Kserkses I – Wikipedia, wolna encyklopedia Kserkses I Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Ten artykuł dotyczy Kserksesa I. Zobacz też: innych władców o tym imieniu. Kserkses I 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠 — Król królów, wielki król, król Persji, król Babilonu, faraon Egiptu — Relief skalny przedstawiający perskiego króla z dynastii Achemenidów, najprawdopodobniej Kserksesa I lub jego ojca Dariusza I Wielkiego, znajdujący się w Muzeum Narodowym Iranu Szachinszach Imperium Achemenidów Okres od 486 p.n.e. do 465 p.n.e. Poprzednik Dariusz I Wielki Następca Artakserkses I Dane biograficzne Dynastia Achemenidzi Data urodzenia 518 p.n.e. Data śmierci 465 p.n.e. Ojciec Dariusz I Wielki Matka Atossa Żona Amestris Dzieci Artakserkses I, Dariusz, Hystaspis, Amytis, Rodugune Cytaty w Wikicytatach Rzeźba przedstawiająca żołnierzy wywodzących się ze wszystkich narodów perskiego imperium na grobowcu Kserksesa I w Naghsz-e Rostam[1][2] Kserkses I (staroperski: 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠 Xšaya-ṛšā; ur. ok. 518 p.n.e., zm. 465 p.n.e.) – czwarty[3] szachinszach Imperium Achemenidów, rządzący w latach 486–465 p.n.e. Syn i następca Dariusza I Wielkiego. Najbardziej znany z dowodzenia w 480 p.n.e. drugą perską inwazją na Grecję, zakończoną ostatecznie klęską. Kserkses I jest identyfikowany z występującym w biblijnej Księdze Estery perskim królem Aswerusem[4]. Spis treści 1 Etymologia imienia 2 Życiorys 2.1 Młodość i objęcie tronu 2.2 Stłumienie buntów w Egipcie i Babilonie oraz umocnienie władzy królewskiej 2.3 Wojna przeciwko Grecji 2.4 Dalsze panowanie i śmierć 3 Życie prywatne i religia 4 Zobacz też 5 Przypisy 6 Bibliografia Etymologia imienia[edytuj | edytuj kod] Greckie Xérxēs (lub łacińskie Xerxes, Xerses) jest transliteracją staroperskiego Xšaya-ṛšā. Pierwsza część imienia xšaya, oznacza "rządzącego", natomiast ṛšā, to "bohater, człowiek"[5]. Życiorys[edytuj | edytuj kod] Młodość i objęcie tronu[edytuj | edytuj kod] Kserkses I urodził się ok. 518 p.n.e.[6] jako syn władcy perskiego Dariusza I Wielkiego[7][8] i jego małżonki królowej Atossy, córki Cyrusa II Wielkiego, założyciela Imperium Achemenidów[9]. Według przekazu Herodota starszy brat Kserksesa, Artabazan, przyszedł na świat przed objęciem rządów przez Dariusza i był zrodzony z młodszej żony, więc nie był brany pod uwagę jako przyszły król. Począwszy od ok. 498 p.n.e. Kserkses mieszkał w królewskim pałacu w Babilonie[10]. Podczas gdy Dariusz przygotowywał się do kolejnej wyprawy przeciwko Grecji, w 486 p.n.e. wybuchł bunt w Egipcie, spowodowany nałożeniem wysokich podatków i deportacją rzemieślników do budowy pałaców królewskich w Suzie i Persepolis. Dariusz przed wyruszeniem do Egiptu w celu stłumienia rebelii musiał wybrać swojego następcę, bowiem zgodnie z perską tradycją królowi nie wolno było opuścić kraju, pozostawiając go bez władcy. Na swojego sukcesora wyznaczył właśnie Kserksesa. Dariusz zmarł jeszcze w tym samym roku, przed wyruszeniem do Egiptu[10][11]. Stłumienie buntów w Egipcie i Babilonie oraz umocnienie władzy królewskiej[edytuj | edytuj kod] Po wstąpieniu Kserksesa na tron sytuacja w niektórych regionach perskiego imperium była napięta. Sam władca poprowadził armię do Egiptu, gdzie stłumił antyperskie powstanie. Następnie wyznaczył swojego brata Achemenesa na satrapę tego kraju[9]. W Mezopotamii także panował niepokój. Przynajmniej dwie rewolty w Babilonie skierowane były przeciwko panowaniu Kserksesa. Pierwszy bunt wybuchł w czerwcu lub lipcu 484 p.n.e. i był prowadzony przez człowieka o imieniu Bel-shimanni[12]. Bunt Bel-Shimmaniego był krótkotrwały, dokumenty babilońskie napisane podczas jego panowania dotyczą tylko okresu dwóch tygodni. Drugi bunt w Babilonie wybuchł dwa lata później pod przywództwem Szamasza-eriby. Począwszy od lata 482 p.n.e. buntownicy, poza samym Babilonem, przejęli kontrolę nad kilkoma pobliskimi miastami, takimi jak Borsippa i Dilbat. Powstanie zostało stłumione ostatecznie dopiero w marcu 481 p.n.e., po długim oblężeniu Babilonu[12]. Dokładna przyczyna niepokojów w Babilonie jest niepewna, mogło to być spowodowane prawdopodobnie podwyżką podatków[9][6]. We wcześniejszym okresie Babilon zajmował szczególną pozycję w Imperium Achemenidów. Po serii buntów Kserkses przestał tytułować się „królem Babilonu” i podzielił wcześniej dużą satrapię babilońską (obejmującą większość terytorium dawnego państwa nowobabilońskiego) na mniejsze podjednostki[10]. Według starożytnych autorów Kserkses zniszczył fortyfikacje i świątynie Babilonu. Ze świątyni E-sagila miał zabrał wykonany ze złota posąg boga Marduka i nakazać go przetopić, z czym nie zgadza się część współczesnych badaczy historii starożytnego Bliskiego Wschodu[13][14]. Wojna przeciwko Grecji[edytuj | edytuj kod]  Osobny artykuł: II wojna perska. Relief przedstawiający Kserksesa I w ruinach pałacu w Persepolis Od 483 p.n.e. Kserkses przygotowywał się i zbierał siły do kampanii przeciwko Grecji. W celu przeprowadzenia ogromnych wojsk zbudowano most pontonowy przez Hellespont. W wielonarodowej armii Kserksesa służyli żołnierze pochodzący ze wszystkich stron perskiego imperium, m.in.: Asyryjczycy, Fenicjanie, Babilończycy, Egipcjanie, Żydzi, Macedończycy, Trakowie, Hindusi, Kolchidyjczycy oraz Grecy z wybrzeży Azji Mniejszej i wysp Morza Egejskiego[15]. Wiosną 480 p.n.e. Kserkses wyruszył z Sardes z flotą i armią, wedle współczesnych szacunków liczącą kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Po zwycięstwie w bitwie pod Termopilami wojska perskie zdobyły Ateny, które Kserkses nakazał spalić. W ten sposób Persowie przejęli kontrolę nad całą Grecją kontynentalną na północ od Przesmyku Korynckiego[16][17]. Wkrótce jednak flota perska poniosła dotkliwą klęskę w bitwie pod Salaminą. Wówczas Kserkses nakazał założyć swoim wojskom obóz zimowy w Tesalii. Według Herodota, Kserkses obawiając się, że Grecy mogą zaatakować mosty na Hellesponcie i uwięzić jego armię w Europie, postanowił wycofać się do Azji, zabierając ze sobą większą część wojsk. Inną przyczyną odwrotu mogły być ciągłe niepokoje w Babilonie[18]. Perski władca pozostawił w Grecji kontyngent pod dowództwem Mardoniusza, który w 479 p.n.e. poniósł klęskę w bitwie pod Platejami. Wizerunek Kserksesa I pochodzący z Promptuarii Iconum Insigniorum Dalsze panowanie i śmierć[edytuj | edytuj kod] Po klęski poniesionej w Grecji Kserkses powrócił do Persji, gdzie nadzorował realizację wielu projektów budowlanych, rozpoczętych jeszcze podczas panowania jego ojca, w Suzie i Persepolis. W sierpniu 465 p.n.e. Kserkses został zamordowany. Zginął na skutek spisku pałacowego zawiązanego przez komendanta swojej straży przybocznej Artabanosa, marszałka dworu Aspamitresa i zięcia Megabyzosa, prawdopodobnie za wiedzą syna Artakserksesa[19]. Został pochowany w grobowcu królewskim w dolinie Naghsz-e Rostam. Życie prywatne i religia[edytuj | edytuj kod] Kserkses za żonę pojął Waszti, a po jej oddaleniu z dworu wybrał za żonę Esterę, opisaną w biblijnej Księdze Estery. Miał kilkoro dzieci z Amestris (utożsamianą z Esterą): syn Artakserkses I syn Dariusz syn Hystaspis córka Amytis córka Rodugune Chociaż nie ma ogólnego porozumienia badaczy w kwestii tego, czy Achemenidzi byli wyznawcami zaratusztrianizmu, dobrze wiadomo jednak, że Kserkses I, tak jak jego poprzednicy, wyznawał Ahura Mazdę, którego uważał za najwyższe bóstwo[20]. Zobacz też[edytuj | edytuj kod] Inskrypcja daiva Przypisy[edytuj | edytuj kod] ↑ Soldiers with names ↑ NAQŠ-E ROSTAM – Encyclopaedia Iranica, www.iranicaonline.org [dostęp 2020-07-08] . ↑ lub piąty, jeżeli liczyć samozwańczego władcę Persji Bardiję, panującego prawdopodobnie przez kilka miesięcy po śmierci Cyrusa II Wielkiego ↑ AHASUREUS – Encyclopaedia Iranica, www.iranicaonline.org [dostęp 2020-07-08] . ↑ XERXES i. The Name – Encyclopaedia Iranica, www.iranicaonline.org [dostęp 2020-07-08] . ↑ a b RichardR. Stoneman RichardR., Xerxes: A Persian Life, Yale University Press, 2015, ISBN 978-0-300-21604-2 [dostęp 2020-07-08]  (ang.). ↑ TourajT. Daryaee TourajT., King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE - 651 CE), Kb Studio, 2017, ISBN 978-0-692-86440-1 [dostęp 2020-07-08]  (ang.). ↑ MattM. Waters MattM., Darius and the Achaemenid Line [dostęp 2020-07-08]  (ang.). ↑ a b c PierreP. Briant PierreP., From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire, Eisenbrauns, 2002, ISBN 978-1-57506-120-7 [dostęp 2020-07-08]  (ang.).1 stycznia ↑ a b c M.A.M.A. Dandamaev M.A.M.A., A Political History of the Achaemenid Empire, BRILL, 1989, ISBN 978-90-04-09172-6 [dostęp 2020-07-10]  (ang.). ↑ Кембриджская история древнего мира, Т. 5, Персия, Греция и западное Средиземноморье ок. 525–479 гг. до н.э., ред. Дж. Бордмэн, s. 94. ↑ a b MuhammadM. Dandamayev MuhammadM., Xerxes and the Esagila Temple in Babylon, „Bulletin of the Asia Institute”, 7, 1993, s. 41-45, ISSN 0890-4464, JSTOR: 24048423 [dostęp 2020-07-10] . ↑ Balancing Power and Space: a Spatial Analysis of the Akītu Festival in Babylon after 626 BCE ↑ Xerxes and Babylonia: The Cuneiform Evidence ↑ KavehK. Farrokh KavehK., Shadows in the Desert: Ancient Persia at War, Osprey Publishing, 2009, ISBN 978-1-84603-473-2 [dostęp 2020-07-10]  (ang.). ↑ JoshuaJ. Allfree JoshuaJ., JohnJ. Cairns JohnJ., Brian ToddB.T. Carey Brian ToddB.T., Warfare in the Ancient World, Pen and Sword, 2006, ISBN 978-1-84884-630-2 [dostęp 2020-07-10]  (ang.). ↑ John FrancisJ.F. Lazenby John FrancisJ.F., The Defence of Greece, 490-479 B.C., Aris & Phillips, 1993, ISBN 978-0-85668-591-0 [dostęp 2020-07-10]  (ang.). ↑ Bêl-šimânni and Šamaš-eriba - Livius, www.livius.org [dostęp 2020-07-10] . ↑ Olmstead A. T., Dzieje imperium perskiego, PIW, Warszawa 1974, s. 278. ↑ ZOROASTRIANISM i. HISTORY TO THE ARAB CONQUEST – Encyclopaedia Iranica, www.iranicaonline.org [dostęp 2020-07-08] . Bibliografia[edytuj | edytuj kod] Кембриджская история древнего мира, Т. 5, Персия, Греция и западное Средиземноморье ок. 525–479 гг. до н.э., ред. Дж. Бордмэн, Москва 2011. ​ISBN 978-5-86218-467-9​. p • d • e Władcy starożytnego Iranu Królowie Medów Dejokes Fraortes Kyaksares Astyages Achemenidzi Cyrus II Kambyzes II Dariusz I Kserkses I Artakserkses I Kserkses II Sogdianos Dariusz II Artakserkses II Artakserkses III Arses Dariusz III Argeadzi Aleksander Macedoński Filip Arridajos Aleksander IV Seleukidzi Seleukos I Antioch I Antioch II Seleukos II Seleukos III Antioch III Seleukos IV Antioch IV Antioch V Demetriusz I Aleksander I Demetriusz II Antioch VII Arsakidzi Arsakes I Arsakes II Priapatius Fraates I Mitrydates I Fraates II Artabanus I Mitrydates II Gotarzes I Orodes I Sinatruces Fraates III Mitrydates III Orodes II Pakorus I Fraates IV Tiridates I Fraates V Orodes III Wonones I Artabanus II Tiridates II Wardanes Gotarzes II Wonones II Wologazes I Wologazes II Artabanus III Pakorus II Wologazes III Osroes Mitrydates IV Wologazes IV Wologazes V Wologazes VI Artabanus IV Sasanidzi Ardaszir I Szapur I Hormizd I Bahram I Bahram II Bahram III Narses Hormizd II Szapur II Ardaszir II Szapur III Bahram IV Jazdgird I Bahram V Jazdgird II Hormizd III Peroz Balasz Kawad I Zamasp Chosrow I Hormizd IV Chosrow II Parwiz Bahram Czobin Kawad II Ardaszir III Szahrbaraz Chosrow III Boran Azarmigducht Hormizd V Chosrow IV Jazdgird III Kontrola autorytatywna (osoba): ISNI: 0000 0000 6300 8852 VIAF: 282770127, 84647018, 19983268, 545159474208227661770, 852159474197427661164, 835154381042230292043, 305065028, 230159474179227661365 ULAN: 500354810 LCCN: n81070675 GND: 118808109 LIBRIS: b8nqtgdv3kb1ftb BnF: 150689088 SUDOC: 050588400 NLA: 66228176 NKC: mzk2005313022 BNE: XX1153338 NTA: 073636711 NUKAT: n2006124654 NLI: 000437459 CANTIC: a12318310 LNB: 000054067 BLBNB: 000387462 LIH: LNB:V*273585;=BQ WorldCat: viaf-19983268 Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kserkses_I&oldid=60391695” Kategorie: Władcy Persji Achemenidzcy władcy Egiptu Achemenidzi Starożytni Persowie Urodzeni w VI wieku p.n.e. Zmarli w V wieku p.n.e. Ukryte kategorie: Właściwość P569 inna niż wpisana lokalnie Brak właściwości P119 wpisanej lokalnie Menu nawigacyjne Narzędzia osobiste Nie jesteś zalogowany Dyskusja Edycje Utwórz konto Zaloguj się Przestrzenie nazw Artykuł Dyskusja Warianty Widok Czytaj Edytuj Edytuj kod źródłowy Historia i autorzy Więcej Szukaj Nawigacja Strona główna Losuj artykuł Kategorie artykułów Najlepsze artykuły Częste pytania (FAQ) Dla czytelników O Wikipedii Zgłoś błąd Zgłoś błąd w pliku Kontakt Wspomóż Wikipedię Dla wikipedystów Pierwsze kroki Portal wikipedystów Ogłoszenia Zasady Pomoc Ostatnie zmiany Narzędzia Linkujące Zmiany w linkowanych Prześlij plik Strony specjalne Link do tej wersji Informacje o tej stronie Cytowanie tego artykułu Element Wikidanych Drukuj lub eksportuj Utwórz książkę Pobierz jako PDF Wersja do druku W innych projektach Wikimedia Commons Wikicytaty W innych językach Afrikaans Alemannisch العربية Asturianu Azərbaycanca تۆرکجه Беларуская Български Bosanski Brezhoneg Català Čeština Cymraeg Dansk Deutsch Eesti Ελληνικά English Español Esperanto Euskara فارسی Français Galego 한국어 Հայերեն हिन्दी Hrvatski Bahasa Indonesia Italiano עברית ქართული Қазақша Kurdî Кыргызча Latina Latviešu Lëtzebuergesch Lietuvių Magyar Malagasy मराठी مصرى Bahasa Melayu Nederlands 日本語 Norsk bokmål Norsk nynorsk Occitan Oʻzbekcha/ўзбекча پنجابی پښتو Português Română Русский Scots Simple English Slovenčina Slovenščina Српски / srpski Srpskohrvatski / српскохрватски Suomi Svenska Tagalog தமிழ் ไทย Türkçe Українська اردو Tiếng Việt Winaray 吴语 Yorùbá 中文 Edytuj linki Tę stronę ostatnio edytowano 13 lip 2020, 11:49. Tekst udostępniany na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o warunkach korzystania. Polityka prywatności O Wikipedii Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność Wersja mobilna Dla deweloperów Statystyki Komunikat na temat ciasteczek