Імануіл Кант — Вікіпедыя Імануіл Кант З пляцоўкі Вікіпедыя Jump to navigation Jump to search Імануіл Кант ням.: Immanuel Kant Дата нараджэння 22 красавіка 1724(1724-04-22)[1][2][…] Месца нараджэння Кёнігсберг[d], Прусія[4] Дата смерці 12 лютага 1804(1804-02-12)[1][2][…] (79 гадоў) Месца смерці Кёнігсберг[d], Усходняя Прусія, Каралеўства Прусія[5] Месца пахавання Кёнігсбергскі сабор[d][6] Краіна: Каралеўства Прусія Бацька: Johann Georg Kant[d] Месца працы Кёнігсбергскі ўніверсітэт Альма-матар: Кёнігсбергскі ўніверсітэт Мова(ы) твораў: нямецкая Школа/традыцыя: Канціанства(руск.) бел. Кірунак: Нямецкая класічная філасофія(руск.) бел. Перыяд: XVIII ст. Асноўныя інтарэсы: эпістэмалогія, метафізіка, этыка Значныя ідэі: катэгарычны імператыў(руск.) бел., трансцэндэнтальны ідэалізм(руск.) бел., sapere aude(руск.) бел., трансцэндэнтальнае адзінства аперцэпцыі(руск.) бел., здольнасць меркавання, вечны мір(руск.) бел. Аказалі ўплыў: Платон, Дж. Берклі, Х. фон Вольф, Ё. Н. Тэтэнс(руск.) бел., Ф. Хатчесон(руск.) бел., М. дэ Мантэнь, Д. Юм, Р. Дэкарт, Г. Лейбніц, Дж. Лок, Н. Мальбранш(руск.) бел., І. Ньютан, Ж.-Ж. Русо, Б. Спіноза Подпіс: Імануіл Кант у Вікіцытатніку Імануіл Кант у Вікікрыніцах  Імануіл Кант на Вікісховішчы Імануіл Кант (22 красавіка 1724 — 12 лютага 1804) — нямецкі філосаф эпохі Асветніцтва, з'яўляецца адным з найболей уплывовых мысляроў у гісторыі заходняй філасофіі. Змест 1 Біяграфія 2 Светапогляд 3 Публікацыі Канта 4 Беларускія пераклады 5 Зноскі 6 Літаратура 7 Спасылкі Біяграфія[правіць | правіць зыходнік] Кант нарадзіўся ў сціплым і па-асабліваму набожным асяроддзі. Дзед Імануіла — Ян, быў рымарам з Клайпеды. Бацькі — Ян-Георг, сёдзельнік з Кёнігсберга, і Анна-Рэгіна Ройтар[7]. Будучы падлеткам ён наведвае каледж, а затым працягвае сваю адукацыю ва ўніверсітэце. Вывучаў фізіку, натуральныя навукі, матэматыку і філасофію. У 1747 годзе смерць яго бацькі прымусіла яго спыніць вучобу і пачаць працаваць у якасці выкладчыка. З 1755 г. рэгулярна наведвае Кёнігсбергскі ўніверсітэт і ў 1770 годзе становіцца прафесарам гэтага ж універсітэта. Кант быў першым вялікім філосафам які атрымаў вышэйшую адукацыю. Яго лекцыі і публікацыі, гэтага перыяду, былі вельмі разнастайныя:па матэматыцы, логіцы, геаграфіі, багаслоўі, педагогіцы, праве, антрапалогіі, метафізіцы. У 1781 г. з'явіўся першы нумар часопіса «Крытыка чыстага розуму». Гэтая праца, у выніку не стала паспяховай для яе аўтара. Яшчэ адзін нумар убачыў свет у 1787 г. Асноўныя філасофскія дактрыны Канта з'яўляецца transtsendentalniya ідэалізм. Яго самымі вядомымі творамі, з'яўляюцца «Крытыка чыстага розуму» і «Крытыка разумовых здольнасцяў». Адной з цэнтральных тэм у працы Кант з'яўляецца прадмет чалавечай свабоды — вольна думаць, у адпаведнасці з самім сабой, і свабода выражэння думкі. Ён аказвае значны ўплыў на філасофію рамантызма і ідэалізма ў 19-м стагоддзі, і яго працы з'яўляюцца адпраўной кропкай для Гегеля. Кант лічыцца бацькам нямецкай класічнай філасофіі. У «Усеагульная натуральная гісторыя і тэорыя неба», ім выкладаецца гіпотэза аб паходжанні Сонечнай сістэмы, у выніку чаго мяняецца метафізічны погляд на мір. Тэорыі Канта прывялі да з'яўлення двух школ у філасофіі — кантыянства і неакантыянства. Светапогляд[правіць | правіць зыходнік] У аснове этыкі І. Канта — праблема годнасці і самакаштоўнасці кожнай асобы. Сфармуляваў паняцце т.зв. «катэгарычнага імператыву», паводле якога кожны індывід павінен дзейнічаць так, каб правіла яго асабістых паводзін магло стаць правілам паводзін для ўсіх людзей. І. Кант падзяляў свет на дзве часткі — свет прыроды і свет свабоды. Першы з іх уяўляе сабой свет жорсткасці і зла, а другі, наадварот, свет культуры і маралі. Гэтыя два светы злучае, звязвае вялікая сіла Прыгажосці (сіла мастацтва). Паводле І. Кант, вышэйшым праяўленнем культуры выступае менавіта яе эстэтычная праяўленне. Ён вызначыў тры асноўныя прынцыпы грамадскага жыцця: свабода кожнага сябра грамадства; самастойнасць кожнага грамадзяніна; роўнасць усіх падданых у дзяржаве. На думку І. Канта, чалавечае грамадства развіваецца ў кірунку да «ўсеагульнай прававой грамадзянскай супольнасці», г.зн. да дасканалай ідэальнай рэспублікі; дасягнуць ідэальнага стану грамадства, дзе б панаваў мір паміж людзьмі і дзяржавамі, можна толькі праз пераадоленне ўсякіх антаганізмаў, супярэчнасцей, войнаў і звязаных з імі бедстваў і пакут людзей. Як эстэтык, І. Кант адзначаў, што ўжо сама цікавасць да прыгожага ў прыродзе ўзвышае чалавека ў маральных адносінах. Распрацаваў вучэнне аб антыноміях (супрацьлегласцях) тэарэтычнага розуму, якое адыграла значную ролю ў развіцці дыялектыкі. Публікацыі Канта[правіць | правіць зыходнік] Некаторыя публікацыі Канта: 1755 Allgemeine Naturgeschichte und Theorie Des Himmels (Агульная гісторыя прыроды і тэорыя нябёсаў) 1763 Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes (Адзіны магчымы грунт для доказу дэманстрацыі існавання Бога) 1764 Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen (Назіранні што да адчування прыгожага і ўзнёслага) 1781 Kritik der reinen Vernunft (Крытыка чыстага розуму) 1783 Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung? (Адказ на пытанне: што такое Асвета?, бел. пераклад Я.Бяласіна, 1997) 1783 Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik (Пралегамены да любой будучай філасофіі, бел. пераклад Л.Баршчэўскага, 2006) 1784 Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht (Ідэя да супольнай гісторыі з касмпаліцкім намерам) 1785 Grundlegung zur Metaphysik der Sitten (Падмурак да метафізікі маралі) 1786 Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft (Метафізічныя асновы прыродазнаўчых навук) 1788 Kritik der praktischen Vernunft (Крытыка практычнага розуму) 1790 Kritik der Urteilskraft (Крытыка разумовых здольнасцяў) 1793 Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft (Рэлігія ў межах голага розуму) 1795 Zum ewigen Frieden (Да вечнага міру) 1797 Metaphysik der Sitten (Метафізіка маралі) 1798 Anthropologie in pragmatischer Hinsicht (Антрапалогія з прагматычнага гледзішча) 1798 Der Streit der Fakultäten (Сутыкненне здольнасцяў) 1803 Über Pädagogik (Пра педагогіку) 1804 Opus Postumum Беларускія пераклады[правіць | правіць зыходнік] Адказ на пытанне: што такое Асвета? / Перакл. Я. Бяласіна, 1997; Пралегомены да любой будучай філасофіі: Трактат / Перакл. Л. Баршчэўскі, 2006 Зноскі ↑ 1,0 1,1 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118559796 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014. ↑ 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых дадзеных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015. ↑ 3,0 3,1 Immanuel Kant // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118559796 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 10 снежня 2014. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118559796 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014. ↑ https://fr.wikipedia.org/wiki/Cath%C3%A9drale_de_K%C3%B6nigsberg ↑ [1] Літаратура[правіць | правіць зыходнік] Кант Імануіл // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2003. — ISBN 985-11-0277-6 Спасылкі[правіць | правіць зыходнік] На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Імануіл Кант Імануіл Кант у Нямецкай нацыянальнай бібліятэцы Асветніцтва Выдатныя людзі эпохі паводле краін Аўстрыя Іосіф II Леапольд II Марыя Тэрэзія Францыя П’ер Бейль Фантэнель Шарль Луі Мантэск’ё Франсуа Кенэ Вальтэр Жорж-Луі Леклерк дэ Бюфон Жан-Жак Русо Дэні Дзідро Гельвецый Жан Д’Аламбер Гольбах Маркіз дэ Сад Кандарсэ Лавуазье Алімпія дэ Гуж Французскія энцыклапедысты Германія Эрхард Вейгель Готфрыд Лейбніц Фрыдрых II Імануіл Кант Готхальд Эфраім Лесінг Томас Абт Іаган Готфрыд Гердэр Адам Вейсгаўпт Ёган Вольфганг фон Гётэ Фрыдрых Шылер Карл Фрыдрых Гаус Мазэс Мендэльсон Англія, Шатландыя Томас Гобс Джон Лок Ісаак Ньютан Джозеф Адзісан Рычард Сціл Сэмюэл Джонсан Джон Уілкс Эдмунд Бёрк Эдуард Гібан Джэрэмі Бэнтам Мэры Уолстанкрафт Дэвід Юм Адам Сміт Джэймс Босуэл Адам Фергюсон Джон Мілер Джозеф Блэк Томас Рыд Фрэнсіс Хатчэсан Уільям Робэртсан Італія Джамбатыста Віка Чэзарэ Бекарыя Нідэрланды Гуга Гроцый Бенедыкт Спіноза Рэч Паспалітая Францішак Багамолец Станіслаў Канарскі Станіслаў Аўгуст Панятоўскі Ігнацы Красіцкі Гуга Калантай Ігнацы Патоцкі Станіслаў Сташыц Ян Снядэцкі Юльян Урсын Нямцэвіч Анджэй Снядэцкі Казімір Лышчынскі Адам Станіслаў Нарушэвіч Сімяон Полацкі Ілья Капіевіч Казімір Нарбут Марцін Пачобут-Адляніцкі Іахім Храптовіч гл. таксама: Адукацыйная камісія Рэчы Паспалітай Расійская імперыя Пётр I Кацярына II Кацярына Дашкова Анцівох Кантэмір Міхаіл Ламаносаў Мікалай Новікаў Аляксандр Радзішчаў Іван Бецкой Іван Шувалаў Міхаіл Шчарбатаў Рыгор Скаварада Іспанія Гаспар Мельчор дэ Хавельянас Нікалас Фернандэс Марацін ЗША Бенджамін Франклін Дэвід Рытэнхаўс Джон Адамс Томас Пейн Томас Джэферсан Капіталізм · Грамадзянскія правы · Крытычнае мысленне · Дэізм · Дэмакратыя · Эмпірызм · Адукаваны абсалютызм Свабодны рынак · Гуманізм · Натурфіласофія · Рацыянальнасць · Розум · Sapere aude · Навука · Секулярызацыя · Фізіякратыя · Хаскала     Тэматычныя сайты Mathematics Genealogy Project · zbMATH database · International Music Score Library Project · MusicBrainz · Project Gutenberg · RKDartists Слоўнікі і энцыклапедыі Вялікая каталанская · Вялікая нарвежская · Вялікая расійская · Бракгаўза і Ефрона · Яўрэйская Бракгаўза і Ефрона · Малы Бракгаўза і Ефрона · Праваслаўная · Allgemeine Deutsche Biographie · Britannica (11-th) · Britannica (онлайн) · Brockhaus · Notable Names Database · Treccani · Universalis · Universalis · Universalis Генеалогія і некрапалістыка Find a Grave · gravsted.dk · WikiTree · WeRelate Нарматыўны кантроль BAV: ADV10174940 · BIBSYS: 90066754 · BNC: a10436352 · BNE: XX1002482 · BNF: 11909393p · CiNii: DA00159992 · CONOR: 6276707 · EGAXA: vtls000970121 · GND: 118559796 · GTAA: 117123 · ICCU: IT\ICCU\CFIV\000707 · ISNI: 0000 0001 2282 4025 · LCCN: n79021614 · LNB: 000015134 · NDL: 00445131 · NKC: jn19990004171 · NLA: 35259064 · NLG: 61881 · NSK: 000100107 · NTA: 06840753X · NUKAT: n93081168 · PTBNP: 8958 · LIBRIS: 192570 · SUDOC: 02694507X · VIAF: 82088490 · ULAN: 500107055 · WorldCat VIAF: 82088490 Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Імануіл_Кант&oldid=3637176" Катэгорыі: Асобы Нарадзіліся 22 красавіка Нарадзіліся ў 1724 годзе Нарадзіліся ў Кёнігсбергу Памерлі 12 лютага Памерлі ў 1804 годзе Памерлі ў Кёнігсбергу Пахаваныя ў Калінінградзе Выкладчыкі Кёнігсбергскага ўніверсітэта Выпускнікі Кёнігсбергскага ўніверсітэта Філосафы Германіі Схаваныя катэгорыі: Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных Вікіпедыя:Запыты на пераклад з рускай Вікіпедыя:Артыкулы з вікі-разметкай у малюнку карткі Вікіпедыя:Істотныя артыкулы Старонкі, на якіх ужыты чароўныя спасылкі ISBN Навігацыя Асабістыя прылады Не ўвайшоў Размовы Уклад Стварыць уліковы запіс Увайсці Прасторы назваў Артыкул Размовы Варыянты Віды Чытаць Правіць Правіць зыходнік Паказаць гісторыю More Знайсці Навігацыя Галоўная старонка Супольнасць Апошнія змены Новыя старонкі Форум Выпадковая старонка Даведка Ахвяраванні Паведаміць пра памылку Прылады Сюды спасылаюцца Звязаныя праўкі Адмысловыя старонкі Нязменная спасылка Звесткі пра старонку Цытаваць гэту старонку Элемент Вікідадзеных Друк/экспарт Стварыць кнігу Загрузіць як PDF Для друку У іншых праектах Вікісховішча На іншых мовах Afrikaans Alemannisch አማርኛ Aragonés العربية الدارجة مصرى Asturianu Aymar aru Azərbaycanca تۆرکجه Башҡортса Žemaitėška Bikol Central Беларуская (тарашкевіца)‎ Български भोजपुरी বাংলা Brezhoneg Bosanski Буряад Català Chavacano de Zamboanga Нохчийн Cebuano کوردی Čeština Чӑвашла Cymraeg Dansk Deutsch Zazaki Ελληνικά Emiliàn e rumagnòl English Esperanto Español Eesti Euskara Estremeñu فارسی Suomi Võro Føroyskt Français Arpetan Nordfriisk Frysk Gaeilge 贛語 Kriyòl gwiyannen Gàidhlig Galego ગુજરાતી עברית हिन्दी Fiji Hindi Hrvatski Magyar Հայերեն Interlingua Bahasa Indonesia Interlingue Ilokano Ido Íslenska Italiano 日本語 Patois Jawa ქართული Qaraqalpaqsha Taqbaylit Kabɩyɛ Қазақша ಕನ್ನಡ 한국어 Kurdî Кыргызча Latina Lëtzebuergesch Лезги Lingua Franca Nova Limburgs Ligure Ladin Lumbaart لۊری شومالی Lietuvių Latviešu मैथिली Malagasy Македонски മലയാളം Монгол मराठी Кырык мары Bahasa Melayu Malti Mirandés မြန်မာဘာသာ Эрзянь Nāhuatl Plattdüütsch नेपाली नेपाल भाषा Nederlands Norsk nynorsk Norsk bokmål Occitan Livvinkarjala ਪੰਜਾਬੀ Polski Piemontèis پنجابی پښتو Português Runa Simi Rumantsch Română Русский Русиньскый Kinyarwanda संस्कृतम् Саха тыла Sardu Sicilianu Scots Srpskohrvatski / српскохрватски Simple English Slovenčina Slovenščina Shqip Српски / srpski Sunda Svenska Kiswahili தமிழ் తెలుగు Тоҷикӣ ไทย Tagalog Tok Pisin Türkçe Татарча/tatarça Українська اردو Oʻzbekcha/ўзбекча Vepsän kel’ Tiếng Việt West-Vlams Volapük Winaray 吴语 მარგალური ייִדיש Yorùbá Zeêuws 中文 文言 Bân-lâm-gú 粵語 Правіць спасылкі Апошняе змяненне старонкі адбылося 00:53, 25 мая 2020. Тэкст даступны на ўмовах ліцэнзіі Creative Commons Attribution-ShareAlike, у асобных выпадках могуць дзейнічаць дадатковыя ўмовы. Падрабязней гл. Умовы выкарыстання. Палітыка прыватнасці Пра Вікіпедыю Адмова ад адказнасці Мабільная версія Распрацоўшчыкі Statistics Cookie statement