key: cord-0074355-zabevxkh
authors: Wilken, Jean Pierre
title: De grote uitdagingen van het sociaal werk
date: 2022-01-31
journal: Vakbl Soc Werk
DOI: 10.1007/s12459-022-0931-0
sha: 8eee8a4890a9dcdae62e381c84d3df72f9d3f984
doc_id: 74355
cord_uid: zabevxkh

nan

De internationale definitie van sociaal werk (IFSW & IASSW, 2014) staat vol met grote woorden. Er wordt gesproken over sociale verandering, mensenrechten, sociale rechtvaardigheid, empowerment, en zelfs 'de bevrijding van mensen'. Het zegt iets over de stevige ambities van sociaal werk bij te willen dragen aan een betere samenleving. Op zich zijn dit levensgrote uitdagingen, die echter voor de meeste sociale professionals ver van hun dagelijks werk staan. Zij houden zich bezig met de ondersteuning van mensen die kampen met psychische, sociale of materiële problemen of zetten zich in voor de leefbaarheid van buurten en wijken. Hoe verhoudt dit zich tot de grote maatschappelijke vraagstukken waarvoor de samenleving zich gesteld weet? In de Verenigde Staten wordt de beantwoording van die vraag groots aangepakt. Daar werd in 2016 een landelijk tienjarig project gestart onder de titel 'Grand Challenges for Social Work and Society'. Is een dergelijke aanpak ook voor Nederland bruikbaar? En wat zijn eigenlijk de grote uitdagingen in Nederland?

Het initiatief tot bovengenoemd project in de VS werd genomen door de American Academy of Social Work and Social Welfare (AASWSW), een vereniging van vooraanstaande wetenschappers en professionals in het sociaal domein. Gedurende twee jaar bogen onderzoekers, professionals, studenten en burgers zich in allerlei netwerken en werkgroepen over de sociale vraagstukken in het land. Zij deden onderzoek naar en dachten na over de belangrijkste uitdagingen voor de Amerikaanse samenleving en de bijdrage die sociaal werk hieraan kan leveren. Bij de start formuleerden ze een aantal criteria, waaraan de in kaart te brengen uitdagingen moesten voldoen. Die luidden als volgt: (1) Een uitdaging moet groot, belangrijk en meeslepend zijn, (2) wetenschappelijk bewijs laat zien dat de uitdaging oplosbaar is, Vier pijlers Ook in Nederland werd vorig jaar het initiatief genomen om, aan de hand van een inventarisatie van maatschappelijke vraagstukken, tot een landelijke kennis-en onderzoeksagenda sociaal werk te komen (Hooghiemstra en Van Pelt, 2020). Doel van het initiatief was nadrukkelijk om de positie van sociaal werkers te versterken. Een criterium voor opname in de agenda was dan ook dat sociaal werk bij het oplossen van de te agenderen vraagstukken onmisbaar zou zijn. Er werden vier 'pijlers' geformuleerd voor de agenda: (1) versterken van sociale samenhang, (2) bevorderen van inclusie, (3) centraal stellen van het gewone leven en (4) door laten klinken van de stem van de burger. Aan deze thema's werden vervolgens kennisvraagstukken gekoppeld die vrij algemeen van aard zijn, zoals 'individu versus systeem', 'moreel afwegingskader', 'relationele inbedding', 'netwerkgericht werken' en 'methodisch werken aan versterken van invloed, inspraak en medezeggenschap'. In vergelijking met de Amerikaanse agenda valt op dat het thema's zijn die weinig urgentie uitstralen. Het is meer een professionaliseringsagenda dan een sociale (actie)agenda. Dat is echter inherent aan de wijze waarop de agenda tot stand is gekomen, namelijk door de praktijkvragen en de kennis van professionals als uitgangspunt te nemen. Er wordt echter wel degelijk een aantal urgente vraagstukken genoemd, zoals polarisatie, radicalisering en ondermijning, leefbaarheid en veiligheid in buurten, sociaal isolement, armoede en schulden, en situaties waarin sprake is van een opeenstapeling van problemen.

We zouden dit rijtje als uitgangspunt kunnen nemen bij de vaststelling van de grote maatschappelijke vraagstukken en uitdagingen waarvoor Nederland zich anno 2022 geplaatst ziet. Mijn voorstel is om, voortbouwend op het initiatief van de landelijke kennis-en onderzoeksagenda sociaal werk en met inbreng van alle partijen die zich hieraan verbonden hebben, de grote uitdagingen voor ons land te onderzoeken en beschrijven, goed onderbouwd met kwantitatieve en kwalitatieve data. Dit zou bijvoorbeeld kunnen resulteren in een aantal 'state of the art'-papers, zoals onlangs voorgesteld door de Wetenschappelijke Adviesraad Onderzoek Sociaal Werk. Het is alleszins waarschijnlijk dat diverse thema's die in de VS spelen, ook in ons land hoog op de agenda komen. Ik noem bijvoorbeeld eenzaamheid en sociaal isolement (35% van de bevolking), huiselijk geweld (8% van de bevolking), en sociaaleconomische ongelijkheid (8% van de bevolking onder de lage-inkomensgrens). Maar ook de polarisatie in de samenleving en de bedreigingen van ons fysieke leefklimaat vragen veel aandacht. Een volgende stap is dan om een landelijk actieplan te maken aan de hand waarvan we tien jaar gaan werken aan innovatieve oplossingen (met na vijf jaar een tussenevaluatie).

Over belangrijke maatschappelijke vraagstukken is al veel kennis beschikbaar bij landelijke kennisinstituten, hogescholen en universiteiten. We kunnen deze kennis niet alleen gebruiken om de grootste uitdagingen te bepalen en goed te beschrijven, maar ook om zicht te krijgen op de kennis die er al is over oplossingen. In het actieplan gaat het om concrete, implementeerbare innovaties. Die kunnen betrekking hebben op microniveau (werken met inwoners), mesoniveau (organisatie en lokaal bestuur en beleid) en macroniveau (landelijk bestuur en beleid). Omdat deze niveaus bij grote uitdagingen altijd met elkaar verbonden zijn, dienen we onze oplossingsstrategieën ook integraal te benaderen en op alle drie niveaus uit te werken (Wilken e.a., 2021). In het plan kunnen we beschrijven wat de inzet is en zou moeten zijn vanuit het werkveld (professionals en inwoners), de overheid, onderzoek en opleidingen. Met deze beweging, verwacht ik, kunnen we de impact en waarde van sociaal werk aantonen én versterken. De vraag is nu: durven we de uitdaging aan?

dat onderdeel is van het Kenniscentrum Sociale Innovatie van Hogeschool Utrecht. Daarnaast is hij gasthoogleraar aan de universiteiten van Tallinn (Estland) en Milaan (Italië)

Integraal werken en sociaal werk: vier perspectieven op een weerbarstige werkelijkheid