Türk Kütüphaneciliği 9,1 (1995), 62-64 İngiliz Kütüphanesi Belge Sağlama Hizmetleri British Library Document Supply Services Çeviren: Yeşim Cömertoğlu^ Giriş BLDSC (İngiliz Kütüphanesi Belge Sağlama Merkezi) sadece İngilte­ re'de değil tüm dünyada kullanıcılara, yayınlanmış bilgiyi sağlayan kuruluş­ ların önde gelenlerinden biridir. Otuz yıllık gelişme süresince araştırma dü­ zeyinde çok geniş kapsamlı bir derme oluşturmuştur. Bu derme ile 1993/94 döneminde 3.3 milyon isteği karşılamıştır. Derme, 47.000 tanesi halen sür­ mekte olan 242.000 dergi, 2.9 milyon kitap, 4 milyonun üzerinde rapor, 550.000 doktora tezi, 330.000 toplantı tunanağı ve yaklaşık 550.000 tercü­ meden oluşmaktadır. BLDSC 1962 yılında kurulmuştur. Temel amacı en güzel o zamanki adı olan "Ulusal Fen ve Teknoloji ödünç Verme Kütüphanesi" ile ifade edilebilir. Gerçekten de bilim ve teknik konulardaki istekler, toplam isteklerin %70'ini oluşturmaktadır. Ne varki, ödünç vermeden çok fotokopi sağlama süreç için­ de daha fazla önem kazandığından, bir ad değişikliği ile dünün "Ödünç Ver­ me Kütüphanesi" bugünün "Dokümantasyon Merkezi" olmuştur. BLDSC ve Uluslararası Bilgi Pazan Otuz yıl önce BLDSC'nin işlevi, İngiltere'de bilim ve teknik dalında bil­ gi talebini karşılamaktı. Daha yakın geçmişte ise diğer ülkelerden kullanıcı­ lar giderek önem kazanmaya başladı. Bunun sonucu olarak, son 20 yılda dünyanın çeşitli ülkelerde yapılan satışlar, tüm satışların onda birinden dörtte birine yükselmiştir. Bu büyüme yalnızca kapsamlı bir dermeyi koru­ makla değil, başvuruların işlenmesini sürekli güncelleştirerek gerçekleştiril­ miştir. BLDSC'nin ana stratejilerinden biri, hizmetlerini İngiltere dışında da­ ha yaygın hale getirebilmek için, İngiliz Kültür Heyeti ile dünya çapında bir anlaşmaya varmaktadır. Dünyayın çeşitli kilit ülkelerinde bir acentesi ol­ ması BLDSC'nin kullanıcılarının ihtiyaçlarına daha etkin bir şekilde cevap verebilmesi anlamına gelmektedir. Örneğin Türkiye'de, İngiliz Kültür Heye­ ti Ankara ve İstanbul'da acentemiz olarak hizmet veriyor oluşu ile, kullanı­ cılarımıza, hem bilgi sağlama hem de yerel para biriminden ödeme yapma (*) (*) İngiliz Kültür Heyeti İngiliz Kütüphanesi Belge Sağlama Hizmetleri 63 rahatlığı gibi bir yerel destekli hizmetin tüm avantajlarım sunabilmekteyiz. Ayrıca İngiliz Kültür Heyeti yeni üye kayıtlan da yapmaktadır. Uluslararası Kullanıcılara Sunulan Hizmetler Kullanıcı ihtiyaçlanna yönelik geliştirilen hizmetlerden halen en çok il­ gi göreni fotokopi hizmetidir. Belegelerin fotokopilerine yönelik istekler, Boston Spa'da bulunan BLDSC'ye posta, faks veya otomatik istek aktanm yolu ile ulaştınlırken kullamcılanmızm çoğu gittikçe artan bir oranda kendi ARTTel sistemimizi kullanmaktadırlar. Stoklarda yer alan belge istekleri­ nin %89'unda, istenilen fotokopi, siparişten sonra 48 saat içinde uçak posta­ sı ile kullanıcıya gönderilmektedir. Cevap verme süresi, isteklerin fakslan­ ması veya kargo ile gönderilmesi seçeneklerinin bulunduğu Acele İşlem Hiz­ metimiz ile sadece iki saate düşürülmüştür. Buna çok kısa süre önce başla­ nılmış olsa da, BLDSC, 1993/94 yıllarında 155.000 isteği bu hizmete destek veren kütüphanelere aktararak talebin karşılanmasını sağlamış ve böylece gelen 3.7 milyon isteğin %93'ünü tatmin etmeyi başarmıştır. Hem standart hem de acele işlem hizmetleri, halen BLDSC'nin tüm hiz­ met ve ürünlerini yenilenmiş halleriyle düzenli olarak almaya devam eden kayıtlı üyelerine sunulduğu hizmetlerdir. Fakat, bu hizmetten pek sık ya­ rarlanmayacağından kayıtlı üye olmayı düşünmeyenler için ■ Lexicon Kolay Sipariş Hizmetlerimiz (Lexicon Easy Order Service) aracılığı ile fotokopi ta­ lebinde bulunma imkânı vardır. Zaman kazanmak için, kişisel formlar dol­ durmak yerine, Lexicon hizmetinden yararlanan kullanıcılar posta, fax veya telefon aracılığı ile bibliyografik referans listesi şeklinde taleplerini sunabi­ lirler. Lexicon sisteminde sipariş 15 veya daha fazla kopyadan oluşuyorsa, ek ücret alınmaksızın bunlar uluslararası kargo ile gönderilmektedir. Telif hakkı ile yükümlü kullanıcılar içinse Telif Hakkı Alma Servisimiz de bulunmaktadır. Küçük miktar bir prim karşılığında, yukarıda belirtilen hizmetlerden herhangi birini kullanırken hemen hemen tüm telif hakkı kı­ sıtlamalarından kurtulmuş olunur. Son olarak, dermemizden kitapların ödünç alınması halen BLDSC hizmetleri arasında yer almaktadır ve diğer ülkelerden kullanıcıların bu hizmetten faydalanması için özel bir kayıt yap­ tırılması gerekmektedir. Derme Bilgisi ve Güncel Bilgilendirme Hizmeti İstek üzerine dokümanların fotokopisini göndermenin yanı sıra BLDSC, güncel bilgilendirme konusunda da bir dizi hizmet sunmaktadır. Tüm önem­ li dermelerin kataloglan ve üsteleri başlık düzeyinde düzenli olarak basıl­ makta ve bunlar mikrofîş ve elektronik formatlar şeklinde kullanıcılara su­ nulmaktadır. Araştırmacılann kendi alanlanndaki gelişmeleri yakından ta­ kip etmelerine yardımcı olmak amacıyla BLDSC aynca CD-ROM tabanında ETOC (Elektronik içindekiler Tablosu) hizmeti de sunmaktadır. İki tür ETOC ürünü bulunmaktadır. Aylık olarak yayınlanan inside Information 64 Yeşim Cömertoğlu en çok istenen 10.000 güncel süreli yayından makale düzeyinde bilgi edinil­ mesi imkanı vermektedir (yaklaşık bir milyon makale) . Yılda dört kez ya­ yınlanan inside Conferences ise her yıl yaklaşık 500.000 konferans tutana­ ğının başlıklar halinde listesini sunmaktadır. Ayrıca, Dergi İçindekiler Say­ falan Hizmetine (Journal Contents Page Service) üye olarak kullanıcılar, şu an alınan 47.000 dergiden düzenli olarak istediklerinin içindekiler sayfalan­ ılın fotokopilerini alabilirler. Yeni Gelişmeler Sayılan günden güne artan DİALOG ve OCLC gibi veri tabanı ağlann- dan faydalanarak kullanıcılann sipariş verebilmesi gibi birçok yeni hizmet geliştirilmiştir. Çevrimiçi erişimi olan kullanıcılar, kısa süre önce OCLC ile yapılan bir anlaşma ile ilk defa BLDSC'nin dergi ve ulaşılması güç rapor tü­ rü yayınlarına (grey literature) erişime imkamna kavuşmuştur. Servisleri­ miz arasına, kullanıcıların isteklerini elektronik posta ile göndermesi gibi her gün bir yenisi eklenmeye devam etmektedir. Aciliyetin önemli olduğu kullamcılanmıza oldukça faydalı olacak, hali hazırda kullanılan Faksla geri gönderme sistemi de geliştirilme aşamasındadır. En heyecan verici gelişmelerden biri ise, şu an üzerinde çalışılmakta olan dokümanların elektronik olarak kullanıcıların bilgisayarlarına ulaştı­ rılması projesidir. Bu, hem otomasyon sistemlerinin geliştirilmesi hem de telif hakkı alma hususunda acentelerle yeni anlaşmalar yapılması bakımın­ dan ümit verici bir gelişmedir, çözüm bekleyen bir sorun ise uluslararası te­ lekomünikasyon hizmetleri arasındaki geniş çaplı rekabettir. Bu da hizme­ tin kullanıcılara ulaştırılması için belli bir süre geçmesi gerektiği anlamına gelir. BLDSC ve seçilen bazı kuruluşlar arasında denemeler başlatılması planlanmaktadır. Bu hizmetlerin sağlanması ve geliştirilmesi büyük yatırımlar anlamına gelmektedir. Dünya çapındaki 15.000 kullanıcısına daha verimli ve etkin bir hizmet sunma yolları aramaya sürekli devam eden BLDSC bilgi ve belge sağlama alamnda uluslararası liderliğini korumayı amaçlamaktadır. Başvuru adresleri Pınar Yamaç British Council Kütüphanesi Kırlangıç Sokak 9 Gaziosmanpaşa 06700 - Ankara Tel: 312-4686201 Faks: 312-4276182 Meral Kırkalı British Council Kütüphanesi PK436 Beyoğlu, İstanbul T^I : 212-2490574 Faks : 212-2437682 Roderic Vassie Pazarlama Birimi, BLDSC Helen Pamaby Customer Services British Library Document Supply Sentre Boston Spa Wetherby West Yorkshire LS23 7BQ UK Tee : 44 937 546 243 Faks 44 : 44 937 546333