Immanuel Kant — Qaraqalpaq Wikipediası, Erkin Ensiklopediya





	
	

	
	

	Immanuel Kant

	
		QARAQALPAQ WİKİPEDİASININ' MAG'LIWMATI

		

		

		
		

		Jump to navigation
		Jump to search
			Batıs Filosofiyası
18shi a'sir filosofiyası

	
Immanuel Kant

	Name
	Immanuel Kant


	Birth
	22 Aprel 1724
 Königsberg, Prussia

	Death	12 February 1804 (aged 79)
 Königsberg, Prussia
	School/tradition
	Kantianism, enlightenment philosophy
	Main interests	Epistemology, Metaphysics, Ethics, Logic
	Notable ideas	Categorical imperative, Transcendental Idealism, Synthetic a priori, Noumenon, Sapere aude, Nebular hypothesis
	Influenced by	Wolff, Baumgarten, Tetens, Hutcheson, Empiricus, Montaigne, Hume, Descartes, Malebranche, Spinoza, Leibniz, Locke, Berkeley, Rousseau, Newton, Emanuel Swedenborg
	Influenced	Fichte, Schelling, Hegel, Schopenhauer, Nietzsche, Peirce, Husserl, Heidegger, Wittgenstein, Sartre, Cassirer, Habermas, Rawls, Chomsky, Nozick, Karl Popper, Kierkegaard, Jung, Searle, Michel Foucault, Hannah Arendt, Giovanni Gentile, Karl Jaspers, Hayek, Bergson, Ørsted, A.J. Ayer, Emerson, Weininger, P.F. Strawson, Leo Strauss, John McDowell
	Signature	


Immanuel Kant (22-Aprel 1724 jılı  –  12-Fevral 1804 jılı) 18shi a'sirdegi nemis filosofı, Prussiyanın' Königsberg (ha'zir Kaliningrad, Rossiya) qalasında tuwılg'an. Ol Evropanın' ha'm Ag'artıw da'wirinin' en' abıroylı ha'm ta'sirshen' oyshıllarının' biri bolıp esaplanadı.


O'miri[o'zgertiw | қайнарын өңдеу]

Immanuel Kanttin' a'kesi Johann Georg Kant degen adam bolg'an. 1732-jili, Immanuel Frederick kolledjine oqiwg'a jiberiledi. 1740-jili ol Konisberg qalasindag'i Albertus Universitetine oqiwg'a kiredi ha'm ol Gottfried Leibniz ha'm onin' sha'kirti Christian Wolff filosofiyasin u'yrenedi. 1746-jili a'kesi o'lgennen keyin Kant universitetti taslap jeke sabaq berip basladi. Azmaz waqittan keyin ol Gertsog Kayzerling ha'm onin' shan'arag'ina jeke sabaqlar berdi. 1755-jili Kant lektor bolip islep basladi ha'm usi jumisti 1770-jilg'a shekem dawam ettirdi. 1766-jili ol Patsha Kitapxanasinin' ekinshi kitapxanashisi bolip bekitildi. Keyinirek Kant Konisberg Universitetinin' Logika ha'm Metafizika fakul'tetine dekan bolip saylandi. Kant o'miri dawaminda Konisberge qalasinan ju'z kilmoetr ko'birek qashiqliqqa shig'ip ko'rmegen. Kant o'lerinde tek bir so'z aytqan: "Jeterli".


Filosofiyasi[o'zgertiw | қайнарын өңдеу]

Kant oz'inin' nemis idealistleri qatarina kirgiziliwine qarsi boldi. Kanttin' en' ataqli miyneti 1781-jili basilip shiqqan Taza oylawdin' kritikasi (Kritik der reinen Vernunft) kitabi esaplanadi. Kant o'z oylaw jolin filosofiya emes, "kritika" dep atadi. Onin' oyinsha kritika bul haqiyqiy filosofiyanin' tiykarin saliwg'a tayarliq basqishi esaplanadi. Al haqiyqiy filosofiyanin' tiykarin saliw ushin, adamlar adam oyi qanday mu'mkinshiliklerge iye ha'm ol qanday da'rejede sheklengenligin biliwi za'ru'r. Joqarida keltirilgen kitabinda ol adamnin' oyinin' seziw ha'm bir zatti oylawdag'i bir neshe sheklerin ko'rsetip berdi. Seziwde adam oyinin' eki shegi bar: waqit ha'm prostranstvo?. Yag'niy fizikaliq ob'ektler joq, tek g'ana sananin' sezimler arqali zatlardi seziw shekleri g'ana bar. Kanttin' oyinsha oylawda on eki taza ratsional tu'sinikler yamasa kategoriyalar bar ha'm olar to'rt tarawg'a bo'linedi: sapa, san, salistirmaliliq ha'm kategoriyaliliq. Kant adam oyi bul pikirlerdi ha'mme na'rselerge isletedi dep esapladi. 


Ideologiyasi[o'zgertiw | қайнарын өңдеу]

Bizlerdin' oylarimiz bul tek g'ana bizlerdin' fantaziyamiz ba? Kant bul sorawg'a yaq dep juwap berdi. Onin' oyinsha sananin' sol sezim ha'm ratsional sheklerisiz, bizler hesh na'rseni oylay almaymiz. Sonday-aq, Kant usi sheklengenligimiz sebepli bizler bile almaytug'in zatlar boliwi mu'mkin, ha'm sonday-aq bizler bile alatug'in zatlarda boliwi mu'mkin dep isendi. Bular jeke fantaziyalar boliwi da mu'mkin emes, sebebi bul shekleniwler ha'mme adam sanalari ushin belgili bir waqiya ushin birdey. Kant bizler tikkeley bile almaytug'in zatlardi Ding an sich -- "zattin' o'zi" dep atadi. Bizler "zattin' o'zi" haqqinda oylawimiz mu'mkin, biraq oni bile almaymiz yamasa ol tuwrali hesh qanday ta'jiriybege iye bola almaymiz. Quday, jannin' sheksiz jasawi, o'limnen son'g'i o'mirge uqsag'an zatlar "zattin' o'zi"ne kiredi, sonin' ushin Kanttin' oyinsha olar filosofiya ushin tuwri ob'ektler emes.





	
	Bul ele juwmaqlanbag'an maqala esaplanadı. Bunı tolıqtırıp Wikipedianın' rawajlanıwına o'zin'izdin' u'lesin'izdi qossan'ız boladı.













"https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Immanuel_Kant&oldid=41210" saytınan alıng'an


		Kategoriyalar: 	Filosoflar
	Stubs




	




	





	Бағыттау мәзірі

	
		

	
		Paydalanıwshı a'sbapları
	

	
			Kirilmegen
	Usı IP sa'wbeti
	Үлесім
	Тіркелу
	Кіру


		
	



		
			

	
		İsimler ko'plikleri
	

	
			Maqala
	Diskussiya


		
	



			

	
	
		Variantlar
	

	
		

		
	



		

		
			

	
		Ko'rinis
	

	
			Oqıw
	O'zgertiw
	Қайнарын өңдеу
	Tariyxın ko'riw


		
	



			

	
	
		More
	

	
		

		
	



			
	
		izlew
	

	
		
			
			
			
			
		

	




		

	

	

	
		
	

	

	
		Navigatsiya
	

	
			Bas bet
	Ja'miyet portalı
	Ha'zirgi ha'diyseler
	Aqırǵı ózgerisler
	Qa'legen bet
	Anıqlama
	Ja'rdem berıw


		
	



	

	
		A'sbaplar · İ · ı
	

	
			Siltelgen betler
	Baylanıslı o'zgerisler
	Fayldı aploud qılıw
	Arnawlı betler
	Turaqlı siltew
	Мәлімет
	Betten däýeksoz alw
	Уикидерек данасы


		
	




	
		Баспа/экспорт
	

	
			Кітап жасау
	PDF түрінде түсіріп алу
	Baspa nusqası


		
	




	
		Басқа жобаларда
	

	
			Ортаққор


		
	



	

	
		Basqa tillerde
	

	
			Afrikaans
	Alemannisch
	አማርኛ
	Aragonés
	العربية
	الدارجة
	مصرى
	Asturianu
	Aymar aru
	Azərbaycanca
	تۆرکجه
	Башҡортса
	Žemaitėška
	Bikol Central
	Беларуская
	Беларуская (тарашкевіца)‎
	Български
	भोजपुरी
	বাংলা
	Brezhoneg
	Bosanski
	Буряад
	Català
	Chavacano de Zamboanga
	Нохчийн
	Cebuano
	کوردی
	Čeština
	Чӑвашла
	Cymraeg
	Dansk
	Deutsch
	Zazaki
	Ελληνικά
	Emiliàn e rumagnòl
	English
	Esperanto
	Español
	Eesti
	Euskara
	Estremeñu
	فارسی
	Suomi
	Võro
	Føroyskt
	Français
	Arpetan
	Nordfriisk
	Frysk
	Gaeilge
	贛語
	Kriyòl gwiyannen
	Gàidhlig
	Galego
	ગુજરાતી
	עברית
	हिन्दी
	Fiji Hindi
	Hrvatski
	Magyar
	Հայերեն
	İnterlingua
	Bahasa Indonesia
	Interlingue
	Ilokano
	Ido
	Íslenska
	İtaliano
	日本語
	Patois
	Jawa
	ქართული
	Taqbaylit
	Kabɩyɛ
	Қазақша
	ಕನ್ನಡ
	한국어
	Kurdî
	Кыргызча
	Latina
	Lëtzebuergesch
	Лезги
	Lingua Franca Nova
	Limburgs
	Ligure
	Ladin
	Lumbaart
	لۊری شومالی
	Lietuvių
	Latviešu
	मैथिली
	Malagasy
	Македонски
	മലയാളം
	Монгол
	मराठी
	Кырык мары
	Bahasa Melayu
	Malti
	Mirandés
	မြန်မာဘာသာ
	Эрзянь
	Nāhuatl
	Plattdüütsch
	नेपाली
	नेपाल भाषा
	Nederlands
	Norsk nynorsk
	Norsk bokmål
	Occitan
	Livvinkarjala
	ਪੰਜਾਬੀ
	Polski
	Piemontèis
	پنجابی
	پښتو
	Português
	Runa Simi
	Rumantsch
	Română
	Русский
	Русиньскый
	Kinyarwanda
	संस्कृतम्
	Саха тыла
	Sardu
	Sicilianu
	Scots
	Srpskohrvatski / српскохрватски
	Simple English
	Slovenčina
	Slovenščina
	Shqip
	Српски / srpski
	Sunda
	Svenska
	Kiswahili
	தமிழ்
	తెలుగు
	Тоҷикӣ
	ไทย
	Tagalog
	Tok Pisin
	Türkçe
	Татарча/tatarça
	Українська
	اردو
	Oʻzbekcha/ўзбекча
	Vepsän kel’
	Tiếng Việt
	West-Vlams
	Volapük
	Winaray
	吴语
	მარგალური
	ייִדיש
	Yorùbá
	Zeêuws
	中文
	文言
	Bân-lâm-gú
	粵語


		Сілтемелерді өңдеу

	









		 Bul bettin' aqırg'ı ma'rte o'zgertilgen waqtı: 10:43, 2016 j. dekabrdin' 4.
	Мәтін Creative Commons Attribution-ShareAlike лицензиясы аясында қолжетімді; 
қосымша шарттар қолданылуы мүмкін. Толығырақ қараңыз: Қолдану шарттары.



		Konfidentsiallıq qag'ıydası
	Wikipedia haqqında
	Juwapkershilikten bas tartıw
	Мобайлды көрініс
	Жасақтаушылар
	Statistics
	Cookie twralı esep