The Journal of Academic Social Science Studies 

 
International Journal of Social Science 

Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS6981 

Number: 55 , p. 209-224, Spring II 2017 

Yayın Süreci / Publication Process 

       Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date  - Yayınlanma Tarihi / The Published Date 

                                 22.02.2017                 20.04.2017 

 

RESMİN SOYUT VE SOYUTLAMADAKİ YÜZÜ:  

YENİ-PLASTİSİZM 
NEO-PLASTICISM: THE ABSTRACT FACE OF ART, AND  

THE FACE OF ART IN ABSTRACTION 
Yrd. Doç. Dr. Melek Akyürek 

Abant İzzet Baysal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü 

 
Öz 
XX. yüzyılda, sanatta nesnel dünyanın terk edilişiyle birlikte, sanatın da yü-

zünde  değişimler meydana gelmiştir. İnsan duyularının ötesinde akılla kavranan resim, 

kendi plastik öğelerini ortaya koymuş ve sanatçıların bakış açılarında köklü bir değişik-

lik olmuştur. Sanat, doğanın taklidinden uzaklaşmıştır. Geometrik öğelerin hacimlendi-

rilmeye başvurulmadan, ana renklerle kullanıldığı, dengeli kompozisyonlar ortaya çık-

maya başlamıştır. Bu akım Neo-Plastisizm (Yeni-Plastikçilik) olarak karşımıza çıkmak-

tadır. Piet Mondrian, Theo Van Doesburg, Bart van der Leck, Georges Vantongerloo, 

Vilmos Husz{r gibi sanatçıların oluşturduğu bu Neo-Plastisizm akımı, XX. Yüzyılda et-

kili olmuştur. Bu çalışmada, Neo-plastisizm akımının anlamı, amacı ve resim sanatında, 

akımı kullanarak çalışmalar üreten sanatçıların eserleri çözümlenmeye çalışılmıştır. 

Akım, 1912-1917 yıllarında özellikle etkili olmuş ve bu akım üzerinde kuramsal ve plas-

tik araştırmalar yapılmıştır. Sanattaki biçim ve içerik farklı bir boyuta taşınmış, soyutla-

ma ve soyut eserler üretilerek, evrensel öğelerle yeni biçim anlayışı ortaya çıkarılmıştır. 

Temsilden vazgeçilen bu sanatta, yüzyıllardır süregelen doğa taklitçiliği bir tarafa itilmiş 

ve yenidünya görüşüne uygun eserler ortaya konmuştur. Çalışmada sanatçıların sanat 

felsefeleri ve sanatçıların eserlerinin çözümlemelerinde betimleme araştırma yöntemi 

kullanılmıştır. Araştırmada, konuyla ilgili görsel ve yazınsal literatür taraması yapılmış 

ulusal ve uluslararası kitap, dergi, makale, bildiriler vb. taranmıştır. Çalışma, konuyla il-

gili resimler üreten sanatçılarla sınırlandırılmıştır. Yapılan araştırma doğrultusunda so-

nuç bölümü oluşturulmuştur.  

Anahtar Kelimeler: Neo-Plastisizm (Yeni-Plastikçilik), Soyutlama, Soyut, Piet 

Mondrian, Theo Van Doesburg 

 

Abstract 
With the abandonment of the material world in art in the 20th century, when 

humans produced their plasticized versions of art understood by the mind beyond the 

senses, the face of art as well as the perspective of the artists underwent a profound 



  

210   

                                                                                                                Melek Akyürek 

 

 

change, which led to balanced compositions that avoided representing nature and de-

picted geometric objects without volume using primary colours. This movement, led by 

artists such as Piet Mondrian, Theo Van Doesburg, Bart van der Leck, Georges Van-

tongerloo, and Vilmos Husz{r was called neoplasticism. This study aims to describe the 

basics and the aims of neoplasticism and to analyze the works of art by artists of this 

movement. Neoplasticism was especially dominant between 1912 and 1917, and theoret-

ical and plastic studies were made in this period. It  added a new dimension to style and 

content of art, and through the use of abstraction and production of abstract works of 

art, introduced a new understanding of style of universal items. By abandoning simile, 

this movement of art brushed aside the centuries long tradition of imitation of nature, 

and its works of art were in line with the new view of world. For the purposes of this 

study, books, journals, articles, reports on the movement were reviewed, and the philos-

ophies and analyses of the works of art of the artists were described. The pictures ana-

lyzed in this study are limited to the artists who were part of this movement. Conclu-

sions were made according to the analyses performed.  

Keywords: Neo-Plasticism, Abstraction, Abstract, Piet Mondrian, Theo Van 

Doesburg 

  

 

GİRİŞ 

XX. yüzyılda birçok alanda değişme 

meydana gelmiştir. XX. Yüzyıl, sanat akımla-

rının doğumunun yaşandığı bir yüzyıl olmuş-

tur. ‚XX. Yüzyılın başında Fovizm, Kübizm, 

Fütürizm, Konstrüktivizm gibi birbirinden 

farklı pek çok akımın genel ilkesi ‘soyutlama’ 

olmuştur. Dış gerçekliğe tam anlamıyla sırtını 

dönmeyen bu akımlar, dâhilinde ele alabile-

ceğimiz pek çok sanatçı, izleyicinin önüne 

ancak ‘biçimsel çözümleme’yle algılanabile-

cek yapıtlar çıkartmıştır. Ancak biçimlerin 

parçalanarak soyutlandığı, nesnelerin tanın-

maz hale geldiği Analitik Kübist resimlerle saf 

bir soyuta varılmamış;  nesne, varlığını koru-

muştur‛(Antmen, 2010: 80).  Soyut sanatla 

beraber nesnel dünyadan tamamen vazgeçil-

miştir. ‚Soyut sanat, XX. yüzyıl modenizmini 

başlıca ifade biçimi olmuş, XIX. Yüzyıl so-

nunda İzlenimciler’den başlayarak gelişen 

soyutlama eğilimi, sanatçıların görünen dün-

yanın gerçekliğinden aşama aşama kopuşu 

beraberinde getirmiştir. Tek bir sanatçıya ya 

da akıma atfedemeyeceğimiz bu kopuşu, dış 

gerçekliğin yerine sanatın kendi öz gerçekli-

ğini koyan, böylece renk, çizgi, espas gibi 

biçimsel öğelere odaklanan pek çok sanatçı 

birlikte gerçekleştirmiştir. XX. Yüzyıl başına 

tarihlenen her akım, genel bir eğilim olarak 

soyutlamayı benimsemiş, ‘sanat için sanat’çı 

bir yaklaşım içinde akademik ve natüralist 

ifadeden ayrılmıştır‛( Antmen, 2010: 79). So-

yut sanatın temsilcilerinden Kandinsky, sana-

ta yeni bir boyut getirmiştir. ‚Sanat ve doğayı 

birbirinden ayıran, sanatın da doğa gibi ken-

dine özgü bir gerçekliği olduğuna inanan 

Kandinsky’ye göre sanat doğayı taklit etmeyi 

bırakmış, kendi doğasını ortaya koymaya 

başlamıştır. Kandinsky, ‘Über  das Geistige in 

der Kunst’ adlı kitabında (1911) soyut resim-

den ne anladığını ve bu yoldan ne anlatmak 

istediğini açıklamıştır. Kandinsky, tin sözcü-

ğünü maddesel, ruhsal ve düşünsel anlamda 

kullanıyor< Kandinsky o yıllarda aralarında 

Mondrian’ın da bulunduğu birçok sanatçının 

ilgisini çeken Teosofi akımından çok etkilen-

miştir< Bu akımın temel düşüncesine göre 

madde ve tin karşıtlık değil, aynı ilkenin deği-

şik aşamalarıdır. İnsan duygularını aşarak en 

üst düzeye, tinselliğe ulaşabilir. Tinin belir-

ginleştiği, duyularla algılanabildiği tek alan, 

sanattır‛(İpşiroğlu, 2009: 47). Sanatta da tin-

sellik ön plana çıkarak yeni bir bakış açısı 

geliştirilmiştir. Bu bakış açılarıyla değişen 

dünya görüşüyle beraber evrenselliğin önem 

kazandığı, geometrik biçim anlayışı benim-

senmiştir. Bu anlayış, bizi ana renklerin kulla-

nılarak, rasyonel bakış açısıyla Neo-

Plastisizm’e getirmiştir. 

 



 

 

 Resmin Soyut Ve Soyutlamadaki Yüzü: Yeni-Plastisizm                                                                                           211 
 

 
 

 
 

NEO-PLASTİCİSM (YENİ PLASTİ-

SİZM) 

 Neo-Plasticism (Yeni Plastisizm)'in 

tanımını ilk olarak ele alırsak: Neo- Plasticism, 

"Mondrian'ın, Hollandalı felsefeci M.H.J. 

Schoenmaekers'in doğanın bütünlüğüne ve 

bu bütünlüğün çizgilerin geometrik kesişme-

leriyle ifade edilmesine ilişkin mistik ve tran-

sandantal (aşkın) düşüncelerinden etkilenerek 

De Stıjl akımı içinde geliştirdiği estetik kav-

ram olarak açıklanmıştır. Mondrian, Schoen-

maekers'in de nieuwe beelding (yeni plas-

tik/biçim) deyimini "yeni plastisizm" olarak 

kullanmış ve Le Néoplasticisime (1921; Yeni-

Plastisizm) adlı kitabında yeni plastik sanatın, 

biçim ve rengin  dikdörtgen bir düzlemde bir 

bütün olarak tanımlanmasıyla başladığını öne 

sürmüştür. Mondrian, Yeni plastisizm ilkele-

rini en yetkin biçimiyle 1920'lerin başında 

yatay-dikey çizgiler, ana ve nötr renklerle 

oluşturduğu Kırmızı, Sarı ve Mavi Kompo-

zisyon (1921; Belediye Müz., Lahey) gibi ya-

pıtlarında uygulamıştır "(Eczacıbaşı Sanat 

Ansiklopedisi, Cilt 1).    

Neo-plastisizm, Kübizm'den çıkmıştır 

ve Mondrian'ın 1912'den 1917'ye kadar süren 

kuramsal ve plastik araştırmalarının sonucu-

dur. Dik açı ile üç ilkel renk (mavi, sarı, kır-

mızı) ve renk sayılmayan siyah, beyaz, gri 

Neo-plastisizm'in öğeleridir. Neo-plastisizm 

daha sonra geometrik soyutlamanın kökeni 

olmuştur. Avrupa Rasyonalizminin biçim 

anlayışı Neo-plastitizm'e dayanmaktadır. 

‚Neo-Plastisizmin kuruluş prensibi, 

Theo van Doesburg tarafından açık bir şekilde 

şöyle tanımlanıyordu: ‘Akıl, henüz yapmaya 

başlamadan önce sanat yapıtını bütünüyle 

algılamalı ve şekillendirmelidir< Ne doğa-

dan ne duyulardan ne de sezgilerden edinilen 

yapısal izlenimleri taşımalıdır<Lirikliği, 

dramatikliği, sembolizmi ve benzeri her şeyi 

bir kenara atıyoruz.’ demiştir‛(Thompson, 

2014: 158). 

‚Theo van Doesburg ile Piet Mond-

rian arasında 1924-25’te, Paris’te yaşanan fikir 

ayrılığının sebebinin, genellikle, Doesburg’un 

Neo-Plastisizmin biçim haznesine çaprazları 

dahil etmesi olduğu söylenmektedir. Ama 

bundan fazlası söz konusudur. Pratikte, 

Mondrian, hem doğal hem de manevi düzen-

de insan öznesinin ‘düşey’ konumunu en 

uygun şekilde karşıladığına inandığı bir ‘ger-

çeklik modeli’ne-bir felsefeye, dünya görüşü-

ne- ulaşmıştır. Mondrian, Doesburg’un tavrını 

ve 1925-1930 yıllarında yapıtlarıyla da destek-

lediği çaprazlarla ilgili-iyi veya kötü- görüşü-

nü, bu modelin istikrarını bozan bir şey olarak 

görüyordu. 1930 itibariyle van  Doesburg’un, 

Karşıt Kompozisyon XIII (1925-26) gibi yapıt-

larında da görüldüğü gibi, sadece çapraz kul-

lanmaya başlaması, Eş Zamanlı Karşıt Kom-

pozisyon’daki (1929) gibi yapıtlarda fark edi-

lebilen daha akıcı ve baş döndürücü dinamik-

lerin gelişmesine yol açmıştır<1930’ların 

ortaları Mondrian’ın, Neo-Plastisizm'in ya da 

De Stijl’in–kesişecek şekilde özenle yerleşti-

rilmiş yatay ve dikey çizgilerle, içi ana renk-

lerle doldurulacak, sınırları belli alanlar yara-

tan bir kafes sisteminin oluşturulduğu- geliş-

kin haznesini en rafine, en geniş şekliyle kul-

lanmaya başladığı yıllar olmuş-

tur.‛(Thompson, 2014: 196). Neo-plastisizm 

(Yeni-Plastikçilik) Mondrian’ın inandığı, fizik 

ötesi bir dünya tasarımının sanattaki yansı-

masıydı. Hakikat, ona göre, gözlerimizle gör-

düğümüz ve nesnelerle dolu bu dünyanın 

ötesinde, ancak akılla kavranabilen tanrısal 

bir şeydi. 

‚Neo-Plastisizm terimi, De Stijl akı-

mının ayrılmaz bir parçasıdır. Terim, grubun 

siyah, beyaz ve griye ek olarak üç ana renkle 

sınırlandırdığı renk paleti yaklaşımını tanım-

lıyordu; kompozisyonun öğeleri yatay, düşey 

çizgiler ve dikdörtgen düzlemlerle kısıtlıydı< 

De Stijl tarzı soyutlamaya giden yolu, sanatçı-

ların giderek daha az kullandığı doğal form-

larla açmıştır. ..‛(Farthing, 2012: 406-407). De 

Stijl hareketi, ‚algılama nesnelerinin rastlantı-

sal görünümünü, eserlerin dışında bırakmak, 

sanatçının kişiliğindeki ve dolayısıyla sübjek-



  

212   

                                                                                                                Melek Akyürek 

 

 

tifliğindeki keyfiliği dıştalamak, evrensellik, 

katı bir objektiflik ve sistematik söz konusu 

hareketin temel ilkeleridir. ‘Şeyleri birbirin-

den farklılaştıran şeyi değil, kendi aralarında 

ortak olarak sahip oldukları şeyleri plastik 

olarak sunmak(<) bir zorunluluktur, çünkü 

bu şekilde, bizleri temel olandan saptıran 

özgünlük ortadan kalkmış olacaktır; genel 

olan şey var olmaya devam eder; şeylerin 

tasvir edilmesi, yerini ilişkilerin tasvirine bı-

rakır’(De Stijl, cilt:II). Evrensel ve genel olma 

istenci, kaçınılmaz bir biçimde soyuta varır; 

fakat bu, anlamı gerekli kılan bir soyutlama-

dır, çünkü anlamı postüla alarak ortaya koy-

maktadır‛(Farago, 2006: 191). Bu görüşlerle 

Neo-plastisizm temel felsefesini açıklamıştır. 

 

SOYUTLAMA VE SOYUT ÇALI-

ŞAN SANATÇILARDAN ÖRNEKLER 

THEO VAN DOESBURG 

1883 yılında doğan Hollandalı ressam 

mimar ve sanat eleştirmeni olan Theo van 

Doesburg, De Stijl grubunun kurucusudur. 

Mondrian ile 1914'ten sonra Yeni-Plastisizm 

akımından etkilenerek dergi çıkarmıştır. 

"1924'ten başlayarak resimlerindeki yatay ve 

dikey öğelere kompozisyona hareket kazandı-

ran eğik yüzeyleri eklemiş ve bu resimlere 

karşıt-kompozisyonlar adını vermiştir. Bu 

yeni gelişme karşısında Mondrian, Does-

burg'la anlaşmazlığa düşmüş ve gruptan ay-

rılmıştır" (Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, cilt 

1: 463). 

‚Theo van Doesburg’un meşhur ve 

etkili tablosu İnek resmi, inek resminden yola 

çıkarak aynı konuyu artık bir ineğe hiç ben-

zemeyecek şekilde kübist tarzda ineği nasıl 

soyutladığını evreler halinde göste-

rir<Nitekim inek ile tablo arasında gözle 

görülen herhangi bir benzerlik olmadığı gibi, 

serinin ilk ve son resimleri arasında da hiçbir 

benzerlik yoktur. Van  Doesburg, soyut sana-

tın doğadan-nesnel görsel gerçeklikten- yol 

çıkması gerektiğini anlatmaya çalışmıştır. O 

dönemde, soyutlamaya giden yol bir şekilde 

geometrikleştirmekten geçiyordu; modern 

neredeyse bu anlama geliyordu (Danto, 2015: 

26). 

 

 

 

 

Resim 1: Theo  van  Doesburg (Christian Emil Marie Küpper),Kompozisyon (İnek), 1917, Kağıt 

üzerine kurşun kalem, 11.7 x 15.9 cm, Moma Müzesi. 

https://www.moma.org/collection/works/85590?locale=en 

 

Resim 1'de sanatçı, ineği kübist anla-

yışla ele almış, mekânı boşluk olarak kullan-

mıştır. Sanatçının çalışmasında ineğin baş 

kısmı dikdörtgenlerden oluşturulmuş, boyun 

gövde ve bacaklarda ise geometrik şekillere 

dikdörtgen, üçgenlere yer verilmiştir. Çizim-

de yuvarlak hatlar ve ayrıntılar kullanılma-

mıştır. Resimde soyutlamaya başvurulmuş 

hacimlendirme yapılmamıştır. Derinlik az da 

olsa perspektif tekniğiyle belirli bölümlerde 



 

 

 Resmin Soyut Ve Soyutlamadaki Yüzü: Yeni-Plastisizm                                                                                           213 
 

 
 

 
 

verilmiştir.

 

 

 

 

Resim 2: Theo van Doesburg (Christian Emil Marie Küpper), Kompozisyon (İnek), 1917, Kağıt 

üzerine guaj boya, yağlıboya ve füzen, 39.7 x 57.7 cm, Moma Müzesi. 

https://www.moma.org/collection/works/35396?locale=en 

 

Resim 2'de van Doesburg tarafından, 

kübist tarzda ele alınmış olan inek, geometrik 

şekillerde çizilmiştir. Parçalar düz olarak be-

yaz, siyah, mor renklerle, boşluk ise yeşille 

hacimlendirme yapılmadan boyanmıştır. 

Nesnel görüntüden uzak, akıl yoluyla yapılan 

ve keskin çizgilere başvurulmuş bir biçim 

anlayışı benimsenmiştir. Çalışmada geometrik 

şekiller arasında bir denge söz konusudur. 

Resimde ineğin ayrıntılarına girilmediği gö-

rülmektedir.

 

 

 

 

Resim 3: Theo van Doesburg (Christian Emil Marie Küpper), Kompozisyon VIII (İnek), 1918, 

Tuval üzerine yağlıboya, 37.5 x 63.5 cm, Moma Müzesi. 

https://www.moma.org/collection/works/79189?locale=en 

 

Resim 3'te baktığımızda duyular 

dünyasına seslenen, bilinen bir nesneden söz 

etmenin mümkün olmadığını söylemek  

mümkündür. Boşluk olarak değerlendirilebi-

lecek bir alanda, tamamen soyutlaşmış kare 

ve dikdörtgenlerden oluşturulmuştur ve tüm 

yüzeye yayılmış, geometrik şekiller görül-

mektedir. Bu şekiller sarı, yeşil, mavi, kahve-



  

214   

                                                                                                                Melek Akyürek 

 

 

rengi ve siyahtan meydana getirilmiştir. Ge-

ometrik şekillerin dağılımında bir denge gö-

zetilmiştir. Çalışmada beyaz bir zemin üzeri-

ne şekillerin gelmesiyle çalışma oluşturulmuş-

tur. 

 

BART VAN DER LECK 

Bart van der Leck,1876 yılında, boyacı 

bir babanın oğlu olarak doğmuştur. Yirmi iki 

yaşında, Amsterdam'da Uygulamalı Sanatlar 

Devlet Akademisi'nde okumak için burs elde 

etmeyi başarmıştır.1904’te mezuniyetten son-

ra Van der Leck, kendi tarzını geliştirmiştir. 

Destekçisi Helene Kröller-Müller, 1913-1939 

arasında 42' den fazla resim ve 400 çizimleri 

satın almıştır. Sanatçı bir süre cam ressamı 

olarak çalışmıştır.1906’da resim stilini değişti-

rip Amsterdam’daki emprestyonistlerin etkisi 

altında bir seri portre (bir bölümü yaşlı kadın-

lar) yapmıştır. Bu çalışmalar titiz, gerçekçi ve 

monokrom çalışmalardır. Van Der Leck, Fran-

sa’daki kötü koşullardan etkilenerek tematik 

bir değişim içerisine girmiştir. Hollanda’ya 

döndükten sonrada yeni bir sanat dili yarat-

maya, yeni topluma katkı sağlamaya çalışmış-

tır. Paris'te gördüğü Mısır sanatından  esinle-

nerek, yavaş yavaş  daha soyut çalışmalar 

üretmiştir. Kişisel, anıtsal bir gerçekçilik geliş-

tirmiştir 

(https://www.codart.nl/guide/exhibitions/bart

-van-der-leck/).

 

 

 

 

Resim 4: Bart Van Der Leck, Kompozisyon, 1918, Tuval üzerine yağlıboya, 54.3 x 42.5cm, Tate 

Müzesi. http://www.tate.org.uk/art/artworks/leck-composition-t00896 

 

Van der Leck, 1916'da Piet Mond-

rian'la karşılaştıktan sonra tamamen soyut 

kompozisyonlar üretmiştir. Bunu takip eden 

yılda De Stijl' in kurucularından olan sanatçı, 

geometrik abstract sanatta eserler üretirken 

diğer yandan figüratif elemanları da kullan-

mıştır. 

Resim 4' de, dikdörtgen ve karelerden 

oluşan beyaz bir fon üzerine tamamen soyut, 

yüzeye dağıtılmış bir çalışma görülmektedir. 

Bilinen nesnel bir objeden yola çıkılmadan, 

tamamen soyut ve hacimsiz bir düzenleme 

yapılmıştır. Dikdörtgen ve kareler kendi için-

de neredeyse eşit boşluklar bırakılarak 

mekâna dağıtılmıştır. Çalışmada ana renkler 

kullanılmıştır.

 

 



 

 

 Resmin Soyut Ve Soyutlamadaki Yüzü: Yeni-Plastisizm                                                                                           215 
 

 
 

 
 

 

 

Resim 5: Bart van der Leck, Fırtına, 1016, Tuval üzerine yağlıboya. 

http://krollermuller.nl/en/bart-van-der-leck-the-tempest-1 

 

Bart van der Leck, Resim 5'de radikal 

renk, biçim ve içerik olarak sadeleştirmeye 

gitmiştir. Çalışmada iki balıkçı kadın görül-

mektedir. Çalışma, kesin çizgilerle sınırlandı-

rılmış formlar ile kurgulanmış ve güçlü renk-

ler kullanılarak yapılmıştır. Kadın figürleri 

düz siyah renk ile sadece dış kontur çizgile-

riyle belirtilmiştir. Formun  iç yüzeyleri düz 

renge boyanmış,  biçimler soyutlanmış ve bu 

tarzın genel yapısına uygun olarak tüm ayrın-

tılar resimden atılmıştır. Arka fonunda sarı 

renge yer verilmiştir. Figürlerin karşısına bir 

deniz manzarası yapılmıştır. Mavi olarak 

boyanan deniz ve denizin üstünde bir gemi 

formuna benzeyen şekil bulunmaktadır. Gemi 

formu koyu kırmızı ve siyahtan oluşturul-

muştur. Çalışmada formlar, renkler tamamen 

kurgusal olarak yapılmıştır. 

 

PİET MONDRİAN 

1872 yılında Hollanda’da doğan De 

Stijl sanat hareketinin kurucularından Mond-

rian, Protestan eğitimi aldıktan sonra 1892’de 

Amsterdam Sanat Akademisine girer. Bu yıl-

larda ki çalışmaları natüralist, empresyonist 

tarzda yaptığı manzara çalışmalarıdır.  

Mondrian, 1909’da Teozofi Toplulu-

ğuna katılmıştır. Sanatçının daha sonraki geli-

şimini, Blavatsky’nin çalışmaları ve ruhani bir 

akım olan Rudolf Steiner’ın Antropozofi este-

tik görüşü etkilemiştir. Mondrian’ın hayatının 

geri kalanında yapacağı çoğu çalışma bu ru-

hani anlayış üzerinde yapacağı arayıştan il-

ham alınarak yapılacaktır. Mondrian daha 

sonraki çalışmalarını,  1911’de Amster-

dam’daki Moderne Kunstkring Cubism sergi-

sinden derinlemesine etkilenerek yapacaktır. 

1911’de Mondrian Paris’e taşınmıştır‛( 

https://tr.wikipedia.org/wiki/Piet_Mondrian). 

Paris’li yıllarda Picasso ve Braque’nin etkisiy-

le Kübist eserler üretmiştir. 1913’de teozofi 

çalışmalarıyla, doğadan kopyalardan kaçın-

mıştır. Bart Ven der Leck ve Theo van Does-

burg’le tanışmasıyla De Stijl akımıyla Neo-

Plastisizm’i kurmuştur.  

‚1910-14 tarihleri arasında doğadan 

soyutlamalar yapmaya başlayan, 1914 yılına 

geldiğinde resimlerinde dikey/yatay çizgiler 

ve temel renkler dışında hemen hiçbir öğeye 

rastlanmayan Hollandalı ressam Piet  Mond-

rian  XX. Yüzyılda soyut sanatın en önemli 

figürleri arasındadır. Mondrian, ‘Yeni-

Plastisizm’ olarak adlandırdığı geometrik 

soyut anlayışa göre sanat, evrenin değişmez 

yasalarının bir tür yansımasıdır. Bu yasalar, 

Mondrian’ın tuvaline çeşitli boyutlardaki 

dikdörtgenlerin oluşturduğu asimetrik bir ağ 

olarak yansımaktadır. Kompozisyonda her-

hangi bir merkezi odak noktası bulunmaması,   

izleyicinin gözünü tuvaldeki ilişkiler ağına 

https://tr.wikipedia.org/wiki/Piet_Mondrian


  

216   

                                                                                                                Melek Akyürek 

 

 

çekmektedir: Dik ve yatay çizgilerin ve temel 

renklerin birbiriyle ilişkisi< Mondrian’ın 

resmi tümüyle zihinsel, rasyonel, geometrik 

bir disiplin üzerine temellenmiş, bu yönüyle 

modernist anlayışın tam bir yansıması olarak 

görülmüştür< Yeni bir dünyanın yeni bir 

sanatsal ifade biçimine gereksinim duyduğu-

na inanan Mondrian da Neo-Platonik fikirle-

rin etkisinde kalmış, görünüşlerin ötesindeki 

öze varmak, bu özü ifade edecek biçimsel dili 

geliştirmek çabasında olmuştur‛(Antmen, 

2010: 83). 

‚Mondrian, 1917 ve 1918 yılları ara-

sında ‚De Nieuwe Beelding in de schilder-

kunst‛ makalesini yayınlamıştır. Mondrian’ın 

bu teori üzerine yaptığı en iyi ve sıkça alıntı-

lanan ifadesi, H.P. Bremmer’e 1914’e yazdığı 

bir mektupta ortaya çıkmıştır. ‚Çizgileri ve 

farklı kombinasyonlardaki renkleri düz zemin 

üzerine yansıtarak genel güzelliği en belirgin 

şekilde ifade etmek için kullanıyorum. Doğa 

bana ilham kaynağı oluyor beni diğer ressam-

larda olduğu gibi farklı bir duygusal pozisyo-

na sokuyor ve bu bana bir şeyler yapmamı 

tetikliyor. Fakat ben hala varlıkların en basit 

ve gerçek haline ulaşmak istiyorum ta ki onla-

rın özünü bulana kadar. Enine ve boyuna 

çizgilerin hesaplamayla olmayan onun yerine 

farkındalık ile yaratılarak estetiğin en basit 

halinin uyumunu yansıtacağına inanıyorum 

ve bu uyum renkler eklenerek gerçek kadar 

güçlü bir sanat eseri haline getirilebilir 

(https://tr.wikipedia.org/wiki/Piet_Mondrian). 

Sanatçı, ulaşmak istediği hedefi net bir biçim-

de belirtmiş ve araştırmalarına devam etmiş-

tir. 

‚Kandinsky’den dört yıl sonra ilk so-

yut resim denemelerine başlayan Piet Mond-

rian soyut sanatı artık öznel yaşantıların anla-

tım aracı olarak değil, evrensel bir biçim dili 

olarak görüyordu. 1919’da yayınlanmaya 

başlayan ‘De Stijl’ adlı dergide çıkan ‘Resim 

Sanatında Yeni Biçimlendirmeler’ adlı yazı-

sında: ‘Günün uygar insanının yaşamı gide-

rek doğadan uzaklaşıyor ve soyut yaşama 

dönüşüyor’ diyor. Mondrian’a göre, sanat da 

bu gelişmeye adım uyduracak ve natüralist 

sanat yerine soyut sanata bırakacaktı. Soyut 

sanat bireysel değil, evrensel olacaktı. Bireysel 

özellikler gösteren doğa biçimlerini ve renkle-

rini tekrarlamayacak, onlardan soyutlanmış 

olan evrensel bir biçim-dili yaratacaktı. Soyut-

lama sözünden Mondrian, bilincin eleme gü-

cünü anlar ve bu gücü yerine göre ‘yok etme’ 

ve ‘yıkma’ diye tanımlar. Yazılarında sık sık 

geçen evrensel-bireysel, nesnel-öznel, dış- iç, 

düşünce- madde, erkek- dişi deyimleri onun 

dünyayı karşıtlıkların savaşı olarak anladığını 

gösteriyor. Bu karşıtlıklardan doğan denge 

bozuklukları, Mondrian’ın sanatının çıkış 

noktasıydı; bu sanatın ereği ise uyum ve den-

geye ulaşmaktı. Mondrian’a göre geleneksel 

sanat bu dengeyi bulamamıştı< Bu yüzden 

Mondrian, düşüncesinde doğayı yıkarak, yok 

ederek dengeye varabileceğine inanıyor-

du‛(İpşiroğlu, 2009: 51-52) 

Mondrian’ın çalışmalarında denge 

söz konusudur. Sanatçı bunu yaparken de 

resim yüzeyini yatay ve dikeylere bölmekte-

dir. Dikey ve yataylar temel yönler olmakla 

beraber, dikeyler; nesnel, evrensel ve erkeksi 

olanı, yataylar; öznel, maddesel ve dişi olanı 

temsil etmektedir. Salt gerçeklik için doğadaki 

temel biçim ve renkleri ele almaktadır. Bun-

lardan olan mavi, kırmızı, sarı gibi ana renk-

lerdir. 

Mondrian, 1926’da şunları belirtir; 

‚Neo-plastik,  resim oluşturucu öğeleri ve 

bunları kompozisyonunu doğal şeklinde çı-

karmıştır. Bu nedenledir ki, Neo- plastik re-

sim gerçek soyut resimdir. Doğallıktan çıkar-

mak, soyutlamaktır. Soyutlama ile saf soyut 

ifadeye ulaşırız. Doğallıktan çıkarmak, derin-

leştirmektir.‛ Mondrian’ın sanatı bir düzlem 

sanatıdır. Onun çizdiği dikgenleri dinamikleş-

tiren bir gerilim vardır. Mondrian’ın sonlu 

kompozisyonlarında, sonsuzluğun yaratımı 

söz konusudur (Farago, 2006: 193). 

‚Mondrian, Stijl dergisinin dışında 

diğer Avrupa dergilerinde yayınlatmak için 

ve dağıtmak için Neo-Plastisizm’i anlatan 

bildiriler dağıtmış ve şunları eklemiştir: ‘Neo-

Plastisizm, kişisel bir görüş olarak anlaşılma-

malıdır. Neo-Plastisizm, eski ve yeni bütün 

https://tr.wikipedia.org/wiki/Piet_Mondrian


 

 

 Resmin Soyut Ve Soyutlamadaki Yüzü: Yeni-Plastisizm                                                                                           217 
 

 
 

 
 

sanatın mantıklı bir aşamasıdır. Onun yolu 

herkes gibi açık olup, bir prensip olarak kul-

lanılması gerekir’. ‚Bizim hale, içinde bulun-

duğumuz yaşamın zıt kuvvetlerinin keskin 

çizgilerle belirdiği makinalaşmış dünyamızda, 

gerçeği keyfi hisle öğrenmeyi denemenin, bizi 

bir hal çaresine götürebileceğini düşünmek 

mantıksızdır. Sanatın hala, sadece görüntüle-

re, olaylara ve geleneklere dayanarak (değişici 

bir gerçek) yaratmasına hiçbir gerek yok-

tur‛(Turani, 1999: 605). 

‚Mondrian, Dostu Sweeey’e Kübizm-

den ayrılık edenlerini şöyle açıklar: ’Biliyor-

sunuz ki, Kübizm’in niyeti oylumları ifade 

etmekti. Üç boyutlu oylum (doğal olanı) de-

mek ki mevcuttu. Bu gene gösteriyor ki, Kü-

bizm gerçekte doğasal kalıyor ve soyutlaşma-

ya gidiyordu, fakat soyut değildi. Bu benim 

soyutlaştırma anlayışıma zıttı. Benim soyut 

anlayışıma göre oylumun yok edilmesi gere-

kiyordu. Bundan ötürü en satıh’a hizmet ile 

hacmi tahrip etmeye yardım. Bundan sonraki 

sorun, yüzeyi de tahrip etmekti. Ben bunu, 

yüzeyleri boydan boya kesen hatların yardımı 

ile yaptım. Fakat yüzeylere pek o kadar do-

kunulmuş olmadı. Nihayet yalnız çizgiler 

çizdim ve bunları renklendirdim. Şimdi biri-

cik problem bu çizgileri aynı şekilde karşılıklı 

kontrastlarla yok etmekti. Belki kendimi açık 

olarak anlatamadım, fakat bu size benim ken-

dimde kübist etkiye nasıl son erdiğimi açık-

lar’(Turani,1999: 606). 

 ‚Mondrian’ın bütün amacı, doğayı 

resminden atmaktı. Sanat, doğaya egemen bir 

dünya idi ona göre. 1917’de yazdığı bir yazı-

sında şöyle diyordu: ‘<Resim yaparken, 

mümkün olduğu kadar saf olan ilkel renkler, 

doğal renklerin soyutlaştırılmasını gerçekleş-

tirirler. Objeye bağlı olmayan sanat gösteriyor 

ki, sanat ne bizim tasarladığımız gibi bir dış 

görünüşün ifadesidir, ne de bizim yaşadığı-

mız yaşamın ifadesidir. Sanat daha çok tam 

gerçekliğin ve gerçek hayatın tayin edilme-

yen, fakat plastik sanatlarda gerçekleştirilebi-

len ifadesidir‛(Turani,1999: 603). 

‚Benim, resimde değiştirmeye zorun-

lu olduğum ilk şey renkti. Saf renk rehine 

olarak doğa rengine son verdim. Doğa rengi-

nin tuval üzerinde gösterilemeyeceğini his-

setmeye başladım. İçgüdüsel olarak duymaya 

başladığım şey, resmin doğa güzelliğini anla-

tabilmesi için, yeni bir yol bulmanın zorunlu 

olduğu idi.‛ Mondrian yazısına şöyle devam 

ediyor: ‚Benim, içinde iki şeyi kavradığım 

problem aydınlanmıştı. Birincisi: Tasvir eden 

sanatta, gerçeğin, yalnız renk ve biçimin di-

namik hareketlerinin dengesi ile anlatılabile-

ceği; ikincisi: saf araçların, amaca ulaşmak için 

en etkili yolu garanti ettiği<.Gittikçe, kom-

pozisyonun sonunda bütün eğik çizgileri, 

dikey ve yatay hatlardan ibaret kalıncaya 

kadar çıkardım. Bu yatay ve dikey çizgiler, 

birbirinden ayrık ve serbest haç şekilleri mey-

dana getirdiler. Denizi, göğü ve yıldızları 

gözlemleyerek, bunların fonksiyonlarını, bir-

birini kesen birçok dikey ve yatay çizgilerle 

biçimlendirmeyi denedim. Doğa, oylumda 

biçimler meydana getirir. Gerçekte her şey 

oylumdur. Bizim boş oylum olarak baktığımız 

biçim de bunun gibidir. Bir birlik meydana 

getirmek için, sanatın, doğanın dış görünüşü 

değil, aksine doğanın gerçeğini izlemesi gere-

kir‛(Turani, 1999: 604). 

Mondrian 1910-11 yılları arasında 

Hollanda’da Kübist ressamları araştırma 

yapmıştır. Resmin zemininde çizgi ağı oluş-

turmuş, renk paletini azaltmıştır. Mondrian, 

1912-14 yıllar arasında Paris'te yaşadığı za-

manlar ağaç ve bina resimleri yapmış ve so-

yutlama sürecini daha ileriye götürmüştür. 

‚Mondrian’ın sanatı evrensel değerle-

ri ve (yin ile yang birleşmesinde olduğu gibi) 

karşıtların yan yana geldiği varoluşu dile 

getiriyordu; ona göre, yaptığı dinamik fakat 

uyumlu tablolar henüz gerçekleşmemiş fizik-

sel ve ruhsal dünyanın modelleri olarak gö-

rülmeliydi, böyle bir dünyada da resmin ge-

reği olmayacaktı‛(Lynton, 2004: 82).

 



  

218   

                                                                                                                Melek Akyürek 

 

 

 

 

 

Resim 6: Mondrian, Büyük kırmızı bir uçak, sarı, siyah, gri, mavi ile kompozisyon,1921, Tuval 

üzerine yağlıboya,59,5 x 59.5 cm, Gemeentemuseum, The Hague , The Nederlands 

http://www.pietmondrian.info/lifetime-evolution/lifetime-evolution.html 

 

Resim 6'da yatay ve dikey çizgilerin 

iki zıt gücünü ifade eden bir çalışma görül-

mektedir. Bunlar her yerde ve her şeyde bas-

kındırlar. Geometrik düzenlemede solda bü-

yük bir kırmızı kare ve onun çevresinde siyah 

kontur çizgileriyle bölünmüş dikdörtgen ve 

kareler görülmektedir. Çalışmada asimetrik 

bir düzen benimsenmiş, renkler düz olarak 

boyanmış, nesnel dünyadan hiçbir öğe kulla-

nılmamıştır. Resim tamamen soyut olarak ve 

beyaz, sarı, kırmızı, mavi renklerden oluştu-

rulmuştur. Tüm geometrik şekiller ve renk-

lerde denge söz konusudur.

 

 

 

Resim 7: Mondrian, Kırmızı, mavi ve sarı ile kompozisyon, 1930, Tuval üzerine yağlıboya, 46 X 

46 cm, Kunsthaus Zürich. 

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Piet_Mondriaan,_1930_-

_Mondrian_Composition_II_in_Red,_Blue,_and_Yellow.jpg 

 

Resim 7'de çalışma,  geometrik şekil-

lerden kare, dikdörtgenden oluşturulmuştur. 

Sanatçı, eserinde  kırmızı  bir kare, siyah kon-

turlarla çevrelenmiş beyaz dikdörtgenler, 

mavi ve sarı kareler kullanmıştır. Sanatçının 

çalışmasında asimetrik bir düzen benimsen-

miştir. Resimde dengeli bir yapı görülmekte-

dir. Mondrian, bireysellikten çıkararak evren-

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Piet_Mondriaan,_1930_-_Mondrian_Composition_II_in_Red,_Blue,_and_Yellow.jpg
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Piet_Mondriaan,_1930_-_Mondrian_Composition_II_in_Red,_Blue,_and_Yellow.jpg


 

 

 Resmin Soyut Ve Soyutlamadaki Yüzü: Yeni-Plastisizm                                                                                           219 
 

 
 

 
 

sel değerlerle çalışmalarını yapmıştır. Mond-

rian, karşıtlıkların dengesi, simetrisizleşme, 

boşluk ve doluluk, içsellik ve dışsallık, madde 

ve tinin ilişkilerini ele almıştır.

 

 

 

Resim 8: Mondrian, Sarı, mavi ve mavi ile kompozisyon, 1937-42, Tuval üzerine yağlıboya, 72.7 

X 69.2 cm, Tate Müzesi. 

http://www.tate.org.uk/art/artworks/mondrian-composition-with-yellow-blue-and-red-t00648 

 

Resim 8'deki çalışma,  beyaz zeminin 

siyah kontur çizgileriyle dikey ve yataylara 

ayrılarak sadece birer parçanın sarı, kırmızı ve 

maviye düz olarak boyanması ile oluşturul-

muştur. Çalışmada saf renkler kullanılarak 

oluşturulmuş, asimetrik bir kompozisyon 

görülmektedir. Resimde mümkün oldukça az 

renk kullanılmış ve siyah konturlarla dikey ve 

yatay çizgiler belli bir ritme göre düzenlen-

miştir. Resmin geneline beyaz fon hâkimdir. 

Eserde ızgara düzeni benimsenmiş ve kurgu 

büyük bir dikkatle yapılmıştır. 

 

VİLMOS HUSZ[R 

1884 yılında doğan Macar sanatçı, De 

Stijl hareketinin kurucu üyelerindendir. 

1905'te Hollanda'ya göç etmiştir. Kübizm ve 

Fütürizm'den özellikle de Mondrian ve Theo 

van Doesburg'u da kapsayan sanatçılardan 

etkilenmiştir. Birçok eserini bu hareketin te-

mel prensipleriyle oluşturmuştur.1916'da ilk 

soyut işlerini üretmiştir. Tekstil ve mobilya 

alanında dizaynlar yapmıştır.

 

 

 

Resim 9: Vilmos Husz{r, Kadın figürü ile kompozisyon,1918, Tuval üzerine yağlıboya, 

80 x 60.4 cm, The Riklis Collection of Mc Crory Corporation 

https://www.moma.org/collection/works/80491?locale=en 



  

220   

                                                                                                                Melek Akyürek 

 

 

 

Resim 9'da geometrik keskin 

hatlardan oluşturulmuş bir kadın figürü 

görülmektedir. Dikey ve yatay çizgilerin 

yanında diyagonel çizgilerde kullanılmıştır. 

Figür, bu çizgilerin kesiştiği yerlerin  sarı, 

kırmızı, mavi ve siyah renklere boyayarak 

oluşturulmuştur. Figürün yüzü geometrik 

şekillerden yapılmıştır. Vücudunda büyük 

beyaz biçim egemendir. Dikdörtgenlerin 

kesisen kısımları renklendirilmiştir. Kollar 

beyaz ve gri dikdörtgenlerden yapılmıştır. 

Resimde soyutlama yapılmış ve 

hacimlendirmeye başvurulmamıştır. 

Çalışmada bir denge söz konusudur. Nesnel 

dünyadan bir öge alınarak resmin plastiği 

içinde  kurgulanmış ve çalışma temel renklere 

indirgenmiştir.

   

 

 

 

Resim 10: Vilmos Husz{r, Kompozisyon,1955-60, mukavva üzerine yağlıboya, 

84.2 x 61.4 cm, Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid. 

http://www.museothyssen.org/en/thyssen/zoom_obra/1069 

 

Resim 10 'da üçgen, kare, dikdörtgen-

lerden oluşturulmuş beyaz zemin üzerine 

soyut bir düzenleme yapılmıştır. Çalışmada 

asimetrik bir tarzda, temel renkler kullanıla-

rak oluşturulmuştur. Çalışmanın merkezinde 

sarı büyük kareye yer verilmiş çevresinde de 

beyaz zemin üzerine kırmızı küçük üçgen ve 

gri üçgen resmedilmiştir. Resmin alt tarafında 

mavi dikdörtgen vardır. Çalışmanın üst sol 

kısmında mavi üçgen, sağ üstte ise siyah dik-

dörtgen kullanılmıştır.  Resimde kurgu bir 

denge içindedir. Sanatçı, non-figüratif bir 

çalışma olarak tasarlamış ve gerçek dünyadan 

herhangi bir öğeye yer vermemiştir.  

 

GEORGES VANTONGERLOO 

Georges Vantongerloo, 1886 tarihinde 

Antwerp’da (Brüksel)  doğmuştur. De Stijl 

grubu üyelerindendir. Yaklaşık 1900’larda 

Anvers’de, (Brüksel) Académie des Beaux-

Arts'da okumuştur. 1914-18 yıllarında Hol-

landadaki  işi,  kraliçenin dikkatini çekmiştir. 

Burada mimari tasarımlar üzerinde çalışırken 

sanatçı, Piet Mondrian, Bart van der Leck ve 

Theo  van  Doesburg ve onlarla birlikte 

1917'de kurulan dergi De Stijl ile karşılaşmış-

tır. 1918'de Brüksel'e döndükten sonra Men-

ton’a (Fransa) taşınmıştır. Vantongerloo,  

Fransa'da birçok sergiler düzenlemekte olan 

sanatçı ve mimar Max Bill ile yakın bir dost-

luk geliştirmiştir. Sanatçı, 1924 yılında 

Antwerp kitapçığını ‚L D'Art et son avenir‛ 

yayınlamıştır.  

1930 yılında, Paris’te çeşitli köprü ve 

havaalanının modelleri yaparak bunları  

Musée des Arts Décoratifs’de sergilenmiştir. 

http://www.museothyssen.org/en/thyssen/ficha_artista/290


 

 

 Resmin Soyut Ve Soyutlamadaki Yüzü: Yeni-Plastisizm                                                                                           221 
 

 
 

 
 

İlk solo sergisini the Galerie de Berri’de (Pa-

ris) açmıştır. 1949 yılında, Vantongerloo, Max 

Bill ve Saint Peter ile, Zürih Antoine  Pevs-

ner’de bir sergi yapmıştır.

 

 

 

 

Resim 11: Georges Vantongerloo, Kompozisyon (GV 10A), 1918, Tuval üzerine yağlıboya, 20-30 

cm,Chantal & Jacob Bill Koleksiyonu, İsviçre. 

http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/georges-vantongerloo-antwerp-1886-paris.html 

 

Resim 11’deki çalışmada biçim ve içe-

rik olarak ana renkler kullanılarak dikdört-

genlerden oluşan dengeli bir resim görülmek-

tedir. Resimde merkezde kırmızı büyük dik-

dörtgen, sol üstte dikey olarak ele alınmış 

kırmızı dikdörtgenle dengelenmiştir. Çalış-

mada renkler arasındaki dağılımda bir denge 

söz konusudur. Asimetrik olarak kurgulanan 

bu resimde çerçeve olarak tasarlanan yapıda 

da siyah beyaz birlikteliği bulunmaktadır.

  

 

 

 

Resim 12.Georges Vantongerloo. Kompozisyon  II, Eşkenar Üçgenden Türemiş Çivit Mavisi 

Menekşe, 1921, Karton üzerine monte edilmiş tuval üzerine yağlıboya, 33 x 37.5 cm, Modern 

Sanat Müzesi, New York. 

https://www.moma.org/collection/works/80540?locale=en 

 

Resim 12’de Kompozisyon’da farklı 

kalınlıktaki ve genişlikteki çizgilerin dikey ve 

yatay şekilde bölünerek çeşitli boyutlarda 

dikdörtgenler oluşturulmuş bir çalışma gö-

http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/georges-vantongerloo-antwerp-1886-paris.html
https://www.moma.org/collection/works/80540?locale=en


  

222   

                                                                                                                Melek Akyürek 

 

 

rülmektedir. Resmin alt yüzeyinde ana renk-

lerin yanında yeşil ve mor ile de bir üçgen 

oluşturulmaya çalışılmıştır. Resmin üst kıs-

mında siyah konturlarla çevrilmiş beyaz dik-

dörtgenlere yer verilmiştir. Sanatçı doğada 

yer almayan öğeler seçerek tamamen resmin 

kendi plastiğini kurgulamıştır. Dengeli bir 

çalışma olan bu kompozisyonda hacimlen-

dirme kullanılmamıştır. 

 

SONUÇ 

XX. yüzyılda, insanın giderek doğa 

taklidinden kaçınarak, kendi iç gerçekliğine 

yönelmesi ve sanatta bireyselliğin yerine ev-

rensel olanın almasıyla beraber, sanatta yeni 

biçim ve içerik anlayışı ortaya çıkmıştır. Du-

yulara dayanan somut dış gerçeklik soyutla-

maya ve soyut sanata yerini bırakmıştır. Bu 

biçim ve içeriği benimseyen sanatçılar özellik-

le 1912-17 yılları arasında Neo-Plastisizm 

(Yeni-Plastikçilik) akımında eserler ortaya 

koymuşlardır. Bu akımda eserler üreten sa-

natçılar, estetiğin en yalın basit halini kullan-

maya çalışmışlardır. Renkleri ana renklere 

indirgemişler, çizgileri dikey ve yatay olarak 

kullanarak dengeli kompozisyonlar yaratmış-

lardır.  

Geometrik bir düzen benimseyen baş-

ta Piet Mondrian, Theo Van Doesburg, Bart 

van der Leck, Georges Vantongerloo, Vilmos 

Husz{r gibi sanatçılar, Neo-plastisizm’in teo-

rik ve uygulama alanında araştırmalar gerçek-

leştirmişlerdir. Kompozisyonlarında merkezi 

bir odak sistemi ve hacimlendirmeyi kullan-

mayan bu sanatçılar saf soyut kompozisyon 

üretmeye çalışmışlardır.  

Üç boyutlu hacim duygusunu bir ta-

rafa itmişler onun yerine düz yüzeyler yarat-

mışlardır. Doğa renkleri yerine saf renk pale-

tini kullanmışlardır. Resimlerinde tasviri kul-

lanmayarak gerçeğin saf renk ve biçimlerle 

elde edilebileceği düşüncesini benimsemişler-

dir. 

 Çalışma XX. yüzyılın önemli bir akı-

mı olan Neo- Plastisizm’in ve bu alanda ça-

lışmış önemli sanatçıların eserlerinin belirtilen 

amaçlarla açıklanması açısından önem taşı-

maktadır. Bu doğrultuda, çalışmada belirtilen 

sanatçıların sanat anlayışları ve eserlerinin 

çözümlemesi yapılmıştır. 

 

RESİM LİSTESİ 

Resim 1: Theo van Doesburg (Christian Emil 

Marie Küpper), Kompozisyon (İnek), 

1917, Kağıt üzerine kurşun kalem, 

11.7 x 15.9 cm, Moma Müzesi.  

https://www.moma.org/collection/works/8559

0?locale=en Erişim tarihi: 10.10.2016 

Resim 2: Theo van Doesburg (Christian Emil 

Marie Küpper), Kompozisyon (İnek), 

1917, Kağıt üzerine guaj boya, yağlı-

boya ve füzen, 39.7 x 57.7 cm, Moma 

Müzesi. 

https://www.moma.org/collection/works/3539

6?locale=en Erişim tarihi: 07.10.2016 

Resim 3: Theo van Doesburg (Christian Emil 

Marie Küpper), Kompozisyon VIII 

(İnek), 1918, Tuval üzerine yağlıboya, 

37.5 x 63.5 cm, Moma Müzesi. 

https://www.moma.org/collection/works/7918

9?locale=en Erişim tarihi: 05.10.2016 

Resim 4: Bart Van Der Leck, Kompozisyon, 

1918, Tuval üzerine yağlıboya, 54.3 x 

42.5 cm, Tate Müzesi. 

http://www.tate.org.uk/art/artworks/leck-

composition-t00896 Erişim tarihi: 

23.10.2016 

Resim 5: Bart van der Leck, Fırtına, 1016, Tu-

val üzerine yağlıboya.  

(http://krollermuller.nl/en/bart-van-der-leck-

the-tempest-1)    Erişim tarihi: 

27.10.2016 

Resim 6: Mondrian, Büyük kırmızı bir uçak, 

sarı, siyah, gri, mavi ile kompozis-

yon,1921, Tuval üzerine yağlıbo-

ya,59,5 x 59.5 cm, Gemeentemuseum, 

The Hague , The Nederlands x 

(http://www.pietmondrian.info/lifetime-

evolution/lifetime-evolution.html)   

Erişim tarihi: 09.11.2016 

Resim 7: Mondrian, Kırmızı, mavi ve sarı ile 

kompozisyon, 1930, Tuval üzerine 

yağlıboya, 46 X 46 cm, Kunsthaus Zü-

rich. 



 

 

 Resmin Soyut Ve Soyutlamadaki Yüzü: Yeni-Plastisizm                                                                                           223 
 

 
 

 
 

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Piet

_Mondriaan,_1930_-

_Mondrian_Composition_II_in_Red,_

Blue,_and_Yellow.jpg Erişim tarihi: 

17.11.2016 

Resim 8: Mondrian, Sarı, mavi ve mavi ile 

kompozisyon, 1937-42, Tuval üzerine 

yağlıboya, 72.7 X 69.2 cm, Tate Müze-

si. 

http://www.tate.org.uk/art/artworks/mondria

n-composition-with-yellow-blue-and-

red-t00648 Erişim tarihi: 27.11.2016 

Resim 9: Vilmos Husz{r, Kadın figürü ile 

kompozisyon,1918, Tuval üzerine 

yağlıboya,80 x 60.4 cm, The Riklis 

Collection of Mc Crory Corporation 

https://www.moma.org/collection/works/8049

1?locale=en Erişim tarihi: 24.11.2016 

Resim 10: Vilmos Husz{r, Kompozisyon,1955-

60, mukavva üzerine yağlıboya, 84.2 x 

61.4 cm, Museo Thyssen-Bornemisza, 

Madrid. 

http://www.museothyssen.org/en/thyssen/zoo

m_obra/1069 Erişim tarihi: 15.11.2016 

Resim 11: Georges Vantongerloo, Kompozis-

yon (GV 10A), 1918, Tuval üzerine 

yağlıboya, 20-30 cm, 

Chantal & Jacob Bill Koleksiyonu, İsviçre. 

http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/geo

rges-vantongerloo-antwerp-1886-

paris.html  Erişim tarihi: 28.11.2016 

Resim 12:Georges Vantongerloo. Kompozis-

yon II, Eşkenar Üçgenden Türemiş 

Çivit Mavisi Menekşe, 1921, Karton 

üzerine monte edilmiş tuval üzerine 

yağlıboya, 33 x 37.5 cm, Modern Sanat 

Müzesi, New York. 

https://www.moma.org/collection/works/8054

0?locale=en    Erişim tarihi: 17.11.2016 

 

KAYNAKÇA 

Antmen, A. (2010). 20. Yüzyıl Batı Sanatında 

Akımlar, İstanbul : Sel Yayınları. 

Baljeu, J & Blok, C. (1975-76), Reviewed 

Works: Theo van Doesburg by Joost 

Baljeu; Piet Mondriaan: een catalogus 

van zijn werk in Nederlands openbaar 

bezit by Cor Blok, , Simiolus: Nether-

lands Quarterly for the History of Art, 

Vol. 8, No. 2,  98-108. Stichting Neder-

landse Kunsthistorische Publicaties 

 Beckett, J. (1979), Dada, Van Doesburg and 

De Stijl, Journal of European Studies, 

vol. 9, 33-34: 1-25. 

Calosse, Jp.A. (2011), Mondrian, Parkstone 

International. 

Danto, A. (2013), Sanat Nedir, (Çev: Baransel, 

Z.), İstanbul : Sel Yayınları. 

Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi,(1997),  Cilt :1-

2-3, İstanbul: YEM Yayınları. 

Farago, F. (2006), Sanat,(Çev: Doğan, Ö.) An-

kara: Doğu Batı Yayınları.  

Farthing, S., (ed.) (2012), Sanatın Tüm Öykü-

sü, (Çev: Aldoğan, G., Candil Çulcu, 

F.), Çin : Hayalperest Yayınları. 

Fineberg, J.(2013), 1940’tan Günümüze Sanat, 

(Çev: Atay Eskier, S., Yılmaz, G.E.), 

İzmir : Karakalem Yayınları. 

Golding, J.(2000), Paths to the absolute : 

Mondrian, Malevich, Kandinsky, Pol-

lock, Newman, Rothko and Still, Lon-

don : Thames & Hudson. 

Heartney, E. (2008), Sanat & Bugün, (Çev: 

Akınhay, O.), İstanbul: Akbank Ya-

yınları. 

Hollingsworth, M.,(2009), Dünya Sanat Tarihi, 

(Çev:Küçükerdoğan, R., Ergüder, B.), 

İstanbul:  İnkilap Kitabevi. 

Kuspit, D. (2006), Sanatın Sonu, 

(Çev:Tezgiden, Y.), İstanbul : Metis 

Yayınları. 

Leppert, R.D. (2009), Sanatta Anlamın Görün-

tüsü, (Çev: Türkmen, İ.), İstan-

bul:Ayrıntı Yayınları. 

Locher, P&  Overbeeke, K. & Stappers, P. J. 

(2005), Spatial balance of color triads 

in the abstract art of Piet Mondrian, 

Perception Dergisi, Volume 34, 169-

189. 

Lynton, N. (2004), Modern Sanatın Öyküsü, 

http://www.museothyssen.org/en/thyssen/ficha_artista/290
http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/georges-vantongerloo-antwerp-1886-paris.html
http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/georges-vantongerloo-antwerp-1886-paris.html
http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/georges-vantongerloo-antwerp-1886-paris.html
https://www.moma.org/collection/works/80540?locale=en
https://www.moma.org/collection/works/80540?locale=en


  

224   

                                                                                                                Melek Akyürek 

 

 

(Çev: Çapan, C.& Öziş, Ş.) Çin : Remzi 

Kitabevi. 

İpşiroğlu, N.& İpşiroğlu, M.,(2009), Sanatta 

Devrim, İstanbul: Hayalbaz Yayınları. 

Salcman, M. (2014),Piet Mondrian's 

(1872−1944) Composition A, 1920: On 

the Road to Perfection, World Neuro-

surgery Dergisi, Volume 81, Issues 3-

4, 447-450. 

 Petra, H., (2010), Van Doesburg and the In-

ternational Avant-Garde: Construc-

ting a New World, Border Crossings; 

Winnipeg, Kanada, 94-96. 

Susanne, D.(1995),  Piet Mondrian: 1872-1944: 

structures in space, Köln :Benedikt 

Taschen. 

Şahiner, R.(2008), Sanatta Postmodern Kırıl-

malar ya da Modernin Yapı bozumu, 

İstanbul : Yeni İnsan Yayınevi. 

 Pomie`s, A., Tissier-Desbordes,(2016), E. 

Constructing the object of research in 

the manner of Piet Mondrian: An in-

tegrative epistemology for consumer 

research, Marketing Theory, Volume 

16(3), 279-298.  

Thompson, J. (2014), Modern Resim Nasıl 

Okunur, (Çev: Çulcu, F.C.), İstanbul: 

Hayalperest Yayınları. 

Turani, A. (1999),  Dünya Sanat Tarihi, İstan-

bul: Remzi Kitabevi. 

https://www.guggenheim.org/artwork/artist/

Georges-Vantongerloo 

https://www.moma.org/collection/works/8559

0?locale=en 

https://www.moma.org/collection/works/3539

6?locale=en 

https://www.moma.org/collection/works/7918

9?locale=en 

http://www.tate.org.uk/art/artworks/leck-

composition-t00896 

http://krollermuller.nl/en/bart-van-der-leck-

the-tempest-1 

http://www.pietmondrian.info/lifetime-

evolution/lifetime-evolution.html 

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Piet

_Mondriaan,_1930_-

_Mondrian_Composition_II_in_Red,_

Blue,_and_Yellow.jpg 

http://www.tate.org.uk/art/artworks/mondria

n-composition-with-yellow-blue-and-

red-t00648 

https://www.moma.org/collection/works/8049

1?locale=en 

http://www.museothyssen.org/en/thyssen/zoo

m_obra/1069 

https://www.moma.org/collection/works/8054

0?locale=en 

http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/geo

rges-vantongerloo-antwerp-1886-

paris.html 

https://tr.wikipedia.org/wiki/Piet_Mondrian 

https://tr.wikipedia.org/wiki/Piet_Mondrian 

http://blog.kavrakoglu.com/tag/bart-van-der-

leck/

 

 

https://www.guggenheim.org/artwork/artist/Georges-Vantongerloo
https://www.guggenheim.org/artwork/artist/Georges-Vantongerloo
http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/georges-vantongerloo-antwerp-1886-paris.html
http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/georges-vantongerloo-antwerp-1886-paris.html
http://anartlovers.blogspot.com.tr/2014/09/georges-vantongerloo-antwerp-1886-paris.html