » Sturcones fa- ciuntequis furiam, et irruunt in eos ac pungunt cum aculeis in summitale alarum dictosequos. » [Vet. tract, de art. milit.) STUREMANNUS. — Anglis, gubernator na- vium ; timonnier. STUR ilO. — Piscis genus ; esturgeon. STURIA. — Slorea ; natte. (A. l::i/er. (St. Verc.) SUARIA. — Hara, suiie, vel quod probabi- lius videlur, sus ; Stable ii pores, ou j)orc. (Ap. Steph.) SUAllIl. — Qui ex officio tenebantur populo Romano praebere animalia, porcos, laridura, carnes porcinas, etc. (Cod. Th.) SUAS.SUS. — Pro suasus. {Cone. Hisp.) SUATIM. — Intra se, apud se, penes se ; (( (Ju orumprivilegioriim tenorem, si non sua- tiin frater Hincmarus partim celasset, » etc. (Xicol. PP.) SUAVII.UDIUS. — Qui ludis delectatur ; amateur des spectacles. (Tert.) SU.WITER. — « Postea dom. archiepisc. incipiat ad Vesperas raediocri voce calicem, etc... Et chorus suaviter dicat Vesperas (Joan. Abrinc.) ; >• id est remissa voce. — Pla- eide, sedate, mansuete. (.\. 1407.) SUB. — Pro super ; sur. (Chr. episc. Met.) — Per sub, subter ; par-dessous. {II. Man. S. Germ. Prat.) — Cum ablat. subslant. pro adverbio . sub brevitate, breviler ; sub festina- tione. feslinanter ; sub cleritate, ceieriter. (Pass.) SUBACASARE. — Idem q. subinfeodare, Gall, donner en arri&re-fief ; o\. S}iracaser. (A. 127.1.) SUBACELLARE. — (.lanculare, occultare, palliare ; cacher, attenuer, pallier, couvrir comme d'un manteau. (Isid.) SUBAGTIO. — Dominium ; seigneurie. {Ck. Long.) SUBACTU.M. — Eadem notione. (Id.) SUBADIVUA. — Adjutor adjutoris ; sous- aide, {i^ot. Imp.) SUKADVOCATUS. — Vid. Advocatus. SUB^TAS. — Minor setas ; i'nfance. {Mem. Cain. Comp. Par.) SUBAGITARE. — Subdubitare ; hisiter un peu, douter un peu. {A. SS.) JX 2121 SUB MEDI.E ET INFIM^E LATINITATIS. SUB 2122 SUIiAJULUS. — Qui ball lo suhesl, baillivi vices gerens ; lieutenant d'un bailli, sous-bailli. (A. 11.13.) SUIiALARlS. — Subalaris ccclesia, eadera quae Gallis cgli.ie siiccursalc. dicitur. Si:BALLir,ATUltit:. — Amuleta; TiVM.iGA- TUR-E. SUliALLlUS- — Ut SUBAJULUS. (A. il33.) SIJBALLIVUS. — Eadera notionc. ('Ach. Splc.) SUIiALTKRVUS. — Ex alio doppndens, se- cunilarius, infciior: suhallerne. (Imi. 11 I'P.) SUUAXGA. — Mens; table, banc. {St. Av.) SUliAN.XAUE. — Prajfinitum tempus pree- lergredi, vox canceilari»; depasser le temps >fixe, /x: rimer ; ol. subanner. {II. Nem.) ; SUBANiNATIO. — Litlerte qu;i; sinj;ul;s an- nis renovari debent ut vaieant ; Icttre ijui n'est ■plus valnlile ail bimt dc Inn et i/u'il /aut renou- \V('lcr ; ol. suraniialion. [Id ) \ SUH.VNNIS. — Minor annis ; mains age,plus 'jeune ; ol. sousdge. (S. xiu.) SUB.VU.VTUS. — Subscriptus, infra scriptus; soussirjni. (\p. Lud.) SUHAHCIilCHOKUS. — Qui archicoro su- best, succentor ; sous-chantre. {Lib.eccl.Uaioc.) SUHARI. — (.aiceamnnti species, (lallis, ul yidetur, panlon/le. (Inn. Ill PP.) SUn.'VIUTLIM. — Lucus suberibus consitus ; lieu pie in d'nrbre de liiije. (H. Cass.) SUUARMAI.IA. ^ Militum :irma, sarcina!, impedimenta castroruni ; bngage d'unc artni-e. (Gerv. Trib.) SUBAU.MALIS. — Veslis sic dicta, ul qui- dam puiant, quod sub armis gestarelur ; petit oelement (/ue i'an portait sorii I'armure pour qu'ellr ne blessdt //as, (jamliesun. (Pass.) SUBAIlM.VrUS. — Occullis armis munilus ; pourvu d'annes cachi'es. (Ap. Rym.) SUBAllUAllE. — Arrhabone sibi uxorem desponsare ; fi'inccr, prnmettre le mnriaye. (S. Ilier.) — Subacribere ; souscrire. signer. (S. XIII.) 1 SUBARRATUS. — Irretilns ; r/flf^n-?'. (l.aur, IByzyn.J [ SUBAHUiriO. — Pro sii/wiauditio, conlu- tmacia, duspectus , lid. (ivhiiii;h.m:s^a. 1 SUBAl'I.A. — .Ediflfinin, quod auhi' adja- jCet ; I id. I'HOAL'i A. ( I'll, abbat. .S'. Alban.i SUB \URI''UL.\lli;. In auruin insusurrare ; \parler, sou/'/ler a I'orctUe. [O. Chr.) I SUBAUXlLIUiM. — Aiixitiitm quod subte- '' nenles persolvere domino inlermedio leneii- I lur ; aide pnye par les arridre-vaissaux nu vas- sal i/ui dci'att lui-mcini' an siizerain; ol. >v(u,<- ! aide. iPass ) SUBAX. — (lossipiuni ; coton. ( \'et. (il.) ^ SIIUBASII.IGAM.— Qui babitanl circa basili- : cam ; ceux qui demeurent autour d'une basilique. !(J.dc J.) j SUMIiATERE. — Subter ventrem scrofain battere, IVrire, ul aborlum lacial ; illi por- ! cellos rapoi I' ,• /rnpprr iinc truir /ilvine -lous le ventrr pour In /aire nvorler ; liii rnlcverses pr- tit.i. (Vet. (It.) SUBBKNKFIClAimJ^. — Qui subbene/i- LeXICON MEU. et IMFIH. LlT. cium seu relro/eudum possidet ; arriere-vassal. (Ap. Chop.) SUBBIBERE. — Guslare; milter, essayer. {Vet. Gl.) SUBBOSCUS. — Silva caedua ; bois taillis. Flft.) SUBBOTELLERIUS. — Qui est loco botet- leri; sous-bouliUer; Fie/. Buticulaiuus. (/4. 55.) SUBBURC.ERMKISTKR. — Proconsul ; ad- joint, sous- bdurgncme.'ilre. {A. SS,) SUBCAMERARIUS. — Qui vices camerarii agit ; .fous-chambricr, vice-camerier. SUbCANCELLAllIUS. — Qui vices cancel- larii agit , sons-rhuncelier. SUBCAPELl.AMIS. — Qui capellani vices agit ; sous-chapelnin. SUBCASTLANUS. — Qui vices caslellani agit ; sous-chdtelain. 8UBGENSUS. — Census excedens ; second cens consenti au profit d'un tiers par le tenan- cier ; ol. siiri-enfi. (A. 1266.) SUBCER.MCULUM. — Cibrum ; cribte.(Vet. Gl.) SUBCICIVIUM. — Pro subsidiwn, concussio ; croulement. (Pet. Dam.) SUBCINCTA. — Idem q. Subcingulum. (Ap. Pez.) SUBCINCTORIU.M. — Ead. notione. {Vet. Gl.) SUBCINGULUM. — Perizona ; ceinture ta- blier. (S. Aug.) SUBCLAMATIK. — Supplicalio, querela : supplication, priire, plainle. {Cod. Th.) SUBCLAVARIUS. — Qui clavario subest ; sous-clavaire ; Vid. Clavarius. {St. Arel.) SUBCOLLECTOR. — Minister secundarius in colligendis pecuiiiis ; sous reccreur d'lmpdts, collecleur en second. (A, 1351.) SLBCONl''ESSI(t.— Sacellura sublerraneum, crypla, quie sub conlessione seu ledis sacrai altari exslrLcla est ; crypte, chapclle souter- raiiw. (Ap. Ughel.) SUBCUXSEHVATOK. — Qui jura monasterii post abbateni conservat ac tuelur ; aruuit d'un monasti'ne. (.Vp. Pez.^ SUBG(JNSUL. — Proconsul ; sous-consul, adjoint au consul. { I'et. Jnsc.j SUBCOQUUS. — C'o(|uus secundarius ; sous- cuisinier, aide de cuisine ; ol. soubheu. {Char- tul. red. Carnol.) SUBCUMBUS. — Terminus cavus; Vid. Cumba. SUBCUIIATOR. — Qui sub alio curalore res alterius curat ; sous-rcgisseiir reijisseur en sous onlie. (Dig.) SUBLUR.VTUS. — Qui curati seu parochi vices agit, vicarius ; vicaire. (\. liSl.) srB<"URSA. — Succussus ; secousse, stcoue- nifnl. (A. 13'.)'l.) SUBCUSSATOR. — Equus trotator, qui sessorem gradu suo subculil ; clieval troteur. (Ugut.)^ SUBCU.STOS. — iEdiluus secundarius ; sous- (jardivn. {A. .S'.*«".) Sl'UDARKlLUM. — Pro tudmiobim, linleo- lum i|iio manus absterguiilur ; wsMio-mrtin. (A. 67 2123 SUB LEXICON SUB 2124 SUBDECANUS. — Qui decani vices agit ; sou;-doi/en. SUBDKFENSUS. — Ut simplum Dkfensus, q. Vid. Uicilur de agro, silva vel pralo, ubi qiiidpiam agere, quod iis noceal, non licet. [Sal Males.) SUUDELEGARE. — A. Gall, iuhdildguer, vicem suam alteri demaadare. {Ch. U. IV reg. Angt.) SUBDHRE. — Subdere se, se dedere ; se rendre, se soumettre. (Laur. Byzyn.) SUBl)ES('hNDi:KE. — « Kl quicunque de lege sua snhdescendere volucririt, el pactiones aut convenienlias inter se focerint, » etc. [Leg. > uUp. reg. Long.) Hoc est, ni fallor, qui legem suam ejuraverint, vel ea uii nolue- rint, etc. SUBDIACONALIA. — Testes, quibus sxbdia- coriiinsaciis liturgiis uluntur; cetements de ciremowe des sous-diacres. [Ord. Horn.) SUBDIACONISSA. — Uxor subdiaconi ; fetnme d'wi souidiacre. (Pass.) SUBDIACONUS. — bcclesiasticus qui sub diacono est; sotts-diacre. (I'ass.) Subdiaconi regwnarii, dicti Romse qui per ngiones urbis diebusslalionum Ponti(ici ministrahant cele- branli. (lidem nuncupabantur basilicarii.) SUBDICTIO. — Sulijectio, tides, bominium ; condition de roti/re,foi hommnge. (//. Occit.) SUBDITATOS. — Idem q. C.\pellania vel VicAKiA, benefmium ecclesiasticum alteii sub- jeetum (A. 1310.) SUBDITIO. — Subjei'lio, sorvifn? ; vassa- lit6, condition de vassal, dtnt de celui qui de- pend d'un autre. (S. Oreg. M.) SUBDlTUri. — Vassallus, cHens, qui alte- rius juri ac poteslati subest ; vassal, siijet ; ol. subgel. (Pass.) SUBDIVAL. — Pars domus sine tecto ; plale-formi', ferrafse, balcon. (Tort.) SUBDOCTOR. — Idem q. PROScnotns. (Sid.) SUBUUCTIO. — Remolio ; action d'&lnigner, d'ecarttr. (A. 1182.) SUBDUCTL'RV. ~ Lacinia exlremitati vestis assuta, vel assutns inlrinsecus vesti pannus ; bordure ou doublure. (Ap. Pez.) SUBDUPLUM. — « Et satis forsaa coiigrue ut quod desupnr datum est, darelur duplum, quod vero deorsiim, subduplum. » (A. SS.) Id est paulo minus quam duplum. SUBELEEM0SYNARIU6. — Secundus ele- emosvnarius ; aumdnier en second. (A. 1376.) SL'BER. — Cortex ; ecorce. ( Vet. Gl.) SUUESCAETOR. — Locum lenens ac vica- rius escaetoris; Vid. Escai.tor. SUBRX. — Siibjectus ; smmis. {A. SS.) SUBEXPECUTOK. — Qui ah e.reculore ad vices suas gerendas delegatur ; Vid. Exsecu- TOR. (A. 1345.) SUBEXSPECTARR. — Pro exsp^ctare. (A. 135!).) SUliEXSTAKE. — Eminere ; s'ilevcr au-des- sus de. (A. SS.) SUBFARCINARE.— Occullare.abscondcre ; cacher. ( Vet. Gl.) SUBFEODAHE. — Id. q. Galilee dicitur donncr etiarribre-fief, som-infeodcr. (\. 1.323.) SUBFEUDATARIUS. — Uui retrofeudum poss\i\p\; arnim-vnmnl (.\. 1410.) SUHK. — Clericus inferioris ordiuinis in ecclcsia Lugdunensi, quia installis inferionbus sedet; citTC \{A. SS.) SUHHASTARK. — Hasta^ subjicere, per auc- tioiiem vendere ; vendre n I'encan; ol.sub/iasler. {Si. Soon.) SUBHASTATIO. — Audio ; ventc aux enclie- res ; ol. snbhastation. (A. 961.) SUlillASTAlUR. — Auctionarius ; commis- saire priseur. {St. Aven.) SUBHAUTO, — Spicffi non omnino trituratffl alia^uc minora stramina, quae secunda venti- lalioiie a fruniento separanlur; crtblures, le menu grain qui reste npres que le ble est vanng ; ol. haiiton. (A. 1182.) SLBHEDUOAIADA. — Hebdomada altera druxiinic semaine. (St. capit. Sen.) SUBHOMAGIUM. — Ciientelaris professio, ab eo. qui retro feuflum obtinebat ppaeslita ; liummage d'arriere-vassal. (A. 1258.) srnilOSPES. — Qui per medium Imspitii a domino superiori tf'net, propriam pussidet ha'reditatera ; manant qui ne possede aucun heritar/e en propre ; ol. soubhoste. {.\. 1208.) SUHIIU.MATUS. — Humalus; inhume. (A.. 13.-38.) SUBIMAGINATIO.— Sigillum imaginem ali- cujub exhibeiis ; sceuu qui parte I'effigie de quelqu'un. (A. 1132). 'iUBINTHIUtXIZARE. — In throno locare, in thronum inducere ; introniser. {A. SS.) SUBLMRARE. — Possessionem adipisci ; acquerir la pos-'iession d'une chose. {.Script, rer. Fr.) — Intrare ; entrer, penelrer. (A. 1215.) SUIilXTHODUCTiE. — Mulieres quarura commerclum et habilalionem vitare jubentur clerici ; feynmes suspectes dont la cohabitation eiait intcrdite aux ecclesiastiques. {Cone. Rom. sub Zixchar. PP.) 2125 SUB MRBI^- ET INFTM^ I.ATINITATIS fallax ; fourbe, SUB 2126 SUDINVOLANS. — Dolosus, trompeur. {S. Iren. Interp.) SUBIHI. — Kxtolli ; ctre elevi. (Ap. Steph.) SUIilTAKI';. — Re quapiam insoiila el subi- tanea percelli, expavescere ; iprouver un sai- sissernent soudam. (S. Cyprian.) — Subito ve- nire ac insperalo ; arriver soudainement et sans C'lre atiendu. (I'onl. Diac.) SUBJAt^KNTIyE. — Appendices, accessio- nes ; apparlenancrs, dipendnnces. (A. 'fjufr oussal. (A. d2SS.) SUBJEGTIU. Dioitur lie eo, quod ali- cui concediiur el subjicitur ; ce quon accordeet livre a quelqu'un. []'it. S. Wimval.) Suhjectio cannnicd, quae erga cpiscopum a canonibus praiscribitur, in obedientia et reverentia, in ordinationibus sacris et consecrationibus eccle- siarum, aliisque similibus posila. (Fnlbert. Carnol.) SUIi.lkcrOR. — Minister imponendis et col- ligendis IribuUs deslinatus ; officier charge de Vetnbltsxemvnl el de la rentrie des imputs. {Cli. Dalph a. 1299.) SI U.IKCTUS. — Obtemperatio ; soumissinn, obeissance. (Marl. Aneci.) — Vassallus ; vas- sal. (Pass.) SUBJORNARE. — Morari, diem duccre ; sejourner, habiter ; ol. soujourner. (Mon. Angl.) SUHJORNATUS. — Coinmoralio ; sejour. (A. i\X\.) SUH.IUI)EX. — Judex inferior ; juge de rang infirienr. {Cone. I'ictav. a. I(t3().) SUliJUGALE. — Equus, juuientum ; ehcval. {Auc.t. Mam.) SUBJUtlALIS. — Sub jugo positus ; qn'on met sous Ic joug. (I'rud.) SL'UJIJGA riO. — Servilium, exaclio, niala- tolta ; service fiodal, imjidi, Inxe. (Ap. Ugbt-l.) SURlUaVTUS. — Ad rem aliquam aslric- tus ; ohligi. {Cnerem. B. W Peaur.) SUHJt'fillJM. — Juntienlum sarcinale ; hete de snmw. ( ]^et. (tl.) SUIMINCTORIUM. — Vcbieulum ; char. {Cod. 7h.] SUiiJl^STITlARE. — Jusliliaoiexercere sub alio su|)i;iiori! judice ; rvndre la justice sous I'fiulorilr dun autre Jngi'. (Lei). i\'orm.) SinUUSTITIAHIl'S. - Judex inforioris or- dinis \./ui/e iu/irieiir. lid.) Sl'ni.Al'.DATUS. — .Nimialpinguedinc, quasi larido farUis ; nutrdarde, (jiii e.it Irup (/ras. (.1. SUBEESTIA. — Innrmitas, Iristitia ; fai- blesse, le- inent, Jeter un faible eclat. ( Vet. (•!.) SUB.MACiISTER. — Secundus magisler ; sous-mnitre, maitre en second. (.\. 1315.) SUBMAJOR. — Urbis subprcefectus, cujus digiiilas submajora dicitur ; sous-maire, soiib- gouccrneur d'laic ville. (.\. 1288, ap. Rym.) gUBMANEXTES. — Vid. Mam-.ntks. SUBMEN. — Subventrile ; le ba^-ventre. [Vet. (ll.) SUB.MERCULM. — PoMia submersb^nis ; noynde, supplice consistant ii noi/er le coupable. (A. SS.) ^ SUBMERIXUS. — Qui merini seu majorls vices agit ; Vid. Mepim-s. (.K. 1322.) SUBMILITO. — Vassallus ; vassal. (Tab. ahh. Conch.) SI:BMIN1STR.\TI0. — Anxilium. subsi- dium ; aide, secnurs. (S. Iren. \ et. Interp.) PUBMISSUS. — Slalutus, definitus ; arrcHi, determine, regl^. (A. 1357, np. Itym.) SUBMOLIXAKICS. — MinisteV molendini ; meunier. (Tab. IJrical.) SlBMnXKHE. — Cilare, vocarc , mamler, nppeler n. cnnrnquer ; ol. semnner. (Leg. Ed- ward. Conf.) — In jus vocare per apparitoreui, implicilart!, cilare; a.isiyner, citereu lusiicc; ol. semoncr (I'as,«.) SORMoXITlO. — In jus citalio, vocalio; aasii/nalion ; ol. scmoncc. f.V. 1123. — K. sup- pedilalio ; /hurnilure. (Xecr. eccl. ('amot.) Sl-BMUXITOK. — Apparitor ; hui.isicr ; ol. .irnionneur. {lab. i'indoriit.) SUB.MUWITORIUS. — Submonitoriai ppit 2127 SUB LEXICON SUB 2128 Stoics, quibus episcopi ad concilium subino- neiilur, el evocanlur : lettres de convocation adrcssees ait.v rrt'ques p our q\iils se rendent a un concile. (Kadulph. de Die.) SUBMONl'KS. — Monies, loca montana ; nwrUagties, lieitx mnntaqiieii.c. (Ap. Mur.) SUH.MOTIO. — Idem q. Sumuonitki. SUHMU.NTORIA. — Submuntoria brachio- rum, axiike ; aisselles. (A. SS.) SUBMURUM. — Pi-ffidium, quod es^l ad ur- bis muros ; iwtairie, jerme slliiee au-i- partes d'une ville. (Chr. J'ars.) Sb'bMUKU.S. — Eadein nolione. (Id.) SUBNEMUS. — Idem q. Souboscus. SUBNERVARE. — Nervos poplitum succi- dere ; couper lesjarrets. (W. Brit.) SUBNOTARE. — « Rrnuslus nolarius ad vi- cem Askerici episcopi subnolavil. » (.V i)9J.) Quae formula iiuic longe usitatiori respondet : Ad vicem iV. recognovil. SUBN(JTAT1U. — Subscriptio, signature. (A. H47.) SUBObSri'US. — Tectus, opeitus ; couvert. {A. SS.) SUUOLEI^K. — Crescere ; croitre. { Vet. Gl.) SUUdPEHAKIUS. — (Jui operibus publicis sub magistro operarura vacat. {Const, eccl. Vnknl.) SUBURNARE. — Sigillo suhornare, raunire, illud apponere; sceller, apposcr le sceau. {Char- till. Bux.) — F. pro subrogare, saltern eo sensu. (A. SS.) SUBPEDIRE. — Baculis snbnixus giadi ; marcher en s'oppui/ant sur dcs batons. (.1. SS.) SUBPEDITARE. — Vincere, superare, quasi sub pedes poaere ; vaincre. (W. Wir- cesl.) SUBPEDITATIO. — Contemptio, despectus ; inepris, dddaii. {Vet. Instr.) SL'BPELLICIUM. — Ut Supehpellicium. (Mart. Col. \ov.) SUBPERTINENTIA. —Appendices ; appar- tenances. S. ix.) SUBPISCRINARIUS. — Oificium monasti- cum, ciii piscium rainistrandorum cura post piscionarium incumbit ; religieu.c qui a la di- rection en second de ia poissunnerie d'une abb utje. (k. 134'J.) SUBPLACITAHE. — Iiijus voc.are ; assicjner, citer en Justice. {Man. Augl.) SCBPURTULANUS. — Tributorum ex- actor ; receveur d'lmpdts, coUecteur. {Const. Sic.) SUPRIMATES. — Optimales secundi or- dinij ; Its tjrnnds du deuxieme ordre ; Vid. PiiiMAS. {Script, rer. Fr.) SI/BPRIOR. — Qui absenle priore coetui monaslico praeest ; sous-prieur, of/ice monas- tique. (Or A. Vil.) vSUBPRlSIA. — Usurpalio, injusta occu- palio ; usurpation, possession injuste ; Firf : SuppRis.\. (A. 1262.) SUBPULMEiNTARIUS. — F. is qui pau- peribus ea eleemosynarum genera e palatio Pontificis distribuebat, quse vel raensae su- perfuerant, vel ad cibum pertinebant. legere SUBRECITARE. — Submissa voce recitare, lire, reciter a rni.r basse. (Vet. Gl.) SUBRKCTUS. — Congelabus : geli, roidi de froid. {A. SS.) SUBREFEGTURAHIUS. Qui refectorio subest in monasleriis; moine charge dc la surveillance du refectoire dans une ahhaye. SUBKEdNARIUS. — Qui offn-iales hebdo- madarios in tabula annotabat ; ecclesiastique chargi de inarquer sur une tablelte Ics chanoines de semahie qui ne faisaient pas leur service. {Ord. Eccl. Laud.) SUBHI'^GULUS. — Majordomus sub prima regum Krancorum stirpe, quod rerum summa penes eum e.sset ; maire du palnis. ( Vit. S. Ar- nulf. ppi'sc. Met.) Suhreguli, apud .Anglos, nun- cupanlur duces, comiles et baron es : « Cum Edgarus, rexAngliaj, regem Scotorum et alios subregulos subjugasset. » (Th. Walsing.) SUBRELICTORUM. — Liber Subrelictorum, Paralipomenon ; les Paralipomcnes. (Lucif. Calar.i SUBREPTIVE. — Dolose, subrepla ratione; subrepticemenl. (Urb. II PP.) SUBRIPINUS. — Locus ad ripam positus, ripae viclnus ; lieu voisin du bard cTun conrs d'eau. {A. SS.) SUBRUGAKI. — Reddi, reslilui ; elre rendu, restitue. {Cod. Th.) SUBROG.\TI(). — Rei litigiosffi in alium translalio ; mise d'un tiers au lieu ct place d'une autre personne, subrogation. {Gl. Jur.) SUBSaNIUM. — Derisio ; moquerie, deri- sion, outrage, insulte,risi.e. [Indic. Lumiu.) Sub- sanium naris, id est ima pars. Gal. le fond de cale. {A. SS.) SUBSANNATIO. — Ul Subsannium. (S. Hier.) SUBSANNATIVE. — Irridendo ; en se mo- quant. (Ap. Liebn.) SUBSANNIUM.— Idem q. Subsanium. {Indic. Lurn.) SUBSCALPERE. — Tilillaie ; chatouilkr. (Dud.) SUBCBIBERE. — Infra scribere ; ecrirc au- dexsiius. souxcrire. {EpAbb. de Ebor.) Subscri- bere se, nomen suuni appoueie ; apposer sa si- gnature. (A. 1381.) SUBSGRIPTl. —Subscripti dlcunlar in pris- tinorum temporum scriploribus baptismi can- didati, quia qui baptisraum poslulabant, scri- pto nomen edere tenebanlur. SUIiSCRIVATOR. — Scriba, notarias ; gre/- fier, notaire. (.\p. Mur.) SUBSECRETARIUS. — Idem q. Subcustos. {A. SS.) SUBSEDERE. — Supersedere, omitlere ; s'abstenir de, omettre. {A. SS.) SUBSELLI.E. -Clitellae quae sub se//a equi aut asini ponuntur; bat. {For. Uigor.) SUBSELLIU. — Subsidium, firmament ura, tutor, ul videtur; appui, aide, protecteur, sou- tien. {A. SS.) SUBSELLIUM. — Equus sessilis ; cheval de sellc. {A. SS.) — Ornamenlum equi sub 2129 SUB MEDLE HT INFIMiB LATINITATIS. SUB 2130 sella posilum ; couverture qui se place sous la selle cIh clieval. (Si. Ord. de Scmfi.) SUHSKNKSCALLUS. — Qui sentsoilti vices agit ; sous-sunechal. SUbSKUUIiXTER. — Deinde, poslea ; subsi- guemmeiit. (Ann. Gen.) SUBSEUUIUM. — Servitiuin ; sertxcc (Ugut.) SUBSEUUIVUS. — Subsequens ; suioant. (Julian. Tolel ) SURSEROKNTEKIA. — Servientis sru ap- paritoris secundarii oflicium ; change de sous- sergent. (A. 1^90. j SUBSKS. — Subsidiarius, vices aiteiius gerens ; sup/jleani, reinpluranl, celui qui agit (i la place d'un autre. (A. 1142.) SUBSl^SS.E. — insidia; ; piege, embuches. (Gl. An tig.) SUBSESSOR. — Insidialor; celui qui lend des pieges, qui dresse une embuscade. (Id.) SUBSIDES. — Subsidium, auxilium ; aide, seeours. (Frid.) — Vassalli, clienles ; vas.saitx, sujets, ceu.v qui sont soiimis a quelqu'un. (A. 1379, ap. Lud.) SUBSIDIALIS. — (Subst.) Subsidium, auxi- lium, vel potius priestalio auxilii nomine ; se- eours. ou les redevancea appelecs aides. (S. ix.) SUBSIDIARE. — Milites subsidiaries coq- scribere ; lever des soldats de reserve. (Arch. Spic.) SUBSIDICTUS. — Subditus ; sujet, vassal. (A. 1361.) SUBSIDIO. — Obsidio ; sidye d'une ville. (A. SS.) SUBSIDIOSK. — Insidiose, dolose ; avec ruse, /raxduleusement. (Ap. Mur. ) SUBSIDIUM. — Praestatio auxilii nomine ; aide, subside. (Ord. reg. Fr.) SUBSIGXARE. — Idem inlerdum quod SuBSCRiBEBE, aliquando quod OiisiGNAitB.(.Mab. Dipl.) SUBSISTENTIA. — Stabilitas. firmitas ; so- lidiii,stabiliti\ fermete. (Eiig. IV PI'.) SUBSISTERE. — Exsislere. esse ; (■Ire. (A. 1336.) SI'BSTANS. — Praesens ; qui est prisent. (Cod. Th.) SUBSTANTARE. — Suslenlare ; soutenir, entretenir. (\. 1456.) SUBSTA.N ri.\. — .\limenlum ; aliments, nourriture ; ol. soutenance. {L. Wi.ii;/.) — Coagmenlalio ; assemblage, reunion. (S. Jren. Vet. Inlrrp.) — Persona, homo ; per- sonne, homme. (Ap. Mur.) — Materia, mas- sa ; matiere. (Cod. Th.) — Fecundilas, opi- mitas ; fecondili, abundance. (Id.) — Bona; bien, aroir. (/,. Long.) — Prajdium, unde bona percipiunlur ; fermr, mrtairie. (.\. H83.) SUBSTANTIAMS. — Primus, principalis, potissimus : ei en partie le bien que ton possede ; Vid. Venda. (A. 1440.) SUBVENIME.X. — Auxilium ; aide, secourt. {A. SS.) SUBVENIRE. — Suhvenire in casihus con- suetis domino capilnli. auxilia a lege et con- sueludine inducla pra;slare ; Vid. Auxilia. (A. 1309.) SUBVENTIO. — Pra3?tatio extraordinaria pro subsidio principis in necessitatibus suis ; aide extraordinaire accordeo au prince ; ol. subvention. (A. 1H03 ) — Irapeusa ; dipense, (A. 12-2:i.) SUBVENTOR. — Auxiliator ; qui vient au secours, qui donne de I'aide. {Vet. Jnscript.) SUHVERTERE. — Suhverlere Judicium, unctidnibus sancti chrismalis alilsve adversus ignis sensum roboranlibus manuni alicujus judicium seu purgalioncm feni caudenlis subi- luri niunire, ne igne laedalur ; empechtr I'effet du jugemcnt de Dieu par des onctions du .saint chreme, qui garanlissent la main de taction du feu. (A. 809 !) SUBVIARirS. — Vicarins viarii ; Vid. ViA- nius. {A. 1057.) SUBVICARIUS. — Qui vicarii, eo absente, vices agil, (c qui placilat placila pro uicario ; » Vid. ViCAnius. (A. 1251.) SUBVIGECOMES. — Apud Anglos, officia- lis aul deputatus vicecomitis ; Vid. Vicecomes. (A. 1415.) SUBVIGERIUS. — Qui vigcrii vices agit ; Vid. ViGERiUS. (A. 1363.) SUBYJLLICUS. — Qui viliici vices gerit ; Vid. YlLLICL'S. SUBYINCTA. — Appenditiae, pertinentise ut videtur ; appartenances, dependences. (A. 732.) SUCCAXIA. — Vcstis genus ; roclttt, ca- 133 sue MEDIiE ET INFIMiE LATINITATIS. 8UF 2134 liiite ; ol. aouquenie. {Si. Dom. I ei Paris.) SUCCAllE. - Siigere ; svcer. {A. SS.) SUCCAUL'M. — baccharum ; sucre. (Balli. Sping.) SUCCEDANEUS. — Successor ; remjilafaul, 'jiii vient njrres. [Vet. Ul.) SrCCEUENTlA. — Successio, series ; suite, si'cressiou. (A. 912.) SUCCEUKRK. — Cedere, ahire ; se letirer, s' in alter. {Iren. Vet. Inlerp.) SLKJCE.XlOll. — 0"' i" ecclesia pust prae- ctiiiorem sive priiicipaleiu caiilorim sulise- i|ii(;ntBr ranonHo respoiuJet, vel qui facit offi- ( ium principaliler in choro sinistro. (J. de J.) << I antoruin iJuo sunt in arte inusica genera, jjiiccentor sciiicel, el succetilnr. Prxcentur vo- ct'in pr;emiltil in cantu ; succentor caneniJo siilisequenter respondel ; concenlor vero, qui I iiiisonal. » (l)ur.j SUCCENTOUIA. — Succenloris dignitas ; Vid. SuccFNTOR. (Paul. Ill PP.) SUCCKSSATRIX. — (Juae alteri in aiiquo munere succedil ; celle qui succedc a une autre danx (juclque charge. (Paschal. II PP.) SUGCES^;iO. — Pro liliis seu successor ibus. (Cod. Jh.) SUCCESSIVE. — Poslea ; ensuite. (Ap. Lud.) SUGCESSOmUS. — Iloeredilarius ; heredi- taire. (A. 13:n.) SUCCIDIMEMUM. — Quod ab alio de- pendet, ejus appendices ; aiipnrtouinces, de- pendance.f. (A. 1052.) SUCCIDIU.M. — Excidium, ruina, eversio ; destruction, n/inc {SIcripl. rer. Fr.) — « Vos eslis dajmonuni victim;e, ad telernae mortis tuccidiiim destinatas. (Pel. I>am.^ SUCCIDIUS. — Pro Siccedanels. (Marculf.) SUCCINCTA. — Ut SunciNGULUM. SUCCI.NGTl.M. — Breviter, succincla ra- tione ; brievement, succ inclement. (Gem.) SUCCINCTUS. — Diligens, slrenuus ; ac> SUFFLAMKN. — Adininiculuni, sustenta- culum ; apjiui. (PapJ — IlluJ quod rot;p op- ponilur, ne curral ; sabol. {Gl. Vet.) SUFFLARK. — Jactare, laudibus efferre ; lirer vanile de, vnnter. {A. SS.) SUFFLATOU. — Officium in coquina regia ; soi/fpur. (A. 1261.) SUFFLATORIU.M. — Fornax; four, fonr- neau. {i»/c. (S. XIII.) SUMPTORH'M. — Kislula qua fideles san- guinem Cliristi hauriebanl, si'u cochlear quo ad varios iisus iji sacrosancli ,>iacrilicii celebra- tione iittbaiilur ; chalumeau ou cnillcr d'i-i/lise. (Flo.l.) SU.MP'l'LIARE. — Cibum prfebere ; /ouiviir la nourriture, cnlretenir. (A. SS.) SUMPTUAIUA. —Cih&ri&; aliments, nour- riture. (A. .'atio violcntaet injusta ; usurpation, prise de possession injusle et par la force. {Cap. Car. Cal.) SUPERABSTINEUE. — Excommunicare ; excommtinier. (Cone. Bi.IAUK. — F. supercvange- liare. « In thesauro ecclesite offero calicom, coronam, el supereglangetiare argenleum, lu- Cfiiiiam el signum turcum. » (Test. S. Genua- dii.) Paulo ante Irgitur, evdngcliarimn : hie vero libri Evangeliorum integumentum intel- ligo. SLTEREROGAIIE. — Ultra pnEscriplum facere. (lion. lU PP.) SUPEUEROUATIll. — Gall, sur&rorjntion, quod sponle fit el praiter debitum. (.\p. Lud.) SUPEHESSE. — Iiislare, imminere ; mena- cer, approrher, etre pressant. (A. .S'.S'.) SUPEKE.Xf'EPTUS. — Sprelus, contemplus ; (lihiaii/nv, nu'/irtsr. {Lei/. Ailclstan.) SUPl.RE.XCItKME.NTU.M. — Quod excedil ; exredani, .lurplaa. (A. 12^2.) SUPERE.XCRESGKNTlA. — Accrelio, incre- niuiiliiin ; accroissevieni, augmentation. (.\. 12(;2.) SUI'EREXIUE. — I.icitari, auclioni ad- diTe ; encherir, pousser aw encheres. (A. ll'JO.) SUPEHFARI. — Insupor e(Tan, addero ; ajonter. f.S'. Iren. Vet. /nlfrp.) SUPEUFEUUAKK. — Idem q. SuPbitAiFi;o- DAHK. SlTEKFICIAMTEIl. — Levitcr, tnnuil.'r ; li-gh'eiitrnt, super ficii-lkment. (Ap. luiel. — Supeiticie lenus ; jusqu'u la surface. (Uonor. IV PP.) SCPEIUMl'dAIUrS. — 0"i t'Tne vel prn-- dii alicujus fructibus (ililiir sub pensiono annua illi exsolvenda, qui fundi dominus eat ; usufruitier, celui qui Jouit dei revenus d'un bien moyennant une pension annuelle qu'il sert au prnprietnire. {St. Gen.) — Exterior exterieur. {A. SS.) S PERFK^IES. — Domus fastigium, cul- men . faite, ckarpente d'une ynaison. (A. 1265.^ Suprrficies nemon's, silvae seclionis reditus ; produit de la coupe d'un bois ; ol. seurefait, sur- fais. (A. 1233.) SUPKRKICIUM. — Testis qu;edam exterior, quae aliis supprindnitur ; certain vttement de dessus. (S. Iren. Vet. Int.) SUPLRl''i.L'iTAS. — Exoessus in exactio- nibus, malatolta ; Vid. Scperimposita. (Tab. Ikrvens. Mon.) SlJPEKFLUUS. — Injustus ; injuste. {Cod. Ih.) SUPERFODERE. — Pro superfldere, nimium el plus jnsto tidere. f'Ap. Brompt ) SUPERFORA.XKUM. — Supervacuum ; ce qui (St superftu, inutile. (Sid.) SUPl liFUNDKRE. — In lege Burgund. ma- ter superstes esse dicitur, « rebus superfusis huruanis, » id est, ut infra habetur, « cum contraria fatorum decreta verluntur. o SUI'ERFUSl. — Sic dicti. illi quibus ob morbum, vel periculura mortis, baptismus conferebatur superfusa salutari aqua, non vero immersione ; ceux qui se faisatent bap- tiser i/uand ils sc voyaient en danger de inort. (On leur donnait le baptfime non par immer- sion, mais par infusion.) SUPERFUSIO. — Gum vinum et aqua post conimuniunem sacerdutis calici a minislro in- funduntur ; ut Profusio et Perfusio. SUPFRFUSL'M. — Quod in cen.llfUNUL'S. — yuod pondus excedit ; sii.rpuids, Occilanic. suhrepvs. (For. Morlac.) SUl'EIU'O.NI'lRK. — Ultra debilum exigere ; exiger plus rju'on ne vous doit: « Censum su- yerponere. f) (X. Sli.) SUl'EHl'OirrOlilUM. — Tributum, quod in urbibus e.vsnivilar ; droit d'entrie qui se pai/i' aux portes dune ville. (A. 1160.) SUI'KIU'OSITA. — Morbus seu Isesio equi- na inter carnem et ungulam, faciens rupluram carnis ibidem, etc. ; cerlaine maladie des che- vaux ; 1)1. siiposle. (Pet. de Cresc.) SUPKRPOSITIO. — Kxactio extraordina- ria ; surcharye, impdt extraordinaire ; \'id. SupHBPONERR. ( Pass.) — Accessio, incremen- tum ; augmentation, accroisstment. (A. 868.) — Jejuniuiii slrictius, et quod majori absli- nentia obsorvatur, quam cailera jejunia, qnte ex regula, ant ab ecclesia indicuntur ; redou- blemenl de jeibie /ilus rir/ourettx que le jeune ordinaire, i^l'ass.) — Medicis veleribus, morbi augmenlum ; agi/ravalion d'une maladie, pa- roryime. (C. Aurol.) s'UPIiKPuSITUM. — Superficies, quidquid agro in;i;di(icatum est, ant in eo saturn vel plantatuin ; la partie d'une lerre qui next point louverte ile construtwns . [Test. Widrad. abb. Flavin., s. rii.) — Exactio extraordinarin, ut Sui'KnpiPsrrio. SUPEllPOSITUS. — Propiignaculum, mu- nimeiituin, quo aiiud defenditur ; ouvrage de defense, fortification. i.\. 986.) — Dicitur de arboiibus, segctilius, elc, quae superficiem terra; occupent ; Ivi fruits de la terre, soit ar- brcs, ble.i, elc. ; ol. surpoids. (Script, rer. Fr.) — Sujierposiliis munasterii, abbas ; directeur dun-: ahbu'ie, abbe. (A. 992.) srPKKl'OSrULATlO. — Quo I prteler de- bilum exigilur ; ce ijue I'on fait pai/er en sus de ce qui est dii. (Cod. Th.) bUPERI'KENIJKRE. — Capere ultra quam fas est, aut licet ; p) endre plus qu'il ne faut ou qu'onne ilod. ' L. Itipuar.] feUPEItPKlSIA. — Tributi slati ac ordina- rii spcrifs, sic appcllatu, quod domini ullra consnrta tribula tcnentib is suis id olim iin- posuerinl ; sorte d'imftnsition ordinaire dnnt le novi vieni de ce quelle f'ut oriijtnairenwnt extraordtnnite ; ol. surprise ; Vid. SEUHTHtSiA et Siri'RisA. (A. 1114.) SUPKItl'C.NCTUM. — Vestis species lana Hpissiori perpuncta el coactiii farta ; pourpoint. (A. i.nj.) Slll'EliyU.'ESTA. — Pensilatio cxtraordi- naria, quce printer con^uetam iinponilur ; laxc extraordinaire ; ol. surprise, surindict. (\. I3;i9.; SUPEmiKnKEMK. — Ucddere, remitlerc ; rendre, reinetlre. (A. 1.139.) sCl'Kll.SCKIUKKK. — Pigiu.ri capere, li- lulum pr:iNllo udscriberc ; xaisir. ('i.cg- .M.) siii'i:usi:ni';Ns. — jid. .situastans. Si:i'i;usKnKNriA. — Dilalio, inducin; ; dtf- Ini, rrpit, retard, xurseance. (.\. 1473.) SUPi-iUSEDEllK. — DilTerre ; difj'erer, sur- seoir. (Pass ) — N'pgligcrc, contcmnere ; de- daigner, mipriser, nfgliger. {Leg. Adeht. reg.) SUPEI18EUES. — Ut SuPEHSEDiuM. aUPEHSEDI.MENTUM. — Dilalio, inducia ; ut SUPKRSKD'NTIA. Si PEKSKMIUM. — Sedis slragulum ; lapis, couverture que Ion met sar U7i siege. (Hug. Fiaviniac.) SUPEIISELLIUM. — Slragulum, quod sel- la; inslernilur ; couverture d'une selle de che- val ; ol. surselle. [A. SS.) SUPKIU")EN1()H.\TUS. — Superius domi- nium ; suzerainete. (Chnrtul. eccl. Aplens.) SUPEIISIGNUM. — Vexillum navis ; ban- niere J'un navire. (.Sauut.j SUPERSIS.V. — I)e iis dicitur qui juri stare ac parere recusant vel negligunt. (.\p. Rract.) SUPER.Sl'KCIALIS. — Pro magis tpcclalis. (B. de Amor.) SUPKRSPLCULATOR. — Episcopui ; 4ve- que. (.1. N.9. Ben.) SUPEIlaTANS. — Piaefectus, praeposilus, ut SCPHASTANS. (.1. SS.) SUPEllSTARE. — Praeesse ; commander. (Ap. Mur.) SUPEIISTATUTUM. — (Juod pni;ler statu- turn exigilur; imput extraordinaire. (Cod. T/i.) SUPEIISTES. — Praefectus, ut Suprasta.vs. (.4. SS.) Supcrtes spatium, reliquum, quod su- purest. (Cod. Tli.) SUPERSTITIA. — Idemq. Supebstitio. ( Vet. Gl.) SUPERSTlTIO. — Vexalio, quidquid super statas et ordinarias praestationes exigilur ; redevance extraordinaire, exaction ajoutee aux taxes d'usaqfs. {.K. nus ; sunpUce de lacale. (Id.) SUPERVAI.ERE. — Superesse, cxcedere. (<'iuid. Disc. Furs.) 2147 SUPERVKNDA. SUP — Quod proEler jus do- minicum ballivo vel majori vendas pro do- mino exigendi competit ; !'»/. Venda et Rb- TR0VK^DA. (A. 130S.) SUl'liRVEXllllf;. — Superare ; surpnsier, vaincri". fSid.) SUPI::KVENTI0. — Lalrocinium ; vol, lar- cin. (Id.) SUl'EHVENTOll. — Qui pro alio inlervenil ct apomlel ; fnude de poiwnirs, procureur. {Cone. Arnvsic. i.) — Lalro ; voleur.(L. Burg.) SUl'I'JIlVKNTlJS. — Laliociniuin ; voi, larcin. Sid.) — Advona, advenlitius ; elrangtr, telui qui est ou inont dii dehorn. (A. l.'iSl.) SlIPKRVKRS.\Kb;. — Mensiiram excedere ; dipnsser la mesure. {St. Mass.) SUPKHVEllSU.M. — Quod meiisuram exce- dit ; e.rcednnt. {St. Avm.) SUPEKVESTIMENTUM. — Tunica aliis vestibus 8U|jerinjecta ; soi-te de vilcment de dessui. (A. 1393.) SUPKIIVICTUS. — Viclus ; tiourritwe, ali- ments. [Ch. Ang. Sax.) SUl'EItVlDliUi;. — Inspicere ; examiner. (W. Th.) — Spcculari ; reconnaftre. (.Ap. Mur.) SUPERVITA. — Donuni quod superslili conjugi ab altero post morlem suam concedi- tur ; donation a cause de mart. (A. i131 .) SUPERVIVENTIA. — Designata succcssio ; survivance. (Act. Cap. Par.) SUPEllVlVEUE. — Dicilur, qui alleii su persles e.st ; smvivre, vivre plus longlemps qf'un aiit?'e. (Pass.) — Salvum evadere ; se saiwer, echapper it. \Pass.) SUPOUTABILIS. — Tolerabilis ; iupporla- hle. (A. (501.) SUPPAR. — ?ocius, comes ; compagnon. {Ch. Nav.) SUPl'ARARE. — Accommodare ; ajuster, adapter, npprcter. (Tert.) SUPPAHATURA. — Restitutio, restauratio ; retablisscment, restatiratwn. fieri.) SUPPEDAMENTUM. — Idem q. Sl'ppfd.4- HEUM. SUPPED aNEUM. — .Scamnum, soabel- lum; marchepied, escarbeau, tabouret. (J. de J.) SUPPEDARE. — Subjicere, ul Suppedit.irk. {A. SS.) SUPPEDIRE. — Sufficere, suppetere ; stif- fire, etre sriffisant. (Mart. Ampl. Coll.) SUPPEDITARE. — Subjicere, evertere, pe- dibus conculcarc, sub pedes poncre ; renverser, fouler aux picds. { let. hiscript.) SUPPEDiTATIO. — Submissio ; abaisse- ment. (Ap. Rym.) SUPPEDIUM. — Refugium ; asilf, refuge. (Isid.) SUPPELIJCIATUS. — Suppellicio indutus ; vetu dun surplis. [A. SS.) SUP!^ELLIGirM. — Ut SuPERnKLUcirM. SUPPENOICULARIS. — Suppendtcidaris linea. Gall, l-gne perpendiculaire, quae recta immincl. (Mart. Ani/il. Col.) SUPPETKRE. — Pelere per snbreplionem ; demander suhrepticement. {Synod.) Iricast. a. 778.) ; trniire, quod ad provisions — Sub.si- nicessaire LRXICON SUP 2H8 SUPPETIAHI. — Suppelias fcrre, auxiliari ; porter .■iecour.i. sccourir. (A. SS.) SUPPINCERNA. — I'incerna secundus ; se- cond icfianson. {.\. 131i.) SUPPLANTANEUS. — Supplanlalor qui alinm supplantat ; celui gvi stipplanle, trom- pcur. (.Micii. Scot.) SUPPLANTARE. — Everlerc ; renverser. [A. SS.) — Auforre ; cnlevcr. (.Inn. Dcrlin.^ SUPPLANTARIUM. — Assntiim vosti rc- sarcilfe segmenluin : unde .lupptantariiis, qui vestes deli'ilas resarcil. {]'et. Gl.) SUPrLANTATOU. — Prodilor irompeiir. {Cap. Car. Cnlv.) SUPPI.EMENTUM. — Viaticum, iter conliciendum sufipcditalur ; de fioitcbe pour le vni/age. {A. SS.) dium ad vitre necessaria ; ce qui est pour i(nlretien. (Mon. Angl.) bUPPLEHE. — Suppedilare ; fournir. (Arch. Spic ) SUPPLETARIUS. — Qui vices alterius sup- plet ; supptcant. {St. IJccl. Tur.) SUPPLETIO. — Suppletio diabolica, obscs- sio a dseraone. (Cass ) SIJPPLETOR — Qui vices alterius supplel ; suppleant. (.Mart.) SCPPLETUS. — Explelus, flnitus ; lerrnine, fini. (Bsl. Misc.) SUPPLICAMENTUM. — Siipplicatio i/jr/eiv. (.4. SS.) SUPPLIOANDA. — Libellus supplcx ; sup- plif/ue. (A. 1476.) SUPPLKIARE. — Dicuntur monachi, cum ante abbatem in capilulo, aut alibi, se iiicli- nant, seu cum eum saiiilaitt. {Us. Cislerc.) SUPPLlCATin. — libellus supplex ; sup- plique. (Hal. Cap.) SUPPLICATURIO. — Litteree commenda- tilipe abbati facta;, ul in cccnobin aliqiiem, qui monachus fi^ri cnpit, recipiat : « Supplirntnrio pro eo qui in monasterio conversare deside- rat. J) (.Marculf.^ SUPPLICIA. — Qnsestiones, tortura; ; tor- ture, question. (L. Sal.) SUPPLICIAMENTI'M. — Supplicium, poe- na ; supplice, chutiiiient. (Teil ) SUPPLICI.\TL S. — Idem q. Suppelliciatls. (A. 131:LUM. — lialdachinuni; uinbella; baldaquin, dais. (A. 1336.) SUPUACENSUS. — Ut Sup ncR."«sus. SUPll.VCOPA. — Operculum cupa3 sen po- culi ; coiirercle de vase. {\. 13H.) SUPilAJUN'TARll. — Ofliciales apud Ara- goncnses, ijui iis letn munfril)us fnnguntiir qui- bus pr,Tpofiiti marrscalldrum, l'>a\\. prcvdts de la rnarer/iiiitssee. SUPllAMirrEltK. — .Mitlere supra, accusa- re ; wi-ltrr .ins, nrcu.ier. {Tah. .V. A linn. An/leg. ) SUPllAXOMEN. — Cog lomnn ; surnom. (A. 1049.) SUPRAPO.NS. — Par.s navis, pons torliiis ; ic /Hint d'lm nnrire. (A. 1268.) SlJPIt APOSITK). — Kxanlio exlraordinaria, ul supntPosiruM. (.\. loay.) SUPUAI'USn r.M. — superficies, etc., ut SupKHPi)sm;.M. (Mild, f-orm.) SUPRAPdSITUR \. — Officiura suprnpnsili in collcgiis artiticium ; o/p'cr, charge de garde jure (S. .\iv.) PUPRAPOSITUS. — Qui in colj.'giis nrlifi- cnm invipilat. ul sl.sliiln qu.'n lotius corporis utiliiatem spiTtant diligeiiliT observoulur ; ynrdr-iurc. (S. xiv.) SIJPI{AP<>SI"ES. — Siiperiu« limen ; linlcnu d'u)ic pnrir. \ Jet. (it.) SUPKASEDEUK. — Pro supersedere. {Cod. 77(.i SUPIIA^TANS. — PrM'f.Tliis. II il. fnprn- stnnte ; \'id. SupkrstaNS. (Sannt.) SUPRATE.NEllE. — In uialelicio excipere, depvebcndcrc, Gal. surprendre. {Leg. Hoik.) SUPHATEVTLTS. — Supradictus ; susdit,pre- cite. (Chartul. S. Vand.) SUPKAVESTIS. — Sagulum ; cotte d'armes. {St. Urd. Husp. S. Joan. /Jicr.j SUPIIAVIUERE. — Speculari; reconnattre [Ann. Gen.) SUPR.WITA. — Dotalitium, quod uxori ce- dit post mortem mariti, ex Gallico survwance, vel surrie. (.\. 1247.) SUPI11^^I.\. — Solis occasus ; coucher du soled (laid.) SlJPKEVllTAS. — Suprema potestas ; souve- rnineti. (A. 1430.) — Gall, supremalie, vox nsnrpata apud Anglos, qua rrf,Ms suprema ju- risdictio in Ecclesiam Anglicanam signilicatur. SUPllEiMUS. — .Suprema actio, accu'.atio, actio criminalia, quam premit suprema poena. (Cor/, n.) SUItnilDTUS. — Idem q. SuRconuM. SUHGOriUM. — Vestis species : surcot. (Pass ) SUIICULAMEN. — Surculus ; reje/on, scion, dragenn; ol. surgeon, ((iild.) SUUDARE. — Surdum facere ; rendresourd. (■'.. liacar.) SUIinUS. — Ictus surdus, idem tjui ictus nr- bus ; ]'id. Icrus. SIJKK.Y. — Porcellus ; pourceau. {A. SS.) SUKGERE. — I'^mergere ; Ja«7/»'r ; ol. sour- dre, surdre. {Xp. Ughel.) — Eiigere ; lever, {.i. SS.) — Altius tollere; echausser. f.'Vp. Mur.) — De loco tollere, nmnvere ; 6ter. (Ap. Steph.) — Suscitare ; ressusciter. (Ap. Mart. Anecd.) — Supertunicale ad surgenduni, quo quis utitiir cum e leclo surgit. (.\. 1202.) SUHGIA. — Ghinirgia; chirurgic.{.S.. 1.358.) SUHGICUS. — Ghirurgus ; chirurgien ; ol. surgien. (A. 1261.) bURGIUS. — Lana surgia, succida ; laine griisse. (.\ 1413.) SUUGOTUM. — Idem q. SfncOTiOM. SL'lUiUM. — Idem q. Suucum. (Ap. Mur.) SLlHiUS. — lauicum frumcnlum ; 016 de Turiptir. (A. .S',9.) SURIANI. — Ita dicli in terra sancta qui- dain servi ac tribularii, el ad usns agricultural, et ad alias iiifcriores ueccssitali'S doniinis resf.rvati. i.Iac. de Yilriac.) SUUIGUM. — Idem videtur quod .SuRGus. SimiHGinUS. — Ghirurgus, (S. XII.) SURIoCL'IA. — Vasis species stelil aiile euro habens panrm aqna>. •> (Pelag.) SUIU'LUSAfllUM. — Idem q. SUUPUE.N'UKKE. - Ucc.ipeic, tromprr, swpnndrr. (.\. 1239.) Sl'HPRHIA. — ut .SuppniSA. SURPKISH). — Siihstruclio ; raiiir, /omliition. (A. 1273.) SIJUUK ■- !"!<•. — Pro rrsurrcrtio. (]'rl. Gl.) srilKEGTUS. — .\(iversa aqua, cui opponi- lur drsri'tisus : reinont dr I'eaii. (('ar. M. ) SjL'KUlGEllE. — Adversa aqua nalare, na- suis ut SuRCicns. : « Puerulus ct furisculum SlIPKHI'LUS circuiiivenire bdtisse souler- 3151 BUS LEXICON sua 2152 vigare ; remonler le cours de I'eaii. (L. Wisig.) SUHSA. — Foos, scalurigo; sowce, fon- lainc. (Mon Angl.) SURSEKK. — Emergere ; ut Sorgbre. (A. 820.) SUUSISA. — Idem q. Sitkhsisa. (Bract.) SUKSU.VI. — Sursinn reddcre, auierre ; enle- ver. (Laur. liyz.) SUItSUS. — Ul SuBSA. (.4. SS.) SURT.A. — Exoubiae excurrcnies cl noclur- n.T. ; palrnuille, guet. [Const. Sicil.) SURTAIUA. — Pro scularia. (Greg. M.) SUKTEHIUS. — Vigil, qui surlan facit ; sol- dal du (/lift. [Const. Sicil.) SUlVrUMEX. — Ifiemq. Sup.sa.(A. 118n.) SURVIVENS. — Superstbs ; survivant. (Ap. Mur.) SURUIIGICUS. — Chirurgus; chiruryien. (A. 1416.) SURUS. — Surculus ; scion, rejeton ; ol. sur- geon. ^Isid.} SUS. — Machina bellica, quoe et Schopiia, Gallis tvuie — Sumrus, aper ; sanglier. [Tab. Vind.) SUSALICUS. — Susnlica terra, a Salica, ut videlur, dependens. (Ap. Mart. Anal.) SUSCAVARE. — Suffodore ; creuser. (A. 1263.) SUSGEMATDS. — Suscematx carnes, id est, quibus pulredinis notse insperguntur ; viandes qui presentent des marques de d4composition. (Flet.) SUSCEPTARE. — Pro susciperc. [A. SS.) SUSCEPTATIO. — Idem q. Pr^icur.vtio. A. 96D.) Sl'SCEPTOR. — Qui aliquem ad fonlem bapti.smi suscipit ; parruin. (Greg. M.) SUSCEPTORES. — Qui annonis et tributis utriusque ajrarii recipiendis pruRpositi sub dis- posilioiie rationaliuui sunt ; receveurs des ladles et des preslatiotis en nature. [Cud. 7 h.) — Qui principem iter agentem, ant ejus comilatum in ajdibus suis suscipiunt, vel excipiunt ; ceux qui heberijent le rui ou sa suite 'juand il est en voyage. (Hincni.) SL'SCEPTORIUM. — Receplaculum ; reser- voir. (Jren. Vet. Interp.) SUSCEPTULUS. — Ul Susceptus. [A. SS.) SUSCEPTUS. — Cliens, cui adest ad- vocalus in judicio ; client, par tie a I'egard de I'avocat. (S. Aug.) SUSGIXTL'M. — SucciNCTORiUM. SUSCIPERE. — Baptixandum ad foiitcm suscipcre ; tenir sur les fonts baptismaiix, tHre parrain. (Gr. M.) SUSCITATIU. — Resurreclio ; resurrection, rappel « la vie. (Tert.) SUSCITATOR. —Qui vitam reddit ; celui qui ressuscite, qui rappelled la vie. (Id.) SUSPECTIO. — Spes ; e/comore. (4. SS.) SYDRACIA. — Parvi tuberculi, qui in came nascuntur ; vermes- ou loupes. (]'et. Gl.) SYLLAH/E. — LiUera', epislola ; lettre, missive. (.K. 713.) SYLLAUA TIM.— Per lilleras; parlettres.(\. 863.) SYLL.VRICARE. — Ut Stllabizare. («. 5.9.) SYLLAHIZAIIE. — Element.i sigillaliin ap- pellare, quomodo laciunt qui primas liltcras ediscunt ; ipeler. (Joan. Sarisb. Lexicon ued, et iNrm. Lit. SYLLOGIZARE. — Concludere, decernere ; arreter, conclttre. (Eric. UpsaL) SYLVA. — Si/lm midiita, ceedua ; bois tail- lis. (/'oltj/j. .-. fietn. Rem.) .'-yloa nuirita, ut pastillis, id est pastui animaliura idonea ; bois ou le bituU petit piutre. [Man. Angl.) Sylva pa- laris,exqaij7i^ ai(x memes myslcres, col- legne, (S. llier.) SYMNI.STA. — Pro Svmmysta. (Raban.) SYMi'l'.C'lM;. — Idem q. Skmi'kctj-:. SY.MI'llONI.V. — Inslrumenlum musicum ; sorle d'inslrument de musique ; ol. symphonic, chi/Jonic. (Isid.) SY.MPIIOMARIUS. — symphoniacus; de mxsii/iir ou miisirien. (.\. lOOi.) SYMl'ilON'IZ.VHK. — Sympboniam odcie, canere : fain- de In musique. chanter. (A. SS.) SY.Ml'LEGAS. — Vox Ora;ca, complexio ; assemblage, reunion. (Tert.) OS 2155 SYN LEXICON SYN 2156 SYMPTOMA. - Casus quilibtt, soepius de iis qua; in Qiorbis accidunt ; symptuine. {A.W%' i>- .) K SYiNANTICUS. — Synanticus morbus, an-^ gina ; dsquinancie. (A, ■ .) ^ SYNAPIUM. — Sinipi ; moutarde. (S. xv.) ^ SYNAXAIUA. — VilcB sanctorum in com-"^ pendium redaclce in Menieis aliisque eccle- siaslicis libris insertae ; abrbgi des Vies dcs saints. SYNAXIS. — Graecis oiva^ic;, Lalinis col- lecla : convenlus seu congregatio monacho- rum, ad oraliouem et psalmodiam cocun- tium ; reunion, assemblee des moines pour la priere et I'O/fice en commun. (Pass.) — Cursus seu officium ecclesiasticum ; I'Office, le bri- uiairc. (Pass.) — Apud (iraecos Palres parli- cipalio divinai Kucliaristitc ; communion. (Pass.) — « Siquidem, post unius anni syna- xini, cum amplioris jam polenlioD asset, talibus aggreditur eosdem priucipes sermonibus, » etc. [Bisp. Luitp.) Id est expleto unius anni cursu. SYNCELLATUS. — Idem q. Syncellus. SYNCELLITA. — Qui alias concellaneus : mo: achus scilicet, qui in eadem cella, id est monasterio habitat, moratur ; synccllUas, la- tiore significatione, monachos omnes voca- bant ; moine qui habitc le m(':me couvent qu'un autre ; tout moine en general. (Pass.) SY'xNGKLLUS. — Digniialis ecclesiastictu genus ; syncelle. ecclesiastique que, pour prb- venir tout mauvals soup^on sur Icur conduite, les eveques s'etaient autrefois imposi la loi d'avoir toujours aupres d'eux, la nuit comme le Jour. (Pass.) SYNGARONUS. — A Grsec.djr/po'''^'; cokvus. £equalis ; qui est du meme temps, contemporain. [.i. SS.) SYNCLETUS. — A Greec. ouYxXr,T0!;,sanalu8; gueri- SYNCOPAPiE. — Verba non omnino pro- nunliare, sed ea quasi secare ; nc prononcer qu'une parlie des mots. [^ynod. Cist. a. 1289.) SYNCOPE. — Deliquium, defeclus cordis; Syncope. {A. .^6'.) SYNCOPlZARhi. — Syncopenseu deliquium pati; tomber en syncope. {A. SS.) — Idem quod Syncopare. (.\. 1345.) SYNCOPIZARE. — Ut Syncopa. SYiNDENUS. — Conjunctus, a Graec. ouv- 8iu)v, eadem notione ; qui est joint, uni. (.4. .i-S'.) SYNDICARE. — Examinare, in alicujus mores vel acta inquirere, notare, acri cen- sura carpere ; censurer, examiner quelquun dans ses mamrs ; ol. syndiqwr. (Innoc. IV PP. — Syndicari, judicio syndicatorum, dam- naii ; fUre condamni par jugement des syndics. {A. ^5.) SYNDICATIO. — Examen, in alicujus mores vel acta inquisitio ; examen, enquele sur la con- duite de quelquun, (S. Ast.) SYNDICATGR. — Qui inquirit, examinat ; censeur, enqueteur. (Ap. Mur.) SYNDICATUS. — Conventus communita- tis mufius syndiri, inslrumentum quo syndicus constituitur, examen in mores alicujus ; syndi- cat ,acte consttaant la promotion au syndicat ,en- qui'te sur les mwurs. (Pass.) SYN Ulcus. — Defensor, palronus, actor universitatis, collegii, aliusve corporis, urbis consiliarius; eyndie, procureur, celui qui g^re les affaires d'une communaute, d'un coil6ge,con- seiller municipal, echeviii. (Pass.) SYNEDRUS. — Confessarius, qui dirigil mores, a Graec. ^jvcSpo;, consiliarius ; con/esseur. directeur. {A. SS.) SYNERGIU.M. — Monaslerium, m quo scilicet opus Dei exercetur ; monastere. ( Vet. Gl.) SYNERGUS. — Cooperator ; coop6raleur. SYNGKAPllKUS. — Scriptor, hisloricus ; bcricain, hi^torien. (Idac.) SYNGRAPHIS. — Diploma; charte, ecrit, acte. (Frid.) SYXOCHUS. — Continuus; continu. {A. SS.) SYNGDALE. — Quievis epistola a synodo missa ; leltre synodique, toute lettre emanie d'un concile, particulierement cells qu'un concile ecri- vait aux prelats absents, aux cglises, ou en gi- neral aux fiddles, pour lew notifier les decisions qui avaient etc prises. SY.XUUAKE. — Castigare, punire, emen- dare ; chdlier, punir, corriger. (Pass.) — \d. synodum vocare ; convoquer pour un concile, (Pass.) SYNODATICUM. — Census species, nt Syno- DUS. SY'XODICA. — Epistola ab ipsa episcopo- rum synodo scripta ad Romanum Ponlifi- cem, vel ad patriarchas aut metropolitanos, qua eorum, quae statuta ac decreta sunt in synodo, ratio exponitur ; lelt7-e des Peres du synode au Pape, aux patriarches ou aux mitro- politains, pour leur faire connaitre ce qui a He arrctd par I'assemblee. (Pass.) — Epistola quam pontifices mittebant, in qua fidei sua ralionem exponebant; leltre des evi'ques nouvel' lement ilus aux anciens,dam laquelle ik faisaient leur profession de foi. (Pass.) — Epistola epis- copi de fide; vel rebus ecclesiaslicis, ad pres- byteros sueb dieoecesis scripta ; lettre admi- nistrative d'un eveque aux pritres de son diocese. (Ralh. Veron.) SYNODITA. — Coenobita ; cenobite, moine. [Cod. Th.) SYNODOCHICE. — Simul, pariter ; 6gale- menl. SYNODUS. — Conventus publicus, Graec. 11JV0801; ; assemble generale. (A. 773.^ — Vox generica scriptoribus Christianis, quibus fere semper quod vis concilium episcoporum dicitur ; propria vero significatione synodus apud nos appellatur, qu;e ab episcopo fit, convocatis quotannis paroecia; suae presbyteris; reunion d'evcques, concile, et plus particulierement, assemblee des pr(Hres d'un diocese, synode dioce- sain. (Pas.) — Census qui episcopo a clericis venicnlibus ad annuas synodos, quibus interesse lenentur, pendi solebat ; droit que les prtHret payaient ii leur iu^que a. la tenue du synode. (Boncomp.) M 2157 TAB MBDI^ ET INFIM.E I.ATINITATIS. TAB 2158 SYNOPISSAIIE. — Turpiter facere, lasci- vire ; se conduire honteusemenl, se livrer a la dibniche. (Lup. ad Can. Cone.) SYNTOCHIL'M. — Idem q. isiNODOcniuM. SYNTRUPHUS. — Grre. Tjvtpojo,- ; qui a kUi nourri, iteve ensemble. (Tert.) SYRI. — Xegoliatores, qui ex Syria in Oc- cidente mercuraturam exercebanl ; marchands syriens. (Sid J SYRIARCH^. — Sacerdotes provinciae Syricx ; syriarques, pretres syriens. SYKIXGATUS. — Syringatxs agnus, qui adhuc lac surgit ayneau i/ui telle. SYKMA. — Cliarta, cui in modum caudte appensum est sigiiiuin ; charte ayant Ic sceau trainant et pendant. (Ach. Spic.) SYROGOSUS. — « Ungo te uno unguento syrocoso, quo unctus fuit unus sanclus qui fail vocatus S. Cyricus. » (A, SS.) Melius, ut videtur, ms. codex habet siricoso, id est, deiicatiori. SYROr.US. — Ventus qui Lalinis Euro-No- thus ; siroco, vent du S.-h. San.) SYROPaRIUS. — Qui syrupos seujuscula praiparat, ul videtur ; apollncaire, celui qui fail des sirops. SYSSITUS. — A Graec. dou-o;, simul ci- burn capiens. convictor ; convive. (Leg. Rom.) SYSTATICUS. — Systaticx lilterx, com- mendatitiffi, Graec. rjiraxixa! ; letlre de recom- mnndation. SYSTEM A. — Grac. ajTcrjjjia, proprie com- page.<:, collectio. Hinc astronomis pro rnnndi constitulione et forma usurpatur ; Iheologis vero pro complexu articularwa fidei. T. — Littera numeralis, quiu 160 designat. Eidem litteroe si recta linea superaddatur (t), 460 raillia significat. — T pro d scribi, aut vicissim, jam dictum est in d, ut et d pro to passim apud (iermanos. Septentrionalibus po- pulis familiares sunt mutationes litterarum t, z et c. Notissima quoque est t et c mutatio, etiam apud Latinos. TAAGIUM. — Male pro knagium seu caa- gtum ; Vid. Caagium. TABALDUS. — Idem q. TABAHnuM. TABANUS. — Animalis species ; laun ; ol. taban. TABARDATUS. — Tabnrdala tunica, idem q. Taharoum. TABARDILII. — Pustuiai pestilentes apud Hispanos. (.4. SS.) TAHARDUM. — Tunica, seu sagum niilita- re ; mantenu court a I' usage des yens de guerre ; ol. tahar. (Les ecclesiastiques en portaient aussi, mais beaucoup plus longs.) T.VHAYLHU. — .Mappa longior, eadem quas LONGEKIA. (A. 136(t.) T ABKI. KRIUS. — Tympanista ; tambour. TAIiELliTUM. — Pugillares ; tabletles. (Ob. ectl. Mor.) TAREF.LA. — 7'abrlla pa.sclialis, not;i' chro- nologicff! cereo paschali affixaB ; ]'id. Ckiieus. TARKLLARICS. — Qui raliones conficit, data et acccpla referens in labulas ; teneur de livres, calculateur. (Sid.) T.\BKLLIO. — t>'ui conlracluum et Icsla- menlorum instrumenla conscribit ; iabellion, notaire. (Pass.) TAHI'II.I.IONAI.IS. — Tnbellionale signum, sultscriptio tabellionis, quic juridice fldeni fa- ciat ; siqnature li'uii tabellinn. (.1. S.S.) TABKI.I.IONARE. — Tiibulas rile et juxla formam proiscriplam describere ; drc.iser des actes ; ol. tfibellinnner. (.\. 1 118.) TAItKLI.lONATUS. — oiTicium tatwUionis ; o/fire de tnbrlliiin, labcllwnat. (A. 1301.) TAHELI.ULA. — Tabula, axis \planche, ais. (Elmh.l TABELLUM. — Idem q. Tabula. TAFiERENA TRICHALIA. — Taberna, locui ubi alea iuditur ; cabaret, lieu, on I'un joue. (St. .4ven.) T.\B1£RNA. — Jus seu faruitas habendi ta- bernam in villa, cella venaria, area e tabulis ligneis compacta, domus, habitalio ; droit ou permission de tenir auberye, cellier a. vin, caisse de bois, maison, habitation. (Pass.) Ta- berna bannalis, ad quam venire lenenlur, qui feudum domini manent, si quidem Us ad earn diverlere sit animus ; cabaret banal. TAHERXACULARE. — Habitare ; habiter. (Mart. Ampl. Col.) TABIiRXACULUM. — Taberna, ciborium seu pars altaris ubi reponitur pyxis, feretrum, thcca reponendis sacris reliquiis apta, sedes abbalis in choro, vectigal quod pro vino ia urbera solvitur ; cabaret, tabernacle, cercueil, retiiiuaire, siege ahbatial, droit d'entrie au- quel est soumis le vin a la parte des villes. (Pass.) TAHERNAGIUM. — Multa, qua lenentur tabernaiii, qui statuta principis de tabernis Iransgrediuntur ; amende it laquelle sent con- damnb.f les cabarclicrs qui violent les ordonnan- ces sur la tenue des catiarets. (Tahul. Fisc.) — Tributum pro (acultate vini distrahendi do- mino solutum ; dmit ,/ui .le paye pour avoir la jiennisiiiin de vendre le vin en detail. [G. Chr.) 'l'ABIsRNA(,lS. — Pertinens ad tabcniam ; de cabaret. TABl'^RN.XRE. — Tabemam tenere, vinum singulatiin vendere ; faire auberye, vendre du vin OH detail. (.\. IH67.) TABRIiXAUIA. — Pra'positura, seu balia in ni(ina.<-o'7is/e, celie qui est due d'apres la coutume du lieu. T.M.LIABILIS. — Taillio' obnoxius ; sujet a la tadle ; a\. taillable, taillif, taillaule, taille, taiUablier, etc. (Pass.) T.\ALIAGIDS. — Ad tailliam partinens ; de taille, relatif a la taxlle. TALLIAGIUM. — JurisconsuUis .Vnglis.prae- slalio quiBvis, verbi gratia de«im;e, quindeci- raa;. snbsidia, et alia ejiismodi, quce a parla- mento regno inORELMJS. — Tympanum ; lamhour. (A. 1411.) TA.MBOIllNUiM.— Eadem notione. (A. 1328.) TAMBUIIARE. — Ilalis litem intentare, ac- cusare ; intenter un proces, accuser. T.AMISIUM. — Cribrum, quo farina purga- tur ; tamis. (Herman.) VAMISSU.M. — Eadem notione. (A. 1361.) T.VMNUM. — Cortex querceus in puiverem redactus ; tan. (I.ob. //. liril.) TAMOLA. — I-'ulcrnm subaxillare ; ichasse, hequUle. (.1. .SVS.) TAN.\. — Caverna ; taniere. (.V. 1245.) T.VXACETUM. — I'artio cibaria, ut vocant, monachica.a qu;L' quinque ovis conficiebatur;>i pitnnce, ration d'un inoine. {Clir. S. Trud.) TANAdA. - Comp'des vel circus career, ut videtur ; cr/is ou basse-fosse, cachnt. (Us. /tare.) TANAIAUK. — Candenli forcipe laniare ; te- nniller. (Ap. Mur.) TANAI.IA. — Forceps; tennilles. (.St. Fl.) TANAHI.V. — Officina coriaria ; tannerie. (Ch. Hisp.) TAN.VUUIS. — Coriorum infeclor; tanneur. (A. 1187.) TANATARIA. — Ut Tanaria. TANATl'S. — Panni species, fulvi colons ; cto/}'i- de coulrur rou.i.) TARTARICUS. — Panni species, ut Tarta- RiNus. (A. 1320.) TARTARINI. — Tartari; Ics Tnrlares. TARTARI.NUS. — Species panni, ut Tarta- Ricus. {Mon. Angl.) TARTAROX. — Moneta a^nea Gr.iecanica, a Niceplioro Phoca imperatore adinvenla ; pe- tite monnaie de cuivre de I'rmpire grec. TARTARUM. — Arid;B fcecis doliariae cru- stula, vini fd'x indurata, et doliis adbcerens ; tartre. (.J. de Garl.) TART.VVELLA . — Instrumentum quoddam compluribus ligneis frustis sese inviiicem coUi- dentibus constans, cujus strepilu piscatores cogunt pisces ad retia ; sorte de crecelle; ol. tartavelle. TARTAVELLARE. — Pulsare ; faire du bruit avec la tartavelle ; ol. tartnveler. TARTELETA. — Placenluia ; tartelette. (A. 14S,S.) T.\RTRA. — Placentae species, idem q. Tarta. — (A. 14S2.) TAItTUGA. — Testudo ; loriue ; ol.tartugue. TAR US. — Moneta- genus, idem q. Tarenus. TASCA. — Pera, sacculus ; besace, petit .?ac, .wrte de bourse ; ol. tasse. (.4. SS.) — Prajsla- lio agraria, agrarium, campi/>ars, vox in char- tis Occilanis, et provincialibus pra^sertini, sat frequens ; impoi sur les tcrrcs, terrage, c/iam- part ; ol. tasqve. (Pass.) TASCHKREIUM. — Tern pus quo /a.^ca colli- gitur, ni failor; ipogur de In perception de la ta.?i .s/<- rete. (.bm. Ben.) — Pro tectum. (Hariuif.) TECUARIUM. — Pro tegunum scribitur in quibusdam mss. TEGELLA. — Parva icgula ; petite tuile ; ol. tieulette. (J. de J.) TEfiEI.LAHIA. — Venefica ; sorciere. (Id.) TEGES. — Domuncula ; mnisonneltc . (A. SS.) — Tectum ; toit. [Gest. Cons. Ancleg.) TKGILLA. (Ap. Leibn.; TEiiLA. — Tigillum ; chevron. {Tract, de re milit.) TECiNON. — Ex Grac. Ti/.vov, filius : « Et dixit mihi : Bene venisti, tegnon. » (Pass. SS. I'rrpet. el Felicit.) TEGULARE. — Tegulas facere, vel tegulls operire ; faire des tuiles ou couvrir une niaison avec (let tuiles. (J. de J.) TEGULAIUA. — Tegularum officina ; tuile- rie. {]'et. Gl.) — Terra tegulis conficiendis apta ; terre a briques, nrgile. (A. I31S.) TEOULAUIS. — Tegularis petra, tegula ; tuile. (Ap. Mad.) TEGUEAHIUS. — Qui tegulas facit ; tuUicr. {Vet. Gl.) Ti:r,Ui,A'!'OH.— Eadem notinne. ('I.indwod.) Tl'^dULATUS. — Tei/iilis leclus ; convert de tuiles. (Ap. Mad.) TEGULITIU.S. — Factus e tegulis ; /ait de luile.i. { Vet. lust.) TEGULUM. — Pro tegula. S. xiv.) TEHlMiUS. — Decanus.ap. Anglo-Saxones. TEINTUItARIUS. — Tintor, infeclor ; tintu- rier. (A. 13ryj.) TEISIA. — Pertica seu mensura sex pedum ; toise. TELA. — Pro Iclum, jaculum, spiculum. (Mart. De ant. Eccl. rit.) — I'anni seu ti-lx lali- tudo. (A. U76.) TKI.ARIS. — /"e/a con rectus ; fait de toile. (Si. reel, full.) TKLAUIUM. — " Eaque {pallia) sectis qiia- dralis(|uti ligni- munita, qua- lelaria vocnnt, ne rugosa aut sinuosa... conspicianlur. » {Cx- rem. epi.ic.) Lignum esse vidcturcui aTflguntur telx, vel pallia seu aulfen altaris, (lalis contrc- rilable. Tclare dicitur in cif;remoniali monas- tico Congregat. S. Mauri. TI'.LAIUUS. — Qui facit aut vendit trlam ; fahricant de titiles, toilicr. (Vet. Gl.) — E tela conft'ctus ; fnildr Inile. (Id.) — Telarius cervus, domcsticus, man.suefactiis ; err/ privc. (.S. vn.) TELATA. — Calaracta oculi ; taie. {A. SS.) TELERIA. — F. offuina ubi tela texitur ; toihrit. [(^onst. Clun.) TELIA. — Modus agri, aut vineae ; mesurt pour ks champs et Ics vigncs. {Chr. Burg.) TELLENGUS. — Idnm q. Tblon. (A. G92.) TELLUMU. — Deus telluris ; Dieu de la terre. (S. Aug.) TELLERUS. — Eadem nolione. (M. Cap. TELLUSTRIS. — Terreus, lerrenus ; de terre, terrestre. (Id.) TEI.OX. — Tributura pro mercibus, exactio quaevis ; taxe, impOt, parliculi6rement, droit de passage, droit d'enlrie, douancs , ol. tontieu, tonliii , (onneu, tonnieii, tonniu, tomnea, etc TELONARIUS. — J'elonis exactor ; cclui qui perfoit Ic tonlieu ; ol. tonloier, tonneur. (Pass.) — Qui in palatio rcgum Francorum, omnibus portiloribus prieerat ; die f des huissiers du pa- lais des rois /runes. (Ilincm.) TELONARIUM. - Tribuli genus, ul Telon. (S. IX.) — Locus in quo telonarius scdet ; bio- reau de douane, lieu ou sc paye le tonlieu ; ol. tonneu. (A. lOH.) TELON EAIUUS. — Idem q. Telonarius. (A. 121/..) TELONEUM. — Idem q. Teion. (Pass.) TICLOXIUM. — Idem q. Tkion. (Pass.) TI'lLUM. — Id omne quod hominum saluti nocere potest ; toute arme, tout ce avec quoi on peut /aire du mal. (S. ix.) — Dolor lateris ; point de c6ti. (Pap.) — Telum amicitix, ami- cilioe factum ; trait d'amitie. (Ap. Lad.) TE.MfilRARE. — Infringere, violare ; violer, ne pas respecter. (Chart. Cels.) TEMERATIVE. — Temere ; temirairement. (.Joan. VIII PP.) TEMO. — Navis gubernaculum ; gouvernail. {Ann. Gen.) TEMPE. — Montium augustiae, clusurae ; gorges, dc/iles, pns. (.Mex.) -- Pascua in mon- tium convallibus ; paturage.f dans Ics monta- rjncs. (Ch. Moruv. a. 1233.^ TEMPELLUM. —^.licula sacra ; chapelle, oratoire. {A. SS.) TE.MPERACULUM. — Pro Temperamentdm. (.1. S.) TKMPERAMENTU.M. — Temperalio ; me- lange. (.Indr. Flor.) fKMPKUANTES. — Qui c.Tlibem vitam af- ffctabant, iideni qui Comiwentks, q, Vid. TE.MI'I'^RAHE. — Diluere, parare, scalpere, disponere ; detagrr, dissoudrr, preparer, tail- ter, rcgler. (Pass.) TEMPKSTARE. — Vexarc, molestare ; i»i- quirtfr, timnnculer. ( Vet. Gl.) I'EMPESIAItlUS. - Qui trmpestates el alia inalclicia tacit ; sorcitr. (A. 805.) ri'iMPlCSTAS. — 7'einpestas e.rtrnna, pcnna conliscationis ; la cnu fiscal ion. (A. I2St.) riCMPESTATlo. — Pro /em;)()s non cot cum la- lem febritn patilur. i.Mir. (ih. V I'/'.'' TEMPESTIVE. — Inipcluose ; impitueust- mcnt, avec violence. (A. i3Gi.) TEMPESTUARIUS.— Idem q. Te-mpestarius. 2175 TBN LEXICON TBN 2176 TEMPESTUS. — Tempeslivus, opporlu- nus ; qui arrive a propos, opporlun. [A. SS.^ TKMl'LACIUM. — liilem q. trmplum, spiri- tuali nolione. [St. equit. Teut.) TKMPALES. — Pro temporales. (Ap. Mart.) Anccd.) TEMPLARH. — Templariorum militumjor- do ; les templiers. (A. 1118.) TEMPLATUKA. — Fornix, concameralio ; voiUe. (A. 1329.) TEMPLICOL.€.— Iidemq.TEMPLARii.(>1.^.9.) TEMPLU.M. — Ordo ipse Templariorum ; eliam isdes Templariorum ; I'ordre du Temple, convent de I'ordre du Temple ; ol. Temple. (pass.) Templum Dei, coetus Christianorum, Ecclesia; I'asiemblce des fideles, I'Eglise. (Lact.) TEMPCiRAUA. — Pulvinus ; traversiti, cous- sin. (/{itual. Vet.) — Bona clericorum ; le tem- porel du clergi. (G. Chr.) — Jejunium Qualuor Temporum ; le jeune des Qualre-Tewps. (Ap. Mur.) TEMPORALIS. — SaBCularis, laicus ; qui vit dans le monde, seculier. (Pass.) — Inconslans ; qui )i' est pas constavt, inconstant (S. Col.) — Ejusdem Betatis, coaetanens ; qui est du mi'me temps. {Vet. Chnrtut) — Qui ab officio amoveri potest ; amovible. (A. 1411.) TEMPORALITAS. — Bona ecclesiaslica ; ut Tempokalia. TEMPORALITER. — Ad tempus ; provisoi- rement, pour im temps. (Tert.) TEMPORANEE. — Temporius ; do bonne heure. TEMPORANEUS. — Maturus, lempestivus ; qui se fait ou vient a temps. (Pass.) TEMPORARE. — Terapus ducere vel in tempore vivere, adtemporare, contemporare, simu) lemporare ; temporiser ou vivTe en mime temps, etre conlempoi'ain. (J. de J.) TEMPORARIE. — Ad tempus ; provisoire- ment, pour un temps. (Salv.) TEMPORATIM. — Pro vario^tempore ; selon le temps. (Tert.) TEMPORICARE. — Ut TPMronizARE. (Ap. Mur.) TEMPORINDS. — Tener, mollis ; tmdre. {0-d. Clun.) TEMPORIUS. — Maturius ; plus tdt, de meil- Iture heure. TEMPORIZARE.— Cunctari ; Usiter. (Mart.) TEMPTATUS. — Pro terUus seu detentus. (Cap. Car. M .) TEMPUS. — Ad tempus, suo tempore, ma- lure ; a temps ou en son temps. [Cap. Car. ^1 ■) — Aer, cerium ; temps, temperature, {.-iyin. Gen.) — Liber temporum, id est Paralipome- no)i. (S. Hier.) — Tempus Octavianum, quo Caesar Augustus imperabat ; (poque du regne de C. Augaste. (Ap. Meich.) TE\1PUSCULUM. — Tempus, aiitas ; temps, age. [A. SS.) TENA. — Linguloe quae dependant de mi- tra pontificis; les fano7is do la mitre. ( Vet. Gl.) TENARULA.— Forceps; tenailles.(A.x). Mur.) TENABULUM. — Idem q. Tenaculum. ( Vel. Gl.) TENACES. — Forcipes ; tenailles. ( Vel. Gl. — Fuscinee ; /ourchettcs. {Ch. Hisp. a. ilOl.) TEXACIA. — Pro tenacitas. (A. SS.) 1ENACULA. — Forceps ; tenailles. {Vet. {Cod.) — Tenaculum ; pinces. {A. SS.) TENACULUM. — Venabulum, calamus ; ipieu, roseau a ecrire. { Vet. Gl.) TEN.\GIARE. — Candenti forcipe laniare ; tenailler, dcchirer avec des tenailles rougies au feu. (Ap. Mur.) TEXALEA. — Forceps ; tenailles. (Id.) TEXALLEATUS. — Candenti forcipe lania- tus ; tennillr. fid.) TENANGIA. — Idem q. Tenentia, q. Vid. TEXANDRIA. — Villa ; maison des champs, ferme. {St. Rob. '1/ req. Scot.) TENANDRIUS. — F. villicus. (Id.) 'lEiN'ATOR. — Qui praedium a domino feu- dali pendens tenet et possidet; lenancier. {Ann, Prxm.) TENATURA.— Idem q. Tenetura. (A. 1182.) TEXCHURERIUS. — Tinctor, infector ; tein- turier. TEX'CIA. — Induciae ; trdue, suspension. (A. 12:U.) TEND.A.. — Tabernaculum, tentorium ; tente. (Tudeb.) — Locus vacuus, in quo aliqua ex- tendi seu expandi possunt ; etendage, etendoir; ol. tetide. {Ch. Hisp.) TENDARE. — Pro tenderc, explicate. (H. Nem.) TENDARII. — Qui in iendes merces suas venum exponunt ; marchands qui italent les mnrchandises snus des fentes, dans des baraques a ce dtstinees. (Ch. Hisp.) TENDARIS. — Locus ubi panni explicantur seu extenduntur ; etendoir. (A. 1335.) TENDARIUS. — Tinctor, infector ; teintu- rier ; ol. tandeur. (A. Id44.) TEXDERE. — Extendere ; etendre. {Cod. Th.) Tendam explicare ; dresser sa tente. (Vet. Gl.) TENDICULA. — Diminut., a te7ida, taberna- culum ; petite tente. {St. Cum.) TEXDITAS. — Voluntas auctoritasve. (Greg. IX PP.) TENEBRyE. — Officii ecclesiastici genus ; VOfpce de Tkncbres. TENEBRARE. — Obscurare, lenebrosum fa- cere ; obscurcir, rendre obscur, cacher.{ Vet. Gl.) TENEBRATIO. — Obscuratio, caligatio ; obscurcisseinent. (C. Aurel.) TEN'EBRESCERE. — Tenebrosum fieri, te- nebris obduci ; s'obscurcir, se couvrir de tene- bres. (St. Aug.) TENEBHICARL — Eadem notione. (Tert.) TENEBRICOSITAS. — Obscuritas ; obscur- cissemenl. (C. Aurel.) TENEBROSITAS.— Eadem nolione.(A. 1398.) TENECIO. — Possessio; possession. (A. 1204.) TEXECULA. — Idem quod Tunacula. {A. SS.) TEXEDO. — Idem q. Tenetura et Tene- MENTUM. (Usat. Bare.) TENEDUKA. — Praedium quod qui^ ab ali- quo tenet ; tenure. (A. 1202.) TEXELLA. — Forceps ; tenailles. [A. SS.) TENELLUS. — Obturaculum oris dolii ; J177 TBN MKDI^ HT INFIM^ LATINITATI8. TEN 2178 cannelle. {A. SS.) — Structa in forcipis mo- dum munitio ; ouvrage de fortification, te- naille. (A. 1231.) TENEMENCIUS. — Ut Tenbmentabios. (S. XIV.) TENE.MENTAIIIUM. — Possessio quarn quis ab alio tenet, ut Tenementum. (fass.) — Codex agrorum vectigaliura ; cadastre, livre terrier. (Pass.) THNEVIF.NTAIUUS. — Feudatarius, idem q. Tenens. (a. 1256.) TENKMENTATOK. — Eadem notione. (A. 1329.) TENEMENTUM. — Id quod quis ab alio te- net, feudum, priBdium, proprietas, possessio ; ce qu'on lient de ta concession d'un seir/neur ou d'lin propriiitaire, fief, censive, etc. ; proprietd, domaine, heritage, possession, Jouissance ; ol. te- nement, tenure, leneure, tennnce, tenancke, etc. (Pass.) — Territorium, districtus alicujus loci ; terriloire, district, ressort. (Pass.) TENENS. — Forense vocabulum, reus; le defendeur ; ol. tenant. (Pass.) — Qui prfcdiumab aliquo tenet; celui qui lient un heritage afiefou a cens ; ol. tenancier, tenant tenementier. (Pass.) — Qui possidet, delinet ; possesseur, detenteur ; ol. tenant. (Pass.) TKNK.NSA. — Possessio quam quis tenet ab alio, ut Tenementum. TENENSAUIUS. — Idem q.TENEMENTARius. (A. 1333.) TENENTA. — Idem q. Tknensa. (A. 1334.) TENE.NTIA. — Securitas standi promissiset conventis ; garantie d'une promesse, dune con- vention. (A. 1209.) — Proprietas, dominium; propriete, heritage, (A. 1312.) — Reditus, qui ex priediis percipilur ; produit des fonds de terre, revenu ou'on en retire. (A. 1222.) — Pree- dium quod ao alio tenetur ; /^e/ ; ol. tenance, tenanche. (A. 1240.) TENENTOR. — Idem q. Tene.nsarids. (A. i451.) TKNKNUM. — Ager, ut videtur, clausus ; clos. enclos. (A. 1358.) TEXKRARK. — Tenerum efflcere ; rendre ten'lre. TENEUE. — Prrudium a domino feudali de- pendens.etin ejus feudo vel dominio pussidere ; possedvr, avoir, tenir en fie/. (Pass.) — Patrini Daplismalis officium cxsequi ; tenir sur /e« fnnti baplismaux, i^tre parrnin. fpass.) — Claudicare, obtinere, habere, cxistimare, congrejjare, co- gere, perlingere, credere, pro fidei articulo ha- bere, tractare, nccipere ; boiler, gagner, obtenir, rcputcr, estituer, reconnaitre pour, reunir ras- semhler, recurillir, s'rtendre, courrir, croire, ad- metlre, recevoir, agir. (Pass.) Tcnere campum duelli, duello pra;esse ; prcsider li' combat Judi- ciaire. (S. xii.) Tenerr churum, canlantium choro privesse ; conduirc le chwur. (Lob. //. Par.) Tcnere rcgnum, illnd regere ; r(''gner, gouverner. (.\. 1213.) Tencre se, vim vi repel- Icre ; sc di'fendre. {.\p. Mnr.) TENEIUA. — Manubria arcubalislarum ; crossc d'arbalete. (Sanut.) TENHRINUS.— Tencr; tendrc :« Fonuagium tenerinum, » caseus musleus, recens. {St. Plac.) TRNERITUDO. — Teneritudo annorum, aetas tenera ; dge tendre, enfance. (Script, rer. Fr.) TENEROSIT.VS. — Teneritas • tenerositas atatis; Tu/. Teneritudo. TKNEURIARIA. — F. idem quod ripa : " Si tenerriariw sive ripee aqua; fronleriae... Non sint legitime curata:, esbucalae, et repa- rata3. » (A. 1471.) TEXESO. — Ut Tenementum. (S. xiii.) TENETHRIA. — Mansio in qua consistere debet fidejussor, donee is pro quo spopondit, creditor! satisfeceril. (A. 1291.) TEXETURA, — Status, conditio; etat, con- dition. (.V. 1224.) — Praedium quod ab quodam domino pendet, ut Tenementum. (A, 1202.) TENEUKA. — Pra;dium, etc., Tenememum. (Pass.) TENILIS. — Qui teneri potest ; qui pent etre lenu. (Pap.) TKXOR. — Argumentum instrument!, quod in scripto continetur ; le contenu d'un ecril sa teneur. (Pass.) TEXSA. — Idem q. Tensamentum. (A. 11«8.; — Expilatio ; pillage. (A. 1348.) TENSABILIS. — Defensus ; mis en defense, probite. (C/i. ^Ingl.) TENSAMENTUM. — Protectio, tutela, et peusitalio quae a vassallis aut suhditis domino pro ea protectione solvitur; protection accor- dce park' seigneur a ses ra.'isaux, el le droit que lul pai/ent ces derniers pour cette protea- tion; ol. tessement, tenseuient. (Chr. Maur.) TENSAHE. — Defendere, prolegere, secu- rum t'acere, in pralum defensum redigere, ex- pilare, grassari ; defendre, proteger, garantir. metlre en defense, piller, larronner; ol. tencer. tender. (Pass.) TENS.\.RI.\. — Latrocinium, rapina, expila- tio ; vol. pillage. (A. 136G.) TEXSATOR.— Praidator; pillard, (A. 1348.) TENSEAMENTUM.— UtTiNS.4RiA.(A. 1369.) TENSIHILIS. —Qui tendi potest; qui pent etre tendu ; ol. tendable. ( Vet. Ol.) Ti";XS10. — Pensitationis species, ut Tensa- mentum. (C/i. ISorm.). TENSURA. — Praestalio, ut Tensamentum. (A. 1181.) — Priu.iium, feudum, ut Tenemen- tum. (.\. 1290.) — Tensiu arcus ; aclwn de ban- der I'arc. {L. Burg.) TEXSUTUM. — Retc; filet. (A. 1317.) TENT.V. — Tentorium ; tenle, pavilion. {.K. 1324.) — Locus ubi panni explicantur; I'ten- doir. (A. 1327.) Linamentum quod vulneribus apponitur; compresse, bande de tin; ol. tente. (A. 1168.) TE.XT.VRE. — Oppugnare ; attnquer. (Ap. Mur.) — Tentam vulneri apponere ; panser une ptaie, >/ mettre unc tenle ; ol. tenter. (^. xv.) TEXrvriO. — Examen ; essai. (Ch. Angl.) — l''idei deserlio. ; apostasie. (S. Cypr.' TI!N TAl'Oll. — lOxaminator, sou judex do- clrina; candidali gradus acadcmici ; c.nimina- leur, celui qui inlerrogrdans un examen. (Kob. (ioiil ) TENT Cl.AVIA . — Umbella} sou lenlorii species ; dais, pavilion, [St. Syn. I'ornac. a. 1366.) 2179 TBR LEXICON TEB ■2180 TENTIA. — Pro tenentia, continentia. (A. 1476.) TEXTIO. — Jurisdiclio, ditio, possessio ; juridic'ion, ressorl, possession. (Lob. //. Brit.) TENTOR. — (Jui tenet seu possidet; posses- senr, dktenteur. (Ap. Rym.) TENTORIUM. Machina bellica, eadem quae Lalinis pluleus; mant'let. (Abb.) — Locus ubi panni explicantur ; eteadoir, etendaye. (S. xiv.) TEN'TUM. — Tabernaculum ; tente. (Ap. Ryra.) TENTURA. — Aulajum, tapes, a Gall, ten- ttire. (Ccprem. eccl Lam.) TENTUS. — rentus in furto, in furto ipse deprehensus ; pris sur le fait en flagrant dtlit. Loni/.) TENUITIO.— Possessio; possessjon. (A. 1139.) TENUITURA. — Eadem notione. (A. 1224.) — Idem q. Tenetdra. — (A. 1190.) TEXURA. — Ut Tenementum. (Pass.) TENDS. — (Subst.) Virgultum, vel ramus de arbore decisus ; branche d'arhre ou arbris- seau. [L. Fris.) — (Adv.) Tonus hoc, pro hacte- nus. (Vit. S. hid.) Tenus verba, vel polius vcrbo tenus, verbo, voce, ore ; de vive voix. (Clem. VI PP.) TENUTA. — Idem q. Tenemkntum. {Ch. (L. Xonn.) TENUTAKIUS. — oBallhazarPorcha tenula- rius Gnoini commendavit se... D. Cunegundi. » (.4. SS.) Editor /eH!<^ocergia, ceria, potionis ge- nus egrano. (Ap. Mart. Ampl. Coll.) TERGIVERSABILITER. — Fallaciter, tergi- versando ; non avec franchise, en tergiversant. (A. 1302.) TERGIVERSATIO. — Fuga ;/«i7e. (Bart. Gl.) TERGIVERSATOR. — Deceptor ; trompeur, fuurbe. (J. de J.) TERGIVERSUTDS. — Ut Tergiversator (Anast.) TERIPES. — Stapes ; etrier. (Ord. Vit.) — Pedes, qui pedibus iterfacit; pieton. (Ap. Mart. Ampl. Coll.) TERMEX. — Pro Terminus. [Cone. Heln. a. 1065.) TERMINALE.— Praedium, dominium; terre, domnine, heritage; ol. tennenal. (A. 1266.) TEl'iMlXALIA. — Appendices ad aliquem locum pertinentes, confinia ; dependances, ap- partenances. (A. 1331.) 2181 T£a MKDI^ HT INFIM.B LATINITATIS. TfiR 2188 TFR.MINARE. — Prtefigere, determinare ; arreter, determiner. (Haym. de Ag.) — Mori, mourir. I Vel. Chr.) TERMIXAKIUS. — Dignitas apad ordines mendicantes ; motne mendiant charrje de men- dier, pour I'entretien dun coucent, dans une elendue de lerritoire dciermlnee. {Vda.j — tjui aliquod lenementurn ad lerniinum, seu anno- rum spalium definitum, possidet; bailUste qui possede un bien d terme prefix. (Had. de lleiig.) TEKMINATIO. — Terminus, limes ; limitt, borne. (A. 820.) TKKMINATOR. — fficialis in EcclesiaPa- normitana, Agrigentina, et aliis, magister cse- remoniarum ; maitre des cerinumies. (Pir.) — Finilor, qui terminus seu limites staluil ; ar- penteur, cetiii qui determine et marque les limi- tes des champs. (A. l.'JGG.J TEUMINATUIIA. — Coimelerium seu spa- lium ecclesiae vicinum etad ecciesiam pertinens, certis lermiuis conlenlum atquc privilegiis do- natum ; cimellere ou es:pace de terrain attcnanl iune eglise et lui appartenant. (A. c. '.)50.) TKRMIXENTUM. — Pagus, regio ; pay3, district, juridiction. (A. 1399.) TEHMIXIA. — Terminus, limes ; limite, bo me. ( let. Cod.) TEIIMI.N'IUM. — Eadem notione. (Pass.) 'I'Ell.MlNUM. — Kadem notione. (A. 1357.) TERMINUS. — Pagus, regio, dislriclus ; ut Tekminentum. (Oreg. Tur.) — Definilio ; de- termination, definition. (Pass.) — Prffifinilum tempus, dies prtestitula ; terme. » Solvere in tcrmino, » dicilur in ch. a. 1341. (.\p. Lud.) — Oonvenlus ; assemblee, reunion. (A. 12G0.) — Ratio, modus, forma; manie re, forme. (X. i'i'io.) TEUMU.NLANDES. — Apud llibernos lerrae ad Kcclesiam perlinenles ; biens ecclesiaitii^ues. TERMUTIU. — Quasi lerraj moliu, terra? motus ; tremblenwnl de terre. TERXALE. — Tertiapars; fe m notione. (iV. Mut.) TEUR.VXEUS. — Terranea dumus, pars in- ferior domus, solum ; la partie basse dune mai- son, lerez-de-cha lussec. {St. S. Laur. Horn.) TERRAXIUS. — Uppidura ; ville, place. (.1. SS.) TERRA RE. — Terra munire, obslruero, vel cooperire ; Icrrasser. (A. M3o.) TERR.\ltl.\. — -Vger. praedium, possessio, tcrrilorium ; champ, terre, propriete, terriloire. (A. 1:197.) TERRAUIUM. — Agger lerreus, prffidium ; terrasse, prapriete, terre. (Pass.) TERRARIUS. — (Subst.) Vassalius, lirma- rius, lencns ; vassal, fermier, lenancicr. (A. 1 JG4.) — Qui multas terras habet ; seigneur qui a heaucniip de terras, grand propridlaire ; ol. terrier. (I'ass.) — In mouasteriis, is cui terra- rum cura commissa est ; moine charge du re- couvrement des cens et autres droits des lerres ; ol. terrier. (S. xiv.) — (Adj ) 7'errarius liher, in (|uo /eiTa(;ia, census, posses-ionesdescribun- lur ; cadastre, polyptj/que; ol. terrier, livre-ter- rier. (Pass.) 2183 TER LEXICON TBR 2184 TERRASCIS. — Idem quod Tehrassia. (A. 1228.) TEHKASSIA. — Agger terreus, solarium ; lennxse. (Ap. Pant.) TKRllASSOXUS. — Eadem nolione. (Form. Vet.) TEKKATEA. — Idem quod Tehraticum. (A. 1224.) TERRATIA. — Ager.territorium ; lerrc, ter- ritoire, pays. (A. 1200.) — Agger torreus ; ter- rasae. (A. 1430.) TERUATIGARIUS. — Qui terraticum colli- git, celui qui lere le droit de terrage ; ol. terra- gier. (A. 1273.) TKKHATIGUM. — Agrarium, uITerbagium. Tl";iiRATIO. — « Hoc estmansosdominicos... et terrationes, et servos, et ancillas, » etc. (Baldric.) Idem videtur quod terrae, agri. TKRIIATORIA. — Malta ; nalte. ( Vet. Gl.) TERKATUIUUM. — Pro Termtorium. (Pass.) TEllRATUS. — Terra clausus, obluratus vel aggere terreo munitus ; lerrasse. (Radulph. Cogesh,) TARR.VYLLIUM. — Agger terreus, ut Ter- rale. (A. 13.H6.) TERRELLUS. — Aggerterreus, ut Tehrale. (A. 1310.) TERREMERITUM. — Terroe proventus ; pro- duit lie la tcrre. (A. 1263.) TERRENA. — Via terrea, agger; ehnussee. A. 1373.) TERRENERIETTUM. — F. idem quoii Ter- raticum. (Mart. Anecd.) TERRENUM. — Fundus, solum ; terrain. Roland.) TERRERIA. — Indigena ; habitant du pays ; ol. terrien. Ap. Mur.) TERRERIUM. — Codex agrorum vecliga- lium ; terrier, cadastre. (A. 1338.) — Territo- rium, dislrictus ; territoire, pays, canton ; ol. terreur, terrouer, etc. (A. 1247.) TERREItlUS. — Cui censuum exterris per- cipiendorum cura commissa est ; ccZw; ^j/i est chargi de lever le terrage ; ol. terraiqier. (A 4335) TERRESTRIS. — Ad territorium seu distri- ctum pertinens ; du ressort, du territoire. (A. 1336.) TERRIBULUM. — Quoddam tormcntum ; certaine manikre de donner la question. {i. dej.) TERRIBUNDUS. — Terribilis ; terrible. (A. SS.) TERRIGELLA. — Gampulus, carapellus ; petite terre. (Ap. Ughel.) TERRIFINIS. — Pro finis, terminus. (A. 1099.) ^ TERRICtENA. - Indigena, ut Terhebids. {Vet. Cod.) TEHRINEUS.— Terreus ; (/e ^erre. (S. xin.) TERRISONUS. - Terribili sono ; area un bruit effrayant. (A. SS.) TERRITAGIUM. - Agrarium, ut Terragium. (A. 1239 ) iPRRITORLERES. - Pra;dia, agri ; fonds de terres, domaines. (A. 1046.) TERRITORIUM. — Districtus ; district, ter- ritoire, pays. (Sid.) — Dioecesis; diocese. {Brev. eccl. Lrmor.) — Ager, possessio, prsdium ; champ, tcrre, propriete. (Cod. 7/i.) Modus agri; rmsure de terre. (Ch. Alam.) TERRITORIUS. — Ilumi stratus ; itendu par terre. TERRUAGTARE. — Agrarium colligere ; lever le droit de champart. [Chartul. Aquic.) TERRUACTUM. — Agrarium, ut Terragium. (Id.) TERRULA. — Agellus, exiguum prajdium; petite terre, petite propriety. In codice Theod., terruke dicu;itur privatorum possessiones, quae alibi terra nuncupantur. TEHRULENTUS. — Terreus; de terre. {?Tud.) TERRUNGULA. — Modica terran portio ; to- pin de terre. (Mart Ampl. coll.) TERSANA. — F. idem q. Tresenum. (A. 1296.) TERSAYROLA. — Dolii pars tertia ; le tiers du tonneau. (A. 1279.) TERSOLUS. — Trium annorum natus ; age de trois ans. (A. 1476.) TEKSONUM. — Panni species, videtur idem q. Gall, tersenet. — Urbis regio, idem q. Ter- cerium. (A. 1378.) TERSUR. — Mappula, seu linteum ad ter- gendos pedes pauperum ; linge pour essuyer tes pieds drs pauvrcs le Jour du jeudi saint. (Cons. S. Aug. Lemov.) TERSORIA. — Locus ubi fiebat lolio pedum apud monachos in as\i ; salle ou les moines se lavaient les pieds. TERSORIUM. — Linteum quo pedes abster- guntur ; linge pour essuyer les pieds. (S. Rern.) — Linteum quo sacerdos in sacris manus abs- tergit ; linye avec lequel le pretre s'estuie les 77iains pendant le saint sacrifice. (S. Bern.) TERTIA. — Pars officii ecclesiastici ; Voffice de Tierce. (Pass.) — Agrarium ; chayjipart ; ol. tierce. (Id.) — Id quod maritus sponsoe suae dat tempore desponsationis; dounire; ol. tiers coutumier. (Id.) — Mensura liquidorum ; cer- taine mesure pour les liquides , ol. tierfain. (Id.) — Tributum pro pane solvendum ; droit sur la vente du pain. (S. xiii.) TERTIABILIS. — Tertiaeobnoxius ; soumisd payer le droit de champart ; ol. terciable. (A. 1259.) TERTIAfilUM. — Jus quod curioni compe- tit in bonis defunctorum ; droit du au cure sur rhfiritaye de ses paroixsiens ; o\. tiersaige. (Ce droit 6gala d'abord le tiers des biens, d'oii son nom ; il fut, par la suite, consid^rablement r6- duit.) TERTIALES. — Tertia agrorum proscissio; troisieme labour donne a la terre. [lab. Fossat.) TERTIARE. — Sequestrare, in tertiam ma- num mittere ; sequestrcr, mettre en mains tier- ces. (L. Sal.) — Tertio iterare ; faire une chose une troisieme fois. (Rad. Cad.) — Tertiam par- tem bonorum conferre, vel auferre ; donner ou enlever la troisieme partie des biens ; ol. tiercer. (Gest episc. Teod. — Tertiare se dicitur de censu, cum illius pars tertia superadditnr ; payer le tiers du cens en sut de ce qui est du ; oJ. tiergoier. ('A. 1325.) TERTIARIA. — Vectigalis aut tributi »pe- a 185 TBR MEDIiE KT 1NF1M« LATINITATIS. TBS M86 cio- : fortc de rederance. (Ap. Ughel.) — Terlin pars frucluum, quam conductor reddit loca- tori, proediumve tali conditiune localum ; rede- vnnce du tiers dcs /rails de In lerre, payee par les lenancivrs a leiirs seif/neurs, en ereculion d'eiigagements pris lors de In remise des tenures, ou tenure donnee au tiers des fruits; ol. terchi- ner'te. (St. Cast. lied.) '1 I'.RTIAKIU.M. — Modus agri a /eraVs, de quiljus supra, nomen sorlilus. (A. 858.) TRHTIAlllUS. — Collector terlix, agrarii ; receveur du champart, de la tierce. (S. xiii.) — Vir e terlio aliquo ordlne religiose ; lyuj est il'un tiers nrdre ; ol. tierciaire, lertiaire. (Pass.) — Terliana febri laborans ; qui a la fievre tierre. (.1. SS.) — Tertia pars frucluum, ut rt;nTiAiUA. (A, 1251.) 'I'EIVTIATI.VI. — Tertia v\ct \ pour la troi- ^/'■me fois. (.S7. Cons.) Tl'^KTIAT* )R. — Qui ad terlium tenet, seu qui tertiam fructuum agri domino pensilat; Jer- mier nu tiers des fruits. (A. 830.) TKKTIE.N.VKI^. — Prajdium quod a colono ad tertiam fructuum partem colitur ; tcrre louee au tiers des fruits. (Rug. Cam. Camp. Par.) TERTIKYKA JUSTA. — Mensura vini ter- tia parte major solita qua; majoribus solemni- tatibus prajbebatur nionachis in monasterio Solemniacensi ; ]'id. Justa et TiEBCELt.us. TEIITIOGKNITUS. — Tertius filius ; le troisihne fits. (A. 1381.) TEllTlOLUM. — Modus agri, idem q. Ter- CELLIUM. A. 1250.) TKKTIOLUS. — Accipitris species minor, liercelet. fFrid. 11 imp.) TEUTln.NAllIl!;.— .\d rationem tertiae partis frucluum ; mm/ennanl le iters des fruits. {.\. i'2W.) TF.KTIOX.VlUUS. — Tertionarinm blatum, frumeiitum, ut videiur, tribus granis mistum ; bib liercer-ain, qui eit inrle ile troix esphces de grains. (II. Mon. Becc.) — Terliana I'ebri labo- rans ; qui soiiffre de la fii'vre tierce. (.1. .S'.S'.) TERTIUM. — Jerlia pars prelii vendili priedii, qua; ad dominum feudalem datur pro laudimio ; droit de mutation ou de relief payi au seigneur, lequel est le tiers dn pr>x de vente. fA. 1220.) — Tertia parsdecimarum ; le tiers de la dime. (Cone. Tol. a. lOoti.) — .-Vgraria pen- sitatio ; cliampnrl, terrnge. (A. 1173.) — Tertia pars anni ; le tiers d:' t'annee. (.V. 1173.^ Ter- tiam el dnngeriuni ; 'lall. tiers it diinr/iers, jus quod rex lialiet in lorestis etsilvis \ornianni;u, in qiirtitim c;r.sii>nil)us ac vendilionibus prelii tertiam partem percijiiLniai excmptio et imtnu- nilas cliartis aut longo usu probetur ; droit per^'u par le roi .s-in- les conpe.i et la rente de cer- tains hois, en Normandie principalemenl. (Le tiers 6tait la troisieme p.irlie du prix do venle, et le ilnngiers le sixi6me en sns.) TEUTII'S. — Tertius benefivii, terlia pars ii'diluum bcneficii ecclesiaslici, nisi mo fallor; ' • tien; des revenus d'un /leni^fiee ecclvsia'itique. [Cone, ///.v;).) TKIITKUM. — (^1llis, clivus, locus eililior ; terlre, colline, eminence, cdteau ; ol. tertrie, ttrtriee. (Chartul. Divin.) — Terrilorium ; Icrriloire ; ol. irrlrc. {.\. 1217.) LliXICOM HED. ET l?IFIM, LaT. qui ol. TEKTUSSUS. — Porcellus domeslicus, domi nutntur; jeune cochon domestique ; tertusse. (L. Sal.) TERZA. — Crines intexti ; tres$e. (Ap. Mur.) TEKZA.XA. — Tertiana, scilicet febris ; fievre tierce; ol. tierceinne. (A. SS.) TEIIZANELL.A. — Schedula data laboranti- bus terzana seu febri terliana ; billet donne aux malades de la fievre tierce. (A. SS.) TI'^ltZARIA. — Terlia pars fructuum quam tenens domino reddere debet ; droit du tiers des fruits, terrac/e, champart. (A. 1138.) TI'lltZAKINUS. — Tenens qui tertium par- tem fructuum ex agris, quos tenet, nascentium Aom\no reddM; rassal soumis a payer la tierce ou terrage. {St. Cast. Hedald.) 'I ESA. — Mensura sex pedum; toise. (A. 127U.) Tesa candelx, (jslU. toise de chandelle ; dabantur nempe candelai regiis ollicialibus ad mensuram tesi.e. (A. 1154.) In chr. 1317 tesa candelx idem videtur esse quod Gall, poignee de cfiandelles. TES';lJ.\. — « Loca quibus pecora castran- tiir. Unde tescunre, castrare, tescuatores, cas- Iratores, et Ivscuationes, castrationes dicuntur. » (.1. de J.) TESIATA. — Ut Tesa. (A. 1327.) TESSAMENTU.M. — Pro Tensa.mentum. {Ta- hul. Calens.) TESSAHa. — F. praestatio agraria, eadem ac QUARTA. (S. XII.) TESSAHRANUAHIUS. — Textor ; tisserand. (A. 1482.) TESSA YROLUM. — Species veli ; sorte de voile de navire. (Inf. Mass.) TESSELLARE. — Tessellis, lapillis, seu li- gnis quadralis distinguere ; quadriller, paver en pelils carreaux. en tnosaique. ( let. til.) TESSELLATUM. — Pavimentum ; pave. ( I 'et. (il.) TESSKLLUS. — Cumulus seu slrues feni ; tas, meule de fain. {.\. 1227.) TESSEll.VKE. — Tesseris ludere ; /ouer aux dis. (Gem.) TESSEllIZARE. — Tesseris ludere, ut Tes- SKHAItE. TESSO. — Melis; blaireau; ol. taisson. 1290.) — Porcellus ; pourceau. (A. 1 11)9.) TESSUTIUS. — Textum, vitta, tajnia ; lissu, bnnde, rubnn ; ol. tessu. \.\.. 12.19.) TESTA. — Persona, bomo, ut (iall. tete. (A. 1210.) — Vertex, summilas; sommet,cime. [CIt. Norman.) —Caput; tele; ol. teste (AuB.j — Testx, seu ti'staruin confractarum frag- menta, super quibus tyranni nudos volutari cogebant inarlyres ; morceaux de cases cassh ; ol. tests. (S. Aug.) TEST/t:VAN(;EIJU.\>. - Liber seu codex Evangeliorum ; le livre des Evnnailes 1197.) TESTAGIUM. — Census pro capite ; pennnnel, enpilalion. (lionif. Vlll PP.) rKST.M.i;. — Lecli pars superior, ut tur, idi'in quod Testabilm. (A. 1389.) TEST.VME.\. — Teslimonium ; trmoignage. TESTAME.NT.VLIS. — Testamentales titterx, C9 (A. (A. impdt vide- M87 TBS ul Testamentom. (Ap. LEXICON Mab TBS 2188 charta, donatio, Dipt.) TESTAMENTAUTER. — Per teslamenlum seu cliarlain donalionis ; par testament ou par donation. (Ap. Lud.) TESTAMKNTAllE. — Donate per teslaraen- tuiii ; duiuier par te.\ lament (A. 1207.) TESTA.MENTAltE. — Tesianiio ; leslamentai- reinent, en faisanl ti'stament. (A. 13'J8.) TESTA.MHNTAHIUS. — Exsecutor lesta- menti ; executeur tcstamentaire ; o\. lestamenteur. {Leg. Alphons. IX, reg. Castel.) — Olficium monaslicum, penes quern fuil disposilio pio- ruin legaloium, seu ab e.\.leris ea, seu a do- mesticis proticiscerentur, velul hac in re fide- liuin teslamentae.xsequerelur ; rcligieur charge d'appUquer a lew destination les legs pieux f aits a son monastere. (Brower.) TESTAMENTATOR. — Exseculor lesta- menli ; evecutenr testamentaire. (\. 1242.) TESTAME.NTUM. — Donatio seu potius charta, quaj in donalionis ac largitiunis argu- mentum conscribitur, diploma quodvis, prae- ceptum, seu, ul habet scriplor quidam, quaevis charla testium subscriplionibus firmata; dona- tion, acte de donation, litre quelconqne, toute charte revetue de la souscription des temoins. (Pass.) — Decretum ecclesiae ; decision de VEglise. {Cone. Tici'n.) — Testimonium ; te- moignage: ol. testimonie. (Pithaeus.) Tcstamen- torum prineeps, charlarum regiarum custos ; garde des archives de la couronne. (.1. 6'iS. Ben.) TKSTARDl.V.. — Pertinacia, contiimacia, obstinatio ; cntetement, opiniutrete , ohstinalion ; ol. testardie. {Vet Gl.) TES TARE. — Testari, testimonium dicere ; attester en justice, rendre temoignoge. (L. Da- var.) TESTATA. — Extremum, finis, apud Italos ; bout. (St. Mutin.) TESTATIi). — Jus quod episcopi habebant disponcndi de quarla, interdum nona parte reliclorum de tnstamentis, scilicet in pios usus ; droit quavaieiit les evequcs de disposer du quart ou de la neuviemepartie des legs fails a V Eglise. TESTATIOU. — Magis testalus, compertius, notio : « Quo facilior sit discussio pecuniaj, cujus nobis fuerit summa testatior.u {Cod. Th.) TESTATOR. — Patronus, intercessor ; pa- tron, intercesseur. {A. SS.) TESTATORIUS. — Testatoria littera, dona- tio, charta, etc., idem q. Testajientum. (A. 915.) TESTEIA. — Furtum clandeslinum et oc- cuUum ; vol, larcin. (S. viii et i.\.) TESTERIUiM. — Lecti supernum tegmen ; cieide lit. (A. 1388, ap. Hym.) TESTEUS. — Pro testaceus : « Testeum vas. I) (Ap. Mart. Anecd.) TESTICIDIUM. — Testis caedes, occisio ; meurtre d'un tcmoin. (Bal. Misc.) TESTIFICARE. — Pro testificari. (A. 1012.) TESTIFICATIO. — Marlyriura, passio ; martyre, passion. (S. Paulin.) — Exislimalio, fama ; reputation, consideration, estime. (Lob. H. Brit.) TESTIMONIALIS. — Scripta testificatio ; attestation, certi/icat. {Cone. Tolet. a. 1323.) Testimonialis charta. publicum instrumenlum ; acte public. {.\.. 139'J.) lestimonialis diaconus custos episcopi concionanlis ; Vid. 1)iaconus et TiiSTiMoNiUM Testiinon tales litlerw, in alicu- jus rei leslimonium data; ; atleslations, certifi- cals, conges pour les homines de f/uerre. (Ap. Mad.) TE.STI.VIO\IARE. — Tesliraonium dicere; ti'inoigner ; ol. testemoigner. {Cap. Car. M.) TESTIMONIUM. — Testis; teinoin ; ol testi- inoine. {.\.. 7TJ.) Testinionia. ni fallor, rnultae pecuniariiu, quie domino I'eudali debenlur ob falsum lestimunium ; nisi malisinlelligere eo nomine designari id quod ipsi domino exsol- vilur ob audita ab ipso lestimonia ; temoigna- f/es, amendes payees au seigneur par les faux 16- moins, ou droit que lui payent les parties pour proceder lui-meme a [audition des temoins. { Tab. eccl. S. Audein.) Testimonium ecclesiasticum, episcoporum socii, quia erant vitaj eorum tes- tes ; les ecclesiastiques attaches « la personne des eceques. {Chr. Reicherp.) Testimonium Jesu Chrtsti, Novum Testaruentum, Evangelium ; le nouveau Testament. (S. Paulin.) ThSTIXIA. — Armatura capitis, f. eadem qua; Gallice testiere dicilur, quae hominum et equorum erat. (.\. 1099.) TESTIS. — (Subst.) « Prohibemus singulis sacerdolibus parochialibus, ne ipsi parochialis suis die Paschatis testes seu hostias loco panis benedicli ministrenl, ne ex ejus ministratione, seu receptione erubesceiUiam evilare videan- tur; sed panem benedictum t'aciant, sicut aliis diebusdominicisfiericonsuevit.)) .S7. Synod. Ni- col.epi.^c. Nvern.dt.. 1263.)Ubiproc(77arelegen- dum puto irrilare, forte enim intelliguntur pa- niculi seu oblalae in testiculorum figuram for- mala;, quas in hoc festo Paschali loco panis benedicli dabanl. — Testes crediti, quibus fides habenda est ; timoins dont le temoignaye iwrite toute confiance. (A.. 1121.) Testes synoda- les publici, qui publiee recepti et probati in synodo, « de quorum fide non dubilatur. » {Concil. Cahil. a 813.) Testes termini, iidem ut videlur, qui ^'s/acii /ermi/ii ; Galli perdriaux, vel timoins de bornes appellant quatuor silices ad metas apponi solilos, qui metam esse os- tendunt. TESTITUDO. — Testimonium ; tcinoignage. {A. SS.) TESTON. — Nummi genus, quod Oallis 18 denariis valebat ; teston, inonnaie d'argent. TKSTRU.M. — Lecti tegmen supernum ; del de lit. (A. 1386.) — CoUis, clivus, f. pro Ter- TRUM. (A. li:34.) TESTUDINATIS. — Pro testudinatus. (A. 1379.) TEsrUDO. — Calva ; crdne ; ol. test. {A. SS.) — Testa, lagena ; vase de terre, bouteille. {A. SS.) — Sculi genus oblongum, tarda; bou- clier quadrangulaire, targe. (Nang.) — Densi- tas r;imorum ; epaisseur des branches. { Vet. Gl.) TESTLL.C — Testarum fragmenta; frag- 7neiils de pots cassis. {A. SS.) TKSTUR.l. — Idem quod Testrum, vel Tes- TERIUM. (A. 1415.) 2189 TEX MEDIAE ET INFIM^ LATINITATIS. THA 2190 TFSTUTUS. — Pro Textus. (A. 147G.) — Idem q. TrSTKN. {St. Ai-en.) TliSL'tlA. — Claustrum vel cralis, qua in- gressus loci defeudilur, prohibetur; cldlurc ou baffi&re quiinterdil I'acces d'uii lieu. (A. 1U73.) — Plagae, role ; filet, panneau; ol. tesure. (A. 13:i5.) TUTAINGPENY. — Apud Anglos, pecunia, quam subsidii cau^a viceromes olim exigebat e.x singulis letlunjis:, seu decuriis sui couiita- lus ; redevance que. Ics vicomtes anglais se fai- saient livrer par les principauc de leur ressorl. TliTIXA. — Mamma ; mamelle. (A. 1362.) TKTlX. — F. tectum sou lugurium. (A.SS.) TliTMALLUM. — Vro mallum, placitum. (S. IX.) TKTHA. — Quatuor; quatre. ^Althelm.) TtTKACTY. — Vox Urajca ti-sa/.Tj, apud Ingobrrtum Caroli M. scribam, qua voce in- lulligit virtutum quaternionem, justiliam sci- licet, prudentiara, forliludinem el lemperan- tiam. TETRAGHAMMATON. — Ouatuor lilteris conslans ; compuae de i/untre leltres. (Sic apud Judifiijs dicebanlur Dei nomem Jehovah, quod exprimeif! illis erat religioni.) TETIIAXSITON. — F. annoua pro schola- ribus. (Anasl.) TETHAl'LAllE. — Quadruplicare ; quadru- pkr. (M. <'ap.) TI'"/rilAI'LASIS. — Qu,idrupIicalio ; quadru- pliciitio)!. (Id.) TETIIAI'L.ASIUS. — Uuadruplus; quadru- ple, nd.) TKTH.\IICHA. — Te-cpapyr,; qui quarlam par- tem regni lenel ; qui a le quart du royaume. (S. Luc.) — Qui quatuor cohortibus pra'csl ; chef de quatre cohortes. (Leo Tact.) TKrilASSARIUS. — Semuncia ; demi-once. (.M. Em p.) TKTRAVKLU.M. — Vela quatuor, qu;c in circuitu clborii quo altare tegilur, cxpandi so- lent ; lis quatre draperies que I'on suspendait au ciljorium pour cacher faiitel. ^Anast.) TEl'Ri;VANriELlA. — Quatuor Evangelia ; les quatre Lvanijtles. (Platin.) TI-.TTERI \. — Capitis equorum armalura ; arinure de jer qui couvre la trie da cheral ; ol. testii're. (A. 1294.) TEUOHL — Pro 7Wca' vol Turci. (.\.c.lil2.) TEI'LA. — Tegula,/-i7e; ol. tetde.(\. i'Si'l.) TI';ULEIIIA. — Tegularumoflicina ; tuilerie; ol. teu/erie. (A. 13:2:2.) TEULERILS. — Qui tegulas facil ; tuilier. (Id.) TEULICIA. — Tectum ; toit dune matson. (A. 12ia.) TEl'MirnM. — Vecligal pro uavilius trans- cuntibus exsoliitum ; dndl de peaje sur la na- viyaiiou. (A. 1224.) 'TEUTONK'IJS. — Tculi)iticusordo,m'i\[U\r\» ; ordre tnilitairr dvs cheralien teuloiiiques. (I'u.-s.) TEUTO.MZ.VRE. — Teulonicc loqui ; pnrler aVeniand, se faire comprendre en altemand. (.1. .SW.) TK.XAMEN. — Texlum ; thiu, 6to/fe. {Script, rer. Pr.) TEXA.MENTUM. — Pensitatio, uITensambn- TtM. TEX.VUE. — Texere ; tisser.{Cod. redit. episc. Autifs.) 'I'EXELLA. — Lepusculus; petit lievre. { Vet. Gl.) TEXENDEIUUS. — Textor; tisserand ; ol. teissaiidler. (Jab. I'osiens.) ThXERllJS. — Eadem notione. (A. 1405.) 'I'lvXI I'ARE. — Sffipe lexeie ; tisser frequent- ment. {Vet. Gl.) TEXITURA. — Textura, actio texendi ; ac- tion de tisser, tissage. {St. .Wont. Reg.) TE.XON. — Melis ; blaircau ; ot. taisson. TE.XORIUM. — Machina texloria, textri- num ; vi6tier a tisser. (A. 1317.) TE.XTA. — Pro Tbsta, putamen : « lexta ovi. » (Bern. Mon.) TI^.XTARE. — Oinare, operire, textaris seu auhcis inslruere ; parer, garnir de tapisseries, {Ord. S. Firm. Amb.) TEXTATOR. — Textor ; tisserand, tisseur. (A. 13ii.) 'I'l'X TORES . — Hserelici Albigenses, seu ('alhari, qiios Galli Tisserans voc.ibant. TEXTUIXaLIS. — Texlrmale o/ficium, ars texendi sou ipsum textoris opus ; I'art du L — Idem quod Textus : « Texta aurca, texta argenlea. m ( Vet. Catal.) TEXTUS. — Liber seu codex Evangeliorum; recueil des Evanyiles, evangeliaire. (Pass.) — Character ; siyne de I'ecriture. (A. .Si'.) — Calva ; tT««e.(A.lo64.) — llegestu m ;re//«s^re. (W. Thirn.; TEXUITALIS. — Uui/ej7iUL — (Jui commisit crimen, convictus de CI inline; celiii qri a coinmis un crime, cou- pabl,. {L.Sal.) 'IllAlM'S. — Nomen dignilati* apud Anglo- Saxoni'?, qua; varia lann'ii fiiil ; thane, nam des grands propridtaires chez les Anglo-Saxons. 2191 THE LEXICON THE 2192 THALAMUS. — Veli species, cella, cclluUi, oflicina. tabiilatum ; i ideaii, draperie, chambre, chamljretle, boutique, jdancher, ilaye. (Pass.) TllALAKfA. — Duodeciin : « In quantas causas thalaptas debeanl jurare, » id e&l in quol vel quibus causis duodecim jurare de- beanl. (L. Sal.) THANASIA. — PlacentiL' species : » Ad Pas- cha debet thelonariits episcopo thanasiam du- centorum ovorum. » [Ch. Theob. episc. Am- bian.) THANATUS. — xMoribundus; moxrant. [A. SS.) THAURUSGA. — Forte plaustrum cui sub- juDcti sunt tauri seu boves ; char tratne par des ba'ti/s. {Chartul.S. Vand.) TIIKAM. — Vox Saxoaica; laudare aucto- rem, advocare, proferre ; item, jus sequendi servos proprios, si a dominiadomiui evadantaut in alienam terram transeant. (Hrompt.) THEATO. — Denarius; denier. (Lex Sal.) THEATRALIA. — Ludi Ihealrales ; repri- sensatiotis dramatiques. {Concil. Hisp.) THECA. — Mc^ri capsa sanctorum reliquiis instructa; reliquaire. [A. SS.) — Pars orienta- lis; le cdle du levant. (A. 11U7.) — Digitale ; dd a coudre (A. i3i8.) THECATUS. — Theca inclusus ; enferme dam un etui : « Arcus thecatus. » (Sid.) TUECELLA. — Diminut. a theca, capsa ; cassette. {A. S .) TIIECLATURA. — Cffisura, incisio in arbore, quae vice termini est ; entaille faite a un arbre de limites pour le distinguer. (Ch. Long.) THEGULIOLA. — « Ante Tyrum lapis mar- moreus, super quern sedit Jesus, nunc super se habens theculiolam. » (Alb. SUad. abb.) Forle tegulwlam, seu parvum tectum. TIIEFANI.V. — Ornamenti genus : « Item unam thefaniam ad arcus cum liliis. » (A. 12'J.o.) THELETUS. — Perfectus, a Gr. xeXsio,- ; fini, achcve, accompli. (Tert.) THELODIVES. — (Jui dives videri vult ; qui veul paraitre riche. (S. Aug.) THELOIIUMILIS. — Quihumilis videri vult ; qui veut paraitre petit, humble. (S. Aug.) THb:LOS.\PIEXS. — Qui sapiens videri vult; qui veut paraitre sage. (Id.) THEMA. — Actoris libellus ; demande li- bellee ; ol. thesme. THEM ATA. — Regiones, provinciae, ita dictac a legionibus, qua; in iis prcesidio erant ; pays, provinces; ol. themes. [Script. Byz.\ THEMELA. — Pro thymele. [A. SS.) THEMILLA. — Parva theca ; coffret, cassette. (Vet.Gl.) THE.MISTA. — Jurisprudens, legum consul- tus ; homme de loi, Juriscunsulte. (Gocl. Lex.) THEMI.STIANI. — Haereticiiidem quiAgnoi- tae, sic dicti a Themistio diacono, qui docebat Christum quaedam ignorasse, ut uliimum judi- cii diem, male intellecto quod habetur .Marc. xiir. 32.) THIiMONATICUM. — Tributum seu pensita- sio pro currus temone ; Vid. Timokagium. (Ap. Mir.) THEXSA. — Gapsa; boitc, co(frc.{A. SS.) — Ferculi species ; sorle de petit brancard. (Id.) THEODISCI. — Teutones ;te Allemands. THEOLOCAIU. — Uetheologia tractare vei loqui ; theologiser, parler de titeotoyie. (J. de J.) TllEOLOGUS. — Ip singulis ccclesiis catiie- dralibus, qui sacerdoles el alios pr.uscrtim in- formal quie ad curam aiiimarum speclare no- scunlur; Ihbolugal. [Cone. Later, sub In. IJI.) THKOI.OQUELAHIUS. — Theologus, qui de Deo loquitur ; theoloijien. (.\ch. Spic.) THEO-MAGUA. — Venefica, saga, maiefica ; sorciere, mngicienne. [A. SS.) THEOPIIANIA. — Dies Christi nalalis ; la Noi-l. [Edict. Pamphil. patriarch. Alexandr.) — Epiphaoiorum feslivilas; la jele de I'Epi- phanie ; ol. Thiphaine, Thiphanie. (Pass.) THEORARE. — « A theos dicilur videre, quia Deus omnia videt, el theorare, proprie est considerare divina. » (J. de J.) THEORETRUM. — (,)uidquid sponsiu in prce- mium defloratffi virginitalis a sponso dalur eo die qua se videndum proebet el prodit in pu- blicum ; present de noces fait par le niari ii la femme le jour oit, apres la consommalion du mariage, ils se montrent, pour la p/'emiere fois, en public, THEORIA. — Medilatiocontemplalio; action de meditier, meditation. contemplation. {A. SS.) THEORICA. — Theologia ; thmlogie. (B. de Amor.; THEORIGALIS. — Spiritalis, ul videtur : « Sciatis, vos ipsos non hujus cosmi cum ho- nore esse residues, nee theoricalls amounitate prosperitas gaudere, nisi jam diclo omnia resti- iualis loco. » (^1. SS.) THEORICUS. — Contemplalivus qui lantum conlemplalioni vacat ; contemplatif, qui mene unc vie contemplative. » Vita thtorica ; » vie c.ontetnplative ; ol. /heorique. (.\p. Mart. Anecd.) THEOSOPHICUS. — Thelogicus, spectans tlieologiam ; theologique. (Mab. Anal.) THEOSOPHUS. — Theologiae perilus ; theo- logien.[\. 999.) THEUTHEGA. —Quasi St'^U -I >'■•'), pyxis, inqua reponiturccsacra Eucharistia, aegris delerenda; ciboire. [ Vet. Inscr.) THEOTISGI. —Teutones; les Allemands. THEUTOCHE. — Deipara ; la mere de Dieu, la vierge. [A. SS.) THEOTUXICUS. ~ Germanus ; Allemand. (Ap. Mur.) THEUTONISUS. — Eadem notione. (Id.) THERISTRUM, — Genus pallii muliebris ; habit a I'usage des femmes, mantelet, grand voile : ol. theristre. THERMARIUM. — Therma ; 6atn, etablis- sement de bains, thermes. [Vet. Gl.) THESAURARE. — Facere Ihe.saurura, the- saurum congregare ; ihesauriser, ramasser de I'or ; ol. thesaurer. (J. de .1.) THESAURARIA. — Thesaurarii dignitas, vel locus uh'i thesaurus recondilar; iresorerie. (Ap. Rym.) — Pretiosior supellex, in Ihesauro servala ; tresor, chose de grand prix. (A. 1308.) I 2193 THL MEDLE ET INFIMiE LATINITATIS. THU 2194 THESAURAniATUS. — Thesaurarii digni- las in ecclesiis ; trisorerie. (Ap. HyinJ TIIKSAURAIUUM. — Pro thesaurus. (S. Aug.) TIIESAUIIARIUS. — Thesauri regit cuslos ; dignilas in ecclesiis calhedralibus et capitu- laribus, cui thesauri ecclesioe servandi cura incumbit, quod ipsa docet nomenclatura ; tri- sorier, garde du tresor ; ol. Ihesaurier. (Pass.) — V. procurator, syndicus ; procureur, syndic, r&f/isseiir. [Ann. Ben.) — Ceilerarius ; snmme- lier, cellerier. {Cont. Fonian. — .Editicatuus ; gardien, concierge. (.\. 1352.) THESAUHENSES. — Officiaies comilis Ihe- saurorura ; of ficiers du directetir des finances. {Cod. Tk.) THESAUKIA. — Thesaurus, seu locus ubi thesaurus reconditur, gazophylacium ; le tre- sor, la tresorerie. (A. SS.) THESAURIS. — Ut Thesaurarius. THESAURIZARH. — Idem quod Thesau- RARE. (J. de J.) TnivSAIIidlMIYLACIUM. — Ut TnESAURU. THESAUIIUM. — (Neutro genere.) Pro the- saurua. (.Vlcuin.j THESAUilUS. — Monile; collier. (Ch. !>/- cod.) '/'/lesauri'S eccli^sinslicus, vasa sacra aiia- que priHiosior supellex ecclesiaslica, gemmae et alia hujusmodi ; tresor d'une ef/lise, ensemble des objets prkcieux de celte kglise et lieu ok 'tis sont en de/idt. (Pass.) THESIOUS. — Phlhisi laborare, ni fallor, a thesis, pro phthisis. (Ch. Occlt.) TIIESINDI'S. — Idem q. Thainus. THKS.MOPHORUS. — escrnooopos, legislator ; ligislateur. THEXUARIUM. — Tribulum, idem q. Telon. TilEURo.M.V. — E. aula'ura seu tapes, ulvi- detur ; dnipcrie ou tnpisseric. (.Mart. Ampl.Col.) TIIEURORA.— Vel, ut legere mavult Eccar- dus, l/ieiirona, puella ; jeune fille. (/ . Sal.) TIIEUSEBIA. — Ex Ur. e^-oiiSs.a, pielas; piile. (Ord. Vit.) THEUTRA.MUS. — Vir eximius ac Celebris ; homme eminent et de grande renummee. (Ernold. Nig.) TIIIA. — Amila; EHK. — l^apiizini, l)aptismum imper- liri ; ba/iliser, ronf'erer le sacrcinent de bap- leme (S. Cypr.) — Forte pro tondevc. (A. 1273.) TlNTilXUS. — Decanus ; Vid. TcNGiNUS. TlNrillAKF'',. — [-'requonler lingere ; 'ein- dre snuvrnt. ( ] et. Gl.) TlN("iLL.\RK. — llcgulis ligneis aperluras obslruerc ; fermer des ouvtrtures au moyen de tringles de bois, griller. (A. 13H1.) TINOSIUS. — Scaliie laborans ; gui u la teigne; ol. tigneus. (.\. 1352) TINXA. — Vasis grnus, ut Tina. TlNNlll.IUS. — Kxlrema pars ejus luci qiieiii alluit lluxus maris. (Skcn.) TINNIIATMlllA. — Mi-nsura- genus, quan- tum puf,nll(i conlineri potest; p(>ignee.[\.[\{\.) TINNIOLIIM. — Tinlinnabuluni ; sonnette. [A. SS.) TINMVOI.KNTIA. — Sonoritas. [A. SS.) TINNULUS. — Sonitus ex a>re aut ferro per- CUS80 ; son clair et aigu produit par le choc du /•.r ou de I'airain ; ol. tinterece. (let. Gl.) TlNTIGNAME.N'l'U.M.— Tinnitus; tmtement, sonnerie. (.A.. 13'J9.) TINTILLARE. — Iterato linnitu fores pal- gare, lintinnare ; jrapper a une porta, agiter vivemeni la sonnette, carillonner. TINTINELLUM. — Campanula ; clochette. (Ap. Mur.) TINTINXABULARIUM. — Campanile ; clo- cfier. (A. 1488.) TLNTINNABULU.M. — Vas aquarium, dimi- nul. a lina, unde legendum videtur tinabulum. (II. S. (Jerm. a Prat.) Campana, quae pul- salur in refectorio monachorum ; clochette de rifecloire dans les convents. (Relet.) — Tin- tinnabulum campanx, clava, tudicula ; battant de clochr. (Obit. eccl. Mor.) TINTINNUM. — Tintinnabulura armenlo- rum collo appensum ; sonnette que ion suspend au cou des animaux. (L. Burg.) TliSTlKCOiNUS. — Infeclor ; teinturier. (A. Vilo.) TINTORIA. — Officina tinctoria ; teinture- rie, atelier de teinture. [Ch. Sicul.) TINTULUS. — Promulgalio, quae fiebat per carapanae tinnitum in parochiis ; proclama- tion, publication u son de cloche. (A. 1323.) ilNTURARE. — Tingere; teindre. (A. 1323.) 'IINTI'RIA. — Tingentium officina, ut TiN- TOItlA. TINUM. — Vas magnum, ut Tina. TIPETTUM. — .\pex. qui capilio imminet ; touiiPl; ol. tipel. (A. 13 i2.) TIPSANA. — Ptisana ; tisane. (Pass.) TIPUS. — Simulatio, causa, praetextus. (A. 1273.) TIliA. — Tortilis ex virgultis laqueus ; hart, lien de branches cntrelac^es. (A. 1332.) TIRAXM. — Trabcs, quibus acdium niuri conlineniur; tiranls. (Hist. I'czel.) TIRAIlE. — Projicere, displodere, pnlsare, exlcndcre, explicare, producere, moleste ali- quem iiinc et iiide Irahere, nomen aiicujus in scliedula scriplum sorte educere, aliquem ad pqui caudani aul ad currum alligatuni per urbem ducere ; ecnrter, eloigner, sonner, agi- ter, tiriiiller, ballotlir, etendre. altottger, ti- rer an sort, trainer a la queue d'un cheval ou derridrc une charrette. (Pass.) TIRASSARE - - Tr ihere ; trainer. (A. 1268.) TIRASSE. — Rete ; filet de pechc, tirasse. (A. i:n9.) TIRATOR. — Trabons; qui tr a me. (A. 136u.) TIRATOIilUM. — Locus ubi cruciabanl reo8 ; lien des e.rCcutii ns; ol. tirouere. (S. xiv.) TIHEIAXIUS. — Pannoriim qui liretani vocantur lexlor ; fahricant de liretaine ; ol. liretnnier. TIRETANIS. — Pannus lana filoquo lex- tus ; lirrtaine. (Pass.) Tlltlll'M. — Ductile scrinium ; tiroir. [A. Ii7f..) TIROOULA. — Serum lactis ; petit lait. ( let. til.) T1R0N.\TUM. — Rudimcu, tirocinium ; ap- prentiisagc, commencement, debut. 2199 TIT LEXICON TOL 2200 TIRONIUM. — Genus aciei disponcndip, quod cum cuneo non semel confundilur ; sorle fVordre de bataille. (Mod.) TIUKICNUS. — Pro Tarenus. TIRUNCULUS. — Miles recens ; consent, recrue. {A. SS.) TISANA. — Plisana ; tisane. (Pass.) TISIGA. — Phthisis ; phthhie. {A. SS.) TISIS. — Pro p/il/iisis. (J. de J.) TISO. — Titio ; lison. (A p. Mart. Anecd.) TISSERANDUS. — Textor;.MEN. 'ro.MPSOll. — Tonsor pannorum ; londcur de (traps. (.\. 13.").T.) TClMUS. — Libellus, codex, mcmbrana, e|)i- stola, pra-serlirn de lide ; Ivltre, circutaire, m(>mi)irc, surlout ecril sur den sojets relatifs au cultt. TONA. — Dolium ; torme. [Ch. Occit.) TOXABULUM.— Sonus, vel tintinnabulum ; son ou clochfltc. (J. dc J.) TONACEDLA. — Idem q. Tunicella. {A. SS.) TONAftlUM. — Tributum, vectigal ; droit, redevance. (A. 1255.) TONA IRA. — Rete piscatorium 250 orgyas longiim; /?/(?< pour la peche du than; ol. tonaire. (A. 1451.) TOXALIi. — Vas vinarium, dolium; Jj«(??(?a(f a mellre le vin, tonneau. (A. 1381.) TOiN.VLlS. — Tonalis pronuntiatio, alia et clara, eodem tono quo cantari solet in clioro « Dominns vobiscum. » (Bern. Mon.) TONALlTKll. — Cantando, cum modula- tione et nolis ; en chantunt. (A. 1300.) TONARE. — Ganendo pr;edicerc ; predire, annoncer. (.Mart. Anecd.) Tonare horrendum, clamare horrenda el minaci vote. (Mab. Ann. Ben.) TON.VHIUS. — Liber de tonis seu canlu ; livre sur le chant. (Trit.) TOXATK. — Cum tono, seu modulatione, canendo ; en chantnnt. (Guid ) TuNDKIA. — Idem q. Tenda, praistatio pro jure babendi tendam. (A. 1114.) TONDKKAHK. — Pro tondere. (A. SS.) TtiNDI'lRlv — Tonsura clericum aut mona- chum efficere ; tonsurcr, /aire cntrer dans le clerfji ou dans un convent. (S. ix.) I'UNDUHAHIUS. — Sarcinator; tailleur, couturier. (,1. SS.) T(»NK(;ARE. — I'onegare navem , t. sebo vel pice illinire, ab Italico tonicare, inducere, illinere ; enduire xn navire de suif ou de gou- dron . TONELLA. — Parva tiinna, tonneau; ol. tonnrl. (A. 1241.) TOMNUS. — 7on»j«m formagium, recens ; fronuuic frais. TUXITIUJAHE. — Tonare ; tonner. {A. SS.) TdMZAUE. — Certo tono, seu modulatione cantare : <> I'saimos juxta antiplionas tonizare.ii fBeli-t.) TOM.EIUM. — Idem q. Telon. TONNA. — Tribuli species, ut Tonagium. (A. 1235.) — Vas majus vinarium; tonne. (Pass.) TONNKLERIA. — Vicus Parlsiis, ubi habi- tant ihdiarii; la Tunncllvrie, qtiarlier de Pari.'t ce q>ii sert a le garnir. ( Vet. Gl.) — Species .Tggeris inter agros ducti, per quern inceditur, cum opus est, undo el pro via ces- pititia inter agros exstrucla sumitnr ; sor/c rfe cliaussee eleve'e pour cointniiniquer d'un cfinnip a un autre, sentier track dans les champs; ol. toral. (Pass.) TORALLUM. — Forte idem q. Torale, spe- cies aggeris, etc. i\. 1181.) TOR.\.LLUS. — Collis, idem quod Toro. (A. 1038.) T0R.\T1UM. — Turris; ./0!»-,- ol. towasse. (Ap. Mur.) TORBA. — Fascis; paquel, hotle. {St. Dot.) — Mger cespes, qui vicem caibonis pra;stal, idem q. Tuhba. (A. 1298.) TiiRRAt]. — jfldificiorumseuaedificii pars; pe- tit hathncnt ou partie d un batiwent .{Ann.Uen.) TORI ARE. — Detergere ; essuyer, torc/ier. (Fiet.) TORCEA. — Ul TORcnu. {A. SS.) TOR(_'H.\. — F. cerlus coriorum numeru«, idem q. Tacha. (A. 13.10.) — Modus agri ; cer- laine incsure de terre. (Chartul. Apt.) — Fu- nale, ut Toiicuia. (Lob. //. J'ar.) T0R(,;HE TA. — Parva torchia ; petite torche ; ol. torchettc. (A. 1420.) TORCHLTUS.— Eadem nolione. (Ap. Rym.) TOMCHIA. — Funale tortitium ; gros flam- beau, torche. (Knygh.) TORt'.HO. — i'ffida minor, candela cerea ; chandelle. cierge. (A. 1393.) TURCHONXIJS. — Conlextum stramen pe- dibus snppositum ; esp^ce de natte pour meltre sous les fiieds. (.\. IS'lo.) nORCIA. — Agger ad Ligeris ripas, quo bie- males fluminis exundationes comprimantur ; digues, levees, chaussees. TORCIMANNrS. — Interpres; interprete, trmheman. lUKCINIA. — Ut T0HCUI.^. (A. 1422.) TOHCIO. — Damnum, injustitia; tort. (Lob. H. Dr,t.) TORCONNERIE. — Injuria; a tort. (A. 137'J.) TORGULA. — Torcular ; pressoir. {Vet. GL) TORCULARE. — Uvas lerere, calcare ; pas- ser les raisins au pressoir. (Fori.) TORCULATOR.— Calcalor ; celui qui pressure le raisin ( Vet. fl.) TORETUS. — Colliculus ; petite iminenee. TOREU.MA. — Vas, opus coclatum; vase cisele, ciseliire. {Vet. Gl.) — Carmen nupliale ; chant nuplinl. {!>. Mar.) — Torus, toralis ; couche, coussin, soplia. (Salv.) TOROIA. — Idem quod ToRcniA. TORITUS. — P. pro tortus, cujus frons ob- diicla est, nostris refrogni, rechigni. TORVENTARE. — Torquere, lormentis excruciare ; tourmenter. (Arn. Lub.) TOIt.MEXTIXA. — Resina; terebenthina; td- rebenthine ; ol. tormentine. (Tr. de re mild.) rORMENTUM. — Tormentum murale ; idem q. Bomhahda. (Ap. Mur.^ TORMENTURA. — Tortura ; torture. {A. SS.) TORMIN. — Balisia ad tornum ; batiste b, tour. (Ap. Marl. .\mpl. Coll.) TOR\l()VEL/E. - Hibernis, trabes Iransver- sarine, ad porlas, vel in alilu vice alicujus, qua arcere equi aut currussolenl : vel crates mobi- les, aut septa, quibus pratorum claudi ingres- sus Solet ; sorte de barriere. (A. SS.) TOIiXA. — Duellum ex formula recepla ; duet judiciaire. (A. 10S6.) — Quanti pluris res sit compensatio, in permutalionibus ; retour gu'on donne en echange; ol. tourne. (A. 1325.) — Quod in eraptionibus rei venditae super- additur in compensationem partis ejusdem viliosee; dommages-interets di dis grandes xalles ; ol. tor- sier, torch irr. (A. 1209.) TOUSOlt. — Torlor; tourmrnleur. (yet. Gl.) TOUSOIUUM. — Peniculum ; torchon : « .Munda sicul Inrsnrium culintB. » ('.Men.) TORTA. — Placenta ; tourte. (Pas.) — Vir- gn toita, (|i>a sepos co:ilinentur ac vinriiinlur ; hart, lien de brawhes cnlnlacees. (S. xii.) — Mass I ; blue, inas.':e, pAn. (Pass.) iORT.VlllI. — i.anonici interioris ordinis in Ecclfsiii Aulis^ilMl^)rensi, Gall, chanoines tor- tiers, fi',i'\)iii» seiniprebendez, sic dicli, ul suspi- catur I), le R ; ol. dra- gier, tragier. (A. 1347.) TRAdlXA. — Veclura, opera cum cunu ; corvee de charroi. (S. .\i.) — Via per quam cur- rus potest duci ; chemin de chat retle. {Ch. Ilisp.) THAGINAKE.— Trahere ; trainer. (A.1211.) TRAGo. — Opera cum plaustro, ul Thaolna. (A. 1130.) TRAGU.M. — Inslrumentum piscalorium, rele ; filet de peche. ( Vet. Ol.) TRaHA. — Idem q. Tbaga. TRAH.4RF,. — Terrani occare; herser.(k.i'.^\Q.) TRAIIATICUM. — Vecligal pro mercibus qUcB traba ducuntur; laxe sur le transport des dcnrees. (S. ix.) TR.\11EI{E. — Rapere, dolose seducere, tur- piter lailete, desliuere, disrumpere, evellere, moras agere, mulgere, reum quadratim di.^cin- dere, prodere, equo vel curru dticere, inUddu- cere, aliquo contendere, campanam pulsare, de dolo bautire, promulgare, publicare, pro- ferre, exbibere, ad colorem aliquem accedere; enlever, seduire, trvmper. deraster, detruire, trainer en longueur, traire, tirer d quatre che- vaux. trahir, mener, conduire, introduire, tirer vers, alter, sonner la cloche, tirer du vin d'un tonneau, idicter, promulguer, publicr, produire, tirer sur une couleur. (Pass.) Trahere ad urma, ad am, a ire; coutir aux amies. (Ap. Mur.) Trahere in causam seu in curiam, in jus vocare, ad tribunal adducere ; assigner, citer en justice, trainer dcvant les ttibunaox. [Ch. Norm.) Tra- here in consequentiam, ad exeniplum pertinere; tii'er a consequence. (A. 1224.) Trahere spathain, ensem e vagina eductie ; tirer I'epee. (Pass.) Trahere se ante, progredi ; se porter en avant, avance'. (Ap.Steph.) Trahere de eremo, agrum in culluram redigere; mettre en culture. {Script, rer. Fr.) 2213 TRA UEDI^ ET INFIM/E LATISITATIS. TEA 221^ TKAHINARE. — Trahere ; trainer.[X.{2(jS.) TRAI \IU-:. — Seligere , Iriir. (Ap. llym.) TKAILLIA. — Cancelli, clathri ; grille ; ol. traille. (Ap. .Mur.) TKAILLlAllb;. — Traillinre fevro fenestram, cancellis inuiiire, ornare ; yarnir une I'vnetre de grilles de ffr ; ol. Irndler . iSt. Cad.) TRAIXA. — 'rii^illuin, tabercula ; sollueau; ol. traine. {Vet. Tab.) TKAIXARE. — Traliere ; .) TUANSGAPOLARE. — Truncare, etc. Vid. Cai'Ulahe. TR.\..XSCENDERE. — Praeceptum trans- greJi ; transgresser, en/reindre une ordonnance. (Gr. Tur.) 'IRANSCENSUS. — Idem q. Trece.ssus. (A. 11.18 ) THANSCITARE. — Transmiltere ; faire passer. {\. 1366.) TRAXSCUIMARE. — Exscribere, transcri- bcre ; copier, transcrire. [Chr. Whelh.) TRANSGiRPOKATIO. — Anima; in aliud atqurt aliud corpus raigratio ; transmigration, passage de I' dine dun corps dan^ un autre . I Vel. Oriij. Interp.) TRAXSC(3IVt>ijRATL'S. — Qui de uno cor- pore migral in aliud ; transmigrc. (Id.) TRAXSCRIPTUM. — Exeuiplum ; copie, vi- dimus. (S. XIV.) TRANSGURSUS. — (Subsl.) Vecligal quod priest, ilur a Iranseunlibus per terras alicujus ; droit de passage, peage. (.V. i'd-i'J). — (Adj.) Prieteritus ; pas.^e, o-nis. (Cod. Th.) TRAXSDuR.SARi;. — Post equitem sedere ; etre en crou/jc. [St. Aven.) TRANSDUCTA. — Idem q. Thaducta. TR.^NSDUlTUS. — Ganalis quo aqua trans- fluii ; canal, conduit. (A. 1341.) rR.\.NSEXUA. — Via, pidlea, qua Iransilur: sed proprie via slriclior ; rue, ruelle, passage. (Anast.) TRANSEX.NA. — Gancellus ; grille. (Anast.) — Fenestra ; /enefre. (let. Gl.) TRA.XSEU.NTEll. — Obiter; en passant. (S. Cypr.) TRaNSFEGATOR. — Explorator, investiga- tor ; celui qui recherche. {St. Aven.) TRA.NFERISGEHE. — Transferre, Iradere ; donner, (aire cession, trans/erer a quclqu'un la propriete d'line chose. (.Vp. Ugliell.) TRANSFERITUR. — Donator : celui qui donne. (A. it'Ji.) TRAXSFERSIO. — Translalio, Iranscriptio, cessio ; donation, cession dc propriety. y.K. 1072.) TRA.NSFIGUllAllG. -• Transfiyware /a- ciem, idem q. (Jail, se d&fijurer, se deguiser. (L. Long.) TUA.NSFlilUR.VTIO. — GoDsueliE vestis mutatio ; aciion de se deguiser, d&guisement. (Ap. .Mur.) Transfiguration'is Dominica: Do- minica secunda (Juadragesimie ; le second dimanch)' de Careine. (Pass.) TR.V.NSFIGURATUS. — I'ram/iguratus in vesHinfiitis, aliena veste indutus ; deguisi (Ap. -Mur.) TRANSFIRMARE. — Transcribere, tradere ; aligner, (•..■SSt)Rli:.M. — Veru quo carnes as.-antur ; brochv de cuisine. (Pap.) TR VNSFllANGIAHE.— Ex Anglia per Fran- ciam transire liomam ; aller d'Anglctrrre a Home. iA. i2.'i7.) TUANSi RET.VIIO. — Pensilalio a navibus transi'untibus ; droit a payer pour le passage des haleauv. {Chartul. .S'. Germ, a Prat.) TILVNSFU.NGTORIUS. — Levia, inulilia, 2215 TRA haud satis accuratus el sedulus ; [ail neyligeinment. (Terl.) TRANSriLADl.vrUS. — Gladio iierc6 d'une epie. (A. SS. LEXICON mal soignd. IransPixus ; TRA — Defunclus; 2216 moft. {Attn. avaler, dc- TRANSGLUTIRl!;. — Uegluliie vorer. (A. 12tt().) TllANSGREDl!,HE.— Pro (ransgredi.{X.S02.) THAXSGULARE. — Transglutire ; avaler, absorber. (Ugut.) — Gogerc ; forcer, ((iilb. Porrel.) TRANSIBILIS. — Transibilis rnensura, me- (liocris mcnsura, quae neque minor sil, neque major ; mesure passable. [Chariul. S. Vand.) TRANSIGERE. — Transire ; passer, traver- ser. (A. SS.) TRANSIGIA. — Idem q. Transvectura. TRAXSILIIIE. — Tninsilire sacros ordines, per sallum, ul aiunt, sacris ordinibus ioiliari, id est suscipere superiorem omisso inl'eriori, V. g. presbjleratum non suscepto diaconatu. {Cone. IJelv. a. 1114.) TRANSIRE. — Tolerare, dissiraulare, tra- ducere, superare, peragere, defungi, obire ; tulerer, supporter, amener, surpasser, accom- pli>; executor, mourir, passer. (Pass.) Trans- ire actum , chartam rei gestas conscribere ; passer acte. (Pass.) Transire accorda, seu lilfras, dicilur parlamentum, cum ilia pu- blica auctorilale confirmat ; humolo(/ucr . (Pass.) — « Cum autem nos iter facere ali- cubi continget.debebit aquam, ornamenla, pa- ramentave, et argenlea vasa porlare, cum qui- bus transire possimus, ad usum nostrum. » (i4. SS.) Hoc est, qu;e nobis satis sint, aut quibus simus contenli, cum iter agimus. TRANSITA. — Translatio, cessio possessio- nis ; tra7ismiss,istalur a Irans- eunlibus per terras alicujus domini ; droit de passage. (Pass.) TRANSITUDO. — Consuetudo ; coutume {St. Univ. Aurel.) TRANSITUS. — Mors, obitus ; le passage de cetle vie a Vautre, la morl. (Dur.) — Quod prajstatur a transennlibus per terras alicujus ; droit de passage. (Pass.) TKANSLATARE. — Transferre, in aliam linguam vertere ; traduire, (aire passer d'une lani/ue dans une autre ; o\. translater. (Anast.) — Alio transferre ; mettre d'un lieu dans un avlre. (Anast.) — Exscribere ; copier. (A. H42.) _ Transcribere, rem ab aliquo pos- sessam in alium transferre ; transmeltre a quelquun la propriete d'une chose. {St. Verc.) TRANSLATIO. — Onus translationis, cum scilicet res fiscales Iransvehendae eranl apud Roraanos, vel etiam annona mililaris ; corvee de transport. (Cod. Th.) — Id quod a trans- euntibus exsolvitur, idem q. Telon, et Trans- ITUS. {Vet. Cod.) — Translatio causse, Gal- licis praclicis Evocation, cum ab inferiori cu- ria ad superiorem evocatur. TRANSLATITIE. — Pro '.(.!. SS.) TR.VPASSUS. — Deceptor, impostor; tnmx- peur, low-be. [St. Fl.) Til \PI".'rrM. — Ilnlis ac pruripue Siculi-s nioia ipia caniiw inelleie conterunlur ad consli- locndum sar(h;(ruin ; pressair. moiilin a broyer lei Cannes a sucre. (Max. Hit'r(de.r.) Lexicon ueo. et mriK. Lat. TIl.\PEZKT.\. — Monelariiis ; monnayexr. (A 91.1.) — Nummulariiis; changeur. [Vet. (!l.) TAPliZKTU.M. — Trapezeta; raensa; com;)- toi'' de changeur. TIl.VPIIA.K. — Tabula, qua panis ad fur- niun t'erlur; planche sur laquclle on parte le pain au fiur. (Martin.) TAPITU.M. — IJITH'1'ETUM. (A. li!9.) TRM'OGXliKK. — Reficerc ; re/aire, res- taurer. (S. xiv.) TKAPOLA. — Idem q. Trappa. (St. Mont. Ikfj.) TR.VI'PA. — Muscipula, transenna, de^i- pnla nvibus capiendis ; sourici'':re, filet, piiije, a prendre les oiseaux ; ol. trappe, trappan. (A. Sal.) TRAPPATUH.\. — Oiiiatus e /ra/;o seu pan- no, Jimplum equi stratum undique defluens; houste. (KImb. ) TK.VPPIJLA. — Idem <]. Thappa (A. ll!)6 ) TKAI'US. — Pannns, Panniculus; drop; Vid. DnAPPUs. (Vet. Cli.) TKASCINARE. — Trahere ; trainer. (Chr. Parni.) TR.VSI'ILLUM. — Numerosns et modulatus cainpanarum sonitus ; vaullon. (\. l'i!)7.) TR.VSLICIU.M. — V. cnlcita e tela crassiori, Gallice nimciipata tn-iUis : « item una flas- sada alba el alia lislala, item una vanova alba ; item unum trasUciuni quasi nullius valo- ris. » (A. 1370.) TR.\SPoi.. — Species coopertorii ; snrte de rmioerclc. (.1. SS) TRASS.V. — Pensitationis specie?, questa ; Vid. TRACiiA et Qh.ksta. {("ons;. Monspel.) — Ftissa, imus carci^r ; cachot, basse -fosse; oL trasse. (Ch. .\ngl.) — Compedes,' cy/s, entra- ves ; ol. trasse. (Id.) TR\SS.\Rli. — Perquirore; suivre a la trace; ol. t'asst'r. TRASTL'R.V. — Tribuli genus, idem q. Transiti'Hium. (C/(. Ital.) TRATTAMi:.NTUM. — Paclum; accord.{Ch. J tat.) TR.W.V. — Prsestalionis species, seu mensu- fffi genus. (.4. SS.) TRAVACHA. — Tentorium ; ten'e. pavilion. (Ch. ltd) — Propngna -uhim e terra el li- gno constructum; terruxsetnent, reinparl. Id.) TR.VVA(il,l.\ni':. — Italis laborare, altligi ; sou/jrir rtre tnurmrnte. (A. SS.) TR.WALLUAL — Catasta ubi calccanlur equi ; travail, machine ii ferrer les cheoauv (A. It!tt7.) TRAVATA. — Intertigniura ; travie. ft it. .Mor.) TRAVAYSO. — Kadeni notionc (A. 13:21.) TltAVKRISPM. — Pennlationis genus, ul Travkhsi'm. (Ap. Rym.) TR.WKRSV. — Via Iransversaria ; chemin dc trarirsp. (A. iai!».) TRWKRSAI.IUM. — Pulvinar; Iraiersin. A. IIIMI.) TIl.WLUSAN. — Transversus ; place en Ira- rov. trau'ivirsal. (.\. 1515.) TRAYI.ItSAItm.M. — l.ignnm ut videlur, traiisversum quo Civtera ralis ligna colligun- 70 2219 TRB LEXICON TRE 2220 lur ; traverse, piece ilc bois qui en relied' autrea. {G. Chr.) THAVKRSKNA VIA. — Traversa, Iransvcr- &SiT\&\ chmin de traverse. {Chartul. S. Van- dreg.) 'ritAVEIlSl']XLlM. — Dolii vinarii species; sf/^^' de vaisseau vinaire\o\. traversi>w.(.\.. iiiO). TRAVEKSICRIUM. — Pulvinar, liansvcr- Bum Incli cervical; traversin; ol. traversier. (A. iilii). THAVFRSIA. — Vicus transversarius; \'id. Traversa. [St. Mass.) — Favonius, Occiden?, in agris Lugdun. el Bellijoc; le couchant. [}'ct. Terr.) TRAVERSINUM. — Ut Travbrserilm (A. THAVHRSUM. — Pensitalio, qua; exsolvitur al) iig, qui trans locum aliquem,aut villain, vel urbem merces vehunt ; droit dc transit, de pas- sage; ol. droit de tracers. (A. IIDO.) Transver sum ; Irnrers. (A. 1371.) TRAVESA. — Via transversa; ckemin de traverse. {Cone. Hisp.) TRAVESTITUM. — In travestito, vesle mu- tata. (Ap. Mur.) TRAVEYA. — Iiitcrlignium ; travee. (A. 1381.) TRAVOLTUS. — Inversus, contorlus ; ren- verse; {A. SS.) TRAXATIU. — Supplicium quo reus qua- dratim iliscinditur ; supplice, peine de Tecartele- ment. (Th. Otlerb.) TRAYNARE. — Trahero : trair.er. (Rol.) TRAYTUHARIUS. — Prodllor ; Iraitre. (Gualt. Herm.) TREBACITER. — Callide, astutp; avec ruse, avec adresse, astuciev.sement. Sid.) TREBAX. — Astulus, callidus; ruse, fin, adroit. (Sid.) TREBBIARE. — Trilurare; broyer. (.1. ,S',S'.) TREBES. — Pilurn, inslrumeiilurn quo Iri- turatur ; pilvn. (A. 1358.) TREBIUM. — Trivium ; endroit on ahoutis- sent trois chemins, carrefour. (Ap. Mur.) TREBUCHARE. — Everterc, dejicere, dis- lurbare; detruire, renrerser, ruiner; ol. trebu- chier, trebuqucr. (A. 1302.) — De monetis di- citur ul Trablcark. (A. 1353.) 'rRl';BUCHAT10. — Trebuchatio monelw, detraclio de legilimo pondere; action de di- tniuuer le poids legal des monnaies. (A. 1315.) TREBUUHETUM. — CatapulltE species, sou machina grandior ad projicendios lapidi s el conculiendos urbium obsessarum muros; tre- buchet, machine a Jeter despierres. (Pass.) TREBUCULUS. — Machina bellica, eadem q. Trprlchetl'm. (Mat. Par.) TREBUCUS. — Machina bellica, ut Trebu- cnETU.M. (A. 1412.) — Calceamenli genus; sorte de cbaussures. [Ccerem. B. M. Cast.) TREBUL.A. — Instrumenlum piscalorium ; engin de peche ; ol. truble. (A. 1287.) TRECGAMENTU.M. — Fraus, deceplio; ruse, tromperie. (.-Vp. Mur.) TREGCIA.— rrinesintexli, utTRiCA.(.4. SS.) TRECENARIUM. — Ut Tbicenarium. (A. 1385.) TRECENSARIUS. — Qui de prffidio, quod tenet, trecensum solvit ; celui qui pnye le ires- cens. fermier. ol. tresencier. (A. 13c;0.) TRECENSIU.M. — Ut TRtcbNsus. (A. 1218.) TRECEXSUALIS. — Trcccnsui obnoxius ; soumis au treseens. (A. 1210.) TRECENSUS. — Census c.\ terra seu pra;dio, quasi terrse census ; rente ou revenu gue rap- porte un foniis delerre. cens, privde la location; ol. Irccens, trcscens. (Pass.) TER('IA. — Idem q. Thica. (Mur.) TREDECIMUS. — Deciinus tertius; treizxeme. [A. SS.) TilEUENUM. — Tricesimuni ; le trentiime. (A. 1318.) TREFFA. — Trifolium ; trijfle. [A. SS.) TREEFUNDALIS. — Ad treflundum spe- ctans; fancier; ol. Irkfoncier. (Pass.) << Domi- n)/.i treffundalis Justitia, treffundalis, n Gall. seigneur fonder, justice fonciere ; ol. seigneur trc/onrier, justice trifonciert. (Pass.) TREFFU.NUUS. — Ager, solum, domininm, proprietas, territorium, /nnds, propriete, sei- (jn'.urie, juridiction. ol. treffonds, tres/onds. (Pass.) TREFOAGIUM. — F. locus cespilibus fo- diendis aptus. (A. 1320.) TREGINERIUS. — Mulio; muletier. {Ch. Hisp.) TREr4UA. — Induciae, ut Treuga. TREILEA. — Ut Trela. (A. 1213.) TREILLIARE. — Cancellis munire ; griller. (A. 1357.) TRELA. — Cancelli, clathri, transenna ; grille, treillis. (A. 1231.) TRKLHIA. — Vilis; treille. (A. 1385.) — Cancelli ; .(/riZ/e. (A. 1311). TRELLA. — Ut Trela. (A. l/i97.) TREMBLEIA. — Populetum album; trem- blaie, lieu pinnle de trembles. (A. 1-443.) TREMBLIUS. — Populus tremula ; tremble. (A. 1217.) TREM1:BUM»ITAS. — Tremor; ebranle- Jncnl, tremblemenl. (Ap. Mur.) TRE.MECIATUM. — Bladi species a tremesa- gio distinctura, f. frumentum miscellum, ab Hal. trameslare, miscere. (<"lem. Ill PP.) TRE.MEIS. — Trimense triticum ; Vid. Tre- MESIUM. TRE.MELAGIUM. — Eadem nolione. (A. 1211.) TREMELLUM. — Infundibulum molendini ; tremie, ol. tremel. (Man. Aug I.) TREMENSE. — Triticum trimense, idem q. Tremesilm. TREMEXTiCA. — Thercbenthina resina; terebenthine. [Conv. Saon.) TREMERE. — (Notione activa.) Mouere agitare ; remuer, agiter. {A. SS.) TREMERELLUM. — Ludi genus ; snrte de jeu de hasard qui se jouait avec des des; ol. tremerel. (A. l2ll.) TREMESIUM. — Trimense triticum ; menui grains (orge, avoine et vesce) qui ne soni que trots ntois dans la terre et qui se sement en mars; ol. tremail, tremois, tremis, trimes, jnarses, les mars. etc. (Pass.) ti 222t TBK MBDI^ KT INPIM^ LATINITATIS. TRE 2222 TREMIA. — « Item antiqua ilicitur pars cc- clesia;, qufe dicilur tremia. » [lirevil.) TREMISIA. — Tres asses, trium assium ; trois as, de Irois as. (Lib. IVig. Scacc.) TKEMISSALIS. — (Jui valot Iremisse ; qui vaul un tiers de sou. TREMISSUS. — Eadem nolione. (S. vi.) — Iremissa pars, pro terlia, ni I'allor. (Lobin. //. BrU.) TREMODIUM. — Infundidulum.molendini ; Ircmie. (A. 1334.) TREMUDIUS. — Mensura frumenlaria, mo- dius ; hoiiseau. (Ap. Lud.) TREMOLA. — Idem iiuod Tremf.li.um. (A. 1217.) TKEMPA. — Vinum aqua mislum ; vin al- longi; d'cau. {St. Mas.) TUEMSATICUS. — Tirmsatica salio, salio triinensis trilici ; saison on Von sbme le bl6 tre- mois. [I'oli/pt. S. Ron. h'crn.) TKUMl lA. — Idem q. Them!;llum. (A. 1238.) TREMULARE. — Dubilare ; hdsiter, douter. (Vel. (J I.) THEMULUS. — Populus Iremula ; tremble. (A. 1213.) TRE.MUM. — Pars brachii inter ciibituin ct pugnum ; nvant-bras. {L. Lour/.) TIIEMUS. — Species monela;, f. eailcm q. Tahenus. (Hern, de Urcyd.) THEMUTA. — Infiindibuium molendini ; tremie ; ol. tremuee. (Ap. Keiin.) TRE.NARE. — Trahere ; /ra/zicc. (A. 1399.) TKENCaHE. — Caidere, scimlere ; Irancher. (A. 1328.) TRi'^\(J.\TyE. — Venlris tormina ; iranchvcs, douleurs nbiiominales. f'terv. Tilleb.) TREXC.Al'DR. — Arbiter, (|iii rem aiiquam defliiil ; nrbitrn, rclui qui decide rt lrniii:/ie les di/ficultes ; ol. trenqnador. {.\. 12(57.) TRK\CATU.\I. — Vallum, fossa ; Iranchee, fo'ise ; ol. tifiichis, Irenqiic. {Mun. Am/l.) TRENCHEATOR. — scissor, sciiideodi ob- sonii magisler ; ecuijer iranchnnt. (.\. 1497.) TllKN(Jlli';iA. — Jus scindindi lignum mor- tuum in silvis ; droit dc conpir le boii mort dans les fori'ts. (A. 1413.) — Vallum, ul Tiikn- CATUM. {Man. Anyl.) TRENCHIS. — Cfcsio ; coupure. (A. 1307.) THENCOI.US. — (Jui res emit viliori prelio, ul cariiis vendat ; revendcur. (Ap. .Miir.) TIIENKEIA. — Fossa, ul Thincaiu.m. (A. 1181.) TItK.NTA. — Triginta ; trtnte. (Ap. Miir.) TKEN'lWLIv — II Si vero nliijuis capcllimo vel parochiali saccrdoli numnios, vinum, anno- nam, vel ctiam illud quod vulgo /iTK/u/e ap|icl- lalur, ri'liqut'ril, coiiiiruiin tiaiieatur. » (A. 11.52.) Id est peouniam, i|u;n pro tretitenario adimpli'ndo sacerdoli cxsolvilur. El quidi'm trenti'l, pro oflicio 30 Missarum, dixiTunKlalli. TItENT.VNE.V. — Grex Iricenuriuft oviuiu, caprarum ; troupeau de trente tctes, (\. 1228.) TRENTANKRIUM. — Eadcm nolione. (A. 1330.) TKENTEN.\. — Vecligalis species ; sorte de redevancc. (A. 1218.) — Triginta MissiE pro dcfunclo celebratif ; nombre de trente Messes pour un mort, un trentel de .Messes. (A. 1319.) TRENTKNARIU.M. — Ut Thentasea. (a. 129,1) el Tkijk.vaiulm. ('lauf. Vosiens.) TUE.XTE.XUM. — Triginta Misss, etc., ut Trentk.na. ( \. 13GI.) TIIKXUS. — Lamenlabilis ; deplorable la- mentable. [Com. S. Norn.) TIIKOGA. — Pro Trelga. TKl'^I'.^LIU.M. — Locus ubi rei lorquentur ; chnmbre de la question. [Cone .Watisc. ii.j TREI'AXU.M. — Terebra qua utuntur chi- rurgi ad cranium caule perforandum ; trepan, instrument de ckirurgie. TIlKl^ARK. — Jocari, sallare, tripudiare ; danser, gambuder ; ol. treper. (.V. 1192.) TREPAS.SUS. — Pensitatio quto exsolvitur a transeunlibus per terras alicujus doraini ; droit de passage, penrje ; ol. trepas. (A. 1313.) TREP.\.TUS. — Trepatx vestes, quasi tere- bral.T perforata; ; habits laillades. (A. 1234.) TIIKPEDIA. — Scabellum tripes ; Vid. Tai- i'etia. TREPEDK'A. — Idem q. TaiPEOiCA. TIIEPELI.UM. — liotondus acervus ; las arrondi, nuule. ■ntEl'EUARIUS. — Idem i\. Tr.U'EHIUS. TIIEPIDAIIE. — Hasliludio se exercere, vel decerlare; uIToh.neare, Beqoudahe. (Cone. 1/6.) TRKS. — Vox Gallica, pone ; pres de : « Pratum situm tres la Comba. » (A. 1421.) TRESANTI.E. — Pars clauslri, in qua lec- lioni vacabalur; salle dc lecture dans les monas- teres. (A. 1100. J THKSCI.\. — brines inlexli,implicali ; treste dc cheveu.v. (X. 1313.) TilESCURTlS. — Prajdium ruslicum, idem q. Curtis. (A. 13G2.) TIlESDKCIMll.M. — P.irsdecima terlia; le treiziemo. (A. 131C.) TRESKLLUS. — Dolii vinarii species ; sorle de tonnenu ; ol. tresel. (Tub. Foss.) TRESEXUM. — Decima terlia pars pietii vendilionis domino peisolvenda ; le tieizihne iu prir de la vrntc pour le seigneur, droit de mutation. (.\. 138S.) TRESED.N.SARIUS. — (Jui lerraj fundum possidel ; seijneur foncicr : ol. tresfoncier. (A. 1282.) TItESOnXEI.LUS. — Qui Ires habet vestes gnnellas olim diclas; qui a Irois gonelles. (Lob. //. lint.) TIIESPKS. — Tripes ; trepied. (A. 1284.) TRESSETUS. — I-'ulmenlum focarium ; chenet. (A. 1470.) 'I'HESSORir.VL — Crinium inlcrlextorum nuilicbris oriialus ; orncment de ti'lc pour Us fenimes, bandeau jormi de clieveux tresses; ol. tresMir, tresson. {..\.. 1415) — Crinis impli- cati ; trosse de rheveux. (Kiel.) IRESTELLl'S. — Fulcrum mensarium, Iri- pedis species ; trdteau. (Flet.) TRESTl»riNATi:S. — Deflexus ; detourni ; ol. tres/urni. « Trestornatx aqux el obslru- cliB. ». (Ap. Brad.' TRESTl'RA. — Tribuli 8j.ecies, idem q. Transitorium el Tiiaksitura. 2223 TRl LKXiCON TRI 2224 TRETEUS. — Periodifius ; periodique. ( Vet. Gl.) TRETIA. -- Voluuicn funium ; paquet de cordage. {A. SS.) THtU. — vEdicula sacra ; chapelle oraloire. TREUUIS. — « Etsi cervus illu (fuilo sub- replus aut occisus) treudis non habet, medium sol. compouat. » [L. Ah'/n.) Qaod vero //Viio'is hie dicilur, Iriuta appellalur in lege Itipuar ; kher. [L. Sal.) — Implicare, innectere ; enlncer. Her, attacher, unir. [A. SS.) — Conqueri ; se plaindre. IW. Malmesb.) TKICENARIUM. — Officium ^0 Missarnm, quod totidem diebus peragitur pro defunctis : vfl obventioncs qu.ne obveniunt sacerdotibus ratione ejusdcm Officii , Office de trente Messes qui so disaient pour les marts, une M esse par four, ou profits qui revenaicnt an prCtre poitr cet Office. (Lanf.) TRIGKNAHIUS. — Ead. notione. (Vet. Mar- tyr.) TRICEWAI.E. — UtTnicENARiUM. (A. 1391.) TRIGEXXALIS. — Tricenarius ; de trente. (Pass.) TRICEOI.US. — Forte ab Italico, treccone, esculentorum propola, caupo ; aubergiste. (A. SS.) TRIOESIMAI.E. — Idem q. TRiCFNAnii'M. THK^ESLMALIS. — Tricesimalis consuetudo, seu tricesinix, piaestalio Iricesimx reditunm quam episcopi siid'ragrnei solvere quotannis tenebautur ecclesiae Ravenn.nlensi ; redevance du trentieme de Ivur revenu qui ctnit jiaye a Veglife de llavenne par les ivi'ques suff7-agants de celte eglise. (Anast.) TRICHA. — Deceptio ; tromperie, tricherie. (J. de J.) TRICIIARIA. — Ead. notione. (Ita appella- bant Massilienses aliiipie hido'i alea^.) TRK'IIERIA. — Ead. notione. (A. 1208.) TltK'IIOItUS. — Cubicubim aliquod, vel camera vicem pransorii autcajnacuii pra;bens, idem q. triclinium Latini appellabant ; piixe d'haliitation ou salle I'l manger, re/cctoire ou chnmlire en tenant lien. (Pass.) T111(J1.\. — Crines inlertexti, ut Trica. Tri- cia asini. f. clitella e rrinibus 8eu pilis saria ; bdt. (A. 1080.; TRK^IM'TIJM. — Trinus fossarum velmuro- rum ambitus, castrum Iriplici fossato totidem- que moMiiis vestitum ; triple fossi' ou triple rcmpart, chiitenu cnt'iiire dc trois fossis et de rots murs. (.M. Par.) 'I'ltlCdNIUM. — tjUiiM Iriplex cantos. « Tri- cini'im seniivolucruni puellarum. >> id e^t Sy- renum. (Syiiim.) TRRoniNARE. — Cibrare; lamher, criblrr. ( Vet. III.) TRlCOnATI'.M. — Irifariam ; m tmis par- tin. {Vet. I'll.) TRli'.ODUNUM. — Modiilatus canipanarura Ronitus; carillon, flnnoc. VIII PP.) TRICOH'S. — Ludi vcl alea) species. (Joan. Sar.) TRICORIU.M. — Instrnmentnm coquinarium 2227 TRI LEXICON TRI 2228 tricorne, ul videlur. (A 1287 J — 1 Icm q. Tui- cnoHUS. (Ord. Vit.) TUICUKUM. — Ul Tricuobus. TUICTUHA. — I'ro Driciuba, ul vidctur; jus quod qu'is habel in re aliqua. (A. li"3.) TKICULUS. — Esculciilortim pro[)ola ; au- bergi.'ile. (A. 1:2^7.) TRIDECENNaLE. — Ul Tricenahium. (A. 1245.) TRIDENA. — Trium mensium spalium ; trimeslre. (A. 1430.) TRIDENARIUS. — 'I ridennriit.'s niimeriis, pro triceuarius. (/leg. Oid. de Scmp.) TIUDiaiTALlS. — Trium digilorum ; de trots doigts, quia trois doigts. TRIDUANA. — Tridui jejunium ; Jeune de trois Jours. (S. Hier.) TRIEN. — Terlia pars solidi ; Ic tiers du sou. {L Sal.) TRIENNALE. — Ul Tricenarium. TRIENNAL'.TAS. — Admiiiistratio per triennium ; triennalitc. (A. lolT.) TRIENS. — Fiirca, trisulca ; /ourc/tc," outil a trois dents. {Cons. Dontb.) TRIERIS. — Pro triremis, a Or. xpir;pr,c ; nn- vire a trois rangs de rames. {A. SS.) TKIEHILM. — a In trierio ruslicano seden- tem eum invenimus, el tridenle areolam ole- rum novellanlem, w elc. {Mon. Sang.) Forle atrio. Idem videtur quod /r?/;c/a)-;- potest ;9«/ pent etrc triple. TUIPLIGATIO. — Tertia defonsio, refululio ; rcpb'que. (A. 1482.) TUIPODA. — UITriprtia. TMIPODAKE. — Gradus baculo veluli lertio pede firmare ; s'aider d'un bdlon en murchant. (A p. Mart. Anecd.) 'I'RIP* JUIUM. — « In quibus vcro causis tri- plicem ladani baburet, feral judicium tripndii, i. tiO. solid. » {Leg. H.I. rcg. .ingl.) Qw.f verba Spelmanniis intelligenda cimset de Iriplici or- dalio, scilicet de ferro pensante 60 solidos, id est Ires libras. Sed puto, tripodium esse mcnsu- rara trium pednm, exfjr. Tp'.7r''3'.ov, infra qnam bracbium in cncabum immiltere tenebantur, qui aquie fervenlis judicium subibant, si tripli- cis ladai delictum esset. TRIPtJllTIClJS. — Atrium, vel area conslans tribus jsorticibus : cujusmodi fuere ante wdes sacras; atrium ou cour vnlowce d'une galcric sur trois de ses cdtcs. (.Vnasl.) TRIPS. — Vermiculus lignis innascens mate- riasquri vitians ; ver da bois, caret. ( Vet. Gl.) TRIPT'';S. — Fiictor, unclor, cubicularius ; parfuinciir, frotteur, valet de chanibre. (M. Gap.) TRlPTIKt;. — In Ires partes di?perliri ; par- tager en trois. {Vet. Gl.) TlllPTOTUS. — Nomen habens Ires casus a tris, el plotos, casus ; nom qui n'a que trois cas. {.f. de J.) TRIPUDIALIS. — Loetus, jucundus ; gai, joqeux. (A. 1237.) THII'I'DIU.M. — Oaudiumjcelilia \Joiealli- gresse. (Script, rer. Fr.) TUKJUKTUM. — Scrupulorum Indus ; tric- trac ; ol, triquel. {St. tccl. Audom.) TRISAGIL'M. — Hymnus, sic dictus a tcrre- pelita voce «Yto;, nempe i'Y'oc A hi'I?, iYto; 'l3-/;jpo«, otY">? 'AOavaTo;, ilir^zo-i ^;H5;, hymnus sa- cer apud i!r8ecos freqiientissimus. 'I'KIS.VM'I.V. — l.alera seu alae claustri, forte sic dicta^ a Iribiis tpiibus constabat clau- strum porlicibus ; l< s coles du cloitre. (Rer. Mon ) TIllSCAMEHARIUS. — Dignitas palalina, camerarii dignitale inferior ; tricamerier, o/fi- cier de la rour des em/ crexrs dWllciiiagne. TRISGAIIR. — Tripudiare, quasi cum tribus pe(s,dc(]ui- bus supra e^imus ; corps de'troupps allemandes. TUIIARL. - I'Vequenlcr lerere; Oroijcr xou- venL(J.dei.) '' TRITENNALE. — Idem q. Tkicenakilm. {Mon Angl.) TRITEUS. — Idem q. Tueteus ct Typicls TKITHEIT^. — TptO=i-a(, ba;relici sic dicti puod /resin SS. Trinilate substanlias elnaturas per omnia similes esse dicebaiil, quainvi.s tics deos dicere omnino refugerenl. TRITHINGA. — Apud Anglos, dicilur terlia pars comitalur, seu cenluria, cujus pitescs trihinyenf/cu dicubalui, ad quern deferebanlur cau.-je, quie deliniri n^jn potcraut in wapcnta- chiis, seu bundredis ; la troiticme partie d'un comte ou d uu? rent uric TRITICERUM liLADU.M. - Trilicum • /ro- meni, dle-fromcul. {Jab. Caltns.) TfilTILE — Quod teri potest ; ce qui peut etrebrise. (J. do J.) ' ' TRITIO — Actio terendi, conliitio ; action a ecra.ser, de broyer, broieuicnl. f.J. de J.) TRITULIT.E. — HEeretici, iidem qui Tri- THEIT^. 223J TRITORIUM. — Molendinuni seu lorcular- mouliu oa preswir (I'et. Gl.) ' TRITL'RA. — Clava, ni fallor, a leiendo dicta ; wi7.v,vt', masitue. (Ap. Lud.) TIUTL'KARE. — Excutere frumentuni grana ter.ndo ; fouler le bl6, k battrc. [Man. Anijl.) TiilTLS. — Tertius ; iroisirme. (Pass.j TRIV.VLLUS. — Fasciculus, ul videlur. (Mon eccl. .-Irjud.) 'i'Ri\ IRHERO. — Q.jI fortitcr verbera sus- tinit; dur au.r coups. ( ]'et. Cod.) TRIVIALIS. — In tres partes divisus ; divise en trots parlies. — Qui docet vel qui studet in IriV'o : celui qui rnseigne le triviuiu ou qui I'e- tudie (.1. de J.) TRlVlSiO. — In tres partes divisio ; division en tiois puriits. (A. 1409.) 'I'lii VI UAI . — G ramniatica rhctorica el dialcc- lica ; ul qualuor alia; liberalcs arlos, quadri- vium, nt-mpe asliologia, geomelria, arillimetica el nni.'iica; Irivimn, cours d'etudes de trois an- Tiees. compreitant la grammaire, la retlwrU/uv el la duiifcl/qiie. THIVL'Ltil. —Iidem f. q. iribuli ; c/iausscs- trn/ifs. (San.) '1 ROA. — Species ligni seu Irunei ad instar ment-'m ; billot. {St. )e/c.) TROCOA. — Species veslis superioris eccie- siee prffilatis in usu, pro Roccus, ni lallor. {Cone. Const.) TROCt.US. — Calo ; qoujal. {Chr. Hal- herst.) TROCc:lLUS. — Fasciculus ; trousseau, (h 1231.) 'IROCH.V. — Florum vel gemmarum fasci- culus ; bouquet, assemblages ; ol. troche. (A. 137t5.) — Piscis genus ; truite. (A. 1,308.) TROniETUS. - Trutina publica, ut videlur; poids public. (A. 1287.) TRdCIIUS. - Turbo ; toupie. [A. SS.) TIIOniEYRA. — Pars instrurlus eqnini, f. po-liifna, Gal. crnupirre. (A. 1334.) TIIOCIU.AI. — Modus asri apnd Majoricen- ses : " nnum trocium terra\ » (A. 1310.) THOCTA. — Piscis fluvialicus iioti.ssimus ; truilr. (Pass.) TitCM'TUS. — Citatus equi gradus ,• trot. (Ap. Mur.) TROFIMA. — Idem. q. Thiruna. (Ap. Mnr.) TilOGA. — Sus femina ; truie. [Tab. Vos.) TROGALIUM. — Cicer Iriclum, yEgyptiis ; pois gt'ille. (Cass.) Ti;(K;ULUS. — (ienus cilicii ; sorte de cilice. (.-!_. SS.) TflOIA. — Machina belli a, Gallis truie, seu troije. {Cons. Salens.) — Idem quod Tiieva, si non est ita legendum, Gall, trct'c, induci;e. (Ap. Lud.; TRulLLIUM. — Molendinuni quo grana ad oleum coulicicndurn preinunlur ; presxoir a huilfi, Vascon. ttol. (A. 1315.) — Campana; in.s- tructus ; echafaudat/e qui su/,porte une cloche ■ ol. trcuil. (A. 1282.) 'IRolTA. — Idem quod Thocta. (A. 1199.) TROLUALTORIFS. - Ad Iroliumsea lorcu- lar pertinens; depressoir. (A. 1373.) 2233 TRO MEDIAE ET INI-'IM^ l.ATINITATl.S. TRU 2234 Torculuin ; (rcuil, prcssoir. TR<)LIARE. {J'ah. Brivat.) THOIJU-M. — Kadera ndlionc (Id.) TnOI.LKRIUS. — Oleariiis, a trolio sic dic- ias \ /ahri'canl d'huile, Xmcvn. trouillier. (A. 1339. TKOLLIIITUM. — Idem q. TaoiLUCM. (A. 13!)U.) 'rR(JI.UM. — Cloaca, caiialiciiliis, per quern ofllnuni aqure pluviales ; coiiduU pour Ics eavx plunalt's. {SI. Mat.) 'I'Rn.MALlUM. — llelis species ; f. idem q. ThaM \LLIM. 'rriO.Mn.\. — Tuba, liuccina ; trotnpettc ; o\. I ro III pi. ("A p. Mur.) TRO.MIl.VllE. — Tuba canere ; .«o.' ne;- de la trom/H-ite. ol. tromper. (Id.) TllOMlJATOR. — Buccinator, lubicen ; celui (jut Sonne lie la trouipette ; o\. Iruin/ieur, liuin- /.eur. (A. l.i't'J.j TIlUMl'A I'liR. — Idem qui Thombatoh. {Ch. Occil.) — Ivrlior ; iwiqueur ; ul. Irompere. (A. 13S.S.) 'i'llO.MPKRlA. — Fraus, dolus ; tiomperie. (A. 13'.l-i.) Tm»Ml'l'".rA. — Tubicen, ut Thomi'.uub. (A. 133 V) '1 IKjMMIKRIU.M. — Aquaj receptaculum, vel aqute ductus ; m>.ri'0(V ou condutl. {Ter- reiir. Jl<-lli/. ) TIIUMIMLLATUU. — Tubicen, pra;co ; tntm- pette, crieur public ; ol. trumpille. (A. 1362.) 'i'RONA. — StulcMa pul>!ica. sen tiulina, apuii Scotns ft Anglos ; pniils public. Tlii).\A(iIL'M. — Vectigai quod pro troiia ppnsitnlur; ih-oit de pesnr/e. (I'lel.) TliON.VHI'J. — Concamcrare ; voider. (Vel. Cod.) TKUNATdli. - Uui ad trnnam mcrcedes ap- pendit, prseur public. (Id.) TIION VTUUA. — (loncameratio ; voi'ile, dn- irc. ( \rt. (II.) TiiONllll.V. — Truneus, slirps ; tronc. (.\. UOi'.) TR(JN('1IETUS. — Sedile ligneum, ut Tiu'X- ciis. (A. l:i()3.) TltDXi'lloNUS. — Globus; houle.lSl.Cnm.) TIloNClllK. — in frusta dill'ringere; mrtlre tn piivm ; ol. trnncir. TIIO.NtUJS. — Arcula stipis rccipiond.n i[i asdilius sann.s ; Ironc d'&ylise. {Ob. ecci. Muriii.) TilONOMARK. — TroH'ilinre campanas ; tcm rnmpana niim''ros»i modijlstfque pjlsai'c; cnrillomw. TRKNSO. — Fri'slum, frnginontuin ; Inm- fon. [.\. 1107.) Ti (,)\US. — Ligu^lnim ficrntanicum, spe- cies arbu'culto ; lroi'nr.{\. 12:21.) TRill'AUIUM. — UlTiioi'ONAiiius. {Vif. abb. S. 1 Ibaii ) THOl'KI.LDS. — (irex ; tmuprnii ; ol. Iropel. (A. 13-JS.) TlKil'ONAIlIUS. — Liber tropo.i conlinens ; le livre di'n /rnpcx, Ir trophonnirc ; Vid. Tliopus. TllOPUS. — (irex ; Irnnpenu. {L. Alain.) — C.antus cc"lcsiastici ^cn\i%\ iutercalation donl le chcnt d'eijlise etait autrefois mi'le, sequence, prose; o!. trope. (Pass.) TROCELLL'S. — Fasciculus; faisceau,paquet ; ol. Irnsel. (A. 1241.) — Oibicuiarium lignorum congeri''s, nautis Gallicis Irosse. ( /. .\Iass.) — Fasciculus ; trousse, trousseau, faisceau, paquet, bnlle. (l'a?s.) TKOSS.V. — Triliulum ex ovibus ; droit sei- gricurial sur les betes a laine ; o\ . trousse. (S. XIV.) Pliarelra; caripwis ; ol. trousie. (S. xiii.) TROSSARE. — Convasare, supellectilcm in sarcinas cogtre ; crnbiller ; ol. trousscr. (I'ass.) TRnSSATUS. — Divisus, inlercisus, inter- ruptus ; coupe, divisi, tranche. ( ><. Arel.) TROSSELLUS. — Fasciculus, ul Thossa. (Eugen. H I'l».) TliOSSKRIA. — Fasciculus, ut Trossa. (A. 1354.) TRtiSSIS. — Vasis genus ; $orte de vase. (A. 13.j(l.) TROSSO. — Fragmen scu pars ; frrujinent, morceiui ; ol. trot. (A. 13y8.) TSOSSOLLUS. — Ut Titossis. (A. 1356.) TRO.SSUS. — Fasciculus, ul Thossa. (A. 1382.) TROTAXS. — Equus ; cheval. (Ap. Mart. Atnpl. Coll.) TitiiTANUS. — Erro, bariolus, mendax, ut TiiuTA.NUS. (Ott. Frising., TROTAUK. — Tolutare; n Her an Irol, trot- ter. (Pass.) — Ire ; allcr. fS. ix.) TRUTAIilUS. — Cursor ; courricr, messager, [Ch. -U-ng.) TKoTI.N'GI. — Joculatores ; io!///ons, Afj^a- diii'i. (Pap.^ — lid q. Paha.nvi'UI. (Ap. .Mur.) TROTTA. — Ilalis, piscis genus ; Iruile. (A. &S.) TROTTOXARE. — Idem q. Trotahe. (S. XIV.) TROCSSA. —Idem q. Thossa. TUi)WE.NTUS. — .Vremoiicis Irowenl,- mo- b trina cujiis mola; ventorum vi versantur ; iiioulin a vent. {Ch. .Irem.) TRIJY.^. — Sus feniiiia ; truie ; ol. troj/e. TRUAIilUM. — Veclig^il, career, servilus ; imposition, subside, prison, (.iclarage:rt\. truaige, Iriiagr. (Pass, i Tlll!A\Nl;S. — Mcndicus ; mendiani, vaga- bond; ol. lru.:iid. (Pass.) TRUHLA. — Rele piscalorium ; sorte de filet lie pcche, tntble. (A. 1333.) TRUBLATOR. — Uui /ruA/rt piscat ; Vid. TiuiiLA. (Ch. Floriae.) 'Hti;i!Ui:iJLUS. — idem q. Thibulus. TRI!i;A. — Area : cnffre. (S. xil.) TUrcil \. — IUTrutta. (A. 1303.) Tllir.'l'i'. ^ Paranympluis ; ]'iil. Dbuciitk. Till i;ULARIv — Torquere ; tourmenter. {Vet. Cod) TKUDANUS. — Ut Trlabnus el Thutanus. TRITXJA. —Sus femina ; Iruie. (A. l.'^42.) 'I'l.'UEIA. — Eadem uolionu. [Si. .ivrn.) TRIi'El.LA. — Trulla, fcrum laiun. quo pa- rielc.' liniintnr; truellr. i\. (163.) — Mensura aniionuria ; niefure dr grains conlcnant un boii- seau ; ol. truau. (A. 1224.) 2235 TRU LEXICON TUG 223G TRUELLIUM. — Idem q. Thoillium. (A. id2±) TRUKA. — Fraus, nequilia, jocus ; ruse, troinperie, mechancete, plaisanlerie, raillerie ; ol. Iru/fe. TllUFABUFA. — In ecclesia Lugduncnsi so- lemnis nominalio, qua; piiblice 2,1 Dcccmbris fit, eonini qui in Ofliciis diviiiis feslivitalis Na- talilii Christi dtsyrvire debmil. 'II-iUFAIUC. — Illudere, fallere ; trom/jcr, fri- fjonnrr, inoquer ; ol. trtiffcr. ( t. SS.) TIIUFATIC.US. — Dolosus, fraudulonlus ; troirijii'iir, /ri/)on ; ol. tnt/dcia\ (.\. 1377.) TliUFATOlt. — Jocosus, facetus ; qui nimc a plaixaiiler, a badiner ; ol.'tnifceiir. (S. \iu.) TUUFATOHIUS. — Ul TituFATicus ct Trufa- TOn. TIUIIA. — UtTRUEGA. {Ch. Mas.) TllULLA. — fraus, dolus, aslalia ; ndresse, rusi', fourberie ; ol. Irulle. [A, S^.) TllULLARK. — Prelo premerc ; pressurcr, passer au pressoir ; ol Iruiller. (A. 1531.) TKULLIA. — Ut Trubla. (A. 1281.) TUULLL'M. — Torcular;;3)MSOiV. (A. Ii53.) — Yas vinarium ; vase a renfermcr du vin. (Flod.) — Quffivis ajdes, ut TiiuLius. (S. xiii.) THULLUS. — iEdes, domus, tedificium, ro- tunduiii el concameratum in formam ovi, cibo- rium ; niaison, edifice, rolonde, baldaquin, ci- boire. (Pa«.'i.) TUUMIJA. — Buccina ; trompelle, trompe. (\p. Mur.) TRUMELATOR. — Scorlalor, libidinosus ; dibauche, adonni au plaisir de la chair; ol. truineleur. (A, 1357.) TRUMETA. — Tuba ; trompelle. (Thwroc?..) TRUXCAHIUS. — Devorator; qui devore, dissipateur. (Pap.) TRUNCATIO. — Oblruncalio, amputatio ; amputntion. (Cod. Th.) TKUNCATURA. — Mulilatio ; aclion de mu- tiler, mulilalion. (A. 1334.) TRU.XCHUS. — Decrelus, slalulus, definilus; dicide, rei/le, tranche. (Ap. Mur.) TRUiN'CIA. — Ctesio, pulatio. action de cali- per, de tailler. (A. 1340.) TRUXGUS, — Lapis cavus, uhi aqua, unde sacra lavanlur, cfTunditur, in Eedibus sacris ; piscine, ((iilleb. Lun.) — Vas aputn, in truncis arborura; ruche d'aheilles. (Lob. H. Brit.) — .\rcella, cujusmodi in ccclesiis prostanl ad recipiendas ruleliuin eleemosynas ; Ironc. cas- sette a recevoir lesaumones. (Pass.) — fienusferra- luenli quod Iruncat, stipes, adquem alliganlur rei ; ceps a vtetlre au.T pieds. (Andr. Suen.) — Truncal! seu mulilali membri exlremilas ; mui- ffnon. (Bal. Misc.) — Sedile ligneum et humile; escaheatt, tabouret de bois. (Guid. Disc. Fai:ro, mendicus ; mendiant, giu'ux, vagabond; ol. truand. (Pass.) TRUTINA. — Trulina monastica, norma, rcgula; reqle monastique. (Ann. Hen.) TRUTZELMANXUS. — Interpres, utTuRCUE- MANNUS. TRUYA. — Porca, sus ; truie. (A. 1287.) TRUYXA. — « His diebus completa fiiit trui/na episcopatus S. Oeorgii de Fenaria et laborerium liisloria; S. Petri. » (.\p. Mur.) An struina, rcditicium, domus, ab Hal. struire. construere. TRYTULA. — UtTRUCTA.(Alan. de Insul.) TUAZA. — Mensura se.t pedum ; loise. (A. 1336.) TUBA. — Morbus equinus ; mnladie de che- val ; ol. courbe. (Pet.; de Gresc.) — Praeco ; crieur public. (tSt. Venais.) TUBALITER. — Instar tuboe. (A. SS.) TUB.'VllE. — Tubam ini]a.ve, tuba canere ; sonncr de la trompelle. (A. 1317.) TUBARIUS. — Qui tubas facil ; fabricant de trompetles. (Dig..) TUBA TOR. — Qui tuba canit; cehd qui sonne de la trompelle, trompelle. (Ap. Mur.) TUBECTA. — Tuba; trompelle. (Ap. Mur.) TUBERXIUM. — Pro contubernium. (Laur.) TUBEROSUS. — Superbus ; gonfle d'orgueil. (Guib.) TUBEX. — Pro tumex. TUBICINARE. — Tuba canere, nt Tubare. (Vel. Gl.) Tubicinare aliquem, per praeconem ci- tare; citer quelquwi'd son de trompe. (Cons. Tol.) TUBICINIUM. — I'roclamatio qua? fit sonilu lubae ; proclamation, publicalion asonde trompe, (A. 1330.) TUBLIU.M. — Mensurae frumentaiise spe- cies, apud llalos; cerlaine mesure pour lesgrains. {Gest. Inn. Ul PP.) TUBRUCUS. — Lanea ocrea, ocreis aut cal- ceis coriaceis superimponi solita ; boltines de laine ; ol. gamaches. TUBULI. — Tibialia, quae Graeci recentiores TO'joix vocant. {Vet. Gl.) TUCEPTUM. — Idem q. Tucetum. {A. SS.) TUCETARIUS. — Qui facil luceta; Vid. Tu- cetum. TUCETOSUS. — Optimus, ferlilis ; lertile, prodiictif. (Pap.) TUCETUM. — Gibus ex carnibus fruslatira incisis Cf)nfectus ; serle de saucisson. (J. de .J.J TUCHIXARE. — Rebellare; se revotter; ol. tuchiner. (A. 1386.) I 2237 TUU MKDLE ET INFIMjE LATINITATIS. TUN 2238 Rebellio ; revoke, rbbel- TUCHINATUS. - lion ; ol. tuchinerie. TUGHIXUS. — Praedo, grassalor ; pdlard ; ol. tiirhin. (A. 1364.) TUCUS. — Avis genus ; coticou. ( Vel. Cud.) TUI>ATUS. — Mal.eus ; marteau. (J. dc J.) Tiidnii, qui babent capita grossata ad aioduni mallei grossi ; ceitc qui nnl do grosses tetes. (M.) TUDITES. — Cognomen Caroli Martelli, a tudes, malleus. TUKLIj.\ — Triticum prajstanlius, idem ij. TOZELLA. (A. 1267.) TL'ELLUS. — Radi.K ungulm cqiii; (a partie qui est au-dessus du sabul itu cheval ; ol. tuyati. (Pet. de Cresc.) — Canalis, tubus, camini al- veus ; conduit, titijau ; ol. luel. (.\. 1301.) TUL'IRI. — Defendi, protegi, passiva no- lione : « Ut moiiasteria virginum a raonachis tueanlur. » (Cone, ffisp.) — Administrare, re- gere ; gouverner, (idministrer. (A. 1264.) TUI']RI.\. — Fenestra; species in muris cas- trorum, qua in hostes tela eraillebanlur ; meur- trierr. (A. 1339.) TUFELLL'S. — Lapidis friabilis genus, Gal. tuf. [A. SS.) TUFOSSUS. — Tophicius, tophinus, ; de tuf. ( Tract, de re milit.) TIJFUS. — Idem q. Tufkllus. TUOUillU.M. — Calamus quo sanguis Chrisli hauriebalur e calice ; chalumeau, lube qui ser- vait, lorsijuon cnirnniiniait sons Ics deux es/ie- ces, a recevoir Iv sang de Nolrc-Seigneur ; Fistula. (I's. San//.) TlUiURIL'NCUl.UM. — Tuguriolum ; sontietle, cabane. (.1. SS.) TU1FIC.\HK. — Confirraare ; cnnfinner, vn- tidcr. ( Vel. (^hnrlular.) T(JIS.AI{F,. — Vocare aliquem lu per despc- ctum ; tutnyer. (Laur.) TUISSIMUS. — Tolus luus ; tout a toi. (Eck.) TlirriAEIS. — Tutus, ut pulo : « Urbanus VI I'P. captus fuit a <'aiolo, nge Sicilian, et in carcerem tuitialem positus. » (Ap. Miirt.\Ampl. Coll.) TLirriO. — Immunitas, tutela, defensio, quam rex fidelibus suis vel ecclesiis indulgel, quii; et mxnuhburdium dicilur ; ]'ide Mi;.M)k- UL'HGIL'M. — .Vdmiiiistratio rerum et buunium pupilli ; tnlelle. {Chartul. cpise. Par.) TUITISCUS. — Idem q. TiiKoiiscus. TtlLDUM. — Vasa. impedimenta ; bar/ayes. ( I el. (il.) TIJLKHIC. - Pro inltere, anferre : << Vesli- menta cum calceamentis, qiiibus sanctus vir in- dui solebat lutetttes, » etc. {A. SS.) TULEUIA. — Teguiarum oflicina ; tuilerie. (A. 1332.) TULKItlUS. — Teguiarum artifex ; tuitier. (A. 1332.) TULIl'.V. — Pileus sou amiculum capitis Turcis in usu, (Sail. I urban, et inde llos nolus Oallis tulijic, quod inversus hujus pilei spc- ciem rel'erat. TULIPANTUS. — Pileus Turcicus ; turban. (.\.ss.) 'I U.MBA. — Scpulcrum, nionumentum fu- ncbro ; lieu de sepiilcrc, tombe, tombeau. Vid. mai- (Pass.) — Area ; cour, espace decouvert ferm& de murs ou de tuute autre maniere. (Pass.) TUMBATUR. — Tubicen ; Irompelle. IX. 1.333.) TUMBATUS. — Sepultus ; enseucli. (Ap. Pez.) TUMI5EIIELLUM. — Idem q. Timbrellum. TU.MBETTA. — Tuba et tubicen ; trompette et celui qui en sonnc. (A. 1333.) TU.MBIIKLLUM. — Plauslri genus ; tombe- reau. (Pass.) TUMBULA. — Parva tumba ; Vld. Tumba. TL'.MHUS. — Sepulcruni ; tombe. ( It/, /nsc.) TU.MEMU.M. — Tumor ; enflement. (Vit. Cod.) TU.MEX. — Livor, vibex ; meurtrissure. ( Vet. Ol.) TUMIUARE. — IiiQare, tumefacere ; en/ler, gonfler. {A. SS.) TUMNA. — Campanae clava ferrea ; ballant de cloche. (A. 1402.) TUMO. — Temo ; timon. (Guid de Vigev.) TUMORATUS. — Tumens, tumidus ; enfle, (jonfle. [A. SS.) TUMULAHIUS. — Tumularia sepullura, tumba, sepulcrum ; ]'id. 'J'umba. TUML'L.VTOR. — In Nrcrol. Eccles. Carnut : « Sigo levita.... praesulis Fulberti... ■> dicitur « tuDuilator liberalis, » quip[ie qui cclebrandis ejus exsequiis, ornandoque tumulo opes et operam contiilerit, ut habet Mabillonius. TUMULLULUS. — Parvus tumulus ; /)f/i< tombeau. (J. de J.) TIJ.MULTUAIIE. — Tumultuose clamare ; poiisscr des cris dcsordnnncs. (A. 13.SG.) TUMULUS. — Men'ura frumcntaria, Sicuiis iMelitensibus ; sorte de mesure pour les i/rains. (A. SS.) TUNC. — Ad tunc, lam, tunc; alors. (Ap. Mad.) TU.XCIIINIUM. — Coelus judiciaiis cui piaj- erat tunginu.s\ Vid. TliNGinus. TUN(UNUS. — Judex, qui looo comilis jus dicit; assesscur dun cumte ct qui jugcait en son absence. (L. Sal.) TUNICA. — Sagum militarc quod armaturce ferrete vel llioraci supcriinhiebatur ; colte d'annes. (I'a>s.) Tunica a'J a rmnre, eadem no- tione. (A. 1.02.) Tunica audnx, stu hardita, idem i|. cotardia. (S. xii.) TU.NICIiLL.V. — Vestis subdiaconorum pro- pria, cad. q. Si'iniLB. (Dur.) Pro tunica ponli- iicali occuiiit in syuodo Valentina, an. l.'i'JO. TUNIN.V. — Tliunnus salsus, Ital. tonnina. (Ann. (hn.) TUNINUS. — A>8eiculus, orniliion gallina- riuin asscrculis scu ambricibus caucellatuui ; petite so/ire, ch'vron, barreau, voliere grillee. (Irm.) TUXl.EIUM. — Tribulum, etc., utTn.0N. TUNNA. — Vas aqua', vini, cerevisia-, et altci'ius liquoris capax ; tonne. (Pass.) TU.\N.\RK. — In tunnam sen d"lium in- fundere ; verser dans un tonneau, enlonner. (Pass.) TUN\Ain.\. — Vivarium ; riservoir pour le poisson. (Ch. Sicil.) 2239 TOR LEXICON TUR TUNSI.M. — Minutum, concisira ; tnenue- incnt, i>ar morceau.v. (J. de J.) TL'l'l.N'A. — Species exercilii militaris ludi- c\\\ joute, cxercice militaire ; ol. lupinei'z. (A. 13i9.) — Olla terra, vas lerreum ; not de terrc ; ol. tupin. (A. 1081.) TUPP.-V. — Tup/ja calena', serra ; scrrure. {A. SS.) TUR.VBULA. — Baculus collo pori>orum npppii-us, ne prala sahvfti-lanl, (Conx. Snl.) TUKACIIIU.M. — Epi.-iomium, dolii oblura- mrntura ; bomJc. {A. SS.) TUI'iCA. — Niger cespes, qui a terra palus- tri el bituminosa eruitur, et vicem carbonin prfebel ; loitrbe. (Lamb. Ard.) — PracticisGal- iicis, inquisilio a judice delegata super uiu et more receplo in aliqua provincia ; engw'le par lurbc OH tourbe. qui se fail par I'audition de praticicns sur un point de coutume. (Pass.) — Il:i'reticorum conveiitus ; assemblee, reunion d'herettr/ucs.{Cod. Th.) — Actio juridica, qua quis in possessione sua luibalur ; trouble, ac- tion juridiqnn qui troiibl; quelquun dans la possession de son bien. (A. 1319.) TURBAGIUM. — Jus turbas fodiendi ; droit d'e.rploiter les lourbieres. (A. 1308.) TURBAMEN. — Turba, raotus. (W, Neu- brig.) Ti RBANTIA. — Eadem nolione. (Ap. Mur.) TURBARE. — Turbas fodere ; exploiter des toy r bieres ; o]. tour ber.{\. 1308.) — Omnom animi sensum caidendo auferre ; ctourdir au moi/en de coups. (L. Dnvnr.) TURBARIA. — Locus lurbae fodienda; aptus: tourbiere. (W. Armor.) TURBAHIUS. — Miles Icvis armatura, ut TUhBICULUS. TURBATIGUS. - Agitatus, turbulentus ; agite, trauble, remue. {A. SS.) TUHRATIO. — Ut Turhagium. (A. 1294 ) TURBEDINES. - Tempestates, proccllje ; orages. (Rur. Lemov. episc.) TURbELLA. — Procdla, quae aerem tur- bat ; orage, tempcte. (S.Ang.) TUItBKItA. — Idem q. Tumbama. TUHBIGARE. — Turbationeu. iicere ; taire d7i bruit. (Vet. Gl.) TURBICULUS. — Apud Hibernos miles le- vis armaturae, qui jaculis amenlatis, machsiis, et cultris, sive sicis, skeynes vocatis, dimicabat. TURBIDARE. — Pertubare, iram concitare; troubler, irrilcr. fSid.) TURBIFIGaBL — Raucura fieri ; s'enrouer. (Med. Saler.) TURBINUS. — Turbo ; toupic. (Vet. GL) TURBONES. — Minae, terrores, clamorcs ; menaces, frayeurs, cris. (Pap.) TURBULE.NTARE. - Idem q. Turbidare. (S. Zen.) ^ TURBULOSUS. — Conturbatus ; troublL qui est dans le trouble. {A. SS.) TURUARI:. — Quempiam ad Mahumelanam superstitionem traducere, Turcum facere ; rendre musubnan. (Raim. de -Vgil.) TURCASlA. — I'haretra ; carquois, etui. (A. TURGELLUS. — Pro Turtellus. 2240 TURCHEMANNUS. -Interpres ; tnicheman, inlerprele. TUIICHESIUS. — Lapis preliosus ; turquoise (A. 1347.) ^ TURCIIIFARUS. — Monetffi aurcae Turcicae species ; monnaicd'or turqiic. TUBCmXA. - Ut T.JRCUES1US. {A. SS.) '1 UllGHINUS. — Ca^ruleus ; turquin. {A. SS.) TURGUS. — TurcHs tnagnus, imperator Tur- cur am ; le Grand Turc, le sultan. (Bern, de Breyd.) TUKELLA. — Parvus agger inter agros du- ctus, per queni inceditur ; jjetit citemtn pour I'erptoitatton des terres. (A. 1301.) — Turri- cula ; tourel/e. [Ch. Anrjl.) TlJIiKLLUS. — Parva lurris, ut Turella. (A. 1327.) TURELUPINL — lidem q. Tuhlunni. TURFA. — Niger cespes, ut Turba. (A. 1256.) ^ TI'RGIA. — Sus, ut pulo, truie. (yip. Mur.) TUlKilUARE. — Tumefacere ; gonfler. (A. SS. ) TURGO. — Acipenser, tursio ; esturgeon. TURGOR. — Tumor, turgidilas ; en/lure. (J. de J.) TUItlZELLUS. — Turricula, nifallor: >■ Duo turhellt primo facli et levati fuerunt super baplismo ecclesiae majoris cum colonellis et cum pannis deauraiis. » (Chr. Farm an Mur.) ^ TIJRLUPIXI. — Hajretici Valdensium sec- tarii in Gallia sub Garolo V rege Francice. fA. 1372.) TUBMA. — Regio ; pa;/s, canton. (S. Aug.) TUHMELLUS. — Coxa, cuisse ; ol. trumeau. (A. 1287.) TURMINOSUS. — Torminosus ; qui a det coliques. ( Vet. GL) TURMULA. — Uiminut. a turma. (A. 1402.) TURNA. — Quanti pluris sit compensatio in pcrmutationibus vel bonorum divisionibus ; retour que I'on donne en echange ; ol. tourne. (Pass.) — Modus agri : a Fodere in campis unam turnam fossati. » [St. Patav.) TUBXARE. — Vertere ; tourner. (L. ffav.) TURNABIUS. — Qui praedium vel feudum cum aliis possidet ; coproprietaire, coseioneur. {Vet. Chr.) ■' TURNELLA. — Turricula ; tourelle ; ol. tnurnelle. (A. 1202.) TUMNIGLIA. — Sagum militare ; cotte d'ar- mes ; ol. tornicle. (A. 1268.) TURNUS. — Vices seu ordo quo quisque vice sua aliquid peragit ; tour, rang. « Ca- pellani canonicorum ad suaj turnum hebdoma- dae ad tolum trneanlur servitium. » (A. 1403.) — Census pecuniarius ; sorte de redevance annuelle. (A . 1331.) — Verlicillum ; tourniquet. (Lob. H. Brit.) Vid. Tornus. — Timpanum versatile apud moniales ; tour, sorte de ineuhle en usage dans les couvents de femmes. (A. 1327.) TUHO. — Collis rotundus ; ut Toro. TURONENSIS. — Moneta Francisca Turoni- bus cusa ; tournois. TURONIUM. - Ut ToRO et TuRO. 'ts: 2241 TUR MEDLE KT INFINLE LATINITATIS. TYM 2242 TURPARE. — Mulilare; tnutiler.{kp. Marl. A need.) TURPATOR. — Qui lurpat.{Vet. Gl.) TURl'EFACERE. — Sluprare. ; deshonorer. {Vet.Gl.) TUHPEHE. — Esse vel Iieri lurpein ; enlaidir. ( Vvt. Gl.) TUlU'lDO. — Turpiludo ; in/ami'e, dishon- neur. (Teri.) TUUPILIANUM. —Iniixmisi; infamie. (Ap. Columb.) /.'J turpiUianuM cadcre, inlumidin su- biro ; elre d&shonore. (Id.) TUKPILUQUUS. — Qui lurpia loquitur ; qui parle d'une maniire obscene. (.\p. Djell.) TURPILUCRUS. — Turpilor lucrum faciens; qui gagne honteusemcnt sa vie. {Vet. Gl ) TURPITUDO . — Locus turpis, obscenus, cloaca ; 6qou. (Tiiwrocz.) TUKQUEMAN. — Peregrini sermonis inter- pres, Ut TURCUEMANNUS. TUKQUKSIU.VI. — Species veslis. TURRAOIUM. — Turris seu carceris cuslo- dia ; qnrde de lour ou de prison. (A. 1330.) TURRALIS. — Vid. DOMUS. TUItKARlUS. — Tunis seu carceris cuslos ; gardicn d une tour ou dune prison ; ol. tourier. TURKLL.V. — Turricuia ; tourelle. (A. 1-43S.) TUIUIESINUS. — Eadem nolione. [\p. Mar.) TUURE.STINA. — .VssUura; viande rdtie. {let. Gl.) TURRKTA. — UtTuMUELLA. (S. .\ii.) T URRIBILE. — 'riiuiibulum ; encensoir. (A. 140-2.) TURRICELLA. — Ut Tukhella. (Ap. Mur.) Ti KR1i:ELLUS. — UlTuHMiLi;. (Ap. .Mur.) rrRKICULUS. — Pro Tukmicella. (Flod.) TUKRILK. — Campanarii pyramis ; In fleche du clocher. [Lib. Mir. S. Ikrtin.) TURKIO.XL'S. — Turris major; grosse tour. (Ap. -Miir.) TURRIS. — Gampanarium ; docker. (Mir. S. Columban.) — Arx, castrum, chaleau-fo'-t, ciladclle. (W. Gemet.^ — Career ; prison. {Ord. Hosp. S Joan. Hieros.) — Vas in quo Chrisli corpus asservabatur in lurrium exiguartim flguram efTormalum ; ciboire en forme de tour. (Kr. Tur.) TLRIUSINUM. — Ut TcRnEsiNLS. (.'Vp. Mur.) TL'RRIST.V. — Turris defeusor ; soldat pro- pose a la dc/cnse d'une lour. [Tract, de v; mil.) TURRUNDA. — Ul Tuurestina. {Vet. Gl.) TURTA.— UtTOHTA. TURTI'^GETES. — Tuguriuin, aidicula ; mai- sonnette. [A. SS.) Tl RTELLUS. — UITohta. rL'RTIBL'Ll. — Foramina per qua e.\it fu- iiuis caniinoi uin ; fencslr.i.- (]uibus calor bainei evaporal ; ouvcrtuns, tuynux qui donnent pru- saye ii Li fumee ; ouvertures destinecs a la venti- lilution des sallesde bains. {Vet. Gl.) TURTURELLA. — Turlur; lourterelle. (Ap. Mur.) TURTURUS. — Pastor ; bergev. (J. de J.) TURUUA. — Veslis regia ; vtllemenl royal (Pap.) TUSCHA. — Locus arboribus aJ ornulum consitua ; Vid. ToscaA. TUSGULANUM. — Praedium quodvis amce- num ; propriile d'agrement. (.\p. Duel.) TUSCUS. — Rudis, Ilisp. Iosco. (.1. SS.) TUSSITARE. — Tussire Ir^jquenter ; tousser touvent. (Ap. Pez.) TUSSITU6. — Tussis ; loux, toussement.{ Vel. Gl.) TUSTAOU.\.. — Tectum poicurum ; elable a pores. (A. i;<28.l rUSTARE. — Pulsare ; /ra/>per; ol. luster. {Cli. Occit.) TUr.\GULU.M. — TixlAvaen; pro lection, abri, asilc. (Prud.) TUTAL.\NA. — Pannus e Una laalum con- fectuB ; lissu lout de laine. {St. Fer.) TUTAAIliXTUM. — Firmamentnm, prote- clio ; nppiii, protection. { Vet. (il.) TUTARE. — Occidero ; twr. [Ch. Occit.) Tulare cundelam aut cereum, exstinguoro 6tein- dre la chnndelle. [Ord. Horn.) TUT.ELAR1US. — Qui sub alicujus lutela est ; prvtige, celui qui est sous la protection d'un autre. (Ap. Lud.) TUT£L.\T0R. — Vroiacior \ proteeteur. [Vet Gl.) TUTELLA. — Adininiitralio Lonorum pu- pilli ; administration des biens d'un pupille. (A. 147:2.) TUTELLUS. — Gaiauiusqao sauguii Cliristi a (idelibus hauriebatur; idem q. Calaml's, Eis- TLLA, Sipuo, etc. (.\. iOoU.) rUTKi.US. — « In primis indulgenliam Christianis communi lu'elo datam tollit Maxi- rninus imp. » (Lact.) Legcndum est communi tiiulu. hoc est communi ulriusque imperatoris Consensu. TIJTI.\.. — Gadmia ; calamine ; ol. tuihie. {..I. Rip.) TUTOR. — .'Vdvocatus prasdii ecciesia: ; I a- vnue d uneeglise. {.\. 1043 ) — Qui administrat, regit ; adminislrateur, gcrant. (.V. 12.t4.) — Fi- dejussor; repondiiut, caution. (A. 12lB.) TUT'l A. — i'^xactio, Iributum, ut Tolta. TIJITJHA. — I'uliir.en ; trompette. (,V. 1504.) TI'TUI'Ia. — t'apilis leguinenlum clericis proprium ; bonnet carre. (Pass, i TUVEllS. — Ex tufo ; de tuf. (Ap. Mur.) TYGANU.M. — Sarlago ; poele. (.1. SS.) TY(;UR1U.M. — Pro Tegomum. TYMALLU.Vf. — F. placitum, judicium do- mini fcudalis.(A. 1201.) TYM VA. — Sepulrrum, uITumra. TYMRUS. — Se|)ulcrum, utTiMHA. TV.MP.V. — Cauda capulii acuminata ; la queue pointne du capuchon. (Ap. Busch.) TYMPAXARIU.M. — Campanarium ; elodur (Ap. Chidl.) TY.Ml'ANEi.LL'.M. — Tympanum ; tambour; ol. tiimpnn. (.Vp. Mur.) TV.\1P.\N1LE. — Idem quop Tvmi'A.\..mum {.i..^S.) TY.Ml'.VNlltLU.M. — Parvum lympa.iuin, petit tambour. (Arn.) 2243 UCH LEX ICON ULN 2244 TYMPANISTRIA. — Campantc ; cloches. {Vel. Cod.) TIMI'ANIZARE. — « Tolum inliimueiat cor- pui ejus, culisque facia lividji, per omiies cor- poris parl.-g ad laeluni quomlihcl (i/mijunizans, vehemeiilissime Icndebaliir. » (\'il. S. Gerald, nhhat.) Kilitor reddil « tcndi inslar tympani ; » inalim, « inslar lymi)aiii rcsonare. » TYMPANUM. — Cam|>ana qure non clava, sfd mallco perculitur, qua monachi ad rel'ecto- rium vocanlur ; timhrc. {Cons. S. Germ, a Prat.) TYNERARIUS. — Tinarum arlifex ; lotine- lier. (A. 1350.) TYl'AC.lUM. — Ul TYrARiuM. TYPAKIUM. — Sigilluni cui principis ;fjTro: seu imago inscnlpta csl ; scran. (A. iii^i.) TYl'HI.OUOMIUM. — Domus in qua caeci aluntur; hospice pour les aveiigles. (A. SS.) TYPHUS. — Supcrbia, menlis elatio ; vanite, orgaeil. {Vet. Gl.) — Febris ; la fivvrc. (Pap.) TVPI. — Itiiperatorum consUlulioiics, de- crela, OeToi tjtioi edits ct constiltitions des empereurs, surto'it ceux qui sont i-elatip a la foi. TYPICARE. — Figurarc, exprimere ; expri- mer, reprisenter, figurer. (Ap. Marl. Ampl. Cod.) TYPICUS. — Ut Tretel's. {Vet. Gl.) TYPRUS. — Yasculi species : « Vas qijod typnim iiuncupanl, in tclerarium deporLivit, el ante vas, in quo erat cerevisia, deposuil, ex tracloque epislomii verlibulo, in illud cerevi- siam excepit. » {Vil- ■ Cohunh.) TYPUS. — Febris Rcccssio, febris ipsa, fdicluni. superbia ; acces de fievre, fieorc. edit, ordonnance, orgueil, vnnite. (Pass.) TYRA. — Ad tyram recla. a Gal!, a tire. (A. 1217.) TYRAMNIZARE. — Tyrannidem excrcere ; rcgner, gounerner. (Th. Ollerb.) TYHANNA. — .^lulie^qua; lyrannidem exer- ccl : fciume qui rdgne, qui gouveitie. {Vet. Gl.) lYRANNlS. — (Adject) Pro tyrannicus. (S. IX.) TYKANNITAS. — Pi-o ///»•«««)>•. (.\p. Mur.) TYRAXNUS. — Non inodo rex pessimus atquc improbus ; sed etiam rex quivis diclus ; iyran, rox, chef de nation. TYRIACA. — Pro Tderiacum. TYRIUM. — Purpura Tyria, vel pannus purpureas; pourpre de Tyr, tissu de pourpre. TYRO. — Miles, qui militia? cinguio recens decoralus est, el necdum in bellis vel tornca- menlis tyi'ocinium suum exercnil ; noui^eau chevalier qui n'a pas encore paru dans les tour- nois. TYROr.INIU.M. — Mililia ; c//eM/e;ie. {Vet. Gl.) — Torneamei)tum , ludi equeslres , in quibus novi mililes armorum suorum tyroci- nia exercebarit ; lournois, joute. (.\. i'22i.) — t^lipendiutn ; solde. salairc. {A. S ^ .) 'I YTERICS. — Vox Hispanica, ludricra si- gilla ; 7nario»ncttes. {Cone. Hisp.) nZANU/E. — Calcei seu polius colhurni, qui crura et pedes tegebanl ; brodequins. (Ap. Sci/it. Ih/znnt.) TZANSIUS. — Dignilalis nomen apud Grre- cos recenliures, idem qui chiausius, vel chiaus- sus boiiie Turcis dicilur. TZUSTKI.^. — Monomachia ludrica, liasli- ludiurn singiilare, idem quod Justa. {Vet. Gl.) TZWYUIK. — Lini manipulus; l/ol(e de lin, (A. li«l, ap. Lud.) u UBACUM. — Seplenlrio, apud Provinciales ; le \ord. UBAllTILLUS. — Mensurie species ; sorte de mesure de capacity pour les grains. (S. xii.) UBERAUE. — Fccundum esse vel ubera praebere ; allaiter o\i iHre feeond: a Gravi.loe [larturient, sleriles uberabunt. [.4. SS.) UBEIITAUE. — Abundare, uberein ac fe- cundum esse, uberlini habere; ctre jicond, avoir cnabondance. (Gem.) UBERTUUSUS. — Uber, abundans ; feeond, fertile, plnntureiix. (J. de J.) UB1GAD.\. — F. modus agri • « Concedi- mus... ad casam S. Yincenlii res quasdam sitas in pago Lugdunensi in villa Montisgudini praeter silvam quam reservamus, et de ipsa silva damus ubicadam unam. » (A. 9i2.) UBIVIS. — Pio itbicunque. { < . SS.) UIILADA. —Hem q. Oblata. UBLIA. — Eadem noiiime. UCCUS. — Clamor inconditus ; cris et knees. {Form. Vet.) UCMA. — Ap. Pictavenses, prajstationis spe- cies videtur, seu polius proclamalio vini ve- nalis aul jus pircipiendi tribulum ex hac proclamalione solvendum ; fid. Hucagium. — Area vel clslse species, Picardis aliisque huche. UUO. — Equi slragulum coaclile ; couver- ture de chcval on tissu feuti-e. ( Vet. Gl.) UFFINGI. — Dicli reges orienlalium Anglo- rum ab Uba rage, qui vixil a. 378. ULCEA. — Locus pascuaj ; lieuUe pdture, fidturage. ULCUS. — Navis oncraria ; bailment de transport. {Leg. Ethel.) ULLVYCE. — Ulyssis more, astute ; a la ma- niere d'Ulijsse, aslucieusemenl, avcc fourberie, adroitemenl. (Ap, Mur.) Ul.LOMINUS. — Ullomodo; d'aucune maniere. ULMPITA. — Locus ulmis consitus, ulma- rium ; lien pl/inte d'ormeaux ; ol. ormoie, ormille. (Chartul. S. Viei. Mas.) ULMEYA. — Eadem nollouo. (A. 1295.) ULMICIO. — Eadem notione. (A. 832.) ULNA. — Modus agri ; sorfe de mesure agrai- le ; ol. aune de terre. [Ch. Angl.) — Inguen ; aine. (Mur.) ULNAfilUiNL — Telarumpjinnorumveadulnse ralionem dimensio ; aunage. — Praistatio quae Pro pannorum cum ulna mensura domino sol- vitur ; droit d'aunagc. ULNARE. — Ulna metiri ; mesurer a Caune, auner. (Pass.) ULNATIM. — Minutatim ; en detail, par 2245 UMB MEDIiE ET INFIM.E LATINITATIS. UNC 2246 fragmentt : « Ulnalim venderc. >> (A. 1337.) ULN'ATOK. — (Jui ulna mclitur; celni qui mesure avcc I'aunv, auneur. {Ch. Angl.) ULOZK. — iMajoris navigii genus ; navire, bateau d'nn grand tonnar/e. I A. 1276.) ULTELL.i. — Lecyllius ; flacon, pot a ren- fermer des liquidts : « Kl ofl'erant ibi quisquc donalivum suuiii el biachium candela?, alqiic ultellam seu lecylhuni olui, el sanus eris. » [A. SS.) Legend. F. uhcclla ab Hal. uliva,olca. Ul.TKIU'liS. — Chorerc species ; surte de dame. (A. 1217.) Ul/IIMARIJ. — .\.d exlrema vergere, in ulti- ma parle esse ; finir, sajiprocher de son terine, toucher- a sa fin. (Tert.) ULTIM.VTE. — Pro ultimo; « Recognosco me recepisse... summani 4 lib. el 10 sol. Pa- ris, pro lermino paschali ultimate priElerito. » (A. Uit7.) UL'I'I.MATIM. — Eadem nolionc. (Thwroc.) ULTIMATUS. — L'lliiniis, e.xlremus ; der- nier : " ultimatum arrcslum. ■> (.\. 13'J'J.) ULTl.MISSIMUS. — Omnium poslremus ; Ic dernier de tous : « Ego ancilla veslra xltiwissi- ma, servissima omnium ancillarum veslrarum.o UI/ri.MlT.\S. — Exlremitas ; fin, lerminai- son. ((^onst. Afr.) ULTltA. — Pig contra. (A. 1397.) ULTUAGIUM. — Quod e.xcedil summam ali- quam ; convicium, injuria ; immoderalio, im- prudentia ; prfestationis sjtecies ; excdnnt, ce qui est au deld de la mesure ; outrage, affront ; passage des homes de la moddration, impru- dence ; rede ance, taxe ; ol. oullrage, oullraige. (Pass.) ULTllA.MONTANUS. — Qui ultra monies, hoc est .\lpes, degil ; qui demcHre au deld des Alpes, utlrnmontain. (Clem. IV PP.) UI/rR,VUlv — hijuriis afficere ; oulrager, couvrir d'insulle.'i. (A. liUG.) ULTRARllOUONENSES. — Qui ultra Rhodo- num habitant, Uccilani coinparale ad ^Massi- lienses ; les habitants d'au deld da Rhone, les Languedociens relativemcnt au.c Marseillais. (A. 1312.) UI/rflERIU.S. — Transversus ; qui traverse, oblii/uf, transversal. (.\. 124.').) L'LTUI.NUS. — Uterinus ; de ii tni'mo mire, ulerin. (A. 1382.) ULTIllS. — Auctus ; nccru, augmente. (.\. 1303.1 (JLTIIOJECTUS. — Poslpositus ; placi en srconde lignc. {Vet. Form.) I'LTRONEITAS. — Kacullas faciendi quod quis vull ; rulonlf absnlue, liberie complete d'agir. (Fulg.) lU.UL.VMKN. — Ululatus; hurlement, gdmis- semcnt. (Prud.) U,M.\GIA. — Pro ViNACiA. U.MHELLUiM. — Umbraculum ad arcendos solis ardores ; appareil destine d garantir de iardi'ur itu siilril, jiarasol, ( Vet. Gl.) U.MBH.V. — I'errilorium urbi adjaccns ; partie de la banlieue d'une vdb' qui en louche les niurs. (A. 13it7.) — Species, simulallo ; ombre, prdtevle. (A. 131().) — 6'm6ra', phanlas- mata ; fantdmes, ombres. (Vet. 01.) U.MBU.VCULU.M. — u .Sacrosanclrc basilicoe S. Sulpicii Mivensis monaslerii qui est sub umbraculum Bilurige civitalis conslructus. » [Clinrtul. Bit.) Hoc est prope rnuros civilatis. L'MBIiALE. — Velum, conopeum ; rideau, moustiquaire. (AVc. ab. Altorf.) L'.MIill.VltlUS. — Uui umbrarum seu spiri- luum responsa expelit ; sii/.erslitieux celui qui atti^nil lis re/jonses des es/jrds. (S. vii.) UMlUl.VTli.I. — L'mbrEe : esprits, fantdmes. ( Vet. (11.) UMBU.VTILITEP. — Levi pictura, rudibus liiieamcntis ; e.i esquissanl legeninent. (Sid.) UMHIIKLLA. — Idem <]. Umbuklulm. UMECTA. — Loca paludosa, vel palustribus vicina ; lieuv marccageux ou voisins dcsmarais. (Ap. Meichclb.) UMUS. — Cassis ; hcautne. (A. 1313.) UNALIS. — Singularis : « Monachus (ipicce, Lalirie unnlis, sive quod solus in erfrao vilam solilaiiau! ducit ; five quod sine impeilimento mundiali mundum liabitel ; five quod in liac vita solus etsi inter mullos habitet versetur. » {Can. lliber.) UX.V.MITANS. — Pro unanimis. (Concffisp.) UiNAM.MHS. — .Vmazones ; Amnzones. (l^et. a I.) U.NANIMITAS. — Animi necessiludo : « L\[- tcras ab unanimitnte tua nustro directas apo- elolalui, apostolica patienlia suscepimus. » (A. 92.S.) UNAiM.MlTUS. — Una mcntc, uno aDiino ; nnanimement. (Ap. Duel.) UXARE. — Unum efticere, congregare ; unir, joindre. (Tert.) UiNATIM. — .simul, una ; ensemble. (A. SS.) UNC.'VTUS. — Inslur unci factus; en forme de croc, crochu. (Sid.) UNin.V. — Monelu! aure:c genus in usuapud Siculos alios()ue ; monnaio d'or en usage en .■^icite et ailleurs. — Modus agri, non ubique idem ; sorte de mesure agraire. — Uncia polli- cis, arliculus pollicis ; [articulation du pnuce, {A. SS.) L'lNCIALlS. — Unc'.ales litterx, characferes uiicia, id est pedis duodecima parte conslan- les ; iettres onciales. U.VCIATA. — Modus agri, ul U.ncia. UN(^1N.V11E. — llainare, unco prehendcre ; aecrochcr, saisir arec tut croc. ( Vet. (11.) UNCINULUS. — Diminut. ab ancas ; petit crochet. (Sid.) UNC.ll'NCULL'S. — Calceamenli recurvi spe- cies ; chaussute d pointc recourhee, Soulier d la poulaine. (A. 130.5.) U.N'CTAUIA. — Qua) unclum vendit ; mar- chnnde de graisse ; ol, ointii;rc. (S. xiii.) U.NCTAlULiS. — Qui unclum vendit ; mar- chand de graisse ou d'oing; ol. ointier. (.Id.) I NCTIO. — Uleum sanctum ; samtchnine. (A. 137ti.) U.NCTOlt. — Unctarius. (A. 1107.) rXf'/n M. — Adeps; oing, graisse. — Oloum quo utuntur lanam carminanlcs ; /i"/7f('t carder la lame. UN'CTL'OSUS. — Ungninc plenus; omlueux. (Leon.) 2247 UNI LEXICON UNU 2248 UNCTURA. — Adcps ; graiisc. (A. 82".) UN'^'US. — Mudus agri apud Danos ; uvle de mfsure agraire. — Uncus pa^lorali», virga vel banulus <,'piscopalis recurviis ; crosse episcopale. UNDACIO. — Inundalio; dvbord::me>il. {loh. H. /frit.) UNDAIZAIIE. — rt Undkiare. (Pas«.) UNDAHK. — Eadem nulione. (S. xvi.) UNDANTER. — Copiose ; C'pittisemetit, en abondnnce. (^e^ Gl.) UNUE. — Pro de quo d'oi'. — Pro citjus ; donl. — Qua ; par oii. UNDECIMA. — Prreslalionis species ; droit de oniiemv, sorle de rcdevance seigneuriale. (A. 1309.) UNDFJAIvK. — Inranlrm vol moribunduiu non omnibus adliibitis baplismi oaicraoniis baplizare, lustrali aqua perfundere ; ondoyer ; oi. uiitdeer. (Pa-s.) UNDENIJS. — Praestationis genus, ul Unde- ciMA. (\. <;n5.) UNFJIOIiARl';. — Abund.ire, afflucro ; wriver en abondance, a/fluer. {£}>. S. Hildeg.) UMDESCERK. — In undas excruscoie, tu- niere : « Ita quod non undescit mare in via, per (juam transiil dolium ; seJ st ronilas sem- per ibi appnrrl. » (.4 S .) UNDESECUS. — Pro undequaque. (A. 866.) UNDIFfiAnUS. — Qui undas Irangit ; qui bi'ise las vfi(/ues. (Vonanl.) UNDRA.SlENTUM. — Rrliquum, quod e.\co- dil sumra:im ; e.>xed(int, ce qui depaasc li me- sure. (A. 12 lO.) UNGIANA. — Annonae species, eadera f. q. Unighanum. (a. 1373 ) UNGUENTAIUI S. — Qui ungucul.irium sm adipem vendil ; mnrdiaud de grriisse. {.\. 1287.) UNOIENTUM. — Adeps ; yraisse. (A. 141.S.) UNGUICL'LAHIUM. — Culler aul quid si- mile quo ungues resecanlur ; instrument ucou- per les onyles. ( ]'et. GL) UXnULA. — Ferraraentum mucronaluin quo sulcalim corpora laiiiabaiitur el fodiel)Hi]lur ; instrutnent de torture nrcc lequel on dec'urait le cv/is des condatnncs, griffe. (Ugul.) UNGULARE. — Ungulis subjicero, ungula- rum to.raentum inferre ; appliquer ci;i supplice de I'uKgula, (aire dvcJtircr area dess griffes de fer. {Vet. Cod.) UN I AMENTUM. — Melallorum lemperalio ; alliai/'.'. (A. 1225.) U^'I.'VM^ilS. — Pio unanimis : « Frates cha- rissinii, oralione uuianiines depreceinur. » (Mab. Lit. Gal.) UNIBOS. — Uno Love vcctus ; traine par un feul bteuf. (A. SS.) UXICOLEUS. — Qui unici.m halict teslicu- lum ; qui n'a qu'un lestkule. {Vet. GL) UNICORDIA. — Concordia ; concordance. {Vet. GL) UNICORXUUS. — Animalis species; Icorne; ol. unicoriie. (Tert.) UNICORPOIiEUS. — Unius corporis ; qui n'a qu'un corps. (Firm.) UiVICGRPGRIS. — Eadem notione. (Guib.) UNICUBA. — Unius viri uxor ; /enime qui n'a itimariee qu'une fois. (S. Hier.) U.NICULTOR. — Unius Dei cultor ; adorotnir d'un seul IHeu. (Prud.) U.XIFI' AHE. — Unum facere ; unifier, /aire un: « C'nificnntis gralix celernum la>dus agno- vit. » (S. Paulin.) UNH^URMISAItE. — Unifor.ncin reddere ; rendreunifnrme, wn/oruiiscr. {Cone Ba.iiL) UNKiAMUS. — Oui uni taniutn nupsit ; ce- lui qui n'a etc qunne fois marie. ( ]'et. <^L) UMIGENA. — Ejusdcm genlis ; de la mcuic nation. {Gest. Tanc.) UNIGENEA. — OutE sunt ejusdem generis ; qui sonl de la mt'me esphc. ((■ocl. Lex.) U.XIGENEITAS. — Ilomogencitas ; ant de ce qui est de la mt'me especu, homogdneitif. (id.} U.XKiUANUM. Orani genus, id. q. Gbava- NEIUM. UNIO. — Sociclas, fajdus, consocintio ; ligue a.i^ociation, xtnian. — Gepe ; oiijnnn ; — Unilas und&. — Vox fori ecciesiaslici ini'ebencliciaria, cum duobus bi'neticioium lYuclus sfub eodctn tilulo uni tribuunlur ; cumul. UMOCULUS. — Codes; borgnc. (Ditm.) UXI0N1T.;0NUS.-Ej>i8dem soni; uniswn.{A.SS.) UXISSIMUS. — " 'I'am simplex Dens, quam iinus est. Est aulem unus, el quomodo aliud niliil, si dici potest, uiiissimits est. >> (S. Bern.) UNISUBSTAXTIANI. — Vid. Homousiani. UXITATUS. — Conjunctus, unilus ; J(7/«<, uni. {A. SS.) — Vacuus, planus, nudus; sans inegaltld, uni. ■< Idfui Gaudi'f'ridus dedil prio- ralui... totam viiieam suani tam plantatam quam unitatam. » (A. 1222.J Hoc est, ai,'rum viiieis plantandis idoneum, sed iisnondum con- stum. UNITER. — (I Unius eslis oves ; lieu I cur non unite-- islis? » (Foil.) Quasi unum iter. UXI I tSTIS. — Ut Unicollus. UMITLM. — Una, simul; ensemble. (Cava Pe- rcg.) UXITIO. — Conjunctio ; union. (A. 1390.) UXITU.VI. — Panni species a siiiiplicc textu- ra sic dicli ; tisiu uni. (A. 1441).) UXiVhRSALlTlill. — Univtisc ; ycnerate- ment, en general. UMVEiiSITAS. — Incolarum urbis vel op- pidi utiivci situs ; I'ensemble des habitants d'une ride, la commune. (A. 1271.) — Collegiiim ca- nonicorum ; college de chauoines. [.\. 1178.) UMVIRA. — Qua; uni nupsit ; qui n'a eu qit'un wari. (Teit.j UXIVIHATUS. — Conditio, status univira- rum ; condition de la femme qui n'a eu qu'un mati, monogamie. (Teit.) U.MXIS. — Pro wn/rrtixis, lucerna unius lu- luinis ; lampe a un siul bcc. ( Tct. Ch.) UXO SE.MEL. — Aliquando; gMt'Z^/uf/ois. (A. 1433.) UXOSE. — Simul ; ensemble, a la fois. (Non.) UNQUAM. — Pro quondam. (A. I,i08.) UNUS. — Pro quidam : « Evenit ut unus homo vinctus duceretur. » [A. SS.) 2249 DRI MEDIiE ET INFINf^ LATINITATIS. USA 2250 seu. UNX. — Unguis ; ongle. {Vet. 01.) L'PLANDA. — Supeiior terra, Anglis, r.^u, ul vulgo loquimur, terra firma, rcspeclii pa- hidosae ; terre ferme el Mcnie (pour la dislin- guur d'une terra aquatique.) Ul'LANDKNSlS. — Ap. Anglos, rusticus, agiestis, silveslri.'*, montanus ; pai/san, hahi- tnnl dc/t fon'ts, iimntngnanL UPl'ArUHA. — CaiUilente seu cantus spe- cies ; espece de c/iant. [Const. Carmel.) Ul'UA. — I'ro u/ji(pa. UQUA. — Itannum, proclamalio ; publicn- tion, proclamation. (A. 1370.) UcjUAVl.NUa. — I'raeco, qui venum venale pr^clamat ; crieur public. (A. 1330.) URANKJUS. — Ccelestis ; du del, celeste. [H. Occit.) « Uranica patria ; » le st'Jour ce- leste. ( Vet. Insc.) UHAXITUS. — Eadem notione. (.1. SS.) UIIA.NIUS. — Eadem nolionc. (Vet. Gl.) L'KANUS. — liadem notione. {Vet. Gl.) lIltB.VLlS. — Urbanus ; de ville. Ecclesix iirbales, rnajores, calhedrales. (Ach. Spic.) UHBAX.VRI. — Rempublicam adminislrare, ill urbe degere ; gouverner I'L'tat, viore u la ville. { Vet. Gl.) URBARIUM. — Praidium urbi proximiim ; bii'H df cnmpaijnr sititi aitx environs d'line ville. (.1. SS.)' rR15.\TUS. — Sulcus qui fit in uibe con- denda urvo aralri designatus ; sillon qne Von trace lors de In fondalion d'une uille pour en initi(/i De an- nona modii xxx cum omnia usihilia ligni et ferri quod necesse iiabet homo in omnibus. » (A. 855.) USICHERIUS. — Ut UscEHiL'M. USIHERUS. — Eadem notione. USI.^IENTUM. — Facultas quam quis habet ulendi in alieno prsedio rebus non suis ; droit de se servir des choses qui ne noun appartien- nent pas, Jotiissance. (Marl. Ampl. Col.) USIN.A. — Ustrina. vel officina quaevis ad aquas exstructa : atelier, tisine en (general.) USINARE. — F. usimentura habere ; Vid. USIMENTUM. (A. 1240.) USITARE. — Uli ; /aire usage. (Bal. iVJ.!C.) — Frequentare ; frequenter u>i lieu.. (A. 1412.) USITATA. — Pra'stalio quae ex usu exigi- tur, ut Usagium. (A. 1224.) USITATIO. — Usus ; usage, e.rercice. (A. 1372.) — Idem q. Usitata. (A. 1173.) USITATUS. — Detritus ; idem q. Usatus. (A SS.) USSARIU.S. — Idem q. Uscerium. USSEKA. — Officii nomen in ecclesia Culo- niensi ; f. osliarius, a Galileo huissier. USSERIA. — Ut UsCERR'M. USSERIUS. — Eadem notione, imo oslia- rius ; portier, concierge, a. Gai. huissier. USTAGIUM. — Pro Hostagil-m. (A. 1265.) USTEARIUS. — Pro ostiarius clericus. (Mab. Lit. Gall.) USTENSILIA. — Pro utensilia. USTERNA. — Pro ustrina. USTIARIUS. — Idem q. Usti-arius. USTUR.\. — Intlammatio ; inflammation. (Alex. latro.) — Flammma ; flamme. [A. SS.) USTUS. — Ustio; action de brt'der, bruhire. {St. Cad.) USUAGIARIUS. — Qui in usu est rem ali- quam agendi, maxime qui in silvis alienis usagium seu usum babel ad pascenda anima- lia vel ad ligna ccedenda ; cclui qui a la Jo\(is- sance d'une chose, de quelque maniere que ce soit, cetui surlout qui a le droit d'usaye dans un bois ou un pdturage ; ol. usagier. USUALE. — Jus ustendi ; droit d'usage dam les bois et fiaturages. (.A. H50.) USU.\LIS. — Qui in usu esl ; habiluel, or- dinaire, commun ; « Usuale argentum, \isua- l>s sermo. » USUALITA.S. — Idem q. Usuale. (A. 1261.) USU.AI.ITER. — I'sualiter tenere, ad usum- fructum possidere ; aroir I'usufruit de. (S. ix.) USUAKE. — Frui.gaudere, ad usum fruclum lenere ; avoir la Jouissance, user, pnsaeder en usiifruit. — In usu esse, solere ; Ctre enusage, habiluel, ordinaire. USUARLA. — Ususfruclus seu polius jus utendi, ut Usuale. (A. 1142.) U.SU.ARIUM. — Eadem notione. (A. 1140.) USUARIUS. — Qui alicujus rei usum habel ; celuiqui a le droit d'user d'xme chose, usagier. (A. i;J09.) — Usuarius fructus, u{St. eccl. Const.) U6UR.VRE. — In foenore nunimos ponere, dai'e fenori pecuniam ; placer son argpnt a in- tir^t. (Pass.) « C'suras producere ; t> produire du revenu. porter interet. (Bract.) USUR.VIill. — Fffineralores, qui ad usuram commodanl; preteurs, usuriers. (Pass.) CSURARIU.M. — Ususfruclus, jus ulendi; idem q. Usuahia. (A. 1124.) USURIA. — Jus ulendi, ut Usagium. (A. 1031.) USURPARE. — Exorare ; obtenir : « Usur- pavi ut mecura infans in carcere maneret. » {A. SS.) USURPATIVE. — Injuste, inique ; contre le droit., injustement : « Panes sanctos quos non licet edere, nisi solis praedit-aloribus usurpative comedunl. » (Hug. Met.) USURP.\TOR. — Injustus occupator ; celui qui possede une chose sans y avoir droit, usur- pateur. (Symm.J USUKPATRLK. — Quffl ir)jusle aliquam rem lenel ; cetle qui usurpe. (Salv.) USUS. — (Subst.) Jus utendi ; droit d'usage. (.A. 1482.) — PrEeslalio quae ex usu pensitalur, lil i:sAGiU5i. (A. 1030.) — (Adj.) Detritus, ut UsATUs. (A. 1476.) USUSMERITUM. — Ususfruclus ; usufruit, jouissance. (A. 829.) I 2253 VAA MEDI^ ET INFIM^ LATININATIS. VAA 2254 UT. — Ut dicitur, formula quiu caulionis causa ad nauseam usque adhibelur in iiislru- mentis, xi,.\ii el Xiii saiculi ; /ornmlc trh ordi- naire dam les titreit da xi", dit xii« et du xiii* siecle, et qui correspond a la locution : iisacoir. UTARK. — UtL ; Jouir, faire ttsage. (A. 1338.) UTAIIKUS. — Velus, anliquus ; ancien. (Vet. Ch.) UTAKINUS. — Uadem nolione. (Id.) UTAIUS. — Kadem notione. (Id.) UTDKJL'S. — Friiionibus, agger cuntrainun- daliuncs maris; digue constndle pour arreler les dibordemenls de la mer. UTKI-K. — Mensura frumenlaria, et ager in quo tantum frumenli serainari potest, quantum capit ha;c mensura ; Vid. Octalium. UTK[,KiA. — l'"a(iem notione. UTKIJS. — i^adem notione. UTENSKHIA. — Ulensilia ; uslemi'es : » Omnia coquin;c uteascria argentea dedil. » (Job. Iper.) UTEXSIIJv — Instrumentum ; outil. {A. SS.) — Ustrina officina quavis; boutique, ate- lier, usine. ((H'JC) UTEXSII.ITAS. — Ulilitas, usus ntiVM, usage, einploi. (Terl.) UTENSILIU.M, — Ornamentum, ornalus ; ornement, ohjet de dicoralion. (And. Fior.) — L'lensile ; instrument, outil. (.\. 1240.) UTENSIS. — Ulililas, coramodum ; utilite, avantaqe. [\. IDH.) UTICXSUs. — liodem sensu. (A. 1011.) UTKRIiNUS. — Eadem malre natus ; ulerin, ni de la nieiue mere. [Fratres uterini, vulgo (licunlur qui eadem malre sed divciso palre genili sunt. Ulerini etiam interdum nuncu- pantur ex allero connubio procreati, ad discrimen "lunlaxat eorum qui eodetn palre. Bed div< rsa uiatre ex prioribus nuptiis nali sunt. Tandem ulrrini appulianUir monaciii ejusdem crenobii alumni ap And. I''l()r.) UTF.VNGl. — Novaies terry,', videlicet novi- ler excull;e; terres novates. [Ch. Fland.) UTIlAfMlIM. — Pro HuESiuM. IJ nilCSIUM. — I'^adem nolione. UTI. — (lum accusalio ntm raro sumilnr : u ut lectores oraria ii'in utantur. n (Ferr. Bn-.) — Soleri', in usu essi^ ; I'treen nsarje.i.K 1-117.) UTIFKl'l. — Usumfruclnm babeie, usut'iuc- liiario jure re aliqua uli ; avoir I'usufruitd'une chose, possider une chose a litre usufruitier, (A. 1298.) UTILIS. — Probus, bonus, slrenuus, forlis ; capable d'exercer une iharge, plein de capacity et de m&rile, brave, act if. UTILITAS. — Probilas, animi raagniludo ; honnitele, bonte, bonnes maurs, raleur mo- rale, grandeur des sentiments. — Utilitates, commodum, n^golia ; acantage, affaires. (Gr. M.) UTINGA. — Villa, domorum colleclio ; vil- lage, hameau. [A. SS.) UTINL'S. — Consuelus, solitus, quo utiraur : <( Pauperibus eleemos) nam de utinis cibis an- nonce, ad raensuram slabulensis oppidi dare slaluit. » fA. 11.S2.) UTITARI. — Saepe uti ; faire souvent usage. [Gl. Vet.} UTLAiiA. — Exlex, exlorris, proscriptus ; hanni, proscrit, qui est hors la loi.yCh. Angl.) UTLAiiAKK. — Extra legem ponere, exle- gem I'acere, proscribere ; mettre hors la loi, proscrire. (Id.) UTL.\(iAKlA. — Proscriplio ; action de met- tre hors la loi. [Leg. U. rcq. Angl.) UTl-AGAKIUM. — Eadera nolione. (A. 1432.) UTLAGATIO. — Eadem nolione. (Id.) — lo- lerdiclum ; ddfense, interdit. {Tab. Lepras. S. Audom.) UTLAGHIARB. — Idem q.UTLAGAKE. (Had. Cogs.) UTLAGIUM. — Idem q. Utlagaria. {Leg. Kan. reg.) UTLEIPA. — Anglis, evasio ; action de s'e- chnpprr, evasion. UlHlCLARil. — Naularum genus, ab utri- culis qua3 forma navium erat, ila dicli ; bate- Hers. UTTEKARE. — Scriploribus Anglicis, pro- ferre, dislribuere ; distribuer, donner. (A. 1331.) UVERE. — llumere, pinguescere ; etre hu- mide. engraisser, croitre. {J'et. Gl.) U.X. — Vid. Uss. UXELLATUS. — Avibus ornalus ; nrne d'oi- seaur : n ds loalliis uxcllnlis. » {St. Vefc.) UXOU.VitE. — Nubere ; se marier. (Ap. Mur.) UXOHEUS. — Conjiigalis ; matrimonial, canjitgal: inillia si^nilinnt. \' pro 1! el virissini It pro V ill frequenli usii apud Hispanos alius- que; ocliiliu \)T0 ocliiVa, fiixil pro Vi.iit. I alhire pro Unlbire, Vulbulire pro Ualbu tire, Valnenre, pro Hahieure, Vastus pro Hos- (iis, etc. V inlcrdnm apud Germanos mulatur in F el F in V: ]'ulradiis \no l-'ulrndus h'lh'n pro Fi Fo, \ lUratus pro Fdtratus, Viltrum pro Filtrum, Vulminare pro Fulminare. V. — \'id. cum G, It, !•', aul ^^■, voces quae non infra inveniuulur. VA. -- Prii'posilio ; idem q. a, nh : a Va meridie ab ipsa collina. » (.\. 1048.) VA.\NAGIUM. — Fruclus ex agro cullo. ager rullus, pradium ruslicum ; ferme, champ ; cull ire, produils de ce champ ; ol. vaagnaige. {Chartul. S. Vand.) 2255 VAC LEXICON VAD 2250 VAARIA. — Districtus, terrilorium ; terri- toirc, ressort. (A. 1114.) VAASARIUS. — F. vasorum custos. (A. 1202.) VAASSOR. — Ul Vavassor. VAASSORIA. — Praediiim, quod sub annua pensitatione tenetur ; idem q. Vavassijru. (A. 1303.) VACALLIA. — Vaccarum grex : troupeau de vaches. (A. 1340.) VAGANS. — (Subst.) Jus caduci in benefi- ciis ecclesiaslicis, quando vacant ; idem q. I)e- PORTUS. (A. 1327.) — Supernuffierarius magis- tratus ; mngistval snrnumiraire, qui jouit des mfimes privileges que ceu-v qtti sont en exercice. iCnd. Th.) — (Adj.) ]'acantes ex. Long.) a domini jure illicite evagari. {Leg. Wis.) VAIAKIUS. — Qui pelles quas varea voca- banl paral et vendit ; /abricant et marclunul de fourrures vairees. {St. Fl.) VAICELLA. — Ut Vaissella. (A. 1481.) NAIElilA. — Jurigdiclio viarii ; voirie, ju- ridiclion d'un voyer ; ol. vairie. (Ap. Brus.) VAIKRUS. — Idem q. Vares. VAILDA. — >Mid(]uid rmohimenli ex re aliqua p('rci|iitur ; honoraires, snlairc, profits. {Cons. /Iiimh.) — Valeludo, facullas ; fxiticoir, possibilite. {.K. II. S4.) VAI.ORIUM. — Heilitus, eraolumenlum ; profits, honoritircs. (.\. 1092.) V.\LOK0SUS. — Forlis, slrenuus ; brave, valeurcu.r. (A|>. Mur.) — Magni pretii ; i/iti rant beaucoitp, qui r.it d'un pri r ttcri. {\. i;)'.).-i.) VaLS.VTURA. — Sepimentuiu e cratibus (]iio locus vallatur ; pnlissade. (A. 1486.) VALU.V. — lleditus, rmolumcntum ; gain, priifit, prndttit ; ol. rnlur. (A. I2.'t.">.l VAI.iri'AUi;. — /Eslimare: Valuer, estimrr. (A. I31(i.) VALVI'S. — ^Subsl.) .Vqua'ductus, porta; fciris, rnurus ante portam ; ronduile d'rnu, bnttant de parte, ourrage con.ttruil en nvant d' line parte pour la d&fendrc. (Pass.) — (Adj.) Fortis, strenuus ; brave, pleinde courage. (Ap. Lud.) — Villosus ; relu. (S. xiv.) V.\NA. — Braclea versalilis ; gironette. {Cfi. Anijl.) — Slragulum acupictum \courtepoinle. {Ch. Burg.) VANACLVRE. — Delirare, desipere, vana dicere ; river, elre dans le dilire. (.4. SS.) VAN.E PASTUU.E. — Jus quod tenentibus vel mansionariis alicuju.s tenementi, vel villa; seu prredii competit, animalia sua immittendi, pascendi causa, in ioca publica, prata, agros, silvas, et alia, quae clausa non sunt, cerlis anni lemporibus, cum scilicet fenum a pratis, mosses ab agris ablatie sunt vel in silvis, cum non vetitte sunt ac defensaj ; droit d'envoyer paitrr le belail dans loits les lieux qui ne sotit pas fermds, aprds I'enldvement des ricoltes, droit de vaine palure. VANAGLOUIARl. — Jaclare se, ostentare ; .St' vanter. (.\p. .Mur.) VANAGLOKIOSUS. — Vir vanam gloriam aucupans; hommc vain, qui aime la vai>ie gloire, (Id.) VANAUK. — Vanum reddere ; annuler. (A. 1351.) — Vanno purgare ; vanner. (A. 1340.) VANATA. — Tempus quo frumenta aliave grana vanno purgantur ; temps du vannage des grains. (A. 1248.) VANATIO. — Ipsa purgatio granorum, quae vanno fit; rannage. (A. 1222.) VANATURA. — Purgamenta quaj ex grapis veiitilatis remanent ; ce qui rcste aprbs que le grain est vanne; ol. hauton. (.K. 1258.) VANDAGIA. — Vid. Wandagij;. VANUALIENSES. — Mililuin genus apud Anglos ; corps particulier de troupes chez les Anglais. VANELLA. — Angiportus, viculus, via &\,ric[\or ; petite rue it roite et lortueuse ; Oc- cit. hanvln. (A. 1297.) VANELLUS. — Avis species ; vanneau. V.VNGA. — Sarcula ; biche. (Ugut.) — Ar- morum species ; vouge. ( Vet. (11.) VANyy- (Pass.) Pcnna varia, duobus coloribus dlstincta ; plume vaire, tachetie de deux cou- leurs. (S. xiv.) — Leprosus; lepreux. [A. SS.) VAR.MIGRISUM. — Muris Ponlici pellis ; petit-gris, vair. {Leg. Noiin.) VAROCHUM. — Garchesii versatilis species, ideui q. TftASi-LM. A'.\ROLUS. — Animal quoddam : << Trans- iens per qu.imdam villam, audivit ab incolis loci illius, duas ferasimmanissimas, quae vulgo raroh, in nemore proximo desaevire. »( ^i^ .s'. Bern.) A variis fortasse macuiis sic dictum videtur. VAROXUS. — Piscis genus, gubius ; gou- jon. (Ap. Mur.) VARRENTATIO. - Idem q. Varenda. VARUS. — Species aucupii tluviaJis, ut Vara. — Mus Ponticus, ul Vakis. VAS. — Vid. cum Vass. VAS. — Sepulcrum subterraneum camera- tura, sarcophagus ex lapide vpI marmore ; caveau funeraire, sepulcre de pierre ou de marbre. {L. Sal.) — Qua; libel res ; chose. Quo sensu non semel occunit in S. ripturis sacris.) — (>orpus ; le corps huinain. (Jul. Af.) — Na- vis ; vaisseau, navire. (Ord. Vil.) — Alveare apuni ; rucfies d'abeitles. {A. SS.) — Domi- nium, possessio ; prnpriite, droit de propriety. (.V. 1161.) — Locus tectus, ubi fruraentum re- conAiVwT ; grenier a ble. (A. H98.) — Supel- lex castrensis ; bagages militaires. (Mur.) — Vas de symholo, cihonum; ciboire. (A. 1117.) — Vnsa : 1° arma ; amies (hinc vasa concla- mare, convasare; crier, appeller au.r amies) ; 2° campanae ; c^0(.7uches a miel. {Chr. Furs.) — Clienlum el fcudalium agmen, familia ; I'ensemble des vassaux d'un seigneur, famille feodale. Vit. 2265 VA8 MEDLE E i INFIMiE LATINITATIS. VAT Si. Bern.) — FiJes quaui ptaeslal vassus do- mino ; I'hommnge fiodnl. (S. xiv.) — Preecla- rum in prteliis vel occaaionibus aliis bellicis faciiius, vel animi magnitiido ; action d'&clat, haul /nit, brillant /nit d'armes, ouesse. (Id.) VASATUM. — Supellex ; »«o er, ustensi- les. (Marl. Anecd.) VASGlilLLUM. — Apum alveare ; ruche d'nheilles. (L. Sal.) VASCINUM. — fircx oviura ; troupean de brebis. VASCIO. — Vasculum; vaisseau. (Oct. He- rat ) VASCONES. — Socielas Vasconum ciii, ut videtur, allributa eral raensae publican admi- nislratio. (A. 1UU6.) VASnONlZAKK. — Vasconum more saltare ; danscr a la mnniere de.t Basques. [Vet. Cod.) VASCULUM. — Alveare apum ; riiche d'a- beilles. — Merges ; botte, yerbe. — Navicula ; petit vaisseau. VASILIU.M. — Slabulum, equile ; stable, ecurie. (A. 1242.) VASNAiilU.M. — Idem .]. Vaanagium. VASI^ALE. — PurgaiUi ntuiii fruinenti post Iriluram ; son. (A. 1194.) VASSAL.\. — Quaj a domino pendit ; vas- snlle. (k. 13'J'.).) VASSALITIUM. — Vassalli feudura , fie/ de vassal, terre en vasselai/e. — Fidei et obsequii professio quaj a vassallo praeslatur ; serment de /oi el d'hommage que le oassal rend a son seiqneur. VA.SSALLAGICUS. — Ad vassallum perti- nens ; de vassal. (A. 1356.) VASSALLAGIUM. — Vassalli conditio ; condition, btnt de vassal, vasselage, (A. 1314.) — Vassalli fciidum ct fidei prol'essio, ul Vassa- LITIUM. (\. 1283.) VASSALLAGIUS. — Idem q. Vassallus. (A. 123X.) VASSALLA.MKXTUM. — Idem q. Vassllla. (A. 1299.) VASSALLATIIil'M. — Fidei sacramenlum quod vassalli domino [)rieslanl, hominium, ul Vassaticum. VASSALLATITIUM. — Vassalli feiiiliim, fidei el obse(]iiii professio (]u;e a vassallo do- mino prteslatiir, ul Vassalagiu.m. (A. 12S3.) VASSALATUS. — Fadem nolione. (A. 1338.) VAS.SALI.ITIUM. — Servitium quod debet vassallus domino ; service du par le vassal, vasselage. VASSALLFS. — Pro vassalli LUS. VASSALLITIL'S (A. 932.) VASSALI.OU. - Bal. .\fisr.) VA.SSAI.UM.L'S. — Minoris dignilalis vas- sallus ; rnsml de pen d'ivijtnrtnnce. (A. 1221.) VASSAI.l.rs. — Homo "bnoxiua, qui nli qiiodpiam benrlicinm Icnel, liabilatquc apud (ioininiim, cui famulalur, lum in equitando, lum in alio quovis onicio, feudalarius, fami- liarij, domeslicus, miles, subditus ; vassal, te- 2266 c/icvalier, ]'id. Vassal- — Feudalarius ; vassal. Famulus ; serriteur. (Ap. naucier feodal, serviteur, guerrier, siijet. ("Pass.) VASSELAMEXTUM. — Proeslatio pecunia- ria a vassallo exsolvenda; redemnce p&cuniaire paqi'e an seigneur pnr le vassal. VaSSFL\11IA. — Feudnm vassalli inferio- ris ; fie/ de vassal d'ordre in/erieur. VASSKLKRIA. — Eadem nolione. (A. 1238.) VASSELLA. — Vasa, vasarium, sup.dlex ; vases, ustemiles, batterie de cuisine, aryenie- rie, vaisselle. V.VSSELLAMENTUM. — Eadem nolione. (A. 1299.) VASSEI-EUM. — Vas, dolium, vasculum ; vase, vaisseau, coupe ; ol. vaissel, vaisseal. (A. Mur.) VASSKLLUS. — Eadem nolione. (Id.) VASSILIUM. — Eadem nolione. (A. 832.) VASSIMJM. — Ovium grex ; troupeau de moutons. VASSO. — Tcmplum, eedos ; temple, edifice du culte. (.^lii vero cujusdum Gallici numinis lemplum apud Arvemos denotare pulanl.) VASSDH. — Idem q. V.>ssallcs. (A. 1373.) VASSUS. — Familiari.-^, domeslicus, qui ex familia regis aul alicujus esl ; serviteur, confident, attache a la ynaison d'un prince ou d'lin grnnd. — Homo obnoxius qui, ajque ac vassalltis, qaoddam lenel heneliKium, nec la- men domiim dominicam habitat, sed .^epara- tim casnin aliquam exlernam, quique servilium domino proeslal, idem q. homo casalus ; Vid. Casatl's. — Vas ; vase. ■< Vasus de auro. » — Pro Bassus, minor: » jurisdictio... alia et vas- sa. » VAST.\DUM. — Deslruclio ; ddmoUtion, destruction. (\. 1391.) VAST.VXTER. — Prorsus, omnimo ; entii- remenl, tout a fait. (Script, rer. Fr.) VASTARE. — Verberibus conficere ; bnttre de verges. {L. Sal.) Vnstum pro bast urn impo- nere ; metlre le bat, bater. (S.. 1476.) VAST.VTOR. — Fossor, monitor castrensis ; sohlnt du genie, pinnnier, mincur ; ol. vasla- dour, gnstadnur. (Pass.) VASTELI.UM. -- Umbraculum, ut videtur ; dais. (Mat Par.) VASTI. — Titulus ducum Amalpliitanorum. VASTIXIUM. — Ager arenosus, slerilis, inciillns. .• lande, terrr inculle. (S. xiv.) VASTINUM. — Eodem inlelleclu. (A. 836.) VASTITAS. — Planities, solitudo ; plaine ddserte, solitude. (Bract.) VASTITIES. — Eodem sensu. (A. 1207.) V.VSTU.M. — Deslruclio ; destruction, de- vastation, ravage \ ol. vast. (Pass.) Vastutn facrre, deslruere, depopulari : ravager, re- duire en solitude, ditruire ; ol. /aire wast. (Ch. Angl.) — Terra pa3(;endis animalibus deslinala ; puti<, pnragr, puturagc. !\. 120S.) — In Silvia, illud quod planum esl, sen absque arhoribus ; pnrtie d'unn fon't qui n'cst pas ac- cidrntie, ou clatriere. (Ch. .\ni/l.) VASUM. — Ul Vas. (Marl, .\necd.) VASUS. — Eadem nolione. (Id.) — Ul Vas- sus. (a. 867.) — Ponliculus ; petit ponl. (A. 1038.) 2267 VKC LEXICON VEG 2268 VATES. — Kpiscopiis ; evrqite. (Vet. Insc.) VATICJINAHK. — i'ro vaticinari. (Oasp. B. 01.) VATICINISSA. — Mulier quau vaticinaliir ; (kvinere.tse, sorciere. (A p. Pet.) VATICINIUM. — Mendacium ; mensonge. (Gasp.b.) VATROPETES. — Monachi, apud Arme nios ; nam des moinea chez Irs Armenieni . VAUCHKLLUS. — Valliculus, ni fallor ; vallon. petite valli'C. (A. 13'il.) VAULOIIDIA. — Locus piihlicus ubi merces venuiii exponuntur ; lieu oii Ion met les vinr- chandises en vente, halle ; ol. vaulardie. (A. VAULSURA. — Fornix, concameratio ; (A. 1492.) VAURA. — Ager incullus, sterilis ; terre, st&rile, lande. (A. 1:208.) VAVASSOK. — Generalim vassallus feu- dalis ; vavasseur, vassal qui possedc fief dans la direction d'un seigneur. (II y avail deux esp^ces de vavasseurs : les premiers appel^s majores vnvassores , regni et regis va- vassores, etaient gentilsLommes, et siiivaient imm^dialement les barons. Les pelils vavas- seurs ou arrifere-vagsaux 6laient les gens te- nant fief dans quelque seigneurie : on les nomaiait mitwres ravassores, ou encore vas- saux de vassaux, i-assalli I'assallorum. lis for- maient plusieurs classes. Lenrs Oefs s'appe- laient vauassoria villana, tandis que eeux des tnajores vavassores etaient des vavassoria fran- ca.) VAVASSOBATUS. — Vassalli servilium ; service dA par le vassal a son seigneur. VAVASSORIA. — Tenementum vavassoris, feudum ; tenure de vavasseur, fief ; ol. vavas- sorie; Vid. Vavassor. (Pass.) — Idem q. Mk- DIF.TABIA. (A. 1:202.) VAY. — Vid. Vass seu Va. VAYT.E. — Excubiffi, ut Oaita. (St. Taur.) VAZUS. — Testiimentum, ut Vadium. (A. 1134.) VEADOIl. — OEconomus ; 6conome,adminis- trateur : « allatas bullas veadores susceperunt cum omni devolione. >/ {A. SS.) VKAGES. — Iter ; voyage. f.\. 1430.* VEAGIUM. — Eadem notione. (A. 1325.) VEBER. — Fiber; castor; ol. bievre. (A. 1429.) VEBRINUS. — Fibrinus ; de castor : vebri- noepelles. » ( Vet. Gl.) VECHIA. — Leguminis genus, vicia; vesce. VECllTINA. — « Vechtinam autem de por- cis hominum suorum ecclesia hahebit. » (A. 1125.) An quod pro pascendis porcis exsolvi- tur? VECIAGUM. — Praestatio ex viciis ; rede- vance en vesces. (S. xiv.) VEGORDIA. — Prfficordia ; entrailles. {A. SS.) VECORDIALIS. ^ « Sa'pe vero ut placerem hominibus, sive mihi, non Deo, mea erat proe- cordialis, et, ut verius dicam, vecordialis in- tentio. (Ep. S. Bern.) VEGTA. — Tributum pro mercibua quae ve- hunlur ; (/ro(/ .s//r ie transport des marchan- dises. (A. 1381.) VEGTAGIUM. — Servilium, quo vectu- I'as suppcdilare quis tenelur ; corvie de char- roi. (A. Hfi4.) VEiyi'ARE. — Vecte occludere ; fermer au verrou. ( Vet Gl.) VECTARIUS. — Porlatilis ; portatif, facile a porter. {A. SS. Ben.) VKCTICULAIUUS. — Qui vecles vendil aut facil ; cehii qui fait ou vend des Icviers et des verrou s. VECTIGALERIUS. — Qui vecligalia col- ligit ; receveur d'impots (A. 1330.) VECTIGALIA. — Veclurae ; voituret. (A. 1031.) VECTIGALIUM. — Pro rectigal. [Vet Gl.) VECTIGINAL. — Ead. notione. (A. 1385.) VEGTIS. — Veretrum : « Si libero... ve- ctem evulseril... censum sol. componal. » (L. Ang. Sa.r.) VECtORIUM. - Ferelrum ; brancard, ci- viere. {{j^ai.) VKGTUAGIUM. — Vectura ; transport. (A. 1263.) VECTUARIUS. — Qui vecturas facit ; voi- turier. (A. 1333.) VEGTUHA. — Naulum, merces qua; pro ve- ctione datur naviculario ; fret, ce que Vonpaye pour le tran.iport dps tnarcJiandises tmr mer. (J. de J.) — Omne juinentum, nempe camelus, equus, asinus, bos, etc ; ioute bete de somme. (Gasp, (il.) — Servilium quo vecturas sup- pedilare quis tenelur ; corvee, service des transports. (A. 1360.) VEGTL'RALIS. — (Subsl. Mulio ; mule- tier. {A. SS.) — (Adj.) Vectorius ; qui sert a transporter, de transport. (St. Pal.) VEGTURARE. — Vecturam facere ; voi- tvrer, transporter. (Ap. Mur.) VEERGARES. — Ead. notione q. vares, Vid. Varis. VEFABA. — Parva faba ; jKtite five. (Isid.) VEGADA. — « Per quanlas vegadas tu nos commonueris ; n id est quoties nos commo- nueris ; toules les fois que.. , ab Hispanico veqada, eadem notiotie. [Ch. Hisp.) VEGARIA. — Idem q. Vicaria. VEGARIUS. — Ut ViGERius, VEGES. — Italis, vas vinarium, modius, dolium ; vaisseau a viyi, tonneau. VEGESTIUNCULA. — Doliolum ; j etit tonneau. {A. SS.) VEGETAMEN. — Vegelatio, molus ; force vitale, principe de vie. (Prud J VEGETaRE. — Fovere, alere ; nourrir, entretcnir. (Cone. Tur. in.) VEGETATIO. — « B. Maria Mag.'alena Maximino sociala tunc iter usque ad mare direxerunt , ascendenles navem prospero cursu pervenerunt Massiliam, ibique vegeta- tionem navis relinquenles, Domino annuente, Aquensem aggressi sunt comilatum. « {Bre- viar. Aquens.) F. subbidium, adminiculum. VEGETIGULUS. — Doliolum ; petit ton- neau. (Ap. Mur.) 1 2269 VEL Dolioluin MEDI.B ET INFIMiE LATINITATIS. VEL jjtUit liinncau. VEGGIOLA. — (Mur.) VEGIF.S. — Eadem notinne. (Id.) VfclGloLUS. — Eadem notione. (Id.) VKGIUS. — F. liariolus ; devin, sorcier. (L. Burg ) VE6che. (Id-) VELIGARE. — Velificare, navigare ; faire voile, navigner. ('Ap. Lud.) VELI.MENTUM. — Velamcntum ; enveloppe, courerture. (Mur.) Vi:LLIH.\T. — Pro volebat. VELLOXUS. — Tersorium lusum ad tergendos pedes et essuyer essuie-mains d'itoffe SS. Ben.) VELLUDELLUM. — Pannus sericus sus ; i-rluura ; ol. velltiau. (.\.. 1351.) VKLLUELLUM. — Eadem notione. (A. 1351.) VELLUETUM. — Eadem notione. (A. 1332.) VELLL'VIUM. — Idem q. Velludellum. (A. 1308.) VELO. — Velum majus ; voile de grande dimension. (A. SS.) VELOCITARE. — Celerare, properarc ; /iii- ter, accelerer. {H. Cort.) VELOXU.M. — Velum, ut Velo. {A. SS.) VELOTIIYRUM. — Velum et auifeum quod foribus prieleridilur, quo diducto interior cubi- culi pars patescit ; portiere. VELGTU.M. — Ut Velludellum. (A. 1419.) VELUELLU.M. — Ul Velluetlm. VELU.M. — AulcBum quo principium vel judicum consessus ac cubiculorum vestibula occludebanlur ; draperie, rideau qui separait la par lie du tribunal occupie par le .juge ou le prince de celle oil se tenait I'auditoire, ;joris les foires et marches; ol. vendier. (A. 1227.) VENDEDA. — Praestatio pro praedii vendi- tione, ut Venda. (A. 1103.) VENDEllE, — In re foreslaria, caedere ; couper, exploiter une foret. (A. 1217.) — Lo- care ; donner h loyer, nffcrmer. {.\. 1366.) VliNDESIA. — Piscis genus; vendoise. (A. 127;?.) VE.XDETA. — Forum aut locus ubi merces venduntur ; place du march6, halle. {A. SS.) VKNDICIA. — Venditio ; rente. (A. 1243.) VKNDIUA — Idem q. Vendeda. (A. 1103.) VENDIMOXIARE. - Idem q. Vadiuoniare. (A. 1113.) VENDITA. — Teloneum pro mercibus quae in foris venduntur, el jus pro pr;edii vendi- tione, ut Venda. VENDITIO. — Tributum pro mercibus, jus pro praediorum venditione, caesura silvae cae- duae, ut Venda. VENDITURA. — Praestatio pro mercibus quae in nundinis venduntur, ut Venda. VENDOMEISIS. — F. pro Vendesia. (A. 1235.) VEXDRERIA. — Prsestationis genus, quo norriguerii areris minuli, pro singulo grege, quatijor caseos singulis annis, pro qualuor Ve- neris diebus mensis Mail, domino dare teneii- tur; rederance de quatre fromages que, dans quelques contrees, les kleveurs de m.enH bitail pagaient chaque annie et chaque vendredi de mai a leur seigneur. (A. 1497.) VENE. — « Eamdem paludem cum terra adjacente, videlicet vene, cum proprictate, cum censu, decimis majoribus et minoribus, etc., eidem ecclesice tradimus. » (A. 1122.) Belgis vcn vel venne est locus palustris et bitu- minosus, vel pascuus. VEXEDRIA. — « Helias de Podio... reco- gnovit se vendidiKse... unam rencdriam, vi- delicet terliam partem eminte siliginis et unam quarlam avenae. » (A. 1204.) An a venda, praestatio pro facultate in nundinis vendendi ? V^EXELLA. — Viculus, angiportus, via striclior ; ruelle ; Vascon. banelo. (Mon. Angl.) — Diminut. a Venna, q. Vid. (A. c. 648.) 2273 YEN MKDIiE ET INFIMJE LATINITATIS. VEN 2274 VENENAllE, — Veneno inficere ; empoi- sonner. VEXENIFLUUS. — Veneficus , empoison- neur. [A. SS.) VliXEKAHILIS. — Vcnernbilislex; Chris- liana iKligio. [Cod. Th.) Venernbilis ordo ; se- natus. (Ibid.) Venerahilis substantia; res pri- vata piinci|)is. (ibid.) J'eneruhilis rita \ mo- nastica prufessio ; uude rcnerabills, pro mona- chhs. mule noii semel occurril. VENEll.MJlLITAS. — Veneralio, revpren- tia ; respect, vhieration. {Script, rcr. Franc.) VEXEItABlLrriiK. — Decenler, ca ralionp, ut venerentur ; convenablcment, de manii-re a meriter le respect. (A. lO-jO.) VENEUAllILIJMU.S. — Admodum veneran- dus ; tout a fait dignc de respect. [Script, rer. Franc) VENER.\CIA. — F. pro Vimcritia. (A. il52.) VEiNERALIS. — Venercus, libidinosus ; li- cencieiic, libidineiu.'. VENERAIJTAS. — Idem q. ViiriEiiABiLiTAS. VEXEIiA^r)OSUS. — Pro venerandm. VKNEItANTlA. — Pro Venehatio, abbalum litulus honorarius. (.Vmoin.) VEXIilvAKlUM. — (.'alvarius mons, ob sla- tuam Veneris in eo coliocatam fie ab Ambro- sio appellalus : c Dominus secundum coeii Irac- tuin in Venerario passus est. d VENEUATIO. — 'I'iUilus honorarius episco- porum el aliorum. (S. Aug.) VEXEKIA. — Venalio ; chasse; ol. vinerie. (\. 1410.) VENERINUS. — Venerinus dies, dies Vene- ris ; vendredi. (A. 147i.) VEXKRIPETA. — Luxuriosus ; d/baiicM, dissolu. (Isid.) VEXESC). — I-'erina caro : venaison. {A. SS.) VENETIANI. — Monetae Venetorum spe- cies ; monnaie dr Venise ; Venetiani grossi. » VEXET. M. — llelis species; filet pour pi'- cher\ ol. vend. (.\. 1423.) VEXETL'S. — ]'tnetus color, caeruleus ; bleu ill' ]'einsi\ VENIA. — Sacrosancta I'lucliarislia ; I'L'u- charistie. (Gasp. 07.) — Remissio [lajnilenlioe pro peccalis, idem q. iNPUi-GtNTiA. — Mur.) — Incliiialio vel genutlnxin monaciiiirum, quaj GriL-ci ^lizii'f.t vocaiit, quod ul pluriiiium in poenit'Miliam injungi solci-enl ; i7.) VEX lA HI MS. — Culpa levis, venia dignus ; fjiii II comini.s nne fnute ler/err, i/iii m^rttp le pardon. (Sid.) Qui veniam promittit ; qui pro- met le pardon. (Fort.) VEXIALIS. — Eadem notione. (Ap. Lud.) VENIALITEll. — Facta corporis inclina- tione ; en faisant iine f/eniifiexion, en incli- nanl le corps. ;Rath. Ver.) Vl'^NlLIA. — Accessus teslus marini : » Uter qui'm salacia sustulit unda, ad siium locum post tuum egressum reportabil venilia. {I'it. S. Columb.) VENII'ETA. — Qui veiiias seu inclinationes ilerat, vel geiiuflexioties iteral ; Vid. Ve.ma ; Qiiadam node, disciirrcns inter altaria, ul ante solebat, freqnens venipeta, labori sacro vigilanter insislebat. » [A. SS. Den.) Vi:Xim;. — Vendere ; vendre. [A. SS.) Ve- nire contra, inlercedere ; venir, contre, s'oppo- ser. (S. XIV.) Venire in querelas, conqueri ; se plaiudre. [Cod. Th.) VEXriWHE. — Liber ecclesiaslicus in quo descriptus psalmus cum notis musicis. Venite exsultemus Domino, etc. ISi/nod Exon. a. 128-:.) VEXITARIUM. — Eadem nolione. [Mon. Angl.) VEXXA. — Septum ad intercipiendos pis- ces ; digue on vanne pour arrelcr et prendre le poisson. — Sepiraentum quodvis ; haie, bicis- son, palissnde, cloture quelconque. VIvXELIvA. — Tegulae specios ; espece de tuile ; ol. vennel, venneau. (A. 1441.) VI-:XXUS. — Septum ad pisces, ul Venna. VKNTA. — Locus uhi merces venum expo- nuntur ; tributum ex rebus ibi vendilis ; Joire, halle, inarche ; droit sur les marchan- dises qni se vendent aux jiiarches ; ol. rente. — Augurium, quod caplabatur ex venienli- bus aut supervenientilius hominibus vel avi- bus ; augure qui se lire du vol des oiseaux et meme des hounnes qui surviennent. VEnTACULU.M. — Flabellum, muscarium, cujus iisus in sacris liturgiis ; dvrntail, jlabel- lum. (Ilariulr.) VI'^XTALIA. — Clatiirus, cancelli ; barriere, grille. {Cicrcm. vet. ecc. Carn.) VEN IWLIIIM. — Idem q. exclii.'ia, canalis aquarii valvula ; iclu^e, vanne, ce qui re- tienl I'eau d'un canal ; ol. rrntaille. (A. 1073 ) VENTAl,l,i:.M. — llailem nolione. (Id.) \EXTAMUS. — Antenna, ul videlur ; ver- gue. (St. Cad.) VEX'IWRE. — In venlum spargere ; jeter au vent ; ol. venter. iKIe.) VENTARI.V. — Jus' habendi venlnlium seu exclusam, vel pnnstatio qiine pro ejusmodi t'acullale pendilur; ilroit do /aire une ventaille pour drtournvr le cours de I'eau, ou taxe ii paper pour I'obtcnlion de ce droit. (.V. 1202.) VENTAMII'S — Silv;e custos ; gardr-fores- tier ; ol. vanlier. — Qui vemias recipil ; pre- posd (I la perception des droits seigneuriaux xur les marches ; ol. rend it r, VE.NIA'I'A. « Unum niodium frumt-nti ad Ires ventalas. ■< (A. liJ.'i.: Id est ler vannatuin. VENI'EK'IUM. — Arbores venlorum vio- lenlin eversiE. oradicatte : arhres rencersis par le vent. (A. 120i.) 2275 VEN LBXICON VBft 2276 VENTELIIA. — Pars porlse, valva ; ballant de parte. (St. Care.) VENTKLIA. — Idem q. Vkntalium. (A. 1310.) VENTKLLUM. — Eadem notione. (A. 1315.) VENTER. — Fetus, friiclus venlris ; lir/nee et dexcrndants : « Item venlrem meum Ijoere- dem inslituo. » (A. 1293.) Ventres, puUes mu- rium I'onlicorum, qui ventre lanlum aibi sunt ; ul Vahis. (A. 1416.) VEXTIGI.VTUS. — « Stalim secundum numerum mens;e prioris in uno gallelse vase raensiiratm poticjiies, ab cis cailida iniscpa- tur, el rcntigiatn a calice potione, petita be- nedictione, adsaporet, qui miscuil, si lequa- li est temperie mistum, el sic in prima mensa omnibus erogel. « [Reg. Mag.), id est, mola el venlilala. VEXTILABIUJM. — Vexillum ecclesiffi ; bnnniere. (Hald. Gam ) — Muscarinm, flabel- lum ; ivenlail. — Follis ; sonf/let. (.\ I'.ibi ) VENTILAMEN. — Purgamentum ex fru- mento ; residu du vannage du bl&. VENTILAMENTUM. — Idem q. Vistila- BBUM. [Vet. Gl.) YENTILAHE. — Ventilare causani, earn agitare, de ea dispulare, disserere ; exjwser, trailer, discuter, e.raminer, plaider une af- faire ; ol. rentiler iine cause. (A. 1027.) VENTII.ATIO. — Tempus quo grana ven- tilanlur ; temps on I'on vanne les grains. (A. 1174.) VEXTILATORIUM. — Ventilabrum ; vayi. (Pass.) VENTILATKIX. — Mulier qute frumenlum ventilal; ranneuse. (A. 1425.) VENTILE. — Ul Vfntkilum. (A. 1351.) VKNTIIJS. — Molendinum rentik, quod venlo versatur ; mouUn a vent. (A. 14'J0.) VENTlLOCll INl. — Pinnula versatilis qute in sedium cnlminibiis poni sniet, qua; venlum flantem designal : giroitette. VENTIO. — Vendilio ; veyite, action de vendre. (S. xiii.i — Quod pnustatur domino feudali pro facultale vendendi, ul Venpa. (A. 1072.; VENTOLIUM. — Locus ubi venlilalur frumenlura ; lieu ou Von vanne le grain. {K. 1142.) VENTOSA. — Cucurbita medica ad elicien- dum sanguinem ; ventouse. — Propugnaculi species, f. quia cucurbilee formam referl ; sorte de retranchement. VENTOSARE. — Ventosa seu cucurbila medica sanguinem elicere ; appliquer les ventouses ; ol. venfoser. VENTOSIA. — .Jactantia, ul Ventositas. (Ugul.) VENTOSITAS. — Ventus, flatus ; vent, souffle. (Vet. GL) — Jactantia ; vanterie, jac- tance. (S. Aug.) VENTOiUS. — Jaclans ; vantard. ( le^ Gl.) VENTRALE. — Sacculum, crumcna ; bourse, aumoniire. — Pars muliebris vesti- menli lablier ; ol. ventrail. — Cingulum ; ceinture. VEXTREllI.\. — Armorum species qua venter defcnditur ; parlie de I'urinure destin&e a prot&ger le ventre. VENTRICULA. — Ventri el gulae dedilus ; gourmand, qui fait undieu de son ventre. (S. Aug.) VEXTRIX. — Ul Vestilatbix. VMX I L'RA. — Quod praestatur pro merci- bus, ul YeiNDa. VEXTUS. — Anima, extremus balitui?; ante, dernier souffle : « Ventum de peclore jecil. » — Auster ; vent du Sud, le Midi. Ventus Grie- cus, aquilo ; vent du Nord. VENUAIIIUS. — Pro venditor. (A. 8G2.) VENULA. — Dimin. a rena, parva vena ; petite veinc. — Angiportus, ul Venella. VENUNDIPIRUS. — Qui vendil pira ; mar- chand de poires. (Jean, de Jan.) VENUS. — Cypriura iES ; cuivre. [Vhr. Mel.) VI-:nI'STARE. — Omare, decorare ; parer, orner, embellir. (Prud.) NENOTA. — Adventus ; venue. (A. 1318.) VlvXUTUS. — Venulus eral, pro venerat. (]'et. Ch.) VEPROSA. — Vepres ; bui^son 6pineux, ('■pine. (Barl. Gl.) VKHA. — Veru, virga ; verge, broche. (Guid. de Vig.) — Pio wcrra, Lellum. (A. 13fi6.) VERACULUM. — Jus veras seu virgas ca- piendi in silva ; droit de couper des verges dans un hois (A. 1300.) VER,A(tIUM. — Bestiae maculatse, vel diversi coloris ; loutes les betes qui sont lacheties ou qui sonl de deux couleurs. (Flcl.) VERAGUS. — Testis fide dignus ; tbmoin qui merite confiance. (.\. 770.) VERATONUS. — Sagittaj genus ; petite fb- chc ; ol. vii-elon. (A. SS.) VKRATUS. — Ralus, confirmatus ; verifii, .Tpprouvi. — Teli brevis et spissioris genus, ut Vehatonus. — Vera obfirmatus ; rendu solide au moycn d'une verge. VERRALITER. — A'erbo, ore ; vevhalement. (A. 136',).) — « Si clericns (blasphemalor)... poena pecuniaria vel corporali pro prima vice puniatiir, pro secunda carceribus mancipelur, pro Ini tia verbaliler degradetur el ad triremes miltatur. « (Cone. Tarrac. a. 1519.) Id est, per verba liac in re adhiberi solila. VERBATIM. — Proul verba sonant et fe- runl. (A. 1476.) VERBECARlUS. — Pastor berbicum ; gar- deurde brebis. (S. xii.) VERBELLA. — Ovis ; hrebis. ( Vel. Gl.) VERBENNA. — Terra proscissa aratro ; terre labourie. (Vet. Gl.) VERBERACULUM. — Flageilum ; fleau. (J. deJ.) VERBERAMENTUM. — Actio verberandi se flagellation. (A. 1260.) VERBKRARE. — Verberare contra ventum, dicebalur is qui in campum, monomacbia a judice indicia dimirrilurus, descendebat, ad- versario non venienle ; turn enim gladium lanquam pugnaturua vibrabat, victorque a judice pronuntiabatur ; donner des coups d'li- 2277 VER MBDLE ET INFIIkLB LATINITATIS. VER 2278 p6e dans I'air. (Quaod un champion qui 6lait venu au cbamp de balaille pour un duelju- diciaire, n'y Irouvail pas son adversaire, et que celui-ci faisail d^faut, il donnait de son ep6e coinme s"il avail reelleoienl coniballu, el li^ jui,'e le d^clarail vainqueur.) ViliRBEIUTlO. — Ut. VEHBfRAMRNTUM. (A. 1-26(1.) VEltHERATOR. — Qui verberal ; celui qui frappc, qui fouette. — Qui [ ielalis causa se verberat ; flagellant. VKUBhHATURA. — Percussio|; action de /rapper, coup. (\. 1233.) VERBKJENA. — Ipsum Verbum ; le Verhe fait chair, Jesus-C/irist. (I'rud.) VERIilLOQUIUM. — Sermo ;rfwco«rs (Fulg.) VERBIT.VIIK. — Stepe verberare ; battre souuent. { I'et. Cod.) VERBO. — Ambo, pulpitum ; tribune,am- bon, chaire. — In verbo reglo jurare. Gal. jurer en parole de roi (sermeiil de Louis VII : les eccl6siastiques juraient in verbo sacerdo- tia, les moines in verbo et veritale, les 6v6- ques in verbo veritatis). VERBOCINIUM. —Colloquium; enlretien, entrevue, conversation. (A. SS) VERBOSARE. — Mullum loqui ; pnrler beaucoup. bararder. (]'et. 01.) VEilBOSAIU. — Eadem nolione. (S. Aug.) VERBOS.ATIO. — Oarrulitas, verbosilas ; bavardage, verbiage (Id) VERUOSITARE. — Lt Vehuosarb. (^1. SS.) VEIIBDSITAS. — Ut Verbosatio. {Vet. Gl.) VKRBDSITATIO. — Eadem nolione. (id.) VEIlBOSULUS. — Diminul . a verbosus ; bavard, verbeux, qui dit beaucoup de paroles inutiles. (S. Bern.) VERBOTENUS. — Verbi gratia ; par cretn- pie. (Isid.) VERBUM. — Securitas, luilio ; protection, sauvegarde. (L. Sal.) In verbo regis esse, id est in ejus tut :1a. (Id.) — Prrereptum, mariHalum ; comma ndement, ordre : « El prfe- cipial de verbo noslro, » etc. (.\. 807.) Ver- bum commune, sermo vulgaris; langue vul- gaire. Verbum crucis, expedilio sacra; croi- sade. Verbum directum habere, avoir droit de faire quclque chose. VKIU'.\lllA. — Locus veivccibus alendis idnn'Mis, alius tamen ab ab ovili ; praedii species etiam rum certa agri porlione ; bergerie, et petite tiir/atrie. (A. HUa.) VERCEILLUM. — Molusagri, f. herbosus ; terre. melairie. (A. 12(58.) VERCllKUIA. — Apud Allobrog.s. I'ro- vincialcs et Occilanos, dos, fundus, feminis in dolem concessus ; dot d'une frmmc tnarivv; ol. vercheire, Occit. hcrquiero. VERDEARIUS. — Viridarium, pomarium ; verqer. (Mart, .-inecd.) VI'I1I)I:<;AKIU.'^. — V.m\rm nolione. (\p. Stpph.) VEHDEKIA. — Terra humilis ad liltus maris viriili lioiba ferlilis; terre battse et her- bi'ute siliit'c siir Ir bord dc la mer. (.\. 1181.) VERDICTU.M. — Teslimonium dnodccim juraloruiu in jurala aut assisa ; verdict. VERUIGARIUS. — Ut Verbdigarius. VERDO.NUM . — Pralum,aut pro Verceill- LUM. (A. 12.=58.) VEHDUGaRIUS. — Ut Vehdigarius. VKilEBI.\KE. — Mulilare ; blesser, muti- ler. {Vet. (Jl.) VEItECU.M. — Ut Wreckum. (A. 1234.) VEIIECU.NDARI. — Timore percelli ; elre jrappc depetir, etre demoralise. (Hart. Gl.) VERECUNDIA. — Pudendum facinus, lur- pe, indignum ; rergogne, honte. {Ch. Catal.) — Injuria, conlumelia, outrage, affront. {A. SS.) ViiREi:UNDIOSUS . — Turpis ; honleux. (A. 1350.) VEUECUNDIUM . — Injura, conlumelia ; outrage {Ch. Angl.) ViullEDA. — Umbraculum foliis aut arbo - rum ramis concinnalum ; berceau he feuillage, treille. (A. 1344.^ — Via publica ; le chemin public {k. 829.) VEREDALIS . — .\ulhenlicu8 , verus et genuinus; authentique, vrai. « Charla vere- dalis. » (A. 1005.1 VEUEDAlllUS. — Qui veredis publicis uli- tur et responsa vel mandata principis defert : courrier de I'^tat. {Cod. Th.) — Nunlius : messager en genkral. (S. Hier.) VEKEDICTIO. — Probilas, verilatis amor ; probitf. amour die vrni. (A. 1374.) VEKEDICTUM. — Testimonium scriplum ; temoii/iiaqe ecrit. (.\. 1246.) KKRlilS. — Pro Vehedus. (A. 844.) VERLDUS. — Equus publicus cursui desli- natus; cheval de poste, cheval destine au trans- port des depec/ies el de courriers de V Eat. VERKSCENS. — Pro veritus. (Bart. Gl.) VEUETKUM. — Fenestra, pro veretrinum. A. 1418.) VEUG.\II M . — Jus mensurse ad quam exigunlur dolia vinaria , quod virga sit sic dictum, ut videtur ; droit pour le Jaugeage des tiinneaux ; ol. vergage. VEKGATU.M. — IiislrumenUim piscalo- riiim ; sorle de filet de peche ; ol. ven/at. (A. 13in.) VERGATUS. — Variis coloribus dislinctus, ut VllUiATL'S. VERGERIU.M. — Viridarium ; verqer. (A. 1435.) VERGETA. — .Modus suu mensura agri ; certaine mesure aqraire ; ol . vergette. (A. 1284.) VEIKilA. — Kad. nolione. (A. 1360.) VERGNA. — Alnus, arboris species ; aulne; ol. rergiie. ( 12.30.) VEUCitBllllTI't-. — Summus magistratus apii'l /E'liios ; premier magislrat chrz les Educns. VERfiUETUM. —Viridarium minus ; ;je/i< verger. ( Tab. Gem.) VEHIAI.K. — Locus herbis abundans ; lieu ait I'herbe vient en abondance. yChr. Fars.) — .\pertura, fenestra canocllis olducla ; ouver- lurr, fenelre fermie d'une grille ; ol. verial. (A. 12.S4.) 2279 VER LEXICON VEB 22«0 - Conspicilla ; lunettes. {Mir. Veru ; broche. (A. 1228.) prouver. (A. VERICULA. Urb. V P P.) VKRKM^M. - VEKU'ICAIIE. — Probare 1343.) VERINUS. — Cochlea ; vis. (A. 1419.) VERISCUM. — Ut Wheckum. VEIIISIMILIS. — A verisimili, probabili- ter ; /iruhnblemeni. (Th. Oil.) VEIllTAS. — DHposilio Ipslis ; dipoxition de tcmoin ; ol vcrilez. (.\. liJ2.S.) — Inquisitio judiciaria ; enquetv Jitdiciairc ; ol. verilcz. — Coasessus pi-oborum hominum ad excipien- das quorumlibol querelas ; rhmion de per- soiiiie'! 1/ raves, chnryees d'entendre les dires des parties. — Jus, privilegium (prnccipue dlcilur de bonis propriis) ; droit, privilege : « Pieeci- pirnus ut Irienniuin non includiit ecclesiasli- cas veritatcs : sed unaqueeque ecclesia, sicut canones pra3cipiunt, et sicul lex G> {Cone. Coyac. a. lO.'iO.) YERITUS. — Verecundus ; reserve, mo- deste. {A. SS.) VERIU.M. — Locus in fluvio paloruni se- rie coarclatus piscium capiendorum gratia ; sorte de pecherie ; ol. gord. ^A. 1227.) VERJUTUM. — Omphax el omphacium ; verjiis. (A. \:i'iO.) VERMELATUS. — Coccineus : teint avec de la cocheniUe. vermeil. (A 1244.) VERMELHUM. — Grani species, coccum ; grnine d'icnrlnte, kermes. (A. 126S.) VERMKMUS. — Ut Vki'.melatus. [Cone. His p.) VERMELLATA. — Temp us quo vermellum collisitur ; tetnps de la recolte du kermes. (A. 1268.) VEHMELLUS. — Ut Vlbmelatus. (X. 1367.; — Obex, pessulus ; verroit, harre pour fertncr une parte. (A. 1446.) VERMEN. - Pro Vermis. i.4. 55.) VERMESCEHE. — Verraibus consumi ; etre devoredes vers. (Ralh. Ver.) VERMEUM. — Idem q. VEnMicuuM. (A. 1468.) VERMICATUS. — Ut Vermiculatus. {St. Ord. Prwm.) VERMICULATUS. — Distinctus el varia- tus, more ver7ni>im decoratus ; tachete, tnar- quelb, charge d'ornements vermiformcs. — Rubro linctus, coccineus ; teint en rouge, ecar- late, vermeil. VER.MICULU^L — Vermis species qu« rubrum colorem dat ; kermes. — Pannus ver- miculo linctus ; iloffe teinte en rouge. VERMICULUS. — Vermis geniis, ut Vkr- MICLLUM. VERMILEUS. — Rubeus, purpureus ; rouge, icnrlate, vermeil. CA. 1119.) VERMILIUM. — Ut Vermiculum. fA. 1073.) VEH.MILIUS. — Ut ViRMTLLATL-s. (A. 1244.) VERMIXCULA. — Ut Vermiculum. [Vet. {Gl. VERMIS CAMS. — Scrorularum forlassis species aliqua, vel herpes ; espece de gnle ou farcin [A. SS.) VERNA. — Modus agri, nisi sit locus ainis consilus. a Cial. verne. (Cb. Lem.) VER.N.VCHIA. — Vini albi species ; espdce de vin btanc. (Pet. de Cres.) VERNACULA TERRA. — Proprietasalodis; la propriete de son alleu. {Ch. .Mam.) VKRN.\GULUM. — Quidquid dnmi nasci- tur; toutrs les productions du cru el qu'on n'nchete pas. {Cod. Th.) XFAiSXCrimi. — Alneturo, locus nlnis consilus ; heu plnnti d'aulne.i. nulnaie. (.\ . 13;)1.) VERNALE. — Instruraenlum piscalorium, retis species; esp&ce de filet de peche ; ol. ver- not. (A. 1281.) VRRNaLIS. — Vernaculus, servus ; ser- riteitr, domestique. (.A. 1288.) VERX.^RE. — Florere, canere, munire, instruere ; fleurir, chanter, fortifier, garnir. ( I'ass.) VERXARIA. — Idem videtur q. Verne- TUM. [X. 943.) VERNAIUUM. — Vernum tempus ; prin- temps. VERXEMLTIS. — Faruun ingcns ; grand temple. (Fori.) VKRNETU.M. — Ut Vernaoium. (A. 1.343.) VER.M.V. — Eadem nolione. fA. 943.) VERNARL\. — Eadem nolione. (Mart. Anecd.) VEItXlACUM. — Eadem nolione. (A. 1340.) VER.XICIUM. — Liquala juniperi lacryma ; ver>iis. {A. SS.) VERXICUS. — Familiaris vernaculus, fa- mulus, ut Vernalis. (^1. SS ) VER.NIFICUS. — Vernus ; relalif au prin- temps. printanier [G. Chr.) VERXULITAS. — Famulatus serritudc : « (juando dfibitas suae vernulitatis boras, caeteiasque Missarum ceiebrationes Chrislo Domino solvere censuisset. « (Ilrotw.) VERNUM. — Ver, veraum tempus ; prin- fefnps. (Reg. S. Fruct.) VEIiXUS. — Alnus ; aulne ; o\ vergne. (A. 1377.) VERO. — Species pectoralis ; plastron, garde-poitrine. (W. Brit ) VEHONICA. — Tabelia iu qua Christ! Do- mini pergentis ad crucis supplicium, divino miraculo expressa efllgies tfl'orraalnr, quae asservalur et colilur Romac in ecclesia Sancli Petri ; imago banc tabellara reprsesenlans ; la Sainle Face de Rome, sa representation peinte ou gravee. VERdSLS. — Plenus veritate ; veridique. (M. Cap.) VERPIHE. — Ut GuEHPiRE. (A. 1145.) VERPITIO. — Ut Glerpitio. (G. Chr.) VERQUERIA. — Locus vervicibus alendis idoneus, ul Vercaria. • — Dos feminarum, ut YLUCiiEniA. — Septum ex virgis ad ca- piendos pisces ut Vehium. VERKACHIUM. — Nauticum instrumen- tum, idem q. VhRocnii-M. (.4. SS.) YERRyE. — Scopae ; ramilles, menues bran- ches. {Tr. de art. oel.) 2281 VBR UEDl^ ET INFIM.E LATINITATIS. VEE 2282 VI'^kRiiCULUM. — Sagillae acumen ; pointe de fli'chc ('Mur.) VEIUIKIIE. — iMiUere; envoyer. — Ter- ratn versare, quod faciuiil porci el verres ; lo'uller, remuer la tfrre. VKRRERIA. — Vilri ofiirini ; v-rreric. (a. 1338.) — Lamina vitroa qiise fenestioe ob- jicilur ; inlre, vttrage; ol. cerrierc, verrine. (A. Ii4r) VKItHKRIUS — Qui vilra operatur ct venilil ; ptbriranl el marchand de vitrrK^ rer- rier. (A. 13U9.! VKIUlliS. — llorcus masculus; vcrrnl.{.K. ii.ns.) VKKRIFICARE. — Teiiam versare, ut Ver- RERK. (Ch. Scot.) VKKRIFIOATIO. — Actio vursandi lerram ; ]'irl. VrRllKRE. (Id.) VEHRINA. — Ul VtKREKIA. VEIUU.NUM. — Terebella; species. Gal.r»-t«e, nisi >il sagilia, jaculuin, verriiia. quippe ilalis ea nuliuiib nuncupulur. a Latro... ca|>.saiii in qiiaerant reposilie cruces cum vcrrinis perfo- lavil, el ipsas ciuccs de civilale portavit. » (A p. .Mur.) Vi;KIU)LLIS. — Pcssulus; re,-ro«. (A. 1433.) VEKKUS. — Pro \'i;hkks, porcus mascu- lus: « Si quis cerruDi furaverit. » {Lee Snl.) VEllS.\(ilU.Vl. — Jus ulendi foresla, i.lum q. UsaGiu-m. (a. l-iOi.i VEIISALITEIt. — Inconstanter ; d'une ma- niere incnnslanle. (A. 13 42.) VKRSA.NA. — Terra procisa, ager de novo ad cultuni redaclus ; terre mise de nouvemi en culture ; ol. verxaine. — Ager procissus et nondum salus ; terre preparee pour In se- mence ; ol. versaine. — Tempus quo agri pros- ciiiduntur ; snUon du premier Inbnur dps ter- ren ; ol. verserel, verxerot. — Mensurae sp' cies; certnine mrsure ; ol. vcrsane. ■VKRSARK. — Everlere; renverser. {A. SS.) — Pro r^-.'rtri.-H Der)ique reroiniscens ea in qiii- lius ah iiieunte ajlale versnvi. » (Cone. Hixp.) VKIISARI. — Dicilur vino quod corrumpi- lur ; xr lournrr, luurncr. (Pel. de Cresc.) VKUS.VIlIUS. — Tempus quo agri proscin- duntur, ut Vkrsana. {.V. 12iS.) — Liber eccle- siuslicu.s conlinens wr.f^squicanunlurin eccle- sia : nntiplionaire. ( Vet. i\ecrol.) VKIISAIILIS. — Versatilis gladius, ulro- bique secans ; epee a deii.r Irancnants. VKItSATJM. — Vice versa ; rrciproqiiement (A. r■^^){^.\ VI'',ltSKKl.\. — Aralio, actio terram versan di ; l(tlioiirnIMIL1S. — Mutabilis ; chnngeanl, qui clinnqe. (Victor.) VKRSIBILITAS. — Mutabililas, inconslan- lia ; inconstnnce, variubilili. (Eul. Cord.) VERSICANOKUS. — Poela ; qui icrit en verx, poete. yChr. Xoral.) VKIISIDICUS.— UlVKHMtAi\oia-s.(Vict.Kal)r.) VEHSIKICAKK. — Psalmos aniiphonatim canere ; » Quo igne benedicto, re leunl ad clio- rum rerxifignndo : Dominu.s illuiiiinalio niea. » etc. {Ordin. Eccl. liothom.) LlllCOIf MBD. KT INPIM. LtT. VEItSlLAKE. — Psalmos allernalim c&tiq- re. ; chanter allernaliveme.t par versets, reci- ter le./ inquit Durandus. Inno- cenlius HI crucem, verillum scilicet Dominicw passionis appellat. Ilinc in hymnt) Vexilla Dei prodeunt, elc. Vexilla Christi nuncupan- tur inslrumeota passionis ejusdem. (A. Ili6)) Vexillum, pro Labarum. (Vet. Gl.) ]'exilli linguke. T id. Flammula. (Uid. Vit.) Vexillum regale, regis Francite sciiicel prsecipuum, ex serico caeruleo, liliisque inlerslinctum ; la ban- niere de France. (W. Brit.) Vexillum S. Dionij- sii, id. q. Auriflamma. Verillum sanctw cru- cis et Ecclesice Romance, quod Pontifex Roma- nus ad principes Christianos mitlere solet, qui in paganos expeditionem susci|iiunt, vel contra schismaticos aut haereticos. Vexilla morlua, panni nigri, qui mortuorum aedibus appcndi solent. Interdura a voce vexillo signiticatur : 1" clamor mililaris ; cri de guerre: a" nola, testimonium, pignura ; marque, enseigne. VEYERIA. — Idem q. Vicaria. VEYRERA. — Quae vasa vilrea vendit ; marchand deverrerie. (A. i334.) VEYREtUUS. — Qui eadem vasa vendit ; marchand verrier. (A. i334.) VEYRIALE. — Fenestra vitrea ; fenetre garnie devitres,vitrail. (A. 1341.) VEYRIALIS. — Vitreus; de verre. {Mir. Urb. V PP.) VRYROLA. — Ut Variola. (A. SS.) VEYRU. — Ut Varis. VEYSSELLATA. — Idem q. Vassella. VEZENDA. — Excubiae, static : garde, quart. (St. Mas.) VEZIA. — Apud Italos tubus per quetn aqua decurrit; tuyau, conduite d'eau. VEZIOLA. — Doliolum ; petit tonneau.{PL^. Mur.) VEZIRUS. — Dux cxercitus apud Turcas ; vizir. VEZOLUS. — Ut Veziola. {Ap. Mur.) VEZZOLUS. — Artemisia; armoise. (.4.. SS.) VIA. — Nude, iter ; voie, grand chemin. (Consuetudo Claromont.quinque species via- rum constituit : Semitam, quam sente ap- pellat, latam 4 pedes ; carreriam, lalam 8 pedes; rtrt?«, lalam 16 pedes; cheminwn, latum 22 pedes ; et viam regiarn, latam 64 pedes.) Via cequalis, communis ; chemin pu- blic. Via alta, generalis, eadem quae communis publica, regia ; grand chemin. (Pass.) Viacar- raria, qua carrucQ vehi potest ; chemin de voi- ture. (Mur.) Via communis, publica. Via Dei, cxpcditiu vcl peregrinatio Hierosolymitana, quam viam JUvtosolyinilanam appellat Guil- iDcrtus ; voyage en terre sainte, voyage d'ou- tre-mer. (Pass.) Via firrala, iter a Romanis in provincia conleclum ; voie ramnine. (Pass.) Via S. Jacobi, galaxias, lacteus circulus ; la voie laclee. (Ugut.) Via Ivvata, agger ; levee, ckanssce. (.\.p. Mur.) T'Ja niolaram, peiisilaliu pro fruiiienti uiolitura ; droit de mouture. (A. 1185.) r/(j »i«/i/ca. adi- tus ; cliptniii, Iribi't pnyi par les voi/agcurs, sainle Eucharislie, viatujue, aide, secours, sa- laire, noiirriture, acch. (Pass.) VIATICU.s. — Rominus feudwlis, ul ViAhius" (A. IlitS.) VIATIM. — Per vias. (Bart, (jl.) YIATIO. — Her ; vnyage. {A. SS.) — Idem q. V;ahia. (A. 1256., VIATOII. — Uominus feudalis ; seigneur vo- yer ; Vid. Viahius. (S. xin.) — I'irt/o)-e.s 1° Fra- tres conversi in nioiiasleriis, ila dicli quod pro negdtiis inonastcriorum a prcefectis missi cre- brius viai se commillercnl ((^aes.) ; 2° qui in liujus vita; cursu versanlur. (Mars. Pal.) VIATulilA. — Advocatio, ut Viabia. {.\. n.t.i VIM'RIX. — Quae iler agit ; voyageuse. (M. cap.) VI.\TLHA. — Ut ViAToHiA. — A. 169t.) VllJllAMKN. — Coruscalio; vclat, splendeur, a Qui sanctos suns polentcr niirilicans, vario non cpssal decorare mirnculorum cibramine. » (.1. S.S.) VIBKKLL.V. — Tormenlum bollicum ; canon, bouche a feu. (Ap. Rym.) VIBIlKLI.AHMIt^. — Tormonlorum librator ; cannnuur. (Id.) \IHIU:LLAT0R. — Eadem notione. (\A.\ VIBHIANUM. — Asrilla ; aisselle. (.-1. .'?5.) VIBRIXUS. — « Monro specialius... vesli- menta lucida vid nipra, vol cum purpura, vel ri6f'if'm nun(|uaniiri u-u habeanlur, nisitanlum laia ac lacli-iia. » (/»*'■'/ usn S.Caes.) Ubi VoR.sius rescribendum tixislimal Hbrina, venlemque in- tcrprelatur faclam ex pilis fibri.quibus nil nml- lius. VICARIA. — Districtus. jurisdiclio vicarii, locus in quo justitiam suam cxercel ; vicarii munus et officiura ; district, Hendue dn la juri- diction du cicaire, o/ficr S.) V1GINAG1U.>L —Jus civitatis ; droit de bour- geoisie. (A. 1207.) VIGINANS. — Incola ; habitant. {Cap. C. M.) VICINAXTL\. — Urbis seu burgi regio ; ter- riioire d'une ville, d'un bourg, baulieue. (A p. Mur.) Jus civitatis, ul Vici.nagium. (Id.) VICIXAUE. — Vicinum esse, appropin- quare ; etre f/rex de, s'approcher de. (Ap. Mur.) VICINARI. — Eadem notione. (Id.) VICIXATICUM. — Apud Majorenses, juralo- rum, sou vicinorum civitatis conventus, com- munia ipsa ; reunion des magistrats municipaux, la commune. VICIX.\TL'S. — Vicinitas ; foiiina^e, envi- rons. (Ap. Lud.) — Civitatis vel burgi dislri- clus jurisdictio /ierriVoire d'une ville, sa ban- . lteue.'{k. 1340.) I VICIXETl'M. — Anglicis practicis,jusforma, vel modus ilirimendi cuntroversias civiles vel criminales, in rebus dubiis neque omnino cer- tis, per assisam vicinorum de villis, vel civium, aut burgens-ium, iis scilicet advocatis, ex quo- rum veredictis seu deposilionibus judex pro- nunliat ; maniire de terminer les proces diffici- les par I'enquete des habitants de la loealite. VIGIXIA. — Vicus, civitas ; bourg, ville, cite. {A. SS.) VIGIXITAS. — Jus civitatis ; droit de bour- geoisie. — FJurgesicC concessio, in vicinum seu civem admissio; oct'oi du droit de bourgeoisie, admission dans la classC des bourgeois. VICIMTUDO. — Ul ViciNATUs. (A. 1307.) VICINITUS. — Circum. quaquaversum ; dans le voisinage, dpro rimitk. {Cod. Th.) VICINIUM. — Eadem notione. {Cap. P. Reg.) I VIGIXUS. — Loci incola, civis, burgensis ; 1 habitant, bourgeois, celui qui a le droit de bourgeoisie. (Pass.) VICISSERE.— Per vices agere : « Fraler au- 2293 VIC MBDia ET INFIM^ LATINITATIS. VIB 2294 temejusdem presbyteri, vichsentibus se per ordiiii'rn ciTteris raonachis, hujus monasterii pislor cfl'eclus est. » (^4. SS. Den.) VICLSSITUDKNAKILS. — Reciprocus; rici- proqnc (Ap. Uym.) VICISSITUUO. — Viciisitufh altcrna, prse- minin vitfe feternre. (/?». Joan. V PP.) VICONTAGIU.M. — Jus vicecomili debilum ; sorte de droit rli'i all vicomte ; ol. viconlaige, (A. 1317.) VICdRIUM. — Vicus midor, nnansionum vel sedium collcclio a inajori vico dependens ; hamcdii. (S. XII.) VK'ORNIU.M. — Vas quoddam duabus an- sis instrucluin ; vase a deux nnses. (.V. M76.) VICORNUM. — Eadem notione. (Id.) VICTARIUS. — Praehitor annonariiis, Gal. vivandier, seu idem q. Victerius. (h.. 1202.) VIt;TEIUUS. — Vector, vectarius; roiturier. (A. 1378.) Vinn.MA. — Idem q. Fiu<;cinga. (.1. SS.) VIGTOHAHILIS. — Vincpre assiietus ; qui est habitiii a vaincre. (Bart, (rl.) VICTOlllAltK.— Virloriam adipisci, referre; remporter la vicloirc. (S. Eulog.) VIGTORIATLS. — Qui victoriam relulit ; vainqueur. ( ]'et. Gl.) VIGTURIFER.— Eadem noiione. (Ap. Mur.) VIGTORINL'S. — Monetae species a Frede- rico II imjieratore cusa ; monnaie de Frediric IF, empereur d'Allemngne. VIGTOIUOSE. — Manu victrici ; d'une main viclnrieu-ie. (I'el. de Vin.) VIGTURKjSUS . — Victor; vainqueur. (Pass.) VICTRINit;. — Fenestrrc vitrece ; verrieres. {Chr. Bee.) VICTUALIA: — Commealjs, victui neces- saria; provisions de bouc/ie, vicluuille. (S. Ambr.) VIG'rUALFARE. — Commeatu munire; )«'/- nir, apprnrisinnner de vivres. (.\. 1357.) VICTHAI.K). — Ipsa, victiialium distri- bnlio, vel eorum usiis ; distribution o>( con- sommntion des approvisionnements de virres. (A. U!»2.) VIGTULATIO. — Eadem noiione. (Id.) VICTURALIS. — Vector; voilurier. (St. Verc] VICTUS. — Pensio annua, qua victui ne- cessaria comparantur , ce qui e?< niressairc pour iiourrir une persnnnc pendant un an : « Ego ad quatuor virtu.^ pro qualuor artistis... me et bona mi-a pr.p.sentia el futura obligo. » (A. 1302.) I'irius mnrlui, pnrlio cibarii quje pro canonico vid monacho defuncto pauperibus solebat distribiii; rivres que I'on donnait a cha- que paurre d la mart d'un chanoiue on d'un mnine. (A. 1100.) VIGULl'S. — Parvus vicus ; hameau. (.\. IO-44.) — Srmita; sentier, ruelle. (Chnrtul. S. Vand.) VIGUS. — Gastrum sine munitione muro- rum ; scriplnribus ante annum 1200, idi?m quod villa ; hnurg non fortifit\ rille. (Pass.) rici<« canonicux, qui ad cononicos peitinet. (Mab. .Anal.) Vicus publicus, qui fisci est, qui non est in beneticium datus. [Cap. C. M.) VIUAGERIUS. — Locus editus, ut videtur, undo conspectus patel ; ohserratnire,tour d'ob- serration. (.\. 13i4,) VIUATIO. — Locus unde ligna caesa eva- cuanlur. (O. Chr.) VlDKCACUS. — Rusticolae majoris species; r/rosse hdcasse : ol. videcoq. (S. XiII.) VIUENTES. — Testes oeulares; temoins ocu- laires. (A. Illfi.; VIDEXTIA. — " Hoc domino fuit pactum... in videntia et piiEsentia I'ontii de Montepes- sulatio. » etc. (.\. 1219.) Vid. Videntes. VIDERE. — Salutare ; Jrtquenter, saluer, voir. (Pa . SS.) — In con- teniptum addiici ; perdre sa valeur, se dkgra- der. (A. ^•f.^!).) VILIFIC.aRK. — Vilem reddere. submit- tere ; nn6nntn\ n/jdisaer. (/m. Chr.) VII.IPKNDIU.M. — Contemptus ; mipris, d'dnin. (A. i;t43 ) "VIIJT.VS. — Ignavia ; Inchittb. (Ap. Mur.) VILITKR. — Cum dedecore et conturaelia; avec hnnle el rgnomiiiir. f.\p, Lud.) VILLA. — (lompliirium in ngris mansio- niim CdlliiCtio ; cillage el son lerriloire, prt- rnlx.te. (Pass.) — (^ivitas ; ville. Pass.) VILI.AGIU.M. — Mansiis, piajdium rusli- cum : mitnirie, terre, propriHb rurnlc. (A. 1406.) — Villa, vicns; vilbige. (A. 1235.) — Villae districtiis, lerritHrium ; lerriloire d'line ville, d'lin bourg, sn bnnlieue. [Charlul. Flnr.) — II Siippr difl'ereiitia paiinorum alborum Olandorum amio qiiolibel in fpslo S. NU- chaelis monachis ronvi'iitualitnis riiinistran- doriitn, vidftlicel unicuique de vUngiis se- frradiis 8I10S. » (A. iiiilicari monachii hahitabant, ul iia 14i6.) Cbi II VI- 'n prtediis qui excolendis invi cundiim dcnliir rusticis gilarriit. VILLALI.NUS. — V. villaniis, rusticus, riidis : <( Siciit in superionbus nosier villa- liniif calamus di'urripsit. » (.1. SS.) VILLAMKNTUM. — Ul Villagium. (A. 1340.) VILLANAGIU.M. — Pro Viuinagum et VlNAGIl'M. Vll.L.VNLX. — Probrosa actio, qiiab ni villani et viii ignobiles farere solent ; inju- ria, probriim, conviciiim, ronliinielia ; action basse, in/ihiie, injure, insiiltf, oiilrnge ; ol. vilenir, rilainie, villonie. — Tenemenlum villani, ut Villenagium, quod Vid. — Servi- tium, maxime cui praedium, alioqui liberum, obnoxium est; service, surlout celui auquel une terre, libre sous ccrlaitis rapports, est assujetlic. (A. 1128.) VILLAXICUS. — Ad villanum specfans; de vilain, relatif au vilain. (Pass.) Villnnicn consueludo, villanica scrvilus, idem q. Vil- lenagium. VILLAXITKR. — ViMani more: «. Oarae- rius flimiiliam acram franctc terrae secundum consuotudinem villanoe terrae suae villaniler tenebit. » [Chartiil. S. Vand.) Id est sub onere prae.stalionis, census et operarum. VII.LANU-S. — (Subsl.) Qui ruii habitat, pra^cipue vero, apud scriptures medii aevi, is qui, glebae ascriptus, vilis ac servilis condilionis eral ; paysan, habitant de la cavijingne, surtoul serf ; ol. villain, vilain. (Pas?.) — (Adj.) Ad villanum spectans ; de vilain. (Pass.) VILLARK. — Villula, vel viculns decern aiit duodecim dumoruin seu familiarum ; hameau. VILI. ARIA — Kadem notione. (A. 1202.) VII.LARICELLUS. — Dlminut. a Villabe. (A. 878.) VILLARIS. — Eadem notione. (A. 677.) VILLARITIUM. — Eadem nolione. (A. 875.) VILL\RILIM. — Eadem notione. (A. 1152.) VILL.\RILjS. — Villicus, nisi legendum sil villanus : « Kgo ipse Amelnis dono eis- dem fralribus quidquid polerunt acquirere de fenalibus meis, et servientibus, et villa- riis ubique, et in omnibus locis. » [G. Chr.) VILLARUNCULA. — ut ViLL.\BB. [Ch. His p.) VILLATA. — Adunalio pliirium niansio- num, seu villa major ; boiirg. (Flet.) VII.L.\'rU'.\ . — Communilas, homines unius villae ; I'ensemble des habitants d'un lieu, la commune : « Juravcrunt Itichardus sacerdos et tola villalica Stephani. » [A. SS.) VILLATICUS. — Rusticus ; paysan, homme de 1(1 campngne (Ch. Anql.) VI LATUS. — Kadcin nolione. (Id.) VILLEXAGIDM. — Conditio villani; con- dition de vilain on mnnant ; ol. villenage. (Pass.) — Villanum servilium. id est illud quod villani pra-stanl ; service de vilain. nine tenere in villenagio, tenere sub onere villani servitii ; tvnir en villenage, tenir un bien sous la condition de rendre au proprii- taire des services bas et abjects, comme de charrier des Jumiers, etc. (S. xin.) — Tene- menlum villani, vel villano concessum ad excolendiim, snh onere praestationis, cen- sus, et operarum ; ita ul qui ejusmodi te- nemcntiiin possidet, bisce servitutibiis ob- noxius sil, sivo villanus, sive liber; lands de terre tenu en villenage, heritage tcnu ii cens on a rentes serviles ; ol. villenage. {i'illena- giiim aliud puram, aliud privilegiatum ; vil- enapiiim purum est, quod sic ten'-lur, quod ille qui tenet in villenagio, sive liber, sive 2299 VIL LEXICON VIN 2300 servus, faci'^l de villenagio quidquid ei prae- cepliitn lueril, nee scire debeal scro quid facere debftat in ccaslino, vX semper lenrbi- lur ad ificerla. Tal iari autem poltsl ad vo- luntalem domini ad plus vel miriiis, etc. I'iUrmnyium privilerjintuin est illud quod lenelur a rege, idqiie dicilur socagium villn- nttin. Eorum aulem privilt-giurn est quod a gteba ainoveri non dcliisnl, quamiiiu vcliiit, el possiiil facere seivilium dehitutn. N'illana aulem faciuiit servilia, sed di'ti^rminala, ncc compelli possunl contra volunlalcm t-unni ad tenenda hiijiismodi Irniiiie'nta , cl idco diciinlnr libcii. Dare aulem non possunl te- nemenla sua, ncc ex causa donalionis ad alios transferre, non magis quain villani puri, et unde, si transferri debeanl, resti- luunl ea domino, vel haillivo, et si i[si ea tradunt aliis in villenagium tenenda.) VII.LENATIO. — Servitium, maxime cui praedium alioqiii liberum obnoxium est, ut V1LI.ANIA. (A p. Mad.) VIl.LIGALIS. — Villicales curtcs, quae snb- sunt inlticis : « Tres videlicet curtes villicales cutn ailjacenlibus nioKmdinis. » (A. Hi i ) VILLICANUS. — Villicanx curies, ut villi- cahs curies ; Vid. Villicalis. V1I,LI(;aRE. — Hi'gere. administrare vil- 1am ; ffuuverner une ville. [Vet. Gl.) VII.UCAlllA. — Dislriclus vicarii seu villici ; ressort du viguier ; ol. vicjuerie. (A. 1227.) — Exactio quam vil/icus faciebat in- tra limiles villicarise suae ; redevance que le voj/er perceviit (inns I'etindue de son res- sort. {ChMrtul. S. V'uic. Cen.) VILLICATIO. — Officium ot raunus vil- lici sea majoris vilise, ut Villicatus. [\. 1141.) — Praedium rusticum, cujus admini- stralio villico committebatur ; propriete ru- rale, mbtairie mise sous V administration d'un intendant. — Parocbiae districlus ; ressort d'une paroisse. (A. 1203.) — Munus, distri- clus villici seu vicarii, ut Villicaria. (S. xiii.). — Villicaliones, praestaliones quae fiunt villicis a tent-ntibus ; redr.-aiices payees par les fermiers aur intendants. (.\.. 101:2.) VILLIC.\TURA. — Munus villici ; charge de pr6v6t, prevute, viquerie. (L. Ard.) yiLLICATUS. — Officium et munus vil- lici seu majoris viliae ; dislriclus vilJae, seu parochiae, praestalio a tenentibus villico fa- cta : mairie, banlieue, ressort d'une paroisse, droit du au viguier par ses justiciahles. (Pass.) VILLICOLA. — Habitalor viliae, rusticus ; campagnard, paysan. (Ap. Steph.) VILLICUS. — Gubernator urbis, praeposi- lus, baillivus, major ; gouverneur d'une ville, maire, prerot, bailli. (Pass.) VILLONIA. — Contumelia; outrage, af- front; ol. villonie. (A. 1357.) VILLOSA. — Tersoriura sive linteum vil- losam ad tergendas manus ; Vnge a essuyer, essuie-mains d'etoffe grossiere. [Vet. Gl.) VILLOSUS. — Pannus villosus ; itoffe velue, grossiere. [\A.) VIELULA. — Diminut. a villa ; petite ville, villette, bourg. {Vet. Gl.) VIENAOIUM. — Pro Villenagtdm. Vl.MICI LUM. — Crates, quia ex vimi- nibus confecla ; claie. Vl^il'I^A. — Velum muliebre ; Vid. GriMi'A. Vl.MUS. — Vimen ; osier, branches d'osier duru on lie les cercles des tonneaux; ol. vj- mois. (Jccil. bimcs. (Ch. Occil.) Vl.N'.VCEA. — QvsB renianont ex uvis qiKti)(Jo premunlnr a vino ; risidu- du raism aprf's qu on en a crirait le vin. (Pap.^ VliNACllERLE. — Ut V1NAGLHI.E. (A. (3U.) VI.NACIA. — Idem q. Vinacka. (Ap. Mur.) VINACIUM. — Eodem sensu. (Vet. 67.) VINACULUM. — Ageilus vineis consitus; petit vignoble. VINADA. — Obligalio qua qui possidel pr;edium vilianura, seu servile, tenetur se- mel in anno, vinum domini cum duobus boum jugis et carro in ejus domum deducere, nisi malit dorainus quindecim solidos sibi pro hisce operis praestari ; corv&e que devait un vassal pour niener le vin de son seigneur ; ol. vinade. — Praestalio cerlae vini mensurse pro vineis quae vulgo domino feudi exsolvi- tur vice census, ut Vi.nagium. (A. 1201.) — Vinum acidum aquae mislum pro vili plebe- cula . /liquelle. (.\. 1476 ) VIX.AGEHLE. — Ampullae vinariae in qui- bus vinum reponilur ad sacrificium ; burettes. (Ap. Lab. Bibl.) VINAGIALIS. — Vinagio obnoxiug : sou- mis au droit de vinage. (A. 1267.) Vi- nagiahs cultura, ager vineis consitus ; terre plantee en vignes. (A. 1217.) VINaGIARIUS. — (Jui vinngium exigit ; celui qui fait payer le droit de vinage ; ol. vi- nagier. (A. 1318.) VINAGIUM. — Ampulla vinaria in qua vinum reponilur ad sacrificium ; burette. (A. episc. Cenom.) — Praestalio cerlae vini mensurae pro vineis, quae domino feudi ex- solvilur vice census; droit seigneurial sur les vignes, lequel se payait en vin et tennit lieu de cens. n (A. 1136) — Obligalio qua vassal- lus lenelur, semel in anno vinum domini deducere, idemq. Vl^ADA. {7'ab. Cumpend.) — Vinum benedictum, sacrum orationibus et reliquiarum alicujus sancli tactu ; vin benit. [A SS.) — Praestalio qualibet ; redevance quelconque, tout droit du au seigneur par le vassal. (A. 1319.) VI.NAGO. — Praestalio pro vecturaj vini ; ut ViNADA. iT.ihul. Compend.) VINAGRERIUM. — Acetabulum ; vase a renferiner le vinaigre, vinaigrier. (A. 1218.) VINALE. — F. praestalio pro veclura vini, ul Vi.vADA. (Tabul. Dalon.) VINARIA. — Cella ubi vinum reponilur ; cave a vin, cellier. — Vinetum ; lieu plants de vigws, viyne, vignoble. VINARIUM. — Praestalio pro vectura vini, ut ViNADA. (A. 1219.) — Vinelum ; vignoble, vigne. (A. 1252.) — Vas vinarium, poculum ; vase a vin, coupe. (A. 1;j41.) VLNAHIUS — Vinosus, qui multum vini bibil; ivrogne, grand buveur de vin. (Dig.) — 2301 VIM MEDI^ ET INFIVLE LATINITATI3. VIN 2302 Torcular ; pressoir, machine a presser. (Vet. GL) — Utticium monaslicum cui vini cura incumbil; vinine charge de la conaervalion et de l adininislvalion des caves d'lin convent, {'/'abul. Cison.) VIXATA. — Vinea, viiictiim ; rigne, vigno- bk'. — I'la-statio pro vineis el [iro veclura villi, lit ViNAOA el Vi.NAGiUM. VINATARIA. — I'laeslatio pro vineis, ut ViNAGlUM. (A. 13i8.) VINATAIilUS. — Inslitor vinariiis ; mnr- chand de vlti. caharetier ; ol. vinotievy vinier. (A. 101:2) (Jui vinum doniiiii in ejus (Io- nium velieie lenelur; cnssitl qui doit la vi- nade ; Vil. Vimada. (A. l^Si.) VINATEIII/K.— Ideniq ViNAGKBl*. (A.1342.) VIXaTKRIUS. — Vineis consilus ; jdante de vigncs. (A. 1 160.) VINATICIL'M. — Prastatio pro vineis, ul ViNAGlUM. (A. 1218.) VI.nATICU.M. — Vini penus, suppe''itaUo, pra'bilio ; /jroinsion, /oicniilure de rin. (.V. S87.) — Prtuslalio pro vineis, ul Vinagilm (A. 1130.) — Viiuim benedicluin ; vin benit. (Ann Ben.) VIN.VTIO. — Certa vini quanlilas, qiiam in loiculari suo percipit doniinus I'eudi ex vindemiis UMientiura el hominum suurum ; droit seignenriul sur les vins presses au pres- soir banal. (A. 15JI8.) Vl.NATlU.M. — Ut ViNACiA. (Ch. Sicnl.) A'lNA'rOH. — Vini venditor; mnrcliand dc vin. (A. {i\-l.) VI.NATUM. — Praeslalio pro vineis, ut Vi- NAGIUM. (A. 1112.) VI.N'CKNA. — Pro ViNTtNLM, q. Vid. VLN'CEKK. — Convincere ; convaincre. (Marl. Anecd.) — Vinculare, in vincula con- jicere ; mettre en prison. (J. do J.) VlNCUI.AUl. — Oblisari, aslringi ; se litr, s' engager. (I.ob. //. Drit.) Vi.NCUI-ATlO. — Vinculum, catena; lien, chaine. (.1. SS.) VINCUI.ATIVUS. — Vincidntiva custodia, career ; prison, ((j'esl. episc Trcoir.) VI.NCULATOKIU.M . — Career; pri.wn. ( nt. .v. Eiilrop.) VINClJLATlI.S. — Vincitlata bona, qiue hy- polherae subjacent; biens hypolhiqucs. {(.h. Hisp ) VIND.\(iI\. — VindemiiB ; vendanges. (A. 14H3.) VlNDI'lMEKf!;. — Vindemiare ; vendanger. (A p. iirus.) VINDK.\I1A. — Hacemi, vindemiarum col- lectio ; viidaiK/fs, reco'te da rniM/i et prn- diiit fie cede rieolle. (A. 12G1.) VIN'DKMIALIS. — Vindemialis pulli/s, qui vindemiarum lempestale solvilur ; poulel qi/i .le livre u I'ipoque des vendanget. (/abiil. Fi. fc ) VIXDK.MIARR. — Vindemiam premere ; fouler le raisin. (A. IH'.M.) — Fruclus qiios- liii<>t rollisere ; rccolter, cneiUir. (A. liril.) Vl'ioble. VINEAlllUS. — Qui vineas servat ; gar- dien des rignes, messier ; ol. vingnier. (A. 12o!t.) — (jiri viiieam co'it ; vigneron. (S. Vlll.) VINE.V^TICA. — Ager, vineis consilus, ut Vi.NEAHiUM. (Tab. Cas.) Vl.NEATOIt. — Ul ViNEARius et Vinitor. (Ugut.) VI.NKATUS. — Ad modum vineae acupi- ctu9 : l>rod6 d'arahesqiies on de feuillages ; ol. rigneie. (A. 12'.t5.) — Vineis consitus ; plante, coitrerl de rignes. {.\p. Mur.) VINICCU.M. — Praeslalio pro vineis, ul Vi- NAGIIM. (A. 1131.) VI.NEOE.V. — Diminut. a vinea; petite vi- gne. (A p. Mab. Anal.) VIXEHA. — Vinea; vigne. [Vet. Tab.) VLNERACiIUM . — Tributum pro vino qnod in urbem adducitnr, ni.si idem sit quod prte.'italio pro vineis. ]'id ViNagium. VINEHlCiA . — Ager vineii consilui ; 2303 vm LBXICON VIN 230 i vigne, virjnoble. — Vindemia ipsa, id est vin- detniai'iiin lempcslas seu collcctio ; Irmjix ct rrcolie fie la vendange. — Servilus devehendi vindemiatn cullectaiii viiiumque recens fa- ctum ; item ti'it>ulum pro ilia prsBslalione re- diinenda ; corvic da transport de la vendange el (ill vin noiineau, el droit que I'on pnye au seii/neur pour n'etre pas soumis a celte cor- vee. VINERITIA. — Idem videtur quod ri- nerngiiun, nisi forum itilelligas in quo vinura vendilur. « lipiscopus habcl terliam parlrm bladciiae et uinerilix » (A. li2S7.) VIXKTA. — Vinea ; vigne\Ch. Mas.) VINKTARIL'S. — Inslitor vinarius; mar- chand de vin ; ol. vinoiier. (A. 12:26.) VliNE'll .M. — Praestatio pro vineis, ut ViNAGlUM. VINGTEMIUM . — Ut Vintenum. (A. 1596.) VINICAMBIA. — Praestatio quae in per- mutationibus domino dtbelur ; droit pnt/6 au seigneur a I'occasion des ichanges, sorts de dj-oil de mutation. (Ch. Mas.) VINIDRlA. — Datio vineee ad medium vi- num ; location d'line vigne a iiwitie fruits. [Tab. Ceh.) VIXIFICaRE. — Vinum producers ; pro- duite dii vin : « Nunc viles noslree vinifica- bunt laelius, arva iuxuriabunl uberius. » (Vet. Ins.) VIMFURUM. — Vas vinarium ; vaisseau vinnire, tonnenu. (\'et. Gl.) VINKtOLIUM. — Praestatio pro vineis, ut ViNAGUIM. (A. 1093.) VIXIHALIRIUS. — Vini haustor, bibax ; qui boil beaucowp de vin, ivrugne. (S. Aug.) VINIPA. — II Tria superpeilicia de vinipa et coriina. » (Joan. Rul>.) Forte legendura Dim- pa, pannus scilicet lineus ex quo contirie- banlur riwpse, seu pepla mulierum. VINIPERUS. — Pro Junipcrus. VIMTARIUS. — Officium moiiasticum, cui vini cura deniandata erat ; c< Quartum olfi- ciura fuit vinitarii, qui providebal de vinis, foenis, lectis, ieotisterniis et oun ii necessa- ria I ospilum. » lAp. Mart. Anecd.) — Inslitor vinarius : marchand de vin. (A. 1473.) VlNlroR. — Vineae cultor ; vigneron.(\TVn.) — « Qui virieam custodit, vel qui calcat uvas, vel qui custodit vinura. » {Vet. Gl.) VINNA. — Ut Venna. (a. 871.) VINNETUM. — Pro Vicinetum vel Visnk- TUH. VINOBLIUM. — Vinea. agar vitibus consi- tus; lieu plante de vignes, vigne, vignoble \ ol. vignole, viqnon. VINORRE. — Eadem notione. (A. 1053.) VINO.-^ITAS. — Dicitur de nitore lapidis pretiosi, eadem notione quae Galli eau usur- pant. VINTEiSERlI. — Consilium vinteneriorum . quod ex riginti coiiailiariis composilura esset, sic appellatum ; le conseil des cingt. (St. Mass.) VIM'ENIUM. — Ut ViNTfNUM. VINTENUM. — Vicesima, quae domino feudi compptil, cujus jure percipit vicesimura frucluura partem in lerris vassallorum, aul suliditorum , eoquc ipso tenelur caslrorum et burgoruin rauros reficere suis sumptibus ad hoslium incursus propulsandos ; le ving- tieme des revenus des terres des vas.itaux ap- pnrtenant au seigneur a charge par lui d'en- trelvnir les fortifications du chateau et celles des hourgs et villagfs ; ol. vingtain. (Pass.) — Mnri urbium vfl castrorum, sic dicti a vintrno seu vicesima fnicluum pane quae iis cxstruendis vel reficiendis exipehatiir : Ics miirs dune ville ou dun chateau ; ol. vingtain. (A. 1347.) — Viginti, vicenarius numerus; vingtaine. (A. 13:24.) VINTE.NUS. — Monela delphinalis prelii viginti denariorum ; sorte de monnaie dau- phinoise. (A. 1339.) — Urbium muri, ut Vin- TENUM. (A. 1347.) VIXTEHIU.M. — I'ro Vintrnum. VlNTIXA. — Kxactio ad vicesimara partem; im/iot du vingtieme ; ol. vingtain. (St. Fl.) Vl.NTUAGiU.M. — Praestatio quae domino fit ob vini doliurn em[)tum, quod traha durilur : droit di't au srigneur pour chaque tonneau de vin que Ion achete et que inn fait porter en traineau; ol. rivntrage, rientrer. (Pass.) VINUM. — Id quod prajtcr prelium co- rollarii vice in emplionibus concedilur ; ce que I'on donne, dnas une rente, en sus du prix convent', pnt-de vm ; ol. vin du marchi. (Pass.) — Id quod domino feudali exsolvilur ab ern()tore praedii censualis ; droit de muta- tion, droit de viivt et rentes. (Pass ) — Vinura ab iis qui inter cives ascribebantur ma- jori el scabinis civilalis praeslari solitum ; present, pot-de-vin offert au ynnire et au-n ichevins, a litre de bienvenue, par celui qui recevait le droit de bourgeoisie. (Pass.) Vinum acetum seu agasatnm, acetum ; vinai- gre. (A. 1476.) Vinum bastardum Shu tym- phatum, mislum ; vin allonge d'eaw, ol. vin bastart (A. 1320.) Vinum boiatuni, quod vas vinarium redolel : vin qui a le gout du bois. (A. 10J3.) ]'inum de bocha, quod mensae prini'ipis apponi solel ; vm servi ii la table du prince; ol. vin de la bouche. (Ch. Dalph. Vinum claretum. rubellum ; vm clairet. (Me- nol.) ittium clerici, quod a litiganlibus ta- bularii forensis clericis ullro concedilur ; gratification donnie par les plaideurs aux ejcpiditionnaires du greffe ; ol. vin du clerc. (A. 1493.) Vinum comitis, praestatio pro vi- neis; droit seigneurial sur levin; ol. vin le comle. (A. 1278.) Vinum e.rpensnbile seu de e.vpensa, quotidiani polus in usus domesli- corum ; vin pour I'usage orditiaire, ol. vin de dipense. (Lib. nig. Scac.) Vinum mun- dum, merum ; vin pur, vin non frelati. (Ap. Mur.) Vinum nuptiarum, quod dabatur cu- rioni nuptiarum ratione ; present fait au pritre par les nouveaux mariis ; ol. vin des noces. (A. 1281.) Vinum pede pressum, quod pede lantum calcatur, medium inter vinum sponte defluens el illud quod lorculari ex- pressum est. unde vinum de pressuragio di- citur; vin de foulage, vin de pressoir, (Past.) 2305 VIE MEDl^ KT INFINLE LATININATIS. VIB 230ft Viniim piraceum, ex piris coiifeclum ; poire ; ol. vim fioireau. (A. 1391.) Vinum protro- pum, seu lie pura gutta, viiiuiii sponte de- tlueiis, anlequain calc.elur, musUiai ; tnere (joulle. (Pass,). I'inum sncrificali'. (jiiod Mis- sae saciilicio polissitruim adiiictuin est, vin pour la cetebratinn cle la .U'-i-se. (CVi. Angl.) ]'inuin superlalivitm, generosum, optimum ; vin de premier choir, erceltenl, par/ail. (S. XIV.) Vinum de teaelli), fumiliariuin seu do- iiieslicuruiii, qui in lenello comedfinl; inn pour I'winr/e ill's (litmesli'/ues. [H. Dulph.) \'i- nnm lolticium, quod doaiino in ccnsutn (itaes- lalur ; redevance en vin pay&e an seigneur. (M.) Vinum tornnliim,\n\)\<\\in\ ; vin linirnr. (S.xiii.) Vinum viride, ;ic;erhiiin, ex viridi uva expres- suin ; iiin vert. (.Mang.) VINUS. — Pro Vi.NUM. (A. 87.i.) VlNYO(i.\L.\RlL'S. — Viliearuui custos apud Aragoiies ; garde des vignes, messier. Vl(Jl,.\. — AiigU!>tiiir eHlli'*, semita ; sentter, petit chemni ; ol. viobd. — iDstrunientum mu- sicuni ; volon : ol. riote. VIOLA HUM. — Census ; cens et rente. (Ch. J/'P) VlOLATL'S. — Violaceus ; de couteur vio- letle. viulrl (A. 119':.) VIOLKNTaKE. — Vi cogere; violenter, for- cer. (.1. SS.) VKtLI'rri'.M— Seniila.ul \u,L\.{Ch.Diimb.) VIOLIOTL'S. — (Subsl.) Eadem notione. (Id.) — (Adj.) Violaceus; ciolet. (A. 1419.) VIOLUS. — Semila, ul Viula. (A. 1268.) VIO.N'.VGIUM. — Piaislatio ((uye domino exsolvitur pro securo Iransitu ; droit de piaye, droit pour la surete des chenins. (A. 1134.) VI(JTTULA. Apud Italos, seiuila, ut VIola. (A. 1-29-7.) VIP.V. — Pulmcnti genus ex pane el vino confectum ; soups au vin, rotie Irempie dans le vin. fliermol.) VIl'IUA. — Aquae gurges ; abime, fosse, eau dormante. (L. Sal.) VIIi.\. — Uxor; feinme mari&e, ipouse. (Bal. Form.) — Teli genus ; vireUm. {.S. xiv.) VlU.VGIl'.M. — I'ro HoMAGiuM ('ul hnmagium, ab homo, ita viragium, a vir). VIIl.\llfc;. — Vertere deorsum sursum ,• virer. (St. Eccl. Mas.) Virare se, serpere ; nnnper. (A. SS.) VIKATONUS. — Teli species, ul Vihf.tonus. VIR.VTUS. — Forlis, animi virlule praedi- us ; rourageux, ipii a I'i'tme virile. (Ugul.) VikmiiS. — I' Bis vir exsistens, (lal. deux fois hommc, seu qui binas haliuit uxores, seu qui bis fecit facia hominis digna, vel qui resusciialus esl, ut Lazarus el llippolylus. » ( Vet. Gl.) VIRCARIA. — Ul Vkrcaria. (A. H95.) VlllCHARNIA. — Ul ViEHsCARA. (A. 1201.) VIRUKcJAHIUM. — Viridarium ; verger. (A. 0.16.) VIRKCTUM. Eadem nolione. (Vet. Gl.) VIREOA. — Baculas abbatialis, ul Vimga. (A. 99;t.) VIRKNTIA. — Virena lierba, ramalia Ti- reulia, quibua in publicis feslis lUrauatur pl.ileaj ; verdure, branches d'arbres, dont on jonche la voie puhlique les jours de grande fiHe. [Vit. S. Leodcg.) VIRKTIJNUS. — Pili species, ul Veretonus. VIR(t.\. — Annulus ; baijue, annnau ; ol. verge. (.\. 1.'167.) — Haculus efiiscopalis seu ?ibUA\.\ii\'u; baton pastor.il ow baton abbatial, crosse. (Pass.) Virga praecentoralis, baculns pnucentoris ; baton canloral. (Andr. Flor.) Virga reyinlis, sceplrum ; le sceptre. (A. 1127.) \ i.rya regia, apud .^nglos, districtus senescalli liospiiii regis, cui in signuin lurisdiclionis com- niissa esl virga coiain rege delerenda ; Juridic- Iwn dn senirlial de In maison dii roi. Virga terras, modus seu mensura agri ; verge, mesure agraire. (Pass.) ]'irga ponderit, verticijium li- brarium, et prajstalio quae pro ponderibus pu- blicis exsolvitur, dum res et merces ponderan- tur ; verge de peson, et dmit de prsnye. (Pass.) VlltG.\l)A. — Modus agri, ul Virga. V1R(;AHETU.M. — Virgetum ; oseraie. (A. I04S.) VllKiAHKL'M. — Kadem nolione. fA. 993.) VllKiARlU-M. Kadeni notione. [Tabid. S. Alb. Andeg.) VIRfiAKIUS. — Apparitor; huissier a verge, sergent. (.A. 1 <70.) — Apud Camaldulenses is esse videlur qui fa-ultates nionasterii admi- nistral, vel qui agrorum culliiraj iMvigilat.(/i"p. Amh. C a ma Id.) VIIUiASTRUM. — Virgetum ; oseraie . (A. 9113.) VlRCiATA. — Modus agri, ul Virga. — Praedium rusticum, vel terra indelinilae men- surce ; mitao-ie. bien de campagne, piece de terre. — Pannus virgis quibusdam dislinclus ; etoffe rayie. VlKG.VroK. —Apud Anglos, idem q. Ser- viENs AD ahma, qui virgamaureani defert ante regem. VIRGATUS. Pannus virgis quibusdam in longuin vel in latum varia serie et colore por- rectis dislinclus ; etoffe rayee. VlRdKlA. — Mensurae species, ut Virga. ViUGKLL.A. — Instrumenlum musicum, f. fistula. {A. SS.) VmnmUM. — viridarium ; verger. (Ch. Mas.) VIHGI-X'.S. — Virgens serpens, virga Moysis in serpenleni conversa ; la vergede Moise chan- gie en serpent, ((tiab. Rail.) VIUGIBaJULUS. — Idem q. Virgator apud Anglos. VlR(ilFKIt. — Qui fert virgam, apparitor; parte verqe, appariteur, huissier, bedeau. VllUiir.DU.M. — Pro VEHttilLDUM. VIR(ilXAL. — Liber (iftieium B. Mariae virginis continens ; I'Office de la Vierge, le Virginal. (Ap. Kym.) — Virginale ; les par- ties naturelles dune jeiinc fille, quand elles sont intactes. (Prud.) — Mamma ; mamelle. (A- SS. Ben.) — Virginitas ; virginile ( Vet. Ul.) VIRfilNARE. — Rem cum viigine habere ; avoir des relatio>is avec unejeune fille. (Lamb. Ard.) VlHGliNAKI. — More virgiuum vivere ; t« 2307 VIS LEX ICON VIS 2308 condaire en jeune fllle, avoir des inaniires de jeane fille. (TitI.) VIKGINIFGAHI. — Virginem fieri : « Vir- gines sunt virginificalx per verbum Dei, qui credere volunl, aut crediderunt. » ( I'e<. Inlerpr. Orig.) VlKGlNlSSiMUS. — Castissimus ; de la plus grnnde chasteti. [A. SS.) VlitGO. — Qui a carnalibus voluplalibus abslinel ; celui qui s'abstient des plaisirs char- nels. [Eccl. Pat.). — Persona scaccorum qure el reginaappellalur ; la reine au jen des echoes. VlHGULA. — Meusura vel modus agri : " Una vi)-gula lerrae. » ilrm. Polyp.) ViRGULATA. — Modus agri, ut Virgula. (A. 1335.) VlR(iULATDS. — Pannus virguiis dislinclus, idem q. Virgatus. VIHGULTUM. — Viridarium , pomarium ; verger. (A. 1178.) VIGUNCULOSUS. — Virgultorum ferax ; qui produit, qui est cjuvert de broussa lies. (A. 909.) VIRIA. — F. pratum virens; prairie. (.\. 12-27.) VIRIBILITER. — Viriliter; avec vigveiir, couragvHsement. {Cone. Hisp.) VIRID.VRK. — Virere, florere ; (Vcc flnris- sant, i'lre dans sa force. {Vet. Gl.) VIRIDARIA. — Olficium viridaiii; office de verdier ou garde forestier ; ol. verderie. (A. 1316.) VIRIDARIUS.— Officialisin forestis ; garde- forestier, agent des eaiic et fort'ts qui esi infi- rieur au maitre et n'a juridiction que jusqu'd (>0 sols d' amende pour les degdts commis dans Its forrts confiees a sa garde : ol. verdier. VIRIDI:;. — In legibus foreslarura, quid- quid frondes ferl, aul folia viridia, unde pa- scantur, aut ubi legantnr cervi et damna' ; dans les riglements des eaux et /nri'ls, nrbres, arbrisseaux, broussadlei, et gin&ralement tmit ce qui parte /euilles que les daims et les cerfs puifsent brouter et oii ils puissent se cacher. — Pellis varia ; peau. fourure de petil-gris ; Vid. Varis. (Ap. bracl.) ViRlDIARIUM. — Ptimarium, ccemeleriura monasterii, atrium quod cingunl clauslri por- ticus in monasteriis ; verger, jardin, cimetidre de convent, preau. (Pass.) VIRIDIGARIUM. — Eadem notione. VIKIDISNETUM. — F. oraphaciura. (Lob. H. Pmr.) VIRIDITAS. — Color rutilus,qualis est auri; jaune d'or. { Vil. S. Lib. VIRIDITENTORIANI. — Factiosi apud Leo- dienses sub annum 14.56, sic appellati a viridi vexillo seu tenlorio quo utebanlur. VIRIDUM. — Pellis varia; fourrure de voir. (A. 1324.) VIRIGARIU.M. — Pomarium ; verger. (A. ItOO ) VIRILIS. — Virilia arma, cingulum mili- tare ; baudrier. (La ceremonie d'en ceindre un chevalier etail regard6e comme le sym- bole de ce qui le faisait sorlir de I'enfance.) VIRIOLA. — Brachiale ; bracelet. (Tert.) VIRIPOTENTES. — Feminm nubiles, qui- bus nubfiR licuit : filUs nubiles. ^A. >iiQ.) VIKISCLM. - Ul WittcKL'M. VIRIT.V. — Nupta, viro conjuncla ; /emwc 7nariie. (Guib.) VllUTLU.M. — Species polionis apud i£gy- ptios, ilia lorle dc qua S. Hierdnyinus de vita cluricnrutn cum « p^ilinaruin rriiclus i'.\|ii'iiiiun- tur Id liqiuircm, coclis(iue Irugibiis aqua pin- giilnr color.'itur. » VIULKiXDlNUM. — « De ipsis patuentiis, et de ipsis boscis, el virlrndinis, el paludc, et cum ipsis cx|)li:1iis, « etc. (6'. Chr.) Legend, forle iitohiiili/iis. V1RLI.\(;UU.>US . — Loquax ; bavard. (Aiuir.; MRM.X'tUS. — Quarta pars sexlarii ; le quart d}i setier. VIRMILIUS. — Cdccineus ; de cnuleur 6car- late, vermeil. VIRNELLUS. — Modus agri, f. idem q. Jon- NAi.B. (.\ch. Spic.) VIROLA. — Viclorius annulus, victoria fi- bula ; virole. (A.. 1347.) VIROPS — LI viri polens ; Vid. Vikipo- Tii:M"K>. VllloSUS. — Polens, fortis ; fort, puis- sant, courageux. (Fridegod.) — VencnHlus; cfii/ioisonne, cnvmime : « Virosa verborum ja- cula. » ( Vet. Chartul.) VIUPIENS. — Fidejussor ; rkpondant, cau- tion, (A. Ut9.; VIRI'ISC,!' Rli. — Posscs.^ionem rei alicujus dimittere, desiTcre, ul Guiui'irk. (A. 1119.) VlRSOAhA. — Idem q.ViensCAHA. (A. 1231.) VIllTUtJSITAS. — Virtus, honeslas ; hmn^- tet6, vertu. (A. 1162.) VIRTUOS. — Virtute prrodilus, probis mori- bus ; verlwuc. — Honeslus, laudabilis ; loua- hle, digue d'eloges. — IJui viribus poUet ; vi- goureur. d'une force remarquable. VIRTUS. — Vis, violenlia ; violence : « Si quis cum ingenua puella per virtutem moe- clialus fuerit. » (L. Sal.) -- Miraculum ; mi- ru'le : i Faciens mullas virlulrs in nomine (>liri,4i. ') (//. iS. Apolltn.) — Cojiia, vis hii- stilis ; troicjies, forces : a Postquam venit maxi- ma virtus illoriim, quae erat retro. acriter inva- sit nostros. » (Tud.) Virtules : 1° Angeli, ex secundo angelicse hierarchiae gradu, quorum est ea procurare omnia, qu;n ad religionem spectant in communi ; les vertus, une des cate- gories qui composent la troupe des anges.{P&%i.) 2° Reliquiae sanctorum ; reliques des saints. (Form. Lindeb. ) 3° Jura.privilegia ; droits pri- vileges. (A. 894.) VIRTUTIFER. — Polens, efflcax ; puissant, inergique. {A. SS. Ben.) VIRTUTIGENA. — Cui est ingenila virtus ; qui est naturellement vertufux. (Gl. Rod.) VIRULE. — Venenum ; virus, venin,poisson. (Pap.) VIS. — Manuopera, manuum opera : « Te- nenlur ad construendam domum pastoris satis commodam, sicut el ad vim, ut aiunt. » (A. 1338.) — Cochlea; vis de pressoir. (A. 1476.) — Turris, cujus scalce in modum co- 2309 VIS MBDI^ El INFIMiB LATINITATI8. chlesB spiratira sunt circuiiiductai ; toiirelie qui a un escalier a vis (peul-6tre quelquefois cet escalier lui-in6ine.) [Chr. S. Pet. Via.) — Solliciludo, cura ; souci, iuquiilude. (A. 13!j0.) - Vis magna el parva, seu ad tna- gnam vim et paroam ; tunuula qua; crebro rejierilur in chariis, qua; agunt de feudis, vel cdstelUs reddibilibus, id est qua; vassalli reddere doiniim supi^tiun lencbaul \v, seu is vellet ea ingieiii cum mpdioiri coinilatu, ad paronm vim ; seu cum majuri comilatu, ad magnani vim; /ormulr relative a Vobligalion qu'auait Ic vassal de rcndre le chateau ou d'g recevoir le seigneur, soil qii'il y vint avec un peudemonde (parva vis), ou avec une suite nombreuse (magna vis). VISA. — Vox juiisdiclionis ecclesiaslicae, a formula in his lilteris approbalionis usi- lata ducla origine. « Possessionem praece- dere debet onJinaiii collatio, aul signalura papse cum ordinarii approbatione quae insa diuitur. » [Exp. con/, be/f/.) — Inspcciio ; action de reyarder, d'examiner, iiispeclion, verification.) A. 13i6.) VI.SA(ilUM. — Visagium falsuni, larva; masque ; o\.fnux visage, faux visaige. (A. 1330. N VISARE. — Culliiieare, dirigere ; viser. (A. 1335.) VISCAUE. — Visco implicare, capere, corripvrn; empiHrer, prendre au mojen de la glu. {(Jem.) VLSCARIU-M. — Viscu.- ; glu. (.Marl. Anecd.) V1S(>.\.KIUS. — (Jui visco aves capil ; ce- lui qui iirend les oiseauv avec la ylu, uiieleur. { Vet. Ol.) VISCAKXA. — Ul ViEHSCAHA. (A. 1125.) VISCICLLUS. — Vivarium ; Vid. GibCtLLUs. VISCKKABlLllElt. — Ex animo ; de cuiur, cordialement, cliaudement, sincerement. (Chr. J'rud.) — In inlimis visceribus : « Quando di- vini cultus sludio visceraliter percellimur. » (Ck. Imb. Paris, episc.) VlSCIiR.VLlS. — I'ro intestinus. (Hincm.) VISClillAlU. — Inliuiis visci'ribus seu pr;e- cordiis conimoveri ; t'tre 6mu da /ond des cn- trailtes, pro/ondemcnt. ViSCKKIUS. — F. pro Usskbics. (A. 1193.). VISilEUUSE. — ('".x animo, ul Viscehabili- TEn.(A.13TX&U\\u quam a vassallis et tenenli- bus exigebanl doniini, cum ab iinperatore ad curiam evocabanlur auxilium in bello per se vel per milites suos prxbituri [au.rHium pro eundo ad imperatorem alibi dicitur) ; droit, aide que les seigneurs se faisatcnt /oyer quand ils dlaient conroquis par I'etnpercur pour I'ac- compagner a la guerre ou liti rendre quelque autre des services auaqvels ils elaient tenus {H. atph.) VISIIATOR. — Kpiscopus, qui in loco alte- rius episcopi demoriui, vel propler crimen a cuinmutiioiie suspensi aul remoti a melropoli- lani), vel Summo Punlifice, niilltbalur ad obfunda in ea diufcesi cpiscopalia munera, do- nee alius cpiscopus ordiiiarelur, cujus eleclioni intercrat; ^reque chargi provisoircment de I'ad- ministration dun dioc<}se dont le titulaire ilait mart, surpindu ou dispose. — In monasleriis, qui in capilulo j^rovinciali deligebatur, qui monasleria visilarel, in monaclios alque adeo in ipsos abbales inquiioret, horum delicla emendaret el pa'oas inonasticas irrogarel.elc; moine ilu par le chapitre provincial deson or- dre pour visiter les maisoni de cet ordre, en redresser les nhus, puuir les dilinquanls, etc. ; ol. Pih-f ou Fri're vistteur. VlSITATOItlllS. — Ad visilalorem perli- nens ; de surreillani, qui est relatif a I'inspec- teur. au vdrificaleur. (Script, re. /•/•.) VISIVUS. — Ad facullalem videndi perli- nens ; visible. (.1. SS.) VlSMKMIX. — Vismenelum ; oseraie, Oc- oit. vismiero. [Ch. Lcmov.] 2311 VIT LEXICON VIT ■^31'.; VISNETUM. — l (.\. 1169.) Legend, videtur violariis, id est censibus ( Vtd. Violarium) ; bine vivola- ria charlii, censualis, in qua possessiones el census exhibentur ; maniicl des cens ct rentes, terrier. VIVUM. Vita; la vie. (A. 1498.) VIVUS. — Recens (dicitur de carne por- cina) ; frail. (Cons. Burdig.) I'ica voce aud ire, id est, proprio ore ; de vive voia;. (Obert. Can- cel.) VIZ.V. — Inspectio (Jicilur polissimum de silva, cujus pars ciudenda assignatur, diligent! prius inspeclione facta). {.St. Cad. 73 2315 VOC LEXICON VOL 2318 VOA. — F. via; vote, chemin. {Chartul. S. Vine. Ce)ioin.) — Pvo varius; ]'id. Varius et Vamis. (A. iUQ.) VoAKL\. — Jus advocationis; garde, protec- tion; ol. avoiieric, vouerie; Vid. Advocatia. VOBlSAllK. — Aliquem honoris gratia plu- rali numero alloqui ; dire vous en parlant it quelquun. (A. 1432.) VOGABULUM. — Villa, piiedium; mnison de cnmpngne, mitairic, terre. (A. 1064.) VOCALIS. — Qui voce scite canit : '/«i a bonne voir. ( I'ct. Gl.) — Voce, nomine Icnus, vel appellatione : « Vocalem principem diligen- ter instiuctum ad partes easdem redire permi- sit. 1) (A. 1:277.) — Vocales : 1° pbilosophorum secta; fe.< How(?wMx (8. xiv) ; 2° qui sullragii I'erendi in capitulis jus liabent ; ceiu; qui, dans les chapitres, ont droit de suffrage ; oi. vocaux. (Cons. FF. Prsed.) VOCALITAS. — Clamor; cri. (Bart. Gl.) VOCALlTEll. — Voce, ore ; au moyen de la voir, par la parole. (A. 1363.) VOGAMEN. — Nomen ; nom. (Erch.) VOCAMENTUM. — Gitatio ; assignation, ci- tation. {Leg. Norm.) VOGANS. — Pro vocatus. {Cone. Hisp.) VOG.AHE. — Agnoscere, proliteri ; reconnai- tre, declarer. (A. 1234.) VOGARI. — « Ad hujusmodi necessitatem senalorum substantia non vocetur. » (Cod. Th.) Id est, non astringatur, non impenda- tur. VOGATIO. — Hes , possessio , in quam aliquis vocem seu jus habet, vel dislrictus intra quem consislit ; droit a une chose, pro- pri6t6, ou le territoire dans les limites duquel on exerce ce droit. (A. 933.) — In asceticis, ol'licium : « Et ideo non solum frequenter, sed multis vicibus depreeor, ut unusquis- que vestrum cocationem suam consideret, et in quocunque statu vel gradu a Domino vocatus est, in eo permaneat, si non vult in lEternum perire, nisi forte in melius profl- ciendo ad districtiorem vilam ascendere cvl- piat. » (CcEs. Arel.) Vocatio dominiea, e \ita excessus Domino vocante ; la viort. (Ap. Ach. Spic.) VOCATORIUM.— Psalmus invitatorius; Vid. VlTATORIUM. VOGATORIUS. — Vocatoria epistola, in or- dine Romano, qua is qui absens in episcopum alicujus ecclesiffi a clero et plebe electus est, ad banc dignitatem capessendam evocatur, di- recta epistola a metropolitano ad episcopum et presbytcros, ex quorum diajcesi et paroecia est elecLus. Vocatoriie litterx, evocatoriae, ci- taloriae ; lettres citatoires. VOCATUS. — Nomen, appellatio ; nom. (Tert.) — Advocatus, palronus, ap. Alamanos; patron, avoue. — Vocatus episcopiis, episco- pus eleclus, sed nondum consecratus ; iveqiie 6lu, mais non encore sacrc. (Pass.) (Interdum eadem formula modestise causa utebanlur etiam praestantissimae virtutis viri, ut S. Ber- nardus qui in epistola ad Honorium papam no- men suum inscribil : « Frater Bernardus toc«- tus abbas. »} VOCEMISSARIUS. — Nuntius; messager, enoogi. (.\. lOOS.) VOCI DUCTUS. — Tubus, canalis cavus seu fistula, per quam vox emittitur ; tuyau d'ins- trument a vent. (S. Hier.) VOGIFEIIAIIE. — Vocare in jus; ciler en Justice, assignrr. {Vet. Inst.) VUCIKEUAHIUS. — (Jui versus canif ; chan- teur, chantre. {let. Chartul.) VOCIFEUATIO. — Idem q. Huesium. {Leg. II . I req. Aliql.) VOGI.MISSAUIUS. — Prajco; crieur public, heraut. { Vet. Cod ) VOCnW.MEN. — Vocabulum, nomen, appel- latio ; nom. {A. SS.) VuDANUi:. — I)eus a populis septentrionai libus cullus: ]'odan, uri dcs ditux de la inytho- loqie scandinave. VODEGKLDUM. — Ut Wodkgbldum. VOEHIA. — Idem q. Viaria. VOOAIIK. — Ilemigare ; ramer. (A. 1340.) VUfiATIUM. — Prtestatio ab iis qui super Quvium navigant exsolventla; droit de naviga- tion. (Leo IX PP.) VCXtHEIUI. — Nautae, remiges ; rameurs, batelier ; ol. vogueurs. (A. 1214.) VOGRANUM. — Spicae non omnino tritu- ralae, minoraque stramina qu;e ventilatione a Iritico separantur ; ble ou grain quia encore sa petite gousse de paille, el menu grain qui reste apres le vannage. (A. 1163.) VOGTETUS. — Advocatus, apud Germanos; dc'fenseur, protecteur. VOGTEUS. — Eadem notione. VOIAGIUM. — Peregrinalio ; voyage, pileri- nage. (A. 1354.) VOIERIA. — Jurisdiclio seu justitia viarii ; Vid. ViAiUA et ViARius. (A. 1317.) VOILLAGIUM. — << Uuirmarhocus... dedit Deo et S. Nicolao dimidium portum de Cordi- mense et medialatem expletorum portus, scili- cet volUagium, pedagium, pontonagium. » (A. HS23.) Legend, f. moillagium, a (ial. mouiller, praistatio pro statione navis exsolvenda : nisi a velum, Gal. i^oile, accersas, et ea sit prajstatio pro nave quae vela dat, pensitanda. YUITUARIUS. — Vector, qui vecturas facit ; voiturier. (A. 1379.) VULAGIUS. — Appellatio volagia, practicis Gallicis, appel volage, id est, appel d'une jus- tice par ticuliere devant les tribunaux royaux. (Pass.) Sanguis volagius, vulnus leve ; blessure leg&re. (A. 1320.) VOL AN A. — Falcis species; faucille, ser- petle; ol. volalne. (A. 1441.) VOLARE. — Per vim auferre, furari; enlever de force, voler. VOLARIUM. — Horlus ; jardin. (A. 1208.) VOLATA. — Eadem uotione. {Mon. Ang.) VOLATKiHA. — Farina subtilior ; farine ex- cessiveynenl fine. [St. Val, Ser.) VULATICUS. — Pro volatilis : « Harpyiaj, virgines voladcse. » (Isid.) VOLATILE. — In avium genus, quae in cortibus rusticis nutriuntur; volaille. (A. 817.) VOLATILIATICUM. — Prasstatio ex vo- 2317 VOL MEDI^ BT INFIMjE LATINITATIS. V09 2318 latilibtis ; droit seigneurial xur la volaille re- dcvnnre en volaille. VOLATILIS. — Vnlatills nummu.t, levioris quam par est ponderis ; monnnie qw n'a pa. ily a bcnucoiip d'oiseauj:. VOLUCRUM. — Involucrum quo peregre eunlis sarcinin ac vesles conduntur nc involvun- luf; ralisc, purle-tnanleaii. {]'ct. (11.) VOLU(iUANI;M. — Idem q. VuGHANUM. (A. llUi.) VOI.rMRN. — Tbolus, uIVolutio. VOI.UMIXOSL'S. — filomcrosiis, convolu- lus ; pelnlonne, roiil^. (Sid.) VOl.UNTAHIE. — Libenler; rolontiers. fS. IX.; VOI.UN'TARIUS. — Propensiis, qui ultro in rem aliquam incumbit ; qui est poussi par une vocation, qui se livre de sn proprc volonte a une rhosi. — Qui tribulum voluntarie proeslat ; celui qui paye les impAts sans qn'on I'y contraigne. — Pertinax ; qui ne vetit (aire qiiesa rolonte, volonlaire. — Qui quovis modo jus habet in rem ex volunlale possessoris ; ayant cause.— Slrenuus,animo8us ; actif,plein de courage. VOLUNTAS. — Tributum sponlaneum ; Vid. Tallia. — Quod cuique rel convenit ce qui convient a chaque chose. (A.. 1448.) VOI.l'PT.VRE. — Voluptaiem afTerre,volup- tate donare; faire, occasionner du plaisir.iMnl. Arm.) VOLUPTUOSE. — Delicate ; d'une maniere ef/i-minfie, mluptueusement. (Itol. Pat.) VdLUPTUOSlTAS. — Voluplas ; jilaisir vo- lupli : (( Tanquam bestiales rationc non ulen- tes el volvptuositali servientes. » (Joan, de Card.) VOLUTATinUM. — Vectigal seu tributum quod pro damuo, quod in viis publicis currus volvendo facere solent, exsolvitur domino ; droit seigneurial pour I'entretien des routes. (A. 759.) VOLUTIO. — Fornix; concameratio ; voUte, coupnle, rotonde. (Pass.) VOLUTUS. — Subversus ; boulevers6, ren- verse. [A. SS.) VOLVERE. — Expellere, ejicere ; chasser. (A. 1208.) — Concamerare; voiUer. (A. 1310.) Volvere se, vertere ; se tourner. [A. SS.) Vol- verc cnitsom finilam, cam renovare, in indice seu rolulo earn inscribere; rernetlre en question une chose dija jug^e. [f^eg. Hut.) VOLVOLUS. — Instrumentum piscatorium, idem q. VERTEbOLUM et VinviuuM . ( A. 1404.) VOMER. — Machiua jaculatoria ; machine dejet, espece de calapulle.[Gest. Tancred.) Vo- mer anserinus, calamus ; plume. (A. SS.) VOMERULUS.c— Ferrum lanceae obtusum ; fer de lance ^mousse. Vi^MITUS. — ]'nmi/atis, snnctitalis : « Qui vero inebriantur. contra prcpceptum Domini, si voniilinn sanctilatix babent, hoc est ebrio- silas, quando st-nsum mentis immutat, et lingua balbutil, et oculi turbanlur, ■> etc. ( Vet pirnitcntial.) VORA. — Ut a di;liclis jejunantes absol- vas, quos ini'onlinenlia rorarutn in pravitatis trangressione imniorsit. n(Lit. Gal. ap. Mab.) fiulam signilicarc videlur. VOilAXfilA. — Vaslitas; ravage, dh-astation. ruino. (A. 1494.) VOHATIllN.V. — Popina. ubi carnes voran- tur ; inri-rnr, cabaret. (Tert.) VORSURA. — Coelus, cenventus ; reunion, as.iembli'r. (A. 152i3.) VORTEX. — Vi;i' (lexus ; sinuositi,courbure, plidtt chemin. (A. 1318.) VOllWEHE. — Villa, pra^dium ; metairie, maison de rampaqnr. (.{. SS.) VOSA(iUS. — Solitudo ; solitude Jisert : 'I Tortinm cellam infia vasla voiago a3difl- cari, ubi sanctus Cocovatus rc(]uic8cit. » (A. 777.) 3319 VOX LEXICON VUL 2320 VOSARE. — Idem q. VouiSAns. VOSSUHA. — Cella vinaria ; ^i^w d mettre le vin, cellier. (A. lai't.) VUSTA- — Concameralio, fornix ; voilte, coupole. (A. 1415.) VOTA. — l^ro BoATA vel Bohada, servilium quo vassallus unum par boum domino prae- slare lenelur ad illius vinuiii conducendum. — Concameralio, fornix, ut Volutio. (A. 1246.) VOTALIS. — Votivus ; « Kt sub obligatione votall promisil. » etc. (A. SS.) VOTANEUM. — Volum temere factum ; voeu temdraire irre/lechi. (A. 1326.) VOTAHK. — Vovere, spondere ; promet- tre solenneUement,/aire vcvu de,s' engager. [ Vet. Gl.) VOTATIO. — Datum ex veto ; don a la suite dun i-oeu. {A. SS.) VOTIFICARE. — Vovere; /oire un vceu.(A.p. Mart. Ampl. Col.) VOTIVE. — Optabiliter ; d'une maniere de- sirable. (A. 1394.) — Sponte : de plein gr&, volonliers.{A. 1109.) VOTIVUM. — Votum, oplatum ; vceu, desir, souhnit. (A. 1335.) VOTIVUS. — Voto consecratus ; consacre parkin vceu : « Si quis majalem sacrivum, qui dicilar votivus, furaverit, » etc. {Lex. Sal.) — Voto expetitus ; qui est demaiidi par un vceu. ( Vet. Gl.) — Deo oblatus, cousecralus ; offert, consacre a Dieii . (Greg. M.) Votivus homo, is qui in servitium alicujus sancti, id estecclesiae, se suaque tradidil ; idem f. q. Oblatus. (Irm.) VOTUM. — Sacra", preces, vj/r[ priere, (S. Aug.) — Suffragium ; vole, suffrage. {St. Acad. Par,) — ^^uptia3 ; noces mariage. (S. Ambr.) /)ie.? i;oi. Angl.) AVATERGANGIA. Aqua^duplus et fossa quibus eliciuntur aquaj in palustribus regio- nibus ; canal et aqueduc d'ecoulc)iie?it. [Ch. Fland.) W.VTEIISCAPIUM. — Eadem notione. (Ch. Anql.) WATERSCAPUM. — Eadem notione. (Id.) WATSPENDA. — « Denique banc eamdem ecclesium preebenda pueri unius de claustrt. noslro, et una watspenda, et beneficio uniu.s mansus... dotavi. « {Ch. Germ.) Ubi watspen- 2325 WES MEDLE HT INFI\LE LATINITATIS. WIT 2326 c/fif quibusdam dicilur vestiaria pensio injna chis praistari solila ab abbale. WAUDA. — (ilasti species ; gnudc (Tel. S. Wed.) WAULA. — Virga ; gaule ; ol. waule. [A. 1370.) WAULASSUS. — « Fufrare waulassum, ve- niie ail n'nulnstum.i; {('h. .\nf/.) Ubi agilur de iricondito clainon; iiufin ad fugandas (eras in- ter venandum ex servitio edere tenebantur vassalli. "WAVARK. — Derelinqiiere ; nbandonner, renoncer a la propriiti d'une chose. WAVIARK. — Kodem sensii. (Dracl.) WAWATUS. — Derelictus ; abandonni. {S. XIII.) WAYDM. — (ilastum ; r/ucde ; ol. waidc. (A. 1337.) WAYl-'. — Res dereiicla et quoe a nernine re- pelilur ut sua ; chnsr abandannee qui n'n pas de mnitre ; ol. cJiose f/nice. WAYVIUM. — Proprie pecus vagans, quod iiiilliis |i('lit ; hite eynree. (FIct.) Jus wni/vii diciUir dominus fcudi hribere, cui pecora vaga in sno ft'odo et a nnilo reclamata aul asserla coinpelunl ; droit il'^pave. WAYVUS. — Kes wat/v(e,res dereliclac; cknses nbnndnnnt'rx. p.garees, que pprsonne ne reclame; ol. choses gai/ves. (Pass.) WEDK. — Glastum ; guide. [Ch. Fland.) WEUIA. — Aquarium ; bassin, reservoir. (A. M75). WI:gSTURA. — Tributum ab ilinorantibus ad reparandas vias exsolulum ; drnit de peage. (Ch. Germ.) WE l)'rAI,.\. — Vaslalii). invasio, ac pr;nser- lini eaquM'in aijrislil; dei/dl, ra>:ai/e.(C/i. Belg.) NVI%MMINT;A. — Causie vel sentenliae fru- stralio appellaliiinis rcmedio ; vel, si placet, vitii, erroris, falsilalis, et injustiliie decrcti, vel sententi.'i; per iiilVriorem judicem in prima, ut vocatit, instanlia iataj, coram judioe supe- riori ostensio, etjudicii abrogatio. [leg. II. I ■ Ing. rcg.) Vid. Falsare et Judicium. Wli.NDUS. — Procinctus terrfe amplior, plu- ni jiiga continens ; rspace de terrain d'unc grande itendue, cnnlennnt plusietirs arpenls. (Ch. Angl.) WENUNGA. — Idem q. Wemminga. WKKA. — Anglo-Saxonibusetaliisnationibus seplenlrionalibu.s, liominisseu capitis aestimatio; cslimnliiDi dr cr que rnut ui) ho>/utir, rnmposi- tion, ran^-nn que ihninme cnupabled' unacte de violence pai/nit (Elmh.) YPOfJARK. — ObliRare, oppignerare, ut HrroTUECAnE. (A. 13()S.) YPOCIIASIL'.M. — Vinum submistum ; hypo- craa. (A. H40.) YPODECANUS. — Subdecanus ; sous- doyen. (A. 943.) VpOGAUBIX. — Idem q. Huisserium. YPOl'ANTO.X. — Pro IlvPAP-kNTi. (A. not.) YPOTECARIA. — Fundus oppigneratus ; bien hijpnth^quL (A. il95.) VPlJrHETIGI5. — Jure hypothecario seu oppigneratioiiis ; hypolkeadreinent. {\. 1246.) YPUVICARIUS. — Subvicarius, qui vica- rii vices agit ; sous-vicaire, etc. ]'id. Vica- RIUS. YPSIVUEMETA. — Allitonans, ex (Jr. u'j/tSpEjxiTT,; : a Dic, rogo, die lacryniis pietatis clausula, Jesu, parce luo famulo, ypsivremeta pie. .) (h'pit. a 1010.) YRE.N'EUS. — Pacificus ; pacifique, conci- liant, qui aime la paix. (.1. SS.) Y.SAKNODORl. — Ostium ferreuin, lingua Teutonica ; parte de fcr grnnde et forte \ o\. isandor. YSIGIUS. — Salmo, piscis genus; .fnumon. {A. SS.) YSMIRALLUS. — Smaragdus ; imeraude. (A. 1314.) YSNECUS . — Navigii species, scapha ; sorte de bdtimcnt liger \ ol. exn&ques. (St. Mas.) YSOLUS. — Parva insula; tlot. (A. 1258.) Y.SOPUM. — Aspersorium ; goupillon. YSPI.\. — Explorator ; 7m/ va a. la ddcoii- erte, eclaireur, espion ; ol. espie. (A. 1362.) YSPIAliE. — Explorare ; a^/er d: la ddcou- verte, eclairer. (A. 1362.) YSTHAICUS. — Funestus; fatal, funcste. « Yslraicn bella. » (Isid. Pac.) YYI'^.SIA. — F. caecus paleriii animi affeclus in lilium : « Ncscis prorsus quid sit i/yeua, vir es discretionis, liomo est pacis, nihil in- maniter, nihil inhumaniter agis . » (Hug. Met.) Z. — I.itlera numeralis qua; 2,000 efficit. Eidem litlerfc recta linea superaddatur (z), bis millies mille significat. Z pro X el S crebro usurpatur; sic Zcnndorhiuin pro .Xcnododiium, Zenia pro Xmin, Zabulum pro Snhiilum, Zac- chnrum, pro Saccharum, etc. ZaBA. — Idemq. Gamiieso. (J'et. 01.) — Galea sea lorlca cucullata ; casque ou chemise de inaillrs a capuchnn. ( Vel. Cnd.) ZABATUS. — (^laleatus, cristalus ; (^la a le casque en tdte. (Pap.) Z.\BERN.\. — I.ocus ubi vestes ponuntur; (jardr-rohc. (Pap.) — .\rra, armarioliim ; cof- fre, petite ariiinirc. (Hiiriuif.) ZAHOL.VTICUS. — Diabolicus ; (Jac. de Vilr.) ZEIDL.VRII. — Forestarum ministri, iidem q. niellicidx, apum silvestriura custodes. (A. 1310 ) ZRLARE. — Sludere, favere, fervere ; s'in- Idresser a, proliyer, favoriser, aimer passion- n&menl, (Hre zel6 pour. (Ach. Sic.) ZELARI. — Expectere, peroptare ; desirer, vivemenl souhaiter. (A. l:-!'J'J. ) ZKL-A^RIA. — E carnibus elixis jus concre- tum ; gelee. (Jo. Dem.) ZELATIO. — Atlenta rei consideratio ; exa- men attentif d'vn chose. 'St Fl.) ZELATOR. — Fautor; partisan zilk. (A. 1-HO.) — vEraulatorjinimicus ; cnnemi, jalotuc. (A. SS.) ZELATUS. — Cupidus studiosus; z6li pour. (A. 1250.) ZELOSUS. — Zelo ductus ; rempli de zile, actif : " Fiat vero non minus ze'osi>s contra quoslibet alios pauper nm oppressores eccle- siasticceque libertalis oppressores. » (S. Hug. episc. Ling.) ZKLOTES. — Emulator, vel etiam zelo plenus ; amant pasiionne, amant Jalouv. ( Vet. Gl.) ZELOTISSA. — Quae zelum alicujus accen- dit. (A. SS.) ZEIjUS. — Studium, amor, iracundia, odium ; aitachcment, amitii, amour, colere, transport de colere, haine. (Pass.) ZEMA. — Jusculum ; bouillon. (Pass.) ZEMBLA. — Pro cmbla, jumenlum sarcina- rium, Z addito euphoniaj causa. (A. SS.j Hinc zemblerius dictus cui cura zemblarius com- missa est. [A. SS.) ZEMBLEHIUS. — Vid. Zembla. ZENATUM. — Idem q. Zendadum. ZENDADUM. — Tela subserica, vel pannus sericus, idem q. Cendalum. ZENGIALLS. — Italis, aper, ut videtur ; sanglier. (Jo. Dem.) ZERBALARIS. — Herbidus; convert d'herbe, riche en herbe. [Bull. Casin.) ZERBIDUM. — Herbidum, locus herbosue ; lieu couvert d'herbe, herbage, paturage. (A. 1033.) ZERBIUM. — Eadem notione. [St. Verc.) ZERBUS. — Eadem notoine. (A. 1007). 2333 ZERLA. — Ilalis, vini. » [St. Ri/j.) ZOA MEUI.E BT INFIMiE I.ATINITATI8 mensuree genus : a zerla ZUG 2334 mesa- (B. ZERLATOK. — Qui «'"'« mensural reur public. (Id.^ ZESSUS. — Gypsus; plalre, gypse. Odoric.) ZETA. — Coenaculum ; quodvis ajdis cu- biculura, et locus capax unius lecli cum duabus sellis, qui velis obduclis et reduclis modo adjicitur cubiculo, modo auferlur, cu- jusmodi sunt alcorice nostree hodiernaj ; sails a manger, chambre quelconque, alcdoe. Specula quae castellorum muris immi- net ; lottr, lourelle, echnuguetle. — Villi si- gnum in libris ; signe de correct on dant les lirre, mnrques dcstinee a indiquer les passages denatures. ZETAKIUM. — Triclinium ; salle a manger. {A. SS.) ZETARIUS. — Minister in palatio irapera- torum Homanorum qui videlur idem esse qui cabiculi interioris palalii custos. {A. SS.) . . ^ ZETONINUS. — Pannus sericus ; tissic de soie. (Ap. Mur.) ZETULA. — Diminul. a Zeta, coenacu- lum. ZlANUS. — Idem q. Zius. ZIBELLINUS. — Idem q. Sabellinus. ZIBETHUM. — Ilalis zibetto, aromatis ge- nus ; civette. ZIDELWKIDA. — (iurmanis, glandes quer- nae, quibus pascunlur porci ; glands du chene. (A. 995.) ZILIUM. — Ital. lilium; lis. (Mur.) ZIMEHA. — Pinna, galeae ornanienlum ; cimier. (.\p. Pez.) ZINDAKUM. — Idem q. Zbndadiim. ZINKSTIIA. — Genista ; genet. (Mur.) ZINZALA. — Parva musca, culex ; mouche- ron, cousin. [Vet. Gl.) ZINZICLA. — Spongia; eponge. (Ap. Mab. Mus. Ital.) ZIPU. — Tunica ex maculis contexta.uKiii'O. (Mur.) ZIPULA. — Placentae genus ; beignet. {A. SS.) ZIRBUS. — Omentum ,• epiploon, membrane qui eceloppe les intcsli>is. 2[iiQ — Propugnaculi species apud llalos. (Ap. Mur.) ZI TATA. — Ilalis. mensura agraria, id. q. (iai. espace de la porlee du jet d'une pierre di- cilur. ("Ap. Mur.) ZIUS. — Patruus; oncle. ZlA, tante. ZIZANIATOR. — Qui zitaniam interserit ; hrouillon. (S. XIII.) ZIZANIU.M. — Discordia ; mesintelligence, discordc. (Ap. Mur.) ZIZYPIIA. — Pruni genus; jujube. (A. SS.) ZIZYPIIUM. — Eadem nolione. (Id.) ZO.V. — Aninia ; I'lmc. <■ /oam in ultimis temporibus suam salvare capiendo." (I'. .V. Udnlr.) — Vila ; /" rte : « Ulpote prnjlerittc recolens choragia zox. » (Frid.) Idem q. Zoccus. — Siipcs, truncus : tronc d'arbre. ZOCA. — ZOCCUS. - (Inn. Ill PP., ZOCHOLjIi;. — Caloncs, crepid;e ligneae ; chaussures de bois, gnlochei, socques, palins, (Ap. Mur.) ZOCHOLAKIUS. — Zocholarum artifex; Fid. ZOC110L,€. ZoGHULl. — Kada;m nolione q. ZocHOLfi. ZUCHUL.E. — Eadem nolione. ZODIAOTEUS. — -Vd zodiacum pertinens ; du zodiaque, zodiacal. (A. 969.) ZOETA. — a Cum maturiori puUi cantu ad bourn custodian! a zoeta propria prosiiire contingerel, » etc. [A. SS.) Ouidam legendum censel cceta, lectulo, quasi a xo'tt, : at nibil emendandum esse baud male colligitur ex voce lotheca infra. ZOIA. — Ex Italico ioia, idem q. Jocaua. {St. Med.) ZOIELLUS. — Eadem sensu. (Ap. Mur.) ZOJOLLATUS. — Jocali»us iiistructus, or- natus ; muni, orne, enrichi dejoyaux. (Id.) ZOLLEXARIUS. — Oermanis, qui telonium exigit, porlilor ; receveur des imjjdts. (.\p. Pez.) ZONA. — Cingulum, veslis sacerdotalis ; ceinture, particuliercment cellc qui fait par- tie du costume rcclesiastique. (Zona romana dicilur quod ab eccltsia Komana zonae usus in ca'teras ecclesias profluxerit.) — Corigia, lorum ; courroie, Inniere. — Ignis sacri spe- cies, quae medium boniinem ambit cingilque, erpes ; ulcere malin, ulcere rongeant. — Zo«a re9i?i», prsestationis genus ; sorte d'im- p6t ctabli a diverses ipoqaes, nolatnment au guatorzienie Steele, en France, a I'epoquc du mariage de Charles VI avec Isabeav de Baoi&- re ; ol. ceinture de la reine,taille dupain et du vin. (Pass.) ZO.NATOR. — Zonarum arlifex ; fabricant de courroics ou de ceinlures. (.\. 1330 ) ZORA. — Sorbum ; cor/ie. {Conc. Bisp.) ZUSTUA. — Monomachia ludicra, eadem q. JusTA. (.\p. Mur.) ZOTliliCA. — Cella in qua saginantur viva animalia ut turdi, gallina' el alia, quili- bet parvus conclavis. abscidicula ; rotiire, lieu oil I'ou cugraissr let nnimntu', specialciucnt la volniUe, petite chambre, boudoir, niche de Snint. (Pass.) ZUiwMlA. — Saccbraruin ; sucrc. (A. 130i.) ZUCllEUS. — Sliju's siccus el aridus ; uieux tronc d'arbre, trnnc niort. (Ch. Angl.) ZUCRUM. — Ul Zlcara. (A. 1393.) ZUCURIUM. - Eadem nolione. (Id.) ZUD.^. — Ilispanis, castellum ; chdlcau. — (iermanis, tribunal, forte quod intra caslidlum sedcbat ; tribunal, coitr de justice. (.V. 131G.) nine ZuDAHiu.^, — iiujus tribunalis judex. (A. 1358.) ZUl'FF.RANA. — Crocus ; safran.(.S.. I:i33.) ZUFFIS. — Cirrus ; iDitpet. (J. de Haz ) ZUGLAKESIUS. — Minus, ul Jocil.vtor. (Ap. Mur.) 2335 ZUP LEXICON ZWY 2336 ZUGLAniLS. — Eadem notione. (Id.) ZUNCTA. — CcBtus, convenlus ad Iractanda nej^olia, idem q. Juncta. (A|). Lud.) ZUPA. — Apud ('roalos el Dalraalos, regio aliqua habilala, vel ejusdem regionis homines congregali ; conlrt^e halitie, ensemble de la po- pulation de eetle conlree. ZUPANUS. — Ziipffi prajfeclus ; chef, comle, seigneur de la ziipa ; ]'id. Zupa. ZUPPA. — Sagum militare ; ponrpnint. (Sanul.) Ztuppa salts, todinasalis ; mine de set. {A. SS.) ZUPPARELLUS. — Tunicarum arlifex, sar- tor ; couturier, taillcur, pourpointier. ZUPPAHIUS. — Zuppie salis prcefeclus; celui (pii dirige texploitation d'une mine de set. [A. SS.) ZUPPONERIUS — Ul ZUPPARELLUS. (Ap. Mur.) ZURA. — Italis, confoederalio, conjuratio ; complol, asiociation illicile, coalition, {St. Verc.) ZWYNANCIA. — Angina : esquinancie. (Busch.) FINIS. Sancli-Amandi (Cher). - Tx typis DESTENAY. r V f \ ',MF. j,i -^ X ^ «Co. new tO»l _ / ^ ?*^ • :m^ ^-. A- i^v MH^' ?'-Z ■•1 m M ^Ik^ ^.* ,:rH - .1^^«"-'P^ pv-4$*j4: k^