key: cord-0043498-6u6kv8xd authors: van der Cingel, Margreet; Nijboer, Alke title: Strategieën voor compassievolle zorg date: 2020-02-18 journal: TVZ verpleegkd prakt wet DOI: 10.1007/s41184-020-0149-3 sha: 5e8f42b3590f168f63602f4920e6a02cb723eaf3 doc_id: 43498 cord_uid: 6u6kv8xd nan TVZ 01/2020 Verpleegkundigen bieden lang niet altijd compassievolle zorg. Daarom is onderzoek verricht naar de manier waarop startende verpleegkundigen compassie in hun werk ervaren en welke strategieën zij inzetten om compassie in hun zorgverlening te geven en ontwikkelen. Het verkregen inzicht kan helpen voorkomen dat ze het vak vroegtijdig de rug toekeren. Compassie wordt door verpleegkundigen gezien als kernwaarde voor goede verpleegkundige zorg. 1 Een veelgebruikte definitie van compassie is dat het een reactie betreft op mensen die ziek of kwetsbaar zijn met als doel hun lijden te verlichten. 2 Margreet van der Cingel identificeerde zeven manieren om compassie te uiten: aandacht geven, actief luisteren, het benoemen van leed, betrokkenheid, actief helpen, aanwezig zijn en begrip tonen. 3 Compassievolle zorg bieden is betekenisvol voor verpleegkundigen. Het versterkt de vertrouwensrelatie tussen de patient en de verpleegkundige. 3 Ook patiënten hebben behoefte aan compassievolle zorg, het helpt hen om te gaan met tegenslagen en draagt bij aan een positieve houding naar herstel. 4 Toch laten recente cijfers zien dat compassievolle zorg geen vanzelfsprekendheid is. Zo geeft slechts 53 procent van 800 patiënten aan dat zij compassievolle zorg hebben ervaren in het ziekenhuis waar zij verbleven. 4 Vooral beginnende verpleegkundigen hebben veel moeite om compassie te leren uiten. Ze geven TVZ 01/2020 aan dat zij andere verwachtingen hadden toen ze aan de opleiding begonnen. 5 In de praktijk blijkt dat er een stevige focus ligt op de verantwoording van zorg en de registratielast die daarbij komt kijken. Er ligt ook een nadruk op kosteneffectiviteit en het afronden van taken binnen een strakke tijdsdruk. Deze aspecten krijgen vaak voorrang, waardoor er minder aandacht is voor het ontwikkelen van compassievol gedrag, terwijl dit wel de motivatie van startende verpleegkundigen was om überhaupt verpleegkundige te worden. 6 Als het verpleegkundigen niet lukt compassievolle zorg te bieden terwijl ze dit wel willen, is er risico op compassiemoeheid. Compassiemoeheid kan op korte termijn leiden tot onzekerheid over het eigen handelen, een lagere werktevredenheid en schuldgevoelens. Op de lange termijn kan compassie-moeheid leiden tot burnout en uitstroom van verpleegkundigen. 7 In de hieronder beschreven studie is onderzoek gedaan naar hoe startende verpleegkundigen compassie in hun werk ervaren en welke strategieën zij inzetten om compassievolle zorg te bieden of te ontwikkelen. Met dit onderzoek wordt inzicht verkregen in hoe voorkomen kan worden dat jonge verpleegkundigen het beroep vroegtijdig verlaten. De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat de deelnemers compassie vaak zien als karaktereigenschap en onderdeel van de persoonlijkheid van een verpleegkundige. Dit proces kan echter als socialisatie worden beschouwd, waarbij de professionele groei vooral bepaald wordt door de manier waarop normen en waarden onderdeel worden van het handelen. Socialisatie vindt plaats in fasen, waarbij de verpleegkundige door ervaringen, morele ontwikkeling en de vorming van waarden als moed, compassie en integriteit de (beroeps)identiteit opbouwt. 8, 9 Het blijkt in dit onderzoek dat compassie in eerste instantie wordt ervaren als een impliciete waarde; jonge verpleegkundigen zijn zich nog niet altijd bewust van de waarde van compassievolle zorg. Naarmate zij meer persoonlijke ervaringen opdoen in de praktijk, wordt die waarde meer zichtbaar en versterkt deze de professionele identiteit. Verpleegkundigen krijgen meer zelfvertrouwen en waarden worden op een meer expliciete manier geuit. Opmerkelijk is dat veel jonge verpleegkundigen het gevoel hebben dat ze moeten balanceren tussen hun eigen waarden en wat de praktijk van hen vraagt. Er zijn verschillende strategieën aan het licht gekomen voor hoe verpleegkundigen hiermee omgaan, zoals het opkomen voor eigen inzichten en conformerend gedrag. Verpleegkundigen gaan op zoek naar de voor hen best passende wijze. Zich conformeren betekent meestal dat zij de situatie accepteren zoals deze is. Opvallend is dat de groep verpleegkundigen die opkomt voor de eigen ideeën naar eigen zeggen vaak beter in staat is om compassievol gedrag te tonen. 6 Dit wordt ook in andere studies gezien: probleemoplossende copingstrategieën zijn vaak effectiever dan vermijdende strategieën. Daarnaast hebben personen die vermijdende copingsstrategieën toepassen vaker depressieve klachten en zijn ze minder stressbestendig. 10 Dit impliceert een groter risico op vroegtijdige uitval of het verlaten van het vak. 11 Het moeten balanceren tussen omgeving en eigen waarden levert onzekerheid op en kan onrust veroorzaken. Telkens moet worden gezocht hoe deze disbalans gecompenseerd kan worden. Verpleegkundigen die meer vermijdende strategieën inzetten, ervaren dit als zwaar en hebben het idee dat ze steeds achter de feiten aanlopen. Verpleegkundigen die wel voor zichzelf opkomen, hebben het gevoel dat ze zelf actief sturen in de balans tussen omgeving en hun eigen waarden. 11 Compassion: The missing link in quality of care What is compassion and how can we measure it? A review of definitions and measures Compassie in de verpleegkundige praktijk: Een leidend principe voor goede zorg. Den Haag: Boom Lemma Uitgevers The vital blend of clinical competence and compassion: How patients experience person-centred care Compassion: A scoping review of the healthcare literature Student nurse socialisation in compassionate practice: A grounded theory study Compassion fatigue in nurses Becoming a nurse as a moral journey: A constructivist grounded theory The professional socialization of recently graduated nurses -experiences of an introduction program Management of conflict: Do nurses/women handle it differently Dreams and disappointments regarding nursing: Student nurses' reasons for attrition and retention. A qualitative study design Strategies new graduate registered nurses require to care and advocate for themselves: A literature review