IMAGE EVALUATION 
 TEST TARGET (MT-3) 
 
 5< 
 
 
 A 
 
 f/j 
 
 
 
 ^. 
 
 ^ c/ 
 
 ^^v^ 
 
 7 
 
 1.0 If 1^ 1^ 
 
 s !? Ill 
 
 I.I 
 
 22 
 
 1^ mil 2.0 
 
 1.8 
 
 
 1-25 1.4 ii 1.6 
 
 === ^^ II ^ 
 
 - 
 
 ^ 6" 
 
 ► 
 
 Photographic 
 
 Sciences 
 Corporation 
 
 ^ 
 
 if 
 
 \ 
 
 <^ 
 
 
 9) 
 
 
 ^^^ "^"^ 
 
 23 WEST MAIN STREET 
 
 WEBSTER, N.Y. 14580 
 
 (716) 872-4503 
 
 'o-..^ ^^^^ 
 
 
 ",£Ct:xm 
 
 M44MMMM - iwiTi«< wnl— ■ tWt* «tJ«i 
 
// 
 
 
 f/j 
 
 
 \ 
 
 «' 
 
 CIHM/ICMH 
 
 Microfiche 
 
 Series. 
 
 CIHIVI/ICMH 
 Collection de 
 microfiches. 
 
 Canadian Institute for Historical Microreproductions / Institut Canadian de microreproductions historiques 
 
Technical and Bibliographic Notes/Notes techniques et bibliographiques 
 
 i ^. 
 
 The Institute has attempted to obtain the best 
 original copy available for filming. Features of this 
 copy which may be bibliographically unique, 
 which may alter any of the images in the 
 reproduction, or which may significantly change 
 the usual method of filming, are checked below. 
 
 L'Institut a microfilm^ le meilleur exemplaire 
 qu'il lui a 6t6 possible de se procurer. Les details 
 de cet exemplaire qui sont peut-dtre uniques du 
 point de vue bibliographique, qui peuvent modifier 
 une image reproduite, ou qui peuvent exiger une 
 modification dans la m^thode normale de filmage 
 sont indiquds ci-dessous. 
 
 D 
 D 
 D 
 
 Coloured covers/ 
 Couverture de couleur 
 
 Covers damaged/ 
 Couverture endommagde 
 
 Covers restored and/or laminated/ 
 Couverture restaur6e et/ou pelliculde 
 
 I I Coloured pages/ 
 
 Cover title missing/ 
 Le titre de couverture manque 
 
 I I Coloured maps/ 
 
 D 
 D 
 
 D 
 
 Cartes gdographiques en couleur 
 
 Coloured ink (i.e. other than blue or black)/ 
 Encre de couleur (i.e. autre que bleue ou noire) 
 
 Coloured plates and/or illustrations/ 
 Planches et/ou illustrations en couleur 
 
 Bound with other material/ 
 Relid avec d'autres documents 
 
 Tight binding may cause shadows or distortion 
 along interior margin/ 
 
 La re Mure serr^e peut causer de I'ombre ou de la 
 distortion le long de la marge int6rieure 
 
 Blank leaves added during restoration may 
 appear within the text. Whenever possible, these 
 have been omitted from filming/ 
 II se peut que certaines pages blanches ajoutdes 
 lors d'une restau ration apparaissent uans le texte, 
 mais, lorsque cela dtait possible, ces pages n'ont 
 pas 6X6 filmdes. 
 
 D 
 D 
 
 Pages de couleur 
 
 Pages damaged/ 
 Pages endommagdes 
 
 Pages restored and/or laminated/ 
 Pages restaurdes et/ou pelliculdes 
 
 Pages discoloured, stained or foxed/ 
 Pages d6color6es, tachet^es ou piqu^es 
 
 Pages detached/ 
 Pages ddtach^es 
 
 Showthrough/ 
 Transparence 
 
 Quality of print varies/ 
 Qualitd indgale de I'impression 
 
 Includes supplementary material/ 
 Comprend du materiel suppl^mentaire 
 
 Only edition available/ 
 Seule Edition disponible 
 
 Pages wholly or partially obscured by errata 
 slips, tissues, etc., have been refilmed to 
 ensure the best possible image/ 
 Les pages totalement ou partiellement 
 obscurcies par un feuillet d'errata, une pelure, 
 etc., ont 6t6 film^es d nouveau de fa^on d 
 obtenir la meilleure image possible. 
 
 Additional comments:/ 
 
 Commentaires sjuppldmentaires: ^ 
 
 j" .iyiT^Mr^ 
 
 This item is filmed at the reduction ratio checked below/ 
 
 Ce document est filmd au taux de reduction indiqu6 ci-dessous. 
 
 10X 
 
 
 
 
 14X 
 
 
 
 
 18X 
 
 
 
 
 22X 
 
 
 
 
 26X 
 
 
 
 
 30X 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 12X 
 
 16X 
 
 20X 
 
 24X 
 
 28X 
 
 32X 
 
 I nt.il | . l aJiffi i B i »» *B r i -w- - f 
 
fimmk 
 
 '^im 
 
 aire 
 details 
 ues du 
 : modifier 
 ger une 
 I filmage 
 
 j6es 
 
 ire 
 
 The copy filmed here has been reproduced thanits 
 to the generosity of: 
 
 Library of Congress 
 Photoduplication Service 
 
 The images appearing here are the best quality 
 possible considering the condition and legibility 
 of the original copy and in keeping v^ith the 
 filming contract specifications. 
 
 Original copies in printed paper covers are filmed 
 beginning with the front cover and ending on 
 the last page with a printed or illustrated impres- 
 sion, or the back cover when appropriate. All 
 other original copies are filmed beginning on the 
 first page with a printed or illustrated impres- 
 sion, and ending on the last page with a printed 
 or illustrated impression. 
 
 S 
 
 The last recorded frame on each microfiche 
 shall contain the symbol —^ (meaning ' T'^N- 
 TINUED"), or the symbol V (meaning "T.Mi"). 
 whichever applies. 
 
 Maps, plates, charts, etc., may be filmed at 
 different reduction ratios. Those too large to be 
 entirely included in one exposure are filmed 
 beginning in the upper left hand corner, left to 
 right and top to bottom, as many frames as 
 required. The following diagrams illustrate the 
 method: 
 
 L'exemplaire filmd fut reproduit grdce d la 
 g6n6rosit6 de: 
 
 Library of Congress 
 Photoduplication Service 
 
 Les images suivantes ont 6t6 reproduites avec le 
 plus grand soin, compte tenu de la condition et 
 de la nettetd de l'exemplaire filmd, et en 
 conformity avec les conditions du contrat de 
 filmage. 
 
 Les uxemplaires originaux dont la couverture en 
 papier est imprimde sont filmds en commengant 
 par le premier plat et en terminant soit par la 
 dernidre page qui comporte une empreinte 
 d'impression ou d'illustration, soit par le second 
 plat, salon le cas. Tous les autres exemplaires 
 originaux sont film6s en commenqant par la 
 premidre page qui comporte une empreinte 
 d'impression ou d'illustration et en terminant par 
 la dernidre page qui comporte une telle 
 empreinte. 
 
 Un des symboles suivants apparaftra sur la 
 dernidre image de cheque microfiche, selon le 
 cas: le symbole — ► signifie "A SUIVRE ", le 
 symbole V signifie "FIN". 
 
 Les cartes, planches, tableaux, etc., peuvent dtre 
 film6s i des taux de reduction diffdrents. 
 Lorsque le document est trop grand pour dtre 
 reproduit en un seul cliche, il est filmd d partir 
 de Tangle supdrieur gauche, de gauche d droite, 
 et de haut en bas, en prenant le nombre 
 d'images ndcessaire. Les diagrammes suivants 
 illustrent la mdthode. 
 
 )y errata 
 ed to 
 
 )nt 
 
 me pelure, 
 
 a^on d 
 
 1 
 
 2 
 
 3 
 
 1 
 
 2 
 
 3 
 
 4 
 
 5 
 
 6 
 
 32X 
 
 i* <» w wa iB f i n a> »j J 
 
 -s4sS^^«*(^*«i'^>*'^^^fr*<'>- ^ - 
 
D E 
 
 M E N S C H , 
 
 zoo A L S H IJ V O O R K O M T 
 OP DKN BEKENDKN 
 
 A A Pv D B O L. 
 
 iii'. 
 
 [K. 
 
 U b 
 
 
 M 
 
■-=^'-"-i^l-'*-**»^SUi. -■ 
 
^*/t^vaf, rfji 
 
 J ' AL J.AKT >:xcudit . 
 
 
if 
 
 f ' 
 
 ! ; 
 
 1 
 
 y 
 
 
 ■>^-£V?s:?=,-fe.>^--. r - :XV --S^J ?J»V- .:F^=«--*3iFa.vr»S!riiKig)%g^'- 
 
>'^0 ALS IIIJ AM)OHKOMT 
 
 A A 1^ 1) Ji o j^ 
 
 BKSCIIKKKVKN IJOOH 
 
 M A 11 T 1 N IT S S T TT A H T 
 
 JAquKs kuyp>:h. 
 
 TE amst>:rijam. 
 
 «^ 
 
 JOHANN>:s AI.J,All'i\ " 
 
 MJJCCC.Il^,, 
 
 ' t " ' • • ' 
 
 * 1 1 ■ ■ f t 
 
 \o, 
 
 !|! 
 
 til 
 
 1 
 
 P' ' 
 
 1 ) 
 i 
 
 
 «iii 
 
 »'.;•• •••,',',•,•• I, • ti 
 
 i;..^ I 
 
 :r"i/ 
 
 ti f 
 
 Hi!!; 
 
 iiS:* 
 
I 
 
 Ml 
 ill 
 
 .':• 
 
 11 
 
 1 
 
 4 
 
 Hi 
 
 
 
 lit 
 
 if 
 
 ill 
 III 
 
 
 -■'.Mia^>,iti-miiii;iis^!;^ai;irs<s39:iii^fiaM3^i^»,iaiaB^l^' 
 
A A N D K 
 
 MAATSCNAPPIJ 
 
 n E U 
 
 V E R D I E N S T E N, 
 
 OPCERICHT IN A.MSTEllDAM. 
 
 ONDER DE Z.'NSPREUK : 
 
 FELIX MERITIS, 
 
 WORDT 
 
 \i- 
 
 ii) '. 
 
 M. i 
 
 It 
 
w o R n T D I r 
 
 \V E R K 
 
 i> r, T ij T K L n: 
 U E 
 
 M E N S C II, 
 
 zoo ALS II IJ VOORK OMT 
 01' DEN BEKE NDEN 
 
 A A R D C O L, 
 
 T i; N B L IJ K E VAN 
 
 DANKBAARIIEID en IIULDE 
 
 OPGEDRAGEN 
 
 , .J 
 
 DOOR 
 
 f 
 
 Jiaare Leden 
 MARTINUS STUART 
 
 EN 
 
 JAQUES KUYPER. 
 
 IN- 
 
 
 1 
 
 .^<gjB.?.-:-i-SJ*;,:!aS^fe^U» te i -g |tj,^j^a^^ 
 
J N L i: r D I N G. 
 
 Ml 
 
 . Oc Mcnsch , .00 al.s I,ij voorkomt op 
 icn^McemlcnnarJM, en ni.c, .00 nis ^ 
 
 ^'^ ^^^'^'^'; 'S hoc l;Ic,n hcc 00k n,..Ml-hi:- 
 "^",vcc tcgroor. Ilcc ccHlo vordm ecnc 
 
 Icclw.jze, .eclcn en gebruikcn : L lantilj 
 '"" '''"'' "^^"'^v^'^-ungc bcpnaling vereifchci 
 van .,j„c KmcLren, ven„oge„,s, bedoelingeu 
 en .ockn hjkc waarde. Tot het cene .ij„ te. 
 K)..hvaardig. befchr^vingen van opn^rklaa^^e 
 n oordeelkund.ge flei.igers voldoende: tot 
 
 , ;: '■" ''■'" ^"^^ Natiuirkundlge, Ontlecd- 
 
 Ia.nd.gc, Wijsgcerige en Zcdcnkundigc be- 
 fchotnvngcn to: hedcn onroercikende en zul- 
 Icn al.oo wel nltijd blijven , wiji do volko- 
 
 mcneMcnrchenkennis, rchoon.iJdeeign. 
 lijke ocfenmg van den Mensch mag hecten CO, 
 
 'CO Pope Esfaf on U,,u ' ^^^ 
 
 I. DEEL. ^ 
 
 ]i 4^ 
 
 Si I 
 
 
s 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 I!. 
 
 n 
 
 hct bijzonder cigene voorvverp der Alwctend- 
 heid zclve is. 
 
 Vraagc Gij naar de Natuurliike gefchicdcnis 
 van den INIcnsch: Gij vindt haaren jongftcn 
 Scliriiver wcdcr in nvijfcl, of hij ecn gchccl 
 eigcn gcflacht uitmaake (i), en boon hem, 
 na het gecn ccn RLUMENnACii vooral ten tc- 
 gcndocle fcheen voldongen te hebben (2), 
 op nieuw beweeren, dac ten minften dit gc- 
 flacht verfcheidene foorten hecfc, wier beften- 
 dige vcrfchil de algcmcene afkomst van cen 
 menfchcnpaar vervverplijk maakt (3). 
 
 Slaat Gij de oogen op de ontlccdkundigc 
 tafelen van het menfchclijkc ligchaam: Gij 
 nioogt verbaasd ftaan over de ontdekte gehei- 
 men onzer zamenllelling (4), de algcmcene 
 vcrlichting der jongstverlopene ceuwe dan- 
 ken , vvelke cenen hunter , monro , chesel- 
 PEN en MASCAGNE vcrgundc, hunne befpic- 
 
 den- 
 
 (0 J* J* VlREY, Hhtoire Natuvelle du genre hu- 
 
 maw. T. I. p. 179-143- P"'s- •'^"- ^-^• 
 
 (2) J. F. Bluimenbach over de verfcheideuhcUl yan 
 het vicuschlijk sefacht. Afdeel. I. en IV. Harderw. 
 1801. 
 
 (3) VxREY Hist. Nat. du gctir. Hum. T. I. p. 
 
 200-307. 
 
 (4) Hoe ver brngt buffon zijne proeven al ? — 
 2ie zijne Natuurlijken HiUurie. D. II. bl. yo-isS. 
 
Mwctend- 
 
 fchiedcnis 
 n jonpften 
 jcn gchcd 
 oort hem , 
 ral ten tc- 
 )bcn (2), 
 :en dit gc- 
 ier beften- 
 ;c van cen 
 
 ). 
 
 icdkundigc 
 laam: Gij 
 kte gehei- 
 algemeene 
 euwe dan- 
 
 », CIIKSEL- 
 
 ne befpic- 
 den- 
 
 dti genre hu- 
 
 'idenhcul van 
 V. Harderw. 
 
 w. T. I. p. 
 
 ;ven al ? — 
 bl. «?o-i2 8. 
 
 I N L !• I J3 I N G. g 
 
 tlonde blikken in de diepfte verborgetihedcn 
 dcr Natuurc te werpcn (O, en boven al de 
 nagcdachtcnis van mvcn campch /egcnen, 
 wicns vcrgclijkcnde Ontlccdkunde U bevrljd 
 hccft van de ondngclijke vcrnedering, tot 
 wclke ecn monboddo U had wiUen brengen, 
 om den affchuwcliikcn Ounr.igoutang uwcti 
 breeder te noemcn CO; mnar, is 'er nog zcer 
 vecl in hct mcnfchelijke gclTcl, 't wclk het: 
 bcstgcwapende oog nict kan ten cinde ;;icn, 
 noch de bekwaunifte hand met de allcrrijnile 
 
 vverk- 
 
 CO K-^RKf. DE vvFDE dccc! anil de Godircleerdert 
 van ii^damanca dc vrang .< „ of men in gcmoede heE 
 nicnschlijke ligclianm niogt ontleeden, om deszcit* 
 gcrtel te leeren kcnnen V — IVIoRERy Diction. Hiit 
 ytrt. v£SAL. _ In de zeventicnde eeiivv zng het ge- 
 mean ten minften de ontlcecirg des menschlijken Ii>. 
 chanms nog als eene heiligfchennis aan. — flei Uev'^n 
 van F. RlTiscH in het Algan. Magaz. van IFcttuf.h, 
 Komt en Smaak, D. IV. 1,1. 456, 457. 
 
 CO P. CAMPER Kort btricht wcgens de onthediti^ 
 van vcrjchcidene Ourangontavgs, Amd. 1778. en 
 Nattiuvkundige verhandelingcn over dm Ourangoutang, 
 Amft. 1782. — lord mondoddo of t!ie origin and 
 progretf of language. T. I. p. ,75; ^viens gevoe- 
 len was, dat onwederle.^baare bewijzcn den Ou- 
 rangoutang tot hot geflncht der Menfchea vei> 
 bieven* 
 
 A a 
 
 '. 
 
 
 « * 
 
 I A 
 
 r^ 
 
 If 1 i^ 
 
 iji. ^■-' 
 

 
 
 
 4 I N L E I D I N G. 
 
 wcrktuigcn in ftaat is te ontlccdcMi (i), 'cr Is 
 ook, 't gccn door _Li;roothcid in hcc oug vale, 
 niaar vvclks dienst in de dicrlijkc liuishouding 
 dcs lecvcns raadzelachcig bliji'c (2), en de 
 ovcrgang van hcc wcrkcuiglijke toe hct rcden- 
 lijkc zal, even als de werking van den vvil , 
 wcl voor alrijd de diepfte vcrborgcnheid blij- 
 vcn (3); ;ioo dat de Ontleedkundc zelvc juist 
 daar ter plaatzc U hcgecfc , waar ya] U allcr- 
 ccrsc den IMcnsch, niet bij blootc ondcrfchci- 
 ding, maar bij volkomenc vcrklaaring, zou 
 docn kcnnen. 
 
 De Wijsbegccrte , die zclvc a! fpocdig dc; 
 zcdighcid van dczcn naam vcrkoos, weike haare 
 zucht allcen naar wijslicid aanduiddc, boven 
 dicn der Wijsheid zclvc, wclkcn zich dc eigcn- 
 
 waan 
 
 (i) De vczckirnnden der Cpicrvezels :nct liet 
 vocht ill dcrzclvcr buisjcns, bij voorbccld. — /ie 
 C'Ji gioot/icid in dc kkcnflc sn i!.ruotjle fc'icpzelcn 
 ill lie: /np,cm. Mt.'gaz. van ITti. Komt en S„u D. 
 II. bl. 64 I , 642. 
 
 (2) IIcc wormvormig ingewnml (luteitinim ver- 
 viijhmic) bij voorbceld. 
 
 (3) Hoc ver wnngde zic'.i de verniiftige ver- 
 beeldiiig van LE cat, zoiider ecliter nog iot op 
 le losl'en ! 
 
 
cr IS 
 
 I N L E I D I N G. 5 
 
 u'lwn had aangemaacigd (i), vond nog altijd 
 rcdcn, oni de Delphi fchc Codlpraak tc ccr- 
 bicdigcn, die den crkenncr zijncr onkiinde den 
 lufdcr groocllc wijshcid had gegevcn (2), en 
 trok niniincr den engen grens des mcnfche- 
 iijlvon kcnvcrmogens jiiistcr,dan inonzcdagcn, 
 daar zij e]k(.'n verecrcr cener Bovcnnatiuirkun- 
 dc, omcrcnd wicr alcijd betwistbaare Iccrllel- 
 lingcn reeds vroegcr in ernst gevraagd was, 
 of zij meergocds, dun kwaads gcdaan hadden 
 in dc vvaereid (:,), toerocpt : ',, o menseh, 
 wie gij zijn moogt, licg nimmcr, noch in uw 
 hart, noeh bij andcren, door wetcnfehap voor 
 te vvcnden, wannecr dc vraag iiwc cigene zieJ, 
 baare vrijlieid of ondcrnijkheid gcldc (4)!" 
 Wik Gij nogthands hun hoorcn, die zieh ceni- 
 
 ge 
 
 Co Cic. Tafcuf. qu.est. L. i. c. 3. /</. De 
 Or at. L. I. c. 49. 
 
 CO D/00. McRT. L. II. c. ^. n. 19. CIC. 
 Acad. ^n.est. h. IV. c. 23. — Iloor bovcn al 
 socK.mcs zclve.i, zoo n!s pl.mo hem ter zyner ver- 
 ciccchgins lant ipr.ken, w.nrvnn wij ecnc fchoone 
 vert.nling hebben in hcc radcrlandrdu- Magaz. van 
 J ret. K. en Sm. Z\i D. I. b!. ::7 3— 276.^ 
 
 (3) Deze vrnng werd eenmnal door een Vadcr- 
 landsch Genootfclinp gednan. 
 
 (4) I'. V. iitMtRT JSLignz. voor dt Ciilijlhe ir^s- 
 Scertf. D. in. bl. 65—71. 
 
 A .3 
 
 m 
 
 %i=ejihtu41^ a _^ 
 
 111 ii 
 
 m 
 
 ^m 
 
 i:iu* 
 
m 
 
 
 I, 
 
 ^ I N L L I D I N C. 
 
 gc bcpaaling wcgcns dc vraag; „ wat is de 
 INlcnsch?" vcrmctcn hebben: zie dan, of hob- 
 jBEs U voldoet, die hem tot cenen flaaf der 
 wcrktuiglijkheid maakt, geene anderc bandeii 
 der rnaatfchappij , dan belang en vrees, erkent, 
 en voor zijne redcn geene andere gronden, 
 dan nut en genoegcn , vindr (i); en ontzet U 
 nict, wannccr Gij zelfs cenen vrijhcidminnen- 
 dc PRIESTLEY alle zcdcniijke vrijhcid aan eenc 
 wijsgccrige noodzaaklijkheid ziet ondervvcr- 
 pen (2). 
 
 De Zcdcnkundc cindlijk , fchoon thands ten 
 ^hroon verhcven door eenc zuivere rcden, 
 welkc geene vrcemde wet bij 's iiicnfchen wil , 
 zal die ooit deugdzaam zijn , gcdoogt, lick 
 enkcid wettcn van gcdrag, maar vertrouwc 
 den mcnsch zclven hct oordeel nict over dc 
 .^uivcrlicid zijncr beginzclen , ja beweert de 
 ontkcnniiig zoo wcl, als de (Idling, dat 'cr 
 hnmer zuivcrc dcugd in cenigen fterveling 
 plaats yond (^3). Op haarc gronden mocten 
 
 air 
 
 (i) Th. iionnF.s Lev:rJ.'ii!n. 
 
 (c) J. I'RiESTLEY DiscitiiJ'UioHS 017 matter and fpirit. 
 Lond. I "7". & The (hclrine uf piiilv/lphical iiectsjiiy 
 iilujlrascd. Lond. 177-. 
 
 (3) P. V. iir.MEiM' Moga;, voor a^ Crit, IVys^, 
 r. V. M. c 20 en vulir. 
 
 :-?%v^7r.-;rr:i!::i Jt-V?-;:;;'! 
 
 Ji'rf^'iiWSSssAi'Skiisi'JSaS'^lill^. 
 
I N L E I D I N G. 7 
 
 alzoo Jille mcnfchclijke opgaven van den ze- 
 dcnlijken toclland dcr nicnfchcn en allc beuor- 
 deelingcn van dorzelver ein-cnliike waarde ""c- 
 heel eigcndiinklijk rchijncn, gelijk dczclven 
 ook doorgaands mecr blijken dragen van den 
 blijmoedigen of fombcrcn geese dcr befehou- 
 wers, dan vvel van dc waarheid zelve, voor 
 zoo vcr de crvarenis haar eenigzins laat gisfcn. 
 Waarnaar bchoort de mcnsch tc llreeven, 
 nice wat is hij alreeds, kan de cenige vraag 
 zijn, op welkc de zuiverfte zedenkundc ons 
 kan andvvoorden: ccnc vraag cchcer, wier 
 jiiisce bcandwoording wel onzc cigene zalen- 
 lijkhcid kan bcvorderen, maar gecnzins onz? 
 menfchcnkennis vermeerderen. 
 
 Aan den Dichter, vvien de Wijsbcgccrte 
 zelve thands dezen verhcven naam vergunc, 
 hct zij hij als Romanfchrijver of als Zanger, 
 als Schilder of als Beeldhouwer zijne dcnk- 
 bcelden van den volmaakcen mensch uitJrukc 
 en fchepzels zijner vlammende verbeelding 
 vomit, wier evenbeeld hec ganfche menfchen- 
 geflacht nooit opgclevcrd heefc (i), zult Gij 
 
 zelf 
 
 Co P. V, HF.Mi.RT Begiuze/s der Kantiaaufche 
 msgccrtc. D. IV. bl. J 9 — 2,3. M<igaz. roor 
 de Crir. JF^.g. D. III. bl. 13. en D. IV. afdeel. 
 
 A4 
 
 I 
 
 ! 
 
 
 ii! If 
 
 lillflM^ 
 
 Mi 
 

 8 
 
 I N I. L I D I N G, 
 
 •/.c\i' nice ck'nkcn, waarJc Lezcr, wanneer Iict 
 V to dofii is, o!i] tc wcten, wat dc menscli 
 in w:'iarhcid /.ij. Do natiiiir vcrcuoiu Ugccnc 
 Pytiiifche apollo's, do inaatfcliappij ^ooiic 
 oran'oison's (i), livaar bcidon zoo vcelc on- 
 vjlkoincnhcdcn aan dc toots dicr denkbccldigc 
 ichoonlicdcn, dar Iicc onvolkomcnc veclocr, 
 ichoon op ontclbaare wijzcn ondcrfohcidcn , 
 net kcnmcrkcndc van den jMcnsch fchijnt uic 
 fc maakcn. 
 
 Dc kcnnis van dcii Mensoh, zoo als hij 
 waarlijk is , laat zich dan wol , gclijk die van 
 clkc andcic ilhcpzclcnroort, bij zanicnllol- 
 iing, vorgelijking en aftrckking zockcn, niaaj- 
 nimmcr andcrs , dan bij nadcring, vindcn. Zij 
 iaat xioh zockcn door do oplottcndllc bcfchou- 
 wmg vun don I\lonscli zoo als bij zicb alom 
 vcrtoont nioc zijnc voclvuldige verfclioidonlic- 
 don in uitwcndige gedaante en volkomcnc tc- 
 fTcnftrijdigbcdcn in Icofwijzo , zcdcn en gc- 
 bruikcn , wclk alios mcci- Itrckt, cm do kcn- 
 nis van dc Volkcron uit to brcidcn, dan die 
 van den ]\Iensch in hcc algctrokkonc to; be- 
 paulcn , fcho&n dozclvc 'or alrijd bij moot 
 
 vin- 
 
 ^i) Zie lie proc\e o\c;- dc p^i^cJiicJaUi ran ck.v<- 
 Disc>(, b!. 2 0. voor tic twcedo iiiiijave. 
 
 -i' ■^-'LA'saj^ ^a»^it*i^"<j- 
 
k 
 
 I N L E I D I N G. (> 
 
 v.inncn, wannocr men tcvens Wijsr'ccrig ga- 
 dcflaat, wat het /ij , hoc vvelk allc' mcnfchcn, 
 zoo vcrrc z\] hckcnd zijn, ondanks zoo vccle 
 vcrlchcidcnlicdcn en rcgcnlh-ijdighcdcn onucr- 
 ling gcmcens Iicbhcn. 
 
 Ann dcvc odcning liebbcn vvij dit ganfclio 
 werk gcuijd, welks eigcn voorkor.icn y.ich 
 ZQh in lice keurigo oog van den ncfcbowv/cr 
 mogc aanprij;^cn, nmr welks inhoiid ecu en- 
 kcid woord tcr aanbevcling en niecr dan ccn 
 cnkcld tcr inleiding vorJcrr. 
 
 Dczclve is en blijfc ovcral do Mcnsch, dat 
 wezcn in de ganfchc natuur, het welk bij den 
 "icnsch het ieevcndigst bclang vcrvvekt, en 
 het wcik hem, wannecr hij zich vcrhcvencr 
 geestcn als bcfchouwcrs van het ganfchc fchcp. 
 zclenheir vcrbeeldt, dcor zijne'rcdcnlijke na- 
 tuur oneindig belangrijkcr voor dezclven toe- 
 fcliijnt, dan dc vvcrktuiglijkheid dcr plantcn 
 oi de bloote natuurdrilt der dieren inimcr z\]n 
 lean. Overal toch voert de IMensch, hoe on- 
 bcfchaafd, onkundig, ja zclls dicriijk hij o,>k 
 Zij, de hecrfchappij over dc dieren, wclkcn 
 hem oniiingcn, wien hij in belcid onvergeliik- 
 lijk ovcrcrcfc; tcrwijl de vcrlichic en be- 
 rchaafdc mcnsch , die de aldandcn der Iterrcn 
 meet, ^icli op den rug dcr golven ecn zckcr 
 
 ^ 4 fpoor 
 
 
10 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 I'poor tcckcnt, en de wetten Jcr natuiir, als 
 eigcn wetgcvcr op aarde, ten cigcne baate 
 doct wcrkcn, oncindig mccr den ruwen na- 
 tuurnicnseh te boven gaat, dan dezc de die- 
 rcn, dicn liij om zich hceft. In zekercn zin 
 mag zich alzoo de vcrlichtc llerfling als cenen 
 vcrhcvcncr gccst bcfchoiuvcn, die hct laagcrc 
 fchcp;e!cnlieir niet flcchts met cigcn gcvocl 
 van mccrdcrhcid overzict, -.naar zclfs een 
 waardecrcnd oog kan flaan op zijn cigen ge- 
 flacht en zich bczig houdcn met de opmcrking 
 van alle deszclfs deugden en gcbrcken. Dlt is 
 en was altijd hct grootfche zclfsgcvocl dcs 
 Wijsgccrs, die zich , als bet ware, aan eigene 
 mcnschlijkhcid onttrok, om, als een zuivcr 
 rcdcnlijk wczcn , bet Ilceliil en in lietzclvc den 
 Mcnsch in zijncn aanlcg, opvocding, bedrijf 
 en lot op aaidc te befcbouwcn. Dit grootfche 
 zclfsgcvocl vcrlciddc hem echter mcnigmaalen , 
 om zich iiitfpraaken te vermetcn over zijn 
 eigcn gcflacht, dicn de Alwetcndhcid zelve 
 zich voorbchoudcn bceft: maar, bij dat groot- 
 fche zclfsgcvocl thands nicer, dan immer, te- 
 gen allc waanwetenfchap door de Wijsbegcer- 
 te zclvc gewaarfchuwd, is hct de edcKle vcr- 
 lustiging, wclke de inhoud dezes werks den 
 vi'ivarcn Wijsgccr diirft aanbicdcn. 
 
 ]Daar 
 
 •^? '-^*;.«i<>,liUK";Vj'rFr*iViKfe*>:^\*'-^Vff**''^^>**i-''^^^^^ ' 
 
 
I N L E I D I N C. 
 
 n 
 
 Daar IMcnfchcn , ondanks ziilk cen onbe- 
 rcckcnbaar vcrfcliil, cchtcr altijd IMcnfchcn 
 blijvcn en alzoo in tU; grondtrckkcn van dcr- 
 zclvcr wczcn dc vvczcnlijkllc gcmccnfchap 
 nioetcn hcbbcn, warcn dc Wctgcvcrs dcr Ou- 
 dcn de grootftc en opmcrk;iaainlk' Rcizigcrs 
 van hunnen tijd, die, vcclc Volkcren en der- 
 zclver Zcden gadedaande, cencn Ichac vcrza- 
 nieldcn van rtaatskcnnis voor hiinne Landgc- 
 nootcn, vi^aar aan dczclvcn ccuwci lang hiin 
 algemecn welzijn verfchuldigd waren. Hoe 
 wijuuitgcllrckt waren dc rcizen van pvthago- 
 RAs, den vvijzcn Wecgcver van grooc Grij- 
 kcnlaud in hct overoude Italie (i): maar hoc 
 naauwbcpcrkt tcvens op den thands bckcndcii 
 aardbol, van wicr vcrzengdc en bcvroozene 
 luchtftreekcn zich dc oudc Aardrijkskundc de 
 buitenfpoorigfte begrippcn vormdc, terwijl 
 ccnc ganfche nicuwe waercid voor dc gebrc- 
 kigc zccvaart dcr Oudcn verborgcn blccf V Van 
 hun, die thands als Wctgcvcrs dcr Volkcren 
 wordcn opgeroepcn, kan nicniand ziilk ecnc 
 cigene kcnnis vordcren , die met zoo vecl an- 
 dcr vcrzuini, nice zoo groot perzoonlijk ge- 
 
 vaar , 
 
 ClIARSK,. D. JIl. II, 29. K. 
 
 ¥'.' 
 
 .r ( 
 
 at'' 
 
IS 
 
 I NM. E T D I N C. 
 
 Viuir, nice ccn y.oo onbcrcckenhaar vcrlics van 
 tijd en met zoo vccle ovcri^roocc opuilcringen 
 allccn vcrkiiiij,baar is: ninar van ccncn icdcr, 
 die zich ikv.c oprooping laat wdgcvallcn , 
 moot de gcrccdc aanncniing vcrwaclu wordcn 
 van hcc gccn andcrcn hcbbcn opgcniaakt, en 
 do crkcndnis van lict niu, oni al, wat den 
 INIcnsch bctrcfc, naainvkeurig vcrzameld tc 
 zicn ulc de bcstc Rcisbcfchriivingcn, wicr aan- 
 tal en iiitvocrighcid alrccds ecnc nicuwc foorc 
 van kostbaaro opon'eringcn vordcrt. 
 
 I let '/a] volkomen nitgemaakt,'dac dc ziiivcre 
 Zedenwet volllrckt en algcmccn nioct gcKlen, 
 dat baare eiseb onvooruaardlijk is,en dat gCLMic 
 onderfliheidenc gciiardlicid dcr mcnfcbcn hot 
 voorfthrifc van volllrcktcn plieht nioct rcgc- 
 len : nice min voldongcn is bet tevens, dat 
 wijze Lecraars der xeden in dc \\Vy/.o van aan- 
 ilrang op dc vervulling dcr Zcdcnwet zicb al- 
 7,ins behooren tc fehikken naar bet verfcbillend 
 cbarakter der volkcren , ten cinde dc mcnfcben, 
 ten bcstc der maatlebappij , ten niinllen pHebt- 
 maatig tc doen bandelen en door pliebtinaatiL:,beid 
 tot /'.ulvcrer dciigdbetracbting op tc Iciden (i). 
 
 Op 
 
 c 
 
 ''i) Zio de verhantielingen op do vrarg by Iict 
 
 Sfo![>iu(4:\C'te Lcgi;at over di; ondcrwerp, in liioi 
 
 uit^fcgcvc:-.. 
 
 
: 
 
 I N L E I D t N O. J3 
 
 Op gclijkc wijzo hangc dc WaarhciM wd 
 gecnzins af van dc oiulcrfchcidcnc bcvatting 
 dcr (k'rvclingcn , maar is cciivvig en onvcran- 
 dcrlijk, als lice wczcn allcr VVc/cns: doch 
 haarc voordragt nice tc willcn fcliiklcen naar 
 dcxe wijdvcrrcliiliende bcvatting dcr mcn- 
 fchcn, is den zwakkcn tc vcrblindcn of vcr- 
 bijstcren. Anders handcldcn dc vvcUlaadigllc 
 Vcrlichtcrs dcs mensclidoms, wier naarvolging 
 ilecds ccnc zorgviildige bcocfcning van dc ken- 
 nis dcr menfchcn vordcrt, zljndc hcc dc iaatUe 
 tcvcns , die den onvooringcnomcn man aan den 
 cencn kant den uitflag van vcclc poogingcn 
 tcr hervormingc al fpocdig lecrt bercc-kencn 
 en hem voor vcele i'.deic uitzichtcn en fmart- 
 I/jkc tclcnrllcllingcn bcwaart, doch aan de an- 
 derc zijdc hem in flaatilelt, om, door ccnc 
 wclgewljzigdc voordragt van belangrijkc waar- 
 hedcn, al dat nut tc docn aan zijnc natuurgo- 
 notcn, waar voor dezelven reeds v:.tbaar zijn. 
 Onnoodig rchijnt hct , over hct bclang dcs 
 inhouds van dit werk tc fpreken voor hct gan- 
 Ichc vak dcr fchoone Kunften, hct wclk toch 
 hoot'dzaaklijk vervuld wordt door de voor- 
 Itclling van den Mensch in ondcrfeheiden 
 ftand, bcdrljf, verblijf en zcden, en alzoo 
 ccncn fchat van kundighcden vordcrt , dicn de 
 
 Kiui- 
 
 I I 
 
 it .'I 
 
I' 
 
 { 
 
 •4 
 
 1 N L E I D I N C. 
 
 Kiinfknnar 7.c\i' iiict kan vcrzamelcn ;:()iulcr 
 opoflcring van tijd, al'mattinp; van gccsc en 
 bclcninicring van zijn vcrnurt, en wicr gcniij 
 nogtliunds nan dc fclioonllo laiiistgcwr<iclucn 
 lice llcmpcl dcr vvaarlicid ontlioudc, zondcr 
 hct wclk zij den onkimdigcn mislcidcn, den 
 kimdigcn fliiitcn. Men heei'c het voor hoog- 
 noodig gehoudcn', dc gcvvoontcn der aloudc 
 Volkcrcn zorgviildig tc bcfclirijvcn en al'tc- 
 beclden, om dat men van dc Kiinllenaars nice 
 vcrgcn kon ccnc gcnocgzaamc kennis van do 
 taal der Oudcn tot vcrlhnd van dcrzclver cigc- 
 nc Schrijvcrs, noch ook ccn volleilig ondcr- 
 zoek naar allcs, 'c wclk den Iccfcijd van gc- 
 leerdc Oudheidkundigcn gcllcetcn liceft: ctt 
 zou men hct min noodig kiinncn acliten , oni 
 voor hun , die in het liedendagfehc willcn wcr- 
 kcn', cenigcrmaate op gelijkc wijzetcarbeidcn, 
 door afbceldingen en berehrijvingcn,dicn ccnc 
 ganfehc boekerij van Reisbclchrijvingen allccn 
 kan opIcvercnV — Nccn, ziilk ccn vvcrk fchiinc 
 behoefcc gewordcn zoo wd voor den Rcdc- 
 naar en Dichtcr, die gaarne in hiinne voor- 
 dragt zich den ganfclicn tegen\voordi'i;cn ftaac 
 des menschdoms ten nutte maakcn , om meer 
 door voorbeelden dan door afgeirokkcnc Icsfen 
 te overreeden, als voor den Tooneeloefenaar 
 
 «^:^-tV_.3*«i?T'^ L 
 
 m^^m^pm 
 
1 
 
 I N I. n I I) r N n. 
 
 »5 
 
 en Schildcr, van vvicn hoc fro^ond oorJccl 
 nlct (Icclus I'c nauiiwkciirigllc voorlh'lling van 
 alio vrccmdc zcden vonlcrt, maar zdis d- gc- 
 trouvvc afbccldinjr van dcr volkercn kcnmcr- 
 kcnde gcfhltc, kicur, en gnnllhcn omtiek. 
 Naauvvlijks zal men cclucr hct oog op don 
 gcheclcn inhoiid van dit work kunnni Haan, 
 wannecr hct do veclvuldlgrto en hoogstvcr- 
 fchcidcne Volkorcn, die den nardbol bewoo- 
 ncn, hccft vcrtoond, of doze vraagon ten 
 tninston znllcn zieh van zelve aan don geest 
 opdringcn, van wior voorafgaande en voldocn- 
 do bcandvvoording grootendccls liet nut zai af- 
 hangcn, het gccn dczo vertooning van den 
 Mensch zal kunncn docn voor meer danbloote 
 naarbootzcrs dor natiiur — „Grenzcn doriiw- 
 Ite en domfte Volkcren niet na genoeg aan den 
 dicrenfhnd, oni den Mensch waarlljk als den 
 blootcn Dierenvorst tc befchouwcn; en zoii 
 hot alzoo geene wijshoid zijn, hem als eon 
 bloot dierlijk wczcn te behandelen , hot welk 
 even als onzc hiiisdieren door bofehaaving al- 
 Joon dienstvaardlgcr kan worden?" — „ Zijn 
 ook alle monfchen wel fehepfels van dczelfde 
 foort, zoo dat van den eenon alznis gclden 
 mag , het geen van den andorcn gozogd kan 
 ivorden?" — „ Van waar toch zou derzelver 
 
 wijd 
 
 ! , 
 
 K! 
 
 
 .1 
 
 ''A 
 
 ii 3 
 
 m 
 
i6 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 wijcl vcrfchil ontftaan , indicn zij Ocn ccni,f5 
 ircdachc uitmaaktcn?" — Dc/o vnv.m-en kwa- 
 men den naauwkcurigdcn ondci/ockcrs \:\x\ 
 den Mcnsch gcwigtig gcnocg voor, cm zc in 
 alien crnsc en uitvocrig tc bcandwoorden : het 
 zaiikiijkc van liun andwoord alhicr op tc ge- 
 vcn , fchijnc mij alzoo ccr inleiding ten hoog- 
 llen voeglijk. 
 
 Eerbiedwaardig is dc gccstdrift, met wclke 
 LAVATi;R dc, gclieel op zich zclvc llaandc, 
 mensclilijkheid onzcr nacuurc verdecdigt tegea 
 hun, die den iNfcnsch gaarne :n een dier ver- 
 nederen en hcni daarroe mismaaken tot ecncn 
 ourangotttang , terwijl zij dczcn verheflen tot 
 cencn Mensch. „ Verhciig u , o IVIensch ! over 
 
 uwc menschlijkhcid ! Vcrheiig u nog on- 
 
 'veliik mecrdcr, dat dczc uwc mcnsclilijkheid 
 nict tc bereiken is ! Zock gecne grootheid 
 in ecnc aangcnomenc dicrlijkc klccnlieid! gec- 
 nc ootmoedighcid in het vcrnedercn van uwc 
 natuur (i)!" Dczc is zijnc nadrukvollc uit- 
 rocping. 
 
 Vcrnulng J3 dc wending, wclke forsthr 
 gceft aan zijncn ftrijd tcgen dc voorftanders 
 
 van 
 
 (i) Lavater over de Phijfiogmnne. D. 11. bl. 
 59, (So. 
 
G. 
 
 ■/A) (icn ccnifif 
 vraaiTcn kwa- 
 cizuckcrs xan 
 M)r, om zc in 
 woordcn : hct 
 liicr op tc go- 
 ing ten hoog- 
 
 fr, met wclke 
 zelve llaandc, 
 rdccdigt tcgcii 
 1 ccn dicr vcr- 
 ikcn tot ccncn 
 1 vcrheflcn toe 
 Mcnsch! over 
 ciig u nog on- 
 mcnsclilijkhcid 
 ene groocheid 
 lecnlicid! gec- 
 dcren van uwe 
 idrukvollc uit- 
 
 Vclke FORSTHR 
 
 Ic voorftandcrs 
 van 
 
 otfiie. D. n. bl. 
 
 I N L E 1 D I N G. 
 
 I? 
 
 van 'smcnfchcn dicrlljklieid en aapvormigheid^ 
 wanneer hij, na het aanvocrcn der Ontlecd- 
 kundige gronden voor zijn gcvoclen , nitt de 
 bcdenking cindigt: ofnietvvol her Dichtcrlijke 
 talerccl, door wilton van aller Mocder gcge- 
 ven , het cigenaardigi^c bewijs tcgcn de drij- 
 vers van zulkc begrippcn zijn zonV „ Waar, 
 vrangt liij,is do Man, die dat onvergelijklijk 
 gewrocht der nieesterlijke hand, de Vrouw, 
 zoo bekoorlijk fchoon, dat al het fchoone der 
 ■ ganfche waereld bij haar daalt of zich in haar 
 te ;^amffn vcrcenigt, — de Vrouw, wier lon- 
 kcn cenc nooit gcvoelde zocthcid doen Ilroo- 
 men in het hart , en die al , wat door haarcn adcm 
 wordt bczielt, met den gccst van iiefde en van 
 minvcrnmk vervult, — de Vrouw, vol bc- 
 vaih'gheid in elken trek, vol hemel in haarG 
 oogen, vol waardigheid en liefde in elke hou- 
 ding — met ecnen aiTchuwlijken aap kan ver- 
 gelijken? — Hij, -— dus vervolgt hij vol ver- 
 ontvvaardiging, — die hier toe in ernst kon 
 • in llaat zijn, verdiende voor altijd te worden 
 verbannen uit den fchoonon kring derdogtcrcn 
 van EVA en tor ftrafie vcrweezen tot een hu- 
 wclijk met Ourangoutangs. (i}, 
 
 Gcest" 
 CO J- R- FORSTF.R, Bemerhmgen auf feinrr Hcife 
 mt die TFclt. f. 330. Usfl. 17%%, 
 I. DEF.L. B 
 
 •■|K 
 
 J.fil 
 ; "I 
 
 * * 
 
 M ! 
 
 If 
 
 \m 
 
i8 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 i 
 
 1j^ 
 
 Gccscdrift en vcrnufc cclitcr vcrftommcn 
 den fchcrpzinnigCMi tcgcnfprckcr nict, maar 
 worflcn vccl ccr door hem befchouwd als 
 noodmiddclcn, flcchts aangegrcepen bij lict 
 gcvocl van het ontocrcikendc van andcregron- 
 den. Gclukkigdus, dat, zondcr ccnigc gecst- 
 drift of ook ccnigc fpcling van vernuft, dit 
 gefchil oplettcnd ondorzogt is door koclzin- 
 nigc , fchcrpzicndc , naauwkcurig vcrgellj- 
 kendc bcfchouwcrs van hct mcnschlijk en dicr- 
 lijk gcftel, nict flcchts voor hct uiterlijkc, 
 maar ook voor hct inwendigc, en bovcnal 
 door zorgvuldigc waarnemcrs van 'smenfchen 
 gehccl cigcnc zielvcrmogcns. 
 
 Dcrzclver uitfpraak echter was , na zulk cen 
 onderzock, zcldzaam zccr vermetcn,— zomtijds 
 al te huivcrig. Linnaeus , die gcbooren fcheen , 
 cm de Rijkcn der Natuur in grenzen te om- 
 fchrijvcn en alle Geflachten der fchepzclcn 
 door fprekcnde kenmcrkon tc onderfchcidcn , 
 vond zich gecnzins in ftaat, hct eigenlijke on- ^ 
 dcrfchcid van den Mcnsch , hetwclk zijne fcort 
 alleen tockomt , zoo dat hetzclve in gcene 
 andere fchepfelen ook word*: gevonden , op 
 ic nocmen (i): maar buffon , wiens geese 
 
 den 
 
 (i) LiNN-'EUS Fauna Suecica. Pr<efat. 
 
:ommcTT 
 , maar 
 iwd als 
 bij lict 
 re gron- 
 ;c gccst- 
 lift, dit 
 koclzin- 
 vcrgelij- 
 en dicr- 
 terlijkc, 
 bovcnal 
 icnfchen 
 
 zulk cen 
 
 -zomtijds 
 
 1 fcheen , 
 
 n te om- 
 
 hepzclcn 
 
 rdicidcn , 
 
 iliike on- 
 •' « 
 
 ;ijne fcort 
 
 in gcene 
 
 den , op 
 
 ens geese 
 
 den 
 
 • IN LE ID I N G. ip 
 
 den gccst van zijnen tijd zoo ongclijk in 
 grootheid was, dat hij met ccncn blik kon 
 overzicn, op het gccn andcrcn iluksgewljze 
 tmirdcn, wees duidJijk dc vcrblinding van dat 
 tuurjn aan (i) , en benam ons den ontzct- 
 tenden indruk, dion dezc bevinding vaneeneri 
 LINN.EUS op ons nioest maakcn. Ook ulu- 
 MENBACH, die het verfchil tiisfciien de Dieren 
 en den IVIensch het voUedigst en naauwkeu- 
 rigst opgegcven heeft , vangt zijne aanwij- 
 zing daar van aan , met de befcheidcnc aan- 
 mcrking: „ dat de bloote zinnclijkc bevatting 
 dikwijis vcel gemaklijker dcdicrcn-foorten kan 
 ondcrfciiciden , dan de naauwkeurigllc opnier- 
 king zelve dc ondcrfcheiding-teekencn bcpaa- 
 kn of befchrijven (-)•" 
 
 Hoe beminlijknogthands ziilkecnezedigheid 
 mag zijn, zij echcer moet ons geenzins bc- 
 
 voor- 
 
 (i)^ Met den Mcthodikcn en CLvfificcerauicu geest 
 van zijnen tijd fpottende, zegt hij van (.iNN.tL-s op 
 dit ondcnverp : ,, men moet wel vcrzot zijn op het 
 maalienvanClnsfen, a:n den Menscli en den Liiiianrd 
 neveiis den Aap en de Seliildvnrkentjens bij clk?n. 
 deren in de ecrfte orde van mensciigelijicende die- 
 ren te plaatzen," Nat. Iliff. D. i. bl. 20. 
 
 (2) Blu.menbacu over de verfcheid. ra;i het 
 vicnsih. §cfi. bl. i. 2. 
 
 B 2 
 
£0 
 
 I N t E I D I N C. 
 
 vooroordeclcn in hct plcitgcainc;, hct wclk door 
 BLUMF.NP.ACii zclvcii ZOO bcHisfchcnd , alskoel- 
 zinnis voor de ecr dcr mcnschlijkhcid is gcvocrd. 
 Sprak de df, hui ton wcgens ons geflacht : „ zd.i^J 
 hetuitwcndigc vcrtoont dcr.nenfchen mccrdcr- 
 held bovcn allc kevcndige wczcns; hi] boiuU 
 Z!Ch rechtenovcreind; zljne gclhiltcisdicvan . 
 bevelcn;zijn hoofd is naar dcnlicmcl gckecrd 
 en vcrtoont cen ccrvvaardii); gdaat , wanron 
 her charaktcr van zijncn lioogen rang Itaat 
 uitgcdrukt ; het becid dcr zicl tcekcnt zich in 
 zijn gclaat:, de voortreflijkheid zijncr namur 
 dvingt door de ftofTijkc werktuigcn hcencn en 
 bczidt de trekken van het aangczicht met ecn 
 godlijk vuuri zijne majcftueufc gcltahc , zijn 
 vastc en iloutc tred ;:;even zijncn adcldom en 
 zijnenrangtc kenncn ; hij raakt de aardcnict, 
 dan door de verstafzljnde uiteindcn van zijn 
 Jigcliaam; hij zietdczclve nict, danvanverre, 
 en fchijnt haar met ecne cdclc verontwaardi- 
 ging tc belchoinvcn ; de armcn zijn hem nice 
 gegcvcn , om tot fteunpilaaren te dicncn voor 
 den klomp van zijn ligchaam; .-^ijne handen 
 moctcn dc aarde niet bctrcden noch door ge- 
 duurige wrijving de fijnhcid dcs gevoels ver- 
 liezen, waar van zij hct voornaamc werktnig 
 7i]n; zijn arm en hand zijn gcmaakt tot ede- 
 
) ; 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 ■li 
 
 ;lk door 
 ilskoel- 
 jcvocrd. 
 : „ zcir^ 
 nccrclcr- 
 li) houdt 
 s die van . 
 gckecrd 
 
 wanrop 
 ing ftaat 
 It zich in 
 ;r natuur 
 cencn en 
 
 met ecn 
 lite , zijn 
 ;ldom Cti 
 :irdc nict , 
 
 van zijn 
 ;an vcrre , 
 )nt\vaardi- 
 
 hcm nict 
 cncn voor 
 e handen 
 
 door ge- 
 voels ver- 
 
 werktiilg 
 
 r. tot ede- 
 
 ler 
 
 Jer gebruikcn, om dc bcvclcn van den vvil 
 uit te voercn, cm dc veratziinde voorvvcr- 
 pcn aan te vattcn , om dc hinderpaalcn uit 
 den weg tc ruimen, om dc oritmocting en 
 den fchok van 't geen zou kiuuicn fchaadcn te 
 voorkomon, en om hct gcen behaagen kan te 
 omhclzcn , tc bcwaaren en ondcr hct bercih 
 te brcngcn der andere zintuigcn (i); " het 
 Is DLUMENiJAcn, dic dezen Itand onzen na- 
 tuurlijkcn Hand bevvijst te zijn, en aan den- 
 zelvcn hct onbctvvistbaar Iccnmerk der JMcnsch- 
 heid toont. 
 
 De lengtc en fterkte der bccncn, vcrgc- 
 Icckcn met dc kortheid en tedcrheid der ar- 
 weu , dc fpocdiger bcenwording in den voet 
 • dan 
 
 (0 BuFFON N,it. Ilifl. D. 11. bl. 259, 2(Jo. 
 1, Ecu' Godhcid geeft haar' glans door 's menfchen 
 
 „ oogen lic'cn. 
 „ De redelijke ziel komt uit zijn troni zwieren. 
 ,, Hij heft, terwijl dc ftomme cii redenlooze dicren 
 „ Naar hunne voecen zieu , allccn en trots Iiet 
 
 ,, hoofd 
 „ Ten lierael op naar God , zijn Scheppcr hoog 
 
 „ gelool'd , 
 „ En hcerscht, gelijk een God, om %vien het al 
 „ njoet flaaven." 
 
 VoNDEL. Lucifer. B;:dr. I. 
 B3 
 
 
 ,>K 
 
 i^.''i»> 
 
 y;m- 
 
r><i. 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 ill 
 
 |> 
 m 
 
 J 
 
 K 
 
 
 dan in dc hand dcr kindercn , de tkrkc kuit- 
 fpicrcn en, den riensch gchecl eigene,biirpic- 
 ren , het brecdc der heupen , de riiimtc en 
 richting van hct bekkcn, de kortheid der rib- 
 bon, devlakte der borscholte, dc wijd uiceen- 
 ftaandc fchouders, de richting van het hoofd, 
 dc ligging der hcrsfcnen , dc ganfche gelteld- 
 hcid der nek niec haare vvervels, zijn voor den 
 opgorechtcn Ibnd van het mcnschlijke ligchaam, 
 dien geen Volk ook ooit andcrs hect'c gehou- 
 den, zoo veclc tc zamenllcmmende bewijzen 
 dat het ganlehe menfchelijke geflacht zoo 
 min , als eenig dier, verdacht kan worden , zij- 
 nen natuurlijken gang verkcerd te hebben (i). 
 
 Dc- 
 
 (i) nrxMENCACii bl. 5 — I 8. — c. f. udwio 
 Cniiii/risz rln nalv.rgcfchkhte dcr tiic>ifchcn-f/>ccicf. 
 Fur akadcmifche Forkfuiigcn, §. 40—43. Leipzig 
 1796 ZIMMERMAN Geograpliifclie gefchichte de% Mcn- 
 Jchen Th. I. f. I I 7. 124 — 129. Leipz. 1778. — 
 A. VON KOTZEUUEZou ccliccr in zekcr Sibcriscit dorp, 
 iiiet ver van Jahttenki, cenen ngttien jaarigen jongeling 
 ontnioet hebben , die zeer fnel en met opgcriclitcn 
 hoofde op lianden en voeten liep , zondcr ooit nndcrs 
 tc gann , maar zich dikwijls , ais een beer , op de 
 agtervoeten zettende, bcweerende voords, dat zij- 
 re liouding de natiuirlijke van den mensch wns. — 
 Mcrhxnardigfle jaar van mijn leeveti. D. U. bi. 
 
 13, 14- • 
 
 ^^"■:^''ij^r-^--' 
 
I N L E I D I N G. 
 
 23 
 
 Deze Hand is aan gecn Dicr natuurlijk of 
 gemaklijk. IMcescal, wac denzclvonuls eigcn- 
 aardig voor den Mcnsch aanwjjst , ontbrcckt ann 
 dat gellacht. Dc Baviaancn , Mccrkattcn en 
 anderc dicren , door LiNNiEUS mcnschgclijkendc 
 gcnocnid , zijn mccr vierhandig , dan tweebec- 
 nig, hebbcndc dcrzclvcr agtcrvocten zoo vvd 
 duimcn, als dc voorvoctcn , en ilrckkcnde dezcl- 
 ven alzoo mccr , om zich vast te docn houdcn op 
 boomtakken , dan wel om op twee of vicr vocten 
 te doen lopcn op den platten grond(i). De men- 
 fchclijkc kiinst allcen doet de Aapen overeind 
 gaan , tcrwijl degeboogene kniciin, de zanacngc- 
 roldc agtcrvoct , als tot ecnc viiist , en dc zorg- 
 vuldigc leuning met den voorvoet op eenen 
 ftok gcnocgzaani toonen , dat de opgerichtc 
 ihnd , indien de Ourangtutang denzelvcn al uit 
 eigcn aardzoms mag verkiezcn op den grond , in 
 zoo ver echter voor hem een gedwongen Hand 
 moet heeten, als de takkenderboomen cigen- 
 lijk zijnen grond fchijnen uit te maaken (2). 
 
 In- 
 
 (i) BuFFON Nat. Hift. D. XIV. bl. 9—1 1. blu- 
 
 MF.NIi.\Cll bl. 19. 
 
 (2) Zic de befchrijvlngen der naast aan den Mensch 
 
 koinende Otirangoiitangs bij buffon. Nat. llifl. D. 
 
 XIV. en D. XIX, Men vindt door tyson agt en 
 
 B 4 veei- 
 
■m i. 
 
 44 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 Inwcndig ontbrcekt den Mc'nsch allocn of 
 llcchts zccr wcini[;cn Zoogdicrcn ncvcns hem 
 vcel , lict gccn den ovcrii!;cn Dicrcn al/ins ci- 
 gen is. Met vlccfchii; vlics, hct flagadcrlijkc won- 
 ilernct, dc fcliorifpior van hct oog, hctpisvhcs 
 vandcvrucht, den dicrcn zecrgentcon, ztjnte 
 vcrgccl'sch i^czogt in zijn gcltol O}' Daar ic- 
 gen nierkt de Ontlecdivnnde in hem op ecne 
 zecr groote hocvcclhcid van hcrsfcnen, nicr 
 (lechts op zlchzclvc cnnaar cvcnrcdighcidzijns 
 ligchaams, vecl grootcr, dan bij de dicrcn in 
 hct algcmccn , maar vooral met bctrckking tot 
 
 \ccrtig bijzonderlieden opgeteUl , in vvclkeii de 0//- 
 
 riiii:!;:>u(nigmQcr naar den Mcnsch, dan nanr deoverige 
 
 Aiipen , zou gelijken , niarir ook vier-en-dertig andercii 
 
 !n vvellicn iiij mecr van den Menscli , d.nn van de 
 
 ovcrige Aapcn , verCchilt. By ludwig §. 61,62. en 
 
 bij Di'FFON D. XIV. bl. 34 — 36. door wien echter 
 
 dezc verfclieidenhedcn en overeenkomsten naainver 
 
 bepaald worden , zoodat zijn beduit is : „ jndien 'er 
 
 cen trap mogelijk ware , om van den Menscli tot 
 
 >ict Dier over te gaan , en dan nog het wczcn dcr nien- 
 
 fcliclijke natiuir eeniglijk in het ligchaamsgedel be- 
 
 iloiid , d.;n zou doze Aap nader hij den Mcnsch , dan 
 
 bij eenig ander dier tnogen gencht worden." bl. 3!^, 
 
 ( 1 ) Panniculus carmfus five niufculiis fuhcutanfut , 
 rete mirabik arteriofum , mufculm oculi ftifpenforiui , 
 %^icv,ibr,i;ia allantois. — BLUMtKO. bl. i/ — ap. 
 
 ^"■lv. :->-rt(;<i,v, ---fc 
 
I N L E f i) I N G. as 
 
 tie dunhcid zijner zcnmvcn , die uit dczclvcn liaa- 
 len oorfpron;; ncmcMi ; en ccn zckcr anntal van 
 Mccntjcnsin hct pljnappelklicrrjcn , die thands 
 ondcr hct cin-endonilijkc van den mcnsch ge- 
 told wordcn (i). 
 
 Gclijk het bloot wcrktuiglijke des geflcls 
 tlcn Mcnsch reeds zoo blijkbaar onderlchcidt 
 van hct ovcri^rc bezicldc (chcpfelcnlicir, dat 
 mcnjietzelvelluksgcwijze onticcdcndc cnvcr- 
 gclijkendc, als met gewcld tcnig getrokken 
 wordt van alle, hem ontccrcndc , rangfchik- 
 king in het dierenrijk: alzoo kcnnierkt de 
 nacuiirlijke ontwikkcling van dat geftcl en 
 ticszclis verplaatsbaarhcid over den gantfchcn 
 aurdbodcm den Mcnsch met ziiike, in hcc 
 oog vallcnac,bijzondcrhedcn, dat hij ook hicr 
 door allecn ccncn gcheel eigen aanleg, van 
 q1 watdicr is onderfchciden, aanden dug ]e<rt. 
 Langzaamc wasdom , lange kindshcid on 
 laate huwbaarhcid ondcrfchciden hem, naar 
 cvenrcdigheid van zijne ligchaamsgroottc en 
 leevcnsduurzaamhcid , zoo zccr van alle die 
 Dicren, aan wien hij hct naast in eenige ge- 
 lijkheid zou kunncn komcn, dat reeds hicr 
 in het wcrk cencr hoogcrc volkomcnheid aan- 
 
 fvhoii- 
 
 (I) CLCMEXli. bl. 36 38. 
 
 B5 
 
 ,:** 
 
m 
 
 m'i 
 
 i6 
 
 1 NM. E I D 1 N G. 
 
 !] 
 
 fcliouvvclijk vvordc ( i ). Do Aap , met vvicn men 
 hem toch altljd vcrgclijken wil, komt llcrkcr 
 en mccr };cvormd, dan hct Mcnfchenkind, tcr 
 wacrcld: hi) grocit vccl fchicrlijker en hccft 
 dc hulp van zijnc mocdcr niet, dan in decerOc 
 maandcn, noodig (2). Men bcklaagc zich nu 
 vri) , dat men dit dier , vooral wannccr hct 
 den grootcn Ouraiigoutatj{^ gcldt, nictgcnocg- 
 zaam ondcr dc oogcn hccft, om hetzelve 
 alzins gade tc lluan , dat men het altijd in 
 ecncn gevangen, vcrvvcndcn en gcknnsiclden 
 ftaat ontmoei, tcrwijlmcnde Rcizigcrs naauw- 
 lijks kan gcloovcn in de ondorfchcidenc ver- 
 haalcn,vvelken .,ij van den zoogcnoemdenBosch- 
 mcnsch hcbbcn gcgcven : want hct is dit recht- 
 niaaiigc beklag , 't wclk ons dc vcrplaatsbaar- 
 hcid van den Mensch over den ganfchcn aard- 
 bodem tc opmcrkiijkcr doet in hct oog vallcn. 
 Mem, wien dc zonderlinghcid alleen naa' : 
 den INlensch hccft willen plaatzcn, en wicii 
 nu ccns zckcre kortzichtigheid dor Natuurbe- 
 fchouwers, dan eens eenc fnoode bellrijding 
 van 'smenfchcn redcnlijkheid (3), en door- 
 
 gaands 
 
 1 i 
 
 (l) BlX'MENB. bl. 42. 
 
 C2) BuFFON AW. Hi% D. XIV. bl. 20. 
 
 (3) Wijsgecrige Brieven , bl. 326. Amfl. 17?"' 
 
^ 
 
 I X F. r: 1 I) I N c;. 
 
 9T 
 
 glands cen Moot vooioonlccl in dicn nn^^Iiccft 
 willcn lhiaiul(j hoiulcn , kunt gij allccn vin- 
 dcii Glide r cic vci-zcnj^dc luciulb-cck , w.inton- 
 dcr dc'zc'Iv'c I;an liij allecn voordccclcn; ondcr 
 ccnc andcrc tc Iccvcn is hem zclls bczwaarlijk 
 (i). Don Ak-nsch ontmocc gij over den gan- 
 fchcn nardbodem, wclkcn gij zelf ondtr alle 
 liichtlcrcckcn kunt rondrcizen , oni iiwc han- 
 dc'lhctrekkin^cn met hem aan tc gaan. Tot 
 Fo*^ Noordcrbrccdtc woont dc Grocnlaiitler en 
 Esqiiimo^ ondcr den evcnachtsiijn de Ncger, 
 fot 55" /^iiidcrbrccdte de VuurUmd.^r^ en dc- 
 zcU'de Reizigcrs verwisfelcn met volmnakte 
 gczondlieid, indien flechts met gcnoegzaame 
 voorzorg, allc hichtilrecken , ja zettcn hiin- 
 ne onderzockingcn voord, toe vvaar da'i' en 
 nacht beiden voor hiin in ccncn doorgaanden 
 ncvel verdvvijncn (2). 
 
 Dc graadcn der koiide latcn zich nog niet 
 volkomen bcpaalen , vvelken de Bcwooner en 
 ook dc Reiziger in dc nabijheid van dc i'oolcn 
 zomtijds ondervindt. Gmelin zag dczelven op 
 zijne Fahrenheitfche fchaal tot 1 26" ondcr ISul 
 
 gc- 
 
 CO Bdifon Nat. Hi]}. D. XIV. bl. S2. zim- 
 MUKMAN Ceogr. gefch. Jes Meufcli. Th. i. f. 123. 
 Co Cook's Rcizc. D. VI(. bl. 178 — : 10. 
 
t% 
 
 1 K 1. i: 1 D I N c. 
 
 '.4'' 
 
 ■# 
 
 ccteckcndtc fcfiiicisk \n Siberie; —cc]\ii kou- 
 dc , die df vogcls dood deed vallon iiit de luclu : 
 nur-u- I'ALLAS zag in Kiuisnajarck dc kwik he- 
 vriczon, na dac zij bencdeiidc i8o" wasgczon- 
 kon, welken zijne fclmlflechtstcckcnde, ter- 
 wijl men hoeftbcprocrd, d:\t dc bevriezing dcr 
 kwik ccrst aanvangc mci 370*^. Daar, wuu' 
 dc berk en csfehcn niet nicer giocit , waar 
 t\e hcmclhoogc denncn in kruipcnd kreupel- 
 liout vcrkeeren , waar de natuiir dikl;er vaeh- 
 icn aan het readier, aan de wittc vos en witte 
 beer gcgcvcn heeft , om dc uiterlle koiide to 
 verduuren, trod'eheert de Mcnsch met bloo- 
 tcn hiiid het gevveld des winters, zonder hct 
 hoofd of den Iials tc dekkcn in GrocnUmdy 
 zonder dc jagt te vcrzuimcn in Canada, of 
 dc burst ic verwarmen in Noorwegen , fehoon 
 hct haair op denzelvcn bij dc boeren ondcr 
 den arbeid bcvricsi (!)• 
 
 Naauwkcurigcr kent men de graadcn der 
 hitte , welken het IVIenschlijla- gcllcl vordiiurt. 
 Adanson nam dczelvcn waar op dc Kust van 
 Senegal en vend ze in dc fchaduw lot io8{^ 
 
 op 
 
 (i) Zimmerman, Geograph. Cffchichte der Mtn- 
 fc/ttn, Th. I. f. 34—38. Lvomo §. sop, 270, 
 
 w 
 

 T N L i: I P I N G, 
 
 lie kou- . 
 ; luclit: 
 kvik be- 
 ! gc/on- 
 ic, ter- 
 ming dcr 
 r, wvai" 
 : , wuiir 
 krciipcl- 
 cr vach- 
 cn witce 
 vOiide to 
 ct bloo- 
 iiider hct 
 ocnhindy 
 tafia, of 
 , fchooii 
 ;n ondcr 
 
 idcn dor 
 vordiiurc. 
 Kust van 
 ot loSi'* 
 op 
 
 • (ler Jlftn- 
 6<), 270, 
 
 29 
 
 op dc FithrcnlicUJnic fclraal. Nadcrliand zag 
 men zc ii^l^ teekcnen, en voorzekcr mccc 
 de Neger in dc Uinnenlandcn vn'i////7cy; nicer, 
 dan 120" hiccc, diiKlen. VerbLt;izcr.d is 'sMcn- 
 fchen {Tclk'l , hct welke zoo wel zulk ccnc hittc , 
 als zulk cene koiidc , kan vcrdimrcn. Gchccl 
 ccniii; is hctzclve in dogantlchc Natuiir: want, 
 indien Iiicr aan not; cenige twijl'eling ovcrij; 
 kon wczcn , hccft de gcwcldiglle kunsthitte 
 beweczcn, die dc Mcnscli zcUs ccnc vecl na- 
 derc Dvvaalllcr in hct Zonneftclzcl zou kun- 
 ncn bcvvooncn, zondcr vcrtccrd te wordcn 
 door dcszclls gloed. JJan'ks, solander , 
 PMiPi's en p.LAGiiEN flootcn zieh zclvc op in 
 •ccn vcrtrck , hctvvelk door flooken tot 150* 
 was vcrhit , en zagcn door vcrdcrc llookini.^ 
 dc kwik rijzcn tot an*': flcchts ^tn glas kon 
 deze hittc uitllaan, hunne ovcrigc Thermo- 
 meters fprongen, maar zij — vcrduurden de- 
 zelve 10 viUmten lang. Blagdrn hcrhaaide 
 die procvc en bragtzc ecnniaal tot 224® en 
 nogccns tot 260*^, wanneer dc hitte die van 
 kookcnd water rccds tot 48* ovcrtrof: hij hicld 
 dezelve nog 8 minuten \\\x.\ doch loen wcrJ 
 hem dc adcmhaaling mocilljk , beu eercnde Zim- 
 merman , dac e(^ne natiuiriijke hitte nog al- 
 io- 
 
 "■•^'j^fis*'- 
 
 :ty 
 
 11. 
 
30 
 
 I N L E I D 1 N G. 
 
 leziiisdragelijkcrzoukunncnzijn, dan zulk ecne 
 
 lamsthitte. (i) 
 
 Niet minder vcrfchilt dc zwaarte dcr lucht, 
 danhaarc vvarnitc, in wclke cchterdc Mcnscli , 
 alsbewoonerderbergcn nietmin gezond Iccfc, 
 dan alsdoorgravcr vandc ingewandcn dcraarde. 
 Dc Barometer leert bier even ontzccccnde 
 bcreckcningen maaken , als de Thermometer 
 tc vooren. Op de Cordilliercs bragten con- 
 D/VMiNE en BOUGUEU drie wccken door in ceiie 
 lucht, die nog gcen zevcnticn duizcnd pen- 
 den zwaarte had voor den ligchaamlijkcn om- 
 trck van den mensch, wiens algemeenc last, 
 fchoon hij dcnzclven nimmcr nierkt, op ruim 
 twee en dertig duizend ponden in de vlakte wordt 
 gercekend: terwijl de paerclduiker, tot vier 
 hondcrd vocten daalendc in zee, ccnenlast van 
 driemaal hondcrd duizend ponden te vcrduuren 
 
 he eft , 
 
 ( 1 ) ZiMMiiRSiAN , Ceogr. Gefa'iic/i, des Memch. Th. i . 
 f. 40, 41. Doze en nog andere voorbeelden vindc 
 men bijeengebrngc door buffon Nat. Hifl. D. XVIII. 
 
 tl. 241 244. TiLLtT en MARATiN lietcn meer 
 
 dan Clin Meisjen , mQtT.'tennometen in de hand , eenen 
 heetcn oven ingaan , in welljen appelen en vleesch 
 ftonden te braaden , en in wiens hitte zij het eenigc 
 iHiiiutett lang verduuvden. 
 
n zulk ecne 
 
 ! dcr liicht, 
 dc Men sell , 
 zond Iccfc , 
 :n dcr aardc. 
 ontzccccnde 
 hermometer 
 ragtcn con- 
 oor in cene 
 lizcnd pon- 
 nlijkcn om- 
 mccnc last, 
 a, op ruim 
 A^kiQ wordc 
 :r, tot vier 
 :nen last van 
 c vcrduurcn 
 hccft , 
 
 llJaiac'j. Th. i . 
 beelden vindt 
 li/!. D. XVIII. 
 M lieten mecr 
 e hnnd , eenen 
 Ml en vleesch 
 :ij het eenigc 
 
 I N L E I D I N G. 31 
 
 hccft , en dc mijnnaaf in dc dicpe groeven van 
 Potoflzxp Iccven zonder het gcnot van 't dag- 
 licht flijt. (i) 
 
 Gclijk de Natunr zelvc, volgends blumen- 
 BACH, door ecne gchcel bijzondcrc tederheid 
 of lievcr gcdwceheid van het celachtig wcef- 
 zcl bij den Mensch gczorgd hecft, om de aar- 
 de voor hem onder allerleije luchtftreeken 
 bewoonbaar te maaken , alzoo heeft zij zelve 
 hem ook in ftaat gefteld , om van allerleijen voed- 
 2el t€ lecven , door een darmcanaal , volmaakt 
 zoodanig, als het voor een alles-etend fchep- 
 zel , volgends dcnzelfdcn waarnemer , behoorc 
 te wezen (2). En hicrishetverfchil van voed- 
 zel niet kleener, dan dat van luchtftreeken, 
 of dc gefteldhcid dcr fpijzcn niet min ftrijdig, 
 dan die dcrlucht zelve, vvelke op hctgebergte 
 of in de mijnen , aan het ftrand of bij moeras- 
 fcn , in de vlakten of in de bosfchen wordt in- 
 geiidemd. Visch alleen voedt den Bewooner 
 van den nieiiwen RiisfifchenArchipel; gcdroog- 
 de Sprinkhaanen leveren voedzel op in Lijbie; 
 
 (0 Zimmerman, Geogr. Cefch. des Mcmch.1\i.i, 
 f. 45. ^<i' 
 
 (i) Blumenb. bl. 39—42. — BuFFoN fchfecf 
 tier Menfchen leeven onder allerleije luchtftreek ver- 
 keerdlijk alleen toe aan het redengebruik der Men- 
 fchen. Zimmerman, f. 31. 
 
 ■■*'.' "iy 
 
 1 r X, J I 
 
3^ 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 tcrwijl de Walvisch fpijs en drank tcvcns is 
 
 voorden Groenlandcr. Bij het eeue Volk fchijnt 
 
 dan ook de Mensch een graan- en kruid-eccnd ; 
 
 bij heiiindere een vleesch-etend Schepzel. Bij 
 
 den wocstcn Californier verflindt zijne on- 
 
 guurheid allcs, wat hem flcchts voorkomt: bij den 
 
 befchaafden Europeer maakt zijne tafclwcclde 
 
 toebereidingen, waaraan alle de rijkenderNa- 
 
 tuure revens cijnsbaar zijn. En het is deze 
 
 zwclgerij zelve, vvelkchcm zoo zcer, als ee- 
 
 nige andere btjzonderheid , van het ganifche 
 
 Dicrcnrijk onderfchcidt (i) 
 
 Oneindig meer vcrecrende , dan dit alles, 
 is echter het charakterizeercnde kenmerk 
 van den Mensch , 't welk in zijne rcdenlijkc 
 natuar en haare onmiddclijke gevolgen is gele- 
 gcn. Het blijvconverklaarbaar, wat het zij, 't 
 welk in ons dcnkt en wil ; het blijve betwist- 
 baar, of den dieren iet dergelijks gemeen zi) 
 met den Mensch, alleen in minderc of meer- 
 
 dere 
 
 (i) De Ilond alleen bctwlst den Mensch liet uit- 
 fliiitende vrn Uit voorrecht. Ook hij verflindt alles , wat 
 hem voorkomt; ook hij bewoont den aardbol onder 
 cllerleije luchtftreeken : nianr bij ondergaat daar bij 
 verbasteringen , die nimnier in vergelijking kunnen ge- 
 bragt worden met de verfclieidenheden van ons ge- 
 llacht. Zni MERMAN, rh. i. f.4" — S^. i3o» »3^' 
 
f X L E I D I X G. 
 
 o3 
 
 icvcns Ts 
 k fchiinc 
 l-eccnd ; 
 zel. Dij 
 jne on- 
 itrbijden 
 elwcclde 
 n dcr Na- 
 is deze 
 , als ee- 
 gantfche 
 
 it alles, 
 kenmcrk 
 cdenlijkc 
 n is gele- 
 ct zij, 't 
 bctwist- 
 emeen zi) 
 of mcer- 
 dere 
 
 ch liet uic- 
 alles , wat 
 dbol onder 
 [It daar bij 
 kunnen ge- 
 in ons ge- 
 30, »3^' 
 
 dcre volkomcnhcid en krachc verfchillcndc, 
 dan of al , wat thands jiuivcrc en \vcrkdaadi"-c 
 rcden gcnocmd en zoo naauwkcin-ig van ver- 
 ibiid en zinnclijkhcid wordtondcrfchcidcn (r), 
 vollh-ekr ncrqcns ciders in de ;iichthaare Schcp- 
 ping, behalvcn in den Mcnsch , aanwczig zij ; 
 over den iAIcnsch handelendc , zoo a!,s Iiij voor- 
 komt en nice zoo als hij wcrkclijk is, blijfc 
 het voldocndc op te merken , dat hij door die 
 vermogcn alom het gcbicd vocrt over het 
 gantfche Dierenrijk, dc x\atuur zclvc of on- 
 dervverpt of dicnstbaar maakt aan zijne bclan- 
 gcn, en bandcn van verccniging ih-cngcic, die 
 de huisgezinnen bijeenhouden /maatfdiappijcn 
 to zamcnbrcngcn , volkeren gcmccnzaam maa- 
 kcn en, bij den hoogllcn trap van vcrfijning, 
 nllc rcdcniijke bcwooncrs der aarde als con 
 eenig groot huisgezin omvangen door bctrek- 
 kingen, die voor den onbcfclmfden Rlcnsch 
 naauvvlljks dcnkbaar zijn. 
 
 Men niogc alzoo ook den twist hervactcn, 
 of het menschlijke geflacht ooit cene grondtaal 
 gchad hcbbc, en of dczclvc cene onmiddclijk 
 medegcdeelde gave van den Schcppcr,dan wel 
 
 hoc 
 
 CO P- VAN iiEMEUT, J^i'gi/ize/. der Kant, trips. 
 D. I. bl. 230. D. IV. b!. 3. 
 1. DEKL. C 
 
 ^•;!« 
 
 t*^' 
 
34 
 
 1 N L E 1 D I N C. 
 
 cigcn gcvondcn gcbruik dcr fpraakvcrmo?;cns zij 
 
 gcvvccst , waarmedo do natiuir den i\ Icnsch hccft 
 
 iiitgerusc (i): hij bezit die fpniakvcrmoL^cns, 
 
 in dc gchcel cigcno gclkldhcid van zij- 
 
 ne wcrktuigcn dcs gcluids gclcgcn , en hcc 
 
 daadUjkc ffcbriiik door hem van dezclvcn gc- 
 
 maakt , en dc uicwerking daavvan op zijnen 
 
 gantfchenaanlegzijnbeidcn tcbcflisfcbcndc voor 
 
 zijne ccnighcid onder allc dc zichtbaarc fchep- 
 
 zclcn , oni dczdvc immcr voorbij tc zicn. 
 
 Juist die Diorcn, die den Mcnsch hct meest 
 
 in uiterlijkc gedaantc en inwcndig gellel nadc- 
 
 ren, zijn van alien fpraakgebruik hct meest vcr- 
 
 vrcemd : icrwijl deznlken , die iet gclijkvor- 
 
 miTS in dit vermogcn fchijncntc bezicten, hct 
 
 allermcesc , voor hct ovcrigc , van hem vcr- 
 
 Ichillen (2). 
 
 Noch 
 
 (i) Zie de annmerking vrn pasteur op staux- 
 TON in de vcrtnnling vnn tie Rets vnu macartm^y vr.nr 
 Chhin. D, VI. bl. 321 — 330. MuNTiNGi.E,r;r/l7;;V- 
 dcms dcr Metnchhcid, naar den bijbcl , bl. 30 en vcr- 
 volg. WAUiiLUToN , Codlijke zcudivq van MOSES , 
 D. in. bl. 133. a^uf' LunwiG Grmulr. dcr tM/urgc- 
 fch. dcr Mmfchcv.fP. %. 36. Bi.i'.MF.NB, bl. 49. 
 
 ("0 LuDwiG. §. 35. Volgends campeu zijn 
 rile Orangontatr^s , dien hij oiulor/.oct, onsefchikt 
 tot ecnig fpraakgebruik. — Bufion tneent opsc- 
 iTicrkttc'hcbbcu, dat de diereu derzclver Ikm door 
 
 in- 
 
)p;cns 7.1] 
 ch hccft 
 nogcns, 
 an zij- 
 
 cn hct 
 Ivcn gc- 
 ■) zijnen 
 ndc voor 
 ■c fchep- 
 
 tc zicn. 
 ct mecsc 
 lei nadc- 
 icest vcr- 
 ;clijkvor- 
 ttcn, hct 
 lem vcr- 
 
 Noch 
 
 op STAUN- 
 ITNKY l'i7ar 
 
 iE, Gcfchic- 
 ,30 en vcr- 
 
 au MOSES , 
 
 k'f uaturge- 
 bl' 49. 
 
 AMPEU Zijil 
 
 ongefchikt 
 
 leeiit opsc- 
 
 .T Ilcm door 
 
 In- 
 
 I N L E I D I N G. 35 
 
 Noch de klccdin;r , die bij vccicW.Ikcrcn zich 
 ecniglijk tot dc fchort bcpaalc, bij zommigcn 
 gchecl vcrvvaarloosd vvordt (i), fchoondczc'lve 
 bij de mcostcn clmi kunscwei-k der hoog/le 
 bell-haaving is ; — noch dc fpijsbcreidinir, dicVij 
 ecnigc A\-ildcn voiilrekt geene is, alhocwcl zij 
 bij ons als ccnc viiidingrijke kunst der wcelde 
 vercerd wordc;— noch a! hct wcrktuigkundi- 
 ge , het wclkdcn Mcnseh zoo gchecl cigcn is , 
 dat FRANKLIN hcm deswcgcns hct werktuig- 
 niaakcnd dier noemdc (2) , en waarvan gccn 
 Volk hoegcnaamd is uitgcflootcn , hcbben wij 
 vvillcn aanvocrcn, oni 'sMcnfchcn cigcnfoor- 
 tighcid buitcn hct gancfche Dicrcmijk te bc- 
 wijzcn, wiji dc tegcnfpraak nice dan dgcmccne 
 gronden toelaat (3), en wij dozen in gelhaltc, 
 
 ge- 
 
 inadetning, de Meiisch nlleen de zijne door i.itade- 
 n-.ing vormt. Nat, Ilifl. D. XVIII. bl. 240, 24,. 
 
 ZiiMMKRM. f. 12 1, 12 2. 
 
 (O B'J lie imvooners van Nicmv Ihlhnul , Pava. 
 Satj, de /tdmiralitcin Eiinndcii cnz. 
 
 i'^') ^ i'ol-making animalhx] t.\.x:,yi^m.h\. i^.<\. 
 
 (3) Zoo meent men ook dat het lagchcu en fc'ireU 
 jen den .nensch alleen ei-cn is: maar bij vecle dio- 
 ren kan men de affchciding vn„ traanvogt r.iot oi.t- 
 I'^nnen, en bij den Zcebeeren Kameel heeft men het 
 fiorten daarvan als een biijk van droefheid opgmerkt 
 Ook hct laijchcn is door zummigea aan eenigu diereu 
 C 2 toe. 
 
 ,iiM if ii 
 
3« 
 
 1 N L E I D I N G. 
 
 m 
 
 geflel , vcrplacitsbanvhciil , rcdcnliikhcid c\\ 
 fp rank verm ojj;cn van tlcn nicnsch diiiilclijk gc- 
 nocg mccncn govondcn tc licbbcn, om op de 
 ecritc vnv.ig , die ons bcl-uigriik tot ecu voor- 
 at'gaand ondL-rzock was voorgckomcn, vollbxkc 
 onckcnncndc tc andwoordon. 
 
 „ I\la;ir zijn r.a allc mcnfchcn wcl fchcpzcl.? 
 van dczcU'do foort , zoo dat van den gmicn alios 
 kan gcldcn , hct gccn van den andcren wordtge- 
 zcgd?" De grond van dezc vraag is de veel- 
 viildigc verleheidenhcid, welkc men in leng- 
 te, kleur, gcdaancc en zeden der Volkercn bc- 
 fpcurt, die den cppervlakkigcn belehoiiwcr 
 van den iNlonseh ondcr zoo wiidvcrfehillcnden 
 vorm in vcrlegcnheid brcngt, om haar het zij bc- 
 vcsti'^end hct zij ontkenncnd tc beamhvoorden. 
 Wanncer men den klcenen Esfjuimo tegen den 
 grootcn Pt/u/goiiii'r , den blankcn Eiiropccr 
 tegen den zwarten Jjncaan, dc feboonllc 
 Circasjbriu tegen dc aflchuwelijkc Jlonen- 
 tot, den Cntlj'chen Wijsgecr met den Cali- 
 fonusr wil vergelijkcn en allc dc tiisfchen- 
 ilanden overzien , die deze uiterikn zelvc aan 
 elkandcren vcrbinden , dan meet hct andwoord 
 
 zcer 
 
 tocgeCchrecven. Lf. cat zou zcif cencn Otirargoutaus 
 hcbben zien fchrcijcii en lagclu-n. — Blu.mu. bl. ^o. 
 
 1 
 
 »! 
 
 Ute: 
 
I N L !• I J) I N G. 
 
 O. 
 
 zcor vnanlij; zijn : „hccMcnsclid.im A] ccn op 
 xicli zclvc Ihancl (icflachf, hcc bcfhiat toch 
 uic Soortcn, die alien liaarc cig-cnc .Suim- 
 ouders moetcn gchad hcbben." l-.h-n- toe 
 KcJk andwoord zou men ons iiict kunncn drin- 
 gcn , M-:uinci.'r men ons , op f;-clijkc wijzc , ondei- 
 on/e cigcne I.and,L;cnootcn gciijktijc'i;.- den 
 Du'crgen den Reus, den roshaairigcn Blondcn 
 en Hoogbniincn krocskop, dc fchoonlk- der 
 IMaagden en 't aflchuweliikllc Vroiiwsperzoon , 
 den dom<lcn S teen ranger en den ^Tootllen Kims- 
 tenaar voor.'ljldc, inzunderhcid '.vannecr de nu-es- 
 fcn dczer vcrCcheidenlicden zieh in twee pcr- 
 zooncn tcvens vereenigd bevonden ? — I'e rechc 
 houdtmen het daarom noodig, gccnzins de iii- 
 tci-Icen allcen cc vergclijkcn, mr.ar allc de tus- 
 febenfoorten , tiadcringen, afwijkingcn en 
 fchadiiwingcn in oplcttenden oogenfchijn te 
 ncmen , en bovenal zieh door geene blooce 
 zela^caamheden en uitzonderingen te laten 
 verleiden , wannccr men zieh voor eene onbc- 
 dachte uitfpraak in dezc zaak wil wachten (i), 
 Daar echter ook bier de grootflc Verfeheidcn- 
 heid zieh verliesc in dc volmaaktftc Eenheid, 
 wanncer men ovcral de inecnlmeltini^en der 
 
 (0 Lumviij §. 8f». 
 
 naasr- 
 
 ^ a 
 
 %n f- 
 
 i,"'-;: 
 
 ■•^m^ 
 
 B^ 
 
S8 
 
 I N L E I D T N G. 
 
 nM^tgclfgcne Volkcrcn gaik-fl.iat, en, zclfs op 
 den vcrllcn allVand, omlcr de mccstvcrfchillcn- 
 de liichtdi-ockcMi , dc naauwllc ovcrcenkomllcn 
 in zokcic op/.ichrcn bij de grootftc vcrfchci- 
 dcnlu'id in andcre ontmoct, Hnit men ook 
 hicr op dc alt^cmccnc mocilijkhcid in dc i^an- 
 fche Naunir (i), om hct iMcnfchcn-gcnaclit in 
 bcpaaldc Vcrfchcidcnhcdcn tc rangfchikkcn , 
 van waar fcliicr 5joo vcclcrlcijc ondcrl'chcidin- 
 gcn bij de BcCicilcnaars dernatuurlijkcgcrchic- 
 dcnis van don Mensch plaats hcbbcn , als 'cr 
 over dezcVcrllheidcnhcden zclvc gefchrccven 
 
 hcbbcn. (2). 
 
 Dc allcrccrst in het oog vallcndc Verfchci- 
 
 dcn- 
 
 (r) „ De Niitmir klimt Inngs onbckende trrppcn 
 op en nedL'v; i\] oiulerfcbciat op cene omiicrl;b-;iire 
 wii>a-, eiiKL-'volglijU kr.n zij zich iiiet iLhikkcii iinarde 
 venli-'clin-cn , dicn wij met onze gebrckige kiindiglie- 
 dcii nmnkoii, om ons zwak geziclit te luilp te ko- 
 men , cln;:r zij vnn dc cene Soort tot de andcre, en 
 liikuijls zelfs van hct cene Gcflnclu tot ccn ander 
 ovcrAT-n door onziclitbaare fchadinvingcn , zoo dnc 
 'er cene mcnigtc middel-foovten en niiddel-voor- 
 verpji; oveiblijven , weli.en wij niet weten waar te 
 phii.ucn , en die het ontweip van ccn algemccn 
 ZinnciiiVcl iiondraaklijk in de war Iieipcn. Di'Ffo.->i 
 Nat. Hist. n. I. hi. 6,7. 
 
 (2) Zic dezclvcn bij luuwig %. 304 — 311. 
 
I NM. E r D I N G. 
 
 r/; 
 
 donhcid vnn twee IMcnrdicn is ilerzclver 
 Jcngtc. Ik'idcr vcrl'chil kaii vcrba.\/cnd p;roor 
 zijn , waniiccr men cnkcldo pcr/oonen iiit 
 gr.nCchc Volkcrcn vergclijlct, en als dan :c- 
 }i;cn ecncn Brtaiswijk - llaiwvcrfc'ien lijfwachc, 
 v;in age voctcn en zes diiiincn Amjlct'dam' 
 f'cha manr, den bekcndcn Fricfchai Hoer 
 mccc, die llcchts ncgen - en - twiiuig duimcn 
 van die maac kan haalen, fchoon zclfs dat 
 vcrn;hil nog klccn is bij de Vcrfchcidcnheid 
 van andcrc Soortcn van fchepzclcn, gciijk bij 
 dellondcn, zijnde cen ecrstgeboorcn Mind nog 
 grootcr bij cenen Reus, dan cen Malthecsch 
 ifondjcn bij cenen Icrfchcn of Alhnnifchsn 
 I lend (i). Muar het vcrllhil van Icngte dcr 
 Volkcrcn zelve , die den Aardbol bewoonen , is, 
 zelfs bij de vergclijking dcr beidc uicerftcn, 
 zecr gering, daar de kloekde Volkcrcn ui- 
 terlijk ;^cs voeten haalen, en de kleenllenniec 
 vecl ondorde vier voctcn worden bevonden (ji'). 
 De Patagr>niUrs^ die den ziiidoostlijkcn iiock 
 v:in /aid- America bewoonen, worden wel 
 door zommigc Reizigers voor nog grootcr 
 van geftdte opgegcvcn , en tot zcven voctcn , 
 
 »a 
 CO Bl'ffon N,!t. /Hit. D. xvrir. bi. 51 1-2 15. 
 
 (S) Zl.MMER.M. r. (Jo. 
 
 C 4 
 
 It. 
 
 wSb::i&msmM:& 
 
 
■■m^ 
 
 'V 
 
 1 N ]. E T I) \ N n. 
 
 jii zclls daarhovcn , i;clM;ri;t: iiuuir lio ver- 
 }j;rooting is rccils lanij, (ipiJicincrkt , met wclLe 
 men ih;iiKlN ilen Ipot iliyit, even als met «.le 
 Hcu;:en van twaairvoctcn (»p het Pad sell- Eilur.d 
 doci- uooGKViiKN ontmocc, tcrwijl iii:miii:ns /.e 
 tcrilond (IccIks klock van j;cllaltt' nocmdcCO' 
 en dcn:clvci- Icn^ccnucnlangsopvijl' voctcncn 
 vicr duinicn van Piirijlche maac is tcriu^ gc'or-'/^c 
 (2). Dc J::.u/in!i/oso['(h{!!i.'rs , die lict liinuenlle 
 van DL.'rlo'iit.'.'i/u.'r bevvooncn, wordcn daar tc- 
 i!;cn op vier voetcn Icn.gtc gclleld ; ge'lijk 00k 
 allc de lv;\v.)oncrs van den IS'junlcrpoulc'irkjL 
 doze maac wcinig tc bovcn gaan (3). Tus- 
 lllien dezc uiterilcn, die (V-'dus het vevlcliil 
 iivaaken van ilencn voet under of bovcn de ge- 
 nii Jdelde lengtc van vijf v<;etcn, weihe nugc- 
 noesi; C^c ii;ella!tc der meeste I\Icni*ehcn be- 
 draagt,vindtzulk ccnc Ik'npaarigheid der Vol- 
 kcrcnen bloote Vcrfcheidcnheid dcri'lnkelden 
 plaats , dat men ten dozen aanzicn zeli's geenc 
 
 Ichit'- 
 
 I 
 
 (i) lii.rMENn. bl. 19-224. ^tMMPi'.M. r. <^i-(>3. 
 V>v\vou Nut. Ihu. D. Will. bl. 2.-.- cii vu!-. 
 
 (2) KiiiC van m: la i-khui/k. U. 1. bl. i':^, 
 127. 
 
 (,;) ZiMMERM. f. (SC. nirMINn. M. 224.220\ 
 
 UunoN iV«/. Hiit^ D. XVIU. W. 273 «" ""H- 
 
 ■t™«.4. 
 
I N I. (•: 1 D I N a. 
 
 41 
 
 e ve:- 
 wtlkc 
 met do 
 i.ilar.d 
 BNs ze 
 
 ctcn en 
 i;c'ora-c 
 iiiiL'iilte 
 liiur tc- 
 ijl; ook 
 'jlc'irk.i 
 Tus- 
 
 I lit gc- 
 c nagc- 
 icii bo- 
 ld- Vol- 
 nkcklen 
 s gecnc 
 Ichif- 
 
 volg. 
 bl. \-.6 , 
 
 fthii'tingcn dcs mcn>clilijkcn gcllaclus hcclc 
 oiuloruonicn (i). 
 
 Goheel amlt-rs is hot mot do Klcur i^'.lo •'on 
 van den Aicr.scli in ondorfchoidcno gcwoston 
 dor Aardo. Ook hior is wol die /clfdo (poling 
 dor Natiuir, die ontollxiarc Vorfllioiacnlio- 
 don nv.iakt tusfolion do fnooiiwittc hlunkhciJ 
 van con Kiiropjesch Moision en do k()oI;<\vart- 
 hoid van cono Scncgambifckc /AV/z/'y;/.-; , en die 
 mot vcelcn dicr Verfehoidonhodcn dartclc ondor 
 do:;cirdc Landgonootcn , torwiji lilj votlon hoc 
 Vrouwclijkcgoflachtaanmcrklijk vc rfJiiic bij hoc 
 iM.;nlijko,naargolang van do mindoro (jl'nioor- 
 dore bolohaaving der Volkoron : iiicr oohtor 
 laton i:ioh ^':: bovvixjncrs van vcrllliilcndc 
 govvoston algoniocncr ondoiTohcideii en wol 
 in vijt' I loolUluorron , ./at alleen do Klour 
 van Kuid botrefc. Dc ^vitte ^ niccstal mot roo- 
 de wangon, vvolke men zclden in do an- 
 dcre Sooiton waarnceint, aan do Eimujcl'rs 
 en nabmirigilc /Ifiatcn gcmcen , is de eerlle. 
 De geclc of vlijfkkiirii^c , don Mongolia 
 fchcn Volkeron bijzondor cigon, maakc do 
 twocde nit. Do kopcrJdeurigc of r-oesi- 
 likiinge, niot ongolijk aan do klour van 
 
 k;i. 
 (i) LruuiG § 1 08. Zi.MMKiiM. r. ;i, 
 
 C5 
 
 
42 
 
 T NM. E I D 1 N G. 
 
 knncd of run , w clkc do klciir is ilcr mec^te 
 /fncricinaijc/ic Volkcrcn , bcpaalc de dordc. I )tr 
 vicrdc wordt dc taaidlcnriirr gcnncmd , cmi toc- 
 jrclllircevcn nan den MalciilchcuWww c^^/tlUzee- 
 Kilaiuhrs^ zijndc dczclvc ccnc tn-ilchi-n' lour 
 van nieuw l\h.'.'ioyj!'j iioiic en kruidna^ols of 
 kallanjc'S. De vijrdc is dc zwf/rtc oi' rod Ucnr, 
 bi| zommigc /rjhiopurs pikzwart, maur den 
 Jl'jhl'lnirs nict allccn cigcn , en , even als 
 alle dc andcrc klcurcn door ccnc mcnigte van 
 kenncli)kc rdinduwingcn nog duidlijk gcnocg 
 tc ondcrfcheidcn (i). 
 
 Vecl fiincre o".dcrlchciding vordcrcn dc 
 V^crfdicidcnliedcn in dc mcnschlijkc Geda;mtc, 
 vooral van lict Aangczicln,hct v/clk dc wijze 
 vSchcppcr dcr nauiur zoo bcllcndiglijk doct 
 
 vcr- 
 
 (i) IJu'MKM'.. bl. io<J, 1 07. Li nwi(j §. 94. 
 Do l.cuc.p.ithia , dc Idour dcr witte tu-gers , r.ok 
 JUalTavih gonocmd , wordt hier in k'ccne annnicrldiig 
 ficnomen, wijl dczclve eigcnlijk nan cone zieklijke 
 gcllcldiicid wordc tocgcfchreevcn. — ili.i'ME.Mi. bl. 
 236-24:. Even min hcbbcn vvlj liicr van dengevlek- 
 ten lu)id uillcn gcvvangen , wijl 00k dczc of nao 
 bloote fpeiingen dcr Natiiur of nan ongercgddhcdcn in 
 de workingcn van dai luiid zelven zijn tocttffchrijven. 
 Zie vuords hicrovcr luirroN Nat. Hist. D. Will, bl. 
 303 en volg. en dc wcderlegging van deszcUs gc- 
 voelcn bij BI.LM^;^BACII. bl. 13 3« 
 
 "^m.X: 
 
 r 
 
mr 
 
 T X L E I D I N G. 
 
 43 
 
 vcrfchillcn, dat hct ganfchc Mcnsdnlom ge- 
 acht knn warden uit zoo vccic gchct-l ciu;eno 
 omtrckkcn tc bcllaan , als 'cr llliicr ICiikcIJcn 
 ill hctzclvc j^ctcia wordon. IIongstzcKb-v.im 
 is hicr ccne Vdlkonienc gclijkhcid btj dc llcrkllc 
 zwccniing nnar clkandcrcii. Allcrlcijc nfwiikin- 
 gcn en nadcringcn,zoo wcl ondcr [.;uid;;cnoo- 
 tcn en lilocdvcrvvantL-n , als ondcr vcrflhilltnde 
 (Jcu'cscbc-wooncrs, ffhiincn zclfs hicr opzctlijk 
 alio bcpaaldc (chii'ting te hcbbcn vvillcn vcrij- 
 dclcn. Van hicr dan ook hct wiilckc;irige en 
 onvoldocndc tcvcns , 't wclk 'er in allc bc- 
 paaldc Soorcll-hiftingcn voor bij;5ondcrc Vol- 
 kcrcn moct pknats hcbbcn, wclkcn wij cchter 
 vvillcn opgcvcn. 
 
 I let haair vcrftliilr zccr vccl in klcur en 
 Icngtc en gcllaUc. llct is blond en verblcckt 
 tot in hct gcclc en wittc, of vcrhoogt ?:ich 
 tot hct roodc of briiinc: of hct is zvvart en 
 fchadiivvt zieh van hct kallanjcbnn'ne tot hcc 
 pikzwartc. Hct is lang en golvcndc of lliiiki 
 of kort en daar blj gckriild of vvel gekrocst. 
 Op hct gcvocl is hct hard en vvrecd, of zacht 
 en fijn , waarblj hct den fchcdcl nog dun of 
 dik bcdckt. Lang en fliiik is hct mcestal in 
 iNVV mv ' Zed and , IS leu w - 1 lull a ml , ^ Imerica 
 en bij dc niccstc Eiiropehs , kort en krocs bij 
 de IW'gers, lialiaiicn^ Spiinjaardcn en nn- 
 
 dc- 
 
 
I 
 
 u 
 
 44 
 
 1 N L E 1 D I N C. 
 
 dcrcn, doorgaands hard en vvrccd bij liun die 
 zwart hcrnir bcbbcn, iils dc C(:!:J!iikkcn cii 
 Dfonguk/!, zaclit en lijn bij '^c blonden (i). 
 Naar dc/o vcrdecling latcn zich echccr gecnc 
 Volkercn volkomen ondedeheidcn, daar men 
 jEthlopifchc llammcn met lung nederhangcnd , 
 cnkopcrkleurigc Volkcren met korc ncgcrhaair 
 liccfc ontmoet (2). Ook is lict wanbcgrip 
 wegcns buardlooze Volkeren reeds even zecr 
 verworpen (3) , als dat der uitzondering van 
 andere Volkcren op dc maandlijkfehe regelen 
 der Vrouwen (^4). 
 
 Dc regcnboog vanhct ni.nrehclijkeoog,dic 
 in hcmelsblaauw , in donkcruruin en in zwart- 
 achcig bruin kan worden ondcrfchcidcn, en 
 doorgaands met het blonde, bniinc of zwarce 
 haair in overecnflcmniing vvordt bevondcn , bc- 
 paak zich niedc geenzins in diervocgc tot bij- 
 zondcrc Volkcren , dat onder de mecsten der- 
 zclven niet allc de onderfcheidingcn der opgc- 
 roemde kleurcn zouden aangetroflen worden , 
 
 fchoou 
 
 (1) LUDWIG § I 17- I 20. 
 
 (2) BLUMENb. bl. 145, I4<^' 
 
 (3) LUDWIG §. 123- 13LUMENB. bl. 265. 
 
 (4) Bi.UMKNn. bl. 45 en 267. Virey 7//^/. '•''it. 
 (tu i^c.re Hum. T. i. p. 3 3<J« 
 
 
■:mf 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 45 
 
 bii liun die 
 'mukkcn cii 
 ondcn (i). 
 cheer geciic 
 , daar men 
 Iciiiangcnd , 
 c nccrcrhaair 
 wanbcgrip 
 s even zccr 
 ndering van 
 fchc rcgelen 
 
 ijkeoog,die 
 m in zwart- 
 :hciden, en 
 ic of zwiu-ce 
 ivondcn , bc- 
 oegc tot bij- 
 nccsten der- 
 ni der opge- 
 ien worden , 
 fchoou 
 
 lEY Hht. '-'at. 
 
 fehoon cchtcr de cenc niecr nationaal , dan de 
 de anderc, tc aehccn is (i). 
 
 Den ganfclicn onitrck van hct mcnfcbeliike 
 gclaat Ichilt men in vijf Soorren. Onder 
 dezelven brengt men dc ontelbaarc Verfchei- 
 dcnhedcn, die, zoo zekcr als zij de Enkelde 
 mcnfchcn in hct zclfdc volk , gc.lacht en huis- 
 gczin naamvlccurig ondcrfcheiden, even duid- 
 lijk in hot oog vallen als algemeene kenmcr- 
 kcn der Volkcren , bij wien men cchter wc- 
 derom op den verafgclegenlicn aflland zom- 
 tijds dc grootilc gclijl.heid van pcrzooncn nice 
 flechcs, maar zclfs van nationaale gelaatstrekkcn , 
 vindc. Hct cironde gclaat, met een platacli- 
 tig voorlioofd, ccn dnnncn, wcinig gcboogcn 
 neus, ncrgcns uitpiiilendc wangcn, klcene 
 mond, met ccn wcinig vooriiitftekcndc Jip- 
 pen en cene ronde voile kin vvordt gchoii- 
 dcn voor de AJiddenfoort. De eene Afwijking 
 van dczc , naar cnzc begrippcn van evenrcdig- 
 heid gehoudcn voor den Ichoonftcn onurek, 
 is hct brccde en plactc aangczicht, met wijd 
 van ccn llaande en zicli wcinig opencnde oogcn , 
 ingcdriikten ncus,bijna bolrondc en uitpuilen- 
 de wangcn, en een wcinig vooruitllekende 
 
 kin , 
 
 (r) Blumenb. bl. 145-151. 
 
 •■■'■■'■"''■*rs^p|^*ir:#aj^Sitm»4Wfe«i 
 
 -Vi 
 

 4(J 
 
 I N L E I D I M G. 
 
 kin,dc/-e is den Jllogo!ifchc:!\o\kQrcn tnccsr gc- 
 m e c n . D c an de re A f wij k i n g h c c It h c t .icin ge- 
 ziclit wcl breed , mnar niet plat noch inge- 
 dnikt . zclts llerk vooruitkomendc van tcr '/Ay 
 de gcxicn , docli met cen kort voorhoofd en 
 gezonkene oogcn; zoo als men hetzelve bij de 
 meeste Auierlcaanen aantreft. De twee Ui- 
 terllcn eindlijk , in welken deze Afwijkingcn 
 lopen, zijn het fmalle, benedcn uitltckcnd, 
 aangezicht, met cen bultig gcvvelfd voorhoofd , 
 meer uitpuilende oogen, eenen dikken, in de 
 bollc wangcn fchier wcgvloeiienden ncus , ge- 
 zwollenc lippen, vooruitrtekende kaakenbccn- 
 deren en opgetrokkene kin , welk alles den 
 JEthlopier bijzonder cigcn is; en het min 
 fmalle aangezicht , bcncdcnwaards wel min of 
 meer vooruitftekendc, doch met duidlijker uit- 
 komende deelen , inzonderheid met con vol- 
 len,breed-uitlopcndc en zvvaar gcboldcn neus, 
 doorgaands aan den Maleitfchcn ftani cigcn 
 (O, maar, even als de ovcrige wSoorten, zoo 
 wcinig volilrekt en ecnig eigen aan dien ftam , 
 dat de opgave allcen dczer Hoofdfoortcn ons 
 terftond veele bekende gclaatstrekken uit ons 
 eigen land moet hebben te binncn gebragt,bij 
 
 wicr 
 
 (l) Bl.UME.NB. bl. 151-15". 
 
ifcsf ge- 
 : acinge- 
 :h ini^e- 
 tcr zij- 
 ioofd en 
 /e bij de 
 wee Ui- 
 iikingcn 
 Itckend , 
 irhoofd , 
 ;n, in de 
 icus , ge- 
 kenbccn- 
 .Ues den 
 het mill 
 jI min of 
 ijker uit- 
 ccn vol- 
 Icn neus , 
 im eigcn 
 rcen , zoo 
 ien ftam, 
 3rten ons 
 n uit ons 
 ;bragt , bij 
 wicr 
 
 I N L i: I D I N G. 
 
 47 
 
 wicr bcfchouwing men jtii;;: diarom gcvvoon 
 is zoo opletcend te vcrkeeren , wanncer men 
 flcclus ecnige ociening der gclaacskennis 
 hcei't, toi: wclke lavater de laaclle handlci- 
 ding hccfc gcgcven ([i). 
 
 Maar is men met de/clve eenigzins be- 
 kcnd, dan weet men tevens,dac hec llelzel 
 der beenderen ccn volllrektc gronddag is van 
 ailc Gelaatkunde (a), wijl de vorm der bek- 
 kcncelen de fchier onwrikbaarc grondlijn van 
 van het gclaat zclvc is , op wclks fpieren al- 
 leen de ziel die werking doet , welke aan den 
 I'chranderen opmcrker haare tcgewwoordige of 
 wel doorgaandc gelleldiicid ontdekt. En hicr 
 voorzeker fehijnt: Ik. -^nderzoek, bij het ecr- 
 ftc ovcrziclic der -i.amclde bijzonderhe- 
 
 den, 
 
 
 
 (i) Zic het geen lavater zegt over Natiouanle 
 PJiijpogiwDiii-n. D. I[. bl. p6, c)'^. RIeii is arm 
 aan Nationaak Phijfiogmmitn zegt ockerse , Cha- 
 r.ikterkimde. D. HI. bl. P5-pp. „ Daarvan echter 
 is die geduurige wcnidjng ei; geltadigc vnrintie van 
 oncindig kleene en verfcliiliend gecombineerde pro- 
 portion de nrituuriijke oorzaak:" welice w. de vos 
 zoo wel heeft doen opmerken. Verhand. voor het 
 Slo/p> leg. over dc gciiardheid der volkenn. bl. 137. 
 aaut. 
 
 (2) Lavater. D. II. bl. lor, 102. Blumenb. 
 bl. 170, 171. 
 
 
 i t 
 
 -^-mm--: 
 
 m 
 
•('.,'■>■ 
 
 pi 
 
 48 
 
 1 N L E I D I N G. 
 
 den, nl zccr vcr tc zijn gcgaan. Hoc vcrbp.ist 
 en vcrhcugc men zich niet over den fehat, dien 
 RLUiMENUACii lilcr toc Hiogc vcrzaiiiolen , wan- 
 nccrmcn t\vcc-cn-tagtig bekkencclcn di)or hon 
 in zljn kabinct vindt opgcceld (i): en — hoc 
 billljkt men cchtcr, vvannccr men deze groote 
 lijst van nadcrbij bcfchomvt , dc juistc aanmcr- 
 king,dat dric ofvicrkoppen niet gcnocg zijn , 
 om ganlchc Natien tc beoordcelcn, daar toch 
 blijkbaar bij dezelt'de Natien dc grootfk^ vcr- 
 fchcidenlieden en bij de verfchillendlle Natien 
 dc naauwilc nadcringcn van bijzonderc pcr- 
 zooncn plaats hcbbcn (2). Ondanks dczc 
 ontelbaarc fchadiiwingen in den vorni der bek- 
 kencclcn, en dczc vc.lvi'AUgc vcricheidenhc- 
 dcn onder dezclfde Landgenootcn of nadcrin- 
 gcn van dc wijdst afgclegene Aardbewooncrs , 
 liecft men het cchtcr gcwaagd, ook dicnvorm' 
 in bijzonderc Soorten tc ondcrfehcidcn, en is 
 men in zckcrcn zin gcilaagd, om dezclvcn met 
 
 ccni- 
 
 (i) BLUME^•3ACII. Lijst van hct knhinct diem 
 Schrijvcn, 
 
 (a) W. DE vos ter aangchnaldc plant<!. — 7.oo 
 had I-EENOU , op de I'riniden - Eilmulen te huis bc- 
 lioorcnde, nieer van dc Europifchc treUkcn , dan 
 COOK iuimer iemand op dezclvcn had gezicn. Cook 
 Rcize. D. IX. bl. 93. 
 
 'j'iil 
 
 W31.. 
 
I N L E I D I N G. 
 
 4J> 
 
 ecnige tloorgaande beftcndigheid ann bijzotlde-« 
 
 re Volkcrcn toetcfchrijvcn. De middclen, tcf 
 
 hand genomcn , om dc onderliiigc vcrfchciden* 
 
 held dcr bekkcncelen wel waartenemcn , zijrt 
 
 zclvc cchtcr onderfchcidcn. 
 
 Camper, die de ecHle man genocmd mag 
 
 wordcn in dit vak» vond ccncn gelaatstlijn 
 
 Hit , dicn hij van het mcest vooruitftekend go- 
 
 dccltc dcs voorhoofds boven den ncus trok toe 
 
 den uitcrftcn rand der tandkasfcn van de loo- 
 
 venkaak , alvvaar dczelve ccncn andcrcn lijn 
 
 fneed , die door den gchoorvvcg en den bodem 
 
 van den ncus licp, zijndc de hock, dien beide 
 
 deze lijnen in iiec punt hunncr vcreeniging 
 
 maaken , in zijn oog , de juiste maat van het 
 
 verfchil der bekkcncelen der Dieren zoo wel, 
 
 als der verfchillendcVolkercn van den Aardbo- 
 
 dem. IMj den Aap werd deze hoek nooit grooter 
 
 bevonden,dan van 42° tot 58°; bij den Ncger 
 
 en Calmuk hield dczelve reeds 70% bij den 
 
 Europcer 80°; terwijl hij in de Griek- 
 
 fche Ideaalen van 90" tot 100" hield O}. 
 
 Lavater begrecp cchtcr weldra, dat men 
 
 de hooi'drchedcls moest befchouwen in al- 
 
 Icrleije houding en zich niet eeniglijk be- 
 
 paa- 
 
 (i) LiDwiG §. 16,7. Blumenb. bl. t73«i75, 
 I. DECL. D 
 
 t 'I 
 
 mi^ 
 
 ^te?4?.j- 
 
 i»»«;;^ /«^ss>i^i>j[?>*«a*ssssai" 
 
 ill I'- 
 
50 
 
 I N L E I D I N* G. 
 
 paalcn tot dezc ricluing(i): iclioon hij zclii' 
 voor ziinc il;liaduwbcckk>n ecnc bij/.ondcrc 
 iiiaiu opgaf, bcftaande iiit twee evcn\viidig(^ 
 lijncn , waai-van de ecnc loodrccht ncdervalc 
 ter plr.atze, waar lict boofdhaair of dc kruiii 
 bcgint, en dc under wordt gctrokken over den 
 iiltcrilen top van den neus (2). ' ' 
 
 DAur.ENTON wildc ceniglijk gelct bL'bbcn 
 op de plaatzuig van bet zoogcnaamdc grootc 
 gat des agtcrboords, QfoiYJiiwri uuigimm') bet 
 welk in ;!ijnc oogcn dc Menfcben bet kenne- 
 lijkst onderfcheidde van de Dieren Cs)- '^^^' 
 IMENBACH vond eindlijk, om de Niitionaale 
 kenteekenen dcr bekkcncelen te bepaalcn, 
 ccncn kruinsregel nit, dien bij bekwam , door 
 onderfchcidenc bckkeneelen, met de onder- 
 kaaken 'er bij en met de wangbeendcrcn 
 horizontaal naar bovcn gericht, naast el- 
 kanderen te leggen , en ze alzoo van agteren 
 over den kruin te bcfchouwen , waardoor de 
 breedheid of fmalbeid , langwcrpigbeid of 
 rondheid van bet gchcel zoo wel, als bet iiit- 
 puilende of wcggezonkeue dcr bijzonderc dee- 
 pen , 
 
 CO Lavater D. II. b1. i?.'^, ii4> i'5* 
 (=) Lavatkr D. II. bU 1^0-197' 
 (3) Lldwig §. 168. 
 
hij zclf 
 '.on do re 
 
 idc'rvalt 
 : kruiii 
 vcr den 
 
 hcbbcn 
 grootc 
 vw) Ik'C 
 : kcnnc- 
 ). Blu- 
 'tionaale 
 epaalcn , 
 m , door 
 ondcr- 
 ccndcrcn 
 laast cl- 
 1 agtcrcn 
 rdoor dc 
 irlieid of 
 s hcc iiit- 
 dcrc dce- 
 Icn, 
 
 I '5« 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 51 
 
 Ion, waar over dc gelaatsllin van camper niec 
 gaat, in hot oog valk'n,met den Iiocktcvcns, 
 die yolgcnds dicn lijn van tcr zijdc wordc 
 gemaakt (i). 
 
 Volgcnds de;5e laatftc wijzc van vcrgcli)kcn 
 zijn dc vcrfchcidenhedcn ten dozen aanzien door 
 hem gcbngt tot dc volgcndc vijf . rtr lec 
 bijna bolrondc bekkcnccl met ccn vrij vlak ■, 
 hoofd , fmallc wangbccndercn , zondcr ecnige 
 iiicpuiling, en van hct uitflicekzel dcs voor- 
 hoofds bovcn den ncus tot over dc cirkelron- 
 de en fchicr rcchtllandigc tandkasfen ecn wei- 
 nig nedenvaards aflopcnde, maakt zijnc Mid- 
 denfoortuit en is dc grondflag der Georgifche 
 fchoonheid. — Ilet me-^ vicrkantc hoofd, 
 met uitvvaards ftekcnde wangbeenderen , die 
 overigens met dc wcinig opwippcnde nciiS' 
 beentjens fchier in hct zeliUe horizontaale 
 vlak liggcn, met fmallc neusgatcn, flechts 
 wcinig uitgeholde kaakbeens- groove , vooruit- 
 ftekcnde kin, en voorwaarcls ftomp ftaande 
 doch boogswijze lopende tandkasfen, is hec 
 cene Uiterlle, 't welk zich van de geflelde 
 Middenfoorc vcrwijdcrt, en wordt de Moago- 
 Uj'clie gthecten. Het anderc hecfc eenen fmal- 
 
 len 
 
 (i) Blumenb. bl. 176, 177. 
 D a 
 
 'I'll 
 
 V. ■!! 
 
 jjw^-^ 
 
 I 
 
^' 
 
 5- 
 
 I NM. E I D I N C. 
 
 Icn tciv.ijdc Ingoch-uktcn kriiiii , ccn huh'vj, p;c- 
 wcU'd voorhoofd , voorwaards uitiniilciulc 
 wiuigbccndcrcn , brccdc nciisivatcn, dojuwl;- 
 bccnsj^roevo ai^ccr do bcncdc'i.lle gntcn dci- 
 ooglioltcn dicp gcvoord , voornitllckcndc 
 kinncbakkcn , langwcrpij^c tandkasfcn , ccnc 
 grootc en ilcrke ondcrka.ik , gelijk inccsta) 
 hct ganfche bekkcnccl dik cii zwaar is , vvclk 
 alles den Jl'jhlopil'r mecr cigcn is. 
 
 Tiisfchcndc bcpaalddMiddcnfoort en de twee 
 opgcgcvcnc Uitcrftcn , iiggcnbij iicm nog twee 
 Tusfchenfoorten , waarvan dc ccne wel brccdc 
 inaar mccr boogsgewijzc wangbccndcrcn hccfc 
 dan dc Blotigolifche. IMj dczc Ibort zijn dc oog- 
 lioltcn mccstal dicp , doch hcc voorhoofd en dc 
 kriiin doorgnands door kunsc gevormd, tcr- 
 Wfjl hcc bckkcncel vrij Hgt is, wclke Vcr- 
 fchcidcnhcid dc Jmcriauwfclie mag hoctcn. 
 Tusfchcn de Georc;i/che en .Kt/ilopi-Jl/ic' ichijnc 
 eindUjk de Maleltjche in tc valicn , met ccn 
 vrij fmal bckkcncel, ceii v^cinig bol voor- 
 hoofd, niet uitpuiicndc wangbccndcrcn, een 
 wcinig vooriiitflckende bovcnkaak , tcrwijl 
 dc opperhoofdsbecndcrcn tcr zijdc uicpui- 
 
 Icn (0. 
 
 Tc» 
 
 (l) BU'Hir. NBACH , bl. irZ-\l2, 
 
I N L E I D I N G. 
 
 5.1 
 
 Ten 
 
 Ten annzicn dcr ovcrigc dcelcn van lict 
 
 riicn.schlijkc j^clkl hecfc ile opmcrkzaamlv-'id 
 
 wclccn anneal van vcrfchcldcnhcden j^evondcn, 
 
 niaar re gccnzins ofiiicccnlopcnil of llandvastij; 
 
 oriicllisfehendgcnocgbcvondcr. , omze in Soor- 
 
 tcn ce rant^lcliikkcn of zc nationaal tc verklaa- 
 
 rcn. AIzoo hccft men in zommige bckkenec- 
 
 Icn dc fnijtanden van boven llomp en kiesvor- 
 
 niig in plaats van leherp en bcicelaehciu; bc- 
 
 mcrkt, en daarbij aan eene ondcrlchciding van 
 
 raauw viecsch ctcnde Volkercn gcdaeiit COi 
 
 aI;:oo hcefc men in den iland en richtint; der 
 
 ooren eenigc vcrfclicidcnhcid berpeiirt,cn den 
 
 hullaantn cen weinig Iiooger geplaadle , den 
 
 nieellen vvildcn Volkcren cen weinig vrijer 
 
 van het hoofd ftaande ooren tocgefchrecven , 
 
 welkc laatllcn eclucr, even als zoo veelc anderc 
 
 kiinstbewcrkingcn aan de oorlellen toegebragt, 
 
 de hand der Opvoeding mecr ,dan die derNatuur 
 
 kennierken (2). Diis fehijnt men ook alleen 
 
 aan de Gcvvoonte, en niet aan de Natiiur, dc 
 
 zecr lan^e en flaphangcnde borsten der vrou- 
 
 wen bij cenige wilde volkercn tc mocten toe- 
 
 fchrijvcn , bij vvien de mocdcr haaren zuigling 
 
 zoogt, 
 
 (1) nr.uMKNH. bl. 1 94- f 99. 
 (:_) liLu.MUMj. bl. 201-203, 
 
 D % 
 
 -^^m^mi-^-'i- 
 
 -■=;a"-».V*-*-sVv-; rlLi'*rj>- 
 
54 
 
 1 N L E I D I N G. 
 
 ;?o(y^t , zomlcr dciuclvcn van hanrcn riij^ tc 
 ncnicn : tcrwijl Uo ziiclit oni tc bchaai;cn ci- 
 ders den onurck dcr borstcn fchicr willckcu- 
 ria; wcct ic vcrgrootcn of tc vcrklccncn (i). 
 13c laatilc kiinstt;rccp ncenit ouk dc voctcn in 
 bchocr bij dc C/iincczcii, tcrwijl housing, 
 gcwoontc en onmantigc arbcld blijkbaarcn in- 
 vlocd hcbbcn op dc richting en dikte dcr bcc- 
 ncn (2), die cchter bij dc IiuHaancn langcr, 
 bij dc MongolciJ korter wordcn waargcnomen- 
 Klccnc handcn en voctcn wordcn bij dc JfiM- 
 iuvicn^ Chincczcn^ Kamfchatdiiakn ^ Esqiti- 
 uios , Pcntaancn , Nietiw-IIollandcri en Ilotic n- 
 tnttcn opgcmcrkt, maar tcvcns of aan kunst- 
 bc working of aan gcbrckig vocdzcl tocgc- 
 fchrccvcn (;?). Dc zvvarten cindlijk zijn zoo 
 wcl voor hct niaiilijke als vrouwclijke gc- 
 llacht mccrmaalcn met ccnc voorkcur ver- 
 waardigd, wclkc dc ontucht allccn kcnt, 
 
 doch 
 
 (i) ri.iMr.NR. b!. 2o:,-2or. 
 
 (2) Zoo bcviiuk men de nienfchcii vnn l'(in 
 Dietwns/a.ui fchier alien met dtinne kromme bceiien 
 en dikke kniecn , dien men nr.n Iict op de luuhjn 
 zitten in hunnc Kanos en aan het gcring gcbriiik 
 banner bccnen toefchrijft. — Jan/, van forster op 
 COOKS R,'h,e. D. 11. bl. 194. 
 
 (3) Bli'menb. bl. 210-215. 
 
 U'ViHJjji;' 
 
I N T. r. [ D I N C. 
 
 55 
 
 tocgc- 
 
 doch 
 
 Uocli lie ccrhaarhciil zcUs nice opnicrk;;;iam 
 wil irciinuik: hcbhcn (i). 
 
 (Icmaklijkcr is hct cclitcr gcvnllcn , do vcr- 
 fchcidcnhcdcn van iMJzuiulcrc dccltn of in 
 hijzondcrc op/.ichtcn aan tc gcvcn, die bij 
 dc J-'.nkcldjn vnn hct mcnschlijko irolluciic 
 plants hcbhcn, of nicer cii^cn aan bijzondcro 
 Volkcrcn zijn, dan nil alio die Wiichcidcn- 
 hcdcn tc zamcn tc ncnicn en daarnaar Iict 
 mcnschlijkc GcHacIit zclve in bcpaalde Sooi' 
 ten te ondcrfcheidcn , wiji die verfchcidcn- 
 hcdcn zich op 7:00 vedvuldigc wljzcn vcr- 
 eenii^cn of ai>,ondcrcn blj de Volkcrcn zoo 
 \vc\ , als bl) de Enkcldcn, dat in ons oog door 
 nicts duidiijkcr dc ccnhcid van hct mcnschlijkc 
 Ccflachtwordtaangecoond, dan door dcvcclvvil' 
 dige en celkensvcrworpcnc voordagen ,om hct 
 zclve in doorgaandc vcrdcelingcn tc brcngen. 
 LiNNT.us volgdc dj vcrdccling dcr Wacrcld- 
 kaart van zijncn tijd, op wclkc men hcc 
 tininds bckcnd gcwordcn vijfdc gewcst nice 
 vond. Goldsmith ondcrfchciddc zcs vcrfchci- 
 cicnhedcn, ondcr vvclkcn hij dc Poolbcwoo- 
 ners, dc Tanareny dc Atiflrallcrs ^ dc Nc- 
 gers , dc Aiiicriaunicn en Europeiirs bragt. 
 
 Erx- 
 
 (i) Blu.menb. bl. 207-210. 
 
 D 4 
 
 m^- 
 
5tf 
 
 I N L E I D I N C. 
 
 i 
 
 EuMJ'.nKN hicKl Iict zclfilc gctal, iiiaar nocm- 
 dc de Laplanders , Tartanii , /Ijialen , yirt/"o- 
 ^tt'/'x , /tfrkancn en Jmct'u-ancn, i)c joniijo 
 liL'NTKii Icttcilc c'lilal op dc Klciircn dcr luiid, 
 en bragc allc Vi)lkcrcii oiidcr zcvcu Klciii\u 
 tc liiiis, dicn' hij /wart, zwartaclitig, kopcr- 
 klcurig, rood, gccl , gcclaclitig en witnocm- 
 dc (i)» Kant nam dtzc Klciirvcrdccliiig 
 ovcr» niaar bepaaldc zich tot \v;t, zvvart, 
 gccl en kopcrklcuiig. IMkinkiis nccmt do 
 Schoonhcvl ten rcgel en verdcelt het ganfcho 
 IMcnschdttni in fclioon en Icclijk : dc fchooncti 
 zijn bij hem blank , dc andcrcn donker van kicur , 
 en ondcr dc eeillc Soort telt hij dun dc Cdilfchc , 
 Sannaaifche en Qi,sicrjche Volkcren, ondcr dc 
 laatllc hct overige I\kn^chdom. Klugel ondcr- 
 fcheidt vicrStammen en let alzoo op dc blootq 
 Afkomst dcr Volkcren. Leihnitz, metzgek , 
 
 (l) I. De Af-.icancn ondcr de l.ink , die vnii 
 (Uiihca e:i Untavia. 2. De iioonllijkc /Ifikaavfche 
 "tlootcn en iJefiin/c/u». 3. Be Iiiditmen. ,\,DeAmeri- 
 anien. 5. De Tart.ircti , Perfcu , Arabicn^ /Ifricaneit 
 izn de I\IiddelIniu!rclio Zee , en C'liiiefznu 6, De Zuid- 
 Hjke Europcers , Sicilian , Jbijslir.icrs , Spanjaarden , Tur- 
 ken , Samnjedcn en LapltititJers. 7. De overise £//;•»- 
 fniiyZwcden , Dretu:! , Eririfc'ien , Dtiitfchcn , Pollen » 
 fialiiniimktri , Cevr^icrs cu iViif^re.'iJrs. 
 
 u'ta 
 
 ■.^^^'- 
 
T N L n T n I N 0. 
 
 57 
 
 urrrav, zfMMP.riMAN , nn la cuoix en an- 
 ilcrcn hcbbcn nllcii '/.on vccic vcrl'cliillciule 
 vcrdcclingcn , die ccliccr nicer ol" niin met ilo 
 opgcnocnulc ovcrccnkonicn (i). Hm'.mf.niiach, 
 ook liicr aan zljno wijzc van voorllclling gc- 
 trouw, Iiccl't do Schoonlicid nnar de Etiropcc- 
 fclic bcvacting ten grondllug f^clegd zijncr vcr- 
 dccling in cwoc Uitedlen, <^cnc IMiddcnfuorc 
 en twee Tiis(chcnft)orten tusfchon doze en dc 
 Uirerden zeivc. Zijne Middenfoort is dc Qau- 
 cajifche met blankc kleur, roodc \vanj;en , 
 donkerbruin of blond haair, boirond hoofd, 
 cirond gclaat, platachtij; voorhoofd ,dunncn, 
 Jigtgcboogen ncus , klecnen mond , loodrcch- 
 tc Ihijtanden , iiickomendc lippcn en rondc 
 kin. De Etiropcirs ^ (^Laplamkn en Ttnkcn 
 uitgezonderd), de wcstlijkc /Ijiatcn tot aan dc 
 Rivierendc Ohiaw de Ganges en tot AQCaspifche 
 Zee, bencvcns de inwooners van net noord- 
 lijklle Aj'rka wordcn door hem tot dezca 
 vStam-vorni, van het mcnfchelijke Gcflaeht, 
 gclijk hij dien noemt, te huis gebragt. Duar- 
 tegcn ftaat aan dc eenc zljde bij hem over de 
 
 Mon- 
 
 (i) LuDwiG §, 303-307. 309-311. Vmcv 
 llht. Nat, (ill gem: Hum. T. 1 . pug, 151, lUiv. 
 Ji;a-MENB. bl. 253-258. 
 
 D5 
 
 "i'-i!M'^iS5r:i i5«j--.!r-«' -ov''; 
 
 !i" 
 
5!^ 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 Mongol'ifche ^ met gcclc kleiir, zwart , ftroef, 
 recht nc(}rhangcnd en ijl haair, vicrkantig 
 hoofd, breed, plat, inpjcdnikt aangczicht, 
 vvijd en vlak van ccnltaandc en klccnc oogen, 
 tcrzijde uicpiiilcnde wangcn en vooruicftc- 
 kendc kin, tot wclke bij hem dc ovcrige 
 ^Jiaten , (bchalvcn de Makijcrs) de Finlm- 
 ikrs^ Laplanders en noordlijkltc Eitropeers , 
 als mcdc do noordlijkllc Aincricancn bchoo- 
 rnn. — Aon dc andcrc zijdc maakt dcJLthiopi- 
 fchc hct Uitci-ac uit, nicer of min zwart van 
 klcur, met zwart gckroesd haair, een fmal 
 tcr zijdcn ingedrukt hool'd, baltig voorhoofd, 
 voorwaards uittlekcndc vvangbecndcren , uit- 
 puilendc oogen , dikkcn , met de wangcn in- 
 CL-nvlocijenden ncus, vooruitftckcnde tanden, 
 dlkgczwoUcne lippen , opgctrokkcne kin en 
 vcelal gekromdc bcenen, tot wclke Soorc 
 allc dc Jfrkanen, bchalvcn dc Noordlijke al- 
 leen , bchoorcn. — De Jmericaanfche Verfchei- 
 dcnhcid, tusichcn dc MongoUfche en Caucafifche^ 
 ondcrfchcidt zich door den koperkleurigcn huid, 
 zwart, flroef, vechtnecrhangcnd en ijl haair, 
 een kort voorhoofd , mccr ingcvallene oogen , 
 wel platgcdruktcn , maar toch uitkomcnden , 
 neus,cn over hct gehecl door een wel plat en 
 breed aangczicht, maar, van tcr zijde gezien , 
 
 met 
 
 tl; 
 
1 N L E I D I N G. 
 
 59 
 
 art , ftroef, 
 vicrkantig 
 aangczicln, 
 :cnc oogcn, 
 voorukllc- 
 dc ovcrige 
 de Finlaii' 
 Eitropecrs , 
 men bchoo- 
 de JEthiopi- 
 n zwart van 
 ', een fmal 
 ; voorhoofd, 
 idcren , uit- 
 ; wangcn in- 
 inde tanden, 
 kcne kin en 
 vvclke Soort 
 \oordHjke al- 
 2-Zte Vcrfchei- 
 1 Caucafifche, 
 leurigcn huid, 
 en ijl haair , 
 allene oogcn , 
 litkomcnden , 
 n wel plat en 
 /ijdc gczien , 
 mcc 
 
 met (Icrk uitkomendc deelcn. AUc dc America- 
 nen , bchalvcn de Esguiwos, wordcn tot dczel- 
 ve gcbragt. — Dc i)?^//tf/V/i7;^ Verfchcidenheid 
 cindlijk, met taanklcurige huid, zwart, zt.cht, 
 gckruld, dik haair, een tamclijk fmal hootd, 
 ecncn breed iiitftaanden en zwaar geknoptcn 
 neus, een weinig voo'nitftekende bovenkaak 
 en, van ter zijde bczien,a; ins wel gcnocguit- 
 komende, bevat bij hem de Zuidzee - Eilan- 
 ders, de bewooncrs van de Blarianen, Phi- 
 Uppinen , Molukkett en Sundrifche Eilanden , 
 als mede die van hct Schicr-Eiland Madagas- 
 kav (i). 
 
 Linnaeus heeft bij zijne verdeelingen tcvens 
 acht gcflagen op de Zeden der Menfchen. Maar 
 wie gevocit het gewaagde zijner onderfchei- 
 ding niet , wanneer hij met een enkeld woord 
 zegt: „ de Europcer wordt door Inzettingen, 
 de Aftaat door Gevoelens , de Africaan door 
 Willekeur , de ^^«fnV^/tf« doorCewoonten ge- 
 regeerdCa)?"— Een Critisch Wijsgeer hcefc 
 onlangs de Menfchen onderfcheidcn in vijf 
 
 Soor- 
 
 . CO Blumenb. bl. 244-253 en 259-274. 
 
 (2) Zie over dergclijke charakter-bcpnnlingen de 
 aanmerkingen van \v. de vos over de geaaithcid dcr 
 Volkcren. bl. 143 en volg. 
 
 '&'*^^^'">: ■:i'<J\l-'>»[r^^H*i'ii^-% .^.Vi»4iJ*-«i^^iiiai^>,^¥Jt^:'%vv' -^4 
 
 ,jt 
 
^€ 
 
 Co 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 \%. ' i ? 
 
 Soorccn van Zedcnlijkhcid. Zijnc Hoofdroorc 
 is die dcr Redc.vi'ijkucid, die zich waarhcid 
 en recht ten docl lick. Haare wcdcrzijdfche 
 Uitciilen zijn de Zinlijkhcid ^ die door lust en 
 onlusc wordt belieerscht, en de Kloekzinntg- 
 keid^ die allecn op bclangcn let. Tiisfchen 
 deze Uiterlten hceft hij ook twee Tusfehcn- 
 foorrcn wcccn te vindcn in de t'ernufil'mgen 
 of luidcn van vcrfijnden fmaak aan den ecncn , 
 en in Mectkunjligcn of bloote minnaars der 
 afgctrokkene waarheid aan den andcren 
 kant (i). 
 
 IMaar hicr voorzekcr rocpt Gij , waarde Lc- 
 zcr, mij tcrug van breeder opgave der wille- 
 kcurige verdeclingen , welke , o^on als die der 
 Tcrupcramcnten^ ninimer zou . wftrekt allecn 
 ftaan of aanvvezig zijn, maar in zoo ontel- 
 baarc Verfcheidcnhcden der Enkelden van cl- 
 kanderen, ja van zich zelvcn op onderfchei- 
 dene tijden, uitlopen , dat hct zoo veele hoof- 
 fkn^ zoo veele zimien in het eene en andcro 
 nog veel te zwak is , om hct duizendvormige 
 van eenen iedcr onzcr in flechts onderfchei- 
 dcn ftand en toefland , naar gelang van zeden- 
 
 lij. 
 
 (i) L. G. Bfkenn ditfei-t. ad kgat, Stolp, de 
 diva [a uatiaium indole &c. png. 17 9* 1*'°' 
 
 't^iX 
 
I NM. E r D I N C. 
 
 6i 
 
 lijkc vcrbctcring of vcrbastcring aan den cc- 
 nen, en van go>:ondhcid en welvaarc of ziek- 
 te en wcderfpocd aan den andercn kant , uic tc 
 drukkcn. 
 
 Ilerzien wij dan met ecnen enkelcn opflag 
 van het oog hct inccnvlocijendc, afwisfelendc , 
 en onllandvastigc van allc dc Verfcheidenhc- 
 den onzcs Gcflaclus, en Ictten wij daarbij op 
 het vvillckeurige , onvoldoendc en nict min 
 veclvuldige dcr fchifcingen en fcheidingcn, 
 wejken deGclccrden, enkel ten hunnen eigcn 
 bchocve, gcmaakt hebbcn,dan is dit ovcrzichc 
 alleen aanleidclijk genoeg, om ons alhicr dc 
 volkomenlle Ecnheid in de grootflc Verfchci- 
 denhcid te docn vindcn , dat is oir de vraag 
 „ of alle Mcnfchen wel Schepzelen zljn van 
 66ne Soon?" volkomcn bcvestigende tc doen 
 beandwoordcn. 
 
 De tegcnfpraak van zommigen , die door 
 hct zclfdc overzieht der vcelviildigc Ver- 
 fcheidcnhcdcn dcs mcnschlijken Gedachcs tot 
 ccn ontkenncnd andvvoord gcleid worden , 
 hoofdzaaklijk, om dat hiin oog mcer let op 
 de Uiterllcn en dnarbij alle fchadiiwingen en 
 nadcringen der Tusfchenfoorten voorbij ziet, 
 vordcrt nogthands, dat wij ook andere gronden 
 tcr bcvestiging van dit gevoelen zockon. 
 
 De leer onzer lleilige boeken levert ons 
 
 de- 
 
 • 'Sa6»i'*aifc«SS'S*T,i''-««S8*=MWi*<*; 'a**- iti^i ~'-!->-':mrl3;5.v 
 
 ',^.''i^-v\ ■>'^'js:-^^'. ;tj.'»* 
 
 U 
 
62 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 p... 
 
 dczelven wel op , daar zij hct ganfche mcnsch- 
 lijkc Gcflacht uit ccnen blocde, van ecu 
 ^cnigMenfchen-paar afkomilig nocmt: maar 
 wic zou hct waagcn cen Nacuurkundig ond^r- 
 zoek door Ilcmclgczag te beflisfchen in cenen 
 tijd, wicns mccstgcvorderde verlichting door- 
 gaands in het ftoutfte ongeloof geftcld wordt, 
 en waarin het beroep op zulk gezag voor een 
 bewijs van onvermogcn kon gcacht worden 
 CO? H^en gezag nogthands bezit dc Ileilige 
 Schrift, het vvelk door den koenften zelv,en 
 aan haar niet Ran betwist worden , dat naam- 
 lijk der hooge Oudhcid haarer gefchicdkundigc 
 berichtcn, bij welke gcene andercn haalcn, 
 dan tot op ecncn afftand van verfchcidene ceu- 
 wcn: on alzoo is ten minilcn het gevoelen 
 der E6nheid van ons Geflacht dat tcvens der 
 hoogftc oudheid (^2'). 
 
 Uit die zelfde bron wordt de eerfte gcfchie- 
 denis geput der verfpreiding van het Mcnsch- 
 dom over de geheele Aardc , tcrwijl dc 
 eerst volgcnde Gefchiedfchriivers der Grieken 
 vol zijn van de vcrhaalen der lotgevallen en 
 
 ftich- 
 
 ( I ) FoRSTER , Bemcrktiugeii auf zcUicn K'hi um 
 die ll'cU. r. 226, 227. '' 
 
 (2) LmiwiG §. 327. 
 
 * 1 , ■? 
 
I N L E I D I N a. 
 
 <^3 
 
 Hiclitingcn van /T:iTijpt}jclic en Piixnicifche 
 Volkphncingcn , en na hun alle GeCchiedenis- 
 fcn der Volkcron aanvangcn met ooirkonJcn 
 van afftammingcn en verliuizingen, tot dat de 
 laaccre Gcfchiedcnisfcn zclvc veclviildigc ge- 
 tuigcnisfcn Icvcrcn van ganfchc vcrwandclin- 
 gcn dcr Volkeren, vcrbastcringcn van Gn- 
 flachtcn en onophoudclijke vcmiengingcn 
 van vrcemde Natiiin. Dit bcloop der ganfche 
 Gefchiedenis , hoc zecr haar aanvang ovcral 
 in de duisterheid van hec fiibclachtige ver- 
 dvvijnt , ftemt volkomen overeen met lict nood- 
 zaaklijk gevolg uit hct gcvoclcn wegens de 
 cenheid van afkomst, dat 'eralzoo, nanmlijk , 
 cene gcduurige verbreiding dcs Mcnschdoms 
 over de Aarde moet hcbben plaats gehad. 
 Maarzoudic verbreiding, nu zoo vreedzaam ge- 
 fchied in de vroegfte tijdperken , wel ooit eene 
 guldcne eeiiw van vrcdo der Volkeren hebbea 
 tocgelatcn, indien zich verfchcidcne Grondftam- 
 men,bij de onderftelling van niccrdcre Mcnfchcn- 
 Soortcn , tc gelijk hadden nioetcn uitbrciden? 
 
 De gelijkhcid van het inwendige gellel der 
 Mcnlchen , hoe zeer,zelfs in de Uitcrllcn, van 
 gelhlte en gedaantc vcrfchillcnde , _ ecnc ge- 
 lijkheid,welke de naaiivvkcurigfte Ontleedkiin- 
 digen bcvondcn hebben, en die den grond ge- 
 
 legd 
 
 
 «<ffi«««2Si4l*ie'iaS*fealteS«t.*<il''rftt- -,". 
 
 _^r.-«ii;^^^::r-w4""-^- 
 
 
64 
 
 I N L E I D I N C. 
 
 f: 
 
 legd hccfc tot dc algcmccnde Phijfrolnglc voof 
 lict ganfchc nK'nfchclijke Gcflucht , is coil 
 dcrdc en nog al duchtigcr grond voor de 
 gcncn, die met cigenc oogen willcn zien, due 
 dc Mcnsch overai Cen is (i). 
 
 De gelijkheid tevcns van aanlcg in alleMen- 
 fchcn tot redcnlijkheid en zcdcnlijkheid, dcr- 
 zclver algemeene vatbaarheid voor bcfchaaving, 
 dcrzclvcr cenpaarighcid in zckerc bevattingcn 
 wcgens een Opperwczcn en wcgens eciiigc 
 uitzichten na den dood , — hoe oneindig vccle 
 graaden op dcze fehaal van vergclijking ook 
 gcvonden niogen vvorden , — J^ijn wel niin in hoc 
 oog vallcnde, maar geenzins min bcflisfchende 
 grondcn voor voKlrekte Eenhcid bij dc lioog- 
 fte Vcrfcheidenheid in ens Geflacht, vvolke 
 gronden zclve ook dan niet vveinig uitkomcn, 
 wanncer men op dc cnkelde uitmuntende INIcn- 
 
 fchcn 
 
 (i) Li'DWiG § 331. „Tot huid , hnnir en hoofd- 
 rdicdel bcpnnlt zich alle onderfchcidcii clunaktcr der 
 Volkcren dcrmnaie, en zoo gehecl volrtrckt , — zegt 
 V. DE vos , — dat de fchranderae Onttcetkiiiuiige in 
 ten Lijk, sian hci wclk de luiid gaiifchclijk afge- 
 llroopt was en liet hoofd met een kleed bedckt 
 verd , iiiets IiDegenaanid zoii kiir.r.on oiuuckkcn , 
 waaruit hij wcgens den landaard dts Ovcriecdencn 
 zclfs liet allergeringao in ftaat zou zijn te gislcii." 
 Over de ^eaartheid der Folkeieiu bl. 136, 
 
 i'!' 
 
 ■*l%*!i1;;- 
 
.:>mm 
 
 I N L E I D I N C. 
 
 6S 
 
 fchcn bij lie ruwilc ^^1lI;crcn let en dezclvcn 
 met den laagllcn ranj^ der bcll-h.uwing en ver- 
 lichting bij de verlijndile ISati;n vergo- 
 lijkt (0. 
 
 Ilet mccst kicmmcnde en voldingondc bewijs 
 voor de eenheid van lioc mcnselilijlce Gcdacbc 
 wordt echter in de V^ennengbaarheiJ van hec 
 zelve gcllcld, zoo dar zich de Uiterllen zclve 
 door de voordrecbng laten vereenigen, en 
 llcchts nicuwe Verlcheidonheden voordbren- 
 gen, tusrchen welken nieuvvc Vcrmcngingen 
 kiinnen plaacs hcbbcn, die alzoo met liiide 
 llemmcn fpreken voor de Ecnlieid van hec 
 ganfche , fchoon nog voor veele Verfehei- 
 denhcden vatbaarc, Geflacht (^2). 
 
 Ner- 
 
 (0 T.UDWIG, § 333. 
 
 (a) I.uDwiG §. 334. Men levert zelfs de voF- 
 SCiide Tnfel van de Vcrmengingen der Vcrfclieiden- 
 hedcn v:ni liec mensclilijlce Geflacht, wier naamen 
 mcestal Spaauscfi of Poifiigeesc/i zijii, als zijnde da 
 bedoclde Verfchcidenlicdcn het eerst door deze 
 Volkeren gerangfchikc. 
 
 E K U S T li V E R. D M E ^' C I N G. 
 
 f/EiliiollUrs •\ 
 In.'.iaiien ( ^rg 
 J Jmtrkaiun ( 
 
 F.iiropelrs ni'^t ) In.Vmueu ( jeven j lil:s!ifcn. 
 
 I Mcstitiden , iV-il' 
 
 fell oD/iuiuitic'.irt. 
 
 /lUhiDtiicrs met Jiiicr'n-cncn geven Zi:mlo'*s , ook Lobo's en 
 
 iSli!h:!tcn genotiml. Uczc allcii ncmcii cciic muidfiif jovt aau van ne- 
 
 I. DEEL, * E laa; 
 
 -*> 
 
 
 JIIL-' 
 
66 
 
 1 N L E I D I N G. 
 
 luircpci'rs met 
 
 Ncrgens toch dnldc dc Natuurecncvoorc!- 
 gaandc vcrbastcring dcr Soortcn , wclkcn zi) 
 
 ken- 
 
 laat en I;leur: ila .Vt:!,:fi.'n, tn'cst alien met zwait gekrocst, de 
 ovcrigcn met iitikili;in;jenil,liaair. 
 
 TWE£UE VERJIKNCING. 
 
 nf'it tini T f (-'luquol's. 
 
 ■ , ' oiidcili.., met clkandcrcn gcvcn ^ 
 
 r Mi'lattcn ~) rTcraruneiioOlorisco t 
 
 \ Mesiifin V gcven < Castifin. 
 
 L Mesthidcn J (,n:iatrnlyo!!. 
 
 /E thlopicrs mQt Miihtten gevcn Gnjfo's i)i Cii'ifro's, 
 
 r Mi-sti;n!cit ") CTrffalro's. 
 
 ^l:nr.-icanen met J^ ^^^^^^^.^ j gcvcn |z^,„;„,/^,.,. 
 
 r.ij ilcze Vcrrc:itidenlicia is ntclits ddn dadc tcjcn twee derde 
 van liet oorfpronglijke vcnncngd. 
 
 DERDE VERMENCING. 
 
 fTerceroncn •\ rouarurotunoi^hini^i 
 
 Casii/cn I gcvcn -j I'osHfett. 
 Oiintrnlvo's J (.Octavoneiu 
 
 Trrcn-eiieii met iVulattcn "J CSaltatras. 
 
 Ulesti/ln met Quarteroiteii ! j^ J Coijoten. 
 CrijjVs mn' Zitml'o's f |_G/v.'roV. 
 
 Niilatten met Zamboiso's J [Cambiijo'f. 
 
 In dc eerstgenoemdc Vcrmciiging is dc vcrbastcring (lechts voor 
 ccn vijfde gedecltc ; bij alle de ovcrigcn is de verlchsidenheid 
 minder te bepaalcn. 
 
 VIERDE VERMENGlNG. 
 
 'octr.Yoncn \ gcvcn I Puchuetas. 
 Coijoten 3 Ulamizo's. 
 
 Mulatten met 
 
 cm 
 
 \Mbei 
 
 ibujo's "1 
 u'.sfadQ's J 
 
 C Albarasftdo'tt 
 
 lu 
 
 U^is 
 
I N L E I D I N G. 
 
 €7 
 
 lu 
 
 kcnnclijk omlcrfchcklcn liccft. Dc ccrstc Ver- 
 nicngingcn dcrzclvcn ondcr dc Dicrcn brcn- 
 gcn over lict alircniccn Ccdroclucn vooid , toe 
 onvruchtbaaiiicid gcdocmd, dic-n dc cij^cnzin- 
 niglicid dcr mcnfchcn mag vemicnigviildigcn, 
 door ziilKc vermcngingcn tc bcvordcrcn oi* 
 licvcr tc dwingcn , niaar die in dcrzclvcr ci- 
 gcne bastiiardCoort onvriichtbaar blijvcn , en al- 
 zoo , zoncicr nicuvvc vcrkrachtingcn dcr natiiur 
 door mcnschlijkcn mocdvvil , ook uit!>cr- 
 vcn (i). 
 
 111 (Icze laatfte Vcrmcnging Iu'd'c lict (.iivermcngilo of minstvcr- 
 iiicn/iiif recils zno zccr do ovtrliaiiil , cht 'or ua:iiiwlijl;s ctnige 
 vcibasiLiiiig nicer bcincrkt kaii wordcn. — Bi.UMEN'iiACu bl. 
 124—130. ViREY ///y?. Kai. du t^ciir. Hum. T. i. 
 
 (i) De bukfon behnndelt in het cene gedeelte 
 vnn zijn werk dit gevoclen als een vooroordeel : 
 (_Nat. Ilijl. D. .w. bl. 14. volg.) maar in hot an- 
 dere nls eenen grondrcgel dcr Natuur , cii driiigt zoo 
 ft^rl: als iem nd dit bewijs aaii voor de volftreicte 
 cunheid van ons geflacht. (^Nat. Hijl. D. iv. bl. 
 186— 191.) De verfcheidenheden in het geflnchtder 
 Honden zijn zeer veel grooter,dan in dat der Mcn- 
 fciien, zo dat liiin nicts gemeens overig zij, dan al- 
 leen hun inwendig maakzel en het zelfde verraogeu 
 van onderlinge voordteeling, weik laatfte het alleeii 
 blijkbaarmaakc, — volgens denzelfden buffon , — dac 
 zij alien niet dan eene en dezelfde foort iiitmaaken. 
 ^Nat, Hiit. D. v. bJ. 113.) „ Zoiider vooroordeel, 
 
 E 2 z'jo' 
 
(^ 
 
 I N L E I D ! ?.' a 
 
 Na bet aaiivocrcn van allc dczc grnndci*,. 
 voor lie voillrcktc I^Onhcid van hct mcnsch- 
 li'lkc gcdacht , ondanks dcszclls vcclviiklii^c,. 
 iiiaar nicest in ccn lopcnde, VerlchciilonhcJ..'!., 
 zou nu de laacllc vraai>; : „ v;in vvaar cchter 
 die vcelvuldigc Vcrl'cheidcnhcdcn , wicr ui- 
 terllcn noo;thands zoo aanmcrklijk vcrlchil- 
 Icn ; " of wc'l gchee! onbcandwoord kunncn 
 bl'jvc'T, of flechts nice een bloot bcrocp op 
 de fpcLingcn dcr Natuiir ur:,ewcc:ren wordcn. 
 iNlaar dcze vraag laat zich volkomcn beand- 
 woordcn; en die andwoord bevcstigt nice 
 flechts liet reeds opgemaakt befluit ten vollen : 
 maar toont tevcns hct hoogstc bclanj; aan 
 voor dc Mcnschkunde, om den Mcnsch overal 
 op den aardbodcm naauwkeurigtcbefchouwen, 
 Dit doendc bevindt men, ilat dc Geftalte 
 dcs ligchaanis van vcrfcheidcne natnurlijkcoor- 
 zaaken af hangt , onder welken dc eerllc plaats 
 moct tocgekcnd wordcn aan dc Luchtftreek, 
 wier I imaatigc hitte ccne te vroegc rijphcid 
 
 be- 
 
 zoiuler ingewortelde vijancirchap tegcn Je opcnban- 
 jing,_zegtdanromj. r.forster, — zpl men volHrc-kr 
 moeten cikcnnen , dat de 7.00 zecr rinokcndf fpe- 
 llngcn in bet monschlijke gedncht nlle vrn t:-thio foort 
 zjjn." — Bermerk. auf fcincn Raff f. 2^ 
 
 ii\2. 
 
 M'^ 
 
I N L E I D I N G. 
 
 (>9 
 
 hevorJcrt , voor ccncn genocf^znamcn groci on 
 llcrktc, im;ir wicr fclle koiidc fchier allc ont- 
 wikkcling llremt , en zoo wcl dwcrt^mcn- 
 fchcn , als iKvcrgplantcn , vcroorzaakc, 
 tcrwijl haarc gcniaatigdc koiulc do vour- 
 
 dccligscc voor 'snicnfclicn gollnlte .s. 
 
 Tw-n allon tijdois doze oorzaak t^oor opirierk- 
 lanmc w.iarnomors crkend : ten onzcn tijdc is 
 zclfsdc wijzehaarcr werkin;>;doordc niciiwcre 
 Schcikiindo en de ontdekkingcn o;ncrcnd he: 
 clierlijkc gcftd uitgcvonden (i). 
 
 Do naastc oorzaak aan dezc is dc invlocd 
 van hct doorgaandc Voedzol , zoo wol ten 
 aanzicn ccr hocveelhcid, als hoedanighoid, 
 en nice min in drank, dan fpijs. Men mag 
 van don Monsch gczcgd hcbbon , dac ook bier 
 in zijn ondcrfcheid van de dicron bellond, dac 
 hij niet kon worden vet gemest C2),vvaar van 
 do oorzaak zoo gc/oed te vinden was in don 
 Gnboreckonbaaron invlocd van zijnen gecst c.^ 
 bet ligchaani : niaar, geiljk hot uic de gofLhio- 
 denis dor oudc Worstelaars blijkt, hoe hua 
 
 (i) Bu'MEN, bl. 78, 82. LumviG. §. 112. 
 
 ZniMEKM. f. 66. J. R, KdRSTER f. 236. 
 (a) DH-MENB. bl. 56. 
 
 1^ 3 
 
 '^S^ \- 
 
r« 
 
 I N L E I D I N C. 
 
 lij;cluam zclfs ccn onbcfchoft gcvaarrc word 
 door aiinlioiKlcnd Rcbriiik van zccr vcc-lo en 
 zccr vocaeiulc I'pijs (i), zoo is dc nadcclii;'^ 
 invlocd van lict gcbruik van zaincncrckkcmle 
 of jrccscrijkc drankcn op de ontwikkclin}; des 
 liiijcliaams re diiidlijk bcpi'Dct'd aan bet dierlijkc 
 gelkl, om aan het Voed/.d in hct algemcen, 
 van do vroeglb jcugd at' gcnooten , gccnc 
 aanmcrklijkc uitwcrking op dc Gelbltc tocce- 
 
 fchrijvcn C-) 
 
 I)e Al'lhmming van grootc of klccnc oudcrs 
 is wel cenc min doorgaandc, maar dikwijls 
 even opmerkzaame bijzondcr'.ieid , als dezelvc 
 ten aanzlcn dcs oudcrdonis en der vrucht- 
 baarbcid opgcmerkt is van zccr oud geworden 
 voorvadercn of uit zccr vruchcbaarc buisgc- 
 zinnen (3). 
 
 Ook dc Zcden en Lccfvvijzc ,voor zoo verrc 
 dc ecrstcn ingetoogcn of dartel , kuiseh of 
 wcUustig zijn, dc lacitde arbcidzaam of wcrk- 
 
 ioos, 
 
 (1) Barthelejiy Rcizc van anacharsis D. If, 
 Hoofdst. vai. 
 
 (2) Hlumenb. bl. 84, =27. tuuwiG §. 113. 
 
 J, R. FORSTER f. 236. ziMMF.RMAN f. 58. 
 
 (3) LuDwic §. 5p. en bij ulumemj. M. 22S. 
 
 1 
 
I N I. i: I n 1 N G. 
 
 n 
 
 loos, llilzittcml en dcnkcnd , of vol van 
 
 losfo lip;cliaanishc\vcgini; is, wcrkcn met on- 
 
 gclooflijkc krachtcn op de (icllaltc van den 
 
 mcnsch , even als do Opvoeding zclve van de 
 
 vrocgllc tijdpcrkcn des Iccvcns en daarna dc 
 
 Stand van vrijhcid en hcerfchappij of van af- 
 
 Iianglljkhcid en onderdrukking in dc maat- 
 
 fchappij (i). 
 
 De Vcrfchcidcnheden dcr Kleur van de 
 
 huid zouden zich niet min gcmaklijk laten 
 
 verklaarcn , indicn dc Uiccrftcn , door hoc 
 
 vecle rchaduwingcn anders ook in ondcrlingc 
 
 nadcring gebragt, hier niet als wit en zwart 
 
 tegen clkandcr over ftonden. Vcclcrlcije on- 
 
 ilerllcllingcn hceft men dan ook gcmaakt, 
 
 cm voornaamlijk dc ^thiopifchc Verfeheidcn- 
 
 hcid te verklaarcn, wijl dozelve door andj- 
 
 ren als dc hoofdgrond verdeedigd wcrd ' an 
 
 iiun ftelzcl wegcns verfchcidcnc oorfprong- 
 * lij- 
 
 (i) Opmerklijk is de vergelijking door Zim- 
 WF.KMAN gemnakt vnn de Duitfchen ten tijde van 
 C/KSAa en van hcden , bij vvelke hij aantoont , dat 
 de/iji/w/Vwo'y thands minder verfchillen van AcDuitfc'ieis^ 
 dan dezen van hunne voorouders , en welk vcrfchil 
 hij uit de verandering van luchtflreek , na liet wcg* 
 nemen dcr bosfchen , maar veel nicer nog aan de 
 verandering van zeden , toefchrijfc. f, 54-59. 
 
m' 
 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 ', I,, . 
 
 
 mu 
 
 t-' 
 
 iijkc menfchcn-foortcn. Nii fchrccfmen al- 
 ios, \v::t dc kleur van den hiiid bctrof aan de 
 luLlulh-eek toe , wicr toenenit-nde hittc deed taa-- 
 ncn en eindJijk gchecl verzen^-en (O; dan 
 bcweerdc men, dat hot Negcrbloed veel mecr 
 rhlogist'in en ijzerdeclcn inhield (2), 01" wel 
 zcll'svcel donkcrcr van kleur, dan bij i^c Euro- 
 peers^ was (3). 2oms Ictccdc men op de 
 gal, die men almcde donkcrcr van kleur 
 hiold en wicr affcheiding door de hitte 
 bcvo'- 'crd wordt, geiijk derzelver menigte 
 door zwaaren arbeid en gebrek zou toene- 
 nien, en waarvan dc veelvuldige galzickten 
 dcr Indianen voor genoegzaamc blijken ge- 
 houden worden (4). Andcren zogten iec 
 eigenaardigs voor de zwarte huid der Ncgers 
 in derzelver teolvocht , het welk zij zwart-' 
 achtiger voorondcrllelden C5)» of wel in 
 de hersfencn , die medc donkcrcr van kleur 
 zoudcn zijn (6_) : maar alien hebbeii zij we- 
 
 dcr- 
 
 (1) BuiFON. Niir. Hiit. D. ill. bJ. 10.9. ZiM-.. 
 
 WERMAN. i. 77. 
 
 (2) Bij LuDwiG f. § 97. 
 
 Cs) Aid, en bij Blujienb. bl. 10^. 
 
 (4) Bij LuDwiG §. 99. en bij BLUMsiNs. b!. lo3^ 
 
 (5) Bij Lldwk;. _§. 1 00. 
 (-S) Bij Luowic. §. I ox. 
 
men al- 
 F aan de 
 lecd taa-- 
 [ ^j ; diui 
 ;el mecr 
 , or wcl 
 ie Euro- 
 op de 
 .x\ kicur 
 \c hitte 
 menigte 
 toene- 
 ilzicktcn 
 Ijken gc- 
 gten iec 
 r Ncgers 
 ij zwart" 
 f wel in 
 an klcuf 
 1 zij we- 
 dcr- 
 
 [09. ZiM-. 
 
 . b!, lo3^ 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 
 tlcrfpraak of wederlcgp;ing gevondcn, in zoo 
 verre , di\i de laatile onderllcllingen ten ecnc- 
 niaal omvcr gcworpcn werden , tcrwijl de eerfte 
 bleekcn iiict gcnoegzaanuc zijn, omallcs,hec 
 welk hier rcgcnkonaangcvoerdworden ,ultdcn 
 wcg te ruimen. Blumenuacm, die alledczc 
 ondcrllcllingcn kcndc en ais onvoldocnde 
 vcrwlcrp, gaf eindlijk ecn gevoclen op, tot 
 liet wclk hem de nieinvc Schcikunde, wclke 
 rccds zoo veel hccfc verkiaard, 't geen te 
 voorcn onoplosbaar fchcen , fchijnt gcbragc 
 tc liebbcn. — Volgcnds hem wordt de naaste 
 corzaak der zwartc Klcur gevonden in dc 
 overvloedigc Koolrtof van 's menfchen vocJi- 
 tcn, die, met dc Waterftof naar buiten gedrce- 
 vcn tot door dc dikke huid , nedergcploft 
 wordt door de Zuurftof der dampkringsluchc 
 en zich vasthecht aan het MulpighiaanCchs 
 flijm- of nct-vlies, het wclk de halfdoorfchij- 
 ncnde opperhuid met de dikke huid ver- 
 eenigt en de cigcnlijke zetel is der kleur. 
 Volgends dit ilelzel mocten de bloedvatcn van 
 de dikke huid werkzaam zijn, om het kool- 
 lloflijkc bcghizcl in do uitwaazemcndc voch- 
 len van den mensch af te fcheidcn, teruiji de 
 opperhuid voor den vrijcn toegang der bui- 
 (fplucht moet bloot ligaen , om dc wcrkina; 
 
 i: 5 
 
 van 
 
 '-^-' 
 
74 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 
 van haare zuurfliof toe te ftaan. Wanneer de 
 bloedvaten van de dikke huid deze werking 
 geheel verliezen , neemt de opperhuid , zelfs 
 bij den AEthiopier, eene tcgennatuurlijke wit- 
 heidaan; tervvijl de prikkcling dier vaten bij 
 den blankcn mcnsch fproetcn en zomcrvlek- 
 ken voordbrengt , ja, in zommige gevallcn, 
 dcrzelvcr huideene JEthtopifchezwanheid doec 
 aannemcn. Daartoe echter wordt dan tevcns 
 gevorderd de overhand van het koolftofFclijk 
 bcginzcl, die bij den galachtigcn plaats heet'c 
 en doorgaands de naauvvfte overccnftemming 
 van den lever en de huid aantoont , wclke beideii 
 derwijze worden aangedaan door hetvermogen 
 derhichtftreeke, dac galziektenmenigvuldigen 
 inhcemsch zijn tusfchen de kccrkringcn , en 
 de bloedmenging der bewooners dier ftrecken 
 algemeen galachtig is , ja dat dc Europel'rs , 
 die in de Indien woonen , niaar boven al hun- 
 ne kinderen , aldaar gcbooren , eene galachtigc 
 gedaante en geftel aanncmen (i). Veelc bij- 
 
 zon- 
 
 (i) Blumensach bl. 102-120. Tegen deze on- 
 den'telling is ingebrtib. : „ waarom de Koolftof ondcr 
 eene olijachtige gedaante van de W;Jtcrllof afliier 
 zou worden afgefcheidcn ? Waarom ook de Koolftof 
 met dc Zuurmaakcnde iuclu uit den dampkrinii niet 
 
 «ver- 
 
 tv- 
 
 I'- 
 
g met 
 
 I N L E I D I N G. 75 
 
 zondcrc en op zicli zelvc onvoldocnde gron- 
 dcii ter vcrklaaring van de Ncgcrklcttr in- 
 zondcrhcid worden in dit llel el ovvenomcn, 
 en door de grondlcLr dcr r.ieiiwere Schci- 
 kunde in voldocnde zanicnvverking gcbragr , 
 tcrwijl hctzclvc de bcllisfchcndllc procven 
 in de Zicktekunde vindt, die nT-er dan ccns 
 in zvvartgallige zickten door eene hcilzaame 
 vcrplaatzing der ziekte-ftof eene volkomcne 
 roec-zwartheid aan de Iniid hceft zien me- 
 dedeelen, en in gcclzuchcigen , zclfs na hiin- 
 ne volkomcne hcrflelling , dikwijls dczclfde 
 
 taan- 
 
 ovcrgaa in KooIIucht en alzoo vecl eer opgcflorpt, 
 diin wel ncdcrgeplofc wordc? „ Beide vranrvcn boiidt 
 men echter alsdan verklaarbaar , wanneer men net ;/////- 
 ■piiihiamifche (lijnivlies zoo olijacluig onderdelt , d.ic , de 
 Ziiurllof alle . de Waterllof weggenomcn hebbende , 
 t^e Koolftof vrij en onverecnigd blijfc, maar tot 
 welke fchcikundige bewerking dan ecn grooter 
 graad van hitte nodig fchijntjdan de zwaitllo vol- 
 keren verdn.'gen. — Dus oordeelde de I'oogl. 
 scHACHT. Hier mede verccnigde zich do Student 
 Fl. j. van maanen , de Vertaalcr v.m Bm.'menbach. — . 
 Wij vern:eten ons hier geene iiitfpr.iak; maar mee- 
 ncn alleen , te mogen vraagen : ,, of men ook 
 dwaalen kan , wanneer men dcnzelfdcn graad van hitte 
 tot de natuurlijke fchcikunde in hot meiischlijke 
 ligchaani van biiiten mccnt te bchoevcn, dien m.^n 
 ill de kunstl'cbeikunde noodig heel't?'* 
 
 ■s^r- 
 
 gg^^i#gg.1K 
 
 ^■t-r-ir^aa^ "S -"-^^ 
 
1^ 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 mnkleur hccft blijvcn opnierkcn, waar door 
 dc ziekcn in klcur van Iniid volkomcu 
 HMi- andcrc volkcrcn gelcckcn (i). 
 
 Natuiirlijkc gefteldhcld van den Mcnsch 
 zclvcn en van den Dampkring , in wclken hij 
 kefc , tot dc volftrcktftc Ncgerldeur mcdcwer- 
 kcndc, zijn alzoo tcvcns dc oorzaakcn gc- 
 vondcn van de ovcrigc fchaduwingen , dewcl- 
 kcn dc klcur dcr menfchen van bet blanke 
 toe bet /^wartc toclaat , en die dan nu op de 
 volgcnde wijze worden opgcmcrkt. — Moo 
 grootcr dc hitte cener Luchdlrcek is , le 
 zwartcr is de Mcnsch, die ondcr dezelve 
 lecfr. Vcrmindering dier hitte doec de klcur 
 verbleeken, weikc ccne volf)agene blankheid 
 aanncerac in koude gewesten. Aan den Sener 
 sral en in de naastgelegene landen teckenc 
 de Thermometer dikvvijls, in de fchaduw , van 
 II a", tot 117^: aldaar is de mcnsch glinfte- 
 rend zwart als ebbcnhout. Aan gene zijde 
 
 van 
 
 (i) Bi.uMr.N3ACit bl. 1 1 6. ZiMMERMAN laat voords 
 iiit^de zwmgQWOxAQv. Malpighiaanfchc nijmlnild of 
 retvlies, door tk terugvoerende vaten ,dezczwanheid 
 niedcdeelen aan bleed, zaad, gal en hersfencn, in 
 welke anderen ecne donkcrer kleur nicenen te heb- 
 ben opgcmcrkt. f. 92 > i>3- 
 
I N L E> I D I N C. 
 
 le 
 
 van den cvcnnachtslrn, in Congo, Loango cii 
 ^Jnzicoh dc hitcc ciczclltle en ook de klcur gclijk. 
 Mccr zuidlijk en noordlijk aan de Kaap de 
 gocde IIoop en de Barbayijfchi: kust is de 
 huid donker bruin. In uifta, 'c wclk zich 
 niet uicftrekt tot den cvennachtslijn en dooc 
 den oostenwind, die over de groote zuidzee 
 konit, verkoeld wordt , leefc de geele ea 
 op zijn hoogst olijf klcurige mensch , de 
 Malahaar , Makijer en rilndo^tinier. Euro- 
 pa, nog nicer verwijderd van den ovennachtslijn , 
 heeft in zijne warmile landen, ahSpa;!]", Por- 
 tugalQW den voet van Italic^ flechts bruinachcigc 
 mcnfchen , die in dc noordlijkfte dcelen van; 
 Spanje zelvc aireeds, verbleckcn: tcrvvijl dc 
 lieldcrfte blankheid in dc koudfte landen bi] 
 Dtiitfchcrs , Deenen en Noonnannen gevon- 
 den wordt. — Bij dc verhuizingcn dcr vol- 
 keren en dcrzelvcr langduurig verblijf onder 
 cene vreemde luchtftreek , heeft men op gclijkc 
 wijze de vcrandering van dcrzelvcr huid op- 
 gemerkt , zoo dat de Saraceenen en Blooren y 
 die in de zevende eeuw het noordoostclijkc 
 Africa vermGestcrdcn en zinds al dicper naar 
 den evennachtslijn zijn doorgedrongen, hunne 
 oorfpronglijke bruinachtigc kleur van tijd tot 
 tljd in eene pikzwarte hebben zicn ovcrgaan, dia 
 
 thanils 
 
 S^-f 
 
 CHfeJi.i^ft^^^=^*^^*'-"" 
 
78 
 
 I N L E 1 D I N G. 
 
 tliiinds vnn de Ncgerllmr nice is teonJcrfchci- 
 dcn. Ilct zclfdc gcbcurde den Porttigcezcn^ 
 die zich in dc veenicndc ceinv bij den Scne- 
 fial nedetvctiedcn. Indien men dcze vcr- 
 bastcring in beide gcvallcn aan vcrmcnging 
 met dc inboorJingen zoii vvillen tocfchrijven , de 
 AW^sftmj'chs ^ooden , vvicr Godsdinst allc vrecm- 
 dcvcrmcnging ccne heiliglchcnnisacht ,bcwij- 
 zen met hunnc aangcnomenc zvvartlieid , aan die 
 CiQvAbijsfmiirs gclijk, dat de liichtftrcckallecn , 
 in zamcnwcildng met hct ontaarde , gcllel , 
 ziilkeuitwerkingen voordbrengt.— Bij dezelfde 
 volkercn eindlljk onderfcheidt men zecr duid- 
 lijk aan de huid de bijzondcre llanden, 
 ftammcn of enkelde perzoonen, die min of 
 mecr blootgcftcld zijn aan de viije werking 
 van den dampkring en bovcnal van dc zon. 
 lloe duidlijk onderfcheidt zichhierzelfsdc land- 
 man van den ftedeling , dc arbeider in de ope- 
 nc lucht van den huiszittenden werkman, ja 
 bij dcnzelfden man liet gelaat en dc lianden 
 van hct overige mecr bedckt gehoudcn lig- 
 chaam , tervvijl de kleenc zorgvuldigheden van 
 bet bevallige geflacht ovcral , waar hct zcl- 
 ve nict medcdeek in groveren arbeid , 
 ecne blankheid bewaaren, die dikvvijls vrij 
 wat grooter verfchU vert ,ont tuslchen enkel- 
 de 
 
 '•^'ffSTiiK. 
 
I N L E I D I N G. 
 
 79 
 
 de perzooncn uic hec zelfdc huisgczin, dan 
 zomtijds tusfchcn afgclcgcner volkeren over 
 het gehecl bcfpcurd kan wordcn. Zulk ecu 
 kennelijk onderfgheidt vindt men in alle Ian- 
 den, waar de vrouwcn ontheven zijn van 
 zwaarcn arbcid en in hoogachting gcnoeg 
 ilaan, om zich op hct bcvallige toe ce leggcn. 
 Alzoo ook bevindt men de bcwooners dcr ber- 
 gen , op wier toppen eene koelcrliicht hcerscht , 
 en der bosfchen, wier fchaduwen naauwlijks 
 door eene zonneftraal verdeeld vvorden , veel 
 blanker dan hun , die , fchoon op dczclfde 
 brecdte woonachtig , in de opcne vlaktcn 
 3ecven. 
 
 „ Maar men ziet de Negers niet wit vvor- 
 den , fchoon in koude gewesten overgebragt ; 
 men ziet de blanken niet terftond zwart wor- 
 den, fchoon zij zich naar volkplantingen in 
 de heetfte luchtftrceken begeven; men vindt 
 in uinierica geencn AVger , fchoon zelfs <-n- 
 der den evennachtslijn gezogt ! " Op deze be- 
 denkingen zijn nu ook de oplosfingen vaardig. 
 De luchtftreek alleen doet niet alles , ten zij 
 'smenfchen geftei daarvoor vatbaar is ; en 
 'smenfchen geftcl wordt niet terftond veran- 
 derd , maar ontaardt alleen blj opklimming in 
 
 vol- 
 
I 1 1. .J>#1> ..^ 
 
 80 
 
 I N L 1: I 1) I r< G. 
 
 '^li^'* 
 
 ■(■•■■ 
 
 volgcnde gedacluen ( i ). Ook woi-iU- in alio 
 
 gcvallcn ccne donkcrc klciir gcnvaklijkci- aan- 
 
 gcnomcn, diuiagclegd: en die gold: do klciir 
 
 van 'smcnscbcn huid niet minder, dan die zij- 
 
 ner klcdorllofl'cn. Bchalven dat incn ook cene 
 
 daadli'ikc verblecking bij jong vervocrdc Nc- 
 
 gers opgcmcrkt heefc (2). Jmericn cindlijk 
 
 hecft ncrgens, vooral niet tusfchcn dc kcer- 
 
 kringcn dien graad van bitec , die op gclijkc 
 
 brcedtc de oudc v/aereld zengt. Ilaarc , vcel 
 
 hooger bcrgcn, grootcr rivicren, talrijker mci- 
 
 ren en uicgeftrektcr bosfchen 7.00 wel , als 
 
 haare ligging tusfcbcn de ilille en Atlantifchs 
 
 Zectin, wicr oppcrvlakte dc hittc dcr ciders 
 
 brandcnd wordcnde winden aflcoelt, zijn zoo 
 
 vcelc oorzaaken , dat America ncrgens iV<r- 
 
 gers voordbrcngt; tcrwijl tevcns dc vcel 
 
 verfchillcndc koperklcur haarer bcwooncrs , 
 
 volkor.ien bcandwoordende aan den graad van 
 
 derzclvcr ligging , den tnvloed der luchcllrcek 
 
 ook bij hun volkomcn bcvcstigt Cs)- 
 
 Met 
 
 (1) ZlMMEIlM. f. 92 5S. 
 
 (2) ZlMMERM. f. ()'■>■. ni.UMENB. bl. I 39. 
 
 (3) ZiMMEioi. r. 86—92. Ten bcwijze van 
 
 ili: 
 
 «""»3;'«;^,. 
 
t N L E I D I N G/ 
 
 8t 
 
 li- in aJlc 
 jkcr aan- 
 dc Id cur 
 I die 7.1}- 
 aok ccne 
 crdc Nc- 
 : cindlijk 
 de kccr- 
 
 P gclijke 
 arc , vccl 
 |ker mci- 
 vel , als 
 iantifche 
 cr cldcm 
 
 zijn zoo 
 vens iV(?- 
 
 dc vccl 
 vooncrs , 
 Traad van 
 ichcllrcck 
 
 Ilec 
 
 39. ■ 
 
 cwijze van 
 
 Het haair , 't wdk uit dc algcmcc k bckl .'cd- 
 ;?elcn van den mcnsch gcbooren en gevoed 
 wordc, liceft met derzelvcr gclleldnis en kicur 
 vooral dc naauwltc ovcrcenllcmming , zoo dac 
 dc opgcgevene oorzaaken der vcrfcheidcnhc- 
 den van dczcn ten zclfden tijde geldcn voor 
 de onderfcheidingen omtrend de hocdanig- 
 
 heid 
 
 dit verfchil van hittc gccft men de volgende tafel 
 op, naar de Schaal der 
 
 Thermometer van Reaumur, 
 AMERICA. 
 
 LiCClNG. HOOGSTE. LaAGITK. 
 
 0^13' 
 
 20O 
 
 Mexico 
 
 Qjiebek 
 
 Rio Janeiro 2 3 *> 
 
 Boiicaulisbaij 53° 
 
 N.B. 
 N.B. 
 46'' 55' N.B. 
 Z. B. 
 Z. B. 
 
 S5. 
 
 10. 
 
 t. 
 
 o 
 
 OUDE WAERELD. 
 
 11^56' N. B. 3 2|- 
 16" N. B.3S. 
 i2o«5i' N. B. 38. 
 aa** N. B. 33-1 
 48050' N.B. 27. 
 
 Poudichertj 
 
 Senegal 
 
 Eil. Bourbon 
 
 ClmU'lernagor 
 
 Farip 
 
 KaapdegoedeHoop 3? ^5 5' Z. B. i\). 
 
 Utrecht 53'! 2' N.B. 25^- 
 
 I. DEEL, F 
 
 »7. 
 14. 
 21, 
 
 15. 
 
 Ah 
 
 ;*§«*•" 
 
82 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 ! niftt--, 
 
 ^^4 
 
 held en kleur van 't hoofdbaair en wcl .too- 
 vccl tc -' icer, ti.wr men tcvcns de naauvvllo 
 ovoroenkomst tusfchcn hcczclve en de ci- 
 gcnlijkc blocduKMiging van den mensch hcefi: 
 opgcmcrkt , zoo dat men bij zwaiihaari- 
 gc mcnfchcn nieestal ccn droogcr geftcl cil 
 zwartgalliger bloednicnging hectt bevondcn, 
 vvaar van dc tucht-cn dol - liuizen ontzettcndc 
 bcwijzcn fehijnen optclcvcren Ci). 
 
 DezcIlJe ovcrecnkonist tusfchcn huid,. 
 hoair eu oogen vvcrd reeds door aristoteles 
 waargenomen , zoo uat hij don blankcn blaau- 
 we, den bruinen en zvvartcn zwartc oogen 
 loefchreef. Jeugd en ouderdoni , die aan hec 
 Iraair des hoofds doorgaands zoo kenlijk zijn_, 
 onderfcheiden zich zelfs in den rcgcnboog der 
 oogen, die mecstal bhiauw bijulle jong geboo- 
 rencn kinderen is , doch daarna bij dc bruinen 
 verdonkerd , en eindlijk bij dc grijshcid wc- 
 dcr ^oa wd lighter als flaauwer wordt (2). 
 
 In den jmtvek van het menfchelijke Gelaat 
 waren de uircrsten min tegenftrijdig,dan in al- 
 le die verfcheidenheden, wier oorzaaken wij 
 hcbben naargefpoord.. Om dezc reden kaii 
 
 men 
 
 (1) Blumenb. bl. I4'3 » 144' 
 
 (2) Blumenb. bl. 147* I4>'* 
 
 1 " 
 
 >MviVo;j> 
 
 M' 
 
I N I. E I D I N C. 
 
 83 
 
 rc\ zoo 
 wiiwllc 
 tie ci- 
 h hccfi: 
 iLhaari- 
 :(lcl cil 
 ontk'n , 
 jcttcndc 
 
 huid ,. 
 
 'OTKLES 
 
 1 blaau- 
 ; oogen 
 
 aan hec 
 ijk zijn , 
 oog dcr 
 1; ffeboo- 
 
 briiinciT 
 icid wc- 
 it (a), 
 e Gclaac 
 Ian in al- 
 lakcn wij 
 eden kaii 
 men 
 
 men nu 00k zoo nice dringcn op do duiddljke 
 aanwljzing van allc de oorzaakcn dicr blooce 
 al'wijlcingcn en nadcringcn van alio cnkdde 
 pcrzooncn onderling en van dc volkci-cn toe 
 clkandcrcn ; en zijn 00k dczc oor;^aakcn 
 gccnzins zoo jiiist te ondcrfcheidcn. Al wac 
 tot lict cigcnlijkc gclaatlprckcndc iiehoort, 'c 
 welk ons de oogcnbliklijkc aandoeningen van 
 hct hart of dc doorgaandc wijzc van gevoc- 
 Icn en van liandclcn vcrtoont , en waarvan de 
 oorzaak diis onniiddeJlijk in dc uitwerking zcl- 
 vc is tc Iczcn, konit liicr toch in gccne aan- 
 mcrking: maar het Gelaat zelf, wannccr hcc 
 gccnzins fpreckc, — dcszelfsnatuurlijkc omtrek, 
 door gccncn bijzondcren trek vcrtrokken, en 
 cchtcr, blj dcszcils grootflc verfchcidcnheicl 
 en onlhndvastigheid , nog flceds als nacionaal 
 te ondcrfcheidcn, zou hier dc mocilijkfteplaats 
 ter vcrklaaringc zijn , indicn dczelve zoo ftreng 
 kon wordcn gevordcrd. Men vindt echter redc- 
 nen, waarom men aan de luchtftreek eenen groo- 
 ten invloed hcbbe toe tc fehrijvcn op hct men- 
 fchelijke gclaac, want bij nienfchen vangeheel 
 verfchillendcn ftand en Icefwijzc vindt men 
 onder dczclfdc luchtftrcek , fchoon 00k in af- 
 gelegenc gewcsccn ,ecncn vrij gclijken omtrek. 
 Men mcrkc ook gclaatsveranderingen op bij 
 
 F 2 vol- 
 
< f .MA 
 
 ^^ ' 
 
 84 
 
 1 N T. E I 1) I N C. 
 
 volkcron, die ziiuls ccuwcn zijn vcrluiisd mnr 
 
 aiulcrc luclullrcda'ii ( i ),-ccru'ijl men onder- 
 
 rclicidenc vdkplantingcn van cencn en den- 
 
 zcirdcn ftam ecn verlehiilend gcliuu in 
 
 vcrfchillcndc liiehtllrceUcn hccft zien aannc- 
 
 men , doch waarvan dc vcrmcnginp; mei; 
 
 dc inboorlingen voor krachtigcr oorzaak 
 
 wordt gcacht. Kant en volney hchbcn gc- 
 
 tracht, dc wijzc der vvcrking van dc liicht- 
 
 ftrcck op hot gclaac tc veiklaarcn , vooral oni 
 
 daar 
 
 (i) VoorbccUlcn vnn ecu onvcnndcrJ tiritio' 
 ,wnl gdnnt ahijnt lict ynodsc/ie volk optclcvercn , 
 ^t ^'ccn, ondcr welke Uiclullrccl: lice cuk woont;, 
 nniw.ckcrcu,liKt bcincrkbnnreii , mnar hougst bezwanr- 
 lijk tc omlchriivcn,groiultrok in bet gclnat kcnnelijk 
 blijft.— Bt.cmenb. bl. J6y. W. "k \os over dc ge- 
 aarlI,eUlh\. 157. — Zcldcn cchtcr vvrs hot vcrblijf 
 tier :foodcu nisiig genoeg in ccnig laiul, om den 
 langznnnien i;ang dor vck'.i vling u docn blijken. — 
 Misfchicn liccftook bun g.wooniaalgelnuik ccn groot 
 rnndccl r.rn dicn V(.:b;.dlgcn grondtrek , dlcn ik 
 iiict bemcrkc in ce.. :i , niij bckendcn man, die 
 al vroeg cen dtrhten wcrd. — En rccds vccl« Joo- 
 ihu uit den bcfcbaafdcn Hand vooral , ontmoet men 
 bier' tcv Sicdc , vvaar bun verblijf zedcrt mcer dnn 
 twee eeuwcn rustig kon hcetcn , in wicr gclaat men 
 d-ztn trek niet zal vinden , voor dat men van ciders 
 vernccmt , dat zij poikn zijn , en men denzelven ini 
 volllrekt wil vinden. 
 

 i.sd int\r 
 I ondcr- 
 LMi clcn- 
 liuu in 
 I aannc- 
 ng iiics 
 oorzaak 
 ibcn ge- 
 le liiclu- 
 aoral oni 
 daav 
 
 tclcvcicn , 
 k woont; , 
 t bezwiinr- 
 t kciinelijk 
 9Vi'r de gc- 
 hct vcrblijf 
 , om deii 
 blijken. — 
 ik ccn Rroot 
 k , ilici) ik 
 mnii , die 
 I vccl«e jfoo- 
 mtmoet men 
 rt nicer dnn 
 • gelnat men 
 n vnn cUlers 
 enzelveii ini 
 
 L fc.^'^LZ^.A^.^-I^^r-S'"-?^^!^^- ' 
 
 T ^T^VJ^? ! ^ 
 
 I '.i ^ i ' ^ '^ '^^^^^L^^Cig! ;- ffg,y•:-^j^^*^^^'^ 
 
^> 
 
 
 IMAGE EVALUATION 
 TEST TARGET (MT-3) 
 
 
 f/j 
 
 z. 
 
 1.0 
 
 LI 
 
 |2j8 1 2.5 
 
 1^ 
 
 ■so 
 
 40 
 
 US 
 
 2.0 
 
 1.8 
 
 
 1 1-25 1.4 1.6 
 
 - 
 
 ■« 6" 
 
 ► 
 
 
 7 
 
 Photographic 
 
 Sdsices 
 
 Corporalion 
 
 23 WEST MAIN STREET 
 
 WEBSTER, N.Y. 14580 
 
 (716)872-4503 
 

 
 >^\> 
 
 CIHM/ICMH 
 
 Microfiche 
 
 Series. 
 
 CIHIVI/ICIVIH 
 Collection de 
 microfiches. 
 
 Canadian Institute for Historical Microreproductions / Institut Canadian de microreproductions historiques 
 
i^^ 
 
 M^-^ 
 
 <•'»', 
 
 I N L E I D I N G. 8s 
 
 <JaaT Hit dcniongonfc/iecn.'Et/nopIfc/ieVcrCchei- 
 dcnhcid optehcldcrcn. „ Alle ontwikkcling 
 zegt KANT, waardoor hct ligchaam dcszelfs 
 Tappcn flcchcs verfpilt, moct in uitdrooivcnde 
 luchtflrecken mecr en nicer gcftiiit wordcn, 
 van wciar zelfs dc kicmen van den groci des haairs 
 door den tijd zoo zeer vcrftikken, dat nllcen 
 hot hoofdhaair overig blijft. Op gelijke wij- 
 xe wordcn de vooruitkomende deelen van hec 
 aangezfchtplar, en zoo ontftaat eindlijk dc baard- 
 Joozckin, deplattcnens, de dunne lippcn, 
 de gluurende oogen, hec phute gclaat , de 
 roodbruine huid met het zwartc haair, in een 
 woord hec Kalmukkcn gezicht ( i )." ._ 
 ,, Ik raerke in de daad op, zegc volnev, dat 
 hec gelaac tkr Ncgers juisc die zainentrekking 
 
 '^-" ver- 
 
 COKant, Abha,dlnr,g von .kn vcfchicdnrn 
 n.ccuder Mcnfchcn in den Pkilof„i>ken fur dU ircU 
 in. II. f. 125. De Ncderdnitfche yj^xi^^\Qx ^t^n dit 
 M-edc ynu E^GE. heeft „iet gocdgevonden ,deze ver- 
 'fndehngvan K..vr, noch deszelfs overige aanmer- 
 angcn te plnatzen , houdende dezel ven voor wart.nI. 1 
 (Z.ec1evoorrede dicrvertnalingO Zlmmeuman echrer 
 "gt b,j doze plnats: „ had dezc voortreflijke Wij 
 seer h.er n.er eenige di„ge„ overdrceven . .00 ko„ 
 " ;:, eTV"'"^'"^ '' ^-"'^"'-""^ -^«--ng „ie 
 
 t I 
 
 i! ( 
 
 .; . J ' . 
 
 n ,1 ; 
 
 
 If! ;l i 
 
 liilii ■ ' 
 
 ;i;ii 
 
 ff: 
 
 i\ 
 
 ,!<i|3;sia»iS03ts; .•■ 
 
85 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 I 
 
 vcrtoont, wclkc het onze aanncemt , wan- 
 necr hcc getrofTcn wordt door hcUichtend 
 en hcetaffchijncnd viiur. Het voorhoofd rim- 
 pclt, het dik dcr wangcn zet zich opnaarbo- 
 vcn , dc oogappel trekt zamen , de mend 
 grijnst, en nioet deze zamentrekking , vraagt 
 hij , die op den duur plaats heeft in het opene 
 en hcetc Negerland, niet de eigcnaardige ge- 
 davuite worden van hun gclaat? — Ilunne 
 oogleden, zegt hij elders, zijn ;.ltijd half ge- 
 flootcn , om te belctten , dat hun de muggcn niet 
 in de oogen vliegen ; van daar dat zij , van 
 hunne kindsheid af gekwcld door deze infecten , 
 h-innc oofren nooit opflaan, als andere volkc- 
 ren CO*" ^P gelijke wijze kan het gewoone 
 vocdzcl tot dit gclaatsvcrfchil bijbrengen. 
 Spijs, die door raauvvheid of handheld meer 
 verfcbcuring en zwaarer vermaaling vordert, 
 veroorzaakt eene zeer verfchillende richting 
 van mond en onderfcbeidcne zamentrekking 
 van fpieren. Ook de eenzelvige arbeid of 
 Icefwijze der Volkeren mag hier niet worden 
 
 voor- 
 
 (i) P'oynge en Syrie fif en F.gypte, T. I. p. 74. 
 T. II. p. 169. — Zulk eene waarnemiiig deed 
 ook FORSTER wcgcns de inwooncrs van het Paasclt- 
 eUtmd. Cook ^sreize, D. V. bl. 430. 
 
I N I. li I D I N G. 
 
 • P- 74. 
 
 ^ 
 
 Toorbijgczicn. Want het nioge, watdcn arbeid 
 betreft , niet zoo aanllonds in het oog vallen, 
 dat dcszelfs infpanning van onJcrfchcidene 
 vermogcns zich kenmcrktin hctgclaat, cchter 
 Itan men nice ontkennen, dat men mcnig cc- 
 «cn handwerker of arbcidsman aan gang en 
 ftand terftond kan ondcrfchoidcn. Ook is do 
 2cefwijze als eene veelvermogendc oorzaak 
 bekend, aan welke alleendoor vcelen deftom- 
 pe nens cndikkelippcnder^V/«V/>/<;rj wordcn 
 toegcfchrccvcn, daar zij, als Kindcrs door 
 de Mocders op den rug gedragen en op 
 dcnzclvcn hangendc gczoogd , tcrwiji dat dezcn 
 in haaren zwaaren arbeid van gierst teftampen 
 voordgaan , door het gcweldig en beftendig 
 ftooten van den nig, dit plat niisvormd gelaat 
 in de ecrste levensdagen aanncmen. Bij wclkallcs 
 het nog buiten alien twijfel is gcftcld,dat ver- 
 fcheidene volkercn zich alle niocite geven, 
 oni het gelaat der jongc kinderen door driik- 
 ken cnknijpen ziilken vorm te geven, als het 
 4enkbeeld der fchoonheid onder deze Volke- 
 ren vordert, waardoor de Natuur we! niet ge- 
 heer vcrweldigd of omgekeerd mag kunnen 
 worden, maar waar door voorzeker demins- 
 fe aanleg flechts tot het Nacionaalc gelaat 
 
 •^ 4 ' aan- 
 
 
 I ,i 
 
 
 f 
 
 I i-< 
 
 
'88 
 
 t N L E I D I N G. 
 
 aanmerkclijk moet wordcn verfterkt ( i ), 
 Dit alles komt vooral in aanmcrklng bij hcc 
 verfchil der Bckkeneelcn. De bcendcren zijn 
 wel de bcftendigftc declcn van het menfchelij- 
 kc geftel en maaken voor hct gclaat inzon- 
 derheid den vasten gronddag iiit van deszelft 
 gedaante : maar niet te min blijvcn zij zoo wel 
 voor veranderingen vatbaar, als de weekfte 
 dcclen , daar zij onophoudlijk nleiiwe deelen , 
 nit het blood afgefcheiden , aannemen in de 
 plaats van andere week gewordene , die wc-» 
 der wordcn opgeflorpt. Van daar dat de been- 
 dcren zich in dcrzelver wasdom zoo wel vor- 
 nicn naar de naast bijgelegene deelen, aid 
 zij vervolgends voor dezelven ten grondflag 
 ftrekken. Blijkbaar vertoont zich dit in de 
 hersfenpan van eenen bejaarden mensch , die 
 van binnen den ingedruktcn vorm vertoont 
 van alle de kwabben en kronkelingen der 
 hersfencn : maar niet min blijkbaar in de uit- 
 wtndigc oppervlaktc des bekkeneels , het 
 welk onlochenbaare fpooren draagt van de 
 werking der fpieren en van het ganfche ge- 
 laat, welks algemecn voorkomen vrij gemak- 
 
 m 
 
 CO BLUMENB. bl. 158— rl<)9u 
 
 I 
 
I 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 5> 
 
 Itjk Hit het ontblootte bckkcnccl kan worden 
 opgemaakt CO- D" zoo zijnde, moetalzoo 
 allcs, wat op dc trekkcn van het gelaat kan 
 werken , tevcns invloed hebben op hec bek- 
 keneel. De luchtftrcek , wclkc als zoo vcel 
 afdocndeis erkcnd,moct dan ook alhier haare 
 working doen. De leefwijze , wier krachc op 
 het gelaat niet to ontkennen is, kan ook hier 
 niet nalaten diepcn indruk te maaken. De 
 takken-vormige uitvvasfen der flaapbecndcrcn,' 
 die agter den gehoorbuis liggcn, in de tedcre 
 kindsiieid nog niet voorhandcn, in toenemen- 
 dcn ouderdom groot en dik, blj vrouwen eit' 
 bij hun,dic een zittendleevenleiden, kleener, 
 toegerond en glad, zijn bij landbouwers, last- 
 dragers en arbciders, -zcer groot, riiw en 
 fcheef , voor en ncdcrwaards geftrekt naar den 
 loop der fpieren, die daar aanzijn verbonden. 
 Op gelijke wijze, —zcgt LAVATF.R,van wien 
 dezeplaatsis, — vertoonen zich in hetgezichc 
 van het bekkeneel duidlijke fpooren der voor- 
 gaande Jeefwijze (2^." 
 
 - ?"■* 
 
 Naauvv- 
 
 ■ CO Rmjmenb. bl. 183, 184. Lavater P/,ii, 
 pogiieuiie D. II. W. pp. ■' 
 
 CO Lavater Phijitognomie D. H. bf. 100. ,' > 
 
 F 5 . 
 
so 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 Naauwlijks is hct tc gcloovcn, dat de 
 bccndcrcn , die in den volvvasfcn mcnsch zich 
 vormen naar den zoo zacliccn,niaar bcftendi- 
 gcn, indruk dcr naastgelegene zacluc deelen, 
 onvatbaar zouden zijn voor geweldige drukkin- 
 gen in dc kindshcid , wannecr zij uit zich- 
 zclve nog zekerc buigbaarheid hebben. Om 
 dit te gelooven zou men in dezelvcn zekere 
 vcerkrachc moeten crkcnnen , waar door hec 
 oogcnbliklijk ingedrukte tcrftond deszelfs 
 voorigen vorm hcrnam , zondcr welken men 
 van vooren reeds allerleije vormen dcs bckke- 
 neels van den onderfciieidcn fmaak der volkc- 
 ren bij de opvoedingder kinderen kan verwach- 
 ten. Men heeft dan ook aan dcnzelven hier 
 in zeer veel toegefchreeven. Vesalius fchreef 
 liet platte agterhoordderi)///Vyf/i,?/vtoeaanhet 
 op den rug Jiggcn hunner kinderen in den 
 vvicg, het langwerpiger lioofd der Nederlan- 
 fkrs aan de zorgvuldigheid dermoeders, om 
 dc kindcrs op de zijde tc ieggen ( i ). Zoo 
 ook worden de platgedrukte hoofden van vee- 
 le Amerlcaanfche volkeren van Zuid-Carolina 
 tot nieuvv Mexico toegefchreeven aan de te- 
 
 gen- 
 
 (i) Blumenb. bl. 185, i8(f. 
 
I 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 91 
 
 gcnnatuurlijkc hellcndc ligging dcr jonge kin- 
 dcrcn , met dc vocten omtrend ecncn voet 
 hoogcrdan het hoofd, hct wclk voordsmetde 
 ganfchc zwaarte dcs ligchaams tcgcn cen met 
 Zand gcvuld zakjcn, onbcwcgclijk drukt ( i ). 
 Schier alle volkcrcn vindcn ices te verbui- 
 gcn en tc verdrukken aan dc hoofden dcr kin- 
 dcren, het zij dit eeniglijk kwanswijs ten flot 
 der hersfenen gefchicdc , het zij men daadlijk 
 de moeders vraagen durvc, wclken vorm zij 
 aan het hoofd haarer pasgebooren kinders 
 willen gegeven hebben (2); zoo dat Rous- 
 seau met recht kon zeggen : „ onze hoofden 
 zouden door den Oorfprong van ons wezen 
 niet wel gevormd zijn; van buiten moeten zij 
 gefrtzoeneerd wordcn door de wijze vrouwcn , 
 van binnen door de Wijsgeeren : — - de Carai- 
 ben zijn dan tenminstcn nogvoor de helftgeluk- 
 
 ki- 
 
 (i) Adair Hiftor-y of the North - Amevican In- 
 Ham. p. p. bij blumenb. bl. 186. 
 
 (23 De Baron van asch verzekerde nan BLuMENiBACB, 
 dot de vroedvrouwen te Ctnflantinopolen ziillce vraag 
 deedeii, en dat men terflond gewoon was, voor-en 
 rgter-hoofd zecr hevig te omzwachtelcn , ten chide het 
 
 gewoone hoofdcieraad te bcter mogt zittcn. 
 
 Blumenb. bl. i8i. 
 
 I 
 
 :n %:m 
 
')' 
 
 I N L !• I 1) I N G. 
 
 I 
 
 Idgcr, dun wij ( i )." Men liccfc wd wo- 
 tlcrfprokcn , &n dc Natmir ;;icli dczcn dwang 
 '/oil hccn aandocn : nianr hoc gowcldig laat z\) 
 x.ich nice d\vin.':^cn in hoc plantcnrijk , in hct 
 Nvdk men van vcde boonicn dc willckcurigfte 
 lainstgcwrocliton niaakt ; en hoc cigenzinnig 
 fchijnt hct, dc overcenllcmmiiig dor Volkercn 
 tc vcrwcrpcn , die ten niinstcn hiinnc poogin- 
 gen crkcnncn , oni hct hoofd tc vormcn , en 
 wicr poogingcn met dicn vorm daadlijk ovor- 
 ccnkomcn, zoo dac I)ij voorbcclddc Owagiia's 
 of Cauibcvii's ^ wicr naam reeds PUn'uofd iiit- 
 driikt, het hooi'd dcr ccrstgcboorcnc kinders 
 tusfchcn twee plankjens driikkcn , om dczcl- 
 vcn , gelijk zij zcggcn , tc nicer naar den Volks- 
 naam tc docn gelijkcn , wclk en foortgclijkge- 
 wcldccnc ivcrkvergadcring dQvSpaanfc/ieGccst- 
 lijkhcid reeds voor twee ceiuvcn gctrachc hccfc 
 door befluiten en ftrafbcpaalingcn te kecr to 
 gaiin (2). Dc vraag zou hicr dan zijn: of 
 00k dc kinderfchcdcls dicr Volkercn ter- 
 lload dicn vorm medebrcngcn, dien zij zich 
 vcrbcciden aan dczelvcn tc gcvcn, en of de 
 kiinst in alien gcval nict flechts vervolgt , 
 
 het 
 
 (0 J. J. RovssEAv Em/Ze T. i. p. 19, 
 
 (2) 15i.t'i!EMJ. bl. lOj^-ipi. 
 
I 
 
 I N L K I I) I X G. 
 
 1^3 
 
 lict gccn dc Natiiur rccds hceft };cgrondvcst,cn 
 of alzoo ook dc luchtllrcck , Iccfwijze en wat 
 dies nicer zij , bchoorcn vcrworpcn tc wor- 
 dcn als ecrstc oorzoiiken, en allccn tocgcla- 
 * ten als nicdewcrkcndc van het natlonap.l vcr- 
 fchil? — Lldvvig crkcnc \vcl,dac ccn paar on- 
 voldragcne Negers rccds duidlijkhctnationaale 
 bckkcnccl in zijn oog vcrtooncn ( i ) , maar 
 liicr bclioort dan ook dc vraag te huis naav 
 dc gcgrondhcid dcr ondcrftclling van hippo- 
 CRATKs, dat dc Natuiir zelve zicli eindlijk in 
 zoo vcrrc fchikt naar den dvvang der Kunsc , 
 dat zij ten laatllcn zclvc ziilke gedaantcn 
 voordbrengt, als men vvillckeuriglijk aan haare 
 fchepzels door aanhoudcndc en gcweldigc driik- 
 king hceft gegevcn , even als zij vrij algcmecn 
 zoo vvel zckcre familictrckkcn als nacionaale 
 gelaatstrckkcn vormt, in welken.bij dc mins- 
 tc naderc bekcndheid, het geboorteland en de 
 aflcomst vrij duidlijk zijn te Iczcn ( 2 ). De 
 grondcn dczcr ondcrllcUing wcrden door den 
 CoYfchen Wijsgcer.aangcweczcn in eene andcre 
 aangaandc het teclvocht, 't welk hij iiit all© 
 dcelen dcs ligchaanis en vvel met zckcrc ge^ 
 ^ •' lijk- 
 
 CO Linwio §. I4{?. ' ■ ' . . 
 
 (2) Blc.menb. bl. ip2, ip3. 
 
 (in 
 
 .^3?. 
 
 lili iiji; 
 
 •' I! 
 
I 
 
 94 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 jljkvormighciel aan dczclvcn to zaincnf^cvloclJ 
 
 achtcdc ( I }. De nri ton omhclsdc dezo 
 
 laatfte ondcrftclling blijkbaar,mct welkc voor- 
 
 zekcr allcs vcrklaard vvordt, war in dc tamilic- 
 
 gclijkcnis andcrs onvcrklaarbaar blijft , niaar * 
 
 die op zich zelvc door iiallcr, ijonnet en 
 
 andcrcn fchijnt wedcrlcgd te zljn , zondor dac 
 
 dezcn cvcnwel ecnigc oplosfing bijbrcngcn van 
 
 cen vcrfchijnzd 't wclk nict kan gclogcnd 
 
 wordcn ten aanzicn dcr familicn C 2 ) , en aan 
 
 hct welk wij voor ons ondcrzoek volkomcn 
 
 gcnocg zouden hebben, indicn hct onitrcnd 
 
 de meest uitecnlopcnde bekkcncelcn der Vo!- 
 
 keren flechts even blijkbaar door dc ondervin- 
 
 ding werd bcweezen. 
 
 Thands cchter moogt Glj, waarde Lezcr, 
 
 zclf beoordcelcn , of'cr voor de uitftckendfte 
 
 Verfcheidcnhedcn zelvc in het menschlijke ge- 
 
 flacht gecn genoegzaam aantal van oorzaaken 
 
 opgenoenid zij , die , indicn ze alien op zich 
 
 zclvcn daar toe nict genoegzaam fchijncn , 
 
 te zamen wcrkende echtcr alzins voldoen- 
 
 de bevonden kunnen worden tot de verklaaring 
 
 dier Verfcheidenheden , zonder dat men hier 
 
 toe 
 (i) Blumenb. bl. 192, ip3. 
 (2) BuFFON Nat. Hist. D. II. bl. 31. Lavatir 
 Phijftogmmie D. IV. bl. po — lop. 
 
 '•■^^*W«felM*B«|*f6««S«WSSfS 
 
^♦«1.. -'i^ 
 
 I 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 95 
 
 toe xin nicer, dan ccnc, oorfpronglijkc men- 
 Ichcnfoort tc lienkcn Iiclihc; ja, of alio dczu 
 oorzaakcn U dc noodzaaklijkhcJddicrVcrfchcf- 
 dcnhcdcn nict zoo duidlijk annwijzcn , datgij 
 U vccl ccr moogt vcrwondcrcn , hoc de 
 Mensch allccn, ondcr ;coo vcrfchillcndc liichr- 
 ftrcckcn en blj zoo ftrijdigc lecfvvijzc , in 
 ccne zoo geringc niaatc vcrbastcre , daar Gij ecu 
 oncindig grootcr vcrfchil en ontaarding bij 
 ondcrfchcidcne Diercnfoortcn opmerkt, wicr 
 vcrblijfopaardc vcel nicer bepaald, wicr liiiia 
 vccl inecr gcdckt , wicr vocdzcl vcel ccnzclvi- 
 ger is, en bij wicn, vooral, fcciic cigcne el- 
 gendunklijkc Ilcbbciijkhedcn dc plaats ccncr 
 twccdc Nacuur inncmcn (ly? 
 
 Wat 
 
 (i) nLUMENBACii merkt deze verbastcring der 
 diercn nnauwkeuiig op, om derzelvcr veel grootor 
 verfchil, zouder dnt men nan de eealieid van foorc 
 twijfeh , bij den mensch te doen in het oog vallen. 
 De Zwijnen , op het eiland Oiba overgebragt uit Eu- 
 repa , worden aldaar twecmaal zoo groot ; zoo ook 
 het rundvee , overgebragt op Paragitaij. Dc Z\vij> 
 nen in Normandie zijn nllen tot een toe wit, in 
 Sttvoijen zwart, in Bcijeven kaftanjebniiu. Op' de 
 Kust van Guinea zijn zoo wel dc hoeiiders en lion- 
 den , nis de menfchen , zwart ; waarbij de lionden 
 dezelfde zatijnachtige zachtiietd en gladbeld van iniid 
 
 hck. 
 
 ; n 
 
 r I 
 
^6 
 
 I N L E I D I N G» 
 
 Wat dan ook twijfclachtig in dc oogen 
 van andercn mag blijven, zoo wcl wcgens 
 de Eenfoordghcid des menschlijkcn Gcflachts, 
 als wegens dc volftrckte Ednhcid van dat Ge- 
 flacht zondcr ecnige eigenlijke nadcring toe 
 hct gcheele Dicrcnrijk : in de onzen is de Mensch 
 niet minder overal dczelfde Mensch,ondanks alls 
 zijne Verfcheidenheden, als hij aldjd het Eeni- 
 
 hebben nls de Ncgers , en tevens eene gclieel eigen- 
 aardige huiduitvvaasfeining. Nanr de luciitftreek al- 
 leeii beoordeelt men de wol der Schaapen. Uit Nor- 
 lamidic Urijgt men geene ftevige borftels. Bij het haair 
 der Konijnen en Katten vnn Angola fchijnt dat der 
 2elfde dieren bij ons In borstels te beftaan. Hoe 
 veel verfchilt de cvenrediglieid der deelen en de gan- 
 fche omtrek van het Arahifche en Iloljleinfche o^Fric- 
 fche paard ? Hoe veel de laagpootige runderen van de 
 Kaap met de kortpootige van Engehni? Woz veel de 
 hoornen der SicUiaatifcke en Abijsjinifthc runderen 
 met die der onzen en der Ettgelfchcn , bij wien zij in 
 zommige gewesten , even als op Tsland , 'er ge- 
 heel geene hebben ? Hoe veel het veelhoornige 
 of dikftaartige Schaap van andere Schaapen? - — Met 
 bekkcneel eindlijk van eenen /Ethiopier verfchilt niet 
 nicer van dat van eenen Etiropeaan , dan het bekkenecl 
 van een tarn Zvvijn van dat van een wild Zvyijn , ot 
 de kop van een Napolitaamch Paard, 't welk men 
 eenen Ramskop noemt , van dien eenes Hongaarfchen , 
 wiens korte en breede onderkaak bijzonder kenlijk 
 i«. — Blumenb. bl. 65—70. 
 
 *=x-^t-x^, rs-c^?.?. 
 
 i^'^^SiM^^m'&^SiJtJitmi^^'iSWf^i.-.^ - 
 
N G» 
 
 :ig in dc oogen 
 zoo wcl wcgens 
 ilijkcn Gcflachts, 
 hcid van dat Ge- 
 jke nadcring tot 
 nzcn is de Mensch 
 ;nsch,ondanks alle 
 ij altijd het Eeni- 
 
 eene gclieel eigen- 
 r <le luciitftreek al- 
 Schaapen. Uit Nor- 
 orftels. Bij het haair 
 fo/a fchijnt dat der 
 s te bellaan. Hoe 
 sr deelen en de gan- 
 Holfleinfckc ofFriC' 
 ;ige runderen van de 
 :e/3nd ? Moe veel de 
 ^bijsfinifchc runderen 
 'w«, bij wien zij in 
 )p Tsland , 'er ge- 
 ;1 het veelhoornige 
 Schanpen? - — Met 
 h'opilir verfchjlt niet 
 , dan hetbekkcnecl 
 een wild Zvyijn , ot 
 Paard , 't welk men 
 ;enes Hongaaifchen y 
 k bijzonder kenlijk 
 
 I 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 ^? 
 
 go Rcdcnwezcn der zichchaare SchcppijigbJijft 
 ondanks allc zijne wocsthcid. En deze ovcr- 
 rccding moct dan nii ook het belang vcrdiib- ■ 
 belen, cm hem naauwkeiirig te leercn kcn- 
 nen, zoo als hlj overal op den bekcndcit * 
 Jtardbol voorkomr. 
 
 Zonderling komt mfsfchien de aanvahg hiei* • 
 van voor met de Zmdzee-eilanders en der- • 
 zelver opvolglng, welke wij voor hebbenj ^. 
 met de Auflralicrs , Amerkanen , Africa^ 
 ncn, Afiaten en EuropeCrt, zoridef aan de - 
 ]aatsten den voorrang te geven , dicJrt derzel-' 
 ver tegenvvoordige befchaaving verdlent, of 
 aan de vierdcn de eerste plaats te vergunnenj t 
 op welkc derzclver lioogere oudheid en voor ■ 
 maalige grootheid aanfpraak maaken : wij 
 vinden ons ten minsten verplicht, tot het ge- 
 ven van reden voor deze rang.chikklhg zoo 
 wel , als van eene nadere ontvoiiwing vail - 
 ons voorgeflcld ontwerp. 
 
 Den Mensch willende befchdmven, idoals - 
 hij voorkomt, ten cinde tevens te naderen toif 
 de kennis van het gcen hij door zijnen oor- ' 
 fpronglijken aanleg is en door befchaaving al 
 verder worden kan, richt ons dit doel van 
 zelfs naar deze opvolging van de pas ontdckte 
 Eilanden tot de nog eenvouwdig genoeg ge-- 
 ^*''^=^- G biea. 
 
 I; 
 
 ! r 
 
 i \ 
 
 31 4 
 
 w 
 
 \ ' I 
 
 4 
 
I 
 
 m 
 
 i 
 
 98 
 
 I N L E I D I N G. 
 
 bleevenc oorfpronglijke bewooners dcr Nicu- 
 we Wacreld, en van dczcn tot de fchaars bc- 
 fcende Volkeren van Africa, ten eindc alzoo 
 de ovcroude en cenpaarige zeden der Afiaten 
 te bcfchouwcn , tot dat Europa zelvc ons 
 langs ondcrfcheidenc trappen tot den ftand 
 ©nzer eigene befchaaving opleidt. 
 
 Om nu langs dezen vvcg, die ons de na- 
 tuurlijkfle is voorgekomcn , ons oogmerk te 
 bereiken, ftcllcn wij onsvoor, de naauwkeu- 
 rigfte en geloofwaardigftc Reisbefchrijvingen 
 overal met eigene oogen intezien, en uit de- 
 ielven zorgvuldig en met een fchiftend oor- 
 deel zanien te brengen, vvat den Mensch al- 
 leen betrcft,ten aanzien zijner geftalte, kleur, 
 gedaante, leefwijze, zeden en begrippen , met 
 bijzondere opgave der ligging en der lucht- 
 ftreek van zijn verbJijf, en vooral met dc 
 naauwkeiirigfte afbeeldingen van het geen hier 
 afgebeeld lean of behoeft te wordcn. — Ge- 
 lijk wij, bij dezen arbeid, ons, waar het op 
 juiste bepaalingen aankomt, aan de woorden 
 zelve der bcste Reisbefchrijvers zullcn hoii- 
 den ; zoo zal de afbeelding inzonderheid met 
 zekere gemoedlijkheid gefchieden naar debes- 
 te printen en beeldnisfen , welken wij bij de- 
 zelven aantreffen, en bij wier overncmingof 
 
 mar" 
 
 '■'^'^''■'^'^"'''""'"^ifiWirTiff^ia-iarii^"*"' *^"'' 
 
I N L E I D I N G» 
 
 9^ 
 
 '■ dcr Nicir- 
 fchaars bc- 
 nndc alzoo 
 ier Afiaten 
 zelvc ons 
 den ftand 
 
 ons dc na- 
 ogmerk te 
 naauwkeii- 
 chrijvingcti 
 en uic de- 
 iftend oor- 
 Vlensch al- 
 Ite, kleur, 
 ippen , met 
 der lucht- 
 ral met de 
 ;t gecn hier 
 . — Ge- 
 vaar hct op 
 e woorden 
 sullen hou- 
 lerheid met 
 laar debes- 
 wij bij de- 
 rncming of 
 naar* 
 
 naarvolging eene oordcclkiindige vcrgelijking 
 tevens zai worden in achr gcnomen van 
 de befchrijvingen zclve. Anderen zijn on$ 
 reeds voorgegaan in dergelijke onderneming, 
 maar hebben zich Vergcnoegd, met op deri 
 titel allccn de Rcizigcrs ce noemen, wier ver- 
 haalen zij gebruikt hebben , zonder derzelver 
 plaatzen ergcns aan te haa)cn, en hebben af- 
 beeldingen geleverd, even dnbekrachtigd niec 
 alleen, maar in welken op de eigenlijke ver- 
 fcheidenhedcn desgclaats, der kleur en der 
 gertalte zoo ^veinig acht gcgevcn is, dat hec 
 bij dczelven eigenlijk om de kleeding fchijnc 
 te doen geweest te zijn, wier zonderlingheid 
 en bonthcid mag behaagen, maar wier on- 
 bcweezene echtheid ons van weinig nut fchijnc 
 «e zijn C I ). Zulke voorgangers kunneii" 
 
 ion*^ 
 
 CO JAOJURS GRAssET ST. SAuvEUR , tableaux dei 
 pn.ap.u. peui>les dc t Europe, de 'p^fie, fe fl 
 fniue, de PA.enque & ks dccouvertL de cook 
 LA PHRousE &c. &c. Paris. An. v,. 4^0. "VX- 
 momue, ropo,rap!n,ue g? .oral des peup^Z 
 <luaU-eparr.e.dur„onde, pa. M. S.v./p^ a" 
 IX. 8 . Costume, civils actuels de, torn Ics peuples 
 
 J. G. St. Sauvecr, Paris 175,6 .to- •'«'*'•' 
 
 G a ' ^ 
 
 ILofC. 
 
 
 I ! 
 
 m 
 
 . .'3. 
 
 1 '•. 
 
 .lil^''^' 
 
too 
 
 I N L E I D r N G. 
 
 ons niet wederhouden, maar wel aanfpocv- 
 ren bij deze onderneming , wier voordzctting , 
 bij haare ongemeenc kostbaarhcid, zal af han- 
 gcn van haaren ontvangst bij cene Natie , vvcl- 
 ke zich altijd door haaren afkeer van opper- 
 vlakkigheid heeft onderfcheiden ; tcrwijl die 
 kostbaarhcid en moeilijkheid tevens ons op de 
 minst mogelijke af beeldingen en de mecst za- 
 mengctrokkene befchrijvingen zal doen bc- 
 dacht zijn, ^- 
 
 f - -rt, 
 
 ■ ■> 
 
 ft 
 
 ZVID' 
 
 ! I 
 
I aanfpocv- 
 irdzctting , 
 
 zal af han- 
 '^atie , wcl- 
 van opper- 
 tcrwijl die 
 5 ons op de 
 ; mecst za- 
 
 doen bc- 
 
 ZVID' 
 
J 
 
 ''Pf/U <•<■///• V {cMuyti/iM. 
 
 
r/i. 
 
 ifimeMe (/fc/y/attaf. 
 
 9'v/t ff/t J/^/ii^/^f. 
 
u.> 
 
 m 
 
 
 
r/.Ji. 
 
 \ 
 
 
 i/ - > 
 
 
 
' 
 
 
 »■ 
 
 """"'TflisiiS 
 
 IIS 
 
ir 
 
 ^UIP^EE EILANDERS. 
 
 h 
 
 I I' 
 
 1 
 
 r^ 
 
 1 
 
 
 1 
 
 
 f 
 
 
 1 
 
 ( 
 
 ■ 
 
 
 >•»- 
 
«UIDZEE EILANDERf. 
 
 De zuUzes o^ flilh zee, hot grootflc gc- 
 decltc uiin;aakcndc van dcii ganfclicn Occaan , 
 ftrckt zicli in de brccdtc uit van dc vvcstkiisc 
 van America tot dc oostkiist van Afia, en 
 rcikt in haare lengtc tot aan de bclde poolcn 
 van onzen aardbol. Zij wordt noonllljk ge- 
 noemd buiten den krecftskcerkring, ztsidlijk 
 buitcn dicn van den llcenbok. Onder de ver- 
 zengde luchtllrcek hect zij dc MUdenzee of 
 cigenlijke fiilU Occaan. De gczetheid haarer 
 winden en de bedaardheid haarer wateren , die 
 den zcevarer, uit dc haven van Mexico naar 
 de Philippijnfche eilanden, dikwijis hct ver- 
 hangcn der zeilcn onnoodig niaakt , heeft 
 haar voor al den naani der flille zee gegc- 
 ven. Magellaan , de quiros , le maire , scnou- 
 TEN, TASMAN, cn DAMPiERE haddcn dczcn 
 Occaan al vroeger bevaren , maar waren nicest 
 
 G 4 ge- 
 
 f 
 
 1 
 
 i 
 1 
 
 - 
 
 
 I' I 
 
J 
 
 rTirrirri g a iw 
 
 m 
 
 1 
 
 ?04 
 
 Z U I D Z E E 
 
 gcblceven tusfchen de kccrkringcn , en haddei^ 
 liunnc ontdckkingen min nanuwkeurig bepaald. 
 Onze jongst vcrlopcnc ecuvv mogt ccrst op cene 
 nadcrc kennis roemen van dit ganfche aan- 
 mcrkKjke gcdccke onzcr wacrcld , als het welk 
 zij nlet llcchts in deszclfs ganfche lengte en 
 brecdte zag doorkruizen door roggeveen , wal- 
 
 LIS, BOUGAINVILLE, COOK, PEROUSE en BILLAR- 
 
 DiERE,maar in hctwelkzij tevcns eenemenigcc 
 van Eilanden , ja zelfs een gansch nieuw waereld- 
 dccl , ylu/lralie gehcetcn , leerde kennen , bij 
 dc bcfchouwing van wier inwooners de naar- 
 fpoorcr van den mensch zich met eenen on- 
 bcreckcnbaareu fchat van nicuwc kundighcden 
 vcrrijkc zicr. -> ^ 1 " 
 
 Dc mccstcn haarcr Eilanden zijn groeps- 
 gc\vij>5c bij elkanderen gevonden , en hebben 
 cene gemeenfchap van Taal en Zeden bij 
 derzelver inwooners doen blijken , om welke 
 men bedacht gcweest is , om ze , behalven bij 
 derzelver -igene naamen , ook bij Aczq groep- 
 naamen aan te duiden, als daar zijn de Ale- 
 outifche, Sandwickfche , Mulgmaffche, Mar- 
 quifche, Frienden en Societek -EihnAQn enz. 
 alie wier ondwrfcheidene bewooners onderling 
 niet veel raeer verfchillen, dan de bewoo- 
 ners van onderfcheidene gevvesten van eenig 
 
mM1%' 
 
 ^- 
 
 E E 
 
 igcn, en hadden 
 vkcurig bepaald, 
 ogt ccrst op cene 
 lit ganfche aan- 
 eld,alshet welk 
 nfchc lengte en 
 
 DGGEVEEN , WAL- 
 -OUSE en BILLAR- 
 
 :ns eene menigce 
 h nieuw waereld- 
 rde kennen , bij 
 ■Doners de naar- 
 niet eenen on- 
 wc kundigheden 
 
 en zijn groeps- 
 Jen , en hcbben 
 en Zeden bij 
 jken , om welke 
 le , behalven bij 
 bij dcze groep- 
 ar zijn de y^k- 
 r-aaffche. Mar- 
 -Eilanden enz. 
 oners onderling 
 dan de bewoo- 
 :sten van eenig 
 Rijk 
 
 E I L A N D E R S. 105 
 
 Rijk cp het vastc land; het vvelk ens dan 
 
 ookm.laatflelt,om-eenigzinsopgelijken 
 voa tc handelcn bij derzelver voorftcinng, 
 als wclken wij noodzaaklijk zullen hebben te 
 houdcn omtrend de Volkeren der oude wae- 
 reld , ^vier gcringe verfcheidenheden in Taal 
 enZcdcn, ja zelfs in gedaante en i» houdinff, 
 aan den eenen kant zeer zeldcn juist te be- ■ 
 VH^r, IS, en ens van de andere zijde zou 
 ^fmatten door de grenzenloosheid eener tag- 
 i<e die ten laatften in hetoneindige der on- 
 deelige verfcheidenheden van de Natuur zou 
 iiitlopen. 
 
 ^ 
 
 G5 
 
 OTA. 
 
 IS 
 
 11^^ 
 
 I* 
 
m 
 
 h\ 
 
 O T A II E I T E ( O. 
 
 (jrclijk de gewijde gcfchicdcnis dcr Mcnscli- 
 heid met ccnen luschof, de ongcvvijdc met 
 een gulden tijdpcrk aanvangt ; zoo nccmt onze 
 bcfclirijving van den Mensch , gelijk hij thands 
 voorkomt, haarcn aanvang met cen vcrblijf, 
 't wclk in de oogcn van den afgematcen Zec- 
 reizigcr cen lusthof fcMjnt , en met bewoo- 
 ners, wier zeden veel cenvouwdigs en be- 
 minlijks eener ingebeclde guldene ecuw 
 verwezcnlijken , fchoon zommigcn van der- 
 zelver ondeugdcn tevens over de fchriklijke 
 vcrbastering hunner mcnschheid doen ver- 
 baasd llaan. 
 
 Noch 
 
 « 
 
 (i) Dus fchrijven de Evgeljlfien : de Franfchen 
 fpellen Ota'iti, de Duilfchen Otaheiti, Onze Ver- 
 taaler van coock hecft Qtahiti; die van wilSon OtU' 
 
 heite. 
 
 tM. 
 
O T A H E I T E. ,07 
 
 Noch de blootc winzucht van den handel 
 noch de cigenlijkehccrsch2ucht,die inalle 
 waerclddcelen haare onderdaanen begccrt 
 noch de gccstdrijverij der dwcepzuchc hcb- 
 ben dc Societeus •Eihndcn ontdekt, in wicr 
 kring Otaheife uitniunt. Ecne oneindi- edeler 
 en wcldaadiger zucht, om kundighcdcn aan- 
 tewinncn en eigen lichc te vcrfpreiden, ken- 
 merkte bij derzelver ontdekking den geest der 
 jongst verlopene Eeuw , en leverde den be- 
 fchouwer van den Mcnsch veel onpartijdiger 
 naauwkeuriger en vollediger waarnemingen , 
 dan laagcre drijfveeren in vroegere ontdek- 
 kers gedoogden. 
 
 Waarfchijnlijk had de quiros reeds Ofa- 
 heite gezien in 1606 CO; hetzelve werd 
 echtcr cerst volkomen ontdekt in 1767 door 
 WALLis , die het Koning georg's eiland noem- 
 de (2). De Bougainville bezogt het \n 1768 
 en maakte het bij den eigen landnaam van TaY- 
 tt bekend (3). Daarna werd het drieniaalen 
 
 door 
 
 dan. D. I. bl. 10. Amft. i3oi. 
 (2) Wilson D. I. bl. 14. 
 (3^ Wilson D. I. bl. i^. 
 
 •»r 
 
 
 I. 
 
 'ii 
 
 ife* 
 
fin 
 
 1 1 ■ 
 
 ' 
 
 
 
 i 1 
 
 ii 
 
 io8 O T A II E I T E. 
 
 door COOK hcvarcn in i-r^cj, i-'74cn ? 7^7 CO? 
 waama hct algcmcon is bckend gcwordcn bij 
 tie Eurnp:;cfdie voJkercn, zoo dat hct Lou- 
 donfchc Zondcling-gcnootfchap tcr voordplan- 
 ting (Irs Christendoms rccds dcrwaards Euan- 
 ^c-//j-predikcrs liccft gczondcn , aan vvier 
 duumam en gemccnzaam vcrblijf op hetzcl- 
 vc wij de volledigrte bcrichtcn wcgcns dcs- 
 zclfs bewooners vcrpliclit zijn. 
 
 Dc Ligging dcs cilands , hct wclk fchicr cir- 
 kclrond en met cene fmallo tong verbondcn 
 is aan ccn vccl klecner van dezelfdc gcdaante 
 en vvaarmcde hct dcnzelfden naani vocrtCo), 
 vverd door cook hct laatst bepaald op i^'ap'i'' 
 Zuidlijke Brccdcc , en op i5o°2o' Westlijke 
 Lcngte, van den mlddagslijn van Grcen^ 
 *'''•''' C3). 
 
 De Luehtftrcck van het zelve, fchoon bin/ 
 
 nen 
 
 CO WiLSON D. I. bl. 24, 32, 37. Bij wicn 
 f'e verdere vanrt op Otahcite m cook tot op zij- 
 ren eigeii togt derwaards in i-pd naauwkeurig 
 vermeld wordt. 
 
 (2) Zie de kaart bij cook. Rcize rondom dc IPae- 
 rcld, D. I. bl. 124. en bij wilson D. II. bl. 
 fl25. . ■ 
 
 Cs) Zie de kairt bij coocK D. II. N". V. en 
 D. X. bl. 213, 
 
 
 Ji'Mi 
 
E. 
 
 '7770)7 
 iv'ordcn bij 
 
 het Lon- 
 
 .'oordplan- 
 
 rds Efian- 
 
 aan vvier 
 
 )p hetzol- 
 
 ?gcns dcs- 
 
 R-hicr cir- 
 
 erbondcn 
 
 gcdaante 
 
 ocrt(9), 
 
 IVestlijke 
 Greetir 
 
 oon bin- 
 ncn 
 
 Bij wicn 
 t op zij- 
 luwkeurig 
 
 '. (Ic fPan- 
 , II. bl. 
 
 '. V. en 
 
 O T A II E I T E. 
 
 lOCf 
 
 nen den kccrkring van den (lecnbok gelegcn , 
 is , door dc bckocling der riiime zccvvindcn , 
 zoo gcmaatigd, dat de rhermometer wcl 
 nooit bencdcn 63' maar 00k zelden bovcn 7.^ 
 tcekcnt O). 
 
 Dc Grond is vulcanisch en cencn rijzendcn 
 berg gelijk, wiens voet, door eenc koraal- 
 klip omgcven , geregeld bewoond en bcbouwd 
 wordtCs). Deszelfs vruchtbaarheid brcngt 
 vcelviildige, welriekendc en voedende gewas- 
 fen, planten en boomen voord, die weinig 
 arbeids ter aankweeking vorderen , en ondcr 
 wclken bovcn al de broodvrucht uirmunt (3% 
 Het boomrijke gebergte levert veclerlcije vo- 
 gcls uit van uitmuntendc fchoonhcid of licf- 
 lijken zang: zelfs hoort men 'er zoo wel den 
 Lccuwrik, als men 'er den Papcgaai ziet, en 
 vindt men 'er vcele foorten , die nog ciders 
 onbekcnd zijn (4;. Nog veel rijkcr zijn ech- 
 
 ter 
 
 (O WiuoN D. II. bl. 108. FoRSTER Bewerk, 
 ailf feiiie Rene f. ij>i. 
 
 (a) Wilson D. III. bl. too. loa, 108. Fors- 
 TER f. 191. Cook D. I. bl. 276. 
 
 (3) Cook D. I. bl. 125, 356- Wilson D. III. 
 bl. 948. 
 
 (4) Wilson D. III. bl. 234. 
 
 •J. 
 
 I" is 
 
 I 
 
 ■t 
 
 Ij'ti 
 
 h 1 
 
no 
 
 O T A II E I T E. 
 
 ■Ij 
 
 tcr dc wntcrcn , die ecn talloos heir van Vig- 
 fchcn rondom dit ciland hoiidcn, van allcr- 
 leiie foort en kleur, v aarvan 'cr zommigen 
 aan dczclvcn gclicel ijigcn zijn ( i ). Hcc 
 aantal der Iluisdicrcn daar tegcn beftaac allccn 
 in varkcns, honden en kattcn : doch wil- 
 dc bccstcn wordcn 'er op het ganfchc ciland 
 niet gcvondcn , op hcc wclke men zelfs 
 geene (langen ontmoct(2). 
 
 Dc Bcvolking cchter van Otnlieite is zec^ 
 gering naar gclang der uitgertrektheid en 
 vruchtbaarheid van deszclfs grond, waar van 
 de oorzaak is to vinden in dc zcden der be- 
 wooners Cs) > die ovcrigcns zoo fchoon en 
 
 groot 
 
 CO Wilson D. III. bl. 234 en 243. * 
 (2) Cook D. i. bl. 298. 
 
 Cs) Cook hnd de bevolkin;,', een gedcclte derzee- 
 magt ten grondfl;!;]; neinende , bcreekend op 204,000 
 zielen. -— D. VI. bl. 60. — Forsteu, op de 
 vnichtbnnrheid en iiitijeftrekthcid van dcii grond let- 
 tende,had zijne reekening op 145,125 gem.iakt. — 
 f. IP7. — Een derZendelingen had nl fpoedlgbe- 
 merkc , dnt de bercekening van cook niecr dan vier- 
 maal te groot moest zijn. — Wilson D. II. bl. 
 184. — Een ander Zcndeling bevond de bevol- 
 Icing , na eene omwandeling des ganfchen eilands , op 
 i'(),o5o menfchen. — WasoN D. II. bl. 216—288; 
 
 m 
 
 
E. 
 
 r van Vis- 
 van allcr- 
 50111 migcn 
 ; ). Hct 
 aac allccn 
 :ioch wil- 
 ;hc ciland 
 iicn zelfs 
 
 'e is zecf 
 tlieid en 
 waar van 
 n dcr be- 
 :hoon en 
 groot 
 
 i 
 
 ite derzee- 
 
 ) 204,000 
 ii, op de 
 grond let- 
 mrakt. — 
 Ijocdlg bo- 
 r dnn vier- 
 D. II. bJ. 
 de bevoN 
 ilpnds , op 
 16—288; 
 
 O T A II E I T E. Ill 
 
 groot zijn, als zij iiit zulk ccn riiim gczegend 
 vcrblijf kiinncn vcrwacht wordcn. 
 
 Kcne Icngtc van ict mecr of minder dan zes 
 voctcn, gcpaard met ccnc rij/cigc gcrtalte, 
 vliiggc houding,ftcrI(e (picrcn en vvelgemaak' 
 te li den doet 'er de Manncn terflond in hec 
 oog vallcn: tcrwijl de Vrouwen, doorgaands 
 ccnige diiimen klecncr, fpoedig de ganfche 
 aandaciit trekken door haarc veelvuldige beval- 
 liglieden (i). 
 
 iAIen hecft in de lengte dcr mans en vrou- 
 wen eene naderc opmcrking gemaakt , bij 
 vvelkc de rang dcr pcrzoonen in het oog 
 ' gevallen is, als waren de Voornaamen en Op- 
 perhoofden met derzelvcr vrouwen doorgaands 
 vecl grooter en zwaarcr, dan het gemeen ; 
 en men heeft hier voor de oorzaak gevonden 
 in hec rijklijke voedzel en gemaklijke leeven 
 
 der 
 
 CO Cook D. I. hi; 298. Forster f. 20c. 
 Wilson D. III. bl. ,37. Cook fchrijftdekleenn dcr 
 vromven toonnn te vroegtijdigen omgnng met mnnnen : 
 maar men hecft te recht opgomcrkt, dat dit verfchil 
 der be.de fekfcn nlleen daarom meer in het oog valt 
 om dnt de vrouwen aldaar in fchoeizel noch kapzel' 
 eenige vergrooting vinden. — G e a g r r s t e k 
 anmerk. aiif ], r. korstcr f. 206. 
 
rifSH 
 
 t> ! 
 
 il 
 
 112 
 
 O T A II E I T E. 
 
 der cerstcn tcgen over dc rdinallicid en don 
 arbcid der laatften. Nog grootcr en bellcndi- 
 ger verfchil heeft men echter in dc kiciir 
 dier beide ftanden opgemerkt , zijndc die van 
 het gcmeen wcl zoo vcci bruincr, dat nou- 
 CAiNviLLE aan twee bijzonderc rasfcn van 
 menfchcn op Ota/ieitc hect'c gedacht, maar 
 evenwei genocgzaam tc verklaarcn uit dc 
 zorgvuldighcid bij de Voornaanien , om zich 
 te onttrckken aan dc zon , en do noodzaak- 
 lijkheid bij dc geringen, om zich aan do- 
 zelvc , vooral ter vischvangst , bloottellel- 
 Icn CO* 
 
 De natuurlijkc Klcur wordt olijf- en ko- 
 perkleurig genoemd en befchrceven als dat 
 helderc bruin, 'c welk veeien in Eitropa 
 boven het fchoonflic wit en rood fchatten(2), 
 en het welk Bougainville deed denken, dat da 
 0;r^/?t'/Vyf//^ vrouwcn,minder aan de opene liicht 
 en zon blootgefteld , zoo blank als de Frati" 
 
 Ji-hc 
 
 Co Cook D. I. bl. 298. Forster f. 204. Boir- 
 CAINVILLE bij BUFFON NaU Iltft. D. XVIII. bl. 2p6. 
 Wilson. D. III. bl. 134. 
 
 (21 Cook D. I. bl. app. Forster f. 204* 
 Wilson D. III. bl. 134. . s .. 
 
 I 
 
O T A II i: I T E. 1,3 
 
 fche 7a]\\ zoii.Icn ( i ). Dc kiciir der vrouwcn kan 
 ten minstcn nice vccl vcrfcliilk-n vnn onzc hdde- 
 rc bniinctccn , daar nion nog diiidlljl; gcnocg hec 
 Moozcn haarcr vvangcn kari ondcrfchoidcn . 2), 
 Zij fchijiitMi dczclvc cchccr allccnvcrlclnildigtl 
 aan haaro zort-vuldiglicdcn en kiinstmidddeti ' 
 voor do blankhcid van i\^ huid. Zonis blljvcn 
 zij twee niaanden agccr ccn in hiils, en dckken 
 J:ich in al dicn tijd rljkclljk met kledcren , 
 icrwiji zij dan allccn bij het gcbriiik van 
 broodvruclit leeven C3). 
 
 He: liaair is doorgaands zwart en ruw. Blj do 
 vrouwcn wordc het kort , bij dc mans lang gchoii- 
 dcn , cr. l)ij bcidcn met kokosolij gezalfd,die 
 ved onreinheid vcroorzaakt, vvaar tegcn hun 
 nil ecrsc de kani bekend geworden is. De 
 baard wordc grootendeels uitgeplukt , en 
 ovcrigcns naar onderrchciden fmaak , maar al- 
 tijd ziiivcr, gchouden. Onder de okzelsdiildc 
 men gcen haair (4}. 
 
 De 
 
 m. 
 
 CO Bij nuFFON Naf. I!iJ}. D. XVIII. b!. 2^C. 
 C2) Cook D. I. bl. 299. FoRSTEii f. 204. 
 (3) Wilson D. III. bl. 134. Cook D. X. bl. 
 227, 228. 
 
 C'O Coo« D. I. bl. 299, 3,,. Voigends 
 
 WALMS zouden 'cr 00k blondhaairigen op Otaheitt 
 
 I. DEEL. H aijn 
 
' 
 
 I »" 
 
 I r 
 
 :i ! 
 
 i 
 
 ir4 
 
 O T A II E I T E. 
 
 ■'i\i 
 
 Dc vorm van hct gclaac was in dc oogctr 
 
 van BoicAiNviLLE door gccnc trckkcn van 
 
 dat dcr Europci'rs ondcrfchcidcn CO* I" ^'''- 
 
 van COOK was hct bcvaliig zondcr uitlkkcndc 
 
 wangcn , inp;c;:onl;cnc oogcii ot iiitpuilcnd 
 
 voorhoord, allccn wat plac van nciis (a). 13ij 
 
 PORSTKR zijn alle dc omtrckkcn inccn - 
 
 vlocijcndc, allc dc cvenrcdiglicdcn viouwclijk 
 
 Ichoon (3). Bij wilson hcet hct, fchoon 
 
 hij glinstcrzwartc oogcn, gclijkc en wittc 
 
 landcn, zagt en tcder vel, en evcnrcdigc Jc- 
 
 dcmaatcn erkcnt , dat 'cr wcinig fchoon hcid 
 
 iiit hoofdc dicr plamcuzigheid gcvondcn wordt, 
 
 die door bcftcndigc dnikking in dc kinds* 
 
 hcid wordt veroor.'iaakt C 4 )• Armcn en 
 
 handcn kondcn echter niet fchooner zijn gc- 
 
 wccst in hct model dcr Mudkcfche venus 
 
 volgcnds WILSON en forster bcidc , waar 
 
 yan de ccrstc nii ook dc voctcn vcrdcedigt, 
 
 die den laatllcn wat groot fchccnen (5). 
 
 De 
 
 zijn gewecst en de kindercn vnn bcide kiinnc 
 hem gemeenlijk blond zijn voorgekomen, Bij uuF- 
 i-ON Nat. liifi. D. XVIII. bl. 295. ^ 
 
 (l) Bij BiTFON D. XVin. bl. 295. 
 
 (3) Cook D. I. bl 299. 
 
 (3) FonsTER f. 205. 
 
 (4) Wilson D. III. bl. 134. 
 
 (5) Wilson D. III. bl. 135. Forstkr C 205. 
 
^-7 A 
 
 ^ 
 
 E. 
 
 dc OOgCtT 
 
 kkcn van 
 ). In ilic 
 litllckcndc 
 iiitpuilciHl 
 IS (a). I3ij 
 n inccn - 
 viouwclijk 
 t, fcIiooiT 
 en witte 
 ircdigc Jc- 
 choonhcid 
 Icn wordt , 
 de kinds- 
 ^rmcn en 
 it zijn gc- 
 
 c/ie VENUS 
 
 idc , waar 
 crdcedigt, 
 
 (5). 
 
 De 
 
 eidc kiinnc 
 I. Bij UUF* 
 
 rKR C 205. 
 
 O T A II E I T n. ,T5 
 
 Dc klccdiiig van mannon en van vroiivvcn 
 verllhilt in lice al^'cmcfn nice vcc-l , bchalven 
 d;it dc man ccn link docks om den niiJdel 
 drangt, Iict v/clk, tusllhcn dc bccnen doorge- 
 liaald en voor ingcllookcn , cen brock mag 
 Iicctcn. Wane ovcrigcns fnijdc men geene 
 kicderen naar hot lijf, maar gcbriiikc men 
 viorkante fhikkcn docks of mactcn,in hct mid- 
 den nice een gat, waar door hct hoofd gc- 
 ftooken wordt. Dezclvcn hangcn over dc fchou- 
 dcrs en dc borst , latcn dc arnicn g -heel vrij 
 en wordcn om den middel met cen '.'nr<ner 
 dock omgord, hct welk blj de vrouwcn toe 
 aan dc kniecn of enkel los ncderhangt als een 
 rok, maar bij dc manncn flechts tot aan de 
 knicen dckt. Over dit alles draagt dc vroiiw 
 nog zoiiitijds een ovcrkleed van wit en' 
 zccr lijn dock. De overigc ftukken zijn 
 van onderfcheidcne klciirO). Bij dczc ge- 
 lijkvormighcid van kleeding ondcrfchcidc 
 zich dc pracht nog meer door het aantalftuk* 
 ken docks , het welk over elkandercn op de 
 voorfchrecvene wijze wordt gedragen , dan 
 
 door 
 
 CO Cook D. I. bl. 306. Wilson D. Iir. bf. 
 II a 
 
 :i t* 
 
 Is 
 
 i , 
 
1 
 
 u$ 
 
 O T A II E I T E. 
 
 door dcrzclvcr glan:^rijkc klciir en /ijnliciil;. 
 ;?oodat hct gcmccii fcliicr naakt loopc, blj df? 
 manncn met den brotk allccn , bij do vroii- 
 wen mcc ccneii enkelden kurten rok gedckt, 
 terwjjl de Voomaamcn zlch dikwijis naai'luiis 
 baasten, om den last biiniies rijkdonis al'telei;- 
 }!;en, die hiui de wanutc onder verfelieidcivj 
 Ihikkcn docks ondragelijk maakr. Ook de 
 .•umzienlijklJc vrouvvcn bchoi'den inhuisallcen 
 denondcrrok, tcrvvijl zij zieh tcnhalvtnlijvc, 
 zonder de niinscc vcrlegenheid voor hct cog van 
 vrccmdcn zclvc, ontblootcn (i). Rood en 
 gccl zijn de gcliefde klcurcn bij dit volk , waar- 
 van het ccrstc ccnmcngzel van carmijnc.iver- 
 miliocn tcr naarvolging vordcrt, hct laatftc mcc 
 onzc hclderlle gcolc kleur gclijk ftaat(2> 
 
 Tcrwijl armcn, beencn, handcn en voctcn 
 altijd vrij blijvcn, vvordt hct hoofd allcen op 
 nicer dan cenc vvijs gcdekt. In wcinigc oo- 
 gcnblikkcn wcet men zicli klecnc hoedjcns van 
 matwerk of van hoog geclc kokosbladcrcn 
 te vervaardigcn : niaar men heeft ook anderc 
 hoofdcierfels , als zekcrea tiilband , dien mans 
 en vrouwcn dragcn, en, bovcn al, zckcr 
 
 (0 Cook D. I. bl. 30S. 
 (2) Cook D. i. bl. 341. 
 
 
 ^^S^ 
 
 -" " •."^B)«f.5^i|§>j!f^ 
 
1 /ijiilicic!;. 
 pc, bij da 
 j de vrou- 
 k j;L'dckt, 
 s naar luiis 
 ins nftclci;- 
 rfchciilcivf 
 . Ook do 
 huisallccii 
 liven lijvc, 
 ict oog van 
 
 Rood cMi 
 oik , waar- 
 lijncii ver- 
 laatftc mcc 
 at (2). 
 en voctcn 
 aliccn op 
 ■cinigc 00- 
 edjcns van 
 osbladcrcn 
 ok anderc 
 dicn mans 
 
 al, zckcr 
 lbs; 
 
 O T A ri E I T E. „;. 
 
 fla,cr van paniikcn , ult lang en dmi gearcni;cKl 
 nicnfchcnhaair hcllaando. hct wclk zich do. 
 vrouwcn om en bovcn het hao\\\ Oingcren in 
 do gcdaantc van hocdjcns, tiisCdu :, wclk haair 
 zi) vcrlchcidenc biocmcn (lockcn , mccstal 
 wittc ofligtgccic, tcrvviji dc mans hot ci- 
 gon haaIr nice vcdercn van kccrkringvo^veh cic- 
 rcn, waarbij dc fchcl von ccnc vvittc 'kokos- 
 noot met water goviild ten Ipicgcl (Irckt (i). 
 Bcidc do gcnachten d.-agcn oorringcn, doch 
 fieclus aan dc ccnc ;riide,en bcdienen zichtoc 
 dozen tooi vanal wat fchoon, of fchittcrcnd, 
 «1 gcurig is. lilocnicii bovcn al zijn dc gcliet- 
 dc vcrciorfoi'cn vandicvolk, wnardoorin hunnc 
 P.abijhcid ccnc aangcnaanic iVishcid mcrkbaar 
 wordt, vvclkc cclucr aan dozen fniaak voor"'t 
 geurigc plantonrijk nice moor istoctcfchrijvcn , 
 dan aan dc iiitdekende zindlijkheldcn reinhoid 
 
 dor bcide gcnachten in de ondcrlcheidcnc (ian- 
 <3en. 
 
 Zi) baaden zlch dricmaal des dags in ver ch 
 water, des niorgens , des middags en ucs 
 avonds, en fpoelen zich in hot zelve ook door 
 gaands af , wanneer zij zich met zwcmmcn in 
 
 de 
 
 Ci) Cook D. I. bl. 308. WasoN D. III. bl. 
 <7P, 248. 
 
 H3 
 
 iff' 
 
 H!; 
 
 H 
 
 
il 
 
 ii8 O T A H E I T E. 
 
 de bni^ding do*- zee vcrmaakt hebben. In- 
 zonderhcid v>-ordt hunne maaltijd dikwijis af- 
 gcbrokcn , door lict wasfchen van den mond 
 en handcn f^i). Ecne reinheid, welkc nice 
 wcinig toebreijgt toe het heldere en blanke 
 hunncr kicur (2). 
 
 Dc wooningon van die bekoorlijk volk zijn 
 vvel hu.:cn, gemecniijk agttien voetcu lang, 
 langwerpig van gedaante , rond aan bcide ein- 
 den en van binncn niet afgedeeld in vertrek- 
 ken : raaar dcrzelver afzonderlijke lif^ging in 
 boschjens van broodboomen en kokosboomen , 
 gezuiverd van alien krcupclhout, doet den 
 reiziger, die in dcrzelver kocle fchaduw de 
 geliefdfte verkwikking voor dc warmte dcr 
 luchtftrcck vindt, dcrzelver armoedcvergeten, 
 welke dc cilanders zelveniet kennen, daar zij 
 in dc opene lucht onder hunne gastvrije boo- 
 nien den maaltijd houden en dcs nachts ten 
 llaap alleen hunne wooningen betrekken (3). 
 Den flaap zelven ncmcn veelcn zoo wel , als 
 mecsc alien hunne middagfluimering, onder 
 
 het 
 
 (0 Cook D. I. M. 3, 3 4. 
 
 (a) FORSTER f. 235. 
 
 (3) Cook D. I. bl. 310. Wilson D. III. bl. 
 »45, 147. 
 
 K 
 
 I 
 
 «ti 
 
(WS^ 
 
 E I T E. 
 
 rmaakt hebben. In- 
 maaltijd dikvvijis af- 
 5rchen van den mond 
 reinheid, welkc niec 
 It heldere en blanke 
 
 c bekoorlijk volk zijn 
 agttien voetcu lang, 
 , rond aan bcide ein- 
 afgedeeld in vertrek- 
 ;onder]ijke lif^ging in 
 len en kokosboomen , 
 upclhout, doet den 
 ;r kocle fchaduw de 
 oor dc warmte dcr 
 er armoede vergeten , 
 liet kennen, daar zij 
 liunne gastvrije boo- 
 i en des naciits ten 
 ngen betrekkcn (3). 
 veelcn zoo wel , als 
 tigfliiimering, onder 
 het 
 
 >. Wilson D. III. bl. 
 
 O T A H E I T E. 
 
 119 
 
 hct gcboonnc. Ook hecft dezelvc, hoe zcer 
 2ij dien bcminnen, zelfs binncn 'shuis geon 
 nieerdcr toellcl , dan dc vervaardiging dor 
 fp'is, fchoon zij fchicr leeven om te cten Ci> 
 Eene mat en ftuk docks met een blok van hout 
 ten oorkusfcn is hun geheelc bed , mcest op 
 den grondgefpreid, waarvan hiinde menigte van 
 vlooijcn , die zich in den vloer banner woo- 
 nringen verfchuilt, echter dikwljls verjaagt en 
 €cne foort van bedftcden doet opflaan (2). 
 
 Gewoon , cm met de beenen kruisiing op 
 den grond te zitten , komt ftoel noch tafcl veel 
 in aanmerking: mecstal heeft men nogthands 
 mcer dan eene bank gereed voor vrecmdelin- 
 gen C2\ op wclke het den Teekenaar be- 
 haagd heefc zijne Otaheitanen te plaatzen. 
 De man hier voorgefteld, rust met de hand 
 «P eenen trommel , gemaakt van een hoi houtew 
 blok, aan het ondereinde digt, doch aan het 
 boveneind met haajenvel overfpannen, op het 
 welic niet met ftokkcn maar met de handcn 
 
 wordt 
 CO Cook D. I. bi. ^26. WiLSON D. HJ. bl.' 
 ^^ CO WasoN D. III. b,. ,4,. Cook D. I. 
 
 C3) Wu-soN D. III. bl. 145. 
 
 H4 . • 
 
 ,:■ U 
 
 e !>: 
 
 43 
 
 'i <l 
 
 '■'i\.'\ 
 
120 
 
 O T A H E I T E. 
 
 ! 4 is 
 
 wordt c;eflangcn O)* Zij" gd^^nt is nfgcbceld 
 naar dac van den Koning otoo C"}- Hij zelf 
 is in dc gcvvoonc dragt gckleed. Dc vrouw is 
 in hct gcuv.ad van ccne danzercs , wicr 
 tooizcl om de lendcncn en vcdcr- bcdok;:cl 
 dcr borstcn flcchts van de gcwoonc dragt ver- 
 fchilc en alhicr ovcrgcnomcn is , om dat dc 
 af beeldingcn bij cook in die charakccr dc uit- 
 vocrigftc waren(3); tcrvvljl buiten dien het 
 ontblootcn van de fchouders en dc borst altljd 
 gcbriiiklijk is in hct bijzljn of dc ontmoeting 
 van Oppcrhoofdcn , bijzonderlijk voor dc vrou- 
 wcn , die zclfs gecnen gcheiligdcn grond zon- 
 der die ontblooting voorbijgaan (^4). 
 
 Dc visfcherij en dockbcreiding zijn devoor- 
 naamilc bezigheden dezer eilanders. Dccerste 
 ocfcncn zij in hunne kunsig gefncedene ka- 
 noes, met nctten en angclfiioeren, van dq 
 vezels ccner hccftcrplant gcmaakt (5) , ook 
 met harpocncn , in wicr gebruik zij zcervaar- 
 
 (_i) Cook D. I. bl. 327. cook D. X. pi. N". 
 *9S** bl. 72. , 
 
 (2) Cook D. V. bl. 16. 
 Cs) Cook D. X. pi. 91** bl. 78. 
 
 (4) Cook D. V. bl. 297. wilson D. III. W- *39« 
 
 (5) Wii.^ojs D. HI. bl. 23-. 
 
 ; !! 
 
I T E. 
 
 clant is afgcbceld 
 
 00 '"). Mij zeli" 
 :ed. Dij vrouvvis 
 danzcrcs , wicr 
 
 1 vcclcr- bcdckzol " 
 woonc draa;cvcr- 
 en is , 0171 dat do 
 
 charaktcr dc uit- 
 1 buiten dien het 
 
 en dc borsc altijd 
 of dc ontniocting 
 lijk voor dc vrou- 
 igdcn grond iion- 
 gaan (4)- " 
 iding zijn de voor- 
 anders. Dccerste 
 g gcfnccdene ka- 
 Ifnoeren, van dq 
 :maakt (5) , 00k 
 iruik zij zccr vaar- 
 dig 
 
 COOK D. X. pi. N". 
 
 bl. 78. 
 
 iLsoN D. Ill.bl. I39« 
 
I! 
 
 ! |i 
 
 I 
 If 
 
 u n- 
 
 
 \ ! 
 
 i III' 
 
 •1 
 
 ■i [ 
 
 t\ 
 
 It 
 
 I 
 
 i . 
 
 
O T A 11 E I T E. 
 
 121 
 
 dig zijn (i). Dc laatllc hccfc vccl van oii-^e 
 papiorberciding , van wclko hun dock, vcr- 
 vaardigd van vcrroctc boombast, de dunhcid 
 en cfi'enhc'id bcvk, zondf r dc broshcid cnon- 
 bcflaanbaarhcid voor vocht (2). 
 
 Bcidc dczc bc/Ji^liedcn, noch 00k sndcrcn 
 van fchcepsbouw (3), mat-en inand-vvcrk(4_) 
 kunnen dc bcwooners van Otahcite gcnoeg- 
 zaam onlcdig houdcn , maar latcn hun den tijd 
 tot veclcrlcijc vcrmaakcn. Dczclvcn vindcn ?\\ in 
 hct zwcmmcn tusfchcn dc branding, waarin 
 vroiavcn en kindcrcn 7.00 wcl , als nianncn , dee- 
 len, en in vcelcrlcije ligchaams-en wapen- 
 ocicningcn tc land. Hunnc vaardighcid te wa- 
 ter niaakt liet den haajen zelvcn tc benaauwd. 
 Bij dc bchcndigheid en kracht hunner worstc- 
 laars en worstclaarcsfcn , wclkc laatftcn altijdhec 
 ftrijdpcrk opcnen, fchietcn dc E/igelfc/tevuist- 
 vechters :c kort; en dc flinger, javelijn en 
 boog zijn in hunnc handen wapencn , die op 
 vcrrcn afftand zcer zcker trcifcn. Alle do- 
 ze hunne vermaakcn zijn in zekcren zin volks- 
 
 fees- 
 
 (0 Cook D. I. bl. 348. 
 
 (2) FoRSTER f. 383. COOK D. I. bl. 335, 338. 
 
 (3) FORSTER f. 3P9. 
 
 (4) Cook D. I, bl. 345. 
 
 II s 
 
 I 
 
 , 1 
 
 
 ! 1' 
 
 i 
 
 m 
 
 46 
 
laft O T A 11 E I T E. 
 
 it 
 
 ill 
 
 !•< 
 
 fccstcn, die, even als himnc klcccling ice hcr- 
 inncrc van dor Romeincn draj^c, alzoo ook 
 cenig aandcn'ccn wckken aan der Crieken 
 wcdfpelcn , daar hcc ganfchc landfchappen 
 zijn , die zich de ccr dcr ovcrwinning aantrel<- 
 kcn , wclke door ccncn vrolijkcn dans van allc 
 de vrouvven iiic het ovcrwiiuicndc landfchap 
 gevierd wordc (i). 
 
 I let danzcn zelf is een hunner grootftc ver- 
 maakcn , hec wclk doorgaands vergezeld gaac 
 van zekcrc tooneclocfening, die het vroegste 
 tijdperk dcs Griekfchen blijfpels te binnen 
 brengt. Hunne Ileiva's of balletcen worden 
 door mans en vrouwen uirgcvoerd, maar in 
 afzonderlijkc partijen , en zoo wel bij nacht 
 als dag. Dezelven worden gcregeld door bal- 
 letmecsters, en vordeien zoo veel fcliats aan 
 Heeding der vrouwen, dat 'er zeldcn meet 
 dan vicr in werking zljn, wicr veelvuldig en 
 kostbaar dock aan het Opperhoofd ten gefchcnk 
 gcbooden wordr. Dczc HdvcCs worden op- 
 gcvolgd door reijen van zangers en fpclcrs 
 of door tooneelfpelers , die ongellraft dc ge- 
 
 brc- 
 
 Ci) Wilson D. III. bl. 201 — 208. 
 I. bl. 214, 215. ook bl. 185 — iSp. 
 
 Cook D. 
 
 # 
 
E. 
 
 ing ict her- 
 alzoo ook 
 cr Crieken 
 mdfchappen 
 ng aantrck- 
 ans van allc 
 c landfchap 
 
 rootftc vcr- 
 rgczeld gaac 
 let vroegste 
 te binnen 
 ten worden 
 rd, maar in 
 cl bij nachc 
 Id door bal- 
 ;1 fcliats aan 
 :eldcn mccr 
 sclvuldig en 
 en gefchcnk 
 worden op- 
 i en fpclcrss 
 Itralt dcge- 
 brc- 
 
 II E I T E. 
 
 123 
 
 Cook D. 
 
 ). 
 
 broken en dwaashedcn der Opperhoofdcn zcl- 
 ve ten toon (lellen(i_). 
 
 Min kostbaar en mccr algemcen zijn de 
 avonddanzon , dicn zij dikwijls ondcr de fcha- 
 duwen van 't kocl gcboonite hoiiden, doch 
 die door vrouwen allccn fchijncn te worden 
 uitgevoerd. In dcrzclvcr bcwcglngen is al- 
 tijd cenc zccr juiste en duidclijkc uitdrukking 
 der niaat , maar overigcns zccr weinig van die 
 eigenlijkc kunstwcndingen , die den Franfchen 
 en Engelfchen dans zoo betoverende voor de 
 oogen maaken , en die hier vervangen wor- 
 den door zckcre Pantomime , wier dartel ge- 
 baar den dans der 0//z//«?//frjm:n kuisch,daa 
 onderhoudend , doet zijn (.i}. 
 
 Het 
 
 CO Wilson D. III. bl. 208 — 210. Cook D. 
 V. bl. 20. 
 
 (a) Wilson D. III. bl. 210. vergel. raetbl. 17S. 
 Cook D. I. bl. 330. — In de oogen van cook 
 was hun dans dnarom zeer ergerlijk : maar zeer juist 
 zegt het verhaal der zendelingcn , dat men uit de 
 dartelheid der jonge vrouwlulden , die voor matroozen 
 dansten , even min een gevolg lean trekken tot de ze- 
 ^en der eilanders in het algemeen, als men dit in 
 Engeland kan doen uit de juffers van liet ftrand of uit 
 de zee-nijmphen van Spithead^y tot die der Iandi»e> 
 wooners. 
 
i ■ -t 
 
 124 
 
 O T A IT E I T E. 
 
 Hot oortlccl over hct kicfclie liangt cclucr, 
 zal hct ooit rcclitmaatit; zijn , niot vvcinig af 
 van dc algemccnc gobruikcn en bcgrippcn, dcr 
 v«lkcrcn,van wclkcn hct cericvolknict flechcs 
 Iclvandlijk acht , hct wclk bij hct andere lof- 
 lijk wordt gohoiiden, maur onurcnd welkcn 
 fMc bcoordccling naar bloot cigcn gcvocl en 
 figcnc dcnkwijzc doorgaands ccnc onrcchtvaar- 
 dighcJd is (i). 
 
 Hot naakt is gecnszins crgcrlijk bij hiin,die 
 ^.kh grootcndcels ontblooccn, en, zondcron- 
 dcrfchcidvan kunnc , dagolijks hctzclfdc bad gc- 
 hruiken, ja dagclijks met clkandcrcn zwcmmonde 
 te water gaan.De onnozclheid dcr jeugd kan zelfs 
 bij hun niet gcvcinsd wordcn, daar de jo^igc d\)g- 
 ters altijd tcrzijdcvandcoudcrsflapen, cnalzoo 
 van dc kindshcid af gcmeenzaam zijn met zaa- 
 ken , wier blootc verbeclding elders dc maagd- 
 lijke zuiverheid bczoetelt. Waarc eenvouwdig- 
 hcid alhier moet alzoo grootc fchaamtloos- 
 hpid in vrccmdc oogen fchijncn , en de onfchul- 
 digfte guiterij dc vcrfoeilijkfte ontucht wor- 
 dcn; ja, konu hicr flcchts dc miiiste vcrras- 
 
 fchinir. 
 
 ^x) C Nepos vit, impcT.fratf. 
 V. bl. 306. 
 
 Cook D. 
 
T E. 
 
 angt cclitcr, 
 ct wcinig af 
 grippen, dcr 
 knict fleclus 
 t anderc lof- 
 •cnd welkcn 
 en gcvocl en 
 onrcchtvaar- 
 
 bij Inin , die 
 , zondcron- 
 iclfdcbadge- 
 I zwcmmonde 
 ugd kan zelfs 
 de jo\igcd\)g- 
 )cn, cnalzoo 
 zijn met zaa- 
 rs dc maagd- 
 eenvouwdig- 
 fchaamtloos- 
 ndeonfchul- 
 •ntucht wor- 
 liiiste vcrras- 
 fchin^ 
 
 A II E I T E. 
 
 »25 
 
 ■-fching der vcrontwaardigin;); bij , hoc alTchu- 
 wclijk moct zich als dan du wcUu^t allcr in- 
 wooners, naar dc ^aadlijkc ontuclu vuii eenige 
 fchccpshocren beoordccld , in mcer ccrbaarc, dan 
 wcl mcnsehkundige, oo,a;en veitoonen (i)? 
 
 De vroinvcn baadcn zich nevcns dc mans, 
 en zijn daarbij allecn door ccnige bladercn 
 van den broodboom gcfchort: cchtcr duldcn 
 7A) nict dc minstc onzedigheid,zoudeninccncn 
 man de geringfle ontuchc even zcer ten kwaa- 
 de hoiiden als in ecnc vrouw. Het dartelu 
 van den dans veroorloft zich ook niemand 
 inafzonderlijkgczclfchap, en hcc zijn dc Engel- 
 fchen , vvier fchaaratlooshcid zlj zclve het vcrwijt 
 ten last leggen, van hun doorgcfchenkcn vcr- 
 leid tc hebbcn tot het opcnbaarc bcdrijf van 
 onvvclvocglijkheden, die ce vooren onder hun 
 niet plaacs hadden (2). !^;^ ' 
 
 Hunne begrippen van eerbaarhcid zijn ech- 
 ter zoo zonderling , als vcelen hunncr gcwoon- 
 ten. Bij de ftrcngftc huwclijkstrouw hlijven 
 dc vrouwen altijd toeganglijkvoorhaarcsmans 
 
 ♦ Taijo 
 
 (i) Cook D. V. bl. 55, 6C>. 
 (2) Wilson D. \\\. bl. 177 — iGo. en 147^ 
 184. Welke plnats bcrndwooriieiid is op die vau 
 
 TOOK D. I. bi. 201, 203. 
 
^Hfl ff 
 
 126 
 
 O T A II E 1 T K. 
 
 J'aijo of vricnd (i), in wicn hct daartcgeti 
 blocdfchandc zijn zou , dc dogtcis of ziisccrsvan 
 zijncn vricnd tc nadcrcn , wij! zij alszljnc cigcno 
 dogters cnzustcrs wordcn gcaclit(a). Dc ovcr- 
 ncming van clkandcrs naam is hct uitcrlijkc 
 .tcckcn dicr gchccl cigcnc vriendfchap (3). 
 Hct huwelijk wordt zondcr plcgtigheid 
 voltrokkcn , en ccrst na dc vcrceniging 
 gevicrd. In hctzclvc zijn allc gocdcrcn ge- 
 mecn , waar van elk het zijne in geval van 
 fcheiding tc rug nccmt ^4). 
 
 Het kinderbaaren kost fchier gecncn arbeid 
 ofgevaar. Hct geweldige ftoombad, waaruic 
 men dc pas bcvallcnc vrouw naar dc rivier doet 
 gaan , om zich terftond te rcinigen , en het welk 
 men meermaalen hcrhaalt , verwekthaarcchter 
 dikwijls eenc koorts (5). De plaats haarer ont- 
 houdingcn rust,gcdiuirende veertien dagen voor 
 ecnen zoon en dric wecken voor eene dogter 
 is de Morai of dc heiligc plaats, die tothaar 
 
 huis* 
 
 (i) Wilson D. Ilf. bl- 178. 
 O) Wilson D. III. bl. 186. 
 (3) WiLsuN D. III. bl. 199* 
 C4) Wilson D. III. bl. 171 , 
 Cs) Wilson D. III. bl. 142. 
 173, 173. 
 
 172. 
 vcrgel. 
 
 mei bl« 
 
 i "."■ 
 
T K. 
 
 o T A If i: I T r:. la-? 
 
 ict daartcgcn 
 oi'ziisccrsvan 
 Iszljnccigcne 
 2). Dcovcr- 
 hct uitcrlijke 
 ndfchap (3). 
 plcgtigheid 
 vcrceniging 
 gocdcrcn ge- 
 in geval van 
 
 ecncn arbeid 
 >ad, waaruic 
 dc rivicr doec 
 , en hcc welk 
 kthaarcchter 
 its haarer ont- 
 ;n dagen voor 
 eenc dogter 
 , die tot haar 
 huis* 
 
 7^' 
 crgel. 
 
 mei bl« 
 
 hiiisgczln bchoort , alwaar cen Pricstcr hct 
 kind van den nioedcrkock ontliiiidt (i ). Hcc 
 hoofd van don nicnsch , het zij jong of oud , 
 wordt altijd iicili;^ gcaclit. 1 Jet zjIvc bjiji'c bij 
 dc kindcrs.gdijk hct ganfchc Iigchaam,naakc 
 tot den ouderdom van zcs ofzeven jaarcn (2). 
 Dcrzelver opvocding is allerzorj^viildiirst, wac' 
 dc gezondhcid betreJ'c, en bij dc grootllctoc- 
 f;evcndhcid tcvcns zccr oplcttend op dc Ici- 
 dini; dcr driftcn (3). Dc grootftc lofhicr 
 van komt aan do vrouwen toe , die , hartstogt- 
 lijk teder en gedienstig jcgens haare man- 
 ncn, dc licfdragcndllc mocdcrs haarer kindc- 
 rcnzljn. Men kent 'crkreiipelcnocli krommc, 
 noch diibbelknokkigc kinders, van vvelke ge- 
 brekcn de moedcrs zich zclvcn zeer zckerlijk 
 de fchuld zouden gevcn ^4). Op hct der- 
 ticnde of veeriicnde jaar orJcrgaan dc jongens 
 zekere bcfnijdonis in hct openfplijten van de 
 voorhuid gclegen en allccn uit zindlijkheid 
 aangcnomcn (5). 
 
 (i) Wir.soN D. Iir. bl. 173—175. 
 (2) Wilson D. III. bl. 1^6. Cook D. I. bl. 
 309. « 
 
 C3) FoRSTER f. 306. 
 
 (4) Wilson D. ill. bl, 136 en 185. -. 
 
 (5) Wilson D. III. bl. 1/6. foRsrcR f. 243, 
 Cook D. 1. bl. 384. 
 
 I;! 
 

 ! in 
 11 
 
 
 m 
 
 128 
 
 O r A 11 L I T E. 
 
 Omtrend dicn zcllUon t'ljd onJcrg.ian zij, en 
 de mcisjcns ecu wcinig vrocgcr, ccnc andcre 
 kiiiistbcwcrking, die 00k bij vcrfclicidcnc an- 
 dcrc volkcrcn , fchoon op vcrrcliillcndc wijzc, 
 in gcbruik is, cii in clmi bcprikkini; van dc huid 
 bcihat, bij luin ondcr den mAm\'\.\u'J'iUtowi//g 
 * of Lattooiii^ bekciul. llct wcrktuig daar- 
 toc is cen dun, llherp en gctmul been oi* 
 fchulp Jicc vvelk ,in zeker lampzvvartgcdoopt, 
 in dc huid wordt gcllagcn , en di: zwart m 
 dc klecnc gatcn agcerlaat, dlcn hec alzoo ver- 
 oorzaakt. Dezc bcwcrking is pijniijk en vcr- 
 cischt cenigc da;';cn tot hcrllcl dcrgcmaaktc 
 wondcn: celiter ondc-gaat men dezclvc vrij- 
 willig en klockmocdip; , fchoon dc (mart daar- 
 van zoms ovcrwcldigcnde wordt. De vingers, 
 teenen , armcn en bccnen div.gen hier door bij 
 mans en vrouwen vjelcrloijc klecne figuurcn : 
 maar boven a! zijn iict dc billen, die daarvan 
 het meest te lijden hcbbcn , zijnde dczelve 
 fchicr gchccl zwart of blaauw na die bcwcr- 
 king , en zoo wcl ondi-T als bovcndezciven , oni- 
 ringd met kromme lljncn, die tot in dc Icndc- 
 tiicn lopcn, Ailc dezc figuurcn zijn nict flechts 
 cicraaden in hunnc oogcn , maar met dezclven 
 pionken zij tcvens als bewijzen van moed en 
 voldandigheid, fchocm men oppervlakkig wei- 
 
 nig 
 
 m 3:. 
 
T E. 
 
 o T A n n 4 T r.. 
 
 fit) 
 
 icrg.ian zij , en 
 r, ccnc andcru 
 rfcliciilcnc aii- 
 lillciulc wijzc, 
 ng v;in dc luiid 
 wxwTcittitwiiig 
 'crktuig daar- 
 c'ttMkl been of 
 vvartgcdoopt, 
 I di: zvvarc m 
 hct al/-oo ver- 
 ijnlijk en vcr- 
 dcr gcmaaktc 
 1 dczclvc vrij- 
 dc rinart daar- 
 . Dc vingcrs , 
 1 hicr doorbij 
 L'cne figuurcn : 
 I, die daarvan 
 zijndc- dczclve 
 na die bcvvcr- 
 dezclvcn , om- 
 )t in dc Icndc- 
 ijn nice (Icchts 
 met dezclven 
 van moed en 
 ervlakkig wei- 
 nig 
 
 nig blljk van ondcrlLlic'l..iing in die uigomccne 
 hiiidhcderf kan vinden (i). 
 
 Nice niin zondtrling, dan doze bcprikkfng* 
 
 «s dc gcwcldige flhcnnis , welkc zich de O/^i- 
 
 luitcrs aanducn, oni den licvlgstcn hnrtstogc 
 
 van blijdl'cluip en van r(Mi\v uictcdnikken* 
 
 Ken haaijentand is hier toehctgcvvoonc wcrk- 
 
 tuig. Met dcnzdvcn kwetst /icii d" vnmvv 
 
 hcrhaalde niaalen, om haarc lict'dc vuor haa- 
 
 rcn man ce kcnnen cc n;cven , wicr hevigheiJ 
 
 Komtljds in zinncnloosheid overgaat ; door 
 
 dcnzelvcn drukc de niocdcr haarc fmarc 
 
 nit over het niinstc lecd haarcr kinderen ; 
 
 en bovenal doet dczelvc tc Qtakcite meer 
 
 hlncds, dan ciders traanen, vlicton, om den 
 
 faniilijrouw blj eenig flcrfgeval to too- 
 
 ncn(a). 
 
 De gfoel dcr nagels, die blj de voornaflmS'' 
 tc pcrzooncn en zeifs bij de Ichoone danze- 
 J-eslcn zoms de Icngtc van een vipgcrlid voor- 
 
 over-i 
 
 Co Wilson D. HI. bt. 141 en \y6. Coott 
 D. I. bl. 302 — 305. VolgenJs COOK zoii men, pcwcid 
 gcbrulken bij deze bewerking ; nmftr wasoN fprcek* 
 die iiicdrukiijk tcgcn. 
 
 (3) Wilson D. III. bl. 170, 171. en 190, 
 
 I. DEEL* f 
 
 I I 
 
 1l 
 
'lip. 
 
 ..iffi?!!.. 
 
 :i 1 
 
 I, i,; 
 
 ;i!!^ 
 
 = !:j\ il,;. 
 
 tnp O T A II E I T E. 
 
 overhangcn CO » P^^^ mede wcinig aan den 
 flnaak, clien zlj in het algemecn voor wclftan- 
 dighcid docn blijkcn. Met groetcn met aan- 
 raaking van de neiizcn , in plaats van onder- 
 Mngen handdruk of wederkeerigen kusch(2),, 
 is flcchts zondcrling , maar blijft toch een 
 fprekcnd blijk van onderling vertrouwcn.. 
 Het in flaap zuijen van zichzclvcn , wanneer 
 men zicFi ter rust begeeft, door het zingcn 
 van den eenen en het fluitfpelen van den an- 
 dercn , tot dat man en vrouw beide influime- 
 ren C 3 )» heeft iet van het aanvallige der 
 kindsheid. Terwijlde honden ;',oozeerinhunne 
 genegenheid deelen, dat de vrouwen meer- 
 maalen derzelver jongen aan haare cigcne- 
 borsten aanleggen (4). 
 
 De vrouwen zelve, fchoon zij bij den laf 
 dcr tederfte liefde en vaardigfte gehoorzaam- 
 hcid dicn der bevalligfte zedenvoegen, en 
 over het algemeen minzaam , leevendig , 
 ▼reedzaam en toegevcnd in den omgang 
 
 2ijn, 
 
 ; :■: ;ji- 
 
 ' >:\ 
 
 (1) FORSTER f. 5 I J. 
 
 (2) Wilson D. III. bl. 192- 
 
 (3) Wilson D. III. bl. 190, 
 
 (4) Wilson D. III. bl. 18&. 
 
 Si' 
 
--rf^t^ffi^' 
 
 E I T E. 
 
 ede wcinig aan dera 
 emecn voor wclftan- 
 let groetcn met aan- 
 in plaats van onder- 
 rkeerigcn kusch(2^,. 
 naar blijft toch een 
 Jerling vertroiiwen.. 
 ichzclvcn , wanneev 
 ft, door het zingcn 
 tfpelen van den an- 
 ouw beide influime- 
 1 hot aanvallige der 
 den ;:oozeerinhunne 
 de vrouwen meer- 
 n aan haare cigcne- 
 
 :hooTi zij bij den lof 
 ardigfte gelioorzaam- 
 te zeden voegen , eu 
 nzaam , leevendig , 
 id in den omgang 
 zijn. 
 
 1 92- 
 190. 
 
 O T A II E I T E. 
 
 131 
 
 J^ij" C0» gcnietcn geenzins die achting bij de 
 niaiinen, waarop zij zoo vccl recht, als aan- 
 fpraak, hcbbcn. Ilct is bij haar nict gcoor- 
 lofd met dc mans tc ctcn of te drinkcn; 
 verfchcidcnc fpijzcn zijn iiaar 00k ontxcgd: 
 zij mogen niets gcbruiken van het gcen een 
 man heefc aangeraakt ; zclfs wordcn zij nice 
 gediild bij dc gcwoone Godsdienstplegcighe- 
 den (2). 
 
 Men voedt hier geenen cerbied voor den 
 ouderdom: integendeel necmt alle hoogach- 
 ting met dc jaaren af (3). — In den krijg 
 kent men geene ondergcfchiktheid hoege- 
 naamd (4). — Cij dc grootfte milddaadig- 
 heid en gastvrljhcid jegens andercn , toontmen 
 gcene dankbaariieid voor gcnootcn goed, ja 
 bezit men zelfsgeen woord,'twelkdit gevoel 
 kan uiten (5). — De nagedachtenisdcrovcr- 
 Iccdene naastbeftaanden blijft daartegen zeer 
 lang dierbaar, waarvan de zorgvuldige lijkbe- 
 
 waa- 
 
 (0 Wilson D. III. bl. 135. 
 (e) Wilson D. Ilf. bl. i83, 1R9. Cook D. 
 I. bi. 324. Cook D. X. bl. 247. FoRsxEa i'. 365. 
 (3) Wilson D. III. bl. 191. 
 C4) Wilson D. III. bl. 192. 
 (5} Wilson D. III. bl. 190, 197, ipj. 
 
 la 
 
 % r 
 
-* — •. 
 
 »32 
 
 O T A H E I T E. 
 
 ^i 
 
 X 
 
 waaring , bchalven allcen in gcval van befmet- 
 lijkc ziekte, en de jaarlijkfche rouwplcgtighe- 
 den alzins gctuigcn CO* 
 
 Het grootflie gedecltc himner fpijs wordc 
 uit het plantenrijk ontleend. Varkcns, hon- 
 den en hoendercn konien maar zcldcn voor 
 bij het gemecn, en het vogclcn wordt fchier 
 vergeten bij hcc visfchen, het welk hun al- 
 tijd rijken voorraad biedt. Men eet den klee* 
 nen visch meest raauw, en naauwlijks leverc 
 de zee iet op , het welk niet tot voedzel 
 wordt gebmiikt van de kreeften en krabben af, 
 dien zij zeer bcmmnen , tor zclfs eene foort 
 van zeenetelen toe. De broodboom fchnfc 
 bij dat alles het dagelijkfche voedzel zoo rijke- 
 Ujk , dat hij , die eenmaal geduurende zijn lee- 
 ven ein uur befteedt , om- tien zulke bco- 
 men te planten , geacht kan vtrorden , voor 
 zich en zijne nakomelingon zoo goed gezorgd 
 te hebben, als iemand onzer, die voor het 
 onderhoud van zijn gezin van den morgen 
 tot den avond arbeidt en daarvan iet kan op- 
 leggen voor de zij nen (a). Dc gulzigheid 
 '■ -'--^-'' ' ' -. , der 
 
 1 i 
 
 (0 Wilson D". ITI. bl. 19^. Cook D. I. bl, 
 373. Cook D. X. bl. 51 — 53. 
 
 (a) Cook D. I. bl. 313 — 3^5. " "' 
 
 m' 
 
 \ ! 
 
O T A H E I T E. 
 
 133 
 
 1 van befmet- 
 >iiwplcgtighe- 
 
 r fpijs wordc 
 arkcns, hon- 
 
 zcldcn voor 
 wordt fchier 
 welk hun al- 
 ee t den klee» 
 Liwlijks lever c 
 
 tot voedzel 
 nkrabben af, 
 fs eene foort 
 Jboom fchnfc 
 Izel zoo rijke- 
 •ende zijn lee- 
 1 zulke bco- 
 orden , voor 
 ;oed gezorgd 
 die voor het 
 ! den morgen 
 n iet kan op- 
 )c gulzigheid 
 der 
 
 2ooii D. I. b!. 
 
 der Otahciten is nogthands verfchriklijk 
 groot (i). Zij houden verfcheidene maaliij- 
 den op cdnen dag, en regelen zich bij de- 
 zelven meer naar den honger, dan naar eenig 
 gebruik (2)- Zij fpijzigen echter nooit zonder 
 een voorafgaand Godsdionstig eerbcwijs, en 
 eene zorgnrldige reiniging der handen (3). Hun 
 drank is gemeenlijk fchoon water of het fap 
 van den kokosnoot. Echter kennen zij 00k 
 eenen geestrijken drank , wiens bereiding 
 walglijk en wiens gebruik nogthands zoo ver- 
 leidend als verderflijk is. De vrouwen kaau- 
 wen de papierachtige Tava-^hm met fteng 
 en wortel , en werpen het Tap uit den mond 
 in eenen bak me. ' 'oengefneedene bladeren 
 dier plant , het wc!!; . irv water en met ko- 
 kosfap verlengd, we. t -an het gesten flaat, 
 en daarna , doorgezijgd en uitgeperst , bij 
 koppcn vol gedronken wordt. Deze drank 
 heeft eene bedwelmende kracht , die diepen 
 llaap verwekc, geduurende welken de vrou- 
 wen alle de ledemaaten der mans zorgvuldig 
 
 wrij- 
 
 (i) Wilson D. HI. bl. 190. Cook D. I. bl. 
 313. D. V. bl. 306. Cook D. X. bl. 253* 
 .(2) Wilson D. 111. bl. 190. 
 (3) Wilson D. III. bl. 231. 
 
 13^ ^ ' -: 
 
 ir,p- 
 
O "f^ 
 
 134 
 
 O T A II E I T E. 
 
 V! 
 
 wrijvcn. Een afzichtlijk fchurft , ontfleking 
 'der oogen, verharding en klooving dcr voet- 
 zoolcn zijn dc kwaadaardige uitwerkzc's van 
 dcnzelvcn op hct gcftcl , aan vvelken de Voor- 
 naamen echtcr alleen lijdcn, wijl hct gemcen 
 de Tava nict zoo ligt kan bckomen (1). 
 
 Zondcr bcpaaldc ceczaal zctten zij zich 
 meestal op het gras of onder ccnen fchaduw- 
 rijken boom met de bccnen kruisllng onder 
 het lijf tcr neder, op gcnocgzaamen afftand 
 van elkandcren, om geen hinder te hebben 
 van elkanders vliegenlap, dien zij tczorgvuldi- 
 ger gcbriiiken , wijl zij geenc fpijs nuttigcn , 
 op wdke zich ecne vlicg heefc nedcrge- 
 zct (2). De groene bladcren van den naasten 
 boom dierten tot een iau;il;lced, tcrwijl ic- 
 der bij zich heeft 6cn kokosnooten-fchil met 
 versch en ccn met zout water, en een korf- 
 jen met een of twee kleene visfchen , twee 
 of dric broodvruchten , veerticn of vijfticn 
 rijpe Banaiien , en zcs of zeven appclcn. De 
 iiiaaltijd vangc met de broodvrucht aan , 
 
 waar- 
 
 (i) Wilson D. III. bl. 253 — 26$. Cook D. 
 I. bl. 319. FousTER f. 419. 
 
 (2) Wilson D. III. bl. 181. Cock D. I, bl. 
 300 en 153. ' 
 
 if I 
 
m 
 
 T E. 
 
 ft, ontfteking 
 ing dcr voet- 
 itwerkzc's van 
 Iken de Voor- 
 1 hct gemcen 
 mien (i). 
 tten zij zich 
 men fchaduw- 
 ruisling ondcr 
 ;aamen afftand 
 ler te liebben 
 ij tc zorgvuldi- 
 fpijs nuttigen , 
 :efc nedcrge- 
 an den naasten 
 d, tcrwijl ic- 
 otcn-fchil met 
 en ccn korf' 
 isfchen , twee 
 en of vijfticn 
 1 appclcn. De 
 dvrucht aan , 
 waar- 
 
 2(55. Cook D, 
 
 Cock D. 1, bl. 
 
 O T A II E I T E. 
 
 J 35 
 
 waarvan de mond wordt volgcpropt. Daarna 
 wordt de visch aan rtiikken gcbroken in het 
 zoiite water en de ovcrige fpijs op de blade- 
 ren rondgcfprcid. De vingers dienen voor 
 vorkcn , cen ftnk bambocs voor mes , het '.velk 
 allecn bij vleesch te pas komt. De nagcl fchilt 
 de brood vrucht ; de tanden openen de kokos- 
 moot. De appelen worden gcfchild met ecne 
 fchclp. In tusfchen wordt het proppend kaan- 
 wen van tijd tot tijd verpoosd door ecne 
 teug nu van het zoiite , dan van het zoete water , 
 'terwijl verfcheidenc bedicnden, wanneer een 
 Opperhoofd zijn maaltijd doet , in working 
 zijn, om van de overlge breodvrucht zekci* 
 fmaaklijk decg te bereidcn. Van dit alles 
 wordt eene hoeveelheid gebrnikt , die fchier 
 ■ongelooflijk is, zonder dat zich de gulzigheid 
 laat afleiden door eenig tafelvermaak , het 
 'wclk ookmct de vrouwen en dekinderen, die 
 altijd afzonderlijk etcn en derzelver eigene Ipijs 
 licbben, van derinannen disch verbannen is '' i ). 
 Deze algemeene gulzigheid fchijnc hua 
 :aan zeer veele eigene ongefteldheden on- 
 derhevig te moetcn maaken : maar de 
 
 '1 
 
 ecn« 
 
 (j) Wilson D. HI. b!. 231 , 23a. Cook D. 
 
 !. hi. 320 325, 
 
 I4 
 
 ,■1 
 
 
 
 m 
 
i-< fPT' 
 
 
 n 
 
 I3<J T A H E I T E. 
 
 ecnvou\vcl!:vheid dor fpijsbcreiding/nct gering 
 gcbruik van dicrJijli voedzel, en hct algcmccn 
 geniis van vvijn en gcflookte drankcn, fchij. 
 ncu tcvonsjbij de gcnmti,'!;dheidcngcregcld-. 
 heid hunncr overigc Icefwijzc , daartcgen 
 voldocndu bchoediuiddc-len tc zijn. 
 
 rioest , vcrkoudheid en tiislLhcnpoozendo 
 Ivoortzcn rchijnen zij aan hun veelvuldig ba-i 
 den, ook dan wannecr zij bczwectzijn, ver- 
 fchuldigd te wczen, 2ekcre krankzinnigheid 
 ovcrvalt hun in het natte jaargcdjde, welko 
 aan hct loodrecht nedervallcn dcr zonnc- 
 ftraalcn op hunne ontbloote hoofdcn worde 
 toegcfchrecven ; biiilen op de huid kondi-. 
 gen het eindedierijihoofdigheidaan, enzel. 
 den kcerc deze ziekte bij den zelfdcn per* 
 y;oon wcdcr. Hun voelvuldig worscelcn en 
 fpringen veroorzaakt veele breuken. De 
 kliercn agtcr de ooren zwellen bij hun dikr ' 
 wijis en gaan veclal tot verzwering over, 
 Huidzickte, die naar lazarij gelijkt, is hunne 
 arfchuwelijkllc kwaal,vvelke cchtermeestal al- 
 lecn de overgroocc onmaatigheid der Oppefi 
 Jioofden llraft ( i ). |sjQg affchuwclijker is 
 
 CO Wilson D. 111. bl. 279—282. CqoK J), I 
 W? ?<JV» 570. FoRSTca 1; ^19. ; 
 
 iil 
 
r E. 
 
 ;,hct gering 
 ict algcmccn 
 mkcn, fchij- 
 en gcregcld- 
 , daartcgen 
 1. 
 
 lenpoozendo 
 :clvuldig ba-. 
 ^cczijn, ver- 
 nkzinnigheid 
 :ijde, welko 
 dcr zonnc- 
 jfdcn wordc 
 luid kondi-, 
 aan, cnzel- 
 zelfdcn per* 
 /orscelcn en 
 iken. De 
 lij hun dik^ 
 sring over, 
 kt, is hunne 
 rnieestal al- 
 der Opper-, 
 uwclijker is 
 wcl 
 
 CqOK !>, ^, 
 
 OTA II E I T E. 
 
 ^2? 
 
 wel bij hun het Femisfinet ^ • n\Tii.v hot \s ten 
 niinstcn hoogst twijtclachtig, of hetzclvc hun 
 niet door de Etiropci-rs vvicrd aangcbragt. Hec 
 woedt cchtcr zoo fchriklijk ondcr hun, dnr 
 men ecn vierde gedeelcc der inwooners daar 
 door aangetast rcekent. Deze en nog andere 
 van hunne ziekten wijtcn de Ota/ieiters open- 
 lijk aan dc Europeers , in zoo verre , £' 
 looven, dac elk vrccrad fchip hun cene vree.. 
 de ziekte Iieeft aangebragt , onder welken 
 reeds zek.'re Elephantiafts door FORSTERisop- 
 gemerkt O), die tevcns watcrzucht, voet- 
 euvel en .■ilgcmecne oogontftekingcn meendo 
 waartcnemen (2). De door^aande gezondheid 
 van het geftel , de onkunde van deszclfs dicr- 
 lijke huishouding, en de kinderlijkc afkecr 
 van alien walgend geneesmiddel bij ditvolk, 
 brengen intusfchcn eene Geneeskunde voord, 
 
 (0 V/iLsoN D. III. b!. 282—235. Cook D.I. 
 b'- 370, 371. FoRSTF.R f. 423—426. J. R. 
 FoRiTER bevveert, dat, le Ulieteii ten minsten, de 
 yenmzickte reeds aanvvezig was, cer dat eiland door 
 Europeers bezogt werd; waarna zijn zoon c. forster 
 uit de algemeene gefchieden-s dier ziekte breedvoe- 
 rig tracht tc bewijzen , dat dezelve 00k op Otaheite 
 heeft kimnen oruaaaii voor de landing der Europcin. 
 
 (2} FoRSTtR f. 427 — 429. 
 
 f5 
 
 
.I^i^l .. 
 
 ! *l! 
 
 ^ Mi 
 
 ^38 
 
 O T A II E I T E. 
 
 6' • tillccn in bij^cloot* bcftaat en den Pricstc- 
 i- ^ r.nnbcvolcn is. Ecnigc fprcukcn iiic der- 
 ; ■'■:r monj en vcrichiilcnde Hgmircn , uit 
 kokosbladcrcn gcfnccdcn en nan dc vingcrs en 
 ttcncn van dc j:icl<en vasrgcbccht, moeccn de 
 gchccic gcnczing bcwerken. ilct herftd 
 wordc altijd aan dczc niidJclcn, dc dood aan 
 dc ongenccslijkbcid der zicktc toegefchrceven, 
 De zorgviildige aficondcring dcr bcfmctlijke 
 zieken van alic overige mcnfchen is bij dcze 
 onkundc con wijs en weldaadig gcbruik, hoe 
 onbarmhartig liec ook mag voorkon.on. De 
 cigcne gczondheid dcs gcllcls blijft echter bij 
 de ergflc kwaalcn en de gevaariijkfte kwet- 
 Buurcn voor deze mcnfchen de wcldaadigftc 
 gcnecshccr en hcclmcester, wier iiitwcrking 
 in vccle gevallen zclts verbaazend is , eo 
 die daarom zoo vccl tc onwaardeerbaarer 
 zijn , wijl de Otahcitcrs tevens eenen onvcr- 
 whilijken afkeer hcbben van alle verban- 
 
 den (0« 
 
 Allc kwaalcn zijn in hun cog ftrjffcn voor 
 geplecgd misdrijf, en ook hierom ilellen ztj 
 
 meer 
 
 (i) Wilson D. III. bl. 280, s^i. Cooi: D. L 
 
 \ 
 
 '^..Uiii,-itiiitii»,-".i 
 
 mmz 
 
T E. 
 
 » den Pricste* 
 ukcn iiic der- 
 11 gnu re n , uit 
 dc vingers en 
 K, moecen de 
 
 I let herftel 
 > dc dood nnii 
 )cgefchrceveii. 
 :v befmctlijke 
 icn is bij dc^e 
 gcbruik, hoe 
 ►rkon.on. De 
 ilijft echter bij 
 rlijkfte kwet- 
 ; wcldaadigfte- 
 er uitwcrking 
 zend is , en 
 vaardeerbaarer 
 eenen onvcr- 
 
 alle verban- 
 
 j ftrjffen voof 
 om ilellcn zLj 
 mcer 
 
 ti. Cook D. L 
 
 O T A II E I T E. 139 
 
 nfccr vertrouvven in de gebeden hunncr Prics- 
 tcrs, dan in hct hcilzaamst kniid (i). Hetge- 
 tal hunner Godcn is ook fchicr aan dac hunner 
 inwooners gelijk , daar elk huisgezin ziinen 
 Bcfchermgeest hcefc. Evenvvcl crkcnncn zij 
 cenen grooten God of Godcn van hoogeren 
 rang, gcboorcn in den nacht. Aan dric in- 
 zondcrheid , — wier naamen van den rader , 
 Cod in de Zo«, en den Fogel of den Geest den 
 Zendelingcn zcer opmcrklijk warcn , — richtcn 
 7A] Ininnc gebeden in algemeenen nood. In 
 bijzondcrc behoefcen roepen zij hiinne min- 
 derc Goden of Befchermgeestcn aan, waar- 
 toe zij meencn , dat de geest hunner braavc af- 
 geltorvencn verheven wordt, die hun alsdan 
 cen Eatooa is. — Volgends hunne overle- 
 vcring verbrak de toorn der Goden een- 
 maal de waereld , waarvan de cilanden flechts 
 brokken zijn (2). Overigens hebben zij eenc 
 Fabelleer wegens hunne Goden , aan wier 
 verraenging zij de geboorte van het jaar , ver- 
 deeld in dertien raaanden, en der fterrcn. 
 
 I 
 ; i. 
 
 B 
 
 bl. 
 
 CO Wilson D. III. bl. 280. 
 (2) Wilson D. III. bl. 145; — 151. 
 
 37P. 
 
 Cook P. T. 
 
'f-T'l 
 
 i\ 
 
 1 1 
 
 ill 
 
 I 
 
 'li 
 
 It. 
 
 140 O T A H E I T E. - 
 
 ja zdfs der plancctcn tocfchnjvcn CO-. Dtf- 
 ze Fal-.cllccr, wdkc Godsdiciistigc en i\a- 
 nuirkundige bcgrippcii ondcr cen mcngt, 
 loopt in vcelc bijzondcrhcdcn uit, wclken 
 let gcmccn zelf nice kwit, en die hct gczag 
 «lcr Priestcren zoo vccl tc nicer vcrlicffen (2), 
 Mot gcloof der ouftcrllijkhcid van zcker 
 wezen in den mensch, hcc wclk zij £///// noe- 
 mcn , en het welk in him zicc , hoort , 
 ruikt, fmaakt en gcvoelt, is bij alien zoo 
 vecl tc dukilijkcr. Voor dit wczcii verwach- 
 ten zij wel ccncn onderfcheiden ftaat na dit 
 lecven van min en mecr geluk , gccvenredigd 
 iiaar den (land op aardc , maar nict van ver- 
 gelding naar gclang der zedenlijkheid , wijl 
 lij nice dcnkcn, dat hunne<laaden elders ee- 
 iiigen invloed hcbbcn, noch zelfs den op- 
 pcrflcn Goden bekend zijn. Die toekoinen- 
 de ftaat zelf is in hunnen gcest een volko- 
 men iweede leeven , van gelljkcn zinlijken , 
 maar oneindig meer verhcven » locftand (3). 
 
 Het 
 
 (i) Wilson D. III. bl. 152. Cook D. I. bU 
 380. - 
 
 (a) Cook O. IT. p. 300, 301. 
 
 (3) Cook D. I. bl. 3«3. Wilion D. IH. pJ. 
 154. Cook D. X. bl. 355, en volg. 
 
 I 
 
E. - 
 
 I CO.. Dtf. 
 igc en iVa- 
 :cn mcngt , 
 it, wclkcn 
 ie hct gczag 
 rlicffen (2). 
 
 van zckcT 
 ij Etihi noc- 
 :c , lioort , 
 ij alien zoo 
 :ii vcrwach- 
 
 Haat na dit 
 ecvenrcdigd 
 lict van ver- 
 kheid , wiji 
 1 elders ee- 
 Ifs den op- 
 I toekomen- 
 
 een volko- 
 n zinlljken, 
 jfland (3). 
 Het 
 
 OOK 0. i. bl« 
 i D. III. pi. 
 
 O T A II E I T G. 
 
 it4t 
 
 Ilct bljgcloof dcr Otahciters is vcel ul- 
 dig, doch dcrzclver godsdien^cighcid zccr lof- 
 waardig wcirens cerbicd en naaii\v;>e5:et- 
 hcid. Dc Pricsccrftand bcklocdt den ecrstcn 
 rang na den throon , ai fcliijnt ecnc ?e« 
 nigc Priestcrfchai) iiit te maakcn over nil de 
 Societei(s-E\hv^i^^:x\^ op wclkcn verfcheiMono 
 Opperhoofden tot dc;!:elvc behooren. Bij de- 
 aelvc fchijnc zoo wel allc Stcrrckundc en kcn- 
 nis dcr fcheepvaart, als alle Geneeskunde en 
 kennis van de leer der Schcpping en de Ge- 
 fchicdcnis der aardc bevvaard tc worden. 
 Bij dezc meerdcrheid van kundighcdcn maa- 
 tigen n] zlch cencn grooten invlocd op 
 2egen, gezondhcid en vruchtbaarheid aan- 
 De befnijdcnis en de beprikking van de 
 huid is bun werk, waar voor zlj rijklljk be- 
 taald worden. Vr^ords zingen zij de algc- 
 mccne gebeden op, en fwgelen al het offbr- 
 werk; terwijl het onderfcheid der ftandcn in 
 dit alles zoo zcer wordt in acht genomcn, 
 dat voor geringe linden ook Priestcrs van ge- 
 rinC" geboorte zijn , terwijl de Opperhoof- 
 den door de jongde zoonen uit de voornaams- 
 te geflachten bediend worden (i). 
 
 Be* 
 
 COCooiiD. I.bl. 383.385.WiLsoND.rir.bI.r59. 
 
 ¥ 
 
 '.-. 
 
 -r 
 
 1 
 
i4» OTA II ;;e r t e. 
 
 Behalvcn hiinnc Pricstcrs hcbbcn de 0/<7- 
 hcitcrs ook Ininnc tdlkeii van ikr (K)dcn wil, 
 die hunnc bcdricgcrij tot ecu kunstwcrk hch- 
 ben gcbragt, lict wdk zich voor bet oiido 
 Delphi nict bchoeft tc fchaanicn. Dczt'n , naar 
 hun voorgcVcn, met do boogllc Codcn gc- 
 niecnzaam, bogcvcn zich, potscicrMik gcnocg 
 gctooid , naar cenc Moral, \ vvclk ccnc plaats 
 is ter godsdienstocfcning en lijkbewaarlng 
 gcfchikc ( I ). Zoodra ;cich ecn dor hcili- 
 gc vogcls, die dezclvc veclvuldig omringcn, 
 op de Moral ncderzct , inccnc men , dac 
 de Godheid, die in den zelven op aurde is 
 gekomen, den vogel vcrlaat, en zich met 
 den Prophcet vercenigt,die zich nu uitllrckt, 
 armcn,becnen, dljcn en hct ganfche ligchaam 
 wrijft, voords gceuwt , den biiik, naar hec 
 fchijnt, tot berstcns toe doet zvvellcn, daar- 
 na de oogen draait, in ihiiptrekkingcn valt, 
 en cindlijk eene flaauwc, ftamerende en afge- 
 brokene ftem vcrheft, die oogenbliklljk in 
 cen donderend geluld verkeert, en voords in 
 zachter klanken ovcrgaac, vvelken hij voor^ 
 
 geefc 
 
 (i) Zie dezclve bij cook D. X. bl. 53. en bij 
 WILSON D. II. bl. 380. 
 
1 
 
 I' E. 
 
 ben do 0/<7- 
 Coilcn wil, 
 istwci'k hch- 
 or hot oudc 
 Dczt'n , naar 
 ; Coilcn ge- 
 :rlijl{ j!;cnocg 
 k ccnc plaats 
 lijkbewaarlng 
 1 dor hcili- 
 15 omringcn, 
 c men, dac 
 op aardc is 
 !n zich met 
 nu uitllrckt , 
 :he ligchaam 
 k, naar hec 
 i^cllcn, daar- 
 kingcn valt , 
 .'nde en afge- 
 :nbliklijk in 
 en voords in 
 ;n hij voor^ 
 geefc 
 
 bl. 53. en bi} 
 
 o T A ir R r T n. 
 
 »43 
 
 geefc zcir niet te vcrlban noch zich te k.inncn 
 hcrinncrcn,cn die cchtcr cone Godlprauk iiit- 
 niaakcn , welkc ccn Ainhtgenoot van h'iwt 
 duidlijk gcnocg vertulkt, en aan wicr ci*. 
 fchen, fchoon gomeenlijk zcer hoog , no^^- 
 ihands naaiiwkcurig wordt voldaan. l)e(.;od- 
 heid verlaat hem, zoodra de vogd wcgvlicgt, 
 wanncer hij andcrniaal in fluiptrckkingen nc- 
 dervalc, uic welkcn hij zich met cene hiide 
 fchreciiw htrllcli , voorgcvcndc, don gan- 
 fwhcn tijd als in diopcn flaap vcrkecrd te hcb- 
 ben (i). 
 
 llct gczag cencr eigcndiinklijke rcgccring 
 ftjat doorgaands in verband met haaren in- 
 vlocd op den Godsdicnst, en met dien van 
 dozen op het volk. Don laatdon gezicn 
 hebbende, zal ons dus de ccrste 11a dc bo- 
 ichouvving dcr wijze van regcering zelvc go- 
 maklljk te bereekenen vallen. 
 
 Deze is cenhoofdig en werd door cook vcr- 
 gcloeken bij het leenrocrlge llelzel van het 
 oiide Europa. Hot Opperbewind over cilc 
 dcr Eilandon is erflijk in hot geflacht dcr Ea- 
 rees rallies , of Oppervorsten , onder vvion de 
 Earees het gezag voercn over bijzondere 
 
 land- 
 Co Wilson D. III. bl. id — 154. 
 
 m^i&i'Sim* 
 
'ifWrw 
 
 JJUlS±^_^ 
 
 144 
 
 O T A M E I T E. 
 
 i ■!! 
 
 ■"I ;&. 
 
 I' 
 
 landdrccken , wier grond , zij ter bcboit- 
 wing declen ondcr Manuhotmi's , die cch- 
 ter den cijenlijkcn landboinv ovcrlaten aan 
 hunne T'''.-»tt's, die als hunne flaavcn ofboe- 
 rcn kunnen aangcmerkt wordctii J)e Opper- 
 vorsc komt nimmer in het huis van ccnen 
 onderdaan , maar hceft in elkc landftreek 
 ecn eigen huis, cn,bij toeval in hct huisvan 
 eenen onderdaan gcvveest zijnde, wordt die 
 na zijn vcrtrck terftond met al het huis- 
 ra,id t>erbranct. In zijne tegcnwoordigheid 
 ontbloot men zich niet flechts tot den raid- 
 del, maar dezelfde hulde wordt bewcezen 
 aan eenen paal met ftukken docks bekle^d 
 en ter aankondiging zijner nabijheid opgericht. 
 's Konings brocders declen mede in de eerst- 
 gemelde eerbctooning , die 00k aan alle 
 de Opperhoofdcn der landftreekcn wordt 
 beweezen. De Koning en Koningin heb- 
 ben ecn zccr groot gcvolg van mans en 
 vrouwen , die alien , even als zij zclve , 
 heilig geacht worden , fchoou derzelver ze- 
 den een fchandlijk voorbeeld van dieverij en 
 ontucht geven. Deze hovel'ngen dragen den 
 Vorst en de Vorstin overal op ie fchou- 
 ders, over welken zij ,met de beencn voor- 
 ovcrhangende , gczeten zijn, De Earees heb- 
 
 - 7' ben 
 
E I T E. 
 
 rond , zij ter bcboii- 
 'amihotinis , die cch- 
 idboinv ovcrlaten aan 
 s liiinne flaavcn of boe- 
 : wordcni De Opper- 
 1 het huis van ccnen 
 t in elkc landflreek 
 
 toeval in hct huis van 
 est zijnde, wordt dit 
 nd met al hec huis- 
 ijne tcgenvv'oordigheid 
 
 flechts tot den raid- 
 ulde wordt bewcezen 
 tukken docks bcklec^d 
 icr nabijheid opgericht. 
 elen mcde in de eerst- 
 , die ook aan alle 
 • landftrceken wordt 
 ig en Koningin heb- 
 gcvolg van mans en 
 
 even als zij zelve , 
 , fchoou derzelver ze- 
 rbeeld van dieverij en 
 hovel'ngen dragen den 
 overal op ie fchou- 
 , met de beencn voor- 
 
 zijn, De £^;-^abeb- 
 ben 
 
 O T A I! E I T E. 145 
 
 o 
 
 ben ook hunnc eigcnc hofbouding en een 
 groot aantal van dicnaars , ondcr wdken bij- 
 i'ondcrlijk de jongcr brooders van bun ge- 
 ilacht gctcid worden. Zondcrling echtcr is 
 de opvolging dcr kinders in den rang der 
 Gliders, daar dezelvc terftond bij de geboor- 
 te plaats heeft, zoo d,;t: de vaders het beiluur 
 hiinner landibcek wcl behoudcn , maar hun- 
 nen titel en rang verliezen. Ingcval van 
 oorlog moeten zij hiinne ondcrhoorigcn ten 
 krijgdienst levercn aan den Oppervorst. Al-» 
 le dcze onderfchcidcne ftanden wordcn zorg- 
 vuldig bewaard door voiftrekte cnthou- 
 ding van onderlinge buwclijksverbindnis- 
 fen. De man, die zich verlaagt, ruimt zlj- 
 ne plaats in voor het kind uit dezen echt» 
 hct welk omgcbragi wordt, wanneer bij een 
 Earcc is. De kinders van de vrouw, wel- 
 ke zicii verlaagt, verliezen altijd het leeven. 
 Op den minncnhandcl van eenen gemeenen 
 man met eene vrouw van koninglijk geflachc 
 fiaat voor den man de dood. In alle ftanden 
 vervalt het erfrecht op den oudften zoon, die 
 daarvoor met de zorg voor zijne broeders en 
 zusters is belast CO. Bil 
 
 CO Cook D. I. z%6. D. V. 32<J.D. X. bl.a5y, 
 Wjlson D. in. bl. 120 — i2(J. 
 I. UEEL. ^g; 
 
 '3? 
 
i'4<5 O T A H E r T E. 
 
 :! m 
 
 ,. 
 
 
 I 
 
 '''I 
 
 4 
 
 ^.:., 
 
 f:l 
 
 i'li 
 
 Bij gebrek aan geld of iet , 't welk in dcs- 
 zclfs plaats ten algemecncn handel wordt ge- 
 Bezigd, vervalt een aantal misdrijvcn, die el- 
 ders uit de geldzucht alleen gcbooren wor- 
 den. Met de fchrijfkunst ganscli onbckend^ 
 regelt in andere gevallen he: gebruik alleen- 
 de oefening des rechts , die zclfs weinig op- 
 merking verdient, daar men aan eenen ieder 
 overlaat, zijne ongelijken zelf te wreeken^ 
 Die cenen dief betrapt mag hem doodcn ; maar 
 meestal verkiest men de fchavergoeding mer 
 eenen hoogen afkoopprijs. Ingeval van 
 manflag vereenigen zich de vrienden des ge- 
 dooden tegen den doodflager en de zijncn, 
 na wier openbaar gevecht de goederen van 
 den verliezer den overwinnaar '^en. Het 
 dooden van eenen geringen man vordert flechts^ 
 de ontwijking van de wraak der zijnen, tcr- 
 wijl elke Moral eene wijkplaats levert , te- 
 gen wclke geen geweld gebruikt mag worden. 
 Zomtijds echter trekken zich de Oppcrhoof- 
 dcn de ongcIi)ken hunner onderhoorigen aan 
 en ftraften het misdrijf, het welk alzoo eerst 
 den naam eener rechtspleeging mag dragen (i). 
 
 Veel 
 
 (0 WiLSoN D. m. W. 130, 168. Cook D. 
 I. bl. 810. D. X. bl. 270—273. , ^ [ 
 
' E. 
 
 welk in dcs- 
 !el wordt ge- 
 jvcn, die el- 
 booren wor- 
 h onbckendy 
 ebruik alleen- 
 's weinig op- 
 1 eenen ieder 
 te wreeken^ 
 doodcn ; maar 
 ■goeding met 
 Ingeval van 
 inden des ge- 
 1 de zijncn, 
 joederen van 
 'ven. Het 
 ordcrc flechcs- 
 r zijnen , tcr- 
 ts levert, te- 
 mag worden. 
 ) Oppcrhoof- 
 •hoorigen aati 
 Ik alzoo eerst 
 igdragenCO. 
 Veel 
 
 68. Cook D. 
 
 O T A II E I T E. 
 
 M7 
 
 Vcel griiwclijks nogthans hccfc op die Ei- 
 land plaats, het wdk niec flcchts flrafloos 
 wordt gcpiecgd, maar zclfs in cen openbaar 
 en gevvettigd gcbriiik is vcrkccrd. 'Er is 
 ecne foort van mans Ma/ioos genaamd , die 
 dc maniercn , kleeding en ftem der vroii- 
 wcn naarbootzcn , en , in hunne jeugd de 
 fchandclijklle Iccvcnswijze verkiezende, de- 
 zclfde bezighedcn dor vrouwcn doen en on- 
 der hetzelfde verbod met betrekking tot zom- 
 mige fpijzcn liggcn. Volftrekt afkeerig van 
 der vrouwen gcmecnfchap , zijn zij ten uiter- 
 llcn jaloersch op die der manncn , en worden 
 cchtcr van de vrouwen zelvc zondcr verfoeij- 
 ing befchouwd, ja zelfs vriendfcliaplijk bcje- 
 gend. Gelukkig is het aantal dier gedroch- 
 ten , wier aanduiding de ganfche ziel met af- 
 grijzcn vcrvult voor hetzelfde volk , hec 
 welk anders het hart door zoo veel goed- 
 hartigs inneemt , niet grooter dan van" zes 
 of agt op het ganfche Eiland. De voor- 
 naamfte Opperhoofden onderhouden deze 
 Ma/ms; en men behoeft flechts te rug 
 te zien op de wetten der crfopvolging en 
 den dwang der verbindnisfen tot gelijken 
 iland en rang , om de aanleiding tot 
 
 'i 
 
 V. 
 
 
 "•^jrp^'? 
 
 •!■■. 
 
 m 
 
'i is 
 
 il 
 
 348 O T A II E I T E. 
 
 zulk ccncn grawel duidlijk te bcmer- 
 kcn (i). 
 
 DczclfJc aangcduidc grondcn brcngcn 
 een under, fchier even alTchuwclijk en ver- 
 doemdijk, kvvaad voord. Een aanmcrklijkcr 
 aantal van de Voornaamften dcr bcidc kiin- 
 He vcrcenigcn zich tot zekerc maatfchap- 
 pij , waar in dc vrouvvcn aan alle dc manncn 
 gcmccn zijn , en waarin de ontiicht zoo vcc- 
 L ! iikkels vindt, dat dc vcrkiczing dcr ecne 
 bovcn de andcre zelden langcr, dan tv/ce of 
 drie dagen , duiirt. Dczc gczclfchappen zijn 
 goflootcn en komen van tijd tot tijd bij een. 
 Dcrzelver zamenkomst duurt doorgaands ver- 
 fchcidene dagen. De mans vcrniaaken zich 
 met worstelcn , de vrouvven met den aileron- 
 tuchtigftcn tuins , en fchaamcn zich nict , voor 
 aller oogen de fchandelijkfte driften, door 
 het ecne en andere onophoudlijk geprikkeld, 
 in te volgcn. De vruchtbaarheid is zcer gc- 
 ring bij zulk eene fnoode gcnieenfchap, maar 
 nog vcel te groot voor het gevoel der ver- 
 ontwaardiging bl] het vcrnemen van de on- 
 
 menr 
 
 (i) Wilson D. III. M. 127, ia3. D. III. hh. 
 358, 25p. . 
 
 ii\ 
 
E, 
 
 O T A II E I T E. 
 
 149 
 
 : bcmer- 
 
 brctiffcn 
 ijk en ver- 
 imcrklijkcr 
 bcidc kiin- 
 niaatfchap- 
 dc mannca 
 u zoo vec- 
 g dcr ccne 
 an twee of 
 lappen zijn 
 ijd bij een. 
 gaands vcr- 
 laaken 7.ich 
 len aileron- 
 I nice, voor 
 ften, door 
 jcprikkcid, 
 is zcer gc- 
 fchap , maar 
 el der vcr- 
 van de on- 
 mcnr 
 
 . D. III. bl. 
 
 mcnfcliclijke wet dcr y^rreoljs ^ ge'ijk die ge- 
 m)Otrchappcn gcnoenid worden , om dc kin- 
 ders dczer ontuchc tcrllond n.i de gcboorce 
 om te brcngen. Vcrgccfsch vcrzet zich zoms 
 de mocdcrlijke tcdcrlicid ccgcn dit fchriklijk 
 bcdrijf: de wet dwingt hnar tot iitt zcl^ 
 vc, tonzij ze cenen man vindt, die hct kind 
 als hec zijnc wil aanncmcn , maar die dan 
 00k als haar echtgenoot bcfchoinvd en ne- 
 vcns haar buircn het genootfchap wordt ge- 
 llootcn, terwljl Kwr de naam van Whannow- 
 ww'ofvan Klnderkrijgflcr ^ de fchoonrte en 
 ecrbicdwaardigile anoers voor vciiland en 
 hart, als de vcrachtlijkrte fchimpnaam naar- 
 gaat (i). 
 
 De gcringhcid der bevolking dczes cilands 
 vindt ecne gcnocgzaarae verklaaring in dcze 
 
 '■'--'- .:> - - ze- 
 
 CO Cook D. I. h\. 331—333. D. X. bl. 344. 
 Wilson D, III. bl. 109 — 189. Forster is zeer 
 brecdvoerig over deze /trreoijs en wil dezelve doen 
 voorkoraen als de bloote verbastering van eene Scant- ■ 
 kundige inflelling, weike verbastering 200 veelfnoo- 
 dcr nict ecns zijn zoii , dan vcelcrleije losbandighcid 
 in Etiropa. — Zijne vergeliiking (chij-it ons ech- 
 tcr niet aanneinelijk tegen het gezag van den wel 
 
 oiidenichten cook, adanson en wiisox. Z\q 
 
 FoRsmi aanmcrk. op cook D. VI. bl. 324 331. 
 
 l< 3 
 
attt 
 
 
 150 o T A II r: I r e. 
 
 zedeii , cKj cchter niet algev.iet'i; treacht moc- 
 tcn wo.. let), da; r zich do orparcijdh^heid ver- 
 pHci.i .Tcvondcp i ccfctccriccnncn, diitop 0/tf- 
 heiic dc (y.-rMaj'siCo en tcde-ha 'tigil-.. rouwen 
 gevondcn ^v.-fden, vvicr cahiikc hui^ i;zinnr(T 
 Twi;^. bcwijzc Ibtl'vcn van ha.oe geheili;:': i' ver- 
 knochchcid aan den rnr.n ., f.ar. wic 1 ^ i ver- 
 bondeii/iija ,cn wicr<niom!:';opbar;rc ■ n/diiks- 
 trouw en I iiiderniin den cc.bie^i vnn cr.-n 7i«- 
 ropecj'cacn mui.""*^! ...clvc-n wc'^jUi'^f^ii (). 
 
 Do ho( jiTe eerbied dcr Otah'iit,./ xeif is 
 riot mi.i hexpfdc'.d, dan dj loj' h' "'(Or c^o''l- 
 ?^e huislijke 7cdcn, daar het marj' aJicd'iicI- 
 iij^-. h gcbleekcn , dat him .iodidi-nst men* 
 r^hersoflers ciscl" Bk:halv:n ••eclc vcrfchil- 
 
 l:ndc 
 
 00 r.j,ir) 
 
 V't? onci'^'-iiiuen vordert de 
 
 i'licstcdchap ztintijis een mcnl'chwnoficr , en 
 wci altijc) I'ii di; aanvn.arding der rcgccring 
 door cc:icn niciiwcn Koning. De keu.s dcs 
 nachcofTcrs ftaat aan ecncn Raad met ccn Op- 
 perhoord, die zelfs vooraf dcgelegenheid tot 
 zulken eisch moet ondcrzoeken. De kcus be- 
 paalt zich doorgaands opeenenman,die fchul- 
 dig ftaat aan cenig hooggaand misdrijf, voor 
 
 al 
 
 (i) Wilson D. III. bl. iZ6. 
 
E. 
 
 iacht moc- 
 h'heid ver- 
 .1;.': op Ota- 
 rouwen 
 iis<it;zinnr(T 
 Ili^ri'- ver- 
 c 1 ■/.'] ver- 
 ! hiiv/ciiiks- 
 n ch-n £u' 
 
 'u,- zeif is 
 
 aJ Lc tl'ilcl- 
 i.'iist mcn- 
 :1c vcrfchil- 
 vordert de 
 .noficr, en 
 r rcgcering 
 e keus dcs 
 net ecn Op- 
 igcnhcid tot 
 )c kcus be- 
 ll, die fchul- 
 sdrijf, voor 
 al 
 
 O T A IT E I T E. 
 
 151 
 
 •al aan hciligfJicnni:;, of wcl op cencn vrccm- 
 
 dcling , uit eenig ander eiland om vvange- 
 
 Crr^n voordvluchtig. I let diepst gcheim heerscht 
 
 werrcn^ dc gedaane keus. In denzclfdcn nacht 
 
 •reeds vordt, indien ziilks raogelijk is, hec 
 
 Slachcoile • in den flaap overvallcn en met 
 
 eencn ctkelen flag in den nek afgemaakt. 
 
 Voords v;ordt het Itik , zoo zorgvuldig voor 
 
 allc vcrnilnking bewaaul, als het zelve vol- 
 
 Itrekt orjverminkt moet 7y]n^ om ten offer te 
 
 kminon f^rekken, in eenen K orf gelegd en in 
 
 de li.ilige Canoe naar de Moral gevoerd. 
 
 •Tr.uien liet Oppcrhoofd f^n deszclfs Raad ver- 
 
 klaaren, geen'^n doodfchuldigcn te kunnea 
 
 vinden in hiu.ne landllretk, mogen zij ecn 
 
 varken in de '/ic-ics gcven (i). 
 
 Men befpciu- ligt in zulk een menfchen- 
 ■offer dc tusfchenkomst voor het gebrek aan 
 .rcchtsplecging , om de maatfchappij te ont- 
 doen van haarc gevaarlijkftc leden , fchoen 
 men 'er tevens het kenmerk in vindt van de 
 rampzaligfte Godsdicnstbegrippen. Maar even 
 duidlijk blijkt uit cdne bijzonderheid , welke 
 wij daarvan nog hebben opteteekenen , dac 
 
 hec- 
 
 CO Wilson D. III. fal. \6s—i67, Cooj£. D. 
 X. bl. 47 — 63. 
 
 K 4 
 
 S«95MilS3!SftS«&a«Sii4«c»^ 
 
151 
 
 O T A n E I T E. 
 
 i 
 
 V- 
 
 I I! 
 
 m 
 
 !■ ! 
 
 •'I H i 
 
 i 
 
 j 
 
 
 
 
 
 1 \ 
 
 
 ■1 
 
 h 
 
 
 
 
 hctzclvc dc plaarsvcrvangctihccfcvan ccnenoi; 
 ftflcluuwlijkc!- r^cwdontc van vroc|:^crc daji;cn , 
 om de vcrvvonncnc vijandcn tcvcrdiiKk'n. Met 
 linkcroog des flachroHors wordt naamlijk door 
 den Pric'utcr den Konini^; voor den mond fi;e« 
 houdcn , met veivoek om dicn tc openen , 
 hot wclk dozelvc Cm ook docc, nrvar tc ver- 
 ge efsch , wijl de 1 jstcr hec ooj; als dan tcr- 
 ftand tcrngtrckt. Die nocmcn zij firn inano' 
 etcn of voeifzel voor den Kotiivce. Inzotidcr- 
 heid gofchicdt die bij deszelfs Krooning, 
 wannccr hem uit allc dc landftrecken des ei- 
 Jands ziilkc ofTers vvorden aangeboden, tcr- 
 fiiMid na dat hij met dc Blnro of roodi-n 
 Konlnglijken gordel, dicn hij allccn Mj de 
 hoogfte plcgtighcden draagt , door ccncii 
 opcnbaarcn Rcdcnaar omgeven is. Met hoofd 
 van den mensch is den Otaheher een hcilig- 
 dom,cn hct cog desjicifsdicrbaarde doel;dc9- 
 zclfs gedreigde vcrOinding, waar bij hct om 
 vermcerdering van vvijshcid en verfland tcdoen 
 Ichijnt, hcrinnert kcnneiijkgcnoegaan vroegc- 
 rc dagen , vvaarin men zoo grcetig zal geweest 
 2ijn naar de ganfchc prooi , als dc Vorst zich 
 nu naar hct cog allccn vcrcoont, zijndezelfs 
 nil nog zekere opofforing dcr lijken hunner 
 verflagene vijanden , en de affnijding van dcr^ 
 
 zeli 
 
 l|. 
 
E. 
 
 O T A II E I T E. 
 
 153 
 
 :in ccnonoi; 
 ;crc daij;cn , 
 iiidcn. lift 
 iimlijk door 
 n mond f^e' 
 :c optnen , 
 mar tc vci'- 
 Ills dan tcr- 
 
 dcn intino' 
 
 Inzoiidcr- 
 
 Krooning, 
 
 :en dcs ei- 
 
 odcn , tcr- 
 
 of roodi'n 
 Iccn Wj de 
 oor ceneii 
 
 Met hoofd 
 ecn hoilig- 
 c doel ; dcs- 
 
 bij hct om 
 land tcdoen 
 nan vroegc- 
 zal geweest 
 
 Vorst zich 
 
 zijndezelfs 
 
 ken hunner 
 
 ig van dcr-? 
 
 ?.eli 
 
 zclvcr ondcrkaalc ten cicraad , al duidlijker 
 Llljkcn van vroegorc uionschvcrninding (i). 
 
 Dc taal dc^cr cilandcrs hccfc vcel van dc ]\Ia- 
 le'itfche en is wolhiid'jnd. Ihinne uitfpraak is 
 zaclit en aangcnaam , en hiinnc uitdrukking door 
 gobaar zoo Iccvcndig, dac zij , zoo vvcl in hct 
 opcnbaar als in himnc huisgczinncn elkandc- 
 rcn door allcrlcijc tcckens, en bovcnal door 
 dc oogcn allccn dikwijls volmaakc vcrftaan. 
 Men ondeiTchcidc flcxhrs zevcntien letters bij 
 Inm in gebruik, kunncnde zij dc c. g. i. k. 
 ij. s. X. z. bczwaarlijk in ccnig woord uit- 
 brcngen. Dc hijzondcre tongval , met wclken 
 zij hctzelfdc woord op vcclcrlcijc wijze on- 
 dcrfcheidcn, verrijki, maar verzv.'aart tcvcns, 
 hunnc caal aanmcrklijk (2). 
 
 Him- 
 
 CO Wilson D. III. bl. 115, 116, 166. 
 Cook D. V. 62 , 63. D. X". bl. 67, 6!?. In het 
 algcMiiecn fchijiit hot inenfcheiiolTer nan de GoHen 
 de verflinding dor vijnndcn bij de volkcren vcr- 
 vnnt'en , en zelfs het la.itrte denkbceld .1I meer 
 iiitgerooid te hcbben , door doodfchiildigc inisdaa- 
 digcrs in plnats v.in vcrwonnene vijnnden ter (Ingting 
 to verkiezon; en alzoo zou het nffchuwelijice men- 
 Ichcnofier zelf als de ecrrte trap van bej'chaaving der 
 ui:erlle woestheid mogcn aangcmerkt wordcn. — j. 
 J. VJREY /////. AW. du GaireH'ini.T. U. p. 43-54. 
 
 (.2.) Cook D. I. bl. 3^3—368. p. x, bl. 
 
 K 5 233. 
 
 KSi^*'- 
 
»54 
 
 O T A II E 1 T E. 
 
 
 
 llunnc kunstcn cindr.jk zljri wcl wcinig en 
 cenvouwdig ,cn bcpaciKn zich tot het vcrvaar- 
 tligcn hiinncr klccdercn , wapcncn , gcrcod- 
 fchappcn, vcrblijvcn en Ichuiten , maar dcrzcl- 
 vcr bchandcling is kcurig, vaardig en in vcp- 
 Ic opzichten zccr vcrnuitig. Dc maanver- 
 wisfelingcn rcgclcn hunnc tijdreckening, en 
 gcvcn hun ccn jaar van dcrticn maandcn. Hiinne 
 Rcckcnkundc hccft dc gctallcn van ccn tot 
 ticn : maar hunnc vaardighcid met derzclver 
 vcrdubbcling is zcer gcring. Tot hunnc leng- 
 :c-maat gcbruiken zij den vadem en fpam 
 Den aflland bcrcckencn zij naar hunnen gang, 
 Als opmcrkziame waarncmers van het wcder, 
 :ncmen zij naar dcszelfs vcranderingen hunns 
 niaatregcls voor de visfchcrij , en voorfpel- 
 len ook den vrocgen of laaten , fchaarfchea 
 of overvloedigtn Oogst. Op afgclegcner togc 
 ter zee , fluuren zij bij zon , maan en ftcrren , 
 gelijk de ganfchc cudc waercld voor dc ult- 
 vinding van den zeilnaald. Zij onderfchciden 
 den Hand van vtolc vastc en den loop der 
 dwaalftcrrcn , en noemcn 'er veclcn bij naa- 
 xjien, waarin zekere overeenkomst met de 
 
 Griek- 
 
 233. WiL'ON D. III. bl. 14 J, 143. FoRSTEa 
 f. 3^8. 309. 
 
 in I $4 
 
T E. 
 
 fd wcinig en 
 t het vcrvaar- 
 en , gcrccd- 
 , niaar dcrzcl- 
 ig en in vce»- 
 Dc maanver- 
 ckening, en 
 ndcn. Iliinne 
 
 van ccn tot 
 net derzclver 
 t hiinnc leng- 
 ,em en fpan. 
 hunnen gang, 
 n het weder, 
 ringen hunna 
 en voorfpel- 
 , fchaarfcliea 
 jclegcner togc 
 in en ftcrren, 
 
 voor dc uit- 
 jnderfcheiden 
 den loop der 
 jclcn bij naa- 
 )mst met de 
 Orick- 
 
 [43. FoRSTEa 
 
 O T A II E I T E. 
 
 »55 
 
 Grickfchc fabdcn hoogst opmcrklijk is voor- 
 gckomcn , daar zij zoo wcl Ininnc tvvcclingcn 
 of twt'C kindcrcn aan den hcnicl hcbbcn,ai3 de 
 Gricken hiinncn castor en i'ollux hadden (i). 
 Nogtliands wctcn zij den tijd van den dag, 
 die bij hun ook zcs uurcn voor den nacht hecft, 
 en dlcn zlj naar dc hoogce der zon naauw- 
 keurig gcnocg bcrcckencn , bezwaarlijk tc 
 gisfchcn bij dc i^crrcn (2). Met zijn liunne 
 Pricstcri bovenal ,dic in dc kennis der fcheep- 
 vaart en fterren uitmunten, en wier naam 
 Tawoha nict andcrs , dan ecnen man van 
 kimdc, bcteciccnt (3), Ilct daglicht , we- 
 ten zij te vervangen door zeker kunstlicht, 
 zich daartie van dc pitten cener olieachti- 
 gc noot bedienendc , wclken zij boven el- 
 kandercn aan een fpitsjen llekcn , het welk met 
 deze pitten gelijklijk af brandt , en voor ecn 
 aanmerklijken tijd een vrij gocdkaarslicht vcr- 
 fchaft (4). Ilun vuuru'.naken is veel gebreki- 
 
 (i) Wilson. D. IFI. bl. 142—145. Cook D. 
 I. bl. 360—3(53 en 347 eii volg. Forsxer f. 434, 
 43<5. 
 
 (2) Cook D. I. bl. sda. 
 
 (3) Cook h I. bl. 383. 
 C4) Cook ]). I. bl. 329. 
 
 ■ ''^Si'' 
 
I hf' 
 
 1 : 
 
 ii;6 T A M E 1 T E. 
 
 ger; ibar hct zclvc bij Inin door fncllc wrij* 
 ving of zaaging van drooj,'; hour gcfchicdt , 
 ondcr ccn gcdiiiirig gczang of gcbcd , hec 
 wclk blj nat wcdcr al zccr lang kan duiircn, 
 en om wclkc rcdcn zij dan gcmccniijk ccnig 
 vuur met zich vocrcn (i). 
 
 Zoo vecl bijzondcrs en in vcclc opziehtcn 
 rccds zoo vccl uitvocrigs hebbcn ons cooic 
 FCftSTER cn WILSON voomaamlijk medc- 
 gcdceld vvcgens ccn volk , 'c wclk al 
 lang aan den eigcniijkcn llaac dcr woest- 
 heid moct ontkomcn zijn , cn cchter nog 
 flcchcs op zekcren trap van bcfchaaving ftaat, 
 die den VVijsgccr dc rijkfte llof tot vcrgelij- 
 kingcn, ovcrdenkingcn cn ondcrlleilingcn op- 
 levcrt, in wclken ccliter dc juiste bcpaaling 
 onzer taake niet toelaat , ikit wij ons verdic* 
 pen. 
 
 (0 Wilson D. III. bl. i8i, . 
 
 ULIE. 
 
T E. 
 
 ■ fncllc wrij- 
 c gcfchit'dt , 
 gcbcd , hot 
 kan iliiurcn, 
 ccniijk ccnig 
 
 ^4h 
 
 Ic opzichtcn 
 
 }n ons cooic 
 
 iilijk mci'c- 
 
 'c well; al 
 
 dcr woest- 
 
 cchter noi; 
 
 laavinjT ftaat, 
 
 tot vcrgelij- 
 
 lellingcn op- 
 
 ste bcpaaling 
 
 j ons vcrdic* 
 
 ULIE- 
 
 U L I E T E A. 
 
 \jc Aardrljkshinde dcr Qtahcitcn llrckc 
 zicli iiit tot vicr en tagtig eilandcn , wicr 
 naanicn zij ondcrfcheidenliik noenicn , wicr 
 ligging zij wcton aantC('iiiden en met wclkcn 
 zlj alzoo in ecnigc bctrckking ftaan. Dcr- 
 zelver vcrfpreiddc ligging beflaat cenc riiimte 
 van 20" Zuidlijkc Breedtc en 40" Lengte ter 
 zee: alien cchtcr zljn zij nog niet bczogc 
 door Europeefche zceliiiden, en alien kunneu 
 zij ook niet bctrolfken worden onder den al- 
 genieenen naam van Societeits -VAhwAcn y 
 daar zich onder de zelvcn ook de jMarquifche 
 bevinden (!_). Cook, de eerllen noenier van 
 
 dicn 
 
 Co J. n. FoRSTRR Bemetkungen auf fainer ReiJ'e 
 urn die fFclt f. 443 — 455. 
 
158 
 
 U L I E T E A. 
 
 i!iii1: 
 
 I Iji*' 
 
 dien ntuim, bcgrccp onder dczelvcii llechw 
 een zestal, Ulietea, Otaha ^ Bolabola, Hua- 
 heinc^ Tubal en Maurua(i), en bieef 'cr 
 Otaheite deeds van onderfcheidon (2) ; doch 
 G. FORSTER voegdc 'er Matea en Tapoama- 
 lioa , nevens Otaheite bij (3) ; terwijl de 
 lijst der eilanden tot Otaheite behoorcndc bij 
 WILSON deze is : Tethuroa , Maitea , Eitneo 
 ' of Moreo , Tapooamamo , Huaheine , Ulietea 
 of Reiadea , Otaha , Bolabola , Mauroea , 
 Tooboui, Oheteroa., fFateoo', waarbij hij tc- 
 vens Kog van veele anderen gewaagt , door 
 geen Europeesch fchip tot nog toe aangedaan , 
 niaar, omderzelver moeilijkheid in onderken- 
 ning en verwarring in ligging , doorgaans on- 
 der din naam van gcvaarlijken Archipel be- 
 greepen (4). 
 
 De gemeenfchap van taal , verwantfchap 
 van inwooners en gelijkheid van zeden on- 
 der alle dcze eilanders , tot wien dc naam van 
 •SoaV/^Vf' Eilanden mag worden uitgeftrekt, 
 zouden ons nu wel kunnen doen volftaan met 
 
 de 
 
 (i) Cook Reize D. II. bl 34. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 211. 
 
 (3) Bij Cook D. X. bl. an. 
 
 (4) Wilson Zendelhtgsreh D. I. bl. 71 92. 
 
..MhufJliS^l 
 
 ry ii Hin i l n Bil^iUB Ii nikfft^ i 
 
 TEA. 
 
 cr dczclvcii liechw 
 'ta , Bolabola, Hua- 
 f (i) , en bieef 'cr 
 rfchciden (2) ; doch 
 latea en Tapoama- 
 Ij (3) ; tcrwijl de 
 eite behoorcndc bij 
 2, Matte a , Eimeo 
 Htiaheine , Ulietea 
 olahola , Mauroea , 
 
 00 \ waarbij hij tc- 
 ren gewaagt, door 
 nog toe aangedaan , 
 jkheid in onderken- 
 ;ing , doorgaans on- 
 ijken Archipel be- 
 
 taal , verwantfchap 
 jeid van zeden on- 
 )t wien ^.<^ naam van 
 worden uitgeftrekt, 
 
 1 doen volftaan met 
 
 de 
 
 34. 
 
 ULIETEA. 
 
 159 
 
 de uitvoerige befchrijving dcr Otahsltzrs y 
 met recht voor de voornaiimden van alle de 
 ovcrige eilanders gehouden: maar de onder- 
 fchciding, door cook zelven voljehoudcn , 
 fchijnt ons tc vcrplicliren, om nii ook van 
 een zijner eigenlijke 5oaV/«Vf - Eilanden ce 
 gewaagen , waartoe ons tevens de rijkdom 
 van overgehoudcne flof , ondanks onze uit- 
 voerige befchrijving der Otaheiteri^ zoo wcl 
 ni.tlokt, als in ftaat ftelt. 
 
 Uit dezen ganfchen , zoo moeilijk juist te 
 bepaalen kring van eilanden , die , Ichoon ze 
 alien denzelfden Godsdienst fchijncn te lieb- 
 ben , echter alien eenen afzonderlijken Be- 
 fchermgod vereeren (i), vale ons de keusvan 
 Ulietea zeer gemaklijk, zoo door het aan^ 
 zien, het welk het zelve weleer onder de 
 overigen genoot, als door de opmerking , wel- 
 ke het uit hoofde der meest gevordcrde be- 
 fchaaving trekt, en bovenal door het bekoor- 
 lijke, waarmede het den zinlijken Europee- 
 fchen maatroos aan zich verbindt (2). 
 
 Ulietea^ of Reiadea, of 0-raietea ge- 
 
 noemd. 
 
 [I. 
 
 D. I. bl. 71 — pj. 
 
 (1) Adanson bij c ^OK D. X. bl. 275. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 191 — 193. 
 
t6o 
 
 U L I E T E A. 
 
 n'^enid, werd het eerst ontdckt door cook in 
 hcc jaar 1769. en bevondcn teliggenop 16^45!' 
 Ziiidcr brccdte en 151^^342' Wcstlijkc Icngte 
 van Greenwich (i). Bougainville had hct 
 zelve flechts hoorcn noemcn , en fchrecf het 
 ^iatea C^). Volgends het verhaal van eencn 
 cilander zou 'er , ten tijde van dc-szolfs groot- 
 vader, een vreemd fchip gcvvcest zijn, welks 
 manfchap vrecdzaamen omgang met de invvoo- 
 ners had gehad. Daarvan cchter vcrnam men 
 in Europa nicts (3). > 
 
 Het land is Iieuvelachtig, doorfneedcn, on- 
 rcgclmaatig , en omringd met riffen , w^aar tus- 
 fchcn kleenc eilandjes liggen , die verfcheide- 
 ne havens vormcn. De mceste meiren zijn 
 'erbrak en het verfche water is 'er moeilijk te 
 bekomen (4). De hcuvcls zitn 'cr groenuit, 
 en zijn op verfcheidene plaatzen met houtge- 
 was bedckt (5). De uitgcilrcktheid des ei- 
 
 land« 
 
 Co *-°°'^ ^' ^^' ^^'- •'4* ^^''LsoN D. I. bJ. ^6, 
 
 (2) FORSTER f. 447- 
 
 (3) FoRSTER f. 447. Ilet ZOU, volgends zijne 
 gedachten , c(in van rogoeveen's Ichepen nioetenge- 
 weciix, zijn. 
 
 (4) Cook D. II. bl. 36. Wilson D. I. bl. 7<f. 
 
 (5) Cook D. II. bl. 17. Wilson D. I. bl. -^7, 
 
 If, 
 
rfwifcTHB-iiT -vmi 
 
 A. 
 
 door COOK in 
 ;enop 16^45^' 
 istlijkc Icngte 
 [LLR had het 
 ;n fchrecf het 
 lal van eencn 
 L-szclfs groot- 
 t zijn , welks 
 ict de invvoo- 
 r vernani men 
 
 rfneeden, 011- 
 en , waar tus- 
 ie verfcheide- 
 '■ meiren zijn 
 er moeilijk te 
 'cr groenuit, 
 met houtge- 
 theld dcs ei- 
 land« 
 
 D. I. bl. 7 (J. 
 
 volgends zljne 
 pen moeten ge- 
 
 * D. I. bl.76. 
 D. I. bl. 77, 
 
 U L I E T E A. 
 
 i6t 
 
 Jr.nds is niet zccr groot nodi dcszelfs be- 
 
 volking talrijk , echtcr lever c dc grond ecn 
 
 rljkiijk vocdzcl op, gcUjkfoortigi, fchoon niin 
 
 ovcrvloedigi, als tc Osahclie CO' l^'^^r te* 
 
 gen hccft Cliciea veel minder hocndcrs en 
 
 rotten , doch maakcn de inwooners jagt op 
 
 wildc eenden en fnippcn , wclken zij voor een 
 
 lekker bectjen hoiiden (a)* De -^y^-wor- 
 
 tel bovenal , die den geestrijken drank dezcr 
 
 eilanders oplevert, vvordt alhier in zcer groo* 
 
 ten overvloed gekvveekt 'C3}. Ulietea ^ Ota- 
 
 heite en de overige Societeits - Eilandcn , cen- 
 
 maal van Europeefche dieren en planten voor- 
 
 zien, belooven alzoo eene verfchcidenhcid en 
 
 overvloed van ververfchingen voor zccreizi' 
 
 gers , waar in geene andere plaats dcr vvacreld 
 
 dezelven fchijnt te zullen evenaaren, daar zij 
 
 xelfs nu reeds in de oogen van cook allc an- 
 
 deren hier in te boven gingen (4), 
 
 Ulietea hceft een aanzien ondcr de overi- 
 ge eilanden , het welk onevenredig is aan 
 deszelfs grootheid of volkrijkheid, en hct- 
 zelve thands daadlijk vcrhefc boven des/elfa 
 
 (1) GooK D. IL bl. 17. 
 Ca) Cook D. V. bl. 355, 3-9. 
 (3) Cook D. V. bl. 6$. 
 (a) Cook D. X. bl 206. 
 1. DEE L. tt 
 
 ratlg , 
 
f 
 
 162 
 
 U L I E T E A. 
 
 It 
 
 f 
 
 ..., 
 
 (:( 
 
 1' 
 
 rang, daar hct*, lang ecne mccrt'erhcid geoc- 
 fend hebbcnde over zijnenabuurcn,onlangson- 
 dcrworpcn is gcvvordcn aan dc ovcrwinnende 
 wapcncn van hct kort bijgclcgcne Bolabola ( i ) , 
 vvclks inwooncrs voor de krijgshaftigften van 
 alien gchoiiden en zclfs , als ecnen fterker 
 God rer hunner befcherming hebbendc, door 
 dc ovcrigcn ecrbiedig ontzicn worden (2). 
 
 Dc menfchen op UUeteci zijn cen vi^einig 
 klecner van gcflialte en hoogcr van kleur , 
 dan op dc ovcrifi;c "Societeits • Eilandcn , en' 
 kwamcn laatst aan cook rnecr ongeregcld,, 
 dan welcer voor, het welk hem een gcvolg 
 fcheen van hunne tegcnwoordigc ondcrwcr- 
 ping (3). Dc hcrinnering aan hct aanmerklijk 
 ondcrfcheid van gcftalte , klcur en zeden bij 
 de verfchillcnde ftandcn op Otahehe kan ons 
 de klem van dcze aanmerking volkomen doe» 
 gevoclcn (4). 
 
 Dc eigene kleur dcr Ulieteers, der vrouwen' 
 bovcn al, is echter geenzms zoo hoog, of 
 
 de- 
 
 C^) ^V'iLSON 0. I. bl. 77. Cook D. X. bl. 
 193, 200. • ■.. - ^ 
 
 Ca) Cook D. X. bl. 204. 
 
 (3) Cook D. X. bl. 192. Wilson D. I. 
 
 bl. 77' . . 
 
 (4) Zie boven bl. 1 1 r. 
 
A. 
 
 'erhcid geoc- 
 n , onlangs on- 
 ovcrwinnende 
 Bolahla (^i') , 
 liaftigften van 
 cnen llcrker 
 bbendc, door 
 3rden (2). 
 n cen weinig 
 • van klcur , 
 i^ilandcn , en' 
 ongeregcld,. 
 n een gcvolg 
 gc ondcrwcr- 
 it aanmerklijk 
 en zeden bij 
 he lie kan ons 
 olkomen doe» 
 
 , der vrouwen 
 
 00 hoog, of 
 
 de- 
 
 ooK D. X. bl. 
 
 Wilson D. I. 
 
 U L I E T E A. 
 
 1^.1 
 
 deceive laat de verhitting, door den dans bij 
 voorbeeld, in een Zichcbuar rood der wangcn 
 ligt bcmerken (i). 
 
 In bet gclaat, fchoon open en aanminnig. 
 Is de Blaleitfcke verfcheidcnheid vrij kenne- 
 lijk : cvenvvel laat dczclve hier den bevallig-' 
 Hen omtrek toe. De platheid van neus in 
 veelen fchijnt een volflrckc gevolg van hec 
 indrukken terftond bij de geboorte , voora! 
 van eenen jongen (1). Van daar dat hec 
 Vroinvelijke gelaat hier zoo vccl van hct man- 
 lijke in fchoonheid kan verfchillen, als ons 
 alhier de naauwkeurige afbeelding van twee 
 UHeteefs doet bemerken* 
 
 Bciden zijn zij zeer wel uitgevallene af* 
 trekzels van oorfpronglijke af beeldingen naaf 
 het leeven (3), die voords ten voeten uicge- 
 teekend zijn naar de Voorfchriften van hec 
 fchoone der evenredigheden in her menfche* 
 lijke ligchaam , aan welken de uitftekende 
 roem der fchoonheid dczer eilanders de tee- 
 kenpen ftreng genoeg verbonden heeft. 
 
 CO Cook D. V. bl. 354. 
 
 (2) Cook D. VI. bl. 94. 
 
 (3) Bij COOK D. VI. pi. 4p*. 
 V. pi. 3p* bl. 38. 
 
 L fl 
 
 bl. $6. en D. 
 
t^mm^:::^ 
 
 J^4 
 
 U L I E T E A. 
 
 Dc vromv is taii^a of taina-riai, ds 
 bcvalligc danzcrcs van hct Ulictcesch toonccl , 
 van wclkc c. rousTERaantcckent: „ haar lang 
 onafgcfnccden haair was met cen fniallc llrook , 
 van wic dock los doorvlogtcn, en hing in na- 
 tuurlijkc lokkcn nedcr , fchooner , dan de 
 vcrbcclding ecncs fchilders immer hceft af- 
 gemaald ; haarc oogcn flonkcrdcn vol viiiirs 
 en uitdrukking in hct rond gclaat, over hct 
 vrclk ecn bcvalligc lach verfpccid was. Dc 
 llccr HODGES, vcrvolgt hij, truchtcde haar 
 bij dczc gelegcnhci<l afceteekcncn : maar haare 
 /lufijheid en Icevcndigheid maakte hct hem zcep 
 bezwaarlijk, ja bijna onniogcljjk. Dit, zcgr. 
 hi), is dc rcden, waarom hct nict volkomcn 
 k gelukt •, zljnde het nog oncindig verrc bc- 
 Bcdcn dc tedcrhcid van hct bcvalligc model. 
 Zo 'cF ondcrtusfchen de volmaaktc gclijkenis 
 der cigenli)kc perzoon aan ontbrcekt , vocgt 
 hij 'er bij , dan- kan hct als cen algemecn 
 model dioncn der gewoonc gelaatstrckken. van 
 deze en de nabuurige eilandcrs , wanncer men 
 Ziich . onuer het manlijke geflacht, een tien- 
 jaarig knaapjen van Otaheitc wil voorllel- 
 len (i);' 
 
 (i) Bij cooic D. V. bl. 354 J 355- 
 
 m 
 
A. 
 
 ^A - MM , d'S 
 
 sch tooncci, 
 „ hciar lang 
 inallc Ih'ook , 
 hing in na- 
 r , dan dc 
 er heeft af- 
 11 vol viiurs 
 it, over hct 
 id was. Dc 
 ichtcdc liaar 
 maar haare 
 hct licm zcei? 
 Die, zegr. 
 et volkomcn 
 iig verrc bc- 
 illigc model, 
 tc gdijkenis 
 cckt , voegc 
 ;n aigcmecrs 
 :str(.'kkcn. van 
 .vanncer men 
 lit, een tien- 
 vil vooiilel- 
 
 . De 
 
rf 
 
 ■( 
 
 I 
 
 I • 
 
 s Iff'" 
 
 I , 
 
 % 
 
 •^ >!-•'♦', 
 
 " .'>T<!fT^.'v:^K(^r:rvfe'(7» -'J 
 
U L I E T E A. 
 
 >C5 
 
 % 
 
 •>>-••' 
 
 "Dc tmn is omai, door Kaptciii iurn^.ai;x 
 iiaar Kngldiul mcdcscnomen , c i met Uic 
 voorkcur , nict oin zijne geboorte , rang, 
 kundighcdcn of fchoonhcid vcrwaardigd, maar 
 om zijnc fchrandcrhcid , cerlljkhcid, gcrcgcld- 
 heid , cdcl zoUsgcvocl en aanvallige zeden , 
 met wclken hij zclfsbchccr gcnocg vcreenig- 
 de, om, hoc ZLxn* liij nict afkccrig van den 
 wijn en fterkcn dran-k ichccn te zijn, gcduii- 
 rendo zijn tweejaarig vcrblijf aldaar zich nim- 
 mer door dcnzclvcn tc latcn bcvangen , noch 
 ook cenige gcncgcnlicid tc latcn blijkcn , 
 om dc ftrcngfle rcgclcn dcr maatighcid te 
 overfchrljdcn ( i ). London met dcszelfs 
 hoogdc befchaaving, het Ilof met dcszelfs 
 ganfche pracht , do verkecring onder Edclen 
 en Grooten met allc hunne velmeenendc be- 
 leefdhedcn zclve konden echter dczcn jon- 
 geling zijn vadcrland niet doen vergjeten- , 
 noch zelfs mln verkicsljjk maakcn. Bcfchcl- 
 den gcnocg, om niet te drlngcn op zijncn tc- 
 rugtogt, bleck zijnc vreugde duidlijk bij zi'm 
 vertrck, wanncer wij elk vol verwonder;nga,a;- 
 terliet over zijnc waare vvellecvcndheid , door 
 
 de 
 
 (i) Cook D. V. LI. 33 — 40. 
 
 3' ^stUK3inKa9>ia)>je^»^wRw 
 
 .J 
 
« 
 
 I 
 
 m 
 
 41 .!• 
 
 
 ■sii !»■ " . 
 
 m^-t 
 
 \66 
 
 U L I E T E A. 
 
 dc Natuur zclvc hem beter gclccrd,dan dik- 
 vvijls dc lainiligllc Opvocding hicr in {laagc(i), 
 FoRSTER bckl igt zich , dat men ccncn jong- 
 ling hccfc in Jiuropa gcbragt , wicns onbe- 
 valiig en hoogbruin gclaac oneer deed aan do 
 algenieenc fchoonhcid der Sacieteits -TAhn- 
 ders , ondcr welkcn men zcIJcmi nlkc middel- 
 maatigc aangczichten , als bet zijnc was, aan-i 
 treft , en, zcU's bij bet gcringsr gemeen , 
 fchatjrs zulk ccnc zvvartc huid vindc C'^.\ Ge- 
 brek aan anderc oorfpronglijke afbccJdingen 
 lice ohs voor die werk ten zijnen aanziengee- 
 ne kens, maar vcrplicht.de ons tcvens toe 
 dczc perzconlijkc opheldering. 
 
 licidcr kleeding is gckoozen naar de go- 
 woone en vrij verfchillendc dragt der Eilan- 
 ders, die zomtijds in eenen losfon rok van 
 dc heupcn tot de knieen , dan weder in eenen 
 
 bloo^ 
 
 (O C'-iOK D. V. b', 40, 41. 
 
 (2;) Cocii D. V. bJ. 339—343. Het mlsnoe- 
 gen vnn forster ,'cbijnt zclfi invloed gch^i.d te heb- 
 '..len op zijn oorded over OMAi'sgeest, dien hij doni 
 en kinderfichtig noemt, fchoon hij erkent, dat hi] 
 in hct fcii.-akfpel flanmcrklijic vorderde, en dat de 
 Stnatkunde der Engclfchen wel zorg droeg, cm iiem 
 gcnueL<:xantn even ouvcrliciit (oc da zijnen ;e doeu 
 W^derUeeren, 
 
 I riltfTfc ii ' ii T ilin r i n' i 
 
 ■■ ^u.^.4yjii!imtjj|Miii-. 
 
 * ^j^-f^p^^^^i_a 
 
I. 
 
 i , dan dik- 
 n {laagt(i), 
 cncn jong- 
 iciis onbe- 
 lecd aan do 
 uts - Eilan- 
 Ivc middel- 
 
 was, aan-« 
 
 gemeen , 
 
 t ro. Ge- 
 
 'bceJdingen 
 
 anzicn gce- 
 
 tcvcns toe 
 
 laar de ge- 
 
 dcr Eilan. 
 
 ;n rok van. 
 
 ;r in eencn 
 
 bloa- 
 
 ITet mlsnoe- 
 ^chii.d te heb» 
 dien hij dom 
 ent, dnt hi) 
 , en dnt de 
 eg, om hem 
 nen ;e doen 
 
 U L T E T E A. 
 
 1^7 
 
 biotc 1 gordcl vnn fraaijc vcdercii , of ook 
 Avcl in bcidcn tevcns belhat, gclijk hicr bij 
 dc vroiuv: niaar die ook zomtijds met dc 0//r- 
 lici/fc/,c nagcnoeg ovcrccnkomt , in wclkcn 
 dc man voorkomtCo. In al den tooi hecrschc 
 cclitoi- veel mccr fmaak en losheid bij d-/.c, 
 dan hij dc o\'CT\gc Societelts-mmikn;, ja 
 zcUs ccnc zoo groote vcrandcrlijkhcid en 
 grillighcid, als bij ceiiig Europeesch volk , 
 700 dat ook Iiunne dragt telkens vcrandcrt 
 bij clkcn niciuven inval, die weldra in zvvang 
 komt (2), Ook bij Jmn wordt hot oorcie^ 
 raad flechts aan ednc zijdc gcdfagcn , en 
 daartoe alles gcbruikt, wat ilhittercnd ,'gcu. 
 rig of zcidzaam is (3). Zij zaiven zicli hec 
 hoofd met welrickende olic C4;; en houdcn 
 bovenal hunnc kinders in de allerbcvalligste 
 Idecding, zoo dat de reisgcnooten van cook 
 ,gctuigdcn, nooit licvcr noch beter gekleede 
 
 kin- 
 
 («) Men vcrgelijke bij cook D. II. pj. ,, 
 met a V. pi. ,8■^ en D. VI. pi. 45* met D. ]].' 
 .pi. 12. en D. X. pi. 8p**. 
 
 (2) Coo. D. X.hl. 210. D. VI. bl. 334.0 
 
 (3) Cook D. I[. bl. 27. 
 Ct) Cook D. VI. bl. 355. 
 
 f^ 4 
 
•f 
 
 '1 .1 nsv w 
 
 |68 
 
 U L I E T E A. 
 
 \m% 
 
 kiiulcrs gc^icn te licbbcn Ci). In hct algc* 
 niccn zijn de bcvnlliujhcdcn in tooi en z\vici% 
 Koo wcl, als ill gcflaltc, bonding en gcbaar, 
 hicr gchecl lundtigcn , tn Ichijnc bet gan-. 
 fchc vulk voor zinvcrmaal< te iccvcn. t 
 
 Dans en toonecllpcl inzondcrhcid bcbi 
 ben order bun den rang van hoordbezighct 
 den ingenomen, in wier uitvoering zij dan 
 pok zckeren trap van vordcring bcrcikt bcb- 
 bcn , die opmerklijk genoeg in do oogen 
 van den wijsgcerlgen en gcfchicdkundigen 
 7'ooncclbereboiiwcr zijn moot. 
 
 D(i dans wordt onder bun voornaamlljk 
 door vrouvven uitgevoerd , op bet niaatge- 
 hi id van den Otahciifchcn trommel en neus^ 
 fluic, en onder bet bclluur van ccncn man, 
 diCy mede danzendc, den trant der zangwijt 
 ze neurict, of dc figimren der danzercsfen, 
 in dc niaat fprekende , opgeeft en alzoQ 
 Palletmccstcr zou mogen ,'r .;tcr Verfebei- 
 dciie ligchaanisbuigingcn en ..ilcrhandc gebaar^ 
 den , onophoudlijke 1 /^'cgingen der armen 
 en ecn geduurig Ipel met dc vingers niaakcn 
 baaren dans zcer Icevcndig , hoogsibevallig 
 ^xP onnaarvolglijk, Voor bonding , wending 
 
 (l) CopK D II. bl. as, 
 
 
A. 
 
 In hct algC". 
 tooi en zwici^ 
 ig en gcbaar, 
 jnc hec gan- 
 L'evcn. I 
 idcrheid hcbt 
 lool'dbczighc-. 
 lering zij dan 
 
 bcrcikt hcb- 
 in do oogen 
 ;hicdkundigcn 
 
 voornaamlljk 
 • hct niaatgC' 
 iniel en ncus- 
 1 ccncn man , 
 der zangwij'* 
 danzercsfcn , 
 ;ft en alzoQ 
 n Verfchci- 
 hando gobaarr 
 :n der armcn 
 ngers niaakcn 
 loogstbevallig 
 ing, wending 
 
 **...._ 
 
r 
 
 
 •S< W 
 
 ^.J^ -^-^o. 
 
 IMAGE EVALUATION 
 TEST TARGET (MT-3) 
 
 
 HiotDgraphic 
 
 Sciences 
 
 Corporation 
 

 l& 
 
 CIHM/ICMH 
 
 Microfiche 
 
 Series. 
 
 CIHM/ICMH 
 Collection de 
 microfiches. 
 
 Canadian Institute for Historical Microreproductions / Institut Canadian de microreproductions historiques 
 
 %"■ 
 
 HK' 
 
'■ItW' 
 
 U L I E T E A. 
 
 169 
 
 en gcbaar kiczcn zij cchtcr de zedigflic ge. 
 ihltcn nice; offchoon zij nog vcrrc af blijvcn 
 van die onbctaamlijkhcid, welkc onze naakt- 
 fchijnende Schouwburgdans van tijd tot tijd 
 nannccmt. De lange en mini gcplooide rok- 
 ken dcr UUetecfche danzerosfen bcwaarcn ten 
 minsten eenc kicschheid , die do gewoonc 
 dartelhcden haarer ovcrige vvcndingen nicer 
 vermaaklijk, dan gevaarlijk , doct zijn. Ter- 
 vvijl cchtcr > vingcrbcweging zoo cierlijk 
 als fnel, dc winding der armcn zoo bevallig 
 als vlug, het gehcel zoo afgemeten als dar- 
 tcl en los is , mishaagt den Ettropeer , die ge- 
 M'oon is, alle de Bevalligheden cp de toppen 
 van den half ontflootcn mond zijncr fchoo- 
 ncn bij cen te vinden ^ boven alle verbcelding 
 hct gediiurig en affchuvvelijk vcrtrekken van 
 den, anders zoo bekoorlijkcn , Ulieteefchen 
 mond, die nu ecns zijdwaards in de hoogte 
 opgetrokken, dan ecns grijnzcndc verlengd 
 cn onophoudlijk in zulk cene trillende en 
 ftuiptrekkende beweging der misvormde lip- 
 pen wordt gehouden, als of de Kramp met 
 alle zijne verfchrikkingen zich op den throon 
 der Licfdc en Bevalligheden had gcplaatst. 
 Zulk een dans duurt flechts tien minuten 
 ° L 5 lang. 
 
 IS I 
 
 i 
 
 I 
 
 M'l; 
 
 u 
 
 i.'f! 
 
 
 n! 
 
 m^:' 
 
170 
 
 U L I E T E A, 
 
 Inng, en wordt door het tooncclfpcl afgewis- 
 feld (i). 
 
 Het zelve fchijnt mecscal door mnnnen te 
 worden uitgcvocrd , even als het aloude 
 'Criekfche tooncelfpcl (2) , en den dans tc vcr- 
 binden met het tooneclbcdrijf ^3), gclijk de 
 Opera bij pns den zang met hctzclve verbon- 
 den heeft. Al fpoedig ontdektc men , fchoon 
 nog geheel onkundig in dc taai der cilanders 
 cenc ccnheid van daad , rcgelmaadgheid van 
 ftuk en verdeeling in vier bedrijvcn C 4 )• 
 Weldra merkte men op , dat in een zcker 
 tusfchenfpcl twee benden opkwamen , door 
 twee Opperhoofden aangevoerd, van elkan- 
 deren door bruine en witte klceding onder- 
 fchciden. De bruine bende verbeeldde eenen 
 . Ilecr 
 
 (l) Cook D. II. bl. 25. Forster bij cook D. 
 V. bl. 251. en volg. In de oogen vnn cook was 
 de dartelheid vnn geflalten en gebaarden der dnnze- 
 resftn boven al!e befchrijving flerk. Zijii rcisge- 
 noot verzekerde ccliter , dnt de kuifche oogen der 
 En^clfche dames in dc Opera nnar veel grooter onbe- 
 taanilijkh?'^<*n door haaren waaijer gluiirden. 
 
 (2^ "lad 00k zijnen blijfpeldans. Bartiie- 
 
 1.EMV ii: . van Aiiach. D. VII. Hoofdfl, 72. 
 
 (3) Cook x. II. bl. 27. , 
 
 ^[4) Cook D. II. bl. 27. o 
 
A. 
 
 fpcl afgewis- 
 
 r mnnnen te 
 hct aloude 
 I dans tc vcr- 
 0, gclijk de 
 ;clve verbon- 
 ncn , fchoon 
 dcr cilanders 
 ladgheid van 
 rijvcn (4). 
 in ecn zckcr 
 uncn , door 
 , van elkan- 
 ;ding onder- 
 eeldde eenen 
 Ilccr 
 
 • 
 
 ;r bij COOK D. 
 vnn COOK wns 
 den der dnnze- 
 Zijii rcisge- 
 che oogen der 
 grooter onbe- 
 rden. 
 
 ans. Barthe- 
 fdfl. 72. 
 
 U L I E T E A. 
 
 i7i 
 
 Heer met zijne kncchts, de witten eenen troep 
 dlcvcn. De Heer gaf den 7ijnen cencn korf 
 met fpijs in bewaaring: dc dicven poogden 
 den zclven , on dcr allerleije wcndingen van 
 den dansjte flclcn. De knechts zctteden zich 
 voords neder rondom den korf en viclen tcgen 
 den zclven in flaap: dc dievcn haalden dien 
 nil zeer voorzichiig v^rcg , en gingen met 
 hunnen buit door , waarna dc zorglooze 
 knechts ontwaakten en ronddansten zonder 
 eens aan het verlies te denkcn ^1). — In 
 cen ander tooneelftuk waren zeven fpelers, 
 en ook eene fpeclfter , de dogter eenes Op- 
 perhoofds, waaruit tevens het gevoelen der 
 Eilandcrs wegens den tooneelfpclers kan wor- 
 den opgemaakt. Met zelve hcetedc de Dief^ 
 en beftond hoofdzaaklijk in ecn diefrtal , 
 door e.nen man met zijnen makkcr op zulk 
 cene meesterlijke vvijze gcploegd , dat de 
 volkoraenheid der Eilandcrs in dit misdrijf 
 maar al te duidlijk in het oog viel. Dc 
 diefftal werd echter ontdekt, maarniet, voor 
 dat de dief met zijnen buit was doorge- 
 gaan. Daar na ontftond 'er een gevecht tus- 
 Ichen den dief en zijnen makkcr met de 
 
 (1) Cook D. II. bl. 33. 
 
 ,: .1 
 
 ' .1 
 
 ,1 .. 
 
 ■;m! 
 
 il-;i 
 
 m 
 
 \miii^ 
 
'171 
 
 U L I E T E A. 
 
 gcncn, die op hct gocd hadden behoorcn 
 te pasfcn , wclkc laatflcn , fchoon vicr tcgcn 
 twee , van hct tooncci gcklopt wcrden , hct 
 welk de dief en zijn maat in zcgepraal vcr- 
 lietcn (i). — Met ftuk , genaamd het kind 
 komt ^ bcrtond in de vcrtooning eener baarcn- 
 dc vroinv , gcfpeeld door ccnc bende groote 
 briiine manspcrzooncn , cen van welken ccncn 
 grootcn knaap van omtrond zes voeten ter 
 vvaci'cld bragt , die tcrrtond hct tooncel rond- 
 iicp , met cen grooten ftroowis agccr zich , 
 welke hcni met cen toiuv cm den middcl 
 hing. De jonggeboorcn krceg eene dnikking 
 op den neiis , waaruic do gewoonte bleek 
 dcr platdrukking van den neus dcr kinders. 
 Ilct ganfchc fpel dwong den ernstigcn cook 
 zeivcn hct vermaak te erkcnnen , hct gccn 
 hem deszelfs nicuwhcid en grappigheid ge- 
 geven had (2). Forster betuigt , dat hij 
 zcer hartlijk mocst lagchen, vooral toen de 
 pasgeboorcn groote kaercl zoo fncl liep, dat 
 de danzers hem bczwaarlijk konden agter- 
 haalen , terwijl ovcrigcns dc vrouwen aldaar 
 
 gee- 
 
 ( 1 ) Cook D. V, bl. 45. 
 
 (2) Cook D. VJ. bl. 94, 95. 
 
"lit ■ \. 
 
 E A. 
 
 idden behoorcn 
 icon vicr tcgcn 
 [K wcrden , hct 
 I zcgepraal vcr- 
 naamd hef kind 
 ig cencr baarcn- 
 ic bende groote 
 n welken ccncn 
 zes vocten ter 
 ?c tooneel rond- 
 vis agccr zich , 
 oin den niiddcl 
 cene dnikking 
 cwoonte bleck 
 us dcr kinders. 
 ernstigcn cook 
 len , hct gccn 
 rappigheid ge- 
 tuigt , dat hij 
 vooral toen dc 
 • fncl liep, dac 
 kondcn agter- 
 rouwen aldaar 
 gcc- 
 
 U L I E T E A. 
 
 »73 
 
 gecne crgcrnis hoogenaamd in de ganfchc 
 vertooning vondcn (i). 
 
 Met tooncclfpel van Ulictea moct diis ccn 
 cigcnlijk* kluchtfpcl van den allcrgcmccnilcn 
 rani;; hcetcn, en kan bczwaarlijk den naani van 
 ccn fchuldloos vcrmaak dragcn. Indicn toch 
 dc bcfpotting dcr plcgtigfte tijdrtippcn bij dc 
 gcboorte van ccncn mcnsch als gccne hcilig- 
 fchennis dcr Naumr gcacht moct wordcn : de 
 zcgepraal dcr dieverij ten minsten een recht- 
 llrceksch zedcnbcderf moct genoemd worden. 
 Ilet wordt vervangcn door den dans der vrou- 
 wcn , en deze weder afgcwisfcld door ccn 
 nieuw tusfchenfpel , van wclke ecnc groote 
 mcnigte voorhanden is , fchoon zij alien van 
 gelijkfoortigen aart zijn. Dit vcrmaak , bet 
 wclk ganfchc dagen onder den naam van Hel- 
 ya voordduurt , vrordt nier flechts door hct 
 Opperhoofd gcgevcn, die zijnc tooneel fpelcrs 
 heeft, maar wordt dagelijks aan het gemecn 
 vergimd , voor 't wclk ccne zvvcrvende troep 
 fpeelt (2). Bij cen dier fpelcn kvvam* de 
 praalzucht en onnozelheid tcvens dezer Ei. 
 landers op het belagchelijlcfte uit , daar eene 
 
 .;t.y»;-:-.: . ' - ' -^ : ^.., der 
 
 (i) Cocii D. V[. bl. 332. _| ,, ■ 
 
 (2) Cook D. Vf. bl. p(5, 97- 
 
 
 ;;i 
 
 ■).' ■■ U 
 
 1.1 
 
 
 
J74 
 
 U L I i: T E A. 
 
 dcr aanwezlgc vrouwcn , van dc iiitflckendrte 
 fci oonhcid en blankhcid op die ciland, bc- 
 koord wt-rd door het gezicht van ccn klccn 
 hangfloocjcn , het welk haar een fclialklchc nia- 
 troos in het cor hing. Die cieraad wcrd haar 
 ras te zwaar: maar het was haar nict mogelijk, 
 'er zich van te ontflaan. Ilij had den llcutcl 
 weggcworpen. Troostloos over haare gc- 
 ftrafte praalzucht verwicrvcn haare traanen de 
 voorfpraak des Oppcrhoofds , die llukken 
 docks en varkcns ten losprijs van haar oor 
 bood , voor welks ontfluiiing men cindlijk 
 cenen welpasfenden fleiitel vend (i). 
 
 Behalven de dicverij (2) , wclke in hcc 
 tooneel bemoediging en ondcrwijs aantrcft, 
 en het misdaadig aandeel aan de Otahchfchs 
 buitenfpoorigheden , aan wclkcn zich ook dc 
 fchoone teina-mai zoo zecr fchuldigmaakte, 
 dat zij door cook op zijne tweedc reize , als 
 eene Arreoij zwanger en gereed bcvonden 
 werd, cm het kind, welke zij drocg, van 
 kant te maakenCs), — hccft dc gcheele 
 
 aard 
 
 (i) FoRSTER bij COOK D. V. bl. 358. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 175. 
 
 (3) FoRSTER bij COOK D. Vr. bl. 331. Met? 
 fprak haar 'ilaarover aan, mnar zonder vnicht, cens- 
 deels wijl zij veel te leevcudig van guesc was, ora 
 
 be- 
 
A. 
 
 c uitftckcndrte 
 
 c ciland, be- 
 
 /an ccn klecn 
 
 fclialkll-Iic nia- 
 
 :^ad wcrd haar 
 
 lice mogelijk, 
 
 lad den llcutcl 
 
 ver haure gc- 
 
 are traanen de ' 
 
 die llukken 
 
 van haar oor 
 
 men eindlijk 
 
 d CO. 
 
 welke in hcc 
 wijs aantreft , 
 de Otahcitfchs 
 n zich ook de 
 huldigmaakte, 
 :cdc reize, als 
 reed bcvonden 
 ij drocg , van 
 ft dc gehcele 
 aard 
 1. 358. ' 
 
 bl. 331. Men. , 
 ler vriicht, ccns- 
 a guest was, om 
 
 U L I E T E A. 
 
 175 
 
 aard van dit volk ccne onwcdcrihianbaare 
 bcminlijkhcid. llotzclvc is gul, gcrcgcld, 
 kcurig en onvcrmocid in hct gustvrij ont- 
 haal van vrcemdclingcn (i), en bezit cone 
 aandoenlijkhcid van hurt , die hoogsc bckoor- 
 liik is (a). Veclvuldigc traanen flroomdcii 
 uit allcr oogcn bij cooks vertrek, en toeii 
 men hct rif uiczcildc , zag men nog dc uitgc- 
 ftrektc armen der tederheid (3). Ook hier 
 moet de haaijentand dc blijdfchap uitdrukkcrt 
 over de terugkomsc van lang afwezige vricn- 
 den : het gclaat dcr oude vrouwen allccii 
 fchijnt echtcr aan dezc fchriklijke plichtplcc- 
 ging te wordcn opgeoffcrd (4). Met treur- 
 
 ge- 
 
 bepaald gevestigd te kuiinen worden , ten anderen , 
 wljl men de taal des lands niet mngtig genoeg was. ^ 
 Zij beloofde echter , liaar kind wel in hot leeven te * 
 willen houden , wannecr men hct wilde komen han- 
 len, en dan ecne bijl, een hembd en eenige roode 
 vedercn in de plarts gaf, welk alles zij nog onder 
 zoo vecl dattel gelach zeide, dat men aan geencii 
 ernst kon denken. 
 
 Ci) Cook D. V. bl. 47. 
 
 (b) Cook D. V. bl. 17. Forster bij cook 
 
 D. V. bl. 363. 
 
 (3) Cooic D. VI. bl. 107. Forster bij cook 
 
 D. VI. bl. 345. - 
 
 (4) Cooic D. VI. bl. 92, 93. 
 
 ■: ■ '' 
 I : I 
 
 !( i' 
 
 \ 
 
 i 
 
 \T 
 
 
 lliitoill 
 
176 
 
 U L I E T K A. 
 
 !: 
 
 gcbaar bij lijkplcgtii^hcdcn fcliljnt liicr al mo- 
 de aan bcjaanlc vrouwcn aanbcvolcn , die 
 daartoc zondcrling gcklccd en gchccl zwart 
 gcmaakt zljn (i). 
 
 lift Vcrniitt dor Ulictccrs is Iccvcndigcr , 
 dc fmaak kcurigcr, cii dc vaardighcid groo- 
 tcr,dan bij dc Otahdters (2). Anders bczittcn 
 zij dczelfdc kunstcn en handwerkcn , van 
 welke laatilcn het keurige koraahiiandjcn aan 
 den arm van tf.ina-mai ccn (levallig Ihal op- 
 Icvcrt. De tijdrcckcning is 'cr eelitcr zoo 
 gcbrckig , dat het onmogclijk was, uit dc 
 verhaalen dcr Ulietecrs den juistcn tijd dcr 
 ondcrvvcrping te verncmcn van hiin ciland aan 
 dc inwooners van Bolabola , fchoon dczc , 
 zoo hoogstbelangrijke , gebcurcnis binnen het 
 kort tijdliellek van dc laatlle dric jaarcn was 
 • voorgcvallen (3). 
 
 Schoon over het algemccn in Godsdicnst 
 zoo wel, als in overige zeden, overcenkoms- 
 tig met de Otaheitcrs , heeft eehter dit ei- 
 land, gelijk alle dc overige Soc'tcteits -axhri' 
 den zijnc bijzonderc Theogonie of Goden- 
 
 ge- 
 
 (i) FoRSTER bij COOK D. V. hi. 359. 
 
 (2) FoRSTER bij COOK D. VI. bl. 333, 234, , . 
 
 (3) Cook D. X. bl. 203. 
 
A. 
 
 nt liicr al mo- 
 cvolcn , die 
 gchccl zwnrt 
 
 Iccvcndigcr , 
 dighcid groo- 
 lulcrs hczittcn 
 *vcrkcn , van 
 ilniandjcn aau 
 ■allig Ihal op* 
 !r ccliccr zoo 
 
 was, uit dc 
 listen tijd dcr 
 liiin ciland aan 
 fchoon dczc , 
 nls binncn hct 
 >ric jaarcn was 
 
 in Godsdicnst 
 overccnkoms- 
 cchtcr dit ci- 
 oiic'teits-cihn- 
 e of Goden- 
 
 1. 359- * 
 >1. 333. .•34. 
 
 U L I E T E A. 
 
 177 
 
 gcfcliicdcnis, en Is ai;^oo do ganfche Go.ls- 
 dicnst hct zondcrlingllc llclzcl van vccigo- 
 dcrlj C I )• I" iuinnc bcvatting hccft elk 
 mcnsch ecn bij/onder vvfzcn in zich , 't wclk 
 naar den iiidruk dcr ziiinen handeic en uic 
 cnkclc bcjjrippen gedachtcn zamcnllelt, hct 
 wclk ook na den dood overig blijft en in de 
 houtcn beclden woont, die om dc bcgraaf- 
 plaatzen gerteld word«m. Wcgcns de onllcrf- 
 lijkheid dcr Zid was alzoo bij hun gccn 
 twijfel: maar wcgcns eenen cigcnlijkcn ftaat 
 van vcrgelding na den dood fcheen ook hicr 
 gccn dcnijbceld hocgcnaamd (2). 
 
 Hct bljgcloof is bier vcelvuldigcr en de 
 rang-onderfchciding haatlijkcr dan op Oiaheite, 
 daar men bier aan Booze Wezens dcnkt, bou- 
 ten beclden van de Godcn maakt, verfchel- 
 dcnc vogels heilig houdt , en zelf's dc Go- 
 den niet fehijnt gcmcen tc willen bcbben met 
 de flaavcn (3). Men heefc 'er echtcr ecu 
 algcmeen Iluis des grooten Gods, hct wclk 
 niet anders is, dan ccne verdraagbaarc kisc of 
 !, ".; ' • -: '.::-.. ...%.,," .■•;-* » -- '•:v t'l ark 
 
 (i) Foi::,TEa bij COOK D. VI. bl. 338, 33?.* 
 (a) FoRSTKR bij COOK D. IV. bl. 340, 341. 
 (3) Cook D. VI. bl. lor, loa. 
 I. DEEL. M 
 
 I 
 1 . 
 
 Til 
 
 I 
 
 ;|:i( 
 
 m 
 
 ; 4; 
 
 .1 'M 
 
 ftitiku'^ 
 
1 i 
 
 M 
 
 1^ 
 
 t;8 
 
 U I. T E T n A. 
 
 ark f die den rclzigor ran dc aloudc vcrbonds- 
 ark dcr "jjomlu hcrinncrt ( i ). 
 
 lichulvcn hiiniie I'riestcrs heblicn zi) ook 
 Tickcrc Lccraars, wicr bcpaald wcrk het is, 
 hct volk to onilerwijzcn in dc Fabcllecr; ge- 
 lifk zij Iict tevcns zijn, die voor do bewaa- 
 ring dcr aardrijkskundc, llcrrekiindc en lljd- 
 rcckcning zorgcn. 
 
 Hun jaar is vcrdocld in vecrticn niaandcn. 
 Tot de Gcnccskunde dcr iW/V/^/Vj-Kilandcr-i 
 in Iicc algcmecn bchoort zekerc ledcnwrijving , 
 wicr vcrbaa/icndc uitwcrking tot hcrllel van 
 alio afmatting, door cenc Hgtc aagraaking en 
 prikkcling der fpieren met dc tedcrgcvocliijc 
 loppca dcr vlugilc vingcrs, dc rcisgcnootcn 
 van COOK zclve ccnmaal ondervondcn (2). 
 
 lloogstopmcrklijk is cindlijk bij alle de 
 .SrtaW^/Vf-Eilanders dc gewoonte , om dc 
 lijkcn van beide kunne riict tc begravcn, 
 voor dat in dc openc lucht :il hct vlecsch 
 van de becndcren is wcggcteerd, tot aan wcl- 
 ken ii)d toe zij bunne oflcrs van broodvrncht , 
 visch en andcre Iccfmiddclcn voor dczclvcn 
 
 ne-* 
 
 (l) Cook D. II. bl. <) , r. 
 
 (=,) CouK D. V. bl, 310. FoRSTER r. 361. 
 
 («/•>•»*«**»*•>**»:■■ 
 
Tl 
 
 A. 
 
 Jtlc vcrhondj- 
 
 biicn /A) ook 
 wcik hct is, 
 abcllccr; gc- 
 (or de bcwaa- 
 undo en lijd- 
 
 'ticn iiiaandcn. 
 cits -E'lhrnlcr"! 
 ledcnwrijvinp; , 
 ot herltel van 
 
 aagrnaking en 
 tedcrgcvoclii^c 
 : rcisgcnootcn 
 ondcn (2). 
 '< btj alle de 
 3nie , om dc 
 
 te begravcn, 
 x\ hot vlecsch 
 I, tot aan wcl- 
 n broodvrncht, 
 
 voor dczclvcn 
 ne-* 
 
 U L I E T i: A. 
 
 K9 
 
 rcdcrlcgircn , ten gcfclicnkc cchter voor dc 
 (lodon en nkt ten ccbmikc van do Ziclon dcr 
 afi^ellorvcnen, die voords door een plegcigen 
 Hjkbewaarer Ichijncn gQJiend te worden en 
 van tijd toe tijd de luiltle dcr <)vcr,:;eblcjvenen 
 ontvangen in veelvuidigc traanen niet llcehts, 
 niaar ook in bloed, het geen dc roiuv aldaar , 
 door den liaaijecand uitgcdriikt , op rtukkctl 
 docks doet llorten(i). 
 
 Ci^ Cook D. I. b!. 2; 
 
 ■ 33.1. 
 
 m 
 
 # 
 
 .♦ • 
 
 
 , 'I 
 
 :)RSTER r. 361. 
 
 M » 
 
 SAND- 
 
 i'.i- 
 
 
«:r- 
 
 1 
 
 •SIM 
 
 
 SANDWICII-EILANDEN. 
 
 I3ezc naam fs door cook gegeven aan eene- 
 grocp van eilanden,tusfchen i8''54' en aa'is' 
 Noorder-Breedte gelegen, en zich uitftrek- 
 kendc van ipp'S^' tot 2o8°6' Oostlijke leng- 
 te van den middaglijn van Greenwich (i). 
 Hlj oncdekte dezelverr op zijnen derden togt 
 rondom den aardbol in Louwmaand van hec 
 jaar 1778. (a) , en had niet meer reden 
 om te denken , dat dezelven door geenen 
 Europeer voor bem bezogt waren, als om 
 bet tegcndcel te vermoeden , fchoon het 
 
 dicp 
 
 (1) Cook D. X. bl. 345« 
 Vo^a^c de cook T. IV. p. 23. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 298. en vols. 
 
 King Troifiane 
 

 f1|| 
 
 NDEISr. 
 
 geven aan eene 
 i8°54' en aa'is' 
 1 zich uitftrek- 
 
 Oostlijke leng- 
 Greenwich (i)» 
 tien derden togt 
 wmaand van hec 
 iet meer rede'ii 
 en door geenen 
 
 waren, als cm 
 
 n , fchoon het 
 
 dicp 
 
 King Troi/ieme 
 in volg. 
 
 :.| 
 
 SANDWICH-EILANDEN. 184 
 
 dien ftilzvviigen van alle vrocgere zeereizi- 
 gers hem dc cer dcr ontdekking volkomen 
 toeilaan (i). 
 
 De geheck- grocp bcflaat uit de twaalf eilan- 
 dcn, Owhij/iee, M'M'ee, Rami oi' Ourauai , 
 Morotlnnee o^ ' Blorokinnee , Kahowrowee of 
 TaJioorewa, Blorotoi oiMorokoi^ Woahoo of 
 Oahoo , Atooi of Atowi , NeeheeJmv of 0.-7^^- 
 heow , Oreehona of Reehona , Tahoora en 
 Modoopapapa of Komodoopapapa. Met laatfte 
 alleen is onbewoond, en wordt flechts door 
 do overige eilanders bczogt, om 'er fchildpad- 
 den en zcevogels tc zoekcn (a). De erkend- 
 
 ... m^ 
 
 (i) De wildheid en Tjevreemding der eilnnders bij 
 T\\\\t eerste ontmoeting deedeii hem vastllellen, dat 
 zij niinmer Etiropeen hadden gezien: maar hunne 
 liennis aan het gebruik van ijzer viel hem zeermoei- 
 lijk te verklaaren. Hunne vedeien mantel en helm ge- 
 leeken voords in zijue oogen zoo volmaakt naar ou- 
 dc Spaanfchc dragt , dat hij het naauwkeurigst on- 
 dcr/oek deed naar eene vroegere landing van vrecm- 
 delingen : maar men vond fchijn noch fchaduvv van 
 cenige overlevering deswegens. Het befluit uit al- 
 les was, dat een Amcricaamch rooffchip of Spaamck 
 fchip bij deze eUanden zou moeten fchipbreuk gele- 
 den hebben. Cook D. X. bl. 302-333. • 
 
 King T. IV. p. <S6, 67. 
 
 (2) King T. IV. p. 23 , 24. 
 
 M 3 
 
 
 i (:• 
 
 :l-.! 
 
 r- 
 
 .«i 
 
 1; f; 
 
Ml 
 
 i8a SANDWICH-EILANDEN. 
 
 nis van cook voor de verdienstcn van zijnen 
 befchcrmer en weldocner den Graafvan sand- 
 wich gaf aan alien gezamenlijk den boven- 
 ftaanden naam (i). 
 
 Owhijhcc is het grootftc en nevens IVoahoo 
 het magtigfte dezer eilanden , aan wier Op- 
 perhoofden de bewooners der overige fchij- 
 nen onderworpen ce zijn (a). Hec eerstge- 
 nocmde eiland hceft zeer hooge bergen , wier 
 kruin met fnecuw bedekt is, en eenen grond 
 die duidlijke fpooren draagt van Folcanifche 
 uitbarstingen en verwoescingen , zoo dac het 
 zelve op zommige plaatzen de grootfche en 
 ontzettende Natuur vertoont. Hec laacile is 
 het fchoonfte van alien door zijne grocnende 
 heuvelcn, afwisfelende bosfchen en weiden, 
 en welbeboiiwde vruchtbaare vlakten (3). 
 
 De liithtftreek van alle deze eilanden fchijnc 
 gemaatigder te zijn, dan die der eilanden van 
 America op dezclfde hoogte. De eb en vlocd 
 gaan 'er gcregeld. Het regert 'cr dikwijls, 
 maar niet lang aan een, en de Thermometer 
 teekende 'er geduurcnde het vcrblijf van cook 
 voor de gemiddelde hoogte 83°. 
 
 De- 
 
 (i) King T. IV. p. 24. 
 C2) King T. IV. p. 8 3. 
 (3) King T. IV. p. 24 — 42. 
 
 •■■^'''-'-■^•^'mtmss^mrmnK imM m mimmisimc^ vn^. 
 
ten van zijnen 
 raafvan sand- 
 a den boven- 
 
 evens IVoahoo 
 
 aaii wicr Op* 
 
 overige fchij- 
 
 Hec eerstge- 
 
 bergen , wicr 
 
 1 eenen grond 
 
 m Fo'.canifche 
 
 , zoo dac het 
 
 grootfche en 
 
 Hec laacile is 
 
 jne grocnende 
 
 1 en weiden, 
 
 lakten (3). 
 
 ilanden fchijnt 
 
 r eilanden van 
 
 e eb en vlocd 
 
 : *cr dikwijls , 
 
 Thermometer 
 
 alijf van cook 
 
 • 
 
 De- 
 
 SANDWICIT -EILANDEN. 183 
 
 Behalven varicens , honden en rotten vindc 
 men 'cr gcen viervoetig gediertc. De varkens 
 zijn 'er in ongcloodijkc menigtc. Dchondon. 
 acijn kort en kroni van pooten, lang van rug, 
 incest grof van haair, ftcil van oorcn , traag 
 van g^ng en wordcn nevens de varkens ten 
 voedzcl alleen gchouden (i). De vogels zijn 
 ""er niet talrijk in foort maar iiitllckcnd in 
 Ichoonheid: de hocnders ftrekken 'er bijzon- 
 der ten fpijsgebruik ^a}. Het plantenrijk is 
 'er min trotseh dan weldaadig, en kenmerkc 
 'or zeer juist den verfchillcndcn grond, op 
 jwclken het grocit. De boomen zijn 'er 
 niecstal kleen van gewas, maar vruchtbaarer 
 tcvens dan op andcre Zuidzcceilandcn. Het 
 ziiikcrriet miint 'er tiit. De zoetfte en zap- 
 rljkfte wortels ten dagelijkfchen fpijs wegcn 
 'er van zes tot tien ponden , waarbij de zoete 
 en de gewoone aardappels den overvloed vol- 
 maaken , terwijl veelerleij welriekend kruid 
 den aang'enaaraften leevensbalzem door de 
 lucht verfpreidt (3). De visch en andere zee- . 
 
 voord- 
 
 (i) CookD. X. bl. 356. King T. IV. p. 42 44. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 319, 323, 354. 355. 
 KiNG T. IV. p. 45. 
 
 (3) Cook D. X. bl. 319, 348, 301, 350, 
 33i>. 34P' ^^^"^ T. IV. p. 46. 
 
 M 4 
 
 it 
 
 • : 
 
 i 
 
 m 
 
 Q 
 
 %mi^ 
 
1 
 
 
 111 
 
 1 1 
 
 184 SANDWICH-EILANDEN. 
 
 voordbrcngzcis fcheencn 'er min overvloedig, 
 niet zecr gocd noch talrijk in foorttc zijn (i> 
 Eindlijk vindc men 'cr vcrfcheidcne ftcencn, 
 voor den JNlijuItot kundigcn van genocgzaam 
 
 aanbcLing (2). 
 
 De Sat]dwich-¥Jhr\dcrsfchi]x\enzoozckeT 
 
 met de Societelts -Eihndcrs^ Friendfchaps - 
 Eilandcrs en i\7^//!M' - Zeelanders , op welkcn 
 ontzaglijkcn aflhnd 00k van elkanderen ge- 
 Icgcn, afkomstig van cene en dezelftle ftain, 
 als het zcker is , dat eenheid van af komst 
 in de onderfcheidene Volkercn van Europa 
 duidlijk te befpeuren valt. Hunnc ovcreen- 
 komsc in taal , uitfpraak en veelvuldige ge- 
 bruiken wordc hier voor ten bewijze aangc- 
 
 vocrd (3). 
 
 Hunnc ligchaamsgcftalte is over het alge- 
 mecn beneden het middenmaatige , maar door- 
 gaands welgemaakt , ftcrk en vhig. Dc kleur 
 dcr huid is bruin, en mag ten naastcnbij ca- 
 ftan- 
 
 (i) Cook D. X. 1)1. 355* ' 
 
 (=) Cook D. X. bl. 352. 
 
 (3) Cook D. X. bl, 390. King T. IV. p. 5i' 
 FoRSTER beftrijdt dit gevoelen, doch naar het ons 
 voorkomt tegen de bnarblijklijkheid zelve aan. Bij 
 COOK D. X. bl. 325. 
 
 
 
NDEN. 
 
 [1 overvloedig, 
 Dortte zijn (i)t 
 idcne ftcencn, 
 n genocgzaam 
 
 jnen zoo zcker 
 Friendfchaps - 
 rs, op welkcn 
 jlkandercn ge- 
 dezelfile ftam , 
 \ van afkomst 
 1 van Europa 
 lunnc ovcreen- 
 /eclvuldige ge- 
 bewijze aangc- 
 
 over het alge- 
 ge , maar door- 
 lug. Dc kleur 
 1 naastcnbij ca- 
 ftan- 
 
 G T. IV. p. 51' 
 loch naar fact oiis 
 i zelve ann. Bij 
 
 SANDWICH -EIL AN DEN. 185 
 
 ftanjebruin hceten, mids men daarbij de zeer 
 vcrfchillende tinten van die kleur in het cog 
 houdt. Zommigen zijn 'er donker van kleur. 
 Hun gelaac is regelmaatig , maar niet zeer 
 fchoon , en 'er is eene aanmcrklijker gclijk- 
 hcid in grootte , kleur en gedaante bij beide de 
 geflachten, dan cook elders aantrof. Verrezijn 
 zij echter af van eigenlijke leclijkheid. Het 
 min zachte en blinkende dcr huid mag aan de 
 onthouding worden toegefchreeven van olie- 
 inwrijving , elders in gebruik ; en hunne don- 
 kerer kleur aan het meer of wel geheel naak- 
 te in hunne gewoone dragt (i). De oogen 
 en tanden.zijn over het algeraeen zeer fraai: 
 alleen fcheelen zij een weinig met de eersten , 
 en fchendcn zij de laatfton door zeker gods- 
 diensiig gebruik (2). De knop van den neus 
 is een weinig plat , het welk aan dezelfde ge- 
 woohte, als bij de Sockteits -IL'ihn^Qrs , cm 
 elkanderen met de neuzen te begroeten , wordt 
 toegefchreeven (3). ., 
 
 -1 . - £^ 
 
 (i) Cook D. X. bl. 300, 355, 357. Kino 
 
 T. IV. p. 52. 53. 
 
 (2) Cook D. Z. bl. 357. King T. IV. p. 54, 
 
 98. 
 
 (3) KitHC T. IV. p. 53. 
 
 Ms - , 
 
 ■I 
 
 jykiiii 
 
f 
 
 186 SANDWICII-EILANDEN. 
 
 Eigenlijke nationrialc trckkcu zogt cook bij 
 hun tc vergccfsch : zonimigcn vend hij naar 
 Europeers gclijkendc. Wcinigc voorbceldeii 
 ontmoetcdc hij 'cr ook van /waarlijvighcid: 
 doorgaands warcn 'cr dc mans ranker dan 
 de vrouwcn. Ondcr de voornaarac luidcn 
 vondt men dc fchoonllc , onder hct gcmeen 
 warcn zeer vcelc wanrtaltigc mcnfchcn. Ovcri- 
 gens mocst de fchoonhcid bij de mans gezogt 
 worden in dc jciigd, alvoorens bet misbruik 
 van den Avit • drank ook bier dc affchuwe- 
 lijkfte misvormingen van bet gelaat had voord- 
 gebragt(i). - ■ . -- • - '. 
 
 Hct haair van dczc cllanders icbijnt na- 
 tuurlijk zwart te zijn: bij de mecsten had 
 het door zckcren pocder cenc bruine klcur. 
 Het wordt bij de mans ter vvcdcrzijde toe aan 
 de ooren weggefcbooren , maar ter breedte 
 van eene hand in vollen wasdom gelatcn op 
 den kruin, van het voorhoofd af tot in den 
 nek , waardoor het , zeer dik en krullend 
 Rijnde , naar den kam van eencn hebn gclijkt. 
 Zommigen bedienen zich van valsch haair , en 
 
 la- 
 
 (0 Cook D. X. bl. 300, 357- Kino T. IV. 
 p. 54. 55. 
 
 i<;ir^iiS^ Xv^i^ A ' 'A^is^se:i^ca,t^ 
 
ANDEN. 
 
 11 ZOgt COOK blj 
 vend hij naar 
 gc voorbceldeii 
 zwaarlijvighcid: 
 ns ranker dan 
 jmaamc luidcn 
 ider hct gcmecn 
 :nfchcn. Ovcri- 
 de mans gezogt 
 IS het misbruik 
 r dc affchuwc- 
 elaat had voord- 
 
 "-« 'i . i -'V * 
 
 ders icliijnt na- 
 ie mecsten had 
 c bruine kicur. 
 edcrzijde toe aan 
 laar ter breedte 
 dom gelatcn op 
 'd af tot in den 
 dik en krullend 
 icn hehn gclijkt. 
 ^ralsch haair, en 
 
 57. Kino T. IV. 
 
 s;andwicii-eilanden. 18;? 
 
 laten hctzelvc in langc lokken over den fchoii- 
 der golvcn. IMj dc vrouwcn vvordc het voor 
 op het hoofd langer, dan van agtcrcn,gcV;ni- 
 den : niaar ook bij haar hccfc liicr omtrcnd 
 nicer flordighcid d.m zwier plaacs, dowijl hct 
 'er gchcel ontbroekt aan 't gecn ecn kam zoii 
 mogen heeten. Rleest allc do mans dragcn 
 hunne baarden, zommigcn flechts dc kncvels, 
 het Oppcrhoofd alleen fchijnt cen glad gelaac 
 tc mogen hebben (O* 
 
 De bevolking van allc de Sandwich -Zi' 
 landcn is niet zoo groot, als de uitgeftrekt- 
 heid en vruchtbaarhcid van dcrzelver gronden 
 fchijnt te kunnen dragcn. Onderlinge krijg 
 wordt hier van alleen de oorzaak geacht. 
 Volgendsde bereekening van king, den maat- 
 ftaf van cook volgende, zou deze ganlche 
 bevolking 400,000 menfchen belopcn (a). 
 
 De aard dezer volkeren , hoe fchriklijk ook 
 in de oogen van hun , die aan den moord 
 van COOK op Owhljhse gedenkcn , zonder op 
 
 (i) Cook D. X. bl. 300, 359, 3^0. King T. 
 IV. p. 63. St. Sauveur p. 2'.'. 
 
 (=) Cook D. X. bl. 35P, 3>'5. King T. IV. 
 r^ 5". 
 
 \m 
 
 f . ..; ! 
 
 iiiiiil 
 
f~~ 
 
 11 
 
 188 SANDWICII-EILANDEN. 
 
 dc omftandigbcdcn dicr gcbcurcnis te zicn, 
 is alzins gcblcckcn, f;ul, gastvrij, ccrlijk in 
 den handcl, trouw in vricntffchap , tcdcr in 
 huwclijksmin, zorglijk voor klndcrcn te zijn. 
 Gcmengd van clianktcr cusfchcn het losfc en 
 diirtclc dor Socictcits-EW-MKhrs en het crn- 
 iligc en ftaatige , 't vvclk aan dc bcwooncrs 
 dcr /?/^//r/^/;-Eilandcn wordt tocgcfchrcc- 
 vcn , heerscht bij hun ecnc bUjmoedighcid 
 van hart, die met het vcmuftigc en vinding- 
 rljkc van hunncn gccst Iccvendig uit dc git- 
 zwarte oogcn llraalt en eencn icder llhijnt aan 
 tc fpreken door den hclderen opflag van het 
 ahijd om hoog gchevcn gclaat (i). Dievcrij 
 en hocrerij had 'er wcl vcelvukUg plaats aan 
 boord der fchepcn , wclke hun bczogccn : 
 Hiaar eene dieverij , fchier onwederftandlijk in 
 vcrzoeking voor mcnfchen , die verftands gc- 
 noeg hadden , om hunne bchocften , bij het 
 zien van vecl bcfehaafdcr menfchcn,tc gcvoc- 
 len , voor wien alles nieuw en zeer veel zoo 
 hoogstbelangrijk was,maar in wien de kindshcid 
 dcr redcn nog zeer weinig vermogt over dc 
 
 (i) King T. IV. p. 57—59. Cook D. X. bl. 
 320, 358. King T. ill. p. 453- 
 
 "'^^ ^A ^vJyTWf fl frjJBU MBiaaN 
 
 ^j-wy^4::ttfia»->KSUiU!<J^»1tt(A«t^^ 
 
VNDEN. 
 
 SANDWICII-EILANDEN. 1S9 
 
 rcnis te zicn, 
 /rij, ccvlijk in 
 bhap, tcdcr in 
 jidcrcn te zijn. 
 en het losfc en 
 s en het crn- 
 i lie bcwooncrs 
 It tocgcfchrcc- 
 blijmoedighcid 
 igc en vinding- 
 idig uit dc git- 
 cder llhijnt aan 
 » opflag van hot 
 : (i). Dievcrij 
 ildig plaats aan 
 hun bezogccn : 
 vcdcrftandlijk in 
 ic vcrftands gc- 
 locften, bij het 
 chcn , te gevoe- 
 n zeer vccl zoo 
 ien de kindshcid 
 rermogt over de 
 * be- 
 
 Cook D. X. bl. 
 
 bcgcerlijkhcid van het hart ; — en cene 
 hoererij allccn ondcr het laagstc gcmccn , tcr- 
 wijl bij voornaamc luiden zcHs cene cdcle ja- 
 locrsheid op het gcdrag dcr vrouwcn plaats 
 
 had (i). 
 
 Al het hicr bcfchrecvenc ftaat met onmis- 
 kcnbaare trekkcn afgctcckend in de bcidc beel- 
 dcn, welken dc oplettcndc en wcl geOaagde < 
 Teekcnkunst uit atliccldingen naar het leeven" 
 hecft overgenonicn. Dc man is kaneena , een 
 dcr Oppcrhoofden van Owhijhee , van een 
 ftcrk , wel gccvcnredigd en kloek gellcl , met 
 jrclaatstrekken vol regelmaatigheid en uitdruk- 
 king , met zwarte en vimrige oogcn , met 
 eene losfc en bcvalligc doch aliijd manlijke 
 houding (a). Zijn gcest was ten uitcrllcn Icer- 
 
 (i) Cook D. X. bl. 320. Kino T. IV. p. 1 02. 
 IMwi moet de uitvocrige en naauwkeurige gefchiedenis 
 vart den dood van cook lezen , cm te erkenncn , dat 
 geen geftrafta dievcrij aanleiding tot deuzcivcn gaf, 
 maar wel vijandlijkc roof in ecne foort van openbaa- 
 ren krijg, van welken krljg de oorzaak in vee! mis- 
 verftand , uit wederzijdfche onkiinde van taal ge- 
 booren , en in veel onvoorziciitigs aan dc zijde dcr 
 Zngelfchiti zeer duidlijk te viuden is. — Ku\o T. 
 III. p. 124. 
 
 (2) Kino T. III. p. 385. 
 
 ! i> 
 
 t a 
 
a 
 
 ill 
 
 ipo SANDWICII-EILANDEN. 
 
 gicrig, zijn gczond vcrftand vcrbaazcndc, zij- 
 nc bcvfltting vluggcr, dan men bij ziilkc vol- 
 kcren ontnioct. Ilij hicld nict op tc vragcn 
 naar dc gebruiken, zcden, rcgccring, volk- 
 rijkhcid en voordbrcngzelcn van Ltigehind; 
 naar dc oorlogcn en wapcnen , naar den fchccps- 
 bouw en dc huizcn der Ettropeen ; ja zclfs 
 zcer naauwkeuriglijk naar dcrzclver Godsver- 
 ecring (i). Dc vrouw is even zorgvuldig af- 
 gebecld naar eene oorfpronglijkc gelijkenis, 
 waarvan wij cchter gcene nadcrc befchrijving 
 ontmoeten, maar wier gclaat en gansch voor- 
 komcn ten minsten volkomen beandwoorden 
 oan de fchets, die van der vrouwen gcftalw 
 en aard is gegeven (a). 
 
 De Weeding der ^^w^ir/VA-Eilanders ver- 
 cischt, bij dezcjuistc af bedding, flechtseene 
 
 9m 
 
 (i) King T. IV. p. 59, 60. 
 
 (2) Beidcn zijn te vinden bij king T. IV. p. 52 
 en 54. Dc man hecfi echter zoo veel bij deze 
 overncmJng in fchoonheid van gelaat vcrloorcn , nis 
 de vrouw gewonncn : het we)k ons de liefde der 
 waarheid doet aanmericen, terwijl de cerbied voor 
 de Kunst ons verplicht, eens vooral te doen merken , 
 dnt het eigenlijke en volmaaUte pourtrait alhicr eenc 
 vordering boven het mogelijke zou zijn. 
 
 '•■»^;^aijs;^a»aia;foia»i!aiaaate3eat W {a*'' 
 
ANDEN. 
 
 LM-baazcndc, zij* 
 n bij zulkc vol- 
 et op tc vragcn 
 :gccring , volk- 
 van KngeUtnd; 
 naar den fchccps- 
 opch't's i ja zclft 
 zclver Godsver- 
 1 zorgvuldig af- 
 lijke gelijkcnis, 
 ere befchrijving 
 en gansch voor- 
 beandwoorden 
 rouwen gcilalte 
 
 i-Ellanders ver- 
 
 ing, flcchtseene 
 
 en- 
 
 KiNc T. IV. p. 52 
 zoo veel bij deze 
 :lant vcrloorcn , ills 
 ens dc liefde der 
 jl dc cerbied voor 
 nl tc doen merken , 
 mrtrait alhicr eenc 
 )U zijn. 
 
f 
 
 il 
 
 \m 
 
 
 ssssssssaE^eas^ss"' 
 
' ^ 
 
 SraB* 
 
 SANDVVIc'n-EILANDCN. 191 
 
 cnkcKIc aanwijzing. Dc \mn hccW dc Maroo 
 of den Iclia, mi^ordcl «>iii den middcl, die door- 
 gaands do t'cni.ii;t' Uccdingvan licmuitmaaktCO. 
 Als Oppcrhoofd liccft hij ccncn immchtniden 
 liuU en helm op liet hoofd , die hem een zc- 
 ker Sfyaanscii voorkomen gcven. De grond- 
 rtof van den mantel is gcvlochten , op vvclko 
 dc fchoonllc roode , geclc en anderc vedcrcn 
 zoo fterk zijn vascgehccht , dat dc oppcrvlakte 
 bij hct rijkst fluweel kan worden vcrgclccken , 
 waarna xij in zachtheid <:n in glans gclijkr. De 
 hchn is gcmaakt van teencn met nctwcrk over- 
 dckt en fliiit al/00 om hot hoofd, fehitterende 
 voords op gclijke vvijzc , als de mantel , met de 
 fthoonrte vedcrcn , en maakcndc met dcnzclve;: 
 con volkomen praalgewaad uit (a). Man ca 
 vrouw hebben eenen onderfcheidcn waaijcr of 
 vliegcnlap in de hand, mcestal van kokosvezc- 
 len aan een glad en gepolijst handvat vastgc- 
 maakt , en voords vveder met kostbaare vederen 
 vcrrijkt (3). Bciden dragen anders ook ge- 
 mccnlijk een halscieraad van allerleijen aard, 
 ■', ■ ,: i-- ' -■-'/ '''^ ■" waar 
 
 CO Kino T. IV. p. 65. 
 
 (2) Cooii U. X. bl. 321, 322, 3(J2. Kk\o 
 T. IV. p. 66, 67. 
 
 (3) King T. IV. p. ^4. 
 
 v; 
 
 * p 
 
 M 
 II 
 
■IS ft: 
 
 Bl 
 
 
 192 SANDWICH-EILANDEN. 
 
 waar mcde dc vronw allccn hier is getooid. 
 Zoms hangen zii 00k cen gefnccden mcnfchen- 
 bccldjen van been of houc op dc borsr. De 
 kleeding dcr vrouwen beftnat in een Ihik docks 
 cm den niiddel vastgemaakt en tot de helft 
 der dijcn hangende, of 00k wcl, gelijk al- 
 hier, over den fchouder gcfiingcrd en boven 
 de heupen, opgefchort. (1). De ooren wor- 
 den niet doorboord (2): daartcgcn zijn hier 
 armringen in gebruik (3). 
 
 Het beprikken van dc huid is ook hier 
 onder mans en vrouwen even gemeen als 
 op de Societeks -Eihndcn: raaar , behalvcn 
 deeze zonderlinge kunstbewerking in de 
 jeugd , fchijnt men ook den rouvv over eenig 
 zwaar verlies door nieuwe beelden in de 
 huid voor altijd te willen uitdrukken. Fi- 
 guuren van menfchen en dieren zoo wel , als 
 bloote lijnen en hoeken , komen alzoo op hec 
 ligchaam voor. Het gelaat dcr vrouwen zelve 
 is dikwijls met elkander kruizende rechte lijnen 
 misvormd. Beenen , dijen en armen zljn cch- 
 ter bij de mans de voornaamste plaatzen ter 
 
 CO King T. IV. p. f)3 ,67. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 360. 
 
 (3) Cook D. X. bl. 3$i. 
 
 .-A4*s^S4^ffi»i;w«^iwa«*sfite^«*i!«*«**^^ 
 
r 
 
 [LANDEN. 
 
 1 hicr is getooid. 
 ifnccden mcnfchen- 
 op dc borsr. De 
 It in een Ihik docks 
 : en tot de hclfc 
 >k wcl, gelijk al- 
 cilingcrd en boven 
 I. De ooren wor- 
 laarccgcn zijn hicr 
 
 huid is ook hicr 
 
 even gemeen als 
 : raaar , bchalvcn 
 bewerking in dc 
 n rouvv over eenig 
 ve beelden in de 
 
 uitdrukken. Fi- 
 diercn zoo wel , als 
 komen alzoo op het 
 t dcr vrouwen zelve 
 lizende rechte lljnen 
 
 en armen zljn ech- 
 
 aamste plaatzen ter 
 
 be« 
 
 67. 
 
 mo 
 
 SANDWICII-EILANDEN. 193 
 
 beprikking, gelijk hier kaneena naar een ten 
 vocten uitgeteekend man is overgenomen. Bij 
 de vrouwen vindt men de uiterile fpits der 
 tong zomtljds getatoueerd (i). 
 
 Gcene eigenlijke bcfnijding, maar eene an* 
 dcre dergelijke gewoonte heefc hier plaats, 
 misfchien aan een bcgrip van reinhcid alleen 
 toe te fchrijven ., wijl voor dezelve ander"* 
 geene Godsdicnstige of Natuurkundige reden 
 wordt opgegeven (ii)» ^ 
 
 Even onkundig is men gebleeven wegens 
 het eigenlijk gebruik van zeker flag van 
 helmen of liever maskers , waar van 'er een 
 op den grond ligt afgebeeld, en het welk de 
 oogen en den neus alleen vrij laat, terwijl de 
 onderaanhangende reepen den mond verbergen. 
 Dezelve is als een helm vercierd met eenen 
 kam van heesterkruid, en fchijnt in het voor* 
 beeld , waarnaar hij is genoomen , teeke- 
 ijen te dragen van menigen houw en flag ; 
 everiwel zag men de eilanders flechts cwee* 
 maalen met die hoofdbedekzel , en deed 
 
 (i) Cook D. X. bl, 33^, 353. King T. IV. 
 p. 64 , 65. — De teekening is naar king T. III. 
 i>. 213. pi. 62. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 3<!^3' La Perouse Reite D, 
 J* hi. i(J4. 
 *• I. DEEL. N 
 
 W^^ 
 
194 SANDWICH-EILANDEN. 
 
 dcrzclvcr koddige vrolijkhcid dan aan allcs be- 
 llalvcn ecnigcn fchroom voor vijandlijkheden 
 dcnken, van waar men dus nice wcct, of men- 
 bij dezeafbeelding aan eenen eigcnlijken helm, 
 dan wel aan een masker, ce dcnken heefc (i).' 
 Van dc wooningen van dit volk levert de 
 teekening almede cene afbeelding op. Dezcl- 
 ven gelijken mc-csc naar dc eigenliikc rictda- 
 ken onzcr fchuuren,indicn vvijaan dezelven in^ 
 onze gedachtcn allc tinimering van onderen be- 
 ncnien. De ingar,^ is zecr laag en wordt va» 
 binncn door een belchot gefloorcn , het welk ge- 
 hecl weggenomen moet wordcn en dus naar 
 geene draaijende deur gelijkt. Zij ontvangen 
 gcen ander daglichc dan door den ingang , en 
 2ijn alzoo ten nachtverblijf of fchuilplaats in 
 flcgt vveder alleen gcfchikt. IMen bcvond ze 
 zcer zindlijk, befprcid met droog gras en 
 voorzien van matten , om op dezelven te zit- 
 tcn en te flapen. Deze wooningen ftaart 
 dorpsgewijze bij elkanderen, maar in aller- 
 
 leije 
 
 (i) Kino T. IV. p. 68 , 69. pi. 65 . <56. In- 
 dien men nan de fchipbreuk van een Spannsch fchip 
 bUjft denken , valt het gemaklijk genoeg den ridder- 
 helm wcdertevindcn als fpeelgoed in de hnndcn van 
 dit nog kinderlijke volk. La perouse dcnkt ami 
 eene vroegere gcregeUle gemecnfchap met de Span- 
 jaardtn. — /i«a« D. I. bl. 145— I4(J. 
 
 •t^^^s, m>^*— 
 
:\NDEN. 
 
 Ian aan allcs be- 
 
 vijandlijkheden 
 t wcct , of mew 
 igcnlijken helm , 
 cnkcn heefc (i). 
 
 volk leverc de 
 ling op. Dezcl- 
 Mgenliikc rictda- 
 j ann dezelven in 
 
 van onderen be- 
 aa; en wordt vaw 
 ircn,het welkge- 
 dcn en dus naar 
 . Zij ontvangen 
 • den ingang , en 
 of fchuilplaats in 
 
 IMen bcvond ze 
 : droog gras en 
 ) dezelven te zit- 
 wooningen ftaart 
 
 , maar in aller- 
 
 leije 
 
 . pi. 65 , 66. In- 
 I ecn Spannsch fchip 
 
 genoeg den ridder- 
 ed in de hnndcn van 
 
 PERousE denkt ami 
 fchap met de Span- 
 45— I4(J. 
 
 SANDWICH-EILANDEN. 19^ 
 
 Icijc richtingcn, zondcr ecnigen regel. Der- 
 zclvcr huisraad bcflaat in kalcbasfchillcn tot 
 flcsfchcn voor drank en tot bakken voor 
 fpijs , bcneverts ccnigo platte houten bor- 
 dcn ( I ). In den grond zelven fchljnen dd 
 eilandcfs holcn to hcbben voor den uitcrllen 
 hood (2); tcrwijl zij, aan den zeekant , hunno 
 dorpcn met muuren dekken van , in de zort 
 gcdroogde, fteencn (3)* 
 
 Hun voedzel is voornaamlijk uit hctplan* 
 tcnrijk ontleend: evenwcl gebruiken zij nice 
 flechts humic dieren en visfchen tot fpijs, 
 maar verftaan zich tevens op hct inzouten en 
 droogcn van den visch . en op het in den pe- 
 kel leggen van het vleesch hiinner Varken3 
 en honden (4). Hunne fpijsbefciding is zeef 
 fcindlijk en kenmerkt reeds eene aanmcrklijke 
 befchaaving , daar zij zich van zout en pepeH 
 wetcn te bedienen, en de gebraaden of ge* . 
 kookte fpijs hun verkieslijk boven de raauwe 
 
 *^» 
 
 (1) Cook D, X. bl. 3<J3 , z6\. King T. IV. 
 p. 70, 71. La PEROUSE D. I4 bl. i6oi 
 
 (2) King T. III. p. 474. 
 
 (3) King T. IV. p. 704 
 
 (4) Kino T. IV. p» 71* Cook D. X. M. 34^* 
 
 N a 
 
 W\ 
 
 rfrf 
 
 
 :!■* 
 
 :! 
 
 m 
 
 % 
 
 © 
 
 ■Mi» 
 
 m 
 
1 t 
 
 n 
 
 i<>6 SANDWICH-EILANDEN. 
 
 is , wclkc zij echtcr ook gebruiken CO- 
 Voor elk dorp fcliijnc cenc algcmccne bak- 
 fcerij tc zljn, die met. glocijcnde ftecnen 
 wordt geftooks (2). Met gelicfdst gcbak was 
 ecneT^/To- podding, flcchts wat wrang vat> 
 fimak in den mond der Engelfchen {i) , die 
 zich. echter zoo- zccf so goed decden bij hun 
 vcrblijf op Owhijhee, dac de cilanders hunne 
 toenemendc welgcdaanheid opmerkten eu 'er 
 hun beleefde verwijten over deeden (4). 
 
 Hunne maaltijden worden met gebeden en 
 oilers aangevangen* Tetwijl de ^va - drank, 
 bercid wordt door aommigen , h«fren de ove- 
 rigen eene» lofzang aan , die door de eerftcn 
 wordt vervangen , terwijl de laatllen drinken , 
 en door dezen nogmaal wordt herhaalt, ter- 
 wijl genen denzeiven gebruiken , too dat men 
 eindlijk een gedeelt* op den g»ond plengt ten 
 offer aan de Goden , met wier plegtige aan- 
 roeping voords de maaltijd aanvangt. De 
 Voornaamen laten zich bier bij bedienen door 
 de gemeenen, die hun zelfs met de uiierfte 
 
 op- 
 
 (1) St. SAUVEim p. 2T. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 3*<f* 
 
 (3) Cook D. X. bl. 36S. 
 
 (4) Kino T. III. p. 4' 3- 
 
 
 9.4 
 
 •)i>ieii<si>isu«*' 
 
 ■.'m^^aim^* 
 
.ANDEN. 
 
 gebruiken CO' 
 algcmccne bak- 
 acijcnde ftecnen 
 licfdst gcbak was 
 wax wrang vat> 
 gelfchenii)^ die 
 d decden bij hui> 
 le cilanders hunne 
 opmerkten en 'er 
 
 • deeden (4). 
 
 I met gebeden en 
 I de ^«<J- drank 
 n T h«fren de ove- 
 ie door de eerftcn 
 J laatllen drinken , 
 »rdt herhaalt, ter- 
 iken , too dat men 
 1 grond plengt ten 
 wier plegtige aan- 
 jd aanvangt. De 
 
 • bij bedienen door 
 ,fs met de uiierfte 
 
 op- 
 
 SANDWICH-EILANDEN. 19? 
 
 oplettcndheid de fpijs in den mond fteken. 
 De vrouwen eten niet met de mans uit de- 
 zelfde ifchotcls, maar fchijnen toch gcMjktij- 
 dig met bun en tcr zelfde plaais te mogen 
 fpijzigen (i). 
 
 Hunne leefwijze is zcer eenvouwdig. Zijftaan 
 op met den opgang dcr zonne on rnsten we- 
 dcr ecnigen tijd na het genot der frisfche mor- 
 genlucht. Do Voornaamen houden zich be- 
 zig met het maaken van fchuiien en matten; 
 de vrouwen bewerken het dock, en de ge- 
 meencn zijn met de visfcherij en den land" 
 bouw bezwaard; terwijl de uuren van uit- 
 fpanning vervlicgen in veelerleije tijdkor- 
 
 ting(a). * - 
 
 De handwerken dezer cilanders munten uit 
 door netheid en vemuft. Hun dock wordt 
 G^ gel^ke wljs berefid als te (kaheite, maar 
 befchilderd met zulke bevallige kleuren en 
 figuuren , als een Europeefche ftofFenwinkel 
 kan opleveren. Zij weten het zelve ook in 
 baanen aan een te zetten. Het vernisfen, 
 
 lij. 
 
 (1) Cook D. X. bl. 367, 340' King T. IV. 
 
 f. 7*1 97. St. SAlTVEUa p. 2 2. 
 
 (a) King T. IV. p. 73. 
 N 3 
 
 g«*^««»»" 
 
 ij.)'i 
 
li 
 
 198 SANDWICH-EILANDEN. 
 
 Jijmen en polijsten van ftecn zoo wcl , als van 
 fchclpcn, gaat hun zeer vaardig en zeer kcu- 
 rig af. Hunno gerccdfchappen zijn 00k uit 
 mecr dan 66n ftuk ic zamengcftcld en de waar- 
 dij van hct ijzcr wordt bij hun voor hctzelvo 
 onbereckcnbaar gcacht. Zij kcndcn dcze waar- 
 de nict (lechts, maar wistcn ook terftond h« 
 fchranderst gebruik te maaken in hunne za- 
 mengefteldc wcrktuigen van het ijzer, 't wclk 
 men hun gaf (i). 
 
 Van fchrift was hun geen denkbeeld hoc- 
 genaamd te geven. Een gefchreeven papier 
 was in hun oog een ftuk doek met nicis be- 
 duidende figuuren. Wclke ontvatbaarhcid nog- 
 thands aan gecne domheid behoeft te worden 
 toegefchreeven , daar wederzijdsch gebrek aan 
 taalkennis de beduiding eener zoo gcheel af- 
 getrokkene kunst fchier onmogelijk moet 
 geniaakt hebben (a). 
 
 Hunne kavv-oerden of kalebasfen doen hun 
 den grootften dienst , daar zij ze tot allerleije 
 gebruik aanlcggen , vooral ter bewaaring van 
 
 hun 
 
 (O Cook D. X. bl. 3<59— 373. King T. 
 IV. p. 80, 81 , 59. La perouse D. I. bl. 160, 
 i6i , 164. 
 
 (a) King T. IV. p. 81. 
 
 w«x? 
 
VNDEN. 
 
 00 wcl , als van 
 ig en zeer kcu- 
 en zijn ook uit 
 Icld en de waar- 
 n voor hctzelvo 
 :ndcn dczewaar- 
 ook terftond hct 
 n in hunne za- 
 et ijzcr, 't wclk 
 
 denkbeeld hoc- 
 fchreeven papier 
 ek met nicts be- 
 ivatbaarhcid nog- 
 ehoeft te worden 
 ijdsch gebrek aan 
 r zoo gcheel af- 
 Dnmogelijk moet 
 
 :basfen doen hun 
 
 ij ze toe allerleijQ 
 
 er bewaaring van 
 
 hun 
 
 9—373. King T. 
 USE D. I. bl. 160, 
 
 SANDWICIIEILANDEN. 10 
 
 liun zout, hct wclk zij in welgcmetzelde 
 bakken aan den zcckant opvangcn, en door 
 do zon allccn laten uitwaasfcmcn. Op hcc 
 ccnc ciland is hct echicr vecl witter , dan op 
 hct andcre (i). 
 
 Bovcn allcs munt bij hun dc landbouw uit, 
 tile vvel aangclegde velden met aardappelen, 
 (uikerrict , tarro en andcr voedzel vertoont, 
 ^bor grcppen afgefcheidcn , maar door gee- 
 .ne affchuizels ingeHootcn C^). 
 
 lliinnc wapens zijn Tpeeren, dolken, bong 
 en pijlen, knodzen, (lingers, mcsfen eneen6 
 foort van zaagen (3). 
 
 Bclangrijker komen ons hunne tijdkortingen 
 voor,daar dezelvc bijhuninhetalgemeenmeer 
 proeven van behendighcid, dan wel van lig- 
 chaamskrachtcn geven (4). Hunne worsteling 
 «n vuistgevecht zijn van weinig waarde vooi 
 de kunst der ligchai^msoefening , fchoon zij 'er 
 veel vermaaks in vinden (5). Hun zwemmen 
 
 daar. 
 
 1*1 
 
 (1) King T. IV. p. 83, 84. 
 
 (2) Cook D. X. bl. 380. 
 
 (^3) Cook D. X. bl. 3«5. 386. 
 
 ii4. 
 
 (4) Cook D. X. bl. Z69. 
 
 (5) King T. Ill, p.'' 4^8. 
 
 N 4 
 
 King T. IV. 
 
 i 
 
 ii: 
 
 
 n 
 
 feWfipS = 
 
*oo SANDWICH. EILANDEN. 
 
 daartegen gnat fchicr allc denkbccld tc bovcn, 
 daar mans en vrouwcn beidcn 'er ccn fpel 
 van maaken , om in de branding blj cene on- 
 ihiimige zee te darcelcn op den rug dcr hoogde 
 baaren en van daar als cen pijl in dc ufgrund 
 neder tc fchieten (i). De dans wordt bij hun 
 voorafgegaun door een deftig en langzaam gc- 
 )Eang, in welks maat de beweging aanvangt, 
 die langzaamerhand met hec gczang verfnclc, 
 en onder de bevalligde ligchaamswendingeti 
 yoorddqurt, zop lang de krachtcn die flcchts 
 bij dc uitcrfte fnelheid gcdoogcn ( o ). De 
 vrouwen vocren olleen den eigcnlijken dans 
 uit , en worden daarbij flechis vergczeld 
 door dc bewegingen der mans, even als do 
 hoofdpartij in een Concert word geaccom- 
 pagneerd dqor de overige fpeeltuigen (3). 
 Onderfcheidene tramniels en rammelendc ka- 
 lebasfchillen maaken hun eenige fpeeltuig uit , 
 en echter fchijnc die volk door de Natuur by- 
 zonderlijk voor de Toonkunst aangelegd , 
 daar hctzelvc ahijd met partijen zingt (4). 
 
 ' Hun 
 0) KiNoT. IV.p. 77, La perouseD.I. bl. 141, 
 
 (2) King T. IV. p. 73. 
 
 (3) King T. IV. p. 74. 
 
 (4) King T. IV. p. 7^, 75, Cook D. X. 
 bl, 368. Men heefi deze vorzekeiing betwist op 
 
 frond 
 
.ANDEN. 
 
 kbccld tc bovcn , 
 den 'er ccn (pel 
 ding bij cene on- 
 n rug dcr hoogfte 
 lijl in dc afgrond 
 ns wordc bij hun 
 ; en langzaam go- 
 reging aanvangt, 
 gczang verfncU, 
 :haamswendingen 
 ichtcn die flechts 
 aogen ( a ). Do 
 eigcnlijkcn dans 
 lechts vergczeld 
 ms, even aU do 
 word giaccom- 
 fpeeltuigen (3). 
 rammelendc ka- 
 ige fpeehuig uit , 
 >r de Nacuur b^- 
 iinst aangclcgd , 
 artijen zingt (4). 
 Hun 
 
 mousED.I. bl. 141, 
 
 75, Cook D. X. 
 
 ;ekeiing betwist op 
 
 frond 
 
 SANDVVICM-EILANDEN. ar* 
 
 Ilun damfpcl , hct wclk vcel mocilijker moct 
 zijn dan hct onzc , daar zij twee honderd agt- 
 cndcrflg ruitcn hebben op hun bord, hec 
 wclk zij met witte en zvvarte kciftccntjcns 
 bczcttcn , is den Rcizigcrs niet min opmerk- 
 lijk , dan hun vicrftcmniig maatgczang (i). 
 Met gelijke vcrwondering nanfchouwcn zij 
 bij hunne klnders eene vaardighcid in hec 
 fpclcn met vijf ballcn tcvcns in de luchc, 
 welkc de bchcndigfte tafclfpclcrs van Europa 
 zclden in zulk cene maat bezittcn C2). Jon- 
 gens en mcisjens vermaaken zich echter liefsc 
 met den wedloop, die de uitcrde fnelheid 
 hecft, daar de kinders gehccl naakt zijn en al- 
 zoo vrijelijk alle hunnc fpieren laten werken, 
 terwijl de vaders daarbij veclerleije wedding- 
 fchappen aangaan (3). 
 
 00 
 
 grond van het moeilijke voor de uitvoering zonder 
 kennis aan de gronden der Toonkunst: maarfeiten 
 laten zich niet wederleggen door afgetrokkene be- 
 fchouwingen, vooral niet in eene zaak all de Toon- 
 kunst, weike vvaarlijk den Italianen en Duitfchert 
 aangebooren Cchijnt, daar zij meestal den Engelfchen 
 en ens een zeer moeilijk kunstwerk blijft. 
 
 (i) King T. IV. p. 75. 
 
 (2) King T. IV. p. 79 ^ 80. 
 
 (5) King T. IV. p. 76. Cook D. X. bl. 359. 
 
 N 5 
 
If 
 
 S02 SANDWICHEILANDEN. 
 
 Dc Rcgccring dczer volkcrcn is, even nil 
 die dcr 5«nV^-//J-Eilandcrs, naar iict Ichijm, 
 van cenen Iccnrocrigcn aard. Men ^ndcr- 
 fchcicU 'cr drle ftandcn, van Krees of Op- 
 pcrhoofdcn, van Landbczitcors zondcr rang, 
 en van Towtows of gcniecncn zondcr eigcn- 
 dom en rang. Ecn dcr Oppcrhoofdcn liccl'c 
 het lioogst bcwind , 't wclk crflijk is, en ont- 
 vangc van alien ecnc fchatiing van vruc'.i- 
 ten, handwcrkcn cii dicrcn. Ilct gczag dcr 
 mecrdcrcn over du '5>indcrcn is 'cr volllrekc 
 en wordt 'er mec voel trotschhcid, doch 
 zonder wrecdlicid gpvocrd, in zoo verrc dat 
 de Earecs eenc mcnigtc andcren wctcn uit 
 clkandcren te drijven , door den eenen en an- 
 deren bij het hoofd te grijpen en mec eigc- 
 ne hand of voet weg le jagcn. De grens- 
 fcheiditi- der bezittingen wordt door cene 
 witte vlag ofkleenen muuraangeweezcn. De 
 ecrbicd van alien voor den Oppervorst en 
 van dc mindercn vcor dc mecrdcrcn is zoo 
 groot, dat 'er eene volftrektc nedcrwcrping 
 nice het aangezicht op den grond bij dc ont- 
 
 pioeting plaatsheeft (i> 
 
 De 
 
 ■fit 
 
 (;0 Cook D. X. bl. 333 , 384* 
 HI. p. 384. T- IV. p. 86— PE- 
 
 KING T. 
 
 i.i^g-8^^ 
 
LANDEN. 
 
 kcrcn is, even nil 
 , naar hcc Ichijnt, 
 d. Men 'fender* 
 ,\n Krees of Op- 
 [tors zonder rang, 
 ncn zonder eigcn- 
 jpcrhoofdcn hccfc 
 . crflijk is, en ont- 
 atting van vruc'.i- 
 1. llct gczag dcr 
 Ml is 'cr volilrekc 
 crotschhcid , doch 
 , in zoo verrc dat 
 andcrcn weten uit 
 • den eencn en an- 
 jpen en mec eige- 
 jagcn. De grcns- 
 
 wordt door cene 
 ■ aangeweezen. De 
 len Oppervorst en 
 
 mccrdercn is zoo 
 ektc nedcrwerping 
 1 grond bij dc onc- 
 
 De 
 
 J , 384. Kino T. 
 -92. 
 
 SANDWICH-EILANDEN. 203 
 
 De Rcchtsocfcning deck in alle dc haatlijk- 
 hcden van dcze ondcrfciiciding. Als gcmecne 
 pcrzoonen ondcrlingcn twist licbbcn, is hcc 
 Oppcrhoofd , under liet wclk zij ftaan, him 
 fchcidsman : niaur wannccr cen minderc eencn 
 mccrdercn bclcedigt, is dcs iaatllcn wraak op 
 het oogcnblik dc ccnigc bepaaling dcr llraf; 
 dczelve alsdan ontwccken wordendc , hccfc 
 •cr tusfchcnfpraak van ccnen dcrden en afkoop 
 van hct misdrijf plants CO- 
 
 De Priestcrftand bcklcedt 'cr ccnen afzon- 
 dcrlijken rang, die fchier met dien dcr Opper- 
 hoofdcn gelijk ftaat. Dczelve is aan zckcren 
 kloostcrrcgcl van zamenwooning en one* 
 bonding ondcrworpen, maar Iccfc in gebuw- 
 den ftand. De vrouwen dcr Pricsters deelen 
 met him in de onthoiiding van bun Kloos- 
 tcrleev^n. Hunnc bedicning is crflijk , en 
 behoorc flechts in ccnigc bevoorrechte ge- 
 flachten te huis (a). 
 
 De Godsdienst dczer eilanders korat ge- 
 noegzaam met die dcr Societeit overecn. De 
 plegiigheden en gcbcden zija bier flechts 
 
 vcel- 
 
 (i) KrNG T. IV. p. 92. 93. 
 (2) King T. IV. p. 93. 
 
 # 
 

 j«4 SANDWICH-EILANDEN. 
 
 ▼cdvuldlgcr en lan|!;cr. Ilunne ofTcr., '.ofzan- 
 gcn, afgodsbceldcn , 3lorais en/,, kcnmcrketi 
 alzins dezelfdc bcgrippen, waar van zij gc- 
 Itjkc uiterlijkc rcekencn zljn ( i ) i ^och 
 waaromtrcnd hct reeds nicermaal bcklaagd ge- 
 brck aan taalkcnnis nog mecr, dan in eenig 
 aiidcr opzicht, geldt. 
 
 Ilunnc afgodsbceldcn zijn zoo wcl van 
 hct vrouweliike als manlijkc gcflacht en hcb- 
 ben menschlijke gedaanten , wier iiitwer- 
 king van den kant der fnijd-cn beeldhouw- 
 kunst niet zoo gehecl verwerplijk is (2). 
 Entooa is bier dc naam zoo wel van den 
 grootcn God, van wien zij eenige bcvatting 
 fchijncn te hebben , als van dc Ziclcn hiinner 
 Oppeihoofden , wdkcn zij na dcrzelvcr dood 
 onder dicn zelfden naam vcrccrcn. Hun- 
 ne begraafplaatzen en huizen zijn even vol 
 van hunne lyhatta's of afgodsbceldcn, dien 
 zij met de fchoonftc ftukken docks om- 
 hangen : doch ondcr dczclven zijn ook de on- 
 feetaamlijklle afliceldingen, die aan den pria- 
 fus der oudcn doen dcnkcn (3). Dc naam 
 
 (i) King T. IV. p. 93- Cook D. X. bl. 388. 
 
 (2) Cocic D. X. bl. 365. King T. IV. p. 95. 
 
 (3) King T. IV. p. 94, 95^ 
 
 m 
 
 II ill 
 
 IS: 
 
 i»! 
 
m 
 
 ILANDEN. 
 
 line ofTcr. , '.ofzati- 
 tis cnz. kcnmcrkcit 
 waar van zij gc- 
 zljn ( I ) ; doch 
 ;rmaal bcklaagd gc- 
 iiecr, dan in ccnig 
 
 <ijn zoo wcl van 
 LC gcflaclu en heb- 
 n , wier iiitwer- 
 lijd-cn becldhouw- 
 ^erwcrplijk is (2). 
 zoo wcl van den 
 zij ecnigc bcvatting 
 1 dc Ziclcn hiinner 
 j na dcrzclvcr dood 
 vcrccrcn. Hun- 
 lizen zijn even vol 
 ifgodsbcelden , dien 
 lukkcn docks om- 
 vcn zijn ook deon- 
 , die aan den pria- 
 ken (3). Dc naam 
 van 
 
 Cook D. X. bl. 388. 
 . King T. IV. p. 95. 
 
 95- 
 
 SANDWICH -EI LAND EN. 205 
 
 van Oram drukt blj luin ccnc Codsdicnstigc 
 vcrecring uit, welke zij hcvvijzcn aan al, wac 
 zij van vcrhcvcncr natmir,dan zich zclvcn, bc- 
 fchouwcn; in wdkcn rang en ecrbicd dan ook 
 COOK inzondcrhcid decide , hct wclk men 
 hem volkonien deed bcgrijpen door dezelfdc 
 OflTcrplegtighcdcn voor hem , als voor dc ai- 
 t^aarcn, te vcrrir.hten (i). 
 
 Onder de voorwcrpcn van hunncn ecrblcJ 
 bchoorcn zekere vogels, vooral dc ftccnuil, 
 dici) zij tot geencn prijs willen verkopen|i 
 en M'icn zij voHlrckt gecn kwaads willen gc- 
 daan hcbben (a). Maar behalven dezcn wordeii 
 allc dingcn heilig , waar over het Opperhoofd 
 of de Priesterfchap gocdvindt het Taboo uit te 
 fprckcn. Dit gefehicdt door hem over de ha- 
 vens, de bosfehcn, dc huizcn , welken hi] 
 nict wil uit- of in-gelopcn , bezogt of gc- 
 hakt, vcrlatcn ofbetrceden hebben. Dit alien 
 gcrchicdt zclfs naar vercisch van Staatkunde , 
 aic zich hicr van tegen de Engelfchen ten 
 luatftcn bediondc. AUes echter is van zclfs 
 Taboo voor den genen , die zich op ecniger- 
 .. • IciJQ 
 
 (i) Kino T. III. p. 392. T. IV. p. 94- 
 (2) Cook D. X. bl. 341. Ki.vo T. IV. p. pj^ 
 
4o6 SANDWICII-EILANDEN. 
 
 leije wijze Godsdicnstig verontremigdhccft(i> 
 Men ontmoctedc op dcze eilandcn tweo 
 krankzinnigc menfchen, ccnen man op Ow- 
 hijhee en cene vrouw op Oneehcow^ en men 
 befpeiirde zoo veele oplettendhcden voor dc- 
 ze ongeiukkigcn , dat men nice kon nalaten 
 in.twijfeling te komen, of ook hier, gelijk 
 in vecle Oosterfche landen , de krankzinni- 
 gen voor bczetenen van hoogcr geest geliou- 
 den worden (2). 
 
 ,, Zoo wcldaadig als het bijgeloof hier in zou 
 wezeti , zoo fchriklijk woedt hetzelvc in 
 veelvuldige menfchen offers, die liet den Go- 
 den en der fchimmen der Opperhoofden flacht. 
 De aanvang van eenen krijg, het begin van 
 eenen flag, het ontwerp eener gewigtige on* 
 derneming en de dood van een Opperhoofd 
 zijn zoo veele gelegenheden tot een of meet 
 menfchenoffers, naar gelang der hagchelijk- 
 heid en het gewigt der ondernemingen , en 
 het aanzien of de algemcene genegenheid 
 van het overleeden Opperhoofd , zoo dat 
 men verzekerde , voor den toenmaaligen 
 
 Vorsc 
 
 (i) King T. IV. p. 99. T. III. p. 4.00. La 
 ¥EROusE D. I. bl. 144. 
 ^2) King T. IV. p. (Jo. 
 
 •«a^^^s^^*a4aafe^^^s*Sfti«tessa#aaftS: 
 
LANDEN* 
 
 •ntreinigdhccft(i)< 
 :ze cilandcn tweo 
 men man op Ow' 
 Ofiee/icow, en men 
 :endhcden voor dc- 
 I nice kon nalaten 
 if ook hier, gelijk 
 1 , de krankzinni- 
 30ger geest gehou- 
 
 jgeloof hier in zou 
 voedt hetzelvc in 
 5, die het den Go« 
 pperhoofden flacht. 
 Ljg, het begin van 
 ener gewigtige on-* 
 in een Opperhoofd 
 len tot een of meer 
 ng der hagchelijk- 
 ondernemingen , en 
 ncene gencgenheid 
 perhoofd , zoo dac 
 den toenmaaligen 
 Vorsc 
 
 T. III. p. 4.00. La 
 
 SANDWicn-EILANDEN. 207 
 
 Vorst van Owhijhee tien mcnfchen tezullcti, 
 olfcren. Zoo vcclvuldige offers, als hot bleck, 
 dat liier gcvordcrd wordcn , kcnnen niet 
 voorondcrfteld worden alien om eenig mis- 
 drijf doodfchuldig te zijn , en allcs , wac 
 ook ter vcrmindering van dien grawel do- 
 zer afgodcrije kan gczcgd wordcn , bellaac 
 allccn daarin, dat de flachtoffers, die altijd 
 uit de Towtows of gcmccnc luiden genomcn 
 worden, him lot niet wetc", voor dat een 
 onverhoedfche en doodlijke (lag met eene 
 knods op het hoofd het hun doet ondergaan , 
 waarna men hun lijk ter plaats der fchrik- 
 lijkc plegtighcdcn brengt. Mannen en vrou* 
 wen beiden ftaan voor zulken flag bloot , tcr- 
 wijl bij de begraafplaats der Opperhoofdcn 
 teyens een hock wordt afgczondcrd voor 
 de begraving dezer ongelukkigen , wier hoof- 
 den op het lljstwerk gezec worden, het geen 
 de Moral omringt (i). 
 
 De vcreering der overlecdenen fchijnt een 
 doorgaind kenmerk van het geloot der on- 
 fterflijkheid. Het zclve is ook dezcn eilande* 
 ren niet vrecmd. Men verftond echter alleen 
 
 uit 
 
 (0 K'NG T. IV. p. 07' Cook D. X. bl. 3 if- 
 
 i 
 
 4-A 
 
 w 
 
 :,!^ 
 
 .1 
 
 ii 
 
 
 "^^W^ 
 
 :m^ii(**i^ i-»mmmf 
 
ac8 SANDWICH-EILANDEN. 
 
 .uit hun, dat de adcm, welken zij voor de 
 ziel of hec onllerflijke deel der menfchcn hoii- 
 den , naar Eatooa terugkeert , en dat 'er ze- 
 kere verzamelplaats der afgeftorvenen is : 
 maar men vernam niet, of zij ecnen ftaat van 
 eigcnlijke vergclding verwachtedcn (i). 
 
 Het doen van vrijwillige en fmartUjke op- 
 offeringen is echter zoo gemeen bij de Sand- 
 mchers , dat het zelve zcker denkbceld van 
 hoogere vergclding fcliijnt intcfluiten. Men 
 ontmoetcdc naauwlijks iemand ult den laagften 
 ftand en maar zcer weinigen uit de voornaa- 
 men, die niet meer dan eenen tand uit den 
 mond miste, en men vernam, dat de uittrek- 
 king der tanden ecn zeker zoenoffer was aan 
 Eatooa ter afweering van gevaaren of rara- 
 pen, die hun over het hoofd mogtcn han- 
 gen (2). Een min fmartlijk offer , het welk 
 tevens ten blijk van hunnen eerbied en te- 
 derheid voor eerwaardige perzoonen fcheen 
 gegeven te worden , bellond in de haair- 
 lokken, van welken zij 'er terftond bij de 
 aankomst van cook verzogten eenigen 
 aan zijn boord te mogen agterlaten ( 3 ). 
 
 Met 
 
 (1) Kino T. IV. p. 98. 
 
 (a) KiN« T. IV. p. 96. Cook D. X. bl. 34»« 
 
 (3) Cook D. X. bl. 334* 
 
 ''ii&l 
 
ILANDEN. 
 
 SANDWICII-EILANDEN. 209 
 
 velken zij voor de 
 der menfchcn hoii- 
 ;ert , en dat 'er ze- 
 afgeftorvenen is : 
 i" zij ecnen ftaat van 
 achtedcn (i). 
 ;e en fmartUjke op* 
 ;meen bij de Sand' 
 sker denkbcekl van 
 !t intcfluiten. Men 
 land ult den laagften 
 gen uit de voornaa- 
 eenen tand uit den 
 nam , dac de uittrek- 
 er zoenoffer was aan 
 ii gevaaren of rara- 
 hoofd mogtcn han- 
 lijk offer, het welk 
 men eerbied en te- 
 le perzoonen fcheen 
 aellond in de haair- 
 I 'er terftond bij de 
 verzogten eenigen 
 jen agterlaten ( 3 ). 
 Met 
 
 » 
 
 . Cook D. X. bl. 341. 
 
 Met deze hartlijkheid in hunne genegenhe* 
 den, wclkc, even als te Otaheite, de onder- 
 linge naanivcrwisfeling van twee perzoonen 
 ten kennicrke der naauwfte vriendfchap ftelt, 
 zou nu , volgcnds cook , de fchriklijkfte 
 wocschcid en wreedhcid gepaard gaan van 
 hct vcrflindcn hiinner overwonncne vijan- 
 dcn (i). Maar liij zelf wcrd de rampzalige 
 procf , dat men ten zijnen aanzien ten mlns- 
 tcri deswegens eenen afkeer lict blijken, dien 
 geen Europe'c'r geweldiger hcd kunnen ver- 
 toonen (ji). King meende 00k, dat de be- 
 wijzen, welken cook en anderson voor him 
 fchrlklijk vernioeden meenden gevonden te 
 hebben, bedriegelijk waren geweest. Met 
 veelvuldigmenfchenoffer fchijnt echter de nog 
 niet lang verouderde plaatsvervanging van die 
 allercerstc woestheid, die nog bij de ISieuw^ 
 Z,eel(mders hcerscht , aan wien zij in aard en 
 in gedaante hct naaste komen. Het aan ftuk 
 hakken en verdeelen der lijken hunner vij- 
 anden fchijnt daarvan tevens een nog zcer 
 versch overblijfzel , het welk duidiijk za* 
 
 men* 
 
 Ci) Cook D. X. bl. %z6 , 1^9 en 334* 
 (a) King T. III. p. 46<>« 
 I. DEEL. O 
 
 ■ 
 
 «i 
 
 P 
 
 i 
 
 _m 
 
im 
 
 «,o SANDWICII-EILANDEN. 
 
 menftemt met allc overigc blijken , dit dc- 
 befchaaving dczer eilandcrs nog ccnigc graa- 
 den ten agtercn is bij die dcr Societei(s-Ei- 
 hnders, van wien een omai zelf nog crkcn- 
 de , dat zijne landgenooten in de uitcrftc 
 woede hunne vijanden zomiijds met de tan- 
 den verfcheurden, maar nimmer een gedcel- 
 ce van hun vleesch verflonden (i). 
 
 De Priesterftand fchijnt zich de befchaa- 
 ving hunner landgenooten zorgvuldig aantc- 
 trckl^en , en laat ten minsten den Godsdicnst 
 minder menfchenoffers vorderen, dan de eer- 
 zucht der grooten aan clkanders fchimmeiv 
 wil geilacht hebben. Cook bevond alhicr 
 de Priesters ook in alle opzichten beter dan 
 de Bevelhebbers, bij wien hij vecl meer laa* 
 ge baatzucht en oncerlijken tocl-g befpeur- 
 de CO- Het gros des volks wa^ ook alreeds- 
 bcter, dan de Opperhoofden over bet alge- 
 mcen , daar men bij hetzelve welmeenende 
 gcnegenbeid, ecrlijken handel, hartUjk ont- 
 haal en ongeveinsdc eerbewijzingen ontmoe- 
 tcde, terwijl bet van agteren Week, dat de 
 Opperhoofden reeds een meer ftaatkundig 
 
 (i) King T. IV. p. 60—63. 
 (2) King T. HI. p. 299- 
 
 rf. 
 
LANDEN. 
 
 blijken , tht dc- 
 nog ccnigc graa- 
 dcr Societeits-E'i- 
 A zelf nog crkcn- 
 ;n in dc uitcrftc 
 mtijds met de tan- 
 mmer ccn gcdcel- 
 
 den (i). 
 zich de befchaa- 
 zorgvuldig aantc- 
 en den Godsdicnst 
 deren , dan de cer- 
 Ikanders fchimmeiv 
 ooK bevond alhicr 
 )pzichten beter dan 
 1 hi) vecl meer laa* 
 en toclf^g befpeur- 
 Iks wa^ ook alreeds 
 fden over het alge- 
 izelve welmeenende 
 landel, hartlijk ont- 
 ►ewijzingen ontmoe- 
 rteren bleek, dac de 
 1 meer ftaatkundig 
 ge- 
 
 —63. 
 9. 
 
 SANDWICHEILANDEN. an 
 
 gedrag tegcn vreemdelingen ocfenden , naar 
 wier vertrck zij verlangden en bij wier on- 
 verwachtc terugkomsc zij alle de beleefd*- 
 heden van hun affcheid in het koele (laat- 
 kundlge ecner nagenoeg vijandige wedcront- 
 moeting verkeerden (i). 
 
 De Huwelijksplegrfgheden der Sandwichen 
 zijn den Rcizigers n: .-t in het cog gevallen. 
 Alleen is hun gebleeken, dat *er geregelde 
 cchcverbindtenisfen bij hun plaats hebben » 
 doch dat dczelven , bij de Opperhoofden 
 ten minsten, het houden van bijzitten niei 
 buitenfluiten. De huweiijksliefde is bij hutl 
 over het algemeen echter zeer hartlijk , en hec 
 ouderlijk gezag cenpaarig tusfchen den vader 
 en de moeder verdeeld. De moederlljke teder-* 
 held is zeer groot en gaame deelt ook de man 
 in dc kleene huiszorgen zijner vrouwe. De 
 vrouw echter, die met hem niet mag eten uic 
 denzelfden fchotel , ziet zich ook het gebruik 
 van varkens , fchildpadden , zekere visfcben 
 en bananen verboden , en wordt mishandel« 
 w»nneer zij zich 200 let v^roprlci^. Ook de* 
 
 > ze 
 
 Ci) Cook D. X. bl. 
 383. 406, 4itf, 435. 
 
 O A 
 
 390. King T* III. p 
 

 aia SANDWiCII-En.ANDEN'. 
 
 ze verncdcring van het vrouwclijkc gcnachc 
 mas te rccht gehoudcn wordcn voor ccn Mljk 
 der nog 2ccr gcringe bcfchaaving dezcr cilan- 
 
 ders(i). . .. 
 
 Munne lijkplcgtigheden bcftaan in vecl- 
 
 vuldig niisbaar rondom dc lijkcn , in hot 
 zwa«maakcn van hct ondcrfte gcdeckc van 
 het rdauG dor naastc rouwdragers en voords 
 in Ret bcgravcn der lijkcn zclvc op Bio- 
 tab , die, andcrs aan die der Sucietcin -YAr 
 landers mcestal gclijk , met gelhccden beeld- 
 vverk en hoog opgeftoken gcdenkceekcncn 
 omringd zijn. Hct opmcrklijkc bier in - 
 en het gcen het gczond vedtand voorzeker 
 beter, dan het ontblooten en vcrlatcn onzer 
 liiken keurt, zoodra het leeven bij ons fchijnt 
 vcrdvvecnen, - i» himne gcwoonte, om met 
 fleehts , terffond na her verfcheiden , dc dooden 
 zortfvuldig met vcrfcheidcne ftukken docks 
 te overdefckcn , maar zelfs ondcr dezelven 
 naast han t« gaan lifrgcn, en geduuriglijk uit 
 te roepcn , o mijn vadcr ! o mijne mccder . 
 Welke zorgvuWigheid tea minsten de fchnk- 
 liikc misleidmg van den fchijndood meet 
 •" voor- 
 
 (i) Kino t. IV. p. SJ' > 58, I 
 
 oo. 
 
 'i3i% ... 
 
^■iftll -^ -^ >- 
 
 LAN DEN'. 
 
 )uwclijkc gcdachc 
 Jen voor ccn blljk 
 aaving ckzcr cilan- 
 
 bcftaan in vecl- 
 le lijkcn , in hec 
 ;rfte gcdeckc van 
 dragers en voords 
 ;n zclvc op Bio- 
 
 dcr S<'detcits - Ei- 
 et gefnecden becld- 
 !n gcdcnkccekcncn 
 rklijkc hier in — 
 
 verrtand voorzeker 
 1 en vcrlatcn onzer 
 eeven bij ons fchijnt 
 
 gcwoonte, om nict 
 rfcheidcn , do dooden 
 lene ftukken docks 
 elfs ondcr dezelven 
 , en geduurigl^k uit 
 r / mijne mccder ! 
 a minsten de fchrik- 
 en fchijndood moet 
 voor- 
 
 , 58, lo«>- 
 
 SANDWICII-EILANDEN. »i3 
 
 voorkomcn en nienigcn mensch ann zich zcl- 
 ■vcn en dc zijncn vvedergcvcn (i). 
 
 Opmerklijk gcnocg is ons, eindlijk, alhier 
 ter pluatzing voorgckomcn , dat men op Ow- 
 ■hijhce ecncn kluizcnaar aantrof , die wel ecr 
 cen voornaam Oppcihoofd en bcrocmd Krijgs- 
 raan was gcweest, niaar zinds lang dc kiisc 
 des ellands had verlaten , en nu niet nieer 
 buiten zijne hut kwam. Men wicrp zich voor 
 hem nede* met den uiterften ccrbied en bragt 
 hem tevcns lecfmiddelen. De kluizcnaar, 
 door hun, die hem hct jongst fchattcden, 
 voor ten minsten honderd jaaren oudgcacht, 
 betoonde naauvviijks ecnigc bevreemding op 
 hct zien dei- Engelfclwn^ en weigcrde zclfs 
 dc gcfchcnken aan te nemen, dien zij hem 
 booden, maar kecrde wcldra in zijne kluis te 
 rug, welke hij bij dit bczock flechts kortcn 
 tijd had verlaten (2)- 
 
 (i) King T. IV. p. 103 — io5. Cook D. 
 
 X. bl. 313 — 315. 
 
 (2) King T. IV. p. 32. La perouse vond bij 
 deze eilanders het Vcnrnfmet reeds zcer geweldig; 
 COOK had hctzelve bij zijne eerfte landing niet ont- 
 moet ; eii ecliter vvil men de laatere Ilcizigers vrij- 
 (prelten van de oorfpronKlijke befmetting. — La 
 ►KKotsE D. I. bl. 153 — 156, 165 » »66. 
 
 3f 
 
 
 
 03 
 
 PAASCII- 
 
 '— ViW*^ 
 
 
!»AASCH-EI LAND. 
 
 0it ciland is gelegen op a;* 5' 3o" Zuider 
 breedte en op io9°46'2o" Wester lengte (1). 
 De eer der ontdekking van het zelve is aan 
 den TSederlandir j. rogceveen toegeftaan, 
 fchoon de Engelfche davis hetzelve reeds in 
 i686fchijnt gezientchebbenCa). Rocgeveem 
 gaf het den naam, dien het nog draagt, om 
 dat hij 'er op den Feestdag dor opftanding van 
 jEZUs indenjaare 172a aankwam (3). Cook 
 bezogthetin Lentemaand van 1774 entrach^ 
 
 te- 
 (i) Cooks Reize D. V. bl. 215. 
 
 (2) Cook D. V. bl. 213. 
 
 (3) J. rogceveen's Tweejaarige reixe ropd<m de 
 vmeld bl, 41. PoTdre?ht ^764, 
 
 ■^■m. 
 
P A A S C II - E I L A N D. QI5 
 
 LAND. 
 
 > a^o 5' 30" Zuider 
 Wester lengte (1). 
 nn het zelve is aan 
 CEVEEN toegeftaan , 
 IS hetzelve reeds in 
 ten (2). RoccEVEEN 
 het nog draagt , om 
 g dcr opftanding van 
 unkwam (3). Cook 
 van 1774 entrach^ 
 
 tC'. 
 
 )i. 315. 
 
 (. 
 
 rjaarige rtixe ropJmt tie 
 
 •cede vriichtloos dcszclfs cigcn naam te ont« 
 dckkcn \^ij. Inmiddcls was het flcchts cen- 
 niaiil aangcdoan, nvuir het fchijnt, door ccn 
 Spaamcli fchip in i7<^9 (»). Na cook bczogt 
 het LA I'ERousE in Grasmaand van 1786 Cs)* 
 
 Dc onnrck dcs cilands is kiccn, dc gedaante 
 drichockig, het voorkomcn zoo rijzendc, dac 
 het zlch op vcrren afftand in zee vertoont al» 
 vcen berg, wicns kruin in dc wolkcn zich ver- 
 licst. Dc kust is onbekoorlijk en onveilig 
 voor den zecman., die 'cr ankerplaats , hou: 
 'noch vcrsch water,, maar rondom de gevaar- 
 Jijklle klippen vindt (4). 
 
 De grond is ccne hardc en drooge kici , 
 overal bedekt met ftcencn, diie alle blijken 
 dragen van Voknnifchsn oorfprong. Dezelve 
 vwordt ook daadlijk gevonden in eenen iiitgc- 
 branden vuurbcrg, wiens kolk ten minsten 
 agthondcrd voetcn diepte heeft (5). Gcbrck 
 
 aan 
 
 (i) Cook D. V. bl. 22a. De fnwooners fcbee- 
 -nen Iiet Tamareki of li^iijhu en ook Teapij lenoeraen. 
 
 (2) Cook D. V. bl. 202. 
 
 (3) La perouse Rcizs D. I. bl. 84. 
 
 (4) Cook D. V. bl. 214,215. «" de kaart 
 
 N°. 17. 
 
 (5) Cook D, V. bl. 205. hu perolse D. I. 
 b{. 120, 121. 
 
 O 4 
 
 ■*Ss?»^'" 
 
 ■-i^,g^a&ieee^siiis^se^xme>»^'^^»^'^"^-^' 
 
 ,i.#Se»iii*««St»S»«as«5*'5''***'- - 
 
 ^m 
 
3irf P A A S C H . E I L A N 0. 
 
 aan water maakt dczcn groml, zondcr zorg- 
 vuldige bcbouwing,onvruclubaar. Dit gcbrck 
 fchijiu het gevolg dcr onbcraadcnheid van 
 vrocgcre bcwooncrs , om alle de boomcn 
 wcg tc hakkcn, wicr kruincn de ccnigc aaiv 
 trckkcrs zijn der rcgenwolken voor klccnc ci- 
 landcn , in het midden ccncs onmetclijkcn Oco- 
 aans gelcgcn (i). 'Er Ichijnt niaar cene bron 
 to zijn van zoet water, ten gcbruikc dcr 
 cilanders zclve nict njk genoeg : 'cr is ook 
 ecne andcrc van niincraal water, welks lucht 
 nogthands ondragclijk is ( O- Vlictend 
 water wordt 'cr nict gevondcn , welk ge- 
 mis te grootcr is , wijl dc grond , (lechts 
 wcl bevochtigd, grocizaam genoeg zou we- 
 
 zen(3). ' , " 
 
 Hi> wordt maar voor een tiende gedccltc 
 bebouwd en levert zoete aardappelen , ijams , 
 arumwortels, bananen en fuikerriet op, alien 
 van vrij goede foort. Bijzondcr kwcekt men 
 'cr den papier • moerbezienboom en de nacht- 
 
 fch:^' 
 
 
 (i) La ptROUSE D. I. bl. 89, 9©^ 
 (2) Cook D. V. bl. 208, sop. 
 ^3) La PERoysE P, L bl. 124* 
 
 iS^i 
 
I L A N 0. 
 
 mil, zondcr zorg- 
 liibnar. Dit gcbrck 
 nbcraadcnheid van 
 1 alio de boomcn 
 incn de ccnigc aan- 
 ken voor klccnc ci- 
 s onmetclijkcn Occ- 
 ii)nt niaar cene bron 
 
 ten gcbruikc dcr 
 
 fcnocg : 'cr is ook 
 
 water, welks lucht 
 
 s ( 2 ). Vlictend 
 
 vondcn , welk ge- 
 
 dc grond , (lechts 
 im gcnoeg zou we- 
 
 een tlcnde gedccltc 
 aardappelcn , ijams , 
 I fuikcrriet op , alien 
 Jijzondcr kwcekt men 
 cnboom en de nacht- 
 
 bl. 89, 90, 
 38, 2op. 
 b). 134, 
 
 P A A S C H - E I L A N D. ai? 
 
 fchadc. Dc onbcbouwde grond brcngt naaiuv- 
 lijks ccnigc klccnc hccstcrs voord(i). 
 
 Even armocdig is dczclvc iiit cit.';cn aard 
 in het dicrlijkc Iccven. lichalvcn hocndcrs en 
 rotten hccfc men 'cr wcinig land- en zcc- 
 vogcls, en vollh-ckt gccn vicrvoctig gedicr- 
 tc. Dit gcbrck wordt zcifs nict door de zee 
 vergocd , welke fchier geene visfchcn aan dc 
 kusten van dit eihnd voert (2). 
 
 Dc bcvolking cchter is aanmerklijk ge- 
 noeg voor dcszelfs klcenhcid en armoede. 
 Cook fchattede haar op zcs of zeven hon- 
 derd, maar la perouse wel op twee dui- 
 zcnd ziclcn (3). In dc oogen van den ecr- 
 ften fcliccn 'cr cene oncvenrcdigheid tusfchcn 
 nians en vrouwcn plaats tc hebben , die voor 
 den laatften is vcrdwecnen, gclijk deze ook 
 zecr veele kinders aantrof, wclkcn cook nice 
 
 had gezicn (4). 
 
 De 
 
 (1) Cook D. V. bl 210, 211. La perouse 
 D. I. bl. 117 , 1 12. 
 
 (2) Cook D. V. bl. 214, 215. 
 
 (3) Cook D. V. bl. 2i<J. La perouse D. L 
 
 bl. 97. 
 
 (4) La perot.'se D. L bl. 97 ^ 98. Cook D, 
 
 V. bl. 217. 
 
 O 5 
 
 1 
 
 % 
 
 L>fe;-.^Bi» FiMn ) P>a fc tW fftM 
 
 ijti' 
 
ai8 p;a A S C 11 -E T l/A N D. 
 
 Dc '.cngtc ilcr P^^wA-Eilandcrs is midden- 
 maaiig, nict vccl haalcndc boven dc vijf voc- 
 tcn en vljf tot agt diiimcn(i). Ilunnc gclblte 
 is rank en Ichraal in overccnllcmniing mot den 
 grond , dien zij bewooncn (i). I lunnc klcur 
 is hoog bruin; hun haair over het algcmceti 
 zwort, maar nict zccr zwaar, vooral niet aan 
 cicn baard. Ilun gelaat Icvcrdc in dc oogen 
 van LAPRROUSEcn ROLLiN,belialvcn dekleiir, 
 gcen onderfchcid met dat dcr KuropcUrs op , 
 en llaat bij cook tclven als nict onbevallig te 
 bock. Dit doet ons met vrij wat be vrc cm- 
 ding het oog flaan op dc twee afbeeldingen, 
 dien hodges naar bet leeven van man en 
 vrouw heeft gegeven. La i'erouse vcrklaart 
 wcl dczc aangezichtcn voor zecr (Icgi ge- 
 troffcn , maar forsteu nocmt dezclven zeer 
 
 (i) Cook D. V. bl. 217, 428. La perouse 
 D. I. bl. 126, 127. RoGGEVEEN hnd 'er rciizeii 
 vnn gemaakt van tien tot twaolf voetcn. bl. 43 ,44. 
 
 (a) Cook D. V. bl. 428, 429. Bij rollin, 
 den Chirurgijti' Major van tA fEROtsE, worden zij 
 als tamelijlc zwaarlijvig voorgedrngen. — La pe- 
 Roi'JE D. L bl. 127.— Maar in dc oogen van eeneii 
 FrMschman kan vrij zwaarlijvig fchJjnen , het geeii 
 den Enseltchman rank en fchraal voorkomt. 
 
I 1/ A N D. 
 
 ilandcrs is midden- 
 bovcn dc vijt' voc- 
 I). Iliinnc gcftalte 
 nrtcmming met den 
 
 (2). Ilunnc klewr 
 
 over hci algcmccn 
 ir, vooral nice aan 
 crdc in dc oogen 
 
 behalvcn dckleiir, 
 
 dcr European op , 
 s nici onbevallig te 
 
 vrij wat bevrccm- 
 twcc afbeeldingcn, 
 
 even van man cti 
 . PEROUSE vciklaarc 
 3or zecr (Icgt ge- 
 3cmt dezclven zecr 
 
 ,428. La PEROUSE 
 3EVEEN had 'er reiizen 
 If voeten. bl. 43 ,44. 
 
 I , 439. Bij ROLLIN, 
 
 A fEROLSK, worden zij 
 gedrngen. — La pe- 
 • in dc oogen van eenea 
 ng fchljnen , het gcen 
 aal voorkomt. 
 
 aaK«itaaa»MH|iMnii|iW>*ii«hrW'8l«liftiiii"«i 
 
PAASCH-EILAND. ftij 
 
 wel uitgevallen ( i ) en het fchijnt kenne- 
 lijk bij den eersten opflag van het oog, op 
 den man ten minsten , dat zij moetcn gelee- 
 ken hcbben. Het is der Teekcnkunst gelukt, 
 voortrcflijk le flaagen in hec overnemen do- 
 zer afbeeldingen , en alzoo het gclaat der 
 Paasch -EihndQvs aan elks cigen fmaak voor 
 het bevallige en fchoone voortedragen (a). 
 
 Het zelve behoort in het vrouwenbeeld vol- 
 maakt tot de Maleitfche verfcheidenheid Cs) » 
 die door de meer bijzonder eigene gelaats- 
 trekken van den man flechts minder uitkomt. 
 In beider oogen , wenkbraauwen en voorhoofd 
 ziet men voords zeer duidlijk de Phijfiog' 
 nomisch gewordene zamentrekking van het ge- 
 laat bij het verkeeren op eenen fterk te rug 
 kaatzenden harden kleigrond, die door geene 
 fchaduwen van eenig geboomte verzacht of 
 bekoeld wordt(4). 
 
 De oogen zijn zwartbruin en klcen. Dcr- 
 
 zel- 
 
 (i) Cook D. V. bl. 429. La perocse D. I« 
 bl. 86, 8^, 128. Cook D. V. bl. 430. 
 (a) Cock D. V. pi. 39 en 40. bl. a 18. 
 
 (3) Zie boven bl. 45, 52. 
 
 (4) FoRSTER befpeurdc zulks duidlijk in de per- 
 zoonen zelve. Bij cookD. V.bl. 4 s 2. Zie boven bl. 86. 
 
 i i ^^.g*iK«jia » i ^iT«ii l iiga*a-;ei.irag*=Si^'»^' 
 
 »feafc^ii«^5bs■'^^ = 
 
 ^-4itc^^^3*i^Sfc- Sfi»iKSE»*=^-^ 
 
PAASCI1-EILANI>. 
 
 xelvrer wit is min helder , dan bij andere Zuid- 
 ree-eilanders. De neus is niet zeer breed, 
 maar tusfchcn de oogcn een wcinig plat. De 
 lippcn zijn zwaar, maar toch geen A^g^r- lip- 
 pen. De oorcn zijn affdiuwiijk lang , hct 
 wclk echtcr ccniglijk door de gcwoone dragt 
 
 entftaat (i). 
 
 De Weeding dczcr cilanders vcrfchik niet 
 zeer veel van hct naakc. Ecn of twee ftukken 
 doeks, even als elders in dc zuidzee van den 
 bast dcs papier - moerbezicnbooms gemaakt , 
 van welken zij 'er een om de lendenen 
 flaan, het andere over de fchouders wcrpen , 
 niaaken eene voUedige Weeding uit. a^: '« 
 zaam zag men echtcr bij hun deze voile kl-' 
 ding. Meestal was het eerfte ftuk docks - 
 leen aan het lijf , terwijl de manncn zclfs 
 niet mcer droegcn , dan eene ftrook tusfchen 
 de beenen doorgehaald en met beide einden 
 vastgemaakt aan eene koord of gordel , dien zij 
 -om den middcl hadden (2). Zomtijds hing 
 flcchts van dien gordcl con nctjen af , te dun 
 en la om de fchaarate te vcrbcrgen (3). 
 
 Het 
 
 (i) FoRSTER bij coon D. V. bl. 432. 
 . (a) Cook D. V. bl. 2 1 (5. 
 <^3) Cook D. V. bl. 428. 
 
 s 
 
e: I L A N a 
 
 dan bij andere Zuid- 
 is niet zeer breed, 
 !cn wcinig plat. De 
 )ch geen Ncger - lip- 
 fchuwlijk lang , hct 
 r de gcwoone dragc 
 
 mders vcrfchilt niet 
 Ecn of twee ftukken 
 n dc zuidzce van den 
 zienbooms geir.aakt , 
 Q om de lendenen 
 le fchoudcrs wcrpen , 
 deeding uit. /'c','« 
 hun deze voile kl.'^: 
 eerflc ftuk doeks '- 
 rijl de manncn zclfs 
 1 cene ftrook tusfchen 
 en met beide einden 
 ord of gordel , dien zij 
 (2). Zomtijds hing 
 ccn nctjen af , te dun 
 ! verbcrgen (3). 
 
 Het 
 
 D. V. bl. 432. 
 
 IB. 
 
 28. 
 
 P A A S C II - E I L A N rr. 2a. 
 
 ' I let hoofdcierzel bcdap.t in ccnen ronden 
 band met vedercn vercicrd, of in ccn ftroo- 
 hocdjen, door de vrouwen mcest gedragcn, 
 Ondcr hetzclvc is hct haair der manncn kort, 
 dat der vrouwen lang en boven op het hoofd 
 te zamengebonden (i). Om den hals der 
 vrouwen hangc cene fchulp of been , 't wclk 
 als ecn tovermiddel en niet als cieraad wordc 
 gcdragcn(2). Het zijn de ooren, die bij hun 
 hct geheelc vercierzel des gclaats mocten uit- 
 maairen, daar zij het nrcngezicht zclve veclecy 
 fchijnen affchuwclijk te willcn hebbcn. Do 
 gaten, welken zoo wel mans, als vrouwen, 
 in de ooren maaken , worden cchicr (Icuven 
 ten naasten bij drie duimcn lang, die de lei- 
 len fchier tot op den fchouder doen ncder- 
 hangen. Zomtijds flaan zij deze fleuven 
 over het bovenlle gedeclte van hct oor 
 hcen , wanncer zij niet zijn opgefchikt en 
 zich van het llingeren der oorlellcn willen 
 ontHiian : in voile pracht daariegen dragc» 
 zij oorringen , die van binnen in hct ga* 
 
 (lui- 
 
 (0 Cook D. V. bl. a 19. 
 
 l»Eaoi'sE D. I. bl. 9<5. 
 
 (2-) Cook D. V. l»l. 219- 
 
 Zie de plant bii L* 
 
 »™r«I'5i(i«'«iSB*«Ka=''»*'=' 
 
m 
 
 P A A S C H - E I L A N D. 
 
 fluiten en hctzclve als met eenen hoepc! 
 fpanncn, of bladeren van gcdroogd fuikcr- 
 riet , die , als een veder van een zak - uur- 
 werk opgerold , hetzclve beftendig al verdcr 
 uitzctten. Wit dons van vedercn geeft zom- 
 tijds eenigc verzachting aan het terugftooten- 
 de van deze vreemde pracht CO » ^^^ "<>6 ^^" 
 fchuwelijker vertooning maakt bij het gehecle 
 aangezicht. Hun gebruikvanrooden witfcbijnt 
 wel , bij de eerfte benaaming , naar Europecsch 
 blankctzel te gelijken : raaar de wijze van dac 
 gcbruik is volkomen omgckeerd. Het rood 
 fchijnt hier de dekverf voor de huid te zijn , 
 waarop het wit van fchulpen, of ook de blin- 
 kende oranjekleur des curcumawortcls wordt 
 gelegd (2). Overigens heerscht ook hier de 
 fmaak der beprikking of Tatoweering even als 
 op de overige Zuidzee - eilanden. Deze pijn- 
 lijkc kunstbewerking is aan het ganfche 
 ligchaam kcnlijk , maar bovenal in het gelaat 
 der vrouwen, die meer dan negen of tien 
 vlakken als moesjens hebben op het voor- 
 
 hoofd. 
 
 (i) Cook D. V. bl. 219, 433. 
 (2) Cook D. V. bl. 218. 43©. La perous* 
 D. I. bl. 89. 
 
I L A N D. 
 
 met eenen hoepc! 
 I gcdroogd fuikcr- 
 van ecn zak-uur- 
 bcftendig al verdcr 
 vedercn geeft zom- 
 m het terugftooten- 
 
 it C0» ^^^ "®6 ^^^ 
 aakt bij het gehecle 
 inrooden witfcbijnt 
 ig , naar Europecsch 
 laar de wijze van dac 
 rckeerd. Het rood 
 oor de huid te zijn » 
 •en , of ook de blin- 
 ircumawortcls wordt 
 leerscht ook bier de 
 Vatoweering even als 
 Mlanden. Deze pijn- 
 aan het ganfcbe 
 bovenal in het gelaat 
 r dan negen of tien 
 ebben op het voor- 
 hoofd. 
 
 [?» 433. 
 i8. 430. 
 
 La PEROusft 
 
 p A A S C II - E I L A N D. 0.27; 
 
 hoofd, welkc alien door beprikklng zijn ver- 
 oorzaakcCO En met al dicn wanfmaak voor 
 het fchoone bleef het gelaat der vrouwcn 
 door haarc llcftalligheid en dat der mannen 
 door hunne gulheid en vriendlijkheid nog be- 
 haagliyk genoeg in de oogen der Europeers^ 
 die ons wegcns him bericht hebben (i). 
 
 Dc aard dczer menfchen is ook zeer bc- 
 minlijk wegcns dcszelfs minzaamhcrd, gast- 
 vrijheid, dienstvaardigheid en vredelievcnd- 
 heid (s) : maar wordt ons door de Reizigers 
 vcrtoond als haailijk, wegens de algemcen- 
 heid hunner dieverij, en nog verachtlijkcr 
 om de laagheid en fchandlijkheid himncr on- 
 tncht. Ilocdcn van Earopecrs zijn bij uit- 
 ftekendheid hunne gading , van wclken 21) 
 jrich op zoo behendige wijzcn weten meester 
 te maaken , dat de dicverij bij him een ver- 
 gevorderd handwerk fcbijnt, het geen nictkan 
 vcroncfchnldigd worden door kinderlijke be- 
 gcerlijkheid en onnozelbeid, daar zij zich wel 
 
 (,) Cook D. V. bl. 218, 43=- La pep.ouss 
 D. I. bl. 127, 123. 
 
 (2) La i'EaousE D. L bl. taS. 
 
 (3) Cook D. V. bl. 305 , 208 , 216. La rr.- 
 ROUSK D. I. ol. 8 (J. 
 
 ?sa<a«aA-.as«»** 
 

 324 P A A S C II - E I L A N D. 
 
 "wcten tc bcrgen mec hunncn roof en in don 
 handcl ecnc trouwlooshcid pleegcn, die hun 
 van dczc zijde in hct allerongunsiigllc lichc 
 plaatst. De ontucht dcr vrouvvcn is bij hun 
 het voornaame kunstniiddcl , cm vrij te Helen. 
 Zij zelvc bieden haar ter opcnbaarc hocrerijc 
 aan , nict flcchts om zich in den handel groo- 
 tcr voordcel te bedingcn, maar om, gedim- 
 rende hct plecgcn dcr ongcrcgeldhcdcn, hun- 
 ncn flag, vooral mec den hoed dcr zccluidcn, 
 waartenemcn , welk een en andcr ons de 
 fchikking der bcelden op het ncvcnsgaandc 
 tafcrecl heeft willcn aanduiden. Met gcwclJ 
 fleepten deze eilanders in de hoop op hooger 
 belooning , meisjens van dertien en veertion jaa- 
 len naar de vreemdclingen, door wien echter 
 de afkcerigheid dezer jonge meisjens voor een 
 bewijs wcrd gehouden, dat men ten haaren 
 opzichtcn 'sLands zeden tcbuiten ging; terwijl 
 deze afkcerigheid ons ten aangenaamen blijke 
 ftrckt , dat ook hicr het ganfche vrouwelijke 
 gcflacht niet moct wordcn beoordeeld naar de 
 verfocilijke ongebondenheid dicr vrouwluiden , 
 welke zich aan boord der fchcpcn als waare 
 messalina's gedroegen. Zelfs dat zich maar 
 een zccr klecn aantal vrouwen aan de Rcizigers 
 vcrtoonde en de meestcn zich fchuil hid- 
 den. 
 
 
: I L A N D. 
 
 icn roof en in don 
 d itleegcn, die hun 
 erongunsiigllc lichc 
 vrouvvcn is bij hun 
 1, cm vrij te Helen, 
 openbaare hocrerijc 
 in den handel groo- 
 , maar om, gediiii- 
 gcrcgeldhedcn, hun- 
 hocd dcr zceluidcn , 
 
 en andcr ons de 
 p het ncvcnsgaandc 
 luiden. Met gcwelJ 
 1 de hoop op hooger 
 irtien en veertion jaa- 
 n, door wien echter 
 ige mcisjens voor een 
 
 dat men ten haaren 
 tcbuitenging;terwijl 
 n aangenaamen blijke 
 c ganfche vrouwelijke 
 n beoordeeld naar de 
 eld dicr vrouwluiden , 
 ler fchcpcn als waare 
 
 Zelfs dat zich maar 
 uwen aan de Rcizigers 
 ten zich fchuil hid- 
 den. 
 
 P A A S C H - E I L A N D. 225 
 
 den, Icvert ons gccncn gcringcn grond op* 
 om vcel gunstigcr over den algcmeencn aard 
 dcr tedcrc icunne ook op dit ciland te den* 
 
 ken CO* 
 
 I let vernuft, de bchendighctd en opmerk- 
 Kaamheid dezer ei landers blcek zoo wel uic 
 hcc knnscig fnijdwerk hunnc- --ncncn, uit de 
 bewcrking himncr gedenklUi...vcn cngrafplaat- 
 zcn , en uit de naauwkcurige vvaarncmingert 
 en afmetingen van de ondcrfcheidcne dcclen 
 der vrccmdc ichcpcn en van derzclver want , 
 nls uit dc doortraptheid hunncr fchclmerijcii 
 in den handel (2). 
 
 riunne fpijs is geheel ert al uit het planten- 
 rijk ontlcend. Iloenderen en rotten fchijneil 
 hun eenig voedzel uit het dierenrijk te zijn. 
 Men zag zelfs weinig visch bij hun omhanden. 
 Zij gebruikcn hunne fpijs gekookt , waar toe 
 
 (1) Cook D. Vf. bl. 261, 207, 2t8, 432* 
 La ptRousE D. I. bl. 93 , >09 . io<» . »=»°» 
 ,23. — Zle ook dc plnat bij la perouse. 
 
 (2) La perouse D. L bl. 113* Cook D* V. 
 bl. 223, 207, ai«. 
 
 T. DEEL. P 
 
 I 
 
 il 
 
 I 
 
 s 
 
 l^.,S»,(fi^WlMi6Si»W-*™?'=«W^JB#^?«i*er^^ 
 
a:6 P A A S C 11 - E I T' A ^' "• 
 
 zlj zich van hcctgcnunktc IVcncn bcdicncn (i). 
 i lun drank is zoo wcl brak , als zocc , water. Op 
 bet laatdc Itellcn zij zclfs zoo gcrin(;cn prijs, 
 dat elk hunner, die uit dc ecnigc zoctc bron 
 ^rcdronkcn heci't, torftond in dczclvc fpringt, 
 cm het ganfchc ligchaain tc vvasfchcn , en haar 
 daardoor trocbcl voor de overigen maakc, 
 die zich echtcr aan dezc onzuiverhcid zecr 
 vveinig bekreimen , maar den voorganger op 
 hunne bcurt in dezc wanvocglijkc handchvij- 
 
 zc volgen (a)- 
 
 Dezc cilanders fchijncn weinigc of gccne 
 
 afzonderlijkc wooningcn tc hebben, daarnien 
 
 dczelvcn wcl dric hondcrd voctcn lang heefc 
 
 gcvondcn. Zij zijn cchter maar tien vocten 
 
 breed en even zoo hoog in hct midden , en 
 
 gclijken alzoanaar omgekeerde praauwen , door 
 
 wier ingang vfin flcchts twee voeten hoog 
 
 men op handcn en voeten moet kriiipen (3). 
 
 Zij 
 
 (,) Cook D. V. bl. 221, aoi. La Pr.ROusE 
 D. I. bl. 112, 113. 
 
 (3) Cook D V. bl. 208, =09. La perouse 
 
 D, T. b!. 105. 
 
 (3) LapebouseD. L bl. 102, 103. 
 
i 
 
 I L A N D. 
 
 cncn bcdicncn (i). 
 )ls;:occ, water. Op 
 500 geriiifjcn prijs, 
 
 ecnigc zoctc bron 
 in dczclvc fpvingt, 
 ; wasfchcn , en haar 
 e ovcrigcn maakt, 
 
 onzuivcrhcid zccr 
 den voorgangcr op 
 vocglijkc handchvij- 
 
 1 weinigc of gccne 
 c hcbben, daarmen 
 •d voctcn lang heefc 
 :er maar ticn vocten 
 r in hcc midden , en 
 jerde praauwcn , door 
 twee voeten hoog 
 n moet kriiipcn (3). 
 
 I 201. La pr.ROusit 
 
 r A A S C II - E I L A N D. aa;f 
 
 y.i] hcbben ook ondcraardfchc wooningcn , 
 op dczcirde wijzc van binnen gcllcld, als 
 limine luii/cn, en met dezelvcn fchioi- van 
 nllen Iniisraad, beiialven kalebasfchillcn, ont- 
 bloot (1). 
 
 lloe gcbrekig hunnc wooningcn zijn , 
 nogthands hecft bet metzehvcrk bij hun zckc- 
 ren trap beklommcn , die , hec gcbrek aan 
 alien iiziTgcrccdfcbap en de onkimde aan den 
 kalk in hct oog gchoudcn , Ccliier onverklaar- 
 haar is. Daarvan getuigen himne veelviildi- 
 ge hoogten of verhcvcnc platten van groote 
 ileenen opgcmetzeld, <\ic vohnaakt te zamcn 
 gevoegd zijn , zonder gehakt of met kalk ver- 
 bonden tc wczen, en door (lijping alleen zcer 
 juisc in elkandercn fluiten. Zommigen van 
 dezcn zijn flechts klecn en dragen een ver- 
 heven ftuk ftecns ; anderen zijn veel grooter , 
 en eenigen ftrekken ten voetlliik van zeer 
 groote borstbeelden met menfehelijke gedaan- 
 te en groote Cijlinderilcencn op bet hooi'd, 
 zoo als zij in onze afbeelding voorkomen, 
 
 wel- 
 
 )8 , 209. La perou 
 
 . 10= , 103. 
 
 5E 
 
 (i) Cook D. V. bl* 220. La perocse D. t> 
 
 P 4 
 
 J 
 
2?B 
 
 P A A S C 11 . r. 1 I. A N n. 
 
 xvclkcn door la I'F.aousK gernctcn /.ijn op 
 vccnion v )Ctcn en zcvcn duimun hoogtc(i> 
 llctvcrvn .rdigcn en bet opriclucn dczcrbecldcn 
 inzondcuieid fchccn aan cook ccn j^oc fchcr 
 wcrk te zijn, dan waurtoc dc tegcinvc-ordisc 
 eilanaers zoudcn in ilaat zijn, voor al in hun 
 jvcbrck aan ulle werkcuij;kundc. Ook dccden 
 hc:n dc fpoorcn der /^fi/tWM/f//^ vcrwccstingcti 
 op dit ciland dcnkcn , dat hct tc|!;cnwoordigc 
 p,(.naclit lie: ovcrblijfzcl was van ccn vccl 
 grooter,nu ten grondc gcgaan,volk. Maarde 
 opmcrking der ligthcid en zacluhcid van den 
 vuurbcrgftccn , van wciken dc bccldcn zijn 
 gcmaakt, nccmt den ccrftcn grond dczcr on* 
 dcdlelling bij la pf.rouse wcg, terwijl hem 
 voor de andcrc gccn blijk hocgcnaamd voor- 
 kwam in dc volftrckte onbefcha-fdhcid dcs tc- 
 gcnwoordigen gcflachts, wdkc i';con kcnmcrk 
 van vroc[;cre groothcid draagr. Dit cchter is 
 zeker,dat dit bceld-cn mctzol-werk voorgraf- 
 plaatzen va ^ Helden of Oppcrhoofden le hou- 
 den is, rn dat dc cilandcrs in langcn tijd gee- 
 nen lust mocren gchad hebbcn , om uiecr dergc- 
 
 (i) Zie tie plant bij i.a pkrolsk D, I. bl. op. 
 
 ■ 
 
I I, A N n. 
 
 , c^ernctcn zljn op 
 luimcn hoogtt'(i> 
 clucn dczcr becldcn 
 ooK ccn proc fchcr 
 
 do tcgcinv('On.li2;e 
 ijii, voor al in hun 
 .mdc. Ook dccden 
 ^/f/zevorwccstingcti 
 
 hct to;!;cnwoordigc 
 was van ccn vccl 
 Taan,volk. Maarde 
 
 zacluhcid van den 
 en de becldcn zijn 
 Icn grond dczer on' 
 ; wcg, terwijl hem 
 k hocgcnaamd voor- 
 )efchp..-'.fdhcid dcs tc- 
 /clkc I'lcon kenmcrk 
 :aagt. Dit cchtcr is 
 itzol-vvcrk voorgraf- 
 ippcihoofdcn ic hou- 
 •s in langcn tijJ gee- 
 ibcn , om nicer dcrge- 
 lij. 
 
 PERO 
 
 LSK D, I. bl. P9- 
 
 P A A S C II - E I L A N D. 219 
 
 lijke becldcn te vcrvaardigcn. Die doct den 
 .i'ranfchcn Rcizigcr dcnkcn , dac hct kin- 
 dorloos ovcrli)dcn van vrocgcrc Oppcrhoof- 
 dcn den tcgenwoordigen ilaac van volllrck- 
 tc gclijliheid zal hebbcn ingevocrd , in wcl- 
 Ivcn men niemand zoo uicllckcnd vcrccrens- 
 waardig vindt , te'-vvijl toch hunne kleenc 
 fteenplatten nog hcden tooncn, dat de vcr- 
 cering dc»" afgcllorvcncn aan hun bijzondcr 
 
 eigen is CO* 
 
 De kanoos van dit volk zijn flcchts voor 
 vier perzoonen gefchikc en met touwen te za- 
 men gel^ord vanplanken, die niet nicer, dan 
 vier of vijf voct, in de lengtc haalen. Dcrzelvcr 
 aantal is ook zecr gering , voorzeker bij gebrek 
 aan hout,hct welk alzooeerlang dcgunfchczcc 
 voor dcze eihinders dreigt te zullcn fluitcn (2). 
 
 De landboiiw daartegen belooft hun zoo 
 
 veel 
 
 (i) Cook D. V. bl. 205, 2o5, 209, 2r4. 
 La I'EROUSK D. I. bl. 96 , 100 , 118 , 120. 
 RooGEVEEN heeft deze borstbeeldcn even buiteii- 
 fpoorig vergroot nls zijne nienfchen , en ze voor 
 Afgodsbeelden gchoiidcn bl. 52. 
 
 (2) Cook D. V. bl, 221. La perouse D. I. 
 bl. 511. 
 
 P3 
 
t:,o !• A A s c If - 1: 1 I- A N r>. 
 
 vccl tc zckcrcr ondcrhoiul, diar J^ij dcnzclvou 
 met vlijt, zorgvuiai|;hcid en ovcrlcg bclnuulc- 
 kn, fchoon al wciierom vallookcn van alien ^ 
 ijzcrcn thuingorcccllchap (i). 
 
 Schoon ten viiterlk-n vreedzaiim van aard 
 en zecr ras het gcleetlcn lecd vcrgccendc , 
 zijn zij nogth?nds voorzicn van wnpcncn, in 
 lanzcn, fpccrcn en knodzcn bellaandc , wcl- 
 Uc alien z.)0 wel, als huunc ovcrigc handwcr- 
 kcn en veclen Innincr zcdcn ja zeUshunnctual 
 zoo i^roote overcenkc .c hebben met het ficcn 
 nien'bij de 5^c/cVc'// - Eilandcrs , Sandwich- 
 K ilanders en vcrdcrc Zuidzec-cilandcrs ont- 
 moet, dat 'er gcen twijlel aan fehijnt, of ook 
 dezc eilandcrs zijn mcnfdicn van de^sclfdc bij- 
 zondcre at'komst (a). 
 
 Men ontdcktc bij dcze eilanders cchtcr 
 gccnc andcre tiidkorcing, dan den dans en 
 h£t zwemmcn. Het ecrftc doet nogthands 
 ccnig fpecltuig vermocdcn (3), en het la?t- 
 
 Cook 
 
 !; 
 
 (i) La perousb D. I. W. m. "^3" 
 
 0. V. bl. 213. 
 
 (2) Cook D. V. bl. 219, 4 = 9. 433, 201 , 
 517. La PEROusE D. L bl. 104. 
 
 (3) Cook D. V. bl, 433, 
 
1 1. A N 0. 
 
 dual- 7a] dcnzclvcu 
 1 ovcrlcg bchamlc- 
 :illookcn van alien ^ 
 
 rccilzaiim van aard 
 Iccil vcrgcccmlc , 
 n van wnpcncn, in 
 :n bclhando , wcl- 
 c ovcrigc handwcr- 
 n ja zcHshunnctiial 
 cbbcn met hot gccn 
 andcrs , Sandwich- 
 dzcc - cilandcis ont- 
 1 aan fchijnt, of ook 
 icn van deaclfdc bij- 
 
 ze eilandcrs cchtcr 
 ; , dan den dans en 
 l^c doet nogtliands 
 :n (3), en hct la?t- 
 llc 
 
 al. 113, 123. Cook 
 
 19, 4 = 9. 433. 201, 
 . 104. 
 
 1 
 
 P A A S C II - E I L A N D. 131 
 
 lie is bij hun zoo onvcrmocid , dat zij met do 
 holllc zee dikwijls twee mijlcn ver van land 
 zuemmen , en dun nog , bij hunne tcrugkomst, 
 vermaakslialvc de plaats der zwaarlte bran- ' 
 ding zoeken (i). 
 
 Wegcns de Regecring van di: volk vondcn 
 do lleizigci's niets te bcriehten. Cook dachc 
 nog aan Opperhool'den : maar u\ im.uouse 
 meende 'or gccnc tc onrmncten. De afzon- 
 dcring van alle nabiiurcn, 'e gclijkheld van 
 ftiind op dezen armoedigcn grond en dj bc- 
 hoefcclooshcid van dii volk, hct 'velk '"chicr 
 xondor Heeding, zonder huisiaad, al' en van 
 vcldvruclnen en, naar het fehijnt, in zc- 
 kcre gemeenfchap van goedercn lecft, niaakt 1 
 ook alhicr de cigenlijke Regecring i.) veclo 
 opzichtcn onnoodig ('^). 
 
 De Godsdicnst dezer cilanders vicl niec 
 vcel mecr in het oog (3). Rollin noemt 
 
 him 
 
 (i) La perousp D. I. bl. 113. 
 
 (2) Cook D. V. bl. 223. La perouse D. I, 
 bl. loi , J 28. 
 
 (3) Cook D. V. bl. 2 "3. 
 
 P 4 
 
(i) nij LA t'EuousE D. I. bl. Ja"* 
 (o.) RcizehX, 5«. CookD. V. bl. 3 = 3- 
 (,) La perouse D. I. bl. 99. >00' "i^* 
 (4) Cook D. X. bl. ao8. 
 
bl. 128. 
 
 D. V. bl. 223. 
 1. 99, 100, 1 19. 
 8. 
 
 (i) La perouse D. I. M. 125 en 123. 
 (s) La PKRt'LSB D. I. bl. i:d. 
 
tnoet zijn anderson. 
 
1 
 
y